BARI ANDLAMASI (Traile de Paix) Lozan, 24 Temmuz 1923 (Metin) Bir yandan, Britanya mparatorluu, Fransa, talya, Japonya,Yunanistan,

Romanya, Srp-HrvatSloven Devletleri, Ve te yandan, Trkiye 1914 ylndan beri Dounun dirliini bozan sava durumuna, birlikte, kesinlikle son vermek isteiyle, Ve kendi uluslarnn ortak genlik ve mutluluu iin gerekli olan dostluk ve ticaret ilikilerini aralarnda yeniden kurmak amac ile, Ve bu ilikilerin devletlerin bamszlk ve egemenliime sayg ilkesine dayandrlmas gereini dnerek, bu konuda bir Andlama yapmaa karar vermiler ve yetkili Temsilcileri olarak.: Byk Britanya ve rlanda Krall Birlii, Denizar Britanya lkeleri yce Kral ve Hindistan mparatoru : stanbulda Yksek Komiser Rumbold, Baronet G.C.M.G; Fransz Cumhuriyeti : Fransa Bykelisi, Cumhuriyetin Douda Yksek Komiseri, Lejyon Donr ulusal niannn Grand Ofisye rtbesine sahip General Msy Maurice Pell; talya Yce Kral : Senatr, talya Bykelisi, stanbul'da Yksek Komiser, Sen Moris ve Lazar ve Kuron Ditali nianlarnn Gran Kruva rtbesine sahip soylu Marki Camille Garroni; Atina Olaanst Temsilcisi ve Orta elisi, Sen Moris ve Lazar nianlarnn Komandr ve Kuron Ditali niannn Grand Ofisye rtbesine sahip Msy Jules Csar Montagna; TRKYE'NN SYASAL ANDLAMALARI Bu nedenle, Lozan Bar Andlamas yaplncaya dek, Berlin'deki Bykelilikte braklan Numan Tahir Bey (Seymen), svire Bykeliliine bal olarak, siyasal olmayan ileri yrtmt. Lozan Andlamasndan sonra, Almanya Rudolf Nadolny'yi 1924 Hazirannda Eli san ile Trkiye'ye gndermiti, ilkin stanbul'da greve balayan Alman Elisi 30 Mart 1925 gn Bykeli san ile Ankara'da gven mektubunu sunmutur. Ona Soylu Sir Horace George Montagu

-1-

karlk, Trkiye Hkmetinin, Lozan Andlamas yrrle girer girmez, Berlin'e Bykeli olarak yollad Kemalettin Sami Paa 21 Haziran 1925 gn gven mektubunu sunmutur. Avusturya ile : Mondros Silah Braklmadan sonra Osmanl Devleti Avusturya ile de ilikilerini kesmek zorunda kalmt. Bu arada Avusturya, Macaristan'dan ayrlp bir Cumhuriyet olmutu. Osmanl Devletinin Viyanadaki son Bykelisi Hseyin Hilmi Paa ile Avusturya - Macaristan'n stanbul'daki Bykelisi John Von Pallavicini yurtlarna dnmt. Lozan Andlamasndan sonra, Ankara'da ilk Avusturya Elisi Auguste Kral 25 Kasm 1924 gn ve Trkiye'nin ilk Viyana Elisi Hamdi Bey (Arpa) 1925 yl Hazirannda gven mektuplarn sunmulardr. Macaristan ile : I. Dnya Savandan sonra Avusturya'dan ayrlarak yeni bir Cumhuriyet olan Macaristan'n Trkiye'ye yollad ilk Eli Dr. Tahy de Tavar 11 Mays 1924 gn ve Trkiye'nin ilk Budapete Elisi Hlsrev Bey (Gerede) ise 9 Mays 1924 gn gven mektuplarn sunmulardr. Bulgaristan ile : I. Dnya Sava sonunda Sofya'daki Osmanl Elisi Safa Bey ile stanbul'daki Bulgar Elisi Nedelko Koloucheff lkelerine dnmlerdi. Trkiye 1923 ubatndan balayarak Sofya'da ve Bulgaristan 1924 ylndan balayarak stanbul'da yar resmi temsilciler bulundurduktan sonra, ilk Trk Elisi Servet Cemal Bey (Balsoy) 1924 Austosunda Sofya'da ve ilk Bulgar Elisi Todor Pavlov 5 Mays 1927 gn Ankara'da gven mektuplarn sunmulardr. Polanya ile : 1. Dnya Savandan sonra kurulan Polonya Cumhuriyetinin Ankara'ya yollad ilk Eli Roman Knoll 25 Haziran 1924 gn ve ilk Trk Elisi brahim Tali Bey de, bir ka gn sonra Varova'da gven mektuplarn vermilerdir. ek - Slovak Devleti : I. Dnya Savandan sonra kurulan bu Cumhuriyetin ilk Ankara Elisi Dr. Rud Svetlik 18 Ekim 1925 gn ve Trkiye'nin ilk Prag Elisi Vasf Bey (nar) da 22 Austos 1925 gn gven mektuplarn sunmulardr. Japonya Yce mparatoru : Soley Levan niannn birinci rtbesine sahip Roma olaanst ve yetkili Bykelisi Msy Kentaro Otchiai Jusammi; Yunanllar Yce Kral : Eski Bakanlar Kurulu Bakan Sovr niannn Gran Kruva rtbesine sahip Msy Eleftherios K. Vnizelos, Londra olaanst Temsilcisi ve Ortaelisi Sovr niannn Komandr rtbesine sahip Msy Dmtre Caclamanos; Romanya Yce Kral : Ortaeli Msy Constantin .Diamandy, Ortaeli Msy Constantin Contzesco;

-2-

Srplar - Hrvatlar - Slovenler Yce Kral : Bern olaanst Temsilcisi ve Ortaelisi Msy Doktor Vliloutine Yovanovitch; Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti : Dileri Bakan, Edirne Milletvekili smet Paa, Salk ve Sosyal Yardm leri Bakan, Sinop Milletvekili, Doktor Rza Nur Bey, Eski Bakan, Trabzon Milletvekili Hasan Bey; Sayn kiilerini atamlardr. Adlar anlan bu kiiler, yntemine uygun ve geerli grlen, yetki belgelerini sunduktan sonra, aadaki maddeleri kararlatrmlardr : BLM : I SYASAL HKMLER Madde l bu Andlamanm yrrle konulmas gnnden balayarak, bir yandan Britanya mparatorluu, Fransa, talya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Srp -Hrvat - Sloven Devletleri ve te yandan Trkiye ve onlarn uyruklar arasnda bar durumu kesinlikle yeniden kurulmu olacaktr. Taraflar arasnda resmi ilikiler kurulacak ve onlarn topraklar zerinde diplomasi ve konsolosluk memurlar, yaplacak zel anlamalar bozulmakszn, devletler hukukunun genel ilkeleriyle belirlenmi haklara sahip olacaklardr. KESM : I 1. TOPRAKLARA LKN HKMLER : Madde 2 Karadeniz'den Akdeniz'e dek Trkiye'nin snr aadaki biimde saptanmtr. (Ekli bir numaral haritaya baklmas) : Birincisi - Bulgaristan ile : Rezvaya azndan Trkiye, Bulgaristan ve Yunanistan snrlarnn Meri zerinde kesitii noktaya dek; Bulgaristan'n bugn izilmi olduu biimde gney snr; kincisi - Yunanistan ile : Oradan Arda ve Meri rmaklarnn birletii noktaya dek; Meri yata; Oradan Arda kaynana doru bu rmak zerinde ve rek -Koyun hemen evresinde olmak zere, toprak zerinde belirlenecek bir noktaya dek; Arda yata : Oradan gney - dou dorultusunda Bosna Kyn bir kilometre yukarsnda Meri zerindeki bir noktaya dek; Bosna Kyn Trkiye'de brakan belirgin lde dz bir izgi. rek ky, beinci Maddede anlan Komisyonca halkn ounluunun Trk ya da Rum olarak belirlenmesine gre, Trkiye'ye, ya da Yunanistan'a verilecektir. 11 Ekim 1922 gnnden sonra bu Kye g etmi olan halk bu konuda hesaba katlmayacaktr.

-3-

Oradan Adalar Denizine dek; Meri yata : Madde 3 Karadeniz'den Iran snrna dek Trkiye'nin snr aadaki biimde saptanmtr. Birincisi - Suriye ile; 20 Ekim 1921 gn yaplan Fransa - Trkiye Andlamasnn 8. Maddesinde tanmlanm snr. kincisi - Irak ile : Trkiye ile Irak arasndaki snr dokuz ay iinde Trkiye ile Byk Britanya arasnda dosta belirlenecektir. Snr izgisi konusunda alnacak karara dein, Trkiye ve Britanya Hkmetleri kesin gelecei bu karara bal topraklarn bugnk durumunda herhangi bir deiiklik ortaya koyacak nitelikte askersel ya da baka trl hi bir eylemde bulunmamay karlkl olarak ykmlenirler. Madde 4 bu Andlamada anlan snrlar, bu Andlamaya bal 1/1000.000 leindeki haritalar zerinde izilmitir. Andlama metni ile haritalar arasnda aykrlk ortaya karsa Andlama metni geerli olacaktr. Madde 5 kinci Maddenin ikinci fkrasnda yazl snr topraklar zerinde izmekle bir Snr izim Komisyonu grevlendirilecektir. Bu Komisyon, her Devlet iin birer yetkili temsilci olmak zere, Yunanistan ve Trkiye yetkili temsilcileri ile, bu hkmetlerce bir nc Devletin uyruklar iinden, seilecek bir Bakandan oluacaktr. Sz konusu Komisyon ynetimsel snrlar ve yerel ekonomik karlar, olanak bulunduu lde, gznnde tutarak, ibu Andlamadaki tanmlar en, yakndan izlemee her durumda aba gsterecektir. Komisyonun kararlar oy ounluu ile alnacak ve bu kararlar ilgili taraflar iin uyulmas zorunlu olacaktr. Komisyonun harcamalar ilgili Taraflarca eit biimde karlanacaktr. Madde 6 Bir rmak ya da akarsuyun, kylaryla deil de, yata ile belirlenen snra gelince, ibu Andlamann tanmlarnda kullanlan (Cours) yatak veya (Chenal) kanal terimleri, bir yandan, ulama uygun, olmayan rmaklarda su yatann ya da balca kolunun, te yandan gidi gelie uygun, olan rmaklarda balca ulam kanalnn orta izgisi anlamna gelir. Bununla birlikte, yatak ya da kanaln olas deimelerinde, snr izgisinin, yukarda belirtilen biimdeki izgiyi mi izleyeceine, yoksa anlan, yatak ya da kanaln ibu Andlamann, yrrle konulduu andaki durumuna gre kesinlikle mi belirleneceine karar vermee Snr izim Komisyonu yetkili olacaktr. bu Andlamada tersine bir hkm olmadka, deniz snrlar kydan milden aa uzaklktaki ada ve adacklar kapsar. Madde 7 lgili Devletler Snr izim Komisyonuna grevi iin gerekli her trl belgeleri, zellikle bugnk ve eski snrn izilmesine ilikin tutanaklarn onayl rneklerini,

-4-

eldeki byk lekli tm haritalar, uzaklklara ilikin bilgileri, dzenlenip yaynlanmam uzaklk haritalarn ve snr boyundaki rmaklarn yatak deitirmesi konusundaki bilgileri vermeyi ykmlenirler. Trk makamlarnn elinde bulunan haritalar, uzakla ilikin bilgiler ve hatta yaynlanmam haritalar, ibu Andlama yrrle konulur konulmaz, en ksa sre iinde Komisyon Bakanna stanbul'da verilecektir. Bundan baka, ilgili Devletler Komisyona tm belgelerin, zellikle plnlar ve kadastrolarn, tapu defterlerinin verilmesi ve anlan Komisyonun, istei zerine, mal ve topraklara ve ekonomik durumlara ilikin tm bilgilerin ve yararl bakaca bilgilerin sunulmas iin, yerel makamlara ynerge vermei ykmlenirler. Madde 8 lgili Devletler Snr izim Komisyonuna, grevlerinin yerine getirilmesi iin gerekli ulatrma, ev, i kolu ve gerelere (direkler, snr iaretleri) ilikin yardm gerek dorudan doruya, gerek yerel makamlar aracl ile yapmay ykmlenirler. zellikle Trkiye Hkmeti, gerektiinde, grevini yapabilmesi iin Snr izim Komisyonuna yardm etmei, yetenekli teknik personeli vermeyi ykmlenir. Madde 9 lgili Devletler Komisyonca konulmu olan nirengi noktalarn, iaretlerini, direk ya da snr iaretlerini koruma ykmlenirler. : Madde 10 Snr iaretleri birbirinden gzle grlebilecek uzaklklara yerletirilecektir. Bunlara numara kon,ulacak, bulunduklar yerler ve numaralar bir harita zerinde belirtilecektir. Madde 11 Snrlamaya ilikin kesin tutanaklar ve ek haritalar ile belgelerin asllar rnek olarak dzenlenecektir. Bunlardan ikisi ortak snra sahip devletler hkmetlerine verilecek ve .nc rnei ise, ibu Adlamay imza eden devletlere onaylanm birer rneini sunacak olan, Fransa Cumhuriyeti Hkmetine gnderilecektir. Madde 12 mroz ve Bozca Adalar ile Tavan Adalar dnda, Dou Akdeniz Adalar ve zellikle Limni, Semendirek, Midilli, Sakz, Sisam ve Nikarya Adalar zerinde Yunan egemenliine ilikin 17/30 Mays 1913 gnl Londra Andlamasnn beinci ve 1/14 Kasm 1913 gnk Atina Andlamasnn on beinci Maddeleri hkmleri uyarnca 13 ubat 1914 gnk Londra Konferansnda alnp 13 ubat 1914 gn Yunan Hkmetine bildirilen karar, ibu Andlamann talya'nn egemenlii altna konulan ve on beinci Maddede yazl olan Adalara ilikin hkmleri sakl kalmak koulu ile dorulanmtr. Asya kysndan milden az uzaklkta bulunan Adalar, ibu Andlamada tersine hkm olmadka, Trkiye egemenlii altnda kalacaktr. Madde 13 Barn korunmasn salamak amac ile, Yunan Hkmeti, Midilli, Sakz, Sisam ve Nikarya Adalarnda aadaki nlemlere sayg gstermei ykmlenirler : Birincisi : Bu Adalarda hibir deniz ss ve hibir istihkm kurulmayacaktr. kincisi : Yunan, sava uaklar ve teki hava aralarnn Ana-dolu kysndaki topraklar zerinde umas yasaklanacaktr. Buna karlk, Trkiye Hkmeti de sava uaklarnn ve teki hava aralarnn szgeen Adalar zerinde umasn yasaklayacaktr. ncs : Sz konusu Adalarda Yunan, Silhl Kuvvetleri, silh altna alnp yerinde eitilebilecek olan normal askersel birlikle ve, tm Yunanistan topraklarndaki jandarma ve

-5-

polis says ile orantl olacak, bir jandarma ve polis rgt ile snrl kalacaktr. Madde 14 Trkiye egemenlii altnda kalan mroz ve Bozca Adalar, yerel ynetim ve kii ve mallarn korunmas konusunda, yerli elemanlardan oluan ve mslman olmayan yerli halka her bakmdan gven verici zel bir yerel ynetimden yararlanacaktr. Bu Adalarda gvenlik ve dzen, yukarda szgeen yerel ynetim eliyle yerli halk arasndan toplanan ve yerel ynetimin emrinde bulunan bir polis tarafndan salanacaktr. Rum ve Trk nfus mbadelesine ilikin olarak Yunanistan ile Trkiye arasnda yaplm ya da yaplacak batlar mroz ve Bozca Adalar halkna uygulanmayacaktr. Madde 15 Trkiye aada saylan Adalar zerindeki tm hak ve senetlerinden talya yararna vazgeer : Bugn talya'nn igali altnda bulunan Astampalya (Astropalia), Kodo (Rhodes), Kalki (Calki), Skarpanto, Kazos (Casso), Piskopis (Tilos), Misiros (Misyros), Kalimnos (Kalymnos), Lcros, Patmos, Lipsos (Lipso), Sombeki (Simi) ve Istanky (Ko) Adalar ile bunlara bal olan adacklar ve Meis (Castellorizo) Adas (2 numaral haritaya baklmas). Madde 16 Trkiye ibu Andlamada belirlenen snrlar dndaki tm topraklar ile bu topraklardan olup gene bu Andlama ile zerinde kendi egemenlik hakk tannm bulunanlar dndaki Adalarda ki bu toprak ve Adalarn gelecei ilgililerce saptanm ya da saptanacaktr- her ne nitelikte olursa olsun, sahip olduu tm hak ve senetlerden vazgetiini aklar. bu Maddenin hkmleri komuluk nedeniyle Trkiye ile ortak snr bulunan lkeler arasnda kararlatrlm ya da kararlatrlacak olan zel hkmleri bozmaz. Madde 17 Trkiye'nin Msr ve Sudan zerindeki tm hukuk ve senetlerinden vazgemesine ilikin hkm 5 Kasm 1914 gnnden balayarak geerlidir. Madde 18 Msrdan alnan vergi karlk gsterilerek salanan Osmanl istikrazlarna, yani 1855, 1891, 1894 istikrazlarna ilikin tm balant ve ykmlerden Trkiye aklanmtr. bu istikraz taksitleri iin. Msrn yapt yllk demeler bugn Msr Borlar taksitlerinin bir parasn oluturduundan, Msr Osmanl Genel Borlarna ilikin teki tm ykmlerden aklanmtr. Madde 19 Msr Devletinin tannmasndan doan sorunlar, ilgili devletler arasnda sap!anacak koullara gre sonradan kararlatrlacak hkmlerle zmlenecek ve Trkiyeden ayrlan topraklara ilikin, olan Andlama hkmleri Msr Devletine uygulanmayacaktr. Madde 20 Trkiye, Britanya Hkmetince Kbrs'n 5 Kasm I914'te aklanan ilhakn tandn bildirir. Madde 21 5 Kasm 1914 tarihinde Kbrs Adasnda yerlemi olan Trk uyruklar, yerel yasann belirledii koullara gre, ngiltere uyrukluuna geecek ve bylece Trk uyrukluunu yitireceklerdir. Bununla birlikte, bu Trkler, isterlerse, bu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak iki yllk bir sre iinde, Trk uyrukluunu seebileceklerdir. Bu durumda, seme haklarn kullandklar gn izleyen on iki ay iinde Kbrs Adasndan ayrlmak zorunda kalacaklardr.

-6-

bu Andlamann yrrle konulmas gn Kbrs Adasnda yerlemi bulunup da, yerel yasann belirledii koullara uyularak yaplan ilem zerine, o gn ngiltere uyruklusunu edinmi ya da edinmek zere bulunmu olan Trk uyruklar da bu nedenle Trk uyrukluunu yitireceklerdir. uras da kararlatrlmtr ki, Kbrs Hkmeti, Trkiye Hkmetinin izni olmakszn Trk uyrukluundan baka bir uyrukluu edinmi olan kimselere ngiltere uyrukluu tanmay reddetmek yetkisine sahip olacaktr. Madde 22 Trkiye, 27. Maddenin genel bkmlerini bozmamak koulu ile, 18 Ekim 1912 gnl Lozan Andlamas ve ona ilikin Batlar gereince, her ne nitelikte olursa olsun, Trablusgarp (Libya) zerinde sahip olmu bulunduu tm hak ve ayrcalklarn kesinlikle kaldrlm olmasn tandn aklar. 2. ZEL HKMLER Madde 23 Batl Yksek Taraflar, Boazlar Rejimine ilikin bugn yaplm Szlemede akland zere, anakkale Boaznda, Marmara Denizinde ve Karadeniz Boaznda denizden ve havadan, gerek bar, gerek sava zamanlarnda zgrce gei ve gidi - geli ilkesini kabul ve aklama konusunda anlamlardr. Bu Szleme, buradaki Yksek Batl Taraflar iin, ibu Andlamada yazlm olsa idi onun sahip olaca g ve deerin tpksna sahip olacaktr. Madde 24 bu Andlamann 2. Maddesinde belirtilen snrn rejimine ilikin olarak bugn yaplan zel Szleme, onun Batl Yksek Taraflar iin, bu Andlamadaki g ve deerin tpksna sahip olacaktr. Madde 25 Trkiye kendisi ile yanyana savam Devletler ile teki batl Devletler arasnda yaplan Bar Andlamalar ve ona ek Szlemelerin geerliini tanma ve eski Almanya mparatorluu, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan topraklar ile ilgili olarak alnm ya da alnacak kararlar kabul etmei ve bylece belirlenecek snrlar iindeki yeni Devletleri tanma ykmlenir. Madde 26 Trkiye imdiden Almanya'nn, Avusturya'nn, Bulgaristann, Yunanistan'n, Macaristan'n, Polonya'nn, Romanya'nn, Srp - Hrvat - Sloven Devleti ve ek - Slovakya Devletinin snrlarn, ibu snrlarn 25. Maddede anlan Andlamalar ya da ek tm Szlemelerle saptanm ya da saptanaca biimde tandn ve kabul ettiini aklar. Madde 27 Trkiye Hkmeti ya da Trkiye makamlarnca, Trkiye topraklar dmla, ibu Andlamay imzalayan teki Devletlerin egemenlii altnda ya da koruyuculuunda bulunan topraklarn yurttalar ile Trkiye'den ayrlan topraklarn yurttalar zerinde siyasal, yasama ya da ynetimsel konularda, her ne nedenle olursa olsun, hibir yetki ya da yarg hakk kullanlmayacaktr. uras da kararlatrlmtr ki, slam dini makamlarnn dinsel yetkilerine bir zarar gelmemektedir. Madde 28 Batl Yksek Taraflar Trkiye'de Kapitlasyonlarn tm ile kaldrlmasn, her biri kendisi ile ilgili olarak, kabul ettiklerini aklarlar.

-7-

Madde 29 Fransz uyruklu Fasllar ve Tunuslular Trkiye'de teki Fransz uyruklarna uygulanan rejimin, her bakmdan tpksna bal olacaklardr. Trablusgarp ve Bingazi halk Trkiye'de teki talyan, uyruklarna uygulanan rejimin her bakmdan tpksna bal olacaktr. Bu Madde, kkeni Tunuslu, Trablsgarpb ve Fasl olupta Trkiye'de yerlemi bulunanlarn uyrukluu konusunda bir hkm ortaya koymaz Karlk olarak, Trk uyruklar da, 1. ve 2. Fkra hkmlerinden yararlanan halkn yaad lkelerde, Fransa ve Italya'daki rejimlerin, tpksndan yararlanacaklardr. Birinci Fkradaki hkmlerden halk yararlanan lkelerden gelen ya da bu lkelere yollanan inallarn Trkiye'de bal olaca rejim ile buna karlk Trkiye'den gelen ya da Trkiye'ye yollanan mallarn sz konusu lkelerde bal olaca rejim Fransa Hkmeti ile Trkiye Hkmeti arasnda bir anlama ile belirlenecektir. KESM : II UYRUKLUK Madde 30 bu Andlama hkmleri uyarnca Trkiye'den ayrlan topraklarda yerlemi Trk uyruklar kendiliinden ve yerel yasalarn koullar iinde bu topraklarn getii Devletin uyruu olacaklardr, Madde 31 18 yan gemi olup da 30. Madde hkmleri uyarnca Trk uyrukluunu yitiren ve kendiliinden yeni bir uyrukluk kazanan kiiler, ibu Andlama yrrle konulduu gnden balayarak, iki yllk sre iinde Trk uyrukluunu semek hakkna sahip olacakdr. Madde 32 bu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan topraklarda yerlemi ve bu topraklardaki halkn ounluundan soy bakmdan ayr olan 18 yan gemi kiiler, bu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak iki yllk sre iinde, halknn ounlu-kendi soyundan olan Devletlerden birinin uyrukluunu, o Devletin izni koulu ile, seebileceklerdir. Madde 33 31 ve 32. Maddeler hkmleri gereince seme haklarn kullanan kiiler bunu izleyen 12 ay iinde konutlarn seme haklar lehine kullandklar devlet topraklarna geirmek zorundadrlar. Bu kiiler, seme haklarn kullanmadan ce oturduklar teki evitin, topraklarnda sahip bulunduklar tanmaz mallar elde tutakta serbest olacaklardr. Bu kiiler her tr tanr mallarn birlikte gtrebileceklerdir, undan dolay kendilerine ne karma, ne sokma iin hi bir har ya da resim yklenmeyecektir. Madde 34 bu Andlama hkmleri gereince Trkiye'den ayrlan bir yerin yerli halkndan 18 yan gemi olan ve ibu Andlamann yrrle konulduu srada yabanc lkelerde yerlemi bulunan Trk uyruklar, Trkiye'den ayrlan lkeleri yneten hkmetler ile Yahudilerinin yerlemi bulunduklar lkelerin hkmetler arasnda yaplmasna gerek

-8-

grlebilecek anlamalar sakl tutulmak zere, soylar bakmndan bu topraklar halknn ounluuna ilintili olmalar ve o topraklar yneten hkmet de buna izin vermesi koulu ile, asl halkndan bulunduklar topraklarda yrrlkte olan uyrukluu edinmekte seme hakkna sahiptirler. Bu seme hakk, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak, iki yllk sre iinde kullanlr. Madde 35 Batl Devletler ibu Andlamada, ya da Almanya, Avusturya, Bulgaristan ya da Macaristan ile yaplan Bar Andlamalarnda ya da Trkiye dndaki Batl Devletler ile ya da onlardan biri ile Rusya arasnda ya da kendi aralarnda yaplm bir Andlamada aklanan ve ilgililere kendileri iin edinilmesi olana bulunan her hangi bir baka uyrukluu edinme izni veren seme hakknn kullanlmasna hibir biimde kar gelmemei ykmlenirler. Madde 36 bu Kesim hkmlerinin uygulanmasna ilikin ulun tm konularda evli kadnlar kocalarnn ve 18 yandan aa olan ocuklar da ana babalarnn bal olduklar koullara uyacaklardr. KESM :III AZINLIKLARIN KORUNMASI Madde 37 Trkiye, 38.den 48.e dek Maddelerde belirtilen hkmlerin temel yasalar [Les Lois fondamentales] olarak tannmasn ve hi bir yasa, hi bir ynetmelik ve hi bir resmi ilemin bu hkmlerle elikili ya da onlara aykr olmamasn ve bi bir yasann, hi bir ynetmeliin ve hibir resmi ilemin sz konusu hkmlere stn saylmamasn ykmlenir. Madde 38 Trkiye Hkmeti, doum, milliyet, dil, soy, ya da din ayrtetmeksizin, Trk halknn tmnn yaam ve zgrlklerimi, en geni biimde, korumay ykmlenir. : Trkiye'nin tm halk, kamu dzeni ve genel ahlak ile badamazlk gstermeyen her din, mezhep ya da inann gerek genel, gerjc /el biimde zgrce kullanlmas hakkna sahip olacaktr. Mslman olmayan aznlklar, Trkiye Hkmetince ulusal savunma ya ila kamu dzeninin, korunmas iin lkenin her yerinde ya da bir blmnde alnan ve tm Trk yurttalarna uygulanan nlemler sakl kalmak koulu ile, dolam ve g zgrlnden btn ile yararlanacaklardr. Madde 39 Mslman olmayan aznlklara mensup Trk yurtdalar Mslmanlarla zde medeni ve siyasal haklardan yararlanacaklardr. Trkiye'nin tm halk, din ayrtedilmeksizin, yasa nnde eit olacaktr. Din, inan ya da mezhep fark hibir Trk Yurtdann medeni ve siyasal haklardan yararlanmasna ve zellikle genel hizmetlere kabulne, memurlua ve yukar derecelere ulamasna, ya da eitli meslekleri ve sanatlar yapmasna bir engel saylmayacaktr. Herhangi bir Trk yurtdann gerek zel ya da ticaret ilikilerinde, gerek din, basn ya da her trl yayn konusunda ve gerek toplantlarda herhangi bir dili serbeste kullanmasna kar hibir snr konulmayacaktr.

-9-

Resmi dilin varl kukusuz olmakla birlikte, Trkeden baka dil ile konuan Trk yurttalarna yarglar nnde kendi dillerini szl olarak kullanabilmeleri iin gerekli kolaylklar gsterilecektir. Madde 40 Mslman olmayan aznlklara ilintili olan Trk yurttalar hukuk bakmndan ve fiilen teki Trk yurttalarna uygulanan ilemlerin ve salanan gvencelerin tpksndan yararlanacaklar ve zellikle, harcamalar kendilerince yaplmak zere, her trl yardm, dinsel ya da sosyal kurumlar, her trl okul ve benzeri retim ve eitim kurumlar kurma, ynetme ve denetleme ve buralarda kendi dillerini zgrce kullanma ve dinsel ayinlerini serbeste yapna bakmndan eit bir hakka sahip bulunacaklardr. Madde 41 Genel retim konusunda Trk Hkmeti, Mslman olmayan yurttalarn nemli bir oranda yerlemi olduklar kentler ve kasabalarda, bu Trk yurttalarnn ocuklarnn ilk okullarda kendi dilleriyle retim grmelerini salamak zere, gerekli kolayl gsterecektir. Bu hkm Trk Hkmetinin sz konusu okullarda Trk dilinin retilmesini zorunlu klmasna engel olmayacaktr. Mslman olmayan aznlklara ilintili Trk yurtdalarnn nemli oranda bulunduklar kentlerde ya da kasabalarda, bu aznlklar Devlet btesi Belediye ya da benzeri btelerde eitim, din, ya da yardm amacyla genel gelirlerden verilecek paralardan yararlanma ve denek ayrlmas konusunda haka bir pay alacaklardr. Sz konusu paralar ilgili kurumlarn, yetkili temsilcilerine denecektir. Madde 42 Trkiye Hkmeti Mslman olmayan aznlklarn aile ya da kii statleri konusunda, bu sorunlarn szgee aznlklarn trelerine gre zmlenmesine uygun her trl hkmleri koymay kabul eder bu hkmler Trkiye Hkmeti ile ilgili aznlklardan her birinin eit sayda temsilcilerinden oluan zel Komisyonlarda dzenlenecektir. Anlamazlk olursa, Trkiye Hkmeti ile Milletler Cemiyeti Meclisi, birlikte, Avrupal hukukular arasndan bir st hakem atayacaktr. Trkiye Hkmeti sz konusu aznlklarn Kiliseleri, Havralar, mezarlklar ve teki dinsel kurumlarna her trl koruyuculuu gstermeyi ykmlenir. Bu aznlklarn bugn Trkiye'de bulunan Vakflarna ve dinsel ve yardm kurumlarna her trl kolayl gsterecek ve izinleri verecek ve yeni dinsel ve yardm kurumlar kurulmas iin, benzeri teki zel kurumlara salanm olan gerekli kolaylklardan hibirini esirgemeyecektir. Madde 43 Mslman olmayan aznlklara mensup Trk yurttalar, inanlarna aykr ya da dinsel ayinlerini bozucu herhangi bir ilem yapmaya zorlanamayacaklar gibi, hafta tatilleri gnnde Mahkemelerde hazr bulunmaktan ya da herhangi bir yasal ilemin yaplmasndan kanmalar nedeniyle, onlarn hi bir hakk ortadan kalkmayacaktr. Bununla birlikte, bu hkm sz konusu Trk yurttalarnn, kamu dzeninin korunmas bakmndan, teki tm Trk yurttalarnn bal olduu ykmlerden bak klmayacaktr. Madde 44 Trkiye, ibu Kesimin yukardaki Maddelerinin, Trkiye'nin Mslman olmayan aznlklarna ilikin bulunduu lde, uluslararas toplumu ilgilendirici nitelikte ykmler getirdiini ve onlarn Milletler Cemiyetinin gvencesi altna konulmasn kabul eder. bu hkmler Milletler Cemiyeti Meclisindejounhjkta ahsan, bir karar olmakszn deitirilemeyecektir. Britanya mparatorluu, Fransa, talya ve Japonya Milletler Cemiyeti

-10-

Meclisinde ibu Maddeler konusunda, yntemine uygun biimde, ounlukla kabul edilecek olan her hangi bir deiiklii reddetmemeyi bu Andlama ile ykmlenirler. Trkiye, Milletler Cemiyeti Meclisi yelerinden her birinin bu ykmllklerden her hangi birine aykrlk olmas ya da olma tehlikesi zerine, buna Meclisin dikkatini ekmee yetkili olacan ve Meclisin, duruma gre, uygun ve etkin saylacak bir davranta bulunabileceini ve ynerge verebileceini kabul eder. Bundan baka, Trkiye, ibu Maddelere ilikin hukuksal ya da edimsel sorunlarda, Trkiye Hkmeti ile batl teki devletlerden her hangi biri ya da Milletler Cemiyeti Meclisi yelerinden her hangi bir devlet arasnda gr ayrl ortaya knca bu anlamazln, Milletler Cemiyeti Andlamasnn 14. Maddesi uyarnca, uluslararas nitelikte bir anlamazlk gibi saylmasn kabul eder. Trkiye Hkmeti bu trden olan her hangi bir anlamazln, teki Taraf istemde bulunursa, uluslararas Daimi Adalet Divanna gtrlmesini kabul eder. Daimi Divan karar istinaf edilemeyip Milletler Cemiyeti Andlamasnn 13. Maddesi uyarnca verilmi bir kararn g ve hkmnn tpksna sahip olacaktr. Madde 45 bu Kesim hkmleri ile Trkiye'nin Mslman olmayan aznlklar iin tannan haklar, Yunanistan tarafndan da, kendi topraklarnda bulunan Mslman aznla tannmtr. BLM : II PARASAL HKMLER KESM : I OSMANLI DEVLET BORLARI [Dyunu Umumiyei Osmaniye] Madde 46 bu Kesime ekli izelgede gsterilen Osmanl Devlet Borlar, gene bu Kesimde belirtilen koullar iinde, Trkiye ile 1912-1913 Balkan Savalar srasnda yararlarna Osmanl mparatorluundan toprak ayrlm olan devletler ve ibu Andlamann 12 ve 15. Maddelerinde szkousu olan Adalarn ve ibu Maddenin son Fkrasnda belirlenen topraklarn kendilerine brakld devletler ve, son olarak, bu Andlama uyarnca Osmanl mparatorluundan ayrlarak Asya topraklar zerinde yeni kurulan devletler arasnda bllecektir. Bundan baka, yukarda anlan devletlerin tm, 53. Maddede gsterilen gnlerden balayarak, ibu Kesimde belirtilen koullar iinde, Osmanl Borlarnn faizli tutarna ilikin yllk yklemlere de katlacaklardr. Trkiye, 53. Maddedede gsterilen gnlerden balayarak, teki devletlere ykletilmi katlma paylarndan artk hi bir biimde sorumlu tutulmayacaktr. l Austos 1914 gn Osmanl egemenlii altnda olup Trkiyenin ibu Andlamann 2. Maddesinde belirlenen snrlar dnda bulunan Trakya arazisi Osmanl Devlet Borlarnn bllmesi konusunda bu Andlama uyarnca, Osmanl mparatorluundan ayrlm gibi saylacaktr.

-11-

Madde 47 Osmanl Devlet Borlar dare Kurulu [Meclisi], ibu Kesime ekli izelgenin (A) Blmnde gsterilen istikrazlara ilikin olup ilgili devletlerden her birine den yllk taksitlerin tutarn, bu Andlamann yrrle konulduu gnden balayarak, 3 ay iinde 50. ve 51. Maddelerde konulan ilkelere gre saptayacak ve bu tutar sz geen devletlere bildirecektir. Bu devletler Osmanl Devlet Borlan dare Kurulunun bu komi"daki almalarn izlemek zere stanbul'a yetkili temsilciler gnderebileceklerdir. bu Maddede yazl ilkelerin uygulanmalna ilikin olurak ilgili Taraflar arasnda kabilecek tm anlamazlklar 1. Fkrada; belirtilen bildirimin yaplmasndan sonra en ok bir ay iinde Milletler Cemiyeti Meclisinin gsterecei bir Hakeme gtrlecek ve bu Hakem en ok ay iinde kararn verecektir. Hakeme denecek cret Milletler Cemiyeti Meclisince saptanacak ve teki Hakemlik harcamalar ile birlikte, ilgili Taraflara yklenecektir. Hakemin kararlar kesin olacaktr. Hakeme bavurma yllk taksitlerin denmelerini geciktirmeyecektir. Madde 48 bu Kesime ekli izelgenin (A.) Blmnde gsterilen Osmanl Devlet Borlarnn aralarnda bllecei devletlerden, Trkiye'den bakalar, 47. Maddede sz konusu olan yllk taksitlerden kendilerine den paylar iin, anlan Madde gereince, onlara yaplacak bildirim gnnden balayarak ay iinde, Osmanl Devlet Borlar idare Kurumuna kendi paylarnn denmesinin gvencesi olarak, yeterli miktarda salanca (rehin) gstereceklerdir. Yukarda yazl sre iinde anlan salancalar gsterilmez, ya da gsterilen salancalarn uygun olup olmad konusunda anlamazlk karsa, ibu andlamay imzalayan her hangi bir Devlete, Milletler Cemiyeti Meclisine bavurulabilecektir. Milletler Cemiyeti Meclisi, karlk olarak gsterilen gelirlerin toplanmas iini, Trkiye'nin dnda, aralarnda devlet borlarnn bllecei devletlerde mevcut bulunan uluslararas finans rgtlerine braklabilecektir. Milletler Cemiyeti Meclisinin kararlar kesin olacaktr. Madde 49 lgili devletlerden her birine den yllk taksit tutarnn 47. Madde hkmlerine gre kesinlikle saptanmasna griildii gnden balayarak bir aylk sre iinde, ibu Kesime bal izelgenin (A) Blmnde gsterilen Osmanl Devlet Borlarnn nominal anaparasnn bltrlmesi biimini saptamak zere Paris'te bir Komisyon toplanacaktr. Bu blme, taksitlerin dalm iin kabul edilmi olan oranlara gre ve istikraz szlemeleri ile ibu Kesimin hkmleri gznnde tutularak yaplacaktr. Birinci Fkrada anlan Komisyon Trkiye Hkmetinin temsilcisi ile Osmanl Devlet Borlar Ynetim Kurulunun bir temsilcisinden ve Birletirilmi Borlar ile Rumeli Demiryolu Senetleri [Lots Turcs] dndaki, borlarla ilgili olanlarn bir temsilcisinden ve ilgili devletlerden her birinin atayaca temsilcilerden oluacaktr. Komisyonda anlamaya varlamayan tm iler 47. Maddenin 4. Fkrasnda yazl Hakeme gtrlecektir. Trkiye kendi pay iin yeni bor senetleri karmaa karar verirse, Trkiye Hkmeti temsilcisi ile Osmanl Devlet Borlar dare Kurulu temsilcisinden ve Birletirilmi Borlar ile Rumeli Demiryolu tahvilleri dndaki borlar temsilcilerinden oluan bir Komite aracl ile, her eyden nce Trkiye'ye ilikin olmak zere, Borlarn anaparasnn blm yaplacaktr. Yeniden karlacak bor senetleri Komisyona verilecek ve Komisyon, Trkiye'nin aklanmasn ve Osmanl Devlet Borlarndan kendilerine birer pay yklenen teki devletlere kar senet sahiplerinin haklarn gsteren koullar iinde, sz konusu senetlerin

-12-

sahiplerine verilmesini salayacaktr. Osmanl Devlet Borlarndan her devletin payn temsil etmek zere karlacak senetler, Batl Taraflar lkelerinde her trl damga resminden ya da sz konusu senetlerin karlmasndan doacak bakaca vergilerden bak tutulacaktr. lgili devletlerden her birine den yllk taksitlerin denmesi, nominal anaparann bllmesine ilikin bu Maddede yazl bulunan hkmler nedeniyle, ertelenmeyecektir. Madde 50 47 nci Maddede yazl yllk taksitlerin ve 49. Maddede sz konusu olan Osmanl Devlet Borlar nominal anaparasnn bllmesi aadaki biimde yaplacaktr : Birincisi : 17 Ekim 1912 gnnden nceki istikrazlar ile onlara ilikin yklemler, 19121913 Balkan Savalar sonucunda bulunduu durumda, Osmanl mparatorluu ile sava sonunda Osmanl Devletinden kendilerine toprak ayrlan Balkan Hkmetleri ve ibu Andlamann 12. ve 15. Maddelerinde sz konusu Adalarn kendilerine verildii devletler arasnda bllecek ve bu savalara son, veren Andlamalarn ya da daha sonra yaplm Andlamalarn, yrrle konulmasndan sonra ortaya kan toprak deiiklikleri gznnde tutulacaktr. kincisi : Bu ilk blmeden sonra, Osmanl Devletinin zerinde kalan istikrazlarn bor art ile onlara ilikin yllk taksitler artna, Osmanl Devletince 17 Ekim 1912 gn ile l Kasm 1914 gn arasnda yaplan istikrazlar ve bunlara ilikin yllk taksitler eklenince kacak toplam Trkiye ve Asyada yeni kurulmu olup ibu Andlama uyarnca Osmanl devletinden, kendilerine toprak ayrlan devletler ve sz geen Andlamann 46. Maddesinin son -Fkrasnda belirtilen toprak kendisine balanan Devlet arasnda bllecektir. Anaparann bllmesi, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnde her istikrazn anaparasnn tutar zerinden yaplacaktr. Madde 51 50. nci Maddede aklanan blm sonucu olarak Osmanl Devlet; Borlarnn yllk taksitlerinden ilgili devlete den pay aadaki gibi saptanacaktr. Birincisi : 50 nci Maddenin 1. Fkrasnda aklanan blm iin, nce 12. ve 15. Maddelerde sz geen Adalar ile Balkan savalar sonucunda Osmanl Devletinden ayrlan topraklarn topuna decek pay tutarnn saptanmasna giriilecektir. bu payn 50. Maddenin birinci fkras hkmleri gereince bllecek yllk taksitler toplamna gre tutar, zkonusu Adalar ve ayrlan lkelerin, birlikte olarak, genel gelirleri toplam ortalamasnn, 1907 ylnda konulan ek gmrk vergisi gelirleri ile birlikte, 19101911 ve 1911-1912 bte yllar srasnda Osmanl Devletinin genci gelirler toplam ortalamasyla e oranda olacaktr. Bylece saplanacak tutar, kendilerine yukardaki fkrada sz-geen topraklarn verildii devletler arasnda daha sonra bllecek ve, bunun sonucu olarak, sz konusu devletlerden her birine decek payn, aralarnda bllecek genel toplama oranla tutar bu devletlerden her birine balanan topraklarn gelirleri ortalamasnn Balkan Savalar sonucunda Osmanl Devletinden ayrlan topraklarn ve 12. 15. Maddelerde sz geen Adalarn toplamnn 19101911 ve 1911-1912 bte yllar iindeki genel gelirleri ortalamasyla e oranda olacaktr. bu Fkrada sz konusu gelirlerin hesaplanmasnda gmrk gelirleri saylmayacaktr,

-13-

kincisi : 46. Maddenin son fkrasnda szgeen topraklarla birlikte, ibu Andlama uyarnca Osmanl Devletinden ayrlan topraklara gelince, ilgili her Devlete den payn, 50. Maddenin 2. fkras hkmlerine gre bllecek yllk taksitlerinin genel toplamna oran, ayrlan lkenin ortalama gelirinin, 1910-1911 ve 1911-1912 bte yllarnda (1907 ylnda konulan ek gmrk vergileri gelirleri ile birlikte) topraklar ve Adalar pay karldktan sonra bulunacak tutarn oranyla e olacaktr. Madde 52 bu Kesime bal izelgenin, (B) Blmnde yazl avanslar Trkiye ile 46. Maddede anlan teki devletler arasnda aadaki koullara gre blnecektir : Birincisi : izelgede belirli olup 17 Ekim 1912 de mevcut bulunan avanslar konusunda ibu. andlamanm yrrle konulmas gnnde denmemi anapara var ise, bu anapara ve 53. Maddenin 1. fkrasnda yazl gnlerden beri toplanm faizler ile sz konusu gnlerden beri yaplan demeler, 50. Maddenin 1. ve 51. Maddenin gene 1.fkrasnda belirtilmi hkmlere gre bllecektir. kincisi : bu ilk blme sonucunda Osmanl Devletine den paralar ve izelgede belirtilmi olup devletin, 17 Ekim 1912 gn ile l Kasm 1914 gn arasnda anlamaya balad avanslar ve ibu Andlamanm yrrle konulmas gnnde eer var ise, denmemi olan anapara, ile l Mart 1920 gnne dek toplanm faizler ve o gnden beri yaplan demeler 50. Maddenin 2. ve 51. Maddenin 2. fkralarnda belirtilen, hkmlere gre bllecektir. Osmanl Devlet Borlar Ynetim Kurulu sz konusu avanslardan ilgili devletlerin her birine den pay tutarn, ibu Andlamann, yrrle konulmasndan balayarak, 3 aylk, sre iinde saptayacak ve bu tutar sz konusu devletlere bildirecektir. Trkiye dndaki devletlere yklenen paralar, sz konusu devletlerce Devlet Borlar Ynetim Kuruluna denecek ve bu Kurulca da, ya alacakllara ya da Trkiye'nin anlan devletler hesabna gerek faiz, gerek anapara akesi olarak demi bulunduu paralar tutarn karlayncaya dek, Trkiye Hkmeti hesabna gelir yazlacaktr. Yukardaki fkrada ngrlen, demeler, ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak, eit 5 yllk taksit ile yaplacaktr. Bu demelerin Osmanl Devleti alacakllarna yaplacak blm, avans szlemesinde yazl yllk faizleri ierecek ve Trkiye Hkmetine den, blm ise faizsiz denecektir. Madde 53 Balkan Savalar sonunda kendilerine Osmanl Devletinden toprak ayrlm olan devletlerin borlu olup ibu Kesime ekli izelgenin (A) Blmnde yazl Osmanl Devlet Borlar istikrazlarnn yllk taksitleri, sz konusu topraklarn anlan devletlere gemelerini aklayan Andlamalarn yrrle konulmas gnnden balayarak denmesi gerekecektir. 12. Maddede belirtilen Adalara gelince, bunlarn yllk taksitinin 1/14 Kasm 1913 gnnden balayarak ve 15. Maddede sz konusu olan Adalarn yllk taksitin ise 17 Ekim 1912 gnnden balayarak denmesi gerekecektir. bu Andlama gereince Osmanl Devletinden ayrlan Asyadaki topraklar zerinde yeni kurulmu devletlerin ve 46. Maddenin son Fkrasnda yazl topraklar kendisine balanan devletin borlu olduklar yllk taksitlerin l Mart 1920 gnnden balayarak denmesi gerekecektir.

-14-

Madde 54 bu Kesime ekli izelgenin (A) Blmnde saylan 1911, 1912 ve 1913 Hazine Tahvilleri, Szlemelerde saptanan deme gnnden balayarak, 10 yllk bir sre iinde kararlatrlm faizleri ile birlikte denecektir. Madde 55 Trkiye; ile birlikte, 46. Maddede anlan, devletler, ibu Kesime bal izelgenin (A) Blmnde belirtildii zere, Osmanl Devlet Borlarndan kendilerine den ve 53. Maddede belirtilen gnlerden balayarak, denmesi gerektii halde denmemi bulunun yllk taksitler tutarn Osmanl Devlet Borlar Ynetim Kuruluna deyeceklerdir. Bu deme ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak, 20 ylda eit taksitler ile ve faizsiz olarak yaplacaktr. Trkiye'den baka devletlerce Devlet; Borlar dare Kuruluna denen yllk taksitler bu Kurulca, sz konusu devletler hesabna Trkiye tarafndan denmi olan paralarn tutarn karlaynca dek, Trkiyenin henz borlu bulunduu toplanm taksitlerden karlacaktr. Madde 56 Bundan byle, Osmanl Devlet Borlar Ynetim Kurulunda Alman, Avusturyal ve Macar senet sahiplerinin, temsilcileri bulunmayacaktr. Madde 57 Osmanl Devlet Borlar istikraz ve avanslarna ve karl Msr vergisi ile salanm olan, 1855, 1891 ve 1894 Osmanl istikrazlarna ilikin faiz kuponlarnn sunulmas sreleri ile sz konusu istikrazlardan kuras km olan senetlerin denmesi iin snme sreleri, Batl Yksek Taraflarn topraklarnda 29 Ekim 1914 gnnden balayarak, ibu Andlamann yrrle konulmasndan sonra 3 ayn bitimine dek ertelenmi saylacaktr.

-15-

BRNC KESME BALI EK: I l Kasm 1914 gnnden nceki Osmanl Genel Borlar izelgesi A BLM
stikraz 1 Szleme Tarihi 2 Faiz 3 % 4 .. 4 4 4 1957 29/2-12/3/1896 .............. 17-29/5/1886-28/9-11/ 10/1902 ....................... Yzde 4 1903 sayd- bahr 3/10/1888-21/2-6/3/1903 Badat birinci tertip 20/2-5/3/1903 ............... Yzde 4 1904 ......... 4-17/9/1903 .................. Yzde 4 1901-1905 21/11-4/12/1901-6/11/ 1903-25/4-8/5/1905 .......... Askersel donatm ..... 4-17/4/1905 ....................... Badat 2 nci tertip 20/5-2/6/1908 .................... Badat 3 nc tertip 20/5-2/6/1908 .................... Yzde 4 1908 .......... 6-19/9/1908 ....................... Yzde 4 1909 30/9-13/10/1909 ................ Soma Bandrma 20/11-3/12/1910 ................ Hdeyde - Sana 24/2-9/3/1911 .................... Gmrk 1911 .......... 27/10-9/11/1910 ................ Konya ovas sulamas 5-18/11/1913 ..................... Dok, tersane ve gemi yapm ...................... 19/11-2/12/1913 ................ Yzde 5 1914 ........... 13-26/4/1914 ..................... Ttn tekeli avans . 4/8/1913 ............................ Yzde 5, 1911 Hazine Tahvilleri (Sava gemileri alnmas)...... 13/7/1911 ........................... Osmanl Bankas 1912 Hazine tahvilleri ....... 8-21/11/1912 ..................... Hazine tahvilleri (Dorudan doruya kar) Yzde 5 1896 ........... Gmrk 1902 .......... 5 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 .. 5,5 5 .. 1946 1958 1958 2001 1960 1961 1961 2006 2010 1965 1950 1992 2006 1952 1932 1943 1962 deme Dnemi 4 ... karan Banka 5

Birletirilmi Borlar kramiyeli Trk Tahvilleri ................. Osmaniye ................ Tmbeki .................. 40.000.000 Franklk Dou imendiferleri

1-14/9/1903-8-21/6/1906 5/1/1870 ....................... 18-30/4/1890 ................ 26/4-8/5/1893 ............... 1-13/3/1894 ...................

... 1931 1954

Osmanl Bankas Osmanl Bankas (Enternasyon Banka Doyebank ve grubu ve iki Fransz bankas ile birlikte) Osmanl Bankas Osmanl Bankas Doye Bank Doye Bank Osmanl Bankas

Osmanl Bankas Doye Bank Doye Bank Doye Bank Osmanl Bankas Osmanl Bankas Osmanl Bankas Fransz Bankas Doye Bank ve grubu

Osmanl Bankas

5 5

1916* 1915*

Trkiye Milli Bankas Osmanl Bankas

-16-

B BLM TBAR Ana Para Trk Liras 300.000 55.000 300.000 17.335 3.000 153.147 33.000 500.000 200.000

AVANSLAR

Badat Ortakl .................... Fenerler Ynetimi ................. Fenerler Ynetimi ................. Kstence Kablo Ortakl ..... Tnel Ortakl ...................... Yetimler Sand ................... Doye Bank .......................... Fenerler Ynetimi ................. Anadolu demiryolu ortakl .

3/16 Haziran 1998 ............. 5/18 Austos 1904 ............. 5/18 Temmuz 1907 ............ 27/9 Ekim 1904 ................. ........................................... eitli Tarihlerde............... 13/26 Austos 1912 ........... 3/16 Nisan 1913 ................ 23/5 Mart 1914 .................. KESM : II ETL HKMLER

% 7 8 7 4 ... ... 5,5 7 6

Madde 58 Bir yandan Trkiye, te yandan (Yunanistan dnda) teki Batl Devletler, gerek Trkiye ile bu Devletlerin, gerek (tzel kiiler de kapsam iine girmek zere) onlarn uyruklarnn 1 Austos 1914 gn ile bugnk Andlamann yrrle konulmas gn arasnda geen sre iinde, gerek sava eylemleri, gerek istiraval, el koyma, kullanm ya da zoralm nlemleri yznden doan, kayp, zarar ve ziyanlar nedeniyle her trl para istemlerinden, karlkl olarak vazgeerler. Bununla birlikte, yukardaki hkm ibu Andlamann III. Blmnde yazl hkmleri (Ekonomik hkmler) zedelemeyecektir. Almanya ile yaplan, 28 Haziran 1919 gnk Bar Andlamasnn 259. Maddesinin. (1) Fkras ve Avusturya ile yaplan 10 Eyll 1919 gnl Bar Andlamasnn 210. Maddesinin (1). Fkras gereince, Almanya ve Avusturya tarafndan devredilmi olan altn para zerindeki her trl haklarndan, Trkiye (Yunanistan darda kalmak zere) teki Batl Devletler yararna vazgeer. Birinci Tertip Trk Tahvilleri konusunda, gerek 20 Haziran 1331 (3 Temmuz 1915) gnk Szleme ile, gerek bu Tahvillerin, arkasnda yazl metne gre, Osmanl Devlet Borlar Ynetim Kuruluna yklenmi olan tm deme ykmleri ortadan kaldrlmtr. Bunun gibi Trkiye, Osmanl Hkmetince ngiltere'ye smarlanm olup Britanya Hkmetince 1914 ylnda msadere edilmi sava gemileri iin denmi bulunan paralarn geri verilmesini, ne Britanya Hkmetinden, ne de onun uyruklarndan istememei kabul ve bu konuda her trl istemlerinden vazgeer. Madde 59 Yunanistan, sava yasalarna aykr olarak Anadoluda Yunan Ordusunun ya da ynetiminin eylemlerinden doan zararlarn onarm ykmn tanr.

-17-

FAZ

SZLEMENN TARH

te yandan, Trkiye, Yunanistann savan uzamasndan ve onun sonularndan doan parasal durumunu gznnde tutarak onarm konusunda Yunan Hkmetine kar her trl istemlerinden kesinlikle vazgeer. Madde 60 Gerek Balkan Savalar sonucunda, gerek ibu Andlama ile Osmanl mparatorluundan kendilerine toprak verilmi ya da verilmekte olan Devletler, Osmanl mparatorluunun ibu topraklar zerindeki tm tanr ve tanmaz mallarna, karlk demeden, sahip olacaklardr. uras kararlatrlmtr ki, 26 Austos 1324 (8 Eyll 1908) ve 20 Nisan 1325 (2 Mays 1909) gnl iradelerin [Padiahn Kararlar] Hazine-i Hassadan [Saray'n mal ve mlk] Devlete geirilmesini emrettii tanr ve tanmaz mallar ile 30 Ekim 1918 de Hazine-i Hassa'ca kamu hizmetleri iin ynetilmekte bulunmu olan tanr ve tanmaz mallar, sz konusu Devletlerin, bu mallara ilikin, konularda Osmanl mparatorluu yerine gemeleri gerekeceinden, bu mallar zerinde kurulmu olan Vakflar geerli saylmak zere, yukardaki fkrada anlan tanr ve tanmaz mallarn kapsam iine girecektir. Gerek Balkan Savalar sonucunda, gerek daha sonra Yunanistan'a gemi olan eski Osmanl mparatorluu topraklar zerinde bulunup Hazine-i Hassadan Devlete geen tanr ve tanmaz mallar konusunda Trkiye Hkmeti ile Yunan Hkmeti arasnda kan anlamazlk, yaplacak bir Hakem anlamasyla ve 1-14 Kasm 1913 gnl Atina Andlamasna ekli 2 sayl zel Protokol gereince, La Haye'de bir Hakem Mahkemesine sunulacaktr. Bu Maddenin hkmleri Hazine-i Hassa adna tescilli ya da onun ynettii, ibu Maddenin 2. ve 3. Fkralarnda ngrlmeyen, tanr ve tanmaz mallarn hukuksal niteliini deitirmiyecektir. Madde 61 bu Andlama gereince Trkiyeden baka bir Devletin uyruuna gemi olup sivil ve askersel emeklilik ve akta tutulma, yetim ve dul maalarndan [Pension] yararlananlar, maalar nedeniyle Trkiye Hkmetine kar hi bir istemde bulunamayacaklardr. Madde 62 Almanya ile 28 Haziran 1919da yaplan Versailles Bar Andlamasnn 261. Maddesi ve 10 Eyll 1919da Avusturya ile, 27 Kasm 1919'da Bulgaristan ile ve 4 Haziran 1920de Macaristan ile yaplan Bar Andlamalarnn kout Maddeleri uyarnca, Trkiyeden alacakl bulunduklar tm alacaklarn teki Batl Devletlere geirilmesini [transfert| Trkiye kabul eder. teki Batl Devletler, bu konuda Trkiye'ye den borlardan onu aklar. Trkiye'nin Almanya, Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan'dan alacaklar da sz geen Batl Devletlere geirilmitir. Madde 63 Trkiye Hkmeti, teki Batl Devletlerle anlam olarak, Savatan sonra Trkiye'ye satlacak mallarn semenleri iin Alman Hkmetinin Trkiye Hkmetince karlan kat paralar belirli bir kambiyo fiyat ile kabul edecei konusunda Sava srasnda stlendii yklemlerden Alman Hkmetini akladn aklar.

-18-

BLM : III EKONOMK HKMLER Madde 64 Bu Blmde "Mttefik Devletler'' teriminden anlalan Trkiye'nin dndaki Batl Devletlerdir. Mttefikler uyruklar terimi, Trkiye'nin dndaki, Batl Devletler uyruklarndan olanlarn ya da bu Devletlerden birinin koruyuculuu altndaki bir Devlet ya da lke uyruklarndan olan gerek kiiler, ortaklklar, dernekler [associations] ve kurulular [etablissements] kapsamaktadr. Bu blmn "Mttefikler uyruklarna" ilikin hkmlerinden, Mttefik Devletler uyruuna sahip olmamakla"' birlikte, gerekte bu Devletlerce korunmakta bulunmalar nedeniyle, Osmanl makamlarnca Mttefik uyruu gibi ileme bal tutulmu ve bu yzden zarar grm olan kiiler de yararlanacaktr. KESM : I MALLAR, HAKLAR VE IKARLAR Madde 65 29 Ekim 1914 gn Mttefik Devletler uyruu bulunan kiilerin olup ibu Andlamann yrrle konulduu gn Trk kalacak topraklar zerinde kimlii belirlenecek mallar, haklar ve karlar, bulunduklar durumda, hak sahiplerine hemen geri verilecektir. Buna karlk, Trk uyruklarnn olup 29 Ekim 1914 gn Mttefik Devletlerin egemenlii ya da koruyuculuu altnda bulunan, ya da Balkan Savalar sonunda Osmanl mparatorluundan ayrlarak bugn sz konusu Devletlerin egemenlii altnda tutulan topraklar zerinde kimlii belirlenebilecek mallar, haklar ve karlar da, bulunduklar durumda, hak sahiplerine hemen geri verilecektir. Bundan baka, bu Andlama ile Osmanl mparatorluundan ayrlm topraklar zerinde bulunup Trk uyruklarnn olan ve Mttefik Devletler makamlarnca artmlara ya da bakaca olaanst nlemlere konu olmu bulunan mallar, haklar ve karlar konusunda da zde ilem uygulanacaktr. bu Andlama ile Osmanl mparatorluundan ayrlan bir lkede bulunup Osmanl Hkmetince olaanst sava nlemlerine konu olduktan sonra, o lkede egemenliini srdren Batl Devletin bugn elinde bulunan kimlii belirlenebilecek mallar, haklar ve karlar meru hak sahiplerine, bulunduklar durumda, geri verilecektir. Szkousu lke zerinde egemenliini srdren Batl Devlete artlm olan tanmaz mallara da zde ilem uygulanacaktr. Kiiler arasnda bunlarn dndaki tm hak istemleri, yetkili yerel mahkemeler nnde ileri srlecektir. zerinde hak ileri srlen mallarn kimliine ya da geri verilmesine ilikin tm anlamazlklar bu Blmn V. Kesiminde yazl Karma Hakem Mahkemesine sunulacaktr. Madde 66 65. Maddenin birinci ve ikinci Fkralar hkmlerinin yerine getirilmesi iin, Batl Yksek Taraflar, hak sahiplerini, en ivedi bir yntem ile, kendilerinin rzas olmakszn yklenmi olabilecek her trl yklem ya da yararlanma haklarndan [charges ou servitudes] arnm olarak mallar, haklar ve karlarna tasarruf edecek duruma koyacaklardr. Sz konusu mallar, haklar ve karlar, geri verme ilemini yapacak olan Hkmetten daha nce dorudan doruya ya da dolaysyla elde etmi olup da, geri verme -19-

yznden zarar grm bulunacak nc kiilerin zarar- giderimi de o Hkmete decektir. bu zarar - giderim konusunda ortaya kabilecek anlamazlklarn zmlenmesi genel mahkemelerin [Tribunaux de droit commun] yetkisi iine girecektir. teki tm durumlarda, zarar - giderim iin ilgili kiilere kar dava amak zarar gren nc kiilere decektir. Bu amala, dman mallar, haklar ve karlar zerinde Batl Yksek Taraflarca giriilen tm tasarruf ilemleri ve bakaca olaanst sava nlemleri, artma ilemi henz sona ermemi ise, hemen kaldrlacak ve durdurulacaktr. Sahiplerinin istemleri, sz konusu mallar, haklar ve karlar, kimlii belirlenir belirlenmez, geri verilmek zere yerine getirilecektir. 65. Madde ile geri verilmesi ngrlen mallar, haklar ve karlar, ibu Andlamann imzas gn Yksek Taraflarn Hkmetlerinden birinin makamlarnca artlm bulunuyorsa, bu Hkmet, artma semenini sahiplerine deyerek, sz konusu mallar, haklar ve karlar olduu gibi geri vermek zorunluundan kurtulacaktr. Eer sahibinin istei zerine, V. Kesimde ngrlen Karma Hakem Mahkemesi, artmann, deer fiat salayacak koullar iinde yaplmam olduuna karar verirse, bu Mahkeme taraflar arasnda bir anlamaya varlmad durumda, hakl grecei lde artma semenini artrabilecektir. Mal sahibi ile, varlacak anlama ya da sz geen Karma Hakem Mahkemesi karar gnnden balayarak iki aylk sre iinde deme yaplmam ise, sz konusu mallar ve karlar geri verilecektir. Madde 67 Bir yandan Yunanistan, Romanya, Srp - Hrvat-Sloven Devleti, te yandan Trkiye, kendi Ordular ve ynetim makamlarnca Trkiye topraklarnda ya da Yunanistan, Romanya ve Srp-Hrvat - Sloven Devleti topraklarnda bulunan her trl tanmaz mallarn lkelerinde aranmas ve geri verilmesi konusunda hem gerekli ynetimsel nlemler alnmas, hem de ilgili tm belgelerin teslimi yolu ile kolaylk gsterilmesini, karlkl olarak, ykmlenirler. Bu aratrma ve geri verme Alman, Avusturya, Macar ve Bulgar Ordular ve Ynetim makamlarnca Yunan, Romanya ya da Srp-Hrvat-Sloven Devleti topraklar zerinde (saisis on squestrs) olup ta Trkiyeye ya da onun uyruklarna geirilmi bulunan yukarda sz konusu eya ile Yunan, Romanya ya da Srp-Hrvat-Sloven Devleti Ordularnca Trk topraklarndan alnarak ya da haczedilerek Yunanistan'a, Romanya'ya ya da Srp - Hrvat Sloven Devletine ya da onlarn uyruklarna geirilmi olan eya iin de yerine getirilecektir. Bu aratrma ve geri vermee ilikin dilekeler, Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak, alt ay iinde sunulacaktr. Madde 68 Trkiye'nin Yunan Ordusunca igal edilmi bulunan blgelerimle Yunan makamlar ya da ynetimi ile Trk uyruklar arasnda yaplm szlemelerden doan borlar, ibu szlemelerde yazl koullar iinde, Yunan Hkmetince denecektir. Madde 69 l Austos 1914de yararlandklar rejim gereince, Mttefik Devletler uyruklarnn ve mallarnn bal olmad hi bir vergi, resim ya da ek resim, 1922-23 Bte ylndan nceki Bte yllar iin, sz konusu uyruklardan ya da onlarn mallar zerinden alnmayacaktr.

-20-

1922-23 Bte ylndan nceki yllar iin 15 Mays 1923 gnnden sonra vergi alnm bulunuyor ise, ibu Andlama yrrle konulur konulmaz, bu paralar hak sahiplerine geri verilecektir. 15 Mays 1923 bulunulamayacaktr. gnnden nce alnan paralar konusunda hi bir istemde

Madde 70 65, 66, 68 ve 69. Maddelere dayanan istemler, ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak, 6 aylk sre iinde yetkili makamlar nnde ve bu yoldan anlamaya varlamazsa, gene bu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak 12 aylk bir sre iinde Karma Hakem Mahkemesi nnde ileri srlecektir. Madde 71 Britanya mparatorluu, Fransa, talya, Romanya ve Srp - Hrvat - Sloven Devleti ya da onlarn uyruklar, kendi mal, hak ve karlar konusunda 29 Ekim 1914 gnnden nce Osmanl Hkmeti nnde istem ileri srm ya da dava am bulunuyorsa, ibu Blmn hkmleri, sz konusu istemler ya da davalar hibir biimde zedelemeyecektir. Britanya, Fransa, talya, Romanya ve Srp - Hrvat - Sloven Hkmetleri nnde Osmanl Hkmeti ya da uyruklarnca ileri srlen istemler ya da alan davalar konusunda da zde ilem yaplacaktr. Bu istemler ya da davalar Trkiye Hkmeti ve bu Maddede adlar geen teki Hkmetler nnde, Kapitlasyonlarn kaldrlm olmas da gznnde tutularak, zde koullar iinde izlenecektir. Madde 72 Bugnk Andlama ile Trk kalan topraklar zerinde Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan'n ya da onlarn uyruklarnn olup da ibu Antlamann yrrle konulmasndan nce Mttefik Hkmetlerce alnm ya da igal edilmi bulunan mallar,haklar ve karlar, sz konusu Hkmetler ile Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan Hkmetleri ya da onlarn ilgili uyruklar arasnda gerekli anlamalarn [arrangcments] yaplmasna dek, Mttefik Hkmetlerin ellerinde kalacaktr. Eer bu mallar, haklar ve karlar artlm ise, bu artma ilemi dorulanmaktadr. bu Andlama ile Trkiye'den ayrlm olan lkeleri yneten [exerant l'autorit] Hkmetler bu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak bir yl iinde, o lkelerde bulunan Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan ya da onlarn uyruklarnn mallar, haklar ve karlarn artabileceklerdir. imdiye dek yaplm olsun, ya da olmasn, artmalarn semeni, eer bu mallar Alman, Avusturya, Macar ve Bulgar Devletlerinin ise, ilgili Devlet ile yaplm olan Bar Andlamas uyarnca kurulmu Onarm Komisyonuna (Commisison de Rparations) denecektir. Eer artlan mallar zel kiilerin ise, semenleri dorudan doruya sahiplerine verilecektir. Bu maddenin hkmleri Osmanl Anonim Ortaklklarna uygulanamaz. bu maddede ngrlen nlemler nedeniyle Trkiye Hkmeti hi bir biimde sorumlu olmayacaktr.

-21-

KESM : II SZLEMELER VE SRE AIMLARI Madde 73 82. Maddede tanmland zere, sonradan dman durumuna gelmi olan Taraflar arasnda o Maddede yazl gnden nce yaplm olup aada gsterilen trlerdeki szlemeler, ierdikleri hkmlere ve ibu Andlamann hkmlerine bal bulunmak koulu ile yrrlkte kalrlar. a) Tanmaz mallarn satna ilikin szlemeler (sat ilemi yntemine uygun biimde henz gerekletirilmi olmasa bile 82. Madde uyarnca Taraflarn dman durumuna geldii gnden nce teslim ilemi fiilen yaplm ise); b) zel kiiler arasnda yaplm kira, kira bedeli ve kira vaadi szlemeleri [baux, contrats de location et promesses de location]; c) zel kiiler arasnda yaplan maden, orman ya da tarm topraklarnn iletilmesine ilikin szlemeler; d) potek, salanca [gagc] ve inanca [nantissement] Szlemeleri; e) Bal olduklar yasaya gre ortaklarnn kendilerinden baka bir kiilii bulunmayan kollektif ortaklklarna (partnerships) uygulanmamak zere, ortaklk kurucu szlemeleri; f) Konusu ne olursa olsun, gerek kiiler ya da Ortaklklar ile Devlet, iller, Belediye ve benzeri teki ynetimsel tzel kiiler arasnda yaplan szlemeler; g) Aile hukukuna ilikin szlemeler; h) Balara ya da, ne nitelikte olursa olsun, kazandrmalara [teberru, libralits] ilikin szlemeler. bu Madde, szlemelere, yapldklar srada kendiliklerinden tadklar deerden baka bir deer verilmesi iin ileri srlemez, ibu Madde ayrcalk szlemelerine uygulanmayacaktr. Madde 74 Sigorta Szlemeleri iin ibu Kesimin Ekinde yazl hkmler uygulanr. Madde 75 73. ve 74. Maddelerde saylan Szlemeler ve ayrcalk szlemeleri darda tutulmak zere, sonradan birbiriyle dman durumuna gelen kiiler arasnda yaplm szlemeler, taraflarn dman olduklar gnden balayarak kaldrlm saylacaktr. Bununla birlikle, szlemenin batllarndan her biri, ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak ay iinde, gerekiyorsa, teki tarafa szlemenin yapld gnk koullar ile, onun yrrlkle braklmas istenildii gnk koullar arasndaki fark karlayacak bir zarar - giderim demek zere, szlemenin uygulanmas isteminde bulunabilecektir. Bu zarar - giderim, taraflar arasnda bir anlamaya yarlamazsa, Karma Hakem Mahkemesince saptanacaktr. Madde 76 bu Andlamann yrrle konulmasndan nce 73, 74 ve 75.

-22-

Maddelerde yazl szlemelerin Batl Devletler uyruklarndan olan taraflar arasnda ve zellikle bu szlemelerin sona erdirilmesi, srdrlmesi, uygulama biimi ya da onlarda deiiklik yaplmasyla ilgili olarak ve denecek parann trne ya da kambiyo deerine ilikin anlatmalar da bunun kapsam, iine girmek zere tm ilemlerin [transaction ] geerlilii dorulanmtr. Madde 77 30 Ekim 1918den sonra Mttefikler uyruklar ile Trk uyruklar arasnda yaplm szlemeler geerli saylp genel hukuk hkmlerine bal olacaktr. 30 Ekim 1918 gnnden sonra, 16 Mart 1930 gnne dek, stanbul Hkmeti ile, yntemine uygun biimde yaplm szlemeler de geerli saylp genel hukuk hkmlerine bal olacaktr. 16 Mart 1920'dan sonra stanbul Hkmeti ile, yntemine uygun biimde ve bu hkmetin edimsel ynetimi altndaki lkelerle ilgili olarak yaplm tm szlemeler ile anlamalar, ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak aylk bir sre iinde, ilgililerin istemleri zerine, Trkiye Byk Millet Meclisinin onayna sunulacaktr. Bu szlemeler gereince yaplm olan demeler demeyi yapm olan tarafn kredisine, yntemine uygun biimde geirilecektir. Onaylanmazsa, ilgili tarafn, eer gerekiyorsa, dorudun doruya ve gerekten grd zarar karlayacak lde bir zarar- giderim hakk olacak ve bu zarar - giderim, anlama yolu ile bir zm bulunamazsa, Karma Hakem Mahkemesince saptanacaktr, Bu Maddenin hkmleri ne ayrcalk szlemelerine, ne de ayrcaln geirimine uygulanamaz. Madde 78 Sonradan dman durumuna gelmi taraflar arasnda, ayrcalk szlemeleriyle ilgili olarak ortaya kan, ya da yukarda anlan 6 aylk srenin sona ermesinden nce ortaya kabilecek olan tm anlamazlklar, Karma Hakem Mahkemesince zmlenecektir. Ancak, tarafsz devletlerin yasalarnn uygulanmas nedeniyle bu devletlerin ulusal Mahkemelerinin yetkisi iine giren, anlamazlklar bu hkmn dnda kalacaktr. Bu son durumda, sz konusu anlamazlklar, Karma Hakem Mahkemesince deil, bu ulusal mahkemelerce zmlenecektir. Bu madde uyarnca Karma Hakem Mahkemesinin yetkisi iine giren anlamazlklara ilikin ikayetler, bu Mahkemelerin kuruluu gnnden balayarak 6 aylk bir sre iinde, yaplm olmaldr. Bu sre sona erince, Karma Hakem Mahkemesine sunulmam olan anlamazlklar, genel hukuk hkmlerine gre yetkili mahkemelerce zmlenecektir. Bu Maddede hkmleri, ne sava srasnda ayn lkede oturmu ve kiileri ile mallarna zgrce tasarruf etmi olan tm taraflar arasnda yaplm szlemelere, ne de Taraflarn dman duruma girdikleri gnden nce yetkili bir Mahkemece hkme balanm anlamazlklara uygulanamaz. Madde 79 Batl Yksek Taraflar lkeleri zerinde dmanlar arasndaki ilikilerde sre am, hakkn yitirimi5 ya da yasal srenin geii nedeniyle davaya baklmas konularnda, her trl sreler, ister savan balamasndan nce, ister ondan sonra ilemee

-23-

balam olsun, 29 Ekim 1914den bugnk Andlamann yrrle konulmasn izleyen aylk bir surenin sona ermesine dek durdurulmu saylacaktr. bu hkm, zellikle faiz ve hisse senedi geliri kuponlarnn sunulmas srelerine ve kura kp denmesi gereken senetlerin ya da denecek bakaca herhangi bir senedin sunulma srelerine uygulanr. Romanya'ya ilikin konularda, yukarda yazl sreler 27 Austos 1916 gnnden balayarak durdurulmu saylacaktr. Madde 80 Dmanlar arasndaki ilikilerde, savatan nce dzenlenmi olan hi bir ticaret senedi, yalnzca kabul ya da deme iin gerekli sre iinde sunulmamas, ya da Sava srasnda ekicilere ve cirantalara kabul edilmemek ya da denmemek nedeniyle bildirim yaplmamas, ya da protesto ve her hangi bir ilemin eksik bulunmas nedeniyle geersiz saylmayacaktr. Eer bir ticaret senedinin kabul ya da denmesi iin sunulmas zorunluu ya da kabul edilmemesi ya da denmemesinin ekici ya da cirantalara bildirimi zoruluu ya da o senedin protesto edilmesi zorunluu iin gerekli sre, Sava srasnda sona ermi ve senedi sunma ya da protesto etme ya da kabul etmeme ya da denmemesini bildirmek durumunda olan taraf bunu Sava srasnda yapmam ise, senedi sunmak, kabul etmemek ya da denmemesini bildirmek ya da protesto da bulunmak iin kendisine ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak aylk, sre tannacaktr. Madde 81 denmesi zaman gelmi borlara karlk olarak Savatan nce yaplm salanca ya da ipotekleri paraya evirmek iin Sava srasnda yaplm olan satlar, borluya haber vermek zere gerekli ilemler tmyle yerine getirilmi olmasa bile, borlunun her trl zarar ve ziyanlar konusunda hesaplarn sonulandrlmas iin alacakly Karma Hakem Mahkemesine arabilmesi kesin hakk sakl kalmak zere geerli saylacaktr. Mahkeme, taraflar arasndaki hesaplar artmak,: salanca ya da ipotek olarak verilen maln verilme koullarn incelemek ve eer alacakl kt niyetle davranm ya da maln satndan kanmak iin ya da bu satn haka bir fiyat ile yaplmasn salamak iin elinde bulunan her olanaa bavurmam ise, borlunun sat nedeniyle urad zarar gidermek gereini alacaklya yklemek ye ikisine sahip bulunacaktr. Bu hkm ancak dmanlar arasnda uygulanacak ve yukarda yazl l Mays 1923 gnnden sonra yaplm olanlar kapsamayacaktr. ilemlerden

Madde 82 Bu Kesimin anlamna gre, bir szlemenin taraflarn oluturan kiiler, aralarnda ticaretin fiilen olanaksz, bulunduu ya da bu kiilerden birinin bal olduu, yasalar, Hkmet kararlar ya da ynetmelikler ile ticaret yasakland ya da yasalara aykr bir nitelik ald gnden balayarak dman saylacaktr. Szleme yapanlardan biri, Sava srasnda, onun iin dman olan bir lkede oturarak kii ve mallan rerinde zgrce tasarrufta bulunabilmi olduu bir durumda, Batl Yksek Taraftarlardan birinin lkesi zerinde, (Ortaklklar da kapsam iine girmek zere) dman kiiler ve onlarn temsilcileri [Agents] arasnda yaplm szlemeler 73, 74, 75, 79 ve 80. maddeler hkmlerinin, dnda kalarak genel bkmlere bal tutulacaktr.

-24-

Madde 83 bu Kesimin hkmleri Japonya ile Trkiye arasnda uygulanmayacak ve bu hkmlere konu olan sorunlar ad geen, iki lkenin her birinde yerel yasalar uyarnca zmlenecektir. EK I. YAAM SGORTALARI (1) Bir sigortac ile sonradan dman olmu bir kii arasnda yaam sigorta szlemeleri, sava durumunun balamas ya da o kiinin dman olmas nedeniyle, ortadan kalkm saylmayacaktr. Yukardaki Fkraya gre ortadan kalkm saylmayan bir szleme hkmleri uyarnca sava srasnda denmesi gerekmi olan her sigorta edilmi parann savatan sonra denmesi gerekecektir, ibu paraya, denmesi gerekli olduu zamandan dendii gne dek, yllk yzde be faiz eklenecektir. Sava srasnda sigorta primlerinin denmemesinden ya da szleme hkmlerinin uygulanmamasndan dolay eer bir szleme hkmsz ya da etkisiz, kalm ise, sigortal kii ya da vekilleri ya da hak sahipleri, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak oniki ay iinde her zaman polienin hkmsz kald ya da ortadan kalkm sayld gnk deerini sigortacdan yllk yzde be faiziyle birlikte isteyebilecektir. Yaam sigorta szlemeleri, 29 Ekim 1914 gnnden nce imza edilip szlemelerin hkmlerine gre primlerin denmemesinden dolay, ibu Andlamadan nce kaldrlm ya da miktar azaltlm olan Trk uyruklar, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak ay iinde ve eer o srada yapyorlarsa, sigorta edilen sermayenin btn iin polielerini yeniden dzenlemee yetkili olacaklar ve bu amala, sigorta kumpanyas doktorunun yapaca ve kumpanyann uygun grecei bir salk muayenesinden, getikten sonra toplanm primleri, yzde be toplanm faizi ile birlikte, demek zorunda kalacaklardr. (2) Bugn bir Mttefik devlet uyruu olan Ortaklklar ile Trkiye uyruklar arasnda 1914 yl 29 Ekiminden nce yaplm olup Trk Lirasndan baka bir para ile denmesi ngrlm ve primleri 18 Kasm 1915 gnnden nce ve sonra ya da yalnzca o gnden nce denen yaam sigortas szlemeleri aadaki biimde sonulandrlacaktr.: Birincisi : 18 Kasm 1915 gnnden nceki zamanlar iin szlemede yazl trde para ile ve bu tr paray karan lkenin kuruna gre sigorta edilen kiinin haklar polienin genci koullarna uygun olarak saptanacaktr. rnein altn Frank, ya da kt para Frank olarak belirlenen her para Fransz Frank ile denecektir. kincisi : 18 Kasm 1915 gnnden sonraki sre iin Trk Lirasnn deeri Savatan nceki deerine eit sayldndan Trk kt parasyla denecektir. Szlemeleri Trk parasndan baka bir para ile yaplm olan Trkiye uyruklar, 18 Kasm 1915den beri primlerini szlemelerde yazl para ile dediklerini kantlarlarsa, sz

-25-

konusu szlemeler 18 Kasm 1915den sonraki zamanlar iin bile ibu paray karm olan, lkenin kuruna gre deyecektir. Bugn Mttefik bir devletin uyrukluunu tayan Ortaklklarla 29 Ekim 1914 tarihinden nce Trk parasndan baka bir para ile yaplm ve primlerinin denmesi dolaysyla, imdiye dek yrrlkte kalm olan szlemelerin sahibi Trkiye uyruklar, ibu Andlamam yrrle konulmas gnnden balayarak ay iinde, bu sylemelerde yazl para ile ve o paray karan lkenin kuruna gre, sermayelerini btnlemesi iin polielerini yeniden dzenlemek hakkna sahip olacaklardr. Bunun iin, 18 Kasm 1915'den beri sreleri dolmu olan primleri o para ile deyeceklerdir. Buna karlk, szgeen kiilerin o gnden sonra Trk paras ile dedikleri primler kendilerine gene o para ile geri verilecektir. (3) Trk Liras olarak yaplm olan sigorta szlemelerinde iso, deme Trk parasyla olacaktr. (4) Sigorta Ortakl ile bir zel szleme yaparak polielerinin deerini ve primlerinin deme biimini nceden dzenlemi ohn, sigortal kiilere ve ibu Andlamann yrrle konulmas gnnd polieleri kesinlikle denmi olan kiilere 2. ve 3, Fkralarn hkmleri uygulanmayacaktr. (5) Yukardaki Fkralarn uygulanmasnda, taraflarn karlkl ykmlerini hesaplarken, kii mr tahminleri ile faiz tutarnn karmna dayanan sigorta szlemeleri, yaam zerine yaplm sigorta szlemesi hkmnde saylacaktr. II. DENZ SGORTALARI (6) Taraflarn dman durumuna gelmelerinden nce risk balam olmas ve sigortacnn bal olduu Devlet ya da o Devletin Mttefiklerince giriilmi sava eylemleri sonucundaki zararlar gidermeye ilikin bulunmamas koulu ile, deniz sigorta szlemeleri, ierdikleri hkmler geerli ise, ortadan kaldrlm saylmayacaktr. III. YANGIN SGORTALARI VE TEK SGORTALAR (7) Yukardaki Fkrada yazl koullarla, yangn ya da teki tm sigorta szlemeleri ortadan kaldrlm saylmayacaktr.

-26-

KESM : III BORLAR Madde 84 Batl Yksek Taraflar, Savatan nce yaplm szlemeler gereince, savatan nce ya da sava srasnda denmesi zaman gelmi olup Sava nedeniyle denmemi bulunan borlarn, szlemelerde yazl koullar iinde ve zerinde anlalan para ile, o parann karld lkedeki kuru zerinden deneceini kabul ederler. bu Blmn II nci Kesimi Ekinin hkmlerini bozmamak koulu ile, uras kararlatrlmtr ki, Savatan nceki bir szleme uyarnca yaplmas gereken demeler, Sava srasnda sz konusu szlemede gsterilen paradan baka bir para ile, bir paras ya da btnyle alnm bulunan paralarn karl ise, bu demeler gerekte alnm olan paralar, alnd para ile deyerek yaplabilecektir. Bu hkm, ibu Antlamann yrrle konulmasndan nce, ilgililer arasnda uzlama yolu ile belirlenmi olan ona aykr hkmleri bozmayacaktr. Madde 85 Osmanl Devlet Borlarnn ibu Kesimin ve ibu Blmn (Ekonomik Hkmler) teki Kesimlerinin dnda braklmasnda anlamaya varlmtr. KESM : IV SINA, EDEB VE GZEL SANATLAR MLKYET Madde 86 bu Andlama hkmleri nakli tutulmak koulu ilef sna, edeb ya da gzel sanatlar mlkiyet haklar, Batl Devletlerden her birinin yasalar uygulanarak, l Austos 1914te sahip olduklar duruma gre, Batl Yksek Taraflar topraklarnda, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak, bu haklardan sava durumunun balad srada yararlanm olan kiilerin ya da onlarn hak sahiplerinin yararna yeniden tannacak ya da geri verilecektir. Bunun gibi, eer Sava ortaya kmasayd, bir sna mlkiyetin, bir edeb ya da gzel sanat yaptnn korunmas iin yasaya uygun biimde yaplm bir istem zerine, Sava sresince elde edilebilecek haklar da, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak, sz konusu haklara sahip bulunan kiiler yararna olarak tannacak ve geri verilecektir. Yukarda yazl hkmler gereince, geri verilecek haklar zedelemeksizin Sava srasnda Mttefik Devletlerden birinin yasama, yrtme ya da ynetim makamnca alnm olabilecek nlemlere dayanarak, Osmanl uyruklarna ilikin sna, edeb ya da gzel sanatlar mlkiyeti konusunda yaplan tm ilemler (lisans yerilmesi de dahil olarak) yrrlkte kalacak ve hkmleri btnyle geerli olacaktr. Bu hkm, her hangi bir Mttefik Devlet uyruklarnn haklar konusunda Trk Makamlarnca alnm nlemler iin de tpksyla geerlidir. Madde 87 l Austos 1914 gnnden nce edinilmi olan, ya da eer Sava kmasayd, Savatan nce ya da Sava sresince yaplm bir istem ile o gnden beri edinilmesi olanakh bulunan una mlkiyet haklarn elde etme ya da koruma, ya da bu konuda itiraz ileri srebilmeleri iin, teki her bir Batl Devlet lkesinde Trk uyruklarna ve Trkiye'de sz konusu Devletlerin uyruklarna, ek resim ve hi bir tr ceza olmakszn, her ilemi ve formaliteyi yapmak, her trl resimleri deme ve, genel olarak, her devletin yasalarnn gerektirdii tm ykmllkleri yerine getirmek zere, ibu Andlamann

-27-

yrrle konulmasndan balayarak, en az bir yl sre tannacaktr. Kimi ilemlerin yaplmamas ve kimi formalitelerin btnlenmemesi ya da bir resimin denmemesi nedeniyle dk saylm olan sna mlkiye haklar bulu belgeleri ile izilmi planlara ilikin konularda bunlarn geersiz grld sre iinde, onlar ileten ya da kullanan nc kiilerin haklarn korumak iin9 her Devletin hak gzetirce zorunlu sayaca nlemleri alabilmesi koulu ile yeniden geerli duruma getirilecektir. Bir bulu belgesinin yrrle konulmas, ya da fabrika ya da bir ticaret markasnn, ya da bir izilmi plannn kullanlmas iin verilen srede, l Austos 1914 ile ibu Andlamann yrrle konulmas gn arasndaki zaman hesaba katlmayacak ve ayrca, l Austos 1914 gnnde geerli olan hi bir bulu belgesinin ve fabrika ya da ticaret markasnn ya da izilmi plann, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak, iki yl gemedike, yalnzca yrrle konulmamas ya da kullanlmamas nedeniyle, dk ya da iptal edilmi saylmamas kararlatrlmtr. Madde 88 Bir yandan Trkiye uyruklar ile Trkiye'de yerlemi olan ya da Trkiye'de sanatlarn yapmakta bulunan kiiler, te yandan Mttefik Devletlerin uyruklar ile Mttefiklerin lkelerinde yerlemi ya da sanatlarn yapan kiiler ve bu kiilerin Sava srasnda kimi haklarn devretmi olduu nc, kiiler taraflarndan, Savan balamas ile ibu Andlamann yrrle konulmas gn arasnda geen sre iinde, teki Tarafn lkesinde ortaya km olup Sava srasnda her hangi bir zamanda mevcut bulunmu olan ya da 86 nc Maddeye dayanarak yeniden, tannmas gereken sna, edeb ya da gzel sanatlar mlkiyet haklarn inemi gibi saylabilen eylemeler nedeniyle bir dava alamayacak ve hi bir istemde bulunulamayacaktr. Yukarda sz konusu eylemler iine, Batl Yksek Taraflar Hkmetleri ya da onlar hesabna ya da onlarn izni ile teki kiilerce sna, edeb, ya da gzel sanatlar mlkiyet haklarnn kullanlmas ve bu haklara ilikin rnler, aralar, gereler ya da her trl eyann sat, sata karlmas ya da kullanlmas eylemleri de girmektedir. Madde 89 Sna mlkiyet haklarndan yararlanma, ya da edebiyat ya da gzel sanatlar alanlarndaki yaptlar oaltma konusunda, bir yandan Mttefik Devletler uyruklar ya da onlarn lkelerinde oturan ya da orada sanatlarn srdrmekte olan kiiler ile, te yandan Osmanl uyruklar arasnda sava durumundan nce yaplm olan Lisans Szlemeleri, Trkiye ile Mttefik Devletler arasnda balayan sava durumu gnnden sonra ortadan kaldrlm saylacaklardr. Bununla birlikte, her durumda, bu tr bir szlemeden yararlanm olan kimse, ibu Andlamann yrrle konulduu gnden balamak zere alt ay iinde, hak sahibinden yeni bir lisans isteyebilecek ve bunun koullar, Taraflar arasnda anlama yolu ile kararlatrlmazsa, ibu Blmn beinci Kesiminde yazl Karma Hakem Mahkemesince saptanacaktr. O zaman, Mahkeme, gerekiyorsa, Sava srasnda haklarnn kullanlmas nedeniyle, hakl grecei denmesi gereken paray saptayabilecektir. Madde 90 bu Andlama uyarnca Trkiye'den ayrlan lkeler halk, gerek bu ayrla, gerek onun sonucu olarak doacak uyrukluk deiikliine karn, Osmanl yasalarna gre, bu deiiklik srasnda sahip olduklar sna, edeb ve gzel sanatlar mlkiyet haklarndan Trkiye'de btnyle yararlanmay srdreceklerdir.

-28-

Bu andlama ile Trkiye'den ayrlan lkelerde, bu ayrl srasnda yrrlkte olan ya da 86 nc Madde gereince yeniden yerine getirilecek ya da geri verilecek olan sna, edeb ve gzel sanatlar mlkiyet haklar, sz konusu topraklarn geecei Devlete tutanacak ve Osmanl yasalarnn tand sre boyunca bu lkeler zerinde yrrlkte kalacaktr. Madde 91 Osmanl mparatorluu Hkmetinin stanbulda ya da baka yerlerde 30 Ekim 1918 gnnden beri, yntemine uygun biimde, vermi olduu bulu belgeleri ya da fabrika markalar koiasunda yaplan tescil ilemleri ve bunun gibi, ibu bulu belgeleri ile fabrika markalarnn, devir ve teslimine ilikin her trl kayt ya da tescil ilemleri, ilgililerin ibu Andlamann yrrle sokulmas gnnden balayarak ay iinde, verecekleri dilekeler zerine, Trkiye Hkmetine bildirilecek ve bu Hkmete tescil edilecektir, ibu tescilin hkm, nceki tescil gnnden balayarak geerlidir. BLM : V

KARMA HAKEM MAHKEMES Madde 92 Bir yandan Mttefik Devletlerden her biri, te yandan Trkiye arasnda, bu Andlamann yrrle konulduu gnden balayarak aylk sre iinde, birer Karma Hakem Mahkemesi kurulacaktr. Bu Mahkemelerden her biri, ikisi ilgili Hkmetlerin her birince atanmak zere, yeden oluacaktr. Bu Hkmetler birden fazla kiiyi atamak yetkisine sahip olacaklar ve Mahkemede ye sfatyla bulunacak kiiyi, duruma gre, bunlar arasndan, seeceklerdir. Bakan ilgili iki Hkmet arasnda anlalarak atanacaktr. Bu Andlamann yrrle konulduu gnden balayarak iki aylk sre iinde bu anlama gerekletirilemezse, sz konusu Bakan, ilgili Hkmetlerden birisinin istemi zerine, Lahey Uluslararas Srekli Adalet Mahkemesi Bakannca, Sava srasnda tarafsz kalm olan Devletler uyruklumdaki kiiler arasndan atanacaktr. Eer bu iki ay iinde ilgili Hkmetlerden biri kendisini Mahkemede temsil edecek yeyi seemeyecek olursa, teki ilgili Hkmetin istemi zerine, sz konusu yenin atanmas Milletler Cemiyeti Meclisince yaplacaktr. Mahkeme yelerinden biri lr ya da ekilirse, ya da grevlerini herhangi bir nedenle, yapamayacak bir durumda bulunursa, atama iin saptanm ynteme gre, yerine tekinin atanmas yoluna gidilecektir. Bu iki aylk sre lmn, ekilmenin ve grev yaplmas olanakszlnn, yntemine gre, kantlanm bulunduu gnden balayacaktr. Madde 93 Karma Hakem Mahkemelerinin merkezi stanbul olacaktr. Eer sorunlarn nicelik ve nitelii gerekli klarsa, ilgili Hkmetler her Mahkemede bir ya da birka ube kurmak yetkisine sahip olacaklardr. Bu ubelerden, her birinin toplanmas iin duruma gre, her hangi bir yer saptanabilecektir. ubelerden her biri bir ikinci Bakan ile, 92. Maddenin 2 il 5. Fkralarnda yazl olduu zere atanm iki yeden oluacaktr. Her Hkmet Mahkeme nnde kendisini temsil etmek iin bir ya da bir ka memur (Ajan) atayacaktr.

-29-

Eer Karma bir Hakem Mahkemesinin ya da ubelerinden birisinin kuruluundan balayarak iki yl sonra ibu Mahkeme ya da ube ilerini btnlememi olursa ve o Mahkeme ya da ubenin topland yerin bulunduu topraklara sahip olan Devlet istemde bulunursa sz konusu Hakem Mahkemesi ya da ubesi bu topraklarn dna tanacaktr. Madde 94 92. ve 93. Maddeler uyarnca kurulan Karma Hakem Mahkemeleri, ibu Andlama gereince kendi yetkilileri iine giren anlamazlklar konusunda hkm vereceklerdir. yelerinin ounluunun verdii karar Mahkemenin karar olacaktr. Batl Yksek Taraflar, Karma Hakem Mahkemelerinin kararlarn kesin saydklarn ve kendi uyruklar iin bunlarn uyulmasn zorunlu klacaklarn ve Mahkeme kararlar kendilerine bildirilir bildirilmez hi bir uygulama [tenfiz] karar alnmasna gerek olmakszn, bunlarn tm topraklar zerinde yerine getirilmesini salamay kabul etmilerdir. Bundan baka, Batl Yksek Taraflar zellikle Mahkeme kararlarnn iletilmesine ve kantlarn toplanmasna ilikin konularda kendi Mahkeme ve makamlarnn. Karma Hakem Mahkemelerine ellerinden gelen, her trl yardm dorudan doruya yapma stlenirler. Madde 95 Karma Hakem Mahkemeleri adalete, hak gzetirlie ve iyiniyete uygun biimde alacaklardr. Her Mahkeme, nnde kullanlacak dili saptayacak ve sorunlar iyice anlayabilmek zere, gerekli evirileri yaptracak ve izlenecek yarglama yntem kurallarn ve srelerini belirleyecektir. Bu kurallarn dzenlenmesinde, aadaki ilkelere uyulacaktr. (1) Yarglama yntemi, bir tasar [lyiha] ve buna bir karlaan verilmesini ngrecek, ayrca bir kar- tasarnn yuml ile onun da yantnn verilmesi olanam ierecektir. Eer taraflardan biri szl dnceler ileri srmek ya da srdrmek isteminde bulunursa, teki tarafa da, byle bir durumda, ayn biimde davranma yetkisi tannmas koulu ile, buna izin verilecektir. (2) Mahkeme soruturma yaplmasn, belgeler sunulmasn, bilirkiiye bavurulmasn emretmek; yerinde keif [experlise] ye incelemede bulunmak, her trl bilgiyi islemek, tanklar dinlemek ve taraflardan ya da temsilcilerinden her trl szl aklama istemek konularnda tm yetkiye sahip olacaktr. (3) bu Andlamada yazl tersine hkmler danla tutulmak zere, Mahkemenin kuruluu gnnden balayarak alt aylk srenin bitiminden sonra, sz konusu Mahkemenin bir karar ile verilmi ve uzaklk ya da zorlayc nedenlerle, kural - d olarak hakl grlm bir zel izin bulunamadka, hi bir istem ve sav kabul edilmeyecektir. (4) Bir yl iinde, toplam sekiz haftaya gemeyecek olan tatil dnemleri dnda, ilerin ivedilikle grlmesini salamak zere, her hafta yeterince toplant yapmak Mahkemenin grevi olacaktr. (5) Hkmler, iin Mahkemece grldn gsteren yarglamann bitiminden balayarak en ge iki ay sonra verilmi olmaldr.

-30-

(6) Konunun gerektirdii durumalar ve her durumda, hkmlerin okunmas ak celsede olacaktr. (7) Her Karma Hakem Mahkemesi, ilerin iyi biimde yrtlmesine yararl grrse, alma yeri dnda bir ya da bir ka toplant yapmak yetkisine sahip olacaktr. Madde 96 ilgili Hkmetler her bir Mahkeme iin, aralarnda anlaarak, bir genel Sekreter atayacak ve her biri ona bir ya da birka Sekreter verecektir. Mahkemenin, ilgili Hkmetlerin onay ile, yardmlarna gerek grecei kiileri tutabilmesi bakmndan, Genel Sekreter ve Sekreterler onun emri altnda bulunacaktr. Her Mahkeme Sekreterliinin Brolar stanbul'da olacaktr. Baka herhangi bir yerde yardmc Bro kurmak ilgili Hkmetlerin iidir. Her Mahkeme kendisine verilecek olan ilere ilikin arivleri, yaz ve belgeleri kendi Sekreterliinde saklayacak ve grevinin bitiminde bunlar toplant yerinin bulunduu Hkmetin Ariv Dairesine verecektir. Bu arivler ilgili Hkmetlere her zaman ak olacaktr. Madde 97 Her Hkmet atad Karma Hakem Mahkemeleri yeleri ile atayaca memur ya da Sekreterlerin cret ve deneklerini deyecektir. Bakan ile Genel Sekreterin cret ve denekleri ilgili Hkmetlerce, aralarnda anlaarak, saptanacak ve bu cret ve denekler ile Mahkemenin ortak harcamalar her iki Hkmete yar yarya denecektir. Madde 98 bu Kesim Japonya ile Trkiye arasnda ortaya km olup, bu Andlama uyarnca Karma Hakem Mahkemesinin yetkisi iinde bulunmas gereken ilere uygulanmayacaktr; bu iler iki Hkmet arasnda anlama yolu ile zmlenecektir. KESM : VI ANDLAMALAR Madde 99 bu Andlamann yrrle konulmasndan sonra ve onun ierdii hkmler bozulmakszn, aada saylan ekonomik ya da teknik nitelikteki ok tarafl Andlamalar, Szlemeler, Anlamalar, Trkiye ile teki Batl Devletlerden, bunlara taraf olanlar arasnda yeniden yrrle gireceklerdir. (1) Denizalt kablolarnn, korunmasna ilikin 14 Mart 1884, l Aralk 1886 ve 23 Mart 1887 gnl Szlemeler ile 7 Temmuz 1887 gnl btnleyici [de clture] Protokol; (2) Gmrk tarifelerinin yaymlanmasna ve gmrk tariflerinin yaymlanmas iin uluslararas bir Birlik kurulmasna ilikin 5 Temmuz 1890 gnk Szleme; (3) Paris'te Uluslararas Salk Ofisi kurulmasna ilikin, 9 Aralk 1907 Anlamas [Arrangement]; (4) Romada uluslararas bir Tarm Enstits kurulmasna ilikin 7 Haziran 1905 gnl Szleme;

-31-

(5) Escaut Irma zerinde gei resminin satn alnmasna ilikin 16 Temmuz 1863 gnl Szleme; (6) bu Andlamann 19. Maddesindeki zel hkmleri sakl klmak koulu altnda, Svey Kanalnn zgrce kullanlmasn gvence altna alacak bir rejim saptanmasna ilikin 29 Ekim 1888 gnl Szleme; (7) 30 Kasm 1920 gnl Madrit'te imzalanan Szleme ve Anlamalarla birlikte, Evrensel Posta Birliine ilikin Szleme ve A.nlamalar; (8) 10/12 Temmuz 1875 gn Sen-Petersburg (bugnk Leningrad) da imzalanan Uluslararas Telgraf Szlemeleri ve 11 Haziran 1908 de Libzonda Uluslararas Telgraf Konferansnda kararlatrlan Tzkler ve Tarifeler; Madde 100 Trkiye aada saylan Szlemelere ya da Anlamalara katlma ve onlar onaylama ykmlenir. (1) Otomobillerin uluslararas dolamna ilikin 11 Ekim 1909 gnl Szleme; (2) Gmrk resmine bal vagonlarn kurunlanarak kapatlmasna ilikin 15 Mays 1886 gnl Anlama ve 18 Mays 1907 gnk Protokol; (3) Denizlerde arpna, yardm ve kurtarma ilerine ilikin kimi kurallarn birletirilmesiyle ilgili 23 Eyll 1910 gnl Szleme; (4) Hastahane gemilerinin limanlarda resim ve vergilerden baklna ilikin 21 Aralk 1904 gnl Szleme; (5) Kadn ticaretinin yasaklanmasna ilikin 18 Mays 1904, 4 Mays 1910 ve 30 Eyll 1921 gnl Szlemeler; (6) Fuhu ile ilgili yaynlarn yasaklanmasna ilikin 4 Mays 1910 gnl Szleme; (7) 54, 88 ve 90. Maddelerin sakl kalmas koulu ile9 17 Ocak 1912 gnl Salk Szlemesi; (8) Filoksera hastalna kar alnacak nlemlere ilikin 3 Ekim 1881 ve 15 Nisan 1889 gnl Szlemeler; (9) Afyon konusunda 23 Ocak 1912 gn La Hayc'de imzalanan Szleme ile 1914 Ek Protokol; (10)5 Temmuz 1912 gnl Uluslararas Telsiz Telgraf Szlemesi; (11)Afrika'da alkoll maddelerin bal tutulaca rejime ilikin Saint Germain-enLayede imzalanan 10 Eyll 1919 gnl Szleme; (12)26 ubat 1885 gnl Berlin Genel Bat ile 2 Temmuz 1890 gnl Brksel Demeci ve Genel Senedinin yeniden incelenmesi konusunda Saint - Germain - en - Laye'de imzalanan 10 Eyll 1919 gnl Szleme;

-32-

(13)Eer Trkiye l Mays 1920 gnl Protokol hkmlerinin uygulanmasyla corafya durumunun, gerektirdii deiikliklere kavutuunu grrse. Havayolu ile Gezilerin Dzenlenmesine ilikin 13 Ekim 1919 gnk Szleme; (14)Kibrit yapmmla beyaz fosfor kullanlmasnn yasaklanmasna ilikin, 26 Eyll 1906 gn Bernede imzalanan Szleme, Trkiye, bunlardan baka, telli ve telsiz telgraflara ilikin uluslararas yeni Szlemelerin dzenlenmesine katlma ykmlenir. BLM: IV ULAIM YOLLARI VE SALIK LER KESM : I ULAIM YOLLARI Madde 101 Trkiye, transitin serbestliine ilikin, Barselon Kon-ferausmea 14 Nisan 1921 gn kabul edilmi olan Szleme ile Statye ve uluslararas nitelikte, gidi - gelie elverili su yollarna uygulanacak rejime ilikin anlan Konferansa 19 Nisan 1921 gn kabul edilmi bulunan Szleme ve Stat ile Ek Protokole katldn aklar. Bylece, Trkiye ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden balamak zere, bu Szleme, Stat ve Protokoller hkmlerinin yrrle konulmasn ykmlenir. Madde 102 Trkiye, deniz kys bulunmayan Devletlerin gemi bayrana sahip olma haklarnn tannmasna ilikin 20 Nisan 1921 gnl Barselon Deklarasyonuna katldn aklar. Madde 103 Trkiye, 20 Nisan 1921 gnl Barselon Konferansnn uluslararas rejime bal limanlara ilikin tleme Kararlarna katldn aklar. Trkiye bu rejini altna konulacak limanlar daha sonra bildirecektir. Madde 104 Trkiye, 20 Nisan 1921 gnl Barselon Konferansnn uluslararas demiryollarna ilikin tleme kararlama katldn aklar. Bu tlemeler ibu Andlamann yrrle konulmad gnnden balayarak, Trk Hkmetince, karlkl olmak koulu ile uygulanacaktr. Madde 105 Trkiye, ibu Andlamann yrrle konulmasndan sonra, 14 Ekim 1890, 20 Eyll 1893, 16 Temmuz 1895, 16 Haziran 1898 ve 19 Eyll 1906 gnlerinde BerMe imza edilen Demiryollar ile eya tanmasna ilikin Szlemelere ve Dzenlemelere [Arrangements] katlma ykmlenir. Madde 106 Yeni snrlarn geecei yerler nedeniyle, bir lkenin iki blmn birbirine balayan bir demiryolu teki lkeyi kesiyor ya da bir lkeden balayan bir demiryolu kola baka bir lkede- son buluyorsa, iki lke arasndaki ulama ilikin konularda iletme koullar, zel olarak kararlatrlan hkmler sakl kalmak zere, ilgili Demiryolu Ynetimleri arasnda yaplacak bir anlama ile dzenlenecektir; bu Ynetimler anlama koullar zerinde uyumazlarsa, bunlar hakem yolu ile belirlenecektir.

-33-

Trkiye ve onunla snr olan Devletler arasndaki snr zerinde tm tren istasyonlarnn kurulmas ve bu istasyonlar arasndaki demiryollarn iletilmesi zde koullar ieren anlamalarla dzenlenecektir. Madde 107 Geldii ya da gittii yer Trkiye ya da Yunanistan olup Yunan-Bulgar snr ile, Kuleliburgaz yaknna den Yunan-Trk snr arasndaki Dou Demiryollarnn kesiminden transit olarak yararlanan yolcular ve ticaret eyasndan ibu transit nedeniyle hi bir resim ya da har alnmayacak ve hi bir pasaport ya da gmrk kontrol ilemi yaplmayacaktr. bu Maddenin uygulanmas Milletler Cemiyeti Meclisinin seecei bir Komiserce salanacaktr. Yunan ve Trk Hkmetleri bu Komiser katnda yukada szedilcn hkmlerin uygulanmasna ilikin her soruna Komiserin ilgisini ekmekle grevli ve bu grevin yaplmas iin gerekli tm kolaylklardan yararlanacak bir temsilci atamak hakkna sahip olacaklardr. Bu Temsilciler, gereksinim duyacaklar alt memurlarn says ve nitelii konusunda Komiserle anlaacaklardr, Sz konusu hkmlerin uygulanmasna ilikin olup zmlemei baaramad her sorunu, Milletler Cemiyeti Meclisinin kararna sunmak bu Komiserin yetkisi iinde bulunacaktr. Yunanistan ve Trkiye Hkmetleri, ounlukla karar alacak olan ibu Meclislin her kararna uyma ykmlenirler. Bu Komiserin maa ve yapaca hizmete ilikin harcamalar Yunan ve Trk Hkmetlerince eit biimde karlanacaktrTrkiye daha sonra Edirne'yi Kuleliburgaz ile stanbul arasndaki demiryoluna balayan bir demiryolu yaparsa, ibu Maddenin, Kuleliburgaz ve Bosnaky yanndaki Yunanistan Trkiye snr noktalar arasnda, iki ynl transite ilikin hkmleri geersiz kalacaktr. lgili Hkmetlerden her biri, bu Andlamann yrrle konulmas gnnden balamak zere, be yllk bir sre sonunda ibu Maddenin 2-5. Fkralarnda ngrlen denetlemei srdrmee neden olup olmad konusunda bir karar vermesi iin Milletler Cemiyeti Konseyine bavurmak hakkna sahip olacaklardr. Bununla birlikte, Yunan - Bulgar snr ile Bosnaky arasnda bulunan Dou Demir-yollarnn iki kesimi zerindeki transite ilikin olan 1. Fkra hkmlerinin yrrlkte kalmas kararlatrlmtr. Madde 108 Gerek Osmanl Hkmetinin ya da zel Ortaklklarn olup ibu Andlama uyarnca Osmanl mparatorluundan ayrlan topraklarda bulunan limanlar ile demiryollarnn geirimine ilikin, gerek Batl Devletler arasnda ayrcalk hakk sahiplerine ve memurlarnn emeklilik ilerine ilikin olarak nceden konulmu ya da konulacak zel hkmler sakl kalmak zere, demiryollarnn geirimi aadaki koullara gre yaplacaktr. 1. Tm demiryollar iin yaplm yapt ve tesisler btnyle ve olanakl olduu lde iyi durumda braklacaktr. 2. Kendisinin yryc gereleri (matriel roulant) bulunan bir demiryolu ann tm devredilmi bir toprak zerinde ise, bu gereler 30 Ekim 1918 gnl son envantere gre btn ile braklacaktr.

-34-

3. bu Andlama gereince ynetimleri ayrlacak demiryollarnn yryc gerelerinin bllmesi, eitli paralar kendilerine verilen Ynetimler arasnda dosta anlama yolu ile saptanacaktr. Bu anlama, 30 Ekim 1918 gnl son envantere gre, sz konusu demiryolu zerindeki kaytl gerelerin nemini, servis yollar ile birlikte, demiryollarnn uzunluunu, ulamn nitelik ve niceliini hesaba katacaktr. Anlamaya varlamazsa, anlamazlklar hakem yolu ile zmlenecektir. Hakem karar, gerekiyorsa, her kesimde braklmas gereken lokomotifleri, yolcu ve yk vagonlarn gsterecek, bunlarn devralnmas koullarn belirleyecek ve eldeki atlyelere gtrlen gerelerini ksa bir sre iinde, bakmn salamak iin zorunlu grlecek dzenlemeleri ortaya koyacaktr. 4. Ana maddeler, oturma eyas ve aletler, yryen gerelerin bal tutulduu koullarn tpksna bal olacaktr, Madde 109 Tersine hkmler olmadka, eer yeni bir snrn izilmesi yznden bir Devletin sularnn dzeni (kanallar almas, su basknlar, sulama, drenaj, ya da onlarn benzeri iler) teki bir Devletin topranda yaplacak ilere bal bulunduu, ya da bir Devletin topraklar zerinde, Savatan nceki yaplacak ilere teki bir Devletin topraklarndan kan sular ya da idrolik enerji kullanlyorsa, ilgili Devletler arasnda, her birinin karlarn ve kazanlm haklarn koruyacak nitelikte, bir anlama yapmalar gerekir. Anlama olmazsa sorun hakem yolu ile zmlenecektir. Madde 110 Romanya ve Trkiye, Kstence - stanbul [telgraf] kablosunun iletme koullarn haka saptamak zere, aralarnda anlaacaklardr. Anlama olmazsa, sorun hakem yolu ile zmlenecektir. Madde 111 Trkiye, gerek kendi, gerek uyruklar adna, artk kendi topraklarna erimeyen kablolarn tm ya da paralar zerinde, ne nitelikte olursa olsun, tm hak ya da ayrcalklardan vazgeer. Eer yukardaki Fkra gereince geirimi yaplm olan kablolar ya da kablolarn bir blm zel mlkiyetten ise sahiplerinin zararlarnn giderimi, mlkiyetin getii Hkmlerce karlanacaktr. Zarar giderimin tutarnda anlama olmazsa, bu tutar hakem yolu ile saptanacaktr. Madde 112 Trkiye kendi topraklarnda en az bir balants olan kablolar zerinde daha nce sahip olduu mlkiyet haklarn koruyacaktr. Bu kablolarn Trk topraklarna giri haklarnn kullanlmas ve onlarn iletilmesi koullar ilgili Devletlerce, dosta anlaarak, dzenlenecektir. Anlama olmazsa, anlamazlk hakem yolu ile zmlenecektir. Madde 113 Batl Yksek Taraflar, her biri kendisiyle ilgili olarak, Trkiye'de yabanc postahaneleri kaldrlmasn kabul ettiklerini aklarlar.

-35-

KESM : II SALIK LER Madde 114 stanbul Salk leri Yksek Kurulu (Conseil Suprieur de Sant de Constantinople) kaldrlmtr. Trkiye'nin kylar ve snrlarnn salk rgtyle Trk ynetimi grevlidir. Madde 115 Oranlar ve koullar haka olacak tek dzen bir salk tarifesi, Trk bayra ile yabanc bayraklar ayrt etmeksizin, tm gemilere ve Trkiye uyruklarna uygulanan zde koullarla, yabanc Devlet uyruklarna uygulanacaktr. Madde 116 Trkiye, akta kalm olan eski salk memurlarnn, stanbul Salk leri Yksek Kurulunun paralarndan ayrlarak verilmek zere, zarar giderimi haklarna ve ibu Kurulun bugnk eski memurlarnn ve onlarn yerine geen hak sahiplerinin, kazanlm teki tm haklarna btnyle sayg gstermei stlenir. bu haklara, eski stanbul Salk leri Yksek Kurulu'nun yedek akesinin, ayrlmas biimine ve eski Salk Ynetiminin kesin artmna ilikin tm iler ile onlara benzer ya da bal olan teki tm sorunlar, zel (ad hoc) bir Komisyonca zmlenecektir. Bu Komisyon, Almanya, Avusturya ve Macaristan dndaki stanbul Salk leri Yksek Kuruluna katlm olan devletlerden her birinin bir temsilcisinden oluacaktr. Gerek yukarda sz edilen artma, gerek bu artmdan sonra kalan paralarn tahsis ynne ilikin olarak, ibu Komisyonun yeleri arasnda anlamazlk karsa, Komisyonda temsil edelin Devletlerden her biri, son karar alacak olan Milletler Cemiyeti Meclisine bavurma hakkna sahip bulunacaktr. Madde 117 Trkiye ile Mekke'de Hac devinin, Kuds ziyaretinin ve Hicaz Demiryollarnn korunmasnda ilgili bulunun Devletler, uluslararas Salk Szlemelerinin hkmleri uyarnca, zel nlemler alacaklardr. Uygulamada eksiksiz bir tekdzen salamak amacyla, bu devletler ile Trkiye, Hac ve ziyaretlere ilikin salk Egdm Komisyonu kuracaklardr. Bu Komisyonla Trkiye Salk Daireleri ve Msr Deniz ve Karantina Salk Kurulu temsil edilecektir. Bu Komisyon, topraklar zerinde toplanaca Devletin nceden iznini alacaktr. Madde 118 Hac ve ziyaretlere ilikin Salk leri Etdm Komisyonu'nun almalar konusunda, gerek Milletler Cemiyeti Salk Komitesine ve Uluslararas Genel Salk Ofisine, gerek Hac ve ziyaretle ilgili her lkenin istemde bulunacak Hkmetine raporlar gnderilecektir. Komisyon, kendisine Milletler Cemiyetince, Uluslararas Genel Salk Ofisine ya da ilgili Hkmetlerce yneltilecek tm sorular zerine grn bildirecektir. KESM: V ETL HKMLER 1. SAVA TUTSAKLARI Madde 119 Batl Yksek Taraflar, ellerinde kalm olan sava tutsaklar ile sivil tutuklular hemen lkelerine geri yollama ykmlenirler. Yunanistan ve Trkiye'nin, her birinin elinde bulunan sava tutsaklar ve sivil tutuklularn

-36-

mbadelesi bu Hkmetler arasnda 30 Ocak 1923 gn Lozan'da imza edilmi olan zel Anlamann konusunu oluturmaktadr. Madde 120 Disipline aykr eylemler nedeniyle cezaya arptrlmas gereken ya da arptrlm olan sava tutsaklar ve sivil tutuklular, cezalarnn btnlenmesine ya da onlara ilikin yasal kavuturmann sona ermesine baklmakszn, geri yollanacaktr. Disiplin crmleri dndaki eylemeleri nedeniyle cezaya arptrlmas gereken ya da arptrlm olanlarn tutukluluklar srdrlebilecektir. Madde 121 Batl Yksek Taraflar, kaybolanlarn aranmas ya da geri gnderilmeme isteinde bulunmu olan sava tutsaklar ve sivil tutuklularn kimliklerinin belirlenmesi iin, her biri kendi topraklar zerinde, her trl kolayl gstermei ykmlenirler. Madde 122 Batl Yksek Taraflar, ibu Adlama yrrle konulur konulmaz, sava tutsaklar ve sivil tutuklularn olduu ya da olmu bulunduu halde alkonulmu tm eya, para, hisse senetleri, tahviller, belgeler ya da her trl kiisel eyann geri verilmesini ykmlenir Madde 123 Batl Yksek Taraflar, kendi Ordularnca ele geirilmi olan sava tutsaklarnn geimleri iin harcanan paralarn denmesinden karlkl olarak vazgetiklerini aklarlar. 2. MEZARLIKLAR Madde 124 Aada 126 Maddenin zel hkmleri zedelenmeksizin, Batl Yksek Taraflar, ilerinden her birinin 29 Ekim 1914'ten beri sava alannda, ya da yaralanma, kaza ya da hastalk sonucunda len kara ve deniz askerleri ile o gnden beri, tutsaklk srasnda lm sava tutsaklar ve sivil tutuklularn, kendi egemenlikleri altnda bulunan topraklar zerindeki mezarlklarna, mezarlarna, toplu ceset ukurlarna ve adlarna dikilen antlara sayg gsterecek ve onlarn bakmn yapacaklardr. Batl Yksek Taraflar, ilerinden her birinin sz konusu mezarlklar, mezarlar ve toplu ceset ukurlarn belirlemek, kaydn yapmak, ynetmek ve bunlarn bulunduklar yerlerde uygun antlar dikmekle grevlendirecekleri Komisyonlara, kendi topraklar zerinde grevlerini yapmak iin, tm kolaylklar gsterme konusunda anlaacaklardr. Batl Taraflar, yukarda szgeen kara ve deniz askerlerinin kemiklerinin yurtlarna geri gnderilmesi konusundaki istemleri yerine getirebilmek iin, ulusal yasalar hkmleri ve genel saln gerekleri sakl kalmak koulu ile, her trl kolayl, karlkl olarak gstermeye sz verirler. Madde 125 Batl Yksek Taraflar, Birincisi : Tutsak iken len sava tutsaklar ve sivil tutuklularn, belirlenmesi iin yararl tm bilgilerle birlikte eksiksiz bir listesini; kimliklerinin

kincisi : Kimlikleri belirlenmeksizin gmlm llerin, mezarlarnn says ve yerleri konusunda her trl bilgileri, karlkl olarak, birbirlerine vermei ykmlenirler.

-37-

Madde 126 Romanya topraklarnda 27 Austos 1916dan beri len Trk kara ve deniz askerleri ve sava tutsaklarnn mezarlar, toplu ceset ukurlar ve adlarna dikilen antlarn bakm ile sivil tutuklulara ilikin 124. ve 125. Maddelerden doan bakaca herhangi bir ykmllk iin Romanya Hkmeti ile Trkiye Hkmeti, arasnda zel bir Adlama yaplacaktr. Madde 127 124. ve 125. Maddelerin genel nitelikteki hkmlerini btnlemek iin, bir yandan Britanya mparatorluu, Fransa ve talya Hkmetleri, te yandan Trkiye ve Yunanistan Hkmetleri 128.den 136'ya dek olan Maddelerdeki zel hkmleri kararlatrmlardr. Madde 128 Trkiye Hkmeti, Britanya mparatorluu, Fransa ve talya Hkmetlerine kar kendi topraklar, zerinde onlann sava alannda ya da yaralama, kaza, ya da hastalk sonucu lm olan kara ve deniz askerleri ile tutsak iken len sava tutsaklar ve sivil tutuklularn mezarlar, mezarlklar, toplu ceset ukurlar ve adlarna dikilmi antlarnn zerinde bulunduu arsalar o devletlere ayr ayr ve sresiz olarak brakma ykmlenir. Bundan baka sz konusu mezarlara, mezarlklara, toplu ceset ukurlarna ve antlara serbeste girilmesine ver gerekiyorsa, cadde ve yollarn yaplmasna izin vermei ykmlenir. Yunan Hkmeti, kendi topraklarna ilikin .olarak, zde ykmllkleri stlenir. Yukardaki hkmler, verilen arsalarda Trk egemenliini ya da, duruma gre, Yunan egemenliini zedelemez. Madde 129 Trkiye Hkmetince verilecek arsalar iinde, zellikle Britanya mparatorluu iin 3 sayl haritada gsterilmi olan Anzak adl kesim (Arburnu) de bulunacaktr. Britanya mparatorluunun yukarda belirtilen arsalardan yararlanmas u koullar iinde olacaktr : (1) Bu arsalar, ibu Andlama ile belirlenen kullanma amacndan baka bir biimde kullanlmayacak; bylece hi bir askersel ya da ticar amala ya da verilmesine neden olan yukarda belirli amaca aykr, bakaca hi bir amala kullanlmayacaktr. (2) Trkiye Hkmeti, mezarlklarla birlikte, sz konusu arsalar her zaman denetlemek hakkna sahip bulunacaktr. (3) Mezarlklarn korunmasnda sivil bekilerin says, her mezarlk iin bir bekiyi gemeyecektir. Mezarlklarn dndaki arsalar iin zel bekiler olmayacaktr. (4) Sz konusu arsalarda, mezarlklarn gerek iinde, gerek dnda, bekiler iin zorunlu konutlardan baka hi bir konut yaplmayacaktr. (5) Sz konusu arsalarn deniz kys zerinde, kii ve inal indirip bindirmee yararl hi bir rhtm, mendirek, ya da iskele yaplmayacaktr. (6) Gerekli tm resm ilemler yalnz Boazlarn i kylarnda yaplabilecek ve arsalara

-38-

ancak bu ilemlerin yaplmasndan sonra girilebilecektir. Trk Hkmeti, olanakl bulunduu lde, kolay olmas gereken bu ilemlerin, ibu Maddenin teki hkmleri zedelenmemek koulu ile, Trkiye'ye giden baka yabanclar iin konulmu ilemlerden daha zor olmamasn ve her trl yersiz gecikmeyi nleyici biimde yaplmasn kabul eder. (7) Sz konusu yerleri ziyaret etmek isteyen kiiler silhl olmayacaklardr. Trk Hkmeti ibu kesin yasaklamann, uygulanmasn izlemek hakkna sahip bulunacaktr. (8) 150 kiiden fazla olan her ziyareti kafilesinin varndan en az bir hafta nce Trk Hkmetine bilgi verilmesi gerekecektir. Madde 130 Mezarlara, mezarlklara ve toplu ceset ukurlarna ve antlara ilikin sorunlar yerinde zmlemekle grevli olarak Byk Britanya, Fransa ve talya Hkmetlerinden her biri birer Komisyon atayacaktr. Bu Komisyonlarda Trk ve Yunan Hkmetleri de birer temsilci bulunduracaktr. bu Komisyonlar zellikle : (1) Cesetlerin gmld ya da gmlm olabilecei blgeleri bulmak ve mezarlar, toplu ceset ukurlarn ve antlar saptamak; (2) Mezarlarn, gerekiyorsa, bir arada toplanmad koullann saplamak; Trk topraklarnda Trk temsilcisi ve Yunan topraklarnda Yunan temsilcisi ile anlaarak, toplu mezarlklar ile ukurlarn ve dikilecek antlarn yerlerini belirlemek; kullanlacak arsa geniliini, zorunlu en dk dzeyde tutarak, bu yerlerin snrlarn belirlemek; (3) Kendi uyruklar irin yaplm ya da yaplacak mezarlklarn, ukurlarn ve antlarn kesin planlarn, bal olduklar Hkmetleri adna, Trk ve Yunan Hkmetlerine bildirmekle grevlidirler. Madde 131 Kendilerine arsa ayrlan Hkmetler, ibu topraklar yukarda ngrldnden baka biimde kullanmama ve kullanmaa izin vermemei ykmlenir. Sz konusu arsalar deniz kysnda bulunuyorsa, ky topraklar verildii Hkmetlerce her hangi bir kara ve deniz gc iin ya da ticaret amacyla kullanlmayacaktr. zerinde mezarlar ve mezarlklar yaplmasndan vazgeilecek ve ant dikilmesi iin kullanlmayacak topraklar yine Trk ya da, duruma gre Yunan Hkmetine kalacaktr. Madde 132 128. inciden 130. uncuya kadar olan Maddelerde yazl arsalarn sresiz olarak ve btnyle yararlanmalar iin Britanya, Fransa ve talya Hkmetlerine braklmasna ilikin yasal ve ynetimsel gerekli nlemler, Trk Hkmeti ve Yunan Hkmetince, 130. Maddenin 3. Fkrasnda ngrlen bildirimi izleyecek olan alt ay iinde alnacaktr. Eer kamulatrmak yoluna, gitmek gerekirse, Trk ve Yunan Hkmetleri bu kamulatrmlar, her biri kendi topraklar, zerinde, giderlerini kendileri karlayarak yapacaktr. Madde 133 Britanya, Fransa ve talya Hkmetleri, uyruklarnn mezarlarnn, mezarlklarnn, toplu ceset ukurlarnn ve antlarnn yapm, dzenlenmesi ve bakm islerini uygun, grecekleri her hangi bir Kuruma brakmakta zgr olacaklardr. Bu Kurumlar askersel bir nitelikle bulunmayacaktr. Mezarlarn bir araya getirilmesini, mezarlk ve toplu

-39-

ceset ukurlarnn kurulmasn salamak zere, cesetlerin mezarlardan karlmas ve baka bir yere gtrlmesi ve kendilerine arsa ayrlan Hkmetlerce yurtlarna geri yollanmas kararlatrlacak cesetlerin mezarlardan karlp tanmas ilerini yaptrmak hakkna yalnz bu kurumlar sahip olacaktr. Madde 134 Britanya, Fransa ve talya Hkmetleri Trkiye'de bulunan mezarlarn, mezarlklarn, toplu ceset ukurlarnn ve antlarn korunmas iini kendi uyruklar arasndan atanm bekilerle salama hakkna sahip olacaklardr. Trk makamlarnca tannacak olan bu bekiler mezarlarn, mezarlklarn, toplu ceset ukurlarnn ve antlarn korunmasn salamak zere, bu makamlardan yardm greceklerdir. Bekilerin, hi bir askersel nitelii olmayacaktr; ancak kendilerini savunmak iin bir tabanca ya da otomatik tabanca tayabileceklerdir. Madde 135 128. inciden 131. inceye dek Maddelerde sz konusu arsalar Trkiye ve Trk makamlar ve duruma gre, Yunanistan ve Yunan makamlarnca hi bir kira bedeline, resim ya da vergiye bal tutulmayacaktr. Britanya, Fransa ve talya Hkmetleri temsilcileri ile mezarlar, mezarlklar, toplu ceset ukurlarn ve antlar ziyaret isteinde bulunan kiiler iin oralara girmek her zaman serbest olacaktr. Trk Hkmeti ve Yunan Hkmeti sz konusu arsalara kan yollarn bakmn sresiz biimde stleneceklerdir. Trk Hkmeti ve Yunan Hkmeti yukarda sz edilen mezarlarn, mezarlklarn, toplu ceset ukurlarnn ve antlarn bakmyla grevli kiilerin gereksinimleri ve topraklarn sulanmas iin yeterince suyu salayabilmeleri konusunda Britanya, Fransa ve talya Hkmetinlerine her trl kolayl gstermei ykmlenirler. Madde 136 Britanya, Fransa ve talya Hkmetleri, Trkiye'den ayrlan topraklarda bulunanlarla kendi Hkmetlerine bal topraklarda gml Trk kara ve deniz askerleri iin mezarlar, mezarlklar, toplu ceset ukurlar ve antlar kurulmas iin 128. Madde ile 130. uncudan 135. inciye dek olan Maddeler hkmlerinden yararlanmak hakkn Trkiye Hkmetine tanmay ykmlenirler. 3. GENEL HKMLER Madde 137 Batl Yksek Taraflar arasnda tersine kararlatrlan hkmler dnda, 20 Ekim 1918 gnnden balayarak ibu And-lamamu yrrle konulmasna dek stanbul'u igal eden Devletler uyruklarnn, yabanclarn ya da Trk uyruklarnn haklar, mallar ve karlar ve bunlardan her birinin Trk makamlar ile olan ilikileri konusunda adgcen devletler makamlarnca ya da onlarla anlaarak alnm kararlar ya da verilen buyruklar geerli saylacak ve bunlar nedeniyle ad geen Devletler ya da onlarn makamlar aleyhine hi bir istem ileri srlemeyecektir. : Yukarda sz edilen kararlar ya da buyruklar nedeniyle uranlan bir zarardan, doan bakaca tm istemler Karma Hakem Mahkemesine gtrlecektir. Madde 138 Genel affa ilikin bugnk Demecin IV. ve VII. paragraflarn hkmleri zedelenmemeli koulu ile, yargsal konularda 30 Ekim 1918 gnnden balayarak ibu Andlamann yrrle konulmasna dek, Trkiye'de stanbul'u igal eden Devletlerin yarglar, mahkemeleri ya da makamlarnca ve 8 Aralk 1921 gn kurulan Karma Yarg Komisyonunca Trkiye'de verilen kararlar ve emirler, uygulanmaya ilikin nlemlerle birlikte, geerli olacaktr.

-40-

u da var ki, bir askersel mahkeme ya da bir polis mahkemesince hukuksal konularda verilen ve kendisini yararlandran bir yargsal karar nedeniyle her hangi bir kii, karlat bir zararn giderimi iin bir istemde bulunursa, ibu istem Karma Hakem Mahkemesine sunulacak ve bu Mahkeme de, gerekiyorsa, bir zarar giderimi denmesine ya da geri verme ilemine karar verebilecektir. Madde 139 Sivil ynetime, yargsal ya da maliye makamlara ya da Vakflar Ynetimine ilikin olup, Trkiye'de bulunmakla birlikte, Osmanl mparatorluundan ayrlan bir topran Hkmetini zellikle ilgilendiren arivler, sicil defterleri, planlar, senetler ve teki belgeler ile, buna karlk olarak, Osmanl mparatorluundan ayrlan bir toprak zerinde bulunup Trk Hkmetini zellikle ilgilendiren arivler, planlar, senetler ve teki belgeler, karlkl olarak, birbirlerine geri verilecektir. Yukarda szgeen arivler, sicil defterleri, planlar, senetler ve teki belgeleri elinde bulunduran Hkmet, kendisini de bunlarla ilgili gryorsa, ilgili teki Hkmete, istem zerine, onlarn fotokopilerini ya da onayl rneklerini vermek karlnda, asllarn alkoyabilecektir. Gerek Trkiye'den, gerek ayrlan topraklardan alnp gtrlm olan arivler, sicil defterleri, planlar, senetler ve teki belgeler zellikle alndklar topraklara ilikin ise, bunlarn geri verilecektir. bu ilemlerin gerektirdii harcamalar, istemde bulunan Hkmete yaplacaktr. Yukardaki hkmler, eski Osmanl mparatorluunun iken 1912 ylndan sonra Yunanistana geen yerlede bulunan tanmaz mallar ya da Vakflara ilikin sicil defterleriune de zde koullarla uygulanr. Madde 140 Trkiye ile teki Batl Devletler arasnda, Sava srasnda ve 30 Ekim 1918 gnnden nce, her birinin ele geirdii deniz ganimetleri, birbirlerine kar hibir ilem ve sav konusu olmayacaktr. stanbulu igal eden Devletlerce anlan gnden sonra, Silah Brakmnn bozulmas nedeniyle, elkonulan mallar [saisies] konusunda da bu hkm geerli olacaktr. uras kararlatrlmtr ki, stanbulu igal eden Devletlerin Hkmetleri ya da Trk Hkmetince, 29 Ekim 1914 gnnden 1 Ocak 1925 gnne dek, kendi limanlarnda kullanlm olan her trl tekneler, kk tonajl gemiler, yatlar ve mavunalar konusunda gerek sz edilen Devletlerin Hkmetleri ve uyruklarnca, gerek Trk Hkmeti ve uyruklarnca hibir istem ileri srlmeyecektir. Bununla birlikte, ibu hkm, genel affa ilikin bugnk Demecin, IV. Paragraf hkmlerini zedelemedii gibi, 29 Ekim 1914 gnnden nceki haklara dayanarak, kiilerce baka kiilere kar ileri srlecek istemleri de bozmayacaktr. Yunan kuvvetlerince 30 Ekim 1918 gnnden sonra zaptolunan Trk bayrakl gemiler Trkiyeye geri verilecektir. Madde 141 bu Andlamann 25. Maddesinin ve 28 Haziran 1919 gnk Versay Bar Andlamasnn 155. 250. ve 440. Maddeleri ile VIII. Blmnn (Onarm), III. Ekinin uygulanmasyla ilgili olarak Sava srasnda Alman Hkmeti ya da uyruklarnca Osmanl Hkmeti ya da uyruklarna devredilmi olan tm Alman gemileri iin Alman Hkmetine ya

-41-

da uyruklarna kar domu olabilecek her trl ykmllklerden Trkiye Hkmeti ve uyruklar, imdi o gemileri elinde bulunduran Mttefik Hkmetlerin izni gerekmeksizin, aklanmtr. Trkiye ile onun yannda savam olan teki devletlerin ilikilerinde de, gerekiyorsa bu hkm geerlidir. Madde 142 Yunanistan ile Trkiye arasnda Rum ve Trk nfus mbadelesine ilikin 30 Ocak 1923 gn yaplan zel Szleme, bu iki Batl Yksek Taraf arasnda, ibu Andlamann bir paras imi gibi, onun g ve deerinde olacaktr. Madde 143 bu Andlama, olanakl olduunca, ksa bir sre iinde onaylanacaktr. Onay belgeleri Paris'te sunulup saklanacaktr. Japon Hkmeti onayn yaplm olduum Paris'teki Siyasal Temsilcisi aracl ile Fransz Cumhuriyeti Hkmetine bildirmekle yetinebilecek ve bu durumda, onay belgesini de, olanakl olduunca, ivedilikle sunacaktr. mzac her bir Devlet, Andlasmay kendisine imza edilmi ve Lozan Konferansnn Son Senedinde gsterilmi olan Batlarla birlikte -eer bunlar da onay gerektiriyorsa- bir tek belge ile onaylayacaktr. Bir yandan Trkiye, te yandan Britanya mparatorluu, Fransa, talya, Japonya ya da onlarn arasndan , onay belgelerini sunar sunmaz, ilk sunu tutana dzenlenecektir. Bu ilk sunu tutana gnnden balayarak, Andlama bylece, onu onaylam olan, Batl Yksek Taraflar arasnda yrrle girecektir. teki Devletler iin, daha sonra onay belgelerinin sunma gnnde yrrle girecektir. Bununla birlikte, Yunanistan ve Trkiye ile ilgili olarak, 1. Madde ve 2. Maddenin 2 sayl Fkras ile 5-11. Maddeleri, hkmleri Yunan ve Trk Hkmetleri kendi onay belgelerini sunar sunmaz, yukarda sz geen tutanak daha dzenlenmemi olsa bile yrrle girecektir. Fransa Hkmeti onay belgelerinin sunu tutanaklarnn, aslna uygun, birer rneini tm imzac Devletlere verecektir. Yukardaki hkmlere olan inanla, yetkili Temsilciler ibu Andlamay imza etmilerdir. Yirmi drt Temmuz bin dokuz yz yirmi gn, Lozan'da yalnz bir rnek olarak dzenlenmi olup, bu rnek Fransz Cumhuriyeti Arivlerinde saklanacak ve bu Hkmet Batl Devletlerden her birine onun aslna uygun bir rneini verecektir. HORALCE RUMBOLD PELL GARRONI G. C. MONTAGNA K. OTCHIAI E. K. VNISLOS CONSTANTN DlAMANDY CONSTANTN CONTZESCO M.SMET DR. RIZA NUR HASAN

-42-