You are on page 1of 13

TRK TARHNDE ERMENLER

Dr. tlbaD AKBULUT.

Ermenilerin

Kkeni

Ermenilerin kkeni hakknda Ermeni tarihiler arasnda dahi bir birlik yoktur. Bu konuda eitli grler ileri srlmtr.Bir menkbeye gre Ermeniler Nuh'un torunu olan Hayk'tan gelmektedirler. Bu gr sahipleri Nuh'un gemisi AAn DaA'na oturduAundan Ermenilerin ana yurdunun DoAuAnadolu Blgesi olduAunu iddia ederler. Bir ksm tarihiler Ermenilerin kkenini Urartular'a dayandrrken bir ksm Ermeniterin bir turan rk olduAunu iddia etmektedirler. Bir ksm tarihiler ise. Ermenilerin Balkan kkenli ve Trak-Prig soyuna ait olduklarn sylerler. Dolu Anadolu'daki birtakm vilayetlerimizi iine alan ve Ermenistan denilen blgenin bu ismi nereden aldl bilinmemektedir. Yalnz bilinen birey vardr ki bu da, bu blgenin Ermenistan olarak adlandnlmasnn nedeni, zerinde Ermeniterin yaamas de~ldir. Ermeniler kendilerini "Hayk" diye isimlendirir ve lkelerine "Haystan" derken, onlarn yaadl topraklara neden Ermenistan deniimi olduAu hakknda kaynaklarda belgelenmi bir kayt yoktur. Bugn Ermeni denilen toplululun M..IV. yzyldan beri bu blgede yaadklar sanlmaktadr. Bunlar birbirlerine vatan hissi ile delil, gelenekleriyle, konutuklar dille ve dinleriyle balldra2 .

Diyarbakr Devlet Gvenlik Mahkemesi Hakimi. 1GORON. K. Ermeni Dosyas. Ankara. 1985, s. 10.; ETHEMOOLU. M. Ermeni TeriSrnOn Ksa TArihi. Diyarbakr. 1987, s. 2.; EROOLU. V. Ermeni Mezalimi. Sebil Yaymevi. sanbul. 1973. s. 15.; Ermeni Meselesinde daha geni bilgi iin Bk. M.K. Ermeni Meselesi. 1914-1923, Istanbul. 1986. . . , 2KAGARLI. M. A., Ortaal Ermeni Tarihleri Kritili. Tarih Boyunca Trklerin Ermeni Toplumu ile likileri Sempozyumu. Ankara. 1985. s. 329.; ETHEMOOLU. M. age. s. 4

on.

30 .

LHAN AKBULur

Enneniter Osmanl tmparatorlu~u'nda genellikle ticaret ve san'at1au~mlard. Dini konularda Bab Ali'ye kar sorumlu olan patrike ba~lydlar. Enneniter devlet . hizmetlerinin her kademesinde grev almaktaydarJ. 1839 ylnda Glhane Hatt Hmayunu ite tm Osmanl halkna Mslman Hnstiyan ayrm yaplmakszn tam bir eitlik ierinsinde mal, can ve namus gvenIi~i sa~lanmu. 19 Yzyln sonlarnda yabanc yazarlara gre Osmanl tmparatorlu~unda 1.300.000 - 1.500.000 Ermeni yaarnaktayd4.Osmanl tmparaorlu~u kaynaklarna gre ise 1.160.000 Enneni yaamaktayd. Ermeni kaynaklarda nufus dahafazIa gsterilmektedir. Bunun amac Z,eIlikledo~u illerimizde Enneni nuflisunu mslman Trk nufusundan daha ok oldu~unu gstennek suretiyle buralarda ba~mszlk elde etmekti. Sonu olarak unu syliyebiliriz: 19. yzyl sonu ile 20. yzyl balarnda Osmanl tmparaorlu~u topraklannda yaayan Enneniler, toplam nufusun ancak % 13'nfi olutunnaktayd ve hibir zaman, hibir blgede <>gunlugu lutunnamlardr. o 2. Ermeni Sorununun Nedenleri.

Uzun yllar birarada birlik, beraberlik iinde yaayan Trkler ve Enneniter arasnda neden tatsz bu olaylar olmutur? Millet-t Sadka olarak Osmanl Saray'nn gvenini kazanm Enneni halk neden isyan etmitir. Bunun gerek nedenlerini aratnnak gerekir. bu nedenleri u ekilde sayabiliriz: a. Ermeni Kilisesi: Ruslarn, Osmanl tmparaorlugu'nu ykarak, Bizans ihya etmek fikri her zaman vard. Enneni Kilisesi byle bir durumda Rusya'nn Enneni Gregoryan Kilisesini iinden eritece~ini ve ba~msz kimli~ini yok edece~ini dnyordu. Zaten Enneni Kilisesi Bizans Kilisesinden ba~mszl~n sa~lamak iin ayrlmu. imdi bu ba~mszl~i korumak gerekirdi. Bunun aresi de Osmanl

3ANADOL, C., Tarihin I~nda Ermeni Dosyas, IstanbuL. 1982, s. 58.; SEVIM, "Tarihte ilk Trk-Ermeni ili~kileri, 1018 y.lnda Seluklular tarafndan balaulm ve yaklak yzyl gibi uzun bir sre devam etmitir" demektedir. Bk. Ali SEVIM, Seluklu-Ermeni Ilikileri, T.T.K.Y., Ankara, 1983, s. 7; Ermeniler kamu hizmetlerinde de nemli mevkiler elde etmilerdir. Osmanl tarihi Ermenilerden 29 Paa, 22 BAkan, 33 Milletvekili, 7 Bykeli, Bakonsolos ve Konsolos, 11 niversite retim yesi ve 41 Yksek rtbeli memur kaydetmektedir.. Zikreden ETHEMOLU, M. age. s. 6 4URAS. E. age. s. 133.; GURN, Ingiliz gezgin Lyneh'n Osmanl Imparatorluu'ncWei Ermeni nufusunu 1.325.246 olarak belirttiini sylemektedir. Bk. GURON, K. age. s. 92.; URAS da Rolan lakmen'in Osmanl Imparatorluu'nda 1.330.000 Ermeniyqadn belirttiini ifade etmektedir Bk. URAS, e., age. s. 134.; Almanya'da yaynlanan "Geo" isimli derginin yazarlarndan Wolfgang SCHRAPS'n bir makalesinde verdii bilgiye gre, 1915'ten nce Ermeninufusunun 1.200.000 olduu iddia edilmektedir. Bknz. "Geo" Das Neue Bild der Erde, Nr. 3, Marz 1986, C. 2498 Auf der Suche nach dem verschwundenen Volk".; Osmanl Imparatorluu'nda Ermeni nufusu hakknda geni, bilgi . iin Bk. MAZICI, N., Be1gelerle Uluslararas Rekabetle Ermeni Sorunu'nun Kkeni, 1878-1918, Istanbul, 1987, s. 60-62.; ETHEMOOLU, M., age. s. 16.

a ..

TRK TARHNDE ERMENLER

31

mparatorlu~u'na baAl zerk bir Ennenistan Devletinin kurulmasyd. Enneni Devle fkri Enneni toplulu~undan de~il Enneni kilisesinden kmw5.' , b. Din Faktr: Trklerle Hristiyanarn ilikilerinde din faktOrUher zaman nemli olmutur. Trklerin egemenli~ine a1dl~1uluslara kar gsterdili dini hogOrfl hibir zaman takdir edilmedi, hal zihniyeti bir trl sona ennedi. Hristiyan Rusya'nn, yine bir Hristiyan olan Polonya'ya yaptklan eziyeti, zu1Umu grmeyen bata ngiltere, Fransa ve Amerika olmak zere Avrupa Devletlerinin Mslman Trkiye'deki Ermenilerin koruyuculu~una kalkmalar ancak din faktryle aklanabilir. c. Misyonerlerin almas: Protestan misyonerler ilk olarak 1804 ylnda Trkiye'ye gelerek zmir'den Anadolu ilerine da~lmlardr. Amerikan misyonerleri de 1814 ylndan sonra gelmeye balamlardr Misyonerler bata Dolu Kilisesi ve Mslmanlara ynelik olarak iki ynl alyorlard. Misyonerler Mslmanlar arasnda etkili olamaynca etkinliklerini Do~u Kilisesi zerinde yolunlatrdlar. Dolu Kilisesinde Ennenilerden baka Grekler, Bulgarlar vs.'de bulunuyordu. Protestan misyonerler Ennenileri Protestan Kilisesine kazandrdlar. ngiltere'ninde araya ginnesiyle Osmanl Hkmeti Protestan Kilisesine izin verdi ve Protestan Enneni toplumu bylelikle olutu. Misyonerler, "yasa hkmlerine gerek kalmadan, Allaha inanarak kurtulmak" eklindeki standart doktrinlerini savunuyor ve ~retiyorlardI6. Misyonerlerin faaliyetleri isyanlar destekiemese bile isyanlarn zeminin hazrlanmasnda nemli rol olmutur. d. Byk Devletlerin Tutumu: 1870'Ierde batl devle~erin politikasnda Ennenilerin yeri yoktur. Batl Devletlerin Enneniler iin bir dosya nunalan bu tarihten sonra olmutur. Osmanl mparatorlulu karsnda yzyllardr toprak kaybeden Avusturya en ufak bir harekette, toprak kazanabilmek umuduyla Rusya'nn yannda yer alyordu. Rusya'nn Trkiye'ye kar tutumu teden beri belliydi. stanbul'u alp Bizans yeniden ihya etmek. Aynca Ruslar gneye scak denizlere inmek iin Anadolu'nun do~usunda tampon bir blge oluturmak istiyordu. Bu emellerini gerekletinne iin Osmanl Devleti bnyesinde yaayan Ermeniler bulunmaz frsat. Rusya Kk Kaynarca antlamasna Osmanl mparatorlu~u'nda yaayan Hristiyan tebann haklarn koruyaca~na ilikin bir madde koymutur. Rusya'nn kullandl taktik uydu; Osmanl mparatorlu~u iindeki aznlklan kkrtma ve azmettirme suretiyle isyana geirmek. sonra da onlann haklann korumak bahanesiyle sava ap, hristiyan unsurlarn da arkadan vunnasyla mparatorlu~u iten kertip emellerine kolay yoldan ulamak. 1875 ylnda KAiser Wilhelm, Franois Joseph ve II. A1exandre biraraya gelerek Osmanl tmparatorlu~u'ndaki olas bir aznlk isyannda Osmanl mparatorlutu'na yardm euniyecekleri yolunda" Ademi mdahale" ilkesini benimsemilmr'. Buna ka'm 1877-780smanl Rus Sava, 1875'te Hersek'te balayp, 1876'da Bulgarislan'. ve Srbistan'a yaylan isyanann bastrlmas sonucu Rusya'nm asiler lehine mOdah'lesiyie b~~. ' ,
saURN, 6aURON, 'aURON, 8aURON, K. age. s. 30. K. age. s. 43. K. qe. s. 77. K . e. s. '8.

32

tt..HANAKBULur

Osmanl - Rus Savanda ngiltere, Rusya'ya kar Osmanl mparatarlu~u'nun yannda yer ald. ngilizlerin bu politikas Gl3dstone'un Babakan olmasna kadar bir asr devam etti. Berlin Kongresi'nden sonra iktidara gelen Gladstone hkmeti Ermeni ba~mszlk hareketinde Rusya'nn yannda yer ald. ngiltere'nin bundan bekledi~i ama Ermenilere ba~mszl~ kendisinin bahetti~ inancn vererek kendilerine minnettar bir devlet yaratmak, bunun nihaiamac da Ruslarn scak denizlere inmelerini nlemekti. ngiltere Trkiye'de at~1din ve e~itim kurumlaryla n planda Ermeni klUirn ele alm, Ermeniterin ulusal duygularn kkrtmtr9. 3. Ermeni Sorununun DoAuu

1856 tarihine kadar Osmanl tabiyetindeki Ermenilerle halkn veya hkmetin bir atmas, elimesi vuku bu1mamtr.Bu tarihten osma Ermenilerin kendi aralarnda ve patrikanenin de iinde bulundu~u i ekime devam etmekteydi. 1875'te Hersek'te isyan kp genileyince ve byk devletler olaya karp buralarda yeniletirme ve iyiletirme yaplmasn isteyince Ermeni Kilisesi bu frsattan istifade ederek Do~u iIIeri iin zerklik olabitece~ni dnerek aba sarfetmeye balad. Hersek ve Bulgaristan olaylar nedeniyle stanbul'da yaplacak olan konferansta kendi durumlarnn da grlmesi iin byk devletlere muhtralar yolland. Ama bu toplantda Ermeni konusu grlmedi. 24 Nisan 1877 gn Rusya Osmanl mparatorlu~'na sava anca Ermeniler zerklik mitlerini bu savaa b~ladlar. 1877. 78 savan Osmanl mparatorlu~u tek bana srdrm ve ok a~r koullarda, 3 Mart 1878'00 Ayastafonos (Yeilky) Antlamasn imzalamak zorunda kalmtr. Ermenilerin byk abas sonunda antlamaya 16. maddede ifadesini bulan hkm konulmutu. Bu maddeye gre; Ermenistan diye bir devlet vard, bunlarn yeni dzenlemelere ihtiyalar vard, bunlar Krtler ve erkezler tarafndan tehdit ediliyorlard ve gvenlikleri zaman geirilmeksizin sa~lanacaku. Bu antlamayla Ermeni Sorunu ilk defa uluslararas bir antlamaya girmi oldulO. Bu antlama yrrl~e girmedi. Antlamann Ruslar stn bir duruma getirdi~ini gren Avrupa Devletlerinden bata ngiltere olmak zere Fransa, Almanya ve Avusturya'nn zorlamalaryla Rusya Berlin Kongresi'ne gitmek zorunda kald. Berlin Kongresi'nde (13 Haziran - 13 Temmuz 1878), Osmanl mparatorlu~u'na daha az vecibeler yklenen yeni bir antlama yapld. Bu antlamann Ermenilerle ilgili 61. maddesinde Osmanl mparatorlugu'nun, "Ermeni nufusu bulunan illerde yerel koullann gerektirdi~i dzenleme ve yenilikleri zaman geirmeksizin yapaca~. Ermeniterin huzur ve gveninin ~lanacaA, bu konuda di~er devletlere bilgi verece~i ve diler devletlerin de alnan nlemleri kontrol edeceli" hkm yer alyordu. 4. Ermeni Komitalar:

Ermeniler Dolu Anadolu'da balmsz bir devlet kurmak amacyla Avrupa ve Amerika'da rgtlenerek yo~un bir propaganda eylemine giritiler. Bulundular lke politikasna ters dmernek kouluyla Trkiye aleyhine her trl propaganday

9SAKAR YA, 1., Belgelerle Ermeni Sorunu, Ankara, 1984, s. 64. . 10ARIPINAR, E. Ermeni Meselesi, Hayat Tarih Mecmuas, Say 7, 1 Austos 1865, s. 72; MAZlCI, N., age. s. 13-15.

TRK TARHNDE ERMENLER

33

yapyorlard. Birok demek ve klp kurmular, birok gazete kartyorlard. Dernekletden en etkin olanlar Hnak ve Tanaksutyun dernekleridir. Hnak (an sesi) Deme~i 1877'de Cenevre'de Rus uyruklu Avedis Nazarbekyan ve kendi gibi Rus kkenli olan arkadalar tarafndan kurulmutur. Bunlar Karl Marx'm ilkelerini temel alarak benimsemilerdir. 1890 ylnda merkezi stanbul'da olmak zere Anadolu'da birokube atlar. Demek mensuplan bagmsz ve Sosyalist bri Ermenistan'n ancak tedhi yoluyla kurulabilece~ne inanyorlard ve bu yolda eylemlerde bulunuyorlard. Daha sonralar demek mensuplar arasnda anlamazlk kt, birbirlerine dtler ve demek da~ld ll. Hnaklarn faaliyetleri hakknda Trabzon'dan ngiliz Konsoloso, eli Sir Currle'ye 28 Ekim 189S'te yle yazyordu: "Hnaklar dardan idare ediliyorlar ve kendileri tamamen emniyet iinde bulunduklan halde Trkiye'deki rkdalanna hayab dayanlmaz hale getiriyorlar. Amalar, Hristiyanlara kar kkrtmak ve katliamlac kartarak memleketi dehet iinde brakmakbr. Btn dnyaca bilinmelidir ki bu rgtn anarik bir yaps vardr" 12. Tanaksutyun 1890 ylnda Tiflis"te kurulmu ve ihtilalci federasyondur. Amac eitli eteleri aus alunda toplamak ve Rusya'dan Trkiye'ye geecek etelere yardmc olmakUr. Komite yaynlad~ bir bildiride Siyasi ve ekonomik bagllDslZlklann elde etmek amacyla Osmanl mparatorlu~u'na sava amak iin Ermenileri birlemeye a~ryordu13. Komite 1892 ylnda ilk toplantsn yapt ve bu toplantya Trkiye'de atklan ubelerin bulundu~u illerden delegeler katld. Bu toplantda, "Trkiye'de isyan kartlmas, hainlere, casuslara, hafiyelere, devlet adamlarna suikastlar hazrlanmas ve silah gnderilmesi, silah kullanma egitimlerinin yaplmas btn Ermeni ulusunun zellikle genlerin isyana hazr olmalan" kararlan a1ndI14 Bu komite 3. Kolordu'yu yllarca u~rastrm snrdaki kylere basknlar yapm, katliam hareketleri yagma eylemleri yapmtr. Robert College Mdr Dr. Hamlin, Boston'daki bir dergiye gnderdigi mektupta Hnak htilal Partisi'nin "Rus altn ve zekas ile idare edildigini" yazmtr15. 5. Merutiyetin tlanna Kadar Ermeni tsyanlar.

Trklerle 'Ermeniler arasndaki dmanlk Trkler'in Ermenilere leCaVZJ1den degil Ermeni Tanaksutyun ve Hnak Komitelerinin Ermeni halk silahlandrmas ve ba~mszlklarn ilan etmek amacyla yurdun birok yerinde isyan karmalanyla dogmutur. Bunlar kkrtp silahlandran ise Rusya ve ngiltere'dir.

II KURAN, E., Ermeni Meselesinin Milletleraras Boyutu, Tarih Boyunca Trklerin Ermeni Toplumu ile Ilikileri Sempozyumu. Ankara 1985, s. 20.; ETHEMOOLU, M. age. 5. 20; MAZICI. N. age. 5. 31-32. 12URAS, E. age. 5.442. 13SAK.ARYA. 1.. age. s. 88.; ETHEMOOLU. M. age. s. 21.; MAZICI. N., age. s. 32-33. 14ANADOL. C. age. s. 98. 15ANADOL, C.age. s. 100.

34

LHAN AKBULur

187'7-78 Osmanl - Rus Savandan sonra Ermeniler silahlanmaya baladlar. Ermeniler, Sason'da, Erzurum'da, Van'da, Zeytun'da isyanlar 'karular. stanbul'da Osmanl Bankas'n basp bombaladlar. 21 Mays 1905'te padiah II. Abdlhamit'e kar baarsz bir suikastta bulunacak kadar ileri gittiler.

6.

Merutiyetin

Ilanndan

Sonraki

Ermeni

Hareketleri:

Merutiyetin ilanndan sonra Ermeni Komitalarnn hareketleri bir sre durulmu gibi grnd. Komite bakanlar etkinliklerini yasal erevede ve merutiyetin korunmas iin srdrecekleri yolundabeyanlar veriyorlardl6. Bu konuda Tanaksutyoo - ttihat ve Terakki arasnda bir antlama yaplmsa da, Tanaksutyun'un yayn organ olan Truak Gazetesi yeni rejimden memnun olmadklar yolunda srekli yaynlar yapyordu17.

. Dnya Sava ncesi Ermeniler sk bir ekilde rgtlenmiler ve ok sayda silah depo etmilerdi. Bu aamada Ermeniler, Osmanl mparatorlu~u ile Rusya arasndaki olas bir savata hangi tarafta yer alnmas gerekti~ini belirtmek iin toplanuar yapyorlard. stanbul'da Birleik Milli Ermeni Komitesi savata Ermenilerin Osmanlya sadk kalacaklar ve d tahriklere kaplmayacaklan yolunda kararald. Bundan ama Osmanl mparatorlu~u'noo gvenini kazanmaku.
1914 ylnn Hazirannda Tanaksutyun Kongresi Erzurum'da topland. Bu toplanuda da ttihat ve Terakki Hkmetinin islahatlarnn gstermelik oldu~u, bu nedenle muhalif kalnaca~, hkmetin siyasi pro~ramnn eletirilece~i ve tutumuyla mcadele edilece~i yolunda kararlar alndl8. Ermeniler bu tr faaliyetlerde bulunurken Osmanl ~mparatorlu~ . Dnya Sava'nn ei~indeydi. 7. Birinci Dnya Savaoda Ermeniler.

Birinci Dnya Sava balad~nda, Ermeni Komiteleri ve, Patrlkane Osmanl mparatorlu~u savaa kaulrsa izliyece~i politikay saptamak iin Galata'daki Ermeni Byk Merkez Okulu'nda biraraya geldiler. Burada Ermenil~re, "Osmanl Hkmetine sadk kalmalan, askeri grevlerini yapmalar, d etkilere kaplmamalar" telkin edildil9. Osmanl mparatorlu~u 1 Kasm 1914'de . Dnya Sava'na kauld. 3 A~ustos 1914'de zaten seferberlik illin edilmiti. Seferberli~in iHinzerine birok Ermeni Rusya ve tran'a s~nd. Bu sralar Ermeniler dmanla sk bir ibirli~i iindeydiler. Erzurum, Trabzon, Bitlis Van gibi atma kma olasl~ olan blgelerdeki Ermeniler silahlandlar. Ermeniler silah aluna alnmay reddettiler, alnanlar da silahlaryla birlikte kaular. 1914 A~ustos'unda gazetelerde kan beyanlarda Ermenilerin Ruslara kar' savamamas, Rusya'nn yannda yer almas bildiriliyordu20. Zeyun'lu Ermeniler Osmanl bayra! alunda bulunmay reddederek, kendi ordularn kurarak blgelerini savunmak istediler. stedikleri ,kabul edilmeyen Ermeniler isyan ederek sivil halka ve

6SAKARYA. 1., age. s. 146. 7URAS, E., age. s. 578.; MAZICI. N., age. s. 33. 8SAKARYA, I.,age. s. 1687. 190KE. M. K., Ermeni Meselesi. stanbul 1986. s. 123. 20GURON, K. age. s. 198.

. i

TRK TARIHlNDE ERMENLER

3S

jandannaya saldrlar dzenlediler. 1915 ylnda Mara'tan Zeytun'a cephane ve asker getiren bir konvoya kaldrarak 6 erimizi ehit ettiler. Zeytun blgesindeki Ermeni isyan tehcir kararna kadar devam etti.

8. Tebeir Karar.
Osmanl mparatorlu~u'nun cephede savatl~1 dman yetmiyormu gibi birde lke iindeki Ermeni isyanlaryla u~rayordu. Hkmet Patrikaneyi defalarca uyararak. "bu durumun byle devam edip gitmesinin olanaksz oldu~unu, gvenlili sallamak iin gerekirse zor kullanlaca~n" bildirdi. Hkmetin bu iyi niyetli ve iten uyarlanna patrikhane hibir zaman olumlu cevap vermemitir, hauA eteleri daha da lckrtmur. , Ermeni komitelerin faaliyetleri ve isyanlar byk boyutlara ulamt. 24 Nisan 1915 (l i Nisan 133 i) tarihinde Dahiliye Nezaretince Ermeni Komite merkezlerinin kapatlmas, elebalarnn tutuklanmas ve her trl belgelerine el konulmas karar alnd. Bu karar zerine devlet aleyhine faaliyette bulunmak suundan stanbul'da 2345 Ermeni tutuklanmtr21. Ermenilerin her yl "Soyknm"iddialaryla kutladklar 24 Nisan gn bu emrin yaynland~ gndr. Bu karardan sonra Ermeni mezaIimi azalacak yerde daha da artmtr. Bu durumda hkmet, nlem almak zorunluluIunu duydu. Gerekli grlecek tehlikeli kiilerin, toplu halde veya ferden, baka blgelere zorunlu olarak gnderilmesi veya g etmesi salanacakt. Tehcir (g) kanunu bu gaye ile lcanlmtr. Tehcir Kanunu 14 Mays 1915'deyrrle girmitir22. Kanun, seferde halk tarafndan herhangi bir ekilde hkmet emirlerine, vatan savunmas ve gvenlilinin korunmas ile ilgili icraata kar gelenlerin ve silahl saldnda bulunanlarn yetkililerce sava blgesi dna nakledilebilmelerini dzenliyordu. Kanun, sadece Ermenilere uygulanmak iin kartlmamtr, kanun metninde bir tek "Ermeni" szcgU de yoktur. Kanun, saylan sular ileyen ve yine saylan davranlarda bulunanlar iin kartlmtr. Mecburi g, lkenin btn kesiminde uygulanmamtr. Eer kanun, Ennenilerin iddia ettikleri gibi Anadolu'daki tm ErmeniIere uygulansayd Tehcir Kanunu'ndan sonraki olaylar olmazd. Tehcirin nasl yaplaca konusunda Bakanlar Kurulu kararlar almtr. Buna gre; Halk kendilerine aynlan blgeye rahat bir ekilde, mal ve can gUvenli~ ~lanaraJc nakledilecektir. Yeni yerlerinde ev, arazi verilecek, ihtiyac olanlara hkUmete mesken ina edilecek, ifti ve zenaat erbabna tohumluk ve alet. edavat salanacaktr. Ermeni halk tanabilir mallarn yanlarnda gtrebilecek, gayrimenkulleri ise ak artnnayIa sallarak paralar kendilerine denecektir. Gayrimenkulleri satmaktan ama Ermenilerin ayndklar yerlerle ilikilerini kesmektir23. Osmanl mparatorlUU savaan subaylarnn maaiarn deyemezken Ermeni halkn rahata nakli iin elinden geleni yapm, her UlrlU olana salamtr.

2ISAKARYA,., age. s. 224.; EROOLU,H., Trk lnklap Tarihi, Istanbul 1982, s. 225. 22HOCAOLU,M., ArivVesikalaryi. Tarihte Ermeni Mezalimi ve Ermeniler, Istanbul. 1976, s. 648.; "Teheir Kanunu"nun ierdip maddeler hakkmda gelf bili iin bt. MAZICI,N., .e. s. 77 vd. 2300RON,K., .e.s. 216-217.

36

LHAN AKBULUT

Tehcirden sonra da Ermeni isyan hareketleri durmamtr. S Haziran 1915'de Hamparsun Boyacyan isimli Ermeni etecinin bakanl~nda bir ete Do~u cephesinin ikmal yolu olan ebinkarahisar' basm, yakp ykm ve birok insan ldrmlel"dir24. teden beri Osmanl hkmetine sorun olan Zeytun halk bu tutumunu Tehcir kararnn uygilanmasnda da srdrdler. Ermeni eteeiler ~lk araziye ~larak Trk kylerine ve askeri birliklere saldnlara giritiler. 1915 Temmuz'unda Mara ile Bahe kasabas arasnda Fndkk kynde ok sayda Ermeni eteei topland, buray ayaklanmann merkezi olarak setiler. evredeki Ermeni kylerinden ok milctarda yiyecek ve mhimmat temin edip stok ettiler. syan blgesine gnderilen Jandarma mfrezesi yeterli olmad, evreden yeni kuvvettakviyesi yaplarak IS saatlik bir arpmadan sonra isyan bastrld.

9. Sevr Antlamas.
stanbul Hkmeti 10 A~ustos 1920 tarihinde itilaf devletleriyle Sevr Bar Antlamas'm imzalad. Bu antlamaya gre; Ermeniler bagmsz bir devlet olarak Osmanl Hkmetince tannyor ve Ermenilere geni bir arazi veriliyordu. Erzurum, Trabzon, Bitlis ve Van illerinde Trkiye ile Ermeniler arasndaki snno tespiti A.B.D. Bakannn hakemliAine braklyordu. Aynca bu snrlara biti ik btn Osmanl topraklarnn askersizletirilece~i konusunda verilecek bir karar da di~er szlemeci devletlerle birlikte Osmanl tmparatorlu~u da kabul edecekti25. . stanbul hkmeti bu antlamayla birlikte adeta kendi lm fermanm imzalamt. Anakara'daki ulusal Hkmet Sevr Antlamas'm hibir zaman kabul etmedi. Istese Istanbul Hkmeti de kabul etmezdi. Zaten lke iine debileceAi en kt duruma dmt, bundan daha kt duruma demezdi. Bu konuda VLLAL TA, grlerini u ekilde belitmektedir: "... LO AAustos 1920 tarihinde, Osmanh Hkmetinin temsilcileri adna Sevr Antlamas denen ve eski Do~ Sonnunu kimsenin tasavvur edemiyeceAi bir ekilde sona erdiren aptlamaya imzalaro attlar. Sevr, sadece mparatorlu~ parampara etmekle yetinmiyor, halknn oAu Trklerden olututu iin Vilson prensiplerine gre Trk kalmas gereken Anadolu'yu da paralara blyordu. yle ki: DoAu illerinde, ngiliz himayesi altnda baAmsz bir Ermenistan ve muhtar bit Ktdistan yaratlyordu. Suriye ile olan gney hudut Urfa kentinin kuzeyinden geirilerek Trk top~ndan byk bir para kopanlm 0Iuyordu"26. 24Bukonuda, Ermenilerin yaptklar -mezalimi gOrdlUnU belirten 90 yqmdaki bir vatandqmzn hatralan4.3.1987 tarihli Trkiye Gazetesi'nde yaynlanm~br: "Enneniler Kuap Gibiydi., s. 1 ve 9.; Ermeni isyanlar hakknda geni bilgi iin Bit. ETHEMOOLU, M., age. s. 21-32.; EROOLU, V. age. s. S7-98.; MAZlCI,N., age. 5.3450. 25GURON,K., age. s. 252.; EROOULU,H., age.s. 212. vd.; KoU, R.B., Osmanl Muahedeleri ve Kapitlasyonlar, 1300-1920., stanbul 1934. s. 274. 26VlLLALTA, J.B., Atatrk. T.T.K.Y . Ankara, 1982. s. 251. (ingilizce);; Keza ayn mUellifin bu eseri Kltr vee Turizm Bakanll tarafndan 1982 ylnda Trke'ye evrilmitir.; Bernard LEWIS de Sevr Antlqmas konusunda grlerini u tekilde ifade etmektedir.: .....Sevres andlqmaspek insafszd ve Trkiye'yi, en zengin illerini ilhak eden devletlerin ve uluslarn insafma dayanarak yqayabilecelc:. aresiz, lc:WrOm glge ve bir devlet halinde brakacakt. Yenilmi Almanya'ya empoze edilenden ok daha alrd ve

1-

. TRK TARtHtNDE ERMENLER

37

1920 yl sonlarnda Do~u Cephesindeki Trk Kuvvetlerinin baanh olmalan zerine Milletler Cemiyeti'nin Ingiliz Temsilcisi, Ennenilerin ktleen durumunun dzeltilmesi iin bir nerge verdi ve genel kurulu toplanuya agrd27. '

10. Lozan Konferans.


27 ubat 1921'de svire'nin Lozan ehrinde konferans balad. Enneni delegeler Sevr Antlamas'nn yrrlkte kalmas. yolunda alyorlard. Fakat pek baarl olamadlar. Sevr Antlamas'ndaki, "Ba~msz Ermenistan" ibaresinin yerini burda belirsiz "ocak"kavram alyordu. 21 Eyll'de, bu oca~n Trkiye'den ayr ve balmslZ olmas karar a1ndl.28. Bat cephesinde 26 A~ustos 1922'de balayp 30 A~ustos 1922'de biten ve Yunanllar'n denize dklmesiyle sonulanan Byk Taarruz'dan sonra 11 Ekim 1922 tarihinde Mudanya Mtarekesi imzaland. Bunun zerine Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti 28 Ekim 922'de Lozan'da yaplan toplantya a~ld. Konferansta aznlklarla ilgili kanunlar da grlecekti. Ermeniler Lozan Konferans'na kendilerinin de alnmas yolunda ok aba gsterdiler. Bunun iin birok devlet bakanna bavurdular veya mektuplar yolla~1ar,ama baarl olamadlar. Enneniler Konferasta aznlklar ksmnda grld ve Lozan BAr Konfeas'nda aynca Ennenilerden sz edildi. Lozan Konferans'nda umduklarn bulamyan Enneniler Konferanstan aynhrken Konferansa katlanlara bir bildiri verdiler. Bu bildirinin bir yerinde ; "...Ermeni sorununun zmlenmemi olarak kalmasnn Ermenilerin durumunu daha kt bir hale getinni oldu~unu gznne koymak isteriz. Byk devletler Trkiye'deki Ennenilerin kurtarlmalan hakknda yalnz siyasi ve insani adan de~i1, Ennenilerin Birinci Dnya Sava'nda itilaf Devletleri iin ve bu devletlere kar gstermi oldu~u pek ok hizmelerden tr verdikleri szleri de hatrlatrz ..."29 denilmektedir~ Burada Enneniler kendilerinin byk devletlerce bir maa olarak kullanld~n iddia etmektedirler.

Trkiye'de bir ulusal yas gnyle kar~1andl". Bk. LEWlS. B. Modem Trkiye'nin DoIUfU. Ankara 1970, s. 247.; Keza ayn eserin 1984 basmnda da ayn sabife.; Sevr Antla~mas'nn geni~ anlatm in Bk. EROLU. H. age. s. 210-213.; AtatOrk. Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Ett Ba~kanl Yayn. Ankara, 1980, s. 183.; KINROSS. L. Atatrk. Bir Milletin Yeniden. Dou~u. Sander Yaynlar. stanbul. Haziran 1984. s. 355 vd. Sevr. Antl~mas'nn Ermenileri ilgilendiren maddelerinin altlamu iin Bk. MAZICI. N.age. s. 105. ' 27GORON. K. age. s, 255 vd.; Sevr antl~mashakknda geni bilgi iin Bk. SHAW. S.1.SHAW, E.K., Osmanl Imparatorluu ve Modem Trkiye. (1808-1975). II. Cilt. Istanbul 1983. s. 423 vd.; EROLU. H., Trk Devrim Tarihi, Ankara 1972, s. 136-139.; Osmanl mparatorluu'nun 1920 ve daha sonraki yllardaki d~umu iin Bk. GZE. A. 1nItilip Tarihimi ve Atatrk keleri. Istanbul. 1984, s. 105-175.; GOYON. N . Osmanl Idaresinde Ermeniler. stanbul 1983. s. 41. 28SAKARYA.1.. ae. ,.' 423.; Lozanda Ermeni Meselesi hakknda eni bili iiD Bt. ETHEMOOLU,M . qe. s. 46-47. ' 29URAS.E . age. s. 742.

38

tLHAN AKBULur

1960'l yllarda Enneniler dnya kamuoyunu kendi taraflanna ekmek iin bir ok etkinliklere giritiler. 24 Nisan gnn "Soykrm" gn olarak ortaya atular. Bu tarihlerde kaneitli gazetelerde ve dergilerde Van, Bitlis, Ardahan, Erzurum, Trabzon ve Kars Trkler'in Ermenilerden gasp ettikleri topraklar olarak gsterildi30. Tiyatrolarda Ermeni konulu oyunlar oynand. Beyrufta, Fransa'da gsteriler, mitingler dzenlendi. 1969 ylnn 24-26 Nisan tarihlerinde Londra'da Bykeliliimiz nnde gsteriler dzenlendi, dou illerimizin Ermenilere verilmesi istendi. 1970'1i yllardan sonra Bykeliliklerimize saldrldn, Trk Hava Yollar brolarnn basldn grmekteyiz. Yinebu yllardan itibaren diplamotlarmz hedef alan saldrlara balandn grmekteyiz .. 1970'li yann ortalarndan itibaren bu hareketlerin yerini rgtl Ermeni terrne brakun ve younluk kazandn mahade etmekteyiz. Halen bata faaliyet merkezi durumunda olan Lbnan ile Fransa, Yunanistan ve Amerika olmak zere dier baz Avrupa ve Ortadou lkelerinde Ermeni faaliyetleri srmektedir. Bugn Ermeni faaliyetlerini; hedefleri ayn, fakat metodlan deiik grnen ana rgt yrtmektedir: Szmona Ermenistan'n Kurtuluu iin Ermeni Gizli Ordusu (ASALA), ilk defa 1975'de duyulmu, Marksist-Leninist ideolojiyi kabul eden bir rgtlr. Amalann; igal altandaki Ermeni taprakarn kurtarmak, birleik, demokratik ve Sosyalist bir Ermenistan kurmak, "soykrm"n Trkiye tarafndan kabul edilmesini salamak ve

30 Almanya'da yaynlanan "Geo" Dergisi yazaralarndan Wolfgang SCHRAPS'n, "Kaybolmu Bir Halk Ararken" isimli makalesinde aynen yle denmektedir: "...Ermenilerden geriye kalan kltr eserlerini saptamak iin aylarca almak gerektii sylenir. Birka hafta iinde bu izleri bulmak iin yaplan almalar, meseli aynad tayan gln yannda i 720m. irtifadaki Van ehrinde olduu gibi, gerek bir depresyonla sonlanr. 1915 ylna kadar nfusunun %42'si Ermenilerden ouan Van ehri bu kaybolan halkn en nemli ekonomik ve sosyal merkezlerinden birisi idi. ehir birinci Dnya Sava iindeki, bu Ermenilerin sonunu getirmitir. Tamamen tahrip edilmi ve sonra yeniden kurulmutur Van'n Gneydousundaki Varakvang manastn ve onun mehur kitapl eski seyehatnamelerde anlatlmaktadr. Bugn bu m anastn arayanlar, onun olduuyerde yedi kilise adndaki krt kyn bulurlar. Bundan geri kalanlar, tpk Manaker kilisesinin yemilik ky iin kullanld gibi, dier kyller de evlerini korumak iin kullanmlardr". Bk. GEO, Mart 1986, s. i 13. Yazann sz konusu makalesi gerekleri aksettirmemesi nedeniyle tenkide ayandr. yle ki, . Ermeniler, Dou Anadolu'da yaam olduklar topraklar zerinde genellikle Trk Toplumu ile hemen her ynden kaynam ve rahat bir yaam tarz srdrmUler ve hibir zaman . birlikte yaadklar Trk Toplumu iinde ounluu oluturmamlardr. Yazarn szde katliam ile ilgili iddias tehcir karar ile i .5oo.oo0'a yakn Ermeni'nin katledildii yolundaki mesnetsiz grlere bir temel kazandrabilmek iin ortaya atlmtr. Zira Van ehri iinde %42'lik bir Ermeni topluluunun varln varsaymak, szde katliam iddialarnda ortaya atlan abartl rakamlar da bir yerde dorulamak olacaktr. Nitekim yazarn kastlolarak bunu vurgulamak istedii de apak ortadadr. Evet, bir toplum olarak Ermenilerde kendi kltrlerini yaratmlar ve bunun doal bir sonucu olarak da eitli eserler vucuda getirmilerdir. Ancak uras bilinmelidir ki Anadolu'da hibir zaman bamsz bir Ermeni DEvleti kurulmamtr. Bu adan Alman yazarn Ermeni kltrn incelerken samimi olmad tarihsel gerekleri objektif olarak yanstmadt onlar saptrd kanaatindeyiz. .

TRK TARIHlNDE ERMENLER

39

Trkiye'ye tazminat detmek, eklinde ifade etmektedirler31. Bu rgtn Krdistan i Partisi (PKK) ile de ibirli~i yapt~ bilinmektedir. Ermeni Katliam Adalet Komondolan (JCAG): szde Ermenilere kar yaplm ve halen de cezasz kalan lcatliamn intikamm almak, Ermenilerin u~radklar hakszlklar gidermek ve Trkiye'nin i 920 Sevr Antlamas'na gre, "Ermeni topraklarn" kendilerine iade etmesini ~lamak amacnda. drlar. Veni Ermeni Direnii (NAR); Asala ile ortak eylemlere giren sol tarafl bir rgttr. 1977 ylnda rgtn ismi ilk defa duyulmutur. Halen, benimsedikteri farkl fikir ve amalarla faaliyetlerini yrtmekte olan u Ermeni partisi bulunmaktadr. Bunlardan Hnak, Trkiye'den kopanlacak topraklarn Sovyet Ermenistan'na i1tihakn; Tanak, Trkiye'den koparilecak topraklarla Sovyet Ermenistan'n birletirerek mstakil bir Ermenistan kurmay; Ramgawar ise, sosyal ve kltrel sorunlara egilerek Ermeniligin bekasn saglamay amalamaktadrlar. Bu bahsedilen rgtler ile bu partilerin ilikileri kesin olmamakla birlikte, istekleri itibariyle, Asala ile Nar rgtlerinin Hmak; Jcag rgtnn Tanak Paritileri paralelinde olduklar bilinmektedir. Aynca bat yanls olarak bilinen Tanak ile, ntr olarak bilinen Ramgawar, Fransa-Kanada ve ABD'de kamuoyu oluturma faaliyetlerine devam etmektedirler. Son yllarda, bilhassa son 5 yl iinde, uzun yllar zerinde hi konuolmam bir "soykrm" meselesi ortaya atlmtr. Soykrmn 1915 ylnda yapldlm iddia etmektedirler. Vani aradan yetmi yldan fazla bir zaman gemitir. Bu geen zaman iinde konuyu gndeme getiren bir knama yaplm de~i1dir. O zaman insann aklna yle bir soru geliyor; Bu soykrm yel1imi duyuluyor? Tabiki bunlann hepsi sonradan ortaya atlan ve hibir gere~ ifade etmiyen szlerdir. Osmanl lmparatorlugu'nun her yanndan kuatld~ bir zamanda, bir de Ermeni aznl~n bakadrmas zerine, b!J toplumun alnan kararla sava blgelerinden
31GORON, K., Ermeni Terrizminin Sebepleri ve Mcadele Yollan, Uluslararas Terrizm Sempozyumu, s. 245.; "GEO" Dergisi yazar SCHRAPS, geen bahislerde belirttilimiz makalesinde Asala ile ilgili grlerini u ekilde deerlendirrnektedir: .....Asala, imdiye kadarki ok sayda terr askiyonlar ile 58 Trk diplomatn katlederek, Trkiye hudutlarndaki eski Ermenistan yeniden ele geirmek ynndeki kararn ortaya koymaktadr Eylemcilerin fiilleri, 1979 ylnda Paris'te toplanan "Ermeni Dnya Kongresi"nin hedef ve kararlarna paralellik arzetmektedir. Tpk yahudilerin srail'e dnmeleri gibi, dnyadaki btn Ermeniler, babalarnn vatanarna dnmelerini salamak istiyorlard .... Bununla beraber bir yandan dorudan gelen Humeyni'ci fanatik islim akm teden Asala'nn her suikast eylemi Ermenileri haftalar sren endie ve huzursuzlua itmektedir.. Eer Istanbul'daki Ermeniler bugn bireyden korkuyorlarsa, o da Asala'nn terr eylemleridir. Bk. "GEO" Mart 1986, s. 103-119. Yazar Asala'nm . hareketlerinden sz ederken, Asala'y Ermeni dnya Kongresi sonucunda oluan meru bir rgt olarak tanmlamakta ve Ermeni hareketine srail benzeri bir nitelik vermek istemektedir. Bu da akca terrizmin desteklenmesinden baka birey deildir. BugOn rahata kendi dilinde ilk retimini yapan, kendi dilinde gazetesini karan, kiliselerinde ibadetini yapan ve btn Anayasal haklar rahata kullanan bir Ermeni toplumunun varlna ramen, Trkiye dnda yaratlmak istenen olumsuz imaj ile TOrtiye OZerinde dnya lkelerinin bu yndeki basklarm arttrmak, Ermeni terrizmine me,rutiyet kazandnlmak istenmektedir.

40

n..HANAKBULUT
.

uzaklatnlmas ve baka blgelerde yerletirilinelerinin bir soyknmla ilgisi olamaz. Ayrca isk3n srasnda Osmanl mparatorluu'nca bu toplumun klna zarar gelmemesi iin zel zen sarfedilmitiJ32. Ayrca bir toplumun sava blgelerindenuzaklatnlarak, baka blgelere naldedilmelerinin ve iskan edilmelerinin, Devleller Hulculcu'ndayeri olan ve gerektii zamanlarda devlellerin uygulad bir yololduu bilinmektedir. Osmanl Devleti'nin genileme dneminde igal ettii topraklar zerinde bir Enneni Devleti kurulmad, herkesee bilinen bir gerektiJ33. te, Enneniler vatanarna el konulduu, kendilerine bir soyknm yapld hususlarn bahane ederek blclk faaliyetlerine balamlardr. Bugnk Enneni terrizminin ilk ncs, 1920'lerde, Bat Avrupa'da srgnde yaayan birok eski Osmanl yetkilisine suikast dzenliyen "Nemesis" adl bir Tanak alt rgtdr. Bu terristlerden birinin sylediine gre Tanaklar, 1919'da stanbul'da yaynlanan Jagadamard adl bir Enneni gazetesinin binasnda faaliyet gsteren bir "Suikast Sorumlu Bfosu".kunnulardr34. . 1920'li yarda balayan Ermeni Terr; gninze kadar devam etmi ve etmektedir. Ermeni terristler son yllarda Trk topraklar zerinde de eylem gerekletirerek Ankara Esenboa Havaalan'nda 9 kiiyi ldrmlerdir. 7 Austos 1982 tarihinde gerekletirdikleri bu eylem srasnda 72 kii de yaralanmtr. Yakalanan terristlerden birisi olan Levon Ekmekiyan'a eylemle ilgili olarak sorulan soru zerine verdii cevapta lenleri kastederek "Bu yeterli deil" demitir. Yine silahl saldrganlardan

32TOROS,T., Ermeni Tehciri Meselesi, Hayat Tarih Mecmuas. 1 Ocak 1970. Yl S, Cilt 2., Say 12, s. 64-7. 33TUrkiye Gazetesi'nin 4.3.1987 tarihli nUshasnda yer alan haber yle: "xvn. yzylda yaam tarihi ve ilim adammz Katip elebi'den Ermeni pionlara mesaj, Anadolu'da Ermeni Devleti kurulmad. Anadolu corafyasndan Ermenistan kavramn silen ilk Trk ilim adamnn Katip elebi olduu ortaya karld. Tarihi Cezmi 'Yurtsever, Katip elebi, batl corafyaclarn Anadolu zerinde Ermenistan blgesinin varln gstermelerine ilmen itiraz etmitir. Tarih aratrmacs Cezmi Yurtsever Anadolu Corafyasndan Ermenistan kavramn silen ilk Trk ilim adamnn Katip elebi olduunu syledi. stanbul Sleymaniye ve Topkap Saray Ktphanesi'nde Katip elebi'nin Cihannma isimli corafya kitab ve kaynaklar zerinde aratrma yapan . Cezmi Yurtsever, IS ve 16. yzyllarda bat dnyasnda byk colrafi keifleri yapan seyyahlarn hemen hepsinin peirien Anadolu zerinde Ermenistan blgesi gsterdiklerini, ancak bat Hristiyan dnyasnn bu iddialarna kar sistemli ve ilmi. tenlcidi Katip elebi'nin yaptn aklayarak yle dedi: "Kristof Kolomb, Magellan, Merkator gibi batl corafyaclarn, Yunanl corafyac Ptolema'nn eserini taklit ederek Anadolu zerinde Ermenistan Blgesi gstermelerinin hatal olduunu Katip elebi, Ciharnma'snda geni olarak aklamtr. Ayrca Mgrd Galotavi isimli bir Ermeni corafyacya Anadolu'nun Ahmed El .KrTi'yede. Kafkasya haritasn izdirerek. o blgelerde Ermeni bulunmadn gstermi ve bu haritalar eserine koymutur. Ermenistan diye bir Devlet kurulma(tn. yaklak 10 yl devam eden Dou Anadolu gezileri esnasnda rendii bilgiler ve on bin kitap ile onbebin risalenen deerlendirilmesi sonucu 8klayabilmitir". 34SHtRAGAN.A., The Legacy: Memoirs of an Armenian Patroit, Bostan, Hairenik Press, 1976. s. 37.

TRK TARIHINDE ERMENILER

41

biri 1915'deErmenilerin Trkler tarafndan katli olayn kastedereJc: Bizden bir milyondan " fazla ld. Sizden 25 kii lse ne farkeder?"35diye ba~rmtr. Grldg gibi Ermeniler daha dogrusu Ermeni terristler tek tarafl ve aslsz iddialarla szmona Trk Milletinden hesap sormak istemektedirler. Ksaca tarihi gemiini zetledigimiz Ermeni toplulugunun bugne kadar hibir zaman bir devlet oluturmadg kesinlikle bellidir. Bugn halA lkemize kar byk bir kin dalgas, d lkelerdebulunan Ermeniler tarafndan srdrlrneklediro Oysa bizim bugn yurdumuzda bulunan Ermeni vatandalarmz, hayatlanndan memnundur. Ilerine gven iinde devam etmekte, bu eit yayn ve saldnlardan da rahatsz olmakta. znt duymaktadrlar. Trkiye Cumhuriyeti'nin, lkesi ve milletiyle blnmez bir btn oldulu, lkenin ve milletin btngn blnmezligini ten ve dtan bozmaya alan faaliyetlere kar en agr cezann uygulanaca~ bilinmelidir.

3S0layn faillerinden Ermeni aslllevon Elemekiyan yaplan yarglamas srasnda Askeri Savclkta: "Ben Ermeniyim. Asala rgt'ndenim. Halen Trkiye Cumhuriyeti Devleti'nin snrlar iinde bulunan Kars, Ardahan, Erzurum, Erzincan. Mot, Van ve TQrke adn hatrlayamadlm Sasun. adndaki illerin bulundulu topraklar Ermeni topraklardr. bizi 1915 senesinde bu topraklardan karmlar ye birbuuk milyon Ermeniyi kesmiler, Benim mensup oldulum Asala rgOl yukarda belirttilim lOp'lar geri almak iin kurulmUftur. Beni de vatanm iin Trkiye'ye lmeye gnderdiler" demitir. Levon Ekmekiyan duruma ncesi mahkeme heyetine hitaben yazdl dilekesinde yle demektedir: .....Ne yazk ki ben btn hayatm boyunca bize anlatlan sahte szlere ve yalan talihe inanmm. Bugn bizim vatann kurtarlmasnn ismi altnda alan bu rgtlerin. eskiden bizim bamzda olan Tqnaltlarla hibir farknn olmadn. yeni uyanangereklerle ve imdi hissettiklerimle ispat etim .... Bize dman edilen Trklerle ben 30 gn yaadm. Ye grdm ki bizim dmanmz Trk delildir, bizim dmanmzbizim byklerimiz ve bizim tarihleri yazanlardr. Buna inann ve bu yaln yoldan. ellerinizi ekin ve sizi seven iyi olmanz isteyen Trk halk ile kardee yqayn ..... Bknz. Esenboa Baskn Davas, Ankara Synt. K.li Askeri Mahkemesinin 1982/296 E., 1982/282 K. sayl Gerekeli Hkm, Karar Tarihi 7.9.1982, s. 7 ve 9. Ayrca Bk. GUNTER, M.M., Ermeni Terrizminin ada GrnmO, (Uluslararas Terrizm Sempozyumu) s. lOS.

You might also like