You are on page 1of 12

73

CHNG IV
BO BIEN OI IE N AP MOT CHIEU (BBAMC)

I. Bo giam ap
Hnh 4.1 trnh bay s o nguyen ly cua bo giam ap. Hnh 4.1(b) la dang song ngo ra cua bo
BBAMC loai nay. Khoa ban dan S co the dung cac linh kien ien t cong suat khac nhau
nh thyristor va mach tat, GTO, MOSFET, transistor cong suat

Hnh 4.1: Bo giam ap

Cac phng phap ieu khien khoa S co the chia lam hai loai:
- ieu khien t le thi gian (Time Ratio Control)
- ieu khien dong (Current Limit Control)

Phng phap ieu khien t le thi gian co the chia lam hai cach:
- Tan so co nh: chu ky ong cat T khong oi, thi gian dan t
on
thay oi e thay oi .
- Tan so thay oi: thay oi bang cach gi t
on
co nh va thay oi T hoac bang cach thay
oi ca t
on
va T.

Vi phng phap thay oi bang cach gi t
on
co nh, tan so ong cat se rat thap neu can at
ien ap ra V
d
nho. Tan so ong cat thap cua bo BBAMC se anh hng khong tot en ac
tnh tai. Ngoai ra, viec thay oi tan so hoat ong cua bo BBAMC se gay kho khan cho viec
thiet ke mach loc ngo vao cua bo BBAMC. Do o, phng phap thay oi tan so t khi c
s dung.
Vi phng phap ieu khien dong , c ieu khien gian tiep bang cach ieu khien dong
tai bien thien gia hai gia tr gii han tren va di quanh gia tr dong tai can thiet. Thi gian
ON va OFF cua khoa S c thay oi mot cach t ong. Khi dong tai giam en gia tr gii
han di , khoa S c kch dan (ON), tai c noi vi nguon va dong tang len. Khi dong tai
tang en gia tr max at trc, khoa S c kch tat (OFF) va tai ngat ra khoi nguon. Sai lech
gia gii han tren va di cua dong chnh la dn song dong. Dn song do ng cang nho, tan so
ong ngat cua S cang tang cao. Li iem cua phng phap nay la ieu khien trc tiep dong
tai, do o co the thiet ke e tranh c hien tng dong gian oan.


74
Viec giai tch hoat ong cua mach hnh 4.1 da tren cac gia thiet sau:
- Mach loc L-C dung e giam nhap nho cua ap va dong ngo vao bo BBAMC. Neu gia
thiet bo qua ton hao tren mach loc va tu C u ln, ien ap ngo vao bo BBAMC co the
gia thiet khong oi va ba ng V.
- Tuy thuoc ien cam mach phan ng va tan so hoat ong cua bo BBAMC, dong qua tai
co the che o lien tuc hoac gian oan. Tuy nhien, vi cac linh kien ban dan hien nay, bo
BBAMC co the hoat ong tan so u cao e dong tai luon la lien tuc che o hoat
ong bnh thng. Che o dong gian oan luc nay ch co the xay ra giai oan qua o.
Do o, neu khao sat che o xac lap nh tien hanh di ay, co the gia thiet la dong tai
luon lien tuc.





(c) Dong i lien tuc




(d) Dong i gian oan
(b) : S o tng ng

Hnh 4.2
Trong khoang S dan (0 t T), ta co phng trnh bieu dien mach phan ng:
R

i

+ L

dt
di

+ E = V (4-2)
Trong khoang S tat (T t T), ta co phng trnh bieu dien mach phan ng:
R

i

+ L

' dt
di

+ E = 0 (4-3)
Trong o: t = t - T

I
1

I
2

V
V
E
75
Giai he phng trnh vi phan tren vi lu y rang che o xac lap, gia tr cua i

cuoi qua
trnh khoa S dan se bang gia tr i

tai thi iem bat au qua trnh S tat, ta tnh c bieu thc
cua i

(t). T o , co the suy ra dong I


1
va I
2
tren hnh 3.1 c tnh theo bieu thc:
I
1
=

/ T
/ T

R
E
1 e
1 e
R
V

|
|

\
|


(4-4)

I
2
=

T
T

R
E
e
e
R
V

|
|

\
|


/
/
1
1
(4-5)
Trong o:

R
L


Dn song dong ien i

c tnh bi cong thc sau:


i

=
2
I I
1 2

=
|
|

\
|


1 e
e e e 1
R 2
V


/ T
/ T ) 1 ( / T / T

(4-6)

Neu t so

rat be, ngha la T<<

, hay

sw
R
f L
>>1, trong o f
sw
la tan so ong ngat cua
khoa S, bieu thc (4-6) co the tnh gan ung:
i

=
2
I I
1 2

=
sw
L f 2
V
(1-) (4-7)
o dn song dong at cc ai khi = 0,5, khi o:
i
max
=
sw
L f 8
V
(4-8)

ien ap trung bnh ngo ra cua bo giam ap tnh theo cong thc:
V
d
=


=
T
0
d
T
0
d
dt v
T
1
dt v
T
1
= V (4-9)
Trong o:
- =
T
t
on
: he so ieu chnh (4-10)
- V: ien ap nguon DC cung cap cho bo BBAMC

Bang cach ieu khien trong khoang 01, ien ap tai co the bien thien trong khoang 0V.

Dong phan ng trung bnh:
I

R
E V
(4-11)
T dang song dong hnh 4.2, nhng van e quan trong sau can lu y khi thiet ke va s dung
bo BBAMC:
1. Dong nguon co dang xung, va do o , co the gay ra dao ong tren li ien cung cap neu
bien o xung dong nay ln.
76
Dang song ngo vao bo BBAMC co the phan tch thanh thanh phan DC va cac thanh
phan dong hai. Hai c ban cua song hai dong co tan so bang tan so ong ngat cua bo
BBAMC. Song hai dong co the gay ra nhieu tren cac thiet b s dung chung nguon ien
li vi bo BBAMC hoac co the sinh ra bc xa nhieu ien t. Do o, mach loc L-C
thng c s dung ngo vao bo BBAMC e han che song hai sinh ra tren li cung
cap cho bo BBAMC.
Tan so ong ngat cua bo BBAMC cang cao, mach loc can thiet cang nho. Do o nen
cho bo BBAMC lam viec vi tan so ong ngat cao nhat co the c.
2. ien ap cung cap cho tai co dang xung va do o, bao gom thanh phan DC va cac hai bac
cao co tan so la boi tan cua tan so ong ngat cua bo BBAMC.

II. Bo tang ap
Bo BBAMC kieu tang ap (BBAMC lp B) c s dung e cung cap cho tai DC che o
ham tai sinh. S o tng ng cua he thong nay trnh bay tren hnh 4.3(a), dang song ien
ap va dong tai tren hnh 4.3(b).

Mach loc L-C tren hnh 4.3(a) co tac dung loc cac nhap nho cua ien ap va dong nguon. Tu
C, ngoai ra, con co tac dung tao ng dan cho dong phan ng trong khoang thi gian khoa S
tat, tranh cac xung ap gay ra do s thay oi ot ngot dong ien qua L. Do o, tu C lam tang
them nang lng tra ve li (regenerated power) va giam cac xung ap qua o at len S khi
ong ngat.



Che o dong lien tuc







Che o dong gian oan
(a) S o nguyen ly he thong (b) Dang song dong , ap ngo ra bo BBAMC
77
Hnh 4.3: He thong Bo tang ap - Tai DC kch t oc lap lam viec che o ham tai sinh

Phng trnh vi phan bieu dien hoat ong cua he:
- Trong khoang tr nang lng (0 t T): Khoa S dan, dong phan ng chay qua S:
R

+ L


dt
di

= E (4-12)
i

(0) = I
1

- Trong khoang tra nang lng ve li (T t T): Khoa S tat, dong phan ng chay ve
nguon:
R

+ L


dt
di

+ V = E (4-13)
i

(T) = I
2


V tai luc nay hoat ong nh may phat:
V
d
= E - R

(4-14)

ien ap trung bnh at len tai - xem hnh 4.3(b):
V
d
= (1- )V (4-15)
T (4-14) va (4-15) suy ra:
I

R
V ) 1 ( E
(4-16)
Lu y la dong phan ng luc nay co chieu ngc lai so vi chieu dong che o tai.

Cong suat tra ve li:
P
h
=

T
T

dt i V
T

.
1

P
h
= ( )
(
(

|
|

\
|

+
+ |

\
|



/ T
/ T / T / T ) 1 (

2
e 1
1 e e e
T
1 1
V
E
R
V
(4-17)


III. HE THO NG BO BIEN OI AP MOT CHIEU LAM VIEC HOAT ONG
NHIEU GOC PHAN T
Trong muc nay se khao sat he thong bo BAMC hoat ong phan t I va II, he thong hoat
ong phan t I va IV, va he thong hoat ong c ca 4 phan t cua mat phang ien.

1. Bo ao dong
Bo ao dong co s o nguyen ly nh hnh 4.4(a) c s dung. Khoa ban dan S
1
va diode D
1

tao thanh mot mach BBAMC, S
2
va D
2
tao thanh mot mach BBAMC khac. S
1
va S
2
c
ieu khien ong cat ngc pha nhau, trong o S
1
c kch dan trong khoang 0 t T, con
S
2
c kch dan trong khoang T t T.
Dang song cua tnh hieu ieu khien va dong ap ngo ra c trnh bay tren hnh 4.4(b). Mot so
ac iem sau can lu y e co the hieu c hoat ong cua mach:
- Trong mach nay khong xay ra hien tng dong gian oa n , tai bat ky tan so hoat ong nao.
78
- Dong i

va i
s
co the dan theo ca hai chieu. Do o, trong khoang 0 t T, tai c noi vi
nguon qua S
1
hoac D
2
. Nh vay, trong khoang thi gian nay, ien ap at len tai la V va
toc o bien thien dong i

se la dng v V>E. Tng t, trong khoang thi gian T t T,


tai c ngan mach qua D
1
hoac S
2
. Tng ng, ien ap tren tai la 0 va toc o bien thien
dong i
d
la am. ieu nay giai thch dang song c trnh bay tren hnh 4.4(b).

T dang song ien ap at len tai tren hnh 4.4(b), tnh c ien ap trung bnh tren tai:
V
d
= V

T ay, suy ra:
I

R
E V
(4-18)
Cong thc (4-18) cho thay tai lam viec che o tai (I

> 0) khi > (E/V), va che o ham tai


sinh khi < (E/V). iem lam viec khong tai xay ra khi = (E/V).

Vi gia tr cho truc cua , o dn song dong tnh theo cong thc (4-6) hoac (4-7). Cong thc
nay cho thay rang o dn song dong khong phu thuoc vao gia tr cua toc o tai. Vi mot gia
tr cho trc, s thay oi ien ap tai dan en s thay oi ve dong trung bnh nhng o dn
song dong gi nguyen.

(a) S o nguyen ly
79

(b) Dang song - Khoang da n cac linh kien
Hnh 4.4: Bo ao dong


3. Bo ao ap
Bo ao ap co cau hnh nh mach hnh 4.5 c dung.

Co nhieu cach ieu khien bo BBAMC hnh 4.5. Sau ay se khao sat phng phap ieu
khien thng s dung nhat. Quy luat ieu khien cac khoa ban dan S
1
va S
2
theo phng phap
nay nh sau:
- S
1
va S
2
c kch dan lech pha mot khoang thi gian T.
- Chu ky ong tat moi khoa ban dan la 2T.
- Moi khoa ban dan , S
1
va S
2
, c kch dan trong khoang 2T.

Do o, tren hnh 4.6, S
1
se c kch dan tai t = 0 va kch tat tai t = 2T, S
2
c kch dan tai t
= T va kch tat tai t = T + 2T. o th ien ap va dong ien ngo ra bo BBAMC trnh bay
tren hnh 4.6, ong thi khoang dan ien cua cac linh kien trong mach cung c trnh bay
tng ng.

Hnh 4.5: Bo ao ap
80

(a) Che o 0,5< <1


(b) Che o ao ap, 0< <0,5
Hnh 4.6: Dang song cac linh kien


81
T o th tren , nhan thay:
- Vi 0,5 < < 1, S
1
va S
2
khong the tat ong thi . Do o, ien ap ngo ra bo BBAMC la
+V hoac 0, va ien ap trung bnh ngo ra V
d
>0 . He thong luc nay hoat ong goc phan t
I.
- Vi 0 < < 0,5, S
1
va S
2
khong the dan o ng thi . Do o , ien ap ngo ra bo BBAMC la -
V hoac 0, va ien ap trung bnh ngo ra V
d
< 0 . He thong luc nay hoat ong goc phan t
IV.

ien ap trung bnh ngo ra cua bo BBAMC (ien ap at len tai):
Vi 0,5 < < 1:
V
d
=

T 2
T
Vdt
T
1
= 2V(-0,5) (4-19)

Vi 0 < < 0,5:
V
d
=


T
T 2
dt ) V (
T
1
= 2V(-0,5)

Nh vay, bieu thc (4-19) co the dung e tnh ien ap trung bnh ngo ra cua bo BBAMC lp
D trong dai bien thien cua t 01.

Dong phan ng trung bnh :
I

d
R
E V
=

R
E ) 5 , 0 ( V 2
(4-20)

4. Bo bien oi ap mot chieu tong quat

He thong s dung bo BBAMC tong quat nh trnh bay hnh 4.7.

Hnh 4.7: Bo BBAMC tong quat
Bo BBAMC nay co the c ieu khien theo cac cach sau.
Cach 1:
- Hoat ong phan t I va II: S
2
c kch dan lien tuc, S
1
va S
4
c ieu khien ong tat
ngc pha nhau. Khi o, ta c bo BBAMC kieu ao dong nh hnh 4.4(a).
- Hoat ong phan t III va IV: S
3
c kch dan lien tuc, S
1
va S
4
c ieu khien ong
tat ngc pha nhau. Khi o, ta c bo BBAMC kieu ao dong nhng cc tnh ien ap
ra ngc lai.
82


Cach 2:
Khoa ban dan S
1
, S
2
cu ng diod D
1
, D
2
hp thanh mach BBAMC kieu ao ap nh hnh 4.5.
Mach BBAMC nay hoat ong goc phan t I va IV. Viec kch cac khoa S
1
, S
2
thc hien
nh trnh bay trong III.2

Tng t, S
3
, S
4
va diod D
3
, D
4
tao thanh mach BBAMC hoat ong goc phan t II va III.

Cac mach BBAMC tren khong hoat ong ong thi, ngha la neu bo BBAMC gom S
1
, S
2

ang hoat ong th bo BBAMC gom S
3
, S
4
se tat va ngc lai.

Cach 3:
S o kch cac khoa ban dan trnh bay tren hnh 4.8(a) va (b). Viec kch cac khoa ban dan
da tren nguyen tac kch giong nh phan trnh bay trong cach 2 vi mot so thay oi nh sau:
- Cac mach BBAMC hp thanh bi (S
1
, S
2
) va (S
3
, S
4
) se c ieu khien ong thi (thay
v ieu khien rieng re nh cach 2).
- Khoa (S
1
va S
4
) , (S
2
va S
3
) hp thanh cac cap bo phu (complementary pair) , ngha la
cac khoa trong tng cap nay se c kch dan ngc pha nhau.

Chu ky ong ngat cua moi khoa la 2T. Trong khoang thi gian o, hoat ong cua bo
BBAMC co the chia thanh 4 khoang , ky hieu I, II, III va IV nh trnh bay tren hnh 4.9 .

Gia thiet tai hoat ong phan t I, dang song do ng va ap tren tai nh hnh 4.9(a). Dang song
nay co the giai thch nh sau:
- Trong khoang I, S
1
va S
2
dan. ien ap cung cap cho tai, do o, se la dng va dong tai
tang.
- Trong khoang II, S
2
tat, S
1
va S
3
c kch dan. V dong qua tai ang chay theo chieu
dng nen se khep mach qua D
1
va S
1
. Luc nay ap tren tai bang 0 va dong tai giam. Khoa
S
3
trang thai tat do b phan cc ngc bi ien ap sut qua D
1
(ang dan).
- Trong khoang III, S
2
c kch dan tr lai. Do o, ien ap tren tai se la V va i

tang.
- Trong khoang IV, S
1
tat, S
2
va S
4
nhan tn hieu kch. Dong tai luc nay , van duy tr chieu
dng , se chay qua S
2
va D
2
. Khoa S
4
trang thai tat do b phan cc ngc bi ien ap
ri tren D
2
(ang dan).

Lu y la ien ap ra cua bo BBAMC giong nh trnh bay tren hnh 4.6, do o , cac cong thc
(4-19) va (4-20) c ap dung cho mach nay.
83


(a) Phan t I
0,5 1 va V
d
>E

84

(b) Phan t II 0,5 1 va V
d
<E
Hnh 4.9

Che o lam viec phan t I xay ra khi I
d
> 0. Che o lam viec co the chuyen sang phan t II
bang cach giam hoac tang E sao cho V
d
< E hoac I
d
< 0 (cong thc (4-20)). Dang song dong
va ap tren tai luc nay nh trnh bay tren hnh 4.9(b). Trong mot chu ky 2T, co the chia hoat
ong cua bo BBAMC luc nay thanh 4 khoang nh trnh bay tren hnh 4.9(b). Hoat ong ca
mach BBAMC trong moi khoang co the c giai thch nh sau:
- Trong khoang I, S
1
va S
3
nhan tn hieu kch dan. Sc ien ong dng cua tai luc nay lam
cho dong phan ng i

chay qua D
3
va S
3
. Trong khoang thi gian nay, | i

| tang , lam tang


nang lng tch tr trong ien khang mach phan ng. S
1
tat do b phan cc ngc bi ien
ap ri tren D
3
.
- Trong khoang II, S
3
tat. Dong phan ng luc nay chay qua D
3
, nguon V va diod D
4
, va
nang lng c tra lai nguon. Mac du S
1
va S
2
nhan tn hieu kch trong khoang thi gian
nay, cac khoa tren van tat do b phan cc ngc bi cac diod D
3
va D
4
. ien ap cung cap
cho tai luc nay la V va | i

| giam.
- Trong khoang IV, S
4
c kch dan . Dong phan ng luc nay se chay qua S
4
va D
4
. Khoa
S
2
cung nhan c tn hieu ieu khien nhng khong dan c do b phan cc ngc bi
ien ap sut qua D
4
. Bien o dong phan ng luc nay tang len.
- Trong khoang IV, S
4
tat, dong phan ng chay qua D
3
, nguon V va D
4
, va nang lung c
tra ve li.

Che o lam viec phan t III va IV nhan c vi 0 < < 0,5, khi o V
d
< 0. Che o lam viec
phan t III nhan c khi he so c chnh sao cho |V
d
| > |E| . Tng t, che o phan t
IV luc nay nhan c khi ieu chnh sao cho |E| > |V|.

Phng phap ieu khien nay co mach ieu khien n gian hn cach 1 va 2 a trnh bay
tren.

You might also like