T.C.

BABAKANLIK DEVLET ARVLER GENEL MDRL Osmanl Arivi Daire Bakanl Yayn Nu: 52

KAYNAKALI ERMEN MESELES KRONOLOJS

(1878-1923)

Dr. Recep KARACAKAYA

stanbul 2001

KAYNAKALI ERMEN MESELES KRONOLOJS

(1878-1923)

NDEKLER

KISALTMALAR..................................................................................................................VII NSZ..................................................................................................................................XI

SUNU .............................................................................................................................. XIII KRONOLOJ (1878-1923) .................................................................................................. 3

KAYNAKA ...................................................................................................................... 223 NDEKS............................................................................................................................... 227

KISALTMALAR

A, MMGSBK

Abdulhalk ay, "Mill Mcadelede Gaziantep", ahinbey Semineri Bildiri Kitab Ali hsan Gencer, htilalci Ermenilerin Kaza htilal Tekilat Talimatnamesi

AG, EKTT

AK, 1908 D AM, SRBH

Aykut Kansu, 1908 Devrimi Ahmet Mehmetefendiolu, Srgnden ntihara Dr. Reit Bey'in Hatralar Akdes Nimet Kurat, Trkiye ve Rusya Askeri Tarih Belgeleri Dergisi Belgelerle Ermeni Sorunu Babakanlk Osmanl Arivi Bilal imir, Osmanl Ermenileri Bilal imir, Brtsh Documents on Ottaman Armenians Bige Yavuz, Kurtulu Sava Dneminde Trk-Fransz likileri

ANK, TR ATBD BES BOA B. OE B. BD BY. KSDTF

CK. ODEMO

Cevdet Kk, Osmanl Meselesinin Ortaya kmas Dahiliye Dosya

Diplomasisinde

Ermeni

DH Dos. E. TSESF

Erdal lter, Trkiye'de Sosyalist Ermeniler ve Silahlanma Faaliyetleri Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi Emniyet-i Umumiye Mdriyeti

EU. TEEM EUM

FA. K HM. O HR HU HY. RTEM . TBKMM S. TSA K. MMAH KE. KSAC KG. ED KK. MMMHM

Feroz Ahmad, ttihatlktan Kemalizme Hukuk Mavirlii Odas Hariciye Harb-i Umumi Hsamettin Yldrm, Rus-Trk-Ermeni Mnasebetleri zzet ztoprak, Trk ve Bat Kamuoyunda Mill Mcadele smail Soysal, Trkiye'nin Siyasal Andlamalar Kemal elik, Mill Mcadele'de Adana ve Havalisi Kasm Ener, ukurova Kurtulu Sava'nda Adana Cephesi Kamuran Grn, Ermeni Dosyas Kadir Kasalak, Mill Mcadele'de Manda ve Himaye Meselesi

Kr. MD. BDHEEH

karton Muammer Demirel, Birinci Dnya Harbinde Erzurum ve evresinde Ermeni Hareketleri Mim Kemal ke, Ermeni Sorunu Meclis-i Mebusan Zabt Ceridesi Mtareke Nejdet Bilge, "Sicil Kayd Inda Kaymakam Mehmed Kemal Bey'in Hayat numara Osmanl Belgelerinde Ermeniler orijinal Osman Selim Kocahan, ttihat ve Terakkinin Sorgulanmas ve Yarglanmas Boazlyan

MK. ES MMZC M NB. SKIBKMKBH

Nr. OBE Orj. OSK. TSY

VIII

PCH. SE RU. ST SA. HMM S. MMT SRS. GBGAVTEO

Paul C. Helmreich, Sevr Entrikalar Rfat Uarol, Siyasi Tarih Sina Akin, stanbul Hkmetleri ve Mill Mcadele Sabahattin zel, Mill Mcadelede Trabzon Salahi Ramsdan Sonyel, ngiliz Gizli Belgelerine Gre Adana'da Vuku Bulan Trk-Ermeni Olaylar Salahi Ramsdan Sonyel, Trk Kurtulu Sava ve D Politika Selahattin Tansel, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar Siyasi ube ifre inasi Orel-Sreyya Yuca, Ermenilerce Talat Paa'ya Atfedilen Telgraflarn Gerek Yz Tayyib Gkbilgin, Mill Mcadele Balarken Trk stiklal Harbi, Dou Cephesi Trk stiklal Harbi Gney Cephesi Tark Zafer Tunaya, Trkiye'de Siyasal Partiler Utkan Kocatrk, Kaynakal Atatrk Gnl Van ve Bitlis Vilayetleri Askeri statistii Yahya Akyz, Trk Kurtulu Sava ve Fransz Kamuoyu Yusuf Hikmet Bayur, Trk nklab Tarihi

SRS. TKSDP

ST. MMK SYS b. FR O-SY. ETPATGY

TG. MMB THDC THGC TZT. TSP UK. KAG VBVA YA. TKSFK YHB. TT

IX

NSZ Asrlardr Osmanl Devleti'nin ynetimi altnda yaayan Ermeniler imparatorluun her tarafna dalmlar, korkusuzca, asayi iinde, ml, cn, rz ve nmuslar emniyet altnda, mezheb asndan tamamen serbest, huzrlu ve mesut, ekonomik adan ise Mslman halktan daha rahat yaamlardr. Ticaret ve sanatla uramlar, sarraflk ve kuyumculuk yapmlar, teden beri Osmanl Devleti'nce zel hizmetlerde ve emniyet gerektirecek ilerde hizmet vermilerdi. Devletin Darbhne ve Baruthne gibi nemli messeselerinin bana getirilmiler ve millet-i sdka olarak adlandrlmlardr. Osmanl Devleti Hristiyan tebeasna kar eit davranm, bunlardan birini dierine tercih etmemi ve birbirlerinin ilerine kartrmamtr. Ermeni meselesi, 1877-1878 Osmanl-Rus sava srasnda ngiltere ile Rusya arasndaki rekabetin yaratt bir emperyalizm sorunu olarak ortaya kmtr. Ermeniler bundan sonra Osmanl Devleti'nin btn Hristiyan unsurlar gibi bamsz bir devlet kurma abasna girmilerdir. Ermeni sorunu Ermenilerin kendi iinden ve ihtiyalarndan deil, byk devletlerin blge zerindeki kar hesaplarndan kaynaklanm, bamszlk ve muhtariyet hayali peinde koan Ermeniler kendileri zerinde oynanan oyunlar grememiler ve hala daha grememektedirler. Bu konuda Bat lkelerinde bir ok yayn yaplmtr ve bunlarn ou birinci elden kaynaklara dayanmayan, genellikle hatra cinsinden yaynlar olup, eksik, hatal ve subjektiftir. Son yllarda Ermeni sorunu ile ilgili olarak Trklerin yaptklar yaynlarn says hzla artmaktadr. Fakat yeterli deildir. Devlet Arivleri Genel Mdrl de bu konuyla ilgili belgeleri sratle Trk ve dnya kamuoyuna sunmak iin byk bir faaliyet gstermektedir. Yaynlamakta olduumuz "Kaynakal Ermeni Meselesi Kronolojisi" adl eser de bu yayn faaliyetlerinin bir paras olarak grlebilir. Bu konuyla ilgili olarak, birka bibliyografya kitab dnda aratrmaclara faydal olabilecek, olaylarn kronolojisini gsteren eser, hemen hemen yok gibidir. Hazrlanan bu kronolojide, basl ariv belgelerinden, gazetelerde yer alan haberlerden ve bu konuda yazlm eserlerden faydalanld grlmektedir. Eserin, tarihi gereklerin siyas, ideolojik ve nyargl yaklamlardan uzak, bilimin nda aydnlatlmasna yardmc olmas en byk dileimizdir.

Genel Mdrlmz tarafndan yrtlen almalara her zaman destek olan ve bu eserin yaynlanmasna da imkan salayan Babakanlk Mstear Sayn Ahmet AAR ile Mstear Yardmcs Sayn M. Seluk POLAT'a teekkrlerimizi sunmay grev bilmekteyiz. Kitabn konuyla ilgilenenlere yararl olmasn dilerim.

Dr. Yusuf SARINAY Devlet Arivleri Genel Mdr

XII

SUNU Osmanl Devletinin son elli ylna damgasn vuran en nemli sorunlardan biri olan Ermeni meselesi, 1877-1878 Osmanl-Rus sava srasnda ngiltere ile Rusya arasndaki rekabetin yaratt bir emperyalizm sorunu olarak ortaya kmtr. Ermeniler bundan sonra Osmanl Devleti'nin btn Hristiyan unsurlar gibi bamsz bir devlet kurma abasna girmilerdir. Aslnda asrlardr Osmanl Devleti'nin ynetimi altnda yaayan Ermeniler imparatorluun her tarafna dalmlar, korkusuzca, asayi iinde, ml, cn, rz ve nmuslar emniyet altnda, mezheb asndan da tamamen serbest, huzrlu ve mesut, ekonomik adan ise Mslman tebeadan daha rahat iinde yaamlardr. Ticaret ve sanatla uramlar, sarraflk ve kuyumculuk yapmlar, teden beri Osmanl Devleti'nce zel hizmetlerde ve emniyet gerektirecek ilerde kullanlmlardr. Devletin Darbhane ve Baruthane gibi nemli messeselerinin bana gemiler ve millet-i sdka olarak adlandrlmlardr. Osmanl Devleti Hristiyan tebeasna kar eit muamele etmi, bunlardan birini dierine tercih etmemi ve birbirlerinin ilerine kartrmamtr. Ermeni sorunu Ermenilerin kendi iinden ve ihtiyalarndan deil, byk devletlerin blge zerindeki kar hesaplarndan kaynaklanmtr. Byk devletlerin kendi hesaplarn gizlemek iin sorunu bir insanlk ve Hristiyanlk sorunuymu gibi gstermeleri Ermeni kilisesini de etkilemitir. Bata Ermeni Patrikhnesi olmak zere bamszlk ve muhtariyet hayali peinde koan Ermeniler kendileri zerinde oynanan oyunlar grememilerdir. Kaynakal Ermeni Meselesi Kronolojisi adyla yayna hazrladmz bu eser, Ermeni meselesiyle ilgili aratrma yapmak isteyenlere faydal olmak amacyla hazrlanmtr. Bu konuyla ilgili olarak birka bibliyografya kitab dnda aratrmaclara faydal olabilecek kronolojik eser hemen hemen yok gibidir. Biz de bu eksiklii gidermek amacyla mtavazi bir adm atmaya altk. Hazrladmz kronolojide basl ariv belgeleri, gazetelerde yer alan haberler ve bu konuda yazlm eserlerden faydalanlmtr. Yararlanlan kaynaklar metin iinde ksaltlarak gsterilmi, kitabn sonunda kaynaklar ksmnda geni olarak yer almtr. Ermeni Meselisinin tam bir kronolojisini yapmak olduka zordur. Bu nedenle hazrladmz bu almann da bir ok eksikleri olduunu biliyoruz. Bir kronoloji

denemesi niteliinde olan eserin, Ermeni sorunu zerinde aratrma yapacaklara yn gsterecek nitelikte olmas tek teselli kaynamzdr. Bundan sonra da bu konudaki belge ve bilgileri toplamaya devam ederek, daha mkemmel ve eksiksiz bir kronoloji oluturmak asl hedefimizdir. Bata, almalarmn her safhasnda yakn ilgisiyle yol gsteren ve yardmlarn esirgemeyen deerli insan ve hocam Sayn Prof. Dr. Ali hsan GENCER'e, bu eserin baslmas konusunda beni tevik eden Bakanlk Devlet Arivleri Genel Mdr Yardmcs Sayn Necati AKTA'a sayglarm sunar, kran duygularm ifade ederim.

Dr. Recep KARACAKAYA

XIV

KAYNAKALI ERMEN MESELES KRONOLOJS (1878-1923)

1878
1878/02/13 Ermeni Patrii Nerses Varjebedyan bakanlnda toplanan "Ermeni Milleti" meclisinin Rus arna bavurmay kararlatrmas. CK. ODEMO, s. 2 Ayastefanos Antlamas'nn imzalanmas ve antlamann 16. maddesine Ermenilerle ilgili bir hkm eklenmesi. B. OE, s. 22. ngiliz, Rus ve Osmanl delegeleri arasnda yaplan zel grmeler neticesinde, Ayastefanos Antlamas'nn 16. maddesinin fazla deiiklie uramadan Berlin Antlamas'nn 61. maddesi olarak kabul edilmesi. CK. ODEMO, s. 14. Anadolu slhtyla ilgili ngiltere'nin giriimde bulunmas ve bir nota vermesi. CK. ODEMO, s. 18 ngiltere'nin Bb- l'ye Dou Anadolu slhtyla ilgili verdii nota. CK. ODEMO., s. 23 Rus igali altndaki Osmanl topraklarnda bulunan Ermenilerin, korkularndan Rusya'ya g etmelerinin engellenmesi. OBE, c. 3, b. 22 1878/09/15 Ermenilerin Rusya'ya gn engellemek iin, iinde bir Ermeninin de bulunaca Dvn- Harb'in kurulmas. OBE, c. 3, b. 23 1878/10/24 ngiliz elisine slhtla alakal verilen resmi cevap. CK. ODEMO, s. 28

1878/03/03

1878/07/13

1878/08/08

1878/08/18

1878/09/13

1879
1879/00/00 Ermenilerin "Millyeti Kadnlar Cemiyeti"ni kurmalar. EU. TEEM, s. 421

1879/01/04

Halep konsolosunun Zeytun'da hapishanede 14 Ermeninin hapis olduunu bildirdii, yaplan tahkikatta konsolosun oraya gitmesiyle Ermenilerin mard ve asayiin bozulduu. OBE, c. 3, b. 46

1879/01/22

Zeytun olaylarnda tutuklananlar iin genel af karlmasnn istenmesi. OBE, c. 3, b. 49

1879/02/03

Zeytun isyan zerine gnderilen zabtiye kuvvetleriyle Ermeni etesi arasnda kan olayn bastrld, Mara mutasarrfnn iten ekilmesiyle durumun yatt. OBE, c. 3, b. 55 Osmanl lkesindeki Ermeni Katolik Patriklii ile Kilikya Katogikosluu'nun birletirilerek Hassun Efendi'nin uhdesine verilmi olduu, ancak sonradan ihtilaflar kt, bunun zerine ortaya kan ihtilaflarn halledildii ve yeniden bu grevin Hassun Efendi'ye verilmi olduu. OBE, c. 3, b. 71

1879/04/02

1879/05/03

Halep valisi Kamil Paa'nn merkeze alnd, hapisteki Ermenilerin karld ve bundan sonra ilerin dzeldii. OBE, c. 3, b. 79

1879/05/31

Ermeni Patrii Nerses'in, ngiltere'nin stanbul Bykelisi Layard'a mektup gndererek, bir Ermeni genel valisinin idaresi altnda Dou Anadolu'da muhtar bir Ermeni Vilyeti'nin kurulmasn istemesi. CK. ODEMO, s. 38.

1879/07/09

ngiltere'nin stanbul Bykelisi Layard'n Erzurum'da Ermenilere kar bir takm basklara giriildiini ileri srerek, acele tedbirler alnmasn istemesi. CK. ODEMO, s. 42

1879/07/12

Bb-

lnin,

Erzurumda

gerekli

tedbirlerin

alndn

ngiltere'nin stanbul Bykelisi Layarda bildirmesi. CK. ODEMO, s. 42 1879/10/27 ngiltere'nin stanbul Bykelisi Layardn, yeni hkmetin ngiltereye kar takip ettii politikay anlamak iin Bb- lye bir nota vermesi. CK. ODEMO, s.51

1879/11/14

Bb- lnin, ngiltereye slht proramyla ilgili bir cevap verdii ve slhta devam edilecei konusunda teminat verdii. CK. ODEMO, s.55 ngiltere'nin stanbul Bykelisi Layardn Padiaha yeni bir slht proram vermesi. CK. ODEMO, s.55

1879/11/25

1879/12/03

ngilterenin verdii slht projesinin Bb- lde madde madde grlerek cevaplandrlmas ve padiaha sunulmas. CK. ODEMO, s.56

1880
1880/00/00 1880/04/20 Ermenilerin "Birleik Cemiyeti"nin kurulmas. EU. TEEM, s. 421 Erzurum Konsolos Muavini Yzba Everett'in, Ermenilerin kt durumda olduu ve iyi davranlmad hakkndaki raporunun abartlm olduu. OBE, c. 4, b. 29 stanbul'daki byk devlet elilerinin dou vilyetlerinin slht konusunda Bb- l'ye mterek nota vermeleri. CK. ODEMO, s. 75 1880/06/25 ngiltere'nin Erzurum Konsolosu Everett'in bildirdiine gre; Blgedeki Gregoryen Ermenilerin isyana hazrlandklar. B. OE, b. 117. 1880/07/05 Osmanl Devletinin, devletlerin 11 Haziran 1880 tarihli notalarna verdii cevabn, Hariciye Nazr Abidin Paa tarafndan sefaretlere gnderilmesi. CK. ODEMO, s. 78 Van'da bulunan ngiliz Konsolos Muavini Clayton'un Ermenilerin isyana hazrlandklarn, Rus arnn kendilerine yardm vaadettiini ve hareketin k balamadan evvel yaplmasn arzu ettiini bildirmesi. B. BD, Vol. II, s. XV. 1880/10/03 Bb- l'nin, elilere dou vilyetlerinde yaplacak slhtla ilgili bilgi vermesi. OBE, c. 4, b. 62; CK. ODEMO, s. 86

1880/06/13

1880/09/00

1880/10/05

Ruslarn, Ermenileri ayaklanmaya kkrtmak ve gerektiinde bu ayaklanmay ynetmek zere Dou Anadolu'ya Rus subaylarn gndermesi. OBE, c. 4, b. 64

1880/11/10

Said Paa'nn sivil idare ve politik alanda yaplmas gereken iler zerinde Vkela Meclisi'ndeki grme zabtn Mabeyn'e sunmas. OBE, c. 4, b. 94

1880/11/30

Papalka Kardinallie atanan Ermeni Katolik Patrii Hassun Efendi'nin Roma'dan istifasn gnderdii. OBE, c. 4, b. 101

1881
1881/00/00 1881/03/00 Anavatan Mdafileri cemiyetinin kurulmas. KG. ED, s. 129 Rus ar II. Aleksander'n bir nihilist tarafndan ldrlmesi. CK. ODEMO, s. 85. 1881/11/24 Alt Devlet bykelilerinin, Berlin Antlamas'nn 61. maddesi gereince Anadolu'da Ermenilerle meskun yerlere yetkili bir komiserin tayin edilmesini istemeleri. OBE, c. 5, b. 26

1882
1882/00/00 1882/00/00 "Ermeni Silahllar Dernei"nin kurulmas. EU. TEEM, s. 430 Amac, gereken yerlerde isyanlar karmak, genleri silahlandrmak olan "Kara Ha" Cemiyetinin Ermenilerce Van'da kurulmas. EU. TEEM, s. 430 Erzurum ngiliz Konsolosu Everett'in Ermenilerin isyan hazrlklarn gsterir emarelerin oaldn bildirmesi. KG. ED, s. 127

1882/00/00

1883
1883/06/00 "Hkmete kar ayaklanma" ile sulananlarn Erzurum'da yarglanmalar ve eitli cezalara arptrlmalar. KG. ED, s. 127 1883/05/23 Erivan'da ayrlk taraftar bir Ermeni komitesinin meydana karld ve talimat Cenevre'de bulunan esas komiteden ald. OBE, c. 5, b. 71
6

1883/10/25

Van'da Ermeni kiliselerine saldrlarn olduu. OBE, c. 5, b. 98

1884
1884/00/00 Rus basklar sonucu Meak gazetesinin kapatlmas, bir ok Ermeninin Sibirya'ya srlmesi. EU. TEEM, s. 368. Ermeni komitelerinin harektn nlemek ve ihtill yazlarna mani olunmas yolunda Rusya hkmeti nezdinde teebbste bulunulmas. OBE, c. 5, b. 115 1884/02/14 Ermeni Merkez Komitesi'nin Tiflis'de bulunduu ve yelerinin gizli olduu, Erivan, Aleksandrapol, Tebriz, stanbul, Trabzon, Erzurum ve Van'da ubeleri olan bu komitenin amacnn, silahl bir isyan karacak kuvveti kazanmak olduu ve aylk gizli bir gazete kard. OBE, c. 5, b. 110

1884/04/02

1885
1885/00/00 "Armenekanlar" Ermeni rgtnn Van'da kurulmas. KG. ED, 129 Mgrd Portakalyan'n Marsilya'da L'Armenie adnda bir gazete karmaya balad. KG. ED, s. 129 Ermeni Patrii Nerses Efendi'nin lm ile yerine Rahip Kegork Ruscukliyan Efendi'nin getirilmesi. OBE, c. 6, b. 1

1885/00/00

1885/01/10

1886
1886/10/28 Bkre'de bir fesat derneinin stanbul Ermeni Patrikhnesi Ruhani Meclisi eski ikinci reisi Horen Bey tarafndan verilen iaretle kurulduu. OBE, c. 6, b. 32

1887
1887/00/00 Yedi Rus-Ermeni rencisi tarafndan Partisinin kurulmas. B. BD, Vol. II. p. 20 Cenevre'de Hnak

1888

1888/10/12

stanbul Ermeni Patriklii'ne zmit'in Erma manastr piskoposu Horen Akyan Efendi'nin seilmesi. OBE, c. 6, b.98

1889
1889/05/00 ran'dan Trkiye'ye girmek iin Hakkari civarndan hududu geen bir gruba Ermeni ekiyasndan silahl bir etenin taarruz ettii. B. BD, Vol II, p. XXI Armenekan Partisine mensup 3 kiinin zabtiyelerle atmas. B. BD, Vol II, p. XXI

1889/05/16

1890
1890/00/00 "Ermeni htill Federasyonu" ad da verilen Tanaksutyun cemiyetinin kurulmas. EU. TEEM, s. 442 vd Minas Tcheraz'n Ermeni haklarn savunmak maksadyla Franszca olarak Londra'da Armenia ad altnda aylk bir dergi karmas. OBE, c. 7, b.122 1890/06/00 1890/08/20 Ermenilerin Erzurum'da olaylar karmas. KG. ED, s. 140 Kumkap gsterisinin elebas olan Canglyan'n idama mahkum edilmesi, Padiah tarafndan cezasnn mebbet hapse evrilmesi. KG. ED, s.142. Erzurum olaylarnda tutuklananlarn ngiliz, Fransz ve Rus sefaretlerinin yaptklar basklar sonucu serbest braklmalar. CK. ODEMO, s. 108 1890/09/24 Nahivan Ermeni komitesinin toplad 1700 ruble ile ald silahlar Salmas kasabasna gnderdii ve bunlarn zm denkleri iinde yurda sokulduu. OBE, c. 9, b.6 1890/10/09 Silahl bir Ermeni etesinin Trk snrn gemek zere iken Karaba ky civarnda Rus makamlarnca tutuklanmalar. OBE, c. 9, b.21 Narlkap Kilisesi'nin Papaz Vagnak Efendi'nin ve benzerlerinin deitirilmesi iin gerekli muamelenin yaplaca. OBE, c. 9, b. 46

1890/01/01

1890/09/22

1890/11/03

1890/11/11

Fesat Portakalyan ile yazan Dr. Tiryakiyan'n tutukland. OBE, c. 9, b. 61

1890/12/31

New York'ta Ararat ve Hai" isminde iki Ermeni gazetesinin kt. OBE, c. 9, b. 94

1891
1891/01/17 1891/01/21 Ermeni tutuklular iin sultanca af karld. OBE, c. 9, b.103 Makalof adndaki Ermeninin evinde saklad silahlar yznden tutukland. OBE, c. 9, b.109 1891/02/02 Hain Ermenilerinin "Maksat" adnda bir nizamnme yaptklar. OBE, c. 9, b. 116 Galata Ermeni Kilisesi Bakanl'na Nuryan Efendi'nin, 2. Bakanla da Noradunkyan Efendi'nin seildii. OBE, c. 9, b. 181 Hnak komitesi fesadlarndan Mihran Damadyan ve Ermeni murahaslna tayin olunan Nersis'in Sasun'a gelmeleri, burada bir ete kurarak, halk isyana tevike balamalar. EU. TEEM, s. 471478; KG. ED, s. 147. 1891/07/08 Anadolu'daki gayri mslimlerin Amerika'ya glerinin yasaklanmas ve kaak tabiiyet deitirenler hakknda Amerika ile Osmanl hkmetleri arasnda bir anlama yaplmas. OBE, c. 10, b. 4 Atina'da Muradyan basmevi tarafndan karlan Ermenice Aspares gazetesinin Osmanl hkmetine saldrmakta ve Ermenileri tahrik etmekte olduundan baslmasna msaade edilmemesi. OBE, c. 10, b. 36 1891/12/19 Kumkap gsterisi sulularnn hkmlerinin temyiz

1891/06/27

1891/07/00

1891/11/25

mahkemesince tasdik olunduu. OBE, c. 10, b. 39 1891/12/26 Bulank kazas murahasa vekili Simon ve yandalarnn, Rusya'da Engertuyun htilal Komitesine asker yazmak zere Mu blgesinde faaliyet gsterirken yakalandklar. OBE, c. 10, b. 41

1892
1892/02/27 Yedi Ermeni fesatsnn muzr evrak ile birlikte Mu'da yakalanarak adliyeye teslim edildii. OBE, c. 10, b. 71 Ermeni milleti ihtillcilerinin Yunanistan'a sndklar ve hatta Nazar Bey adnda Tiflisli bir Ermeninin, arkadalaryla Atina'ya gelerek fesat cemiyeti kurmaya altklar. OBE, c. 10, b. 86 Rusuk'da yakalanan bombalarn malini yapanlardan biri olduu ortaya kan Ttnciyan'n yakalanmas karar verildii. OBE, c. 10, b. 93 Rusuk'da fesatlardan Karabet Ardnyan'n evinde ele geirilen bombalarn bir ksmnn Prens Ferdinand'a suikastta kullanlmak istendii, Romanya gazetelerinin bu hususu dorulad, Karabet'in tutukland. OBE, c. 10, b. 99 Rusuk'da bulunan bombalar gnderen Rafael Pakarat'n Fokan'da yakaland, sorgusunda Hnak partisinin balca yelerinden olduu, Ermenistan'n zgrl iin altn syledii. OBE, c. 10, b. 115 Bulgaristan'da bulunan Ermeni memurlarnn memuriyetlerinden karlacaklar. OBE, c. 10, b. 136 hepsinin

1892/04/02

1892/04/23

1892/04/30

1892/05/07

1892/05/20

1892/06/06

Hnak Merkez Komitesi Reisi Nazarbekyan'n Cenevre'den karld, daha serbest almak maksadyla Atina'ya gelip stanbul'dan firar eden fesatlarla toplantlar yapt. OBE, c. 11, b. 7

1892/06/06

Kafkasyal olan bir takm Ermeni mfsitlerinin Hocabey'e gelip baz muzr telkinatta bulunduklar. OBE, c. 11, b. 6 Bomba olaynda sulu grlen Rafael Pakarat ve drt arkadann polis nezaretinde Romanya'dan snrd edildikleri. OBE, c. 11, b. 10

1892/06/11

10

1892/06/21

Azerbaycan'n Trkiye snrna yakn yerlerinde baz Ermeniler tarafndan yaplan fesat hareketlerinin tahrikisinin Azerbaycan Ermeni Reisi Ruhanisi stepan Muhtaryan olduu. OBE, c. , b. 19 Kars'n Aakale kazasnda Ermenilerin 4 Krt'e saldrmalar ve yakalanmalar. OBE, c. 11, b. 25 Emiyazin katogikosunun seimi, Krmyan'n 72, zmirliyan'n 50 oy ald. OBE, c. 11, b. 30

1892/06/27

1892/07/09

1892/07/16

Varna'da baz Ermenilerin fesat cemiyetine para toplamak iin okullarda piyango tertipledikleri. OBE, c. 11, b. 32 Tiflis'de be Ermeni tccarnn 70 kadar tfekle yakalanarak tutuklandklar. OBE, c. 11, b. 33 Ermenilerin yapacaklar ayaklanma iin nasl hazrlanacaklar ve ayaklanmaya nasl balayp nasl yrtecekleri hakknda Osmanl lkesinde bulunan merkez komitelerine gnderilen gizli tebli. OBE, c. 11, b. 38

1892/07/17

1892/08/09

1892/09/13

Osmanck ve Gmhacky arasnda postay vuran ve bir zaptiyeyi ldren Ermeni Kasbar'n tutukland. OBE, c. 11, b. 46 Dirik adl kyde, ran Ermenileri ile Rusyal bir papaz tarafndan kale tarznda ina edilmekte olan manastrn Van Ermenilerinin yardm ile yapld, binann yklmasna mahall hkmete karar verildii. OBE, c. 11, b. 47

1892/09/15

1892/09/30

Mu'ta ldrlen iki Ermeninin katillerinin, Ermeni Arpo ve avenesi olduu. OBE, c. 11, b. 52 Ermenilerin Dirik kynde kale gibi ina etmekte olduklar manastrn iinde bir ok tfek bulunduu. OBE, c. 11, b. 58 Katogikos Krmyan'n, l Eyll'den itibaren grevinin tasdik olunduu haberi. OBE, c. 11, b. 63

1892/10/13

1892/10/25

1893

11

1893/00/00

htilalci Ermenilerin Kaza htilal Tekilat Talimatnamesi*. AG. ETTT, s. 577-596 Ermeni fesatlarndan Damadyan Mihran'n sekiz silahl

1893/01/06

avenesiyle beraber Mu'un Avzan kyn basarak shak avuu ldrd. OBE, c. 11, b. 94 1893/01/29 Ermeni mfsit Andon Rtuni'nin Dervenk manastr papaznn yannda sakland, ayrca Atina Merkez Komitesi'nin armal mhr ile Rtuni'nin kimliini belirten belgenin manastrda bulunduu, papazn mfsit olduu ve yataklk yapt dolaysyla zaptiyece tutukland. OBE, c. 11, b. 116 1893/01/30 Yozgat ve Kayseri'de datlan mfsit beyannamelerle ilgili olarak yakalanan Moo ve Keiciyan Misak'n tutukland. OBE, c. 11, b. 118 1893/02/06 Andon Rtuni'nin evraklar arasnda 1888'de Londra'da baslan ve Merzifon'a gnderilen Ermeni anayasasnn ele geirildii. OBE, c. 11, b. 125 New York'da, Oskanyan, Agobyan ve Sarafyan isimli Ermenilerin Osmanl Hkmeti aleyhine propaganda yaptklar. OBE, c. 11, b. 135 1893/02/27 Ermeni suikast komitesinin yakalanmas srasnda firar eden Misak Vaksiyan'n stanbul'da yakaland ve yaplan sorgulamasndan sonra Akka'da gz altnda tutulaca. OBE, c. 11, b. 142 1893/03/17 Lucie Tomayan'n Avrupa'da verdii zel konferanslarda, Anadolu'daki Hristiyanlarn kt durumlarn ileri srerek bir hastahane inaas iin ba toplamakta olduu. OBE, c. 12, b. 7 Kayseri, Yozgat ve Merzifon'da olaylarn kt. OBE, c. 12, b. 8

1893/02/19

1893/03/18

arihsiz olan bu talimatnamenin, Anadoluda Ermeni olaylarnn ortaya kt 1893 yl bana konulmasnn uygun olaca dnlmtr.

*T

12

1893/04/13

Merzifon ABD Koleji retmeni rahip Tomayan'n nce salverilmesi ve sonra tekrar tutuklanmas dolaysyla einin Londra'da devaml teebbslerde bulunduu. OBE, c. 12, b. 49

1893/04/19

Ermenilerin durumu zerinde gerekli tahkikat yapmak zere ABD Sefareti tarafndan Sivas'a gnderilen Bakatip Newberry'nin raporunda belirtilen ahslarn tutuklanmasnn tamamiyle hakl olduu. OBE, c. 12, b. 57

1893/04/23

Tomayan'n sulu olduunun, stanbul ABD Elilii ve Merzifon Koleji mdrnce kabul olunduu ve okuldan kaydnn silindii. OBE, c. 12, b. 62 Viyana'da kan Nouvelle Press de "Bb- l ve Ermeni Meselesi" ad altnda Osmanl Devleti lehinde bir makalenin kt. OBE, c. 12, b. 71 Sparta Yunan vapuru araclyla memlekete zararl yayn sokulduu ve iki mfsitin karlmasna yardmc olduu. OBE, c. 12, b. 79 Merzifon'da, Ermeni komitesinin eski bakan yerine, Tomayan Artin adnda yeni bir bakan seilerek komitenin tekrar teekkl ettii ve tekrar u ilemeye balad. OBE, c. 12, b. 94

1893/04/28

1893/05/02

1893/05/07

1893/05/29

Londra ngiliz Ermeni Dernei'nce "The Case of The Armenians" adnda aleyhimizde bir kitap basld ve nsznn parlemento yesi Mr. Stevenson tarafndan yazld. OBE, c. 12, b. 128

1893/06/14 1893/06/14

Ankara Mahkemesi'nin sona ermesi. OBE, c. 12, b. 145 Kumkap olaynda gyaben idama mahkum olup Atina'ya firar etmi olan Mihran Damadyan'n bu kez de ihtill giriimleri iin Mu civarnda iken tutukland. OBE, c. 12, b. 144

1893/06/14

Merzifon isyan ile ilgili yarglamalarn Ankara stinaf Ceza Mahkemesi'nde sona ermesi, Tomayan da dahil olmak zere 17 kiinin idama, 16 kiinin eitli cezalara arptrlmas ve 14 kii de beraat etmesi. OBE, c.13, s. XX.

13

1893/06/18

Rahip Gabriyelyan'n "Ermeniler ve Ararat Halk" adnda tamamen Osmanl Devleti aleyhinde bir kitap kard. OBE, c. 12, b. 154 "Ermeni leri" kitabnn yayn mnasebetiyle onuruna verilen yemekte, Ermenilere muhtariyet verilmesi hakknda Mr. Bryce'n konuma yapmas. OBE, c. 13, b. 3

1893/07/02

1893/07/03

Ankara Mahkemesi sulularndan Tomayan ve Kayayan'n af edilmemesi zerine ngiltere'nin, Msr Hidivi'nin seyahati srasnda, yata iki ngiliz harb gemisini refakat ettirecei. OBE, c. 13, b. 8

1893/07/03

Tebriz'deki Skler ngiliz kumpanyasnn Ermeni fesadna hizmet ettii. OBE, c. 13, b. 5 Tomayan ve Kayayan'n ngiliz Hkmetinin basksyla bir daha geri gelmemek zere yurt dna srlmeleri. OBE, c. 13, b. 10

1893/07/04

1893/07/19

Ermenilerin Harput ve oturduklar dier vilyetlerden vapurla Liverpol zerinden ABD'ne kamaya altklar. OBE, c. 13, b. 47 Ankara stinaf Mahkemesince verilen cezalarn Sultan tarafndan indirildii. OBE, c. 13, b. 48 Osmanl lkesinde yaplan nfus saymna gre Ermeni toplumunun 531.404 erkek, 456.424 kadn olup toplam 987, 828 olduunun tesbit edildii. OBE, c. 13, b. 55 Elekirt'ten Nazar Aa isimli ahsn Erzurum olaylarna karm olduu, Tiflis'den Van'a gndermek iin silah satn ald. OBE, c. 15, b. 1 Kumkap olaynn yldnm anmasnda New York'daki

1893/07/22

1893/07/23

1893/08/01

1893/08/07

Ermenilerin gsteri yaptklar. OBE, c. 15, b. 16

14

1893/08/09

Ankara yarglamalar sonunda, mahkum olan Tomayan ile Kayayan'n affedildikleri, dier mahkumlarn da mahkumiyetlerinin bir ksmnn affnn ngiliz basnnda yaynlattrld. OBE, c. 15, b. 19

1893/08/14

Standart

gazetesinin

Krtlerin

Van'da

drt

Ermeniyi

ldrdklerini yazmas. OBE, c. 15, b. 25 1893/08/29 stanbul'da Gen Trk Osmanl Komitesi'nce baslan "The Armenians and the Turks, under Sultan Abdulhamit" kitapcnn ele geirildii. OBE, c. 15, b. 53 Roma'da, Skolo gazetesinde kan yazda Ermeni katogikosunun, Osmanl lkesi'ndeki Ermeniler iin Rusya'nn mdahalesini istedii. OBE, c. 15, b. 69 1893/09/09 Ermeni delegelerinin Mill Konferansnda; byk devletlerin Asya'daki vilyetlere mdahalesi ve Avrupa basnn yardma aran bir dizi karar ald. OBE, c. 15, b. 86 1893/09/12 New York Ermenilerinin Trkiye'de yaayan dindalarnn ektikleri zdraplar protesto etmek zere bir miting dzenledikleri. OBE, c. 15, b. 91 "Hristiyan Ermenileri Savunma Komitesi"nin 47. toplantsnda Ankara Mahkemesi kararlarnn grld. OBE, c. 15, b. 92 ngiliz-Ermeni Dernei'nin himayesinde "The Anglo Armenian" adl aylk bir gazetenin ilk saysnn kt. OBE, c. 15, b. 94 1893/09/16 "Ermeniler ve Trkler" adl derginin Londrada tertip ve nerolunduunun anlald. OBE, c. 15, b. 100 Terziyan'n Liege'den ald silahlar Marsilya'da Sion Mizayantz'a gnderdii. OBE, c. 15, b. 138

1893/09/05

1893/09/12

1893/09/14

1893/09/28

15

1893/09/30

Daily News de, Rusya, Trkiye, Hindistan, Romanya ve Avusturya'dan gelecek Ermeni delegeleriyle Emiyazin'de bir Ermeni Kongresi'nin kurulaca ve burada Ermeni milletinin durumu ve ihtiyalar zerinde durulacann yazld. OBE, c. 15, b. 153

1893/10/03

Scottish Leader'n verdii haberde; Osmanl hakimlerinin adaletsizlii hakknda Kayayan ve Mme Tomayan'n bir toplant yaptklar. OBE, c. 15, b. 164 Rusuk'ta, Ermeni Komitesi'ne yardm amacyla, bir tiyatro grubunun oyun sergiledii. OBE, c. 15, b. 171 stanbul'da Gen Trkler Komitesi'nce "Sultan Abdlhamid daresindeki Ermeniler ve Trkler" adl kitapn yaynland. OBE, c. 16, b. 12 Amerika'da "Ermenilere Askeri Talim Dersleri" adl bir kitabn bastrld, datmn Nahkian ve Karakin Issakouli tarafndan yapld. OBE, c. 16, b. 27

1893/10/05

1893/10/30

1893/11/08

1893/11/19

Leipzig'de Dr. Karabet Mgrd tarafndan "Les Pauliciens dans l'Empire Byzathin et autres sectaires analogues en Armenie" adnda bir kitap basld. OBE, c. 16, b. 55 Londra'da nternational Democratic Club isimli bir Ermeni fesat kulbnn bulunduu. OBE, c. 16, b. 61 Hnak Partisi'nin Worcester ubesinin kard brorde Ermenilerin katliama maruz kaldklarn ileri srd. OBE, c. 16, b. 64

1893/11/23

1893/11/24

1893/12/04

Londra'da, ngiliz Ermeni Dernei'nin himayesinde "Ararat Topra, Ermenistan ve Ermeniler" konulu bir konferansn yapld. OBE, c. 16, b. 80

1893/12/10

Tiryeste'den 54 sandk tfein, Lloyd Autrichian irketi aracl ile stanbul'a gnderildii. OBE, c. 16, b. 91

16

1893/12/25

Yozgat'ta

Ermenilerin

hapishaneye

saldrarak

kargaalk

karttklar. OBE, c. 17, b. 7

1894
1894/01/10 Suehri kazasnn Ezbider kynde, Esat Aa'nn katillerinin tutukland ve bunlarn iinde Hamparsum Boyacyan ve arkadalarnn da bulunduu. OBE, c. 17, b. 25 Amerika'daki Hnak Partisi efinin Nian Garabedyan olduu. OBE, c. 17, b. 41 Tiflis Ermeni komitesince, Batum Petrol Fabrikas sahiplerinden Mantaof'un vapuruyla, birka serserinin stanbul Ermeni Patrii Horen Akyan' ldrmek iin stanbul'a gnderildii. OBE, c. 18, b. 6 1894/03/19 Ermeni komitesi elebalarndan "Moruk"un, komite yeleri ve 15 kiilik yardaklaryla birlikte yakaland. OBE, c. 18, b. 64 Kumkap'da dini ayin srasnda Ermeni Patrii Horen Akyan'a suikast giriiminde bulunan Agob Karabetyan'n tutukland ve tevikisinin Einli Mazlumyan, arkadalarnn da zmirli Dikran Agobyan, Samuel Mamasyan, ahbazyan Karabet, Osep Agobyan, Misak, Strak Parsihyan olduu. OBE, c. 18, b. 74 1894/03/31 Timpul gazetesinde; Ermeni Patrii Horen Akyan'n kabiliyetsiz, davalarna ilgisiz bir kimse olduu gerekesiyle Ermeni Agob tarafndan ldrlme giriiminde bulunulduunun belirtildii. OBE, c. 18, b. 75 1894/04/06 1894/04/16 Fesat Artin Tomayan'n tutukland. OBE, c. 19, b. 10 Tomayan Artin ve arkada Mihran'a ait silah ve muzr evrakn ele geirildii, Mihran'n atma srasnda ld. OBE, c. 19, b. 25 1894/04/25 Yongh gazetesinin, Ermeni meselesi ve Tiflis'teki Ermeni semineri personelinin eitimi ile ilgili yaynndan dolay 8 ay sre ile kapatld. OBE, c. 19, b. 48

1894/01/19

1894/01/31

1894/03/26

17

1894/05/00

Ermenilerin civardan gelenlerle birlikte 3000 kii olduklar halde Sasun'da Anduk danda isyan etmeleri. EU. TEEM, s. 471-478; KG. ED, s. 147.

1894/05/09

Sivas stinaf Mahkemesi kararna gre; mfsit Melkonolu Kirop'un be yl kalebentliine, Tatyos ve Destoolu Agob Grkez Humpar ve Kirkor'un 3'er yl krek cezasna arptrldklar. OBE, c. 20, b. 2

1894/05/14

Dere Kilisesi Vaizi Kalost'un, halk hkmet aleyhine isyana tevik etmek suundan Van Vilyeti stinaf Mahkemesi tarafndan yl kalebentlie mahkum edildii. OBE, c. 20, b. 17 Marsilya'da Ermeni komitesince bastrlp yaynlanan, Ermeni istiklali iin yaplmas gereken hareketleri gsteren talimattan bir nshann ele getii. OBE, c. 20, b. 18 stanbul Ermeni Patrikhnesi Cismni Reisi Maksutzade Simon'a suikast giriiminin, Artinolu Sivasl Tatyos ve Aroolu stepan tarafndan gerekletirildii. OBE, c. 20, b. 32

1894/05/14

1894/05/22

1894/06/12

stanbul'da yaynlanan Ermenice Avbadapir gazetesinin yaynlad "Yol zerindeki Dikenler" balkl makale nedeniyle kapatlmas. OBE, c. 20, b. 81 Osmanl bankas memurlarndan Ermeni asll Ohannes Tokatlyan'n Paris'de yaynlanan Eta gazetesinde dosta bir yazsnn yaynlanmas. OBE, c. 20, b. 88

1894/06/13

1894/06/27

Ermeni Patrii Horen Akyan'n istifasnn kabul edildii. OBE, c. 20, b. 106

1894/06/28

Yaynlanmas yasaklanan Avbadapir gazetesinin, kanunlara uygun harekette bulunmak artyla neriyata devamna izin verilmesi. OBE, c. , b. 109

18

1894/07/01

Hnakyan Komitesinin ele geen bir belgesinde de belirtildii zere, Ermenilerin Sasun, Kulp ileleri ve Taluri blgesinde Siyah kalpakl olarak dolatklar ve eitli olaylar kardklar. OBE, c. 20, b. 111

1894/08/04

Tokat'ta bir Ermeni etesinin posta arabasn basp, tatarn ldrdkten sonra postay soymas, zerlerine gnderilen mfreze ile de atmaya girerek ayrca bir jandarma avuunu da ehit etmesi. OBE, c.13, s. XX.

1894/08/08

Mu'ta anl Kilisesi rahiplerinden sa isimli papazn ifadesinde Rusya'dan Sasun, Taluri ve Birim kylerine silah karldn belirttii. OBE, c. 21, b. 17

1894/08/09

Mu'un inik ve Simal kynden silahl Ermenilerin Delikanl airetine saldrd. OBE, c. 21, b. 18 Taluri ve civarnda Ermenilerin askeri birliklere baskn

1894/08/09

dzenledikleri. OBE, c. 21, b. 18 1894/08/14 Ermeni gmenlerinin Osmanl lkesine girmelerinin

yasakland. OBE, c. 21, b. 26 1894/08/21 Taluri taraflarnda toplanan Ermenilerle Krt airetleri arasnda arpma olduu. OBE, c. 21, b. 38 Amerika'da, Ermenilerin New York sokaklarnda gsteriler tertipleyerek, Trkiye'de Ermenilere zulm edildiini ileri srdkleri. OBE, c. 21, b. 43 Atina Hnak Komitesi mensuplarndan Avasabyan Ohannes ve Gasbaryan Ohannes adndaki Ermeniler hakknda idam cezas verildii. OBE, c. 21, b. 48 Zeytun kazasnda baz kimselerin tfek imal ederek sattklarnn tesbit edildii. OBE, c. 21, b. 46 Ermenilerin Atina'dan, Sivas, Merzifon ve Van'a gnderdikleri zararl belge ve mektuplarn Yunan vapuru grevlileriyle yerlerine ulatrld. OBE, c. 21, b. 60
19

1894/08/23

1894/08/25

1894/08/25

1894/08/26

1894/08/26

Mu'un Anduk dandaki isyanclarn saylarnn ok olduu ve ellerinde martini, srmeli ve kaval tfekleri bulunduu. OBE, c. 21, b. 59 Mu'un Anduk dandaki Ermeni ekiyasnn bir ksmnn Sasun'a snd, bir ksmnn Gelikozan deresinde gizlendii, dier bir ksmnn da Emi deresinde olduklar. OBE, c. 21, b. 91 Msy Goen'in Contemporary Review dergisinde kan, Ermeni ve Krtlerin Trkiye, Rusya ve ran ierisinde yaadklar blgelerin corafi ve topografik zelliklerine dair yazs. OBE, c. 21, b. 101 Rusya'dan dnmelerine izin verilmeyen ve Ruslar tarafndan da iade edilmek istenen Ermenilerin gmrk kaps olmayan yerlerden szmalarna engel olmak zere snrn kapatlmas suretiyle yurda girmelerinin nlenmesi. OBE, c. 21, b. 129

1894/08/31

1894/09/01

1894/09/06

1894/09/06

Taluri'deki ekiyadan bir etenin sa olarak ele geirildii. OBE, c. 21, b. 128 Taluri asilerinin civar slm ky ve airetlerine saldrlaryla balattklar ayaklanmann askeri harekatla sona erdirildii. OBE, c. 21, b. 148

1894/09/11

1894/09/12

Tokat postasn soyan Ermeni ekiyas reisi Leon'un tutukland. OBE, c. 21, b. 152 Atina Ermeni komitesi tarafndan kiralanan bir gazinoda "Vatan" isminde Ermenice gizli bir gazetenin karld. OBE, c. 21, b. 175 Hkmete ball ve ihbarlar yznden ldrlen Cemikyan Agob'un katili Altunolu Artin'in idam edilmesi karar. OBE, c. 21, b. 180

1894/09/18

1894/09/19

20

1894/09/30

skenderiye, Marsilya, Londra, Amerika veya Rusya'dan Van'a ve Bitlis'e gitmek isteyen Ermenilerin Karadeniz yolu yerine Svey'den geerek Msr'a ve oradan da Badat, Kerkk veya ran yolu ile Ermenistan'a gitmekte olduklar. OBE, c. 21, b. 212

1894/10/01

Suehri Erendir kynde, Grc elbisesi giymi 12 Ermeni ekiyann, nahiye mdr ile hizmetkar ve bir Ermeniyi ldrd. OBE, c. 22, b. 6 Mehur Ermeni ekiyas Merzifonlu Tomayan Artin'in Amasya'da tutuklu bulunduu srada hastalktan ld. OBE, c. 22, b. 14 New York'daki Ermenilerin; Hnak ile birlemi Osmanl aleyhinde yekvcut olarak mcadeleye ve neriyata devam etmek zere Krmyan ve Hacgiryan "Ehlisahip" adnda iki fesat grubu daha tekil ettikleri, Haik gazetesi sahibi Gabriyelyan'n bu kurulularn yaynn yapt. OBE, c. 22, b. 25

1894/10/03

1894/10/08

1894/10/09

Amerika'daki Ermeni faaliyetlerini tasvip etmeyen ve elilie yaknl ile tannan Amerikan uyruklu Agob Bogigian adndaki Ermeninin, Trkiye'ye yapt seyahatten sonra Boston'da kan Globe gazetesinde yaynlanan yazsnda, Trkiye lehinde ve Ermeni anaristleri aleyhinde yaz yazd. OBE, c. 22, b. 31

1894/10/10

Moskova'daki Ermeni komitesinin Bayezid zerinden Ermenilerle meskun vilyetlere gnderilmek zere ran'a muntazam silah ve cephane sevkettii. OBE, c. 22, b. 33

1894/10/28

Kayseri ve Sivas'da barut imalinde kullanlan gherile retiminin arttrld, ocaklar ald, yaplan barutun byk ksmnn Zeytun, Hain ve dier blge Ermenilerince satn alnd. OBE, c. 22, b. 95

1894/11/07

Hnak Cemiyetinin, dnyada her tarafta kol salarak, para toplayp silah satn ald, Organ de adyla bir gazete kard. OBE, c. 22, b. 120

21

1894/11/13

Diyarbakr'n Palu kazas Habab ky Ermenilerinin yaptklar gizli toplant sonunda Rus ve ngiliz sefaretleriyle ibirlii karar aldklar. OBE, c. 23, b. 6

1894/11/13

Ermenilerin Van'n Doni ky, Hezar deresinde katil ve rza tecavz sularn iledikleri. OBE, c. 23, b. 1 Daily News gazetesinin Sasun'da 25 Ermeni kynn tahrip ve bin kiinin ldrld hakkndaki haberinin yalan olduu, gerekte bu harekatn Ermenilerin ayaklanmalarn bastrmak iin yaplan bir hareket olduu. OBE, c. 23, b. 10

1894/11/14

1894/11/14

Londra'da kan Globe, Viyana'da kan Press, Tiryeste'de kan Pikola gazeteleri muzr yazlar ierdii sokulmalarnn yasakland. OBE, c. 23, b. 12 iin memlekete

1894/11/15

Tokat'tan stanbul'a gitmekte olan posta arabasnn Gme ky yaknnda silahl bir Ermeni etesi tarafndan soyulmas, srcsnn ldrlmesi, Katolik Ermeni olan Dr. Jarj'n Tokat Ermeni Komitesi tarafndan ldrldnn anlald. OBE, c. 23, b. 18

1894/11/20

Atina'daki Hnak komitesinin tekrar kurulmas iin "Azaryan" isminde birinin oraya geldii. OBE, c. 23, b. 46

1894/11/20

Ermenilerden daha nce g etmi ancak dnmek isteyenlerin dnlerine izin verilmemesi, ancak yabanc devletlerde devaml oturup seyahat ve ticaret iin gelenlere msade edilmesi, firariler ile yabanc pasaportu olanlarn geri gnderilmeleri ve bir cinayet ileyerek kam olanlarn dnlerinde tutuklanacaklar. OBE, c. 23, b. 43

1894/11/20

Times ve Standart gazetelerinde; geen yl Mu, Bitlis ve Sasun'u ziyaret eden Mr. Linch'in Osmanl Devleti aleyhine yazsnn yaynland. OBE, c. 23, b. 44

1894/11/21

Estia gazetesinde "Yunan Devleti ve Ermeniler" balkl yazda, Trklerin Ermenilere mezalim yaptndan bahsedildii. OBE, c. 23, b. 50

22

1894/11/25

Le Epoca gazetesinde kan makalede; Sasun olaylarnn Hamparsum ile arkadalarnn eseri olduunun belirtildii. OBE, c. 23, b. 84 Boston ve Massachussets'deki Ermenilerin, Sasun olaylaryla ilgili olarak toplantlar yaptklar. OBE, c. 23, b. 98

1894/11/28

1894/11/28

Standart gazetesinde, Sasun olaylar hakkndaki kan haberin tamamen Trkiye aleyhine olduu. OBE, c. 23, b. 102 Atina'da baslmas engellenen Hnak gazetesinin bundan sonra Londra'da baslaca. OBE, c. 23, b. 104 Haik gazetesi sahibi Gabriyelyan'n Osmanl hkmeti aleyhinde yazlar yazd. OBE, c. 23, b. 116 New York'da "Krmyan" ve "Haagiryan" isminde iki yeni komite kurulduu, bunlarn maksadnn Hnak Komitesiyle birleerek, Osmanl hkmetine kar almak olduu. OBE, c. 23, b. 116 Ermeni Hnak partisinin karargahnn Marsilya'ya naklolunduu, Atina'daki yeni Ermeni komitesinin yabanc sefaretlere verdii dilekede, Ermenilerin slmlarn elinden kurtulmas iin Berlin Antlamasnn 61. maddesine dayanarak fiili mdahale etmelerini istedikleri. OBE, c. 24, b. 11

1894/11/29

1894/11/29

1894/11/29

1894/12/03

1894/12/03

Mgrd ve arkadalarnn Arapkir de yakalandklar, yaral olarak ele geen Mgrd'n kaldrld hastahanede ld. OBE, c. 24, b. 7

1894/12/04

Fresco'da oturan, ilerinde din adam, tp doktoru gibi aydnlarn bulunduu ve ihtillci fikirlere sahip yaklak 5.600 Ermeninin Osmanllar aleyhine bir bildiri yaynladklar. OBE, c. 24, b. 14 New York ve civarndaki Yunanllarn Ermenilerle yaknlamakta olduu. OBE, c. 24, b. 21 Sivas vergi memurlarndan Hac Mustafa'nn evine girerek, evdekileri yaralayp firar eden Hamparsum ile kardei Dikran'n yakalandklar. OBE, c. 24, b. 22

1894/12/04

1894/12/04

23

1894/12/08

Londra'da ngiliz Ermeni Dernei, Ermeni Millyetiler Dernei, Nazarbekyan ve Hnakistlerin Dernei'nin bulunduu. OBE, c. 24, b. 67

1894/12/09

Taluri ve Simal'deki olaylarn, Ermenilerin slmlar zerine saldrsyla balad, sabrlar tkenen slmlarn mukabele zorunda kald, Ermenilerin ordu birliklerine de ate ettiklerinin delilleriyle sabit bulunduu. OBE, c. 24, b. 75

1894/12/14

ara gazetesinde; Ermeni komiteci Papazyan'n Londra komitesiyle ilikisi olup anarist yaynlar tamakta ve Dou Rusuk'daki komiteye benzer komitelerle bir anari merkezi kurmay planlamakta olduunun yazld. OBE, c. 24, b. 107

1894/12/14

Novia Vremia gazetesinin; ngiltere'nin Ermeni sorunu bahanesiyle Osmanl Devletinin i ilerine mdahale ettiini, Ermenilere kar yapld sylenen sulamalarn abartlm ve phe ile karlanacak nitelikte olduunu yazd. OBE, c. 24, b. 110

1894/12/17

"Frankfurter Zeitung" gazetesinin Trkiye'deki Ermeni olaylarn Ermeni ihtillcilerinin yarattn kabul ederken, Berlin Antlamasnn uygulanmadn, Osmanl ordusunun zulm ve barbarlk yaptn ileri srerek elikiye dd. OBE, c. 24, b. 128

1894/12/17

Londra'ya gelen Nazarbetianz ile Beniard'n "Hnak" yaynn devam ettirmek niyetinde olduklar ve bunlarn anarist, nihilist Ruslarla irtibatta bulunduklar. OBE, c. 24, b. 127 "Morning Advertiser" de Taluri ve Sasun olaylar hakknda Osmanl hkmeti lehinde bir yaz kt. OBE, c. 24, b. 131 "St. James Gazette"de, Taluri olaylar hakknda Osmanl hkmeti lehinde tefsirlerle ngiltere hkmetinin tutumunu ele alan yaznn yaynland. OBE, c. 24, b. 130

1894/12/17

1894/12/17

24

1894/12/18

Osmanl Ermenilerinden olup almak zere Amerika'ya giden Elazl Ermenilerin, geri dndklerinde memurlar tarafndan geri evrildiklerinden Kbrs adasna ktklar. OBE, c. 24, b. 132

1894/12/19

Paris'te yaynlanan Journal des Debats gazetesinde "Berlin Antlamasna Dair" balkl kan bir yazda; ngiltere basnnn tenkit edildii ve Londra'da bulunan "Ermenilerin Haklarn Koruma Dernei"nin olaylar abarttndan bahsedildii. OBE, c. 24, b. 140

1894/12/20

Matyos zmirliyan'n stanbul Ermeni Patrikliine seilmesi. OBE, c. 24, b. 145 Ermenilerin ileri srdkleri mezalim dolaysyla Londra ngiliz Ermeni Derneinin yapt mitingi protesto etmek zere, Londra'da ngiltere'nin tm blgelerinden gelen Mslmanlarn, Encmen'i slm'n nderliinde bir toplant yaptklar. OBE, c. 25, b. 5

1894/12/22

1894/12/25

Msr Ermeni komitesinden zaman zaman Msr postasyla Atina Ermeni Komitesine 200 ngiliz liras gnderildii, komitenin Trke ve Rumca Atina'da iki gazete karmak istedii. OBE, c. 25, b. 16

1894/12/25

Trabzon yoluyla memlekete sokulan ve ele geen "Hnak" gazetesinin, Sasun olay hakknda gerek d haberler ierdii, bu suretle yabanc basn da kandrarak aleyhte yayna kkrtt. OBE, c. 25, b. 18

1894/12/26

Amerikan gazetelerinde Osmanl hkmeti aleyhinde yaynlarn yapld. OBE, c. 25, b. 26 Kalas ve brail Ermenilerine datlmak zere mektup tayan Vartan Papazyan isimli Ermeninin yakaland. OBE, c. 25, b. 25

1894/12/26

25

1894/12/27

Sadrazam Cevat Paann, Dhiliye, Adliye ve Mezhip ve Zabtiye Nezretlerinden bir memur seilerek tekil edilecek komisyonun Dhiliye ve Zabtiyede mevcut btn evraklar ve mahkeme evrakn inceleyerek ve Ermenilerin oturduklar yerlerdeki nfus miktar ve oranlarn da kapsayan ayrntl bir rapor hazrlayacaklarn aklamas. OBE, c. 25, b. 27

1894/12/30

Taluri asilerinin yarglanmalarnn sona erdii, Hamparsum ile bir arkadann idamna, dierlerinin sularna gre farkl cezalara arptrld. OBE, c. 25, b. 37 Gladstone'un Ermeni meselesiyle ilgili bir konuma yapt, Gladstone'un yapt konumada, Osmanl hkmeti aleyhinde sulamalarda bulunduu, bu konumay nakleden ngiliz gazetelerinin yurda sokulmasnn yasakland. OBE, c. 25, b. 49

1894/12/31

1895
1895/01/08 Varzabetyan isminde bir Ermeninin Post gazetesinde yaynlatt bir yazda; Ermenilerin nfusunun Van, Erzurum ve Diyarbakr'da 1.300.000, dier blgelerde 1.200.000 olduunu, bu durumun 1877'de Osmanl hkmetince resmen bildirildiini ileri srd. OBE, c. 25, b. 104 1895/01/09 Sasun olaylar srasnda Bitlis'de bulunan Ximenez isimli spanyol seyyahnn hakkmzda gayet olumlu hisler tamakta olduu ve bunlar Londra'da Corafya Cemiyetine aklamak istedii. OBE, c. 25, b. 111 1895/01/10 spanyol seyyah Ximenez'in Londra'daki ajans sahipleriyle yapt grmenin btn gazetelerde yaynland. OBE, c. 25, b. 114 England and The Union gazetesinde; Ermenilerin oturduklar Osmanl vilyetlerindeki durum ve olaylar yerinde gzleriyle gren spanyol corafyacs Msy Ximenez'in Osmanllar lehine fikir ve mtalaalarn ieren bir yaznn yaynland. OBE, c. 26, b. 8

1895/01/12

26

1895/01/12

Rusuk'da, Ermeniler ve Makedonyallarn miting yapt. OBE, c. 26, b. 10

1895/01/13

Amerika ve Osmanl lkelerinde oturan Ermenilerin Amerika misyonerleri vastasyla haberletii. OBE, c. 26, b. 14 Ermeni Dernei genel sekreteri Hrant Gercecyan'n, Ermenilerin oturduu ehirleri dolaarak, Amerika kamuoyunu Osmanllar aleyhine ynlendirmeye alt. OBE, c. 26, b. 17 Moskovisniyade Dmoi gazetesinde Sasun Ermeni olaylar hakknda kan yazda; Krtlerin Ermenileri ldrdkleri ve hkmetin bu olaylar bastrmaya altndan bahsedildii. OBE, c. 26, b. 39

1895/01/14

1895/01/18

1895/01/22

Taluri'de ihtillci eylemlerde bulunan 17 kii hakknda stinaf savclnca ceza verildii. OBE, c. 26, b. 61

1895/01/24

Sasun olaylarn tahkik etmek zere blgeye gnderilen heyetin greve balamas. VBVA, s. 219-234. Nazarat ismini taknan ve Mardiros Vasteyan olmas muhtemel bir fesat Ermeninin, Rusuk'a geldii, drt kasabada Ermeniler tarafndan toplanan paralar alarak silah satn almak zere Rusya'ya gittii. OBE, c. 26, b. 88

1895/01/27

1895/01/31

Mu'ta, Ermeni mektebi evraknda sakl Ermenice muzr belgeleri haber veren bir papazn Ermeni tarafndan ldrmek kast ile yaraland. OBE, c. 26, b. 103 Ermenistan'da can, mal ve haysiyeti korumak amacyla, imkan dahilindeki btn vastalarla Ermenilere yardm ve sempati gstermek iin Washington'da bir yardm cemiyetinin kurulduu. OBE, c. 26, b. 108

1895/02/01

1895/02/08

Ermenilerin Van ilinde ilkbaharda ayaklanmaya karar verdiklerinin Hoy konsolosluundan bildirildii. OBE, c. 27, b. 4

27

1895/02/10

Odesa ran konsolosu tarafndan stanbul ran konsolosluuna gnderilen iki paketin phe zerine ald, iinde Krmyan tarafndan dzenlenen ve yurdumuza girmesi yasaklanm olan muzr takvimlerin kt, paketlerin yeniden mhrlettirilerek yerine verilmeyip muhafaza edilecei. OBE, c. 27, b. 10

1895/02/10

Romanya'dan snr d edilen Ermeni Vatanperverleri Federasyonu yelerinden Vartanez Papazyan isimli mfsitin gnderdii ve "Lumina Nua" isimli gazetede yaynlanan mektupda; fesatlarn garezkrne neriyatnn, grdkleri kt muameleden deil, srf ihtillci fikirlerinden ileri geldiini, imzal ifadeleriyle doruladklar. OBE, c. 27, b. 11

1895/02/12

"Estia"

gazetesinin

Hnak

komitesinin

szcs

haline

geldiinden lkeye sokulmasnn yasakland. OBE, c. 27, b. 23 1895/02/12 stanbul Ermeni Patrikliine tayin olunan zmirliyan Matyos Efendi'nin, beratnn verildii. OBE, c. 27, b. 21 Zabtiye Nazr Nazm Paa bakanlnda oluan komisyonun Ermeni konusunda bir rapor verdii. OBE, c. 27, b. 18 Hnakistler ile Ermeni birlii taraftarlarnn Osmanl Hkmeti aleyhinde iftiralarda bulunduklar. OBE, c. 27, b. 24 Romanya'da karlan "Lumina Nua" gazetesine yazan Papazyan'n, Ermenilerin Trk boyunduruundan kurtarlarak bir Ermenistan kurulmas iin alacan belirten mektubunda, ihtillci olduunu belirttii. OBE, c. 27, b. 26 ikago'da ark Karahisarllarn 40 yeli bir Hnakist ubesi kurduklar. OBE, c. 27, b. 29 Gelikozan kynde Damadyan ve Muradyan'n Mslman ahliye zulm yaptklar. OBE, c. 27, b. 43 1895/03/01 Chornicle gazetesinde; Sasun'daki olaylarn Ermeniler tarafndan karld ve Ermenilerin Mslman halka ok zulm yaptn anlatan George Rol imzal bir yaznn yaynland. OBE, c. 27, b. 57
28

1895/02/12

1895/02/13

1895/02/14

1895/02/15

1895/02/19

1895/03/07

Yabanc lkelerden birtakm Ermenilerin, Osmanl lkesine gizlice sokulmak istendii. OBE, c. 27, b. 83 "eyh Celalettin" adyla Worcester'de Ermenice olarak sahneye konan drt perdelik ykde, 1877 katliam hikayesiyle "slm fanatizmi" nin ilenmekte olduu. OBE, c. 27, b. 85

1895/03/08

1895/03/12

Sasun olaylar nedeniyle Osmanl mparatorluunu yeren ve zarara urayan Ermenilere yardm kampanyas amak maksadyla Londra ngiliz-Ermeni Dernei tarafndan "Dnyadaki Btn Ermenilere" balkl bir beyannamenin yazld. OBE, c. 27, b. 96 Yaplan mracaat zerine, Rus sansrnn, Trkiye aleyhinde gerek d neriyat yaplmamas hususunda basn uyard. OBE, c. 27, b. 101

1895/03/13

1895/03/21

Amerika'daki Ermeni komitelerinin, topladklar paralar, ngilizErmeni Dernei'ne gndermeye karar verdikleri. OBE, c. 28, b. 21

1895/03/30

Siyasi sebeplerden hkml ve tutuklu bulunan Ermeni papazlarnn padiah tarafndan affedildikleri. OBE, c. 28, b. 37 Venedik Mekitarist okulunda taassupla Osmanl Devletine yetitirildikleri , bu eitimde en Jan Torosian ile Jimnastik ve olduu. OBE, c. 28, b. 58 Ermeni rencilerin koyu bir kar byk bir dmanlkla byk roln okul mdr Rahip Trke retmeni Krbaian'da

1895/04/07

1895/04/10

Drt yl Anadolu'da misyoner olarak grev yapan Fredrich Davis Greenin "La crise Armenienne en Turquie, Le massacre de 1894, ces precedents et sa significations" (Trkiye'de Ermeni Krizi, 1894 Kym, Gemii ve Anlam) adl brornde, olaylarla ilgili 18 mektup yaynlad, bu ldrme olaylarnn Osmanl hkmeti tarafndan nceden tasarlanm olduunu iddia ettii. OBE, c. 28, b. 65

29

1895/04/19

Kk Asya, Kafkasya ve ran'n birok yerlerini ziyaret eden Reuter muhabirinin yazsnda, gelecek Mays aynda bir Ermeni ayaklanmasnn olacan ve bylece Avrupa mdahalesinin salanmasnn planlandn ileri srmesi. OBE, c. 28, b. 89

1895/04/26

ngilterenin

eski

babakanlarndan

Beaconsfield'in

lm

yldnm dolayasyla Amiral Commerell'in syledii nutukta; Ermeni olaylarnn komiteler tarafndan planlandn, kkrtldn, bu komitelerin Londra, Paris, Tiflis, Varna ve Atina'da mevcut olduunu, Londra'da biri ngiliz-Ermeni Derneinin, dieri de patrikhnenin olmak zere iki mfsit unsurun bulunduunu belirttii. OBE, c. 28, b.117 1895/04/30 Sivas, Erzurum, Mamuretlaziz ve Bitlis vilyetlerinde sekiz murahasaln ald. OBE, c. 28, b. 137 Ermenilerin, ran ve Rusya snrna yakn olan blgede kkrtma, tahrikat ve fesat almalarn arttrdklar, bunun yaknda yeni bir Ermeni isyanna iaret ettii. OBE, c. 29, b. 34 1895/05/11 ngiliz, Fransz ve Rus Bykelilerinin Bb- l'ye yeni bir slht projesi vermeleri. CK. ODEMO, s. 116 ngiliz-Ermeni Dernei tarafndan Ermenilerin oturduklar Osmanl vilyetlerinde yaplmas istenen slht ile alakal yedi maddeden oluan projeyi Lord Kimberley'e verdikleri. OBE, c. 29, b. 31 Eski Sadrazam Said Paa'nn Sultan'n emri zerine slht projesi zerinde yapt alma sonunda, hukuku merkeziyenin muhafazasna itina ile yabanc mdahalesine imkan verecek hareketlerden saknlmas gerektiini bildirdii. OBE, c. 29, b. 40 Padiahn eski Sadrazam Said Paa'dan, yabanc devlet bykelilerinin sunduu slht projesini, saltanat hukuku ve devletin kar bakmndan tarafsz bir gzle tetkik ederek dncelerini bildirmesini istemesi. OBE, c. 29, b. 39

1895/05/11

1895/05/11

1895/05/12

1895/05/12

30

1895/05/12

Rostof'da Rusya imparator ve imparatoriesini ziyaret iin mracaat eden Krmyan'n, Ermeni meselesi sonulanncaya kadar kabul edilmeyeceinin bildirildii. OBE, c. 29, b. 36 Georges Buisson'un Paris'te "Anadolu'daki Karklklarn

1895/05/16

Kayna" adyla verdii konferansta; ngiltere tarafndan ortaya atlan Ermeni katliam iftiralarnn tamamen Ermeni komitelerince Osmanl Hkmet ve askerine kar yaplan abartmal sylentiler olduunu beyan ettii. OBE, c. 29, b. 49 1895/05/17 Ermeni fesatlarnn teviki ile ngiliz-Ermeni cemiyetinin, ngiliz kamuoyunu Osmanl Hkmeti aleyhine kkrtmak iin giritikleri zararl uralara kar, Londra'daki Encmen-i slm Cemiyeti'nin dzenledii mitingde, ngiliz parlamenter Sir Ellice Ashmead Bartlett ile Amiral Sir Edmond Commerell'in konuma yapt. OBE, c. 29, b. 50 1895/05/18 ngiltere gazetelerinin bir ounun Mays ay iinde Ermenilerce bir isyan karlacan, Ermeni cemaati arasnda para toplanarak silah ve mhimmat alndn Reuter'e atfen yaynlayarak kkrtma yoluna gittikleri, yalan haberleri yaynlayan gazetelerin mahkemeye verilmesinin de bir ie yaramad gznne, alnarak Osmanl lkesinde asayiin ve huzurun bulunduunun aklanmasnn faydal grld. OBE, c. 29, b. 51 1895/05/18 Mulu papaz Parsih'in Tahkik Heyeti nnde Ermeni fesatlar aleyhinde ifade vermesi zerine, Bitlisli Bezdian Morat tarafndan tehdit edildii, Papaz Parsihin koruma altna alnmas ve Ermenileri vergi vermemeye tevik eden bu Morat'n cezalandrlmas gerektii. OBE, c. 29, b. 52 Kstence'deki birok Ermeni gencinin Anadolu'da karklk karmak maksadyla Rusya yolu ile Anadolu'ya gemek zere pasaport iin mracaat ettikleri, kendilerine pasaport verilmedii ve isimlerinin Osmanl Devletine bildirildii. OBE, c. 29, b. 55

1895/05/19

31

1895/05/21

Osmanl limanlarndan bazlarn ziyaret etmi bulunan Amerikan filosu komutanl tarafndan yazlan raporda; Osmanl lkesinde oturan Amerikan uyruklulara zulm ve hakszlk yaplmad, Ermeni mezalimi hakknda hibir belge olmad iin bunlarn bir rivayetten ibaret olduu ve Osmanl padiahnn Sasun olaylarndan asla sorumlu olmadnn belirtildii. OBE, c. 29, b. 59

1895/05/23

Ermeni ilerine dair 24 Mays'da Paris'te devletleraras bir konferans yaplaca. OBE, c. 29, b. 69 Van'n Mahmudi kazasnda hududu geerken yakalanan 14 Ermeni ekiyasnn beraberinde ok miktarda silah ve cephane olduundan, tutuklanarak yarglanmak zere stanbula gnderildikleri. OBE, c. 29, b. 68

1895/05/23

1895/05/24

Paris'de Avrupa Ermeni komiteleri delegelerinden oluan bir konferans topland; Paris, Marsilya, Londra, Brksel, Anvers, Viyana ve Varna Ermeni komiteleri memurlarnn da bu toplantya katldklar. OBE, c. 29, b. 72

1895/05/25

Pall Mall gazetesinin sahibi Mr. Costun, Trkiye'nin dou blgesine yapt seyahat sonunda gazetesinde aleyhimizde neriyat yapt. OBE, c. 29, b. 74 Trabzon Ermeni bapapaznn intihar ettii. OBE, c. 29, b. 94 Yozgat olayndan sonra ikiyzden fazla sulu Ermeninin yakalanmas zerine asayiin dzeldii, Avadis ve Yaver adl iki Ermeninin yirmi sekiz kiinin daha isimlerini ilgili makamlara verdii iin tehdit edildiklerinden korunmaya alnmas. OBE, c. 29, b. 98 Boston'da bulunan Ermenilerle onlar destekleyen Amerikallarn gazete yaynlarndan Ermeni mezalimi hakknda bir kitapk hazrladklarnn haber alnd, buna karlk Msy Ximenez'in "Krt ve Ermeniler" isimli kitabnn oaltlmas gerektii. OBE, c. 30, b. 5

1895/05/29 1895/05/30

1895/06/01

32

1895/06/02

Bb- l'nin, Fransa, Rusya ve ngiltere sefirlerinin notasna gayr resmi olarak cevap vermesi. OBE, c. 30, b. 9 Devletlerin, slhtla ilgili Bb- lnin 3 Haziranda verdii cevab yeterli bulmayarak daha ak cevap verilmesini istemeleri. CK. ODEMO, s. 125

1895/06/09

1895/06/10

Londra, Brksel ve Bkre'te baz gazetelerin Ermeni ilerine dair yalan neriyat yaptklar, Ermeniler lehindeki slhtn yaplmamas halinde arkta sorun kacan yazdklarndan bu gazetelerin yurda sokulmamalar ve yalan haberlerin sefaretlerce tekzibinin yaplmas. OBE, c. 30, b. 37

1895/06/15

Ermeni meselesi iin Emiyazin'de toplanan parann, ngiltere'ye gnderildii ve buradan alnan silahlarn Tiflis'de bekletildii ve ran yolu ile Trkiye'ye sokulacann haber alnd. OBE, c. 30, b. 61

1895/06/16

Bb- l'nin, devlet elilerinin verdikleri slht layihasna kar cevap vermesi. CK. ODEMO, s. 132 Merzifon Protestan cemati reisi Karabet'in kiliseye giderken Ermeni fesatlar tarafndan ldrld. OBE, c. 30, b. 110 ; CK. ODEMO, s. 144

1895/07/01

1895/07/03

Eski Girit Valisi akir Paa'nn, slht uygulamak iin tam yetki ile genel mfetti tayin edilmesi. OBE, c. 30, b. 122 ; CK. ODEMO, s. 144 ngiltere'den Taluri Ermenilerine gnderildii. OBE, c. 30, b. 123 datlmak zere para

1895/07/04

1895/07/09

Evvelce Rusuk Ermeni komitesi reisi iken, Osmanl Hkmetine dehalet ederek yabanc basn kaleminde grev alan ve hkmete birok yardm olan Mgrd Ttncyan'n Ermeni fedailerince ldrlmesi. OBE, c. 32, b. 4

1895/07/11

Nikolayef adnda Yunan uyruklu bir Ermeninin, Atina'da "Vatan" isminde bir gazete karmaya teebbs etmesi. OBE, c. 32, b. 15
33

1895/07/16

Boston

Ermenilerinin"Hristiyanlar

in

alan

Genler

Dernei"ni kurmak iin almalar. OBE, c. 32, b. 27 1895/07/16 Budapete'de kan "Budapeti zemle" adndaki dergide Ermeni sorunu hakknda Profesr A.Vambery'nin bir inceleme yazmas. OBE, c. 32, b. 26 Bb- lde zel bir komisyon kurularak elilerin tekliflerinin grlmesi ve alnan kararlar padiahn onaylamas. CK. ODEMO, s. 135 1895/07/21 Sasun olaylarn Tahkik etmek zere blgeye gnderilen heyetin grevini tamamlayarak bir rapor hazrlamas. VBVA, s. 219-234 zel komisyon tarafndan hazrlanan ve Padiahn onayndan geen slht projesinin stanbulda bulunan ngiltere, Fransa ve Rusya elilerine tebli edilmesi. CK. ODEMO, s. 149 1895/08/07 Mr. Gladstone'un Chesterde yapt konumada; Osmanl Hkmeti aleyhinde szler sarfederek Osmanl politikasnn Hristiyanlar yok etmek maksadn gttn dinleyicilere inandrmaya alt. OBE, c. 32, b. 76 1895/08/10 Sir Ellice Ashmead Bartlett'in, England and the Union gazetesinde, Mr. Gladstone'un Chester'deki nutkunu eletirdii. OBE, c. 32, b. 81 Anadolu Mfettii akir Paa'ya verilecek msveddesinin gnderildii. OBE, c. 32, b. 86 talimatn

1895/07/18

1895/08/02

1895/08/11

1895/08/13

Sveydiye'de Silahl Sosyalist Hnak Frkasnn kurulmas. OBE, c. 32, b. 93

1895/08/28

Sasun ve Taluri ahlisinin geimlerini kolaylatrmak iin, Mu ve Gen ane Komisyonunca iane datmna baland. OBE, c. 33, b. 47

34

1895/09/05

Sasun hadiselerini ele alan Worcester'deki Ermenilerin baz Amerikallarla birlikte bir miting yaparak Osmanl Hkmetini knadklar. OBE, c. 33, b. 81 Van'da bir sre misyonerlik yapm olan Frederick Davis Green adl Amerikalnn "Trkiye'deki Ermenilerin Buhran" adl kitabn bir sre unutulduktan sonra, ngiliz-Ermeni Dernei yardm ile nemli kiilere yolland. OBE, c. 34, b. 19

1895/09/16

1895/09/16

Yozgatl Hamparsum ve Rahip Mampre'nin katillerinin, Ermeniler tarafndan korunduklarndan ge yakaland, katil kundurac Kalost ve Haik hakknda gerekli ilemin yapld. OBE, c. 34, b. 18 Ermenilerin, vatan haini kabul ettikleri Avukat Dirserkisyan Artin'i, Ermeni ihtill komitesinin Erzurum Merkez Komitesi kararyla ldrdkleri. OBE, c. 34, b. 50

1895/09/24

1895/09/28

Sasun civarnda Londral Ermeni ile birlikte, Mslmanlara kar ihtill karmak iin, para datan ve propaganda yapan iki ngilizin yakaland. OBE, c. 34, b. 65

1895/09/30

Kumkap'da patrikhne nnde toplanan drt bin kadar Ermeninin, Bb- lye doru yrye gemesi, kendilerine mdahale etmek isteyen polis ve jandarma zerine ate amalar, daha sonra eitli istikametlere kaan Ermenilerin halkn zerine de rastgele ate amalar KG. ED, s. 153-154

1895/10/01

Kumkap Patrikhne kilisesinde toplanan Ermenilerin patrik tarafndan gnderilen heyete bilgi verdikleri, direnenlerin tutuklanmas iin emir verildii. OBE, c. 34, b. 81 skdar ve Kadky blgelerinde Ermeni olaylarnn artt. OBE, c. 34, b. 84 Zeytun Hnakyan ihtill komitesinin Ermenilere bir duyuru yapmas. OBE, c. 34, b. 82 Zeytun'da ve Mara'ta karklklar kt. OBE, c. 34, b. 92

1895/10/01

1895/10/01

1895/10/01

35

1895/10/02

Baz Ermeni cemiyetlerinin uygunsuz hareketlerinin bir galeyana sebep olduu, gya Mslmanlarn galeyanlarndan korktuklar iin Ermenilerin kiliselere sndklarnn haber alnd, derhal gerekli nlemlerin alnmas. OBE, c. 34, b. 94

1895/10/02

Trabzon'da Van eski valisi Bahri Paa ile askeri komutan Hamdi Paa'nn Ermeniler tarafndan yaralanmas. OBE, c. 34, b. 98

1895/10/03

Ha yortusu dolaysyla toplanan Ermenilerin slm mahallelerine hcum ettikleri, patriin bunu engellemedii, kilisede toplanan Ermenilerin Dvnyoluna doru yrrken Jandarma binbas Servet Bey'i ldrdkleri. OBE, c. 34, b. 109 Trabzon'da Bahri ve Hamdi Paalar yaralayanlarn yakaland. OBE, c. 34, b. 106 stanbul'daki Ermenilerin meydana getirdii olaylar dolaysyla yayn yapan gazetelerin hemen hepsinin olaylarn sorumlularnn Ermeniler olduunu yazdklar. OBE, c. 34, b. 138

1895/10/04

1895/10/07

1895/10/07

Yerky konsolosluundan renildiine gre; Londra Merkez komitesinin, Rusuk komitesinden toplanan ine paralarn Ermeni halkn Osmanl Hkmeti aleyhine kkrtmak iin kulland. OBE, c. 34, b. 143

1895/10/08

Trabzon'da slm ve Ermeniler arasnda tekrar karklklar kt. OBE, c. 34, b. 151 Trabzon'daki olaylar dolaysyla vilyette rfi idare ilan edildii ve saldrganlarn hemen tekil edilecek bir Dvn- Harb'te yarglanacaklar. OBE, c. 34, b. 151

1895/10/08

1895/10/10

Amerika'da kan Ermenice Haik gazetesinin, 1 Eyll 1895 tarihli nshasnda, stanbul ihtillinin tertip maksadnn anlatld, ileride olacak hadiseleri evvelden haber vermesi bakmndan nemli olan bu yaznn d basnda yaygn bir ekilde yaynlattrlmas iin Osmanl d temsilciliklerine bildirilmesi. OBE, c. 35, b. 12

36

1895/10/10

Kafkasya ordusu askerlerinden teskere alm 150 Kafkasya Ermenisinden baka, 500 Ermeniden mrekkep silahl bir fesat etesinin Kars civarndan snr geerek Erzurum'a geldii. OBE, c. 35, b. 3

1895/10/10

"Le Temps", "Figaro" ve "Le Matin" gazetelerinde, Trabzon'da Hristiyanlara katliam yapld yolunda haberler kt, ancak Trabzon'da Ermeni Hnakistlerin kard kargaalk srasnda, Van eski Valis Bahri Paa ve asker komutann yaraland ve askerin duruma hakim olarak skunu saladklar, bu gibi haberlerin tekzip edilmesi. OBE, c. 35, b. 1

1895/10/12

Roma'da, ngiliz-Ermeni Dernei sekreteri Atkin'in talyallar ve Ermenilerden oluan bir komite kurmaya almas. OBE, c. 35, b. 22 Romanya'dan gelmek istedikleri haber alnan baz pheli ve pasaportsuz Ermenilerin gelmemeleri iin gemilerin gzaltnda bulundurulmas. OBE, c. 35, b. 20

1895/10/12

1895/10/13

Sasun olaylarnda yetim kalanlar iin para toplamak zere birleen birok Ermeni tacirinin yakalanarak hapsedilmesi. OBE, c. 35, b. 31

1895/10/14

Bir dostluk ziyareti ve gereinde Osmanl lkesindeki ABD vatandalarn korumak zere Marblehead Amerikan gemisinin Osmanl sularna gideceinin haber alnd. OBE, c. 35, b. 45

1895/10/14

Ermeni komitecilerinin, Ermenileri, dkkanlarn kapatmaya mecbur ettikleri, ayet kapatmazlarsa para cezas kestikleri ve yardm nm altnda tccardan byk miktar para topladklar. OBE, c. 35, b. 41 Sivas'ta Ermeni zenginlerinden komite adna para toplayan Sarraf Hamparsum ile Grc kyafetine giren ve Reji kolcusu hviyetiyle dolaan iki Ermeninin yakaland. OBE, c. 35, b. 47

1895/10/14

37

1895/10/15

Osmanl hkmeti aleyhinde dmanca yazlar bulunmasndan dolay Fransz, Yunan ve Macar gazetelerinin sokulmalarnn yasakland. OBE, c. 35, b. 54 lkeye

1895/10/15

Sivas ili dahilinde Ermeni olaylarnn younlat. OBE, c. 35, b. 57 Islht projesi zerinde devletle Osmanl Devleti arasndaki mutabakat saland. OBE, c. 35, b. 98

1895/10/19

1895/10/20

Bursa vilyetindeki Ermenilerin, Pazarky ve Yeniky'de Mslmanlara tecavzlerde bulunduklar. OBE, c. 35, b. 105 Trabzon, Erzurum, Van, Sivas, Diyarbakr, Mamuretlaziz ve Bitlis vilyetleri dahilinde uyruklar arasnda inzibat ve genel gvenlii bozacak her trl davran ve saldrya mani olmak ve asayii salamak konusunda yetkili olacak Anadolu Tahkik Heyetinin kurulmas. OBE, c. 35, b. 107

1895/10/20

1895/10/21

Msr'daki Ermenilerin Atina'daki Ermeni ihtill komitelerine para yardm yaptklar ve stanbul'da olay karmak zere 10 Girit fedaisinin Msr'a gelerek tekilatland. OBE, c. 35, b. 122 Erzincan'da Ermeni fedailerinin bir imam ve iki Mslman ldrmeleri zerine olay kt. OBE, c. 35, b. 125 Mara'ta bir Ermeniyle bir Mslman arasnda kan atma zerine Trklerin Ermenilere saldrdklar. OBE, c. 35, b. 150 Zeytun'da da ihtill hazrl yapan etecilerin, isyan fiilen balatmalar, tahrik sonucu ayaklanan yaklak 5000 kiinin ehirdeki klada bulunan 50 subay ve 600 eri esir almalar, daha sonra bu esirlerin Ermeniler tarafndan ldrlmeleri. KG. ED, s. 160

1895/10/22

1895/10/24

1895/10/24

1895/10/25

Bitlis'te cuma namazndaki slm ahlinin zerine Ermeni ahlinin saldrd ve iki taraf arasnda atma kt. OBE, c. 35, b. 158

38

1895/10/26

Boston'da, Robert Kolej eski mdr Cyrus Hamlin'in bakanlnda dzenlenen toplantda; Trkiye'nin Hristiyan tebaay katlettii, onlar bask altnda tuttuu, Trkiye'nin gayri insani vergi toplayan bir lke olduunun iddia edildii ve bu saldrlara bir son verilmesi iin gerekenin yaplmasnn istendii. OBE, c. 36, b. 5

1895/10/26

Varna'dan Mardiros Kalemkeryan'a yazd

Muratyan'n Mu'daki Vartabet mektupta, Ermenilerin silahlanarak

ayaklanmalar gerektiini bildirdii. OBE, c. 36, b. 1 1895/10/27 Bayburd'ta Ermenilerin sebep olduu karklklarn srmekte olduu. OBE, c. 36, b. 23 Bitlis'de Ermeni olaylarnn gittike younlat. OBE, c. 36, b. 27 Mara tabur aas ile be jandarma erinin Cucani isimli yerde Ermeni fesatlar tarafndan ehit edildii. OBE, c. 36, b. 15 1895/10/27 Mara'da Ermenileri ayaklanma ve ldrmeye tevik etmekte olduklar tesbit olunan Mara Meclisi dare azasndan Vartuvar, Manuk ile Protestan retmenlerinden iraciyan Aharon ve Meskufuant'n uygun bir yere srlmedike fesadn sndrlemeyecei. OBE, c. 36, b. 20 1895/10/28 ran'dan 100 kiilik bir Ermeni etesinin Van taraflarndan hududu gemek zere olduklar. OBE, c. 36, b. 47 1895/10/28 Zeytun'daki Ermenilerin Mara Jandarma maiyetindeki erleri katlettikleri. OBE, c. 36, b. 48 komutanyla

1895/10/27

1895/10/27

1895/10/29

Bitlis'de Ermenilerin aldklar talimatlara gre, karkln genilemesine altklar. OBE, c. 36, b. 54 Ermeni htilal Komitesi Trabzon ubesi Bakan Manuk Tatosyan'n evrak arasnda kan yazlarda Ermenileri ihtille tevik edici ve hatta bu yolda ne yapmalar gerektiini belirten mektuplarn bulunduu. OBE, c. 36, b. 56

1895/10/29

39

1895/10/29

Truak gazetesinde Ermeni htilal Komitesi tarafndan yaynlanan "Uurtma" adl bildiride; Van, Mu ve Erzurum'daki Ermeni muhbirlerinin Ermeniler tarafndan ldrldnn belirtildii. OBE, c. 36, b. 62

1895/10/29

Urfa'da Ermenilerin Mslmanlarn zerine ate at, etraftan gelen Krtlerin de dkkanlar yamaladklar. OBE, c. 36, b. 61

1895/10/30

Bayburd'ta vukua gelen olaylar dolaysyla rfi idare ilan edilecei, Erzurum'da da Dvn- Harb tekil edilecei. OBE, c. 36, b. 74 Buday ykl bir ngiliz vapurundan, Ermeni fesatlarna datlmak zere 12.000 tabancann Kumkap ile Samatya arasna karlacann haber alnd. OBE, c. 36, b. 68

1895/10/30

1895/10/31

Ermenilerin Bitlis, Bayburd, Zeytun ve Mara'ta slm ahliye kar giritikleri cniyne hareketlerin ayrntlaryla, Ermeni ve slm ahliden l ve yaral adedinin belirtildii, telgrafn gazetelerde yaynland. OBE, c. 36, b. 83

1895/10/31

Erzincan'da Ermeni fesatlar tarafndan karlan ayaklanma srasnda Rum ahlinin Osmanl askerleri ve slm kylleri tarafndan korunduklar. OBE, c. 36, b. 78

1895/10/31

Zeytun'da kla komutan ile 400 erin ok sayda Ermenilerce kuatld, Mara Ermenilerinin gruplar halinde evlerde toplandklar, Mara'a her ynden akn eden Ermenilerin Elbistan ve Andrn'daki slm kylerine saldrdklar. OBE, c. 36, b. 84

1895/11/01

Zeytun klasnn 10.000 Ermeni ekiyas tarafndan muhasara edildii ve Mara Ermenilerinin de Zeytun'dan iaret bekledikleri. OBE, c. 36, b. 95 Diyarbakr'daki Mslmanlarn cuma namaz srasnda uradklar saldr zerine atma kt. OBE, c. 36, b. 99 Zeytun telgraf tellerinin Ermenilerce kesildii. OBE, c. 36, b. 98

1895/11/02

1895/11/02
40

1895/11/03

Bayburd'ta Ermenilerin Mslmanlara saldrlar ile kan atma sonunda, asl fesad tertipleyenlerin yakaland. OBE, c. 36, b. 116

1895/11/03

Diyarbakr ve Zeytun'da Ermeni ayaklanmasnn balad. OBE, c. 36, b. 121 Erzurum'da Ermeniler tarafndan olaylar karld. OBE, c. 36, b. 120

1895/11/03

1895/11/03

Mara'da Ermeni fedilerinin slm halk zerine at ate sonras atmalarn balad. OBE, c. 36, b. 112 Ermeni fesatlarnn Trk elbisesi giyerek Amerikal misyonerlere karklklar srasnda hcum edecekleri. OBE, c. 36, b. 149

1895/11/05

1895/11/06

Hnak, Truak ve Haik adl Ermeni gazetelerinin Ermenileri ihtille tevik eden ve Osmanl dmanln Ermeni cemaatna yaymaya alan yazlar yaynlad. OBE, c. 36, b. 157

1895/11/08

100 kiiden oluan bir Ermeni etesinin hududu geerek Mahmudi kazasnda tepelere geldii, ran'n Hoy ve Selmas taraflarnda byk miktarda Ermeni ekiyasnn topland. OBE, c. 36, b. 172

1895/11/08

Diyarbakr'da nlemler alnarak vukuatn nnn alnd. OBE, c. 36, b. 171

1895/12/24

Asker birliklerin Zeytun'u yakn mesafeden kuatmalar. KG. ED, s. 160

1896
1896/01/28 1896/02/13 Zeytun asileriyle bar yaplmas. KG. ED, s. 160 syan karan komitecilerin ngiliz konsolosluu himayesinde Zeytun'dan ayrlp Mersin'e gelmeleri. KG. ED, s. 160 Zeytun'da isyan karan komitecilerin Mersin'den Marsilya'ya hareket etmeleri. KG. ED, s. 160 1896/06/01 Van isyan. KG. ED, s. 161
41

1896/03/12

1896/08/26 1896/11/11

Ermenilerin Osmanl bankasna saldrs. KG. ED, s. 164 Bb- l'nin 6 il iin slht kararnamesini yaynlamas. KG. ED, s. 172

1901
1901/00/00 Sasun blgesinde karklklar kmas (Antranik'in basknlar). KG. ED, s. 166

1903
1903/00/00 II. Sasun isyan. KG. ED, s. 166

1904
1904/04/13 1904/08/00 Sasun'a asker sevki. KG. ED, s. 166 Sasun'da etecilerin lideri Antranik'in Kafkasya'ya kamas. KG. ED, s. 166

1905
1905/07/21 Bomba hadisesi veya Yldz suikast (Abdlhamit'e suikast). KG. ED, s. 167

1908
1908/07/03 Rumelide bulunan 3.Ordu subaylarndan Kolaas Niyazi Beyin yanndaki asker ve sivillerle Resneden ayrlarak daa kmas. RU. ST., s. 333 1908/07/23 ttihad ve Terakki Cemiyetinin, Selanik ve Manastrda kendiliinden kinci Merutiyeti ilan etmesi. Bu gelimeler zerine, olaylarn nn alamayacan anlayan II. Abdlhamidin, direnmekten vazgeerek 23 Temmuz 1908 gn, 1878de yrrlkten kaldrd anayasay yeniden yrrle koymay, Ayan Meclisi ile Mebuslar Meclisinin toplanmasn kabul etmesi ve bunu ertesi gn bir buyrukla halka aklamas. RU. ST., s. 333

42

1908/07/24

Hkmetin yapt bir aklamayla seimlerin bir an nce yaplacan ve 30 yldan fazla bir sre resmen tatilde olan parlamentonun toplanacan duyurmas. AK. 1908 D, s. 273

1908/07/25

stanbul'un belli bal caddelerinin bayraklarla donatlmas. Halkn caddelerde yrmesi ve gsteriler yapmas. Yeni ynetimi kutlayan, aralarnda Trk, Rum, Ermeni ve Musevilerin de bulunduu elli bin kiiden oluan bir topluluun iki bando eliinde, Bb- l'ye yrmesi. AK. 1908 D, s. 140

1908/07/26

Trk, Rum, Ermeni, Bulgar ve Musevilerden oluan yaklak yz bin kiilik bir topluluun Harbiye Nezreti nndeki Beyazt Meydan'nda toplanmas. AK. 1908 D, s. 140

1908/07/27

Ellerinde Osmanl bayraklar bulunan bir ok Mslmann, Rum ve Ermeni Patrikhnelerine gitmesi, Rum ve Ermenileri tebrik etmesi, karlkl konumalar yapmalar. Servet-i Fnun

1908/08/02

Bir Ermeni kadn retmenin toplanan kalabala; btn milletin ektii ezalar ve hrriyet fedakrlarnn dar olduklar ikenceleri anlatmas, daha sonra "imdiden sonra artk ayrca milletler yok. Ortada byk bir Osmanl kavmi var, Ermeni milleti de onun bir uzvudur" cmlesinin duyulmas ve kalabaln "Yaasn Ermeniler, Yaasn Osmanl kavmi" diye barmas. Servet-i Fnun

1908/08/05

zmir'deki Ermenilerin Gen Trk Frkasna gayet mkellef bir ziyafet vermeleri, ziyafette memleket fertlerinin birbirlerine karde olduklarna, el birliiyle Kanun- Esasi'nin tatbikine allacana dair konumalar yaplmas. Servet-i Fnun

1908/08/07

Mslmanlarla Ermeniler balkl yaz. Servet-i Fnun

43

1908/08/08

Basnda Trklerle Ermenilerin derin dostluundan ve aralarnda uzun yllar hi bir mesele olmadndan bahseden, Trklerin dkkanlarn Ermenilere, Ermenilerin ise Trklere emanet ettiklerini, Trklerin Ermeni, Ermenilerin Trk hizmetkrlar kullanacak kadar birbirleriyle ili dl olduklarn ortaya koyan yazlar yaynlanmas. Tanin

1908/08/08

Erzurum'da Ermeni piskoposluu nnde Osmanl subaylar tarafndan bir gsteri yaplmas, Piskopos Saadetyan ile bir subayn konumalar yapmas, toplarn atlmas, anlarn alnmas. Tanin

1908/08/10

stanbul'da nce Belediye seimlerinin yaplaca ve kanun erevesinde bir belediye idaresi meydana getirildikten sonra Mebusan Meclisi seimlerine balanacann aklanmas. Tanin Merutiyet-i Osmaniye Kulb tarafndan hrriyet ve Kanun- Esasi'yi ilan urunda hayatlarn feda etmi olan slm ehitlerinin hatrasn takdisen Beyolu Balkpazar'ndaki Ermeni kilisesinde bir ayin yaplmas. Servet-i Fnun

1908/08/13

1908/08/14

Beyolu Ermeni Kilisesinde yaplan yinin sonunda Ermeni Patrik Vekili Katogikos Yagia'nn [Yegie] alklarla karlanan bir konuma yapmas. inde ok sayda Mslmann da bulunduu topluluun, buradan karak Taksim'e yrmesi ve burada toplanm kalabala katlarak yeni kurulan anayasal dzeni ve Trk-Ermeni kardeliini kutlamas. Tanin

1908/08/16

Merutiyet'in ilan zerine btn siyasi sulular iin genel af ilan edilmesi, daha nceki dnemlerde yabanc memleketlere gitmi olan Ermenilerin akn akn Osmanl lkesine geri dnmeleri. Tanin

1908/08/21 1908/08/22

Gabriel Noradunkyan Efendi balkl yaz. Servet-i Fnun Ermeni Patrikhnesi'nin gerek stanbul'da bulunan gerekse tarada bulunan Ermeni kiliselerine alenen okunmak zere bir muhtra gndermesi ve Rumlarla aralarna nifak ve soukluk tohumlarnn

44

ekilmesine sebep olan baz gazetelerin neriyatna itibar edilmemesini, iki millet arasnda souklua sebep olan kusurlardan katiyyen saknlmasn, eskiden beri aralarnda olan muhabbet ve kardelik balarnn bu hrriyet ortamnda daha fazla artrlmasna gayret edilmesi lzumunu belirtmesi. Tanin 1908/08/24 II. Abdlhamid tarafndan grevinden alnarak Kuds'e srlen eski Ermeni Patrii zmirliyan Efendi'nin aftan istifade ederek stanbul'a gelmesi ve zmirliyan Efendi'nin Trklerin de iinde bulunduu bir kalabalk tarafndan cokuyla karlanmas, baz gazetelerde zmirliyan Efendi ile ilgili vg dolu yazlar kmas. Servet-i Fnun 1908/08/27 1908/09/04 zmirliyan Efendi balkl yaz. Servet-i Fnun Ermenice Manzume-i Efkar gazetesinin Rum Patrikhnesi ve Rumlarn aleyhinde yazlar yazmas, iki unsur arasnda bir soukluk meydana gelmesi. Servet-i Fnun 1908/09/04 Rumca Patris gazetesinin Manzume-i Efkar gazetesinin Rumlara taarruzunu vakitsiz ve aptalca bulduunu belirterek bunun iki milletin menfaatlerine hizmet edemeyeceini ileri srmesi. Serveti Fnun 1908/09/11 stanbul'da Belediye seimlerine katlan Ermenilerin saysnn gayet az olduu. Manzume-i Efkar'n, seim hakkn tekrar alabilmek iin mlklerini kendi zerlerine almalarn Ermenilere tavsiye etmesi. Servet-i Fnun 1908/09/11 Van'dan ve Erzurum'dan gelen haberlere gre Ermeni komitecilerinin her yerde Osmanl Hkmeti'nin himayesine sndklar. Tanin Ermeni ve Rum Patriklerinin stanbul ve taralardaki kiliselerine tamimler gndererek aradaki nefret ve soukluu giderecek tavsiyelerde bulunduklar. Servet-i Fnun

1908/09/16

45

1908/09/16

Ermeni ve Rum Uhuvvet Cemiyeti'nin Beyolu'nda belediye bahesinde toplanarak grmeler yapmas. Servet-i Fnun bozulan ilikilerini dzeltmek iin

1908/09/16

Mersin'de ahlinin honutsuzluk iinde olduunu, Mersin eski Belediye Reisi Hamid Efendi'nin halk ezdiini ve yaplan ikyetlerden bir netice kmadn, Ermeni cemaatinin Patrikhne'ye gnderdii telgrafta bildirmesi. Servet-i Fnun(Gnlk),

1908/09/19

Ermeni Patrikhnesi'nin ehremaneti'ne bir takrr vererek yabanc lkelerden stanbul'a dnen hasta muhacirlerin belediye hastahanelerine kabul olunup cretsiz olarak tedavi edilmelerini rica etmesi. Servet-i Fnun

1908/09/19

Ermeniler arasnda Osmanl lisannn yaylmas iin Beyolu'nda ve skdar'da hususi gece dershaneleri alaca. Servet-i Fnun Rusya'dan gelen Ermenilerin Erzurum'un iinde ve etraf kylerde ikamet ettikleri, Rusya'ya muhaceret eden Osmanl Ermenilerinin doduklar yerlere dnebilmeleri iin gerekli kolaylklarn gsterildii ve bunlarn yol masraflarn tesviye etmek iin lazm gelen tedbirlerin alnmaya alld. Servet-i Fnun

1908/09/19

1908/09/20

Belediye seimlerinin yapld, fakat Beyolu Belediye Dairesi seimlerinin nizamlara uygun bir surette cereyan etmemi olduuna dair yaplan ikayetler zerine seimlerin yeniden yaplmas yolunda gerekenlere lzumlu emirler verildii. Servet-i Fnun

1908/09/22

ark Anadolu Ahvli Hakknda balkl yaz. Tanin

46

1908/09/23

Ermeni Patrikhnesi'nin tekil ettii komisyonun eski stanbul Ermeni Patrii Ormanyan Efendi'yi sorgulamas, komisyona gelen Ormanyan'n hakkndaki ithamlara cevap vermesi ve her ey ortada olduundan mdafaaya lzum grmediini sylemesi, Ormanyan Efendi'nin Kuds Ermeni Manastr'na ekilip mrnn sonuna kadar eski edebiyatla uramay kararlatrd. Servet-i Fnun(Gnlk)

1908/09/23

Ermenilerce Ermeni Patrik Kaymakaml'nn da onayyla, mebuslarn seimi ve adaylarn tesbit ve tayini hakknda grmeler yapmak zere bir heyet oluturulmas, Ermeni mutebernndan Minas eras, Vahan Srenyan, Agob Asayan, Aknuni, Hamparsum Boyacyan ve Zartaryan Efendilerin bu heyete ye olmalar. Servet-i Fnun

1908/09/24

Ermeni muhacirleri iin gerek konserler vastasyla gerek hususi surette toplanan yardmlarn tkendii, yeniden yardm toplanmas iin Ermeni Patrikhnesi'nin btn kiliselere birer muhtra gnderdii. Servet-i Fnun

1908/09/24

Varna'da nerolunan bir gazetede Ermenilerin Bulgaristan'da gizlice bomba hazrladklar yolunda bir haber kt, Servet-i Fnun gazetesinin bu haberi teessfle karlad. Servet-i Fnun Topkap civarnda bulunan Ermeni kabristannn bir devlet grevlisi tarafndan zapt edilip vatandalara satlmas zerine, Ermenilerin ikayeti olduu, gerekli tahkikat yapldktan sonra burann kabristan olduunun anlalmas zerine iadesi iin emirler verildii. Servet-i Fnun

1908/09/26

1908/09/30

Ermeni Patrikhnesi'nin baz yerlerde Rusya'dan gelen Ermenilerden bir lira nakdi ceza talep edilmekte olduu yolunda ikyette bulunmas zerine Dhiliye Nezreti'nin gereken yerlere telgraflar ekerek olay soruturduu. Servet-i Fnun

47

1908/09/30

Hrriyet kahraman Enver Bey'in zmir'e gelmesi, Ermeni murahas vekili Agob Aod Efendi ile Tanaksutyun Cemiyeti azasndan Kalfayan Efendi'nin, zmir Ermeni muteberan ile rhtma gidip onu karlamalar. Enver Bey erefine verilen ziyafette Ermeni murahas vekili ile dier baz kiilerin hazr bulunmas, Enver Bey'in, Ermeniler tarafndan kendisine gsterilen ilgi ve saygya teekkr ederek ehirden ayrlmas. Servet-i Fnun

1908/09/30

Senelerden beri cenaze defnedilmeyen ve kapal bulunan Beikta Ermeni kabristannn, yaplan mracaat zerine almas ve halkn llerinin ruhu iin ayin tertip etmeleri. Servet-i Fnun

1908/09/1719

Sivas'ta Ermeni ve Trk mutebernnn talep ve arzusu zerine oradaki Trk ve Ermeni hastaneleri ile Ermenilerin eytamhane ve eytam mektebi ve mahall sanayi mektebinin birletirilmesinin kararlatrld. Servet-i Fnun

1908/10/0

Taradan gelen Ermeni yolcularn Haydarpaa'da polisler tarafndan eza ve ikenceye dar edildiine dair Ermenice gazetelerde haberler kmas. Servet-i Fnun Anasr- Gayr- Mslimemiz, Ermeniler balkl yaz. Servet-i Fnun Ermeni Patrik Kaymakaml'nn, btn Ermeni kilise heyetlerine muhtralar gndererek, mebuslarn seilmesinde ciddiyet ve hakkaniyet dairesinde hareket edilmesini ve umm haklar muhafazaya kadir olan kiilerin seilmesine dikkat edilmesini tavsiye etmesi. Servet-i Fnun

1908/10/03

1908/10/04

1908/10/04

Eski stanbul Ermeni Patrii Ormanyan Efendi'nin patriklii zamannda, hayr iin verilmi olan paralardan otuz bin liray zimmetine geirdii iddiasyla bu konuda bilgisine bavurulmak zere Patrikhne'ye davet edilmesi, fakat sabk patriin bu istei kabul etmemesi, Ermenice gazetelerin Ormanyan Efendi'nin hesap vermekten ekindiini yazmalar ve bu hareketi takbih ettiklerini belirtmeleri. Servet-i Fnun(Gnlk)

48

1908/10/06

Ermeni Patrik Kaymakaml'nn Anadolu imendferi ve rhtm kumpanyalar mdrlerine birer yaz yazp, yabanc memleketlerden gelen Ermeni muhtalarn kendi ilerinde altrmalarn teklif etmesi, taradan stanbul'a gelen Ermenilerin de gmrkte kendilerine uygun i verilmesini talep etmeleri. Servet-i Fnun

1908/10/19

Puzantiyon gazetesinin Hseyin Cahid'in yaplacak olan konferansta Berlin Antlamas'nn 61. maddenin grlmemesi ile ilgili yorumlarna kzmas ve ad geeni eletirerek Kanun- Esasi'nin hi bir eyi dzeltmediini ileri srmesi. Tanin

1908/10/21

Ermenilerin zulme ve adaletsizliklere uradklar yolundaki iddialar zerine Dhiliye Nezreti'nin bir aklama yaparak duruma aklk getirmesi; bu konularda taralardan kendisine ulaan bir ikyet olmadn beyan ederek iddialarn aslsz olduunu belirtmesi. Tanin

1908/10/21

Van'dan Ermenice Surhantak gazetesine gnderilen bir mektupta; ahlinin hl istibdad iinde bekledii, su ileyenlerin her tarafta serbeste gezip mezalim yaptklar, bunlarn tevkif edilmemelerinin phe ve tereddde yol at, imdi Van'n durumunun eskisinden daha esef verici olduunun ileri srld. Servet-i Fnun(Gnlk)

1908/10/22

Adliye Nazr'nn, Ermeni Patrik Kaymakaml'na, taralardan dorudan doruya Patrikhne'ye ikyetnmeler gnderilmesinin abes olduunu ve bundan byle, karye ahlisi tarafndan vukubulacak ikyetlerin nahiye mdrlerine ve oradan kazaya ve bylece srasyla alt birimlerden st birimlere gnderilmesi gerektiini sylemesi. Servet-i Fnun

1908/10/22

Ermeni mebuslarn seilmeleri hakknda teekkl eden huss cemiyetin Ermenilerin Meclis-i Mebusan'da takip edecekleri siyasetle ilgili bir de beyanname hazrlamas ve Ermenice gazetelerin bunu neretmeleri. Servet-i Fnun
49

1908/10/23

Arapkir'den Ermenice gazetelere gnderilen mektuplarda; durumun pek acnacak bir halde olduunun belirtilmesi ve hkmet memurlar ile Krt beylerinin eskisi gibi mezalimlerine devam ettiklerinin yazlmas. Servet-i Fnun(Gnlk)

1908/10/23

Dhiliye Nezreti'nin, polisler tarafndan Ermeni yolculara glk karld yolunda, Ermeni gazetelerinin ikayetleri zerine bu gibi uygunsuzluklarn nlenmesi iin gerekli emirleri vermesi. Ermenice gazetelerin polislerin hl bildiklerinden amadklarn ileri srmesi. Servet-i Fnun

1908/10/23 1908/10/24 1908/10/24

Ermeni Patrii ntihab balkl yaz. Servet-i Fnun Ermeni Patrii Kaymakam balkl yaz. Servet-i Fnun Hnakist cemiyetinin Ermeni muhtalar ve mazlumlarnn menfaatine skdar'da Balarba'nda oyunlar oynatmas. Oyun aralarnda ise cemiyet azalarnn nutuklar vermeleri. Servet-i Fnun(Gnlk)

1908/10/24

Tanaksutyun ve Hnakistlerin ehrin deiik yerlerinde konferanslar vererek halk aydnlattklar. Servet-i Fnun(Gnlk) Ermeniler Konferanstan Ne Beklerler balkl Yervant Der Andreasyan tarafndan yazlan makale. Servet-i Fnun stanbul'da toplanan Ermeni muhacirlerinin zamanla problem olmaya balamalar. Ermenice Jamanak gazetesinin Dersaadet'te bulunan bu tip muhacirlerin acele memleketlerine gnderilmeleri lzumunu ileri srmesi. Servet-i Fnun

1908/10/27

1908/10/30

1908/10/30

Seimlerde aznlklarn takip edecekleri politikay belirlemek ve birlikte hareket edebilmek iin Ermeni ve Rumlarn birbirleriyle grmeleri; Ermeni Patrikhnesi tarafndan tayin olunan bir heyetin Rum Patrikhnesi'ne giderek mebuslarn seilmeleri ve adaylarn tayinleri hakknda ittifakla hareket edilmesi hususunda grmelerde bulunmas. Servet-i Fnun

50

1908/10/31

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsi'nin Bb- l'ye sunaca beyannameyi grmesi. Servet-i Fnun

1908/10/31

Ermenice Manzume-i Efkar gazetesinin Ermenilere Berlin Antlamas'nn 61. maddesini unutarak, mterek vatann slah iin Trklerle ortak almalarn tavsiye etmesi. Tanin Ermeni Matbuat balkl yaz. Tanin Aravelk gazetesinin, Harput Trk ve Krtlerinin, Ermeniler aleyhinde bir karklk kardklarn ileri srmesi. Tanin Katolik Ermeni cemaatinin toplanarak, Ayan ve Mebusan Meclisleri iin kimlerin aday olabileceini gizli oyla belirlemesi. Tanin Ermenilerin slhtla ilgili temennleri. (Islht)Tanin Vilyetlerden gelen haberler zerine Ermeni Patrikhnesi'nin harekete gemesi, neler yaplabileceini grmek zere Mill Meclisi toplamas. Mill Meclis'in, Bb- l nezdinde teebbsatta bulunulmas ynnde bir karar almas, Ermenilerle meskn vilyetlerde Ermenilerin hallerinin slah iin iddetli tedbirler alnmasn teklif ederek bu konuda bir temenniyat lyihas tanzim etmesi ve Patrikhne'de bir komisyon tarafndan bu lyihann tadil edilmesi. Tanin

1908/11/01 1908/11/02

1908/11/03

1908/11/04 1908/11/04

1908/11/05

Ermeni Patrik kaymakamnn maiyyetinde bir ok ruhban olduu halde Sadaret'e gelmesi ve sadrazama Anadolu'daki Ermenilerin durumunu izah eden bir muhtra vermesi. Turyan Efendi'nin serian tedbirler alnmasndan bahsederek alelacele bir eyler yaplmazsa durumun daha da ktleeceinden bahsetmesi. Tanin

1908/11/05

Ermeni Patrikhanesi'nin verdii takrri deerlendiren Servet-i Fnun'un, takrrin baz ksmlarn uygulanabilir, baz maddeleri ise eski dmanlklar yeniden alevlendirebilecei endiesiyle uygulanamaz bulmas. Servet-i Fnun

51

1908/11/05 1908/11/07

Ermenilerin ikayetleri balkl yaz. Tanin Ermeni Patrii zmirliyan le Mlakat; Ermeni Patrii Cedidi balkl yazlar. Servet-i Fnun Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsi'nin, 5. toplantda

1908/11/07

zmirliyan Efendi'yi Dersaadet Ermeni Patrikliine semesi ve seim mazbatasnn Ermeni Patrikhnesi tarafndan Bb- l'ye sunulmas. Servet-i Fnun 1908/11/07 Gabriyel Noradunkyan Efendi'nin kendisine yaplan mebus aday olma teklifini ilerinin okluunu gereke gstererek kabul etmemesi. Tanin 1908/11/07 Merutiyetin ilanndan sonra stanbul'a dnen zmirliyan Efendinin ounlukla tekrar stanbul Ermeni Patriklii'ne seilmesi. Servet-i Fnun (Gnlk) 1908/11/09 1908/11/09 Emiyazin Katogikosluu balkl yaz. Servet-i Fnun Anvers ehrinde ikamet eden Ermeni zenginlerinden Mateos Zaryan'n, Ein'de Ermeni muhacirinin almas iin byk bir hal fabrikas kuracana dair sylentiler. Servet-i Fnun Ermeni Patriinin seilmesine dair takrrin Adliye Nezreti'ne gnderilmesi, daha sonra Meclis-i Vkela'da okunmas ve seim muamelelerinin usulne uygun bulunarak onay iin mabeyne gnderilmesi. Servet-i Fnun 1908/11/09 zmirliyan'dan baka kim seilirse seilsin itlaf edileceine dair Ermeni kiliseleri kaplarna yaftalar yaptrld yolunda gazetelerde haberler grlmesi. Takvim-i Vekayi Yaplan tahkikatta; Kumkap Patrikhne Kilise'si dnda hi bir kilisenin kapsnda byle bir yaz olmad, Patrikhne Kilisesi'nin kapsnda ise zmirliyan Efendi'den bakasna oy verilmemesini ieren bir varaka olduu ve gazetelerde grlen yazlarn buradan ktnn anlald. Takvim-i Vekayi

1908/11/09

1908/11/09

52

1908/11/09

Patrik seildikten sonra Paris gazeteleri muhabirlerinden biriyle bir grme yapan zmirliyan Efendi'nin, Ermenilerin topluca oturmu olduklar vilyetlerin ahvli hakknda grlerini aklamas. Servet-i Fnun

1908/11/11

Rum ve Ermeni cemaatleri tarafndan Sadaret'e verilen bir arzuhalde; seim kanununa itiraz edildii, nisbet-i adediyyeden sarf- nazarla nisbet-i dileyi kabule raz olduklarn syledikleri ve bu usule gre Rumlardan 40, Ermenilerden 20 mebus karlmasn istedikleri. Tanin

1908/11/17

Jamanak gazetesinin okullarn yava yava alp, derslere baland u sralarda Ermeni okullarnda okutulan Osmanl dilinin yetersiz olduunu belirtmesi ve bunun da Ermenilerin yksek memuriyetlere gemesine engel olduunu ileri srmesi. Servet-i Fnun

1908/11/21

stanbul'da Meclis-i Mebusan seimlerin tartmal olduu. Pera Rumlarnn, nde gelenlerinin ynetiminde, Bb- l nnde gsteri yaptklar. FA. K, s. 96

1908/11/21

Kumkap'da, Ermeni esnafn gndz megul olmasndan dolay seimlerin geceye ertelendii. Servet-i Fnun

1908/11/22

zmit'te mebusan seimlerinin kanuna muhalif yapldna dair, 5 Ermeni imzasyla Dhiliye Nezreti'ne yaplan ikyet zerine, gerekli tahkikatn yapld ve kanun haricinde hi bir ilem yaplmadnn anlald. Takvim-i Vekayi

1908/11/22

Sivas'tan Manzume-i Efkar gazetesine gnderilen bir mektupta; Ermenilerin mezlim korkusu iinde bulunduklar ve bu yzden klliyetli miktarda silah satn aldklar, Hamidiye Alaylar efrdnn gece kyleri basarak taaddiyatta bulunduklar ve hkmetin gevek davranmasndan dolay Ermenilerin hayatnn tehlikede olduunun ileri srld. Takvim-i Vekayi

53

1908/11/24

Ermenice

Puzantiyon

gazetesinin

seimlerle

ilgili

olarak,

Rumlarn isteklerinin tamamyla hakl ve meru olduunu yazmas. Ermeni Patrii zmirliyan'n Rum Patrikhnesine gidip Yovakim Efendi ile samimi bir grme yapmas, daha sonra Ermeni Katolik Patriini de ziyaret etmesi. Servet-i Fnun 1908/11/24 Kumkap ve civar seimlerinin sona ermesi, Ermeni ve Trk birinci semenlerden ve ahliden oluan bir heyetin oylarn bulunduu sand Bb- l'ye ve ttihad ve Terakki Cemiyeti merkezine getirmeleri, bu heyette, mahalle imamlar, Kumkap Ermeni kiliseleri murahaslar ve Kuds Patriklii Dersaadet vekili ilingiryan Efendi'nin de bulunduu. Servet-i Fnun, Tanin 1908/11/25 Seimler mnasebetiyle tertip edilen alayda bulunan Ermeni ruhn reislerinden birinin, Harbiye Nezreti nnde bir konuma yaparak, mensup olduu Osmanl topran eilip pmesi. Tanin Trkler ve Ermeniler balkl yaz. Tanin stanbul Ermenilerinin gsterili bir alay ile seim sandklarn Bb- l nne getirmeleri, slm ve Hrstiyan din adamlarnn mttefikne gsteriler yapmalar. Servet-i Fnun Ermeni Patrii zmirliyan Efendi balkl yaz. Tanin kinci defa stanbul Ermeni Patrii seilen zmirliyan Efendi'nin, maiyetiyle birlikte padiah tarafndan kabul edilmesi. Tanin Times gazetesinin Rumlarn seimlerde taknd tavr eletirmesi ve bu konuda yazdklar: "Rumlarn ttihad ve Terakki ile anlamamalar bir mebus kaybetmelerine yol am, aklszca hareket ederek Ermenileri de kendilerinden uzaklatrmlardr. Bu seimlerde Ermenilerin kendilerine byk faydas dokunabilirdi. Rumlar Beyolu dahilinde yaplan mntehib-i sn muameltndan pek fazla gcenmiler ve ikayeti olmulardr". Servet-i Fnun 1908/11/29 Vilyet ve sancaklardan Meclis-i Mebusan azalna seilenlerin isimleri. Servet-i Fnun(Gnlk)

1908/11/25 1908/11/26

1908/11/29 1908/11/29

1908/11/29

54

1908/11/30

Ermeni Rahibi Agan Efendi tarafndan Harbiye Nezreti nnde yaplan gsteriye bir karlk olmak zere stanbul kads tarafndan Ermeni Patrikhnesi'ne bir memur gnderilip tebrik ve teekkr edilmesi. Servet-i Fnun

1908/11/9

Aznlklar iin nisb temsil isteyen Rumlarn, Beyolu seimini kanunsuz ilan ederek, protesto gsterileri yapmalar, seimin sekiz gn daha uzatlmasn talep etmeleri. TZT. TSP, s. 162 stanbul'un nfusu hakknda istatistik. Tanin Galatasaray yolunda Ermeni despotunun Osmanl birlii hakknda konumas. Servet-i Fnun(Haftalk), Halkn seim sandklarnn nakli mnasebetiyle stanbul'da oluturlan alaylara byk bir cokuyla katlmas. Servet-i Fnun(Haftalk) Eski stanbul Patrii Ormanyan Efendi'nin, Ermeni Patrikhnesi'ne bir itiraznme vererek, aleyhindeki sulamalar reddetmesi, Patrikhne'nin bu meseleye dair tahkikat ve tedkikat icra etmesini ve yaplan sulama doru grlrse evraknn adliyeye gnderilmesini talep etmesi. Servet-i Fnun (Gnlk)

1908/12/01 1908/12/03

1908/12/03

1908/12/07

1908/12/08

ttihat ve Terakki Partisi'nin stanbul'daki iki Ermeni adayndan biri olan Zohrap Efendi'ye itiraz etmesi, Meclis-i Mebusan'a seilecek Ermeni mebuslarna dair ttihat ve Terakki Cemiyeti adna Mrsel Selim Bey'in, Ermeni Patrii zmirliyan Efendi ile grmesi. Servet-i Fnun

1908/12/10

stanbul'daki seim enlikleriyle ilgili fotoraflarn gazetelerde yer ald. Servet-i Fnun(Haftalk)

55

1908/12/15

Harput'tan yazlan ve Jamanak gazetesinde yaynlanan bir mektupta; oradaki slmlarn gya gizli bir komite tekil ederek Ermenileri katletmek zere tertibatta bulunduklar ve istibdad taraftar olan memurlarn hala memuriyetlerinden karlmamasnn bu olaylara sebep olduunun ileri srlmesi. Takvim-i Vekayi

1908/12/17

Meclis-i Mebusan seimlerini kazananlarn adlar fotoraflarnn gazetelerde yer almas. Servet-i Fnun

ve

1908/12/24

Ermenilerden Edirne mebusu Babikyan, Dersaadet mebusu Zohrab ve Sivas mebusu Dagavaryan Efendilerin fotoraflar. Servet-i Fnun(Haftalk)

1908/12/25

Van Ermeni murahasas tarafndan Patrikhneye gnderilip Dersaadet'te Arevelk gazetesinde yaynlanan mektupta; Vanda Kanun- Esasi'nin ilanndan beri Trklerin Ermenilere kar husumetinin artt ve cinayet faaliyetlerinin oalmakta olduunun ileri srld. Takvim-i Vekayi

1909
1909/00/00 Adana Valisi Cemal Bey'in, Ermeniler ile slmlar arasndaki ilikilerin mkemmel olduunu ve stanbul'daki gazetelerde yer alan rivayetlerin doru olmadn beyan etmesi. Servet-i Fnun stanbulda Hayriye Pazar'nn, Ermeni Tanaksutyun Cemiyeti'nin himayesinde, siyasi olaylardan dolay felaketzede olan Anadolu muhtacninin menfaatlerine mahsus, her gn sabahtan akama kadar ak olduu. Tanin 1909/01/20 zmirliyan Efendi'nin stanbul Ermeni Patrii olduktan ksa bir sre sonra Emiyazin Katogikosu seildii, Ermeni Patrii zmirliyan Efendi'nin Emiyazin Katogikosluu makamna seilmesini Rus arnn tasdik ettii, zmirliyan Efendi'nin de Rus arna bir teekkr telgraf gnderdii. Tanin

1909/01/01

56

1909/01/20

Merzifon'dan Ermenice Arevelk gazetesine gnderilen mektupta; Ermenilerin slmlarn katliam yapaca ayias zerine silahland, mebus seimlerinde Trklerin Ermenileri kandrd ve mebuslar kendilerinin setikleri, Ermenilerin dvlerek ellerinden rovelverlerinin alndnn ileri srld. Takvim-i Vekayi

1909/01/25

Divrii'den Arevelk gazetesine gnderilen bir mektupta; tahsilat iin vergi memurlarnn ahliye zorluklar kard ve eziyet etmekte olduklarnn ileri srld. Takvim-i Vekayi Adanada Trklerle Ermeniler arasnda baz mnferit olaylar olduu, Adana'nn Hamidiye kynde bir Ermeninin ldrld yolunda Puzantiyon gazetesinde kan haber zerine yaplan inceleme sonucunda sulunun adalete teslim edildii. Takvim-i Vekayi

1909/01/25

1909/01/28

Hnak Komitesinin stanbul ubesinin bir aklamas: "lan- Merutiyetten sonra Hnakist Frkasnn hi suikast ve hareket fikri perverde etmediini kati surette beyan etmek lzumunu hissediyoruz. Bu husus hakknda Hnakist komitesi merkezinden btn ubelere malumat ve ak ihtarlar gnderildii gibi verilen konferanslar ile de bu durum aka anlatlmtr. Hatta muahharan Trkiye Hnakist Frkas iin tertip ve neredilen proramn ikinci ksmnda gerekli izahat vardr". Tanin

1909/01/28

Paris-Journal gazetesinin stanbul muhabirinin gazetesine gnderdii bir mektupta; Ermeni Hnakist ve Tanaksutyun partilerinin stanbul'da bir ihtilaf ve itia karmak iin gya bomba ve silah tedarikatnda olduklarn bildirmesi. stanbul'da neredilmekte olan Franszca stanbul gazetesinin buna cevab. Tanin

1909/01/28

Tanin gazetesinin, Hnakist Komitesi'ne isyan ve ihtill isnad etmenin srf iftira ve hezeyan olacan, btn bunlarn ayrlk karmak amacna ynelik bulunduunu ileri srmesi. Tanin

57

1909/01/28

Tm Ermenilerin katogikosluuna seilen zmirliyan Efendi'nin doktorlarnn, onun salnn bu i iin uygun olmadn belirtmeleri ve yeni grev iin stanbul'u terk etmemesini tavsiye etmeleri. Tanin

1909/02/06 1909/02/08 1909/02/09 1909/02/11

Kayseri ayialar balkl yaz. kdam Ermeni askerler balkl yaz. kdam Anadolu Heyet-i Teftiiyyesi balkl yaz. kdam Adana'da Ermenilerle tulumbaclar arasnda atma olduu ve Sis'te Ermeniler zerine silah atld yolunda kan haberler zerine durumun Dhiliye Nezreti'nce Adana vilyetinden sorulduu, gelen cevapta, gazeteye yaz yazan kiinin sabkal, isiz gsz biri olduunun belirtildii, Sis'te ise di nitelikte bir olay olduu ve adliyeye verildii. Takvim-i Vekayi

1909/02/14

Ermeni Tanaksutyun Cemiyeti tarafndan Kadky Ermeni Kilisesinde byk bir konferans verilecei. Tanin

1909/02/17

Ermenilerde askerlik balkl yaznn Ermenice Puzantiyon gazetesinde yer ald. kdam Kayseri Olaylar balkl yaz. kdam Emiyazin Katogikosluu balkl yaz. kdam Van'dan 20 kadar Ermeni mutebern imzasyla stanbul gazetesine gnderilen telgrafnmede; Adilcevaz ve civarnda kyleri yama ve tahrip ettii ileri srlen Hamidiye Alaylar Kumandan Hseyin Paa'nn tevkif edilerek adalete teslim edildii halde affa mazhar olacann renildii, bu haber zerine tabiyyet deitirerek g etmee karar verildii, bunun nlenmesinin yegane aresinin merkumun bu havaliden uzaklatrlmas olduunun belirtilmesi. Tanin

1909/02/21 1909/02/24 1909/02/28

1909/03/01 1909/03/03

Kayseri Vakas balkl yaz. kdam Ermeni mebuslarnn Sadrazam ile mlakat balkl yaz. kdam

58

1909/03/04 1909/03/06 1909/03/15 1909/03/16

Emiyazin Katogikosu balkl yaz. kdam Ahmed Rza Bey ve Ermeniler balkl yaz. kdam Ermeni gazetelerinin grleri balkl yaz. kdam Mu meselesi, bir Ermeni kadnnn din deitirmesi balkl yaz. kdam Ermenilerden asker alnmas meselesi balkl yaz. kdam Ermeni muhacirlerinin dn balkl yaz. Servet-i Fnun Ermeni muhtcni balkl yaz. Servet-i Fnun Ermeni gazetelerinin grleri balkl yaz. kdam Ermeni muhacirleri balkl yaz. kdam Ermenice gazetelerin, Anadolu vilyetlerinde yaplacak olan slhtla ilgili olarak Osmanl hkmetinin eskiden beri ayn politikay takip ettiini, zel bir slht yaplmas gerektii zaman bunu genel bir slht haline dntrdn ve neticede hi bir ey yaplmadn ileri srmeleri. kdam

1909/03/31 1909/04/01 1909/04/01 1909/04/04 1909/04/04 1909/04/04

1909/04/09

Adana'da Cuma gn, sfendiyar ve Rahim ismindeki iki Mslman gencinin Ohannes adnda bir Ermeni tarafndan vurulmasyla olaylarn balamas. SRS. GBGAVTEO , s. 32 Tanaksutyun cemiyeti'nin dzenlenecei. kdam teebbsyle byk bir miting

1909/04/11

1909/04/13

Adana'da Ermenilerin bir ka Mslman ldrdkleri ayiasnn kmas zerine ortaln karmas, bir Ermeninin cesedinin bulunmas zerine de arpmalarn balamas. SRS. GBGAVTEO, s. 32 Hain Ermeni murahas tarafndan Puzantiyon gazetesine gnderilen yaz zerine, gerekli aratrmalarn yaplmas ve Ermenilerin katillerinin yakalanmas. Takvim-i Vekayi Adana Hadise-i Messifesi balkl yaz. kdam
59

1909/04/13

1909/04/18

1909/04/18

Adana'da skynetim ilan edilmesi, Dedeaa ve Gelibolu'dan da 2 tabur askerin vapurla Mersin'e sevkine balanmas, 5. Ordu'dan da 5 tabur asker sevkine balandnn haber alnmas. kdam

1909/04/18

Dhiliye Nezreti'nin, Adana'da bulunan konsoloshneler ile din messeselere dokunulmamas iin gayret sarfedilmesi yolunda Adana vilyetine bir uyar telgraf gndermesi. kdam

1909/04/18

Ermeni patrik kaymakam Ohannes.Efendi'nin Adana Ermeni murahaslna ektii telgrafta; atmalara bir an nce son verilerek skunetin salanmasn tavsiye etmesi ve byle bir hrriyet zamannda merutiyete muhalif bir durumun ortaya kmasn anlayamadn beyan, ayrca eyhlislam tarafndan da Mslman ahliye vesyy lazime icra edildiini bildirmesi. kdam

1909/04/18

Osmanischer Lloyd gazetesine gelen haberlere gre; Adana'da karklklarn devam ettii Adana'dan Mersin'e gelen trene ate ald ve herkesin can ve malnn tehlikede olduu. kdam, eyhlislamn Adana mftsne bir telgraf ekerek devam etmekte olan arpmalarn eriata aykr olduunu belirtmesi, Hrstiyanlarn hukukunu muhafazann da dinin emirlerinden olduunu belirterek olaylarn durdurulmas iin Mslman ahliye telkinatta bulunmasnn istemesi. kdam

1909/04/18

1909/04/19

5.Ordu ve Adana valiliinin Adana'da meydana gelen olaylarn nlendiini bildirmesi. Takvim-i Vekayi Adana Hadise-i Messifesi balkl yaz. kdam Adana'da durumun yatmaya balamas. SRS. GBGAVTEO, s. 32 Ermeni Katolik Patrii'nin Bb- l'ye gelerek Sadrazam ziyaret etmesi ve mahall Katolik patrikliine bir telgraf ekerek, Hrstiyan ahliye nasihatta bulunulmasn istemesi. kdam Adana Ahvli ve Mersin Ahvli balkl yazlar. kdam

1909/04/19 1909/04/19 1909/04/19

1909/04/20

60

1909/04/20

Adana'da katliam olduu yolunda Mersin'den Kayseri'ye gelen bir telgrafn ehirde heyecanl bir durum yaratt, Ermenilerin bir ka saat dkkanlarn kapattklar, fakat valinin basiretli ve tedbirli davranlar sayesinde dkknlarn tekrar ald. kdam lk gelen haberlere gre olaylarda lenlerin saysnn 1000 civarnda olduu. kdam Karklklar srasnda iki Amerikal misyonerin ikametghlar civarnda fakir bir slm kadnnn tutumu olan evini sndrmeye alrken vurulup lmeleri. kdam

1909/04/20

1909/04/20

1909/04/22 1909/04/22

Adana Ahvli. kdam Adana murahas vekili tarafndan 19 Nisan'da Ermeni

Patrikhnesi'ne ekilen telgrafta "Zayiat ve telefatn miktar imdilik belli deildir. Musibete urayanlar ve mlteciler iin acilen yardm gelmezse bu miktarn daha da artabileceinin" bildirilmesi. kdam 1909/04/22 Ermeni Patrikhnesi'nin Adana'ya bir heyet gndermeye karar vermesi. kdam Patrikhne kap khyasnn Sadarete mracaat ederek, Adana'da meydana gelen karklklardan zarar grenlere kafi miktar ine verilmesini istemesi. kdam Hain'den gelen bir telgrafta, halkn korkudan evlerinden kamad ve yeni bir slm saldrs beklendiinin belirtildii. kdam 1909/04/23 Mstf Sis Katogikosu Sehak imzasyla Kozan'dan ekilen telgrafta, ehrin her tarafnda karklklar ktnn belirtildii, cilen yardm gnderilmesi ve tedbir alnmasnn istendii. kdam

1909/04/22

1909/04/23

61

1909/04/25

Yeni gelen asker birliklerin Adana'ya varmalarndan hemen sonra, Ermeni genlerinin askerlere ate atklar, bu esnada Rumeli askerlerinden 15 erin ld, ehirde durumun yeniden kart, olaylarn tm gece srd, ehrin yarsnn yand, yanan binalar arasnda ifa evleri, kiliseler, camiler ve misyon binalarnn da bulunduu. SRS. GBGAVTEO, s. 37, 38

1909/04/27 1909/04/28 1909/05/00 1909/05/01 1909/05/01

Adana Vakas balkl yaz. Sabah Ermeni Gnllleri balkl yaz. kdam Meclis-i Mebusanda Adana Olaylarnn grlmesi. kdam Adana Ahvli balkl yaz. kdam Ermeni Patrik Kaymakam Aroroni Efendi'nin, Adanadaki mahall Dvn- Harbe gvenmemesi ve stanbul'dan bir Dvn- Harbin gnderilmesini istemesi. kdam

1909/05/02

Adana olaylarn protesto etmek amacyla, Fransa'daki Ermenilerin bir miting yapmaya karar vermeleri ve burada alnacak kararlar da Osmanl Hkmeti'ne telgrafla bildirmeyi kararlatrmalar. kdam

1909/05/02

Manzume-i Efkar gazetesinin, Adana'da durumun sylenildiinden daha vahim olduunu yazmas, bir dvn- harbin serian tekil olunarak, bata vali olmak zere btn sorumlularn cezalandrmas gerektiini ileri srmesi. kdam Adana olaylar zerine stanbul'da, Beyolu Kilisesi'nde, yaklak 4000 kiinin katld bir miting yapld, Padiahn yaveri Remzi Bey'in de mitinge katld, ayrca mitingde Niyazi ve Enver beylerin de hazr bulunduu, Hnak komitesi azasndan birisinin Adana'daki olaylarn irtica taraftarlarnn eseri olduunu ve merutiyetin temin-i esasna allmasn btn Ermeni vatandalara tavsiye ettii, Doktor Rza Tevfik Bey'in de Adana'da akan kanlarn unsurlarn birliine hizmet edeceini syledii. Tasvir-i Efkar

1909/05/03

62

1909/05/03

Mersin'e gelen talyan, ngiliz, Fransz ve Alman zrhl kumandanlarnn Adana'ya giderek orada asayiin salandn grmeleri, sonra yneticileri kutlamalar ve tekrar Mersin'e dnmeleri. Takvim-i Vekayi

1909/05/03

Olaylarn alnan nlemler sayesinde ksa bir zaman iinde kontrol altna alnmas. Gelen haberlere gre Kozan sancanda skunetin 24 saattir saland, olaylar srasnda Hain Ermenileri tarafndan Redif askerleri ve jandarmalardan alnan 14 tfein Ermeni murahasas tarafndan teslim edildii. Takvim-i Vekayi

1909/05/04 1909/05/04 1909/05/04

Adana olaylarnn Msr'da da tesirlerini gsterdii. Sabah Adana Vukuat balkl yaz. Sabah Korunmasna ramen Cizvitlerin okulunun gece ksmen yaklmas, sulularn yakalanmas iin de gerekli aratrmalarn yapld. Takvim-i Vekayi Adana'da yetkililerin Ermeni ve Mslmanlar arasndaki

1909/05/05

soukluu azaltmak iin, taraflarn eraf ve sz geen byklerine gerekli uyarlar yapmalar, cami ve ibadet yerlerinde halka tler vermeleri, huzur ve gvenliin srekli devam etmesine almalar. Takvim-i Vekayi 1909/05/06 Beyolu'nda, Balkpazar'nda bulunan Ermeni Kilisesi'nde stanbul mebusu Zohrab Efendi'nin bakanl altnda 1909 senesi balangcndan itibaren Hrstiyanlardan ve bilhassa Ermenilerden asker alnmasn hkmetten istirham iin bir miting yaplmas. Servet-i Fnun (Haftalk) 1909/05/06 Paris'teki Ermeniler ve ttihad ve Terakki Cemiyeti balkl yaz. Sabah Adana Muhtacn in balkl yaz. Sabah Hkmet yetkililerinin Adana'da din ve mezhep ayrm gzetmeksizin halkn elindeki btn silahlar toplamaya balamas. Takvim-i Vekayi
63

1909/05/08 1909/05/11

1909/05/16

Adana'nn Kars kazasnda bulunan Hainlilerden 700 kadarnn memleketlerine gnderilmesi. Takvim-i Vekayi

1909/05/17

Rumeli subaylarndan meydana gelen ve Mirliva Kenan Paa bakanlnda bir Dvn- Harb Heyeti'nin tekil edilerek hemen Adana'ya gnderilmesi ve vazifesine balamas. Tanin Amerika Hkmeti'nin, Adana muhtacini iin 50.000 dolar yani 10.000 ngiliz liras vermesi. Rusya Hkmeti'nin de 5.000 frank yardm stanbul Bykelisi Zinovyef vastasyla Katogikos zmirliyan'a vermesi. Tanin

1909/05/18

1909/05/20

Tiflis Belediye Bakan muavini Aleksander Hadisyan'n "Trkiye'de nfuz sahibi olan Gen Trkler, Ermenileri muhafaza edip korumak mecburiyetindedirler. Bizim yegne midimiz onlardadr. Onlara gvenmeliyiz" demesi. Tanin Hseyin Cahid'in, Adana olaylarn Abdlhamid'in bir eseri olarak grmesi, 33 yllk saltanatndaki btn cinayetlerini unutturacak umm bir ktal tertip ederek hrriyet fikirlerini kan tufan iinde bomak istediini yazmas. Tanin

1909/05/23

1909/05/23

Adana olaylar srasnda yerlerinden ayrlmak zorunda kalan ailelerin kylerine geri yollanmas, hayatn giderek normale dnmeye balamas. Takvim-i Vekayi

1909/05/23

Adanaya soruturma iin stanbul'dan gnderilen Dvn- Harbin, olaylar nedeniyle yalnz Adana'da 130 Mslim, 95 gayr-i mslimi tutuklamas. Takvim-i Vekayi Adana olaylaryla ilgili Vali Cevat Bey'in grleri. Tanin Dhiliye Nazr Ferid Paa'nn telefat miktar ile ilgili olarak bilgi verirken, elinde yeterli bilgi olmadn ve gerekli tahkikatlarn henz tamamlanmadn syleyerek, kesin cevaplar vermekten kanmas. Tanin

1909/05/24 1909/05/24

1909/05/25

Hain'de hrszlk ve adam ldrme sularndan 23 gayr- mslim, 22 Mslimin tutuklu bulunduu. Takvim-i Vekayi

64

1909/05/26

Olaylar srasnda alkonan mal ve eyalarn sahiplerine datlmas ve silah toplama iinin devam etmesi. Takvim-i Vekayi Adana olaylarnn nedenlerini ve geliimini soruturmak, sulular tesbit ederek cezalandrmak iin blgeye askeri bir mahkeme gnderilmesinin kararlatrlmas. Tanin

1909/05/28

1909/05/28

Osmanl Hkmetinin harekete geerek Adana olaylaryla ilgili olarak Paris Osmanl Sefareti vastasyla btn yabanc gazetelere bir tebligat gndermesi. Tanin Adana olaylarnda medhaldar olup, Mara'a kaan 60 kiinin tutuklanp Dvn- Harbe teslim edilmeleri. Tanin Ermeniler ve Rusya himayesi balkl yaz. Tanin Druak Ermeni Komitesi'nin, Paris Osmanl Sefareti tarafndan Temps gazetesine verilen 24 Mays tarihli notay ayn gazeteye gnderdii bir mektupla protesto etmesi ve bu telgraf eletirmesi. Tanin

1909/05/30

1909/05/30 1909/06/01

1909/06/03

Adana'da cereyan eden olaylarda teviki ve medhaldar olduklar Dvn- Harb-i rfi gayr- mslim olmak de 15 sene mddetle olmak zere ve bu tahkikat ile anlalan 9'u Mslman, 6's zere toplam 15 kiinin idama ve 6 kiinin kree mahkum olmalar. Dierlerine ibret gibi olaylarn bir daha tekrarn nlemek

maksadyla idam hkmnn icra edilmesi ve sulularn halka tehir edilmek zere ehrin muhtelif noktalarna aslmalar. Tanin 1909/06/03 Galata'da Osmanl Ticaret Odas'nda Adana ve Halep'te zarar grenlere yardmda bulunmak zere oluturulan beynelmilel komisyonun toplantlar yapmas. Tanin 1909/06/05 Adana'da nemli noktalara karakollar kurulmas, ba ve baheler arasnda devriyeler gezdirilmeye balanmas. Takvim-i Vekayi Emiyazin Katogikosluuna tayin olunan zmirliyan Efendi'nin, yeni grevine gitmeden nce Padiah tarafndan kabul edilmesi, iltifata nil olmas ve huzurda bir konuma yapmas. Tasvir-i Efkar
65

1909/06/05

1909/06/07

Adana merkezde ve bal bulunan yerlerde 445 mslim ve 117 gayr-i mslim tutukland. Tasvir-i Efkar Ceride-i arkyye ve Manzume-i Efkar gazetelerinin; Adana'da Ermenilerin tutuklandklarn, slmlardan olayda giriimci olanlarn bile serbest braklmakta olduunu, hkmetce ihtiya sahiplerine yaplan yardmn yetersiz olduunu iddia etmeleri. Tasvir-i Efkar

1909/06/07

1909/06/08

Dersaadet ve Tevabii Ermeni Patriklii'ne zmir murahasas Turyan Efendi'nin tayin olmas. Tanin

1909/06/08

Ermeni Patrikhnesi'nin, Patrik kaymakam vastasyla Sadaret'e ve Dhiliye Nezreti'ne bir takrr vermesi ve bir ok konuda ikyeti olmas. Tanin Ermenilerce Adana'ya gnderilen ahslarn bir takm almalar yaptktan sonra Mersin'den Kumkap Patrikhnesine Trkleri sulayan mufassal bir rapor gndermeleri. Tanin

1909/06/08

1909/06/08

Osmanl Hkmetinin, stanbul gazetelerinin, Adana olaylaryla ilgili olarak kamuoyunu olumsuz etkileyecek yazlar yazmamasn istemesi. Takvim-i Vekayi

1909/06/09

Bb- l'nin, Adana'da meydana gelen messif olaylarn tekrarna imkan kalmayacak ekilde imha ve izalesi zmnnda, hkmetin politikasyla ilgili olarak Adana vilyetine bir telgraf gndermesi. Tanin

1909/06/10

Adana'da Divn- Harb-i rfi kararyla 9'u Mslman ve 6' s Ermeni olarak 15 kiinin idam cazasna mahkum edilerek aslmalar ve dier 6 Mslmann mebbeden krek cezasna arptrlmalar, Ermenice Manzume-i Efkar gazetesinin Bb- l'nin bu olaydan haberdar olmadn, buna dair evrakn henz gelmediini ve bu konuda padiah iradesinin henz yaynlanmadn iddia etmesi. Tasvir-i Efkar

1909/06/11

Adana ahvli hakknda; Adana'da 6 Ermeninin mahkumiyeti; Trkler-Ermeniler; Adana fecayi' balkl yazlar. Tanin

66

1909/06/11

Adana olaylar nedeniyle ticaretin durduu, tccarn borlarn deyemez hale geldii ve bu gibilerin borlarnn ertelenmesinin hkmetten istendii. Takvim-i Vekayi

1909/06/11

Adana'da 6 Ermeninin Adana Dvn- Harbi'nce idama mahkum edilmesi haberinin Patrikhne'ce duyulmasndan sonra, kap kahyas Kamer irinyan Efendi'nin Sadaret'e bir takrr vererek durumu protesto etmesi, ahit olarak kullanlan ingene ve kzlbalarn zaten yamaya katlanlardan olduunu ileri srmesi ve yeniden tarafsz bir tahkikat yaplmasn istemesi. Tanin

1909/06/11

Matin gazetesi muhabirlerinden birinin mensup olduu gazeteye musibetzede bir kadnn azndan yazd mektupta; olaylar tek tarafl ve abartl bir ekilde anlatmas ve olaylarn sulusu olarak Mslmanlar gstermesi. Tanin

1909/06/13

Adana olaylaryla ilgili Matin gazetesinde kan yaz zerine Tanin ile Jamanak arasnda polemik balamas. Tanin Dvn- Harb Bakanl'nn, Adana Ermeni Murahas Mueg'in, Osmanl memleketinden bir ksmn ayrmak teebbsnde bulunmak ve iki unsur arasnda kargaalk karma ve nifak sokma cinayetleriyle kanun nnde sulu bulunduunu belirtmesi ve bu fiilinden dolay Adana Dvn- Harbi rfi'sinde, Mlkiye Ceza Kanununun 56. maddesi hkmne dayanarak, cinayetle yarglanmasna karar vermesi, hakknda yakalama mzekkeresi tanzim etmesi. Tasvir-i Efkar

1909/06/14

1909/06/15

Adana'da alnan hayvan ve eyalarn sahiplerine geri verilmesi. Takvim-i Vekayi

1909/06/15

Jamanak gazetesinin "Trkler ve Ermeniler" balyla yaynlad yazda; ta balangcndan itibaren Ermenilerin bu vatana ballklarn belirterek hi bir kuvvetin Ermenileri bu vatandan ayrp, uzaklatramayacan ileri srmesi. Tasvir-i Efkar

67

1909/06/15

Jamanak'n sulamalaryla ilgili olarak Tanin'in, Jamanak gazetesinin kendi ahsiyeti hakknda yazdklarna cevap vermeye tenezzl etmediini belirtmesi. Tanin

1909/06/18

Olaylarda giriimci olmalarndan dolay Dvn- Harb-i rfi'nin kararyla 28 Mays'ta ehrin eitli yerlerinde idam edilenlerin isimlerini ve crmlerini gsteren cetvel. Tanin

1909/06/19

Standart gazetesinin, stanbul muhabirinin gnderdii habere dayanarak Adana olaylar ile ilgili grlerini aklamas. Standart gazetesinin bu haberde Adana olaylarnn sorumlusu olarak eski hkmeti gstermesi, sonra da ttihad ve Terakki Cemiyeti'nin sorumlu olduunu ne srmesi. Tasvir-i Efkar

1909/06/24

Azadamard gazetesinin ilk nshasnn ba makalesinden baz ksmlar; "Osmanl memleketinde unsurlar arasnda hakiki bir kardelik ve uyumun tesisi ve salamlatrlmas iin elimizden geldii kadar alp bundan hi vazgemeyeceiz", "Unsurlar arasnda fesat ve ayrlk tohumlarnn ekilmesine alanlarla aktan aa mcadele edip memleketimizin hakiki ve bal bulunduumuz hkmetin bal evlatlar olduumuzu bilfiil gstereceiz. Bazlarnn hastalkl dncelerine ramen Ermeniler hissen, fiilen, kalben u aziz vatana bal olduklarn delillerle ispat edip fesat rtlerini yrtmaa alacaz", "hedef ve maksadmz hizmet, itaat ve hakikattir". Tasvir-i Efkar

1909/06/28

Ermeni Patriklii'nce Adana'ya gnderilmi olan heyetin geri dnmek zere Mersin'den yola kmas. Tasvir-i Efkar Harbiye Nezreti'nin, Dvn- Harb hakkndaki sulamalar zerine, Adana Kuva-y Mrettibe Kumandanl'ndan durumu sorarak iin asln renmeye almas. Tasvir-i Efkar

1909/07/02

1909/07/03

Ermenilerin Osmanl lkesinin eitli yerlerinde karklklar karma teebbsnde bulunduklarna dair, Viyana'da nerolunan haberin Ermenice gazeteler tarafndan hemen tekzib edilmesi. Tanin

68

1909/07/06

Ermeni felaketzedelerine yardm amacyla Katogikos zmirliyan Efendi'nin de 300 Ruble gndermesi. Yeni Tasvir-i Efkar

1909/07/06 1909/07/06

Ermeni patrii ile mlakat balkl yaz. Tanin Karklklardan dolay vilyet merkezinde 256 mslim ve 43 gayr-i mslim ve Kozan, Cebel-i Bereket ve Mersin sancaklarnda 245 mslim ve 62 gayr-i mslim, toplam 501 mslim ve 105 gayri mslim mevkuf olduu. Tasvir-i Efkar

1909/07/06

Sivas'tan 300'den fazla Ermeni ailesinin Amerika'ya ge hazrlanm olduklar, huss bir vapur ile Samsun iskelesinden Marsilya'ya gitmek zere hareket edecekleri. Tasvir-i Efkar Adana'dan dnen Agob Babikyan'n tahkikatla ilgili grlerini gazeteler vastasyla kamuoyuna aklamas, olaylarda lenlerin saysnn toplam 20.008 kii olduunu ileri srmesi, Babikyan Efendi'nin, bunlarn 620'sinin Mslman, geri kalan 19.400'nn gayr- Mslim olduunu iddia etmesi. Tasvir-i Efkar

1909/07/08

1909/07/08

Babikyan Efendi'nin Adana'dan geri dn sebebini, tahkikatn bitmi olmas ve yaplacak bakaca bir i olmamas olarak gstermesi. Tasvir-i Efkar Babikyan Efendi'nin Dvn- Harbin datlacan ve umum heyet azasnn da kendisiyle ayn fikirde olduunu sylemesi. Tasvir-i Efkar Babikyan Efendi'nin Ermenilerin Kilikya havalisinde istiklallerini ilana tasadd ettikleri iddiasn iddetle reddetmesi. Mueg Efendi'nin olaylarda teviki olmadn, hatta ileride olaylar kabilecei konusunda valiyi uyard halde valinin gerekli tedbirleri almadn beyan etmesi. Tasvir-i Efkar

1909/07/08

1909/07/08

1909/07/11 1909/07/12

Ermeniler ve Rumlarla Trkler balkl yaz. Tasvir-i Efkar Adana eski valisi Cevad Bey'in, Tasvir-i Efkar'a gnderdii bir yazda; 25 Haziran'da Agob Babikyan'la yaplan mlakattaki baz hususlara cevap vermesi. Tasvir-i Efkar
69

1909/07/12

Tasvir-i Efkar gazetesi'nin Babikyan Efendi'den sonra Adana olaylar ile ilgili olarak Tahkik Heyeti Azasndan Faik Bey'le de grmesi. Faik Bey'in Adana ahlisinden slm, Hrstiyan umum telefatn toplamnn 6000 kadar olduunu beyan etmesi. Yeni Tasvir-i Efkar

1909/07/13

Adana'ya gnderilmi olan Tahkik Heyeti'nin yapt tahkikatla ilgili olarak Bb- l'ye bir fezleke gndermesi. Meclis-i Vkela'da okunan tahkikat fezlekesine gre daha nce susuz bulunanlarn Adana Dvn- Harb-i rfi'sinde yeniden yarglanmalarnn istenmesi. Tasvir-i Efkar

1909/07/13

Tanin gazetesinin Bae kazas mftsn adeta hedef gstermesi ve onunla ilgili bir ok iddialarda bulunmas. Tanin Tebea-i gayr-i mslimenin askerlii ve Adana hadise-i messifesi hakknda balkl yazlar. Tasvir-i Efkar Adana olaylaryla ilgili Dvn- Harbin gr ve dnceleri. Tasvir-i Efkar Meclis-i Vkela'nn, Adana olaylaryla ilgili olarak Dvn- Harblerin vermi olduklar kararlarn derhal dzeltilmesini istemesi. Tasvir-i Efkar Erzin'de bulunan kinci Dvn- Harb-i rfi'nin karar gereince, beraet etmi olan Cebel-i Bereket sanca eski mutasarrf Asaf Bey'in de vali ve kumandanla birlikte Adana'da yarglanmalarna karar verilmesi. Bu kiiler hakknda Adana Dvn- Harbi'nce verilen hkmleri kapsayan mazbatalarn da tehir olmas. Tasvir-i Efkar

1909/07/13

1909/07/16

1909/07/16

1909/07/18

1909/07/18

Sleyman Nazif'in Ermenilerin Gney Amerika'ya g etmek istemelerini uygulanabilecek bir karar olarak grmemesi. Tasvir-i Efkar

70

1909/07/19

Ermeni Patrii Turyan Efendi'nin, iki metropolitin Patrikhne'ye bilgi verilmeksizin tutuklanm olmasndan dolay itiraz etmesi. Bunun zerine Dhiliye Nazr Ferid Paa'nn meselenin tedkik edilerek aydnlatlacan vaat etmesi, metropolitlerin tutuklanma sebeplerinin acele bildirilmesi hususunda mahall hkmetlere emir vermesi. Tasvir-i Efkar

1909/07/21

Adana Dvn- Harbi'nin, Babikyan Efendi'nin gazetelerdeki neriyatndan mteessir olmas ve buna bir cevap yollamas. Tasvir-i Efkar Agob Babikyan'n Dvn- Harb heyetlerinin almalarna ve kararlarna ynelik sert bir aklama yapmas, tahkikatla ilgili grlerini gazeteler vastasyla kamuoyuna aklamas ve Trklerin byk tepkisiyle karlamas ve Dvn- Harbi tarafgirlikle itham etmesi. Tasvir-i Efkar

1909/07/21

1909/07/24

Ermeni Patrikhnesi'nin, Bb- l'den, Kafkasya'dan peyderpey doduklar yerlere dnen Ermenilere gsterilmesini istemesi. Tasvir-i Efkar hkmete kolaylk

1909/07/24

Patrik Efendi'nin mracaat zerine Maliye Nezreti'nden Halep muhtacni iin 200.000, Adana muhtacni iin 500.000 gm gnderilmesi. Tasvir-i Efkar Cebel-i Bereket Dvn- Harbi'nce beratna karar verilen eski Mutasarrf Asaf Bey'in tekrar tevkifinin Meclis-i Vkela'ca vilyete yazlmas, Vali Mustafa Zihni Paa'nn bu karara uymamas, "kanun hilafna emirler icra suretiyle mesuliyete itirak edemeyeceini" cevaben bildirmesi. Tasvir-i Efkar

1909/07/28

1909/07/30

Adana ahvli ve vilyetler ve Adana facias hakknda iki vesika balkl yazlar. Tanin "Adana Facias Hakknda ki Rapor" balkl yaz. Tanin

1909/07/30

71

1909/07/30

Dvn- Harb-i rfi ile Bb- l Tahkik Heyeti'nin raporlarnda Adana mahall hkmetinin aczi ve idari ynden yetersizlii ortaya konulmas, bunun olaylarn esbab ve zuhurunda nemli rol oynadnn ortak kanaat olarak vurgulanmas. Tanin

1909/07/31 1909/08/04

Babikyan Efendi'nin izahnmesi. Tasvir-i Efkar Kumkap Ermeni Patrikhnesi'nde Edirne Mebusu Babikyan Efendi'nin cenaze merasiminin yaplmas. Agob Babikyan Efendi'nin cesedine otopsi yaplmas. Tasvir-i Efkar

1909/08/05

len Babikyan Efendinin kzlar ve biraderi Ohannes Efendi'nin, Babikyan'n Adana'da yapt teftiat ve tetkiktna dair hazrlad raporun tamamlanm olduunu, mhrl olarak kendilerinde mahfuz bulunduunu ve lzumu halinde mezkur raporu Meclis-i Mebusan Bakanl'na takdim etmee hazr olduklarn sylemeleri. Tasvir-i Efkar

1909/08/09 1909/08/10

Adana olaylaryla ilgili Meclis-i Vkela karar. Tasvir-i Efkar Adana vilyetinde ihtiya sahipleri iin, yardm suretiyle ve bor olarak datlmasna izin verilen paralarn abuk ve salim bir surette datlmas, mevsim gemeksizin gerekli yerlerin tamir ve ins hususlarna nezaret etmek zere bir komisyon tekiliyle abuk olarak vazifeye balattrlmas. Tasvir-i Efkar

1909/08/10

Adana olaylaryla ilgili olarak Sadaretten vilyetlere gnderilen tahrirat- ummyye. Tasvir-i Efkar Adana olaylaryla ilgili Meclis-i Vkela'da mnakaa. Tasvir-i Efkar Adana olaylar ve Murahas Mueg balkl yaz. Tasvir-i Efkar Adanaya yeni atanan vali ile mlakat balkl yaz. Tasvir-i Efkar

1909/08/11

1909/08/24 1909/08/27

72

1909/09/04

Azadamard gazetesinde yaynlanan ve Adana olaylar srasnda alnan baz mallarn Sivas'a gtrlerek satld yolundaki iddialar zerine gerekli aratrmalarn yaplmas. Takvim-i Vekayi

1909/09/07

31 Mart vakas ve Adana olaylarn bir ikaz olarak deerlendiren ttihad ve Terakki Cemiyeti ile Ermeni Tanaksutyun Komitesi'nin ibirlii yaparak elele almaya karar vermeleri. Tanin; EU, TEEM, s. 574, 575

1909/09/07

Adana olaylarndan dolay Meclis-i Vkela kararyla ikinci defa yarglanan vali, eski kumandan ve dier ahslarn mahkemelerinin sona ermesi. Yeni Tasvir-i Efkar Adana Valisi Zihni Paa'nn, olaylarda lenlerin miktarn beyan etmesi: "Mslman 1186, gayr- mslim 5243 olmak zere toplam 6429 kii lmtr". Tanin Adana Valisi Cemal Bey'in bildirdiine gre; yanm olan binalarn yeniden inasna baland, adrlarda yaayan ahlinin ehir dahilindeki evlere yerletirildii ve adrlarda yaayan kimse kalmad. Tanin

1909/09/07

1909/09/08

1909/09/09 1909/09/09

Ermeni Patrii'nin istifas balkl yaz. Tasvir-i Efkar Sleyman Nazif'in, Ermeni patriinin istifa etmesini eletirmesi. Tasvir-i Efkar

1909/09/11

Ermeni Patrii'nin Adana olaylar ile ilgili olarak Osmanl Hkmeti'nin Ermenilerin mracaatlarn gz nne almadn ileri srerek, bu tutumu protesto etmek maksadyla 7 Eyll 1909 tarihinde istifasn Sadaret'e sunmas. Tanin

1909/09/12

Adana'ya gelerek Ermenileri ziyaret eden Sis Ermeni katogikosunun yaplanlardan ve Adana'nn yeniden imar edilmesinden duyduu memnuniyeti bildirmesi. Takvim-i Vekayi

1909/09/13

Adana olaylar srasnda mallar yananlar ile hkmetten yardm gren mal ve toprak sahiplerine iki yl iinde parasz, toplu olarak tapu verilmesinin kararlatrlmas. Takvim-i Vekayi

73

1909/09/14 1909/09/14

Deba gazetesinin Trkiye ahvliyle ilgili yazs. Tasvir-i Efkar Journal des Debats gazetesinin Adana olaylaryla ilgili olarak yazd yazsnda, Ermeni Patrii Turyan Efendi'nin memuriyetinden istifasn deerlendirmesi ve bu istifay biraz mbalaal bulmas. Tasvir-i Efkar Adana valisi Cemal Bey'in bir Dar'l-eytm yaptrmas. Tanin Ermeni Katolik Patrii Sabagyan Efendi'nin, Ermeni Katolik cemaati Meclis-i Ummsi tarafndan grevinden alnmas. Serveti Fnun Adana'da evsiz kalanlara yardm amacyla ayrlan 100 lirann halka datlmas. Takvim-i Vekayi Azadamard gazetesinin, Amerika'daki btn Ermenilerin

1909/09/15 1909/09/23

1909/09/26

1909/10/02

memleketlerine dnebileceklerini yazmas, Tanin gazetesinin de Azadamard'n bu grne katlmas ve Ermenilerin artk hr olan yurtlarna dnmemeleri iin hi bir sebep kalmadn belirtmesi. Tanin 1909/10/03 Osmanl Hkmeti'nin, Ermenilerin honutsuzluuna sebep olacak bir harekette bulunmamak maksadyla bir mddet Adana Dvn- Harbi kararn uygulamaya koymamas, Adana'dan stanbul'a dnen memurlarn verilen kararlarn uygulamaya konulmasnda srar etmeleri zerine alnan kararlarn tasdiklenerek padiaha arz olunmas ve bu son hareketin Patriin istifasna yol amas. Yeni Tasvir-i Efkar 1909/10/03 Temps gazetesinin Adana olaylar ile ilgili olarak "Ermeni Meselesi" balyla yaynlad yaz. Yeni Tasvir-i Efkar Ermeni Patrii Turyan Efendi'nin istifa yazs ve buna Adliye ve Mezhip Nezreti'nin verdii cevap. Tanin

1909/10/05

74

1909/10/05

Meclis-i Vkela'nn yapt son toplantda, Patrik Efendi'nin istifasn geri alarak grevine dnmesinin istenmesinin kararlatrld ve bunun da Patrie bildirildii. Tanin

1909/10/08

Adana hadisesinden dolay Erzin Dvn- Harbi'nce mahkum edilip Bodrum hapishanesinde bulunan ahslarn affedilmesi. Servet-i Fnun (Haftalk)

1909/10/09

Ermeni Patrii Turyan Efendi'nin, La Turquie gazetesi muharrirlerinden biriyle yapt konumada "Son takrr zerine hkmetten vaki olan cevab kafi grmedik. Hkmet daima parlak cmlelerle artk Trk, Ermeni ve Rum kalmam olduunu, lkede yaayan bilcmle ahlinin yalnz Osmanl saylarak itibar gsterileceini ve o suretle fark gzetmeksizin adaletin uygulanacan iddia ediyorsa da srf nazariyat kabilinden olan bu szlere kar daha ikna edici ve gerek teminat talep ediyoruz" dedii. Yeni Tasvir-i Efkar

1909/10/10 1909/10/13

Hseyin Cahid'in Patriin istifas ile ilgili yazs. Tanin Sis Katogikosu Sehak Efendi'nin Patrikhne Meclis-i Muhtelitine istifasn gndermesi. Tanin Vilyetlerde bulunan Ermeni murahasalarnn da istifa edecekleri sylentilerinin yaylmas. Tanin Ermeni Patriinin istifas meselesi balkl yaz. Tasvir-i Efkar Adana'da durumun ktletiine ve Trklerle Ermeniler arasnda bir msdeme kacandan korkulduuna dair, Ermeni gazetelerinde kan haberlerin aslsz olduunun Adana Valisi Cemal Bey'den gelen telgraflardan anlalmas. Tanin

1909/10/13

1909/10/14 1909/10/21

1909/10/22 1909/10/22

Ermeni Patriinin istifas meselesi balkl yaz. Tasvir-i Efkar La Turquie gazetesinin Ermeni Patrii Turyan Efendi'nin istifasn geri alacan yazmas. Yeni Tasvir-i Efkar Ermeni Patrii Yeia Turyan Efendi'nin istifa meselesi balkl yaz. Tasvir-i Efkar
75

1909/11/09

1909/11/10

Azadamard gazetesinin Malatya'da bulunan bir ok Ermeni gencinin Amerika'ya g etmekte olduklarn yazmas ve bundan vatann zarar greceini beyan ederek, Ermenileri ge Harput murahasasnn tevik ettiini ileri srmesi. Tanin Ermeni gazetelerinin yazdna gre, evvelce g etmi olan 900 Ermeninin eski vatanlarna dndkleri. Tanin Yeni bir patrik semek iin vilyetlerdeki piskoposlarn stanbul'a arlmalar. Tanin

1909/11/13

1909/11/18

1909/11/23

Adana olaylar hakknda Times gazetesinde kan yaz. Tasvir-i Efkar Londra'da mukim Osmanl Sefiri tarafndan verilen bilgiye gre, Meclis-i Mebusan tarafndan Adana felaketzedelerinin ihtiyalarn gidermek iin harcanmasna izin verilen 100.000 lirann byk bir ksmnn harcand, felaketzedelere evler yapld gibi erzak ve saire tedarik edildii, K gelmeden nce meskenlerin tamamlanabileceinin Adana valisi tarafndan bildirildii, Ermeni Muhibleri adl cemiyet-i hayriyye tarafndan gnderilen bir mektupta da Adana valisi ile Osmanl Hkmeti'nin ok sk bir ekilde altklarnn belirtildii. Yeni Tasvir-i Efkar

1909/11/23

1909/11/25

Jn Trk gazetesinin "Ermeni Patrii'nin istifas meselesinin memnuniyet verici bir ekilde tesviye edileceini mid ediyoruz. Dhiliye nazr, Patrik Efendi'nin dorudan doruya kendisiyle mzakereye girimesini beyan etti diye yazmas. Tanin

1909/11/25

Osmanischer Lloyd gazetesinin "Ermeni Patriinin istifasn geri alacan ve bu iin bir-iki gn iinde olacan, Turyan Efendi'nin Hilmi Paa kabinesinin Adana ilerinde yeniden gsterdii tarafszlk ve iyi niyetin kendisinin istifasn geri almaa sevkedeceini maiyetindekilere sylediini, Patrik Efendi'nin istifasn geri almak iin Meclis-i Cismni'nin aramba gn alaca karar beklediini" ileri srmesi. Tanin

76

1909/12/19

Askerlikle ilgili problemleri grmek iin Rum Patriini ziyarete giden Ermeni Patrik vekilinin, Hrstiyanlarn askerlik meselesi hakknda grmelerde bulunmas, ayr blkler oluturulmasnn Ermeni milletince de lzumlu olduunu, gerek bu maddenin ve gerek askerlie ait sair mtalaa ve taleplerin desteklenmesi hususunda Ermeni Patrikhnesi'nin dahi Rumlarla birlikte hareket edeceini sylemesi. Tanin

1909/12/23

Adana Ermeni tacirlerinin, Patrikhne'ye bir telgraf ekerek, olaylardan sonra hi i gremediklerinden bahisle moratoryum mddetinin tekrar temdidi zmnnda, Adliye Nezreti nezdinde teebbstta bulunulmasn rica etmeleri. Servet-i Fnun[Haftalk]

1909/12/28

Ermeni gazetelerinin yazdna gre; hkmetin Patriin istifas meselesini Patrikhne tarafndan gnderilen vekiller ile mzakere etmekten vazgetii. Bb- l'nin vekiller yerine Patrik Efendi'nin kendisiyle konumann daha uygun olacana karar verdii. Yeni Tanin

1910
1910/01/09 Erzurum'da karklk, Azadamard gazetesinin yalan bir haberi. Tasvir-i Efkar Osmanischer Lloyd gazetesinin; Yeni sadrazamn, Dersaadet Mebusu Zohrab Efendi'yi makamna ardn ve Patriin makamna dnmesi iin Meclis-i Vkela'dan bir yeyi ona gndereceini Patrik Efendi'ye iletmesini istediini yazmas ve Patrik Efendi'nin Zohrab'n ilettii bu neriyi, Cebel-i Bereket Mutasarrf Asaf Bey'e iddetli bir ceza uygulanmadka makamna gidemeyeceini beyan ederek reddettiini ileri srmesi. Yeni Tanin 1910/01/14 Zohrab Efendi'nin, Ermeni Patrii'nin istifasyla ilgili kendi adna baz gazetelerde kan yazlarn aslsz olduunu beyan etmesi. Yeni Tanin

1910/01/13

77

1910/01/19

Hseyin Hilmi Paa'nn yerine Sadrazam olan Hakk Paa'nn kendisini tebrie gelen Ermeni Patrik Vekili ve Cismni azasna; Patriin istifas meselesinin, halledecei ilk ilerden olduunu belirtmesi ve bizzat Patrikle konuma arzusunda olduunu beyan etmesi. Yeni Tanin

1910/01/24

Tasvir-i Efkar gazetesinin Amerika muhabirinin gazetesine gnderdii bir mektupta Amerika'ya g eden ve etmek isteyenlerin nelerle karlabileceklerini anlatmas. Tasvir-i Efkar ttihad ve Terakki Frkasyla Ermeni Tanaksutyun Komitesi arasnda imzalanan anlamann Erzurum'da da iyi karland. Tasvir-i Efkar Ermeni Patrii Efendi'nin stifas Meselesi balkl yaz. kdam Ermeniler ve askerlik hizmeti balkl yaz. kdam Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Umm'sinin, Meclis-i Umm azasndan oluan bir heyetin Kadky'ne gidip Patrik Efendi'yi makam- memuriyetine davet etmesini kararlatrmas. Tasvir-i Efkar

1910/01/27

1910/01/30 1910/02/01 1910/02/06

1910/02/08

Ermeni Patrii Turyan Efendi'nin makam- memuriyetine avdeti. Tasvir-i Efkar

1910/02/08

Patrik Turyan Efendi'nin memuriyetine dneceini beyan etmesi. Tasvir-i Efkar

1910/02/11 1910/02/13

Kuds Ermeni Patrii Meselesi ve Hkmet Beyannamesi. kdam Ermeni Patrii Turyan Efendi'nin Kumkap Patrikhnesi'ne gelerek, orada kendisini karlayan kalabala bir konuma yapmas; Ermenilerin 600 seneden beri Osmanl Hkmeti sayesinde yaam olduklar gibi bundan byle Merutiyet devrinde daha fazla huzur ve rahat iinde yaayacaklarn beyan etmesi. Tasvir-i Efkar

1910/02/14

Kuds Patrikhnesi Meselesi. kdam

78

1910/02/18

Ermeni Patriinin eyhlislm Efendi'yi ziyaret etmesi. Tasvir-i Efkar

1910/02/24 1910/03/08 1910/03/17

Ermeni Patriin Sadrazamla Grmesi. kdam Anasr- Gayr- Mslime'nin Askerlii balkl yaz. kdam Gayr- mslimlerin askerlii ile ilgili Osmanischer Lloyd'un haberi. Servet-i Fnun[Haftalk] Gayr- mslim askerlerin dn vazifelerini yapmakta serbest braklmalar ve asker okullarda bulunan gayr-i mslim rencilere Cumartesi ve Pazar sabahlar ibadethnelerine gitmek iin izin verilmesi, yortu vb. dini gnlerinde de slmlara uygulanan usuln tatbikinin kararlatrlmas. Servet-i Fnun (Haftalk)

1910/03/24

1910/03/28 1910/03/29

"Bir Ermeni neferinin ihtisasat- askeriyyesi" balkl yaz. Sabah Ermenilerle meskn bulunan eitli vilyetlerden, baz muhabirlerin, stanbul'da yaynlanmakta olan Ermenice gazetelere gerek d ve mbalaal baz haberler vermelerinden dolay hkmete tahkikat icrasna lzum grld, neticede verilen haberlerin bir takm fazla yazma ve muamelelere yol at, bunu gz nne alan Ermeni Patrikhnesi'nin bir tahrirat hazrlayp vilyetlerde bulunan murahasalara tebli edecei, gerek d yaynlara yol aanlarn mmkn olduu kadar bu fena hareketlerinden men edilmesini talep edecei. Tasvir-i Efkar

1910/03/30 1910/04/05 1910/04/07

Patrikhne Buhran balkl yaz. Vakit Bir Ermeni askerinin mektubu balkl yaz. Tasvir-i Efkar Emiyazin Ermeni Katogikosluu'nun fikirlerini yanstan Ararat gazetesinin, Osmanl lkesindeki Ermenilerin askerlii hakknda yazd bir yazda, Ermenileri askerlik yapmaya tevik ettii. Servet-i Fnun (Haftalk)

1910/04/17

Tiflis'ten Ermeni gazetelerine gelen haberlere gre; Kafkasya'nn her tarafnda Rus zabtasnn btn Ermenilerin evlerinde arama
79

yapmaya balad. Duma Meclisi yesi olan Gazarof'un evinde dahi arama yapld. Yeni Tasvir-i Efkar 1910/04/28 Ermeni Katolik Patriklii'ne Adana murahasas Bogos Terziyan Efendi'nin seildii. Tanin Newyork'ta mukim arsancakl Ermenilerin, bir miting yaparak doduklar yerlerde nfuzlu kiiler tarafndan gasb edilen emlak ve arazinin sahiplerine iadesi iin Bb- l'ye bir telgraf gnderdikleri. Servet-i Fnun (Haftalk) Ermeni Patrikhnesi'nin arazi meselesiyle ilgili olarak hazrlad bir muhtrada, tapular tamamen Ermenilerin elinde bulunan 27 kilise, 12 kabristan, 80 cemaata ait mlk ve 6000 hususi binann mtegallibe tarafndan gasbedildiini belirtmesi. Servet-i Fnun (Haftalk) 1910/07/14 Kayseri'den, fakr-u zaruret yznden Amerika'ya g edenlerin saysnn gittike artt ve 15 yandan 60 yana kadar olan kimselerin g etmek istedikleri ve hatta pasaport almak zere bir takm gayr- meru vastalara mracaat ettikleri. Servet-i Fnun Azadamard gazetesi muharrirlerinden birisinin Ermeni Patrii Turyan Efendi'yi ziyaret ederek, Ormanyan Efendi'ye Galata Kilisesi'ndeki merasim-i ruhaniyyeye bakanlk etmesi iin izin verilip verilmediini sormas. Patrik Efendi'nin de cevaben "msaade ettim" dedii. Tanin 1910/07/21 1910/07/21 1910/07/22 1910/07/22 Galata Ermeni Kilisesinde balkl yaz. Tanin Ormanyan Efendi Meselesi balkl yaz. Tanin Ermeni Patriinin Bb- l'ye gelmesi balkl yaz. Tanin Sadrazam Hakk Paa'y ziyaret eden Ermeni Patriinin, arsancak arazi meselesinden bahsetmesi ve buradaki Ermenilerin hicrete mecbur olduklarn sylemesi. Sadrazamn da bu meselenin iyi bir ekilde halledileceini beyan etmesi. Tanin 1910/07/25 Karahisar- ark'de Tanaksaganlardan birinin kilisede nutuk vermesine meclis tarafndan msaade edilmemesi zerine, bu kiinin

1910/05/05

1910/07/14

1910/07/20

80

kaps kapal olan kilisenin damndan ieri girerek konuma yapt ayias hakknda, Meclis-i Muhtelitten vukubulan izahata, bu meselenin halli hakknda alnacak tedbirlerin Patrikhne tarafndan mahalline telgrafla bildirildii cevabnn verilmesi. Tanin 1910/07/31 Ermenilerin Miting Meselesi ve Patrikhne htilli balkl yazlar. Tanin Kiliseler ve Siyaset; Ermeni Kiliselerinde siyaset balkl yaz. Tanin Azadamard gazetesinin, Kanun- Esasi'nin hkmleri ve Ermeni kilisesi'nin i bamszl noktasndan hareketle, kiliselerde meydana gelen olaylara, hkmetin mdahaleye hak ve selhiyeti olmadn yazmas. Tanin 1910/08/05 Erzurum Ermeni Mebusu Pastrmacyan Efendi'nin, Kafkasya'ya ve oradan da Erzurum'a gitmek isterken Batum'da Rus memurlar tarafndan tutuklanmas. stanbul'daki Rus sefareti'nin ve Rusya'daki Osmanl Bykelilii'nin etkili teebbsleri sonucunda serbest braklmas. Tanin 1910/08/08 Beyolu Ermeni Kilisesi'nde, Ramgavaryan Frkasna mensup Hayrenik gazetesi yazarlarndan Vahan Efendi'nin, kilisede yapt konumann sonunda Tanaksaganlarn hareketini tenkid etmesi. Tanin 1910/08/08 Kafkasya'da bulunan Trkiyeli Ermeni muhacirlerin memleketlerine dnmeye devam ettikleri. Yaklak 30.000 Ermeninin eski vatanlarna dndkleri. Sabah Ermeni Kilisesinde Vahan Efendi'ye ahliden sorular sorulduu esnada karklklar kt, gvenlik kuvvetlerinin gelerek olaylar yattrd. Sabah

1910/08/03

1910/08/05

1910/08/08

81

1910/08/15

ttihad ve Terakki Cemiyeti murahhas olup, Anadolu'da seyahat eden Trabzon ve Erzurum'da tedkikat ve incelemelerde bulunan Naci Bey'in Jn Trk gazetesi muharrirlerinden biriyle yapt mlakatta; Trabzon ve Erzurum vilyetlerinde Trklerle Ermeniler arasnda katiyyen vukuat olmadn ve Ermenilerin slmlarla gayet samimi bir surette kardee geindiklerini syledii. Sabah

1910/08/24

stanbul'a dnen Pastrmacyan Efendi'nin, Azadamard gazetesi yazarlarndan biriyle yapt grmede "phe yok ki Osmanl hkmeti tarafndan mkerrer mracaatlar yaplmasayd imdiye kadar mahpus kalrdm" dedii. Tanin

1910/09/11 1910/09/12 1910/10/28

Gayr- Mslimlerin Askerlik Hizmeti balkl yaz. Tanin Ermeni Patrikhnesinde balkl yaz. Tanin Ermeni Kilisesinde Serpusyan Efendi'ye yaplan saldr zerine, Patrik ve meclis yelerinin, bsbtn istifa etmek gerektii yolunda kesin bir karar verebilmek iin, Kumkap Patrikhnesi'nde fevkalde bir toplant yapmaya karar vermeleri. Tanin

1910/10/30

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Muhteliti reisi Doktor Serpusyan Efendi'nin kiliseden karken, kilise avlusunda saldrya uramas ve yaralanmas. Tanin

1910/10/30

Ermeni Patrii ile Meclis-i Muhtelitin istifa edip etmeme gerektii hususunu grmeleri ve sonuta Meclis-i Umm'ye istifann verilmesini gizli oyla karara balamalar. Patrik Efendi'nin de Meclis-i Umm'nin almasndan sonra katiyen istifa edeceini beyan etmesi. Tanin

1910/11/05 1910/11/05

Ermeni Patriinin stifasna Dair balkl yaz. Tanin skdar Ermenilerinden bir grubun, Ermeni Patrikhnesine giderek, Patriin imdiye kadar yaptklar faaliyetleri vmesi, istifa etmemesi hakknda ahli tarafndan imza edilen bir dilekeyi okuyarak istifasn nlemeye almalar. Tanin

82

1910/11/06

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsi'nin Galata Kilisesi'nde Noradunkyan Efendi'nin bakanlnda toplanmas ve Patrik Efendi ile Meclis-i Muhtelit'in istifalarn grmeye balamas, nce Patrik Efendi'nin, sonra da Meclis-i Muhtelit'in istifalarnn okunmas. Tanin

1910/11/13

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsi'nin ikinci toplantsnn, gerek Meclis-i umm azasnda ve gerek ahli arasnda teekkl eden muhalif iki partinin birbiri aleyhine harekette bulunmasndan dolay ertelenmesi. Tanin

1910/11/16

Baz gazeteler de Patrik Turyan Efendi'nin istifasn Adliye Nezreti'ne verdii ve istifann Bb- l'ye gnderildii yolunda yazlar kmas, Adliye Nezreti'ne istifayla ilgili hi bir resmi belge ulamad. Tanin

1910/11/16

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsinin iki muhalif partisi arasnda ihtilfn giderilmesi iin, iki parti mensuplarndan tayin olunan 3'er yenin Beyolu Ermeni Kilisesi'nde bir araya gelip grmeleri. Tanin Ermeni Patriinin stifas ve ttihad Terakki Frkas-Ermeniler balkl yazlar. Tanin Ermenice gazetelerde yer alan haberlere gre Patriin, istifasn Cumartesi akam mhrledii ve Pazar vermeyi dnd, fakat Meclis-i Umm yelerinin Patriin istifasn ertelemesini istedikleri. Tanin

1910/11/17

1910/11/17

1910/11/17

ttihad ve Terakki Cemiyeti adna Halil Bey'in Mebuslar Meclisi dare Azalna, ttihad ve Terakki Cemiyeti yesi olmad halde Pasdrmacyan Efendi'yi aday gstermeyi teklif etmesi. Tanin

83

1910/11/19

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsi'nde bulunan iki muhalif parti temsilcilerinin soruna bir zm bulmak amacyla tekrar bir araya gelmeleri, her iki tarafn da onayyla gerek Patriin ve gerekse Meclis-i Muhtelit'in istifalarnn kabulnn kararlatrlmas ve eski patrik kaymakam Episkopos Agob Aroroni'nin Patrik Kaymakaml'na tayinine karar verilmesi. Tanin

1910/12/11

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsi'nin Patriin istifas meselesini grmesi, bu grmelerde Patrik Efendi'nin istifasnn kabul edilip edilmeyeceinin gizli oyla belirlenmesi kararlatrlarak oylamaya geildii, oy okluuyla Patrik Turyan'n istifasnn kesin olarak kabul edildii ve bunu takiben meclislerin tekiline balanarak yine gizli oyla meclis yelerinin de seildii. Tanin

1910/12/12

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsi'nin Liberal Frkas'nn, Beyolu Ermeni Kilisesi'nde bir toplant yapt, Meclis-i Umm'nin, Patrik Efendi'nin istifasnn kabul ve meclislerin seilmesine dair verdii kararn grld, bu kararn kendilerince kabul edilemez olduu sonucuna varld ve kararn bir telgrafla Patrik Efendi'ye bildirildii. Tanin

1911
1911/05/2223 Senin gazetesinin resa-y ruhaniye ittihadyla ilgili olarak baz konulardaki tereddtlerini belirtmesi, tedrisat, askerlik ve arazi meselelerinde resa-y ruhaniye arasnda ne tr bir ittihadn meydana geleceini anlayamad beyan etmesi. Senin 1911/05/24 Keldn Patrikhnesi'nin kap kethdasnn, Keldn Patrikhnesi'nden kendisine okullar ve askerlik konularyla ilgili bir haber gelmedii iin Adliye Nezreti'ne gitmedii ve takrri vermedii. Senin

84

1911/05/24

Rum, Ermeni Gregoryen, Ermeni Katolik Patrikhneleriyle Bulgar Eksarhhanesi arasnda meydana gelen anlama gereince bu patrikhnenin ve eksarhhanenin kap kethdalarnn Adliye Nezreti'ne giderek okullar ve askerlik meseleleri hakknda ortak bir takrr vermeleri. Senin

1911/06/16

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Umm'sinin yapt toplantda bir ok ikyette ve dilekte bulunduu, yl bandan beri Dou vilyetlerinde 50 kadar adam ldrld ve Ermenilere kar bir ok saldr olduu, Ermeni dilekleri arasnda derebeyliin kaldrlmas ve toprak sorununun zlmesi, ayrca yeterli askeri birlikler gnderilmesi hususlarnn yer ald. YHB. TT, c.2, ks. 1, s. 50, 51

1911/08/07

Teba-i gayr-i mslimenin askerlii ve tedrisat meselesi ve sair noktalar hakknda verilen takrrin tetkikinin Meclis-i Vkel kararyla Adliye, Harbiye ve Maarif nazrlarndan oluan bir encmene havale olunmas. Tanin

1911/08/11

Hkmetin, Patrikhneler tarafndan verilen takrrlerde yer alan taleplerin akca ortaya konulmas iin muhtelif ruhani merkezlerden murahhas sfatyla baz ahslarn gnderilmesini istemesi. eitli ruhani merkezlerden seilen murahhaslarn Adliye Nazrnn nezdine giderek grmelerde bulunmalar. Tanin

1911/08/13

Jntrk gazetesinin Bb- l ile patrikhneler arasnda bir anlama olmasn byk bir baar olarak grmesi. Tanin Patrikhnelerin talepleri balkl yaz. Tanin Patrikhnelerin mterek olarak verdikleri takrrin tedrisat ve askerlik meselelerine ait olduu, Takrrin 17 maddeden ibaret olan tedrisat ksmnda; ders proramlarndan, muallim ve muallimelerin hukukundan, mekteplerin teftiinden, gayr- mslim mekteplerinden mezun olanlarn imtiyazlarndan, hkmete bu mekteplere verilecek tahsisattan bahsedildii. Tanin

1911/08/13 1911/08/15

85

1911/08/23

Ermeni Patrikhnesinin Tahrirat- Ummyyesi balkl yaz. Tanin

1911/09/01 1911/09/01

Ermenilerin Arazi Meselesi balkl yaz. Tanin Mu Mebusu Kegam Efendi'nin, Mu'ta Cavit ve Naci Beylerle grmesi ve onlarn talebi zerine gasbedilen arazi ile cinayet ve vaki olan taarruzlarn tafsilatl bir cetvelini vermesi. Tanin Mu'tan Osmanischer Lloyd gazetesine gnderilen bir yazda; arazi meselesinin Mu'ta, memleketin asayi ve barn, huzur ve rahatn cidden tehlikede bulunduracak bir ekil ald, arazi meselesinden dolay bir ok ikayetler yapld, ciddi bir ekilde hususi bir komisyon vastasyla tetkikat yaplarak mesele halledilmezse ikayetlerin arkasnn kesilmeyecei, her gn Ermenilere kar haksz ve fena muameleler yapldnn iddia edildii. Tanin

1911/09/01

1911/09/21

Ermeni Katolik Patrikhnesi Meclis-i Umm'sinin onayyla, millete kar icra ettii saygn olmayan ve fesat fikirler ieren davranlarndan dolay, Terziyan Efendi'nin patriklikten el ektirilmesine karar verildii. Tanin

1911/09/22

stanbul'da yaynlanan Ermenice gazetelerden Aravelk ve Azadamard bir mddetten beri her gn birer Trke ba makale yaynlamaya balamalar. Tanin Gayr- Mslim Askerlerin Tatil Gnleri balkl yaz. Tanin

1911/10/13

1912
1912/01/06 Ermeni Katolik Patrikhnesi meclislerinin toplanarak, seecekleri heyet vastasyla Terziyan Efendi'yi patriklikten istifaya davet etmeye ve eer Terziyan Efendi istifay kabul etmezse hkmetin mdahalesini istemeye karar vermeleri. Tanin 1912/01/07 Ermeni Katolik Patrikhnesinden bir heyetin Terziyan Efendi'nin yanna giderek kendisinin Ermenilerin tahkirat ve tezyifatna dar olmamak iin istifa etmesi lazm geldiini beyan etmesi. Terziyan Efendi'nin bunu reddetmesi. Tanin
86

1912/01/10

Terziyan Efendi'nin, Dhiliye Nezreti'ne mracaat ederek hayatnn tehlikede olduunu bildirmesi ve gerekli tedbirlerin alnmasn istemesi, hkmetin de gerekeni yapmas. Tanin Terziyan Efendi'nin, Adliye ve Harbiye Nezretlerine de birer takrr gndermesi, cemaatin galeyanndan ortaya kabilecek tehlikelere kar hayatnn mdafaasn talep etmesi ve Ermenileri kkrttklarn iddia ettikleri Azadamard ve Jamanak gazeteleri haklarnda kanuni ilem yaplmasn istemesi. Tanin

1912/01/13

1912/01/24 1912/01/28

Ermeni Katogikosluu balkl yaz. Tanin Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Cismnisi'nin, Patrik Aroroni Efendi'nin bakanlnda toplanarak, mebusan meclisi seimleri hakknda uzun bir grme yapt. Toplant sonunda seimlerde takip edilecek politikayla ilgili kararlar alnd. Tanin

1912/01/30 1912/02/07

Anadolu Islht balkl yaz. Tanin Ermeni Katolik Cemaati Meclis-i Ummsi'nin, Terziyan Efendi'nin grevinden alnmas lzumunu bir kere daha beyan etmesi ve bu karar Adliye Nezreti'ne bildirmeye karar vermesi. Tanin

1912/02/08

Ermeni Patriinin, Rum temsilcilerine, kendisinin ruhani reis sfatyla seimlere karmayacan ve eer anlama yapmak isterlerse Ermenilerden meydana gelen seim encmenine mracaat edebileceklerini sylemesi. Tanin Tanaksutyun Komitesi'nin, Tekilt gazetesinde kan bir yaz zerine, seimlerde ttihad ve Terakki Frkasn destekleme karar almas. Tanin Beyolu'ndaki Katolik kilisesinde toplanan ahlinin, patrik Terziyan Efendi lehinde ve aleyhinde ayrld, meselenin byyecei anlaldndan zabtaya haber verilerek jandarmalar marifetiyle kalabaln datld. Tanin

1912/02/10

1912/02/12

1912/02/15

Ermeniler ve Frkalar balkl yaz. Tanin

87

1912/02/21

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsi'nin Liberal Frkas'nn, mebusan seimlerinde ttihad ve Terakki ve Tanaksutyun cemiyetleriyle ittifak ederek birlekte hareket etmeye karar vermesi. Tanin

1912/02/21

Hrriyet ve tilf Frkasn destekleyen Teminat gazetesiyle Azadamard gazetesi arasnda polemik balad. Tanin

1912/02/22

Beyolu'nda bulunan Eseyan Ermeni okulunda bir araya gelen Ermeni Patrikhnesi Meclisi Ummsi'nin merkez ve liberal frkalar temsilcileri, Ermeni Protestan ve Ermeni Katolik cemaatleri temsilcileri, Tanaksutyun Cemiyeti temsilcileri, Yeni Hnakyan Cemiyeti temsilcileri, Sosyal Demokrat Hnakyan temsilcileri ve Merutiyet Demokrat Cemiyeti temsilcilerinin grmelerde bulunduklar ve mzakere esnasnda Hnakyan Cemiyeti'nin, Hrriyet ve tilf Frkasna katlm olmasndan dolay tenkid edildii, Ermeni milleti iin ttihad ve Terakki Cemiyeti'ne katlmann daha hayrl olaca sonucuna varld. Tanin

1912/02/23

Seimlerde ttihad ve Terakki Cemiyeti ile birlikte hareket etmeye karar veren Hnak Reforma Cemiyeti'nin niin byle hareket ettiini kamuoyuna aklamas. Tanin Osmanl Hkmeti'nin slhta bak asn gsteren, Anadolu Islht Komisyonu Reisi Mustafa Fevzi Efendi'nin Jamanak gazetesinde kan demeci. Tanin

1912/02/25

1912/03/15

zmir Ermeni murahasas Mateos nceyan Efendi'nin, Anadolu Heyet-i Islahiyesine refakat etmek zere Patrikhne tarafndan kendisine yaplan teklifi kabul etmesi. Tanin Ermeni Patrikhnesi'nin mebusan seimlerine fiili mdahalede bulunmama kararna ramen, vilyetlerde baz murahasalarn bildiklerini okuduklar, Bursa murahasasnn idaresi altnda bulunan karyelere bir tahrirat- ummye gndererek, gstermi olduu namzede rey vermeye mecbur bulunduklarn bildirdii, zmir murahasahanesinin ise adaylar cedveli dzenledii. Tanin

1912/03/17

88

1912/03/21 1912/04/08 1912/04/10

Sivas Mebus Namzedi Dikran Zaven Efendi balkl yaz. Tanin Rusya'da Ermenilerin Mahkumiyeti balkl yaz. Tanin Ermenice gazetelerden Manzume-i Efkar'n, Ermenilerin byk bir ksmnn ttihad ve Terakki Cemiyeti ile ibirlii yapmasn drt senelik Merutiyet hayatnn ilk akll hareketi olarak kabul etmesi. Tanin Ermeni Patrii Aroroni Efendi'nin Hrriyet ve tilf Frkas'nn yeni kurulmu bir parti olduunu ve mensuplarnn ounlukla efkr- taassubkranesi ile bilinen kiilerden meydana geldiini sylemesi ve u anda iktidarda olan ttihad ve Terakki Cemiyeti'ni ayan- itimad ve kuvvete sahip bir parti olarak grdn belirtmesi. Tanin

1912/04/11

1912/05/04

Adliye Nezreti'nin, Ermeni Patrikhnesi'ne gnderdii bir yazda, Patrikhnenin idaresi altnda bulunan okullardaki retmenlerin ve mdrlerin diplomalarn ve tezkire-i Osmanilerini istemesi, aksi takdirde askerlik vazifesiyle mkellef olan retmenlerin mutlaka askere alnacaklarn bildirmesi. Tanin

1912/05/19

Ermeni Patrii Aroroni Efendi'nin, Harbiye Nazr Mahmut evket Paa'y ve Dhiliye Nazr Vekili Talat Bey'i ziyaret ederek grmelerde bulunduu, bu esnada 30 ile 45 yalar arasnda bulunan Ermenilerin askerlik hizmetinden muaf tutulmasn rica etmesi. Tanin

1912/05/19 1912/06/09

Ermenilerin Askerlii Hakknda balkl yaz. Tanin Ermeni, Rum ve dier unsurlara mensup mebuslarn sadrazam ziyaret ederek stanbul ve Bilad- Selase'de 30 ile 45 yalar arasnda bulunan ahlinin silah altna alnmalarnn uygun olmayacan beyan etmeleri. Tanin

1912/06/13

Arazi Meselesi ve Ermenilerin Askerlii balkl yazlar. Tanin

89

1912/06/13

Meclis-i Ayan Reisi Gazi Muhtar Paa'y ziyaret eden Patrik Efendi'nin askere alnmayla ilgili kanun tasarsnn 76. maddesi hakknda ikayetlerini tek tek anlatmas. Tanin

1912/06/15 1912/06/15

Ermeni Mebuslarnn Toplants balkl yaz. Tanin Meclis-i Mebusan'n nceki dneminin sonlarnda Ermeni mebuslarnn Sadrazam Said Paa'ya bir muhtra vererek Ermenilerle meskun vilyetlerin ihtiyalarnn giderilmesini talep ettikleri ve Said Paa'nn bu konuda acil tedbirler alnacan vaad ettii. Tanin

1912/06/19 1912/09/01

Gayr-i Mslimlerin Askerlii balkl yaz. Tanin Dhiliye Nazr Ali Dani Bey'i ziyaret eden Ermeni Patrii Aroroni Efendi'nin, Dou Anadolu'da meydana gelen olaylara ait telgraflar arzettii. Tanin

1912/09/08

Ermeni Mill Meclisi'nin son olaylara dair Patrikhne'nin hkmet nezdinde yapt teebbsler hakknda bilgi almak zere Patrik Aroroni Efendi'nin bakanlnda bir toplant yapt. Senin

1912/09/10

Ermeni Patrii'nin, Dou Anadolu vilyetlerindeki olaylara dair ald telgrafnameleri Muhtar ve Kamil Paalara gstererek bunlar hakknda seri tedbirler alnmasn ve ldrme olaylarnn tekrarna meydan verilmemesini rica etmesi. Senin

1912/09/10

Kamil ve Muhtar Paalarn, Ermeni Patriine meselenin ehemmiyetle nazar- dikkate alnacan ve ilk Meclis-i Vkel'da durumun grlerek o blgede skynetim ilannn dnleceini beyan etmeleri. Senin

1912/09/12 1912/09/19

ark Anadolu ahvli hakknda Hseyin Cahidin bir yazs. Senin Van ve Bitlis'de meydana geldii iddia olunan olaylarn Bulgaristan'daki Ermeniler tarafndan bir miting dzenlenerek protesto edilmesi. Tanin Ermeni Patriinin stifas balkl yaz. Tanin

1912/09/22

90

1912/09/22

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsi'nin, sadece Meclis-i Cismni'nin istifasn kabul etmesi. Tanin Ermeni Vatandalarmz Hakknda balkl yaz. Tanin 11 Eyll tarihli Jamanak gazetesinde "Ermeniler Kimin in Krlyor" balkl yazda ttihad ve Terakki'nin sulanmas. Tanin

1912/09/24 1912/09/28

1912/09/28 1912/10/02 1912/10/02

Ermeni Matbuat ve ttihad Terakki balkl yaz. Tanin Ermeni Ktalini Kim Yapyor balkl yaz. Tanin Ermeni Patrii Aroroni Efendi'nin, 1 Ekim 1912 tarihli bir tezkire ile, Tanin'de "Patrik Efendi'nin Dou Anadolu'da meydana gelen karklklarn ttihad ve Terakki Cemiyeti tarafndan karldn ve bunu da Dhiliye Nazr Dni Bey'in syledii" yolunda yaynlanan bir yazy tekzip ettii. Tanin

1912/10/12 1912/10/14 1912/10/16 1912/10/16

Ermeni Sosyalistlerin Beyannamesi balkl yaz. Tanin Islht Meselesi balkl yaz, Cenin Hrstiyanlarn Askerlii balkl yaz. Cenin Ruhani merkezlerin 30 ile 45 yalar arasnda bulunan Hrstiyanlarn, askere alnmasn istemedikleri, Ermeni Patrikhnesinin de dier ruhani merkezlerle birlikte hareket ettii, istekleri kabul edilmedii takdirde btn kiliseleri kapatmaya karar vermeleri. Cenin (Tanin)

1912/10/18

Rum Patrikhnesi kap kethdasnn dier ruhani merkezlerin kap kethdalaryla birlikte sadrazam ziyaret ederek takrri vermesi. ura-y Devlet Reisi Kamil Paa'nn bu yata bulunan Hrstiyanlarn silah altna alnmayacan Rum Patrikhnesi kap kethdasna beyan etmesi. Cenin

1912/11/01

Ermeni Patrii balkl yaz. Tanin

91

1912/11/01

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Muhteliti'nin, gerek stanbul'da, gerekse taradaki Ermenilere bir yaz yazarak muharebe-i hazra esnasnda Ermenilerin devlete manen ve maddeten yardmda bulunarak vatandalk vazifelerini yerine getirmelerini acele olarak tavsiye etmeyi kararlatrmas. Renin

1912/11/10

Emiyazin katogikosunun, 10 Kasm 1912 tarihli katogikosluk emirnmesiyle, Msr'da bulunan Bogos Nubar Paa'y, yetkili temsilci olarak tayin etmesi. Bogos Nubar'n da, hemen Paris'e giderek ie balamas. EU. TEEM, s. 30 Petersburg'daki Osmanl Bykelisi Turhan Paa'nn, Bb- l'ye ektii bir telgrafta, Bogos Nubar Paa'nn, refakatinde eski Ermeni Patrii Ormanyan Efendi olduu halde Londra bykeliler konferans'na katlacan ve Berlin Antlamas'nn 61. maddesinin Ermenilerden yana yrtlmesi iin direneceini bildirmesi. YHB. TT c. 2, ks. 3, s. 23, 24

1912/12/24

1913
1913/01/01 1913/01/23 1913/02/01 1913/02/02 Trkiye ve Vilyt- arkyye Islht balkl yaz. Tanin Ermeni Patrii balkl yaz. kdam Emiyazin Katogikosunun Mracaat balkl yaz. Tanin Adana Ktali Mahkumiyeti ve Edirne'de Ermeniler balkl yazlar. Tanin Ermeni Patrikhnesi'nin Ermenilerle meskn vilyetlerde yaplmas gereken slht ile arazi meselesi hakknda bir muhtra tanzim etmesi ve mezkur muhtrann Sadrazam Paa hazretleriyle, Adliye Nezreti'ne takdiminin kararlatrlmas, Dou Anadolu'ya gnderilecek tefti heyetine katlmak zere zmir murahasas nceyan Efendi'nin grevlendirilmesi. Tanin 1913/03/26 1913/04/10 Ermeniler ve Rusya balkl yaz. Tanin Ermeni Patriinin Mracaat balkl yaz. Tanin

1913/02/25

92

1913/04/17

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsi'ndeki Ermeni partilerinin mmessillerinin, Galata Ermeni Kilisesi'nin zel dairesinde toplanmalar ve kendi iddialarna gre taralarda Ermenilere kar yaplmakta olan "zulm" zerinde uzun uzadya grmeleri ve sonunda Meclis-i Umm'ce bu sorunun incelenmesi iin bir komisyon kurulmasna karar verilmesi. (1 Mays 1913) Tanin

1913/04/17 1913/04/19

Rusya ve Ermeni Meselesi balkl yaz. Tanin Vilyt- arkyye; Rusya ve Ermeni Meselesi balkl yazlar. Tanin Erzincan Hadisesi ve Ermenice Gazeteler balkl yaz. Tanin Rusya-Vilyt- arkyye; Erzincan Bombalar, Ermeni Matbuat balkl yazlar. Tanin

1913/04/20 1913/04/21

1913/04/24 1913/04/24

Avrupa'da Ermeniler Lehinde Propaganda balkl yaz. Tanin Osmanl Hkmeti'nin Dou Anadolu'da ve Osmanl Dhiliye Nezreti'nde almak zere ngiliz uzmanlar getirmek amacyla ngiltere Hkmeti'ne bavurmas, Ermeni meselesinin uluslararas bir sorun haline gelmesi. YHB, TT c. 2, ks. 3, s. 52

1913/04/27 1913/04/29 1913/05/01

Erzincan Bombas Hakknda balkl yaz. Tanin Vilyt- arkyye'de Ruslar balkl yaz. Tanin Basnda, Anadolu vilyetlerinin slht iin teekkl edecek komisyon reisine geni selhiyet verilecei ve arazi meselesinin, bu suretle kati olarak hal ve tesviye edilecei yolunda yazlar kt. Tanin

1913/05/01

Dou Anadolu vilyetleri iin gnderilecek heyetin program, vazifeleri ve sulh hakimlerinin selahiyetinin tamamyla tayin edildii, kararlatrlan sulhn imzalanmasn takiben slht heyetinin hareket edecei. Tanin

93

1913/05/01

Ermeni Patrikhanesi'nin, zel bir heyet tekil ederek, tara ahvliyle ilgili olarak Dhiliye Nazr Talat Bey'le grmek zere Bb- l'ye gnderdii, fakat Talat Bey'in bu heyeti kabul etmedii. Tanin

1913/05/02

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Muhtelit'inin tara ahvliyle ilgili olarak tafsilatl bir rapor hazrlayp, Sadaret'e sunmaya karar vermesi. Tanin

1913/05/04 1913/05/04

Heyet-i Islahiyye balkl yaz. Tanin Vilyt- arkyye slht iin gnderilecek heyete verilecek 100.000 lirann yalnz arazi meselelerinin halledilmesi yolunda kullanlaca ve Vilyt- arkyye slht sairesi iin de ayrca bir para tahsis olunaca, hkmetin, slht heyeti yelerini henz kesin bir ekilde seip tayin etmedii. Tanin

1913/05/05

Avrupa'da Ermeni meselesiyle ilgili eitli temaslarda bulunan Bogos Nubar Paa bakanlndaki heyetin en son olarak Londra'ya gittii, Jntrk gazetesinin, Osmanl Hkmeti'nin Anadolu vilyetlerinde yapaca slhtn iyi netice vereceini dikkate alan heyet reisinin her trl mracaattan vazgemek fikrinde olduunu yazmas. Tanin

1913/05/0406 1913/05/07

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Umm'sinin gizli olarak yapt toplantda uzun uzadya tara ahvlini konumas. Tanin Ermeni Patrikhanesi'nin oluturduu komisyonun toplanarak, imdiye kadar slht meselesine dair Osmanl hkmeti nezdinde icra olunan teebbsler ve meydana gelen muhaberat incelemeye balamas. Tanin Vilyt- arkyye Ahvli balkl yaz. Tanin Ermeni Patrii Aroroni Efendi'nin, La Turquie gazetesine verdii demete, arazi meselesi, slht komisyonu ve ecnebi memurlarn kontrol gibi konularla ilgili grlerini aklamas. Tanin

1913/05/09 1913/05/10

1913/05/10

Ermeni Patriinin Beyanat balkl yaz. Tanin

94

1913/05/10

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Cismnisi tarafndan Sadaret'e verilen muhtra hakknda, Meclis-i Cismni Reisi Karayan Efendi'nin, Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Umm'sine bilgi vermesi. Tanin

1913/05/11

Ermeni Patriinin beyanat ile ilgili Taninin deerlendirmesi. Tanin

1913/05/12 1913/05/12

Anadolu Islht ve Ermeni Meselesi balkl yazlar. Tanin Jn Trk gazetesi yazarlarndan birinin Ermeni Mill Meclisi'nin nfuz sahibi yelerinden biriyle yapt mlkat. Tanin Dhiliye Nazr Hac Adil Bey'in, "Dou Anadolu slht meselesinin grlp kararlatrldn, kararlatrlan eylerin yakn zamanda irade-i seniyye olarak kacan, gnderilecek komisyonun yelerinin henz belli olmadn, mezkur komisyonda Ermeni milletinden de aza bulundurulacan, btn azann mahall artlar ve durumlara vakf olan kiilerden seilmesine hassaten dikkat edileceini" syledii. Tanin

1913/05/13

1913/05/15 1913/05/15

Ermenilerin Maksad balkl yaz. Tanin Osmanl Hkmeti'nin Dou ve Kuzey Anadolu vilyetleri iin ngiliz uzman istediini, ngiltere'nin Rusya'ya bildirmesi, bunun zerine Rusya'nn durumdan rahatsz olmas. YHB, TT, c. 2, ks. 3, s. 72 Manzume-i Efkar gazetesinin Bab-Ali'den ald bilgiye dayanarak, Anadolu slhtnn hereyden nce paraya bal olduunu, bunun iin slhta, byk bir istikraz akdinden sonra teebbs edilmesinin kararlatrldn yazmas. Tanin

1913/05/16

1913/05/16

Tanaksutyun ve Hnakyan komitelerinin Van merkezinden Sadaret'e ve Patrikhne'ye telgraf gnderilmesi. Tanin

95

1913/05/19

Puzantiyon gazetesinde, slhtn icras ile ilgili olarak yer alan yazda "Biz asla, Bb- l tarafndan bir kanunun neri ve Dhiliye Nazr tarafndan umm bir tahrirat yaplmasyla memleketin bir blmnn slah olunacana inanmyoruz. Bu tip almalardan hi bir fayda gelmediini pek ok defalar grdk" denildii. Tanin

1913/05/19 1913/05/23

Vilyt- arkyyede Islht Meselesi balkl yaz. Tanin Vilyt- arkyye ve Rusya ve Islht Hakknda balkl yazlar. Tanin ark Anadolu ve Rusya balkl yaz. Tanin Dhiliye Nazr Hac Adil Bey ile Evkaf Nazr Hayri Bey'in, Dou Anadolu'ya slht komisyonu gnderilmeyecei yolunda La Turquie gazetesinde kan haber zerine kendilerine mracaat eden Ermenilere aklamalar yapmas. Tanin

1913/05/25 1913/06/05

1913/06/06

ark Anadolu Hakknda Ermeni Patrikhnesinin Bir Karar balkl yaz. Tanin stanbul'daki Rus Bykelisi Giers'in, Fransz ve ngiliz bykelileriyle bir toplant yapmas. Bu toplantda Rus bykelilik tercman Mandelstam tarafndan hazrlanan bir slht tasarsnn incelenmesine karar verilmesi. EU, TEEM. s. 389-391

1913/06/09

1913/06/10

Bb- l'nin, Ermeni meselesinden bahseden sefirlere, Vilyt- arkyyede yaplacak slhtta hi bir vakit devletlerin kontroln kabul edemeyeceini bildimesi. Hkmet'in Ermenilere de bu tarz beyanda bulunmas. Tanin

1913/06/11 1913/06/12

Ermeniler Nasl fal Ediliyor balkl yaz. Tanin Ermeni Meselesi ve Mfetti-i Ummler balkl yazlar. Tanin

96

1913/06/13

Dou Anadolu'ya arazi meselesini halletmek iin bir ka ay nce giden komisyonun dnd, yaplan tahkikat neticesinde ihtilfl olan arazinin Osmanl tebasna ait olduunun anlald ve anarist olduklar iddia edilen Ermenilerin, Osmanl tabiiyetini haiz bulunduklar, iade edilmeyerek Van'a gnderilmeleri. Tanin

1913/06/23 1913/06/25

Bir Rus Muhabiri ve Ermeni Meselesi balkl yaz. Tanin Sadrazam Said Halim Paa'nn bir genelge yaynlamas, bunda Bb- l'nin yapm olduu slht ve gerekletirmek istedii tasarlar hakknda bilgiler vermesi. YHB, TT, c.2, ks. 3, s. 112 Tanin'in, Dvel-i Muazzama'nn, hkmetin kararlatrd

1913/06/29

slhtn icrasna mdahale etmeyeceini, gerekte Avrupa hkmetlerinin mevcut hkmetin slht yapacana kanaat getirdiini, Avrupa tarafndan vukubulacak mdahale ne ekilde olursa olsun slht vazifesini gletirmekten baka bir ie yaramayacan yazmas. Tanin 1913/06/30 Islht komisyonunun Yeniky'deki Avusturya-Macaristan

sefarethanesinde toplanmas. Tanin 1913/06/30 Mandelstam'n projesinin Rus sefiri tarafndan 30 Haziran 1913'te alt devlet sefirlerinden oluan komisyona verilmesi. Tanin 1913/07/00 Vilyt- arkyye; Vilyt- arkyye Islht; Ermeni Meselesi balkl yazlar. Tanin Dhiliye Nezreti'nin, Anadolu'ya gnderdii mlkiye mfettilerinden, her nahiyede bulundurulmas gereken jandarma ve polis kuvvetinin miktarn, yollarn durumunu ve yeniden ka kilometre yol ina olunacan bildirmelerini istemesi. Tanin 1913/07/01 Hrasayan gazetesinin yazdna gre; 1903 senesinden 1912 senesi Nisan aynn sonuna kadar Ermenilerden yaklak 32 bin kiinin Amerika'ya g ettii. Tanin

1913/07/01

97

1913/07/01

Osmanl Hkmeti'nin, dare-i Vilyat Kanunu'nda yapt deiikliklerle gerekleecek bildirmesi. E U. TEEM, s. 399 olan slht byk elilere

1913/07/01

Vilyt- arkyyede Faaliyet-i Islht; Vilyet Mfettilerinin Raporlar; Ermeni Muhacirini balkl yazlar. Tanin Bb- l'nin slhtla ilgili Rus tasarsna bir tr karlk olmak zere Dou Anadolu vilyetlerinde yaplacak slhtla ilgili almalarn tamamlamas, bu konudaki slht yakn zamanda neretmeye karar vermesi. Bu slhttan yabanc memleketlerde bulunan Osmanl sefirleri ve stanbul'da bulunan yabanc sefaretlerin de haberdar edildii. Tanin

1913/07/02

1913/07/02

Hseyin Cahid'in, Dou Anadolu'daki slht hkmetin byk bir nem verdiini yazmas. Tanin talya, ngiltere, Rusya ve Almanya

meselesine

1913/07/02

sefirleriyle

Fransz

maslahatgzarnn Avusturya sefirinin evinde toplanarak, Anadolu vilyetlerinde icra olunacak slht meselelerini tetkik etmek zere sefaret memurlarndan oluan bir komisyon kurulmasna karar vermeleri. Tanin 1913/07/03 Dhiliye Nazr Talat Bey'in, Ermeni Patrii Aroroni Efendi'yi ziyaret ederek, Dou Anadolu'da meydana gelen olaylarla ilgili olarak grt. Tanin Islht Meselesi ve Sfera; Dhiliye Nazr Patrikhnede balkl yazlar. Tanin Bb- l'nin, nizamnmelerin sefaretlere umum mfettiler hakkndaki tercmesini tebli etmesi, bunun zerine

1913/07/03

1913/07/07

komisyonun imdilik bu nizamnme hakknda bilgi edinmeye karar vermesi. Tanin

98

1913/07/07

Petersburg'da nerolunan Novoye Vremya gazetesinin zmir muhabirinin, zmir Ermeni murahasas nceyan Efendi ile bir mlakat yapt ve bu mlakatn zmir'de yaynlanan Tanik adl Ermenice gazetede yaynland. Tanin

1913/07/16

Eski Maliye Nazr Cavit Bey'in Azadamard gazetesinin Paris muhabiri ile yapt syleide, "Osmanl Hkmeti'nin, dou vilyetlerindeki slht hakkndaki talebleri behemehal isaf edecektir, bu konuda artk phe olmamaldr" dedii. Tanin

1913/07/21

Tekfurda Hadisesi Hakknda Resmi Beyannme balkl yaz. Tanin Ermeni Patrikhnesinin Mracaat balkl yaz. Tanin Islhtla ilgili komisyonun Avusturya-Macaristan Bykelisi Pallaviini en eski bykeli olduu iin bu komisyon 3-24 Temmuz 1913 tarihleri arasnda Yeniky'de Avusturya Bykelilii'nde toplanaca. Tanin

1913/07/29 1913/07/0324

1913/08/03

Patrik Ohannes Aroroni Efendi'nin, istifasn verdii, onun bu isteinin Ermeni Patrikhnesi Meclis- Ummsi'nin yapt toplant sonucunda kabul edildii. Tanin

1913/08/03 1913/08/10

Tekfurda, Malkara ve Havalisi Hadisat balkl yaz. Tanin Edirne valisi Hac Adil Bey'in, Ermeni askerlerin vazifelerini ok iyi yaptklarn, can siperne hizmetlerde bulunduklarn, Edirne murahasahanesini ziyareti esnasnda barahibe anlatt. Tanin Edirne'de Ermeniler balkl yaz. Tanin Piskopos Cevahirciyan Efendi'nin patrik kaymakam seilmesi ve yeni patrik seilinceye kadar grevine devam edecei. Tanin Tekfurda ve Malkaras Vakas balkl yaz. Tanin

1913/08/10 1913/08/11

1913/08/12

99

1913/08/16

Dou

Anadolu'ya

bir

gezi

yapan

mer

Naci

Bey'in

aklamalar:"Dou Anadolu'da Krt-Ermeni meselesi deil de zlim mazlum meselesi vardr. ikyetler yalnz Ermenilerin deildir. Krtlerin de ikyetleri vardr". Tanin 1913/08/20 Yeni Patrii semek zere Galata Kilisesi'nde toplanan Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Umm'sinin, seimin ertelenmesi yolunda gelen teklif zerine, seimleri 15 gn sonraya ertelemesi. Tanin 1913/09/14 Kumkap'da Patrikhne Kilisesi'nde yaplan seimler sonunda Diyarbakr murahasas Piskopos Zaven Efendi'nin 85 yenin katld seimlerde 64 oy olarak, oy okluuyla stanbul Ermeni Patriklii'ne seilmesi. Tanin 1913/09/14 Patrik seimlerinde Tanaksutyun Frkas'nn, eski patrik Turyan Efendi'nin seilmesini istedii, Tanaksutyun'un btn abalarna ramen kendi siyas fikir ve dncelerine muhalif olan Zaven Efendi'nin seilmesine engel olamad. Tanin 1913/10/09 Hseyin Cahid'in, Tanin'deki bir yazsnda, Dou Anadolu ile ilgili olarak iki grubun daima faaliyetlerde bulunduunu belirtmesi ve slhtla ilgili olarak, Osmanl Devleti'nin ak ve kati bir gr olmas ve bunu icra iin almas gerektiini ileri srmesi. Tanin, 1913/10/09 stanbul Ermen Patriklii'ne seilen Zaven Efendi'nin, arazi ve asayi meseleleriyle ilgili ikyetleri deerlendirmeye balamas. Diyarbakr'dan Bitlis'e gemesi ve valiyle grmek istemesi. Tanin 1913/10/11 Azadamard gazetesinin haberine gre; stanbul'da bulunan sefarethnelerin birinci tercmanlarndan oluan hususi komisyon vastasyla hazrlanan slht projesinin, Avrupa'da tetkik olunduktan sonra, sefirler tarafndan takdim olunmak zere stanbul'a ide edildii. Tanin

100

1913/10/12

Ermeni Protestan cematndan bazlarnn, cematlerinin hkmet ile olan mnasebetlerinin Ermeni Patrikhnesi marifetiyle fa edilmesini arzu ettikleri, Ermeni Protestan cematinden baz kiilerin Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Umm azalarndan baz kiilerle grmelerde bulunmalar. Tanin

1913/10/12

Islht Meselesi; Ermeni Messest- Millsi; Ermeni Protestan Cemati balkl yazlar. Tanin Puzantiyon gazetesinin: "Bb- l, Avrupal muktedir zevatn istihdamn kabul ve teslim etmi olduu gibi, kontrol meselesini de esasen kabul ettikten baka, onun tatbik edilmesini bile kararlatrdn" yazd. Tanin

1913/10/13

1913/10/15

Ermenilerin, Ermeni harflerinin icadnn 1500. senesi ve Ermenice bask iinin 400. yl dnm mnasebetiyle stanbul'da ve dier ehirlerde bir takm trenler yapmaya karar vermeleri. Tanin

1913/10/19 1913/10/25

ark Anadolu Islht balkl yaz. Tanin Ermeni Protestan cemati nmna 8 kiiden oluan bir heyetin, Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Umm'sine giderek, eitim ve millyet meselelerinde Ermeni Protestan cemaatinin, Ermeni Patrikhnesi'ne bal olacan teklif etmeleri. Tanin

1913/10/28

Ermeni harflerinin icadnn 1500. yldnm mnasebetiyle, Adapazar'nda Ermeniler tarafndan yaplan gsteriler srasnda olaylar kmas. Tanin

1913/10/28

Adapazar'nda hkmetin bir tedbir olmak zere ahlinin ellerinde bulunan ateli silahlar teslim etmesi iin bir beyannme neretmesi ve ahliye 48 saat msaade vermesi. Tanin

1913/10/28

Ermenilerin Nmayii Mnasebetiyle; Adapazar Vakas; Anadolu-yu ark Hakknda; Ermeni enlikleri balkl yaz. Tanin

101

1913/10/28

Levant Herald gazetesinin, sefirler arasnda ve Avrupa'da kabineler arasnda yaplan grmelerden sonra, Dou Anadolu'da uygulanacak slhtn kat bir mahiyet kazandn, buna gre, 2 tefti mntkas ihdas edildiini, bunlardan birincisinin Erzurum, Sivas, Trabzon, ikincisinin Van, Bitlis, Diyarbakr ve Mamuratlaziz vilyetlerini kapsamakta olduunu yazmas. Tanin

1913/10/29 1913/11/00

Adapazar Hadisesi balkl yaz. Tanin stanbul Ermeni Patrii seilen Zaven Efendi'nin Trabzon'a gitmesi, 11 Kasm'da Trabzon'a varmas ve halk tarafndan ok iyi karlanmas, vali ve belediye reisinin de Patrik Efendiye gereken hrmeti gstermeleri ve onuruna yemek vermeleri. Tanin

1913/11/01

Adapazar'nda olayn zerinden 48 saat gemeden katl ve yaralama olayna karanlarn yakaland. Bunlardan 13 kiinin olaya sebep ve nayak olmak sularndan yarglanmak zere Adapazar'ndan stanbul'a getirilmeleri ve stanbul Muhafzlna sevkedilmeleri. Tanin, kdam

1913/11/05 1913/11/06

Times gazetesinde "Ermeni slht" balkl yaz. Tanin Adapazar olayyla ilgili olarak Dvn- Harb-i rfi'de yarglananlardan, bazlarnn eitli cezalara arptrldklar, bazlarnn da beraat ettikleri. Tanin Anadolu Islht Etrafnda balkl yaz. Tanin Azadamard gazetesinin yazdna gre; stanbul'daki Alman Sefiri Wangenheim ile Rusya Sefiri Giers'in Ermeni slht hakknda Bb- l'ye yeni bir proje takdim ettikleri. Tanin

1913/11/08 1913/11/08

1913/11/14

Ermeni cematinin, Meclis-i Mebusan seimlerine birlik ve beraberlik iinde girmek iin, cemaat iindeki btn unsurlar iine alan muhtelit bir komisyon oluturaca. Bu muhtelit komisyonun Ermenilerin mebusan seimlerinde takip edecekleri yol hakknda grmelerde bulunaca. Tanin

102

1913/11/14

Ermeni Patrii Cedidi; Mebusan ntihab Etrafnda balkl yazlar. Tanin

1913/11/15

Ermeni Patrikhnesi'nin Ermeni Patrik Kaymakaml vastasyla Adliye ve Mezhip Nezreti'ne bir takrr verdii. Tanin Ermenice Jamanak gazetesinin Patrikhne tarafndan Bb- l'ye verilmesi dnlen takrrin muhtevasna itiraz etmesi ve "hukuk millyemizin bsbtn gasbolmasndan baka hibir eye yaramayacak byle garip bir kararn kabul olunabileceini hayalimizden bile geirmemitik" demesi. Tanin

1913/11/19

1913/11/19

Vilyt- arkyye Islht; Ermeni Mehafilinde ntihab Hazrlklar balkl yaz. Tanin

1913/11/20 1913/11/21

ark Anadolu Hakknda balkl yaz. Tanin Adliye ve Mezhip Nezreti'nin, Patrikhne'nin talebini usule ve kanuna aykr ve Patrikhne'nin selhiyetleri haricinde bularak cevap verilmeyeceini beyan etmesi. Tanin

1913/11/21

Hseyin Cahid'in Ermeni Patrikhnesi'nin takrri ile ilgili grleri. Tanin Hseyin Cahid'in Tanin'deki yazsnda, Ermeni Patrikhnesinin takrrini grdnde ardn ve zldn belirterek, geirilen felaketlerden sonra skun ve bar ile yaamak ihtiyacn iddetle hissettiimiz bir dnemde Ermeni milleti ile hkmet arasnda byle bir ihtilaf kmasndan memnun olmadn beyan etmesi. Tanin

1913/11/21

1913/11/22

Patrik Zaven Efendi'nin, Jamanak gazetesi muharirlerinden biriyle yapt konumada, Ermenilerle meskn vilyetlerdeki durumla ilgili izlenimlerini anlatmas. Tanin, kdam

1913/11/22

ark Anadolu in; Anadolu-yu ark ve Rusya; Yeni Patrikle Mlakat balkl yazlar. Tanin Devletler ve ark Anadolu; Ermeni Patrii Cedidi; Anadolu Islht ve Rusya balkl yazlar. Tanin
103

1913/11/27

1913/11/28

Adliye ve Mezhip Nezreti tarafndan Patrikhne'nin takrrinin ide edilmesi zerine, Patrikhne'nin yeni bir takrr hazrlayarak bu defa Sadaret'e sunmas. Tanin

1913/11/28 1913/11/29

Ermeni Patrikhnesinin Yeni Bir Takrri balkl yaz. Tanin ttihad ve Terakki Cemiyeti Katip-i Ummsi Mithat kr Bey'in, seim ileriyle ilgili olarak Jamanak gazetesi muharrirlerinden biriyle grmesi. Tanin

1913/12/04

Ermeni Patrikhanesi'nin, seimlerle ilgili olarak ikinci defa hkmete mracaat edeceini renen Hseyin Cahid'in, byle bir teklifin kabul edilmesinden Ermenilerin daha ok zarar greceklerini ileri srmesi. Tanin

1913/12/05 1913/12/06

Vilyt- arkyye Islht Meselesi balkl yaz. Tanin Adliye Nazr brahim Bey'in, Ermeni Patrii Zaven Efendi'yi ziyaret etmesi ve bu srada, Ermeni mebuslarn miktar hakknda uygun bir anlama yolu bulunabileceini, fakat seim kanununun dzeltilmesi hakkndaki teklifin hkmete kabul edilemeyeceini sylemesi. Tanin

1913/12/06

Ermeni Patrikhnesi murahhaslar Artin aharbekyan, Hamparsum Boyacyan ve Diran Yerganyan'n Dhiliye Nezreti'ne giderek nazrla grmeleri, neticede nazrn seim kanununda deiikliin mmkn olamayacan ve yalnz Ermeni mebuslarnn miktar hakknda Patrikhne'nin itiraznn kabul edileceini beyan etmesi. Tanin

1913/12/08

Ermeni Patrii Zaven Efendi'nin, Bb- l'ye gelerek, Dhiliye Nazr Talat Beyle seim mevzularn konumas. Tanin Baz Fransz gazetelerinin, Dou Anadolu slht ile ilgili Rusya'nn grlerine uygun neriyatta bulunduklar. Tanin Bogos Nubar Paa'nn, Dou Anadolu slhtyla ilgili olarak Temps gazetesi muhabirine aklamalarda bulunduu. Tanin

1913/12/09

1913/12/09

104

1913/12/09

Hseyin Cahid'in, Tanin gazetesinde, Bogos Nubar' eletirip O'nun fikirlerinde bir tenakuza dtn belirtmesi, Berlin Antlamas'nda yer alan 61. maddeyi devaml ileri srmenin de bu gn hi doru bir davran olmadn vurgulamas, Berlin Antlamas'nn lehimize olan hkmleri uygulanmazken aleyhimize olan hkmlerinin sk sk gndeme getirilmesini manidar bulmas. Tanin

1913/12/10

Tanaksutyun Frkas'nn murahhaslarndan Aknuni vastasyla, seimlerle ilgili tartmalara katlmas. Stamboul gazetesinde yer alan habere gre; Aknuni'nin, seimlerin nisb temsil zerine yaplmasn ve Ermeni mebuslarn bizzat Ermeniler tarafndan seilmelerini istemesi. Tanin

1913/12/11

Hseyin Cahid'in, Tanaksutyun Frkas'nn murahhaslarndan Aknuni vastasyla yapt aklamalar deerlendirmesi. Tanin Ermeni Patrikhanesi'nin seimlere katlp katlmama hususunu grt. Tanin Ermeni siyasi frkalarnn, gerek siyas ve Mill meselelerde ve gerek mebuslarn seilmeleri hususunda, ittifak yaparak birlikte haraket etmeye karar vermeleri. Tanin Mesele-i Islht, Bb- l'nin Tasavvurat; Meclis-i Mebusan ve Ermeniler, Ermeni Frkalar balkl yazlar. Tanin ark Anadolu Islht ve Trkiye Hrstiyanlar ve ntihbt balkl yazlar. Tanin Bogos Nubar Paa'nn slhtla ilgili grleri. Tanin Dou Anadolu slhtyla ilgili olarak Osmanl Hkmeti'nin bak as. Tanin Ermeni Mebuslar Hakknda balkl yaz. Tanin Ermeni Mebuslar Hakknda balkl yaz. Tanin

1913/12/12

1913/12/12

1913/12/12

1913/12/13

1913/12/15 1913/12/15

1913/12/16 1913/12/19

105

1913/12/19

Ermeni Patrikhanesi'nin tara murahasahanelerine seimlerle ilgili olarak, Patrikhne ile Bb- l arasnda bir anlama olmad yolunda bir telgraf gndermesi. Tanin

1913/12/26 1913/12/29

Gayr- Mslimlerin Askerlii balkl yaz. Tanin Vilyt- arkyye Islht ve Bir Rus, Ermeni Komitesi balkl yaz. Tanin

1914
1914/01/00 Echo de Paris gazetesinin, Dou Anadolu vilyetlerindeki slhtla ilgili yazsnda, slht anlamasnn esaslarndan bahsetmesi. Tanin Islht Meselesiyle lgili Bir Tebligat balkl yaz. Tanin Abdlhamid zamannda Ermeni komitelerine katlmakla

1914/01/16 1914/01/19

sulanarak idama mahkum edilen ve dier arkadalarnn idamna ramen, ngiltere Kraliesinin mdahalesi zerine kurtulan ve o zamandan beri ngiltere'de yaayan ve niversite retmenlii yapan Profesr Tomayan Efendi'nin, Londra'dan Puzantiyon gazetesine, Ermenilerle meskun vilyetlerin slahna dair, bir mektup gndermesi ve mektubun ayn gazetede bamakale olarak yaynlanmas. Tanin 1914/01/19 ark Anadoluya Dair Bir Mzakerat ve Hnakyan Frkas balkl yazlar. Tanin Ermeni mebuslarnn seilmesiyle megul olan komisyon yelerinden birinin Jamanak gazetesine yapt aklamada "Ermenilerin, nisb temsil usulnn gerektirdii miktarda mebus karmalar hakknda bir kanun layihas tanzim olunmas ve mebuslarn dahilen millet tarafndan seilmesi" teklifinin hkmet tarafndan kabul edilmemesi zerine Ermeni milletinin seimlere katlmaktan vazgemek mecburiyetinde bulunduunu beyan ettii. Tanin

1914/01/23

106

1914/01/27

Puzantiyon gazetesinin, Ermenilerin Mebusan Meclisi seimlerine katlmas hakkndaki neriyatn varsaymdan ibaret olduunu ve Ermeni Patrikhnesi'nce bu konuda henz kabul edilmi bir ey olmadn belirtmesi. Tanin ntihbt ve Anasr- Gayr- Mslime balkl yaz. Tanin Seim meseleleriyle ilgili, patrikhneler ile ttihad ve Terakki Frkas arasnda balayan grmelerde henz kat anlama olmad. Tanin

1914/01/31 1914/01/31

1914/02/03

Ermeni Katolik cemaatinin seimlere katlmaya karar vermesi. Tanin ntihbt ve Ermeniler balkl yaz. Tanin Puzantiyon ve Panar gazetelerinin, Ermeni Patrikhanesi'nin, Ermenilerin seimlere katlmalar konusunda imdiye kadar kesin bir hareket yolu takip etmediini, milleti hsrana urattn beyan etmeleri. Tanin

1914/02/03 1914/02/06

1914/02/07

Ermenilerin seimlere katlp katlmayacaklar hakkndaki en son karar vermek iin toplanan Meclis-i Muhtelit'in seimlere katlma karar vermesi. Tanin

1914/02/08

Dou Anadolu slhtyla ilgili olarak Osmanl Devleti ile Rusya arasnda bir anlama imzalanmas. YHB. TT, c.2, ks. 3, s. 169172 Mithat kr Bey'in seimlerin sonuna gelindii u gnlerde yaplan teklifin ge kalm bir teklif olduunu, imdilik bir tane Katolik mebus seilebileceini, dier birinin de seilmesi iin gayret edileceini, ttihad ve Terakki Partisi adna vadetmesi. Bunun zerine Ermeni Katolik cemaatinin iki aday gstermesi. Tanin

1914/02/10

1914/02/11

Zaven Efendi'nin, seimlerle ilgili konularda karlalacak problemleri zmek amacyla, Dhiliye Nazr Talat Bey'i ziyaret ederek grmelerde bulunmas. Tanin

107

1914/02/12

Anadolu'da yaplacak slht meselesinin hkmete baz esaslar kararlatrlmas. Tanin

sonulanmas ve

1914/02/12

Azadamard gazetesinin, siyasi parti temsilcilerinden oluan hususi heyetin aldklar kararlar 6 madde halinde yaynlamas. Tanin Yirmi Ermeni mebusun aadaki yerlerden karlmasnn Ermeni Patrikhnesi tarafndan teklif edilecei: stanbul, Erzurum ve Van'dan ikier mebus; Bitlis, Mu, Harput, Sivas, zmir, zmit, Kozan, Kayseriye, Karahisar- ark, Tekfurda, Trabzon, Diyarbakr, Haleb ve Amasya'dan birer mebus. Tanin

1914/02/12

1914/02/13 1914/02/14 1914/02/14

Islht Yapmak in balkl yaz. Tanin ark Anadolu Islht balkl yaz. Tanin Tanin'in, slht anlamasnn yapldn ve Bb- l'nin kararlatrlan slhtn esaslarn sefaretlere tebli ile yetineceini, bu meseleden dolay ayrca bir protokol tanzim ve imza olunmayacan yazmas. KG. ED, s. 191

1914/02/15

Trkler ve Ermeniler-Profesr Tomayan'n ki Millet Ricaline Bir Teklifi balkl yaz. Tanin ntihbt ve Ermeniler balkl yaz. Tanin Ermeniler ve ntihbt balkl yaz. Tanin Ermeni Profesrlerinden Tomayan'n Puzantiyon gazetesinde yaynlanan mektubu; Tomayan'n, bu mektubunda, Patrikhneyi ve Ermeni toplumunun ileri gelenlerini takip ettikleri politikadan dolay eletirmesi, seimlerin yapld bu zamana kadar Ermenilerin izleyecekleri politikann belli olmamasna arp ve kzmas. Tanin

1914/02/18 1914/02/20 1914/02/21

108

1914/02/22

Ermeni Patrikhnesi tarafndan seim meseleleri hakknda Dhiliye Nazr Talat Bey'e yeniden hususi bir heyet gnderilmesi, ttihad ve Terakki Frkasnn ne kadar Ermeni mebus verebileceinin sorulmas, ttihad ve Terakki Frkas Katib-i Ummsi Mithat kr Bey'in davet edilip grlmesi ve kesin olarak ttihad ve Terakki Frkas'nn ancak 13 mebus verebilecei, fazla olarak bir-iki mebus iin de alabileceinin Mithat kr Bey tarafndan cevap olarak bildirilmesi. Tanin

1914/02/23 1914/02/23

Ermeni Patrikhnesinin Bir Teblii balkl yaz. Tanin ttihad ve Terakki Frkas'nn, Ermenilerden ancak 13 mebus seilebileceini ve bu 13 mebustan 2'sinin zaten seilmi ve 1'i de seilmek zere olduundan kalan 10 mebus iin Patrikhne heyetiyle grmelere balamann kabil olacan beyan etmesi. Tanin

1914/02/24 1914/02/25

Bogos Nubar Paa'dan Times Gazetesine balkl yaz. Tanin Ermeniler ve ntihbt ve Ermeni Mebuslar Hakknda balkl yazlar. Tanin Tanin 'in, Ermeni Patrikhnesi ile ttihad ve Terakki Frkas arasnda Ermeni mebuslaryla ilgili anlama yapldn yazmas. Tanin

1914/02/25

1914/02/27

Talat Bey'in bakanlnda toplanan ttihad ve Terakki Frkas Merkez-i Ummsi'nin Patrikhne ile grmelerin ttihad ve Terakki prensipleri dorultusunda tamamlanmas iin intihbt encmenine tam yetki vermesi. Buna gre Ermeni mebuslarnn saysnn daha nce belirlenen gibi olaca. Tanin

1914/02/28

stanbul

seimlerinin

yapld,

Ermenilerden

Hallayan

Efendi'nin 448, Zohrab Efendi'nin 428 oyla stanbul mebusu seildikleri. Servet Fnun

109

1914/03/03

Ermeni Patrikhnesi ile siyasi parti temsilcileri arasnda mebus adaylarnn tesbiti hususunda bir anlamazlk kt. Ermeni siyasi parti temsilcilerinin, Bedros Hallayan ve Kirkor Zohrab efendilerin, stanbul mebusluu iin aday gsterilmelerinde, Patrikhne'nin kendilerine danmadn belirtmeleri, tara Ermeni adaylar konusunda ise mensup olduklar siyasi frkalara danmadan bir karar veremeyeceklerini beyan etmeleri. Tanin

1914/03/05

Ermeni parti temsilcilerinin bir toplant yaparak, parti mensuplarndan hibirinin, aday olmamalarn ve hatta seilseler bile kabul etmemelerini kararlatrmalar ve bu karar seim komisyonu marifetiyle Patrik Efendi'ye bildirmeleri. Daha sonra Patrikhne'nin vilyetlerden seilecek mebus adaylarn tesbit etmesi. Patrikhne'nin, bu adaylar tesbit ederken siyasi partilere mensup olanlar sememeye zen gstermesi. Tanin

1914/03/09

Dhiliye Nazr Talat Bey'i ziyaret eden Zaven Efendi'nin, SasonHavit havalisinde, Ermeni karyelerinin Krtler tarafndan muhasaraya alndna dair Mu murahasasndan gelen telgrafnameyi sunmas ve ahlinin hayat ve mallarnn taarruzdan muhafazasn istemesi. Tanin

1914/03/10 1914/03/10

ntihbt ve Ermeniler balkl yaz. Tanin Siyasi parti temsilcilerinin seimlere katlmama karar almalarna ramen, Tasnakstyun'un bu karar ihll edecek giriimlerde bulunmas. Tanin

1914/03/17

Erzurum Ermeni Murahasahanesinin Patrikhne'ye gnderdii telgrafta, Vartekes ve Pastrmacyan Efendi'lerin adaylklarnn kabul edilmemesi halinde Patrikhne'yle olan ilikilerini keseceklerini bildirmeleri. Tanin

1914/03/17

Erzurum Ermeni Namzedleri ve Ermeni Siyasi Frkalar balkl yazlar. Tanin ntihbt ve Ermeniler balkl yaz. Sabah

1914/03/17

110

1914/03/17

Puzantiyon gstermekte

gazetesinin,

Tanaksutyun'un

mebus

aday

srarl olduunu yazmas ve dier siyasi partilerin de aralarnda anlaarak aday tayin etmeye karar verdiklerini ileri srmesi. Tanin 1914/03/19 1914/03/22 ntihbt ve Ermeniler balkl yaz. Sabah Bitlis'te Tanaksutyun komitesi azasndan Armenak Haikyan'n aday gsterilmesi. Eski Erzurum mebusu Pastrmacyan Efendi'nin Van'dan aday gsterilmesine raz olmad, Erzurum'dan aday gsterilmesini istedii. Tanin 1914/03/22 1914/03/22 1914/03/25 Ermeni Mebuslar balkl yaz. Sabah ntihbt ve Ermeniler balkl yaz. Tanin ark Anadolu Mfettileri ve ntihbt Etrafnda balkl yazlar. Sabah 1914/03/25 1914/03/26 Van'da Arazi Meselesi balkl yaz. Tanin Mu'ta aday belirlenemedii iin Ermenilerin seimlere katlmadklar ve Ermeni mebus seiminde glklerle karlald, Patrik Efendi'nin Mu Murahasahanesi'ne bir telgraf ekerek, Mu'tan Ermeni mebus seilmemesinin sorumluluunu zerine alamayacan bildirmesi. Tanin 1914/03/29 1914/03/30 1914/03/31 1914/04/04 1914/04/05 1914/04/06 Vilyt- arkyye Mfetti-i Ummleri balkl yaz. Sabah Mfetti-i Ummler Hakknda balkl yaz. Sabah Ermeniler ve Rusya balkl yaz. Tanin Bogos Nubar Paa'nn Beyanat balkl yaz. Tanin Ermeni Patriinin Beyanat balkl yaz. Tanin Ermeni Patriinin Mracaat balkl yaz. Tanin

111

1914/05/10

Ermeni Patrii Zaven Efendi'nin, Jamanak gazetesinde, Meclis-i Umm azasndan biri tarafndan aleyhinde yaz yazlmasndan mteessir olarak istifa karar almas. Tanin Ermeni Patriiyle Bir Mlakat balkl yaz. Tanin stifasnn sebebini patrikhneye mensup olan ahslarn icraatlarn tenkit etmesi olarak aklayan Zaven Efendi'nin, itiraznn ahsyla ilgili olmadn, makama kar yaplan taarruza itiraz ettiini sylemesi, Zaven Efendi'nin, daha sonra istifa etmekten vazgemesi. Tanin

1914/05/12 1914/05/12

1914/05/13

Temps gazetesinin, Dou Anadolu slhtnn tatbikine nezaret etmek zere grevlendirilen 2 mfetti-i ummnin Dersaadet'e vardklarnn belirterek, hemen bu memurlar greve balatmak isteyen Osmanl Hkmeti'nin, bu memurlara ait talimat ve selhiyetlerinin snrn tayin etmek ve mukavelenmelerinin metnini hazrlamak zere bir komisyon kurduunu yazmas. Tanin

1914/05/24 1914/05/25

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Ummsi balkl yaz. Tanin Dou Anadolu iin tayin edilen iki yabanc genel mfettile szlemeler tanzim edilmesi. EU. TEEM, s. 401-404; Tanin Umm mfettilerden Msy Westenek'in, Trabzon, Sivas, Erzurum; Miralay Nicolos Hoff'un da, Van, Bitlis, Harput ve Diyarbakr mntkalar mfettiliine tayin olunmalar, lgili ahslarn 5 Temmuz'a kadar vazifelerine balayacaklar. Tanin

1914/05/27

1914/08/30

Elekirt Hudut Tabur Komutanl'ndan 3. Ordu Komutanl'na gnderilen raporda, snra yakn olan kylerdeki evleri arayan Ruslarn, bulduklar silahlar Ermenilere verdikleri, ayrca blgedeki Ermenilerin Rusya'ya kamak iin propaganda yaptklarnn bildirilmesi. KG. ED, s. 201 Erzurum Valisi'nin, 3. Ordu Komutanl'na yollad bir yaz ile Ruslarn Ermenileri kendi taraflarna ekerek, Dou Anadolu vilyetlerinde istedikleri zaman isyan karmak hazrl iinde olduunu rendiini bildirmesi. KG. ED, s. 201, 202

1914/09/13

112

1914/09/18

Bitlis Valisi Mustafa Bey'in, 3. Ordu Komutanlna yollad mesajda; "Ermeni ileri gelenlerinin, son gnlerde verilen karar ve yaplan telkinlerine gre, sava karsa ordudaki Ermeni askerleri silahlar ile birlikte dman tarafna geecekler, Osmanl ordusu ilerlerse sakin kalacaklar, geri ekilirse eteler kurularak cepheye gidi ve gelie engel olunacaktr" dediklerini bildirmesi. KG. ED, s. 202

1914/10/22

2. Svari Tmen Komutan'nn, Ordu komutanna, Mu, Van, Bitlis blgelerinde gnll Ermenilerin toplandn, snr yaknlarnda Ermeni ekyalarn dolatn, Pertos kynde 30-40 ekyann bulunduunu rapor etmesi. KG. ED, s. 202, 203

1914/11/08 1914/11/09 1914/11/10 1914/11/11 1914/11/12 1914/11/13 1914/11/16 1914/12/01

Ermeniler ve Harb balkl yaz. Tanin Ermeniler ve Harb balkl yaz. Tanin Harb ve Ermeniler balkl yaz. Tanin Ermeniler ve Harb balkl yaz. Tanin Harb ve Ermeniler balkl yaz. Tanin Seyyar Hastahane balkl yaz. Tanin Mersin'de Ermeniler balkl yaz. Tanin Van'da kabilecek olaylarla ilgili Ermeni ileri gelenleriyle yaplan toplant ve Ruslarn ilerlemesi nedeniyle halkn Bitlis'e gnderilecei. ATBD, say: 85, b. 1996 Ermeniler ve Harb balkl yaz. Tanin Almanya'daki Ermeniler balkl yaz. Tanin

1914/12/02 1914/12/30

1915
1915/01/02 Ermeni Patrii Aleyhinde Mfteriyat balkl yaz. Tanin

113

1915/01/02

Kumkap'daki Ermeni efrada verilen ziyafette hazr bulunanlardan bir neferin, silah arkadalar namna, vatann mdafaas urunda kanlarn dkmeye her an hazr ve amade bulunduklarn beyan etmesi ve orada hazr bulunanlarn: "Yaasn vatan-i Osmani, yaasn Osmanl ordusu" sesleriyle karlk vermeleri. Tanin

1915/01/07 1915/01/18 1915/01/19

Ermeni Mektebleri in balkl yaz. Tanin Osmanl Ermenilerinin Vatanperverlii balkl yaz. Tanin Londra ve Manchester'de ki Osmanl Ermenilerinin ngilizlerden Grdkleri Tazyikat balkl yaz. Tanin

1915/01/21 1915/02/00

Ermeni Efrda Ziyafetler balkl yaz. Tanin Zeytun'a, Mara'tan asker ve cephane sevketmek gerektii, gelen cephane koluna saldran Ermenilerin, 6 jandarmay ldrp ikisini de yaraladklar. Asilerin katklar ve bu arada Mara'la, telgraf tellerini koparmak suretiyle balanty kestikleri, blgeden silah altna alnanlarn hemen hepsinin firar ettii, Zeytunlularn bu isyan hareketinin tehcir kararnn tatbikine kadar srd. KG. ED, s. 200

1915/02/12

Develi (Kayseri)'de bir Ermeni tarafndan imal edilen bombann patlamas ve yapann lmesi ile Ermenilerce silah imal edildiine ve yaplan aramalarda zellikle Ermeni mezarlklarnda ok say ve miktarda barut ve silah bulunduu. ATBD, say: 85, b. 1998

114

1915/02/25

Bakumandanln btn birliklere aadaki emri vermesi: Ermeni erler, seyyar orduda veya seyyar ve sabit jandarmalarda katiyyen silhl hizmetlerde kullanlmayacaklar ve kumandanlar ve karargahn maiyet ve dairelerinde dahi istihdam olunmayacaklardr. Komutanlar her trl hkmet emirlerine mukavemeti, silahla tecavz en iddetli surette esasndan imha etmeye yetkilidirler ve gerekirse rf idare ilan edeceklerdir. Her yerde uyank ve hazrlkl bulunulacak, ahliyi korkutacak basklardan kanlacak ve bylece sadakattan ayrlmam olanlarn zarar grmeyecekleri kanaati takviye edilecektir. KG. ED, s. 212, 213

1915/02/25

Enver Paa'nn; Bitlis, Halep ve Drtyol'da Ermenilerin jandarmalara saldrmalar, Kayseri'de Ermenilerin evlerinde yaplan aramalarda eitli dillerde ifre gruplar ve bombalar bulunmas ve onlarn ayaklanma hazrl iinde bulunmalar nedeniyle bir ayaklanma halinde komutanlarn grev ve yetkilerini belirten emri. ATBD, say: 85, b. 1999

1915/02/26

Drtyol'da dman gemilerine kaan Ermeni ile ilgili olarak yaplan soruturma sonunda, Trkleri ldrmek iin bir ksm Ermeninin silahlandrlp vazifelendirildikleri ve dmanla ibirlii yaptklarnn anlald. ATBD, say: 85, b. 2000

1915/02/27

Mu

ve

Bitlis'te

meydana

gelen

Ermeni

olaylarnn

yaygnlamamas, dman devletlerin karklklar karmak iin Ermenileri kullanmak istedikleri, dolaysyla gerekli nlemlerin alnmas konusunu belirten ifre. ATBD, say: 85, b. 2001 1915/03/02 Drtyol Ermenilerinin belirlenen yere sevkedilerek, isyan ve ihtill vukuuna meydan braklmamas. BOA. DH. FR, nr. 50/141*

Burada kullanlan belgeler, Osmanl Belgelerinde Ermeniler (1915-1920), Ankara 1994 ve Ariv Belgelerine Gre Kafkaslar'da ve Anadolu'da Ermeni Mezalimi, Ankara 1995-1998, c. I. II, III, IV adl eserlerden alnmtr.

115

1915/03/06

Kars ve Ardahan civarnda ldrlen erkeklerin otuz bine vard, evlerin yakld, kadn ve ocuklarn perian halde olduklar, Ermenilerin kasden esir dtkleri, sonra kaarak elde ettikleri bilgileri Ruslara aktardklar, bu hususta ihtiyatl davranlmasnn gerektii, esirlerimize iyi davranlmas iin talya Sefareti nezdinde giriimde bulunulduu. BOA. HR. HU, kr.122/6

1915/03/06

Kars ve Ardahan havalisinde soykrma urayan Mslmanlarn saysnn 30.000'e vard, muhafazas Ermenilere verilen Osmanl esirlerinin ok kt muamele grdkleri ve tfek dipikleriyle ldrldkleri. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-1, nr. 2

1915/03/21

Kars ve Ardahan civarnda Ruslarn tahrikiyle ldrlenlerin saysnn otuz bine ulat, kadn ve ocuklarn dalarda perian halde bulunduklar ve bu hususta tarafsz devletler nezdinde gerekli giriimlerde bulunulmasna dair Osmanl Ordusu Bakumandanl'ndan Hariciye Nezreti'ne tezkire. BOA. HR. HU, Kr. 122/4

1915/04/14

Sivas'ta, Ermeni Tanak Cemiyeti adyla gizli bir cemiyet kurulduu, amacnn ordu gerisinde karklk karmak ve dman harekatn kolaylatrmak olduu. ATBD, say: 85, b. 2002 Ayntap muhacirlerinin Zeytun'a sevklerine baland, ancak Zeytun'un iskn ve ziraate elverisiz olduundan bu hususta gr bildirilmesi gerektii. BOA. DH. FR, nr. 52/51 Ruslarn Ermeni ayaklanmasndan yararlanarak Kotor'u igal ettii, ran'daki Ermeni etelerinin de Van'da isyan eden Ermenilerin yardmyla kente girecekleri ve alnmas gereken baz nlemlere dair. ATBD, say: 85, b. 2005

1915/04/20

1915/04/24

116

1915/04/24

Van syan'nn patlak vermesi zerine, bu olaylar balatan ve Ermenileri silhlandran komite yuvalarn datmak iin Dhiliye Nezreti'nin, vilyetlere ve mutasarrflklara bir genelge yollayarak Ermeni komitelerinin kapatlmasyla, belgelerine el konulmasn, liderleri ile zararl faaliyetleri bilinen Ermenilerin tutuklanmasn, bunlardan bulunduklar yerlerde kalmalar sakncal grlenlerin uygun yerlerde toplanmasn ve tutuklananlarn askeri mahkemelere sevkini istemesi. KG. ED, s. 213; O-SY. ETPATGY, s. 101, 102

1915/04/24

Zeytun ve Mara civarndan imdiye kadar Konya'ya gnderilenlerden baka Ermeni sevk edilmemesi ve bundan sonra gnderileceklerin Halep, Zor ve Urfa'ya sevkedilmeleri. BOA. DH. FR, nr. 52/93 Haydarpaa'dan trenle gnderilen yz seksen Ermeniden bir ksmnn Aya'ta tutuklu olarak kalmalar, yz kadarnn da ankr'ya sevkedilmeleri ve muhafazalar. BOA. DH. FR, nr. 52/102

1915/04/25

1915/05/05

Konya'ya gnderilen Ermenilerin iskn ve iae masraflarnn karlanmas iin Maliye Nezreti'ne tebliat yapld, bunun iin gerekli miktarn ve ne kadar Ermeni bulunduunun tespiti. BOA. DH. FR, nr. 52/235 Maliye Nezreti'ne mensup Ermeni memurlardan komite mensubu olanlarla, sadakatsizlik gsterdikleri kesinleenlerin azledilmeleri ve icap edenlerin de Ermeni bulunmayan vilyetlere gnderilmeleri. BOA. DH. FR, nr.52/249

1915/05/06

1915/05/07

ankr'ya gnderilen Torkumyan, Nargileciyan, Keropeyan, Bardizbanyan, Keiyan, Tolayan, Kargzyan ve Komidas'n stanbul'a dnmelerine izin verildii. BOA. DH. FR, nr. 52/255 ankr'ya uzaklatrlanlardan Diran Kelekyan'n stanbul dnda Ermeni bulunmayan vilyetlerden birinde ikamet edebilecei. BOA. DH. FR, nr. 52/266

1915/05/08

117

1915/05/09

Van

Vilyeti'nin

belli

yerlerinde

youn

olarak

bulunan

Ermenilerin gneye sevklerinin kararlatrld, sevk ilemini kolaylatrmak iin ilgili birimlere tebliat yapld, Erzurum'un gneyi ile Bitlis'e bal kazalardaki Ermenilerin de sevke dahil edilecei. BOA. DH. FR, nr. 52/282 1915/05/09 Zeytun Ermenilerinin tamamnn ihra edilmesi gerektiinin Bakumandanla yazld. BOA. DH. FR, nr. 52/286 Aya'ta tutuklu bulunan ve ankr'ya srlen Ermenilerin isimlerini, knye ve sanatlarn, stanbul'daki ikamet yerlerini ve doum yerlerini gsterir defterin dzenlenerek gnderilmesi. BOA. DH. FR, nr. 52/297 1915/05/12 Hain, Drtyol, ve dier yerlerden imdiye kadar karlan Ermenilerin miktar ve sevkedildikleri yerler. BOA. DH. FR, nr. 52/338 1915/05/18 Erzurum'dan karlan Ermenilerin, Kastamonu ve Sivas'ta isknlar uygun olmadndan, bu yne sevk edilen Ermenilerin yoldan evrilerek Urfa ve Musul'un gneyi ile Zor sancana gnderilmeleri. BOA. DH. FR, nr. 53/48 Amerika'da yaynlanan Aspares gazetesinin Ermeni ete Reisi Antranik'in 1.200 fedaisi ile birlikte Azerbaycan'da Rus Komutan ernoroyof'un Tmeni'ne katldn ve Amerika'daki Ermenilerden parasal yardm grdn belirten haberi. ATBD, say: 85, b. 2006 1915/05/22 Sivas, Van, Erzincan, Erzurum ve yrelerinde Ermeni Patriklii'nin Ermenilere mezalim yapldna dair iddialarna karlk, ayn blgede tahkikat yapan komisyonun olaylar hakkndaki raporu. ATBD, say: 85, b. 2004 1915/05/23 Dman taraftar Hristiyanlar ve onlarla ibirlii yapan Mslmanlarn evlerinde arama yaplmas ve Dvn- Harb'e verilmeleri. BOA. DH. FR, nr. 53/85

1915/05/10

1915/05/22

118

1915/05/23

Erzurum, Van ve Bitlis'teki Ermenilerin Musul Vilyeti ile Zor ve Urfa sancaklarnda tayin edilen yerlere yerletirilmeleri, gvenliklerinin salanmas, tanr mal ve eyalarn yanlarnda gtrebilmelerinin salanmas. BOA. DH. FR, nr. 53/93

1915/05/25

Ermeni kyleri boalttrldka bunlarn miktar, kyn ismi ve gittikleri yerler hakknda bilgi verilmesi. BOA. DH. FR, nr. 53/113

1915/05/27

Rus hududuna yakn olmas dolaysyla Erzurum'da bulunan Ermenilerin oradan gnderilmeleri ve Diyarbakr, Harput, Sivas Ermenilerinin ihracna lzum grlmedii. BOA. DH. FR, nr. 53/129

1915/05/27

"Vakt-i seferde icraat- hkmete kar gelenler iin cihet-i askeriyyece ittihaz olunacak tedabir hakknda" kanun- muvakkat kabul edilerek yrrle konmas. YHB, TT, c. 3, ks. 3, s.37, 40

1915/05/27

Yakalanan bir Ermeni asker kaann Ermenilerin evlerinde ve iyerlerinde bombalar imal ettiklerine ilikin ifadesi. ATBD, say: 85, b. 2007

1915/05/29

Ermeniler iin gerekli iae ve iskn masraflarnn muhacirn tahsistndan tesviyesi. BOA. DH. FR, nr. 53/152 Dmanla ibirlii yapma, masum halk katletme ve isyan karma gibi zararl hareketlerde bulunan Ermenilerin Musul, Zor, Halep ve Suriye'nin baz blgelerine sevkleri iin, Meclis-i Vkelaca alnan tehcir karar. BOA. Meclis-i Vkel Mazbatas, 198/163 Ermenilerden mteebbis ve muzr ehas ile komite reislerinin tebid ve tevkifleri hakkndaki tebliatn yanl anlald, tebid muamelesinin Ermenilerin kalabalk olduu mahallerdeki ehasa tatbiki. BOA. DH. FR, nr. 53/201

1915/05/30

1915/06/01

1915/06/01

Srgn edilen Ermenilerin borlarnn tashil edilmeyecei. BOA. DH. FR, nr. 53/200

119

1915/06/07

Tanaksutyun Komitesi elemanlarndan Azadamard Hac Hayk Tiryakyan'n muhafaza altnda Aya'a gnderilmesi. BOA. DH. FR, nr. 53/273

1915/06/08

Ermenileri g ettirilen yerlerde, ticaret vesair suretle ikamet eden Ermenilerin yerlerinde braklmalar. BOA. DH. FR, nr. 53/295 Ezine'de bulunan 500 Ermeniden komitelere mensup olanlarn yakalanmas ve dierlerinin de liva dahilinde uygun bir yer bulunursa oraya, bulunamazsa Karesi'ye sevklerinin uygun olaca. BOA. DH. FR, nr. 53/289

1915/06/08

1915/06/09

Develi'nin Kkincesu kynden Ermenilerin, Aksaray'a gitmek zere yola karld. BOA. DH.EUM, 2. b. 68/36

1915/06/09

Ermenilerin yerletirilmeleri ile ilgili talimatnmenin postada olduuna ve muhcirin tahsisatndan be yz bin kuruluk havalenin yiyecek ve yerleme masraflar olarak gnderildii. BOA. DH. FR, nr. 53/305

1915/06/09

G eden Ermenilerin geride braktklar eyalarnn deeri hkmete sahiplerine deneceinden, terkedilmi mallarn korunarak, sahipleri adna satlmas ve gsz kadnlarla askeri imalthanede alanlarn sevklerinin tehiri. BOA. DH. FR, nr. 53/303

1915/06/10

Konya'ya sevk olunan Zeytun Ermenilerine, Amerikan heyetinden bir yenin yardm amacyla gnderilmesinde saknca olup olmad. BOA. DH. FR, nr. 53/312 Tehcire tabi tutulan Ermenilerin mallarnn koruma altna alnd. ATBD, say 81, Belge 1832 Yakalandktan sonra Sryani olduunu iddia eden, fakat komiteci olduu anlalan Abrahamn, Tebriz, Aras ve Van blgesinde bulunan Rus ve Ermeni kuvvetlerinin gerek amalarn belirten ifadesi. ATBD, say: 85, b. 2008

1915/06/10

1915/06/11

120

1915/06/12

Yerleri deitirilen Ermenilerin, gittikleri yerlerde de ounluu salayacaklar ihtimali gznne alnarak Kk ncesu'dan baka yerlerden Ermeni karlmamas. BOA. DH. FR, nr. 53/326

1915/06/14

Ermenilerin sevkleri esnasnda yollarda muhafaza edilmeleri, firar edenlerle bunlara saldranlarn cezalandrlmalar. BOA. DH. FR, nr. 54/10

1915/06/14

Erzurum'dan sevk olunan bir kafilenin Krtler tarafndan katledildiklerinin bildirildii, sevk olunanlarn yollarda korunmalar iin gerekli nlemlerin alnmas, aykr harekette bulunanlarn cezalandrlmas ve karlkl atmalara meydan verilmemesi. BOA. DH. FR, nr. 54/9

1915/06/14

Sivas Ermenilerinin Nezretin fikri alnmadka imdilik sevk olunmamas. BOA. DH. FR, nr. 54/7 Ermeni Katolik misyonerlerle srlerin imdilik sevkedilmemeleri. BOA. DH. FR, nr. 54/55 Mara ve sair yerlerden vilyetin gneydousuna sevk edilmek zere gnderilen Ermenilerden bir ksmnn vilyet merkezinde brakldklar haberinin tahkiki. BOA. DH. FR, nr. 54/54 Muhacir sevkine imkn olmad, Mslman muhacirlerden mhim nfsun iskn edilecei ve Ermeni kyleri hakknda istenilen iktisd ve coraf malumtn itibara alnmas. BOA. DH. FR, nr. 54/39

1915/06/17

1915/06/17

1915/06/17

1915/06/17

Sis Ermenilerin tamamen sevklerinin uygun olduu. BOA. DH. FR, nr. 54/51

1915/06/19

Ermeni murahasasnn srlmesine dair Dhiliye Nezreti'nden Kayseri Mutasarrfl'na ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 54/64

1915/06/21

Gnderilecek Ermenilerin Badat hattnn yerletirilmeleri. BOA. DH. FR, nr. 54/84

gneyine

121

1915/06/21

Musul Vilyeti'ne gnderilen Ermenilerin Badat hattnn batsnda bulunan mahallere yerletirilmeleri. BOA. DH. FR, nr. 54/83

1915/06/24

Tahliyesi kararlatrlan Ermenilerle meskn ky ve kasaba ahlisinin isim ve miktarlarnn ve nerelere sevkedileceklerinin bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 54/136; BOA. DH. FR, nr. 54/150

1915/06/26

Erzurum'dan sevk edilen Ermenilerin Dersim ekiyas tarafndan yollar kesilerek katledilmeleri zerine, gerekli tedbirlerin alnmas. BOA. DH. FR, nr. 54/162 Gelecek olan Rumlarn, Rum ve Ermeni kylerine datlmalarna ve bunlarn dahile yaylmalarnn nlenmesi. BOA. DH. FR, nr. 54/158 hralarna teebbs olunan Ermenilerin gvenliklerinin temin edilerek sevklerine devam edilmesi. BOA. DH. FR, nr. 54/156

1915/06/26

1915/06/26

1915/06/26

Sahipsiz

Ermeni

ocuklarnn

bulunduklar

mahallerde

kalmalarnn mnasip grld. BOA. DH. FR, nr. 54/163 1915/06/27 Harb blgelerinden g eden ahlinin, vilyet iinde ve Van vilyetinin boaltlan Ermeni kylerine datlmas. BOA. DH. FR, nr. 54/203 1915/06/27 Mltecilerin boaltlan kylere yerletirilmeleri. BOA. DH. FR, nr. 54/189 Nakillerine karar verilen Ermenilerin mallarnn muhafazasna ilikin talimatnamenin gnderildii. BOA. DH. FR, nr. 54/202 Dyn- Ummye'deki Ermeni memurlarn yerlerinde kalmalar. BOA. DH. FR, nr. 54/221 Sevk edilmeye balanan Ermenilerin, nereden nereye ve ne kadar sevkedildikleri bilinmediinden, gerekli malumatn gnderilmesi. BOA. DH. FR, nr. 54/222

1915/06/27

1915/06/28

1915/06/28

122

1915/06/28

Terkedilen mallarn muhafazas ve kayd iin Maliye ve Mlkiye memurlarndan bir komisyon oluturulmas gerektiine ilikin talimatnamenin gnderildii. BOA. DH. FR, nr. 54/226

1915/06/29

Bir Ermeni etesi ile Tevfik Efendi mfrezesi arasnda atma kt. ATBD, say: 85, b. 2009 Liva dahilindeki Mslmanlarla Ermeniler arasndaki

1915/07/01

srtmelerin artt ve buna karlk gerekli tedbirlerin alnmad yolundaki haberin incelenerek gerekli izahatn yaplmasna dair. BOA. DH. FR, nr. 54/267 1915/07/01 Ordu, Perembe, Ulubey, Grele, Srmene, Tirebolu ve Trabzon'dan sevk edilen Ermenilerle, meydana gelen olaylara dair. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/41 1915/07/01 Sevk olunan Ermenilerin memleketlerinde kalmak iin ihtid ettikleri anlaldndan, ihtidlarna baklmakszn belirlenen yerlere sevkedilmeleri. BOA. DH. FR, nr. 54/254 ebinkarahisar Ermenilerinin, teslim olma isteklerini bildiren mektuplar ile verilen cevap hakknda. ATBD, say: 85, b. 2010 Beyolu'nda sakin Bulgar tebasndan bir Ermeninin, Bulgaristan'a dnmek istemesi zerine ortaya kan durumun neticeye balanmas hususu. BOA. HR. HU. Kr: 109 D.1/7 Komiteci ve muzr Ermenilerin uzaklatrlmas. BOA. DH. FR, nr. 54/287 Ermenileri iskn etmek iin tahsis edilmi olan yerlerin geniletilerek, Kerkk, Diyarbakr ve Halep blgesindeki yerleim plannn tamimi ve isknn Mslman nfusun % 10'unu gemeyecek ekilde uygulanmas. BOA. DH. FR, nr. 54/315 1915/07/05 Ermenilerin iskan edilecekleri blgenin geniletilerek, ran hududu, Musul, Halep ve Suriye vilyetlerine Mslman nfusun % 10'u nisbetinde yerletirilmesinin kararlatrld. BOA. DH. FR, nr. 54/308
123

1915/07/02

1915/07/04

1915/07/04

1915/07/05

1915/07/05

Ermenilerin tahliye ettikleri yerlerdeki mahsllerin toplanmas hususunda glk kt, toplama ileminin emval-i metruke komisyonlar nezaretinde yaplmas, bu hususta ihtiyalarn bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 54/301 gereken

1915/07/07

Ermenilerin menkul mallarn bedeli mukabilinde Mslman ahliye satabilecekleri. BOA. DH. FR, nr. 54/346 Uzaklatrlan Ermeniler arasnda rejide grev alm kimselerin, uzaklatrlma sebepleri ve isimlerinin bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 54/368

1915/07/10

1915/07/11

Ermenilerin lkeye giri klarna msaade olunmamas emrinin ecnebi tebeaya uygulanamayaca. BOA. HR. HU. Kr: 109 D.1/7

1915/07/11

Memleket iinde sevkedilen Ermenilerin bor senetlerinin kaydedilerek, terkettikleri mallarn yabanclarn eline gemesine msaade edilmeyerek muhafaza edilmesi. BOA. DH. FR, nr. 54/393

1915/07/12

Batum ve civarndan gelen mltecilerin isknlarnn temini, bozulabilecek eya ve hayvanlarnn satlmas, hanelerindeki eya ve mallarn muhafaza olunarak, gayri menkullerinin hibir yere tahsis edilmemesi, mcevherlerinin muhafazas ve Ermenilerin vergilerinin tahsilinin tehiri. BOA. DH. FR, nr. 54/420

1915/07/12

karlan Ermenilerin miktarlaryla, karldklar mahallerin isimleri ve tahliye edilen mahallere muhacir iskn hakknda malumat verilmesi. BOA. DH. FR, nr. 54/412 Ermeni ve Hristiyanlar hakknda katliamlar yaplarak, Diyarbakr'da yediyz 700 kiinin boazlatld, toplam katledilenlerin iki bin kii tahmin olunduu yolundaki haberlerin tahkik edilmesi, Ermeniler iin geerli olan tedbirlerin dier Hristiyanlara temil edilmemesi. BOA. DH. FR, nr. 54/406

1915/07/12

124

1915/07/12

skn edilecek Ermenilerin % 10 nisbetini amas sebebiyle yeniden Zor Sanca'na sevklerinin mnasip olamayacandan bahisle durumun, sevkiyat muamelesini yrten memurlara tebliine dair skn- Ayir ve Muhacirin Mdiriyeti'nden Adana, Erzurum, Bitlis, Halep ve sair vilyetle Canik, zmit ve sair mutasarrflklara ekilen ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 54/41

1915/07/13

Gvenilir olmayan Ermeni askerlerinin istihdamlar ve dahile sevk olunmamalar hakknda emir verilmedii, aksine mahsurlu bir ksm Ermenilerin yol hizmetinde altrlacaklar. BOA. DH. FR, nr. 54/439

1915/07/13

htida eden Ermenilerin de uzaklatrlmalarna devam olunmas. BOA. DH. FR, nr. 54/427 Ordu yresinde toplanan 300'den fazla silahl Ermeniyle jandarmalar arasnda arpmalar olduuna dair. ATBD, say: 85, b. 2011 Moskof enaatlerinden Feci Levhalar balkl yaz. (Albayrak Gazetesinden). Tanin Karahisar, Ordu, Midyat ve Cizre Ermeni olaylar nedeniyle alnan nlemlerle ilgili rapor. ATBD, say: 85, b. 2012 Trabzon'da kan Meveret Gazetesi'nde Ermenilerin geici bir sre iin srldkleri eklinde resm bir beyannme yaynlanmas zerine, devlet siysetini ilgilendiren konularda gereksiz yere yayn yaplmamasnn temini. BOA. DH. FR, nr. 54-A/181 16-60 yalar arasndaki erkek Ermenilerin Osmanl lkesinden dar kmalarna mni olunmas. BOA. DH. FR, nr. 54-A/251 Kalan Katolik Ermenilerin sevk edilmeyerek nfuslarnn bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 54-A/252

1915/07/20

1915/07/21

1915/07/22

1915/07/29

1915/08/02

1915/08/04

125

1915/08/04

Kolordu Komutan Sleyman Faik Paa'nn Elaz'dan, Midyat ve dolaylarndaki Ermeni isyannn bastrlmas ile ilgili 3. Ordu Komutanlna gnderdii telgraf. ATBD, say: 85, b. 2013

1915/08/04

Niksar'da bir ky evine snan silahl Ermeni asilerle meydana gelen arpmalar hakknda. ATBD, say: 85, b. 2015 Seferberlik sresince tarafsz devletler tebasndan olan kimselerin lke dna kmalarna geri dnmemek artyla izin verilebilecei, hangi tabiiyette olursa olsun ecnebilerin girilerine msaade olunmamas. BOA. HR. HU. Kr: 109 D.1/7

1915/08/05

1915/08/09

Erkekleri olmayan Ermeni ailelerinin byk ehirlere tevzi edilmemeleri, kimsesiz ocuklarn slm karyelerine datlabilecei. BOA. DH. FR, nr. 54-A/325

1915/08/09

Ermenilerle birlikte Rumlarn da sevkedildiine dair haberin tahkiki ve durumun bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 54-A/328 Sevkedilen Ermenilerin bor ve alacaklarnn tesviyesine ait talimatnamenin gnderildii, bu kiilerin tesbit edilmesi. BOA. DH. FR, nr. 54-A/368

1915/08/10

1915/08/11

htid eden, evlenen ve gvenilir kimseler yanna braklan ocuklarn ahsi mlklerinin korunmas, mrisleri lenlere hisselerinin verilmesi. BOA. DH. FR, nr. 54-A/382

1915/08/11

Yerleri deitirilen Ermenilerin menkul mallarnn ucuz fiyatla satlm olduu iddia olunduundan, bu mallarn satna dair anlamalarn feshedildii. BOA. DH. FR, nr. 54/381 Mhlet tas balkl yaz. Tanin Ermeni mebus ve ailelerinin ihra edilmemeleri. BOA. DH. FR, nr. 55/19 stanbul Bulgar Hastahanesi doktorlarndan Nikolo'nun kaynpederi fotoraf Papazyan'n ikinci emre kadar sevkinin ertelenmesi. BOA. DH. FR, nr. 55/21

1915/08/12 1915/08/15

1915/08/15

126

1915/08/15

Sevkedilmemi olan Protestan Ermenilerin sevkedilmeyerek nfslar, sevkolunan ve kalanlarn miktarnn bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 55/20

1915/08/16

Adana Vilyeti'nde sakin Ermenilerin Cebel-i Bereket liva merkezi ve Islaca tarikiyle Cebel'e gnderildii ve vilyet merkezinden imdiye kadar imendferle ve kendi nakil aralaryla Osmaniye tarafna Ermenilerin gnderildii, Hain, Teke, Kozan, Kars taraflarndan da sevkiyat yapld ve buralarda pek az Ermeni kald, bu Ermenilerin askeriyeye i yapan fabrikalarda alanlar olmas sevkiyat zorlatrmakta olduu ve sevki yaplanlarla kalan Ermenilerin saylarnn tesbitinin muhabere yoluyla anlalabilecei. BOA. DH. EUM. 2. b. 68/77

1915/08/17

Bakumandanlktan,

Ermenilerin

sevkedilecekleri

yerler,

Drdnc Ordu Kumandanl'na bildirileceinden eskisi gibi sevkiyata devam olunmas. BOA. DH. FR, nr. 55/47 1915/08/17 Bilecik civarnda Murata'da Almanya tebaasndan Maria'nn nezretindeki ocuklarn sevk olunmamalar. BOA. DH. FR, nr. 55/49 Bitlis ve Mu Ermenilerinin belirlenen yerlere sevkleri Bakumandanla bildirildiinden, gereinin yaplmas. BOA. DH. FR, nr. 55/55 1915/08/17 Ellerinde belgeleri bulunan imendfer memurlar ve amelelerin imdilik sevkedilmemeleri. BOA. DH. FR, nr. 55/48 Haruniye nahiyesi Alman misyonerleri yetimhnesindeki Ermeni ocuklara dokunulmamas. BOA. DH. FR, nr. 55/43 Nfuslarnn azl sebebiyle Antalya'daki Ermenilerin imdilik ihra olunmamasna dair Dhiliye Nezreti'nden Antalya Mutasarrfl'na ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 55/59

1915/08/17

1915/08/17

1915/08/17

127

1915/08/17

kszhnedeki retmen ile ocuklarn imdilik orada kalabileceklerine dair Sivas vilyetine ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 55/42 Yozgat'ta, Santik ogozcyan imzasyla ekilen telgrafn mtalaa edilerek, bunlarn elerine ne olduunun bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 55/63

1915/08/17

1915/08/18

htid eden Ermeni kzlarnn herhangi bir suistimale meydan verilmeden Mslmanlarla evlendirilmelerinin uygun olduu. BOA. DH. FR, nr. 55/92

1915/08/19

Memurlarn, gerek deeri zerinden ve pein para ile Ermenilerden ev alabilecekleri. BOA. DH. FR, nr. 55/107 Ruslarn ve Ermeni etelerinin Yaptklar Mezalim balkl yaz. Tanin

1915/08/19

1915/08/23

Ermeni etelerinin, Mamuretlaziz blgesinde yaralama ve ldrme faaliyetleri ile jandarmalarla atmalarna, ldrlen ve yaralanan jandarmalarla, jandarmalarca ldrlen Ermenilere dair Mamuretlaziz ABD Konsolosluu'ndan ABD Bykelilii'ne mektup. BOA. DH. EUM , 2.b. 68/83

1915/08/29

Ermenilerin, hkmet aleyhinde almalarna engel olunmak iin sevkedildikleri, belirlenenler dndakilerin sevkedilmemeleri, masraflarnn muhacirn tahsisatndan salanmas, kafilelerin korunmas iin gerekli tedbirlerin alnmas, bunlara saldranlarn iddetle cezalandrlmalar. BOA. DH. FR, nr. 55/292 Jandarma kuvvetlerinin Yalova ve zmit blgesindeki kylere saldran Ermeni etelerini tenkilde sorumsuz davrandklar, zmit Mutasarrfl'na gerekli takibatn yaplmas iin alay kumandann hemen blgeye gndermesi emrinin verildii, ayrca bu meselede kusuru grlen grevlilerin cezalandrlaca. BOA. DH. FR, nr. 55/296

1915/08/29

1915/08/2-3

syan eden Ermenilerle ilgili olarak Sivas Valisi Muammer Bey'in telgraf. ATBD, say: 85, b. 2014

128

1915/09/02

3. Ordu Menzil Mfettilii'nin 89. Alay veterinerinin, Ermeni etecilerine katld. ATBD, say: 85, b. 2016

1915/09/05

stasyonlarda toplanan Ermenilerin, belirlenen mahallere sevkine ve ielerinin temnine itin gsterilmesi ve taarruzdan korunmalarna ihtimam edilmesi. BOA. DH. FR, nr. 55 A/77 Mamuretlaziz'deki Amerikan konsolosunun stanbul'daki

1915/09/13

Amerikan Sefirine yazd ve vilyet dahilindeki Ermenilerin iledikleri cinayetleri bildiren mektubun incelendii ve sefarete gnderildii. BOA. DH. EUM , 2.b. 68/84 1915/09/15 Halep dahilindeki Ermenilerden bir ksmnn Suriye Vilyeti'ne ve Men, Bab, Maarra kazalarna sevk olunduklar, kalanlarn da bir kiilik kafileler ve trenle sevklerine devam edildii, Kilis ve Ayntap'taki Ermenilerin de be yz ve bin kiilik kafileler halinde Urfa, Zor, Musul cihetlerine sevk olunmakta olduklar. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/76 1915/09/15 Hasta ve m Ermeni ailelerinin sevk edilmemesi. BOA. DH. FR, nr. 56/27 Ankara'dan sevk edilenlerle Halep ve Zor'a sevk edilecek Ermenilerin ve Yozgat, Krehir, Haymana, Nallhan ve Sungurlu'da bulunan Ermenilerin miktarna dair Ankara Valilii'nden Dhiliye Nezreti'ne ifre telgraf. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/66 1915/09/17 Civarda bulunan Ermenilerin sevk edildiine dair Eskiehir Mutasarrfl'ndan Dhiliye Nezreti'ne ifre telgraf. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/15 zmit'ten sevk edilen Ermenilerin miktar ve liva dahilindeki istasyonlarda toplanm Ermeni olmad. BOA. DH. EUM, 2.b. 68/67 Diyarbakr'da sevk edilecek Ermeni kalmadna, yollarda Ermeni kafileleri bulunduuna ve sevk edilenlerin miktarna dair. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/71
129

1915/09/17

1915/09/17

1915/09/18

1915/09/18

Eskiehir'de istasyon civarndaki Ermenilerin sevk edildii, yollarda Ermeni olmad ve liva dahilindeki ihrac gereken Ermenilerin hepsinin sevk edildii. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/72 Karahisar'dan sevk edilen Ermenilerle, Karahisar ve ay istasyonlarndaki Ermenilerin vagon bulunduka Konya'ya sevk edilecei, asker sevkiyat dolaysyla Konya iin vagon alnamad, buna mukabil Ermenilerin buraya gelmekte olduu. BOA. DH. EUM, 2.b.68/73

1915/09/18

1915/09/18

Kayseri'den Halep, Suriye ve Musul vilyetlerine sevk edilen ve firar edip geri dnenlerden sevk edilen Ermenilerin miktarna ve kalanlarn kylere datldna dair. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/75

1915/09/18

Mamuretlazz'den sevk edilen ve edilecek olan Ermenilerin miktar ile Sivas'tan Urfa'ya giden kafilelerin mevki ve miktarna dair Mamuretlazz Vilyeti'nden Dhiliye Nezreti'ne ifre telgraf. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/70

1915/09/18

Nide'de sevk edilecek Ermeni kalmad. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/69 Urfa'dan darya Ermeni sevkiyat yaplmad ve yalnz merkeze bal yerlere birka hne gnderildii. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/74 Halep'ten muhtelif kaza ve sancaklara sevk edilen Ermenilerin miktar ile Hama ve Humus'ta u anda bulunan Ermeni miktarna dair am Valilii'nden Dhiliye Nezreti'ne ifre telgraf. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/78

1915/09/18

1915/09/19

1915/09/20

Urfa'ya gelecek Ermeniler'in Diyarbakr yoluyla Musul'a sevkleri. BOA. DH. FR, nr. 56/94

1915/09/22

Ankara'daki Ermenilerin Eskiehir yoluyla sevk edilmekte olduu, Kalecik ve Keskin'deki Ermenilerin ounun, Mslman kylere datlmas icap eden kadn ve ocuklar trnden olduu. BOA. DH. EUM, 2.b. 68/79

130

1915/09/22

Karahisar'da toplanan Ermenilerde bulunan dizanteri hastalnn, askerlere de gemesi ihtimali bulunduundan ve bunlarn acilen sevkleri askeri makamlarca istendiinden, trenlerle birlikte yaya ve arabayla da sevklerine msaade edilmesine ve imdilik Ermeni sevk olunmamasnn Eskiehir ve Ktahya mutasarrflklarna bildirilmesi. BOA. DH. EUM, 2.b. 68/81

1915/09/22

Sevkiyat hakknda tanzim ve tebli olunan talimatnmeye tam olarak uyulmad ve sevkiyat esnasnda gevek davranld. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/12 Adana'dan ve dier yerlerden Osmaniye'ye gelen Ermenilerin sevklerinin olaysz tamamland, halen gelmekte olanlarn da Haleb'e sevklerine alld. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/85

1915/09/25

1915/09/26

Jandarma Genel Komutanl'nn; Mill Savunma Bakanl'na, Dou Anadolu Ermenilerinin sevkleri srasnda grevlerini ktye kullanan jandarmalar ve memurlar iin gnderilen komisyon hakkndaki yazs. ATBD, say: 85, b. 2018

1915/09/28

Sivas'tan Cizre'ye sevk edilen ve u an sevke hazr Ermenilerin miktar. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/84 Urfa Mutasarrfl'nn, ileri Bakanl'na ehirdeki Ermeni ayaklanmasyla ilgili olarak gnderdii telgraf. ATBD, say: 85, b. 2017

1915/09/29

1915/09/30

Konya'dan trenle yola karlan yabanclarn ve Ermenilerin miktar. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/100 Narman, Tortum ve yrelerinde 1877-1878 savandan beri Ermenilerin yapt mezalimle ilgili Tortum Askeralma Bakan'nn raporu. ATBD, say: 85, b. 2019 Urfa Mutasarrfl'ndan, Urfa'daki Ermeni ayaklanmas ve alnacak nlemler konusunda Bakomutanla gnderilen rapor. ATBD, say: 85, b. 2020

1915/10/03

1915/10/05

131

1915/10/11

Cebel-i Bereket'te meskn Ermenilerin tehcirine ait ilemlerin sonuland, Drtyol Ermenilerinin istisnsz uzaklatrld. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/89 Konya'dan sevk edilen Ermenilerin miktar ile bundan sonra gelecek Ermenilerin sevkinin tahl nakliyesini aksatmayacak ekilde temin edildii. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/90 Aram Efendi'nin Halep'teki akrabalarnn istirahatlerinin temini hususunda bilgi verilmesi. BOA. DH. FR, nr. 57/24 Konya'dan yaya olarak ve trenle sevk edilen Ermenilerin miktar. BOA. DH. EUM, 2. b. 68/92 Bulac hastalklar sebebiyle Hama'da gnde yetmi seksen kiinin lmekte olduu haber alndndan, muhacirlerin yerlerine sevkleri hususunda Dhiliye Nezreti'nden Sriye Vilyeti'ne ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 57/71

1915/10/11

1915/10/16

1915/10/16

1915/10/17

1915/10/18

Karahisar ve ay istasyonlarnda bulunan Ermeni muhacirlerin miktar. BOA. DH. EUM, 2.b. 68/94 Ktahya'da bulunan Ermeni muhacirlerle, bunlardan Konya'ya sevk edilmek zere bulunanlarn miktar. BOA. DH. EUM, 2.b. 68/93

1915/10/18

1915/10/18

Yol masraflarn kendileri karlayan Ermenilerin Hama, Humus, ve am tarafna gidebilecekleri. BOA. DH. FR, nr. 57/54 Konya'dan trenlerle sevk edilen Ermenilerin miktar. BOA. DH. EUM, 2.b. 68/95 Akehir ve Konya'dan trenle sevk edilen Ermenilerin miktar. BOA. DH. EUM, 2.b. 68/96 Diyarbakr'dan gnderilen Ermenilerin daima hududda teslim alndna dair Musul Valilii'nden Dhiliye Nezreti'ne ifre telgraf. BOA. DH. EUM, 2.b. 68/14

1915/10/19

1915/10/21

1915/10/22

132

1915/10/23

Adana Osmanl Bankas memurlarndan, Halep'de bulunan Edvar Simkiyan, Manok Sarrafyan ve Agob Gagayan ile Tarsus ubesi memurlarndan Serkis Kiiyan'n Halep ubesinde alabilecekleri. BOA. DH. FR, nr. 57/86 Kastamonu dahilindeki Ermenilerin ihrcna lzum olmad ve Ermenilerden hanelerinde silah bulunduranlar hakknda kanuni muamele yaplmas. BOA. DH. FR, nr. 57/82 Konya'nn sair ksmlarndaki Ermenilerin tebliat yaplmadka sevk olunmamas ve yerlerinden kaldrlmamas. BOA. DH. FR, nr. 57/89 Trenler asker erzak nakliyesine tahsis edildiinden Konya'dan Ermeni sevkinin yaplamad, yaya olarak gnderilenlerin Karaman ve Ereli'de topland, sevk edilen Ermenilerin miktar ile Ereli'de bulunanlarn hareketi iin gerekli tebligatn yapld. BOA. DH. EUM, 2.b. 68/99

1915/10/23

1915/10/23

1915/10/23

1915/10/24

Ermeni sevkiyat srasnda usulsz hareketleri grlen Tenos kaymakamnn azli. BOA. DH. FR, nr. 57/105 Aziziye Kaymakam Hamid Bey'in Ermeni sevkiyat srasndaki usulsz hareketlerinden dolay azl edilerek Dvn- Harb'e verilmesi. BOA. DH. FR, no. 57/116 Ermeni kafilelerinin ieleri iin verilen tahsisatn yeterli olup olmad ve bunun mal sandklarndan denip denmediinin bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 57/110

1915/10/25

1915/10/26

1915/10/27

Belli yerlere gnderilmek zere toplanm ve yola karlm olanlar dndaki Ermenilerin sevk olunmamalar. BOA. DH. FR, nr. 57/135

1915/10/27

Evleri yanan mslmanlara tamir iin gerekli parann, asilerin emval-i metrukelerinden denmesi veya boalan Ermeni hanelerinden hane verilmesi. BOA. DH. FR, nr. 57/140

133

1915/10/27

Tekfurda sabk mebusu Agob Boyacyan Efendinin yeeni, Tekfurdal Bogos'un Konya'da kalmas. BOA. DH. FR, nr. 57/13 Erzurum'da, Ermeni asll hac Aretolu Alfons'un dkkannda yaplan arama ve kaz srasnda bulunan bombalar ile ilgili Erzurum Valilii'nin yazs. ATBD, say: 85, b. 2021

1915/11/01

1915/11/03

Mara ve Antep'e gnderilecek Ermeniler iin Birecik'in sevk merkezi olarak kullanldna ve Birecik'ten nehir vastasyla sevkiyat yaplabileceinden, Ermenilerin Zor taraflarna sevki hususunda, Birecik Kaymakaml'na talimat verildii. BOA. DH. EUM, 2.b. 68/101

1915/11/03

Urfa'dan Reslayn ve Nusaybin yoluyla sevkedilen Ermeni kafilelerine tecavzlerin nlenmesi iin gzergahn deitirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 57/277 Konya'da bulunan Ermenilerin imdilik sevk edilmemesi ve asker aileleri ile Katolik ve Protestan olanlarn vilyet dahilinde uygun mevkilerde iskn edilmeleri. BOA. DH. FR, nr. 58/2

1915/11/04

1915/11/06

Drdnc Ordu blgesine sevkedilen Ermeni muhacirlerinin iaelerinin temini iin askeriye tarafndan, Drdnc Ordu kumandanl, Halep Menzil Mfettilii ve icab eden dier mahallere tebligat yapld. BOA. DH. FR, nr. 57/317

1915/11/06

Urfa'dan Rakka'ya gnderilen kafilelere refakat eden jandarmalarn, ihmallerinden kaynaklanan uygunsuz davranlar nedeniyle Dvn- Harbe sevkleri. BOA. DH. FR, nr. 57/309

1915/11/07

Ulukla'da bulunan Ermeni kadn ve ocuklarna yeterli miktarda ekmek verilmesi. BOA. DH. FR, nr. 57/345 Ermenilerin toplu halde bulundurulmayp slm kasaba ve kylerine datlmalar gerektii. BOA. DH. FR, nr. 58/1

1915/11/14

134

1915/11/16

Ermenilerin sevki esnasnda meydana gelen suistimalleri tahkik etmek zere Temyiz Mahkemesi Reisi Hulsi Bey'in bakanlndaki heyete ura-y Devlet Azasndan smail Hakk Bey'in tayin edildii. BOA. DH. FR, nr. 58/38

1916
1916/01/16 Sevk esnasnda imendferde alyoruz denilerek sevkten istisna tutulan Ermenilerin isimlerinin tahkik edilerek bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 60/45 1916/01/19 Tahliye edilen mahallerdeki Dyn- Ummiyye ve Reji idarelerinde sevkten istisna edilen Ermeni memurlarla, yeniden tayin edilen Ermenilerin isimlerinin, tayin tarihlerinin ve nereli olduklarnn bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 60/48 1916/02/03 Sevkleri tehir olunan Ermenilerin msaade almadan bulunduklar vilyet haricine karlmamalar. BOA. DH. FR, 60/224 1916/02/05 Sevkleri tehir olunan yabanc Ermenilerin Nezret'den izin alnmadan kesinlikle mahallerinden dar karlmamalar. BOA. DH. FR, 60/239 Zor'a gelen Ayntap ve zmitli Ermenilerin miktar. BOA. DH. EUM, 2. b. 69/6 stanbul'dan ayrlarak svire'ye yerleen Ermenilerin, beraberlerinde gtrdkleri klliyetli miktardaki paralar Osmanl Hkmeti aleyhinde sarfettikleri tespit edildiinden, stanbul'dan harice klliyetli miktarda para kna engel olunmas, ayrca stanbul'daki fesatlarn yazdklar mektuplarn yurt dna kn salayan Rum ve Ermeni demiryolu memurlarnn sk gzetim altnda tutulmalar ve bunlarn yerlerine gvenilir Mslman memurlarn alnmas veya sivil polis istihdam ve bir de Sirkeci yatakl vagonlar mfettilerinden Karabet Hogasyan'n kt niyetli davranlarnn tamamen anlalmasna kadar gizlice polis tarafndan gzlenmesi hakknda Bern Sefaretinin talebi. BOA. HR. HU, Kr.178/20

1916/02/07

1916/02/08

135

1916/02/08

Zor'a ulaan

Ayntap, Tekfurda,

Karahisar ve Akehir

Ermenilerini miktar. BOA. DH. EUM, 2. b. 69/7 1916/02/12 Zor'a gelen Mara, Bursa ve Adapazarl Ermenilerin miktar. BOA. DH. EUM, 2. b. 69/9 Karahisar'da sevkedilen yirmi yedi Ermeni ailesinin, sevkedilme sebebinin bildirilmesi ve bunlarn yerlerine derhal iade edilmeleri. BOA. DH. FR, nr.61/2-290 1916/03/15 dar ve asker maslahat gerei bundan byle ne sebeple olursa olsun hi bir Ermeninin sevkedilmemesi. BOA. DH. FR, nr.62/21 5. Kolordu Askeralma Kalemi Bakan Albay Halil Sami'nin; Mill Savunma Bakanl'na Akdamadeni'nde ok sayda silahl Ermeninin olduu ve mezalim yaptklarna dair gnderdii telgraf. ATBD, say: 85, b. 2023 1916/04/14 Sevkiyat Mdr Abdlahad Nuri Bey'in am ve Halep'teki Ermenilerin durumu ile sevkiyatn neticesi hakknda hazrlayaca raporla birlikte stanbul'a dnmesi. BOA. DH. FR, nr.62/223 Ordunun geri ekilmesi esnasnda sevkedilmeyen Ermenilerin durumlarnn bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr.63/50 Erkekleri nakledilen Ermeni ailelerinin Ermeni ve ecnebi olmayan ky ve kasabalara datlp ayr ayr isknlar ve iaelerinin muhacirn tahsisatndan, muhta olduklar eyalarn da terkedilmi mallardan karlanmas. BOA. DH. FR, nr.63/60 1916/04/22 Maral Ermeni amelenin, yirmi drt saat iinde Mara'a dnmezse ailelerinin srgn edilecei. BOA. DH. FR, nr.63/75 Sevkedilmeyen yerli Ermenilerle, baka yerlerden gelip geici olarak kalanlarn ve baka yerlere gitmekte olan Ermenilerin miktarnn bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr.63/72

1916/03/13

1916/04/03

1916/04/19

1916/04/20

1916/04/22

136

1916/04/26

Konya'da yerli ve hariten gelen Ermenilerin miktarnn Mslman nfusa gre ne nispette olduklarnn, komiteci bulunup bulunmadnn ve dier mahallerle haberlemeye arac olanlarn bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr.63/119

1916/04/26

Mara mutasarrfnn sevk esnasnda Ermenileri himaye etme sebebi anlalamadndan, Mlkiye Mfettilerinden Haydar Bey'in tahkikat iin Mara'a gnderildii. BOA. DH. FR, nr.63/110

1916/04/30

Balkesir Ermenilerinin liva dahilindeki datlmalar. BOA. DH. FR, nr.63/137

mnasip

kylere

1916/04/30

Kimsesiz ve himayesiz kalan ailelerin ecnebi ve Ermeni bulunmayan ky ve kasabalara datlarak, iaelerinin temini ile gen ve dul kadnlarn evlendirilmeleri ve ocuklarn dar'l-eytam ve ksz yurtlarna yerletirilmesi. BOA. DH. FR, nr.63/142

1916/05/02

Mara katoliklerinden sevk olunanlarn geriye celbi ve sevk sebeplerinin bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr.63/157 Asker sebeplerden dolay tahliyesi icap edenlerin yetimlerinin bizim yetimhanelere datlmas. BOA. DH. FR, nr.63/178 Baka mahallere nakledilenlerin mallarnn tasfiyesi iin

1916/05/03

1916/05/13

gnderilen Emval-i Metruke Tasfiye Komisyonlarnn Maliye Nezreti'ne ilhak edildikleri. BOA. HU. Kr.109/3 1916/05/13 Halep'teki Katolik ve Protestanlarn dndaki yabanc Ermenilerin baka yerlere sevklerine ve ete tekilatyla ilikisi olanlarla, bilgilerine mracaat edileceklerin tevkifi. BOA. DH. FR, nr.63/306 1916/05/24 Ruslarn Ermeni eteleriyle birlikte Hasankala'dan hudd- asliyyeye srldklerinde beraberlerinde gtrdkleri iki bin islm ahlisinden bir ksmn ldrp bir ksmn lke ilerine sevkettikleri. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2, nr. 9-11, 17

137

1916/06/04

Ruslarn Van' igali srasnda Ermenilerle birlikte Mslman ahliyeyaptklar soykrm ve vahetlerle ilgili olarak tutulan zabtlar ve mezlimden kurtulanlarn ifadeleri. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2, nr. 56-62

1916/06/05

Ermeni eteleri ve Ruslarn Mslman halka rza tecavz, ihtiyar ve ocuklar hanelere doldurup yakma, cami ve trbeleri harab edip tahkir etme, cesetleri paralayarak atete piirip sa olanlara yemeleri iin zorlama gibi birtakm mezlim uyguladklar. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-4, nr. 3-4

1916/06/14

Ermenilerin Ruslarla birlikte slm ahlisine ve zellikle kadnlara yaptklar mezlim ve kt fiiller. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-3, nr. 12-14, 16, 18-26, 28-39, 41-44

1916/06/14

Mara Mebusu Hrlakyan Efendi'nin Meskene'den Deyri Zor'a sevkedildii iddia edilen akrabasnn sevkedilmeleri sebebinin bildirilmesi ve gnderilmiler ise Mara'a iadesi. BOA. DH. FR, nr.65/4

1916/06/17

Van ve Bitlis vilyetlerinin igali srasnda, Ruslarla Ermeni eteleri tarafndan slm ahliye feci zulmler yapld. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2, nr. 92-98

1916/06/18

Halep'teki yabanc Ermenilerin Suriye ve Musul'a gnderilmeleri sakncal olduundan Zor'a sevkedilmeleri. BOA. DH. FR, nr.65/32-1 Ayandan Aram Efendi'nin Rakka'daki akrabas, bir kadn ile iki kznn Halep'e iadeleri. BOA. DH. FR, nr.65/100 Ermeni ve Ruslarn Van ve havalisinde Mslman ahliye byk mezlimler yaptklar, Van'n Abbasaa mahallesinden Firdevs'in ifadesi. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2, nr. 114-116 Van ve Bitlis'in igali esnasnda, Ermeni eteleri tarafndan slm ahliye yaplan zulmler hakknda Mardin Mutasarrfl tarafndan yaplan tahkikata gre mezlimden kurtulanlarn ifadeleri. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2, nr. 117-123

1916/06/28

1916/06/30

1916/07/01

138

1916/07/06

Rus igali srasnda Ermeni ve Ruslarn, Siirt'in merkez kazasyla Garzan, Sason, Kulp kazalarnda, Mu, Malazgird, Bulank, Hns, Pasinler, Elekirt ovalarnda, Tifnik, Karaky, Taluri dalarnda, Van, Bitlis, Gen, Dutak ve Maka'da btn kaza, ky ve mahallelerde Mslmanlar yoketmek amacyla yama ve katliama giritikleri. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-4, nr. 110-123

1916/07/10

Dier mahallerden Konya'ya gelip de sevkedilmeyenlerden zararl olanlarn sadece erkeklerinin, yerlilerden de hyaneti ve komitelerle alakas olanlarn Zor'a sevki. BOA. DH. FR, nr.65/176 Ermeni ve Ruslarn Elekirt, Hns, Karakilise, atak, Mks, Mu ve Akan'da yaptklar dehetli mezlimden kurtulabilenlerin ifadelerine gre, Rus ve Ermenilerin mezlimi. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2, nr. 75-91, 103-106, 111-113, 163-166

1916/07/11

1916/07/15

Hizan kazasnn Horos karyesi, Uum nahiyesine bal Nurs ve Avnik, End, Mezraa-i End yaylas, Hirit karyesi, Kulpik [Glpik] karyesi, Hakif nahiyesine bal Korsu[h] ve Skur karyeleri ve Hizan'n merkezi Karasu'da Ermeni ve Ruslarn yaptklar mezlimden kurtulabilenlerin ifadeleri. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2, nr. 19-33

1916/07/16

Ermeni ve Ruslarn Van ve Bayezid'de yaptklar mezlimden kurtulabilenlerin ifadeleri. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2, nr. 19-33 Ermeni komiteleriyle mezliminden Ruslarn Van ve havalisindeki

1916/07/20

kurtulabilenlerin ifadeleri. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2, nr. 125-134

139

1916/08/11

1863

tarihli

Ermeni

milleti

nizamnmesinin

yrrlkten

kaldrlarak, "Ermeni Katogikosluk ve Patriklii Nizamnmesi" ad altnda yeni bir nizamnmenin yrrle konmas. Takvim-i Vekayi, Tanin 1916/08/12 Ermeni yetimlerinin iesi iin tahsist yoksa, gerekli miktarn bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 66/229 1916/08/27 Rus ve Ermeni eteleri tarafndan ikenceyle ldrlen Mslmanlar ile yaklan ve tahrip edilen cami, medrese, tekye, ziyretgh, mektep, resm dire, kpr, hamam ve depolarn isimlerine dair, Rus istilas srasnda kaamayp Bitlis'te kalan ve Ermeni eteleriyle Ruslarn mezlimine urayan slm ahlisinin yeminli ifadeleri. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2, nr. 34-55 1916/09/07 Ermeni ve Ruslarn, Trabzon'un Yomra nahiyesinin Kalafka ky Mslmanlarn evlerinden toplayp, kadn ve erkekleri ayrarak erkekleri bilinmeyen bir yere sevkettikleri, kk kz ocuklarna ve kadnlara tecavz ettikleri. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-4, nr. 125-126 1916/09/16 Ermeniler ile Ruslarn Van'da yaptklar soykrmdan kurtulabilenlerin ifadeleri. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2, nr. 66-74, 99-100, 124 1916/09/2123 Ermeni kzlarnn ebeveynlerine verilmesi, ebeveyni bulunmayanlarn Dar'l-eytm'a yerletirilmesi ve Dar'l-eytm binasnn muhacirler iin misafirhane yaplmas. BOA. DH. FR, nr.68/95 Ermeni eteleri ile Ruslarn Tercan'n kylerinde yaptklar tyler rpertici mezlim. BOA. HR. SYS. HU, kr. 110, dos. 12-2 nr. 144-162, 178 Memur ve elinde askeri vesikayla resmi vazife yapacaklarn dnda

1916/10/03

1916/10/21

140

Ermeni imendfer memur ve mstahdemleri de dahil hi bir Ermeninin izinsiz bulunduu yeri terketmemesi. BOA. DH. FR, nr.69/62 1916/10/21 Musul'a sevk olunmak zere zmir'den Karahisar'a oradan Konya'ya gnderilen ve Pozant'ya sevk olunduklar bildirilen Ermenilerin nerede bulunduklarnn aratrlmas. BOA. DH. FR, nr.69/58 1916/10/24 Ermeni sevkiyat tehir edildiinden bunlardan sadece zararl olup ihrac gerekenlerin miktar ve isimlerinin bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr.69/86 Aydn'dan komiteci ve fena olduklar gerekesiyle ihra edilen iki yz elli Ermeninin isim, sanat ve hviyetleri ile faaliyet derecelerini ihtiva eden bir defterin gnderilmesi. BOA. DH. FR, nr.69/250 1916/11/12 htida eden veya etmeyen Ermenilerden kimsesiz ve yardma muhta olanlarn muhacirin tahsisatndan iaeleri. BOA. DH. FR, nr. 69/245 anakkaleden kan Ermenilerin deersiz mallarnn Mslman muhacirlere datlmas. BOA. DH. FR, nr.69/252 zmir'den gnderilen komiteci Ermenilerin Adana yoluyla Mara'a sevkleri. BOA. DH. FR, nr.69/260 zmir'den karlp Zor'a sevkedilmek zere oraya gelecek olan iki yz elli alt komiteci Ermeninin muhafaza tahtnda Mara yoluyla Zor'a sevkedilmelerine dair Dahiliye Nezareti'nden Adana Vilyeti'ne ve Mara Mutasarrfl'na ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr.69/262 1916/11/14 Ktahya'dan sevkedilecek Ermenilerin nerelere gnderileceklerinin ve ailelerinin birlikte olup olmadnn bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr.70/6

1916/11/12

1916/11/12

1916/11/13

1916/11/13

141

1916/11/25

Ermenilerin Ktahya dahilinde isknlarnn doru olmad, bunlarn Zor'a tebd edilmeleri iin muhacirn tahsisatndan iki yz lirann sarfedilmesi. BOA. DH. FR, nr.70/92

1917
1917/01/03 Rus donanmas tarafndan Terme'ye karlan Ermeni ekiyasnca dokuz kiinin ehid edildii, iki kiinin yaraland ve on dokuz kiinin de bir ksmnn kendi istei ile bir ksmnn da esir olarak gtrld BOA. HR. SYS. HU, kr. 122, dos. 7, nr. 1, 11-12, 29, 31, 1916. XI. 13 1917/03/14 Baka mahallere nakledilen Ermenilerle, Yunanistan'a ve

Bulgaristan'a g edenlerin, terkettikleri emlk ve araziden Ziraat Bankas'na borlarndan dolay rehin bulunanlar hakknda yaplacak muamele. BOA. Meclis-i Vkel Mazbatalar, 207/73 1917/03/15 Tehcire tabi tutulan Ermenilerin zarar grmemeleri ve mallarnn gerek deeri zerinden satn alnarak sahiplerine demede bulunulmasna ilikin 4 nc Ordu Komutan Cemal Paa'nn emri. ATBD, say: 85, b. 2024 1917/05/10 Kafkas Ordular Grup Komutan Ahmet zzet Paa'nn

Bakomutanla, Ruslarn Erzincan'daki Mslmanlar toplayp Ermenilere teslim ettiklerini, birok mezalimin meydana geldiini ve bunun nlenmesi iin siyasi giriimlerde bulunulmasn belirten yazs. ATBD, say: 85, b. 2025 1917/05/21 Geyve kazasndaki Ermenilerden demiryollarnda ve amele taburlarnda alanlarn, Ermeni etelerine yataklk ettiklerinden tehcire tabi tutulmalar gerektiine dair rapor. BOA. DH. EUM, 2/227 1917/08/11 Kayseri'de Dvn- Harb-i rfce tutuklu ve saklanmak suretiyle kalm be sakncal Ermeninin liva haricine karlmalar. BOA. DH. EUM, 2/41

142

1917/11/08

Rusya'da Halk Komiserler Konseyi'nin (Sovnarkom) ynetime el koymas. Boleviklerin, ayn gn yaynladklar bildiri ile savaan taraflara artsz sulh teklifinde bulunmalar. ANK. TR, s. 325-330

1917/11/15

Lenin ve Stalin imzalaryla Sovyet Hkmeti'nin nerettii deklarasyonda, Rusya'da yaayan milletlerin bundan byle kendi mukadderatlarn kendilerinin tayin etmede tamamen hr

olacaklar ve isterlerse Rusya'dan tamamen ayrlarak bamszlklarn ilan edebileceklerinin beyan edilmesi. ANK. TR, s. 325-330. 1917/12/18 Erzincan'da Osmanl-Rus mtarekesinin imzalanmas. Bu

mtareke ile her iki tarafn kuvvetleri arasnda, tarafsz bir saha braklmak zere, bir snr izgisi tespit edilecei. Bylece 29 Ekim 1914 tarihinde balam olan Trk-Rus savann fiilen bitmesi. ANK. TR, s. 332-334

1918
1918/00/00 Bayburd ve spir kazalarnda Ermenilerin Trklere vahiyane zulmlerine dair Rus Kzlha hemirelerinden ve Moskova Tp Fakltesi rencilerinden Tatyana Karameli'nin hatralar. BOA. HR. SYS. HU, kr. 136 1918/02/10 Brest-Litowsk'taki mzakerelerin Almanlarn taleplerinin Ruslarca kabul edilmemesi zerine kesilmesi. Bu durum karsnda Rus igali altndaki sahann ancak askeri kuvvetle kurtarlacana inanan Enver Paa'nn, bu hususta Vehip Paa'ya gerekli emirleri gndermesi. MD. BDHEEH, s. 77-79, 84-117 1918/02/10 Erzincan'n Tahlisi ve Ermeni etelerinin Tenkili balkl yaz. Ati 1918/02/12 galde altnda kalm blgelerdeki Ermeni mezalimi ile ilgili 3. Ordu Komutan Vehip Mehmet Paa'nn gnderdii rapor. ATBD, say: 85, b. 2027 Bakomutanla

143

1918/02/17

3. Ordu Komutan Vehip Mehmet Paa'nn Ermeni mezalimi ile ilgili olarak Rus Generali Odielidze ile Lebedinski'ye gnderdii mektubun Bakomutanla gnderilen sureti. ATBD, say: 85, b. 2028

1918/02/18 1918/02/20 1918/02/21

Ermeni etelerine Kar Muzafferiyet balkl yaz. Ati Vilyt- arkyyemizde vazifemiz balkl yaz. Ati Erzincan'n igalinde hastalanarak orada kalm olan Rus Yzbas Kazmiri, Rus eri Aleksandr ve Pa adndaki Rus kadnnn Ermeni mezalimi hakkndaki ifadeleri. ATBD, say: 85, b. 2030

1918/02/21

Kafkas Cephesi Osmanl Ordular Komutan Vehip Mehmet Paa'nn, Rus Kafkas Ordusu Komutan General Liytnan Odielidze'nin devam eden ve Ermenilerden kaynaklanan mezalimle ilgili telgrafna verdii yant. ATBD, say: 85, b. 2029

1918/02/23

Adilcevaz, Ahlat ve Van'da Ermenilerin saldrlar ile Trk askerleri tarafndan igal edilen Mamahatun ve yresinde Ermenilerin yaptklar mezalim hakknda 3. Ordu Komutanl'nn raporu. ATBD, say: 85, b. 2032

1918/02/23

Mamahatun ve yresinin yakp ykarak top ve tfekleri ile ekilen Ermeni asilerine kar giriilen harekat ile ilgili 1. Kafkas Kolordusu Komutan Kazm Karabekir'in 3. Ordu Komutanl'na gnderdii telgraf. ATBD, say: 85, b. 2031

1918/03/03

Brest-Litowsk'da yaplan grmelerin birka kez kesilmesi, fakat tartma konusu olan maddeler zerinde anlamaya varlarak ortak bir metin hazrlanmas, nihayet Brest-Litowsk Bar Anlamas'nn imzalanmas. ANK. TR, s. 652-658, Ek No: 19; HY. RTEM, s. 108, 109; KG. ED, s. 234

144

1918/03/03

Ermenilerin vahice hareketlerinin durdurulmas ile ilgili Enver Paa'nn, 3. Ordu Komutanl araclyla, Rus Kafkas Ordusu Bakomutanl'na iletilmesini emrettii istekleri. ATBD, say: 85, b. 2033

1918/03/05 1918/03/06 1918/03/07 1918/03/12

Kars, Ardahan ve Batum'un tahliyesi balkl yaz. Ati Sulh Muhedenmesinin zeti balkl yaz. Ati Kafkasya hakknda rakamlar balkl yaz. Ati Ermeni etelerinin mezaliminden bir ka numune balkl yaz. Ati Byk Ermenistan balkl yaz. Tanin Yine Ermeni Vahetleri balkl yaz. Ati Dahili istikraz ve Ermeniler balkl yaz. Tanin Osmanl Hkmeti'nin, Meclis-i Mebusan tarafndan hususi bir kanunla kendisine verilen selahiyet gereince bir dahili istikraza teebbs etmesi. Tanin

1918/03/14 1918/03/25 1918/04/16 1918/04/17

1918/04/17

Tanin gazetesinin, dahili istikrazla ilgili olarak Ermenice Jamanak gazetesinin yazsndan duyduu memnuniyeti belirtmesi, gazeteyi tebrik ve takdir etmesi, gazetenin Ermeni milletine kar en byk vazifelerinden birini yapm olduunu belirtmesi. Tanin.

1918/04/18

Ermenice Jamanak gazetesinin bu i borlanmann Ermeniler iin olduka karl bir i olacan belirterek, ayn zamanda bu ite mill bir noktann da olduunu beyan etmesi. Tanin Trkler ve Ermeniler balkl yaz. Tanin Kars istirdad edildi balkl yaz. Tanin Ermenilerin Erivan blgesindeki Mslmanlara kar giritikleri mezalimi anlatan Bak Mslman Cemiyet-i Hayriyesi Kazman temsilcisinin, 36. Kafkas Tmeni'ne gnderdii dileke. ATBD, say: 85, b. 2034

1918/04/19 1918/04/27 1918/05/07

145

1918/06/04

Yeni

bamszla

kavuan

Grcistan,

Ermenistan

ve

Azerbaycan'la, Batum'da, Osmanl Devleti'nin ayr ayr bar anlamalar imzalanmas. HY. RTEM, s. 111 1918/06/11 1918/06/23 Kafkas yollarnda (Ahmet Refik) -Tefrika halinde. Tanin Ermeni Cumhuriyetine Dair Sadrazam Talat Paa Hazretlerine balkl yaz. Ati Kurtarlan Yerlerimizde (Batum, Kars, Ardahan'da hkmet tekilat) balkl yaz. Ati Bizde Anasr Meselesi balkl yaz. Ati Ermenistan ve Ermeni Refiklerimiz balkl yaz. Tanin ark Ordular Kumandan Vekilinin, Ermeni Meclis-i Mill Reis Vekiline Aleksandrapol ve Ahlkelek Ermenilerinin slm halka yaptklar zulmleri gsteren yazs. ATBD, say: 85, b. 2037 1918/06/29 Ermenilerin Erivan'da yaptklar soykrm nedeniyle Trkiye'ye g etmek isteye Mslmanlara msaade edilmesi, kalanlarn ise can gvenliinin salanmasn isteyen 9. Tmen Komutanl'nn 1. Kafkas Kolordu Komutanl'na yazs. ATBD, say: 85, b. 2036 1918/06/30 1918/07/03 Ermenistan ve Ermeni refiklerimiz balkl yaz. Tanin Erzurum'da 200 Mslman Ermenilerden Kurtaran Bir Hanma Nian balkl yaz. Ati 1918/07/06 1918/07/10 1918/07/15 1918/08/01 Memleketimizde Misyonerler balkl yaz. Ati Baz Ermeni Cemiyetleri Hakknda balkl yaz. Ati Memleketimizde Misyonerler balkl yaz. Ati Ermeniler Hala Byk Ermenistan Hayalini mi Besliyorlar balkl yaz. Ati

1918/06/24

1918/06/25 1918/06/28 1918/06/28

146

1918/08/08

Ermenice Puzantiyon gazetesinin, Ermenilerin memleketlerine iadesi meselesiyle ilgili olarak yazd bamakalede, selahiyet sahibi bir makamdan renildiine gre iadenin kararlatrldn, ne ekilde ve ne zaman yaplacann henz belli olmadn yazmas. Ati

1918/08/08 1918/08/13 1918/08/21

Ermenilerin Memleketlerine iadesi balkl yaz. Ati Memleketimizde Misyonerler balkl yaz. Ati Baka mahallere tehcir edilen Ermenilerin, memleketlerine dnmelerine hkmete karar verildii hakkndaki haberlerin, tarada bulunan Ermeniler arasnda byk sevin ve memnuniyet yaratmas, bununla ilgili olarak Ermeni gazetelerine peyderpey bir ok mektuplar geldii. Sabah

1918/08/23

Osmanischer Lloyd'un, Rum ve Ermeni muhacirlerin avdetine karar veren hkmetin, Meclis-i Mebusan'dan 2.000.000 lira tahsisat talep edeceini yazmas. Sabah

1918/08/25

stanbul'a gelen Ermeni heyetinin, Harbiye Nazr Enver Paa'y ziyaret ederek, istirdad edilen vilyt ahlisinden olup, Kars ve Gmr havalisinden baka yerlerde bulunan Ermenilerin de memleketlerine dnmelerine izin verilmesini istemeleri, Enver Paa'nn da zaten bu maksatla lazm gelenlere talimat verildiini, askeri adan hibir mahzuru olmayan yerlerde ikamet etmeleri iin peyderpey memleketlerine dneceklerini beyan etmesi. Sabah

1918/09/02 1918/09/05 1918/09/17

Ermenistan Hariciye Nazrnn Beyanat balkl yaz. Sabah Ermenilere Dair balkl yaz. Ati Ermenistan Hkmeti; Antranik etesinin Dalmas balkl yaz. Sabah

147

1918/09/17

Trkiye ile sulh yapan Ermenistan Cumhuriyeti'nin her trl askeri hareketi brakmas. Fakat Antranik'in bir gnll etesinin bana geerek faaliyetllerine devam etmesinin stanbul'da ve Kafkasya'daki Trkler arasnda honutsuzluk yaratmas. Bunun zerine Ermenistan Hkmeti'nin Antranik'e etesini datmasn sylemesi, Antranik ve etesinin silahlarn brakarak dalmalar. Sabah

1918/09/22

Brest-Litowsk

Muahedeleri,

Trkiye-Rusya

Muahedat-

Manzumesi balkl yaz. Tanin 1918/10/14 Talat Paa'nn istifasndan sonra yeni hkmeti kurma grevinin zzet Paa'ya verilmesi. SA. HMM, c. 1, s. 32, 33 zzet Paa'nn, hkmetinin proramn mecliste okumas. Bu proramda tehcirin Rum ve Ermenilere verdii zararlar gidermek maddesine byk nem verildii. SA. HMM, c. 1, s. 32, 33 Ermeni Patriklii Nizamnmesibalkl yaz. Sabah Ermeni Patrikhanesi'nin tehcirden dnen Ermenilere yardm edebilmek iin almalara balamas. Ermenilere gereken yardmlarn yaplabilmesi iin grmelerde bulunmak zere baz Ermeni rahiplere, Ermeni mebuslara ve tacirlere davetnmeler gndermesi. Sabah 1918/10/22 Sava sebebiyle baka yerlere nakledilen Rum ve Ermenilerin iae ve isknlarnn temin edilerek emniyet iinde geri dnmelerine msaade edildiine dair Dhiliye Nezreti'nden baz vilyet ve livalara ifre telgraf. BOA. HR. M, 43/34 1918/10/23 Ermeni Patrik vekili Adliye Nezreti'nde ve Tehcir Edilen Slzl Ermenilerbalkl yazlar. Sabah

1918/10/19

1918/10/21 1918/10/22

148

1918/10/23

Ermeni Patrikhnesi'nde Patrik vekili Cevahirciyan bakanlnda bir toplant yapld, tehcir edilmi Ermenilerin yerlerine iadesi ve tede beride bulunan Ermeni muhacirlerinin tutulmas hakknda alnmas gereken kararlarn grlmesi, sonu olarak bir taraftan kendilerinin, dier taraftan da hkmete gerekli tedbirlerin alnmas iin Dhiliye Nezreti'ne mracaata karar verilmesi. Sabah

1918/10/23

Sava sebebiyle baka mahallere sevk ve nakl edilen ahlinin memleketlerine dnmelerine msaade edildii ve bunlarn emin ve salim bir surette dnebilmeleri iin gerekli tedbirlerin alnmas ve bu hususlarda kusuru grlenlerin cezalandrlacaklar. BOA. HR. M, 43/34

1918/10/25 1918/10/25

Ermenistan'da Osmanl Mmessil-i Siyasisibalkl yaz. Tanin stanbul'da bulunan Ermeni heyetinin Ekim ay sonlarna doru Erivan'a dnmek zere stanbul'dan ayrlmaya karar vermesi. Sabah

1918/10/26

Ermeni Muhacirlerinin adesi; Ermeni Patrikhnesinde Bir ctima; Ermeni Katogikosu Nerede balkl yazlar. Sabah Ermeni Patrikhnesindeki ctima balkl yaz. Tanin Divaniye Mebusu Fuat Bey tarafndan Said Halim Paa ve Talat Paa kabinelerinin Dvn- Ali'ye sevki hakknda 10 maddelik bir takrr verilmesi. MMZC, c.1, Devre: 3, tima Senesi: 5, s. 103

1918/10/27 1918/10/28

1918/10/30

Ermeni heyetinin Sadrazama yaptklar veda ziyareti esnasnda, Osmanl askerlerinin Brest-Litowsk Anlamas'nda tayin edilen snrlara bir an nce ekilmesini istemesi, ayrca o taraflardaki muhacirlerin dnmelerinin, yakalandklar kolera hastal gibi sefaletlerden kurtulmalar iin lzumlu olduunu belirterek gereinin yaplmasn istemeleri. Sadrazamn, bir aya kadar Ermenilerle olan btn meselelerin halledileceini sylemesi. Sabah

149

1918/11/01

Mondros

Mtarekesi'nin

imzalanmasnn

basnda

yer

almas:"Mtareke imza edildi. Bilcmle tilaf devletleri adna ngiliz Amirali vaz' imza ediyor". Vakit 1918/11/02 Ermenilerin Erivan, Nahcivan ve yrelerinde Mslmanlara kar giritikleri mezalimin nlenmesi iin stanbul'daki tilaf Heyeti'nin dikkatinin ekilmesi gerektii. ATBD, say: 85, b. 2038 1918/11/02 Kozan Mebusu Matyos Nalbantyan, Mara Mebusu Agob, zmir Mebusu Onnik hsan, Halep Mebusu Artin Bogezenyan, Erzurum Mebusu Medetyan ve Sivas Mebusu Dikran Barsamyan Efendilerin, hkmete bir soru nergesi vererek; "vakti seferde icraat- hkmete kar gelenler iin cihet-i askeriyyece ittihaz olunacak tedabir hakkndaki kararname ile ibu kararname mucibince aher mahallere nakledilen ehasn emval ve emlak ve matlubat metrukeleri hakkndaki kararnameye tevfikan yaplan mezalimin mrettip ve failleri ile dar- gadr olanlar hakknda" hkmete ne dnldn renmek istemeleri. Bu takrre cevap veren Dhiliye Nazr Fethi Beyin, "her hangi bir adam, her hangi bir memur, bir kimseye zulm ve gadr yapmsa bunun hakknda bizim yeddimizde tahkikat evrak var ise, sizi temin ederim ki bunlar muhakemeye bila tehir sevkedeceiz ve sevketmekteyiz. Fakat hkmetin nazar ttlandan hari kalm vukuat varsa evvelce de sylediim gibi herkes iin bab- ikayet aktr; hakkn mdafaa etsin ve bu lazmdr, Bunlar mracaat etsin, biz de tahkik ederiz. Mesuliyetleri tahakkuk ederse bu gibilerini bila tereddt mahkemeye sevkederiz. Zulm ve gadr yapm olan, hakszlk etmi olan memurlarn hi bir suretle kanunun penesinden kurtulmasn arzu etmeyiz" diye cevap vermesi. MMZC, c.1, Devre: 3, tima Senesi: 5, s. 103 1918/11/02 Talat, Enver ve Cemal Paalar ile ttihad ve Terakki'nin en nemli ricali Bahaeddin akir, Doktor Nazm, Azmi ve Bedri beylerin yurt dna kamalar. Vakit

150

1918/11/04

Dhiliye Nazr Fethi Bey'in, mezalimi yapanlarn tedricen cezalandrlacaklarn ve mazlumlara da hkmetin elinden gelen yardm yapacan beyan etmesi. Sabah

1918/11/04 1918/11/04 1918/11/04

"Enver ve Cemal Paalarn Firar balkl yaz. Vakit Harb Kabinelerinin Muhakemesi balkl yaz. Vakit Meclis-i Mebusan'da alt Ermeni mebusunun bir takrr vererek, "vakti seferde icraat- hkmete kar gelenler hakkndaki karar- muvakkat ile aher mahallere nakledilen ehasn emval ve emlaki hakkndaki kararnamenin reddedilmesini" talep etmeleri, ayrca Ermenilere kt muamelelerde bulunanlarla mezalim faillerinin cezalandrlmasn, bu ahvlden zarar grenlerin servet ve mukaddesatlarnn ne suretle tazmin ve adaletin ne suretle yerine getirileceini sormalar. Sabah

1918/11/04

Sabk Osmanl-ngiliz Cemiyeti yelerinden bir kiinin tehcir esnasnda su ileyenlerin tesbit edilmesini, bu olaylarda ferdi mesuliyetin tayinini ve mesul fertlerin cezalandrlmalarn istemesi ve iki Mslman, iki Ermeni, iki ngiliz ve iki Amerikaldan olumak zere 8 kiilik bir komisyon tekil edilmesini ve bu komisyonun bir mahkeme gibi faaliyetlerde bulunmasn istemesi. Vakit

1918/11/05

Dhiliye Nezreti'nin vilyetlere ve livalara gnderdii bir emirde, yerlerine dnmekte olan Ermenilere glk karlmamasn ve her trl kolayln salanmasn, yol masraflarnn Harbiye tahsisatndan karlanmasn istemesi, bu tebligatlara ramen ikayetlerin artmasnn vazifeye kar lakaydne davranldn gsterdiinden, bundan sonra bu konuda yaplacak ikayetlerden dolay memurin-i mlkiyenin bildirmesi. BOA. HR. M, 43/34 ahsen mesul tutulacan

1918/11/05

Diyarbakr eski Valisi Doktor Reit Bey'in tutuklanmasbalkl yaz. Sabah Sava nedeniyle baka yerlere nakledilen Rum ve Ermenilerin seyahat vesikalar olmakszn seyahat edebilmeleri ve kendilerinin
151

1918/11/05

masrafsz,

yiyecekleri

verilerek

dier

ihtiyalarnn

da

karlanmas ve emniyet iinde gidecekleri yere varmalarnn salanmas. Seyhat edecek Ermenilere haftada iki defa tren tahssi in Harbiye Nezreti'nden hat komiserlikleri'ne emir verildii, Ermenilerin yol masraflar Harbiye tahsstndan temn ve taahhd edilmi olduundan mesrif-i seferiyyelerinin tahsst- mezkreden tesviyesi. BOA. HR. M, 43/3431918/11/06 Konya ve civar karyelerinde okca yetim Ermeni ocuu bulunduu ve bunlarn sefil bir halde tede beride dolatklarn Ermenice gazetelerin yazmas zerine, Patrikhne'nin bu konuyla ilgili gerekli tedbirlerin alnmasn istemesi. Sabah 1918/11/07 Ermeni Patrikhnesi'nin tekrar eski haklarna kavumak istemesi, 1916 Temmuz'unda nerolunan patrikhne nizamnmesinin kaldrlmasn, eski patrik Zaven Efendi'nin vazifesine dnmesini, patrikhne eski meclislerinin de ibksn talep etmeyi kararlatrmas, bu konular ihtiva eden bir takrrin Adliye ve Mezhip Nezreti'ne sunulmas. Sabah 1918/11/09 Beinci ube'de sorgulamann balamas. lk olarak Said Halim Paa'nn sorgulanmas, sonra srasyla eski kabine azalarnn ifade vermeleri. eyhlislam Hayri Efendi ile Musa Kazm Efendilerin ifadelerini yazl olarak vermeleri. OSK. TSY, s. 104, 105 1918/11/09 skenderun'un, 15 kiilik bir ngiliz mfrezesi tarafndan igal olunmas. ngilizlerin skenderun'un igaliyle yetinmeyerek mtarekeye aykr ve tek tarafl olarak Adana ilinin de boaltlmasn istemesi. THGC, s. 5 Kartal Kazas Ermeni Muhacirleri balkl yaz. Sabah Vatanlarna dnmekte olan Ermeni ve Rumlara ait emval-i menkule ve gayri menkulenin, kendilerine iade ekli hakknda bir kanun layihasnn tanzim edilmekte olduu yolunda haberler. Sabah, Vakit

1918/11/12 1918/11/13

152

1918/11/21

Ermeni Patrikhnesi imtiyazatnn iade-i meriyyeti hakkndaki 6 maddelik nizamnmenin Takvim-i Vekayi 'de neredilerek yrrle girmesi. Sabah

1918/11/21

Harb dolaysyla baka mahallere sevkedilmi olan Ermenilerin yerlerine geri dnmeleri hususunda gerekenlerin yaplmas, kiilerin eitli ihtiyalarnn karlanmas ve deiik konumlarda bulunan Ermenilerin de vaziyetlerine uygun kararlar alnarak geri dnmelerinin salanmas hususlaryla dn esnasnda meydana gelecek gecikmelerin hzla giderilmesi. BOA. HR. M, 43/34

1918/11/23

Baka yerlere sevkedilen Ermenilerin memleketlerine iadeleri ile ilgili olarak vilyetlere tebliat yapld. BOA. HR. M, 43/34

1918/11/23

Padiah Vahdettin'in Daily Mail gazetesi muhabirine verdii ve daha sonra Times gazetesinde nerolunan beyanat; "Trkiye'de baz siyasi komiteler tarafndan Ermeniler hakknda icra edilen muameleye byk bir teessr ile muttali oldum. Bu gibi fenalklar ile ayn vatana mensup evlatlar arasnda vukubulan mtekabil ktaller kalbimi krd. Saltanata geer gemez bu vakalar msebbiplerinin son derece iddetle cezaya arptrlmas iin derhal tahkikat almasn emrettim. eitli sebepler bu emrimin sratle yerine getirilmesine mani oldu. Fakat bu gn mesele btn teferruatyla soruturulmaktadr". TG. MMB, c.1, s. 15

1918/11/24

Dhiliye Nazr Fethi Bey'in, Meclis-i Mebusan'da Ermeni olaylar hakknda tahkikat icras maksadyla hususi bir komisyon tekil edilmi olduunu ifade etmesi. Bu komisyonun; Bitlis eski valisi Ohrili Mazhar Bey'in bakanlnda Mlkiye mfettilerinden Emir ve Hsn Beylerle Temyiz Mahkemesi azasndan Avramaki, stinaf Mahkemesi azasndan Artin, Adliye Nezreti Umur- Hukukiye Mdr Muavini Haralambos efendilerden olutuu. Vakit

153

1918/11/24

Ermeni olaylaryla ilgili tahkikat yapacak hususi bir komisyon tekil edilmesi ve Emniyet-i Ummye Mdiriyeti'nde tahsis olunan bir dairede toplanmas, bu komisyonun genel olarak Ermeni ilerine ait ikayetleri tedkik ile evrakn mercilerine sevkedecei. Vakit

1918/11/27

Ali Kemal'in, Said Halim Paa ve Talat Paa hkmetlerine byk sulamalarda bulunmas, onlar Ermenileri kknden kurutmak ve sndrmekle sulamas. Sabah Ermeni muhacirleri balkl yaz. Sabah Pozant, Konya ve Kohisar'dan vaktiyle tehcir edilmi olan Ermenilerden 150 kadarnn trenle Haydarpaa'ya gelmeleri ve Kumkap'daki Ermeni Patrikhnesi'ne gnderilmeleri. Sabah

1918/11/29 1918/11/29

1918/12/03

Karadeniz sahillerinden harb dolaysyla tehcir olunan Ermenilerden byk bir ksmnn da eski yerlerine dndkleri. Hkmetin kendileriyle eyalar iin nakliye vastalar verdii, Ermenilere erzak ve tohumluk ile zirai aletler de verilmesi. Sabah

1918/12/03 1918/12/04

Tehcir olunan Ermeni vatandalarmz balkl yaz. Sabah Batum Andlamas'nn imzasna kadar geri ekilen Ermenilerin, kadn, ocuk ayrmakszn Mslmanlar katlederek, cesetlerinin uzuvlarn keserlerle paraladklar, antlamann imzasndan sonra da Mslmanlar imh politikas gerei zellikle Antranik'in binlerce ete mensubuyla Gence, Erivan, Ordubat ve ran'da katliama devam ettii. BOA. HR. SYS. M, kr. 37, orj. nr. 12541, 1918. XII. 4

1918/12/05

Edirne'den tehcir edilen Ermenilerden 7 hane halknn merkez vilyete, yz hane halknn da Tekfurda'na dnerek evlerine yerletikleri, hkmetin bunlara gerekli yardm yapt. Sabah

154

1918/12/05

Ermeni muhacirlerinden klliyetli bir ka ailenin eyalaryla birlikte istasyonda hazr olan trene bindikleri, bilet cretlerini Konya valisinin karlad ve Akehir'e vardklar. Ak vagonlarda yola karlan bu muhacirlerin Akehir'de kapal vagonlara alndklar ve bakmlarnn yapld. Sabah

1918/12/05

Ermeni Patrikhanesi'nin gelen muhacirlerin salk ileriyle uramas, onlar bulac hastalklara kar alamas. Sabah Hariciye Nezreti tarafndan eski Ermeni Patrii Zaven Efendi'ye bir telgraf ekilmesi ve Meclis-i Vkela kararyla, Ermeni Patrikhnesi imtiyazatnn ide ve kendisinin de patriklik makamnda ibk edilmi olduu beyan edilerek bir an nce vazifesinin bana dnmesinin istenmesi. Sabah

1918/12/05

1918/12/05

Muhacirlerin iadesi (Tehcir olunanlarn avdeti) balkl yaz. Sabah Vali Cemal Azmi tarafndan yaplm olan suistimalat ve icra klnan mezalim hakknda aratrmalarda bulunmak zere Trabzon'a mfettiler gnderilmesi. Sabah

1918/12/05

1918/12/06

Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Muhteliti'nin toplanmas ve Meclis-i Mebusan da Ermeni Mebuslar tarafndan Ermeni meselesi ile ilgili olarak serd edilen grlerin sadece kendilerinin ahsi grleri olduunu, asla milletin fikirlerini temsil etmediini ve Ermeni mebuslarnn Meclis-i Mebusan'da Ermeni milleti nmna fikir beyan etmeye selahiyetdar olmadklarn matbuat vastasyla ilan etmee karar vermesi. Sabah

1918/12/06

Erzurum eski valisi Tahsin Bey ve defterdar vesair memurlarla Polis mdrnn Ermenilerin tehcirinde giriimci olduklar ve bunlarn mcevherat ve eyasnn defterdar tarafndan stanbul'a getirilip ttihad ve Terakki Cemiyetine verildii ve buna benzer bir ok iddia. Sabah

1918/12/06

ngilizlerin, Mondros Mtarekesi'nin 7. maddesine dayanarak Kilis'i igal etmeleri. ST. MMK, c.1, s.50; THGC. s. 48

155

1918/12/07

Jamanak gazetesinin, Dhiliye nezreti mstear tarafndan yaplan davet zerine, bir Ermeni murahhas heyetinin Bb- l'ye giderek Dhiliye Mstear ile tehcir edilen Ermeniler meselesi hakknda grmelerde bulunduunu, bilhassa Ermeni muhacirlerinin avdeti ile evlerine yerletirilmesi hususunda karlalan glklerin nazar- dikkate alnmasn ve bu mkilatn giderilmesi zmnnda baz kararlar alndn yazmas. Sabah

1918/12/07 1918/12/08

Tehcir Edilen Ermeniler Meselesi balkl yaz. Sabah Ankara ve mlhakatndan tehcir edilen Ermenilerden bir ksmnn memleketlerine, kylerine dnmeleri. Sabah

1918/12/08

Haador Bezzazyan'n tehcir srasnda Osmanl Bankas'na emaneten yatrd mebln dendii. BOA. DH. Komisyon- Mahsus, 3/18

1918/12/08 1918/12/08

Muhacirlerin adesi balkl yaz. Sabah Padiah Vahdettin'in Ayandan Azaryan Efendi'ye Ermenilere kar irtikap edilmi olan mezalimden dolay zntlerini belirtmesi ve bu olaylarn baz ahslar tarafndan yapldn, bundan dolay Trkleri itham etmenin hakkaniyete uygun olmadn bildirerek, Ermeni milleti hakknda iyi dnceleri olduunu ve Ermeni perver ecdadnn mesleini takipten vazgemeyeceini beyan etmesi. Sabah ; TG. MMB, c.I, s. 15

1918/12/10

Konya ve civarndan imendferle stanbul'a Ermeni muhacirleri gelmesi. Bunlarn icap eden yerlere yerletirilmeleri. stanbul'daki Ermeni muhacirlerinin bir ksmnn vapurla Bandrma'ya sevkedilmeleri. Sabah

1918/12/11

Fransz subaylar idaresinde ou yerli kakn Ermenilerden mrekkeb olmak zere Fransz asker niformas giymi olan 400 kiilik bir mfrezenin Drtyol'a girmesi. ST. MMK, c.1, s. 50

156

1918/12/11

Kafkas Cephesi Osmanl Ordular Komutan Vehip Paa'nn, Erzincan, Sarkam, Bayburd, Rize, Trabzon ve yrelerindeki Ermeni mezalimini gsteren ve nlenmesi iin Rus Kafkas Ordular Grubu Komutan Odielidze'ye gnderdii mektup. ATBD, say: 85, b. 2026

1918/12/12

Birinci Dnya Savann balarnda Halep Valisi olan, daha sonra Ankara'ya oradan Konya'ya tayin olunan, en son olarak bu vazifesinden de azledilen Celal Bey'in "Ermeni Vekayii ve Esbab ve Tesirat" balyla yaynlad gr ve dnceleri. Vakit

1918/12/12

Seferberlik esnasnda tehcir dolaysyla yaplan tecavzleri ve sulular tahkik iin heyetler gnderilmesi ve masraflarnn Maliye hazinesinden karlanmasna dair Meclis-i Vkel mzkeratna mahsus zabtnme. BOA. Meclis-i Vkel Mazbatalar, 213/60

1918/12/13

Harbiye Nezreti Maviri ve Doktor Bahaeddin akir'in damad olan Ahmet Ramiz Bey'in, ili'deki evinde yaplan aramada, bir sandk evrak bulunduu ve bu evrakn ttihad ve Terakki Merkez-i Ummsi'nden istenilen ve Ermenilere kar ktal emirlerini ihtiva eden vesikalar olduu yolundaki iddialar. Vakit

1918/12/14

Seferberlik esnasnda tehcir ve isyan dolaysyla su ileyenlerin tahkik edilip, suu sabit grlenlerin rfi dare Mahkemelerine sevklerine dair Harbiye, Adliye ve Dhiliye nezretlerinin istei zerine Meclis-i Vkel'nn mzakeratna mahsus zabtname. BOA. Meclis-i Vkel Mazbatalar, 213/62

1918/12/15

Osmanl kuvvetlerinin Drtyol'dan ekilmesinden sonra asayiin bozulduu, ounluu yerli firari Ermenilerden oluan Fransz niformas giymi, drt yz kiilik bir mfrezenin, Drtyol'da on iki haneyi basarak eya ve para gaspedip bir kadn yaraladklar. BOA. HR. SYS. M, kr. 36, nr. 59, 1918. XII. 16

157

1918/12/15

Payas ve Drtyol'u igal eden, iinde Ermenilerin de bulunduu Fransz kuvvetlerinin bir askeri yaraladklar, jandarmalar tehdid ederek vazifelerini terke zorladklar ve nahiye dna kardklar, hapishaneyi basarak oradaki mahkumlar salverdikleri, jandarmalarn igal edilen blgelerden karlmasndan sonra Fransz askeri kyafeti giymi Ermenilerin birok Mslmann evine girerek dvdkleri, para ve eyalarn gasp ettikleri. BOA. HR. SYS. M, kr. 36, nr. 1, 1918. XII. 15

1918/12/17

500 kiilik bir Fransz birliinin Mersin'e kmas. ST. MMK, c. 1, s. 50 Mahalli ahere nakl ve tehcir olunanlara kar ilenen sular da zimedhal bulunan mlki ve askeri memurlarn yarglanmalar ve bu konudaki engellerin ortadan kaldrlmas iin 4 maddelik bir kanun layihasnn hazrlanmas ve Adliye Nezreti'ne takdim olunmas. Sabah

1918/12/17

1918/12/18

Edirne'ye gelen Ermeni muhacirlerin saysnn 26 olduu, Malkara'ya 14 Ermeni, orlu'ya 26 Ermeni dnd ve yerlerine yerletirildikleri. Hkmetin bunlara gereken yardmlar yapmas. Sabah Ermeni Patrikhnesi Meclisi Muhteliti'nin, Musul'da olduu renilen Zaven Efendi'nin bir nce grevine dnmesi iin telgraf ekmeye karar vermesi, o zamana kadar Mesrob Efendi'nin patriklie vekalet etmesinin kararlatrld. Sabah

1918/12/19

1918/12/19

Ermenilerin dier mahallere sevk ve iadelerine nezaret eden heyetlerin zaruri masraf ve harcamalarnn seferberlik tahsisatndan karlanmas, burada gerekli para bulunamazsa Maliye Hazinesi'nden karlanmas yolunda Meclis-i Vkel karar. BOA. Meclis-i Vkel Mazbatas, 213/54

1918/12/21

Fransz ve Ermeni askerlerinin Adana'ya girmesi. ST. MMK, c.1, s. 50 Padiahn bir irade ile meclisi datmas. ST. MMK, c. 1, s. 70, 71

1918/12/21
158

1918/12/22 1918/12/22

Katl ve Tehcir leri balkl yaz. Sabah Meclis-i Vkela'nn, tehcir esnasnda su ileyenlerin 326 tarihli eteler kanununun 25. maddesine dayanlarak, icab eden yerlerde Heyet-i Tahkikiyye ve Dvn- Harbler tekil ile sulularn muhakemelerinin yaplmas, idam cezalarnn merkezden izin alnarak, idamdan baka cezalarn merkezden izin almadan infaz hususuna karar vermesi ve keyfiyetin sadaretten gerekenlere tebli edilmesi. Vakit

1918/12/22

Seferberlik zamannda yaplan tehcirden istifade ederek icra edilen taaddiyat ve tecavzata ait sularda birinci ve ikinci derecede rol olanlarn muhakemelerinin yaplmas iin bir Dvn- Harbi rfi tekil edilmesi ve bakanlna umum aktan emekli Ferik Mahmud Hayret Paa ile azalklarna askeriyyeden emekli Mirliva Sleymaniyeli Mustafa Paa ve Adliyeden asl vazifelerinden ayrlmamak zere Dersaadet stinaf Mahkemesi azasndan Artin Mesdiciyan ve Mdde-i Ummliine Mahkeme-i Temyiz Ba Mdde-i Ummlii Ba Muavini Nihat, mustantklklarna Beyolu Bidayet Mahkemesi azasndan Moiz Zeki, Misak Makaryan, Nazif ve Dersaadef Bidayet Mahkemesi azasndan Abdlsamed Efendilerin tayin olunmas. Sabah

1918/12/22

Tehcir meselesinde vukua getirilmi olan ktal ve fecayii tetkik iin vilyetlere gnderilmek zere Adliye Nezreti'nce tayinleri tensip olunan memurlarn yava yava belli olmaya balamas. Sabah

1918/12/23

Ermeni basnnn, milletin hakiki mmessili olmaktan ktn iddia ettikleri Meclis-i Mebusan'n ttihad ve Terakki'nin yardaks konumunda olduunu ileri srmesi ve mebuslarn da yarglanmalar gerektiini iddia etmeleri. Sabah Adliye Nazr Haydar Molla'nn, katl ve tehcir unsurlarnn faillerinin muhakeme usul hakknda syledikleri. Sabah

1918/12/25

1918/12/27

Pozant'nn igal edildii. ST. MMK, c.1, s. 50; THGC, s. 48

159

1918/12/28

Idr'n Osmanl Ordusu'nca tahliyesi zerine dnen Ermenilerin, Mslmanlar planl bir ekilde katliama baladklar, bunun tarafsz hkmetler ve tilaf Devletleri araclyla nlenmesini isteyen yazlar. ATBD, say: 85, b. 2039

1918/12/29

Tehcir edilen Ermeni ve Rumlarn, tasfiye komisyonlarnca Maliye Hazinesine teslim olunan paralarndan, kendilerine ikrazatta bulunulmas hakknda, tasfiye komisyonunca alnp, Bb- l'ye, Adliye Nezreti'nden mazbata eklinde sunulan kararlarn musaraaten tasdik edilmesine allmas. Sabah

1918/12/29

Tehcir sularnn tahkik ve muhakemesiyle ilgili kararnamenin yrrle girdii. Sabah

1918/12/30

Bir ngiliz Gazetesinin Ermenilerle lgili Mutalaat. Sabah

1919
1919/01/00 Mir Kazm Paa'nn bakanlnda kurulmu bulunan hususi Dvn- Harb'in, tehcir ilerinden dolay baz ahslar mahkemeye sevketmeye balamas. TG. MMB, c.1, s. 36 Ermeni mezalimi hakknda Rus Mfettii Hareenko'nun raporu. kdam Ermenilerin Serdarabad, Erivan ve yrelerinde yaptklar soykrmn, ikence ve rza geme olaylarnn, tilaf Devletleri araclyla n alnmadka oalarak srp gidecei. ATBD, say: 85, b. 2040 1919/01/06 Batum'da olan olaylar ile Rum ve Ermeni gnll fedailerince Trk subaylarnn evlerinin baslp yama edildii, dolaysyla Batum ngiliz Komutanl'na kesin emirler verdirilerek zntl olaylarn sona erdirilmesi gerektii. ATBD, say: 85, b. 2041 Ermenistan Cumhuriyeti'nde dare-i rfiyye lan Edildii balkl yaz. kdam

1919/01/01

1919/01/04

1919/01/06

160

1919/01/06

Geri dnen Ermenilerden en fazla yardma muhta olanlara yevmiye ve hububat datlarak 20 gn kadar yardm edilmesi. BOA. DH. FR, 95/52

1919/01/06

Valilerden Sabit Bey ve Cemal Azmi Beylerin hkmet tarafdan tehcir ilerinden dolay mahkemeye sevkedilmeleri. TG. MMB, c.1, s. 38, 39

1919/01/07

Adana Ermeni Muhacirleri ve Muhtras balkl yazlar. kdam

Amerika

Ermenilerinin

1919/01/07

Amerika'nn Ermenistan ve stanbul Vekaleti ve Ermeni Muhacirleri balkl yazlar. kdam Ermeni kz ve erkek ocuklarnn kimlerin yannda bulunduklar ve haklarnda ne gibi muamele yapldn gsteren listelerin Dhiliye Nezreti'nden Hariciye Nezreti'ne gnderildii. BOA. HR. M, 43/2-17

1919/01/08

1919/01/08 1919/01/09

Boazlyan Kaymakam Kemal Beyin tevkifi. Sabah Adana'y igal eden Franszlarn, Albay Bremond'u Genel Valilie getirmeleri. Sancak ve ilelere Gouverneur olarak subaylar tayin etmeleri ve bu suretle Osmanl idari ynetimi zerinde bir Fransz kontrol idaresi kurmalar. BES, s. 409

1919/01/09

Sevkolunacak Ermeni kadnlaryla ocuklarn ve hastalarn araba ile, yryebilecek gc olan erkeklerin ise yaya olarak sevklerinin uygun olduu. BOA. DH. FR, nr. 95/85

1919/01/15

Arak Paa etesi ve Tehcir ve Taktil vukuatn tahkik balkl yazlar. kdam

161

1919/01/16

Emniyet-i Ummye Mdriyeti'nin bildirisi; "stanbul'da baz aile, zevat ve yetimhaneler nezdinde Ermeni kzlar ocuklar olduu zabtaca haber alnmaktadr. Kimlerin yannda kz ve ocuk varsa bir hafta iinde polis merkezine teslim etmeleri gereklidir. Evlerin aranmas srasnda kimin yannda bu kabil ocuklar bulunursa iddetle cezalandrlacaklar duyurulur. Bu kabil ihbar ve ikayette bulunacaklarn dorudan doruya Polis Mdriyet-i Ummyesine bavurmalar ilan olunur". Sabah

1919/01/16

Rum-Ermeni tilaf ve Evlerinde Bulunanlara balkl yaz. Sabah

Ermeni

Yetimleri

1919/01/16

Sevkiyata tabi Ermenilerden yardma muhta olanlara kendi memleketlerine kadar yol masraf verilecei. BOA. DH. FR, nr. 95/137 Arak Paa etesinin fecayii balkl yaz. kdam Glnihal vapuruyla Gemlik ve Mudanya, Yalova, Orhangazi'ye iki yz, iki yz elli nfus Ermeni muhaciri gnderilmesi, bunlarn yollarda iaelerini ve shhatlerini temin iin iki memurun da beraber gitmesi. Bu hususta gerekli tedbirlerin alnarak muhacirlerin gittikleri yerlerde akta kalmamalar ve iaelerinin temin edilmesi iin ayrca tedbirler alnmasnn da bildirilmesi. Sabah

1919/01/17 1919/01/17

1919/01/17 1919/01/18

Muhacirin Sevki balkl yaz. Sabah Amerika'dan Ermeni ve Suriyeli muhacirlere verilmek zere iki yz elli bin lira gnderilmesi. Sabah

1919/01/18

Ermeni yetimlerinin, Ermeni cemaati tekilat olan yerlerde onlara teslimi, olmayan yerlerde de hkmete emniyet altna alnmas. BOA. DH. FR, 95/163

1919/01/18

Suriye'deki Ermenilerin arizas ve Ermeni ve Suriyeli Muhacirler in balkl yaz. Sabah

162

1919/01/18

Suriye, Halep ve am'da mukim Ermeniler tarafndan, tehcir edilen Ermenilere tazminat verilmesinin talep edildii. Sabah

1919/01/19

Lleburgaz'daki kylerine dnen Ermeni ve Rumlarn derhal emlak ve arazilerine yerletirildii, muhacir ve mlteci ile dolu olan hanelerin tahliye ettirildii. Tahliyenin bir heyet-i muhtelite ile Muhacirin Mdr-i Ummsi Hamdi Bey'in tertibi ile vuku bulduu. Sabah

1919/01/19

Meclis-i Vkela'nn, Ermenilerin sahip olduklar emlak yabanclara satamamalar ile ilgili kararlar kaldrmas. Sabah Rum ve Ermeni muhacirler balkl yaz. Sabah Ermeni kz ve ocuklar balkl yaz. Sabah slmlarn mhas ve Tehcir ve Taktil leri balkl yaz. kdam

1919/01/19 1919/01/20 1919/01/20

1919/01/21 1919/01/21

Ermeniler hakknda Amerikann gr. S. MMT, s. 50 Arpaay'da, Ermeni soygunlar, gasp ve ldrme olaylar meydana geldii. ATBD, say: 85, b. 2042 Rum ve Ermenilerin iae, avdet vesair masraflar iin yaplan yardmlar hakknda Dhiliye Nezreti'nden Mamuretlaziz Vilyeti'ne ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 95/209

1919/01/22

1919/01/23 1919/01/23

Ermeni kz ocuklar hakknda balkl yaz. Sabah Polis Mdriyeti'nin 23 Ocak tarihinde gazetelerde yer alan duyurusu: "stanbul ve mlhakatnda baz zevatn yanlarnda bulunan Ermeni kz ve ocuklarnn Patrikhne'den firar ile daha nce kaldklar evlere gittikleri ihbar edilmekte olduundan bu gibi firar eden kz ve ocuklarn katiyyen kabul edilmemeleri" Sabah

1919/01/25

Doktor Reit Bey'in, hakknda soruturma devam ederken yakn arkadalarnn yardmyla Bekiraa Blnden firar etmesi. Sabah

163

1919/01/26

Arap, Rum ve Ermenilerin masrafna karlk Seferberlik Tahsisat'ndan havale gnderildii. BOA. DH. FR, nr. 95/255

1919/01/26

Ermeni ve Rumlarn ahvl-i ummiyye ve mumelt- iskniyyelerini tedkk etmek zere Konya'da bulunan heyet-i muhtelitenin oradaki meguliyetleri sona erdii takdrde Eskiehir, Bilecik, zmit cihetlerine azmetleri lzmunun heyet riysetine tebline dair Dahiliye Nezreti'nden Konya Vilyeti'ne ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 95/262

1919/01/26

Kayseri'deki Ermeni eytmnn pek pern bir hlde bulunduu ve mhted[lerin] serbest braklmad ve Mslmn ileler nezdindeki etflin henz teslm olunmad ve muhtcnin [ihtiyclar] temn olunmayarak sefl kaldklar ihbr ve ikyet olunuyor. Heyet-i Muhtelite'nin karben [oraya] vrdu muhtemel olduundan mevz- bahs eytm hakknda mesbk teblt dairesinde mumele fsna dikkat ile sud ve ikyete mahal braklmamas yolunda Dahiliye Nezreti'nden Kayseri Mutasarrfl'na ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 95/261

1919/01/26

Memleketlerine dnen gayr- Mslimlere emlak ve mallarnn iade edilmesiyle Mslman mlteci ve muhacirlerin sefalet ve maduriyetlerine imkn verilmeyecek ekilde barndrlmalarna dair Dahiliye Nezreti'nden eitli vilyet ve mutasarrflklara ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 95/256

1919/01/27

Amiral Caltrop'un Ermeni Patrikhnesini ziyaret ederek Patrik vekili Mesrob Efendi ile tehcir edilen Ermeniler ile yetimler meselesi hakknda grmesi. Sabah

1919/01/27

Ermeni ve Rum muhacirlerine Amerika'dan gnderilen erzak ve zahirenin yaknda Derince limanna vasl olaca. Sabah

1919/01/27

Amiral Caltrop Ermeni Patrikhnesinde; Ermeni ve Rum Muhacirlerine Amerika'nn Muaveneti balkl yazlar. Sabah

1919/01/29

Ermenilerden Doktor Reit'i takip ve tevkif iin bir heyet-i mahsusa tekil edildii. Sabah

164

1919/01/30

Avrupa'daki Ermeni murahhas heyeti reisi olarak tannan Bogos Nubar'n, sulh konferansna sunulacak Ermeni talepleri ve iddialar hakknda Times gazetesi muhabirine yapt aklamalar. Sabah

1919/01/30

Eski Nazr ve Mebus Hac Adil, Hseyin Cahid, Dr. Tevfik Rt, ttihad ve Terakki Umm Katibi Mithat kr, Umm Merkez yesi Kara Kemal, Ziya Gkalp, eski Dhiliye Nazr smail Canpolat, Mebus Karasu ve zmir Valisi Rahmi beylere birlikte 27 kiinin tutuklanp, Bekiraa Blne hapsedilmeleri. Tutuklananlarn ounun isminin ngilizler tarafndan verildii. KG. ED, s. 239

1919/01/31

Arap, Rum ve Ermeni ailelerinin masraflar iin para gnderildii halde tekrar para istenilme sebebinin bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 95/32

1919/01/31 1919/01/31

Ermeni muhacirlerinin teekkr balkl yaz. Sabah Muhacirin Mdriyet-i Ummyesi tarafndan zel vapur tedarik edilerek ve hususi memurlar verilerek yerlerine gnderilen Yaloval Ermeni muhacirlerin, ihtiyalarnn giderilerek Yalova'ya mreffehen ulatrldklarn ve daha sonra burada da her trl ihtiyalarnn karlandn belirterek, Osmanl Hkmeti'ne kranlarn bildirmeleri. Sabah

1919/01/31

Yerli Ermenilerin topluca yer deitirmelerine meydan verilmemesine, bir taraftan dier bir tarafa gidip geleceklere de engel olunmamasna dair Dahiliye Nezreti'nden Kayseri Mutasarrfl'na ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 95/277

1919/01/151919/01/17

Harb iindeki Ermeni tehcir hareketlerinde sulu olduklar iddia edilen Diyarbakr Mebusu Feyzi ve Zlf Beylerin tutuklanmalar. ddiaya gre bu mebuslarn, hem tehcir ve Ermenileri ldrme iinde hem de ark blgesindeki Mill airetlerini ngilizler aleyhine tahrik ve tevik ettikleri. TG. MMB, c.1, s. 36

165

1919/02/00

Eski yerlerine dnmeleri kararlatrlan Rum ve Ermenilerin ie, sevk ve isknlarn mahallerinde tetkik etmek zere oluturulan komisyonun harcrah ve zaruri masraflarnn Seferberlik

Tahsisat'ndan denmesi yolunda Dahiliye Nezreti'nden Sadaret'e tezkire. BOA. DH. SYS, Kr. 53/2 1919/02/01 Kayseri'de teekkl eden Ermeni Eytam Komisyonu'nun, Talas'taki askeri ifa yurdunda ve muhtelif yerlerden toplanlan yz akn ksz iae ve iskana balamas, bunlara etraf ve sokaklardaki bikes kalan ocuklarn da ilavesiyle saysnn gittike artmas, bunun zerine, muhtacinin ihtiyalarnn giderilmesi yolunda stanbul'dan yardm istenmesine karar verilmesi. Sabah 1919/02/01 Tehiri uygun olmayan Ermenilerin trenle memleketlerine kadar sevklerinin ve iaelerinin teminine dair Dahiliye Nezreti'nden Mardin Mutasarrfl'na ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 96/1 Trabzon eski valisi firari Cemal Azmi Bey'in yarglanmas; Boazlyan Kaymakam Kemal Beyin evraknn mahkeme heyeti tarafndan tedkik edilmeye balanmas. Sabah 1919/02/03 1919/02/05 Ermeni Tehcir Meselesi balkl yaz. Sabah slm ileleri nezdinde bulunduu bildirilen Ermeni kz ve ocuklarnn bulunduklar yerlerden aldrlarak Ermenilerden tekl edilmi olan komisyona teslmleri ve ielerinin temni yolunda Dahiliye Nezreti'nden Kayseri Mutasarrfl'na ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 96/76 1919/02/06 Boazlyan eski Kaymakam Kemal Bey'in yarglanmasnn balamas. Sabah. Doktor Reit Bey'in, firarndan sonra nceden hazrlanm olan yerlerde saklanmas, yurt dna kama yolundaki giriimlerinin sonu vermemesi, yakalanacan hissettii anda intihar etmesi. AM. SRBH, s. 11, 12 1919/02/07 imdiye kadar Konya'dan memleketlerine avdet eden Ermeni muhacirlerinin miktarnn 15.000'e ulat. Muvakkit(Vakit)
166

1919/02/02

1919/02/06

1919/02/07

Tehcir olunan Rum ve Ermenilerin sahibi bulunduklar emval-i menkule ve gayri menkulelerin iadelerini temin ve bu konuda cereyan edecek muamelatn eklini tesbit eyleyen kanun layihasnn irade-i seniyyeye iktiran ederek tatbik mevkiine konulaca. Muvakkit(Vakit)

1919/02/08 1919/02/08

Erzurum ve Erzincan'da Ermeni Ktaat balkl yaz. kdam ntihar eden Doktor Reit'in cebinden bir hatrat kt. Bu hatratnda, firar ettii gnden yakaland gne kadar olan olaylar anlatan Reit Bey'in, ailesine vasiyetname eklinde bir mektup brakt. Sabah Yalova ve Lledere'ye geri dnen Ermenilere ait emlk ve arazilerin sahiplerine teslim ettirilimesi. BOA. DH. FR, 96/117 Ermenilerin durumunu tetkik iin Konya'da bulunan Heyet-i Mahsusa Azas Rahip Simpat Efendi'nin masraflarnn Seferberlik Tahsisat'ndan karlanmas ve Eskiehir'e hareket tarihinin bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 96/127

1919/02/08

1919/02/09

1919/02/09

Mcrim Ermenilerin Taht- Muhakemeye Alnmas balkl yaz. kdam Adana'daki Trk maazalarnn, Ermeniler tarafndan yamalanmas ve olaylarn, artmas. ST. MMK, c.II, s. 206 Doktor Reit'in Defter-i Hatratndan Bir Sayfa balkl yaz. Sabah

1919/02/10

1919/02/10

1919/02/11 1919/02/12

Taktil ve Tehcir Muamelesi balkl yaz. Sabah zmit'te, tehcir edilmi olan Ermeniler hakknda mezalim icra ederek, emval gasb ve garet edenlerin, tevkif edilerek Mahmud Hayret Paa Dvn- Harbi'nde muhakemeleri icra edilmek zere stanbul'a gnderilecekleri. Sabah

1919/02/12

Ermenilerin Paris Bar Konferansna muhtra vermeleri. S. MMT, s. 47

167

1919/02/12 1919/02/12

Taktil ve Tehcir Muhakemesi balkl yaz. Sabah Tehcir srasnda kanuna aykr hareketlerde bulunan zmit nahiye mdrlerinden bir ksmnn azlinin kararlatrld. Sabah Tevfik Paa Hkmetinin Amerika, ngiltere, Fransa ve talya siyasi temsilcilerine bir nota vermesi. EU. TEEM, s. 661-669; PCH. SE, s. 80, 81 Tehcirin nedenlerini tespit etmek zere kurulacak soruturma komisyonlarna tarafsz hukukularn itiraklerinin salanmas hususunda sve, Hollanda, spanya, Danimarka hkmetlerine verilen nota. BOA. HR. M, 43/17 Anadolu'daki Rum ve Ermeni muhacirlerine yardmda bulunmak iin stanbul'a gelen Amerika yardm heyetinin iki yesinin Amerikan sefaretine yerlemesi. Sabah

1919/02/12

1919/02/13

1919/02/14

1919/02/15

Yerleri deitirilen Rum ve Ermenilere ait terkedilmi mallarn iadesiyle, verilecek tazminat ve dier konularda hazrlanmakta olan kararnamenin uygulanmas srasnda daha ok glklerle karlalmamas iin bu gibi mallarn eitli yollarla elden ele gemesi ve herhangi bir karkla frsat verilmemesi. BOA. DH. FR, nr. 96/19 5

1919/02/17

Anadolu'daki Rum ve Ermeni muhacirlerine yardmda bulunmak iin stanbul'a gelen Amerika yardm heyetinden Mister Pitt'in eiyle birlikte stanbul'a gelerek Robert Kolej'e yerlemesi. Sabah Tehcir srasnda Ermenilere fenalkta bulunduu bildirilen kii ve memurlar hakknda tahkikat yaplmas ve yaplan tahkikatn neticesinin bildirilmesi. BOA. DH. FR, nr. 96/214

1919/02/17

1919/02/18

Keskin Kazas Kaymakam Talat Bey'in, tehcir esnasnda Ermenileri ldrtt ihbar edildiinden, konu hakknda bilgi almak zere Dhiliye Nezreti'nden Ankara Vilyeti'ne ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 96/220

168

1919/02/19

Emval-i metruke depolarndan resm dairelere geici olarak nakledilen eyann sahiplerine iade edilmesi. BOA. DH. FR, nr. 96/230

1919/02/20

Akrabalarna veya cemaatlerine teslim edilmekte olan gayr- mslim ocuklardan baka Mslman yetim ocuklar da gayr-i mslim zannedilerek Hristiyanlarn eline gemesine meydan verilmemesi. BOA. DH. FR, nr. 96/248

1919/02/21 1919/02/22 1919/02/23

Ermeni Patriinin Muvasalat balkl yaz. Sabah slm Ahalinin Dar Olduklar Mezalim balkl yaz. kdam Geri dnen Ermenilerin en fazla 20 gn kadar iaelerinin temin edilebilecei. BOA. DH. FR, nr. 96/279 Ankara'da Mslman ettirilmi olan iki Katolik Ermeni

1919/02/25

ocuunun serbest braklarak Ermeni Murahasal'na verilmesi, buras kabul etmedii takdirde annelerine teslim edilmek zere stanbul'a gnderilmeleri ve bu konuda ngiliz askeri memurlarna da bilgi verilmesi. BOA. DH. FR, nr. 96/303 1919/02/26 Ermenilerin Paris Bar Konferans muhtray savunmalar. S. MMT, s. 48 huzurunda verdikleri

1919/02/26 1919/02/27

Ermeniler Gidiyormu balkl yaz. kdam Le Temps gazetesinin "Ermeni mparatorluu" bal altnda uzun bir makale nerettii. Temps 'in bu makalesinde, Ermenilerin harb senelerinde maruz kaldklar tehcir olayndan, Ermeni murahhaslarnn konferansta vukubulan taleplerinden bahsettii ve baz deerlendirmelerde bulunduu. Vakit Mdafaa-y Hakikat, Ermeni Mutalebatna Kar balkl yaz. kdam Osmanl Hkmetinin sulh konferansna verdii muhtra iinde nfus istatistiklerinin de bulunduu. kdam

1919/03/01

1919/03/03

169

1919/03/05

aadamard

gazetesinin,

bu

memlekette

zihniyetlerin

deimediine bir defa daha kanaat getirdiini, Tevfik Paa kabinesinin verdii muhtra ile Amerika Cumhurbakannn ortaya koyduu dsturlar ve daha bir ok bar ve adaletperver dsturlar ilan eden tilaf devletleri ile adeta alay ettiini ve Trklerin bir defa daha Avrupa ve medeniyet alemini kandrmak maksadyla vakit kazanmak istediini ileri srmesi. Sz 1919/03/06 1919/03/08 Ermenilerle ilgili Malatyallarn nidas balkl yaz. kdam "Dersaadet Dvn- Harb-i rfisi Hakknda Kararname" ile 16 Aralk'ta kurulan Dvn- Harb bakanlna Erkan- Harb Mirlivas Ali Fevzi Paa, yeliklere Mirliva Ali Nazm, Mustafa ve Zeki Paalarla, Miralay Recep Ferdi Bey'in getirilmeleri. Bylece Dvn- Harb'in tm yelerinin askerlerden olumas. SA. HMM, c. 1, s. 197 1919/03/10 1919/03/11 Tehcir tahkikat balkl yaz. kdam Fransz birliklerinde mstahdem Ermenilerin, Adana ve

havalisinde, bilhassa Pozant'da Mslman ahli ve askerlere zulmettiklerinden bu kt duruma bir son verilmesine ve Altnc Ordu'dan terhis edilip de trenle gitmek mecburiyetinde bulunan on binden fazla asker ve zabitin ayn muameleye hedef olmamalarnn teminine dair. BOA. HR. SYS. M, 36, 1919 II 26 1919/03/18 General Mak Ando'nun, tehcir meselesinde rolleri olduu gerekesiyle tevkif edilip Halep'e sevkedilen baz memurlarn, Ayntap'ta tekil edilen Dvn- Harb'te yarglanmalar iin, geri iadeleri isteinin uygun olmad. BOA. HR. M, 43/61

170

1919/03/19

Bogos Nubar Paa'nn kendisiyle gren Matin gazetesi yazarlarndan birine "Ermeniler bu muharebede tilaf Devletleri ile birlikte sarf ettikleri mesai dolaysyla bamszla hak kazanmlardr. imdi bizim talebimiz alt Osmanl vilyeti ile Kilikya'dan ve Rusya'daki kardelerimizden mrekkeb mstakil bir hkmet tekil etmektir. Bu hkmet her trl harici taarruzlara kar Dvel-i Muazzama'nn mterek himayesi veya Milletler Cemiyeti'nin himayesi altna konulmal, yeni hkmetin tesis edilmesi iin yardm edilmelidir" dedii. Vakit; YA. TKSFK, s.127; EU. TEEM, s. 670-672

1919/03/19

Sevkiyata tabi tutulan Ermeni ve Rumlarn muayyen bir zaman iin baz vergilerden muaf tutulmalar. BOA. DH. SYS, nr. 53/2 ngiltere Fevkalde Komiserlii'nin, Ankara ile Edirne'den dnen Rum ve Ermeni mltecilerine gerektii ekilde yardm edilmedii iddias zerine, mahallerine iade edilen gayr-i Mslimlere, imdiye kadar yaplan yardmlar hakknda Dhiliye Nezreti'nden Hariciye Nezreti'ne tezkire. BOA. DH. SYS, nr. 53-2/341903

1919/03/20

1919/03/24

Daily Telegraph gazetesinin Ermenilerin bar konferansndan taleplerini bir pazarlk meselesi olarak grd. Vakit ngilizlerin, Ermenilerle birlikte Urfa'y igal etmeleri. BES, s. 407 Le Temps gazetesinin, Ermenilerin iddialarn makul bulmad ve onlarn her tarafta aznlkta olduklarn yazd. Sz Vilytta slmlarn Ekseriyet-i Azime Tekil Ettiklerine Kati Bir Delil balkl yaz. kdam Sevk edilecek Ermenilerle Mu'taki Ermeni ocuklarnn iae ve sevk masraflarnn muhacirn tahsisatndan denmesi ve Ermenilerin eski yuvalarna abucak sevk edilmeleri. BOA. DH. FR, nr. 98/59

1919/03/24 1919/03/26

1919/03/27

1919/04/06

171

1919/04/08

Kemal Bey'in, Yozgat ve Boazlyan Ermenilerinin tehciri srasnda, suistimal ve ldrme olaylarnda geveklik gsterdii gerekesiyle idama mahkum edilmesi. NB. SKIBKMKBH, c.V, s. 233-235

1919/04/09

Ermeni Mezalimiyle lgili Hariciye Nezreti'nin hzar Eyledii Vesaik-i Resmiyye balkl yaz. kdam

1919/04/11

Kemal Bey dn idam edildi ve Tehcirden Avdet Edenler balkl yazlar. kdam Kemal Bey'in idamnn, saat 19.00 sralarnda meydannda aslarak yerine getirilmesi. kdam. Bayezd

1919/04/11

1919/04/13

Antalya Bidayet Mahkemesi Azas Artin Efendi'nin, tehcir srasnda am tarafna sevk edilen ailesinin geri getirilmesine dair gerekli teebbsn yaplmas ve neticenin bildirilmesi. BOA. HR. M, 43/17

1919/04/27

Rum ve Ermenilerin geri dn ilemlerini incelemeye gelen Mnir Bey ile ngiliz zbitine gereken kolayln salanmas hakknda Dhiliye Nezreti'nden Kastamonu ve Ankara vilyetlerine ifre telgraf. BOA. DH. FR, nr. 98/319 Tutuklanan ttihadlarn yarglanmaya balamas. Mdde-i Ummnin ilk iddianameyi okumas. TZT. TSP, c. 3, s. 561, 562

1919/04/27

1919/05/04 1919/05/04

Mstakil Ermenistan balkl yaz. kdam Tehcir olunup da memleketlerine geri dnen kiilerin mallarnn vas ve vekillerine verilmeyip ancak kendilerine teslm edilmesi. BOA. DH. FR, nr. 99/35 Almanya'ya kam olan Talat, Enver, Ceml, kir, Nazmi, Bedri, Aziz efendilerin iadelerine dair Bbli Hukuk Mvirlii'nden Hariciye Nezreti'ne tezkire. BOA. HR. HM. O, 108/2

1919/05/05

172

1919/05/06

Ermeni tehcirinde suistimalleri grlen memurlar meydana karmak zere kurulacak soruturma komisyonlarna ikier hukuku gndermeyi hkmetlerinin reddettiine dair Hollanda, Danimarka, spanya ve sve eliliklerinden notalar geldii. BOA. HR. M, 43/17

1919/05/08

Ermeni dul ve yetimlerinin yerletirilmesi iin Arnavutky'de uygun yerler bulunduu. BOA. DH. Komisyon- Mahss, D. 1/337 Mamuretlaziz vilyetine, Ermenilerin memleketlerine iadeleri iin yz bin kuruluk havalename gnderildii. BOA. DH. FR, nr. 99/124 Lloyd George'un Wilson'a Amerika'nn manday kabul etmesini nermesi. E. TSESF, s. 107

1919/05/10

1919/05/21

1919/05/24

Atatrk'n, Samsun'dan Genelkurmaybakanl'na, Ermeni tecavzlerine kar 15. Kolordu'nun mevcudunun gerekirse artrlmas hakknda raporu. UK. KAG, s. 83

1919/05/30

Atatrk'n, Havza'dan Kazm Karabekir'e, Ermenilerin Kars ve Sarkam'ta asker ydklar haberlerinin kayna ve doruluu hakknda bilge isteyen telgraf: "tilaf hkmetleri atadan kalma meru hakkmz olan topraklar inemeyi Hrstiyanlk adna bir hizmet addediyorlar. Bu cmleden olarak Ermenilere vilyetlerimizi peke ekmeleri de ihtimal dahilinde bulunuyor. Kanaatimce byle bir hali biz, arpmaya balang saymaya, meru topraklarmz ve mill bamszlmz kurtarmak iin mecburuz. UK. KAG, s. 85

1919/05/30 1919/06/01

Malta Yolcular balkl yaz. kdam Zor Telgraf Mdr Muharrem Efendi'nin, Fransz askeri kyafetli Ermeniler tarafndan trende yaralanarak aa atld ve hastahanede ld, ayrca para ve eyalarnn gasbedilmi olduu. BOA. HR. SYS. M, 5/16070-151, 1919 VI 1

173

1919/06/03

ttihatlarla ilgili son iddianamenin okunmas. ttihatlarn yarglanmalarnn 7 durumada tamamland. TZT. TSP, c. 3, s. 561, 562 Mslim ve gayr- Mslim mltecilerin acil olarak Anadolu demiryolundan parasz olarak sevk edilmelerinin salanmas. BOA. HR. M, 5/326

1919/06/07

1919/06/08 1919/06/09

Ermeni Patrik Vekili Ne Diyor balkl yaz. kdam Ermeni Patrik Vekilinin Beyanat Mnasebetiyle balkl yaz. kdam Amerika ae Heyetinin Faaliyeti balkl yaz. kdam Atatrk'n, Amasya'dan Culfa ve Nahvan'daki Ermeni zulmleri ve Boleviklerin Karakilise civarna kadar geldikleri hakknda Erzurum vilyetine telgraf. UK. KAG, s. 88

1919/06/14 1919/06/15

1919/06/17

Damat Ferit Paa'nn konferansta yapt konumada, Osmanl milletinin harb sulusu olmadn, hkmdarn bile haberi olmadan ttihatlar tarafndan savaa sokulduunu sylemesi, askeri zaruretler sonucu srf bir mdafaa tedbiri olarak yaplm olan Ermeni tehcirinin mesuliyetini de ttihatlarn srtna yklemesi. ST. MMK, c. 1, s. 258, 261

1919/06/19

Amerika Heyetinin Vilytmz Ahvline Dair Raporu balkl yaz. kdam

1919/06/23

Ermenilerin Karaurgan, Sarkam, Kars ve Oltu'da Mslmanlara yaptklar mezlim, gasb ve yamaya dair. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VI 21 Erzurum, Pasinler, Namervan, Norn, Pernos ve Issor'da Ermenilerin yaptklar mezlim, bu mezlimin delillendirilerek aklanmas ve benzer mezlimlere meydan verilmemesi iin gerekli tedbirlerin alnmasna dair. BOA. HR. SYS. M, 57/4, 1919 VI

1919/06/23

174

1919/06/27

Bar Konferansnn, Trkiye ile yaplacak olan bar "Amerika Birleik Devletleri Hkmeti, eski Trk imparatorluk topraklarndan bir ksmnn mandasn zerine alp almayacan bildirinceye kadar" geri brakmas. ST. MMK, c. 1, s. 258-261

1919/07/04

Ermenilerin

Kars,

Kazman

ve

Nahcvan

civarlarnda

Mslmanlara mezlim yaptklar, bundan korkarak Idr ve Kars civarlarnda hicrete hazrlanan Mslmanlarn, gerek alktan gerekse Ermeni saldrlarndan dolay can gvenlikleri olmad, kendisine bilgi verilen ngiliz mmessilinin de bu durumu teyid ettii ve durumu tedkik etmek zere Kars ve Kazman havalisine gideceine dair. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 1919/07/07 Batum, Ardahan ve Kars havalisinde Ermeni, Rum ve Grclerin yaptklar mezlime dair gnderilen raporlar. BOA. HR. SYS. M, 57/4, 1919 VII Ermenilerin Kazman, Mescidli, Glyantepe, Kurudere,

1919/07/08

Akakale, Bozku ve Karakurt'ta yaptklar soykrmn ngiliz mmessili Rawlinson'a bildirildii. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 8 1919/07/08 Santa, Yomra, Norn, Issu, Topyolu, Yamurdere, Keiky, Maka, Karaurgan, Kazman, Zrnk, Balkgl, Abbasky, Kars, Sarkam, Diyadin, Akakale ve Nahcvan civarnda Ermenilerin yaptklar katliam, zulm ve yamalar. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 8 1919/07/09 Ermenilerin hududa drt saat mesafedeki Glintab Glantab ve Kzlhamaml kylerini basarak btn Mslmanlar katletmekte olduklar. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 2 1919/07/09 Ermenilerin Karakurt'da Krtler zerine top ve makineli tfeklerle taarruz ettiklerine ve Kars taraflarnda Krt elbisesi giyerek Mslmanlarla Rumlara tecavz ettiklerine dair Yukar Mecingerdli Yusuf'un mektubu. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII

175

1919/07/09 1919/07/09

Ermenistan Diktatr balkl yaz. kdam Kazman'daki Ermeni kumandannn, Zilan Aireti Reisi Mahmud Bey'e, ya teslim olmalar ya da harbe hazrlanmalar yolunda mektup yazd; 12. Frka'nn Mahmud Bey'den, tecavze kar tedbir alnd ve sebat edilecei ynnde cevap verilmesini istedii; Ermeni kuvvetlerinin Pozat, Mescidli, Glyantepe, Kurudere kyleri ile Akakale'ye bal drt ky basarak Mslman ahlye soykrm uyguladklar ve para, eya, mal ve hayvanlarn gasbettikleri. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 8

1919/07/10

Hudud haricindeki Mslmanlara kar Ermenilerin Alakilise, adivan, Otveren, Assub, Kalaba ve Otaky mntkalarnda toplar ve tfeklerle saldrdklar; Kzlkilise Rumlarnn Aras gneyindeki Krtleri ate altna aldklar, arpmann devam halinde alt bin haneye varan Mslman ahlinin canlarn kurtarmak iin hicret edecekleri. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 6

1919/07/11

Darbhane, Baky, Armudlu, rk, Kalabad, Akku, Germik, Kanlkaya kyleri ahlisinin Osmanl snrna yakn dalara katklar, mallarnn yama edildii ve canlarn zor kurtardklar, eitli snflardan oluan Ermeni mfrezesinin toplarn Armudlu kynn batsndaki srtlara yerletirdii. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 11

1919/07/11

Ermenilerin Sarkam, Pasin ve Kazman civarndaki kylere taarruz ederek Mslmanlar katlettii. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 8

176

1919/07/16

Nahcvan ve arur havalisinde Ermenilerin, tek bir Mslman kalmayncaya kadar Mslmanlar mahva devam edecekleri veya tamamn Aras nehrine dkeceklerine karar verdikleri, arur ahlisini Aras nehrine dkmekle nc alay kumandannn grevlendirildii; bu havlde soykrm ve katliam uygulayp viran ettikleri krk be ky ahlisinin Vidi'ye sndklar, Ermenilerin binlerce kii, top ve bombalarla Vidi'ye saldrdklar, hasad mevsiminde viran ettikleri kylerin ahlisinin elde ettikleri rn de ele geirmek istedikleri; lmle peneleen Nahcvan ve arur Mslman ahlisinin Osmanl Hkmeti'nden yardm istedikleri, Kzm Karabekir'in de yardm bekleyen ahliye yaplan soykrma son verilmesine ve hi olmazsa sa kalanlarn hayatlarnn teminat altna alnmasna dair ifadesi. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 15

1919/07/18

Kafkas cephesinden gelen muhacirlerin yollarda bir ka defa soyulduklar, ellerinde bulunan btn eyalarn gasbedildii, Sarkam'daki Ermeni Hkmeti'nin de g etmekte olan Fahreddin Bey isimli birisiyle yakn bir akrabasnn 500 ruble parasyla eyalarn gasbettii. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 9

1919/07/19

Ekserisi Kzlkilise Rumlarndan olan 150 kiilik bir Ermeni piyade kuvvetinin Bulakl karyesini igal ettikleri, mal ve eyalar yamaladklar, kyllerden iki ehid ve iki yaral olduu, ayn Ermeni kuvvetlerinin Irbr karyesi civarndaki Trk mevzilerine saldrmak istedikleri fakat geri pskrtldkleri. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 19

1919/07/19

Ermenilerin Kafkas Mslman ahlisine yapt mezlimden kaan Berugi ve Zilan airetlerinden dokuz yz seksen yedi hane halknn istekleri zere Van'da iskn edilmek zere gnderildikleri. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VI 28

1919/07/19

Ermenilerin Kars'da Mslmanlardan bir ksmn gerilere sevkettikleri, bir ksmn eitli bahanelerle telef ettikleri, mallarnn zorla alnd, vermek istemeyen kylerin topa tutulduu ve
177

baskna urayan Kazan karyesi ahlisinin Osmanl snrn getikleri. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 5 1919/07/19 Hudut dndaki Mslmanlara Ermeniler tarafndan yaplan mezlim hakknda Nebi Aa'nn elde ettii malumata ve yaplan tahkikata gre hazrlanan raporlar. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 12 1919/07/19 Idr'n on iki kyndeki Krtlere taarruz eden Ermeni milislerinin iki bin kadar koyun aldklar, atma esnasnda sekiz kadnn ehid olduu ve drt yz elli hanenin Musun nahiyesine iltica ettii. BOA. HR. SYS. M, 57/4, 1919 VII 19 1919/07/20 Ermeni askerlerinin Baky' igal ederek toplarn Armudlu kyne evirdikleri, Karakurt civarndaki Mslmanlarla arptklar, Darbhane Baky', Armudlu, rk, Kalaba, Akkoyun, Komik, Kanlkaya kylerinin Ermeniler tarafndan yama edildikleri ve ahlinin durumunun perian olduu. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 14 1919/07/20 Snr civarndaki Mslman ahlinin Ermenilerden zulm grmekte olduklar, kz, inek, koyun ve yiyeceklerinin bile cebren ellerinden alnd, tfeklerinin topland, Ermenilerin baz kyleri top ve mitralyz ile saldrarak yama ettikleri. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 20

178

1919/07/21

Sarkam ricatinde Antranik Paa etesi bata olmak zere Ermeni etelerinin, Bedrevans, Kalender, slmsor, Ahalik-i Ulya, Hou karyesi, Zanzak, Sankala, Aviran, Zivin, Menevrt, Zars, Gerek, Azab kyleri ahlisini soykrma tabi tuttuklar, yaklak 10.000 kiiyi esir ya da katletdikleri, esir edilenlerin ya katledildii haberinin alnd, ya da hi haber alnamad; katledilenlerin ise dere ilerine, hanelere ve ahrlara toplatlp kurunlanarak ya da sng ve balta ile paralanarak katledildikleri, bazlarn zerlerine gazya dkerek yaktklar, ocuklarn burun ve kulaklarn kesip para para doradklar, bazlarnn gslerinden ivi akarak sngledikleri, bir ksmn boazladklar, kadnlarn memelerini keserek ikencelerle ldrdkleri; kalan az sayda insann da ancak can ve nmuslarn kurtarabildii. Ermeni etelerinin bu kylerin btn mal, hayvan ve zahirelerini yamaladklar, binlerce hane, dkkn ve camii yamalayp harap ettikleri ve yaktklar, yz binlerce kz, inek, dana, manda, at, ksrak, merkep, koyun, kei, zahire olarak da yzbinlerce kile buday ve arpa; on binlerce para, binlerce altn, kadnlarn ziynet eyalar, yzlerce yatak, bal petekleri, bakr eyalar vs. yamaladklar, Aviran karyesi camiinden 70 hal gasbettikleri. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 18

1919/07/24

Kars, Ardahan ve Batum dahilinde Mslman ahliye Ermeniler tarafndan yaplan mezlimin sona erdirilmesi iin Dersaadet'deki Amerika sefirine ve stikbal gazetesine gnderilen feryadname hakknda. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 25

179

1919/07/24

Nahcvan havalisinde Ermenilerce Mslmanlara taarruz edildiinden ve Revan'n Aralk ky Mslmanlar ile Vididi ky Ermenileri arasndaki muharebenin devam ettiinden bunlarn maneviyatn artracak muallim ve zabit gnderilmesi lzumunu ifade eden Erzurum Valilii'ne, bunun mmkn olamayaca ve yaplmas kabil olmayan hi bir vaadde bulunulmamas tebli edildiinden bu konuda mmkn olan siyasi teebbslerin yaplarak Mslmanlarn tecavzlerden kurtarlmas. BOA. HR. SYS. M, 57/4, 1919 VII 24

1919/07/26

ngiliz Mmessili Kaymakam Rawlinson'un hududun her iki tarafnda yapt incelemeler sonucunda hazrlad raporda; Oltu'dan Bayezid hududuna kadar olan cebhede Ermenilerin katliam yapmakta olduklarn itiraf ederek cezalandrlmalar iin acilen mttefiklerin bu blgeye kuvvet gndermesi gerektiini belirttii, Rawlinson'un bu raporuyla ngilizlerin yeniden Kafkasya'ya kuvvet getirmelerini temine alt. BOA. HR. SYS. HU. 136, 1919 VII 25

1919/07/27

Kazman eski mutasarrf Arslan Bey'in, sekiz nfus ailesiyle birlikte Kars'a giderken Ermeniler tarafndan yolda namusu ayaklar altna alndktan sonra feci bir ekilde katledildikleri. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 14

1919/07/27

Oltu'dan Doubayezt snrna kadar olan cephede, Ermeniler tarafndan yaplan soykrm konusunda, Erzurum ngiliz Siyasi Temsilcisi Yarbay Rawlinson'un, stanbul'daki ngiliz Genel Karargah'na ektii ifrenin, 5. Kolordu Komutanl'nca nemli maddelerinin Mill Savunma Bakanl'na gnderildii. ATBD, say: 85, belge no: 2043

1919/07/28 1919/07/30

Amerika Tahkikat Komisyonunun Faaliyeti balkl yaz. kdam Altnbaluk, Maslahat, Elimi, Alakilise, Hadik, Sanamer, Ardos, Kzlarkale ve Horasan kylerinin, ihtiyar heyetlerinin, Ermeni hakaret ve mezlimine dair verdikleri ifadeler. BOA. HR. SYS. HU, 136, 1919 VII 30

180

1919/08/00

Ermenistan Meselesi; Amerika Heyeti Dn Ermeni ve Rumlar da Dinledi; Ermenilerden ne sordular; Miralay Haskel balkl yazlar. kdam Ermeni etelerinin kylerde, Mslmanlara yaptklar soykrmla ilgili bilgiler ve Mslmanlarn urad zarar ve ziyann cetvelleri. BOA. HR. SYS. HU. 136, 1919 VII 29

1919/08/01

1919/08/18 1919/08/20 1919/08/21

Bogos Nubar'n Bir Telgrafnamesi balkl yaz. kdam Amerikan Heyetleri balkl yaz. kdam Amerika'nn Trkiye'ye Yardm Hakknda Bir Rapor balkl yaz. kdam Ermenistan Amerika Heyet-i Mahsusas ve Sapancal Hakk Bey'in Muhakemesi balkl yazlar. kdam

1919/08/24

1919/08/26

Ermeni Tanak Cemiyeti'nin; Sarkam, Idr, Revan ve Aras blgelerinde Mslmanlar yok etmeye karar verdii, her trl zulm ve soykrmn yapld; bunun Ermeni Hkmeti'nce de desteklenmesi yznden yaygnlat ve dolaysyla mslmanlarn da kar koyma mecburiyetinde kald. ATBD, say: 85, b. 2044

1919/08/28

Miralay Haskel'in Ermenistan'daki Faaliyeti ve Kuds Ermeni Patriklii balkl yazlar. kdam General Harbord'n Muvasalat balkl yaz. kdam General Harbord'un ehrimize Muvasalat balkl yaz. Vakit, kdam Erivan Ermeni Cumhuriyeti balkl yaz. kdam Sadrazam Ferid Paa'nn General Harbord ile Grmesive Aziziye'deki Rumlar ve Ermeniler balkl yazlar. kdam Anasr Mnasebatyla ilgili Ahmet Emin Yalmann yazs. Vakit Ermeni Meselesi Hakknda Almanlar ne diyorlar ; Doktor Lepsius'un kitab balkl yazlar. Vakit
181

1919/08/29 1919/09/04

1919/09/05 1919/09/06

1919/09/10 1919/09/12

1919/09/13

Ayvalk Tehciri ve Ermenistan Muhcirni balkl yazlar. kdam

1919/09/14

Ermenistan Meclis-i Mebusan'nda Hadisyan'n Nutku balkl yaz. kdam Harbord Heyeti balkl yaz. Vakit Anasr mnasebat hakknda Ermeni Patrii Zaven Efendi'nin beyanat. Vakit

1919/09/15 1919/09/17

1919/09/20 1919/09/22 1919/09/25 1919/09/26 1919/10/04 1919/10/08

Trkler ve Ermeniler balkl yaz. Vakit Malta Menfileri balkl yaz. Vakit Erivan Hkmeti Muavenet Bekliyor balkl yaz. kdam Amerika ve Manda balkl yaz. Vakit Ermenistan'a Amerikal Asker Sevki balkl yaz. Vakit Ktahya'dan Vakit gazetesine mektup gnderen bir kiinin, Trklerle Ermenilerin bir arada, uyumlu bir ekilde yaadklarn tafsilatl bir ekilde anlatmas ve aralarnda hibir sui tefehhm olmadn belirtmesi. Vakit

1919/10/08

Trkler ve Ermeniler, Ktahya'dan bir mektup balkl yaz. Vakit

1919/10/12

Anadolu'da ve Kafkasya'da incelemelerini tamamlayan General Harbord'un, 1,5 ay sonra stanbul'a dnmesi. kdam Trabzon'da yaynlanan stikbal gazetesinin, Eyll'n 25'inde Erzurum'a ulaan Harbord'un mutantan bir surette karlandn, ziyafetler verildiini, karlama esnasnda yresel oyunlar oynandn ve generalin Erzurum'dan iyi tesirlerle ayrlmasnn salandn yazd. Vakit

1919/10/12

1919/10/13

Harbord Heyeti'nin, mill harekatn ttihatlk fikrine sahip olmadn, Hrstiyanlar hakknda hi bir husumet beslemediini ve Anadolu'nun Dou blgelerinde imdiye kadar grlmemi lde asayiin mevcud olduunu belirtmesi. Vakit

182

1919/10/14

General Harbord heyetiyle birlikte geziye katlan Amerikan ttihad- Matbuat Heyeti'nin stanbul muhabirinin, geziyle ilgili izlenimlerini anlatmas: "Trkiye iin bir Amerikan mandasnn iyi olacan dnyoruz. Trkiye'ye lazm olan yollar, mektepleri, itilaf- anasr Amerikan mandas getirebilir. Fakat bu manday kabul etmek Amerika iin iyi olur mu, bilmem". Vakit

1919/10/15

Harput Amerikan Koleji Mdr Mister Raygs'n "Yakn zamanlara kadar Ermenistan istiklaline taraftardm. Bu fikirlerin kabil-i husul olmadna kanaat getirdim. Btn Osmanl mparatorluu'nun mttehid kalmas ve mttehiden mazhar- mzaheret edilmesi en iyi zm yoludur" dedii. Vakit

1919/10/17 1919/10/19 1919/10/19

Rumlar ve Ermeniler ve Kuva-y Millye balkl yaz. kdam Anadoludaki Hrstiyanlar balkl yaz. kdam Onikinci Kolordu Komutanl'ndan gelen 12 Ekim 1919 tarihli telgrafta, ne Ermeni ve ne de Rumlarn hi bir tazyka maruz kalmadklar, emniyet, mal ve canlarna olduka itina edildii ve asayiin devam etmekte olduunun bildirildii, ayrca Ankara'dan gelen 11 Ekim 1919 tarihli telgrafta da asayii bozacak hi bir olay olmadnn bildirildii. kdam

1919/10/19 1919/10/20 1919/10/21

Seimlerde Gayr- Mslimler balkl yaz. kdam General Harbord Erzurum'da ken balkl yaz. kdam Pontus gazetesine eitli konulardaki grlerini aklayan Ermeni Patrii Zaven Efendi'nin, "Mslman vatandalarmzla terik-i mesai edemeyiz ve bize verilen vaadlere asla inanamayz, biz Ermeniler Karadeniz Rumlaryla birlikte hakkmzn yerine getirilmesini talepten geri durmayacaz" dedii. Vakit

1919/10/21 1919/10/22

Rumlar ve Ermeniler balkl yaz. kdam Anadolu'da Anasr- Gayr- Mslime ve Trkler balkl yaz. kdam

183

1919/10/22

Erbaa kazasndan Ermeni ve Rumlarn, reis-i ruhanileriyle birlikte imzalayarak Dhiliye Nezreti'ne gnderdikleri telgrafnamede; "Mal, namus ve hayatmzn emniyet altnda bulunmadna ve Kuva-y Millye'ye yardm etmediimiz takdirde bu havaliyi terke mecbur edileceimiz yolunda stanbul'da yaylan haberlere teessf ederiz. Burada btn unsurlar karde gibi yaadklarndan, biz bu tr haberlerden Mslman kardelerimize kar hicap duymaktayz" denilmekte olduu. KK. MMMHM, s. 87-91

1919/10/22

Mustafa Kemal Paa'nn Ermeni Patriine cevap verme ihtiyacn duymas ve bu cevabn 22 Ekim tarihli kdam'da yaynlanmas. Mustafa Kemal Paa'nn bu konuyla ilgili olarak zetle unlar syledii; "Patrik Zaven Efendi, milletin srf mill hukukunu mdafaa emeliyle vcuda getirdii vahdeti bir Ermeni veya anasr gayr- mslime aleyhdarl ile abedr etmek istiyor. Bunun iin hakikat bu kere de ayrca aklamaya mecburiyet grlmtr". Vakit

1919/10/2627

Mustafa Kemal Paa'nn 13. Kolordu Komutanna ektii telgrafta, Mara, Antep ve Urfa'nn Franszlar tarafndan igal edilmesinin engellenmee allmasn, bu yaplamad takdirde, Franszlarn bu blgede barnmalarna imkan braklmamak iin her areye bavurulmasn istemesi. ST. MMK, c. 2, s. 209

1919/10/26

Amasya'dan Bir Sada, Amasya Ermenilerinin Durumu balkl yaz. kdam

1919/10/26

stanbul Hkmeti'nin, Anadolu ilerinden yaplan glerin durdurulmas iin karar ald, stanbul'daki Ermeni Patrikhnesi'nin, Kilikya'ya g isteinde bulunan Ermenilerin bu isteklerinin engellendiini ve tara Ermenilerinin hayatlarnn muhafazas gerektiini tilaf devletleri temsilcilerine bildirmesi. ST. MMK, c.2, s. 207, 208

1919/10/27

Amerika'nn Anadolu, Ermenistan Mandaterlii ve Harbord'n Netice-i Tahkikat balkl yaz. kdam

1919/10/28
184

Anadolu'daki Hrstiyanlar ve Asayi balkl yaz. kdam

1919/10/28

General Harbordun Amerika'nn Ermenistan'da bir manda kabul etmemesi yolunda gr bildirdii. Basnda, General Harbord'un Trkiye'de bir manda kabulnden yana olmad yolunda yazlar kmas. Vakit

1919/10/28

Ermeni hkmeti ve Tanak Cemiyeti'nin Revan ve Aras blgeleri ile Elviye-i Selse Kars, Ardahan, Batum'da bir tek Mslman brakmamak maksadyla faaliyette bulunduklar. BOA. HR.SYS.2602-1/219-230, 232, 236-241

1919/10/29

Franszlarn, ngilizlerin boaltt Kilis'i igal etmeleri. ST. MMK, c.1, s. 50 Mara'n, Franszlara devredilmesi. Mara' igal eden kuvvetlerin iinde, Ermeni Dou Lejyon Alay'ndan bir tabur ve bir svari mfrezesinin de olduu. ST. MMK, c.2, s. 50 Alemdar gazetesinde kan bir yazda, Ali Fuat Paa'nn, Ankara'y kan ve ate iinde braktnn iddia edilmesi zerine yredeki Ermeni murahasa vekili Agia ve Ermeni Katolik Ruhani Reisi Merges'in bu iddialar yalanlamas. Vakit

1919/10/30

1919/11/01

1919/11/01

Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliyyesi Bakan Mustafa Kemal Paa'nn, Sivas'tan Everek Belediye Bakanl'na gnderdii bir yazda, Kilikya Kuva-y Millye Komutanl'na topu Binbas Kemal Bey'in, yardmclna da Yzba Osman Bey'in tayin edildiini bildirmesi. Grevleri devam ettii srece Kemal Bey'in Doan takma adn, Osman Bey'in de Tufan takma adn kullanacaklar. BY. KSDTF, s. 47, 48

1919/11/03

madiye ve Musul civarnda, ngilizler tarafndan silahlandrlan Ermeni ve Nasturlerin, Mslman kadnlarna tecvz edip, dinlerini deitirmeye zorladklar. BOA. HR. SYS. 2602- 1/243, 244

185

1919/11/05

Akyol Camii'indeki Trk bayrann bir ka Ermeni genci tarafndan indirilmesi zerine Trklerin patlama noktasna gelmesi. Trk toplumunun bu tepkisi karsnda Franszlarn, Ermeni alayna mensup birlikleri Antep'ten uzaklatrmak mecburiyetinde kalmalar. A. MMGSBK, s. 21

1919/11/08

Amerika'da yaayan Ermenilerin Mill Cemiyeti tarafndan, Amerika Meclis-i Ayan Hariciye Encmeni Reisi Mister Luc'a bir muhtra verilmesi. Vakit Anadolu'nun pek ok yerinde seimler yaplmakta olduu, patrikhnelerin ihtarlarna ramen Rum ve Ermeni ahlinin seimlere katldklar. Ktahya'daki mntehib-i sani seimlerine Ermeniler ve Rumlarn byk bir alakayla katldklar. Seilen mntehib-i saniler arasnda Ermeni ve Rumlarn da bulunduu. Vakit

1919/11/09

1919/11/09

Diyarbakr ve Mamuretlaziz gibi uzak vilyetlerde tehcir srasnda su ileyenlerin gzaltnda bulunduklar yerlerdeki Dvn- Harblerde, dvn- harb olmad takdirde Nizamiye Mahkemelerinde yarglanmalar iin yerlerine sevklerini uygun olaca. BOA. DH. EUM, 5/27; BAO. DH. EUM, 5/27

1919/11/10 1919/11/13

Ermenistan Amerika'dan Haber Bekliyor balkl yaz. kdam Mara'ta, ngilizlerin yerini alan Fransz askerlerinin, hemen tamamna yaknnn Ermenilerden olutuu, bunlarn arda Mslman kadnlarn peelerini aarak saldrda bulunmalar zerine halkn mukavemet gsterdii, ayrca halka baka hakaretlerde de bulunduklar. BOA. HR. SYS. 2543-5/27, 28

1919/11/16

Ermeni Patrikhnesinin Muhtras ve Ermeni Muhacirleri Avdet Ediyor balkl yazlar. kdam

1919/11/18

Ermeni Cumhurbakanna Suikast ve Ermenistan-Grcistan tilaf balkl yaz. kdam

186

1919/11/20

Mara' igal eden Franszlarn, hkmet konandan Osmanl sancan indirmek istemeleri zerine kan olaylarda bir jandarmann ehit edildii. BOA. DH. SYS. 2602-1/63

1919/11/21

Ermeni Propagandas ve Kaaznuni'nin Teklifi balkl yazlar. kdam Ermeni Murahhas Heyeti Amerika'da balkl yaz. kdam Newyork Times gazetesinin, Ermeni Bavekili Msy Hadisyan'n, Rus hududu dahilinde bulunan Ermenilerin, Kafkasya'nn gelecei tayin edilmeden nce tamamen imha edilmesinden endieli olduunu sylediini, misyonerlerin de bu endieye itirak ettiklerini yazmas, oralarda incelemelerde bulunan Amerika'nn resmi memurlarnn, Ermeniler iin hibir tehlike olmadn belirttikleri, Osmanl lkesinde Ermenilerin hibir tecavze uramayacan ve Ermeni arazisine hibir taraftan tecavz olmayacan, bununla beraber imendfer hattn muhafaza iin bir alay Amerika askeri gnderilmesinin uygun olacan ileri srmeleri. Vakit

1919/11/22 1919/11/25

1919/11/28

Basnda, Trk hkmeti'nin hizmetinde nemli miktar maalarla almakta olan baz Ermeni memurlarnn nemli evrak suretlerinini komisyona naklettikleri rivayetlerinin yer almas ve bu konunun ho karlanmamas, bir nevi suistimal ve ihnet olarak deerlendirildii. Vakit

1919/11/29 1919/11/30

Kafkas Cumhuriyeti Arasnda balkl yaz. kdam Kafkasya Hakknda Miralay Haskel'in Vazifesi balkl yaz. kdam

1919/12/03

Londra gazetelerinin, Trkiye meselesinin u ana kadar bir zme ulatrlamamasn, Amerika'nn, Kk Asya'da bir mandaterlik kabul edip etmeyeceine dair henz kati bir karar vermemesinden kaynaklandn yazmalar. kdam

187

1919/12/04

Ermenilerin, Kars civarndaki kylerde Mslman ahliyi tehdit ederek mallarn alp her gn bir adam katlettikleri ve Cavlak kyl Mehmed olu Haydar'n ailesini kararak namuslarna tecvz etmeleri zerine halkn galeyana geldii. BOA. HR. SYS. 2878/8

1919/12/07

Franszlardan destek alan Ermenilerin Adana'da her trl saldrgan davranlardan geri durmayarak, Mslmanlarn mal ve mlklerini Ermenilerin zerine geirtmek iin dzmece hakimler heyeti kurarak mallarn gasbettikleri. BOA. HR. SYS. 2878/9

1919/12/07

Mustafa Kemal ile gren Picot'un, Mustafa Kemal'in "blgedeki Fransz igalinin sona erdirilmesi, aksi takdirde Trklerin bu topraklar geri almak iin savaa devam edecei" eklindeki szlerine karlk "Fransa'nn Osmanl Devleti'nin bamszln desteklediini, Sivas'a hareketinden nce Ermeni ktalarna yeni igal olunan yerlerden ekilmelerini emrettiini" sylemesi. BY. KSDTF, s. 47, 48

1919/12/10

Tehcirden sonra yerlerine dnen Rum ve Ermenilere tekrar yer deitirmeleri iin Mslman ahlinin bask ve tecavzatta bulunduuna dair yalan haberler yayld ve bu haberlerin aslsz olduu hakknda gayr-i Mslim ahli tarafndan Erkn- Harbiyye'ye gnderilen tahrirat suretlerinin gerekli yerlere ulatrlmas. BOA. HR. M, 71/11

1919/12/15

Harb srasnda tehcir edilen Mardiros'un fabrikasyla ilgili davann halli iin Dvn- Harb'in zmir'e getirilmesine dair Meclis-i Vkel karar. BOA. Meclis-i Vkel Mazbatalar, 217/593

1919/12/20

aadamard gazetesinin "Mstakil Ermenistan" balkl yazs. kdam Amerika'nn eski stanbul sefiri ve Cumhurbakan Wilson'un samimi dostu ve Dou'da Amerika vekaletini isteyenlerin banda gelen Msy Morgentau'nun, Amerika vekaletinin nasl olmas gerektii konusunda fikirlerini aklamas. kdam

1919/12/24

188

1919/12/25

aadamard gazetesinin, Paris'ten gnderilen bir telgraf yaynlamas ve Bogos Nubar ile Aharonyan'n Londra'dan Paris'e avdet ettiklerini yazmas. kdam Ermenice Jugovert gazetesinin, "Ermenistan'n istiklalinin baz kaytlar ve artlarla tanndn, Ermenistan'n mandaterliinin Fransa tarafndan deruhte edileceinin muhtemel bulunduunu, Msy Clemencau ile Bogos Nubar Paa'nn mnasebatnn pek yolunda olduunu, Gabriel Noradunkyan'n da Paris'e avdet eylediinin bildirildiini" yazmas. kdam

1919/12/25

1919/12/28

stanbul'dan Kayseri'ye gnderilen bir Ermeni papaznn Jamanak gazetesine gnderdii yazda; "rgp'te Ermeni, Trk ve Krt ahlinin hal ve davranlarndan asayiin yerinde olduunu anladn, mezhep deitiren Ermeniler konusunda ise, kaymakamn onlara kendi kendilerine karar verme yetkisini verdiini, sarklarn karp kiliseye gitmekte serbest olduklarn" bildirmesi. Vakit

1919/12/29

Moniteur gazetesinin Paris muhabirinin, Ermeni Murahhas Heyeti Reisi Bogos Nubar ile bir mlakat yapt, Ermenistan ile Trkiye meseleleri hakknda grlerini rendii. kdam, Vakit

1920

189

1920/00/00

Ermenilerin memleketi bir bomba deposu haline getirdikleri, dman devletlerle ibirlii yaparak katliam ve mezalim yaptklar ve bylece mahall halkn dmanln kazandklar, bundan dolay baz blgelerdeki Ermenilerin baka yerlere yerletirilmelerinin kararlatrld, bu esnada Ermenilerin genelinin yerlerinin deitirildii, baz yerlerde tehcirin iyi uygulanamad, emirlere aykr hareket edenlerin Dvn- Harb'e verildikleri, tehcirden btn milletin sorumlu tutulduu, halbuki Ermenilerin bu vesile ile kendi iledikleri cinayetleri rtbas etmek ve kendilerini masum gstermek istedikleri ve bu propagandada baarl olduklar, Ermenilerin propagandalarn yaptklar gibi ihtillci sosyalist olmadklar, bunlarn emperyalist bir politika takip ettikleri hususlarnda hazrlanan rapor. BOA. HR. HU, Kr. 173/5

1920/01/01

Ermenilerin Hain civarndaki kylerde Mslman ahliden bazlarn yollarda katledilip, kadnlar kocalarnn yanlarndan zorla daa kaldrdklar. BOA. HR. SYS. 2543-6/22, 23

1920/01/02

Newyork Herald gazetesi'nin son nshalarndan birinde; "Trkiye'deki Ermenileri bugn yeni bir tehlike tehdit ediyor. Bu tehlike Amerika'da yaayan Ermenilerden geliyor. Ermeniler tarafndan icra edilen propagandalar Amerikan kamuoyu zerinde pek fena bir tesir meydana getiriyor. Amerika'y Kafkasya'da askeri bir servene srklemeye alanlara Newyork Herald muhalefet etmektedir. arkta vaziyete tamamen vakf olan hi bir Amerikalnn Ermeni taleplerini onaylayp buna yardm edemeyeceinin belli olduunu" yazmas. kdam; . TBKMM, s. 44

1920/01/02

Trkiye'de Vekalet Hakknda New York Herald'n Tefsiri ve Amerika ve Ermeniler balkl yazlar. kdam Ermeniler ve Ermenistan Hakknda Amerikallar Hakikata Nfuz Etmeye Baladlar balkl yaz. Tasvir-i Efkar Adana Valisi Celal Bey ve Ermeniler balkl yaz. kdam

1920/01/03

1920/01/03

190

1920/01/04 1920/01/04

Trkiye Ermenileri ve Ermenistan balkl yaz . kdam Yerkir gazetesinin, "Ermenistan Ordusu ve stanbul Ermenileri" balkl yazsnda, Ermenistan ordusuna yardm etmek meselesiyle ilgili olarak, stanbul Ermenilerini, btn mill ilere yardm hususunda olduu gibi Ermenistan Cumhuriyeti'ne kar da lakaytlkla sulamas. kdam

1920/01/08

Ermeni Heyetleri Faaliyette ve Bogos Nubar'n sim Gn balkl yazlar. kdam Ermenice gazetelerin, Paris'te bulunan Ermeni Heyet-i Murahhas Reisi Aharonyan'n, talyan siyasi ricaliyle temaslarda bulunmak zere Roma'ya, Belika hkmet ricaliyle mlakatlarda bulunmak iin iki kiiden oluan bir heyetin de Paris'ten Brksel'e gittiini yazdklar. kdam

1920/01/08

1920/01/09

Bogos Nubar Paa'nn isim gn enlikleri balkl yaz. Tasvir-i Efkar Amerika ve stanbul (Mandaterlik ve Amerika) balkl yaz. kdam Daily Telegraph gazetesinin, 31 Aralk tarihli nshasnda Amerika ricalinin stanbul ve mandaterlikle ilgili grlerine yer verdii. kdam Paris'te Ermeni Heyet-i Murahhasas propaganda komisyonu tarafndan "Trkler ve Ermeniler" adyla Franszca bir kitap neredildii, bu kitabn Paris'te Trkler tarafndan "Trkler ve Ermeni Mutlebi" adyla yaynlanm olduu. kdam nerolunan esere cevap olarak

1920/01/10

1920/01/10

1920/01/10

1920/01/11

Ermeniler tarafndan Mara'n ukuroba mahallesindeki camye bomba atma teebbsnde bulunulduu, Fransz asker kyafeti giymi kiinin ezan okuyan mezzine silahla ate at. BOA. HR. SYS. 2543- 9/15

1920/01/12

Amerika'nn Mandadan Vaz Gemesi balkl yaz. kdam

191

1920/01/12 1920/01/17

Ermenistan'da Amerika Vekaleti balkl yaz. kdam Ermenice gazetelerin, 15 ubat'ta Paris'te bir Ermeni konferans toplanacan ve Trkiye'de oturan Ermenilerin temsilcilerinin sratle Paris'e gnderilmesinin telgrafla bildirildiini yazdklar. kdam aadamard gazetesinin, Ermeniler iin istiklalin en nemli ey olduunu ve ondan sonra mandaterlik meselesinin geldiini yazdklar, Ermeni Patrii Zaven Efendi'nin, Ermeni milletinin isteklerini, iinde bulunduklar vaziyeti, sulh konferansnda anlatmak iin Paris'e gidecei. kdam

1920/01/18

1920/01/19 1920/01/19 1920/01/21

Amerika ve Ermenistan Meselesi balkl yaz. kdam ngiltere, Fransa ve talya'nn Ermenistan'n Tanmalar balkl yaz. Vakit, kdam stiklalini

Antep'te direnii balatan olayn, annesine sarkntlk eden Fransz askerlerine kar koymak isteyen 12 yanda bir Trk ocuunun snglenerek ldrlmesi olduu. THGC, s. 230 vd. Mara havalisinde mlk ve idar kontrol stlenmi olan Eylet-i arkyye Kumandan Fransz General Querette tarafndan tayin edilen bir binba ile blge ulema ve erfnn yapt toplantda, Mslman kylere uygulanan mezlimin daha da artacann ak olduu ve dklecek kandan da Franszlarn sorumlu olacann Franszlara ifade edildii. BOA. HR. SYS. 2544- 1/4

1920/01/22

1920/01/23

Ermeni ve Rum Ayan stifa Edeceklermi balkl yaz. Tasvir-i Efkar Franszlarn Ermenilerle beraber, Mara slmlarn kiliselerden top ve mitralyz ateine tuttuklar, ehirde yangn kt ve bir ok Mslmann ld. BOA. HR. SYS. 2544-4/7 Kafkas Ermeni Cumhuriyeti Tasdik Edildi balkl yaz. Tasvir-i Efkar

1920/01/23

1920/01/25

192

1920/01/26

Paris Sulh Konferans tarafndan Azerbaycan ve Grcistan hkmetlerinden sonra Ermenistan'n da istiklalinin tasdik edildii. Vakit; Tasvir-i Efkar

1920/01/26

Yerkir gazetesinin 18 Ocak tarihiyle Paris'ten gnderilen ve Ermeni murahhas heyetinin faaliyetlerini anlatan bir telgraf yaynlamas. kdam

1920/01/28

stanbul'da toplanan son Osmanl Mebuslar Meclisi'nin Misak- Mill'yi kabul etmesi. MK. Er. So., s. 246 Atatrk'n Mara'ta Fransz ve Ermenilerin yaptklar katliamlar sebebiyle Mdafaa-i Hukuk ubelerine telgraf: "...Her tarafta mitingler yaplarak hkmet-i merkez ve yabanc temsilcilerine bu zulmlere bir son verilmesi iin mracaat olunmas. UK. KAG, s. 129

1920/01/29

1920/01/30

Ermenistan Vekalet-i daresi ve Flemenk; Ermeni Cumhuriyeti Hakknda Ermeni Patrii'nin Beyanat balkl yaz. kdam Ayntab civarnda milis etelerinin ilk byk baarsn Araplar Ky baskn ile gereklemesi. 400 kiiden oluan Fransz kuvvetlerinin tamamna yaknnn imha edilmesi. ahin Bey'in emrindeki 100 kiilik etesiyle Antep-Kilis yolunu kontrol altna almas ve Franszlara byk kayplar verdirmesi. THGC. s. 230, 240

1920/01/1213

1920/02/00 1920/02/00

Ermenilerin Kilikya'da ctima balkl yaz. kdam Islahiye tarafndan gelen ve iki toplar da bulunan 500 kiilik bir Fransz birliinin, Mara'a 1.5 saat mesafede mill kuvvetler tarafndan durdurulmas, 300 kiilik bir Fransz birliinin, bir da bataryas ile ehre yaklaarak bombardmana tutmas. ST. MMK, c. 3, s. 203

193

1920/02/01

Ayntab

civarndaki

Bykarablar

kyne

giren

ilerinde

Ermenilerin de bulunduu yz elli kiilik bir Fransz mfrezesinin evlerin kapsn krarak mal ve rza tasallut etmeleri zerine kyllerin civar kylere ve dalara katklar, sabahleyin evlerine dnmekteler iken kyllere makinal tfekle yaylm atei almas. BOA. BEO. Siyasi, 345945 1920/02/01 Mara'ta savan iddetlenmesi, Franszlar tarafndan Mara arsnn yaklmas. ST. MMK, c.3, s. 203 Ermeni Patrikhanesi'nin Ermenistan'a stikraz in Bir Muhtra Vermesi. kdam Amerika Ermenistan'a Para Veriyor balkl yaz. kdam Ermeni Patrikhanesi'nin 4 sayfadan ibaret olan takrri hkmete sunmas, Ermeni Patrikhnesi'nin, nceki hkmet zamannda zabtedilen Ermeni mallarnn iadesini ve kayp olduu iddia olunan bir ksmnn da tazminatn Osmanl Hkmeti'nden talep etmesi. kdam 1920/02/03 Ermeni Patrikhanesi'nin tezkiresinin Sadaret'ten Adliye ve Mezhip Nezreti'ne havale edilmesi, oradan da Maliye Nezreti'ne gnderilmesi, stenilen parann 200.000 ngiliz lirasndan fazla olduu. kdam 1920/02/04 Ermeni Hayali ve Ermeni Patrikhnesi Zarar Ziyan Talebinde balkl yazlar. kdam

1920/02/02

1920/02/03 1920/02/03

194

1920/02/05

Daily Telegraph gazetesinin Ermenistan'n bamszlnn tasdiki zerine yapt deerlendirme; "tilaf Devletleri Meclis-i Alisi ile Byk Britanya Hkmeti, bakenti Erivan olmak zere Ermenistan Cumhuriyeti'nin istiklalini tasdik etmilerdi. Bu yeni cumhuriyet kk Ermeni milletinin yurdu olup, Trkiye'deki Ermenistan ile alakadar deildir. Bununla beraber Erivan Cumhuriyeti'nin tasdiki Trkiye Muahedesi'nin mzakeresi esnasnda bu konuyla ilgili kabul edilecek kararlar ihlal edecek mahiyette deildir. Yeni Ermenistan Cumhuriyeti, Trkiye dahilindeki Ermenistan'a nisbetle tamamen mstakil bir devlet olacaktr". kdam

1920/02/05

Ermeni Patrikhanesi'nin vermi olduu takrrle ilgili olarak Adliye Nezreti Mezahib Mdr Baha Bey'in, Patrikhne'nin mracaatnn kendi dairelerini ilgilendirmediini belirterek, takrrin bir tezkire ile dorudan doruya Bb- l'ye havale olunduunu belirtmesi ve talep olunan tazminatn verilip verilmeyecei hususunda ise karar ilgili dairelerin verebileceini beyan etmesi. kdam

1920/02/05

Reuter ajansnn, Morning Post gazetesine, Ermeni Patrikhnesi'nin tilaf Devletleri Meclis-i Alisi'ne verdii muhtrayla ilgili bilgiler verdii. kdam Papa ve Ermeni Meselesi balkl yaz. kdam Paris'de toplanacak olan Ermeni Mill Kongresi'nin ertelenmesi, bundan dolay Trkiye Ermenileri adna kongrede hazr bulunmak zere Paris'e gidecek heyetinin seyahatinin de ertelendii. kdam Ermeni patriinin, Osmanl Hkmeti'nin, tazminat talebiyle ilgili mracaata red cevab vereceini zannetmediini, nk kendilerinin ancak emanetlerini ve bunlarn bedelini istediklerini, dolaysyla taleblerinin asla ayan- itiraz olmadn belirtmesi ve hkmetin bir emaneti ahzettikten sonra, kanunen o emanetin iadesinden imtina edemeyeceini savunduu. kdam
195

1920/02/06 1920/02/07

1920/02/08

1920/02/08 1920/02/08

Ermenistan kabinesi balkl yaz. kdam Mara'ta bombardmann devam etmesi, sayca ve silaha ok zayf durumda bulunan Marallarn da dayanma glerinin son noktasna geldikleri. ST. MMK, c. 3, s. 203 Ermeni Patrikhnesinin Takrri balkl yaz. Tasvir-i Efkar Urfa'y igalci glerin elinden kurtarmak isteyen mill

1920/02/09 1920/02/09

kuvvetlerin, ehre taarruz etmeleri. BES, s. 418, 419 1920/02/11 Emlk, arazi ve ailesini geride brakarak savaa giden erkek Mslmanlarn yokluunu frsat bilerek, Rusya'dan silahl olarak dnen Ermeni ve Rum etelerinin nye'nin Kiraztepe, pnar, Kklk, Havzkara ve Ballk kylerine girerek yal, kadn, oluk ocuk ayrdetmeksizin ahliyi tereddtszce katlettikleri. BOA. HR. SYS. 2602- 1/159- 162 1920/02/11 Ermeni Patrikhnesinin Takrri Sureti balkl yaz. Tasvir-i Efkar Londra Konferans'nn toplanmas. Oturumlarn 10 Nisan'a kadar srd. Konferansta Trkiye sorunu gndeme geldiinde ilk olarak stanbul ve Boazlar sorununun ele alnd, Padiah'n stanbul'da kalmasna ve Boazlarn uluslararas denetimde bulundurulmasna karar verildii. . TBKMM, s. 81 1920/02/13 1920/02/14 Ermeni Patrii Zaven Efendi Paris'e Gidiyor balkl yaz. kdam Atatrk'n Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ubelerine Kafkas

1920/02/12

blgesindeki Ermeni ve Grc faaliyetleri hakknda bilgi veren telgraf. UK. KAG, s. 132 1920/02/14 Ermeni Patrii Zaven Efendi'nin tilaf devletleri nezdinde propaganda faaliyetlerinde bulunmak zere stanbul'dan ayrlmas. Zaven Efendi'nin yola kmadan nce yapt aklamada: "Milletin elem verici durumu malumdur. Dnyann geleceini ellerinde bulunduran zevata bunu anlatmak iin Paris'e gidiyorum. Londra'ya da gitmem

196

pek muhtemeldir" dedii. Ermeni Katolik ve Protestanlarndan da birer temsilcinin Paris'te Patrik Efendi'ye katlacaklar. kdam 1920/02/14 ngiltere Ermeni Komitesi temsilcilerinin Msy Lloyd George'a verdikleri bir muhtrada, Trk Ermenistan'nn, Osmanl Hkmeti'nden ayrlmasn talep ettikleri, Amerika'nn bu arazi zerinde bir vekalet kabuln reddetmesi halinde, Osmanl memleketinin Dou vilyetlerinin Erivan Cumhuriyeti'ne balanmas gerektiini belirttikleri, muhtrada bundan baka Ermenistan'a Karadeniz'e yeterli bir k noktas verilmesinin de istendii. kdam 1920/02/15 Atatrk'n gney blgesinde yeni bir dman taarruzuna kar alnacak nlemler hakknda ilgili komutanlara yazs; "... Gelecekte siyasi vaziyet ne olursa olsun Franszlarla Ermenilerin Mara civarndaki malubiyetlerini tamire alacaklar phesizdir". UK. KAG, s. 132 1920/02/15 Mara zaferinden dolay Heyet-i Temsiliyye adna Mustafa Kemal Paa'nn, 3. Kolordu Komutann tebrik etmesi, Fransz ve Ermenilerin bu yenilginin acsn almak geeceklerini bildirmesi. ST. MMK, c.3, s. 203 1920/02/15 zere harekete

Urfa'da Ermeni ve Sryanilerden oluan 1200 kiinin kendilerine iyi davranlmas zerine Franszlar'a katldklar, bunlarn Franszlar tarafndan silahlandrldklar, kendilerine tarafsz kalmalar iin gereken t verilmise de bu tleri dinlemeyerek Franszlarn katldklar. BES, s. 418, 419 Trklerle yaptklar savalara

1920/02/18

Konya'dan Adana'ya sevkedilmekte olan krk kadar esir Trk askerinin Pozant-Glek arasndaki blgede Ermeniler tarafndan tertib edilen baskn sonucu katledildii. BOA. HR. SYS. 25561/171

1920/02/20

Binba Arnold ile Bir Hasbihal balkl yaz. Tasvir-i Efkar

197

1920/02/21

Le Temps'n, Londra'da bavekiller arasnda vukubulan toplantda, hereyden evvel ark Meselesinin grleceini, bundan sonra bar kongresinin resm surette Paris'te toplanacan ve Trk temsilcilerinin davet olunarak antlamann kati eklinin tanzim edileceini, gnlk ksa bir mddet iinde Londra'da ark Meselesi'nin genel hatlarnn tetkik olunacan yazd. Vakit

1920/02/21

Teslim olmalarn salamak iin Keiyurdu ve yaknndaki bir kye gelen iki Ermeni subaynn, teslim teklifini reddeden kyllerce ldrlmeleri zerine, bu kylerin tamamen yaklp ykld ve kamaya alan yz kadar kadn ve ocuun makinal tfeklerle tarandklar. BOA. HR.SYS. 2876/16

1920/02/22 1920/02/25

zmir, Ermenistan ve Dyn-u Ummye balkl yaz. kdam aadamard gazetesinin, Londra Konferans'nda Ermenistan hududunu tayin iin oluturulan komisyon yeliklerinde, iki ngiliz, iki Fransz, iki talyan ve iki Japon'un bulunduunu yazd. kdam

1920/02/25 1920/02/25

Ermenistan Tahdid-i Hudud Komisyonu balkl yaz. kdam Hristiyan Osmanl tebasnn tehcirinden doan mesuliyet meselesinin milletleraras bir nitelik arz ettii, bu olaylara karm ve halen mttefik devletler nezdinde tutuklu bulunan ahslara yaplacak muamele hakknda Sulh Konferansnca bir karar alnmadan vaki olan talebi kabule imkn olmad yolunda ngiliz Fevkalade Komiserlii'nden Hariciye Nezreti'ne gelen takrr. BOA. HR. M, 8/342

1920/02/25

Piskopos Kendifyan'n Ermeni patriine gnderdii mektubunun Hakimiyyet-i Milliyye gazetesinde neri zerine, patrik tarafndan tekzip edilen mektubunun fotorafnn gelmesi gecikeceinden, durumun Osmanl matbuatyla akla kavuturulmas. BOA. HR. M, Kr. 57/4

1920/02/29

Bogos Nubar'n Israr balkl yaz. Tasvir-i Efkar

198

1920/02/29

ngilizlerin Batum'u igal ettikleri esnada snra ydklar Grc kuvvetlerini snrdan ekmekle beraber bir sre daha Batum'da kalmaya karar verdikleri; Ermenilerin ldr ve havlisi ile Zengizor mntkasnda Mslmanlara kar balattklar katlimn devam etmesinden dolay Azerbaycan hkmeti ile Ermenistan arasndaki mnasebetin gerginletii. BOA. HR. SYS. 2635- 3/31

1920/02/29 1920/02/1112

Venizelos ve Ermeniler balkl yaz. kdam Franszlarn, daha fazla dayanamayarak Islahiyye'ye doru kamalar. Mara'ta len ve yaralanan dmann saysnn olduka fazla olduu, Mara'ta uradklar yenilginin Franszlar derinden etkiledii ve morallerini bozduu. ST. MMK, c. 3, s. 203 Vilyt- arkyye Mebuslarnn Bir Beyanat ve Krtler ve Ermeniler balkl yaz. kdam Atatrk'n, stanbul'da bulunan tilaf Devletleri temsilcilerine ve Amerika Yksek Komiseri Amiral Bristol'e Anadolu'da Ermenilerin ldrldne dair gerek d haberleri yalanlayan yazs: "...Bu uydurma Ermeni krm meselesi ve tm dnyay aldatmak iin yaratlan bu kin ve hrs rn propagandalarn nitelii hakknda uygarlk ve insanlk dnyasnn bir kere daha aydnlatlmas ve bu suretle hakszla uram Trk ulusunun iren ve alaka bir sulamadan arndrlmas iin tilaf Devletleri ile Amerika hkmetinin adaletseverlik duygularna mracaat ediyoruz. UK. KAG, s. 134-135

1920/03/00

1920/03/01

1920/03/01 1920/03/03 1920/03/03

Ermenistan ve talya balkl yaz. kdam Ermenilerin Mill Matemi balkl yaz. kdam Kozan'da Ermenilerce gtrlen ulem ve erfn akibetlerinin bilinemedii, Mslmanlarn sokaklarda boazlarnn kesilerek ldrld ve birok Mslman kadna da tecvz edildii. BOA. HR. SYS. 2565-2/25, 26

199

1920/03/06

Mir zzet Paa'nn Beyanat; Ermeni Meselesi ve Trkiye Hududlar; Ermeni Meselesinin Konferansta Tedkiki balkl yazlar. kdam

1920/03/07

Anadolu'daki yeni Ermeni soykrm iddialarnn yalan ve uydurma olduuna dair temsilcilerine ve Amiral stanbul'daki tilaf Devletleri

Bristol'e ekilen resmi telgraf. ATBD, say: 85, b. 2045 1920/03/07 Atatrk'n, stanbul'daki tilaf Devletleri temsilcileri ve Amerika Yksek Komiseri Amiral Bristol'e, Kilikya ve dolaylarnda Ermenilerin katledildiklerine dair karlan sylentileri yalanlayan telgraf. UK. KAG, s. 136-137 1920/03/07 Hain, Feke ve Adana yrelerindeki Ermeni mezalimi ve halkta dourduu heyecann byk boyutlara vardna dair 3. Kolordu Komutanl'nn telgraf. ATBD, say: 85, b. 2046 1920/03/07 Trkler-Ermeniler Arasndaki Mnasebeta Dair Baz Tedkikat balkl yaz. Tasvir-i Efkar Reuter Ajans'nn, Ermeni murahhas heyetinin, hudutlar tayin edecek komisyona taleplerini dermiyan ettiini bildirmesi. kdam Trabzon Ermeni Katolik Metropolitinin, Ermeni Katolik

1920/03/07

1920/03/07

murahhas sfatyla Londra'ya gitmek zere Paris'e vard. kdam 1920/03/08 Rum ve Ermeni Mesailini Tedkik Edecek Konferansn almalar balkl yaz. kdam Atatrk'n, 3., 12., 13. ve 20. Kolordu Komutanlklarna telgraf: "Kilikya blgesinde beliren Ermeni zulmlerinin bir an evvel bastrlmas lazmdr. Yalnz u aralk her trl slm harekatn Ermeni krm eklinde gstermek istenildii anlaldndan harekatn herhalde bu gibi yanl sylenti ve sulamalara yer brakmayacak ekilde idaresi". UK. KAG, s. 137

1920/03/09

200

1920/03/09

Kendilerine tbi olma isteklerini reddeden Zaruad ve buraya bal Gercin, Mama ve ncilipnar kylerine Ermenilerce top ve makineli tfeklerle saldrld, mukavemet edilmesine ramen halktan drt yz elli kiinin katledildii. BOA. HR. SYS. 2878/19

1920/03/11

Ermeni etelerinin Ababa, Zaruad, regel ve ldr kazalarna hcum ederek Mslmanlara yapmadklar zulm ve ikence brakmadklar. BOA. HR. SYS. 2878/18 21

1920/03/11 1920/03/13 1920/03/14

Rum ve Ermeni Muhacirleri in balkl yaz. kdam Krt ve Ermeni tilaf balkl yaz. kdam Ermeni Patrikhnesinde Trk-Ermeni Mzakerat balkl yaz. Vakit tilaf Hakknda

1920/03/15

talya, Trkiye ve Ermenistan; Trk ve Ermeni tilaf Teebbs; ngiliz Hariciye Nazrnn Bize Dair Nutku ve Ermenistan'n Esas balkl yazlar. kdam

1920/03/15 1920/03/16

Trk-Ermeni tilaf balkl yaz. Tasvir-i Efkar Boazlarn daresi ve Ekalliyetlerin Himayesi balkl yaz. kdam Ekalliyetler Hakknda Mzakerat balkl yaz. Vakit Ermenilerin Zaruad kazasna ani basknlar yaparak, Mslman halka ar kayplar verdirip, kadn ve ocuklar da dahil olmak zere yaklak iki bin kiiyi katlettikleri. BOA. HR. SYS. 2878/22 Ermenilerle Uyumak Rivayetleri, Trk-Ermeni tilaf balkl yaz. Tasvir-i Efkar Amerika'nn Berlin eski sefiri Mister Gerard'n, Ermenistan meselesi ile ilgili olarak Mister Balfour'a gnderdii telgrafta; tilaf devletlerinin Ermenistan' tahliyeye karar vermelerinden dolay teessf ederek, ngiltere'nin Amerika kamuoyunu nazar- dikkate alarak Ermenistan meselesi ile alakadar olmasn temenni ettii. kdam, Vakit

1920/03/16 1920/03/16

1920/03/16

1920/03/17

201

1920/03/17

Balfourun, Amerika'nn Berlin eski sefiri Mister Gerard'a verdii cevapta, ngiltere'nin Ermenistan'da srf insani gayelerden ileri gelen bir amac olduunu, ngiltere'nin, ABD'nin Ermenistan'da bir manda kurmas taraftar olduunu, ayrca Ermenistan'n kendi kendini ynetmesine de kar olduunu bildirmesi. kdam, Vakit

1920/03/20 1920/03/21

Ermeni Patrik Vekili Ne Diyor balkl yaz. Tasvir-i Efkar Ermenice gazetelerin, stanbul'un igalinin Mustafa Kemal Paa taraftarlar zerinde fevkalade bir tesir braktn ve igali Mustafa Kemal Paa'nn bir beyannme ile duyurduunu, yakn yerlerde, mesela Adapazar vesair yerlerde Trklerle Ermenilerin birbirleriyle ho geinmeye baladklarn, Hrstiyanlara kar kt muamelede bulunulmamas hususunda duvarlara beyannameler yaptrld, anasr- gayr- mslimenin dar olduu korku ve heyecann da giderilmi olduunu yazdklar. kdam

1920/03/22

Atatrk'n, yabanc devlet temsilciliklerine Ermenilerin Dou blgesinde halka yaptklar zulm ve ikenceleri protesto eden telgraf: "... Bu hareketleri iddetle protesto ettiimizin ve bu tecavzlerin n alnmazsa cihann pek byk facialar domasna tank olacann bal olduunuz hkmetlere sratle ulatrlmasn rica ederiz". UK. KAG, s. 134-139

1920/03/22

Ermeni tecavzlerinin artt, regel, Akbaba, Zaruad ve ldr mntkasndaki yirmi sekiz slm kynn tahrip, iki bini akn nfusun katl ve bir ok eyayla hayvann da gasbedildii. BOA. HR. SYS. 2878/24 Zaruad'da ahlinin silahlarn toplamak vesilesiyle taarruz eden Ermeni kuvvetlerinin Mama, Azak, Bendivan, atak ve amah kyleri ahlisine ikence yaptklar ve esir olarak Kars'a gnderdikleri ve bunlarn akibetlerinin mehul olduu. BOA. HR. SYS. 2878/20

1920/03/22

202

1920/03/28

Atatrk'n, yabanc millet temsilciliklerine dou vilyetlerindeki Ermeni zulmlerini protesto eden telgraf. UK. KAG, s. 140

1920/03/29 1920/03/29

Ermenistan Hudutlar Tayin Edildi balkl yaz. Vakit Londra Konferans'nn Ermenistan meselesi ile megul olduu, Ermenistan hudutlar meselesinin halledildii ve cumhurbakan tarafndan arzu olunduu vechile yeni hkmete Karadeniz'de bir k verildiinin zannedildii. kdam

1920/04/00 1920/04/00 1920/04/03 1920/04/03

Amerika'nn Trkiye Hakkndaki Notas balkl yaz . Vakit Ermeni Katolik Heyeti balkl yaz. kdam Eski Adliye Nazr brahim Bey'in Beinci ube'ye verdii ifadeleri. Vakit;. OSK. TSY, s. 155-160 Le Temps gazetesinin Amerika Cumhurbakan Wilson'un Trkiye hakkndaki notasyla ilgili yapt deerlendirme: "Wilson, Trkiye hakkndaki notasnda Trklerin stanbul'dan tebidine taraftar olmakla beraber, stanbul meselesini hal ve tesviye iin Rusya'nn mzakerata itirak edebilmesini intizar etmek lazm geldiini beyan ediyor. Dier taraftan da Ermenistan'a denize bir k noktas ile mmkn olduu kadar arazi ayrlmaldr diyor. Wilson, ayrca Trkiye arazisinden herhangi bir parann Dvel-i Muazzama'dan herhangi biri tarafndan menfaat temini iin kullanlmasnn da aleyhinde bulunuyor. Msy Wilson'un burada Antalya'nn talyanlar tarafndan igali hakknda imada bulunduu zannediliyor". kdam

1920/04/03

Mttefik Devletler'in Wilson'un Trkiye hakkndaki notasna verdikleri cevap: "Mttefik devletler, Reis Wilson ile birlikte mmkn olduu kadar geni ve mstakil bir Ermenistan'n tekilini arzu eder. Madem bu kadar Ermenistan iiyle ilgileniyorsunuz, o halde niin Ermenistan mandasn kabul etmiyorsunuz. Biz de mmkn olduu kadar geni ve mstakil bir Ermenistan tekilini arzu ediyoruz". kdam

203

1920/04/03

Eski Adliye Nazr brahim Bey'in 5. ubedeki fadeleri balkl yaz. Vakit Mttefik devletlerin notasna Wilson'un olduka uzun bir cevab verdii, notann Amerika Hariciye Nezreti mstear vastasyla Fransa sefirine ulatrld, Wilson'un, stanbul'un Trklere braklmasn protesto ettii, Dou Trakya'nn kuzey blmnn Yunanistan'a braklmasna iddetle kar kt. kdam

1920/04/03

1920/04/06 1920/04/06

Azerbaycan ve Ermenistan balkl yaz. kdam Kazman'n gney-batsnda bulunan orlu kyne gelen krk kiilik Ermeni kuvvetinin gndzleri Aras geidinden gelen giden Mslmanlar katlettikleri ve geceleri de muhtelif yerlere pusu kurduklar. BOA. HR. SYS. 2878/27

1920/04/08

Echo de Paris'in, General Harbord'un raporuyla ilgili olarak, Amerika'nn Ermenistan zerinde bir vekalet kabul edip etmemesine dair hibir fikir ihtiva etmediini, yalnz vekaletin leh ve aleyhindeki sebepleri saymakla yetindiini yazd. kdam

1920/04/08

Ermenistan Mandas (General Harbord'un raporu) balkl yaz. Vakit Ermenistan Meselesi, General Harbord'un raporu ve Bogos Nubar'n Bir Tekzibi balkl yazlar. Tasvir-i Efkar Ermenistan'da Amerika Vekaleti ve Krtler-Ermeniler balkl yazlar. kdam

1920/04/08

1920/04/08

1920/04/08

Franszlarn, Urfa Mutasarrf Ali Rza Bey'e bir mesaj gndererek, yerel bir mtareke istemeleri. Bunun sonunda da Urfa'dan ekileceklerini bildirmeleri. Franszlarn mtareke isteklerinin kabul edilerek anlama yaplmas. BES, s. 418, 419

1920/04/09 1920/04/09

Ermenistan Hududu balkl yaz. Vakit Trkiye ve Vekalet Hakknda Amerikan Heyetinin Fikri balkl yaz. kdam

204

1920/04/10

Ermenistan Vekaleti ve Memleketimizde Amerika Muavenet Heyetleri Faaliyetleri Hakknda Bir Mlakat balkl yazlar. kdam

1920/04/11 1920/04/11

Franszlarn, erken saatlerde Urfa'y boaltmalar. BES, s. 418, 419 Trkiye'nin Mstakbel Nfusu Hakknda Bir statistik balkl yaz. kdam Ermenistan ahvli ve Ermeni Patrii Londra'da balkl yazlar. Tasvir-i Efkar Ermenistan'da Amerika; Miralay Haskel'in Faaliyeti ve stanbul'un Nfusu balkl yazlar. kdam Ekalliyetleri Himaye ve Ermenistan'da Vekalet Meseleleri balkl yaz. Vakit

1920/04/13

1920/04/13

1920/04/14

1920/04/15

Echo d Paris gazetesinin Msy Millerand'n ayn 18'inde San Remo'ya gitmek zere hareket edeceini yazmas. kdam Ermenistan ve Trkiye'de Ekalliyetlerin Himayesi Ermenistan Kabinesinin Tebeddl balkl yazlar. Vakit ve

1920/04/15

1920/04/15

Milletler Cemiyeti Meclisi'nin, ngiltere Maarif Nazr Msy Fisher'i Ermenistan zerinde vekalet tesisi hususunda bir rapor hazrlamakla grevlendirmesi. Raporda bu vekaletin Milletler Cemiyeti'nin himayesinde olarak, bir hkmet tarafndan kabul edilmesinin teklif edildii. kdam

1920/04/15

Newyork Herald'n Washington muhabirinin aklamalarna gre, General Harbord'un raporunda, Ermenistan'da bir Amerika vekaletinin kabulnn, yzelli-ikiyz bin kiilik bir orduya ihtiya gstereceinin beyan edildii. kdam

1920/04/1826

San Remo Konferans'nn almalarn srdrd. Bu konferansta ngiltere'yi Lloyd George, Fransa'y Millerand ve talya'y Nitti'nin temsil ettikleri. . TBKMM, s. 90 Ermeni Mill Heyeti Bakan Bogos Nubarn San Remo Konferansnda konumas. S. MMT, s. 131

1920/04/22

205

1920/04/22 1920/04/24

Ermenistan Azerbaycan htilaf balkl yaz. Vakit Ermenistan Mandas (Hollanda Manday Kabul Ediyor) balkl yaz. Vakit Ermenistan Hkmetine Verilen Avanslar balkl yaz. Vakit Milletler Cemiyeti'nin, Ermenistan ve aznlklar meselesini grmeye balad, bu grmelerde birinci meselenin Ermenistan hkmetinin himayesi hususu olduu, ngiltere murahhas Msy Fisher'in, Londra'da toplanan sefirler konferansnn 12 Mart'ta Ermenistan Devleti'nin himayesini Milletler Cemiyeti adna zerine almaya hazr olup olmadn Milletler Cemiyeti Meclisi'nden sorduunu hatrlatt ve bundan sonra meclisin, bu meseleyi btn safahatyla tetkik ettii. kdam

1920/04/25 1920/04/27

1920/04/28

Ermenilerin Kafkasya'da Mslman ahliye silah toplamak bahanesiyle bask yaparak, Hoovanl iki kiiyi katlettikleri ve Sivin ile Pilomori kyleri halknn aileleriyle birlikte, Ermeniler arasnda yaayamamalar zerine Osmanl Devleti'nden snma talebinde bulunduklar. BOA. HR. SYS. 2878/29

1920/04/30 1920/04/30

Ermenistan Mandas balkl yaz. Vakit Ermenistan vekaletinin mali ve askeri mesuliyetini yalnz bir milletin kabul etmesi zor olduundan, Milletler Cemiyeti Katipliinin, Ermenistan meselesini kolaylatrmak iin geici baz mali anlamalarn projelerini hazrlamas ve bu projeleri mttefiklere tetkik etmeleri iin sunmas. kdam

1920/04/30

Roma gazeteleri tarafndan neredilen haberlere gre, Ermenistan meselesinin btnyle incelenmekle beraber kesin bir ekilde zme ulatrlamad. kdam Franszlarn, Trk Mill Hkmeti ile grme ve anlama yollarn aramas. Suriye ve Kilikya Yksek Komiseri General Gouraud adna hareket eden Robert De Caix bakanlndaki Fransz heyetinin Ankara'ya gelmesi. K. MMAH, s. 399 vd.

1920/05/00

206

1920/05/03

San Remo Konferans huzuruna davet edilen Bogos Nubar'n, Ermenilerin Rus-Ermenistan'dan istifade etmek suretiyle, Ermenistan iin asker verebileceklerini ve yeni devletin mevcudiyetine mlen dahi yardm edebileceklerini ileri srd ve Ermenistan'n payitahtnn Erivan'da olmasn teklif ettii. kdam

1920/05/05

Kars, Sarkam ve Karakurt havalisinde Ermenilerin slm ahliye feci zulmler yaptklar, General Osebyan'n emrindeki kuvvetlerin btn bu olaylarn sorumlusu olduu. BOA. HR. SYS. 2878/30

1920/05/08 1920/05/09

Patrikhne balkl yaz. kdam Le Temps gazetesinin, Ermeni Heyet-i Murahhasas Reisi Aharonyan'n konferansta Ermeni meselesi hakknda uzun uzadya izahat verdiini yazd. Aharonyan'n, imdilik Karadeniz'e kmak iin Batum Liman ile iktifa edileceini ve bilahare Rize ve Atina limanlarn da almak midini muhafaza ettiini syledii. kdam

1920/05/11

Le Temps gazetesinin, Trkiye Sulh Muahedesi'nin ne suretle mevki-i icraya vaz olunaca hakknda yazd mhim bir makalesinde, Trkler ile Ermeniler arasnda bir antlama yaplmas lzumunu ileri srmesi. kdam

1920/05/14

Harb-i Umm'de nakledilen ve eski yuvalarna geri dnen Ermenilerin baz vergilerden muaf tutulmalar. BOA. DH. SYS, 53/2

1920/05/17

Bogos Nubar Paa'nn, San Remo'da Msy Nitti ile grmesi. Nitti'nin, Erzurum'un Mustafa Kemal ktaat tarafndan mdafaa edildiini, oray zabtedip Ermenistan'a vermek iin oraya asker sevkinin mmkn olmadn, Erzurum'un Ermenilere braklmasna talya tarafndan muhalefet edildiini aklamas. kdam

207

1920/05/19

Ermenistan Hakknda Wilson'un Cevabna ntizar balkl yaz. kdam

1920/05/23 1920/05/24

Azerbaycan, Grcistan ve Ermenistan balkl yaz. Vakit Amerikan Senatosunun manda nerisini oylamas, neriyi 23'e kar 52 oyla reddetmesi. KK. MMMHM, s. 87-91 Sabk Ermeni Bavekili'nin Bir Nutku balkl yaz. Vakit Top ve makineli tfeklerle donanm Ermeni mfrezesinin Kars'n akmak kyne taarruz ederek tahribatta bulunduu, ahlinin mal ve eyalarn gasbettii. BOA. HR. SYS. 2878/3

1920/05/25 1920/05/25

1920/05/29 1920/05/29

Ermenistan Mandas balkl yaz. Vakit Uluhanl'ya iki yz kadar gnll Tanak milisinin geldii. BOA. HR. SYS. 2878/3 Amerika ve Ermenistan balkl yaz. kdam Bogos Nubar'n Telgraf ve Trk ve Ermeni Muhacirleri balkl yazlar. kdam stanbul'a Trk ve Ermenilerden oluan iki vapur dolusu Rus muhacirinin geldii. Bunlarn nerede iskan edileceinin bilinmedii. kdam Trk-Ermeni Mnasebat- Mstakbelesi balkl yaz. kdam Malta'daki Arkadalar balkl yaz. Tevhid-i Efkar regel'e bal ncedere, Ergeni, Tiknis kylerinde Ermenilerce katlim yapld. BOA. HR. SYS. 2878/39 Azerbaycan ve Ermenistan balkl yaz. Vakit Amerika Ermenistan Mandasn Kabul Etmiyor balkl yaz. Vakit Ermenistan'n Vaziyet-i Hazras balkl yaz balkl yaz. Vakit

1920/06/01 1920/06/01

1920/06/02

1920/06/03 1920/06/04 1920/06/04

1920/06/05 1920/06/06

1920/06/08

208

1920/06/09

Akakaleukuru'nda meydana gelen olaylardan dolay o blgedeki on alt kyn Bardza g ettii, g sonrasnda Ermenilerin Novoselim Malakan ky ile Karaayr, Idr, Akpnar, Krkpnar ve Cavlah kylerini yamalayp on kiiyi katlederek hayvan ve eyalarn gaspetmeleri zerine ahlinin bir ksmnn Tiknis'e kat, Yedikilise ve Asbua halknn da katlima maruz kald. BOA. HR. SYS. 2878/38

1920/06/09 1920/06/09

Ermenistan Hududu Meselesi balkl yaz. Vakit Paris'ten dnen Ermeni Patrii Zaven Efendi'nin, Ermenistan hududunun tayini iin teklif olunan hakemlik vazifesinin, Bakan Wilson tarafndan kabul olunduundan bahsederek, bu konuda verilecek kararn uygulanmasnda zorluklarla karlamayacann zannedildiini ve bu hudut meselesinin zmlenmesinin Trkiye'nin menfaatlerine de uygun dtn beyan etmesi. kdam

1920/06/11

Bandrma'da baz Ermenilerin tedip ve tecziye iin Balkesir'e sevkedilmek istendii yolunda Ermenice gazetelerde kan haberin, Bandrma, Balkesir ve Tevabii Ermeni Murahasal tarafndan tekzip edildii ve bugn asayiin devamnn salanmas ve muhafazas iin gayret edilmekte olduunun bildirildii. kdam

1920/06/12 1920/06/1819

Malta Mevkuflar ve Anadolu'daki ngilizler balkl yaz. Tevhid-i Efkar Mustafa Kemal Paa'nn, Franszlarn Zonguldak' igal etmelerini bir sebep sayarak, Franszlarla yaplan mtarekeyi bozmas, Franszlarla Ermenilere kar daha esasl mcadele edebilmek iin gerekli tedbirlerin alnmaya balanmas. K. MMAH, s. 399

1920/06/21

stanbul'da bulunan Ermeni kiliselerinde, 1 Temmuz 1915'te, Beyazd Meydan'nda aslarak idam edilmi olan, Hnak Komitesi'ne mensup 20 Ermeninin ruhuna dualar edildii. kdam Trk kuvvetlerinin harekete geerek Kozan' geri almalar. K. MMAH, s. 398 vd.

1920/06/21

1920/06/22

Bogos Nubar'n stifas balkl yaz. Vakit

209

1920/06/24

Paris'teki Ermeni Murahhasas Heyeti Reisi Bogos Nubar'n grevinden istifa ettii. Ermeni Patrii Zaven Efendi'nin, Bogos Nubar'n salnn bozulmasndan dolay istifa etmi olduunu, vazifesini yerine getirirken pek ok glklere maruz kaldn beyan ettii. kdam

1920/06/25 1920/06/26

Ermeniler ve Anadolu balkl yaz. Tevhid-i Efkar Ermenistan Anadolu'dan mdad Bekliyor balkl yaz. Tevhid-i Efkar Ermenistan'a Para Tedariki balkl yaz. kdam Yeni Ermenistan Babakan olan ve ayn zamanda Hariciye Nazr bulunan Doktor Ohancanyan'n, 11 Mays'ta Trkiye'ye verilen Bar Antlamas'na uygun olarak, Trkiye Hkmeti'nin Ermenistan'n istikllini ve Reis Wilson tarafndan tayin olunan hududu kabule mecbur tutulduunu, bu hudut meselesinde resmen Ermenilere tebliat icra edilmediini, gazetelerde grlen haberlere nazaran Amerika Meclis-i Ayannn, Wilson'un mdahalesini uygun bulmadn beyan ettii. Vakit

1920/06/27 1920/06/27

1920/07/00 1920/07/02

Yeni Ermeni Bavekilinin Beyanat balkl yaz. Vakit Ermeniler tarafndan Karaolu, Novoselim, Llolu, Karaayr, Idr, Akpnar, Krkpnar ve baz kylerin yamalanp ahlisinden bazlarnn feci ekilde katledilerek, ebeal, Yedikilise, Asbua gibi baz kylerin halknn toplu halde ldrld. BOA. HR. SYS. 2878/42

1920/07/10

Ermeni Lejyonunun Adana'ya girmesi mnasebeti ile ehirde byk karklklar olduu, Trk mahallelerinin ate altna alnd ve Trklerden bir ounun evlerini brakarak baka taraflara kamak zorunda kald. K. MMAH, s. 399 vd.

1920/07/15

Artan Ermeni zulm dolaysyla Kars kylerinden kaan Mslmanlarn yollarda katledildikleri; insanlarn mal ve eyalarndan vazgetikleri. BOA. HR. SYS. 2878/43

210

1920/07/16 1920/07/19

Ermeni Gazeteleri Ne Diyor balkl yaz. Vakit Tarsus'u Franszlardan kurtarmak iin sabahn erken saatlerinde balayan Trk taarruzunun, bir ka saat iinde gelimesi ve byk bir baar ile sonulanmas. K. MMAH, s. 399 vd. Ermenistan balkl yaz. Vakit aadamard gazetesinin "Glge ve Hakikat" balyla nerettii bamakalede, Ermenistan mandaterliinin Amerika tarafndan reddedildiini, Ermenistan hududu ve denize k noktas gibi meselelerin henz halledilmediini, bu manda fikrinden vazgeilmesi gerektiini ileri srmesi. Vakit

1920/07/20 1920/07/22

1920/07/22

Journal gazetesinin yazdna gre; Ermeni Katolik Patrii Terziyan Efendi'nin, konferansa bir muhtra takdim ederek, Fransa'nn ark'taki tarihi roln ifade etmesi, Ermenistan ve Kilikya ahlisinin himayesi vazifesini zerine almasn talep etmesi. Vakit

1920/08/04 1920/08/05 1920/08/08 1920/08/10

Anadolu'daki Ermeniler balkl yaz. Vakit Ermenistan Hududu balkl yaz. Vakit Rusya ile Ermenistan balkl yaz. Vakit Sevr Antlamas'nn stanbul Hkmeti temsilcileri tarafndan imzalanmas. KG. ED, s. 252; EU. TEEM, s. 653-654 Oltu'ya bal Aundr, Zadgereh, Miah kyleriyle Gle'ye bal Sanemolu [Sinemolu] ile daha alt kyn erkeklerinin tamamen katledilip, kadnlarna tecavz edildii, eya ve hayvanlarna el konulduu. BOA. HR. SYS. 2878/44

1920/08/12

1920/08/14 1920/08/14

Ermenistan'n mzas balkl yaz. Vakit Paris'ten Ermenistan'n Dersaadet temsilcisi Msy Tahtacyan'a ekilen bir telgrafnamede; Bar Antlamas'nn Ermenistan Cumhuriyeti namna, Paris Heyet-i Murahhasas Reisi Msy Aharonyan tarafndan imzalandnn bildirildii. Vakit
211

1920/08/15 1920/08/23

Rusya- Ermenistan balkl yaz. Vakit Ermenilerin Kars-Gmr yolu zerinde bulunan ahnalar ve Avnil kylerine mitralyzlerle saldrarak be yz Mslman ldrdkleri, kaabilenlerin de tipide donarak ldkleri. BOA. HR. SYS. 2878/13 Azerbaycan-Ermeni Mnasebetleri balkl yaz. Vakit Ermenistan eski bavekili olan Hadisyan'n, "Ermenilerin, Msy Wilson tarafndan verilecek karar sabrszlkla beklediklerini, karar belli olur olmaz, ona gre Ermenilere terkedilecek Trk arazisini hemen igal edeceklerini, ayrca Sovyetler'in, 3 Temmuz tarihinde akdedilen muahede ahkamnca, Ermenistan'n istikllini tasdik ettiklerini" beyan etmesi. Vakit

1920/09/02 1920/09/04

1920/09/04 1920/09/11 1920/09/17 1920/09/18 1920/09/18

Ermenistan balkl yaz. Vakit Hadisyanla Mlakat balkl yaz. Vakit Kilikya Ahvli balkl yaz. Vakit zmit'te Ermeni Muhacirleri balkl yaz. Vakit Journal d'Orient gazetesinin, Ermeni Patrikhnesine gelen bir telgrafta, zmit'e Bolu, Dzce, Adapazar'ndan yeniden 7000 muhacir geldiinden, kendilerine muavenet ihtimalinin mevcut olmadn yazd. Vakit

1920/09/24 1920/09/25 1920/09/28

Adana'da Vaziyet Ne Halde balkl yaz. Vakit Amerika ve Ermenistan balkl yaz. Vakit Hazrlklarn tamamlayan Kazm Karabekir Paa'nn Douda Ermeniler zerine taarruza gemesi. THDC, c. 3, s. 145 vd.

212

1920/09/29

Verinlor gazetesinin Tiflis'de kan Ermenice bir gazeteden naklen verdii haber; "Gerek Erzurum ve gerek Ankara havalisinde msademe yoktur. Kafkas cephesinde msademat devam etmektedir. Herkesin Mustafa Kemal'a kar itimad kalmamtr. Artk kimse onun projelerine inanmyor, ahli yeis iinde ve midsizlie dar olmutur. Bununla beraber, Erzurum'da millciler byk tedrikatta bulunuyor. Ankara'dan Erzurum'a seri ateli toplar celbolunmu ve derhal Karaky istihkamatna gnderilmitir. Erzurum 15. Alay Kumandan Kazm Karabekir cepheye hareket ettiinden yerine Miralay Kazm tayin edilmitir". Vakit

1920/09/30

Kilikya'da Vaziyet ve Ermeni Sosyalistlerinin Bir Hitab balkl yaz. Vakit Ermenistan Dileri Bakan Ohancanyan'n, Sovyet-Rusya

1920/10/03

Hkmeti'ne mracaat ederek Trklerin harekatnn hemen durdurulmasn istemesi, ayrca telsiz telgrafla btn dnyaya Ermenilerin Trkler tarafndan imha edildiini duyurmaya balamas. THDC, s. 176-177 1920/10/04 Erivan kaynakl bir haberde Trk taarruzu ile ilgili ilk bilgilerin verildii, Eyll'n 30-31'inde Trklerin toplarla Gerzlba dandan imalen Ermeni mevzilerine ate atklar fakat geri pskrtldklerinin belirtildii. Vakit 1920/10/05 1920/10/06 Ermenistan'da Harekat- Askeriyye balkl yaz. Vakit Cagadamard gazetesinin, Giresun Mutasarrf Osman Aa'nn, Oltu'ya gitmek zere 12 Eyll'de 600 svari ile Trabzon'a vardn, mahall hkmetin ete efradna parlak bir kabul gsterdiini, Osman Aa ve maiyyetinin vapurla Kafkasya'ya gitmek istediklerini, fakat bunun da olmadn ve kara yoluyla gitmee mecbur kaldklarn yazd. Vakit 1920/10/06 Ermenistan Hududunda Muharebeler balkl yaz. Vakit

213

1920/10/06

Journal d'Orient gazetesinin Trk taarruzu ile ilgili verdii haberde, Trklerin birden bire taarruza getiklerini, Trk ordusunun biri Batum, dieri Kars yolu olmak zere iki istikamet takip etmekte olduunu, alnan son bilgilere gre Kemalcilerin Oltu'yu igal ettiklerini yazd. Vakit

1920/10/06

Yerkir gazetesinin, Kafkas gazetelerine dayanarak, Oltu'nun Trkler tarafndan igal olunduu haberini kamuoyuna duyurmas. Vakit

1920/10/08

Ermenistan'daki Muharebeler ve Trabzon Ahvl-i Ticariyyesi balkl yazlar. Vakit Malta'daki Vatandalara ntizar Ederken balkl yaz. Tevhid-i Efkar Ermenice gazetelerden Cagadamard'n, Trk taarruzunun iki amac gerekletirmek iin yapldn ileri srmesi ve bu amalarn, Brest-Litowsk Antlamas'yla Trklere terkedilen Kars, Ardahan ve Batum'u geri almak ve Azerbaycan ile mnasebet kurmak olduunu ileri srmesi. Vakit

1920/10/08

1920/10/09

1920/10/09

Ermenistan'a Kar Taarruzlar ve Harput Ermenileri balkl yazlar. Vakit Yerkir gazetesinin taarruzlarla ilgili olarak verdii haberde, TrkTatar ordularnn be istikametten Ermenistan'a doru ilerlemee baladklarn, Ermeni ordusunun kemal-i ecaatle mukavemet ettiini, Ermeni topularnn Trklerin eitli taarruzlarn geriye pskrttn, Ermenistan'n her tarafnda genel bir seferberlik ilan edildiini beyan ettii. Vakit

1920/10/09

1920/10/10

Ermenice gazetelerin, Ermenistan'n Trklerle savarken nasl bir yol takip edeceini Grcistan Hkmeti'nden sorduunu, Grcistan Hkmeti'nin de, Grcistan hududu dahilindeki btn Ermenilerin, Ermenistan ordusuna yardm etmek zere askerlik hizmetine tabi tutulacan bildirdiini yazdklar. Vakit

1920/10/10

Jugovert-Jamanak'n Trk taarruzlarnn Pan-Trkizm emellerini gerekletirmek amacna ynelik olduunu ileri srmesi. Vakit

214

1920/10/11

aadamard gazetesinin, 6 Ekim tarihli haberi, "Novoselim civarnda muharebelere devam ediliyor. Yeni bir deiiklik yoktur. Ermeniler iddetli bir ekilde mukavemet ediyorlar. Hkmet 35 yana kadar olanlar hakknda seferberlik ilan etmitir. Trk taarruzu Oltu'dan Idr'a kadar btn cephede geniliyor". Vakit

1920/10/12 1920/10/12

Ermenistan Silah ve Mhimmat stiyor balkl yaz. Vakit Journal d'Orient gazetesinin, Ermenilerin resmi tebliine gre; Merdenik, Kop havalisinde muhasematn devam ettiini, Gmr'den gelen havadislere gre, Oltu hcumundan haberdar olan Ermenilerin kitle halinde gnll yazldklarn, ral havalisindeki askeri hazrlklarn devam ettiinin anlaldn yazd. Vakit

1920/10/13

Ermenice gazetelerin, Oltu-Sarkam hattnda byk bir muharebe olduunu haber verdikten sonra, savan sonularyla ilgili elikili haberler geldiini yazmalar. Vakit

1920/10/13

Verinlor gazetesinin, henz resmi bilgiler gelmemesine ramen, millcilerin Ermenistan'a kar taarruzunun devam ettiini ve asker hareketin Kars civarnda odaklandn belirtmesi, Ermenilerin, iddetle mukavemet ettiklerini beyan etmesi. Vakit

1920/10/15

Cagadamard gazetesinin, Tiflis'te kan Ahadavor adl Ermenice gazetenin 5 Ekim tarihli nshasndan faydalanarak Ermenistan'da hkm sren faaliyet hakknda bilgi verdii, buna gre, Erivan'da btn gen-ihtiyar herkesin cepheye kotuu, ehirde sadece kadnlarn kald, btn dkkanlarn kapand, Aleksandrapol'da ayn durumun olduu, kadnlarn kalenin mdafaasn zerlerine ald. Verinlor gazetesinin de, Ermenistan'n Tiflis mmessilinin 1 Ekim tarihli aklamasna dayanarak, Trk kuvvetlerinin, Eyll'n evastnda, kmr madenlerini zabtetmek iin stn kuvvetlerle Oltu havalisine hcum ettiini ve Ermenilerin ricata mecbur edildiklerini, daha sonra Ermenilerin buralar geri aldn yazd. Vakit
215

1920/10/15

Ermenilerce Bayburdun doksan dokuz kyne uygulanan soykrmda, yedi bin drt yz on iki hnenin tahrip edilip oturulamaz hle geldii, bin yz seksen yedi Mslmann ldrld ve Bayburd Yetimler Yurdunda iskn ve ie edilen iki yz ocuktan yz altmnn Trabzon ve dier yerlere sevkedildii. BOA. HR. SYS. 2878/45

1920/10/15

Ermenistan Taarruzu Ne Halde ve Adana'dan Gelen Ermeni Muhacirleri balkl yaz. Vakit

1920/10/15

Yerkir gazetesinin Ermeni ordusunun takviyesi iin tedbirler alndn belirtmesi, demiryollar iin ok miktarda mazot ve ordu iin de bol miktarda mhimmat tedarik olunduunu, ald hususi haberlere dayandrarak aklamas, ayrca, millcilerin Oltu havalisinde harb edip daha ileriye hareket edemediklerini, Giresunlu Osman Aa'nn Trabzon'da, cebren asker toplayp cepheye sevkettiini de iddia etmesi. Vakit

1920/10/16

Atatrk'n, Sovyet Rusya'nn antlama iin Van ve Bitlis'in Ermenilere braklmas teklifi zerine Moskova'da bulunan Bekir Sami Bey'e talimat: "... Gerek Byk Millet Meclisi'nin ve gerek onun gven ve itimadna sahip bulunan Bakanlar Kurulunun, corafi, askeri ve iktisadi hibir ilke ile izah ve badatrlmas mmkn olmayan sz konusu teklifi her ne pahasna olursa olsun kabul edemeyecei". UK. KAG, s. 159

1920/10/16

Ermenice gazetelerin, Kazm Karabekir kumandasndaki Trk ordusunun Trkiye-Ermenistan hududunun hemen btn genilii zerinde tekrar genel bir taarruza teebbs ettiini, Sarkam istikametinde muharebeler olduunu, bu cephede ortaya kan durumun, Trk askerinin Sarkam'taki Ermeni ktas zerine sayca stnl dikkate alndnda olduka vahim olduu itiraf ettikleri. Vakit

216

1920/10/16

Ermenilerin Gle'nin Sinot, Korevenk, lpenek ve dier kylerinde katlim yaparak yzden fazla Mslman ldrdkleri ve evleri yaktklar; geri kalan nfusun Tercan'a g ettii. BOA. HR. SYS. 2878/46

1920/10/16

Ermenistan Taarruzundan Yeni Bir Haber Yok ve Trabzon'da Ermeniler balkl yazlar. Vakit

1920/10/17

Ermeni gazetelerinin yazdna gre; millcilerin Ermenistan'a vukubulan taarruzlar zerine bir mddetten beri Idr-Sarkam, Ordu, Ardahan hattnda iddetli muharebeler meydana gelmekte olduu, bu muharebelerin balangcnda millcilerin Oltu ve Sarkam'a yaklaarak baz muvaffakiyetler elde ettikleri halde, bilahare Ermeni ordusunun bu havalide vaziyeti dzeltmeye muvaffak olduu. Vakit

1920/10/18

Bosfor gazetesinin, Ermenistan taarruzunun balca Kazm Karabekir kuvvetleri tarafndan icra edildiini, bu kuvvetlerin Lazistan cihetinden hududu getiklerini, Dou Anadolu'da eli silah tutanlarn tamam askere alndn ve taarruz kuvvetinin 50.000 kii olduunu yazd. Vakit

1920/10/18

Ermenilerin Tortum'un altm drt kyn yakarak bin yedi yz Mslman ehit ettikleri, mezlimden kurtulan ksz ocuklarla kimsesiz kadnlardan drt yznn kazadaki hayr messeselerinde ve iki yznn de kazadan geimlerinin saland. BOA. HR. SYS. 2878/48

1920/10/18 1920/10/19

Ermenistan Taarruzu Ehemmiyet Kesbediyor balkl yaz. Vakit Ermeniler tarafndan Erzurum'un Glba, Grckaps, Tebrzkaps, Glahmed, Mahalleba, Erzincankaps vs. mevkilerinde bin sekiz yz krk be Mslmann katledildii. BOA. HR. SYS. 2878/49

217

1920/10/19

Verinlor gazetesinin, Kuva-y Millyye'nin ileri hareketi zerine, Sarkam'n Ermeni ordusu tarafndan tahliye olunduu yolunda bir ka gndr Ermenice basnda kan haberlerin, Ermeni resm teblii ile dorulandn belirtmesi ve Kars'n tahliye edilerek Mustafa Kemal kuvvetleri tarafndan igal olunduunu ve Ardahan'daki yerli Trklerin isyan zerine, oradaki Ermeni kuvvetlerinin geri ekilmesine mecburiyet hasl olduunu kamuoyuna duyurmas. Vakit

1920/10/20

Ermenice

gazetelerde,

Trklerin

Kars

cihetinde

taarruzu tarafndan

durdurarak istikamet Emiyazin'e doru

deitirdikleri,

Serdarabad

taarruza baladklar yolunda haberler grld. Vakit 1920/10/22 Anne ve babalar Ermeniler tarafndan ldrlm olup Erzurum'da Grbzler Mektebinde tahsil gren yz yirmi sekiz kimsesiz erkek ocuun isim, doum tarihi ve yerlerini ihtiva eden defter. BOA. HR. SYS. 2878/47 1920/10/22 1920/10/23 Ermenistan'n Mkil Vaziyeti balkl yaz. Vakit Ermenistan Taarruzu ve Ermeniler Cephelerin Muhtelif Noktalarnda balkl yaz. Vakit Jugovert-Jamanak gazetesinin, Times gazetesinin stanbul muhabirinin Ermenistan muharebesi hakknda sylediklerine dayanarak, "Millcilerin Idr' topa tuttuklarn, ehre yaklamakta olduklarn ve henz iddetli muharebelerin olmadn yazmas. Vakit. 1920/10/25 Sovyet Hkmeti'nin Ermenistan'a bir ltimatom vermesi, bu ltimatomda, demiryollarnn Rus ve Mustafa Kemal askerleri tarafndan serbest bir surette kullanlmasn talep etmesi, Ermeni Hkmetinin de bu teklifi de reddetmesi. Vakit

1920/10/24

218

1920/10/26

Oltu livas dahilinde Kosor, Bardz, Lisbik nahiyeleri ile Olur, Sarkam ve hudud haricindeki Gle kazalarna bal kylerde Ermenilerin bir sene iinde kurun, kama, balta, topa tutmak ve byk ksmn yakmak sretiyle 10.693 Mslman katlettikleri. BOA. HR. SYS. 2878/53

1920/10/27

Ermenice gazetelerin, Rusya'nn ltimatomuna red cevab veren Ermenistan Hkmeti'nin bu tavrn tasvip etmeleri. Vakit Ermenilerin Akale nahiyesi ve Cinis, Nardiban, Persor, Karahasan, Yeniky, Topalavu, Ergemansur kylerinde toplam sekiz yz doksan mslman ehit ettikleri, ayrca merkez ve be kyde de alt yzden fazla evi tahrip edip yaktklar. BOA. HR. SYS. 2878/54

1920/10/28

1920/10/30

Times gazetesine, stanbul'dan 21 Ekim tarihiyle Rusya'nn Ermenistan'a verdii ltimatomla ilgili bilgiler verildii, bu bilgilere gre; Rus-Sovyet Hkmeti'nin Erivan Mmessili Komiser Legrand'n, 17 Ekim'de ltimatomu Ermenistan Hkmeti'ne tebli ettii, Bavekil Ohancanyan'n bu artlar kabul etmedii. Vakit

1920/11/02 1920/11/02

Ermenistan Taarruzu balkl yaz. Vakit Kars'n Osmanl ordusu tarafndan geri alnmasndan sonra bir heyet tarafndan yaplan tedkikte, regele bal otuz drt kyde iki bin be yz seksen hnenin Ermeniler tarafndan top ve makinal tfeklerle tahrip edilip halknn ounluunun katledildii; Zaruada bal Tepeky'e yaplan saldrda da alt Mslmann ldrlerek mallarnn yamaland, ayrca Zaruadn Mescidli kynden otuz, Keeyor kynden krk, Gkin kynden yz elli, Kzlkiliseden altm hnenin harabedilmesinden baka, yetmi-seksen kadar ocuun atete yakld ve sekiz bin koyunun gasbedildii. BOA. HR. SYS. 2878/55

219

1920/11/02

Mill kuvvetlerin Kars'n ele geirilmesiyle alakal, Erkan- Harbiye Reisi smet Bey vastasyla bir tebli neretmesi. Vakit

1920/11/03 1920/11/04

Adana Havalisinde Vaziyet balkl yaz. Vakit aadamard gazetesinde kan Erivan kaynakl bir haberde, Rusya hkmetinin eletirilmesi, Ermenistan'la ilgili olarak tereddtl bir politika takip ettiklerinin iddia edilmesi, Mustafa Kemal'le ibirlii yaptklar, Ermenistan'a kar alm olduklar tavr ve tehdid edici hareketlerle Trklere byk yardmlarda bulunduklar, Mustafa Kemal'e ok miktarda altn ve mhimmat gnderdiklerinin ileri srlmesi. Vakit

1920/11/05

Slovo adyla Rusa neredilen Ermeni gazetesine Erivan'dan 25 Ekim tarihiyle ekilen bir telgrafnamede, Trkler ve Krtlerin byk kuvvetlerle taarruz ettikleri, Idr havalisinden gelen top seslerinin Erivan'dan iitildii, Ermeni askerlerinin byk bir kahramanlkla mukavemet ettikleri ve gnden beri muharebelerin devam ettiinin ileri srld. Vakit

1920/11/06

Trk birliklerinin Ermenistan topraklarna doru hzla ilerlemesi, bunun karsnda Ermeni kuvvetlerinin yenilerek geri ekilmesi, Gmr'deki Ermeni komutann mtareke ve bar isteine dair mektubunu Dou Cephesi Komutanl'na gndermesi. THDC, s. 212

1920/11/09

Ermenice Verinlor gazetesinin, Kars'n skutu ve Erivan'n boaltld haberine inanmak istemedii. Vakit Rumca gazetelerin Trk-Ermeni savayla ilgili deerlendirmeler yaptklar, Ermenistan'n vaziyetinin mitsiz olduu yazdklar. Vakit Ermenice Verinlor gazetesinin, Hain ve Kars'n skutu gibi iki messif haberi vermek mecburiyetinde bulunduklarn belirtmesi, Kars'n dmesi iine akl erdirememesi. Vakit

1920/11/10

1920/11/10

220

1920/11/11

Ermenice Cagadamard gazetesinin, Batum'dan 5 Kasm'da gelen telgrafnameye istinaden, Trklerin 31 Ekim'de takviye birliklerinin yardmyla Kars' igal ettiklerini, Ermeni kuvvetlerinin ise savaarak Gmr'ye ekildiklerini, Boleviklerin Delican ve Zengizor cihetinden taarruza balamalar zerine Ermenistan ordusunun Kars' tahliyeye mecbur olduunu yazmas. Vakit

1920/11/11 1920/11/11

Kars'n Skutundan Sonra balkl yaz. Vakit Orient News gazetesinin, Ermenistan harbiyle ilgili Mill kuvvetlerin tebliini neretmesi: "Idr muharebesinden ekilmeye mecbur olan Ermeni askerleri klliyetli zayiat vermiler, 39 l ve ok sayda yaral brakarak kamlardr. eitli sava silahlar ve 5 Ermeni esir aldk. Bizim kayplarmz 1 l ve 12 yaraldan ibarettir". Vakit

1920/11/12

Ermenice Cagadamard'n, Kars'n skutunun tazyikat- diplomasiyye ve harbiyye neticesinde olduunu dorulamas. Ermeni ordusunun Batum Muahedenamesi ahkamnca Aleksandrapol'e ekildii, 7 Kasm'da mtareke akdolunduu ve Ermenistan'n istikllinin muhafazas ve can, mal ve ahsi hrriyetlerinin muhafazas iin teminat verildii. Vakit

1920/11/12 1920/11/12

Ermenistan Mtareke Akd Etti balkl yaz. Vakit ngilizce yaynlanan Orient News'n Ermenistan taarruzunu deerlendiren bir yazsnda, Kemalistlerle Boleviklerin anlaarak her iki taraftan Ermenistan'a hcum ettiklerini, mttefiklerin daima Trkiye ile Kafkasya hkmetleri arasnda mstakil bir Ermenistan vcuda getirmek yolunda politikalar izlediini, fakat Boleviklerle Kemalistlerin daima bu siyasetin aksini arzu ettiklerini ileri srmesi. Vakit

1920/11/12

stanbul'daki Ermenilerin matem alameti olarak dkkanlarn kapatmalar, bayraklarn yarya kadar indirmeleri, Patrikhne'de de matem ayini yaplmas. Vakit

221

1920/11/13

Kilikya'da Son Vaziyet, Ermenistan'n Mtareke artlar balkl yaz. Vakit

1920/11/14

Mustafa Kemal tarafndan Kasm'n nde tebli edilen Kars'n ele geirilmesi haberinin, Ankara'da, Byk Millet Meclisi'nde byk bir memnuniyetle karland, iddetle alkland. Okullar ve hkmet dairelerinin yirmi drt saat tatil edildii. Vakit

1920/11/17

Orient News gazetesinin verdii habere gre, Kemalistlerin Aleksandrapol'da Ermeni generalini ve 1.400 neferi esir aldklar. Vakit Ermenice Yerkir gazetesinin Kars'n skutu hakknda verdii bilgiler; Kars'n skutu bir takm suitefsirata meydan vermi ve Ermenistan ordusunun vazifesini ifa etmemi olduu zannedilmiti. Bu zan ise Kars'n pek abuk skut etmesinden ileri gelmitir". Vakit

1920/11/17

1920/11/20

Ermenice Cagadamard gazetesinde yer alan haber "Karabekir Kazm 7 Kasm'da akd olunan mtarekeden sonra, ertesi gn Ermenistan Hkmeti'ne bir ltimatom tebli edip gayet ar ve haysiyet krc tekliflerde bulunmutur. Bu ltimatomun mddeti yirmi drt saatte son bulduundan, 11 Kasm gece yarsnda tekrar taarruzlara ibtidar edilmitir. Harbin neticesi hakknda henz bilgi yoktur". Vakit

1920/11/23

Ermenice Cagadamard gazetesinin, Ermenilerle Mill kuvvetler arasnda yaplan mtareke hakknda kamuoyuna, Ajans Mill'nin 13 Kasm tarihli bir telgrafnamesine atfen yeni yeni bilgiler verdii. Vakit

1920/11/23

Son bir yl iinde Ermenilerce yaklp yklan kyler, ldrlen Trkler ve yaptklar mezalimle ilgili yazlar. ATBD, say: 85, b. 2047

222

1920/11/30

Verinlor gazetesinin, Tiflis'de yaynlanan 23 Kasm tarihli Ahadavor gazetesine atfen, Ankara Hkmeti'nin teklif ettii mtareke artlar red edilmi olduundan, 11 Kasm'da Trklerin tekrar saldrlara baladn, Ermeni resmi teblilerine nazaran, Trklerin 13 Kasm'da An istasyonunu igal ettiklerini, 13 Kasm gecesi verilen emir zerine Trklerin tazyikatna maruz kalnmakszn Idr'n Ermeniler tarafndan tahliye edildiini, Ermeni ktatnn Aras hatt zerinde geri ekildiini, 14 Kasm'da Trkler tarafndan acor geidinin igal edildiini ve Ermenilerin iddetli bir muharebeden sonra Hamaml kyne ekildiklerini yazd. Vakit

1920/12/01

Oltu sancann Kosor ve Penek nahiyeleriyle buraya bal otuz bir kyn Ermeniler tarafndan igal edildii ve bu igal srasnda altm dokuz kiinin ldrlp 26.400 koyun, 19.250 sr, 590 at, 60.200 lira nakid para, 218.300 liralk eya ve 300.000 pot zahirenin yamaland. BOA. HR. SYS. 2878/58

1920/12/02

18 Kasm tarihli mtarekeye uygun olarak Trkler ile grmelerde bulunmak iin Hadisyan bakanlnda bir heyetin Aleksandrapol'a vard. Vakit

1920/12/02

Amerika Yardm Heyeti Kars Mmessili Mister Edward Fox tarafndan ekilen bir telgrafnamede, Trkler tarafndan Kars'n esna-y skutunda katliam icra edilmedii ve Amerikallarn yardm faaliyetlerine devam etmelerine msaade edildiinin bildirdii. Vakit

1920/12/02

Ermenice Jugovert gazetesinin, Kars'ta millcilerin klliyetli miktarda mhimmat ve levazm- harbiyye, 602 adet muhtelif apta top, birok mitralyz, cephane ve barut aldklarn yazmas. Vakit

1920/12/02

Mustafa Kemal'in Kars'n ele geirilmesi ve Ermenistan'a kar kazanlan muzafferiyet mnasebetiyle, Kazm Karabekir'i telgrafla tebrik etmesi ve onu Feriklik rtbesine terfi ettirmesi. Vakit

223

1920/12/02

Ermenice Yerkir gazetesinin Trk-Ermeni savann yeniden balamas ile ilgili olarak yazdklar; "Mustafa Kemal, Ermenistan ile akd olunacak bar artlar hakknda Ankara Meclis-i Ummsi'nin grlerini almak istemi, meclis ise Ermenistan'a ar bar artlar teklifi hususunda srar etmi ve istenen artlar Kazm Karabekir'e tebli olunarak Ermenistan'a teklif edilmi ise de Ermenistan bu artlar kabul etmediinden tekrar tarruza balanmtr. Meclis-i mezkur Ermenistan'a kar harekat- edide icrasna muvafakat eylemitir". Vakit

1920/12/03

Ohancanyann Tiflisteki ngiliz temsilcisi Albay Stokesa, ngilizlerin Trabzona bir karma yapmalarn nermesi. S. MMT, s. 226 Mazmanof idresindeki Ermenilerin, Gle'nin Topta ve Glpnar kylerinde Mslman erkekleri sngden geirerek, kadn ve ocuklar bombalayarak yaklak be yz kiiyi vahice katlettikleri, katlimdan ancak on bir kiinin kurtulabildii ve her iki ky tamamen yaklarak ellerine geirdikleri kz ve kadnlara tecvz ettikleri ve bir ok kadn beraberlerinde gtrdkleri; ayrca Hamolu kyne de saldrarak sekiz kiiyi ehit edip, hnelerin birounu atee verilerek szkonusu kylerden binlerce hayvan da aldklar. BOA. HR. SYS. 2878/61

1920/12/03

1920/12/04

Ermenilerin Sarkama bal on kyde giritikleri soykrmda bin dokuz yz yetmi bekiinin ldrld ve iki yz yetmi alt hnenin tahrip edildii. BOA. HR. SYS. 2878/63 Ermenilerin Zeytun karyesinde ahlinin mallarn gasb ile sekiz kiiyi ldrdkleri. BOA. HR. SYS. 2878/65 Kars'a bal Kosor, Arsenik, Ekitkom, Taht kyleri dahil yirmi drt kyn Ermeni saldrlarna maruz kald. BOA. HR. SYS. 2878/62

1920/12/04

1920/12/04

224

1920/12/05

Ermenilerin Gle'de bulunan btn kyleri yamalayarak eya ve hayvanlarn gasbettikleri, ayrca Hatemolu ve Himiskr kylerinde ikinci kez yaplan yamada da Hatemolu ky ahlisinin datlp, bazlarnn hapsedildii, yaklak iki bin ba ve yine Himiskr kynden de iki bin iki yz byk ve kk ba hayvann alnd, ky ahlisinin hapsedildii. BOA. HR. SYS. 2878/67 datlp, bazlarnn

1920/12/06

Ermenilerin Ruslarla beraber Gle'ye bal kylere saldrp Sipkor, Korevenk, lpenek, Himiskr ve Kzlkilise kylerinde yz elliden fazla Mslman katlettikleri, ayrca Harabealtunbulak, Karatavuk, Lalavargens kylerinde krk drt Mslman da boarak ldrdkleri, yre halknn ge balad, geride kalan mal ve eyalarnn talan edildii gibi evlerinin byk ksmnn yakld. BOA. HR. SYS. 2878/70

1920/12/07

Ermenilerin Karstan kaarken Kars'a tabi Belenky ahlisinden olan Malakan deirmenci stefan Semrin'den at, inek, un, arpa, ya, bal ve btn giyim eyalarn gasbettikleri. BOA. HR. SYS. 2878/72

1920/12/07

Kars'n Digor nahiyesine bal otuz sekiz kyde, Osmanl Devleti ekildikten sonra Ermenilerin yapt katlim ve yamann ayrntl dkmn gsteren defter. BOA. HR. SYS. 2878/71 Kars'tan firar eden Ermenilerin, Sarkam yolunda Malakan milletinden bir deirmencinin erzak ile on be aded kaz ve otuz aded tavuunu alarak oluk ocuunun tm eyasn gasbettikleri. BOA. HR. SYS. 2878/73

1920/12/07

1920/12/10

Ermenice Cagadamard gazetesinin, yeni mtarekenin 5 Aralk'ta katiyyet kazandn ve ayn tarihte askeri kuvvetlerin mtareke artlar gereince tayin edilen snrlara ekildiklerini ve Ermenilerin baz sava malzemelerini teslim etmee baladklarn yazmas. Vakit

225

1920/12/12

Ermenice gazetelerin, Kuva-y Millye ile Ermenistan arasnda sulh akdedildiini doruladklar, Yerkir gazetesinin, Batum'dan ald telgrafnmeye nazaran Kuva-y Millye ile sulh yapldn yazmas. Vakit

1920/12/12

Kuva-y Millye ile Ermenistan arasnda bar yaplmas iin Bolevik Hariciye Komiseri ierin tarafndan yaplan tavassut teklifine, Ankara Hkmeti'nin verdii cevabn suretini, Cagadamard gazetesinin, Erivan'da yaynlanan Ahadover gazetesinden naklen neretmesi. Vakit

1920/12/13

Ermenice Cagadamard gazetesinin, yeni kabinenin Kuva-y Millye ile grmeler henz devam ettii srada baa getiini ve Trklerin bar teklifini ar bularak kabul etmediini, hatta Trklerin 1914 senesi hudutlarna ekilmeleri iin ltimatom verdiini, Karabekir'in bu ltimatomu reddettiini, bu nedenle muharebenin tekrar balamasnn muhakkak olduunu yazd. Vakit

1920/12/13

Ermenistan'da Ohancanyan kabinesinin istifa etmesi, ondan sonra gelen Vratzian kabinesinin de devam edemedii, Ermenistan'da bir i sava kmamas iin Vratzian kabinesinin Bolevik htill Komitesi ile grmelere balamas ve Ermenistan'da yeni bir kabine teekkl etmesi. Vakit

1920/12/14

General Dro'nun, Erivan'da mukim Rus Bolevik Mmessili Legrand vastasyla, Delican'daki Boleviklerle temasa gemesi ve orada yeni bir kabine oluturulmas iin itilaf husule getirmesi, bu kabinede 4 bolevik aza bulunduu, nihayet yaplan anlama gereince Ermenistan Sovyet Cumhuriyeti'nin ilan edildii. Vakit; SRS. TKSDP, II, s. 35

1920/12/14

Gmr'de cereyan eden bar grmelerine Sovyet Rusya murahhaslarnn da katlmak istemesi, fakat bu istein Trk murahhaslar tarafndan kati surette reddedilmesi. Vakit

226

1920/12/14

Sarkam'n Karahamza nahiyesine bal on sekiz kyde Ermenilerin yaptklar katlimda be bin yz otuz yedi Mslman eitli ekillerde ehit ettikleri, bu esnada yzlerce hneyi yaktklar, byk ve kk ba hayvanlar, kymetli eya ve mcevherat, yzlerce ton zahire ve dier yiyecek maddelerini gasbettiklerine dir her kyn ihtiyar heyetleri tarafndan kaleme alnan defter. BOA. HR. SYS. 2878/68

1920/12/19

1920 senesi iinde Ermenilerce Bardz ve Kosor nahiyeleriyle kylerine uygulanan soykrmda; Kosor nahiyesine bal 38 kyn tamamnn yamalanmas sonucu binlerce hayvan ve nakit parann gasbedilip be yzden fazla insannda perakende ekilde katledildii, Topta, Kelbkor, Lavustan kylerinin de yaklarak alt yz nfsunun neredeyse tamam topluca katledildii, ayrca Trkiye'ye iltica etmek zere yola kan Kazman erafndan Bahri Bey ve arkadalarna alan atete iki yz kiinin ldrld. BOA. HR. HU. 2878/66

1920/12/23

General Osebyan'n emriyle Ermenilerin Haramivartan nahiyesine bal sekiz kyde yaptklar mezlim ve katlim neticesi yirmi bei kadn, onu ocuk olmak zere yz otuz sekiz kiinin feci ekilde katledildii; bin yedi yz elli sr, drt bin be yz elli koyun ve yz krk dokuz atn gasbedildii. BOA. HR. SYS. 2878/75

1920/12/2-3

Anadolu ile Ermenistan arasndaki bar antlamasnn Aralk'n 2'si ile 3' arasnda gece yarsnda Gmr'de imza edilmesi. Barn imzalanmas zerine Hariciye Komiseri Muhtar Bey'in, Byk Millet Meclisi'ne de bar artlaryla ilgili izahat vermesi. THDC, s. 308

1920/12/24

Gmr Barnn imzalanmas zerine Hariciye Komiseri Muhtar Beyin, Byk Millet Meclisi'ne bar artlaryla ilgili izahat vermesi. Vakit

227

1920/12/27

1918-1920 seneleri arasnda Nahcivan'n eril ve Saderek mntkalarnda Ermeniler tarafndan 56 kyde yaplan katliam ve yamada; 428 kii katl, 2.286 hne yaklp, 7.178 kiinin evsiz kald, 6.740 kiinin alk, plaklk ve hastalktan lp, 24 kadna tecvz edildii, Dereilyas mntkasnda ise 54 kyde Ermenilerin uygulad soykrmda 57.240 kiinin katledilip, 9.735 hnenin yaklm olduunu gsteren liste halindeki raporlar. BOA. HR. SYS. 2878/76

1921
1921/01/03 1921/01/03 Kafkasya Ahvli balkl yaz. Vakit Kars'a bal Zaruad ve civarndaki elli be kyde Ermenilerce gerekletirilen katlimda bin yirmi alt Mslmann ldrld. BOA. HR. SYS. 2878/57 Morgentau Geliyor balkl yaz. Vakit Ermeniler tarafndan Erivan mntkasndaki Mslmanlara yeniden mezlim uygulanmaya balanm olup Zengibasar mntkasndaki ulludemirci, Aabahtl, Hacilyas, Tomuzyiyen, ullumihmandar, Yukarbahtl kylerinde ahliden birok kiinin ldrld, hemen btn evlerin ve camilerin tahrip edildii, halkn nakit paralarnn zorla alnp, eyalarnn yamaland, kadnlara tecvz edildii ve zulme urayanlarn Osmanl Hkmeti'nden yardm istedii. BOA. HR. SYS. 2878/77 1921/01/13 1921/01/14 1921/01/15 1921/01/16 1921/01/27 Ermenistan'a Yeni Nota balkl yaz. Vakit Adana Ahvli balkl yaz. Vakit Ayntab'n Muhasaras balkl yaz. Vakit Ermenistan'n Yeni Ordusu balkl yaz. Vakit Ermenistan Ahvli Gittike Karyor balkl yaz. Vakit

1921/01/06 1921/01/13

228

1921/01/28

Katlima maruz kalan Nahcivan ve Idr civarndaki Bulakba, Nevruz, Uluhanl, Kamerli, Cilehan, eyhler, Koak, Fakirler, Alimehmed ve Hzrl kyleri ahlisinden bazlarnn Ermeni mezalimi ile ilgili ifadeleri. BOA. HR. SYS. 2878/79

1921/02/00 1921/02/03 1921/02/10

Aharonyan'a Suikast balkl yaz. Vakit Ermenistan'da Vaziyet balkl yaz. Vakit Erivan'da kurulan Bolevik rejiminin, Gmr Antlamas'na sert bir dille kar kmas, bu antlamann Ermenistan' Trklerin koruyuculuu altna getirdiini ileri srmesi, Bolevik Ermenistan'n Dileri Bakan Behzadyan'n, Byk Millet Meclisi ynetimi Diler Bakan vekili Ahmet Muhtar'a gnderdii yazda, Kemalist Trkiye'nin Gmr Antlamas'ndan vazgemesini istemesi. SRS. TKSDP, c. 2, s. 36

1921/02/10 1921/02/11

Ermenistan Ahvli balkl yaz. Vakit ierin'in Ankara Meclisine Muhtras ve Ermenilerin Canterbury Bapiskoposuna Mracaat balkl yaz. Vakit Eski ad slmkarakilisesi olan Cemil kynde Ermeniler tarafndan tahrib edilen 66 hnede bir gnde ldrlenlerle yamalanan mallarnn miktar; Mkz kynde de esir alndktan sonra 150 kadar erkek, kadn ve ocuun katledildii. BOA. HR. SYS. 2878/80

1921/02/12

1921/02/13 1921/02/6-7

Tanaksutyun Komitesinin mhas balkl yaz. Vakit Anteplilerin Fransz kuatmasn yararak ehirden kmak istemeleri, fakat bunda baarl olamadklar. Franszlarn 8 ubat'ta ehre tamamen hakim olduklar. THGC, s. 230- 240

1921/03/00 1921/03/01

Kilikya'nn Tahliyesi Hakknda Mzakerat balkl yaz. Vakit Konferans Sevr Muahedesi'nde Trkiye ve Ermenistan Alakadar Eden Maddelerin Tadili Hakknda Bilahare Karar Verecektir balkl yaz. Vakit

229

1921/03/03 1921/03/06 1921/03/09

Kilikya Hakknda Akdedilen tilafnme balkl yaz. Vakit Kilikya'da Mtareke ve Kars, Ardahan balkl yaz. Vakit Borcal Mslman ahlisinden alnan bir mektupta Bolevikler arasnda bulunan Ermenilerin Tiflis'de girdikleri kylerde zalimce hareketlerde bulunduklar, ahliyi ge zorladklar, halkn can ve mallarn koruyamad, Ermenilerin Borcal mntakasndaki Savukbulak, Ccekend, Karahisarl, Erhali ve dier kylerde oturan Mslman ahliye de saldrarak bir ounu katlettikleri. BOA. HR. SYS. 2878/82

1921/03/11

Ermeniler tarafndan Erivan'n Kzlkule kynde elli nfustan zellikle gen ve ocuklarn baltalarla ldrld, gzlerinin kzdrlm ilerle karld ve cesetlerinin kazanlarda yakld. BOA. HR. SYS. 2878/81

1921/03/16 1921/03/17 1921/03/18 1921/03/19 1921/03/20 1921/03/23 1921/04/10

Ermenistan Ahvli balkl yaz. Vakit TalaPaa 'nn ldrlmesi balkl yaz. Vakit Talat Paa balkl yaz. Vakit Ermeni Oca balkl yaz. Vakit Ermeniler Memnun Deil balkl yaz. Vakit Talat Paa'nn Katli Hakknda balkl yaz. Vakit Komnist Ermenilerin Karakilis civarndaki Mslman kylerinde bask ve katlima baladklar, imamlar dahil birok kiiyi habsettikleri. BOA. HR. SYS. 2878/87 Anadolu'daki Ermeniler balkl yaz. Vakit

1921/04/30

230

1921/04/30

Yerkir gazetesinin Anadolu'nun eitli yerlerinde bulunan Ermenilerin durumuyla ilgili olarak verdii bilgiler: "Ermenilere kar hassaten tazyikat icra olunmuyor. Ermeni mektebleri aktr. Lakin Ermeniler kendilerini tehlikede hissediyorlar. Bilakis btn Rum mektepleri kapal olup bunlara mahalli hkmetlerce el konulmutur". Vakit

1921/05/05 1921/05/05

Anadolu'da Ermeniler Rahat Yayorlar balkl yaz. Vakit Kars'tan gelen bir Amerikalnn, Anadolu'daki Ermenilerin durumuyla ilgili Jugovert gazetesine yapt aklamalar: "Bu uzak yerlerde Ermeniler ummyet zere rahat yayorlar. Muharebe zamannda Ermenilerden alnan esirlere de iyi muamele edilmektedir". Vakit

1921/05/07 1921/05/13 1921/05/15 1921/05/15

Ermeniler Anlamak stiyorlar balkl yaz. Vakit Ermenilere Hitap balkl yaz. Vakit Malta Mevkuflar balkl yaz. Vakit Samsun Ermenilerinin, Byk Millet Meclisi'ne hitaben bir telgraf ekip, Patrik Zaven Efendi ve dier Ermeni ileri gelenlerinin hareket tarzlarn eletirmeleri. Vakit

1921/05/30 1921/06/06

Kafkas Ahvli balkl yaz. Vakit Talat Paa'nn Ktili Alman Jrisi Tarafndan Beret Ettirildi balkl yaz. Vakit Fransz Babakan tarafndan Trklerle anlama yapmak zere Trk dostu Franklin Bouillon'un grevlendirildii. Ankara'ya gelen Franklin Bouillon'un, Trk devlet adamlaryla grmeye balad. BES, s. 427, 428 Zeytun klasnn 25. Alay tarafndan kuatld, hkmetin tekliflerinin Ermenilere bildirildii. THGC, s. 242, 243

1921/06/13

1921/06/27

231

1921/06/29

Asi Ermenilerin, kamaya balamalar. Yaplan takip sonucu bunlardan bir ounun ele geirilmesi, yakalanamayan pek az Ermeninin ise Kilis'e giderek Franszlara katld. THGC, s. 242, 243

1921/07/09

ttihad ve Terakki'nin Son Kongresi Hakknda Talat Paa'nn zahat ve Anadolu'daki Ermeniler balkl yazlar. Vakit

1921/07/31 1921/08/24

Anadolu Tanak Resasna Yardm Etmez balkl yaz. Vakit Behbud Han ehid Eden Ermeninin Muhakemesi balkl yaz, Tevhid-i Efkar Ermenistan Ahvli balkl yaz. Vakit Kazm Karabekir Paa ve Soviyet Ermenistan balkl yaz. Tevhid-i Efkar

1921/08/25 1921/08/25

1921/08/27 1921/09/01 1921/09/19 1921/09/28 1921/09/29 1921/10/06

Noradunkyan'n Muhtras balkl yaz. Tevhid-i Efkar Barsamyan Kimdir balkl yaz. Tevhid-i Efkar Mstakil Ermeni Yurdu Meselesi balkl yaz. Tevhid-i Efkar Mill Ermeni Oca Hakknda balkl yaz. Tevhid-i Efkar Anadolu Ermenilerinin Tebrii balkl yaz. Tevhid-i Efkar Katil Torlakyan'n Ceza-y Sezas damdr balkl yaz. Tevhid-i Efkar Malta'daki Vatandalarmzn Avdetleri Mnasebetiyle ve Torlakyan'n Mcrimiyet Karar balkl yazlar. Tevhid-i Efkar

1921/10/07

1921/10/10

Malta'daki Vatandalarn Avdeti Meselesi balkl yaz. Tevhid-i Efkar Kars Antlamas'nn imzaland. S. TSA, c. I, s. 39 Mill Ermeni Oca m balkl yaz. Tevhid-i Efkar Kars Muhedenmesinin Metni balkl yaz. Tevhid-i Efkar

1921/10/13 1921/10/17 1921/10/30

232

1921/11/01

Kars Muhedenmesinin Ehemmiyeti ve Ermeni serasna Gsterdiimiz efkat ve nsaniyet balkl yazlar. Tevhid-i Efkar

1921/11/20

Ferda gazetesinin, Adana ehrini terkeden Ermenilerin saysnn 49 000 atn yazmas. KE. KSAC, s. 252, 253 Pasinler kazas dahilindeki Mslman ahliden elli kiinin katledildii, Erzurum'a bal otuz dokuz kyde toplam bin yz sekiz hnenin yaklp tahrip edildii, bin iki yz on be kiinin ldrld, yz yetmi kimsesiz ocuun kaza dahilindeki eitli hayr kurumlarnda geimlerinin temin edildii. BOA. HR. SYS. 2878/90

1921/11/21

1921/11/22

1918 ylnda Ruslarn igal ettikleri Hns'tan ekilmelerinden sonra Ermenilerin blgedeki Mslman halka yaptklar mezalimin giderek artt. BOA. HR. SYS. 2878/91 Ermenilerin Tercan kazas ve civarnda yaptklar mezalimle ilgili olarak kylerde oturan ahlinin verdii bilgiler. BOA. HR. SYS. 2878/93 Ermeni Patriinin Vaington Konferansna Mracaat balkl yaz. Tevhid-i Efkar Said Halim Paa ehid Edildi balkl yaz. Tevhid-i Efkar Ermenistan'da Sovyet Hkmeti balkl yaz. Vakit Said Halim Paa'nn ehadeti Etrafnda balkl yaz. Tevhid-i Efkar Said Halim Paa; Katil Ermeni mi? Deil mi balkl yaz. Tevhid-i Efkar

1921/11/29

1921/12/03

1921/12/09 1921/12/10 1921/12/10

1921/12/15

1921/12/17 1921/12/25

Said Halim Paa balkl yaz. Tevhid-i Efkar Rusya'nn Bayburd'u igalinden ekilmesine kadar geen sre iinde Ermeni ve Rum etelerinin kadn, ocuk ayrmadan ev ve sokaklarda ele geirdikleri herkesi katlettikleri. BOA. HR. SYS. 2878/92

233

1921/12/25

Said Halim Paa'nn Katili Ermenidir balkl yaz. Tevhid-i Efkar

1921/12/28

Said Halim Paa (lm hakknda tafsilat) ve Avam Kamarasnda Trklerle Ermeniler Hakknda Beyanat balkl yazlar. Tevhid-i Efkar

1922
1922/03/05 1922/03/12 Paris'te Ermenilerin Hayalperverlii balkl yaz. Vakit Kars Antlamas'nn, Ermenistan ve Azerbaycan Hkmetleri tarafndan tasdik edildii, Grcistan tarafndan da bu hafta zarfnda tasdik edilecei. Vakit Ekalliyetlerin Mbadelesi Hakknda Bir tilaf balkl yaz. Vakit 1922/03/29 1922/04/04 1922/04/08 1922/04/12 1922/04/20 Ermeni Yurdu balkl yaz. Vakit Amerika ve Ermenistan balkl yaz. Vakit ngiltere ve Ermeniler balkl yaz. Vakit Noradunkyan Efendi balkl yaz. Vakit Bahaeddin akir ve Cemal Azmi Beylere Suikasd; Amerika Ermenilerinin Faaliyeti Hakknda Newyork Muhabirimizin Mektubu; Tanak Entrikalar balkl yazlar. Vakit Berlin Suikasd balkl yaz. Vakit Berlin Cinayeti Hakknda Tafsilat balkl yaz. Vakit Berlin Suikasdi Hakknda balkl yaz. Vakit Trkiye-Ermenistan ve Berlin Suikast balkl yazlar. Vakit Trkler ve Ermeniler (Noradunkyan Efendi'nin Mektubuna Cevap) balkl yaz. Vakit

1922/03/25

1922/04/21 1922/04/27 1922/04/28 1922/05/03 1922/05/04

234

1922/05/06

Amerika ark- Karib Heyeti azasndan Yavel ve rfekasnn Times gazetesinde yer alan beyanatlar ile ilgili olarak Dhiliye Vekaleti'nin aklamalar: "Anadolu'da bir insanlk vazifesi yapmaya gelen Amerikallar, Amerika hkmet ve milletinin hayr ve insaniyetperverliini nazarmzda tecelli ettirerek bizi medyun- kran ediyorsa da ilerinden Mister Yavel ve birka Trk dmannn Anadolu'da nifak iin altklar anlaldndan hkmete Anadolu arazisini terketmesi istenmitir. Bundan muber olarak Halep'e giden Mister Yavel ve bir arkada garazkarne sulamalarda bulunmutur". Vakit

1922/05/17 1922/05/19 1922/05/22

Ermenistan Muahedeta Riayet Edecektir balkl yaz. Vakit Anadolu Hrstiyanlarnn Vaziyeti Emindir balkl yaz. Vakit Amerika Muvenet Heyeti temsilcilerinin iddialarn de, Harput'ta olduunu

Hrstiyanlarn katliyle ilgili Washington'a bildirmeleri. Vakit 1922/05/22

aslsz

Ankara Hkmeti'nin, Amerikan Muvenet Heyeti reisinden bu iddialarla ilgili olarak Harput'ta tahkikat yapmasn rica etmesi, bu teklifi kabul eden reisin Harput'a gitmek zere hareket etmesi. Vakit

1922/05/24

6 Mays 1922 tarihli Times gazetesin de yaynlanan sulamalar gerekmi gibi deerlendiren ngilizlerin Anadolu'ya tahkikat heyetleri gnderebilmek iin harekete gemeleri. Bu mnasebetle Avam Kamaras'nda Mister Chamberlain'n, mttefiklere, Anadolu'ya bir heyet-i tahkikiyye gnderilmesi teklifinde bulunmas. Vakit

1922/05/24 1922/06/01

Dhiliye Vekaleti'nin Kati Bir Tekzibi balkl yaz. Vakit Anadolu Ermenilerinden Zaven Efendi'ye Cevap balkl yaz. Vakit

1922/06/04

Anadolu'daki Muhtelif Rum ve Ermeni Cemaatlerinin Binba Yavel'in snadatlarn Reddettii balkl yaz. Vakit

235

1922/06/04

Elaz, Malatya, Kastamonu, orum Ermeni ve Rum cemaatleri mutebern ve ruhnilerinin aklamalar; "Elaziz Amerikan ark-i Karib Muavenet Heyeti'nin Harput ubesi mdir-i sabk Yavel'in Hkmet-i Millye tarafndan Ermenilerin mtemd tazyik altnda bulundurulduklar ve ahiren bir ktle maruz kaldklar hakkndaki bedhhne neriyatn nefretle karlar, bu beyanatn klliyyen hilaf- hakikat olduunu btn cihana ilan ederiz". Vakit

1922/07/01 1922/07/10

Ermeni eteleri balkl yaz. Vakit regel ahlisinden olup Arpaaydan memleketlerine dnerken Ermenilerle karlaan yirmi sekiz nfus kadn, erkek ve ocuun feci bir surette katledildii ve Erzurumdan ekilmeye balayan Ermenilerin Arzuti kynde yz yirmi Mslman biraraya toplayarak hepsini kestikleri. BOA. HR. SYS. 2878/89

1922/07/25 1922/07/25 1922/07/26 1922/07/28 1922/07/29

Cemal Paa'nn Tiflis'te Ermeniler tarafndan ldrlmesi. Trkler ve Ermeniler balkl yaz. Vakit Cemal Paa balkl yaz. Vakit Cemal Paa'nn Katli aiyalar balkl yaz. Vakit llere Hrmet(Ahmet Emin Yalman'n Ba Yazs) ve Cemal Paa balkl yazlar. Vakit Cemal Paa'nn ehadeti balkl yaz balkl yaz. Vakit Bar grmelerinin Lozan'da balamas. KG. ED, s. 299 Lozan Konferans Birinci Komisyonu'nun aznlklar konusundaki genel oturumunda, Bakan Lord Curzon'un Ermeni sorununu da ortaya getirmesi ve Ermeniler iin Trk Asyas'nda bir toplanma yeri bulunmaldr demesi. KG. ED, s. 300

1922/07/30 1922/11/22 1922/12/12

236

1922/12/12

Lozan Konferans I. Komisyonunun aznlklar konusundaki genel oturumunda, Bakan Lord Curzon'un Kuzeydou vilyetlerinde veya Kilikya'da bir Ermeni toplanma merkezinin kurulmas teklifini, smet Paa'nn red etmesi. KG. ED, s. 300

1922/12/13

Lozan Konferans'nda smet Paa'nn, mteakip toplantda da tekrar sz alarak, "Ermeni yurdu iin Trk anayurdunda ayrlabilecek bir kar toprak bulunmadn, bugn Trkiye'de bulunan Ermenilerin Trk yurttalaryla tam bir anlama iinde geinerek alkan ve refah iinde bir hayat srdrmelerine hi bir engel olmadn" belirtmesi. KG. ED, s. 301

1922/12/15

Aznlklar alt komisyonunda Ermeni heyetinin dinlenmesi istekleri ve Trk temsilcisi Rza Nur Bey'in buna kar kmas. KG. ED, s. 301

1923
1923/02/02 Ermeni heyetinin bildiri yaynlayarak Lozan'dan ayrl. KG. ED, s. 305 Lozan Bar Antlamas'nda, Trk tezinin kabul edilerek, Ermenilerin hi bir ayrcalk kabul edilmeden, Trkiye'nin ayrlmaz bir btn eklinde, tam bir vatandalk hukuku ierisinde yaamalarnn salanmas. KG. ED, s. 298-305; EU. TEEM, s. 706-738

1923/07/24

237

KAYNAKLAR

AHMAD, Feroz, ttihatlktan Kemalizme, stanbul 1996 AKN, Sina, stanbul Hkmetleri ve Mill Mcadele, stanbul 1992 AKYZ, Yahya, Trk Kurtulu Sava ve Fransz Kamuoyu 1919-1922, Ankara 1988 Ariv Belgelerine Gre Kafkaslar'da ve Anadolu'da Ermeni Mezalimi, c. I. II, III, IV, Ankara 1995-1998, Babakanlk Devlet Arivleri Genel Mdrl Osmanl Arivi Daire Bakanl Yaynlar. Ati BAYUR, Yusuf Hikmet, Trk nklab Tarihi, c.I, ks. I, Ankara 1991, c. II, ks. I, III, Ankara 1991, c. III. ks. III, Ankara 1991 Belgelerle Ermeni Sorunu, Ankara 1992, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Ett Bakanl Askeri Tarih Yaynlar BLGE, Nejdet, "Sicil Kayd Inda Boazlyan Kaymakam Mehmed Kemal Bey'in Hayat, Tarih ncelemeleri Dergisi V, zmir 1990 Cenin AY, Abdulhalk "Mill Mcadelede Gaziantep", ahinbey Semineri Bildiri Kitab, Ankara 1988 ELK, Kemal, Mill Mcadele'de Adana ve Havalisi (1918-1922), stanbul 1993, Baslmam Doktora Tezi DEMREL, Muammer, Birinci Dnya Harbinde Erzurum ve evresinde Ermeni Hareketleri, stanbul 1993, Baslmam Doktora Tezi ENER, Kasm, ukurova Kurtulu Sava'nda Adana Cephesi, Ankara 1996 GENCER, Ali hsan, htilalci Ermenilerin Kaza htilal Tekilat Talimatnamesi, Tarih Enstits Dergisi, say: XIII, stanbul 1987 GKBLGN, Tayyib, Mill Mcadele Balarken, c.I, Ankara 1959, c.II, Ankara 1965, Trkiye Bankas Kltr Yaynlar

GRN, Kamuran, Ermeni Dosyas, stanbul 1983 HELMREICH, Paul C., Sevr Entrikalar, ev. erif Erol, stanbul 1996 kdam LTER, Erdal, Trkiye'de Sosyalist Ermeniler ve Silahlanma Faaliyetleri (1890-1923), stanbul 1995 ttihat-Terakki'nin Sorgulanmas ve Yarglanmas (1918-1919), Yay. Haz. Osman Selim Kocahanolu, stanbul 1988 KANSU, Aykut, 1908 Devrimi, stanbul 1995, letiim Yaynlar KASALAK, Kadir, Mill Mcadele'de Manda ve Himaye Meselesi, Ankara 1993 KOCATRK, Utkan, Kaynakal Atatrk Gnl, Ankara 1992 KURAT, Akdes Nimet, Trkiye ve Rusya, Ankara 1990 KK, Cevdet, Osmanl Diplomasisinde Ermeni Meselesinin Ortaya k (18781897), stanbul 1984 MAYEVSK, Van ve Bitlis Vilayetleri Askeri statistii, stanbul 1330 MEHMETEFENDOLU, Ahmet, Srgnden ntihara Dr. Reit Bey'in Hatralar, zmir 1992 OREL, inasi-YUCA, Sreyya, Ermenilerce Talat Paa'ya Atfedilen Telgraflarn Gerek Yz, Ankara 1983 Osmanl Belgelerinde Ermeniler(Katalog), Devlet Arivleri Genel Mdrl Osmanl Arivi Daire Bakanl, Osmanl Belgelerinde Ermeniler (Anonim)(1915-1920), Ankara 1994, Babakanlk Devlet Arivleri Genel Mdrl Osmanl Arivi Daire Bakanl Yaynlar. KE, Mim Kemal, Ermeni Sorunu, stanbul 1996 ZEL, Sabahattin, Mill Mcadelede Trabzon, Ankara 1991 ZTOPRAK, zzet, Trk ve Bat Kamuoyunda Mill Mcadele, Ankara 1989, TTK Basmevi Sabah

240

Senin Servet-i Fnun SONYEL, Salahi R., ngiliz Gizli Belgelerine Gre Adana'da Vuku Bulan Trk-Ermeni Olaylar, Ankara 1988 SONYEL, Salahi R., Tehcir ve "Krmlar" Konusunda, Ermeni Propagandas, Hristiyanlk Dnyasn Nasl Aldatt, Belleten, c. XLI, say: 161, Ankara 1977 SONYEL, Salahi R., Trk Kurtulu Sava ve D Politika I, Ankara 1987, Trk Kurtulu Sava ve D Politika II, Ankara 1991, TTK. Basmevi SOYSAL, smail Trkiye'nin Siyasal Andlamalar (1920-1945), Ankara 1983 Sz MR, Bilal, Brtsh Documents On Ottaman Armenians, volume 2, Ankara 1989 MR, Bilal, Osmanl Ermenileri, (Trkesi: inasi Orel), Ankara 1986 Tanin TANSEL, Selahattin, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar, c.I,II, III, IV, Ankara 1991, Mill Eitim Bakanl Yaynlar Tasvir-i Efkar (Tevhid-i Efkar, Yeni Tasvir-i Efkar) TUNAYA, Tark Zafer, Trkiye'de Siyasal Partiler, c. 3, stanbul 1989 Trk stiklal Harbi Dou Cephesi 1919-1921, c. III, Ankara 1965 Trk stiklal Harbi Gney Cephesi , IV. cilt, Ankara 1966 UAROL, Rfat, Siyasi Tarih, stanbul 1985 URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, stanbul 1987 Vakit(Muvakkit) YAVUZ, Bige, Kurtulu Sava Dneminde Trk-Fransz likileri 1919-1922, Ankara 1994 YILDIRIM, Hsamettin, Rus-Trk-Ermeni Mnasebetleri (1914-1918), Ankara 1990

241

NDEKS
Abbasaa mahallesi, Van 131 Abbasky 164 Abdlahad Nuri Bey, Sevkiyat Mdr 128 Abdlhamid II 41, 43, 61, 100 'e suikast 40 Abdlsamed Efendi, Dersaadef Mahkemesi azasndan 149 Abidin Paa 5 Abraham 113 Adana 8, 9, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 76, 87, 117, 119, 123, 125, 133, 143, 149, 151, 154, 157, 160, 176, 184, 187, 197, 198, 202, 205, 213, 217, 223, 225 Dvn- Harbi 63, 64, 67 Ermeni muhacirleri 151 Ermeni murahasal 57 facias 63, 68 hadise-i messifesi 57, 67, 74 Kuva-y Mrettibe Kumandanl 65 muhtacini 60 murahasa vekili 58 mfts 57 olaylar 59, 60 valilii 57 Valisi 53, 69, 71, 72, 80 vilyeti 57, 63 Adapazar 96, 97, 189, 198 Adapazarl 128 Adilcevaz 55, 136 Adliye 25, 47, 81, 82, 148, 149 Adliye Nazr 81 Adliye ve Mezhip Nezreti 50, 71, 73, 79, 80, 83, 84, 88, 97, 98, 140, 143, 144, 148, 150, 181 af 8 Bidayet Agan Efendi, Ermeni rahip 52 Agia Ermeni murahasa vekili 173 Agob Asayan, Ermeni muteberanndan 45 Agob Aod Efendi, Ermeni murahasa vekili 45 Agob Babikyan, Edirne mebusu 53, 65, 66, 67, 68 'n cenaze merasimi 68 Agob, Mara Mebusu 141 Agob Aroroni, stanbul Ermeni Patrii 59, 79, 82, 84, 85, 86, 90, 93, 94 Agob Boyacyan Efendi, eski Tekirda mebusu 126 Agob Gagayan, Adana Osmanl Bankas memurlarndan 125 Agob Karabetyan, Ermeni Patrii Horen Akyan'a suikast giriiminde bulunan 16, 17 Agobyan, New York'ta Osmanl Hkmeti aleyhinde propaganda yapan 12 Aakale kazas, Kars 10 Ababa 187 An istasyonunu 208 Aundr 197 Aviran karyesi 167 Azak 189 Ahalik-i Ulya karyesi 167 Aharonyan, Ermeni Heyet-i Murahhasas Reisi 178, 179, 193, 198, 213 Ahlkelek 137 Ahlat 136 Ahmed Rza Bey 56 Ahmet Emin Yalman, gazeteci 170, 220 Ahmet zzet Paa, Kafkas ordular grup komutan 134 Ahmet Muhtar, Diler Bakan vekili 214 Ahmet Ramiz Bey, Harbiye Nezreti maviri 147

Ajans Mill 208 Akbaba 189 Akakale 164, 165 Akakaleukuru 195 Akan 131 Akdamadeni 128 Akka 12 Akkoyun karyesi 168 Akku karyesi 165 Aknuni, Tanaksutyun cemiyeti szclerinden 45, 99 Akpnar 195, 196 Aksaray 113 Akehir 125, 128, 145 Akyol Camii 174 Alakilise karyesi 165, 169 Albayrak 118 Aleksander II Rus ar 6 Aleksander Hadisyan, Tiflis Belediye bakan 61, 170, 175, 198, 208 Aleksander, Rus eri, Ermeni mezalimiyle ilgili bilgi veren 136 Aleksandrapol 7, 137, 201, 206, 207, 208 Alemdar 173 Alfons, Aretolu, evinde bomba bulunan 126 Ali Dani Bey, Dhiliye Nazr 85 Ali Fevzi Paa, Erkan- Harb Mirlivas, Dvn- Harb bakan 160 Ali Fuat Paa 173 Ali Kemal, gazeteci 144 Ali Nazm, Mirliva, Dvn- Harb yesi 160 Ali Rza Bey, Urfa Mutasarrf: 191 Alman 59, 97, 135, 170 jrisi 216 misyonerleri 120 Almanya 93, 107, 120, 162 Alt Devlet bykelileri 6, 92 Altnc Ordu 160 Altunolu Artin, Ermeni komiteci 20 Amasya 20, 102, 163, 172 Amerika 9, 12, 14, 15, 16, 18, 20, 21, 24, 26, 28, 35, 60, 65, 67, 70, 72, 74, 76, 92, 111, 151, 152, 153, 154, 158, 159, 162, 163,

164, 168, 169, 170, 171, 173, 174, 175, 176, 178, 179, 181, 184, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 192, 194, 195, 196, 197, 198, 208, 218, 219 askeri 175 Bykelilii 12, 121, 158 Cumhurbakan 159 Ermenileri 151 Heyeti 164 ae Heyetinin Faaliyeti 163 kamuoyu 188 misyonerleri 26, 39, 58 Muavenet Heyetleri 191, 217 sefiri 121, 168 ark- Karib Heyeti 219 Tahkikat Komisyonu 169 vatandalar 36 vekaleti 176, 192 yardm heyeti 158, 208 Yksek Komiseri 186 Amerikallar 31, 178, 208, 219 Amerikan filosu komutanl 30 gazeteleri 24 heyetleri 113, 169, 171, 191 kamuoyu 178 konsolosu 121 mandas 171 muavenet heyeti 219 senatosu 194 ark-i Karib Muavenet Heyeti 220 uyruklular 30 Amerika'ya g 76 Anadolu 3, 5, 6, 9, 12, 28, 29, 30, 33, 36, 46, 49, 53, 55, 56, 77, 82, 84, 88, 89, 90, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 100, 102, 105, 106, 158, 163, 171, 173, 174, 186, 195, 196, 197, 212, 215, 216, 217, 219, 220, 223 demiryolu 163 Ermenileri 220 heyet-i slahiyesi 84 heyet-i teftiiyyesi 55 Hrstiyanlar 219

244

 slht komisyonu 84 slht 82, 90, 97, 98, 99 muhtacini 53 mfettii 33 imendferi ve rhtm kumpanyalar 46 ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliyyesi 173 vilyetleri 56, 106 vilyetlerinin slah 88 daki Hrstiyanlar 171 anarist yaynlar 23, 91 anasr anasr meselesi 137 mnasebat 170 - gayr- mslime 46, 75, 172 - gayr- mslime'nin askerlii 75 Anavatan Mdafileri Cemiyetis 6 anayasa 41 Andrn 39 Andon Rtuni, Ermeni komiteci 12 Anduk da, Mu 17 ndaki isyanclar 19 Ankara 13, 14, 15, 122, 123, 146, 147, 158, 159, 161, 162, 171, 173, 193, 199, 207, 214, 216, 223, 224, 225 Hkmeti 208, 211, 219 stinaf Ceza Mahkemesi 13, 15 mahkemesinin sona ermesi 13 Meclis-i Ummsi 209 Valilii 122 yarglamalar 14 Antalya 120, 190 Antranik 40, 111, 139, 145, 167 Anvers 31, 49 Aralk karyesi, Revan 168 Aram Efendi, Ayandan 124, 130 Arap 153, 155 Arapkir 22, 47 Araplar ky baskn 181 Ararat Topra, Ermenistan ve Ermeniler konulu konferans 16 Ararat 8, 13, 75

Aras 113, 165, 166, 169, 173, 190, 208 Aravelk 48, 53, 54, 82 Arazi meselesi 76, 81, 85, 88, 90, 91 Ardahan 109, 136, 137, 164, 168, 173, 200, 203, 214 Ardos karyesi 169 Armenak Haikyan, Bitlis komitesi azasndan 105 Armenekan Partisi 7, 8 Armudlu karyesi 165, 167 Arnavutky 162 Arnold, Binba 184 Arpaay 153, 220 Arpo, Mu'ta ldrlen Ermeninin katili 11 Arsenik ky 209 Arslan Bey, Kazman eski mutasarrf 168 Arak Paa etesi 152 Artin Bogezenyan, Ermeni mebus 141 Artin Efendi, Antalya Bidayet Mahkemesi azas 161 Artin Mesdiciyan, Dersaadet Mahkemesi azasndan 149 Artin aharbekyan, Ermeni murahhaslarndan 99 Artin Tomayan 26 Artin, stinaf Mahkemesi azasndan 144 Arzuti ky 220 Asaf Bey, Cebel-i Bereket eski mutasarrf 67, 68, 73 Asbua ky 195, 197 Aspares 9, 111 Asya'daki vilyetler 14 Aabahtl 213 Ahadavor 201, 208, 211 Akale nahiyesi 204 Atatrk 162, 163, 180, 183, 184, 186, 187, 189, 202, 224 Atina 9, 10, 12, 13, 19, 20, 21, 22, 24, 28, 29, 32, 36, 193, Ermeni komitesi 12, 24 Atkin, ngiliz-Ermeni Dernei sekreteri 35 Avam Kamaras 218, 219 stinaf Tanaksutyun

Patrikhnesi

245

Avasabyan Ohannes, Atina Hnak Komitesi mensubu 19 Avbadapir 17, 18 Avnik karyesi, Hizan kazas, Bitlis 131 Avnil kyleri 198 Avramaki, Temyiz Mahkemesi azasndan 144 Avrupa 12, 14, 28, 31, 88, 89, 92, 95, 96, 154, 159 basn 14 Ermeni komiteleri delegeleri 31 hkmetleri 92 mdahalesi 28 Avusturya 15 Avusturya-Macaristan bykelisi 93, 94 Avusturya-Macaristan sefarethanesi 92, 94 Avzan ky 11 Ayan Meclisi 41 Ayastefanos Antlamas 3 Aya 110, 111, 113 Aydn 133 Ayntap,(Antep) 110, 122, 127, 128, 130, 160, 174, 175, 180, 181, 213, 214 muhacirleri 110 Ayvalk tehciri 170 Azab karyesi 167 Azadamard Hac Hayk Tiryakyan, Tanaksutyun komitesi yesi 113 Azadamard 65, 69, 70, 72, 73, 76, 77, 78, 82, 83, 93, 95, 97, 102 Azaryan, Atina'daki Hnak komitesini tekrar kurmaya alan 21, 147 Azerbaycan 10, 111, 137, 180, 186, 190, 192, 194, 195, 198, 200, 218 aznlklar 52, 192, 220, 221 Aziz Efendi, Almanya kaan ttihat 162 Aziziye 126, 170 Azmi, Almanya kaan ttihat 141, 218

ve Ermeni Meselesi 13 Bae kazas 66 Badat 20, 114, 115 Balarba 47 Baha Bey, Adliye Nezreti Mezahib Mdr 182 Bahaeddin akir, Almanya kaan ttihat 141, 147, 218 Bahri Paa, Van eski valisi 34, 35 Bahri Bey, Kazman erafndan 34, 35, 212 Bakanlar Kurulu 202 Balfour Mister 188 Balkesir 129, 195 Balkgl 164 Balkpazar 42, 60 Ballk ky, nye 183 Bandrma 147, 195 Bandrma Balkesir Murahasal 195 Bardz 195, 204, 212 Bardizbanyan, tehcir edilen Ermenilerden 111 Bar konferans 161, 164 Bakomutanlk 108, 111, 120, 124, 134, 135 Baky karyesi 165, 167 Batum 16, 77, 117, 136, 137, 151, 164, 168, 173, 185, 193, 200, 206, 210 Antlamas 145, 206 ngiliz Komutanl 151 petrol fabrikas 16 Bayburd 37, 38, 39, 135, 147, 201, 202, 218 Bayezid 20, 131, 168 hududu 168 meydan 41, 161, 196 Beaconsfield, ngiltere'nin babakanlarndan 28 Bedrevans karyesi 167 Bedri Bey, Almanya kaan ttihat 141, 162 Bedros Hallayan, Ermeni mebus 103, 104 Behbud Han, Ermenilerce ldrlen Azerbaycan dileri bakan 216 Behzadyan, Bolevik Ermenistan'n Dileri Bakan 213 Bekir Sami Bey 202 eski ve Tevabii Ermeni

Bb- l 3, 4, 5, 29, 31, 32, 34, 40, 41, 48, 49, 50, 51, 57, 63, 66, 67, 68, 73, 76, 79, 81, 87, 89, 90, 91, 92, 93, 95, 97, 99, 100, 102, 146, 150, 182 Hukuk Mavirlii 162

246

Bekiraa Bl 153, 155 Belika 178 belediye hastahaneleri 44 belediye seimleri 42, 43, 44 Belenky 210 Bendivan 189 Beniard, Londra'da Hnak yaynn devam ettirmeye alan 23 Berlin Antlamas 3, 6, 22, 23, 24, 46, 48, 87, 99 'nn 61. maddesi 22 Berlin Suikasti 219 Bern Sefareti 128 Berugi aireti 166 Beikta Ermeni kabristan 45 Beinci ube 143, 189 beynelmilel komisyon 62 Beyolu Belediye Dairesi 44 Beyolu 42, 43, 44, 52, 60, 83, 116 Ermeni Kilisesi 42, 59, 84, 86, 87 Bezdian Morat, Mulu Papaz Parsih'i tehdit eden 30 Bilad- Selase 85 Bilecik 120, 154 Birecik 126 Kaymakaml 126 Birinci Dnya Sava 147 Birleik Cemiyeti'nin kurulmas, Ermenilerin 5 Bitlis 20, 22, 25, 29, 36, 37, 38, 86, 95, 96, 102, 105, 106, 107, 108, 109, 111, 112, 118, 120, 130, 131, 132, 202 Bodrum hapishanesi 71 Bogos Nubar Paa, Ermeni Murahhas Heyeti Reisi, Msr Ermenilerinden 87, 89, 99, 100, 103, 105, 155, 160, 169, 177, 178, 179, 185, 191, 193, 194, 196 Bogos, Tekfurdal, Mebus Agob Boyacyan'n yeeni 126 Boazlar 183 Boazlarn idaresi 188 Boazlyan 151, 156 Ermenilerinin tehciri 161 Bolevik rejimi 213

Bolevik ihtill komitesi 211 Bolevikler 134, 163, 206, 207, 211, 214 Bolu 198 Bomba hadisesi 40 Borcal 214 Bosfor 203 Boston 20, 22, 31, 32, 37 Bozku 164 Bremond, Albay, Adana Genel Valisi 161 Brest-Litowsk 135, 136, 139, 140 Antlamas 200 Bristol, Amiral, Amerika Yksek komiseri 186, 187 Brksel 31, 78 Bryce, Mr., ngiliz parlamenter 13 Budapete 32 Budapeti zemle 32 Bulakba 213 Bulakl karyesi 166 Bulank kazas 9, 131 bulac hastalklar 145 Bulgar Eksarhhanesi 80 Bulgar 41, 116 hastahanesi 119 Bulgaristan 10, 45, 86, 116, 134 Bursa 36, 84, 128 Bkre 7, 31 Byk Britanya Hkmeti 182 Byk Ermenistan 136 Byk Millet Meclisi 202, 207, 212, 214, 216 Bykarablar ky 187 Bykeliler konferans 94

Cagadamard 159, 176, 177, 179, 185, 197, 199, 200, 201, 205, 206, 207, 210, 211 Caltrop, Amiral 154 Canglyan, Kumkap gsterisi elebalarndan 8 Canik 118 Canterbury Bapiskoposu 214 Cavit, eski Maliye Nazr 81, 93

247

Cavlah kyleri 195 Cebel-i Bereket 65, 67, 68, 73, 119, 124 Celal Bey, eski Halep ve Konya valisi 147 Celal Bey, Adana Valisi 178 Cemal Azmi Bey, eski valilerden, yurt dna kaan ttihat 146, 151, 156 Cemal Bey (Paa), Adana Valisi 53, 69, 70, 72, 142, 220 Cemikyan Agob, Ermenilerce katledilen 20 Cemil ky 214 Cenevre 6, 7, 10 Ceride-i arkiyye 62 Cevad Bey, Adana eski valisi 66 Cevahirciyan Efendi, kaymakam 94, 140 Cevat Paa, Sadrazam 25 Chamberlain, Mister, ngiliz parlamenter 219 Chester 33 Chornicle 27 Cilehan 213 Cinis 204 Cizre 118, 124 Cizvit okulu 60 Clayton, ngiliz konsolos muavini 5 Clemencau, Msy 177 Corafya cemiyeti 25 Commerell, Edmond, Amiral 28, 30 Contemporary Review 19 Cucani 37 Culfa 163 Curzon, Lord 220, 221 Ccekend 214 Cyrus Hamlin, Robert Kolej eski mdr 37 piskopos, patrik

arsancak, arazi meselesi 76 atak 189 ay istasyonu 122, 125 ebeal 196 ernoroyof, Rus komutan 111 ldr 185, 187, 189 ierin, Bolevik Hariciye Komiseri 211, 214 ilingiryan Efendi, Kuds Patriklii Dersaadet vekili 51 orlu 148 orum 220 lpenek 202, 210 ukuroba mahallesi 179 rk karyesi 165, 167

Dagavaryan Efendi, Ermeni mebusu 53 dahili istikraz 137 Dhiliye 25, 89, 91, 93, 99, 102, 104, 148 mstear 146 nazr 61, 67, 72, 85, 86 Nezreti 25, 89, 91, 93, 102, 104, 108, 45, 46, 47, 51, 55, 57, 63, 82, 88, 92, 99, 110, 114, 120, 122, 123, 125, 133, 140, 142, 146, 151, 153, 154, 155, 156, 158, 161, 162, 172, 219, 220 Daily Mail 144 Daily News 15, 21 Daily Telegraph 161, 179, 182 Damadyan Mihran, Ermeni fesatlarndan 11, 9, 13, 27 Damat Ferit Paa 163 Danimarka 158, 162 Dani Bey, Dhiliye Nazr 86 Darbhane Baky karyesi 167 Dar'l-eytm 70, 129, 132

acor geidi 208 akmak ky 194 amah kyleri 189 anakkale 133 ankr 110, 111 anl Kilisesi 18 ara 23

Deba 70 Dedeaa 57 defterdar 146 Delican 206, 211 Delikanl aireti 18 Dere Kilisesi 17 Dereilyas mntkas 212

248

Derince liman 154 Dersaadet Dvn- Harb-i rfisi Hakknda Kararname 160 Dersaadet 48, 49, 51, 53, 62, 73, 106, 168, 198 Ermeni Patriklii 49, 62 Dersim ekiyas 115 Dervenk manastr 12 Destoolu Agob, Ermeni komiteci 17 Develi 108, 113 Deyri Zor 130 Digor nahiyesi 210 Dikran Agobyan, zmirli Ermeni komiteci 16 Dikran Barsamyan, Sivas mebusu 141, 216 Dikran Zaven Efendi, Sivas mebus aday 84 dini messeseler 57 Diran Kelekyan, ankr'ya srlen Ermeni 111 Diran Yerganyan 99 Dirik ky 11 Dirserkisyan Artin, Ermenilerce ldrlen 33 Dvn- Ali 140 Dvn- Harb 3, 35, 36, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 97, 112, 126, 127, 149, 150, 160, 176, 177 Bakanl 64 i rfi tekil edilmesi 149 heyeti 60, 67 tekil edilecei 38 Divanyolu 34 Divrii 54 Diyadin 164 Diyarbakr 21, 25, 36, 39, 94, 95, 96, 102, 103, 106, 112, 116, 117, 122, 125, 142, 174 dizanteri 123 Dou Anadolu 3, 4, 5, 85, 86, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 99, 100, 101, 106, 124, 203 slht 106 vilyetleri 85, 100 Dou Cephesi Komutanl 206 Dou ve Kuzey Anadolu vilyetleri 90 Doubayezt 169 Doni ky, Van: 21 Drdnc Ordu Kumandanl 120, 127

Drtyol 108, 109, 111, 124, 147, 148 Dro, General 211 Druak Ermeni Komitesi 38, 39, 62 Duma Meclisi 76 Dutak 131 Dvel-i Muazzama 92, 160, 190 Dyn- Ummye 115, 127, 185 Dzce 198 Echo de Paris 100, 191 Emi deresi 19 Emiyazin 10, 15, 31, 203 katogikosunun seimi 10 Emiyazin Katagikosluu 49, 53, 55, 56, 62, 75, 87 nun mracaat 87 Edirne 53, 68, 87, 94, 145, 148, 161 Edvar Simkiyan, Adana Osmanl Bankas memurlarndan 125 Edward Fox, Amerika Yardm Heyeti Kars mmessili 208 ekalliyetler 188 i himaye 188, 191, 192 in mbadelesi 218 Ekitkom 209 Elaz, 118, 220 Elazl Ermeniler 24 Elbistan 39 Elekirt 14, 131 Hudut Tabur Komutanl 106 Elimi karyesi 169 Ellice Ashmead Bartlett, ngiliz parlamenter 30, 33 Elviye-i Selase 173 Emir Bey, Mlkiye mfettii 144 Emniyet-i Ummye Mdiriyeti 144, 152 emval-i gayri menkule 143 emval-i menkule 143, 157 emval-i metruke 126 depolar 158 komisyonlar 117, 129 tasfiye komisyonlar 129 Encmen'i slm 24

249

 Cemiyeti 24, 30 End karyesi, Hizan kazas, Bitlis 131 Engertuyun htilal Komitesi 9 England and the Union 25, 33 Enver 45, 59, 108, 135, 136, 138, 141, 142, 162 Erbaa kazas 172 Ereli 125 Erendir ky, Suehri: 20 Ergemansur kyleri 204 Ergeni 195 Erhali 214 Erivan 6, 7, 137, 138, 140, 141, 145, 150, 182, 193, 199, 201, 205, 206, 211, 213, 214 Ermeni Cumhuriyeti 170, 182, 184 Erkan- Harbiyye 176 Erma manastr 7 Ermeni(ler) 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 178, 179, 180, 181, 182, 183, 184, 185, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 193, 194, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207, 208, 209, 212, 213, 215, 216, 217, 218, 220, 221, 223, 224, 225 Ermeni adaylar 104 ailelerinin sevk edilmemesi 122 alay 174 amele 129 anaristleri 20 anayasas 12

arazisi 175 asker kaa 112 askerleri 106, 205 basn 150 bavekili 194, 196 birlii taraftarlar 27 cemaati 30, 39, 44, 152 cemiyetleri 34, 138 cumhurbakanna suikast 175 Cumhuriyeti 180 eteleri 110, 116, 121, 130, 131, 132, 135, 136, 167, 168, 220 etelerinin tenkili 135 etelerinin yaptklar mezalim 121, 136 delegelerinin mill konferans 14 Dernei 15, 24, 26 despotu 52 ekiyas 7, 19, 20, 30, 39, 107, 134 eytam komisyonu 156 fedaileri 32, 151 felaketzedeleri 65 fesatlar 9, 29, 30, 32, 37, 38, 39, 48 frkalar 100 gazeteleri 47, 56, 72, 73, 75, 138, 197, 203 genel valisi 4 gnllleri 59, 151 heyet-i murahhasas, komisyonu 178, 179 heyeti 138, 140, 178 hkmeti 166, 169, 173, 204, slht 96, 97 ihtill federasyonu 8 ihtill komitesi 33, 36, 38 imparatorluu 159 istiklali 17 isyan 29, 118 ileri kitab 13 kafileleri 126 Katagikosluu 82 Katagikosluk ve Patriklii Nizamnmesi 132 propaganda

250

 katogikosu 14, 140 Katolik cemaati 83, 101, 102 Katolik heyeti 189 Katolik murahas 187 Katolik patrii 51, 57 Katolik Patrikhnesi Meclis-i Ummsi 70, 82, 83 Katolik Patrikhnesi 4, 76, 80, 82 krm 187 kilise heyetleri 46 kilisesi 6, 42, 50, 60, 64, 77, 78 komitecileri 36, 43 komiteleri 3, 7, 16, 17, 20, 28, 29, 110, 131, 184 konferans 179 kongresi 15 kuvvetleri 165, 166, 189, 203 lejyonu 197 matbuat 48, 86, 88 mebus ve ailelerinin ihra edilmemeleri 119 mebuslar 47, 52, 56, 85, 98, 99, 100, 103, 105, 139, 146 mektebleri 26, 107 memurlar 10 merkez komitesi 7 meselesi 29, 34, 88, 91, 92, 146, 170, 186, 193 meselesinin konferansta tedkiki 186 mezalimi 135, 136, 150 mezarlklar 45, 108 milisleri 167 milleti nizamnmesi 132 milleti 15, 41, 83, 98, 101, 146, 79 mill kongresi 182 mill meclisi 85, 90 Milliyetiler Dernei 23 muhacirleri 45, 48, 49, 56, 77, 92, 125, 140, 143, 145, 146, 147, 151, 152, 175, 194, 198, 202 muhacirlerinin dn 56 muhacirlerinin iadesi 138, 140 muhibleri cemiyet-i hayriyyesi 72

muhtalar 46, 47, 56 murahasal 159 murahasas 9, 60, , 71, 114 murahhas heyeti 146, 180, 187 murahhaslar 159 mutalebat 159 messesat- millsi 95 mfrezesi 165, 194 mfsitleri 10 namzedleri 104 oca 215 ordusu 203 papazlar 28 parti temsilcileri 104 partileri 88 Patrii, 3, 4, 7, 16, 17, 18, 43, 44, 46, 47, 49, 51, 53, 65, 67, 70, 71, 72, , 73, 74, 75, 76, 78, 83, 84, 85, 86, 87, 90, 93, 97, 98, 99, 105, 107, 145, 170, 172, 179, 180, 183, 185, 191, 195, 196 Patriinin beyanat 90 Patriinin istifas meselesi 71, 72, 75, 76, 77, 78, 79, 81, 86, 105 Patriinin muvasalat 159 Patriinin mracaat 88, 105 Patriinin seilmesine dair takrr 50 Patriiyle mlakat 105 patrik kaymakam 47, 49, 57, 59 Patrik Kaymakaml 44, 46, 47 Patrik vekili 42, 73, 74, 140, 163, 188 Patrik vekilinin beyanat 163 Patrikhnesi imtiyazatnn meriyyeti 143, 145 iade-i

Patrikhnesi meclis- ummsi 48, 49, 74, 78, 79, 80, 83, 86, 88, 89, 90, 94, 95, 96, 106, Patrikhnesi meclis-i cismnisi 82, 90 Patrikhnesi Meclis-i Muhteliti 78, 87, 146 Patrikhnesi murahhaslar 99 Patrikhnesi 41, 42, 44, 45, 48, 49, 52, 58, 67, 73, 74, 76, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 86, 87, 88, 89, 90, 94, 95, 96, 97, 99,

251

101, 102, 103, 104, 106, 140, 143, 145, 173, 181, 182 Patrikhnesinin takrri 98 Patriklii Nizamnmesi 139 Patriklii 49, 65, 111 piskoposluu 42 piyade kuvveti 166 Protestan cemaati 83, 95, 96 rahipler 139 ruhani reisleri 51 saldrlar 164 semineri personelinin eitimi 17 siyasi frkalar 99, 104 sorunu 23, 32 sosyalistleri 199 sosyalistlerin beyannamesi 86 soykrm iddialar 186 suikast komitesinin yakalanmas 12 enlikleri 16 talepleri 155 tehciri 163 tccar 11 vahetleri 136 vatanperverleri federasyonu 27 ve Rum muhacirleri 154 ve Rum patrikleri 43 ve Rum Uhuvvet Cemiyeti 43 vilyeti 4 yetimleri 132, 152, 154 yetimlerinin iaesi 132 yurdu 216, 218, 221 Ermenice 9, 17, 20, 26, 27, 35, 43, 46, 47, 48, 51, 54, 55, 63, 82, 95, 97, 137, 138, 177, 199, 201, 203, 206, 207, 208, 209, 210, 211 gazeteler 65, 88, 46, 47, 56, 75, 79, 84, 143, 178, 179, 188, 200, 201, 202, 204 ve intibahat 102 ve Trkler 15 Ermenilerde askerlik 55, 56, 75, 85 Ermenilere Askeri Talim Dersleri adl kitab 15 Ermenilerin Haklarn Koruma Dernei 24

Ermenilerin Kaza Talimatnamesi 11 Ermenilerin Mill Cemiyeti 174 miting meselesi 77 Ermenistan 10, 16, 140, 151, 162, 174, 175, 176, 182, 183, 184, 191, 192, 193, 199, 200, 201, 207, 209, 210, 216, 218, 219 Devleti 192

htilal

Tekilat

20, 26, 27, 137, 138, 165, 169, 170, 171, 177, 178, 179, 180, 185, 186, 188, 189, 194, 195, 196, 197, 202, 203, 204, 205, 211, 212, 213, 214,

139, 173, 181, 190, 198, 206, 215,

Cumhuriyeti 139, 151, 178, 182, 198 Hariciye nazrnn beyanat 139 hududu 191, 195, 197 hkmeti 139, 204, 205, 207 kabinesi 183 mandas 191, 192, 193, 194 mandaterlii 197 meclis-i mebusan 170 meselesi 188, 191 muhacirini 170 ordusuna 178, 200 tahdid-i hudud komisyonu 185 tekilini 190 vekalet-i idaresi 180 Erzin 67, 71 Erzincan 37, 38, 88, 111, 134, 135, 147, 157 bombalar 88 'n tahlisi 135 Erzincankaps 203 Erzurum 4, 5, 6, 7, 8, 14, 25, 29, 33, 35, 36, 38, 39, 42, 43, 44, 73, 74, 77, 96, 102, 104, 105, 106, 111, 112, 114, 115, 117, 126, 138, 141, 146, 157, 163, 164, 168, 169, 171, 172, 194, 199, 203, 204, 217, 220, 223 15. Alay Kumandan 199 Ermeni murahasahanesi 104 merkez komitesi 33 valilii 126 Esat Aa, Suehri'nde Ermenilerce katledilen 16

252

Eseyan Ermeni okulu 83 Eskiehir 122, 123, 154, 157 Estia 22 Eta 18 Everek Belediye Bakanl 173 Everett, Erzurum ngiliz konsolosu 5, 6 eytam mektebi 46 Ezbider ky, Suehri kazas 16 Ezine 113 Fahreddin Bey, Ermenilerce eyas gasbedilen 166 Faik Bey, Adana Tahkik Heyeti azasndan 66 Feke 187 Ferda 217 Ferdinand, Prens 10 Ferid Paa, Dhiliye Nazr 61 Ferid Paa, Sadrazam: 170 fesat cemiyeti 11 fesat dernei 7 Fethi Bey, Dhiliye Nazr 141, 142, 144 Feyzi Bey, Diyarbakr Mebusu 155 Figaro 35 Fisher, ngiltere Maarif Nazr 192 Flemenk 180 Fokan 10 Frankfurter Zeitung 23 Franklin Bouillon 216 Fransa 31, 32, 59, 158, 176, 177, 179, 190, 192, 197 Fransz 8, 29, 36, 59, 91, 93, 99, 148, 149, 160, 163, 174, 176, 179, 180, 181, 184, 185, 193, 214, 216, 223, 225 askeri kyafetli Ermeniler 163 askeri niformas 147 askeri 148 kuvvetleri 148 subaylar 147 Franszlar 151, 172, 173, 174, 175, 180, 181, 184, 186, 191, 193, 196, 214 Frederick Davis Green, Trk dman misyoner, Trkiye aleyhine kitap yazan 33 Fresco 22

Fuat Bey, Divaniye Mebusu 140 Gabriel Noradunkyan, Ermeni ileri gelenlerinden 9, 42, 49, 78, 177, 216, 218, 219 Gabriyelyan, Rahip, Osmanl Devleti aleyhine kitap karan 13, 22 Galata Ermeni Kilisesi 9, 76, 78, 88, 94 Galatasaray 52 Garzan kazas, Siirt 131 Gasbaryan Ohannes, Komitesinden19 gayr- mslim askerler 82 gayr- mslim mlteciler 163 gayr- mslim (ler), 61, 62, 69, 81, 159 gayr- mslimlerin askerlii 75, 100 Gazarof, Duma meclisi yesi 76 Gazi Muhtar Paa, Meclis-i Ayan reisi 85 Gelibolu 57 Gelikozan deresi 28, 37 Gemlik 155 Gence 148 Gen ane Komisyonu 33 Gen Trk Frkas 41 Gen Trk Osmanl Komitesi: 14 Gen Trkler 61 Komitesi 15 genel af 4, 42 genel mfetti 32 Genelkurmaybakanl 162 George Rol, gazeteci 27 Georges Buisson, Paris'te Trkler lehine konferans veren 29 Gerard, Mister, Amerika'nn Berlin eski sefiri 188 Gerek karyesi 167 Germik karyesi 165 Gerzlba da 199 Geyve kazas 134 Giers, Rusya'nn stanbul Bykelisi 91, 97 Girit 32, 36 Gladstone, ngiltere Babakan 25, 33 Globe 20, 21 Atina Hnak

253

Goen, Msy, Bykelisi 19

ngiltere'nin

stanbul

Hadik karyesi 169 Haik 20, 35, 39 Hakif nahiyesi, Hizan kazas, Bitlis 131 Hakimiyyet-i Milliyye 185 Hakkari 7 Hakk Bey, Sapancal: 169 Hakk Paa, Sadrazam 74, 76 Halep 3, 4, 62, 68, 102, 108, 110, 112, 116, 118, 121, 122, 123, 124, 125, 128, 129, 130, 141, 147, 153, 160, 219 menzil mfettilii 127 Halil Bey, ttihad ve Terakki mensubu 79 Halk Komiserler Konseyi (Sovnarkom) 134 Hama 123, 124, 125 Hamaml ky 208 Hamdi Bey, Muhacirin Mdr-i Ummsi: 153 Hamdi Paa, askeri komutan, Ermenilerce yaralanan 34 Hamid Bey, Aziziye Kaymakam 126 Hamid Efendi, Mersin eski belediye reisi 44 Hamidiye Alaylar 51, 55 Hamidiye ky 54 Hamolu ky: 209 Hamparsum, Hac Mustafa'y yaralayp kaan 23 Hamparsum Boyacyan, Ermeni komitecilerden 16, 22, 25, 45, 99 Hamparsum, Yozgatl, Ermenilerce ldrlen 33 Harabealtunbulak 210 Haralambos, Adliye Nezreti Umur- Hukukiye Mdr Muavini 144

Gouraud, Suriye ve Kilikya Yksek Komiseri, General 193 Gouverneur 151 Gkin ky 205 Glba 203 Gle 197, 202, 204, 209, 210 Gme ky 21 Grele 116 Gregoryen 5, 80 Gercin 187 gherile retimi 20 Glahmed 203 Glek 184 Glintab 165 Glnihal vapuru 152 Glpnar kyleri 209 Glyantepe karyesi 164, 165 Gmr 139, 198, 201, 206, 211, 212 Antlamas 212, 213 Gmhacky 11 Gney Amerika 67 Grbzler Mektebi 204 Grcistan 137, 175, 180, 194, 218 Hkmeti 200 Grckaps 203 Grcler 20, 36, 164, 183, 185 Grkez Humpar, Ermeni komiteci 17

Habab ky 21 Hac Adil Bey, Dhiliye Nazr 90, 91, 94, 155 Hac Mustafa, Sivas vergi memurlarndan 23 Hacilyas, Ermenilerce mezalim yaplan ky 213 Haador Bezzazyan, Tehcir srasnda Osmanl Bankasna para yatran 146 Haagiryan 20, 22 Haik 33 Hain 9, 21, 56, 58, 59, 60, 61, 111, 119, 178, 187, 206

Haramivartan nahiyesi 212 Harb kabinelerinin muhakemesi 142 Harb-i Umm 194 Harbiye 41, 51, 52, 65, 81, 82, 148 nazr 85 Nezreti 41, 51, 52, 65, 143, 147 tahsisat 142, 143 Harbord, General 170, 171, 172, 173, 190, 191, 192 Hareenko, Rus Mfettii 150 Hariciye Nazr 5, 196

254

Hariciye Nezreti 109, 145, 151, 161, 162, 185, 190 Harput 14, 48, 53, 72, 102, 106, 112, 200, 219, 220 Amerikan Koleji 171 Haruniye nahiyesi 120 Hasankala 130 Haskel, Miralay 169, 175, 191 Hassun Efendi, Ermeni Katolik Patrii 4, 6 hastahane inas 12 Hatemolu ky 210 Havza 162 Havzkara ky, nye 183 Haydar Bey, Mlkiye Mfettii: 129 Haydar Molla, Adliye Nazr 150 Haydarpaa 46, 110, 145 Haymana 122 Hayrenik 77 Hayri Efendi, eyhlislam 143 Hayri, Evkaf Nazr 91 Hayriye pazar 53 heyet-i slahiyye 89 heyet-i tahkikiyye 149 heyet-i Temsiliyye 184 Hezar deresi 21 Hnak 34 Hnak 7, 9, 10, 16, 19, 20, 22, 23, 24, 39, 59 komitesi 9, 19, 21, 22, 27, 54, 59, 196 Partisi 7, 10, 16, 22 Reforma Cemiyeti 84 Hnakist 18, 23, 27, 35, 47, 48, 54, 83, 90, 101 cemiyeti 47 frkas 54 Hns 217 Hns, Erzurum 131 Hrant Gercecyan, Ermeni Dernei Genel sekreteri 26 Hristiyanlar 12,15, 32, 33, 35, 37, 51, 56, 57, 86, 87, 112, 117, 159, 163, 171, 173, 185, 189, 219, 225 Hristiyan Ermenileri Savunma Komitesi 15 Hristiyanlarn askerlik meselesi 73

Hristiyanlar in alan Genler Dernei 32 Hrlakyan Efendi, Mara Mebusu 130 Hzrl kyleri 213 Hilmi Paa kabinesi 73 Himiskar kyleri 210 Hindistan 15 Hirit karyesi, Hizan kazas., Bitlis 131 Hizan kazas, Bitlis 131 Hocabey 10 Hoovanl 192 Hollanda 158, 162, 192 Horasan karyesi 169 Horen Akyan, Ermeni Patrii, giriimi 7, 16, 17, 18 Horen Bey 7 Horos karyesi, Hizan kazas, Bitlis 131 Hoy 26, 39 Hrasayan 92 Humus 123, 125 Hkmet-i Millye 220 Hrriyet ve tilaf Frkas 83, 84 Hseyin Cahid, Tanin'in bayazar 46, 61, 71, 86, 93, 95, 97, 98, 99, 155 Hseyin Hilmi Paa, Sadrazam 74 Hseyin Paa, Hamidiye Alaylar Kumandan 55 Hsn Bey, Mlkiye mfettii 144 suikast

Igrbgr karyesi 166 Idr 150, 164, 167, 169, 195, 196, 201, 203, 204, 205, 206, 208, 213 Issor 164 Issu 164 Islaca 119 slht 3, 4, 5, 29, 31, 36, 48, 56, 84, 86, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 95, 96, 100, 102 kararnamesi 40 komisyonu 92, 94 meselesi 86, 93, 95, 100 proram 4 projesi 5, 29, 32, 36, 95

255

Islahiye 181, 186

skenderun 143 slm ahlinin dar olduklar mezalim 159 slm fanatizmi 27

iae ve iskan masraflar 112 brahim Bey, Adliye Nazr 98, 189, 190 brail Ermenileri 24 ileri Bakanl 124 idare-i rfiyye 151 dare-i Vilyt Kanunu 92 ihtillci Ermeniler 11 kinci Dvn- Harb-i rfi 67 kinci Merutiyet 41 madiye 174 ncedere 195 ncilipnar 187 ngiliz 3, 5, 6, 8, 13, 14, 15, 16, 21, 23, 24, 25, 28, 29, 33, 34, 35, 38, 40, 59, 60, 88, 90, 91, 108, 141, 142, 143, 146, 155, 159, 161, 162, 164, 168, 173, 174, 185, 188, 195, 209, 219 basn 14, 25, 30, 150 Ermeni Dernei 13, 15, 16, 23, 24, 28, 29, 33, 35 genel karargah 169 kamuoyu 29 konsolosluu 40 ngiltere 3, 4, 5, 13, 23, 24, 28, 29, 30, 31, 32, 88, 90, 93, 100, 158, 161, 179, 184, 188, 192, 218 Fevkalade Komiserlii 161, 185 hkmeti 24 Kraliesi 100 nternational Democratic Club, Ermeni fesat kulb 16 intihbt ve anasr- gayr- mslime 101 intihbt ve Ermeniler 101, 102, 105 ran 7, 11, 19, 20, 26, 28, 29, 32, 38, 39, 110, 116 sa, Ermeni papaz 18 sfendiyar, Adana'da Ermenilerce ldrlen 56 shak avu, Mu'ta Ermenilerce ldrlen 11 skan- Aayir ve Muhacirin Mdiriyeti 117 skenderiye 20

slm kyleri 39 slm mahalleleri 34 slm ve Hristiyan din adamlar 51 slm(lar) 19, 22, 23, 24, 27, 30, 34, 35, 37, 38, 39, 42, 51, 53, 54, 58, 62, 66, 75, 78, 119, 127, 130, 131, 137, 156, 161, 180, 187, 189, 193 slmkarakilisesi 214 slmlarn imhas 153 smail Canpolat, Dhiliye Nazr 155 smail Hakk Bey, ura-y Devlet azasndan 127 smet Bey, Erkan- Harbiye Reisi 205, 221 spanya 158, 162 stanbul 54 stanbul 4, 5, 7, 10, 12, 14, 15, 16, 17, 21, 24, 26, 27, 30, 32, 34, 35, 36, 41, 42, 43, 44, 46, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 59, 60, 61, 63, 64, 70, 72, 75, 77, 78, 82, 85, 87, 91, 93, 94, 95, 96, 97, 102, 103, 104, 111, 119, 121, 128, 138, 139, 140, 141, 146, 147, 151, 152, 153, 156, 157, 158, 159, 169, 171, 172, 173, 176, 177, 178, 179, 180, 183, 186, 187, 188, 190, 191, 194, 196, 204, 207, 223, 224, 225 Amerika Elilii 12 Ermeni Patrii 96 Ermeni Patrikhnesi Ruhani Meclisi 7 Ermeni Patriklii 7, 17, 24, 27, 49, 94, 95 Ermenileri 178 Hkmeti 173, 197 kads 52 muhafzl 96 'daki byk devlet elileri 5 'daki itilaf heyeti 141 'un igali 188 stefan Semrin, Malakan deirmenci 210 stepan, Aroolu, Ermeni komiteci17 stikbal 171 stinaf savcl 26 sve 158, 162

256

svire 128 isyan hazrlklar 6 talya 93, 158, 179, 186, 188, 192, 194 Sefareti 109 talyan 35, 59, 178, 185, 190 tilaf devletleri 141, 150, 159, 160, 173, 183, 186, 187, 188 tilaf Devletleri Meclis-i Alisi 182 tilaf hkmetleri 163 ttihad ve Terakki Cemiyeti 41, 51, 52, 60, 64, 69, 74, 77, 79, 83, 84, 86, 98, 101, 102, 103, 141, 146, 150 ttihad Terakki Frkas 41, 51, 52, 79, 83, 86, 216 ttihad ve Terakki Frkas katib-i ummsi 103 ttihad ve Terakki Frkas merkez-i ummsi 103, 148 ttihatlar 163 n yarglanmalar 162, 163 zmir 41, 45, 62, 84, 88, 93, 102, 133, 141, 176, 185, 223, 224 Ermeni muteberan 45 zmirliyan Efendi, Matyos, stanbul Ermeni Patrii 10, 24, 27, 43, 49, 50, 51, 53, 55, 61, 62, 65 zmit 7, 51, 102, 118, 121, 122, 127, 154, 157, 158, 198 zzet Paa, Sadrazam 139 zzet Paa, Mir: 186 Kaaznuni 175 Kadky 34 Kadky Ermeni Kilisesi 55 Kadky 74 Kafkas Ahvli 216 Kafkas blgesi 183 cephesi 166, 199 cephesi Osmanl ordular 136, 147 Ermeni Cumhuriyeti 180 gazeteleri 200 Mslman ahlisi 166 Ordular Grup Komutan 134 ordusu 136 Kafkasya 28, 35, 40, 67, 75, 77, 136, 139, 168, 171, 175, 178, 192, 199, 207, 213 Kazman 137, 164, 165, 168, 190, 212 Kalaba karyesi 167 Kalabad karyesi 165 Kalafka ky, Yomra nahiyesi, Trabzon 132 Kalas 24 Kalecik 123 Kalender karyesi 167 Kalfayan Efendi, azasndan 45 Tanaksutyun komitesi

Kalost, Derekilisesi vaizi 17, 33 Jamanak 48, 50, 53, 64, 82, 86, 97, 98, 101, 105, 137, 146, 177 Jan Torosian, Venedik Mekitarist Okulu Mdr 28 Jandarma Genel Komutanl 124 Japon 185 Jarj, Doktor, Katolik, Tokat'ta Ermeni komitesi tarafndan ldrlen 21 Journal 197 Journal des Debats: 24, 70 Journal d'Orient 198, 200, 201 Jn Trk 72, 77, 81, 89, 90 Jugovert 177, 208, 215 Jugovert-Jamanak 200, 204 Kamer irinyan Efendi, Ermeni Patrikhnesi kap kethdas 63 Kamerli 213 Kamil Paa, Halep valisi, eski sadrazam 4, 85, 86, 87 Kanlkaya karyesi 165, 167 kanun layihas 101 kanun- esasi 41, 42, 46, 53, 77 Kara Kemal, ttihat ve Terakki Merkez-i Umm yesi 155 Karaba ky 8 Karabet, Merzifon Protestan cemaati reisi 32 Karabet Ardnyan, Rusuk fesatlarndan 10 Karabet Hogasyan, Sirkeci yatakl vagonlar mfettilerinden 128

257

Karabet Mgrd, Doktor, Leipzig'de kitap basan 15 Karaayr 195, 196 Karadeniz 20, 145, 184, 189, 193 Karadeniz Rumlar 172 Karahamza nahiyesi 211 Karahasan 204 Karahisar 76, 102, 118, 122, 123, 125, 128, 133 istasyonu 122 Karahisar- ark 76, 102 Karakilis 215 Karakilise, Ar 131, 163 Karakin Issakouli, kitap datm yapan 15 Karaky 131 Karaky istihkamat 199 Karakurt nahiyesi 167, 193 Karaman 125 Karaolu 196 Karasu, Hizan kazas merkezi, Bitlis 131 Karasu, Mebus 155 Karatavuk 210 Karaurgan 164 Karayan Efendi, Ermeni Patrikhnesi Meclis-i Cismnisi reisi 90 Karesi 113 Kargzyan, ankr'ya tehcir edilen 111 Kars 10, 35, 60, 109, 119, 136, 137, 138, 162, 164, 165, 166, 168, 173, 176, 189, 193, 194, 197, 198, 200, 201, 203, 205, 206, 207, 208, 209, 210, 213, 214, 215 Antlamas 217, 218 Kars kazas, Adana 60 Kartal 143 Kasbar, Ermeni komiteci 11 Kastamonu 111, 125, 162, 220 katliam 131, 164, 166, 168 Katolik 6, 21, 48, 51, 57, 70, 76, 80, 82, 83, 101, 102, 114, 118, 126, 129, 159, 184 Ermeni cemaati 48 Ermeniler 118 kilisesi 83 mebus 102

misyonerler 114 Patrii 6, 70 Patriklii 4, 57 Kayayan, Merzifon Amerikan retmenlerinden 13, 14, 15 Koleji

Kayseri 12, 20, 55, 58, 76, 102, 108, 114, 122, 134, 154, 155, 156, 177 vakas 55 Kazan karyesi 167 Kazm Karabekir 136, 162, 166, 199, 202, 203, 207, 209, 211, 216 Kazm Paa, Mir, Hususi Dvn- Harb Bakan 150 Kazm, Miralay 15. Alay Kumandanl'na tayin olunan 199 Kazmiri, Yzba, Ermeni mezalimiyle ilgili bilgi veren 136 Keeyor ky 205 Keiciyan Misak, Ermeni komiteci 12 Keiyurdu 185 Kegam Efendi, Mu mebusu 81 Kegork Ruscukliyan Efendi, Ermeni Patrii 7 Kelbkor 212 Keldn Patrikhnesi 80 Kemal Bey, Boazlyan kaymakam 156, 161, 223 Kemal Bey, topu Binbas: 173 Kemalciler 200 Kemalist Trkiye 214 Kemalistler 207 Kenan Paa, Mirliva, Dvn- Harb Heyeti Bakan 60 Kendifyan, Piskopos 185 Kerkk 20, 116 Keropeyan, ankr'ya srlen Ermeni 111 Keskin 123 Kbrs 24 Krbaian, Venedik Mekitarist okulu retmeni 28 Krkpnar 195, 196 Krehir 122 Kzlha 135 Kzlhamaml ky 165

258

Kzlkilise 165, 166, 205, 210 Rumlar 166 Kzlkule ky 214 Kzlarkale karyesi 169 Kilikya 4, 66, 154, 160, 173, 181, 187, 193, 197, 198, 199, 207, 214, 221 Katagikosluu 4 Kilis 122, 146, 181, 173, 216 kiliseler ve siyaset 77 Kimberley, Lord 29 Kiraztepe ky, nye 183 Kirkor Zohrab, Ermeni mebus 104 Koak 213 Kohisar 145 Komidas, ankr'ya srlen Ermeni 111 Komik karyesi 167 komite reisleri 112 komiteci Ermeniler 116 konsoloshaneler 57 Konya 110, 113, 122, 124, 125, 126, 129, 131, 133, 143, 145, 147, 154, 156, 157, 184 Kop 201 Korevenk 202, 210 Korsu[h] karyesi, Hakif kazas., Bitlis 131 Kosor 204, 208, 209, 212 Kotor 110 Kozan 58, 59, 65, 102, 119, 141, 186, 196 Kklk ky, nye 183 Krmyan, Emiyazin Katagikosu 10, 11, 20, 22, 26, 29 Kuds 43 Ermeni manastr 44 Ermeni Patrii 74 Ermeni Patriklii 169 Patrikhnesi meselesi 75 Patriklii Dersaadet vekili 51 Kulp kazas, Siirt 18, 131 Kulpik Glpik] karyesi, Hizan kazas., Bitlis 131 Kumkap 8, 9, 13, 14, 16, 34, 38, 50, 51, 94, 107, 145 nahiyesi, Hizan

Ermeni Patrikhnesi 34, 50, 63, 68, 74, 78 gsterisi 8, 9, 13, 14 Kurudere karyesi 164, 165 Kuva-y Millye 171, 172, 173, 203, 210, 211 Kk Asya 28, 175 Kkincesu ky 113, 114 Krt airetleri 18 Krt beyleri 47 Krt ve Ermeni tilaf 188 Krt ve Ermeniler adl kitap 31 Krtler 10, 14, 18, 19, 26, 31, 38, 47, 48, 94, 104, 114, 165, 167, 177, 186, 191, 205 Ktahya 123, 125, 133, 170, 174

La Turquie 71, 72, 90, 91 Lalavargens 210 Laledere 157 Lalolu 196 L'Armenie 7 Lavustan kyleri 212 Layard, Henry, Bykelisi 4 Lazistan 203 Le Epoca 22 Le Matin 35 Le Temps 35, 159, 161, 184, 190, 193 Legrand, Bolevik Erivan Mmessili, Komiser 205, 211 Leipzig 15 Lenin 134 Leon 19 Lepsius, Doktor, Alman misyoner 170 Levant Herald 96 Liberal Frkas 80, 83 Liege 15 Linch, Mr., gazetelerde Osmanl Devleti aleyhine yazs yaynlanan 22 Lisbik nahiyesi 204 Lloyd Autrichian irketi 16 Lloyd George 162, 184, 192 ngiltere'nin stanbul

259

Londra 8, 12, 13, 15, 16, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 28, 29, 30, 31, 33, 35, 72, 87, 89, 100, 108, 175, 177, 183, 184, 185, 187, 189, 191, 192 komitesi 23 Konferans 183, 185, 189 merkez komitesi 35 Lozan Bar Antlamas 221 Lozan Konferans 220, 221 Luc, Mister, Amerika Meclis-i Ayan Hariciye Encmeni Reisi 174 Lucie Tomayan 12 Lumina Nua 27 Lleburgaz 153

Mamahatun 136 Mama 187, 189 Mampre, Rahip, Ermenilerce ldrlen 33 Mamuretlaziz 29, 36, 96, 121, 123, 153, 162, 174 Amerika Konsolosluu 121 Manastr 41 Manchester 108 manda 188 mandaterlik 179 Mandelstam, Rusya'nn stanbul Bykelilii tercman 91, 92 Manok Sarrafyan, Adana Osmanl Bankas memurlarndan 125 Mantaof 16 Manuk Tatosyan, Ermeni htilal Komitesi Trabzon ubesi bakan 38 Manzume-i Efkar 43, 48, 51, 59, 62, 63, 84, 90 Mara 4, 34, 37, 38, 39, 62, 108, 110, 114, 126, 128, 129, 130, 133, 141, 172, 173, 174, 175, 179, 180, 181, 183, 184, 186 Jandarma komutan 38 katolikleri 129 Meclisi dare azas 37 Marblehead, Amerikan gemisi 36 Mardin mutasarrfl 131 Mardiros, tehcir edilen, fabrikasyla ilgili dava 176 Mardiros Muratyan 37 Mardiros Vasteyan, Ermeni komiteci 26 Marsilya 7, 15, 17, 20, 22, 31, 40, 65 Maslahat karyesi 169 Massachussets 22 Matyos nceyan Efendi, murahasas 62, 84, 88, 93 Matin 64, 160 Matyos Nalbantyan, Kozan Mebusu 141 Mazhar Bey, Bitlis eski valisi, Ohrili 144 Mazlumyan, Einli, komiteci Ermeni 16 Mazmanof, Mslman erkekleri Ermenilerin banda bulunan 209 Mebuslar Meclisi dare Azal 79 ldren zmir Ermeni

Maarif 81 Maarra 121 Mabeyn 5 Macar 36 Maka 131, 164 Mahalleba 203 Mahmud Bey, Zilan Aireti Reisi 165 Mahmud Hayret Paa, Ferik, Dvn- Harb-i rfi Bakan 149 Mahmud Hayret Paa Dvn- Harbi 157 Mahmudi kazas 30, 39 Mahmut evket Paa, Harbiye Nazr 85 Mak Ando, General 160 Makedonyallar 25 Maksat adnda bir nizamnme 9 Maksutzade Simon, Ermeni Patrikhnesi Cismni Reisi, kendisine suikast yaplan 17 mal sandklar 126 Malakan 195, 210 Malatya 72, 160, 220 Malazgird 131 Maliye Hazinesi 147, 149, 150 Maliye Nezreti 68, 110, 129, 181 Maliye ve Mlkiye memurlar 115 Malkara 94, 148 Malta 163, 195, 200, 215, 217 Malta menfileri 170

Mateos Zaryan, Ermeni zenginlerinden 49

260

Meclis-i Ayan 85 Meclis-i Mebusan 47, 48, 50, 52, 59, 72, 85, 97, 100, 137, 138, 141, 142, 144, 146, 150 bakanl 68 seimleri 42, 51, 53, 83, 97, 101 Meclis-i Muhtelit 77, 78, 79, 101 Meclis-i Umm 74, 78, 79, 80, 88, 105 Meclis-i Vkela 50, 66, 67, 68, 69, 71, 73, 80, 86, 112, 145, 147, 148, 149, 153, 176 Medetyan, Erzurum mebusu 141 Mehmed olu Haydar, Cavlak kyl 176 Mekitarist okulu 28 Melkonolu Kirop, Ermeni komiteci 17 Men 121 Menevrt karyesi 167 Merdenik 201 Merges, Ermeni Katolik Ruhani reisi 173 Mersin 40, 44, 57, 58, 59, 63, 65, 107, 148 Merzifon 12, 13, 19, 32, 54 Amerikan Koleji 12 isyan 13 Mescidli ky, Zaruad: 164, 165, 205 Meskene 130 Meskufuant 37 Mesrob Efendi, Patrik vekili 149, 154 Meak 6 Merutiyet 42, 49, 74, 84 Merutiyet Demokrat Cemiyeti 83 Merutiyet-i Osmaniye Kulb 42 Meveret 118 mezalim 130, 131, 164, 166, 167, 168, 169 Mezraa-i End yaylas, Hizan kazas, Bitlis 131 Mgrd, Ermeni komiteci 7, 22 Mgrd Portakalyan, karan 7, 8 Armenia gazetesini

milis eteleri 181 Millerand, Msy 191, 192 Milletler Cemiyeti 160, 192 katiplii 193 meclisi 192 Mill aireti 155 Mill Ermeni Oca 216, 217 mill harekat 171 mill kuvvetler 205, 206, 207 Mill Meclis 48 Mill Savunma Bakanl 124, 128, 169 millciler 201, 202, 203, 204, 208 Millyeti Kadnlar Cemiyeti 3 Minas eras, Ermeni muteberanndan 45 Misak Makaryan, Beyolu Bidayet mahkemesi azasndan 149 Misak Vaksiyan, Ermeni komiteci 12 Misak- Mill 180 misyonerler 28, 33, 138, 175 Miah kyleri 197 Mithat kr Bey, ttihad ve Terakki umm katibi 98, 102, 103, 155 Mme Tomayan 15 Moiz Zeki, Beyolu Bidayet Mahkemesi azasndan 149 Mondros Mtarekesi 141, 146 Moniteur 177 moratoryum 73 Morgentau, Amerika'nn stanbul bykelisi 176, 213 Morning Advertiser 23 Morning Post 182 Moruk, Ermeni komitesi elebalarndan 16 Moskof enaatlerinden feci levhalar 118 Moskova 20, 135, 202 Moskova Tp Fakltesi 135 Moskovisniyade Dmoi 26 Mkz ky 214 Muammer Bey, Sivas Valisi: 121 Mudanya 152, 225 muhaceret 44 muhacir sevki 114, 152

Mgrd Ttncyan, Ermenilerce ldrlen 32 Msr 13, 20, 24, 36, 60, 87 Ermeni komitesi 24 hidivi 13 postas 24 Midyat 118

261

Muhacirin Mdriyet-i Ummyesi 155 muhacirin tahsisat 112, 121, 129, 133, 161 muhacirler 44, 48, 124, 138, 140, 145, 148, 152, 154, 166 muhacirlerin iadesi 146, 147 Muharrem Efendi, Zor Telgraf Mdr: 163 Muhtar Bey, Hariciye Komiseri 212 Muhtar Paa 85, 86 Muradyan 27 Muradyan basmevi, Atina'da 9 Murata, Bilecik civarnda 120 Musa Kazm Efendi 143 Museviler 41 Mustafa Bey, Bitlis Valisi 106 Mustafa Fevzi Efendi, Komisyonu Reisi 84 Anadolu Islht

mntehib-i sani 52 Mrsel Selim Bey, ttihat ve Terakki yesi 53 Mslman 24, 27, 33, 34, 36, 37, 38, 39, 41, 42, 56, 57, 60, 62, 63, 64, 66, 69, 109, 112, 114, 116, 117, 120, 123, 128, 129, 130, 131, 133, 134, 137, 138, 141, 142, 145, 148, 150, 154, 159, 160, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 172, 173, 174, 176, 178, 180, 183, 186, 187, 188, 190, 192, 197, 198, 202, 203, 204, 205, 209, 210, 211, 213, 214, 215, 217, 220 mttefik devletler 190

Naci Bey, ttihat ve Terakki murahhas 77, 81, 94 Nahcvan 141, 164, 166, 168, 212, 213 Nahivan Ermeni komitesi 8 Nahkian, Amerika'da kitap datan 15 Nallhan 122 Namervan 164 Nardiban 204 Nargileciyan, ankr'ya srgn edilen 111 Narlkap Kilisesi 8 Narman 124 Nasturiler: 174 Nazar Aa, Erzurum olaylarna karan 14 Nazar Bey, Ermeni komiteci 9 Nazarbekyan, Hnak Komitesi reisi 10, 23 Nazarbetianz 23 Nazm Paa, Zabtiye Nazr 27 Nazm, Doktor, yurt ttihatlardan 162, 141 Nebi Aa 167 Nerses Varjebedyan, stanbul Ermeni patrii 3, 4, 7 Nersis, Sasun'a giden Ermeni murahasa 9 Nevruz 213 New York 8, 12, 14, 15, 18, 20, 22, 23, 76 New York Herald 178 Newberry, Amerikan sefareti Bakatibi 12 Newyork Herald 178, 192 Newyork Times 175 dna kaan

Mustafa Kemal 172, 173, 176, 184, 188, 194, 196, 199, 203, 204, 205, 207, 209 Mustafa Paa, Dvn- Harb yesi 160 Mustafa Paa, Mirliva, Sleymaniyeli: 149 Mustafa Zihni Paa, Adana valisi 68 Musul 111, 112, 115, 116, 122, 123, 130, 133, 149, 174 Valilii 125 Musun nahiyesi 167 Mu 9, 11, 13, 18, 19, 22, 26, 33, 37, 38, 56, 81, 102, 104, 105, 107, 109, 120, 161 murahasahanesi 105 Mueg, Adana olaylarnn tevikisi, Ermeni murahasa: 64, 66, 69 muzr Ermeniler 116 muzr ehas 112 evrak 9, 17 Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti 183 ubeleri 180 mdde-i umm 162 mfetti-i ummler 91, 105, 106 Mks 131 mlkiye ceza kanunu 64 mlkiye mfettileri 92 Mnir Bey, Rum ve Ermenilerin geri dn ilemlerini inceleyen 162

262

Nicolos Hoff, Dou Anadolu'ya tayin olunan mfetti 106 Nide 123 Nihat, Mahkeme-i Temyiz Ba Mdde-i Ummlii Ba Muavini 149 nihilist 6, 23 Nikolayef, Yunan uyruklu Ermeni 32 Nikolo, stanbul doktorlarndan 119 Niksar 118 nisbi temsil 52, 99, 101 Nian Garabedyan, Partisi'nin reisi 16 Nitti 192, 194 Niyazi Bey, Kolaas 40, 59 nizamiye mahkemeleri 174 Norin 164 Nouvelle Press 13 Novia Vremia 23, 93 Novoselim 195, 196, 201 Novoselim Malakan ky 195 Nurs karyesi, Hizan kazas, Bitlis 131 Nuryan Efendi, Galata bakanlna seilen 9 Nusaybin 126 Ermeni Kilisesi Amerika'da Hnak Bulgar Hastanesi

Ordubat 145 Organ de: 21 Orhangazi 152 Orient News 206, 207 Ormanyan Efendi, eski Ermeni Patrii 44, 46, 52, 76, 87 Osebyan, General 193, 212 Osep Agobyan, Ermeni komiteci 16 Oskanyan, New York'ta Osmanl Devleti aleyhine propaganda yapan 12 Osman Aa, Giresun Mutasarrf :199, 202 Osman Bey, Yzba 173 Osmanck 11 Osmanischer Lloyd 57, 72, 73, 75, 81, 138 Osmaniye 42, 119, 123 Osmanl 3, 4, 5, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 18, 20, 26, 30, 38, 39, 41, 44, 50, 63, 64, 65, 71, 72, 93, 100, 109, 137, 140, 148, 160, 163, 165, 166, 167, 175, 176, 184, 205, 223, 224 Bankas 18, 40, 125, 146 birlii 52 bykelilii 77 bykelisi 87 delegeleri 3 Devleti 5, 13, 22, 23, 30, 28, 36, 95, 101, 137, 176, 193, 210

Odesa 26 Odielidze, Rus generali 135, 136, 147 Ohancanyan, Bavekil, Ermenistan Dileri Bakan 196, 199, 205, 209, 211 Ohancanyan kabinesinin istifas 211 Ohannes, Agob Babikyan'n biraderi 68 Ohannes, Adana'da iki Mslman ldren 56 Ohannes Tokatlyan, Paris'de yaynlanan Eta gazetesinde Trkler lehine makale yazan 18 Ohannes.Efendi, Ermeni Patrik Kaymakam 57 Oltu 164, 168, 169, 197, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 208 Olur 204 Onikinci Kolordu Komutanl 171 Onnik hsan, zmir Mebusu 141 Ordu 40, 57, 106, 107, 116, 118, 135, 203

d temsilcilikleri 35 Ermenileri 24, 44, 107, 108 Ermenilerinin vatanperverlii 107 esirleri 109 hakimleri 15 Hkmeti 12, 22, 23, 24, 25, 27, 28, 29, 33, 35, 36, 43, 59, 61, 63, 70, 72, 74, 84, 88, 89, 90, 92, 93, 100, 106, 128, 137, 155, 159, 181, 182, 184, 213 idari ynetimi 151 mparatorluu 28, 171 kavmi 41 kuvvetleri 148 matbuat 185 Mebuslar Meclisi 180 memleketi 184 ordusu 23, 106, 107, 109, 150

263

 Ordusu Bakumandanl 109 politikas 33 snr 165 subaylar 42 tebaas 91, 185 Ticaret Odas 62 lkesi 4, 11, 14, 18, 27, 30, 36, 42, 65, 75, 118 vilyetleri 25, 29 -ngiliz Cemiyeti 142 -Rus mtarekesi 135 Otaky 165 Otveren 165

Pa, Rus kadn, Ermeni mezalimiyle ilgili bilgi veren 136 Patriin istifas 71, 73, 74, 79 Patrik Kaymakaml 44, 46, 47, 79, 97 Patrikhne 34, 44, 46, 47, 49, 50, 52, 58, 63, 67, 73, 77, 84, 90, 97, 98, 99, 100, 103, 104, 143, 153, 182, 193, 207 Kilisesi 50, 94 Meclis-i Muhteliti 71 nizamnmesi 143 Patrikhneler 81, 101, 174 in talepleri 81 Patris 43 Payas 148 Pazarky 36 Pera Rumlar 50 Pernos 164 Persor 204 Perembe 116 Pertos ky 107 Petersburg 87, 93 Picot 176 Pikola 21 Pilomori ky 192 Pitt, Mister, Amerika yardm heyetinden 160 Polis Mdriyet-i Ummyesi 152, 153 Polis mdr 146 Pontus 172 Post 25 Pozant 133, 145, 150, 184, 160 Pozat karyesi 165 Press 21 Protestan cemaati 32, 96 Protestan Ermeniler 119 Protestan retmenleri 37 Puzantiyon 46, 51, 54, 55, 56, 91, 95, 100, 101, 102, 104, 138

ksz yurtlar 129 rfi idare 35, 38 mahkemeleri 148

Padiah 4, 5, 8, 28, 29, 30, 32, 51, 59, 62, 63, 70, 144, 147, 149, 183 Pallaviini, Avusturya-Macaristan'n stanbul Bykelisi 94 Palu kazas 21 Panar 101 Pan-Trkizm 200 Papa ve Ermeni meselesi 182 Papazyan, Ermeni komiteci 23, 27 Papazyan, fotoraf 119 Paris 18, 24, 28, 29, 30, 31, 50, 54, 60, 61, 62, 87, 93, 177, 178, 179, 180, 182, 183, 185, 187, 190, 195, 196, 198, 218 Bar Konferans 157, 159, 180 Osmanl Sefareti 61, 62 Paris-Journal 54 Parsih, Mulu papaz, Ermenilerce tehdit edilen 30 Pasin 165 Pasinler 131, 164 Pasdrmacyan Efendi, Erzurum Mebusu 77, 78, 79, 104, 105 Ermeni

Querette, Eyalet-i arkyye Fransz General 180

Kumandan,

264

 gazeteler 206 Rafael Pakarat, Hnak komitecisi 10 Rahmi, zmir Valisi 155 Rakka 127, 130 Ramgavaryan Frkas 77 Rawlinson, Kaymakam, ngiliz Mmessili 164, 168, 169 Raygs, Mister, Mdr 171 Harput Amerikan Koleji Rumeli 40 Rumeli askerleri 58, 60 Rus 3, 5, 6, 7, 8, 21, 28, 29, 75, 77, 91, 92, 111, 112, 114, 131, 134, 135, 136, 175, 193, 204, 205, 225 ar 3, 54 donanmas 134 istilas 132 igali 131 Kafkas Ordular Grubu 147 muhaciri 194 ve Ermeni eteleri 132 Rusa 205 Rusuk 10, 25, 26, 35 Ermeni komitesi 15, 32 Rus-Ermeni komitesi 100 Ruslar 19, 23, 88, 106, 107, 109, 110, 121, 130, 131, 132, 134, 135, 210, 217 n mezalimi 132 Rusya 3, 9, 14, 15, 18, 19, 20, 26, 29, 30, 31, 32, 44, 45, 60, 62, 77, 84, 88, 90, 91, 93, 97, 98, 99, 101, 105, 106, 134, 139, 160, 183, 190, 197, 198, 204, 205, 218, 224 hkmeti 7 resa-y ruhaniye ittihad 80

Recep Ferdi Bey, Miralay, Dvn- Harb yesi 160 Redif askerleri 60 Reji idareleri 127 Reji kolcusu 36 Remzi Bey, Padiah yaveri 59 Resne 40 Reslayn 126 Reit Bey, Doktor, Diyarbakr eski valisi 142, 153, 154, 157 Reuter 28, 30, 182, 187 Revan 168, 169, 173 Rza Nur Bey, Lozan Konferans'ndaki Trk temsilcilerinden 221 Rza Tevfik Bey, Doktor 59 Rize 147, 193 Robert De Caix, Fransz heyeti bakan 193 Robert Kolej 37, 158 Roma 6, 14, 35, 178 gazeteleri 193 Romanya 10, 15, 27, 35 gazeteleri 10 Rostof 29 Ruhani merkezler 86 Rum Patrii 73 Rum Patrikhnesi 43, 48, 51, 87 ve Ermeni muhacirler 153, 187 (lar) 38, 41, 42, 43, 48, 50, 51, 52, 66, 71, 73, 80, 83, 85, 115, 119, 128, 138, 139, 142, 143, 150, 151, 153, 154, 155, 157, 158, 160, 161, 162, 164, 165, 169, 170, 171, 172, 174, 176, 180, 183, 187, 215, 218, 220 Rumca 24, 43

Saadetyan, piskopos 42 Sabagyan Efendi, Ermeni Katolik Patrii, grevden alnmas 70 Sabit Bey, eski valilerden 151 Sadaret 49, 50, 58, 63, 69, 70, 89, 90, 98, 156, 181 Saderek 212 Sadrazam 25, 29, 56, 74, 76, 88, 92, 137 Said Halim Paa, Sadrazam 92, 140, 143, 144, 217, 218 Said Paa, Sadrazam: 5, 29, 85 Salmas kasabas 8, 39 Samatya 38 Samsun 65, 162, 216 Samuel Mamasyan, Ermeni komiteci 16

265

San Remo 191, 194 Konferans 192, 193 Sanamer karyesi 169 sanayi mektebi 46 Sanemolu [Sinemolu] 197 Santik ogozcyan, Yozgatl 120 Sarafyan, Amerika'da Osmanl Devleti aleyhine propaganda yapan 12 Sarkam 147, 162, 164, 165, 166, 167, 169, 193, 201, 202, 203, 204, 209, 210, 211 Sarraf Hamparsum, Ermeni komitesi adna para toplayan 36 Sasun 9, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 30, 32, 33, 36, 40, 104, 131 Savukbulak 214 Scottish Leader 15 seim kanunu 99 seim enlikleri 53 seferberlik 118, 147, 148, 149 tahsisat 153, 156, 157 sefirler konferans 192 Sehak Efendi, mstafi Sis Katagikosu 58, 71 Selanik 41 Selmas 39 Serdarabad 203 Serkis Kiiyan, Osmanl Bankas Tarsus ubesi alanlarndan 125 Serpusyan Efendi, Ermeni Meclis-i Muhteliti reisi 78 Patrikhnesi

Sis 55 Sis Ermeni katogikosu 70 Sis Ermenileri 114 Sis Katagikosu 58, 71 Sivas 12, 17, 19, 20, 23, 29, 36, 45, 51, 53, 65, 69, 84, 96, 102, 106, 109, 111, 112, 114, 120, 123, 124, 141, 173, 176 stinaf Mahkemesi 17 Sivin ky 192 Siyah kalpakllar 18 Skolo 14 Slovo 205 soruturma komisyonlar 158, 162 Soviyet Ermenistan 216 Sovyet Cumhuriyeti 211 Sovyet-Rusya Hkmeti 134, 198, 199, 202, 204, 205, 211, 218 Slz 140 srler 114 Sparta vapuru 13 St. James Gazette 24 Stalin 134 Stamboul 99 Standart 14, 22, 64 Stevenson, Mr., ngiliz parlamenter 13 Stokes, ngiliz temsilcisi, Albay: 209 Strak Parsihyan, Ermeni komiteci 16 sulh hakimleri 89 Sulh Konferans 155, 159, 179, 185 Sulh Muahedenamesi 136 Sultan Abdlhamid daresindeki Ermeniler ve Trkler adl kitap: 15 Surhantak 47 Suriye 112, 116, 121, 122, 125, 130, 152, 153 Suriyeli muhacirler 152 Skur karyesi, Hakif nahiyesi, Hizan kazas, Bitlis 131 Sleyman Faik Paa, Kolordu Komutan: 118 Sleyman Nazif, gazeteci 67, 69 Srmene 116 Sryani 113, 184 Sveydiye 33

Servet Bey, Jandarma binbas, Kumkap'da Ermenilerce ldrlen 34 Servet-i Fnun 45, 49 Sevr Antlamas 197, 214 seyyar hastahane 107 Skler kumpanyas 13 Siirt 131 Silahl Sosyalist Hnak Frkas 33 Silahllar Dernei 6 Simal 18, 23 Simon, Bulank kazas murahasa vekili 9 Sinot karyesi, Gle 202 Sion Mizayantz, Marsilya'da silah satn alan 15 Sipkor 210

266

Svey 20

Talat Paa 85, 89, 93, 99, 102, 103, 104, 137, 139, 140, 141, 144, 162, 215, 216, 224 Taluri 18, 19, 23, 24, 25, 26, 32, 33 Tarsus 125, 197 Tanak entrikalar 218 Tanak milisi 194 Tanak resas 216 Tanaksaganlar 76, 77 Tanaksutyun 8, 45, 48, 53, 54, 55, 56, 69, 74, 83, 90, 94, 99, 104, 105, 109, 113, 169, 173, 214 Tatar ordular 200 Tatyana Karameli, Rus mezalim tan 135 Tatyos, Ermeni fesat 17 teba-i gayr-i mslime 80 nin askerlii 67 Tebriz 7, 13, 113 Tebrizkaps 203 tefti heyeti 88 tehcir 108, 112, 138, 140, 142, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 174, 176, 225 karar 112 tahkikat 160 den dnen Ermeniler 139, 161 tehcire tabi tutulan Ermeniler 113 tehcirin nedenleri 158 Teke 119 Tekfurda 93, 94, 102, 126, 128, 145 Tekfurda hadisesi 93 Tekfurda ve Malkaras vakas 94 Teminat 83 Temps 62, 71, 99, 106 Tenos kaymakam, azli 126 Tepeky 205 Tercan 132, 202, 217 Terme 134 Terziyan Efendi, Ermeni Katolik Patrii 76, 82, 83, 197 Tekilat 83 hemirelerinden,

ahbazyan Karabet, Ermeni komiteci 16 ahin Bey 181 ahnalar 198 akir Paa, Anadolu Mfettii 32, 33 am 123, 125, 128, 153, 161 ark blgesi 155 ark meselesi 184 ark ordular 137 ark Karahisar 27 ark Anadolu 44, 86, 91, 97, 98, 101, 102 slht 95, 100 mfettileri 105 ebinkarahisar 116 ehremaneti 44 eril 212 eyh Celalettin, Ermenice olarak Amerika'da sahnelenen oyunun ad 27 eyhler 213 eyhlislam 57, 75, 143 ral 201 ikago 27 inik 18 iraciyan Aharon, Mara'ta retmen 37 ili 147 orlu ky 190 ulludemirci 213 ullumihmandar 213 regel 187, 189, 195, 205, 220 tahkik heyeti 30, 66, 68 Tahsin Bey, Erzurum eski valisi 146 Taht kyleri 209 Tahtacyan, Msy, Ermenistan'n stanbul temsilcisi 198 Taksim 42 Taktil ve Tehcir Muhakemesi 157 Takvim-i Vekayi 143 Talas 156 Talat Bey, Keskin Kazas Kaymakam: 158

267

Tevfik Efendi, Ermeni etesi ile arpan mfreze komutan 116 Tevfik Paa Hkmeti 158, 159 Tevfik Rt, Doktor 155 tezkire-i Osmani 84 The Case of The Armenians 13 Tiflis 7, 11, 14, 16, 17, 28, 31, 61, 75, 199, 201, 208, 209, 214, 220 Ermeni komitesi 16 Tifnik 131 Tiknis 195 Times 22, 52, 72, 96, 103, 144, 155, 204, 219 Timpul 17 Tirebolu 116 Tiryakiyan, Doktor, Portakalyanla yazsan komiteci 8 Tiryeste 16, 21 Tokat 18, 21 Ermeni komitesi 21 postas 19 Tolayan, ankr'ya srlen Ermeni 111 Tomayan Artin, Merzifon'da Ermeni komitesi reisi olan 13, 17, 20 Tomayan Efendi, Profesr: 12, 13, 14, 100, 103 Tomuzyiyen 213 Topalavu 204 Topkap 45 Topta 209, 212 Topyolu 164 Torkumyan, ankr'ya srlen Ermeni 111 Torlakyan, Behbud Han' ehit eden Ermeni 217 Tortum 124, 203 Tortum Askeralma bakan 124 Trabzon 7, 24, 31, 34, 35, 36, 38, 77, 96, 102, 106, 116, 118, 132, 146, 147, 156, 171, 187, 199, 200, 202, 209 Trabzon Ermeni Katolik Metropoliti 187 Turhan Paa, Petersburg'daki Bykelisi 87 Osmanl

Trk 14, 27, 39, 41, 42, 45, 48, 51, 71, 151, 157, 164, 166, 177, 180, 184, 186, 188, 194, 195, 196, 197, 198, 200, 201, 202, 205, 206, 209, 211, 219, 221, 223, 224, 225 askeri 202 bayra 174 hkmeti 175 mevzileri 166 ordusu 200 ve Ermeni hastaneleri 45 Trke 24, 28, 82 Trk-Ermeni tilaf 188 Trk-Ermeni kardelii 42

136, 185, 199, 216,

Trkiye 10, 15, 18, 19, 20, 22, 23, 28, 31, 32, 33, 37, 54, 61, 70, 87, 100, 138, 139, 144, 164, 169, 171, 173, 175, 177, 178, 179, 182, 183, 186, 188, 189, 190, 191, 192, 193, 195, 196, 202, 207, 212, 214, 219, 221, 223, 224, 225 aleyhinde neriyat 28 arazisi 190 Hrstiyanlar ve intihbt 100 Hkmeti 196 muahedesi 182, 193 Trkiye'de Ermeni Krizi 1894 Kym, Gemii ve Anlam adl bror 28 Trkiye'deki Ermenilerin Buhran adl kitab 33 Trkler 15, 22, 37, 42, 43, 48, 51, 53, 54, 63, 64, 66, 67, 71, 102, 108, 135, 137, 139, 147, 159, 170, 172, 174, 176, 184, 187, 189, 190, 194, 199, 200, 203, 205, 206, 208, 211, 213, 216, 218, 219, 220 ve Ermeni talepleri 179 ve Ermeniler 179 Trk-Rus sava 135 Ttnciyan, bomba imal eden 10

Uum nahiyesi, Hizan kazas, Bitlis 131 Ulubey 116 Uluhanl 194, 213 Ulukla 127 umm mfettiler 93, 106

Turyan Efendi, stanbul Ermeni Patrii 49, 62, 67, 70, 71, 72, 74, 76, 79, 94

268

Urfa 38, 110, 111, 112, 122, 123, 124, 126, 127, 161, 172, 183, 184, 191

Viyana 13, 21, 31, 65 Vratzian kabinesi 211 Vkela Meclisi 5

pnar ky, nye 183 rgp 177 skdar 34, 44, 47, 78 Wangenheim, Almanya'nn Bykelisi 97 Washington 26, 192, 219 Vagnak Efendi, Narlkilisesi papaz 8 Vahan Efendi, Hayrenik gazetesi yazarlarndan, Ramgavar Frkasna mensup 77 Vahan Srenyan, Ermeni muteberanndan 45 Vahdettin 144, 147 Vakit 170 Vambery, Profesr 32 Van 5, 6, 7, 11, 14, 17, 19, 20, 21, 25, 26, 30, 33, 34, 35, 36, 38, 40, 43, 47, 53, 55, 86, 90, 91, 96, 102, 105, 106, 107, 110, 111, 112, 113, 115, 130, 131, 132, 136, 166, 202 Ermenileri 11 syan 110 vilyeti istinaf mahkemesi 17 Varna 11, 28, 37, 45 Ermeni komiteleri 31 Vartabet Kalemkeryan, Mulu 37 Vartan Papazyan, Ermeni komiteci 24, 27 Vartekes Efendi, Ermeni mebus 104 Varzabetyan, Post gazetesine mektup yazan 25 Vaington Konferans 217 Vatan 32 Vehip Mehmet Paa, nc Ordu Komutan 135, 136, 147 Venedik 28 Venizelos 186 Verinlor 199, 201, 203, 206, 208 Vidi 166 Vididi karyesi, Revan 168 Vilyt- arkiyye 88, 89, 90, 91, 92, 105, 186 Islht 87, 89, 91, 92, 97, 98, 100 Vilyet mfettileri 92 yabanc basn kalemi 32 yabanc gazeteler 61 yabanc millet temsilcilikleri 189 Yalova 121, 152, 155, 157 Yaloval Ermeni muhacirler 155 Yavel, Amerika ark Karib heyetinden 219, 220 Yedikilise 195, 196 Yeni Hnakyan Cemiyeti 83 Yeniky 36, 92, 94, 204 Yerkir 178, 180, 200, 202, 207, 209, 210, 215 Yerky konsolosluu 35 Yervant Der Andreasyan, gazeteci 48 yetimhaneler 129 yetimler meselesi 154 Yldz suikast 40 Yol zerindeki Dikenler balkl makale 17 Yomra nahiyesi, Trabzon 132, 164 Yongh 17 Yovakim Efendi, Rum patrii 51 Yozgat 12, 16, 31, 120, 122, 161, 164 Yukar Mecingerd 165 Yukarbahtl 213 Yunan 13, 19, 22, 23, 32, 36 Ximenez, Msy, spanyol seyyah 25, 31 Westenek, Dou Anadolu'ya tayin olunan genel mfetti 106 Wilson, amerika bakan 162, 176, 190, 194, 195, 196, 198 Worcester 33 stanbul

269

 Devleti ve Ermeniler 22 vapuru 19 Yunanistan 9, 134, 190

Zabtiye nazr 27 Nezreti 25 Zadgereh 197 Zanzak karyesi 167 Zars karyesi 167 Zartaryan Efendi, Ermeni muteberanndan 45 Zaruad 187, 188, 189, 205, 213 Zaven Efendi, stanbul Ermeni Patrii 94, 95, 96, 98, 99, 102, 104, 105, 106, 143, 145, 149, 170, 172, 179, 183, 195, 196, 216, 220 Zeki Paa, Dvn- Harb-i rfi yesi 160 Zengibasar 213 Zengizor 185, 206 Zeytun 3, 4, 19, 21, 34, 37, 38, 39, 40, 108, 110, 111, 113, 209, 216 Hnakyan ihtill komitesi 34 klas 39 Zihni Paa, eski Adana valisi 68, 69 Zilan Aireti 165, 166 Zinovyef, Rusya'nn stanbul Bykelisi 61 Ziraat Bankas 134 Zivin karyesi 167 Ziya Gkalp 155 Zohrab Efendi, Ermeni mebus 52, 53, 60, 73, 74, 103 Zonguldak 196 Zor 110, 111, 112, 117, 122, 126, 127, 128, 130, 131, 133 Zlf Bey, Diyarbakr Mebusu 155

270