Lojistik Ve Stok Ynetimi Envanter bir ok sanayi irketinin hemen hemen en byk aktifidir.

Bu kaynan ynetimi, karll dorudan etkiler. Bunun yannda yeterince yksek olmayan envanter devir hz, rekabet ve azalan enflasyon dnemlerinde irketleri zora sokabilir ve beklenmedik zararlar verebilir. Gnmzde okca konuulan , ERP, MRP, JIT felsefesi gibi konularda baarl olmak isteyen firmalarn ncelikle envanter ynetimi alannda ilerleme kaydetmi olmas gereklidir. MRP- ERP ve JIT felsefesi stoklarla yakndan ilgilenmi bunlar yeterli miktarlara indirerek ya da sfr yapmaya alarak iletme kaynaklarnn daha verimli ynetimi iin nerilerde bulunmutur. Her dzeydeki yneticiyi yakndan ilgilendiren Lojistik ve Stok ynetiminde amac retim ynetiminde alanlara ana retim programlar ile dorudan ilgili olan lojistik, stok ve depolama yntemleri konusunda bilgiler ve neriler sunmaktr. Stoklarn daha etkin ynetimi ile irket verimliliinin ve karllnn artabilecei konusu. Hangi sipari ynteminin ne zaman kullanlacai, parti byklkleri ve gvenlik stounun hesaplanmas, MRP ynteminin alma biimi, envanterde kayt doruluu ve envanteri azaltmann ve dn hznn yeterlilii, verimlilik ve karllkta nemli parametrelerdir. Envanter dn hz yeterince hzl olmaynca hem artan rekabet hem de azalan enflasyon irketinize zarar verebilir. Envanterin daha hzl dnebilmesi ise sadece onu etkin ynettiiniz zaman mmkn olacaktr. Envanterin ynetimi ekip iidir ve etkin ynetimi iin herkesin doru bilgiler ile donatlmas, ortak hedefleri ve izlenecek yntemleri iyi anlamas gerekir. Ekibin Takm Ruhunu benimsemi kiilerden olumas baary destekler. Onlarn ada yntemlere daha hzl adapte olmalar salanmaldr Lojistik Kavram Bir iletmenin mterisi iin doru rn; doru yer ve zamanda, uygun maliyet ve kalitede bulunduracan garanti etmesi lojistiin temel felsefesidir. Ronald H. Ballou lojistik kavramn Mteri ihtiyalarn karlamak amacyla, hammaddelerin, ilenmekte olan paralarn, son rnlerin ve bunlara ilikin bilgilerin, kaynaktan tketilecei noktaya kadar etkin ve ekonomik bir ekilde akn ve gerektiinde depolanmasnn planlanmas, uygulanmas ve kontrol edilmesi srecidir. eklinde tanmlamtr. Lojistik ynetici faaliyetleri; retim, satnalma, fiziksel datm, pazarlama ile ilgili sat sonras hizmet organizasyonu gibi balklar altnda toplanabilir. retimle ilgili olarak: Sat ihtiyacn karlayacak retim dzeyi belirleme, merkezleri ierisinde malzeme aknn optimizasyonu, depolama alanlarnn ve malzeme tama sistemlerinin planlanmas ve dzenlenmesi. Fiziksel datmla ilgili olarak : Ulatrma hizmeti seimi, giden ve gelen sevkiyat izelgelenmesi, datm merkezleri faaliyet organizasyon ve planlamas. Satnalma ile ilgili olarak: Satn alnanlar iin tedarikilerin seimi, hammaddeler, fiyat dzeyleri ve spesifikasyonlar, miktar ve dzey belirleme, iin belirli blmlerini gerekletirecek taeronlarn seimi. Sat sonras hizmet faaliyetlerinin organizasyonunda ise: Sat tahmininin mteri gerek ihtiyalarna uygunluunun onaylanmas, mterinin teslim tarihlerine uyan teslim izelgeleri ve mteri ihtiyalarna uyan ambalaj gibi konular lojistik yneticisi faaliyet alan iindedir. Tedarik Zinciri Lojistik ynetimi ile zde olan Tedarik Zinciri kavramn Lee ve Billington : Malzemelerin tedarik edilmesi, tedarik edilen malzemelerin yar mamul veya son rnlere dntrlmesi ve son rnlerin mterilere datm fonksiyonlarn yerine getiren tedarikiler, fabrikalar, depolar, datm merkezleri ve perakendeciler adr eklinde tanmlamtr. Stok Kavram ve Amac: Bir retim sisteminde retilen rne dolaysz veya dolayl olarak katlan btn fiziksel varlklar ve rnn kendisi stok kavram iindedir. Tedarik veya retim yoluyla elde edilen, kullanlmadan veya mteriye arz edilmeden nce az veya ok belirli bir sre bekletilen mal miktarna stok

denilmektedir. Sipari zerine alan kk lekli iletmelerde stok bulundurmaya pek fazla gerek olmaz. Zira sipari alndktan sonra hammadde ya da malzemeler tedarik edilir ve rn retildiinde mteriye derhal teslim edilir. retim sistemi bydke, hele rn eidi arttka tedarik, talep ve rne ilikin faktrlerdeki belirsizlik ve aralarndaki ilikinin karmakl stok bulundurmay zorunlu klar. retim ve satlarn birbirine paralel gitmesi ve bunun sreklilii baz durumlarda imkanszdr. retim srasnda makina kapasitelerinin mmkn olan en yksek dzeyde kullanlmas. yklemenin dzgn yaplabilmesi ve hazrlk maliyetlerinin drlmesi retim hznn sabit tutulmas ile gerekleebilir. Bu durumda retimin satlarn stnde gitmesi halinde artan miktarn stoklanmasn, aksi durumlarda da stoktan sat yaplmasn gerektirir. te bu nedenledir ki lojistik, stok ve stok kontrol iletmeler iin gerekli ve nemli kavramlardr. Stok bulundurulmas, eitli maliyetlerin ortaya kmasna sebep olur. Buna karlk retim hznn dzgn yrtlmesi ve mteri isteklerinin zamannda karlanmas ile salanan mteri memnuniyeti de nemli avantajlar salar. Byle olunca da stok ynetimi iletmelerin retim politikalarnda nemli bir yer tutar. letme yneticileri stoklama politikasn iletme artlar ve olanaklarna, piyasa hareket ve koullarna gre uygun saptamak gibi hassas bir grev ve sorumluluk stlenmi olmaktadrlar. Stoklar, hizmet ettii ana amalar gz nne alnarak 1. Talep dalgalanmalarn karlamak amac ile oluturulan stoklar, 2. Beklenmedik ar talebi karlamaya ynelik stoklar, 3. Sipari ve elde bulundurma maliyetleri toplamn minimum yapan ekonomik sipari miktar stoklar, 4. retim kayna ile tketici arasnda tanan miktar karlamak amacna ynelik oluturulan datm stoklar eklinde snflandrmak mmkndr. Bunlardan baka mamuln deerini, tedarik sresini, tketim hzn vb. kriterleri temel alan baka snflandrmalar da yaplabilir. Stoklarn Fonksiyonlarna Gre: a) Aktif stoklar : Belirli devrelerde sipari edilen ve mevcut talebi o devrede karlamak iin elde bulundurulan stoklardr. Dier bir deyile aktif stok iki sipari arasndaki srede ortalama talebi karlamak iin bulundurulan stoklardr. b)Emniyet stoklar Emniyet stoklarn gerektiren durumlar nedene dayanr. 1. Tahmin edilen ortalama mal tketim seviyesi, gerekleen seviyenin altnda kalabilir. 2. Maln tedarik edildii kuruluun yaayaca problemler nedeniyle taahhdn yerine getirmemesi, 3. Dier etkenler nedeniyle mal tedarikinde karlalabilecek glkler (rnein:klim artlar, yasal artlarda deiiklik vb.) Bu neden ayr ayr veya bunlarn hepsinin bir arada olabilecei durumlarda kayplar nlemek yada en aza indirmek iin bir emniyet stokunun elde bulundurulmas gerekir. Emniyet stoklarn zorunlu klan nedenleri miktar ve sre kestirmelerinde meydana gelen sapmalardr diye ksaca zetleyebiliriz. Stoklarn letme Ekonomisindeki nemi Modern retim sistemlerinde stoklar her kademedeki yneticiyi yakndan ilgilendirir. Yanl stok politikalar seilmesi ya da uygulama hatalar pek ok iletmeyi zora srklemitir. Bazen byk nakit sknts iinde olduu belirtilen bir iletmede, imalat departmanlar arasna dalm halde, nakit ihtiyacn rahat rahat karlayacak miktarda lzumsuz yarmamul ya da malzeme stoklar bulunduu. Baz iletmelerde de yeterli hammadde stoku olduu bildirildii halde birka nemsiz para yznden tm imalatn aksamas gibi durumlarn yaand da bir gerektir. Her iletme problemlerinde olduu gibi stok ynetiminde de olumlu ve olumsuz ynde deien maliyet unsurlar arasnda bir denge kurulmasna allr. Stok faaliyetinin etkilendii maliyet unsurlarni sipari bydke yaplacak iskontolar, hazrlk maliyetleri, satc firma aratrmalar, kabul muayeneleri gibi faaliyetler, retimin programlamas, i emirleri dzenlemesi, kalp, aparat deiimi v.b.gibi ilemler stok ynetimini etkileyen maliyet

unsurlardr. Bunlardan bazlar kolayca llebilir. Ancak stok bulundurmamaktan kaynaklanan karlan siparilerin veya frsat maliyetlerinin hesaplanmas pek de kolay deildir. Mterinin karlmas maliyeti : Elde bulundurmama maliyeti olarak da adlandrlan bu maliyet unsurunda . stei karlanamayan mteri, baka firmaya giderse orada kalabilir ve bir kez geri evrilen bir mteri kaybedilmi olabilir. Belirli bir anda llmesi ok g olan bu maliyet, uzun vadede sat trendleri ve ya Pazar paynn deiimi incelenerek saptanr. Mteriyi karmann ok nem tad hallerde maliyetine baklmakszn stok bulundurma yolu tercih edilir. Ypranma ve eskime maliyeti: rnn raf mr maksimum stok miktarn snrlar. Dier yandan moda ve teknolojik gelimeler stokdaki rnn deerini drebilir.Bu durumdaki deer kayplarnn nceden kestirilebilmesi ve bunun maliyetinin hesab pek de kolay olmamaktadr. Faiz masraflar : Stokta bulunan her deer balanan para anlamna geleceinden buna denecek faizin ykn de dnmek gerekir. Stoklara balanan para iletmenin hareket serbestliini kstlar. Depolama maliyeti: Stoklama yerleri ak veya kapal alanlar iletmenin kendi mal da olsa bir maliyet szkonusu olacaktr. Tama maliyetleri : Stok miktarlarnn artmas ile olumlu yada olumsuz ynde deiebilir. rnein tama kapasitesinin altndaki almlarda tama masraf daha az bir miktara blneceinden birim tama maliyeti artacaktr. Keza skk bir depoda alan aralar normal kapasitesinde alamayacandan kayplar ve maliyet artlar oluur. Fiyat deiikleri : Fiyatlarn hzla deitii enflasyonist ve speklatif ortamlarda byk nem tar. D lkelerden ithal edilen temel hammaddelerin dnya fiyatlarndaki oynamalar dikkatle izlenerek stok kararlar oluturulur. letmenin finansal gcn zayflatacak fiyat dalgalanmalar riski karsnda stok politikasndan mmkn olduunca kanmak salkl bir iletme ekonomisi iin zorunlu saylmaldr. Tedarik , Sevkiyat, Depolama Tedarik nitesi: Satclar bulmak, bunlarn kapasiteleri, sat ve kredi artlar , piyasadaki prestijleri, datm ekilleri hakknda bilgi toplamak. En dk maliyetle olabilecek en iyi kaliteyi satn almak. Alnan maln iletmeye zamannda teslimini salamak. Teslimatta olas gecikmelerde alternatiflere sahip olmak ve iletmeyi bilgilendirmek. Teslim edilen mallarda kabul, muayene ve gerekli ilemleri yaplmas. Ambara giren mal kaytlar, satc firmalarla grme ve pazarlklar, piyasadaki fiyat hareketlerinin takip ve yakndan izlenmesi. Ar fiyat artlarna kar ynetimi uyarmak ve bilgilendirmek gibi ilevleri stlenmitir. Sevkiyat ise tedarike gre daha basit saylabilir Zira grevlerin byk bir ksm sat tarafndan yrtlmektedir. Sevkiyatn balca ve en nemli grevi istenilen miktar mamuln mteriye zamannda teslimini salamaktan ibarettir. Depolama: Stoklarn saklanmas ve korunmas iin yeterli byklk ve nitelikte yerin salanmas Lojistik ve stok kontrolnde nde gelen arttr. stenilen parann depoda derhal bulunmas ihtiya yerine kolaylkla tanabilmesi nemlidir.Kodlama, depo hacimlarnn ksmlara ayrlmas ve koordinatlarna gre belirlenmesi, Kullanma sklna gre ksmlara ayrma, sk kullanlan paralarn tama mesafelerini ksa tutacak ekilde yerleimler, depo binas yaps, zemin kalitesi, aralarn kolay hareket edebilmesi, yangn, gvenlik, basit fakat etkili kayt sistemleri v.b.gibi zerinde dikkatle durulmas gereken hususlardr. Her iletme ; byklne, tepe ynetimi politikalarna, retim tipine, mali olanaklarna ve daha birok faktre gre oluturduu bir stok kontrol sistemi uygular. Bu sistemlerde kullanlan yntemler basit sayma veya gzle kontroldan, bilgisayarlarn desteinde karmak probabilistik modellere kadar deien niteliklerde olabilirler. letmeler uygulayaca stok kontrol yntemini seerken saylan eitli faktrler yannda haberleme, kayt ve personele ilikin imkanlarn da deerlendirmek zorundadr. Stok politikasnda gdlen ama, kar maksimize veya maliyetleri minimize etmektir. Dier bir deyile kr ve maliyetleri optimize edecek bir stok politikas gelitirmektir. Sipari veya imal edilen mal stoklarnn optimal seviyede saptanmas iin baz matematik modellere bavurulmas gerekir.

irketin malzeme ihtiyalarn karlarken tercih edecei modelleri kendi koullar yannda evre koullar da belirler. Sipari byklnn saptanmasnda, Ekonomik Sipari Modeli en yaygn olandr ve stok ynetiminde salkl karar alma adna ynetime destek verir. Ne stok bulundurmamaktan dolay sat kaybna ne de ar stok bulundurarak kar kaybna uramayacak orta yolun bulunmas iin u altn kural akldan kartlmamaldr: Paranz envantere dntrmeniz kolaydr, zor olan onu tekrar paraya dntrmektir...