Kemalizm Kadin

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak
www.derindusunce.org
Derin Dnce Fikir Platformu
Kadn Haklar ve Kemalizm ilikisine alternatif bir bak

Havvann kzlar, Meclise girip yln manto modasn tartacak (Yunus Nadi, 1935)
Bu kitap Derin Dnce Fikir Platformunun okurlarna armaandr. zgrce paylaabilirsiniz. www.derindusunce.org
indekiler
Kadnlar Halk Frkas - Nezihe Muhittinden Suna Vidinliye Siyasette Kadn eli (Ece Ar)....................... 4 Kendimi hyar gibi hissediyorum (zlem Yaz)....................................................................................... 7 8 mart? Deliye hergn bayram! (Nurhayat Kzlkan) ............................................................................... 9 Cinsiyet Konular -I- Post-patriarkal Trkiye'ye doru (Mustafa Akyol) ................................................ 12 Cinsiyet Konular -II- Kemalist Feminizmin trajedisi (Mustafa Akyol).................................................... 14 Cumhuriyet Kadn nereden kt? (Nurhayat Kzlkan) ...................................................................... 17 Kemalizme gre Trk Kadn ve Cumhuriyet Gazetesi (Hasan Rua Demirolu) .................................... 20 apka ve Trban Meselesi (Nurhayat Kzlkan) ..................................................................................... 27 Feminist lan Edilmeden Kadn Haklarn Savunabilir Misiniz? (Cemile Bayraktar) ............................... 30 Aptallar iin Barts Klavuzu (Ekrem Senai) ..................................................................................... 34 Zekiler iin Barts Klavuzu (Ekrem Senai) ....................................................................................... 37 Rejimi tehdit eden ba ak kadnlar artyor mu? (isem znur) ......................................................... 40 Feminist olma pahasna (Nurhayat Kzlkan) ......................................................................................... 42 Kadnlar Gnmzn Don Kiotlar (Suzan Baarslan) ....................................................................... 45 TSADn Hastalklar ve Kadnlar (Nurhayat Kzlkan) ...................................................................... 46 Kemalizm kendi neferine nasl davrand? (Rasim Ozan Ktahyal) ....................................................... 49
Kadnlar Halk Frkas - Nezihe Muhittinden Suna Vidinliye Siyasette Kadn eli (Ece Ar)
Milletvekili adaylarn incelediimizde, ve bu listeleri gemi yllardaki listeler ile kyasladmzda, kadn aday saysnn ok daha fazla olduunu grebiliyoruz.. Partilerin bu fazlal, kadnlarn hayrna m; yoksa, kendilerine dnecek, oy, su, elektrik hatrna m tercih ettiklerini de, yine zaman gsterecek.. Benim asl deinmek istediim, parti ynetimlerinin, bu adaylar seerken, olmazsa olmaz olarak gzettikleri nitelikler. Yani mecliste grmek istediimiz kadn vekillerin, donanmlarnn nasl olmas gerektii.. Bu balamda, u an mevcut grnen kadn vekil adaylarn, biraz mercek altna aldmzda,, en ok konuulan isimlerden birinin Suna Vidinli olduunu gryoruz.. 1979 doumlu olan Vidinlinin ismi, Demokrat Parti ve AK parti bu kz paylaamyor eklinde ve sanki Unkapan piyasasna yeni bir isim kacakm gibi yaplan, yaldzl tantm haberleriyle gndeme gelmiti.. Ne var bu kzda bu kadar diye merak edip baktmzda ise, hi de yabana atlamayacak kadar, yldzl pekiyilerle dolu, vgy hak eden, sra d bir CV ile karlayoruz.
4
Suna Hanm, skdar Amerikan Koleji ni bitirdikten sonra Georgetown niversitesinde siyaset bilimi okur. Harvard niversitesinde Orta Dou zerine master yapar, ngilizce, talyanca, Arapa bilir, Birlemi Milletlerde ve CNN International New York brosunda stajyer olarak alr ve bir yar yl tatilinde Trkiyeye gelip, Televizyonda Reha Muhtarn Ate Hatt programnda Ermeni Soykrmnn tartld programa katlp, Fransz parlamenter Franois Rochebloine aznn payn verir. Hatta bu tartmas, gitar dersi ald ermeni hocasnn da gsn kabartr.. te ne olduysa o programdan sonra olur ve Suna Vidinli tm dikkatleri zerine ekerFatih Altayl elinden tutar, Kanal D nin d haberler editrln yapmaya balar Ve aradan yllar getikten sonra da, iki partinin paylaamad aday olarak haber olur.. Gayet parlak bir CV ile DP listelerinden, Samsundan 1. srada milletvekili aday olan Vidinli ismine ehri tanmad gerekesiyle itirazlar olur fakat, Aar szn tutar, 1 .sray ona verir.. [Tpk i dnyasnda olduu gibi, erkek olsun da , amurdan olsun mantalitesi zannediyorum burada da etkili olmutur. nk ou erkek vekil aday da, seim blgelerinde ikamet etmiyor. Bu demek deildir ki , Vidinli meclise girerse, ok baarl olacak ve kendisine gvenen partisinin yzn kara kartmayacak. Bunu ancak zaman gsterecei iin, imdiden bir eyler sylemek hata olur. Ama, ayn CV ile Samsun dnda yaayan erkek vekil adayna kimsenin pek ses kartmayacana da nerdeyse eminim.] Vidinliyi ilgin klan bir baka anekdot ise benim amdan daha dikkat ekici. 21 yanda iken, Harvardda Merve KAVAKI ile yaad tatsz diyalog Bu diyaloa dair bir aklama yapma gerei de duydu, nk szkonusu tartma, u anda Vakit gazetesi yazar olan Merve hanm tarafndan deil ama, ayn gazetenin bir dier yazar Hasan Karakaya tarafndan, aleyhine olacak ekilde lanse edildi.. DPden deil de, AKPden aday olsayd, barts zerine girdii bu sert tartma, mutlaka muhafazakar taban rahatsz edebilirdi, o ayr konu.. Ama asl nemli olan, meclise demokrat sfatyla girmeye niyetlenen bu gen hanmn, mecliste temsili mmkn olmayan, bartl kadnlarn, gaspedilen haklarn, ne derece sahiplenebilecei ve soruna hangi ereveden bakabilecei.. te bu noktada, insan bir Ah! ekip, ebnem Ksaparmakn bile 1. sradan aday olup, girmesi muhtemel olan bu mecliste, Aye Bhrlerin bulunamayacak olmasna, ister istemez hayflanyor.. 2007 yi biraz kenara brakp, 1920 li yllara dndmzde ise, henz boyal medyamz, temiz(!!) tvlerimiz yokken, ve benzer bir parti u anda ortaya ksa, tm gndemi deitirip, ezberleri bozabilecek kadar artc olabilecekken, silinip gitmi bir oluumla karlayoruz: KADINLAR HALK FIRKASI.. Evet, belki oumuzun zaman zaman aklmza geldii halde, olmaz yle ey diyerek, dile getirmediimiz, yada feminist damgas yiyerek horlanmasn muhtemel grdmz, bir parti isminden bahsediyorum. 16 Haziran 1923 de kurulan, Mustafa Kemal i bile artan bu
oluuma, valilik tarafndan kadnlarn siyasi temsili mmkn olmad gerekesiyle, faaliyet izni verilmemi.. Bizim gibi, demokrasiyi henz tam manasyla zmseyememi lkelerde, sadece kadnlardan mteekkil bir partiye, ne kadar ihtiya vardr, tartlabilir. Fakat o yllarda, byle bir oluuma liderlik edebilmi, cesur yrek Nezihe Muhittini, allayp pullayp reklam edecek, destek olacak medya patronlar da yokken, ve toplum olarak ok daha mutahassp bir sosyal yap mevcut iken, isim olarak da olsa, ortaya kabilmi olmas, insan ister istemez akna eviriyor.. Hasl, kendi adma, muzip hayaller kurmadan edemiyorum.. Nezihe Muhittin, 2007 Trkiyesinde yaasayd, ve 22 Temmuz seimlerinde byle bir parti ile yara girip, meclisteki sandalyelerin yarsn kapsayd, hele bir de kabineyi kurup, ankaya ya da kadn cumhurbakan kartsayd, demeyin keyfime. Ortalk gllk glistanlk olur, Genelkurmaymz da rahat ederdi, Hudson Enstits de.. stne stlk, istisnasz herkes, gece gndz meclis tv izlerdi.. Ne glyorsunuz, fena m olurdu yani?
Kendimi hyar gibi hissediyorum (zlem Yaz)

Bugnlerde kendimi hyar gibi hissediyorum. Hani yle ince kym dorasalar beni iyi bir cack olur diyorum. Hi yakt m imdi, ben de bir yaz yazaym biraz serzenite bulunaym dedim daha ilk cmlelerden yazdm eye bak. Oysa her gn trl eit gazetede ynla akla ziyan yorum ve her televizyonu amda en az bir iki kanalda sinirleri keman yay gibi gerilmi, hakl olarak kprm akademisyenlere rastlasam da naslda aka kaldrmaz, olgun olunas, az mit edilesi ve sosyoloji olmakszn tartlamayas bir konudur benim de iki ift laf etmeye niyetlendiim trban tartmalar. stelik epeyce de ayn ciddiyette alt bal, tarihi arka plan, cemiyet hayatmz tehdit eden derin mi derin unsurlar vardr konunun. Her biri derya-l deniz olan bu meseleleri toparlarsak belki iin iinden kabiliriz ne dersiniz: Mahalle basks, simge midir nedir bu tartmalar; mahalle basks olur mu olmaz m, olursa hangi mahallede olur, ilk neresi baslr, bizim mahallede neler olmutu, ocukluumun mahalleleri nasld, mahallenin baslmamas iin hal areleri. Simge nedir eitleri nelerdir; din ve mill simgeler. Siyasal simgeler zerine derin yorumlar, falanlar filanlar.
Kamusal alan; nerede balar nerede biter. Analizler, zmler; krk su ykasak, defalarca artlasak urtlasak, okusak flesek ttslesek ve girerken sa ayakla bassak yok mudur bir mit arkadan bir giri kaps. Bartl kadn aratrmalar: ne yer ne ier nerede gezerler, toplu mu dolarlar yalnz m yaarlar, hangi trleri vardr, grnce nasl tanrz, sakncal ve sakncaszn ayrt etmenin be pratik yolu. Ben de alternatif aratrmalar hazrlayversem, %ler, grafikler desem araf araf, grafiklerle dokunabilir miyim vicdanlara? Korkuyorum, mitlerim ykld, terk edeceim bu diyar yazlar; 2 grafik = be korku, 5 korku= paniklemi gazete bana 7 yazar. O da eittir ayaa kalkm Yargtay, Dantay, "kapatrm ulan" denilen bir iki parti. Kt bir matematik problemi. Vallah billah etsem, hi satrla iim olmaz benim desem, X-ray cihazlarndan geip girsem mekanlara, sizinle beraber kzsam trbanistlere, biz de ekmekteyiz erkeklerimizin zulmnden, modern ve mahremim lesiye kadar diye haykrsam bir faydas olur mu korkularnza? Hizmet alanlar ya hizmet vermeye kalkarsa kbusu; desem ki asla asla olmaz yle bir ey. Biz haddimizi yerimizi biliriz. Sizinle ayn i yerinde almak ayn sofraya oturmak m? Hi olur mu yle ey uak ruhum kaldrmaz en bata bunca hadsizlii. Ama bakn yanl anlalmasn her zamanda hazrz vergimizi vermeye, ocuklarmz ehit etmeye, cenazelerde vatan saolsun alamayacam diye haykrmaya, mitinglerde uygun ayla bayrak sallamaya. Hizmet vermeye hazrz ama sadece sizin istediiniz hizmeti. Tanmadnz m bunca yldr hl beni. Onca insan haklar ihlalleri var, 301 vaaar, Krt sorunu vaar, bak cezaevlerinde bir sr adam var; ne yani ben de AKP ile beraber sana m dertleneyim nce onlara bakarm kalmsa gnn birinde birazck gzyam sana da alarm elbet diyen sevgili demokratlara cevaben: Sussam artk, boynu mu bksem ve bu lkede yllardr zlemeyen tm demokratik meselelerde kendimi sorumlu grsem. Tam lkede bir eyler oluveriyorken hi kmasam kntlk yapmasam gl gibi geinip gitsek. Szn z dostlar vatan saolsun gerekten. Bunca yldr bartlleri hizmet almaya, vermeye, kamusuna, alanna, okuluna, tuvaletine, resepsiyonuna, denizine, tiyatrosuna hibir yere yaktramayan vatan sa ol-sun. Bana 18 yldr kendimi hyar gibi hissettiren, hyarsn hyar olmasna ama cack dahi yapmayz seninle diyen, hepimizden daha vatanda olan vatandalar saolsun. Eh hazr azm amken varlm tm beyaz Trklerin varlna armaan olsun. ini yapamayan bartl bir mhendis
8 mart? Deliye hergn bayram! (Nurhayat Kzlkan)

6 ay nce 8 Mart Dnya Kadnlar Gnyd. 6 ay sonra yine 8 Mart Dnya Kadnlar Gn kutlanacak. Aadaki aratrmaya gre bugn kutlad varsaylan Trkiye kadnlarnn % 64,2si ban rtyor. rtenler ve rtmeyenleri ayn derecede ilgilendiren nice kadn problemi araf araf gazetelere baslyor, bir sr toplant, yry vs. yaplyor, kimilerimize iekler veriliyor. Ama Trkiye kadn hareketi iindeki g sahibi kadnlarn nemli bir ksmnn, bartl kadn eit hemcinsi olarak kabul etmesi ve onun mevcut kadnlk sorunlarna ilave olmu hususi sorununa el atmas hi gereklemeyecek bir hayalmi gibi gzkyor. Baka bilinlerin kadnlk bilincinin nne getiini ister istemez dnmekten baka bir ey gelmiyor insann elinden. Hatrlanaca zere Tarhan Erdem bakanlnda A ve G Aratrma irketi, Mays 2003te Trkiyenin 7 corafi blgesinde, 38 il ve 128 ilede barts konusunda bir aratrma gerekletirdi. Aratrma sonular Milliyette yaynland; ancak gndem o kadar meguld ki, hak ettii ilgiyi grd m tartlr. imdi bu aratrmann baz dikkate deer bulgularn tekrar hatrlatmak ve kadnlar gnnde Trkiye kadnlarna dair hamasi nutuklar atmak yerine ayaklarmzn yere basmasn salayacak Trkiye kadnlar hakkndaki gereklerden bahsetmek istiyorum. Aratrmann ilk sorusu Bu evde arya, pazara, alverie, gezmeye vs. gittiinde ban kapatan kimse var m? sorusuna her 100 haneden 77,2si evet yant verdi. 18 ya ve st kadnlarn % 64,2si arya-pazara-alverie-gezmeye giderken ban rtyordu. Aratrmaya gre bartl kadnlarn % 44,1inin evinde sadece kendisi bartl, % 30,8inin hanesinde ise bartl ikinci bir kii daha var. Nesiller aras devamll grebilmek asndan nemli olabilecek bir veri ise ban rten kadnlarn % 23nn evinde, beraber yaayan bartl kz var. Yine bartl kadnlarn % 24,9unun ayn hanede yaayan bartl annesi var.
9
Sosyo-demografik verilere gre baktmzda, mesela ya ykseldike ban rtenlerin oran ykseliyor. 18-27 ya grubundaki kadnlarn % 46,9u evinden karken ban rttn sylerken bu oran 44 ya ve zerinde % 78,2ye kyor. Evlilik bart rtmede dnm noktas Trkiyedeki evli kadnlarn % 72,7si ban rterken, bu oran bekarlarda % 33,9. Okullamaya gelince, aratrmaya konu kadnlarn byk bir oran (% 66,22); rtl-rtsz, ilkokul mezunu veya diplomasz ne yazk ki. Keza diplomasz ve ilkokul mezunu olanlarn ok nemli bir ksm bartl (diplomasz olanlarn %91,5u, ilkokul mezunlarnn % 81,4). Dier taraftan her 100 niversiteli kz renci arasnda bartl kz renci oran % 10,5. Balamndan soyut kamusal alan ve 8 Mart Ban rten kadnlarn hane halk ortalama aylk geliri, 2003 Maysnda 363 milyon TL. Ban kapatmayan kadnlarn hane halk aylk gelir ortalamas 964 milyon TL. Buradan hareketle snfsal bir aklama yaplabilir mi? Eitim ve hane halk aylk gelirine paralel olarak sosyal stat ykseldike ba aklarn orannn hzla ykseldii grlmekte. Keza metropollerden kra doru gidildike bartllerin oran artyor. Trkiyenin nfusu en byk ilk 8 ehrinde bartl kadnlarn genel ortalamas % 48 iken, bu oran krda (semen says 10 binin altnda olan yerlerde) % 75,5e kyor. Blge olarak en az bartl Marmarada, en fazla ise Gneydouda. Bir baka ilgin veri, rtl kadnlar arasnda rtsn trban olarak tanmlayanlarn oran olduka dktr. (rn. 16-27 ya grubunda % 8,8dir, dier ya gruplarnda daha da azdr). Kadnlar rtsn byk oranda barts olarak tanmlamaktadr: % 77,6. Kadnlarn % 63,4 balarn rtme gerekesi olarak inanlar gerei rtndklerini sylemiler, gelenekler yznden rtnenlerin oran ise % 20 civarnda kmtr. Bartller arasnda eitim ykseldike inanlarm gerei rtnyorum diyenlerin oran da ykselmektedir. Dk eitimlilerde ise gelenek cevab genel ortalamann ok zerindedir. Eitim ve hane halk gelirine paralel olarak sosyal stat ykseldike din gerekelerle rtnyorum diyenlerin oran da ykselmektedir. Dk sosyal stat gruplarnda gelenek cevab yksektir. Keza yerleim tiplerine gre rtnme gerekesine bakldnda, krdan metropollere doru gidildike, inanlarm gerei rtnyorum diyenlerin oran ykselmektedir. Devletin zirvesinde yaplan resmi tren ve davetlere devlet byklerinin elerinin trbanl olarak katlmalarn nasl deerlendiriyorsunuz? Doru mu, yanl m buluyorsunuz? sorusuna deneklerin % 56s doru bulduunu sylemitir. Demografik verilere gre verilen cevaplara bakarsak; kadnlar ve genler genel ortalamann biraz zerinde doru bulduunu sylemitir. Eitim ykseldike yanl buluyorum diyenlerin oran ise ykselmektedir. Trban, laiklik kartlnn bir iareti deildir. ifadesini doru bulanlarn yzdesi ise 67,7dir. niversitelerde trban yasa kaldrlmaldr. ifadesine katlanlarn oran % 75,5tir. 18-27 ya grubundaki genler orta ve st ya gruplarndan daha fazla niversitelerde trban yasann kaldrlmas gerektiini sylemilerdir. Deneklerin % 62,6s devlet dairelerinde alan kadnlardan isteyenlerin ban rtebilmesi gerektiini sylemitir. Hanesinde ban kapayanlarn olduunu syleyenlerin % 72,9u, steyen ban rtebilmelidir. derken, Hayr bartl yok. diyenlerin % 70,2si bu fikre kar kmaktadr. Devlet dairelerinde trban yasa hakknda AKP semenleri % 88,2 ile Devlet dairelerinde alan kadnlardan isteyenler ban rtebilmelidir. demitir. CHP semeninin ise % 24,7 si bu grtedir. Keza ilgin bir ekilde DEHAP semeninin % 77,3 bu grtedir. CHP, DSP ve YTP semeninin ounluu, devlet dairelerinde trban yasan savunmaktadr. Sizce trban laiklik kartlnn, devlet ilerinin din kurallar iinde yrtlmesi isteinin simgesi, gstergesi veya iareti mi? Bu konudaki fikriniz nedir? sorusuna deneklerin % 70i Hayr deildir derken % 10,8i bu soruya cevap verememitir.
10
Size hizmet veren bir memurun, kamu hizmetlisinin (hakim, retmen vs) siyasi olarak ne dndn belli edecek bir grnmde (rozet, iaret, zel bir apka, trban vs.) hizmet vermesi sizi rahatsz eder mi? sorusuna verilen yant, deneklerin % 54,11i, Kamu hizmetlisinin siyasi kimliini yanstacak ekildeki grnm beni rahatsz etmez. eklinde olmutur. Bu cevaplarda simge ile, trbann kastedildiinin anlald gzlemlenmitir. Son olarak, Sizce Trkiyenin zlmesi gereken en nemli 3 sorunu nedir? sorusuna erkekler isizlik ve yolsuzluklar, kadnlar eitim ve salk sorununu genel ortalamann zerinde sylemitir. Gneydou Anadolu blgesinde % 27,2 ile sylenen en nemli 3. sorundur. Trban sorunu AKPlilerin % 15,3 ile en nemli grdkleri 6. sorundur. Btn bu bilgilerden sonra, belki de kimbilir kimilerinin dedii gibi rtl kadnlarn en nemli problemi gerekten de kullandklar barts deildir. Belki de onlarn sorunlar da memleketi birincil derecede ilgilendiren ekonomik sorunlar, isizlik vsdir ve btn kadnlar ilgilendiren genel kadnlk sorunlardr. Peki bu durum yani aratrmalarda kan, trbann sorunlar arasnda birincil bir nemde olmad verisi, trbann zmlendii ve bir sorun kalmad anlamna m geliyor? Benim sorum udur: Trkiye Kadn Hareketinin nemli bir blm bu gereklere daha ne kadar kaytsz kalmaya devam edecek? Ve o kadnlar da kz kardeleri arasna ne zaman alacak? Trkiyedeki yetikin kadn nfusunun % 64n oluturan bartl kadnlarn kendi sorunlarna deinmeyen bir 8 Mart hakknda bayram gelmi neyime tavr olursa (ki olsa yeri var), Trkiye Kadn Hareketi bu kadnlarn sorunlarna kar ak ve kararl bir iletiim iinde olmak yerine, son zamanlara kadar kaytsz kalmas yznden olmaktadr. Bu durum devam ettii srece de 8 Martlar da Kadn Hareketi de tabandan yllardr bekledii destei bulamayacaktr. * Kadn almalar zerine aratrma yapmaktadr.
11
Cinsiyet Konular -I- Post-patriarkal Trkiye'ye doru (Mustafa Akyol)

[Turkish Daily News'da yaynland - eviren : Ekrem Senai] Trkiyenin slami kapitalizmle ilgili son tartmasn hatrlarsnz. Tartma, 2005te, Berlin merkezli bir dnce kuruluu olan ESInn (European Stability Initiative) hazrlad raporla patlamt. Raporun nkteli bir bal vard: slami Kalvinistler: Orta Anadoluda Deiim ve Muhafazakarlk ESIya gre Trkiyenin muhafazakar Mslman giriimcileri, sosyolog Max Weberin analizlerinde bahsettii, Avrupada kapitalizm geliiminin ncs olan Kalvinistler gibi, bir i ahlak gelitiriyorlard. slami Kalvinistler raporu zerinden iki yl gemedi ki, ESI ok daha dnce-tetikleyici bir almayla geri dnd: Trkiyede Cinsiyet ve ktidar: Feminizm, slam ve Trkiye Demokrasisinin Olgunlamas Bu yeni alma ESI analistlerinin 18 aylk almasnn bir rn stanbulun Kadky gibi elit mekanlarndan tutun, Vann en fakir kylerinde, farkl grlerdeki kadn ve erkeklerle yaplm rportajlarla ortaya km bir alma bu Bence Trkiyedeki sosyal deiimi ve bunun kadnlar zerindeki etkisini anlamak isteyen herkes bu raporu mutlaka okumal (http://www.esiweb.org/ adresinden Trke olarak da okunabiliyor). Gerekler, Hurafeler ve Kadnlar ESI raporundaki bilgileri aktarmadan nce, konuyla ilgili hurafeleri belirtmekte fayda var. Eminim son aylarda Trkiyenin byk ehirlerindeki laiklik gsterilerini izliyorsunuz., bu yrylerde ehirli kadnlar, modern yaam tarzlarnn korunmas iin nemli bir rol sergiliyorlar. Bu kadnlar, hala, Trkiyeyi ortaa karanlnda grmekten endie duyuyorlar, ve bunun Adalet ve Kalknma Partisi (AKP) eliyle getirileceini dnyorlar. Ve bazlar, hala, Trk demokrasisinin bask altnda tutulmasn-demokrasi hep yanl adamlarn iktidara gelmesini salad iin-savunabiliyor. Peki bu hakll olan bir korku mu? ESI raporuna gre hi deil Rapor, Kemalist kadnlar ve onlarn otoriter feminizminin, son yllardaki modern Trkiye ve baarlar gereinin ok dnda olduunu sylyor.
12
Bu baarlar aslnda o kadar gze arpc ki, belki, en az Trkiye tarihindeki ilk byk reform a olan Atatrk zaman kadar nemli ESI bunu kinci byk reform a 2001den sonraki periyodu kapsyor, bunun sonucu olarak, Trkiye, tarihinde ilk defa post-patriarkal bir toplumun yasal erevesine sahip eklinde tanmlyor. Nasl yani? Peki, AKPnin eriat getireceine en iyi delil olarak sunulan zinay su kapsamna sokma almas?? (Bununla ilgili daha fazla bilgi iin 10 Mays 2007 tarihli, Reductio ad Shariumu okumanz tavsiye ederim) ESI raporu, bize bu tartmann gerek hikayesini de aktaryor. Aslnda tartmann konusu, byk resmin sadece ok kk bir blmn oluturuyor: AKP ounluklu parlamentonun onaylad 2004 yeni Ceza Yasasnn Peki Ceza Yasas eriat iin bir balang myd? Hayr, tam tersi kadn haklar konusunda bir sramayd. ESIya gre 1926 ile 2004 arasnda uygulanan [eski] Trk Ceza Yasas, kadnlarn vcudunun erkein bir mal olduunu sylyor ve kadnlara kar ilenen cinsel sular, ailenin onuruna kar ilenmi sayyordu. Fakat yeni Ceza Yasas ile, Kadnlarla ve cinsi otonomiye dair haklaryla ilgili 35 madde deitirildi. Edep, tre, rz, namus, ahlak, ayp, edebe aykr davran gibi tanmsz ve mulk olan erkek egemen kavramlar Kanundan karld. Yeni Ceza Kanununda cinsel sular birey haklar olarak ele alnyordu -kamu ahlakna, aileye veya topluma kar sular kapsamnda deil. Kanun, evlilik ii tecavz su olarak kabul ediyor, namus cinayeti vakalarnda ceza indirimi kullanlmasn engelliyor, bakire olmayan veya evli olmayan kadnlara kar farkl ceza uygulamasn kaldryor, iyerinde cinsel tacizi su olarak tanmlyor ve kolluk gleri tarafndan cinsel sular sz konusu olunca cezada arlatrc neden kabul ediliyor Btn bunlar AKP parlamenterlerinin desteiyle mmkn oldu ve Birok gnll kadn haklar savunucusu da AKP milletvekillerinin sivil topluma kulak vermesi ve konular esasna mteallik olarak ele almasna ard. Seklarist Jean Darclar Tabi ki yasal reformlar Trk kadnnn glenmesi iin yeterli deil ve cinsiyet farkn ortadan kaldrabilmek iin geni sosyal atlmlara ihtiya duyuluyor. Bunun da gerekleiyor olmas ise iyi bir gelime ESI raporunda belirtildii gibi, top-down Kemalistlerden ok farkl olan liberal ve slami feminist hareketler ve rgtlenmeleri bunu baard. Bu gruplarn abalar sonucunda gen kzlarn eitimi iin etkili kampanyalar dzenlendi, namus cinayetleri veya aile ii iddet maduru kadnlar iin snma evleri oluturuldu. Ayrca ekonomik ilerlemenin getirdii sosyal deiim ve dnyayla entegrasyon, birok ataerkil gelenei zd. rnein, 1997den 2004e kadar grc usl evliliklerin yzde 69dan yzde 54e gerilediini gryoruz. Yani, Trkiye gerekten post-patriarkal bir dneme giriyor. Bu iyi haber. Aklnza gelebilir, peki neden, seklarist Jean Darclar gerein bunun tam tersi olduunu dnyor? Bu sorunun uzun bir cevab var, ayr bir makalenin konusu. Bir sonraki yazmn konusu bu olacak: Cinsiyet Konular -II- (Kemalist feminizmin trajedisi).
13
Cinsiyet Konular -II- Kemalist Feminizmin trajedisi (Mustafa Akyol)

[Turkish Daily News'ta yaynland - eviren : Ekrem Senai] Geen hafta sonu stanbulun en kalabalk Starbucks Coffeelerinden birinde oturmu, ESI (European Stability Initiative)n yeni yaynlad Trkiyede Cinsiyet ve ktidar: Feminizm, slam ve Trk Demokrasisinin Olgunlamas balkl raporu okuyordum. Birden Merhaba ! diyen bir ses duydum, karmda Trk feminizmi konusundaki almay okurken tam da ihtiyacm olan kii duruyordu. Gen, zarif ve ak szl bir Trk kadn, tam Batl bir hayat tarzna sahip baarl bir i hanm. Ayn zamanda, ABD ve ABnin Trkiye hakknda komplo teorileri rettiine, ve lkenin bu eytani gler ve i dmanlar (AKP), tarafndan hzla eriat rejimine doru srklendiine inanan bir hanm. Bartl bir first lady grmektense sokaklarda tanklar grmeyi tercih edenlerden Ona bir rapor okuduumu, bu raporda Trkiyenin kadn haklar konusunda byk ilerleme kaydettiini ve AKP hkmetinin buna destek verdiini anlattn sylediimde nce ard, sonra savunmaya geti, ve en sonunda kar ataa geti. Bu raporu kim finanse ediyor bakaym? diye sordu. Bu yalanlar yayan kesin AB olmal !. Bunu syleyerek, aslnda ESI raporundaki ok nemli bir noktay teyit etmi oluyordu- nk raporda Kemalist kadnlarmodern Trkiyenin gereklerinin ok uzanda diyordu. Osmanl Feminizmi ve Sonras
14
Bunun nedenini anlamak iin biraz tarih kurcalamak gerekiyor. Trkiyede bilinen hikaye Atatrkten nce kadnlarn karanlklar iinde olduu, ve onun reformlaryla tm ihtiyalarnn verildii eklindedir. Fakat bu, ancak ksmen dorudur. Atatrk, phesiz ok nemli reformlar yapmtr, fakat cinsiyet konusunu doru olarak anlayabilmek iin anlamamz gereken baka gerekler de bulunmaktadr: Bu gereklerden biri Atatrkten nceki, yani Osmanl dnemindeki feminist hareketlerin varldr. ESI raporunun da belirttii gibi, Fatma Nesibe gibi, John Stuart Millden alntlar yapan ve Trkiye Cumhuriyetinin kuruluundan ok nce cinsiyet eitsizliinden bahseden, kadn devrimini hedefleyen Osmanl feministleri vard. Osmanlnn son yllarnda, Teali-i Nisvan (Kadnlarn Ykselii) ve Mdafaa-i Hukuk-u Nisvan (Kadn Haklarnn Korunmas) gibi isimlerde dernekler kurulmutu. Atatrk iktidarnda kadnlara ok nemli haklar verildi, fakat uzun vadede ok zararl olabilecek bir ey yapld: Bu feminist derneklerin tm kapatld. Bunun sebebi, zamann genel kabul gren bir anlayyd: Devlet, toplumun hakimi konumundadr ve onu otorite ile ynetir. (Mustafa Kemal, ayn sebeple tekke ve zaviyeleri ve mason localarn da kapattrmtr; nk o dnemin algs, sivil toplumun tehlikeli veya en iyi ihtimalle gereksiz olduu eklindedir.) ESI raporu Kemalist feminizmin bu temel problemini ok iyi yakalam Raporda diyor ki: Gen Trkiye Cumhuriyeti sekin, nc kadnlarn eitim sistemine ve kamusal hayata entegre olmasndan byk gurur duydu. lk kadn doktor (1926), avukat (1927), hkim (1930) ve pilot (1932) ilerici laikliin sembol olarak lanse edildi. Bu gelimeler, yararlanan kesim asndan kstl bir kentsel eliti kapsad. Fakat Kemalizm, Cumhuriyetin gururlu kzlar iin bir nevi feminizm oldu.. zc olan u ki, bu Cumhuriyetin kzlar feminizmin nnde engel oluturuyordu. Trkiyenin nde gelen feministlerinden irin Tekelinin belirttii gibi tek partili dnem sresince elde ettikleri haklar ve buna bal karlarn muhafaza etmek zerine odaklanmlard, bu kazanmlar geniletmek ve yaymak zerine deil. Faaliyetlerinin odanda Cumhuriyetin resmi gnlerinde Kemalist reformlar ven bildiriler yaynlamak vard Ya Kemalist ol, ya Defol Bu Kemalist Feminizminin trajedisinin dou hikayesiydi. Kadnlarn seviyesini ykseltmek iin ok aba sarfeden Atatrkn tersine, onun ardllar gelime konusunu unuttular, ve birer sekler muhafazakar olup ktlar. Halbuki yeni yntemler ve alternatifler gelitirmeleri de gerekmiyordu, bu yol zerinde ilerlemeleri yeterliydi. Feminist retim yesi Meltem Mftler Ba diyor ki: Trkiyenin olumlu grnts - yani kadnlarn da haklarn korumaya alan en modern, demokratik, laik Mslman devlet oluu - aslnda birok adan aldatc. Hatta bu grnt kanmca daha zararl nk kadn haklar iin mcadele eden hareketin gereksiz olduu intibasn yaratyor. Bunun ardndan slami feministler grnmeye balad. Bunlar, Kemalist hemcinsleri tarafndan gereksiz bulunmakla kalmyor, tehlikeli olarak alglanyordu. slami feministler ise kadn haklarn slama ramen deil, slamla savundular. Onlara gre slam kadnlarnn bask altnda tutulmasnn sebebi gelenekti, Tanrnn buyruklar deil Bu, slam problemin sebebi olarak gren ve kadnlar ancak dini snrlayarak zgrletirmek gerektiini dnen seklaristler iin nemli bir d krkl oldu. (Bu gnlerde Batda eski Mslmanlardan Ayan Hrsi Ali de, ayn tartmay en kaba biiminde yapyor. Bu insanlarn bir trl anlayamadklar u ki, inanan insanlar inanlaryla modernite arasnda bir seim yapmaya zorlayp, bundan iyi bir sonu kmasn bekleyemezsiniz.)
15
ESI raporu bu konular ok ak ve ikna edici bir ekilde aklyor. Rapor sonu ksmn yle balyor: Otoriter feministlerin de dahil olduu sesi gr duyulan bir kesim Trkiyenin laik geleneklerinin tehdit altnda olduuna inanyor ve ordunun devreye girmesini istiyor. Bu kesimin siyasal Islamn ykseliinden duyduklar endie, Trk toplumunda devam eden dier oluumlar ve son yllarda yaanan ilerlemeleri grmemelerine sebep oluyor.. Kesinlikle katlyorum. Bu sesi gr duyulan ve her frsatta ya Kemalist ol, ya Defol ! diyen aznlk, skolastikliiyle Trkiyenin vizyonunu karartyor. Kim Atatrkn savalar kazanan ve cumhuriyetimizi kuran byk bir lider olduunu inkar edebilir? Ama anlamamz gerekiyor ki o bir lmlyd ve zaman deiti. Artk yolumuza devam etmemiz gerekiyor. Trkiye iin yaplacak ok ey var- ve hala zgrleme nnde engelleri olan birok kadn.
16
Cumhuriyet Kadn nereden kt? (Nurhayat Kzlkan)

lkemizde kadn tarihi 1980li yllarn sonlarna kadar incelenmemitir. nk sosyal bilim alanndaki kadnlar dhil herkes bu alann incelenmeye demeyecek denli aikr bir tarih olduunu dnyorlard. Atatrk ve arkadalar, kadn haklarn Trk kadnna vermi ve dolaysyla Trk kadn bu haklar -hi uramadan- almt. Bu yazy okuyanlarn byk ounluu Trkiye nin ilk partisinin bir kadn partisi olduunu bilmiyor. nk resmi tarihe gre ilk parti Cumhuriyet Halk Frkas dr. Devrim tarihi iinde kadnn rol zerinde alanlar dahi 1980lerin ortalarna dein birincil kayaklara gitmemiti. Aslnda bu konular zerine hi dnmemi insanlarn bile dikkatini ekmesi gereken Latife Hanm n o dnemde tasavvur ettiimiz kadn imajnn tersine feminist diyebileceimiz hal ve tavrlar ve zgveninin nereden kaynakland olmalyd. Latife Hanm tek miydi? Onun gibi ka kadn vard; ayn ekilde bytlm, ayn (kadn) dergilerini okumu? Peki, o dergileri bu kadnlar okuyarak bymt de hangi kadnlar karmt? Szn ksas kadn tarihi aratrmalar 1980li yllarda geliti ve Osmanl kadn dernekleri ve Osmanl kadn gazeteleri ve dergileri incelenmeye baland. Hayretle grld ki sadece eski harfli Trke kadn dergileri yoktu; imparatorluun iindeki etnik gruplardan da kadnlar kendi dillerinde kadn dergileri karmt. Latife Hanmn iine doup byd ortam yaratan kadnlar, 1895-1908 yllar arasnda yan tam 12 yl boyunca Hanmlara Mahsus Gazeteyi karmlard. Bu gazete lkedeki byk ihtimal st snflarn evlerine giriyor ve evdeki tm kadnlar tarafndan okunuyordu. stelik bu dnemden evvelki dnemde de, 1875-1895 yllar arasnda da kadn dergileri kyor ve bu dergilerde kadnlar yazlarn kendi imzalar ile yaynlatyorlard. Bu dnemlerde, gnmzde kullandmz kadn hareketi yerine hareket-i nisvan, kadn haklar ya da feminizm yerine de kadnlk mefkresi kelimeleri kullanlyordu. Osmanl
17
hareket-i nisvan eer 1868-1908 arasnda yani tam 40 yl boyunca basn ve yayn hayatnda bir ekilde yer alm ise bu yazlp izilenlerden Cumhuriyet in kurulu yllarnda gen ve orta yalarn sren Latife Hanm gibi kadnlarn etkilenmemi olmas imknszd. Gerekten de 1908den Cumhuriyet in kurulduu 1923e kadar yani II . Merutiyet ve Milli Mdafaa yllarnda yeni kuak kadnlarn da katlmyla kadnlk mefkresinin ykselen bir ekilde etkisini gsterdii grlmektedir. Cumhuriyet in kurulacan anlayan ve bundan byk mitler besleyen hareket-i nisvan tam vatandalk haklar (siyasal, itimai, iktisadi haklar ve siyasal gce katlm) talebiyle rgtlendi. Kadnlar Halk Frkas (1923), ve Kadn Birlii (kuruluu 1924) etrafnda toplanan kadnlar kadnsz bir inklbn olamayacan savunuyorlard. Ulusun ina srecine kadnlar olarak katlmak istiyorlard. Ancak tarihimizin bilinmeyen sayfalarndan biri olarak hareket-i nisvan yani kadn hareketi tek parti iktidarnn ynlendirmesi sonucu bastrld. Hareketin en nemli aktivist kadn Nezihe Muhiddin karaland, Trk Kadnlar Birlii grubu sindirildi ve kadnlar siyasal alandan dland (1). Rejim, kadn haklar yolundaki kazanmlar feministlere deil, ulu nder ve halaskara ve Kemalizm e mal etti ve bu ynde kadnlara haklarn biz verdik sylemini yerletirdi. Bu sylemi benimseyen kadnlarn, etkinliklerini denetim altnda srdrmelerine izin verildi ve nc kadn haklar savunucularnn toplumun belleinden silinmesi saland. Bu kadnlarn dlanmasna yol aan atmada iki taraf vard: Bir tarafta Cumhuriyet in erkek kurucular kua (hkmet, siyasetiler ve basn); dier tarafta cumhuriyetilii benimsemi Osmanl Trk kadn hareketinin feminist aktivist ve dnrleri Cumhuriyeti feministlerin kadnlk mefkresini yaama geirmeye alp, kenardan seyretmektense oyun kurucular olmak istemeleriyle, iktidarn adalama idealini kendi tekelinde tutma ve kadn haklarn Batya kar bir gsterge olarak kullanma politikas bu atmay yaratmt. CHP nin szcs durumundaki Cumhuriyet Gazetesinin yneticisi Yunus Nadi (Abalolu ) ve Falih Rfk (Atay ) gibi Kemalist erkek gazeteci, yazar ve aydnlar da kadn (feminizm) aleyhtarlyla bu atmada nemli rol oynadlar. Konumalarnda kadn haklarndan yana grnmesine karn gazetede yer alan imzasz yaz ve karikatrlerle feministleri kmseme, deersizletirme abas iine girdiler. Nadi, kadnlarn mebus olmak yerine Himaye-i Etfalde (2) almalar gerektiini sylyordu. Kadnlar Birlii, faaliyetlerini, 1924 ylnda birlii kuran kurucu kadnlarn 1927de tasfiye edilip yerine iktidarn istedii kadn tipine daha yakn bir kadn grubu geldikten, 1935 ylna kadar srdrd. Bu dnemde birlik , basn tarafndan hi saldrya uramad. Bu dnemde basnda yaplan yaynlara bakldnda Kemalistlerin , Trk kadnn, en byk grevi vatana evlat yetitirmek olan anneler olarak tanmladklar, siyasal ve sosyal hayattan dladklar grlr. Atatrk n dedii gibi Trk kadnn en kutsal grevi analkt. 1928 ylnda kurulan Kz Sanat Okullarnn amac tm alt snflardan gelen kadnlarn iyi anneler olarak ulusa iyi evlat yetitirmesini salamakt. st snflardan gelen kadnlarn ise mesleki alanlarda ykselmesi tevik edilmitir. ktidarn kadn tasavvuru, yeni kadn yaratacak olanlar Cumhuriyet in inklplaryla byyen, gemii olmayan ocuk ve gen kzlard. Bu bakmdan Cumhuriyet kadn aslnda bir ocuk kadnd. (3) Halbuki kadn hareketini oluturan kadnlar siyasal ve kltrel bir gemii olan stanbul ve Osmanl mnevveri olan kadnlard. Hibir kltrel ve siyasal devamll kabul edemeyen Kemalistler iin bu, kabul edilemez bir durumdu. Yeni nesiller yetiene kadar eski nesil kadnlar hayr ileri ile uraan kadnlar olarak grmek istiyorlard. Zeki ve baarl gen kzlar Avrupa da eitime gnderen iktidar yurda dndklerinde de onlar, birok sahada ok geni yetkileri haiz pozisyonlara yerletiriyordu. rnein Afet nan , 1930 ylnda Trk Tarih Kurumu na bakan seildiinde sadece 22 yandayd.
18
Cumhuriyet kadn, izilmi olan toplumsal projenin dna kmayan, siyasal otoriteye sadk ve itaatkr olmalyd. 1935 ylnda birlik , ev sahipliini yapt ve tm dnyadan kadnlarn katld 12. Uluslararas Kadnlar Birlii Kongresini stanbul da dzenleme erefine erimiti ancak bu kongre birliin sonunu getirdi. Kongre bitiminde Almanya y ve Hitler i eletiren bir bildiri ortaya km ve Trk kadnlar mttefiklerin propagandasna alet olmutu. Biz Almanlarn yanndaydk hlbuki kadnlar bartan yana bir metine imza atmlard. lkenin blnmez btnl yara alyor, Trk kadnlar yanl fikirlerle emperyalistler tarafndan kandrlyordu. Bunun neticesi, emir yksek yerden geldi ve CHP , Trk Kadnlar Birlii nin kendisini feshetmesini istedi. Trk Kadnlar Birlii 1949da yeniden kuruldu ancak ilk kurulduu yllardaki kadnlardan ok farkl bir ekilde yetitirilmi ve tarih yazm ile eitilmi, gemile balar yok olmu, yeni nesil kadnlar tarafndan Bu kadnlar kurucu hemcinslerinin unutturulmasna ve tarihten silinmesine ses karmadlar. Kadnlk mefkresinin peinden gitmektense itaatkr ve Cumhuriyet in kurucularna demekle bitmeyecek gibi grnen borla dolu, mteekkir; Atatrk tarafndan kurtarlm Cumhuriyet kadnlar olarak hayr ileri ile uramay tercih ettiler . (1) Bu konuda Metis Yaynlarndan km olan Yaprak Zihniolunun Kadnsz nklap: Nezihe Muhiddin adl kitaplatrlan master tezine baknz. (2) Himaye-i Etfal, ocuk Esirgeme Kurumudur. Etfal, tfl (ocuk) kelimesinin ouludur. (3) Zihniolu bu szc ok yerinde bir ekilde almasnda kullanmaktadr.
19
Kemalizme gre Trk Kadn ve Cumhuriyet Gazetesi (Hasan Rua Demirolu)
Sunu: Okullarda ezberletilen bir ada Trk Kadn masal vardr. Bu masala gre vatan kurtarldktan sonra kadnlarmz da kara araftan kurtarlmtr, seme, seilme hakkyla beraber bir sr zgrlk kazanmtr, tango filan renmitir, Trk Kadn Atasna minnettardr. Bugn arafl kadnlara rozet takarak takiyye yapan CHPnin kadna bak gerekte bu emadan hep uzak oldu. Tpk solcu(!) gazete Cumhuriyetin kadn haklar konusunda ald engelleyici tavr gibi. Ama lkemizde yanllar srekli tekrar edilerek doruymu gibi gsterilebiliyor. Bu beyin ykamann antidotunu hazrlayan Hasan Demiroluna iten bir teekkr sunuyoruz. Hasann bu detayl almasn okurken aracaksnz. Mussoliniyi, faizmi ven, yzne herkes tkrebilsin diye Nazm Hikmetin resmini basan Cumhuriyet Gazetesine baknzda baz deikler olabilir Mehmet Bahadrn Lozan hakknda yazd Geldikleri gibi gitmediler makalesini bitirirken dedii gibi Tarih armaktr . MY
20
Trkiyenin aydnlk insanlar! Size Cumhuriyet hi yakmaz! Aydn insanlarn diktatrl! nsanlar dikta ynetiminin meru olduuna ikna etmenin en etkili yolu bu olsa gerek. Toplumun kendisinden ve evresindekilerden geri kalann cahil ve ynetilmeye muhta ilan edip kafas karm ynla insana hibir kant sunmadan iktidar hak ettiini ispat etmek. Krl i! ylesine krl ki; tarihin derinliklerinden kagelen belgelerde yatan karanlk yznz ortaya karldnda bile bunun gerici bir eylem olduunu, oysa kendilerinin ne kadar aydnlk, ne kadar halk sevdals olduunu syleyebilirler. Her zaman da inanan bulunacaktr. Kendini aydn olarak lanse eden bu grubun bir mensubu olmann getirdii ayrcal kazanmay herkes ister. Yalnz artk zaman deiiyor. Dilenildii kadar inat edilebilir; tarih hep olduu yerde olacaktr. Her zaman ortaya kmay bekleyecektir. Bakalm aydn olmay hi kimseye kaptrmayan efendilerimizin tarihin arka odalarndaki kirli amarlar nelermi. Cumhuriyet gazetesi ve feminizm Cumhuriyetin ilk dnemleri pek ok siyasi atma gibi bir siyasi atmay daha barndryordu: devlet ve feminizm atmas! Cumhuriyetin kurucu kua kadn haklarn kendi izdii snrlar ierisinde tutmak istiyordu. Bu bakmdan seme-seilme, iktisadi haklar gibi pek ok konuda istekleri olan feminist gruplarla bir atma ierisindeydi. Kadn haklarn gereksiz gryor ve aalyordu. Bugn kadn haklar denildiinde akla hangi gazete gelir? Genellikle Cumhuriyet gazetesi. zellikle trban serbestisinin gndemde olduu gnlerde Kemalist rejimin selameti ile de ilikilendirilerek ne sunulan kadn haklar sylemi vard. Bu syleme gre bir kadnn ailesi tarafndan bann rtlmesi kadn haklarna aykryd. Binlerce ehidin kanyla sulanm bu topraklarda byle ey nasl olurdu moner? Olamazd. Nitekim de olmad. Rekor katlmla onaylanan trban serbestisi Anayasa Mahkemesinden dnd. Trkiye ok ciddi bir siyasi kriz yaad. AKPnin trban serbestisi konusunda ald tavr sonradan kapatlma davasnda delil olarak kullanld. Kriz bitti: taraflar sahalarna dnd. Binlerce ba rtl kz okul kapsnn nne kurulan kabinde rtlerini kararak eitim almaya devam etti. Cumhuriyet gazetesi tm bunlar olurken en ok kadn haklar kavramn kulland. Gerici iktidar kadnlarmz evlerine kapatmak istiyor, Kemalist devrimin kadnlarmza verdii haklar geri almak istiyordu.. Peki gerekten yle miydi? Cumhuriyet kadnlarna haklarn Devlet mi vermiti? Hayr! Aksine devlet ve onun sesi Cumhuriyet gazetesi kadn haklarna bsbtn karyd! Kadnn fendi cumhuriyeti yendi
21
Nezihe Muhiddin rejimin statkocu tavr nedeniyle nemsemedii ve geri plana ittii kadn haklarn savunmak iin 16 Haziran 1923te Kadnlar Halk Frkasn kurar. Ancak TBMM o yllarda kadnlara parti kurma hakk vermediinden ve kadn-erkek ayrm yapt gibi basit bir gereke yznden partiyi kapatr. Kadnlar Halk Frkas, sonradan Trk Kadnlar Birliine dnr ve kadnlarn seme ve seilme hakk elde etmesi iin aba verir. Bu mcadele 1935te baarya ular. Ama bu dnemde TKB yine kapatlr. Bugnn ada trk kadnnn sesi Cumhuriyet gazetesinin bayazar olan Yunus Nadi tm bu gelimeler hakknda ne der biliyor musunuz? Havvann kzlar, Meclise girip yln manto modasn tartacak(1) Kadnlar Halk Frkas kapatlnca yerine Trk Kadnlar Birlii kurulmutu. O da kapatlnca Cumhuriyet Gazetesinde u balk atld: Trk Kadnlar Birlii kapatld, fesat karan hatun kiilere haddi bildirildi. Bu noktadan sonra durup dnmek lazm: Trk kadnna btn haklarn cumhuriyet ve Atatrk verdi. cmlesi ne kadar dorudur? Rejimin yar-resmi yayn organ Cumhuriyet gazetesinin tavr ortada. Devletin tavr ortada. Kadn haklarnn verilmesinin ne kadar geciktii de ortada. Kadnsz nklap isimli kitabn yazar Yaprak Zihinolu o gnleri anlatrken yle diyor: Ben yksek lisans tezi almam srasnda u sorudan yola ktm. Trkiyede Kemalist kadn derneklerinin devlet feminizmi diyebileceim programlar hangi ihtiyatan domutu, neye tekabl ediyordu? ounun iddia ettii gibi, kadnlar haklar iin mcadele etmemi ve Mustafa Kemal tarafndan m haklar verilmiti? Cumhuriyetin kurulu yllarnda faal olan en eski dernek Kadn Birlii idi ve aratrdka daha dorusu kaz yapmaya baladka altnda ok nemli bir mcadelenin ve kadn kiiliklerin yattn grdm. Kadn haklar kavram aka kadnlarn kendi abalar sonucunda kazanlm bir hakt. Devlet ya da devrim tarafndan verilmi bir hak deildi. Kadnlarn sadece Cumhuriyet dneminde rgtlenme hakkna sahip olduunu dnenler yanlr. Kadnlar Halk Frkasn kuran Nezihe Muhiddin 1913te kurulan Osmanl Trk Hanmlar Esirgeme Derneinin de bakanyd. Hayret, yobaz Osmanl (!) dneminde byle bir ey nasl olabilir deil mi moner? stelik tek dernek de bu deildi: 2 Haziran 1919 ylnda ok daha ilgin bir dernek kurulmutu Osmanlda: Krt Kadnlar Teali Cemiyeti! Bugnn ylmaz kadn haklar savunucularnn trk kadn her eyini Atatrke borlu sylemi tarihten bugne bakldnda ne kadar anlamszm yle deil mi? Serbest Frka nasl kapatld?
22
Kemalizmin demir yumruklarndan tek nasiplenen Havvann kzlar deildi. Paris bykelisi Ali Fethi Beyin Atatrkn emriyle kurduu Serbest Frka da iinde Cumhuriyet gazetesi tezgahnn bulunduu bir oyunla kapatld. 1929 byk ekonomik buhran Trkiyeyi ok sert vurmutu. smet Paann btn ekonomik icraatlar uvallam, siyasal skntlarnda buna eklenmesiyle birlikte yeni bir parti ihtiyac domutu. Mustafa Kemal, o sralarda Pariste bykeli olan Ali Fethi beyi Trkiyeye ard. Ona yle dedi: Ben Cumhuriyeti ahsi menfaatim iin yapmadm. Hepimiz faniyiz. Ben ldkten sonra, arkamda kalacak messese bir istibdat messesesidir. Ben ise millete miras olarak bir istibdat messesesi brakmak ve tarihe o surette gemek istemiyorum. Ali Fethi Bey 10 Austos 1930 tarihinde Serbest Cumhuriyet Frkasn kurar. Programnda cumhuriyetilik, laiklik ve milliyetilik ilkelerine ball savunurken ayn zamanda yabanc sermayeyi, serbest teebbs savunurlar. Parti, aka liberalizmi savunmaktadr. Ali Fethi Okyar, parti kurulduktan sonra gazetelere gnderdii mektupta unlar yazar: Cumhuriyet Halk Frkasnn mal, iktisad, dahil, haric siyasetlerinin birok noktalarna aykr bulunan ayr bir frka ile siyas mcadele sahnesine atlmak arzusundaym. Zt- Devletleri Reisicumhur olduktan maada imdiye kadar mensup bulunduum Cumhuriyet Halk Frkasnn da umum reisi olmalar dolaysyla ibu arzumun nazar- devletlerinde ne yolda kabul buyurulacan bilmek lzumunu hissediyorum. Bylece Cumhurbakannn onay alnm olur. Cumhurbakan Mustafa Kemal ise ona yine gazetelerde yaymlanan mektubunda yle cevap verir: Reisicumhur bulunduum mddete reisicumhurluun zerime verdii yksek ve kanun vazifeleri, hkmette olan ve olmayan frkalara kar dil ekilde ve tarafsz yapacama ve laik cumhuriyet esas dahilinde frkanzn her nevi siyas faaliyet ve cereyanlarnn bir engele uramayacana inanabilirsiniz. Tabii ki bu normal bir mektuplama deildir. Fethi Okyardan parti kurmasn isteyen Atatrkn kendisidir. Bu sadece kamuoyu nezdinde oynanan kk bir oyundur. Serbest Frka byk bir ilgiyle karlanr. Kuruluundan hafta sonra zmirde grkemli bir miting yaparlar. Bu mitinge Mahmud Esad Bozkurt engel olmak ister. Gazi Paa duruma el koyar ve Fethi Beye yle bir telgraf eker: Anlyorum ki sana nutkunu syletmek istemiyorlar. Fakat sen mutlaka nutku syleyeceksin ve tesadf edecein herhangi bir engeli bana bildireceksin. Asayiin temini iin Bavekil, Dahiliye Vekili ve zmir Valisi lazm olan tedbirleri almakla mkelleftirler. Gazi. Bu telgraf sayesinde Fethi Okyar 50 binin zerinde insann katld zmir mitingini bitirir. Dnemin gazetelerinden biri o gn yle anlatr:
23
Sandalla gelip vapura atlayanlar Fethi Beye sarlyorlard. Biroklar alyor Rhtmda, zerine vuku bulan ilk tehacmle Fethi Beyin ceketi yrtld. Bu esnada denize denler, ezilenler ve inenenler oldu. Davullar, zurnalar alyordu SCF halk tarafndan ksa srede benimsenmeye balamtr. ye says ilk haftada 10 bin, ikinci haftann sonunda ise 13 bini bulur. Ancak mr sadece 99 gn srer. Parti kendini feshetmek zorunda braklr. Neden aktr: partinin laiklie aykr fiillerin oda olmas! Yz yldr bitmeyen tehlike! SCFnin kapatlmasna ankaya Kknde karar verilir. Bu kararn verildii sofrada Yunus Nadi de vardr. Plana gre Yunus Nadi, lkedeki gerilimi ve SCFde rgtlenen gericilerin rejim iin tehlikelerini gsteren bir yaz yazacak ve Reis-i Cumhuru greve aracakt. O da sonradan bu tehlikeyi grdn syleyen baka bir yaz yazacakt. Plan uygulama sokuldu. Yunus Nadi 9 Eyll 1930 tarihinde Atatrk greve aran bir mektup kaleme ald. Atatrk ona bir gn sonra 10 Eyllde Cumhuriyet Gazetesi zerinden cevap verdi. unlar syledi: Hakikati Fethi Beyefendiye yazdm mektupta aka ifade ettiimi zannediyorum. Kendilerince hakiki vaziyetin tamamen bilinmekte olduuna phe yoktur. Ancak umumiyetle yanl zan ve dnceler ve grler olduu anlalyor. Hakikat-i hali bir daha ifade ve tasrih edeyim. Ben Cumhuriyet Halk Frkasnn Umum Reisiyim. Cumhuriyet Halk Frkas Anadoluya ilk ayak bastm andan itibaren teekkl edip benimle alan Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyetinden domutur. Bu teekkle tarihen balym. Bu ba zmem iin hibir sebep ve lzum yoktur ve olamaz. aret olunan hadiseler () ve hkmet ricaline ve otoritesine kar baz anlaysz kuvvetler tarafndan yaplan irkin tecavzlerden ok mteessir olduumu tahmin etmek g deildir.() Bu gibi saldrclar ve tevikiler Cumhuriyet kanunlarnn takiplerinden tabi kurtulamazlar. Bu aka kapat, git demekti. Nitekim Fethi Bey de 16 Kasm gn Dahiliye Vekaletine verilmek zere u fesih beyannamesini yazar: Tebellr eden son vaziyete gre, Frkamz, Byk Gazi Hazretlerine kar, siyas sahnede mcadele edecek bir mevkie getirilmitir. Frkamz dorudan doruya Gazi Hazretlerinin tevik ve tasvipleriyle vcuda gelmi ve Byk Reisimizin her iki frkaya kar msavi muavenet ve muamelesine mazhar olaca teminat alm idi. Esasen baka trl siyasi bir teekkle vcut vermek mesuliyetini alma hibir zaman hatrmza getirmedik. Halbuki emri vaki eklinde tahakkuk eden son vaziyet karsnda bizce baarlmas muhal olan bu teebbse devam etmek beyhude olacandan Frkamzn feshine ve keyfiyetin bilumum tekilata ve Dahiliye Vekaletine bildirilmesine karar verilmitir. te Trkiyenin ikinci demokrasi giriimi de bylece sonlandrlmt. Burada garip olan; bir basn kurumu olan Cumhuriyet gazetesinin ald tavrd. Gazete bylelikle rejimin ad konulmam resmi gazetesi olduunu ortaya koyuyordu. stelik, faizmi savunduklarn da gizlemiyorlard.
24
Yunus Nadiden faizme ve Mussoloniye vgler: Faizmin Trkiyede girdii kanallarndan biri basndr. Alman faizmi bu alanda da ajanlar elde etmeye balad. rnein Cumhuriyet Gazetesi ve yaz kurulu Alman faizminin etkisi altndadr. Orada alanlarn birou Alman faizmi tarafndan satn alnmtr. Faizmin bu ajanlar Hitlerin havasndan alyorlar ve onun saldr planlarn gklere karyorlar. Alman Bavekili Trk milletinin menakpla dolu olan kurtulu mcadelesini senelerden beri takip etmektedir. Msarniley (ad geen) Gazi Mustafa Kemal Hazretlerinin deha ve azminin nasyonal sosyalist frkas muhalefet mevkiinde bulunduu sradaki mesai ve harekatna rehberlik ettiini sylemilerdir. M. Musolini Trk dostluunda bir daha ok ak ve ok samimi olmutur. Biz de ayn vuzuh ve samimiyetle tekrar ediyoruz ki, Trk milleti dahi, M. Musolininin mnevver ve azimler idaresindeki erefli talyann ak, vefakar dostudur. Balbana Bir Tarih balkl yazsnda ise Yunus Nadi daha da ileri giderek talyadaki faizmin Trkiyeye ynelik iltifatlarndan g bulduunu yazar. Kemalist Trkiyeden Faist talyaya selam: () Trkiyede biz umumi harp neticesinde tasfiye olunan Osmanl mparatorluunun enkazndan yepyeni ve tamamen asri, inklap ve milliyeti bir Trk milleti karrken, talyada talyan milletini asrn en mtekamil bir cemiyeti haline ykselten faizmin gittike artan takdirlerine ve muhabetlerine mazhar olmaktan kuvvet buluyorduk Yeni talyann, faist talyann ne olduunu anlamak iinse onu yapmakla beraber bugn btn bir salahiyetle kendi sahasnda hulasa etmekte bulunan M. Musoliniyi grmek kafidir. Due, talyan milletinin ayn zamanda ileriye atlm yksek bir fikri de tecelli ettiren bir ifadesidir. Faizm M. Musolininin ahsnda tpk ok gibi frlayan bir fikrin bklmez bir kol ile tatbikat sahasna geirilmi eklidir. Bundan yepyeni bir cemiyet domakta bulunuyor. Hatta biz tahakkuk etmi neticelere bakarak bu cemiyete imdiden domu nazar ile bakmakta hata yoktur bile diyebiliriz. Yunus Nadinin faist kiilii daha Cumhuriyet kurulmadan nce fikri yaps ekillenmiti. Cumhuriyet Gazetesinden nce yine sahibi olduu Yeni Gn Gazetesinde, 22 Nisan 1923 tarihli saysnda Feridun Fikri imzasyla da faizme vgler dizmiti. Btn Avrupa faizmin cihana getirdii emniyet ve nee ile ona doru atlrken, faizmin bu suretle, sanki pek tehlikeli bir eymi gibi grlmesi beni derin derin dncelere sevk etti. Faizm korkulacak bir ey addolunmaz. Bilakis bizim gibi inklap yapm ve onu yaatmaya azmetmi milletler iin faizmden kartlacak dstrlar vardr. (2) Cumhuriyet okuru Komnistler buna ne diyecek? Sol eliyle faist yazlar yazmak insan solcu yapmyor. Yukarda grdnz nshada, Cumhuriyet gazetesi aka okurlarn Nazm Hikmetin yzne tkrmeye aryor.
25
Nshada unlar yazyor: ..Erefin Abdlhamide verdii tavsiye aklmza geliyor. Bu tavsiye resmini teksir etip dattr ki millet doya doya yzne tkrsn mealindedir. Bizde yukardaki Nazm resmini bu gaye ile basm bulunuyoruz.(3) imdi cevap verin bakalm Trkiyenin aydnlk insanlar, Cumhuriyet size gerekten de yakr m? Kaynaka: 1. Kara Kzl Notlar Dergisi/ Pper Neves 3 Dalga ile Feminizm Tarihi 2. Mustafa Yelkenli (Bar ve Demokrasi Partisi Ankara l Bakan) / Yunus Nadi ve Cumhuriyet Gazetesi 3. Radikal Gazetesi
26
apka ve Trban Meselesi (Nurhayat Kzlkan)

Kullanlan kelime tercihinin (trban m, barts m?) insanlar kategorilere ayran bir turnusol kadna dnmesi, ne yazk ki, daha sze balar balamaz zme zarar veren bir ilev grmesine neden olmaya balad. Barts kullanan kadnlarn tmnn bartsne trban denilmediini biliyoruz. Bilinli Mslman kadnn kulland biimiyle barts trban haline dnyor ve bu bilinlilik, tehlike arz etmeye balyor. Konunun ok dnda biri, rnein bir Batl, her grd bartl kadn dini btn bir kadnm gibi alglasa da durum aslnda yle deil. Her bartl kadn otomatikman dindar olmad gibi, her dindar kadn da bartl deil. Bartl kadnlar iinde bir alt grup olan trbanl kadnlar arasnda da keza her trbanl kadn, dindar deil. Yani bir kadnn trban takmas o kadnn hayatn dine gre tanzim eden biri olduu anlamna gelmeyebiliyor. Krdan kente gle birlikte artan gecekondu semtlerinde pek ok gen kz, semtin it kopuundan korunmak ve erkekler tarafndan namuslu kz kategorisinde muamele grmek iin balarn rtyor. Bu kzlar trban eklinde ba balamay daha modern bulduklar iin bu ekilde ba balyorlar, ancak dinin dier kurallarndan bihaberler. rnein en nemli ayrc zelliklerden birini yerine getirmiyorlar yani namaz klmyorlar. Fakat dardan trbanl eklinde alglanyorlar. Ancak buradan anlyoruz ki, trban artk bir st snfn rtnme biimi oldu ve o snfa ait olduunu belirtmek iin taklit edilir bir noktaya da geldi.
27
Ba balamak kzlara korunmuluk duygusu veriyor ve pek ok kimseyi artan bir ekilde kzlar zgrletiriyor. Ba rtmenin kzlarn zerindeki, kzmz byyor panik ve endielerinin arln azaltan, dolaysyla kzlar rahatlatan bir eye dntn gryoruz. Dier taraftan trban eklindeki ba balama biimi, ki eer trban, bilinle badatrlan bir ey ise, ayn zamanda o kadnn tesettrn dier kurallarna uygun bir ekilde giyinmesiyle bir mana kazanabilir. Yani gbei ak trbanl fotorafndaki kz bu kategoriye sokamayz. Zengin dindarlar Snf farkllklar asndan trbana bakldnda, aslnda snfsz, homojen, yekpare bir rtl kadnlar topluluu var-m gibi davranmak konunun iki tarafnda -hem laik hem de slamcyer alan erkeklere kendi siyasi karlar asndan imdilik uygun geliyor. Dindar trbanl kadnlar arasnda Mslman kardelii iinde snf farkllklar yok-mu gibi tutum taknlsa da, hanmefendilik ideolojisi olarak adlandrlabilecek bir hanmefendi kltrnden sz edilebilir. Orta snf iinde bym, kendi eviini kendi yapan dindar kadnlar, trban sorunu iin dayanmak zere bir araya geldii eitli kesimlerden trbanl kadnlarla sosyalizasyonu artnca, ayn akbete urasa da burjuva bir yaam sren, rnein evilerini baka kadnlara yaptrtan bir dindar kadn tipi ile karlat. Bunun ok altn izmese de namazda ayn safta durmakla beraber, bir snf farkll olduunun ayrdna vard. retim aralarna sahip dindar ailelerin kzlar u anda kimbilir hangi Bat lkesinin iyi bir niversitesinde oktan eitimlerini tamamladlar, hatta masterlarna baladlar. retim aralarna sahip olmayan ebeveynleri olan gen kzlarsa bir sponsor aradlar. Bu hamiyet sahipleri, bir eyler yapmak ihtiyacnda olan vicdan sahibi insanlard ancak birka gen kza sponsor olmakla vicdanlar sustu ve bir eyler yapmak ihtiyac da ortadan kalkt ancak bu iyi mi oldu kt m oldu tartlr. (Beylik bir denize geri atlan deniz yldzlar hikyesi oldu ama) Etnik bakmdan bakldnda da, henz trbanl Krt kadnlarndan bahsedilmiyor ancak, bu durum o kesimde dindar-trbanl-Krt kadnlarnn meselelerine henz sragelmediindendir. Bilinli Mslman olarak deerlendirilebilecek olan dindar trbanl kadnlar, geleneksel sebeplerden ban rten kadnlardan kendilerini ayrt etmeye alrlar. slami prensipleri gerekliliini sorgulamadan takip eden ve anlamn hazmetmeden rtnen geleneksel Mslman kadnlardan, bu kendi annesi ve ailesi de olabilir, kendilerini ayrt eder ve farkllamaya alrlar. Geleneksel Mslman yaant ayn zamanda bir eit okumadan /dnmeden pratik etme ve hatta cahillik olarak alglanr. Buna gre, slami prensipleri hazmetmeden slami pratikleri takip eden kadnlar, ite bu kadnlar gerekten eksik, cahil ve ikincillii benimsemilerdir. Bir baka konu, ekonomik ve sosyal hayatta gittike yerini genileten bu dini-btn alternatif elite dahil olmak isteyen daha az entelektel kesimlerden gelen gruplarn bu gruba eklemlenme gayretleridir. Bu gayretin iine alt kesimden gelen kzlarn zengin ve dindar Mslman erkein houna gitmek iin kapanmasn da koyabiliriz. Bu onun dindarlatna bir iaret deildir. Bu tr rtnen kzlar ancak kapandktan sonra iin life style ksmn fark ediyor. Ancak trbanl dindar kzlarn da koca bulamadna dair ikayetler artm vaziyette. Toplumdaki trban tartmalar sonucu durumun trbanl kzlarn aleyhine almaya balad da bir vakadr. Yani artk bir ksm dindar genler, annelerine rtsz (ve alan kz) sipari ediyor, ancak yine dini-btn olmak artyla.
28
Kemalizm ve kadn haklarna bir bak Kk hanmefendi apkalar
Henz bir aratrma olmad ve devlet kurumlar bir rakam vermedii iin saysn bilmiyoruz, ancak en az 5 bin kadar devlet memuru kadn iten atld ve yine saysz niversite rencisi okulu brakt. Pek ok dindar kadna gre bartsnn kamusal alanda yasaklanmasndan sonra, iman testinde Mslman erkekler kadnlara nazaran snfta kaldlar. Enteresan bir ekilde barts ile ilgili kamusal yasaklardan sonra, birok aile, zellikle erkekler, evdeki okuyan ve alan kadnlara ban a ve devam et basksnda bulundular, bunlarn bir ksm ban at ve geri dnd. (Bir ksm da peruk taksn, okuluna devam etsin dedi) lerine geri dnmeyen trbanl kadnlar, mesleklerini alternatif yollar bularak yapmaya altlar. rnein retmenler dershanelerde ders verdiler veya kurslar atlar. Alternatif bir eitim sistemi dodu. Tahta boyama kurslar, ney fleme kurslar doldu tat. Dier taraftan niversitelerde trban meselesi kalmad. Ancak yeni bir mesele dodu: apka meselesi. Salar iine alan, geni siperlikli veya balk tipi apkalarla kzlar okula giriyor, bunun normal bir apka olmadn herkes biliyor ama bilmemezlikten geliyor, yani izofrenik bir durum. Sonuta parlak ve gsterili peruklarla, kimi peruun gsteriinden utanp kimi yakm m diye ii akaya vurup bu scakta gezmektense apkay tercih ediyor. apka daha pratik ve modern. Tabii niversite kap girilerinde a-kapa yapan kzlar da var. Bir tanesi bir gn minibste yanmda oturuyordu. Minibs, kampus giriinde gvenlik grevlilerince kontrol edilir, kontrol noktasna yaklamadan evvel ban at, earbn antasna koydu. Travmatik olmuyor mu byle a-kapa dedim, Yok ben altm artk dedi. Peki gnah onlarn boynuna m diyorsun? dedim. Yok dedi, Ben hl gnah ilediimi dnyorum. Ama benim gnahm bana, onlarn gnah onlara ait.
29
Feminist lan Edilmeden Kadn Haklarn Savunabilir Misiniz? (Cemile Bayraktar)
Coactus volui (*) ster sosyal,ister siyasi isterse edebi ierikli olsun yaz yazmaya niyetliyseniz ve sradanln dnda farkndalk oluturmak iin yazyorsanz,itina gsteriyorsanz bu eylemin yapclna dair titizlenmeleriniz varsa yazmak yle sk sk kendiliinden gelen,bir seferde kaleminizden dklen bir eylem olmuyor.Olduka zorlanyorsunuz.Bir kelimenin dahi tm anlam bozacan biliyorsanz bu zorluk artyor ve olduka yoruluyosunuz.Konu seimi,ierik,aratrmalar,dkm vs. derken 500 kelimeyi dolduramayacanz yaznzn grntde kk,arka planda byk bir emei oluyor.Bir de sosyal ierikli ve kadn balkl bir konuyu dillendirmeyi dnyorsanz en byk korkunuz acaba yazdm ey anlamn bulacak m?,kendimi ifade edebilecek miyim?,yaz bitirilip kamuya sunulunca hangi sfat ile etiketleneceim? sorular beyninizi kemirip duruyor.Eer bu sorularn etkisi yazma isteinin nne geiyorsa zaten vazgeiyorsunuz yok tm bu sorularn basksndan bir silkinite syrlyorsanz o zaman ie koyuluyorsunuz.Sonu yapmak istediinizin tam tersi olarak ksa da kararllnzdan dn vermeden balyorsunuz yazmaya,ne pahasna olursa olsun nk yazma istei kolay kolay dur diyebileceiniz bir istek deil. Ben de zihnimden sorularn arln atp geiyorum bilgisayarn bana.Aklmda ok net bir konu yok aslnda var da syrldm sandm sorularn etkisindeyim sanrm.Konu belli de konuya olan rkekliim bana hala yazmaktan vazgeebilirsin dedirtiyor. Uzun zamandr temas kadn olan ve ierii magazin olmayan,teknie dayal tezsel teknikler ierisinde robotlamam,hanmeli yaktrmas ile vck vck bir duygusallk tamayan bir yaz yazmann hevesi ile dnmeye dalyorum.Bir ka cmle kuracak oluyorum,peine bir ka cmle daha yok olmuyor,gelen cmlelerin ierii hem bayan bir
30
yazar olarak hem de kadn konusuna eilmi biri olarak beni sekizinci cmleden sonra feminist ilan ediyor. Feminizmden etiketinden c gibi korkuyorum.O rktc etiketin hemen akabinde acaba gerekten bir feminist miyim? sorusu beynimi kurcalyor.Yok deilim.Eer feminist deilsem neden olaylara insan haklar penceresinden deil de kadn haklar penceresinden bakyorum?nemli noktay o an yakalyorum,ben olaylara sadece kadn haklar penceresinden bakmyorum ki,sadece kadn kapsayan konulara oradan bakyorum hayatn iindeki her soruna insan haklar balndan bakabilmeyi gayet iyi baaryorum.nk gayet iyi biliyorum kadn haklar konusu ayn zamanda insan haklar konusunu da kapsyor.nk biliyorum ki kadnlar da insan. Baz kelimelerin ifade ettii anlamlar vardr.Zaman ierisinde bu kelimeler ilk ifade ettii anlamlar ile anlmaz zerlerine kalan yaktrma ile anlr olurlar. Mesela ;Feminizm, sosyoloji, politik akm ve etik alanlarndan oluur, temeli ya da temel endiesi daha ok kadn zgrlne dayanmaktadr. Baz versiyonlar gemi ve imdiki toplumsal ilikilere kar eletireldir. ou toplumsal cinsiyet (gender) ve cinsellie (sexuality) ilikin toplumsal ina olduuna inandklar unsurlar analiz etmeye odaklanmtr. Yine ou feminist cinsiyet eitsizlii ve kadn haklar, ilgileri ve kadn sorunlarn aratrmaya odaklanmtr.(Vikipedi)anlamn ifade eder.Lakin zaman ierisinde Feminizm, ilk ortaya atld anlam ile deil bu kavramn radikal olanlar ksm ile anlr.Yani olduu gibi deil de olmas istendii ekli ile nk Feminizm=Kadn haklar savunuculuu tanm Feminizm=Erkek dmanl tanm ile muamele grnce kadnlar daha ilk bata zulme dur diyebilmek iin balattklar eylemlerde baarszla uratlr,savamadan kazan elde edilir,bir sfr balanan kadnsal tecrbeler iki sfr sonu ile skorlandrlr. Kadnlar ilgilendiren konularda kadnlarn att balklar kendi lehlerinden aleyhlerine evirilir.Kadnlarn kendine ait konularda konuma hakk dahisen feminist misin? yaftalamas ve sorgulanmas ile daha balamadan biter.Feminizm=clk,irretlik basklar ile kendi haklar adna yapmay diledikleri olumlu admlar iin ilk cmleye balar balamaz yldrlr ou kez bu yaftalamaya kar olan hrnl getirdii fke yine zehirli oklar olarak kadnlara geri dner.Yani kadnlar haklarn aradklar feminist dncenin bir destek olduu deil kstek olduu imaj ile kendi iddialar iinde vurulurlar. Kadnlar ile ilgili iyi bir yaz yazmaya niyetlenip,okuduum kitaplardan ve genel dkmlerden aratrma yapmaya balar balamaz kadn sorunlar temasn ortaya atmn dahi engellendiini,fiziksel iddet zerinden ilerlemeye alp ortaya bir takm tezler koymadan nce kendiminde psikolojik iddetin etkisinde daha sorunlarmz dile getirmeden yldrldm,kendimi savunma felsefemin ad olan Feminizm ile daha yazmaya balamadan n almam ierisinde pes ettiriliyorum.Kararm veriyorum kadnlar ilgilendiren bir yaz yazmayacam. Tam kararm verdim,konuyu kapattm,son cmlemi kurdum,olay yazmayacam,dank kalsn noktalamas ile bitti sanyorum ki beynim yine ufaktan bir eyler fsldyor bana daha nce dndklerime dair ince detaylar yakalyorum zihnimde. Her grn konuyu ieren kendine ait kelimeleri ve kaynaklar vardr.Feminizm benim kelimem olmad gibi kaynaklarda benim kaynaklarmdan deil.Dnyorum acaba hangisi zerine younlasam?Feminizmin stne kara bulut gibi km olumsuz anlamn yldrclna m?Yoksa kadn sorunlar balna kendi kelimelerime ve kaynaklarmla zm bulabilme abasna m? Feminizm,gibi Aydnlanma a sonras gelien,her trl mikrobun dei modernizmden beslenen,8 Mart Dnya Kadnlar Gnnn ilk tohumlarnn atld ubat Devrimi ierisinde
31
buram buram Kominizm,Lenin siyaseti esanslar dklen,Souk Sava ierisinde Abdnin kendine ithal ettii kullanlm,kokumu bir felsefenin zaten kadn haklarna zm bulamayacan bilmek,bu kullanlm kavramn kullanlmlnn zerine bir de olumsuz anlamlar yklemek sureti ile saf d braklm olmas gibi n kabuller bile Kadnlarn kendilerini bu kavramdan uzak tutmalar,daha kendince,daha zm getirici,daha temiz kavramlar ile kendi haklarna yeni bak alar getirmeleri yaplacak ilk i olmal. Herkes tekinin kelimelerinden syrlp kendi kelimeleri ile zm sunduu zaman en azndan sorun zlmese dahi sorunun ne olduu tespiti kendini ortaya koyacak. imdilik kadnlarn kendi kelimeleri nedir bilinmez ama Feminizm olmad gn gibi ortada.En azndan kadn haklarna kar duyarl olan bir bayan olarak benim kelimem olmad. * :Zorladlar ama ben de istedim. Lazar Hanm Yeniden yaptm. Her on ylda bir Baaryorum Bir eit gezgin tansktr tenim Bir Nazi abajuru gibi parlak, Sa ayam Bir kat misali, Yzm sradan bir para nce Yahudi keteni. kar kundak bezini Ey dmanm. Korkutuyor muyum? Evet, evet, Profesr Bey, Bu benim, nkar edebilir misin Burnu, gz deliklerini, bsbtn di takmn? O eki soluk kaybolur Bir gnde. Yaknda, yaknda, Bu mezar deliinin yedii Et, brnecek stme yeniden. Ve ben glmseyen kadn. Yalnzca otuz yandaym. Ve bir kedi gibi dokuz canlym. Bu, nc Sefer. Yok edilecek ne de ok pislik Birikmi on ylda. Milyonlarca lif. Yer fstklarn trdatan o gruh tiip kakyor grmek iin Nasl zdklerini elimi ve ayam Bu byk striptiz numarasn. Beyefendiler, hanmlar Ellerimdir bunlar, Diz kapaklarmdr. Yalnzca deri ve kemik olabilirim, bir Japon olabilirim, Her ne isem, gene de ayn kadnm ben.
32
lk keresinde on yandaydm. Bir kazayd. kinci keresinde kararlydm i bitirmeye ve geri dnmemeye. Sallanp duruyordum Kapal midye kabuumda. arp durmalar gerekliydi Ve yapkan inciler misali skmeleri stmdeki kurtuklar. lmek Bir sanattr, dier her ey gibi. stme yoktur bu konuda. yle lrm ki, cehennem sanlr. yle iyi lrm ki, gerek sanlr. Sanyorum, sahneye kma sran geldi diyeceksin. Bir hcrede lebilmek yeterince kolaydr. Orada lebilmek ve kalabilmek yeterince kolay. O teatral Geri dn gn ortasnda Ayn yere, ayn yze, ayn kaba Elenen haykra: Bir mucize! Beni bitiren budur ite. Bir fiyat vardr oysa Yara izlerimi grmenin, bir fiyat Tkr tkr alan Yreimi iitmeninVe bir fiyat vardr, yksek bir fiyat Bir szcn, bir dokunuun, Ya da bir para kann, Ya da bir para samn ya da giysimin. Ah, ah, Doktor Bey, te byle, benim Dman Efendim. Ben sizin eserinizim, Deerli olan eyinizim Saf altndan bir bebeim, Eriyip, bir feryada yapyorum. Dnyorum ve yanyorum. Sanmayn ki yksek kayglarnz kmsyorum. Kl, kl Savurup kartrdnz Ettir, kemiktir, baka ey yok orada Bir para sabun, Bir alyans, Bir altn dolgu. Benim Tanr Efendim, eytan Efendim, Saknn, Saknn. Kzl salarmla Dorulurum yeniden klden. Ve erkekleri solurcasna yerim. Sylvia Plath
33
Aptallar iin Barts Klavuzu (Ekrem Senai)

Benim gibi 70lerde doanlarn en byk talihsizlii btn mrleri boyunca ayn konularn usanmadan tartld bir lkede yaamak herhalde. Komik olan u ki, 20 yldr, zellikle baskc, devleti Kemalist kesimde kullanlan argmanlarda hibir yenilik yok.. Geri hakkn yememek lazm, erif Mardinin dile getirdii mahalle basks iyi bir snak salad. Mardin, sosyolojik adan Said Nursi ve Nurculuk akmn modernist bir akm olarak niteledii kitab nedeniyle camiadan aforoz edilmi olsa da, konu mahalle basks olunca birden ayn insanlar tarafndan el stnde tutulmaya baland. Sonra hoca szlerinin yanl anlaldn, kast ettiinin arptldn sylese de bizim laiki kesimin oktan nur topu gibi bir argman olmutu. Mahalle basks baarsndan sonra Erturul zkkn kelime tretmece canhra abalarn mahede ettik, fakat elle tutulur yeni bir argmana ahit olamadk. Mehmet beyin dedii gibi Allah kimseyi argmansz brakmasn !Argman: Bartller niversiteye sokulursa mahalle basks olur, herkes ban rter. Cevap: Balk hafzal bir toplum olduumuz iin, 28 ubat ncesi baz niversitelerde bartl kzlarn serbeste eitim grebildiini unutabiliyoruz. Ve herkes ban rter cmlesi iinde iradesiz, bn, kendi bana karar yetisi bulunmayan ocuklarn olduu ngrs var. niversite genliimizi bu ifadeden tenzih ediyorum. Ayrca mahalle basks okula mahsus bir ey deil, bartl okul dnda ban rtyor. Bask yapyorsa zaten yapyor. Buna karn bartl renci iin sz konusu olan farazi, vehmi, virtel bir bask deil Devlet eliyle tm imkanlar gasp ediliyor. Devlet Seni ne okuturuz, ne kamuda alabilirsin, ne retmen olabilirsin, hatta dershanede bile alamazsn diyor. zel irketlere de mahalle basks yaplarak yeil sermaye olarak nitelendirilmemeleri iin vitrinlerinde pek bartl bulundurmamas zmnen tavsiye ediliyor (hatrlaynz: 28 ubat srecinde yeil sermaye listeleri). Nitekim ayn mahalle, hibir irketinde bartl altrmyor, bartl alanlar olan irketlerle hibir ortak i yapmyor, alanlarnn elerinin bartl olmamasna zellikle hassasiyet gsteriyor.
34
A: Barts zgrlkse mayo da, bikini de serbest olsun o zaman C: Valla bence bir mahzuru yok. Bikinili ve tangal baclarmza sahip kmaya hazrm. Bunun her gn yeni versiyonlar kmaya balad imdi. Belediye tesislerinde iki serbest olsun, ecinsellere de zgrlk verilsin, Budist, ateist semboller de serbest olsun, miki dini kulaklaryla girmek de serbest olsun bla bla. Benim anlamadm u ki, bu arkadalar bu denli zgrlkyse neden 301.madde, Orhan Pamuk, Atilla Yayla vs. konusunda bu derece sapknlar. Bir dier anlamadm tm anketler halkn tamamna yaknnn niversitede bartsnn zgr olmasn savunduu ortadayken bu kadar atlak ses neden ve hangi saiklerle bu kadar ok ykseliyor? A: imdi trbana zgrlk tanrsak yarn bunlar araf, sark da giyerler. C: imdi niversitede trban yasaklarsanz yarn sokakta, daha sonra evin iinde de yasaklarsnz. (Bkz: A.Necdet Sezer Gerekirse dini zgrlkler de bask altna alnabilir) A: Trban bizim geleneksel kltrmze ait bir kyafet deil, Arap niformasdr. C: Taraf gazetesinde Sivilay abla nn dedii gibi, biz sadece geleneksel kyafetler giyeriz halbuki. Blue jean Seluklulardan kalma mahalli kyafetimizdir mesela. Gbek piercingi ok kadim bir aman ritelidir. Bildiimiz tm geleneksel Anadolu kyafetlerinde srt dekoltesi standarttr A: Trban ayr, barts ayr Cevap: imdiye kadar ikisinin farkn anlatabilecek bir mert meydana kmad A: Trban siyasi semboldr. C: Hilal eklinde byk da, orak eklindeki favori de yle. Hatta cumhurbakanl seimi srecinde toplumun en temel ortak esi olan bayrakn bile siyasi malzeme olarak kullanldna ahit olduk. Atatrk de en temel siyasi sembol olarak kullanlyor m Trkiyede? Hatta en temel kamplama malzemesi (bkz: Atatrk seviyor musun sen onu syle bana!) Kald ki trban bir sembol deil, yle olsayd neden kadnlar balarndakini karp onun yerine ayr bir sembol oluturmuyor da ya okulunu brakyor, ya yurt dna gidiyor, ya da acayip peruklar takyor? Gerek u ki Trkiyede barts sorunu yoktur, empati sorunu vardr ! A: Anamzn bartsne kar deiliz. C: Deilsiniz, nk ananzn sosyal statde sizinle bir paylam yok. Zira kzlar balarn anamz gibi balasalar da okula almyorlar, Sophia Loren gibi balasalar da. Nasl ieri alacaklarna dair herhangi bir tariften de kanyorlar. nk birok kiinin ak szllkle ifade ettii gibi onlar, kafasnn iindekine karlar ! A: Bartl bir kz niversitede ba ak olana ben inanlym, sen inanszsn mesaj vermiyor mu? C: Ben de bazen iki sofrasnda ben adam, sen gericisin mesaj alyorum, ama zerinde durmuyorum, arkadalarmla oturup sohbet ediyorum. Havadan nem kapmaya msaitsen zaten her kyafeti, hareketi, sz olumsuz olarak yorumlayabilirsin. Bartller uzaydan gelmedi, hepimizin ailesinde var; kapallar aklarla bar iinde yayor, kimse de
35
birbirinin kyafetinden alnmyor. Bu yzden bu argman evham bile deil. Barts toplumu blyor diyenler, bunu sylemekle zaten bu blnmeye hizmet etmi olmuyorlar m? A: Barts laiklie aykr deil mi? C: Bartsnn yasaklanmas laiklie aykr. En kat laiklik grne sahip Fransada bile niversitelerde byle bir yasak yok. A: Her lkenin kendi laiklik anlay farkldr. C: O zaman adna laiklik denmez. Bizimki de ikolata ama biz etle sarmsaktan yapyoruz diyemezsiniz. A: Bilim ile inan eliir. Trban takan kz biz senin bilimine inanmyoruz demek istiyor. (Deprem Profesr Celal engr) C: Dinsiz bilim topaldr, bilimsiz din krdr. (Modern bilimin babas Albert Einstein) A: AHM karar var. C: AHM karar, mevcut anayasaya gre gerekelendirildi. Anayasa deiince bir geerlilii kalmayacak. A: Atatrk seviyor musun sen onu syle ! Cevap: ?*!%
36
Zekiler iin Barts Klavuzu (Ekrem Senai)

Son yazdm Aptallar iin barts klavuzu adl yaz, birok Kemalist arkadan alnmasna sebep olmu. Tahmin ettiim gibi baz arkadalar asl sensin aptal, pis yobaz ! eklinde, attm baln hakkn veren eyler yazmlar. Halbuki maksadm kimseye hakaret deil, ingilizce teknik kitaplarda da karl bulunan for dummies serisine bir atf yapmakt. nceki blmn iyice anlalm olduunu umut ederek bu blmn baln deerli arkadalarm taltif edecek biimde deitiriyorum. Birok arkada sorulara verdiim cevaplarla gaza gelip uzun uzun cevap dktrmler. Halbuki benim amacm, argman diye sunulan eylerin iinin ne kadar bo olduunu gsterip konuya ideolojik gzlklerle bakan arkadalarn biraz olsun empati kurmasn salamaktan ibaretti. nk piyasada dolaan argmanlar insan zekasna tahkir nitelii tayor maalesef. Ac olan ise, bu szlere gen beyinlerin sahip kmas. Her samala Kemalizm adna sahip kmak zorunda deilsiniz arkadalar Dilden dile dolaan absrdlklere bir bakn: Argman: Kuranda barts diye bii yok ! Cevap: Anayasada da laiklik diye bii yok! Laiklik Yunanca Laos szcnden gelmekte olup aslnda hantal grnl eti sert bir balk (http://www.youtube.com/watch?v=SuP11aJ1dc ) cinsidir. tarafmz denizlerle evrili olduu ve rakyla iyi gittii iin Atatrk anayasaya bu bal koymu. Ama bugnk szde kemalistlerin bahsettii laiklik ise aslnda
37
gavur icad bir gelenekten baka bir ey deildir. Hristiyanlar filan kullanmaktadr zaten. Hem biz analarmzn laikliine deil, bu yeni bitme laikilie karyz. A: Barts zgrlk deildir. C: Halbuki kemalist kadnlar ok zgrdr. Bu yzden Trkiye, kadnlarn sosyal hayata katlmas konulu indekste hep ilk sralarda yer almakta; ortalk kadn milletvekili, hakim, profesr, yneticiden geilmemektedir. Kemalist kadnlarmz zgrlklerini klk, kyafetle snrl tutup ; hala kendilerine 1930larda bahedilmi olan haklar mrtecilerden korumakla megulken ESI (European Stability Initiative) raporuna gre bu zgr olmayan ba kapal kadnlar rgtlenmekte, kzlarn okutulmas, tre cinayetleri ve kadn haklar konusunda ok faal sivil yaplar oluturabilmekteler( http://www.esiweb.org/index.php?lang=en&id=156&document_ID=90 ) Nitekim yllardr ektikleri basklar, onlara devlet denilen nesnenin ne idn retmi olmal ki, artk sadece kendi zgrlklerini deil, bask altndaki tm zgrlkleri savunuyorlar. ( http://henuzozgurolmadik.blogspot.com/ ) A: lkenin yzlerce meselesi varken neden bartsyle uralyor? C: Bunu medyaya sormalsnz. u kk barts meselesi var ya, rejimi tehdit edecek derecede byktr cmlesindeki mantk hatasn bulduunuzda herhalde bu sorunun cevabn da bulmu olacaksnz A: Bartl bir gn mezun olup doktor, hakim olmak istemeyecek mi? O zaman en iyisi okumasnlar; bylece doktor, hakim olmak istemezler. C: Perukla alan bir sr doktor var zaten. Kimse bundan rahatsz deil. Bu doktorlar yeminleri gerei rk, din, organ fark gzetmedii gibi birok bartl kadn da erkek doktora muayene oluyor. Bunun yannda ben, ahsen roloji blmnde, erkek doktor tarafndan muayene edilmeyi tercih ederim. Bu beni mrteci yapar m? Veya kadn doktora muayene olursam ada m olurum? Aklclk, adalk byle kolay elde edilip/ kaybedilebilecek bir ey midir? Peki yle bir eyse neden adaln beii ngilterede bartl doktor var, polis var, bilim kadn var, hakim var (evet hakim !). adalk yoksa bireysel hak ve zgrlklerle ilgili bir ey olmasn? Bilimle, kltrle bir ilikisi olmasn sakn? A: Ah efendim onlarn lkelerinde bartller aznlk. Bizimki gibi olsa onlar da engel olurlar.C: Bunu bilemeyiz. Ama srekli ngiltereden, Amerikadan ve hatta en azl laik uygulamalaryla Fransadan rnek vermemizin sebebi; elin gavurunun yapmadn biz kendi insanmza yapyoruzu gstermek. nk mslman bir lkede, ban dinin gerei diye kapatan insanlarn kamu haklarndan mahrum edilmesi anormal bir ey. A: Biz mslman bir lke deil, laik bir lkeyiz. C: Laikiz elhamdlillah ! A: Barts serbest olursa biz de niversiteye plak gireceiz. C: Bence iyi bir deneyim olur; belki bu ekilde biraz empati yaparsnz. A: Barts, AKP ve MHPnin seim yatrmdr.
38
C: Madem oy toplayacak bir giriim neden CHP de bu potansiyelden istifade etmiyor? Ve madem halk mutlu eden bir giriimdir neden siz memnun deilsiniz? A: Halkmz cahil, kendisine neyin faydal olup olmayacan bilmiyor. C: Doru, bizim iin en iyisini darbeciler bilir. Atatrk, kyl milletin efendisidir derken Kadkylleri kastetmitir; hakimiyet kaytsz, artsz milletindir derken de szkonusu olan elbette Niantann necip milletidir. Mesela cahil halkn ne AB, ne ABD, tam bamsz Trkiye gibi mthi zekice bir alma sahip olmas nasl mmkn olabilir? Hem o kadar da zenle hazrlanm cumhuriyet gazetesinin korkun reklamlar bile onlar korkutamamtr. Zaten bu lkenin btn yksek tahsilli kesimi CHPye oy vermekte ve darbeyi desteklemektedir. Hibir parti program olmayan ve lkenin vizyonuna dair hibir alternatif dncesi olmayan bir partiyi desteklemek aklllara zg bir ileri zekallktr nk! A: Aziz Nesin zaten halkn %60nn aptal olduunu sylemiti. C: Aziz Nesin barts yasan desteklemek aptallktr da dedii dikkate alnrsa sen de o yzdenin iindesin. Tebrik ederim. Bana, ben dine ve onun artrd her eye uyuz oluyorum; bu yzden baskcla ve yasaklara destek veriyorum derseniz bunu anlarm. Ama insan akln tahkir eden mazeretler bulmay ahlakl bulmuyorum. A: Ama balkta zekiler iin barts klavuzu demitin?? C: O ilk blm atlayanlar iindi.
39
Rejimi tehdit eden ba ak kadnlar artyor mu? (isem znur)

TPE Sitesinde yaynland Habire ama habire bartl kadnlar konuuyoruz, benim gibi ba ak kadnlar hakknda nedense hi konumuyoruz. Yldray Our da Taraf gazetesinde geenlerde yaynlanan yazsnda aratrma irketlerinden ba ak kadnlar hakknda acil aratrma istedi. Balar ak ama laiklie yeterince sahip kyorlar m bakalm? diye Our bir cumhuriyet ocuu olarak ok tedirginmi! Baak kadnlar artyor mu azalyor mu? Zihniyetleri deiiyor mu? Yoksa ba ak kadnlar da dindarlayor mu, onlarda m yaknda-Allah korusunkapanacak? Baak kadnlar henz istatistik aratrma konusu/nesnesi olmad ama ben bu yazda biraz hemcinslerimi ampirik gzlem konusu yapaym. Baak kadn kategorimizde de geleneksel bartller ve trbanllar ayrmna benzer iki kategori var... Geleneksel tayyr modeli baak kadnlarmz ve o eski, masum annelerimizin tayyrn giymeyen nevzuhur free baak kadnlarmz. lk kategoridekiler bakapal annelerimizin yemeni, yamak gibi zinhar trban olmayan tatl tatl rtler takp, fazla sesini karmadan, bir kede oturduu gibi tayyrlerini giyerek Kemalist babalarmzn dediini yapan, onlara uyan, her baarl erkein arkasnda olmak isteyen rejimimiz tarafndan saptanm ideal kadn modelimizdir. Eskiden ne gzel bu lkenin kent merkezleri byle baak kadnlarla doluydu, krsal alan da tatl tatl rtnen bakapal teyzelerimizle. Gzel gzel geinip gidiyorduk. Kvammz yerindeydi. Sonra zellikle o lanetli 80li zal yllarnda, o eski kvammzn bozulduu, Trkiyenin deitii, emperyalizmin etkisi altna girdii yllarda younlaan bir deiim balad. Ben tayyr falan giymem diyen, kk darda kyafetler giyen baak kadnlar olutu. Bunlar artk her baarl Cumhuriyet erkeinin arkasndaki tayyrl baak kadn olma kimliini reddettiler. Evlenmeden evvel namusunu koruyan mazbut ama ada/batl grnen kadn olma kimliini de reddettiler. Bedenim bana aittir gibi kvammz bozan eyler sylemeye baladlar. Baaklard ama salarn o tayyrl baak annelerimiz gibi belli monolitik ekilde ekillendirmemeye baladlar. Mor, mavi, turuncu renkte salarla karmza ktlar.
40
Bu renkli sa modelleri acaba siyasi simge olabilir mi? zellikle turuncu, bu kzlar Sorosuluun siyasal simgesi turuncu salarla niye geziyorlar? Kendi bireysel tercihi sonucu deil bu turuncu sa, tpk trban gibi dayatlan bir siyasal simge, niversitede yasaklanmas gerekmez mi? Tarhan Erdem ve Blent Tanla bunu aratrmal. Bu ikinci kategorideki baak kadnlar anneleri ada tayyrl Kemalist teyzelerimiz gibi evcimen de deiller. Geceleyin kz bana dardalar, ilgintir trbanl kzlar da bartl teyzelerimiz gibi evcimen deil. Dardalar, ok geziyorlar, kafelere falan oturuyorlar, evde reel yapmyorlar, hamur amyorlar. Erkek arkadalaryla el ele, kol kola geziyorlar. Bu nevzuhur trbanllar gibi, nevzuhur baaklar da yle. Hatta erkek arkadalarnda kalyorlar, zinhar nikhsz eve kyorlar. Ben evlenmeyi dnmyorum! ocuk yapmak da aklmda yok! gibi bir cmle sarf edebiliyorlar. Bunlar hep incelenmeli. Baaklar tamam, ama artk metropol merkezlerinde pantolonunda yrtklar olan, etei bir garip olan yle stil yapan kadnlar tredi. Bunlar da kvammz bozuyor. Kemalizmin ideali tayyr modeli baak kadnlarmzla ne mutluyduk. Bu ikinci nevzuhur baaklar artyor mu, derhal bilmek istiyoruz. Son 10 ylda ka puan arttlar? Kemalist rejime tehdit olan, kk darda bu baak kadn tipi de 3 kat artt gibi manetler istiyoruz. Korkularmza bir tane daha eklemek istiyoruz. Bizim laikliimiz adatr ama edepli adapldr da, bu da tehdit edilmemeli. Trbanl kzlar da bu free kzlar da rejime tehdit. Tayyr-Yemeni ittifaknn srmesini istiyoruz. Bu net ampirik gzlemlerden sonra aka bir yana grdmz ey u. Bu lke hzla modernleiyor. Modernleme bizzat bu oulculama talebidir. Oh ne gzel yayorduk denen o zamanlar Trkiye pseudo-laik, sahte-modern bir toplumdu. Son derece monolitik, trde bir toplumdu. Modernleme tm verileriyle bu monolitiklii kryor, eitlendiriyor. Bu lkenin zellikle kent merkezleri her gn daha oulculayor. slami kesimin iindeki kvammz bozulducular da yeni eitlenen trbanl kzlardan hi memnun deil, her gn yeni rtnme biimi ortaya kyor, fesuphanallah diye dertliler. Laik kesimin birok erkei de baarl erkein arkasnda durmak istemeyen, evlilik ncesi cinsel ilikiyi meru gren, trl trl baaklk giysileri giyen bu nevzuhur kzlardan dertliler. Bunlara eski tayyrl kadnlar korosu da iddetle destek veriyor. Laik ve slami kesim iindeki kvamclar ittifak halinde. Burada nemli olan ey trbannn altna blue-jean ve gensivil usul bez ayakkab giyen bartl kadnla; turuncu, mor punk sal, kanda piercing olan baak kadnn ayn oulculama talebinde olduunu bilmesi gerektii. Baak hemcinslerimi bilmem ama Hilal Kaplan, Havva Ylmaz ve Neslihan Akbulutun hem zgrlk hem zgrlk adl mkemmel giriimi bartl kadnlarn ciddi ksmnn bu hakikati ne kadar net grdnn bir gstergesi. Statko zihniyeti bartl ya da baak, farkllk ve zgrlk talebinde olan tm kadnlarn farklln yok ederek monolitik tayyr ideolojisini onlara dayatmak istiyor. Aslnda bu iki bartl/baak kadn modelinin ynelimi ayn srecin iki farkl grnm. O monolitik sama sapan kvam gnlerine dnmeme arzusu da ortak iradeleri...
41
Feminist olma pahasna (Nurhayat Kzlkan)

Kadn hareketi btn gayretlere ramen hl bir grup entelektel kadnn egemen olduu bir hareket olarak gzkyor ve kitlelere ulaarak, ortalama bir kadnn farkndalk seviyesini ykseltmek hl bir ama niteliini koruyor Azad edilmi ama zgrleememi Trk kadn, halen sorunlarn, 19. yzylda Osmanlda balam olan ana dnce akm, Batclk, slamclk ve milliyetilik akmlar erevesinde tartyor. Trkiye kadn hareketi, Cumhuriyetin kuruluundan hemen sonra verilen kadn haklarnn kat zerinde kald ve bu haklarn uygulamasn kolaylatracak mekanizmalarn (neden) yeterince altrl/a/madn konuuyor. Ancak bu tartma yine szn ettiimiz bu dnce akm evresinde gerekleiyor. Gerekten de genel resme baktmzda, lke genelinde kadn haklarnn hi de istenilen dzeyde olmadn, stanbul, zmir, Ankara gibi byk ehirlerde yaayan yksek sosyo-ekonomik snflara mensup kk bir aznlk kadnn bu haklardan gereince yararlanm olduunu gryoruz. Cumhuriyet kurulduktan onyllar gemesine ve temel eitimin mecburi tutulmasna ragmen Trkiyedeki kadnlarn yzde 25inin hala okuma yazma bilmemesi devletin resmi syleminin sorgulanmasna neden oluyor.
42
Resmi sylem son yllara kadar ne diyordu?: Trkiyede kadnn stats problemi zlmtr, nk Trk kadn baz Avrupa lkelerindeki hemcinslerinden ok daha nce baz haklara kavumutur. Bu sylem yeni Cumhuriyetin sunduu frsatlardan yararlanarak byk ehirlerde veya devlet memuru olarak almaya balayan ve zamanla brokratik elitin bir paras olmu kadnlarn neredeyse tamam tarafndan son yllara kadar sorgulanmadan iselletirilmiti. Cumhuriyet-sonras, bir ksm Osmanldan intikal eden, kadn dernekleri ve gruplar Cumhuriyetin (aslnda Cumhuriyetin erkek elitinin) yeni ulus-devletin kurulmasnda kendilerine bimi olduu rol sorgulamak yerine, byk bir enerjiyle krsal kesimdeki kadnlara yardm etmeye ve hayr ilerine adadlar kendilerini. Dorusu, aslnda kendisi de Osmanl bakiyesi olan Cumhuriyetin kurucu (erkek) eliti de bu durumdan hi ikayeti olmad. Siyasi almalarda bulunan kadnlar ise, Latife Hanm dahil, ho karlanmad, hatta rnein en yaygn kurulu olan Kadnlar Birlii basnda alay konusu yapld. (Cumhuriyet Gazetesi-Yunus Nadi ynetimi) Siyasi faaliyetleri snr aan kadn kurulular, rnein ilk siyasi parti diye bildiimiz Cumhuriyet Halk Frkasndan daha nce kurulan Kadnlar Halk Frkasnn kuruluuna siyasi otorite tarafndan izin verilmedi. Cumhuriyetin kurulmas ile birlikte her eyin deieceini zanneden Trk kadnn ilk hayal krkl belki de bu olmutu. Geri, nihayetinde reformlar yapld, sonuta grnrde her ey muntazamd. Haklar, ansl Trk kadnnn,mcadele bile etmesine gerek kalmadan, verilmi, Cumhuriyete teekkr borlu Trk kadn bu demekle bitmeyecek gibi grnen borcun altnda fazlasyla ezik ve minnet duygusuyla doluydu. Bu duygu uzun yllar kadn meselesindeki sorunlarn fark edilmesini engelledi. Dahas Osmanlda balam olan ve Avrupadaki hemcinsleriyle ezamanl olarak haklar mcadelesinde bulunmu kadn hareketinin ilk kahramanlarnn unutulmasna (unutturulmasna) ve haklarnn teslimine mani oldu.(Nezihe Muhiddinin ruhu ad olsun) Feminizm 1960 ve 1970lerde gl devlet kontrolne bir reaksiyon olarak yine gl bir sa-sol ideolojik atmas vard. Kadn meselesi Marksist sylem ve sol hareketin iinde yer alyordu. 1970lerdeki anariye bir son vermek iin yaplan 1980 darbesi ile btn muhalif dnceler bastrld ve kitlelerin depolitizasyonu sistematik bir ekilde balatld. IMF ve kapitalist glerle ilikiler artrlarak neoliberal politikalara geildi. Bu atmosferde tek muhalif g, kadn hareketi olarak ortaya kt. Kadnlar bir on yl sokaklara dkldler, birok feminist magazin yaynlanmaya balad.(Duygu Asenaya selam) Aile ii iddet kavram gibi tabu konular konuulmaya baland. 90larda bu aktivizm g kaybetti. Ancak bir durup dnme ve kurumsallama sreci balad, rnein 1996-1997de Ka-der ve Ka-mer kuruldu. 90larn banda kadn hareketi paraya blnm durumdayd: Sekler veya Kemalist feministler, radikal feministler ve slamc feministler. nl sosyolog Nilfer Gleye gre slami hareket iindeki kadn aktivistler, slam modernliin bir kart olarak deil de modern hayatla baa kmaya yarayan bir enstrman olarak kullandlar. slamc feministler, hareketin erkek yeleriyle polemiklere girdiler. Kritiklerini Kemalizmin gerekletiremedii vaatleri ile kapitalizmin kadn metalatrmas zerine kurdular. Dier taraftan radikal feministler, Trkiyedeki kadnn durumunu eletirmeye cesaret eden ilk kiiler oldular. Ablalarn eletirirken onlar ykselen militarizm zerine yeterince eletirel davranmamakla, Trk kimlii iin resmi sylemden yana taraf almakla, Krt meselesi iin yeterince aba harcamamakla ve slamc kadnlar dlamakla eletirdiler. Neo-nasyonel akmlara kayveren kadn gruplar ile Trkiye kadn hareketini, farkllk kr bir feminist hareket olmakla suladlar. Dier taraftan yakn zamanlara kadar kadn hareketinin iindeki bu farkl gruplar arasnda bir ebeke/an olmamas nedeniyle etkili bir lobicilik yapmak olduka zor oldu. 99 depreminden sonra, gsterdii yararllklardan tr, sivil toplum kuruluu/STK kavramnn hem devlet hem toplum nezdinde meruiyet kazanmas ile kadn hareketi iindeki STKlar da hareketlilik kazand. Batl sivil toplum kurulularnn lkedeki karde kuruluu olma ve kapitalist/global sisteme entegre olma ve yurtd fonlardan yararlanma tela, yani para, kadnlarn arasna
43
girdi. nk lkemizdeki yapda, ne devlet kadn kurulularna destek salyor ne de halk. Profesyonel STK alan anlay ancak son senelerde grlr oldu. En nemlisi de, kadn hareketi, yaznn banda bahsettiimiz dnce akmnn syleminden kendini hl ayramad ve kendi sylemini gelitirse bile yaygnlatramad. Trkiyede yaayan hayr kurumu gnlls/alan rgtl kadnlar bile, rnein soroptimistler, kadn hareketinin sylemlerinden bihaberler. Kadndan sorumlu kadn bakanlar bile kadn hareketinin sylemini ancak bakan olduktan sonra reniyorlar. Yksek eitimli ve yksek sosyo-ekonomik snflardan gelen kadnlar ile krsal kesimden gelen ve eitim imkn bulamam kadnlar arasndaki fark gittike artyor. stelik yksek eitimli kadnlar arasnda kadn olarak aslnda hi ezilmedikleri miti yaamaya devam ediyor. Kadn hareketi btn gayretlere ramen hl bir grup entelektel/akademik kadnn domine ettii bir hareket olarak gzkyor ve kitlelere ulaarak, ortalama bir kadnn farkndalk seviyesini ykseltmek hl bir ama niteliini koruyor. Ancak her eye ramen hemcinslerinin sorunlarn, kendi bana gelmesini beklemeden sahiplenen, alkan ve yrekli kadnlarn says artyor toplumda feminist! olma pahasna da olsa.
44
Kadnlar Gnmzn Don Kiotlar (Suzan Baarslan)

Kadna dair sylenmesi gereken ne kadar sz varsa erkein syledii ve erkein bu szn ne kadarnn sylenmesine dair snrlar belirledii gnmzde aydnlarmzn kadna bak nasldr? 19.yy.da Trk intelijansiyasnn kadna bak as, Mehmed Salhi, Mehmed Cell, Ahmed Mithat, Tevfik Fikret, Mehmed Sdk, kadn tabiat gerei kolay mteessir olan, alaca lezizi zevcinin nsyesinde, ocuklarnn msumne tebessmnde aramak zorunda braklan, abuk etkilenen, kk dnyasndan byk dnyalar, ihtiraslar okuyarak gerekle-hayl ayrt edemeyen olarak kabul etmekte ve bu dnceyi ahlki temeller ve gelenek-modern atmas balamnda gelenei savunan bir dnce sistemi zerine ina ederek yapmaktadr. Gnmzde ise artk bireyselletii ve sosyalletii varsaylan(!) kadn; hl belirli gelenekler / dogmalar / inanlar / fikirler zerinden, hak ve zgrlkleri erkekler tarafndan ellerine sunulan, hangi hakk, nerede, hangi zaman izelgesi iinde kullanmas gerektii belirlenen bir zgrlkler(!) silsilesi iinde hayatna devam etmek zorundadr. lgin olan u ki kadnlar, nasl 19.yy.da aydnlar tarafndan belirli snrlar iine hapsedilmeye alldysa 21.yy.da da yine aydnlar tarafndan deien artlar altnda ayn dayatmacla maruz braklmaktadr. zgrlk alannn iini dolduran aydnlarmz kadn dn sokaa kmamas gereken ve evinden uzaklamamas gereken varlklar olarak addederken bugn de sokaa nasl kmas ve sokan kamu ad verilen blmlerinde hangi kyafetlerle arz- endam edeceini belirlemeye almakta ve bunu bir yn argmann ardna gizleyerek, Virginia Woolfun da belirttii gibi, bakasnn gszl zerinden kendi gcn ispat etmeye almaktadr. Don Kiotu yadrgayan/yarglayan Bat toplumu, onun eskiye balln, delilik olarak alaya alp elenirken modernizmin eskiye bakn yanstmakta; Dou toplumu ise Bat toplumunun 19.yy.da yaad tepkiyi 21.yy.da vererek, eskiye / moral deerlere / inanca ball kk grmekte, intelijansiyas da dahil, buna engel olmaya almakta ve bunu delilik/gereksizlik/sras gelmemi fuzuli i addederken delilii olaylardan en ok etkilendiini varsayd insanlara yaktrmakta ve en ok ona engel olmaya almaktadr: kadna. Oysa bilinmesi gereken u ki eskiye/moral deerlere/inanca ballk yeni bir formda, yeni deerlerle sentezlenerek biteviye karmza kacaktr. Don Kiotun her eyden vazgetii noktay yaamamak iin, Don Kiotun dnyasna sayg duymay renemeyenlere, devleri daima yel deirmeni kabul edenlere ok eyler anlatmamz gerekecek. zellikle de kadnlarn gnmzn Don Kiotlar olduunu
45
TSADn Hastalklar ve Kadnlar (Nurhayat Kzlkan)

Eki Szlkte TSADn kzkardei olarak tanmlanan KAGDERe onun snfsal temellerinden yaklaarak bakmak ok acmaszlk olmaz m diye dnmyor deilim ama ne var ki mevcut durum bakaca bir ans da tanmyor insana maalesef. Yani kapitalist kadn patronlardan feminist iddialar ne derecede mmkn? Bu makale bu soruyu amaya alan girizgah niteliinde bir yazdr. KAGDER Trkiyede Toplumsal Cinsiyet Eitsizlii adl bir raporu akademisyenlere mevcut durumu tesbit etmek ve zm nerisi aratrmak amacyla sipari etmi. Fakat lkemizde kan yasalardan ziyade onun uygulanma glklerinden sz ettiimiz bir aamada KAGDER mensuplarnn sorun zmeye nce kendi iletmelerine eki dzen vererek balamalar gerekiyor. TSAD bilindii gibi yeliin iinsanlar ile snrl olduu, yelerinin ve sektrlerinin karlarn gzeten ve devlet zerinde bask oluturmaya, kamu politikalarn etkilemeye, ve politika reformlar yapmaya ynelik faaliyetleri olan bir dernektir. AB sreci ile balayan fon ak sayesinde kalifiye maal eleman altrabilen STKlarn says son bir ka ylda bu kadar artmazdan evvel dzenli geliri ve nitelikli eleman olan olan nadir STKlardan biriydi. Devletin ok gl olmas yznden STKlarn kendini toplumdan ok devlete-yakn konumlandrmalar sorunundan TSAD da nasibini alyordu. Devletin TSAD gibi STKlarla gl balar ve srekli bir diyaloglar mevcuttu, ancak insan haklar dernekleri gibi dier STKlarla ok az hatta yok derecede bir diyaloga girmekteydi. te yandan bilindii gibi Trkiyede gl bir kadn hareketi ve kadn sorunu zerine alan gl STKlar vardr ancak bu harekete dier STKLardan fazla destek verildii sylenemezdi. zellikle Trk sermayedarlarnn bu gibi faaliyetlere scak baktna ok yakn bir zamana kadar ahit olmadk.nk devlet tarafndan tehtidkar bulunan hereyden sermaye de uzak durdu. Baz
46
deerlerin deimesi ynnde Sivil Toplumun ifade ve faaliyet zgrlnn devlet tarafndan kstlanmasna ses karmadlar. Dolaysyla bu devleti tutumlaryla muhafazaetmeye zmnen destek verdiler. Ancak zellikle son onylda byk sermayede kadnlarn ynetimdeki aktif varlnn hissedilir derecede artmas ile kadnlar da erkek egemen grnen byk sermaye dnyasnda varlklarn hissettirir oldular. Bir nceki nesilde rnein Ko ailesinde irket ynetimlerinde varlk gstermeyen kz evlatlar, daha yeni kuaklarda rnein Sabancda ynetim konusunda yetitirildiler ve aktif grevler almaya baladlar. Batda gelien sosyal sorumluluk kavramnn i dnyasnda prestij getiren nemini farkeden yeni kuak bu sermayedar kadnlarn kadn sorunlarna ilgi duymaya ve bu sorunlara kar projeler gelitirme fikrine ise 1999 depremi sonras STKlarn toplumsal meruiyetini geri kazanmas ve AB sreci etkisiyle scak bakar oldular sylenebilir. nk zellikle 1980 darbesi ncesi anarik faaliyetlerin kayna olarak alglatlan sivil toplum faaliyetleri toplum nazarnda, ve de sendikal faaliyetler sermayedarlar nazarnda bir eit lanetlenmi faaliyetlerdi.1980den 2004te kabul edilen yeni Dernekler Yasasna kadar 20 yldan fazla sre boyunca STKlar devlet tarafndan sk denetime tabi tutulmulard. rgtlenme zgrl ve sivil toplum zerinde byk kstlamalar szkonusuydu. Uluslararas olabilecek her eyde rnein uluslararas alara katlma, ortak projeler yrtme ve ba kabul etmede byk skntlar vard. Ayrca toplumsal olarak da insanlar sevdiklerini rgtl faaliyetlerden uzak tutmaya alyorlard. Ancak 1999 depreminden sonra yaplan yardm faaliyetleri ile Sivil Toplum, kendini toplum nazarnda aklad ve tehlikeli olmaktan kt. Snf menfaatlerini koruyan kurulular kategorisinde deerlendirilen TSAD sadece ekonomik hayata deil, sosyal ve siyasi hayata da bir taraf olarak deiik zamanlarda mdehale eden ve bu mdehalesi ciddiye alnan bir kurulu olmay srdrd. imdi de ayn kuruluun kzkardeinin yapp ettikleri toplumda ayn derecede etkin olacaa benzer. nk dier snflardan, etnik gruplardan, felsefi baklardan kadnlarn oluturduu kadn kurulular ok byk eforlar gstermelerine karn medyada snrl bir ekilde yer alyor ve KAGDER kadnlarna kullanlan saygl medya dili ile dier feminist kurumlarn aktivitelerine uygulanan dil arasndaki ifte standart dikkati ekiyor. Ayrca iki tr varlkl kadnn birbirine kartrlmamas iin belli bir dikkat de sarfediliyor. Hayr kurumlarnda faaliyet gsteren hamiyetseverler olarak cemiyet faaliyeti yrten varlkl kadnlar cemiyet sayfalarnda okunmaya devam ederken, yeni nesil varlkl kadn faaliyetleri iin bu yeni kadnlarn nitelik farkyla beraber bu yeni varlkl kadn STK faaliyetlerine dair haberlerin gazetelerin daha nitelikli sayfalarnda deerlendirilmeye baland grlyor. Burada ayrd edilmesi gereken nokta bu tr st snf kadn derneklerinin kimleri kadn sayddr. nk kurtarlm Cumhuriyet kadn konumlandrmas szkonusu ise bu tr bir stten bak ile tabandaki hangi kadnlara dokunabilecekler? Yani yine dnp dolap ayn soruna geliyoruz. Trkiyeyi homojen veya heterojen grme meselesi. Halbuki Trkiyenin iki byk turnusol kad ve meselesi burada da geerli ve sorular unlar: TSAD/KAGDERin kadnlar dier kadnlar kadn sayp haklarn korumaya karar vermek iin hangi nkoullar ne sryor? Yllarca canm hepimiz kadnz imdi sras deil diyerek Krt kadnlarn hem Krt hem de kadn olmaktan gelen farkl ezilmiliini gzard eden Kadn Hareketi yelerinin varl herkesin malumudur. Peki ya dindar kadnlar? Kadn denince iinde Krt kadnlarn da bulunduu, lkedeki yetikin kadnlarn %64n ilgilendiren Barts Meselesine gereksiz bir tartma demek dnda en hafif tabirle ilgisiz kalm bir kurumun kzkardeinin kadnlar hakkndaki almalar ve szleri elbette ilgiyle dinleniyor. Gler Sabanc gibi kesinlikle feminist olmadn sylemenin hala prim yapt bir (erkek) i dnyasnda yaayan i kadnlarnn zaten hi ezilmediklerini hep desteklendiklerini syleyen, kurtarlm (ve imdi de bakalarn kurtarmaya niyetlenen) ideal Cumhuriyet kadnlarnn yeni bir versiyonu tesine gemesi iin hem Barts meselesi hem de Krt Meselesi gibi Trkiyenin en nemli iki meselesinde sivil ve samimi olmas bekleniyor.
47
te yandan bartl kadnlarn niversiteye girmeleri konusunda ilgisiz kalan bir kurumun ayn kadnlarn alma hayatlaryla ilgilenmesi elbette takdire ayan. Ama ilgilendii kitlenin %64 ban rtyorsa bu ilgisi ne derece deiiyor? KAGDER raporunda belirtilen kentlerde %19 kadn igc oran ile kadn isizliinden bahseden rapordan karlacak sonulardan biri de sorunun isizlikten ziyade mesleksizlik olduudur. Kadinlar ayn erkekler gibi niteliksiz ve mesleksizler. Bu yzden eitim almalar gerekiyor ancak eitim almak isteyen bartl gen kadnlarn sadece niversiteler deil herhangi bir eitim/kurs/seminer/ktphane ziyareti veya okulu dardan bitirmesi gibi durumlar iin bile ban amas art koulurken KAGDERin bu konuda herhangi bir giriimi yok. rnein ayrmclk ve toplumda kutuplamann tehlikelerine dikkat eken bir grubun yesi olarak Arzuhan Doan Yalndan yneticisi olduu yayn grubunda bir (1) tane bile bartl alan olmadna dair (ayrmclk bakmndan) makul bir aklamas var m acaba? Hadi st dzey ynetici, editor ve hatta muhabirlii bir kenara koyalm, bir kapal odada, hedef kitleye grnmeden bir basrtl kzn telefonlara bakmas, rnein buyrun Milliyet demesi ok mu ideolojik adan, kurum kltrne zarar veren bir durum olurdu? Dier taraftan KAGDERin giriimci olmak isteyen kadnlara verdii mentrlk eitimleri yine elbette taktire ayan. Ancak snfsal karlar aan bir boyuttan konuya bakp bakmadklar asndan KAGDERden beklenen ii kadnlarn (hemcinslerinin) haklarn almas iin kendi iletmelerinde ne gibi bir aksiyon aldklar ve alacaklardr. (Burada da kadn m yoksa patron mu olacaklarna bir karar vermeleri gerekmektedir.) Yine rnein dernek bakan Arzuhan Doan Yalndan banda bulunduu yayn grubunda bir ok gazete ve kanaln kocaman bir kamps iinde ayn binalarda birarada olmalarna ramen (yani ocuk yuvas alrsa bu kampsteki bir ok kurumda alan birok kadnn iine yarayacak ve ok verimli bir yuva olaca hi kukusuzken) hibir kurumda yuva olmad ve ocuk yapacak kadnlarn kara kara dnd ve ocuk yapmas halinde her an iten karlma tehlikesi yaadklar biliniyor. stelik yine ayn yayn grubunun medyada sendikaszlatrma konusunda yaptklar ortada iken bu grubu yneten bir kadnn igc sektrnde kadn iilere yaplan hak ihlalleri konusunda aratrma raporuna da bir yandan finans salamas olduka artc. Bu artc ve paradoksal dnyada gelecekte armamak umuduyla.
48
Kemalizm kendi neferine nasl davrand? (Rasim Ozan Ktahyal)

Getiimiz cumartesi gn yeni Milli Eitim Bakan Nimet ubukunun yazarlarla bulutuu kahvaltdaydm O toplantda birok konu byk bir aklkla mzakere edildi. Konuulanlar off the record kaydyla olduu iin yazmayacam. Fakat Nimet ubukunun eitimle ilgili dnceleri ve tasavvurlar tam anlamyla zgrlk-demokrat bir nitelik arzediyor. Bunu ok aka syleyebilirim. Bu kahvaltdan ok umutla ayrldm. Nimet Hanm belli konularda ok ciddi ve cesur admlar atmak istiyor. Bakanlnn ilk aylar zellikle ok nemli. nk genelde devrimsel admlar lkemizde ilk zamanlarda atlabiliyor. Maalesef zamanla ilgili bakanlar yllanm brokratlarnn ablukas ve trblans altna girebiliyor ve bir sre sonra krtasiyeci brokratik dng bu kararl ve cesur bakanlar esir edebiliyor Ankara kafasn dntrmek kararllnda olup, Ankarallaan bakanlarla dolu Trkiyenin tarihi Mesele sadece Ankarada deil, bu memleketin aydn saylan geni kesimleri de ou zaman Ankarann da tesinde devleti, brokratik ve otoriter bir kafaya sahip Bir memleketin aydnlarnn o lkenin bakanlarn ve politikaclarn daha fazla zgrlkdemokrat reformist bir tutuma doru itmesi beklenir. Bizde ise tam tersi olabiliyor. Bir bakan, yllanm ve khnemi kurallar deitirmek istediini, mevzuat zgrletirmek istediini sylediinde o zgrlk bakana en ok muhalefet bu aydn takmndan gelebiliyor ocuklara ya iken eilecek odun muamelesiyle bakmak, o ocuklar ideal saylan ynde endoktrine etme arzusu bu lkede eitim denince ilk akla gelen ey ocuklarn hayallerini, arzularn, taleplerini, tercihlerini yok saymak konusunda bu lkenin tm fikir ekolleri bir anda birleebiliyor Hibir konuda anlamayanlar 15-18 ya arasndaki liseli genlere trl yasaklar koymak, onlarn hayat zerinde onlardan bamsz trl tasarruflarda bulunmak konusunda bir anda anlaabiliyor Trkiyenin geleneksel veli zihniyeti de tam olarak bu izgiye oturuyor Trkiyede her kesimden ve her grten veliler ocuklarnn geleceini ekillendirmek konusunda byk ounlukla otoriter tutum alyorlar ocuklarn hayalleri zerine ipotek koyuyorlar ocuklarna ramen ocuklar iin davranmak ideolojisi standart bir Trkiye anne-babasnn tavr maalesef Bu cumhuriyetin halka ramen halk iin felsefesiyle yapt icraatlardan her zaman ikyet eden kesimler de kendi ocuklarna ynelik bu jakoben-ittihat tavrdan farkl davranmyorlar genelde Zaten bu lkenin herkesin ikyet ettii adaletsiz dzenini yaatan ey de bu Bu devletin otoriter-jakoben ideolojisinin bu devletin muhalif yurttalarnca bile ounlukla paylalmas Devletin bir kesim zerinde sistematik basklarndan ikayet eden kesimlerin anne ve baba sfatyla bizzat kendi ocuklarna ayn jakoben basklar yapabilmeyi hak olarak grebilmesi Yurttan ekil verilecek, biimlendirilecek keresteler olarak gren devlet ocuklarna ayn biim verilmesi gereken kereste muamelesini yapan anneler, babalar Devlet kendi yurttalarnn, ebeveynler de kendi ocuklarnn zgrlemesinden korkuyor bu lkede te byle bir eitim tasavvurunun neferi olan Trkan Saylan kaybettik iki gn nce Devletin eitim yoluyla kendi istedii tipte ideal Kemalist yurtta yetitirmesi misyonunun inanl bir neferiydi Trkan Saylan Gerekten buna tamamen inanyordu, o anlamda Kemalizm onun iin iktidar arac deildi. Tam bir true believer idi Saylan Her kesin inanl gibi otoriter ve jakoben yollar meru grebiliyordu
49
Fakat yle bir devlet zihniyeti var ki bu lkenin, bu devletin resm ideolojisine bu derece iman etmi bir Trkan Saylan da aile kkenlerinden tr potansiyel tehdit olarak grebildi bu devlet zel Kuvvetler Komutanl ve Milli stihbarat Tekilat Saylann annesinin Hristiyan kkenlerinden tr rapor hazrlayabiliyordu Trkan Hoca, bartl kzlara kar iman ettii devlet ideolojisinin istedii ekilde o insanlara kar dlayc bir bakla bakt hep Ya da onlar imana getirmek bu ekilde adalatrmak istedi Fakat ite ayn devlet nasl dindarlar zorla laikletirme zihniyetine sahipse ayn ekilde gayrmslimleri de zorla Mslmanlatrma zihniyetine de sahipti te bu gayr-ahlaki ttihat ideoloji Saylan Benim annem de slam benimsedi hemen evlenir evlenmez, beni bytrken hep Mslman gibi yaad dedirttirmek zorunda brakyordu Birok bartl kadn da Ben byleyim ama cumhuriyete balym, inann bana dedirtmek zorunda brakt gibi Yurttalarna byle zorundalklar dayatmayan, yurtta zgrletike yceldiini bilen bir devlet dzenini zlyoruz bu topraklarda Nimet ubuku ite bu sebeple o cesur reformlarn derhal hayata geirmeye balamal zgrleme rencilerden, ocuklardan, genlerden balamal
50

Kemalizm Kadin

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kemalizm Kadin

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kadn Haklar ve Kemalizm ilikisine alternatif bir bak

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kendimi hyar gibi hissediyorum (zlem Yaz)

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

8 mart? Deliye hergn bayram! (Nurhayat Kzlkan)

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Cinsiyet Konular -I- Post-patriarkal Trkiye'ye doru (Mustafa Akyol)

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Cinsiyet Konular -II- Kemalist Feminizmin trajedisi (Mustafa Akyol)

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Cumhuriyet Kadn nereden kt? (Nurhayat Kzlkan)

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizme gre Trk Kadn ve Cumhuriyet Gazetesi (Hasan Rua Demirolu)

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak

Derin Dnce Fikir Platformu

apka ve Trban Meselesi (Nurhayat Kzlkan)

Kemalizm ve kadn haklarna bir bak