Zerdust

FREDRCH NETZSCHE
ZERDT BYLE SYLYORDU

nsanstn (bermensch) nn Felsefesi
Trkeye eviren ve tahlil ksmn Yazan
Prof. Agr. Dr. MAHMUT SAD

stanbul 1934 Kader Matbaas Yeniden Hazrlayan smail Hakk ALTUNTA
ZERDT UN BR TAHLL Zerdt, Mnzevilerden en bynn sesidir. Cemiyetin mevcut nizamn beenemeyenler, ona yeni bir lk vermek isteyenlere tarihin her devrinde tesadf edilir. Fakat Nietzsche bu mtefekkirlerden tamamen ayr bir vasf tar. Onun isyan bir hayattan kama deil, bir hayata girme, bir bedbinlik deil, koyu nikbinlik (iyimserlik) gsterir. teki Muztarp (ac duyan)lar yalnz ykar, Nietzsche yktnn yerine yeni bir ey kurar. Nietzsche mnzevilerin en samimisidir. O, grnd gibi yaam, duyduu gibi grnmtr. Devrinde gelseydi onu bir kahraman olarak grecektik. Fakat 19 uncu asrda gelen Nietzsche strap ve ihtiraslarn niversite krssnde tatmine urat. Lkin bu tam bir tatmin olamazd. te imkn ile Emel in bu muvazenesizlii Zerdt' dourdu. niversite krssnde syleyemedii her eyi Zerdt'n dili ile syletti. Bylece Zerdt Nietzschein i ahsiyeti oldu. Zerdt; ranl bir mtefekkirin ismidir. Fakat ran Zerdt' bu gnk sevi ahlkiyata esas olan diergm ve liberal fikirleri telkin ediyordu. Nietzsche Zerdt bunun aksini yapar. Btn diergm ve liberal te-
4 Friedrich Nietzsche
maylleri ykar ve kk insaniyetilik telakki ettii bu fikirler yerine kahraman insaniyetilik i ikame etmek diler. Zerdtta ilk rast geldiimiz yeni mefhum insanstn dir. Nietzsche'nin insanstn dinsizleen hayatn yeni lksdr. Dinsiz mtefekkirler arasnda da en samimisi Nietzsche dir. Biroklar dimaca dinsiz fakat ruha dindar kaldlar. Dinsiz mtefekkirlerin en byklerinden biri plan Schopenhauer'de bile bu ikilii buluyoruz. Bu filozofun en yksek insan tipi olarak ileriye srd aziz mefhumu sa aleyhisselmn aziz lerine ne kadar benzer. Onlar gibi cefakr, onlar gibi straba tenedir. Hlbuki Nietzsche btn tanrlar lmtr dedikten sonra ruhunu Hristiyanln btn izlerinden syrmaya muvaffak olmu ve len ilah yerine yepyeni bir lk bir mefhum yaratmtr. Bu, insanstn dir.. nsanstn bir mabut, bir aziz, bir melek deildir Bilkis tamamen topraa bal, btn tatminini toprakta bulabilen bir insandr. Bu insann kafas dahi, bedeni yiit, seciyesi kahraman ve iradesi eliktendir. Nietzsche, cemiyet iinde insanstn ve birde kitle tanyor. Kitlenin gayesi ve en yksek tekml insanstn n yeti-
5 Zerdt Byle Sylyordu
tirmektir. Kitle kendi kendine bir yn ve bir gaye vermekten acizdir. Bylece cemiyeti hareketsizlikten, gayesizlikten koruyacak biricik unsur insanstn dir. Nietzsche 'nin bu fikri tima darvinizm e dayanr. Cemiyet ve medeniyet artlar orta tipi ve kitleyi refaha ulatrmaya urarken hakik hayat mcadelesinin ihmali yznden stn tipler gittike azalyor. Eski Yunan ve Romann inkraz bu suretle olmutur. Bu milletlerde kltr yaratan stn tip mahv olmutur. Yoksa kitle yaamaktadr. Yunan ve Romada grlen bu hadise bu gnk garp milletlerinde de kendisini gstermektedir. Yirminci asrn konforlu medeniyeti sosyalist prensipler zerinde ilerken iradeyi zaafa uratmakta ve kltr yaratan snfta veludiyeti (doumlar) azaltmaktadr. Avrupa milletlerinin hemen hepsinde tespit edilen veludiyet nispetleri unlardr.
ORTALAMA OCUK SAYISI Irgat ve uaklarda Amelede Kalfalarda Memurlarda Byk memurlarda
5,2 4,1 2,9 2,5 2
Serbest meslek erbab niversite profesrleri En yksek kabiliyetli insanlar
1,9 1,5 0,5
Hemen her batnda byk kifler veren mehur bir ailede imdiki halde ortalama ocuk miktar 2,8 olduu halde 1 batn evvel 2 batn 3 batn 4 batn 3,7 4,8 5,9 5,9 dr.
Bu veludiyet farknn bir milletin bnyesinde ve terkibinde nasl bir tesir yaptn gstermek iin yksek kabiliyette insanlar A, orta fertleri B harfile gsterelim. Bu iki snf arasnda veludiyet fark langta msavi olan A, B nispeti 30 sene sonra 60 sene sonra 150 sene sonra , , olur. olursa ba-
Grlyor ki medeniyet artlar kitledeki
velutluu (doumu) oaltmaktadr. Kitlenin straplar ile uraan Hristiyan ahlkiyat Nietzsche ye gre bir kle ahlkiyatdr. Nietzsche buna kar bir efendi ahlkiyatikame etmek ister. insanstn n daha yakndan anlayabilmemiz iin Nietzsche nin son insan mefhumunu bilmemiz lzmdr. Son insan insanstn nn tamamen aksidir. Hakir ve acnacak bir mahlktur. Bu tipi Nietzsche u cmlelerle gsterir. Sevgi nedir? Yaratl nedir? Hasret nedir? Yldz nedir? Son insan bunlar sorar ve gzlerini krpar. Zaman zaman bir az zehir, bu tatl hlyalar verir ve sonunda biraz daha fazlaca zehir, buda ho bir lm getirir. obansz bir sr, her kesi ayni eyi ister, herkes ayndr, baka bir ey dileyen arzusu ile tmarhaneye gider. Burada gsterilen son insan bir hayal mahsul deildir. Yirminci asrn kibar sosyetesinde bugn yaamaktadr. Hatta bu sosyete de yaayan biricik insan
tipi odur. Byle bir kitle iinden stn bir insan kamaz. Onun iin Nietzsche bu kitleyi feda etmek ister. Gerek bu insan tipinde biyolojik tereddiler (soysuzlamak) aikrdr. Bir yandan btn teferruatna kadar tatbik edilen bir i blm ve ihtisaslk ruh ve bedeni tek tarafl bir faaliyete icbar ediyor. te yandan konfor artlarnn tekemml birok tabi garizeleri (asl huylar) krletiyor. Sosyalist prensipler de ferd iradeyi kullanmaktan ve ilemekten alkoyar. Bu artlar altnda Avrupa medeniyetinin kendi yk altnda ezileceini vuzuhla grenler oalmaktadr. Spengler garbn sukutu, Wallas beer istifa, Sallmayer veraset eserlerinde bu neticeye varyorlar. Nietzsche, kendi kendine tereddiye meyleden bu kitleleri iinden kmldatacak unsur olarak nsnstn n alyor. nsanstn ile kitlenin vaziyeti, ordu ile bakumandann vaziyeti gibidir. Birisi yalnz emretmee, teki yalnz itaate memurdur. Liberalizmi ykan bu nsanstn mefhumu en byk siyas ve itima tesirini zamanmzda gstermektedir. Hitlerin otorite fikri, Mussolini faist
mefhumu ve dnyay saran ahsiyet ihtiyac hep liberalizmden ayrlp az ok nsanstn ne varmak isteyen bir temayln ifadesidir. NSANSTN NASIL YETECEKTR? Nietzsche bunun kitle iinde deil dnda ve inzivada yetiebileceine kanidir. Fakat phesiz bu biraz romantik bir tasavvurdur. Bugnn kitlesine kumanda edecek bir ahsiyetin artk kitle dnda ve kendi inzivas iinde yetiebilmesine imkn yoktur. Bu belki beeriyetin en iptida devirlerinde; kabildi. Bugnk insann mulak (kark) yaay ve psikolojisi ilmin hayatnn her safhasna girii artk hudayinabit (ekilmeden biten ot veya aa. Hi bir talim ve terbiye grmemi adam) bir nsanstn yetimesine imkn veremez. Nietzsche'nin idealine gtrebildi teki yol bilkis kitlenin iinde geer. Her fertte uyuyan beden ve ruh kudretleri iletmek, rekabet artlarn teinin etmek, stn bir tipi yetitirmee daha fazla elverilidir. Onun iin bu noktada Nietzsche'den ayrlmak ve onun tavsiye ettii umum cehil yerine umumi talim ve terbiyeyi koymak gerektir. Nietzsche'nin nsanstn demokrat bir rejimin reisi deildir, O, halkn iinde yaayan, herkesin dert
ile hemdert olan bir ahsiyet olarak dnlmemitir. Bilkis fertlerin kk dertler ile hemdert olmak onun irade ve icra kudretini ypratr. Bu endie daha Goethe'de bile mevcuttur. Nitekim Herderin Fikirler i intiar edince Napoli'den bir dostuna yazd mektupta aynen yle sylyor. Bu eit insaniyet galebe alarsa korkarm ki dnya bir hastane haline gelecek ve herkes birbirinin sadk hasta bakcs olacak. Gerek daima acmakla vaktini geirenin irade kudreti sner. Ve ok defa amana da bir iyilik edilmi olmaz. Nietzsche'nin telkkisine gre Hristiyanlkla demokrasi ayni kkten meneini alr. Nietzsche demokrasiyi byk ve kudretliye, kk ve cizin duyduu bir kin olarak telkki eder. Bu kin yukarda ve stte grd her eyi ykmak ister. Ve ancak kendisi gibi olanlara tahamml eder. Nietzsche'ye gre demokrasi aa tabakay ykseltmez, bilkis bunu yapaym derken st tabakay alaltr. Bu nevi insaniyetilie Nietzsche kle insaniyetilii diyor. Ve bunu ykarak yerine insanstn ne
gtren kahraman insaniyetilii koymak istiyor. * ** Zerdtteki orijinal fikirlerden birisi de ruh ve beden mnasebetidir. Nietzsche bedenden ayr bir ruh kabul etmez. Hatta btn ferdyeti bedenden ibaret telkki eder. Ben tamamen bedenim baka hi bir eyim yok, ruh ise bedende mevcut bir eyin addr Nietzsche'ye kadar ruh tezahrlerin bedenle alkas vuzuhla tespit edilmemitir. Nietzsche hekim ve tabiiyat olmad halde dhiyane bir sezile insan fizyolojisinin hududunu geniletmi ve ruh beden birlii ni tebarz ettirmitir. Bilhassa Powlow'un merut (artl) refleksler sahasndaki aratrmalarndan sonra ruhla beden arasnda ne kadar sk ve mulak bir irtibat olduu meydana kt. Bugnn nazar ve amel tbbnda ruh ve beden birlii en esasl prensiplerden birisi haline geti. Bedenin faaliyetinde ki byk uuru Nietzsche en gzel bir ekilde ifade ediyor. Bedeninde en parlak fikrinden ziyade uur vardr. Beden Ben e der ki uran arsn ve
oras arr. Ve arsnn durmasn dnr. Gerek uzviyet kendi ilentisinde ne kadar aikr bir uurluluk gsteriyor. Gdas tkenen uzviyet itiha iaretini kullanr, skne muhta olunca o kendisi ile marur olduumuz koca beyni felce uratmaktan ekinmez, hastalanan uzvu cebr bir sknet vaziyetine getirir. Demek ki uzviyet kr krne bir otomatik ile ileyen bir makine deildir. Hlbuki mihanikiyeti 1 (ahenkli) bir mektep uzviyeti hl byle bir makine gibi telkki eder. te yandan Driech, Bier gibi yeni vitalistler 2 uzviyetteki bu uuru modern tababetin (tp) hareket noktalarndan birisi olarak ele alm bulunuyorlar. Nietzsche vecizelerinin kymeti gndelik hayatmzda kendisini gsterir. Kltr insannda tabi garizeler (huylar) gittike snmektedir. Snen bu garizeleri uyandrmak iin miktar gittike artan sun' vastalar kullanmak
1
Mihanikiyyet: (Mihanik. den) Makine sanayiini ihate eden fen ve ilimler. Makine gibi cansz eyler. * Cansz ve duygusuz fakat ahenkli hareket ve hareket kabiliyeti 2 Vitalizm. lke olarak hem ruhtan hem de organizmadan ayr bir hayat kabul eden fizyolojik reti.
icap ediyor. Bir banker, bir profesr, bir memur, bir kylnn doyduu yemek itihasn duyabilmek iin neler feda etmee hazrdr. Fakat bunu hi bir zaman duyamaz. Bunun yerine az ok zararl bir takm mtehiler (itah sevenler) kullanmaa mecburdur. Tenasl garizeyi krletiren medeniyet artlar bunun yerine ne kadar sun' vastalar ikamesine alyor. Denemez ki bu iptida garizelerin azalmas bir terakki eseridir. nsan bilkis garizelerinin kudreti nispetinde kmil bir insandr. Bu garizeler krleince ruhta sner. nsan iin cinsiyet hayatnn haricinde ruh hayat yoktur. Asketler (dervi, sofiler), fakirler, harem aalar iinden bir daha kmas mmkn deildir. Bu byle olunca medeniyetin tabi garizeleri ldren artlaryla mcadele mecburiyeti hsl oluyor. Modern spor bu kymetli vastalardan birisidir. Gerek spor faaliyeti esnasnda beden tabiliine ve iptidaliine dner. Ve en faydal spor tabi oyuna en ok yaklaan spordur. Bu kymetli vastann yaylmas ile beraber yaaymzn her safhasnda yalnz ra-
hatl gzeten konfor fazlalndan kanmak, bedenin sesini daha yakndan dinlemek gerektir. Sesini dinlenemeyen beden ruhtan intikamn alr. Nietzsche bedene bu tabi yaay bahederken dimaa da en yksek bir irade veriyor. O orada nsanstn n dourma iradesidir. * ** Zerdtte Nietzsche'nin hcumuna urayan eylerden birisi de klasik crm ve ceza fikridir. Cezay mcrimden alnan bir intikam telkki eden eski fikre Lombrose tarafndan ilk darbe indirilmiti. Yeni tezin en veciz ifadesini Zerdtte buluyoruz. Dman deyin fakat fena demeyin, hasta deyin fakat rezil demeyin, deli deyin fakat mcrim demeyin. Bu adam nedir? Ruhunun iinden dnyaya saldran hastalklardan yapl bir yn, bunumu avlamak istiyorsunuz. Bu adam nedir? Birbirinin yannda nadiren uslu oturan vahi ylanlardan yapl bir dm. Bunlar kendiliklerin gezmee giderler ve dnyada
av ararlar. Bu yeni tez bilhassa birok cinayet vasflarnn irsi mahiyette oluu ileri memleketlerde crmiyetle (sula) mcadele almasna imkn vermitir. Bilhassa Almanya'da irs mcrim (sulu) tiplerinin akimletirilmesi (ksrlatrlmas) kemmiyet (sayca art) kazanmtr. *** Zerdtte ok mnakaa uyandran fasllardan birisi de Kadna dair olandr. Nietzsche, Kadn muammasnn biricik halli gebeliktir diyor Bu ar hkm nermin (yumuak) fikirlere, tatl hayallere bir amar gibi arpmaktadr. Kadn btn tatminini gebelikte bulan bir cinsi makine midir? phesiz bunu bu mulile (tmyle) kabul edemeyiz. Vaka bir kadn dah tannmyor ve bundan sonra yetiecei de pek umulamyor. Fakat buna mukabil iradenin dehalar olan kahraman tipinde kadnlar biliyoruz. Sonra erkekte mevcut beden ve ruh kabiliyetlerin irsiyet yoluyla yarsn veren kadndr. Onun iin Nietzsche'nin kadn hakknda ki hkmn olduu gibi kabule imkn yoktur. Fakat hi phe yok ki o hkmde byk bir hakikat hissesi vardr.
Cinsiyetin icaplar kadnn btn mrn alr. Nemilow der ki: Kadnn btn mr faslasz bir hastalktr. Daha ocukluk devrinde biyolojik cinsiyet fark kendisini gsterir. Bulula balayan olgunluk devri kadnn cins hayatnda bambaka bir mahiyet gsterir. Her ayba beden ve ruh bir buhrandr. Her doum kadn lmle karlatran bir imtihandr. Ve doum gittike glemektedir. nk ocuun kafas gittike byyor. Hlbuki havsala kemikleri eski eklini muhafaza ediyor. Kadn bu cins icaptan (birlemeden) kamaym dese tabiatn intikam hazr. Dourmayan kadnlarda rahim kanseri douranlardan fazladr Sellheim. bununla da bitmez. Dourmayan kadnn ruhunda ifa bulmaz bir tatminsizlik bir depresyon hayat evkini keser. Cins hayatn bitii de kadnda bir faciadr. nk n vukua gelir. Tenasl guddelerinin (yumurtalk ve bezeler) bu n duruu kadnn beden ve ruhunda bir buhran ifade eder. Velhasl her ada kadn cinsiyetin esiridir. te Nietzsche bu esir kadna byk bir
lk gsteriyor. nsanstn n dourmak. Zerdtte ocuk ve izdiva bahsi bu lknn tasviridir. Bu bahiste srf cins ihtiyalarla yaplan izdivalar terzil (rezillik kabul) ediliyor. Ve yksek ve hr insanlarda izdivacn ancak bir tek gaye ile gzellik ve meruiyet kazanabilecei gsteriliyor. Bu gaye insanstn n meydana getirmektir. ZDVACIN BU SURETLE TELKKS (DNCES) NE KADAR ULVDR!
ZERDTN SLUBU ZERDT BYLE SYLYORDU kitab beeri inzivann feryaddr. Cihan edebiyatnn btn byk eserleri gibi Zerdtde yalnz kendisine mahsus bir slup gsterir. O, mutlak inzivann sesidir. Zerdte kar bir eser gstermek istenirse ancak ilahi komedi ortaya karlabilir. lhi komedi Hristiyanl, cemiyeti ve sevgiyi, merhameti nasl bir kudretle teganni ediyorsa Zerdt ayni iddet ve kudretle bu mefhumlara isyan eder. Bu isyankr ses insaniyet aleyhtar deildir. Bilkis bu sesin insanilii karsnda dier btn insan nameler pek cansz kalmaktadr. Yalnz u farkla ki: Nietzschenin insanilii bir kahraman insaniliktir. Eserin yazln Nietzsche yle anlatr: O k Rapalloda 3 geirdim. Shhatim pekiyi deildi, souk ve yamurlu bir kt. Sahilde bir kk kulbede oturuyordum. Dalgalarn sesi uykuya dalmaya imkn vermiyordu.
3
Rapallo: talya, lkenin Kuzeybat kesiminde yalan bir tatil yeridir.
Buna ramen, belki de bu yzden Zerdt dodu. Her mhim eyin douu gibi.. leden evvelleri denize nazr bir tepeye kardm, ikindileri sahilin kvrmlarn gezerdim. Bu iki yol stnde Zerdt dodu, domad beni bastrd. Zerdtn douu tam bir irticai gsterir. Her bir cilt iin sarf ettii zaman onar gnden ibarettir. Bu bir yaz deil bir infilkt. Bu yaz Nietzsche yle anlatyor: Aramyordum, iitiyordum vereni sormadan alyordum, benim sememe hi imkn kalmadan btn fikirler yldrm gibi beynimde douyordu. Hepsi iradenin haricinde fakat hr ruhun, baszln, kudretin ve ilahiliin bir kasrgas halinde meydana geliyordu. Bu infilaklardan sonra daima mellifi derin bir melankoli 4 yakalard. Zerdtn
4
Melankoli: halk arasnda yalnzl tercih ve hzn hali olarak bilinse de aslnda psikolojik bir durumdur. Nedensiz yere depresyon hissi ve bir eyler yapmaya duyulan isteksizlik olarak ortaya kar. Eskiden izofren gibi daha ciddi ve fiziksel rahatszlklara dayandrlan melankoli, beraberinde belli bir kltr ve klt getirmitir. Gn-
slup ve manaca bsbtn aykrl dolays ile intiarnda en aziz dostlar bile kendisini anlayamadlar. Nietzsche o zaman kendisinin tamamen yalnz olduunu anlad. Ve kimsenin, yazlar hakknda bir mtalaa yrtmediini grnce kendi eserini kendisi tenkit etti. Rohde ye yazd mektup 1884 Zerdtle Alman dilini bir mkemmeliyete karm olduumu zannediyorum. Goethe, Luther sonra byle nc bir adm lzmd, Arkada bak: dilimizde imdiye kadar kudret, elastikiyet ve ahenk bu ekilde yan yana gelmiimdir? Benim kitabmdan bir sahife okuduktan sonra Goetheyi oku, greceksin ki Goethenin ressam slubuna has olan dalgal yaz bendede vardr. u farkla ki: ben Goetheden daha sert ve daha erkek bir sluba malikim. Benim slubum bir danstr, her eit tenazrn (bakn) bir oyunu ve bu tenazurlarn bir atlanmasdr. Vokallerin (seslerinmzde ise ak ya da kimlik karmaas gibi duygusal nedenlere balanmaktadr.
kelimeler-harfler) seilmesinde bile bu grlr. Nietzschenin slubu iin bundan iyi bir tavsif yaplamaz. Fakat o zaman Nietzsche nin en aziz dostu Rohde bile bunu bir vnme sanmt. Zerdt, tedrisi (retisi) mahiyetine ramen ok defa polemik e atlar Buna ramen alegorik (mecazi) hikyeler yannda daha ziyade tedrisi veya daha ziyade lirik olan paralar ayrlabilir. Ve nihayet fazilet krslerine, yeni ilahlara dair gibi baz paralar satirik mahiyettedirler. Balca tedrisi hitabeler olarak te dnyallar, bedeni hakir grenler, okuma ve yazma, harp ve muharip millet, dost, ocuk ve izdiva, hediye fazileti paralar alnabilir. Tamamen lirik mahiyette paralar Zerdtn ikinci ve nc cildindeki gece arks, mezar arks, gn douu, byk hasret, dans arks gibi paralar zikrolunabilir.
ZERDT NN TERCME ETTM? Sz bitirirken bu kitab niin ve nasl tercme ettiimi anlatmak isterim. Zerdt her dile evrilmi sayl klasik eserlerden birisidir. Onsuz hi bir ktphane tam saylamaz. Fakat benim Zerdt Trkeye evirmem yalnz mill ktphaneye bir klasik eser ilve etmek arzusundan ileri gelmemitir. Bence bizde Nietzschenin anlalmasna imdi her vakitten ziyade ihtiya vardr. Tahsilini bitirmi veya tahsil anda baz mnevverlerimizde koyu bir maddiyatlk kendini gstermektedir. Hayati bir menfaat ans ve menfaatlerin adilane taksimi emberinden grmek isteyen ve bu grte btn tatminini bulabilen bir kitlenin karsna Nietzscheyi karyorum. Ona anarist diyenler var. Fakat o ne cebri bir ykclk yapm, nede kimseye byle t vermitir. O bilkis dinden syrlan bir cemiyete yepyeni bir lk, bir iman gsteren bir idealistti. Tasvir ettii insanstn tipi ne kadar zlenebilecek, uruna feda olunabilecek bir ahsiyettir! Allahn brakan bir cemiyete bundan ulv, bundan kudretli bir erek (hedef) verilemezdi. Anarist zannedilen Nietzsche Zerdtte ite byle yeni bir erek kuruyor Yalnz insanstn mefhumunu kav-
ramak ve ona iman edebilmek iin kabli (nceki) hkmlerimizden syrlmak ve bugnk komfor (rahat-konfor) artlar iinde btn tatminimizi bulmak derekesinden bir az ykselmek gerektir. Bu acnacak rahat dknlnden ve hodbinliinden syrlan: (benim faziletim nedir ki hal beni ldrtamad); (benim adaletim nedir ki hal alev ve kmr olduunu gremiyorum) diyebilmelidir, insanstne giden kpr ite bunu syleyenlerin omuzundan geer. Yirminci asrn komforu, sosyalist zihniyetin menfaattar da adalet tevziine uraan emekleri manev insan tatmin edecek kudrete malik deildir. Nietzsche bu kk ve rahat dkn insanilikten bizi ykseltiyor, stn bir hedef gsteriyor. O hedef, gzleri kamatracak kadar parlaktr. Hristiyanln dejenere olmu kle ahlkiyat burada yklyor. Ona fazla bal olanlar matem tutabilirler. Fakat hr kafal insanlar iin yeni bir ahlk telkkisi meydana kyor. Bu ahlk efendi ahlkdr. Kk apta merhamet, adalet, digergm braklyor. Bunlarn yerine kudret saan ve kudrete dayanan bir kahraman insanilik yaratlyor. Yirminci asr insannn bu eit insaniyete ihtiyac vardr. Medeniyetin yalnz refah levazmn tekemml ettirmee alan tek
tarafl ilerleyii insanln atisi (gelecei) iin en byk tehlikedir. Bu medeniyet bir hars (kltr) ile alanmak ve beslenmek gerektir. O hars, ancak lklerde tecelli eder. 5 te bu lkye Nietzsche de mevcuttur. Ben Zerdt, ite byle bir idealist eser bulduum iin dilimize evirdim. Tercmeyi, dilediim derecede baarmadm bilirim. Zerdt, slubundaki hususiyet dolaysyla ancak yazld dil tamamen anlalabilen eserlerdendir. Bizzat Nietzschenin syledii gibi bu slup bir danstr. Bu danstaki ahenk oyunlarn yabanc bir dilde tamam ile gstermek kabil deildir. Nietzsche bu ahenk, oyunlarn Zerdtte o kadar ileriye gtrr ki, gizli bir nazm korumak iin vuzuhtan (aklamadan) bile fedakrlk yapar. Bylece baz noktalar harfiyen anlamak imknsz bir hale geliyor. Byle bir ka yerde manaya en yakn bir tefsire bavurmak icabetti. Tercmede, eserin aslnda ki gizli nesir ahengini korumaa altm. Tercme iin drt gn yettii halde sluba bu ahengi vermek emei bunun on misli zaman ald. Bunu az ok baarabilmek iin yer yer tam bir kelime be kelime tercmeden fe5
Kltrsz siyasetiler, kfr, yalan, pespaye konumalar vb. yapanlara duyurulur.
dakrlk yaparak daha ziyade z manaya sarlmak icap etti. Eserin kelimelerinden ziyade ruhunu ve ahengini koruma tercih ettim. Bunda biraz muvaffak olduysam eserin mellifine kar bir tazim ve kran borcunu demi olacam. Eserin yksek seviyesinin msaade ettii nispette z Trke yazmaa ve Osmanlcadan ayrlmaa altm okuyanlar greceklerdir. Zaman ve imkn bulduka Zerdt'n teki ciltlerini de karmaa uraacam. Fakat bu ksmlar daha evvel baka bir kalemden km bulunursa ayni derecede sevineceim. Msveddelerin tanziminde ve tashih ilerinde bana ok yardm etmi olan Asistanmz Edibe Ziya hanmefendiyle baz kymetli iaretlerini esirgemeyen Ahmet Hamdi ve Suut Kemalettin beyefendilere teekkr borcumdur.
NETZSCHE'NN HAYATI Friedriche Wilhelm Nietzsche 15 Terinievvel (Ekim) 1844 de Leipzig civarnda Rckben kynde bir rahibin olu olarak dnyaya geldi. Annesi Fransiska keza bir rahip ailesine mensuptur. Nietzsche babasn 1849 da kaybetti. Bunun zerine annesi ocuklarn alarak Naumburg ehrine yerleti. Buradan Nietzsche liseye devama balad. 1864de Bonn niversitesine girdi. Burada sanat tarihi hocas Springer'den ve siyanbat (sistematik teoloji) Ritschlden iki smestr ders grd. 1865de hocas Ritschl ile beraber Leipzig'e geti. Leipzing'te Schopenhaver'in eserlerini Schumann'n mtigini yakndan tetkik imknn buldu. 1867den 1868e kadar bir senelik askerliini topu kt'asnda yapt. 1868de Leipzing'e dnnce Richard Wagner'le tant. 1869da daha doktorasn vermeden Bazel niversitesine klasik filoloji profesr olarak arld ve bir sene sonra ordinaryslk unvann kazand. Bu seneler zarfnda Richard Wagner'le ve refikas Kozima ile olan tanma ve grme-
leri hayatnn en byk hadiseleri idi. Fakat eserlerinde ki fevkaldelik kendisine birok aleyhtarlar meydana getirirdi. Bir yandan da ba ve mide arlaryla balayan skntl bir hastalk kendini ezmee balad. Wagner'Ie olan iyi mnasebetleri de Wagner'in kendisini tahkir eden bir yazsndan sonra inktaa urad. 1872 de ilk eseri olan Faciann douu, 1873de Zamana uygun olmayan grler adl kitaplar kt. Hastaln mtemadiyen ilerlemesi yznden 1878de istifasn verdi. Ve kendisine 3000 frank tekat (emekli) maa baland. Bu sralarda: insan, pek fazla insan ve Muhtelif dnceler ve vecizeler adl kitaplar kt. Hastalnn devamna ramen 1880 de Yolcu ve glgesi kitabn kard. Venedik ve Cenevre'de geen mteakip seneler zarfnda facir ve en ilim kitaplar kt. Richard Wagner'in vefat gn 13 ubat 1883 Zerdt'n birinci cildi intiar etti. Ayn Senenin gznde Almanya'ya dnerek Leipzig niversitesinde serbest dersler vermek istedi. Fakat buna msaade edilmedi. Bundan fevkalde mteessir olan Nietzsche talyaya dnd.
Zerdt'n drt cildini ksa faslalarla nerettikten sonra 1886 da Kudret iradesi isimli felsef eserini neretti. Bu eseri iyi ve ktnn berisi, Ahlkn geneolojis, Wagner vak'as, ilhlarn fecri kitaplar takip etti Bu aralk hastal mtemadiyen ilerledi. 1889 da cinnet arz ile kendisin Turin'de sokakta buldular. Dionizoz haa gerilmi imzalar ile birok cinnet mektuplar ele geti. Cinnet nbetlerinin fazlalamas zerine valdesi Nietzscheyi Yena niversitesi akliye kliniine (psikiyatri) yatrmaa mecbur oldu. Ht (snr) nbetler getikten sonra Nietzshe, hemiresine (kzkarde) teslim edildi. Ve onunla beraber hayatnn son senelerini geirdi. 25 Austos 1900 de ld. Ve doduu Rcken kyne defnolundu. Hastalnn paralis olduu anlalyordu.6 Fakat kitaplarnda dima bir zaafn eserleri hi mahsus deildir. Hatt terekesi arasnda bulunan en son eserleri anti Krist, ecce Homo kudrete dier eserlerden hite geri deildir.
6
Paralizi kayb kas kaslar daha fonksiyon iin bir veya. Fel duyusal zarar yan sra motor varsa etkilenen blgede his (duyu kayb) kayb ile birlikte olabilir.
ZERDTN NSZ 1 Zerdt 30 yana girince memleketini ve yurdunun denizini brakp daa ekildi. Orada yalnzl yorulmadan tadarak on yl geirdi. Fakat nihayet kalbinde baka bir istek duydu, bir gn fecirle beraber kalkt, gnein karsna geerek dedi ki: Ey Byk lem! Eer aydnlattklarn olmasa ne kadar bedbaht olurdun. On yldr benim maarama geliyorsun. Eer burada beni, kartalm ve ylanm bulmasan klarndan ve yollarndan bkardn. Fakat biz her sabah seni bekledik, fazla n aldk ve bunun iin seni kutluladk. Bak; fazla baI toplam ar gibi bende ilme kanksadm; bana uzanacak ellere muhtacm. nsanlar arasnda, akiller deliliklerine, fakirler zenginliklerine bin defa daha sevininceye kadar armaanlarm datmak istiyorum. Bunun iin, nasl sen, takn yldz, akamlar k samak zere denizlerin ardna iniyorsan ben de ylece aalara inmeliyim! Aralarna inmek istediim insanlarn tabiri ile ben de senin gibi batmalym. Ey, en byk saadeti bile hasetsiz grebilen tok gz!
Bana uur getir. Tamak isteyen bardaa uur getir: iinden, altn gibi su aksn ve her yere senin tatllnn aaasn tasn. "Bak, bu bardak yine boalmak; Zerdt yine insan olmak istiyor. Zerdtn bat byle balad. 2 Zerdt yalnzca dadan indi ve kimseye rastlamad. Fakat ormana girdii zaman birdenbire nnde bir ihtiyar peyda oldu. Bu ihtiyar ormanda odun aramak iin rahat kulbesini terk etmiti. Zerdte dedi ki: Bu seyyah bana yat(l) deildi; Senelerce ncede buradan gemiti. Ad Zerdt idi. Fakat onu deimi buluyorum. Zerdt o zaman sen kln daa tayordun, bugnse ateini ovaya indirmek: istiyorsun. Kundaklk cezasndan rkmyor musun? Evet, Zerdt tanyorum, gzleri saftr, aznda hi bir nefret gizlenmiyor, onun iin byle rahat yrnmyor mu? Zerdt deimi, ocuk Zerdt uyanm, imdi uyuyanlar arasnda ne yapacak? Yalnzlkta, deniz iinde yaar gibiydin ve deniz seni tayordu. Yazk sana karaya m kmak istiyorsun?
Yazk sana! Bedenini yine kendin mi srklemek istiyorsun? Zerdt cevap verdi: nsanlar seviyorum. htiyar dedi ki: Ben neden ormana ve inzivaya ekilmitim. nsanlar pek fazla sevdiimden deil mi idi? imdi Allah seviyorum, insanlar sevmiyorum. nsan pek eksik bir eydir. nsan sevme beni mahvedebilirdi. Zerdt cevap verdi: Sevgiden ne konuuyorum, insanlara bir armaan gtryorum. htiyar dedi ki: Onlarla beraber ta. Onlara bir ey verme, daima onlardan al. Onlarn houna giden ey senin houna giden eydir. Eer her halde bir ey vermek istiyorsan bir sadakadan baka bir ey verme. Bunun iin de onlar dilenmee mecbur et. Zerdt hayr, ben sadaka verecek kadar fakir deilim dedi. htiyar, Zerdte gld ve dedi ki: O halde tlerini kabul ettirmeye bak. nsanlar yatlara kar gvensizdir. Ve hediye etmek iin geldiimize inanmazlar. Ayak seslerimiz onlara sokaklardan pek mnzevi bir akis yapar. Ve gece yataklarn-
da, bir adamn yrdn duyar gibi Hrsz nereye gidiyor diye barrlar. nsanlara gitme. Ormanda kal. Hayvanlarn arasna gitmek daha hayrldr. Neden benim gibi, aylar arasnda bir ay, kular iinde bir ku olmak istemiyorsun? Zerdt ormanda ne i yapyorsun? diye sordu. htiyar dedi ki: arklar besteliyor ve sylyorum. ark yapnca glyorum, alyorum, inliyorum. Bylece Allah vyorum. ark syleyerek, alayarak, inleyerek benim Tanrm olan Tanry vyorum. Bize hediyen ne? imdide ondan bahset. Bu szleri iiten Zerdt ihtiyar selmlad. Ve dedi ki: Size verecek neyim olabilir? Beni abuk braknz ki sizden bir ey almayaym. Bylece Zerdt ile ihtiyar iki gen gibi glerek ayrldlar. Fakat Zerdt yalnz kalnca kendi kalbine seslendi: Bu nasl kabildir ki ormanda bu ihtiyar ilhlarn lm olduunu daha iitmemi olsun. 3 Zerdt ormann kenarnda ki ehre inince halk pazar yerinde toplanm grd. nk: Bir ip cambaz gsterilecei ilan
edilmiti. Zerdt halka hitap etti. Size insanstnn retmek istiyorum: nsan, atlanmas lazm bir eydir. nsan atlamak iin ne yaptnz? Her varlk imdiye kadar kendisinden stn bir ey yaratt. Sizler byk meddin cezri olmak ve insan atlayacak yerde hayvanla m dnmek istiyorsunuz? nsan iin maymun nedir? Bir gl veya ac bir utan. insanstn iin insan, ite byle olmaldr: Bir gl ve ac bir utan. Sizler, slkten insanla kadar yol aldnz. Sizde daha pek ok ey slktr. Bir zamanlar maymundunuz. nsan bugnde her maymundan fazla maymundur. inizde en kilimiz nebatla (bitki) heyul (eyann asl ve gerek olan ksm arasnda) azman ve melezdir. Size heyul veya nebat olmanz iin mi t vereyim? Bakn size insanstnn retiyorum: nsanstn hayatn gayesidir. radeniz demelidir ki: insanstn hayatn gayesi olsun. Kardelerim size yemin ederim: Arza (yeryzne) sadk kalmanz hayrldr. Size te dnya umutlar bahsedenlere inanmayn. Bunlar bilerek veya bilmeyerek zehir
saanlardr.7 Hayat hakir grenler, lm deinde veya zehirlenmi olanlardr. Yer bunlardan bkmtr. Bunlar gmelidir. Vakti ile Allah korkusu en byk korku idi. Fakat Tanr ld ve onunla beraber korkaklarda ld. Bugn en korkun ey, dehet samak ve tanry hayatn gayesinden stn tutmaktr. Vakti ile ruh bedene hakaretle bakard. Ve bu hakaret o zaman en byk hakaretti. Ruh bedenin clz, irkin, a kalmasn isterdi. Ve bir an evvel ondan svmak dilerdi. Bu ruhun kendisi clz, irkin ve at. O ruhun zevki, gaddarlkt. Fakat kardelerim siz syleyin bedeniniz ruhunuzdan neler anlatyor? Ruhunuz fakir, kirli ve acnacak bir rahat dkn deil mi? Gerek insan kirli bir seldir. Ve kirlenmeden kirli bir seli iine alabilmek iin deniz olmak gerektir. Bakn size insanstn n retiyo7
Buradaki szleri din bezirgnlar iin dnmeliyiz. Peygamberler ahiret iin umuttan bahsetmediler. Onlar yaplann karl vardr, dediler. Umut datanlar ise insanlar kk amelleri karlnda sevap tccarln ngrdler. Sevap bulmak dncesi ile yaplan ameller ise en aas ve di olandr.
rum. O, bu denizdir. Sizin hakaretiniz onun iinde batabilir. Grp geirebileceiniz eylerin en by nedir? Byk istihkarn (hakaret) saatidir. Bu saat, saadetinizin, idrakinizin, faziletlerinizin size iren gelecei saattir. Bu saatte diyeceksiniz ki: Benim saadetim nedir? Fakirlik, kirlilik, acnacak bir rahat dknl.. Halbuki benim saadetim bizzat varlm yaratmalyd. Diyeceksiniz ki: Benim aklm nedir? Akl, arslann gdaya saldrmas gibi bilgiye saldrmalyd. Benim aklm, fakirlik, kirlilik ve acnacak bir rahat dknldr. O saat diyeceksiniz ki: Benim faziletim nedir ki; Hala beni ldrtmad. yilik ve ktlklerden ne kadar bkknm! Bunlarn hepsi fakirlik, kirlilik, acnacak bir rahat dknldr. O saat diyeceksiniz ki: Benim adaletim nedir ki hl alev ve kmr olduumu grmyorum. Hlbuki dil olan, alev ve kmr gibi olur. O saat diyeceksiniz ki: Benim vicdanm nedir? Vicdan, insan sevenlerin asld bir armh deildir? Hlbuki benim vicdanm hl armha
gerilmemitir. Byle sylyor musun? Byle baryor musun? Ah hep byle bardnz iitmi olabilseydim! Gklere haykran ey gnahnz deil, gnahlarnza bile hkim olan tamahkrlnzdr. Dili ile sizi yalayacak yldrm nerde? Sizi alamas lzm gelen delilik nerde? Bakn size nsanstn n retiyorum. O, bu yldrm, o, bu cinnettir. Zerdt bu szleri syledikten sonra halktan birisi bard. p cambaznn szlerini dinlediimiz yeter. imdi de yzn grmek istiyoruz. Ve btn halk Zerdte glyordu. Bu szlerin kendisine sylendiini bilen cambaz oyuna balad. 4 Zerdt halka hayretle bakt. Ve dedi ki: nsan, hayvanla 'nsanstn arasna gerilmi bir iptir. Uurum stnde bir ip. Bu uurumun stnden atlay, geriye bak ve rkerek duru tehlikelidir. nsanda byk olan ey, onun bir erek (hedef) deil bir kpr oluudur. nsanda sevilebilecek ey, onun bir gei ve ini oluudur.
Yaamay bilmeyenleri, hele batanlar severim. nk onlar atlayanlardr. Byk istihkarclar (hakaret edenleri) severim. nk onlar byk hrmetkrlardr ve kar kyya geme hasretinin oklardr. Batmak ve kurban olmak iin yldzlar arkasnda yer aramayanlar severim. Kendini topraa kurban edenleri severim. T k toprak nsanstn nn ola! Bir zamanlar insanstn nn geleceini idrak edenleri ve topra dileyenleri seviyorum. Byle insanlar batmalarn isteyenlerdir. nsanstn ne ev, toprak, hayvan, nebat hazrlamak iin alanlar ve yaratanlar severim. nk bunlar batmalarn isterler. Fazileti seveni seviyorum, nk fazilet lm; dileidir ve hasretin okudur. Kendisi iin hi bir damla ruh alkoymayarak tamamen faziletinin ruhu olmak isteyenleri seviyorum. Bylesi, ruh halinde kpry geer. Asksn ve felaketini faziletten hazrlayanlar severim. nk bylesi fazileti iin yaamakta devam etmek ister. Ve bundan fazla yaamak istemez. ok faziletlere malik olmak istemeyenleri severim. Tek fazilet iki faziletten daha faziletlidir. nk felketin ask dmleri o-
alm olur. Ruhunu israf edeni, teekkr istemeyeni ve geri vermeyeni severim. nk bunlar daima hediye eder ve hi bir ey saklamak istemezler. Tali lehine dnd zaman kslp, kendi kendine (Ben sahte bir oyuncu muyum) diye soranlar severim. nk bunlar gmek isteyenlerdir. e altn szlerle balayan ve verdii szden fazlasn yapanlar severim. nk bylesi gmesini isteyendir, Gelecein hakkn veren, maziyi kurtaran severim. nk bylesi halde gmek isteyendir. Sevdii iin, tanrsn zor altna almak isteyenleri severim. nk bylesi Allahn gazabndan ger.. Ruhu, yaraland zaman da derin kalan ve bir kk sergzetten mahvolabilen insan severim. nk bylesi kpry seve seve geer. inde her eyi kaplayan ve kendini unutan takn ruhlar severim. nk her ey bylesini batrr. Ruhu ve fikri serbest olanlar severim, bylesinin kafas, yalnz kalbinin kabdr. Fakat kalbi onu batmaya srkler. nsannstde gerili karabuluttan teker teker damlayan ar damlalara benzeyenleri
severim. nk bunlar yldrmn geleceini bildirirler. Ve habercilik yznden mahvolurlar. Bakn ite ben bir yldrm habercisi ve bulutun ar bir damlasym. Bu bulutun ad nsanstn dr!. 5 Zerdt bu szleri syleyince halka tekrar bakt ve sustu. Ve kendi kendine dedi ki: Orada duruyorlar, glyorlar ve beni anlamyorlar. Ben bu kulaklarn az deilim. Bunlarn evvel kulaklarn m paralamak ki: Gzleri ile iitmeyi rensinler. Hatipler, rahipler gibi barp armal m? Yoksa yalnz tepinenlere mi inanyorlar? Bunlarn marur olduklar bir eyleri var. Bu marur olduklar eye verdikleri ad ne idi? Ha, tahsil diyorlar ve bunun, kendilerini kei obanlarndan ayrt ettiklerine inanyorlar. Onun iin kendilerinden tahkir lfn iitmek istemiyorlar. O halde onlarn gururuna hitap edeyim. O halde onlara en hakir bir eyden bahsedeyim. Bu son insandr. Zerdt yine halka dnd ve dedi ki: nsann bir hedef edinmesi vakti geldi. nsann, en yksek umudunun tohumunu ekecei vakit geldi.
Daha yer bunun iin genitir. Fakat bu yer bir zaman daralacak ve iinden yksek bir aa yetitiremeyecek. Yazk: nsann hasret okunu insanstnden aramayaca ve yay ipinin gerilmei unutaca bir zaman geliyor. Size sylyorum: lek bir yldz dourabilmek iin insann iinde bir herc mer olmaldr. Size sylyorum: Sizin iinizde henz herc mer vardr. Yazk. nsann artk bir yldz dourmayaca zaman geliyor. Yazk kendi kendini hakir gremeyen en hakir insann zaman geliyor. Bakn size en son insan gsteriyorum. Sevgi nedir? Yaratl nedir? Hasret nedir? Yldz nedir? Son insan bunlar sorar ve gzlerini krpar. O zaman arz ufalmtr ve stnde her eyi ufaltan son insan sramaktadr. Toprak biti gibi dourucu olan bu neslin imhas imknszdr. Son insan en uzun yaar. Son insanlar Biz saadeti bulduk derler ve gz krparlar. Yaamay sertletiren iklimleri terk ettik. nk hararete ihtiya var, komu sevilir ve ona srtnlr: nk hararete ihtiya var. Hastalk ve gvensizlik onlar iin g-
nahkrlktr. Birbirlerini sayarlar. Aya talara veya insanlara taklan, artk delidir. Zaman zaman biraz zehir: Bu, tatl hlyalar verir. Ve sonunda biraz daha fazlaca zehir; Bu da ho bir lm getirir. alma daha devam ediyor, nk bir elencedir, fakat elencenin fena tesir etmemesine baklr. Ne zengin olan var, ne fakir.. nk her ikisi zor. Emretmek isteyen kim, itaat etmek isteyen kim? Her ikisi mkl. obansz bir sr! Herkes ayn eyi ister, herkes ayndr: Baka bir ey dileyen, arzusu ile tmarhaneye gider. En aklllar nce btn dnya deli idi derler ve gz krparlar. Aklldrlar ve her eyi bilirler: Alay etmeden kendilerini alamazlar. Bazen kavga ederler, fakat abuk barrlar; yoksa mideleri bozulur. Gece ve gndz birer kk keyifleri vardr: Fakat sal sayarlar. Son insanlar Saadeti bulduk derler ve gz krparlar. Zerdtn ilk hitabesi veya nsz burada bitti. nk burada halkn l szlerini kesti. Bu son insanlar bize ver Zerdt, bizi bu son insanlardan yap. Bizde sana insa-
nstn n hediye edelim diye baran halk lgn bir ne'e iinde idi. Fakat Zerdt ac duydu. Ve kendi kendine dedi ki: Beni anlamyorlar, ben, o kulaklarn az deilim. Her halde dada ok yaam aalarn ve derelerin sesini ok dinlemi olacam. imdi de onlara kei obanndan bahsedeceim. Ruhum hareketsiz, dalarn sabah hali bir aydn. Fakat onlar zannediyorlar ki: Ben souum ve en korkun akalar yapan bir alaycym. imdi bana bakyorlar ve glyorlar ve glerek benden nefret ediyorlar. Onlarn glmeleri buz gibi souktur. 6 Fakat bu esnada azlar susturan ve gzleri geren bir hdise oldu. Bu aralk ip cambaz oyuna balamt. Cambaz kk bir kapdan karak iki kule arasna serilmi olan ipin stne atlad. p, halkn ve pazar yerinin stne aslmt. Cambaz yolunun yarsna geldii zaman kk kap bir defa daha ald. Buradan iri yar, boyal bir vcut hzla frlayarak birinci cambazn ardndan yrmee balad. leri Topal bacak, ileri miskin hayvan, sahtekr, soluk ehre git.
Tabanlarm sana dokunmasn. Burada iki kule arasnda ne yapyorsun? Bu kuleye seni hapsetmek lzmd.. Kendinden daha iyisinin yolunu kapyorsun. Diye bararak gittike ona yaklat. Aralarnda bir adm aralk kald zaman azlar susturan, gzleri geren bir i oldu. kinci cambaz eytan gibi bir bart koyuvererek birinci cambazn stnden atlad geti. Dmannn galebesini gren ilk cambaz muvazenesini kaybetti. Ve elindeki srklar dt, uuruma yuvarland. Pazar yeri ve halk dalgalanm bir deniz gibiydi. Herkes birbirinden kayor, birbirinin stnden atlyor, hele cambazn vcudunun yere arpaca noktadan svyorlard. Fakat Zerdt yerinde durdu ve cambazn vcudu lmemi fakat paralanm bir halde yanna dt. Bir mddet sonra yaralnn akl bana geldi. Ve yannda Zerdt diz km halde buldu. Ona dedi ki: Ne yapyorsun? eytann bir bacan kracan oktandr biliyorum. imdi de beni cehenneme srklyor. Ona, kar koymak m istiyorsun? Zerdt dedi ki: Dostum namusumla temin ederim ki senin andn eylerin hi biri yoktur. Ne eytan, nede cehennem. Ruhun, bedeninden daha tez lecektir.
Artk hi bir eyden korkma. Cambaz gvensiz bir bakla bakt. Ve dedi ki: Sylediin doru ise lmekle bir ey kaybetmi olmam. Ben dayak ve ktekle dans retilmi bir hayvandan baka bir ey deilim. Zerdt Hayr, sen mesleini tehlikeden yarattn. Bunda hakir grecek bir ey yok.. Mesleinin yznden lme gidiyorsun. Buna mkfat olarak seni ellerimle gmeceim. Dedi. Zerdt bunu syledii zaman artk cambaz cevap veremedi. Yalnz elini teekkrlerini iletmek istedii Zerdt ellerini arar gibi kmldatt. 7 Bu aralk akam oldu. Pazar yeri karard, halk dald. nk tecesss ve dehetin bile bir yorulmas vardr. Fakat Zerdt lnn yannda topran stne oturdu ve dnceye dalarak zaman unuttu. Gece olmu, mnzevilerin stnde souk bir rzgr esmee balamt. Zerdt ayaa kalkarak kendi kendine dedi ki: Gerek Zerdt Bugn gzel bir avclk yapt. Bir insan yakalayamad amma bir
cenaze elde etti. nsan hayat, korkun bir eydir. Ve yine de manaszdr. Bir cambaz onun iin bir musibet olabilir. nsanlara varlklarnn manasn, nsanstnn, kara insan bulutunun yldrmn retmek istiyorum. Fakat imdilik onlardan uzam, fikrim, onlarn kafasna giremiyor. nsanlar beni imdi l ile deli arasnda bir mahlk biliyorlar. Gece karanlk. Zerdtn yollar karanlk, souk ve kat yolda gel, seni, ellerimle gmeceim yere tayaym!. 8 Zerdt kendi kendine byle sylendikten sonra ly srtna yklendi ve yola koyuldu. Daha yz adm gitmeden yanna bir adam sokularak kulana bir eyler fsldad. Bu, kulede ki ikinci cambazd. Diyordu ki: Zerdt bu ehirden ka. Burada oklar sana kzyorlar. yi ve vicdanllar, sana, dman ve hakareti; dindarlar, kitle iin tehlikedir diye kzyorlar. Sana glmeleri seni kurtard. Gerek, sen bir meddah gibi sz sylyordun. l kpee yolda olmak seni kurtard, kendini bu kadar alaltmak sayesinde bugn iin kurtuldun. Ya bu ehirden git
veyahut yarn senin de stnden atlarm. Bir canl, bir lnn stnden. Bunu syleyen birdenbire kayboldu. Zerdtte caddelerden yoluna devam etti. ehrin kapsnda mezarclarla karlat. Bunlar Zerdtn yzne k tuttular, onu tandlar ve onunla alay ederek dediler ki: Zerdt l kpei tayor, Zerdtn mezarc oluu ne tuhaf! nk bizim ellerimiz bu uursuzu gmemeyecek kadar temizdir. Zerdt eytann azndan lokmasn almak istiyor. Pek l, afiyetler olsun. Yalnz Zerdt dikkat et ki: eytan daha becerikli bir hrsz olmasn. O, ikinizi birden arr ve yer. Mezarclar birbirlerine gldler ve yerlerine oturdular. Zerdt buna kar bir ey sylemedi. Yoluna devam etti. ki saat orman ve bataklklarn kenarnda yrdkten sonra kurtlarn alk haykrn ve kendi aln duydu. Ve iinde k yanan mnzevi bir evin nnde durarak dedi ki: Alk beni ormanlarda, bataklklarda ve gece karanlnda bir hrsz gibi bastryor. Aln ne garip kaprisleri var. ok defa yemekten sonra gelir. Bugn btn gn gelmedi. Nerede kald.
Bunun zerine Zerdt evin kapsn ald. erden elinde k tutan bir ihtiyar grnd. Fena uykularmn arasna gelen kimdir diye sordu. Zerdt cevap verdi. Bir l ve bir diri. Bana yiyecek ve iecek bir ey ver. Gndz yemeyi unuttum. killer derler ki: Alar besleyen, kendi ruhunu beslemi olur. htiyar gitti. Zerdte ekmek ve arap getirdi. Ve dedi ki: Buras alar iin uursuz bir kedir. Onun iin burada oturuyorum. Hayvanlar ve insanlar bana gelirler. Fakat arkadana da yedir ve iir, o, senden yorgun grnyor. Zerdt, yoldam ldr. Onu yemee ikna etmek kabil deildir dedi. htiyar hiddetle cevap verdi: Bundan bana ne. Benim kapm alan verdiim eyi kabul etmelidir. Yiyin ve keyfinize bakn. Bundan sonra Zerdt yollar ve yldzlar takip ederek iki saat daha gitti. Gece yryne alknd. Ve btn uyuyanlarn yzne bakmay severdi. Fakat fecir olmaa balad zaman Zerdt kendini sk bir ormanda buldu. Hi bir tarafta yol grnmyordu. Burada ly bir aa kovuuna yerletirdi. nk onu canavarlardan saklamak istiyordu. Kendi de toprak ve yosunlarn
zerine uzand. Ve yorgun bir vcut fakat sakin bir ruhla derhal uykuya vard. 9 Zerdt derin bir uykuya dald. Yalnz fecir (afak) deil, kuluk vakti de gemiti. Fakat nihayet gzlerini at. Ormana, sknete ve kendi kendine taaccple bakt. Sonra birdenbire kara gren bir denizci gibi dorularak sevincinden haykrd. Yeni bir hakikat bulmutu. Kendi kendine dedi ki: Gzm aydnland: Bana yolda lzm. Fakat canl. Kendisini istediim yere tayabildiim l yolda deil, bilkis kendi iradeleri ile benim gittiim yola gitmek isteyen canl yolda. Gzm ald. Zerdt halka deil, yoldalarna hitap etsin. Zerdt bir srnn oban veya kpei olmasn.. Srden biroklarn ayrmak ite bunun iin geldim. Halk ve sr bana kzsn. Zerdt obana haydut diyecektir. Onlara oban diyorum, fakat onlar kendilerine iyiler ve diller diyorlar. Onlara oban diyorum, onlar kendilerine hak dinin zahitleri diyorlar. yilere ve dillere bak; en ok kimden nefret ediyorlar?
Onlarn kymet levhasn krandan, paralayandan, mcrimden: Fakat yaratc olanlar bunlardr. Dinlerin mminlerine bakn. En ok kimden nefret ediyorlar? Kymet levhalarn kran, paralayandan, mcrimlerden: Fakat yaratc olanlar bunlardr. Yaratc olan, yolda arar: l aramaz. Sr ve mmin aramaz. Yaratc, yeni levhalar stnde yeni kymetler yaratacak yaratclar arar. Yaratc, yolda ve hasat orta arar. nk onda her ey hasada olgundur. Fakat yz ortak eksii vardr. Bu sebepten baaklar kurur ve krlenir. Yaratc, damgasn ortaya atacak yolda arar. Bunlara yi ve Fena y tahkir eden ykclar denecek. Fakat onlar hasatlarnda ve bayramlarndadrlar. Zerdt yaratc, hasat yoldalar aryor. Onun, srlerle, obanlarla, llerle ne i var? Allaha smarladk ilk yoldam.. Seni aa kovuuna iyice yerletirdim ve canavarlardan iyice gizledim. Fakat vakit geti, senden ayrlyorum. ki fecir arasnda bana yeni bir hakikat dodu. Ben, oban ve mezarc olmayacam. Halkla konumayacam, bir lye de son defa hitap etmi oluyorum.
Yaratclara, hasatlara, bayram edenlere katlacam, onlara kuzah gavsini (eytan burcunu) ve nsanstnnn btn derecelerini gstereceim. arkm bu yadlara syleyeceim ve iitilmemi eyleri dinleyebileceklerin yreini saadetimle dolduracam. Ereime, doru yola gidiyorum. Ge kalanlarn, yavalarn stnden atlayp geeceim. Benim yrym, onlarn bat olsun. 10 Zerdt bu szleri sylerken le olmutu. Sorgulu bir bakla gklere bakt. Tepesinde bir kuun keskin sesini iitti. Bir kartal havada geni daireler izerek uuyor, boynunda, ona dost gibi sarlm bir ylan tayordu. Zerdt: Bunlar benim hayvanlarm diye sevindi. Gk kubbenin altnda en marur hayvanla en zeki hayvan birleerek haber aramaya kmlar. Zerdt yayor mu diye sormak istiyorlar. Gerek ben hl yayor muyum? nsanlar arasnda olmak, hayvanlar arasnda olmaktan ok tehlikeli. Zerdt tehlikeli yollardan gidiyor. Hayvanlarm bana klavuzluk etsinler..
Zerdt bunlar sylerken ormanda ki ihtiyarn szlerini hatrlad ve iini ekerek kendi kendine dedi ki: Ben daha akllanmalym, ylanm gibi tamamen akl kesilmeliyim. Fakat imknsz bir ey diliyorum. O halde gururumdan, Daima zekmla bir yrmesini dileyeyim. Ve zekm bir gn beni terk ederse, -nk o, kamay sever- gururum deliliimle umal. Zerdtn sukutu byle balad.
ZERDTN HTABELER DEMEYE DAR Size ruhun deimesini anlatyorum. Ruh nasl Deve leir, develikten aslanla, sonrada aslanlktan ocuklua nasl atlar? inde sayg yaayan gl, dayankl bir ruhun ok aclar vardr. Onun gc; mkl ve en mkl diler.. Mtehammil ruh (Dayankl ruh) Mkl nedir diye sorar. Ve iyi yklenmek steyen bir deve gibi diz ker.. Mtehammil bir ruh zerime alnca beni gcme marur edecek en ar ey nedir, kahramanlar diye sorar. Bu, u deil midir? Kibrini ezmek iin kendini alaltmak. lmiyle alay iin deliliini belirtmek!. Yoksa u mudur? Zaferini tes'it eden (kutlayan) bir eyimizden ayrlmak? Bir zalimi denemek iin yksek dalara kmak! Yoksa u mudur? drakin kabuk ve ayrndan beslenmek ve hakikat ak ile ruhta alk acs ekmek! Yoksa u mudur? Hasta olmak ve ifacy geri evirmek. Ve istediini hi bir zaman iitmeyen sa-
rlarla dostluk yapmak! Yoksa u mudur? inde hakikat var diye,kirli bir suya girmek ve souk kurbaalarla scak yengeleri kendinden atmamak! Yoksa u mudur? Bize hakaret edenleri sevmek, bizi korkutmak isteyen heyulaya elimizi uzatmak. Mtehammil ruh, bu en ar eyleri zerine alr, le revan olan deve gibi kendi lne ynelir. Fakat en hcra (ok scak gnlerde le vakti) lde ikinci deime olur. Ve burada ruh aslanlar! Hrriyete kavumak ve kendi lnde halife olmak ister. Burada en son Efendisini arar: Ona, en son Tanrsna dman olmak ister; zafer iin byk ejderlerle penelemek diler. Ruhun artk Efendi ve Tanr tanmad byk ejder hangisidir? Bu byk ejderin ad Sen yapmalsn dr. Halbuki aslann ruhu Ben isterim der.. Sen yapmalsn , onun yolunun zerinde altn kvlcml, pullu bir hayvandr. Ve her bir pulun stnde altndan bir parlt ldar: Sen yapmalsn! Bu pullarn stnde binlerce yllk kymetler ldar. Ve ejderlerin en irisi der ki:
Btn bu eylerin kymeti bende parlar. Her kymet yaratlmtr. Ve her yaratlan kymet Ben im. Onun iin artk Ben isterim olmamaldr. Kardelerim: Ruhun aslanlamasna ne ihtiya var? taatli ve dayankl olan hayvan yetmez mi? Yeni kymetler yaratmak: Buna aslann da gc yetmez. Fakat Yeni yaratmalar iin hrriyet temin etmek, ite aslann gc buna yeter. Hrriyet yaratmak ve vazifeden nce kuds bir Hayr! diyebilmek, ite bunun iin, kardelerim, aslana ihtiya var! Yeni kymetler iin hak elde etmek dayankl ve itaatliler iin elde etmelerin en korkuncu budur. Gerek bu, ona bir gasp ve ancak yrtc bir hayvann ii gibi grlr.. Bir zaman en kuds ey olarak Sen yapmalsn severdi.. imdi bu en kuds eyde de sevgisinden nce, hrriyet gasp etmek iin cinnet ve istek bulmaldr; Bu gasp iin aslana ihtiya vardr. Kardelerim syleyin: Aslann yapamayp ta ocuun yapaca ey nedir? Yrtc aslan nasl ocuklaacaktr? ocukluk bir masumiyet, bir unutma, bir yeniden balama, bir oyun, kendi kendine
dnen bir teker, bir kmldan ve bir kuds Evet demektir. Evet yaratmann oyunu iin kardelerim kuds bir Evete ihtiya vardr. Bylece ruh, iradesini diler. Ve dnyay kaybeden, dnyasn tekrar bulur. Size ruhun deimesini anlattm: Ruh nasl develeir, deve nasl aslanlar ve nihayet aslan nasl ocuklar? Zerdt bunlar syledii zaman bulunduu ehrin ad Renkli nek idi.
FAZLET KRSLERNE DAR Zerdte uyku ve fazilete ait gzel eyler syleyen bir stad vdler. Onu ok sayarlar ve mkfat olarak btn genlik, krssnn nnde toplanrm. Zerdt bu zata gitti ve genlerle beraber krssnn nne oturdu. stat diyordu ki: Uykuya sayg, uykudan hay gerek: Her eyin ba budur! Uykusuzlarn ve gece uyank duranlarn yolundan ekilin! Hrsz bile uykudan hicap (utan) duyar: Daima geceleyin usulca alar. Fakat gece bekisi hayszdr. Hayszca ddn ttrr. Uyumak az bir hner deildir: Bunun iin btn gn uyank beklemek lzmdr. Gndz on defa kendi kendini yenmelisin: Bu iyi bir yorgunluk verir. Ve ruha afyon gibi tesir eder. On defa kendi kendinle tekrar barmalsn; yenmek bir aclktr. Ve barmayan fena uyur. Gndz on hakikat bulmalsn: Yoksa gece de hakikat ararsn ve ruhun a kalr. Gndz on defa glmeli ve keyiflenmelisin: Yoksa skntlar kayna mide gece rahatn karr. Bunu pek azlar bilir: iyi uyumak
iin btn bu faziletlere malik olmak gerektir. Yalanc ahitliimi yapacam? Zina m edeceim? En yakndaki kzn namusunu mu bozacam? Bunlarn hepsi iyi uykuyu bozar. Btn faziletlere malik olsanz bile bir noktay iyi anlamanz gerektir: Faziletleri de tam vaktinde uykuya yollamak! Talihsiz adam: Senin yznden iyi kadncazlar birbirleri ile ekimesinler ha. Tanr ve komu ile bark: yi uyku iin bu lzmdr. Sonra komunun eytanyla da geim gerektir. Yoksa geceleyin sana sokulur. stnzdekilere hakszda olsalar, sayg ve itaat: iyi uyku iin bu da lzmdr. Nfuz ve iktidar, eri bacaklar zerinde yrrse ben ne yapaym, Srsn en yeil vadiye sren oban, benim iin en iyi obandr. yi uyku iin bu lzmdr.. Ne fazla nfuz, ne fazla zenginlik isterim: Bu, mideyi bozar. Fakat iyi bir ad ve kk bir servet olmaynca da uyunmaz. Bir kk toplant, fena bir konuktan iyidir. Fakat vaktinde gelip, vaktinde gitmek art ile iyi uyku iin bu lzmdr. Ruha fakir olanlar da houma gider.
Bunlarn uykuya faydas olur. Hele onlara hep hak verilirse ne kadar sevinirler! Faziletlinin gn byle geer. Gece gelince uykuyu armaktan ekinirim. Faziletlerin Efendisi olan uyku arlmak istemez. Bilkis gndzn ne yaptm, ne dndm hatrlarm. Gevi getiren sabrl bir inek gibi hep unu sorarm. Senin on zaferin hangisi idi? On barman, on hakikatin, on gln hangileridir? Bunlarla urarken uyku, faziletlerin Efendisi, krk dncenin arasndan beni birdenbire bastrr. Gzlerin kapsn alar: Ve oras arlar. Azma dokunur ve oras ak kalr. Gerek bu hrszlarn en sevimlisi yumuak keler stnde gelir. Dncelerimi alar. Ve o zaman u krs gibi durgunlarm. Fakat durmak uzun srmez ve uzanma sras gelir. Zerdt stadn szlerini dinleyince kendi kendine gld: Ve yeni bir ey kefetmi gibi gzleri alarak mrldand: Bu krk dnceli stat delidir: Fakat sanrm ki uykuyu iyi anlyor. Bu stadn yakininde bulunanlara ne mutlu! Byle bir uyku, kaln duvarlar arasndan bile sirayet eder. Krssnde bile bir by var. Genlerin,
bu fazilet telkincisinin nnde durmalar bouna deildir. Onun d udur: yi uyumak iin uyank durmak: Gerek hayatn bir gayesi olmasa ve ben gayesizlik semek istesem, en seilmeye lyk gayesizlik bu olurdu. Bir zamanlar fazilet statlar ararken, onlardan neler istediklerini imdi iyi kavryorum: yi uyku ve afyon tesiri yapan fazilettir. Bu krs statlarnn vdkleri uyku, ryasz bir uykudur: Onlar hayatta bundan stn bir hedef bulamadlar. Bugn de byle fazilet telkin eden statlar var ve onlar bu adam kadarda ak deiller: Fakat bunlarn tav gemitir. Daha ok ayakta duramayacaklar ve batacaklardr. Uyuklayanlara ne mutlu; nk yaknda kendilerinden geeceklerdir. Zerdt byle sylyordu.
TE DNYALILARA DAR Bir zaman Zerdt de her fani gibi hayatn te yan hlyasn tad. Adn bana bir mustarip tanrnn eseri gibi grnrd. O zaman dnya bana bir rya ve bir tanr iiri, bir ilahi gayri memnunun gzleri nnde renkli bir duman gibi grnrd. yi ve kt, zevk ve elem, sen ve ben: yaratc nnde kar bir duman gibi grnrd. "Halik gzlerini kendinden ayrmak istiyordu. O zaman dnyay yaratt. Bu, strap ekenlere kendini kaybetmek ve gzlerini straptan ayrmak iin lgn bir zevk kaynadr. Dnya bana vaktiyle lgn bir zevk ve bir kendini kaybetme gibi grnd. Ebedi eksik, ebedi bir tenakusun ve eksikliin timsali, eksik halik iin lgn bir zevk; dnya bana bir zaman byle grnd. Ben de her fani gibi insann tesi hlyasn kurdum. Hakikatte insann tesi nedir? Ah kardelerim, benim yarattm bu tanr, btn tanrlar gibi insan eseri ve insan hlyasdr.8
8
Gerekte btn insanlarn ayn ilha tapamadklar dorudur. nk Allah Tely hakikatiyle bulmak ne kadar zordur. Fil hikyesi buna iaret eder.
O, insand ve hem de zayf bir insan paras, ben: bu hayalet gerek te dnyadan deil, kendi alev ve klmden geliyordu. Ne oldu kardelerim, ben ac eken, kendimi yendim, kendi klm daa tadm ve kendime daha aydn, daha parlak bir ule yarattm. Ve bak, hayal o zamandan uzaklaverdi. Byle hayallere inanmak bana ve nekahettekilere strap olurdu, bana ac ve hakaret olurdu. Fanilere yle hitap ediyorum. Btn te dnya lar ac bir ey bir kudretsizlikti. O ancak en mustaribin tadabilecei ksa bir saadet hlyasn dourdu. Bir admda, lm adm, son erei isteyen hi bir ey dileyemeyen miskin ve aciz bir yorgunluk btn tanrlar ve te dnyalar bu dourdu. Kardelerim bana inann: bedende aciz getiren bedendi. Bu beden, ldran bir ruhun parmaklar ile son duvarlara srtnyordu. Kardelerim bana inann: arzda perian olan, aresiz kalan bedendi. O beden, varln kendine hitabn dinliyordu. Bylece kafas ile ve yalnz kafas ile deil, btn varl ile son mnialar aarak te dnyay istedi. Fakat o ahiret, insandan sakldr, bir se-
mavi hi, insansz ve insanlksz lem! ve varlk insana, insan olarak hitap ediyor. Gerek varln ispat ve anlalmas zordu. Kardeler syleyin: en mucizeli eyler, en al ispat edilmi deil midir? Evet, bu ben ve ben in tenakuslar ve girdibatlar (azman ve melezleri), en ak surette kendi varln anlatyor. Bu, yaratan, dinleyen, bekleyen ve her eyin ls ve kymeti olan ben! Bu ak varlk ben bedenden hitap eder. Ve iir yapt, paralanm kanatlarla hlya kurduu zaman da yine bedeni ister. Ben daima daha iyi hitap etmesini renir ve rendike beden ve toprak iin daha fazla sz ve iltifat bulur. Benim benim bana yeni bir gurur retti. Bunu insanlara retiyorum: Artk kafay en simvi (yze grnen) eylerin tmne gmmeyin, serbest tayn. Hayata hedef verecek bir arz kafas tayn. nsanlara yeni bir irade retiyorum: Hastalar ve lm deindekilerin kr krne gittii yoldan ayrln. Bedeni ve topra hakir grenler, hastalar ve lm deinde olanlardr. Bunlar semaviyi, kurtarc kandamlasn buldular: Fakat bu tatl ve kara zehri bile topraktan ve bedenden aldlar.
Onlar aclarndan kamak istiyorlard; fakat yldzlar ok uzakt. O zaman ilerini ektiler. nsan baka bir varla ve saadete ulatracak ilahi yollar olsa! dediler, bylece kanl ikilerini; te dnyalarn buldular. Bu nankrler, bu topraktan ve bedenden syrlmak sevdasna dtler, fakat bu syrlmann da hareket etmek ve saadetini kime medyundular? Bedenlerine ve bu topraa. Zerdt hastalara kar mlayimdir. Onlarn tesellilerine ve nankrlklerine kzmaz, onlara ifa nasip olsun ki: kendilerini yensinler ve kendilerine daha yksek bir beden yaratsnlar. Gece yars, tanrnn mezarna sokulmak hlyasn gden hastalara da kzmaz. Fakat hasta beden ve gzyalar bana kalyor. air ve dindarlar arasnda ok hastalar vardr. Bunlar idrak edenlerden nefret ederler ve akl, faziletlerin en krpesini, sevmezler.9 Hepsi geriye, karanlk zamanlara doru bakarlar: O zaman hayal ve iman baka eylerdi. Anlayn taknl, Tanr benzerlii ve
9
Dinin zamana gre uygulannda hataya derler.
pheler gnaht. Bu Tanr benzerlerini pekiyi tanrm: Onlar kendilerine inanlmasn isterler. Ve phe gnahtr derlerdi. Kendilerinin asl neye inandklarn pek iyi tanrm. Gerek bunlar bu te dnyaya ve kurtarc kandamlasndan deil, kendi bedenlerine inanrlard. Ve kendi bedenleri onlar iin her eydi. Fakat hasta bir ey: Derilerinden syrlmak dilerlerdi. Onun iin lm telkincilerini dinler ve kendileri de te dnya telkin ederlerdi. Kardelerim, daha iyisi beni, salam bedenin sesini dinleyin. Bu daha ak, daha temiz bir sestir. Tam ve salam yapl beden daha ak ve daha temiz syler arz gayeden bahseder. Zerdt byle sylyordu.
BEDEN HAKR GRENLERE DAR Bedeni hakir grenlere hitap etmek istiyorum. Bildiklerinizi deitirecek deilsiniz, yalnz bedeninizden ayrln, yani susun. Ben, beden ve ruhum ocuk byle syler.. Niin ocuklar gibi sylememeli? Fakat bilgi khil (sana ak dm adam) der ki: Ben Tamamen bedenim, baka bir eyim yok Ruh ise bedende mevcut bir eyin addr. Beden; byk bir uur, tek manal birokluk, bir kavga ve barna, bir sr ve bir obandr. Kardeim senin ruh dediin ey, kk bir uur, bedenin bir letidir. Byk uurun kk bir leti ve oyunca. Ben diyorsun ve bu sze marursun. Fakat bunun daha by ki buna inanmak istemez misin, senin bedenin ve onun byk uurudur. Bu, Ben demez fakat" Ben i yapar. Duygunun duyduu, fikrin kavrad eyin hi bir zaman kendiliinden bir erei yoktur. Fakat fikir ve ruh, biz her eyin hedefiyiz diye seni kandrmak isterler. Onlar bu kadar kibirlidirler.
Fikir ve ruh, let ve oyuncaktr. Bunlarn arkasnda byk kl (btn) vardr. Bu kl, duygunun gzleri ve ruhun kulaklar ile aratrr. Bu kl, daima aratrr ve arar: Mukayese eder, zorlar, fetheder, tahrip eder, hkmeder ve Ben in hkmdardr. Kardeim, fikirlerinin ve duygularnn arkasnda kudretli bir lem, mehul bir stat vardr. Onun ad kldr. Yeri Bedenindir. O senin bedenindir. Bedeninde en parlak fikrinden ziyade uur vardr. Kim bilir bedenin, senin en yce fikrni ne iin kullanr. Senin kln Ben in ve onun marur admlar stnde gler. Kendi kendine der ki: Fikrin bu atlaylar, bu uular nedir? Benim hedefim iin bir dolambal yol. Ben; Ben in gzergh ve ona mefhumlarn fsldayanm. Beden Ben e der ki: uran arsn ve oras arr. Ve arsnn durmasn dnr. O, yalnz bunu dnr. Beden Ben e derki: urada haz duy, oras hazlanr ve sk sk nazlanmay dnr. Ve yalnz bunu dnecektir. Bedeni hakir grenlere bir sz syleyeyim: O hkir grme onlarn saygsdr. Sayg ve hakareti, kymeti ve iradeyi ya-
ratan nedir? Yaratc beden, kendine hrmet ve hakaret yaratt, zevk ve elem yaratt Yaratc beden, iradesinin kulu olarak kendine ruhu yaratt. Ey bedeni hakir grenler: Kendi hakaret ve deliliinizle bedeninize hizmet ediyorsunuz. Size sylyorum, bedeniniz bizzat lmek istiyor ve hayata srtn eviriyor. Kendisinin en ok istediinden baka bir eye gc yetmez. Kendisinden tesi iin yaratmak, en ok bunu ister, btn hasreti budur. Fakat bu ite ge kalmtr. Bunun iin ey bedeni hakir grenler, bedeniniz gmek istiyor. Ondan hayat, bedeni tahkir ediyorsunuz! nk kendinizden tesi iin artk bir ey yaratamazsnz. Ondan hayata ve topraa fkeleniyorsunuz. Hakaretinizin manasz baknda uursuz bir haset gizlidir. Bedeni hakir grenler! Sizin yolunuzdan yrmeyeceim. Sizler benim iin insanstn birer kpr deilsiniz. Zerdt byle sylyordu.
SEVN VE ACIYA DAR Eer bu senin faziletin ise, bunda kimse ile beraber olamazsn. Tabi sen bu faziletin adn sylemek ve onu okamak istersin. Kulan ekmek ve onunla elenmek dilersin. Ve bak, imdi onun adn halkla beraber sylyorsun. Ve sen faziletinle halk ve srye kartn. Eer yle deseydin daha iyi idi: Ruhuma aclk ve tatllk veren, kursann aln belirten eyin ad yoktur. Ve sylenemez. Senin faziletin, adlarn stnde bir mahremiyete malik olmaldr. Ondan bahsetmee mecbur isen yalnz mrldanmaktan utanma. Mrldanarak syle: Benim iyiliim budur, bunu seviyorum, houma gidiyor ve bu yi yi tek bama istiyorum. Bu yi yi bir tanr kanunu, insan kaidesi, bir ihtiras olarak istemiyorum: Dnya ve cennetlerin stnde bir rehbere ihtiyacm yoktur. Benim sevdiim, arz bir fazilettir: Onda herkesin aklndan, kurnazlndan bir ey yoktur. Fakat bu ku, yuvasn bende yapt. Onun iin onu seviyor ve besliyorum. imdi
de yanmda altn yumurtalarnn stnde yatyor. Faziletini bylece mrldanarak v! Bir zamanlar aclarn vard. Onlara kt diyordun. Fakat imdi yalnz faziletlerin var: Bunlar senin aclarndan domulardr. Hedefini bu aclarn iinde aramtn. Bylece aclarn; faziletlerin ve sevinlerin oldular. Acaba fkelilerin, hretlilerin, dindarlarn, intikamclarn soyundan msn? . Fakat sonunda btn aclarn, faziletlerin ve btn eytanlarn, meleklerin oldu. Bir zamanlar mahzeninde vahi kpekler vard: Fakat sonunda bu kpekler kulara ve sevimli mugannilere evrildiler. Zehirlerinden balsamn (merhemini) kaynattn. neinden sknt sayordun. imdi memesinin tatl stn iiyorsun. Artk senden ktlk doamaz. Meerki: Faziletlerinin kavgasndan doma ktlk ola... Kardeim eer mesut isen yalnz bir faziletin vardr. Fazla deildir. Ve bylece kprnn stnden kolaylkla geersin. ok faziletli olmak bir imtiyazdr, fakat g bir kaderdir. Biroklar kendilerini faziletlerin kavga yeri olmaktan yorgun duyarak le dtler
ve kendilerini ldrdler. Kardeim harp ve cidal (szle mcadele) fena mdr? , Fakat bu fenalk lzmdr. Faziletlerinin arasnda haset, iftira ve itimatszlk gerektir. Bak, faziletlerinin her biri nasl en yksee yneliyorlar. Her biri ruhuna hkim olmak, senin btn hiddet, nefret ve sevgi kudretini elde etmek istiyorlar. Her fazilet, dier fazileti kskanr ve kskanlk mthi bir eydir. Faziletlerde kskanlk yznden mahvolabilirler. Drt yan kskanlkla sarlan, sonunda kendine evrilir ve akrep gibi kendini sokar. Ah kardeim; bir faziletin, kendisini inkr ettiini ve hanerlediini daha hi grmedin mi? nsan, geilmesi lzm gelen bir eydir. Onun iin bu faziletlerini seveceksin. nk onlarn yznden mahvolacaksn. Zerdt byle sylyordu.
SOLUK BENZL MCRME DAR Hkimler ve kurban verenler! Hayvan, kafasn emeden ldrmek istemiyor musunuz? Bakn: Soluk mcrimin kafas eildi. Byk tahkir gzlerinden okunuyor: Benim Ben im geilmesi lzm gelen bir eydir. Benim Ben im bana insanln byk hakaretidir. Bu gzler bunlar sylyordu. Kendi kendine hkmn vermek: Onun en yce n idi. Bu yksek adam alaklna dndrmeyin. Kendi kendinin acsn eken iin hi bir kurtulu yoktur. Meerki tez lm gele. Hkimler! Sizin ldrmeniz bir intikam deil, bir acma olmaldr. ldrrken kendiniz hayata deer olmaa alnz. Yalnz ldrdnzle barmanz yetmez. Kederiniz insanstn ne sevgi olsun. Ancak bu sayede yaamaa hak kazanrsnz. Dman deyin fakat fena demeyin, hasta deyin. Fakat rezil demeyin, deli deyin
fakat mcrim demeyin.10 Sen ey kzl hkim! Fikrinde yaayan eyleri ak sylemen lzm gelseydi herkes bu Ahlksz zehirli Slk kahrolsun derdi. Fakat dnce, i, iin grn baka eylerdir. Bunlarn arasnda temelin tekerlei dnmez. Bu solgun mcrimi, bir manzara solgunlatryor. Crm ilerken aldrmad, fakat iledikten sonra manzaraya dayanamad. Kendini hep bir fiilin faili grd. Buna delilik derim. stisna onun bnyesine girmiti. p tavuu balar gibi yapt crme de zavall akln balad. Buna fiilden sonra gelmi bir delilik derim. Hkimler dinleyin! Baka bir delilik daha vardr. Bu delilik fiilden nce olur. Ah! Bu ruhun derinliklerine giremiyorsunuz. Kzl hkim derki: Bu mcrim niye adam ldrd? Gasp etmek istiyordu da ondan. Fakat ben size derim ki: Onun ruhu gasp
10
Ah, bu insanlar ne kadar zalim deil mi?
deil kan istiyordu. O, hanerde ki saadete susamt. Fakat zavall akl bu delilii kavrayamad. Ve onu kandrd. Ona akl dedi ki: Kan ne yapacaksn? Hi olmazsa kan dkerken bir eyi gasp etmeli, bir intikam almalsn. O da, zavall aklna uydu. Onun szleri, stne kurun gibi yklendi. Ve bylece ldrrken gasp etti. Deliliine utanmak istemedi. imdi yine gnahnn kurunu onun stnde ykl. Zavall akl o kadar tutuk, o kadar fani, o kadar ar! Kafasn sallayabilseydi yk devrilirdi. Fakat bu kafay kim sallar. Bu adam nedir? Ruhunun iinden dnyaya saldran hastalklardan yapl bir yn. Bunumu avlamak istiyorsunuz? Bu adam nedir? Birbirinin yannda nadiren uslu oturan vahi ylanlardan yapl bir dm. Bunlar kendiliklerinden gezmee giderler ve dnyada av ararlar. u zavall bedene bakn: Onun ektii acy ve dileklerini ruh kendine mal etti. Ruh onu, hanerin saadetine duyulan bir katil zevk ve ihtiras diye tefsir etti.
imdi hasta olan Fena bastrr. Kendine ac veren eylerle ac vermek ister. Fakat baka samanlar ve baka yi ve fenalarda vard. Bir zaman kendini dileme ve phe kt saylrd. O zaman hasta, bir byc olurdu. Bir byc strabn eker ve bylece ac vermek isterdi. Fakat bu, sizin kulanza gitmiyor: Bana diyorsunuz ki: Bu, iyiliklerinize zarar verir. Fakat iyiliklerinizden bana ne? yiliklerinizin oundan fenalklarnzdan fazla ireniyorum. sterdim ki u solgun mcrim gibi sizin de bir vehminiz olsa da sizi mahvetse. Gerek dilerdim ki: Vehminizin ad hakikat veyahut sadakat yahut adalet ola. Fakat sizin faziletiniz; uzun yaamak ve acnacak bir rahata kavumak iindir. Ben bir sel kenarndaki parmaklm. Tutabilen beni tutsun. Fakat ben sizin Topal deneiniz olamam. Zerdt byle sylyordu.
OKUMA VE YAZMAYA DAR Btn yazlar iinde yalnz kanla yazlan severim.11 Kan ile yaz: Greceksin ki: Kan ruhtur. Yabanc kan anlamak kolay deildir. Okuyan avarelerden nefret ederim. Okuyucuyu tanyan, onun iin artk bir ey yazmaz, daha bir asr okunsun sonra bizzat ruh kokacak. Herkesin okuma renebilmesi, gittike yalnz; yazy deil, dn de bozuyor. Ruh bir zaman Tanr idi, sonra insanlat, imdi de avamlayor. Vecizeleri kanla yazan: Okunmak deil ezberlenmek diler. Dada en kestirme yol, tepeden tepeyedir. Fakat onun iin uzun ayaklar ister. Vecizeler bu tepeler gibi, bunu okuyacaklarda uzun ve iri yapl olmaldr. Hava hafif ve temiz, tehlike yakn ve ruh neeli bir fenalkla dolu, Bunlar birbirlerine yarar. Etrafmda devler grmek istiyorum. nk: cesurum. Heyulalar rkten cesaret kendisine devler yaratr. Cesaret glmek ister. Artk sizin gibi duymuyorum. Altmda
11
Hallac Mansur gibi.
grdm ve beni gldren bu kara ve ar bulut sizin frtna, bulutunuzdur. Ykseli istediiniz zaman yukarya bakarsnz.. Fakat ben yksek olduum iin aalara bakarm. Sizden ykselen ve ayn zamanda glen var m? En yksek dalarn stne km olan, btn dramlara ve dram ciddiyetine gler. Gamsz, alayc, zorlu akl bizi byle grmek istiyor. O, bir kadndr ve daima bir muharip sever. Bana diyorsunuz: Hayat tamak gtr: Fakat leden evvelki gururunuz ve akamki teslimiyetiniz neye yarar? Hayat tamak gtr: Fakat o kadar nazlanmayn! Biz hepimiz pek l mtehammil eekleriz.. stnde bir i damlas bulunduu iin titreyen, bir gl goncasna benzer yerimiz var m? Gerektir ki: Hayat seviyoruz. Fakat yaamaa: deil, sevmee altmz iin. Sevgide daima biraz delilik vardr. Fakat delilikte de daima biraz akl vardr. Hayatla bark olan ben de, kelebekler ve sabun kpkleri ve insanlar arasnda bunlarn benzerlerinin, saadeti en ok anlam olduunu sanyorum. Bu hoppa, ince, delimi, oynak ruhcuklar titreirken grmek Zerdtte gzyalar
ve iirler dourur. Ben yalnz danstan anlar bir Tanrya inanabilirdim. Ve eytanm grdm zaman onu, ar bal, kkl derin ve resm bulurum. O, arlnn ruhu idi. Her ey onun iinden der. fke ile deil, glmseme ile ldrlr. Haydi, bakalm, arln ruhunu ldrelim. Ben yrmeyi rendim: O vakitten beri kendimi yrtyorum. Umay rendim: O vakitten beri yerimden kmldamak iin itilmee ihtiyacm kalmad. imdi hafifim, imdi uuyorum. Ve imdi altmda kendimi gryorum. imdi iimde bir Tanr dans ediyor. Zerdt byle sylyordu.
DADA K AACA DAR Zerdtn gzleri bir delikanlnn kendisinden katn grmt. Bir akam Renkli nek denilen ehrin etrafn eviren dalarda yalnz gezinirken, bu delikanly bir aaca dayanm ve yorgun baklarla vadiyi seyrederken grd. Zerdt delikanlnn dayand aaca tutunarak dedi ki: Bu aac ellerimle sallamak dilesem buna gcm yetmez. Fakat bizim gremediimiz rzgr onu tazip eder. Ve diledii tarafa eer. Bizi, grmediimiz eller en huunetle (kabalk, sertlik, inatlkla) eerler ve tazip (azap ve zme) ederler. O zaman delikanl aknlkla doruldu ve dedi ki: Zerdt un sesini iitiyorum. Zaten onu dnyordum. Zerdt cevap verdi. O halde ne korkuyorsun? Fakat insan aa gibidir. Ykseklie ve aydnla doru ne kadar kmak isterse, kkleri aaya, karanla, derinliklere, fenya doru o kadar fazla sokulur. Delikanl: Evet fenaya doru, nasl benim ruhumu kefe kadir oldun diye bard. Zerdt glmsedi ve dedi ki: Baz ruhlar
hi bir zaman kefedilemezler. Meerki onlar ilk defa ibda (yoktan var etme etmi) olalm. Delikanl, Evet fenaya doru diye bir kere daha bard. Zerdt sen doruyu sylyorsun. Ykseklikleri dileyeliden beri kendime gvenmez oldum. Ve kimse bana gvenmez oldu. Bu nasl oluyor? Ben kendimi ok abuk deitirdim. Benim de bugnm, dnm nakzediyor. (bozuyor) karken ok defa bir ka basamak atlarm. Fakat basamaklar bunu bana balamyorlar. Yukar ktm zaman kendimi daima yalnz bulurum. Benimle kimse konumuyor. nzivann donu beni titretiyor. Yukarlarda ne yapacam? Tahkirim ve hasretim beraberce byyorlar. Yukar ktka kan daha fazla tahkir ediyorum. kp ta ne yapacak? kmdan ve taklmdan ne kadar utanyorum. Szlaymla nasl alay ediyorum? Kaanlardan nasl nefret ediyorum? Yukarlarda ne kadar yorgunum? Delikanl burada sustu.. Zerdt dayandklar aaca baktktan sanca dedi ki: Bu aa, dada tek banadr. O, insan ve hayvan atlayarak ykseldi. Ve
eer dili olsayd onu anlayacak kimse bulunmazd; o, bu kadar bymtr. O, imdi bekliyor. Neyi bekliyor? Bulutlarn bulunduu yere yakn, her halde ilk yldrm bekliyor. Zerdt Bunlar syleyince delikanl sert bir ifade ile dedi ki: Evet Zerdt sen gerek sylyorsun. Ykselmek istediim zaman inmeyi dilemi oluyorum. Ve sen benim yldrmmsn. Bak, seni greliden beri artk ben neyim? Sana olan hasedim beni tahrip etti. Delikanl bunu sylerken ac ac alyordu. Fakat Zerdt onu kollan ile sararak kendisi ile beraber yola kard. Bir mddet beraberce yrdkten sonra Zerdt konumaa balad. Kalbim paralanyor, btn tehlikelerini szlerinden ziyade gzlerin sylyor. Sen henz hr deilsin, hrriyet aryorsun. Bu aray senin gecelerini ald ve seni uyank tuttu. Hr ykseklikleri istiyorsun. Ruhun yldzlara susamtr. Fakat kt garizelerinde (huylarnda) hrriyete susamlardr. Vahi kpeklerin hrriyet istiyorlar, ruhun btn mahpesleri (hapsedilen, hapsedilmi olan) amaa urat zaman onlar mahzenlerinde neelerinden havlyorlar..
Sen henz hrriyet bulmak isteyen bir esirsin. Ah! Byle esirlerin ruhu zekiletii kadar hilekrlar ve bozulur. Kurtulan ruhta daha temizlenmee mecburdur. Ondan daha ok hapis ve zindan kalmtr. Gzleri daha temizlenmelidir. Evet, senin tehlikeni tanrm. Fakat sevgi ve umudumla sana derim ki: Sevgi ve umudunu bir yere atma! Daha kendini asil hissediyorsun, sana kt nazarla bakan dier insanlarda seni asil gryorlar. Bil ki: Herkesin yolunu bir asil keser. yilerinde yolunu Bir asil keser. Onlar bu Asil e iyi deseler bile bundan maksatlar onu yollarndan atmaktr. Asil olan, yenilik ve yeni bir fazilet yaratmak ister, iyi olan, eskiyi ve eskinin saklanmasn diler.. Fakat Asil in tehlikesi onun bir yi ye evrilmesinde deil, bir apkna, bir alaycya ve bir ykcya dnndedir. Ah! En yksek umutlarn kaybeden Asil ler tanrm. Onlar sonradan btn ulu umutlarn inkr ettiler. imdi onlar ksa keyiflerin apknln yayorlar. Gnlk ten ileri geen dileklerini bir tarafa atm bulunuyorlar. Onlar, Ruh ehvettir dediler ve byle-
ce ruhlarnn kanatlarn krdlar. imdi o ruh srnyor ve trnaklarken kirleniyor. Vakti ile kahraman olma dnrlerdi; imdi keyiflerinin esiridirler. Kahraman onlar iin bir yeis, bir ikencedir. Fakat sevgi ve umudumla sana derim ki: ruhunda ki Kahraman bir tarafa atma. En yksek umudunu temiz tut! Zerdt byle sylyordu.
LM VAZLERNE DAR lm vaizleri vardr. Toprak; hayattan ayrlmalarn tavsiye etmemiz lzm gelen bu eit insanlarla doludur. Toprak, lzumsuzlarla doludur. Hayat fazlalar yznden bozulmutur. Bu gibilerini Ebedi hayat ada ile bu dnyadan ayartmak gerek. lm vaizlerine sar veya kara derler. Fakat onlar size baka renklerle gstermek istiyorum. unlar, ilerinde yrtc hayvan tayan korkunlardr. Bunlarn keyif ve Kendilerini paralamaktan baka seecek bir eyleri yoktur. Bunlarn keyifleri de bir Kendini paralama dr. Bu korkunlar bir insan bile olamadlar: Varsn lm vaiz etsinler ve kendileri olsunlar. unlar ruhu veremlilerdir. Daha domadan lmee balarlar. Yorgunluk ve feragat tlerini zlerler. Onlar memnuniyetle lmek istiyorlar. Bizim de onlarn isteklerini tasvip etmemiz gerek! Bu lleri uyandrmaktan ve bu canl tabutlar amaktan ekinelim. Bunlara; bir hasta, bir ihtiyar veya bir cenaze rastlad m hemen derler ki:
Hayat fanidir. Fakat fani olan, onlar ve varln yalnz bir yzn gren gzleridir. Koyu bir bedbinlie sarlm ve lm getirecek kk tesadflere mtahassir (hasret eken, zleyen); byle beklerler. Ve dilerini birbirine arparlar. Yahut ekerlemelere uzanrlar ve bylece ocukluklar ile alay ederler: Saman plerine aslrlar ve hl saman pne aslyz diye alay ederler. Onlarn akl der ki: Yaamakta devam eden delidir. Fakat biz ok deliyiz. Ve hayatta en byk delilik budur. Bir ksm der ki: Hayat yalnz straptr. Ve bu yalan deilse: O halde bu strab bitirmee aln! Istraptan baka bir ey getirmeyen hayat bitirmee aln. O halde sizin fazilet dersiniz u olmaldr: Kendini bizzat ldrmelisin, kendini bizzat o lemden karmalsn. lm vaizlerinin bir ksm der ki: ehvet gnahtr. Brakn bundan ayrlalm. Ve ocuk yapmayalm!. Bir ksm der ki: Dourmak gtr. Niin hl douruyoruz? Doanlarn hepsi bedbaht oluyorlar Bunlar da lm vaizleridir. nc bir ksm der ki: Merhamet gerektir.
Nem varsa alnz, ben neysem alnz, tki hayat bana ok balanmasn! Bunlar cidden merhametli olsalard, en yaknlarn hayattan rktrlerdi. Fena olmak: Onlarn btn iyilii bu olabilirdi. Fakat onlar hayattan ayrlmak istiyorlar: O halde bakalarn hediye ve zincirlerle hayata daha salam balamaktan ne menfaatleri var? Ey hayatn hep i ve gten ibaret olduunu syleyenler: Yaamaktan daha bkmadnz m? lm vaizini dinleyecek olgunlua gelmediniz mi? Yorucu ii, hz, yeniyi, yabancy sevenler: Sizler bu vaaza dayanamazsnz. almanz kendinizi unutma dileidir. Eer hayata daha fazla inansaydnz kendinizi n kaptrmazdnz: Fakat beklemee, hatta tembellie yetecek dolgunluunuz yok. lm vaiz edenlerin sesi her tarafta nlyor: Arz bu de lyk olanlarla doludur. Ya Ebed hayat; bence hava ho yeter ki bir n evvel ekilsinler. Zerdt byle sylyordu.
HARP VE MUHARP MLLETE DAR Ne dmanlarmzn, nede en gnlden dostlarmzn bizi esirgemesini isteriz, O halde braknzda size hakikati syleyeyim. Harpte ki kardelerim! Sizi gnlden severim. Ben de sizin gibi bydm ve sizin gibiyim ve sizin en iyi dmannzm. Size hakikati syleyeyim. Kalbinizde ki kin ve hasedi bilirim. Kin ve hasedi tanmayacak kadar byk deilsiniz. Bari onlardan utanmayacak kadar byk olun. Akln kudsleri deilseniz bile, muharipsiniz. Muharipler bu kudslerin yoldalar ve ncleridir. ok asker gryorum: ok muharip grmek isterdim. Giydikleri elbiseye niforma diyorlar, bari elbise iindekiler tek biimli olmasa! Gzlerinizi daima bir dmana, kendi dmannza dikilmi grmek isterim. Bazlarnzda ilk bakta bir kin grnyor. Fikirleriniz iin dman arayp, onun iin harp edin. Eer fikriniz malup olursa aklnz muzaffer olsun. Sulhu, yeni harplerin vastas olarak seviniz. Ksa sulhu uzun sulhtan fazla seviniz. Size i deil harp tavsiye ederim, sulh
deil zafer tavsiye ederim. iniz harp, sulhunuz zafer olsun. Ancak okla yay elde olursa insan oturup susabilir. Yoksa yaplacak ey gevezelik ve itiip kakmadr. Sulhunuz bir zafer olsun. Diyorsunuz ki Harbi bile takdis ediin ne l!, Ben size derim ki: Her eyi kudsletiren iyi harptir. Harp ve cesaret yakn sevgisinden mhim neticeler verdiler. imdiye kadar kazazedeleri, merhametiniz deil, cesaretiniz kurtard. yi nedir diye soruyorsunuz. Cesur olmak iyidir. iyi ey, gzel, okayc olan eydir. Brakn bunu kk kzlar sylesin. Size yreksiz derler: Fakat sizin yreiniz durudur. Ve sizin samim hicabnz severim. Siz meddinizden utanyorsunuz, bakalar cezrinden utanyor; Siz irkin misiniz? Pek l kardelerim, o halde Ulv yi, irkinliklerin rtsn brnnz. Ve eer ruhunuz bykleirse taknlar, sizin ulviyetinizde fenalk vardr. Sizi tanrm. Fenalkta, Takn la rk buluurlar. Fakat birbirini anlamazlar. Ben sizi tanrm.
Tahkir edilecek deil, kin balanacak dmanlarnz olmal, dmanlarnzla marur olmalsnz. O zaman dmanlarnzn muvaffakiyeti de sizin muvaffakiyetiniz olur. Bakasna dayanma bu, kle kibarldr. Sizin kibarlnz itaat olmaldr. Kumandanz bile bir itaat olmaldr yi bir muharibe Sen yapacaksn, Ben isterim den daha ho gelir. Ve sevdiiniz her eyi kendinize kumanda ettirin. Hayata olan sevginiz, en yksek umudunuza olan sevginiz olmaldr. En yksek umudunuz, en yksek hayat fikri olmaldr. Fakat en yksek fikrinize beni kumanda ettirin. Bu kumanda udur: nsan, geilmesi lzm gelen bir eydir. Bylece itaat ve harp iinde mr srn. Uzun mrden ne kar? Hangi muharip esirgenmek diler. Harpte ki kardelerim: Ben sizi esirgemem, sizi gnlmden severim. Zerdt Byle sylyordu.
YEN LHLARA DAR Baka yerlerde daha milletler ve srler vardr. Fakat bizde deil. Kardelerim bizde yalnz devletler vardr. Devlet? Bu nedir? Pek al, imdi kulanz anz: nk size milletlerin lmnden bahsedeceim. Souk eylerin en souunun ad devlettir. Bu soukluk yalan da syler ve azndan u yalan kar, ben devletim, ben halkm. Bu, yalandr. Milletleri yaratclar yarattlar ve stne bir iman ve ak gerdiler: Bylece hayata hizmet ettiler. oklarnn devlet dedii ey bir ykcdr. O, halkn stne bir kl ve yz ihtiras asmtr. Henz millet mevcut olan yerlerde devlet anlalmaz ve ahlk ve hukuka bir tecavz ve kt bir bak diye devletten nefret edilir. Size u iareti veriyorum; her millet kendi dili ile iyi ve fenadan bahseder. Bunu komu anlamaz. Her millet dilini adet ve hukukta yaratmtr. Fakat devlet iyi ve fena btn dillerle yalan syler. Size syledii her ey yalandr ve malik olduu her ey hrszlktr.
Onun her eyi sahtedir. Bu kuduz, hrszlk dilerle srr. Barsaklar bile sahtedir. yi ve fena hakknda dil kargaal: devlete lem olarak size bu iareti veriyorum. Gerek, bu iaret lm arzusuna delalet eder, lm vaizlerini arr. Lzumundan pek fazla insan douyor, ite bu lzumsuzlar iin devlet bulunmutur. Bakn: devlet bu lzumsuzlar nasl kendine ayartyor, bunlar nasl boazlayp iniyor, gevi getiriyor. Arzda benden byk bir ey yoktur. Ben Allahn nizam veren parmaym. O vahi byle barr ve diz kenler yalnz uzun kulakl ve ksa bakllar deildir. Ah byk ruhlular! Bu kara yalanlarn sesi size de gelir. O, kendini israf eden zengin yrekleri bulur. Evet, o, sizi de yakalar. Ey eski tanrnn galipleri! Harpte yoruldunuz ve yorgunluunuz imdi yeni ilahn iine yaryor. Yeni ilahi, etrafna kahramanlar ve namuskrlar dizmek istiyor. yi vicdanlarn nda gnelenmesini sever bu souk vahi! Yeni ilh, kendisine yalvarrsanz size her eyi vermek ister: Bylece faziletlerinizin n, marur gzlerinizin bakn satn alr. Ey fazlalar: O, sizinle oynamak ister.
Bunun iin de bir cehennemi hner bulmutur: lahi ziynetlere brnm bir lm aleti! Kendini bizzat hayat diye ven bu ey, oklarnn lm oldu. Gerek lm vaizlerine gzel bir yardm! Btn iyi ve fena zehir ienlerin bulunduu yere devlet diyordum. Btn iyi ve fenalarn kendini kaybettikleri yer devlettir. Devlet, her kesin tedrici intiharnn hayat dendii yerdir. u fazlalara bakn: kiflerin eserlerini ve akillerin hazinelerini alarlar ve bu hrszla tahsil derler ve bunlarn hepsi onlar iin bir illet ve bir hastalktr. u fazlalara bakn: daima hastadrlar, safralarn kusarlar ve adna gazete derler. Birbirlerini yutarlar, fakat hazm bile edemezler. u fazlalara bakn: Servetler kazanrlar ve bununla zrtleirler. ktidar isterken bata iktidarn kusmuu olan para dilenirler! bu acizler!. Bu evik maymunlarn trmanmasna bakn: birbirlerinin stnden trmanyorlar. Birbirlerini yiyerek batakla ve ukura yuvarlanyorlar hepsi post kapmak ister; hepsi, saadeti post stnde vehmeder ok defa postun stnde bataklk vardr ve ok defa
post batakln stnde durur. Bu ateli, trmanc maymunlarn hepsi bence delidir. Bu ilahn, souk vahinin fena bir kokusu var. Bu lh hizmetilerinin hepsinin fena bir kokusu var. Kardeler! Boazlarnzn ve ihtiraslarnzn dumannda boulmak m istiyorsunuz? Pencereleri krp dar ksanz daha iyi olacak. Fena kokunun yolundan ekilin. Bu zaitlerin ilh hizmetiliinden ayrln. Kt kokunun yolundan ekilin! Bu insan kurbanlarnn dumanndan ayrln. Byk ruhlar iin dnya imdi de serbesttir. Etrafnda sakin denizlerin havas esen birok yerler henz mnzeviler iin botur. Byk ruhlar iin henz serbest bir hayat vardr.Gerek, az ey'e malik olana az hkmedebilir.. Yaasn bu kk fakirlik. Devlet nerede bitiyorsa zait (fazla) olmayan insan orada balar. Zait olmayann arks, esiz ve benzersiz trks orada balar. Kardelerim bana bakn: devletin bittii yerde insanstn nn kprs ve kuzah kavsini (eytan burcunu) grmyor musunuz? Zerdt byle sylyordu.
PANAYIRIN SNEKLERNE DAR Dostum inzivana ka! Seni, byk, adamlarn grltsnden baylm ve kklerin inesi ile inelenmi buluyorum. Orman ve kaya seninle birlikte vakurne susmay bilirler. Yine, sevdiin geni dall aaca benze; Bak onun denizin stnde ne sakin ve dinleyici bir duruu var. nzivann bittii yerde panayr balar ve panayrn balad yerde byk artistlerin grlts ve zehirli sineklerin vzlts balar. Dnyada, ileri srlmeyen hi bir eyin kymeti yoktur. Bu leriye srenlere halk, byk adamlar der. Halk, Byk ten az anlar. Bu, Byk yaratc olandr. Fakat halk hep byk eylerin artistlerini, ileriye srenlerini anlar. Arz, yeni kymetler yaratann etrafnda dner; grnmeden dner. Fakat halk ve hret, artistlerin etrafnda dner. Dnyann gidii byledir. Artistin ruhu vardr. Fakat ruhunun vicdan azdr. O, daima en kuvvetle inandraca eye inanr. Yarn baka bir inanc, o bir gn baka bir inanc vardr.
Halk gibi deiik hisleri ve deiik havas vardr. Onun ispat, ykmak: iknas, delirtmektir. Ve onun iin kan, esaslarn en iyisidir. En hassas kulaklara girebilen bir hakikate yalan ve hi der. Gerek o, yalnz dnyada byk grlt yapan ilhlara inanr. Panayr yeri, bayram eden meddahlarla doludur. Ve halk byk adamlarn ver. Bunlar zamann hkimleridir. Fakat zaman onlar sktrr, bylece onlar da seni sktrr. Senden de bir Evet veya Hayr isterler. Yazk, iskemleni evetle hayr arasna koymak istiyorsun. Ey hakikatler k! Bu basz sktrclar kskanma; hakikat hi bir zaman bu baszlarn; koluna girmemitir. Bu an hareket edenlerin elinden kendini emniyete al: Evet veya hayrla seni pazar yerinde bastrabilirler. Btn derin kaynaklar iin kavray yavatr. Derinliklerine den eyi anlamak iin uzan zaman beklemeleri lzmdr. Btn byklkler panayr ve hretinden dar karlar. Yeni kymetlerin kifleri her zaman pazardan uzak yaadlar.
Dostum, inzivana ka; seni zehirli sineklerin soktuunu gryorum. Keskin, sert bir havann estii yere ka. nzivana ka.. Kklerin, Acnacaklarn pek yaknnda yayorsun. Onlarn grnmez intikamlarndan ka. Onlar Bana kar intikamdan baka bir ey deildirler. Onlara kar artk kolunu kaldrma. Onlar sayszdr. Ve sinek kovalayc olmak senin nasibin deildir. Bu kkler ve acnacaklar sayszdrlar, nice muazzam binalar, su damlalar ve vahi otlar yktlar. Sen ta deilsin, fakat damlalarn okluundan oyulmusun. Damlalar oaldka bsbtn paralanacaksn. Zehirli sinekler arasnda seni yorgun gryorum, yz yerinde kanl izgiler buluyorum. Ve hl senin gururun gazaba gelmiyor. Onlar btn safiyetleri ile senden kan istiyorlar, onlarn kansz ruhlar senden kan diliyor. Onun iin btn bir masumiyetle seni sokuyorlar. Fakat ey derin insan! Kk yaralar da sana strap veriyor. Ve daha bir yaran kapanmadan ayni zehirli sinek elini sokuyor. Bu kanndan beslenenleri ldrmeye gu-
rurun mani, fakat sakn ki bu zehirli hakszlklar tamak sana bir felket olmasn. Onlar, etrafnda methederek te vzlyorlar. Arszlk onlarn methidir. Onlar cildine ve kanna yakn olmak isterler. Bir tanr veya eytanmsn gibi seni okarlar. Senin nnde, tanr veya eytann nnde imi gibi vzlarlar. Onlar birer dalkavuk meddahtan baka hi bir ey deildirler. Sana ok defa ltufkr da grnrler, fakat bu daima korkaklarn kurnazldr. Evet korkaklar kurnazdr. Dar ruhlarnda ok defa seni dnrler. Onlar iin sen daima phelisin, ok dnlen her ey pheli olur. Btn faziletlerine mukabil seni tecziye ederler ve yalnz senin hatal admlarn gnlden affederler. Mlayim ve adil olduun iin dersin ki: bu kk mahlklar masumdurlar. Fakat onlarn kk ruhu derki: btn byk varlklar abestir. Onlara mlayim olduun halde kendilerini senden hakaret grm sayarlar. Ve senin iyiliine kar sana gizli straplar verirler. Senin kymetsiz gururun onlarn zevkine muhaliftir ve mtevaz olduun bir dakikada seni kirli olmaa ayartrlar. Bir insanda idrak ettiimiz eyi alevlendi-
rebiliriz de. O halde kklerden sakn. Senin nnde kendilerini kk bulurlar ve aalklar, grnmez bir intikamn kvlcm ile ldar. Onlarn yanma gittiin zaman kuvvetlerinin, snm bir yangnn duman gibi kaybolduunu ve sktiletiklerini fark etmedin mi? Evet, dostum, en yaknlarn iin vicdan arsn; nk onlar sana layk deildir. En yaknlarn daima zehirli sinek olacaktr. Sende byk olan ey onlar bsbtn zehirlendirir ve bsbtn sinekletirirler. Dostum, nzivaya! Sert, keskin bir havann estii yere ka. Sinek kovalayclk senin nasibin deildi. Zerdt byle sylyordu.
FFETE DAR Orman severim, ehirlerde hayat ktdr. Orada ok ehvetliler var. ehvetli bir kadnn ryasna girmektense, bir katilin eline gemek daha iyi deil mi? u erkeklere bakn: gzlerinden okunuyor ki hayatta bir kadnla yatmaktan daha iyi bir ey bilmiyorlar. Ruhlarnn temeli bataklktr. Batakln ruhu da olursa yazk ona. Bari hayvan olarak mkemmel olsaydnz! Fakat hayvan olmak iin masum olmak gerek. Hislerinizi ldrmeniz iin mi t vereyim? Histerinizin12 masumiyeti iin t veririm. Size iffetimi tavsiye edeyim? ffet bazlar iin bir fazilet, fakat oklar iin hemen bir sutur. unlar kendilerini tutarlar. Fakat yaptklar her eyden bir kpek ehvaniyeti hasetle srtr faziletlerin en zirvesine ve souk ruhlarna kadar bu sknsuzluk ve vahet onlar kovalar. Kpek ehvaniyeti; kendisinden biraz et esirgendii zaman nasl ustaca bir para
12
Histeri, beyinde organik bir bozukluk gsterilemeyen bir psikonevroz (ekseriya kadnlarda rastlanr).
fikir dilenmesini bilir! Dramlar ve kalbi kran her eyi seviyorsunuz. Fakat kpeklere kar gvensizim. Gzleriniz pek gaddar, strap ekenlere azgnca bakyor. ehvetiniz kyafetini deitirip Merhamet adn almad m? Size u misli de veririm. Biroklar eytanlar kovmak isterken kendileri mezbeleye dtler. ffetli olmak kime zor gelirse ona iffet tavsiye edilmez. Tki iffet cehenneme, ruhun ehvetli bataklna, yol olmasn. Kirli eyi erden mi konuuyorum? in en fenas bu deildir. drak eden, hakikatin suyuna kirli olduu zaman deil, sath olduu zaman girmek istemez. . Hakikaten tam afif olanlar vardr. Onlarn kalpleri mlayimdir. Sizden daha sevimli ve daha fazla glerler. Onlar iffete de glerler ve iffet nedir diye sorarlar. ffet delilik deil midir? Fakat bu delilik bize geldi, biz ona gitmedik. Bu konua yurt ve yrek sunduk: imdi bizde oturuyor. stedii kadar bizde kalsn. Zerdt byle sylyordu.
DOSTA DAR Etrafmda daima bir fazla var. Daima bir kere bir bu gittike iki olur. Muhacir byle dnr. Ben ve Beni daima hararetle konuurlar: Bir dost olmasayd nasl tahamml ederdik? Muhacir (hicret eden) iin dost daima ncdr: nc, bir mantardr ki: ki kiinin konumasnn derine dmesine mani olur.13 Her muhacir iin pek ok aalklar vardr. Onun iin bir dosta ve onun yksekliklerine mtahassirdir. Bakalarna imanmz, kendimize iman edeceimiz eylerde kendini ifa eder. Bir dosta olan hasretimiz bizim kendimizi ifa eder. Ve ok defa sevgi ile yalnz hasreti atlatmak ister. Ve ok defada bir dman peyda ederiz. Taarruz edebileceimizi saklamak iin taarruz ederiz. Hi deilse dmanm olsa. Dostluk dilemee cesaret edemeyen hakik tazim byle hitap eder.
13
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin hicretinde nc Allah Tel idi. Srlar konuulunca nc yine Allah Teldr.
Bir dost elde etmek iin harp edebilmelidir. Ve harp edebilmek iin dman olabilmelidir. Dostunda ki dman saymalsn. stnden atlayp gemeden ona yaklaabilir misin? Dostunda en iyi dmann bulmalsn. Ona mukavemet ettiin zaman kalben ona, en yakn olmalsn. Dostunun nnde giyili olmak istemez misin? Olduun gibi grnmek dostuna saygn olmaldr. Fakat o, seni bunun iin eytan grmek ister. Kendini aldatmayan isyan eder: plaklktan korkmaya pek hakknz var. Evet. Eer Tanr olsaydnz elbisenizden utanabilirdiniz. Dostun iin ne kadar gzel giyinsen azdr: nk sen ona insanstn nn oku ve hasreti olmalsn. Dostunu uyurken grdn m? Tki onun nasl grndn bilesin. Baka zamanlarda dostunun ehresi nedir? O ehre, naks ve przl bir ayna iinde senin kendi ehrendir. Dostunu uyurken grdn m? Dostunun bu manzarasndan dehet almadn m? Ah dostum, insan geilmesi lzm gelen bir eydir. Dost, iini kefetmekte ve sus-
makta bir stat olmaldr. Her eyi grmek istememelisin. Ryan sana dostunun uyankken ne yaptn ifa etmelidir. Dostunun insaf edip etmeyeceini bilmek iin senin insafn bir ini bilme olmaldr. Belki o sende ylmam gz ve ebediyetin bakm seziyor. Dostuna olan merhametini, sert bir kabuk altnda sakla, ona bir di geir, o, o zaman incelik ve tatllk kazanr. Dostunun iyi havas, inzivas, ekmei ve ilc msn? Bazlar kendi zincirlerini kramaz. Fakat yine dostunun kurtarcsdr. Kle misin? O halde dost olamazsn. Mstebit (diktatr, zulm ve bask yapan) misin? yle ise dostun olamaz. Uzun zaman kadnn iinde bir kle ve mstebit sakl kald. Onun iin kadn, dostlua kabiliyetli deildir. O yalnz ak tanr. Kadnn sevgisinde sevmedii her eye kar bir hakszlk ve krlk vardr. Kadnn uurlu sevgisinde de kla beraber gece, yldrm ve baskn vardr. Kadn henz dostlua kabiliyetli deildir. Kadn daha hl Kedi ve Ku gibidir. Veya olsa olsa nek gibidir.
Kadn henz dostlua elverili deildir. Fakat erkekler, syleyin sizden dostlua elverili kim var? Erkekler, zrtlnze ve ruhunuzun darlna bakn! Dostunuza ne kadar verirseniz ben de dostuma o kadar veririm. Ve bununla fakirlemek istemem. Arkadalk var: Fakat dostluk ta olsun. Zerdt byle sylyordu.
BN VE BR EREE (Hedefe) DAR Zerdt birok memleketler ve budunlar (millet) grd. Birok budunlarn iyi ve kt taraflarn buldu, Zerdt arzn stnde yi ve Fena dan daha byk bir kudret bulamad. Takdirkr olmayan bir budun yaayamaz. 14 Fakat yaamak isteyen budun komunun takdir ettii gibi takdir etmez. Bir millete iyi olan birok eyler baka bir millete bir rezalettir. Burada fena ismini alan birok eyler, urada parlak bir itibara mazhar olur. Bir komu dier komuyu hi bir zaman anlamaz. Onun ruhu daima komunun vehminde ve fenalndadr. Her milletin stnde bir iyilikler levhas asldr. Bak bu, onun yendii eylerin levhasdr.15 Bak o, onun kudret iradesinin sesidir. Onca mkl olan ey vlr. Crm ve ar olan ey yi adn alr. Ve en byk zaruretten kurtarlan nadir
14
Hainlikle millet olunmaz. Yedii ekmee ihanet eden kavimler helak olmaz sadece piman olup hasret ile mrlerini devam ettirirler. Bu devam edileri aalk olmaktan uzak tutmad gibi insanstn bulmalar da mmkn deildir. 15 Kltr ne kadar nemli bir mevzudur.
ve en ar eyde takdis edilir. Onun yapt eyler: Hkmetmesi, muzaffer olmas, ykselmesi, komunun haset ve nefretini dourur. Bu, onca bata gelen yksek bir l ve her eyin manasdr. Gerek, kardeim, bir budunun ihtiyacn, topran, gn ve komusunu tan, bylece onun zafer kanallarn ve mit merdivenini trmann kefetmi olursun. Daima birinci olmak ve bakasn gemek istersin, kimse senin kskan ruhunu sevmesin. Meerki sana dost ola. Bu, bir Yunanlnn ruhunu titretti. Ve bylece byklk yoluna sapt. Hakikati sylemek ve ok ve yay iyi kullanmak. Benim ismimin geldii millet iin iyi ve g olan i budur. O isim bana hem sevgili, hem ardr. Ana ve babaya tazim etmek ve ruhun en derinliklerine kadar onlar dilemek. Baka bir millet bu zafer levhasn stne ast. Ve bununla kuvvetli ve ebedi oldu. Sadk olmak ve sadakat namna fena ve tehlikeli eyler iin bile namus ve kan feda etmek. Baka bir millet bu telkinle kendini zorlad ve kendini zorlayarak gebe kald ve byk umutlarla doldu.
Gerek insanlar btn iyilik ve fenalklarn verdiler, gerek onu almadlar, bulmadlar. Ve semadan bir ses olarak ta inmedi. nsan eyaya, kendisini korumak iin kymet verdi. O, eya iin bir gaye yaratt, insan bir gaye: Onun iin kendisine nsan diyor. Yani: Takdir eden demektir. Takdir, yaratmaktr. Yaratanlar dinleyin! Takdir, btn takdir edilen eylerin hazinesi ve tlsmdr. Takdir sayesinde kymet peyda olur. Ve takdirsiz varln cevizi bo olurdu. Yaratanlar dinleyin! Kymetlerin deimesi bu, yaratanlarn deimesidir. Yaratc olmak isteyen daima mahveder. Evvelce milletler yaratc idi, sonradan yaratclk mnferit ahslara kald. Gerek, bu mnferit insanlarn kendisi en krpe mahlktur. Milletler evvelce iyiliklerin bir levhasn zerine asarlard. Hkmetmek isteyen sevgi ile itaat etmek isteyen sevgi birleerek bu levhalar yaratrlard. Kitlede keyif Ben deki keyiften eskidir. Ve iyi vicdan kitle adn ald mddete yalnz kt vicdan Ben der. Gerek kurnaz Ben, sevimsiz Ben,
kendi menfaatini oklarnn menfaatinde bulur: Bu, kitlelerin douu deil onlarn batdr. Yaratclar daima sevenlerdi. Bunlar iyi ve fenay yarattlar. Sevginin ve fkenin atei btn fazilet adlarnda yanyor. Zerdt ok memleketler ve milletler grd. Arz stnde sevenlerin eserlerinden daha byk bir kudret bulamad. Bu eserlerin ad yi ve Fena dr. Gerek bu vme ve yerme gc kt bir eydir. Kardelerim syleyin bunu kim yenebilir.. Syleyin bin enseli bu hayvana kim gem vurabilir? " imdiye kadar bin hedefi vard, nk bin millet vard. Ve eksik olan ey bin ensenin gemidir, eksik olan ey bir hedeftir. Henz insanln hedefi yoktur. Fakat kardelerim bana syleyin: Hedefi lks olmayan insanlk bizzat var olabilir mi? Zerdt byle sylyordu.
YAKIN (akrabalk) SEVGSNE DAR Yaknlarnz iin abalar ve gzel szler bulursunuz. Fakat ben size derim ki: yaknnza olan sevginiz bizzat kendinize olan fena bir sevginizdir.. Bizzat kendinizden kap yaknnza snmak ister ve bundan bir fazilet karrsnz. Fakat ben feragatinizin mahiyetini bilirim. Sen ben den daha eskidir. Sen takdis edilmi fakat ben edilmemitir. Onun iin insan en yaknna sokulur. Size yakn sevgisini tavsiye edeyim mi? daha iyisi size yaknnzdan kamay ve en uzan sevgisini tavsiye ederim. Eya ve hayalete svmesi insan svmeden daha yksektir en uzak ve mstakbel' sevgisi, yakn sevgisinden daha ulvidir. Kardeim, nnden kaan bu hayalet senden gzeldir. Ona niin etini ve kemiini vermiyorsun? Fakat sen korkuyor ve en yaknma kayorsun. Kendinize tahamml edemiyor ve kendinizi kfi derecede sevmiyorsunuz. imdi en yaknnza hrmeten ifal etmek ve onun hatas ile kendinizi altnlamak istiyorsunuz. sterdim ki: eit eit yaknlarnza ve onun komularna hi tahamml etmeyesiniz. Bylece kendi dostunuzu ve onun kudretli kalbini bizzat kendinizden yaratmaly-
dnz. Kendi iyiliinizden bahsetmek istediiniz zaman ahit aryorsunuz ve o ahidi kendiniz hakknda iyi dnmesi iin ifal edince, kendiniz hakknda iyi hkm veriyorsunuz. Yalanc, yalnz malmat hilfna syleyen deildir. Bilkis, asl yalanc cehline ramen syleyendir. Mnasebetlerinizde kendinizden byle bahsediyor ve kendinizle komunuzu aldatyorsanz. Deli yle der: insanlarla temas seciyeyi bozar, hele insann seciyesi olmazsa birisi en yaknna, kendisini arad iin, dieri kendisini kaybetmek istedii iin gider. Kendinize olan fena sevginiz sizin inzivanzdan bir mahpes (mahkum) yapar. Yaknnza olan sevginizi deyenler, uzak olanlardr. Hatta be kii yan yana olsanz yine lenin bir altnc olmasn dilersiniz. Sizin bayramnz da sevmiyorum: orada ok oyuncu buldum, hatta seyirciler bile oyuncu gibi davranyorlar. Size yaknnz deil bilkis dostu retiyorum. Dost size arzn bayram ve insanstn nn bir evvelden sezii olsun. Size dostu ve onun takn kalbini retiyorum. Fakat takn kalplerin sevgisi istenirse bir snger
olmay renmelidir. Size, iinde dnyay tayan ve iyiliin kr olan dostu retiyorum. Daima hediye edecek hazr lemi bulunan yaratc dostu. Onun iin dnya paraland zaman tesadflerden hedeflerin, fenalklardan iyiliklerin oluu gibi onu yine kuvvetinizle birletiriniz, Gelecek ve en uzak, senin iin bugn n sebebi olmaldr: Dostunda insanstn n kendi msebbibin olarak sevmelisin. Kardelerim size yakn sevgisini deil, en uzak a sevgi tavsiye ederim. Zerdt byle sylyordu.
YARATICININ YOLUNA DAR Kardeim inzivaya m gitmek istiyorsun? Bizzat kendine giden yolumu aramak istiyorsun? Biraz dur ve beni dinle: Arayan kendini kolaylkla kaybeder. Her inziva bir kabahattir. Kitle byle der.. Ve sen uzun zaman bu kitleye mensuptun. Kitlenin sesi sende nlamak ister. Ve eer sen artk vicdanm sizinle mterek deildir diyecek olsan bu bir ikyet ve strap olur Bak bu strab bizzat bir vicdan dourdu: Bu vicdann en son kvlcm senin strabnn stnde parlyor. Fakat sen kederinin yoluna gitmek istiyorsun. Kendine olan yol hangisidir. Bunun iin bana hakkn ve kuvvetini gster. Yeni bir kuvvet ve hak msn? Bir ilk hareket misin? Kendiliinden dnen bir tekerlek misin? Yldzlar da kendi etrafnda dnmeye icbar edebilir misin? Ah ykseklie doru pek ok heves var. Kibirlilerin ok ihtilc (koumas) var. Bana gster ki mcrimlerden ve kibirlilerden deilsin. Ah birok byk fikirler var ki: Bir krn yaptndan baka bir i yapmazlar.
Krklerler ve daha fazla boaltrlar. Kendine serbest mi diyorsun, bir boyunduruktan katn deil, senin hkim fikirlerini dinlemek isterim. Boyunduruktan kurtulmaya mezun olanlardan msn? Bazlar hizmetiliklerini atarken son kymetlerini atm oldular. Neden hals buldun? Bu Zerdt alkadar eder. Fakat gzn bana aka cevap vermeli? Hrriyet neye? yiliini ve fenaln bizzat kendin verip, iradeni bir kanun gibi stne hkim etmeye kadir misin? Hkim ve kendi kanununun intikamcs ile yalnz kalmak korkuntur. Bylece varln buzlu soluuna ve l boluuna bir yldz boaltlm olur. Sen, tek, bugn de ok un ztrabn ekiyorsun; Bugn de cesaretin ve umutlarn var. Fakat bir vakit inziva seni yoracak, bir vakit gururun eilecek, cesaretin krlacak ve ben yalnzm diye baracaksn. Bir vakit yksek ini zlemeyecek ve alak na pek yaklaacaksn: Ve senin ulv varln bir hayalet gibi seni korkutacak. Bir vakit her ey yanltr diye baracaksn. Mnzeviyi ldrmek isteyen hisler var,
bunlar ldremezlerse bizzat kendileri lmeye mecburdurlar. Fakat katil olmaya kadir misin? Kardeim istihzar (huzura kma) kelimesini tanyor musun? Ve seni tahkir edenlere kar dil olmann strabn biliyor musun? Sen, biroklarn hakkndaki fikirlerini deitirmek iin zorluyorsun. Onlar senden bunun hesabna sorarlar. Onlara yaklatn ve yine onlar getin Bunu sana hi bir zaman affetmeyecekler. Onlarn stne kyorsun: fakat sen ktka, hasedin gz seni o nispette kk grr. Fakat en ok kin beslenen uandr. Demelisin ki bana kar nasl dil olacaksn! Sizin adaletsizliinizi bana uygun hisse olarak seerim. Mnzeviye hakszlk ve kirlilik isnat ederler. Fakat kardeim yldz olursan bu sebepten onlara daha az k gndermemelisin. Y VE DLLERDEN SAKIN. ONLAR KEND FAZLETN KEFEDEN ARMIHA GERERLER, MNZEVDEN NEFRET EDERLER. Kuds ilhamdan da kendini sakn. lham olmayan her ey, nce gayri mukaddestir. O, atele de oynamasn sever. Saman yn knn nbetlerinden sakn! Mnzevi, kendisine rastgelene elini pek abuk uzatr. Baz insanlara elini deil peneni uzat-
malsn. sterim ki penende trnaklarn da olsun. Fakat rast gelebilecein en kt dman, daima kendin olacaksn. Maara ve ormanlarda kendini takip eden bizzat kendinsin. Mnzevi! sen kendine doru gidiyorsun ve yolun senden ve senin, yedi eytanndan geer. Kendinin cini, perisi, falcs, delisi, phecisi, uursuzu ve fenas olacaksn. Kendini kendi alevinde yakmak istemelisin. Kl olmadan nasl yenilemek istersin? Mnzevi! Sen yaratcnn yolundan gidiyorsun. Yedi eytanndan kendine bir Tanr yaratmak istiyorsun. Mnzevi! Sen sevenlerin yolundan gidiyorsun. Yalnz sevenlerin yapt gibi bizzat kendini tahkir ediyorsun. Seven yaratmak ister. nk tahkir eder! Sevdiini hakir gremeyen, sevgiden ne anlar? Akn ve yaratclnla inzivana ekil kardeim. Hakinaslk sonradan arkandan topallayarak gelir. Kardeim, benim gzyalarmla inzivana ekil. Ben kendinden ilerisi iin yaratma isteyeni ve bylece mahvolan severim. Zerdt byle sylyordu.
HTYAR VE GEN KADINCIKLARA DAR Zerdt karanlkta nereden geliyorsun? Mantonun altnda dikkatle sakladn ey nedir? Sana hediye edilmi bir hazine, yeni domu bir ocuk mudur? Yoksa ey fenalar dostu; imdi sende hrszlarn yolundan m gidiyorsun?. Kk kardeim o, bana hediye edilmi bir hazinedir: Tadm ey bir kk hakikattir. Fakat o, bir ocuk gibi yaramazdr. Ve eer azn tutmazsan haykracak. Bugn gn batarken, yalnz yolumda yryordum. Bir ihtiyar kadncaza rastladm. Bana dedi ki: Zerdt kadnlara hitabende ok eyler sylyor. Fakat kadna dair bize bir ey sylemedi. Cevap verdim: Kadna dair yalnz erkeklerle konumaldr. Kadn dedi ki: Bana da kadndan bahset, sylediini hemen unutacak kadar ihtiyarm. Kadnn bu arzusunu kabul ettim. Ve dedim ki: KADINDA HER EY BR MUAMMADIR. Ve kadnda her eyin bir tek halli vardr: Ona gebelik derler. Kadn iin erkek bir vastadr. Gaye dai-
ma ocuktur. Fakat erkek iin kadn nedir? Halis erkek iki ey ister: Tehlike ve oyun. Onun iin o, kadnn en tehlikeli bir oyuncak olmasn ister. Erkei muhariplie, kadn muharibin istirahatini temine terbiye etmelidir. Bundan baka her ey deliliktir. Muharip fazla tatl meyveleri sevmez, onun iinde kadn diler; en tatl bir kadn bile acdr. Kadn ocuklar erkekten daha iyi anlar. Fakat erkek, kadndan daha ocuktur. Halis erkekte bir ocuk sakldr. Bu, oynamak ister. Haydi, bakalm kadnlar erkekteki ocuu kefedin! Kadn, henz mevcut olmayan bir lemin faziletleri ile ldayan elmas gibi zarif ve temiz bir oyuncak olmaldr. Aknzda bir yldzn parlamal; umudunuz u olmaldr. nsanstn n dourabilsem: Sevginizde cesaret bulunmaldr. Sevginizle size korku telkin edenin stne yrynz. erefiniz aknzda olmaldr. Yoksa kadn ereften az anlar. Fakat sizin erefiniz u olmaldr. Daima sevildiinizden fazla sevmek, hi bir zaman ikinci olmamak. ERKEK, SEVEN KADINDAN KORKSUN. nk o zaman her fedakrl yapabilir ve baka her ey ona kymetsiz grlr.
ERKEK KN BESLEYEN KADINDAN DA KORKSUN. nk erkek, ruhunun derinliklerinde yalnz fenadr. Fakat kadn orada berbattr. KADIN EN OK KME KN BESLER? Demir, mknatsa demi ki: en ok sana kin besliyorum. nk sen ekersin, fakat kendine ekecek kadar kuvvetli deilsin. Erkein saadeti, ben isterim dedir. Kadnn saadeti o bitiyor dadr. Bak, arz imdi mkemmelleti btn sevgisi ile itaat eden kadn byle dnr. Kadn itaat etmeli ve sathna bir derinlik bulmaldr. Kadnn gnl sathidir (grne gre, derinliine dalmadan, stnkr olarak), sathi bir suyun stnde frtna gibi mteharrik (hareketli) bir kabuktur. Fakat erkein gnl derindir. Onun rma yer alt boluklarnda hldar; kadn onun kudretini sezer, fakat kavrayamaz. htiyar kadn yle cevap verdi. Zerdt pek akilne eyler syledi. Hele kfi derecede gen olanlar iin. Ne tuhaf, Zerdt kadnlar az tanr. Fakat onlara dair syledii eyler yine hakl. Bu, unun iin midir ki: Kadn da hi bir ey imknsz deildir? imdi teekkr olarak bir kk hakikat al: Onu syleyecek kadar yam var.
Onu sar ve azn tka, yoksa bu kk hakikat pek fazla barr. Kadn gc hakikati bana ver dedim. Onu verdi: Kadnlara m gidiyorsun krbac unutma. Zerdt byle sylyordu.
YILAN SOKMASINA DAR Zerdt Bir gn bir incir aac altnda uykuya dalm, scak olduu iin yzn kollar ile kapamt. Bu esnada bir ylan geldi. Boynundan yle soktu ki Zerdt ardan bard. Zerdt kolunu ehresinden ayrarak ylana bakt. Ylan Zerdtn gzlerinden tand. Biimsizce kvrlarak kamak istedi. Zerdt dedi ki: olmaz, daha teekkrm almadn. Beni tam vaktin da uyandrdn. Daha uzun yolum var. Ylan mkedderane (zlerek) dedi ki: yolun ksa ve benim zehrim ldrcdr. Zerdt glmsedi ve dedi ki: Bir ejderi bir ylan zehri ne zaman ldrebilmitir? Fakat ylan zehrini geri al. nk sen onu bana hediye edecek kadar zengin deilsin, o zaman ylan yeniden Zerdtn boynuna sarld ve yarasn yalad. Zerdt bunu bir vakitler yanndakilere anlatt zaman hikyenin ahlki taraf ne diye sordular. Zerdt cevap verdi yiler ve adiller bana ahlk ykcs derler. Benim hikyem gayr ahlakidir. Fakat bir dmannz olursa onun fenalna iyilik ile mukabele etmeyin. nk bu, utandrr. Bilakis ispat ediniz ki: o, size bir iyilik
yapmtr. Utandrmaktansa fkeleniniz. Eer size svlrse; sveni taziz etmeniz hoa gitmez. Daha iyisi birazda siz ona svn. Eer size byk bir hakszlk yaplrsa; ona kar hem be kk hakszlk yapnz. Hep hakszlklara maruz kalan grmek kt bir eydir. Bunu zaten biliyor muydunuz? tirak edilen bir hakszlk bir yar haktr. Ve hakszl, onu tayabilen omuzuna alsn. BR KK NTKAM, H NTKAM ALMAMAKTAN DAHA NSANDR. Ve eer ceza mtecaviz iin bir hak ve eref deilse cezalarnz da istemem. Hakszla uramak hakl olmaktan daha kibardr. Yalnz bunun iin zengin olmak gerektir. Souk adaletinizi sevmem. Hkimlerinizin gznden daima bir cellt ve onun souk demiri bakar. Syleyin; adaletin gren gzlerle bir sevgi oluu nerede bulunur. Bana yalnz btn cezalar deil, btn sular da zerine alan bir sevgi bulunuz. Bana, hkimden baka herkesi beraat ettiren bir adalet bulunuz. Bunu da dinlemek ister misiniz? Tam dil olmak isteyen iin yalan da bir insan dostluudur.
Fakat nasl tam dil olaym? Herkese kendisininkini nasl veririm? Bana u kadarda kfi: Herkese kendiminkini veririm. Kardelerim! Nihayet btn yabanclara hakszlk etmekten saknn. Bir muhacir nasl unutur, nasl mukabele eder? Bir muhacir, derin bir kaynak gibidir. ine bir ta atmak kolaydr. Fakat syleyin ta dibe kadar ktkten sonra onu kim karmak ister? Yabancy tahkir etmekten ekinin. Eer yaptnzsa artk onu ldrn. Zerdt byle sylyordu.
OCUK VE EVLLE DAR Kardeim, yalnz senin iin bir sorgum var: Bu sorguyu bir kurun gibi gnlne atyorum. Onun ne kadar derin gittiini bilirim. Gensin, ocuk ve aile istiyorsun. Fakat sana sorarm bir ocuk istemee mezun bir insan msn? Faziletlerine, hislerine hkim, kendini zorlayabilen bir galip misin sana sorarm? Yoksa dileini syleten ey iinde ki hayvan veya zinam, yalnzlk m, kendinle geinememek mi? sterim ki: Senin zaferin, kurtuluun bir ocuu zlesin. Zafer ve kurtuluuna canl bideler dikesin. Kendinden ilerisi iin ina edesin. Fakat nce kendi beden ve ruhun mkemmel yaplm olmal. Yalnz tenasl etmeyecek, kendinden stne atlayacaksn. Bunun iin sana izdivacn bahesi yardm edecek. Bir yksek beden, bir ilk hareket, kendiliinden dnen bir teker bir yaratc yaratmalsn. zdiva: ki kiinin btn yarattklarndan stn bir kii yaratma iradeleridir. zdiva, bu iradenin sahibi olduklar iin iki kiinin birbirini tazim etmesidir. zdivacnn hakik manas bu olsun. Fa-
kat biroklarnn izdiva dedikleri ey: Ah lzumsuzlara ne ad vereyim? Ah bu iki kiinin ruh zrtl! Ah bu iki kiinin ruh kirlilii! Ah bu iki kiinin acnacak rahat dknl! Bunlarn hepsine izdiva diyorlar. Ve nikhlarnn gklerde kyldn sylyorlar.!!! Bu lzumsuzlarn kklerini de istemem. Onlar, semav yuvada kucaklaan hayvanlar istemem. Birbirine balamad insanlarn bu nikhn kutlulamak iin topallayarak inen Tanrda bana rak olsun. Byle izdivalara glmeyin: Ebeveynin haline alatmayacak ocuk var m? Erkein biri bana kymetli ve hayatn gayesi iin olgun grnd: Fakat karsn grnce btn dnyay tmarhane sandm. Evet, isterdim ki: Bir yiitle bir kaz iftletikleri zaman dnya ihtilla rpnsn. Birisi, kahraman gibi hakikatler arad, sonunda bir kk ssl yalan yakalad. Adna Ailem dedi. Birisi pek nazl ve mklpesentti, (g beenen, titiz) fakat birdenbire her zaman iin cemiyetini bozdu ve adna zdivacm dedi. Birisi, meleklerin faziletlerini cami bir
hizmeti aryordu. Fakat birdenbire bir kadnn hizmetisi oluverdi. imdi melek olacak kadar bir eksii kald. Btn mterileri ihtimaml buluyorum. Hepsinin hilekr gzleri var. Fakat en hilekr bile karsn uvalda satn alyor. Birok ksa delilikler siz buna ak diyorsunuz. Ve izdivacnz bu ksa deliliklerin ouna uzun budalalk halinde bir nihayet veriyor. KADINA OLAN SEVGNZ VE KADININ ERKEE OLAN SEVGS: BU SEVG, ACI EKEN GZL LHLARA BR ACIMA OLMALIYDI. FAKAT OK DEFA K HAYVAN BULUUYOR. Fakat sizin en iyi sevginiz bile bir heyecanl muvazene ve acl bir alevden ibarettir. O, sizin ykseli yollarnz aydnlatacak bir meale olmalyd. Bir defada kendinizden ilerisi iin sevin. Byle sevmeyi renin. Bunun iin sevginizin ac ikisini imelisiniz. En iyi sevginin kadehinde de aclk vardr nsanstn ne hasret getirir ve yaratcya susatr. Yaratcya susuzluk, nsanstn ne hasret ve ok: Syle kardeim, izdiva iraden byle mi? Bu irade ve bu izdivac takdis ederim. Zerdt byle sylyordu.
NTHARA DAR oklar pek ge, bazlar pek erken lrler. Vaktinde l vecizesi daha mehul. Vaktinde l Zerdt byle retiyor. Tabi vaktinde yaamayan nasl vaktinde lebilir.. Keke hi domasayd. Lzumsuzlara bu d veririm. Fakat lzumsuzlar bile lmlerini mhimserler. En bo ceviz bile krlmak ister.. Herkes lsn mhimsiyor: lm henz bir bayram saylmyor. nsanlar daha, en gzel bayramlarn nasl tes'it (kutlayacak) edeceklerini renmediler. Size, yaayanlar bir diken ve bir medh olan lm gstereceim. Yapc, muzaffer olarak ummanlar ve venlerle evrilmi olduu halde lmn lrler. Byle lmeyi renmeli, byle bir lnn dirilere yeminler yollamad hi bir bayram kutlulanmamalyd. Bu lm en iyi lmdr. Fakat ikincisi, mcadelede lmek ve bir byk ruhu israf etmektir. Fakat muharip ve muzaffer iin sizlerin bir hrsz gibi sokulan fakat bir efendi gibi grnen vadeli lmnz menfurdur. Size kendi lmm, intiharm istediim
iin bana gelen lm verim. Bu lm ne zaman isteyeceim? Bir hedef ve bir varisi olan lm, bu hedef ve varisi iin vaktinde ister. Ve hedef ve varise sayg olarak hayatn mabedine kuru elenkler asmaz. Gerek, ip evirenlere benzemek istemiyorum. Onlar iplerini uzatrken daima gerilerler. Bazlar hakikatleri ve zaferleri iin fazla ihtiyardrlar, disiz bir az, artk her hakikati sylemek hakkna malik deildir. hret isteyen her kimse vakti zaman ile ereften ayrlmal ve Vaktinde gitmek g hnerini tatbik etmelidir. En fazla lezzet verdii zaman kendisini yedirmeyi brakmal: Uzun zaman sevilmek isteyenler bunu bilirler.. Ksmetleri sonbaharn son gnlerine kadar beklemek dileyen eki elmalar vardr: Bunlar ayni zamanda olgunlarlar, saranlar, buruurlar. Bazlarnda kalp, bazlarnda ruh, nce ihtiyarlar. Bazlar genliklerinde ihtiyardrlar. Fakat ge genleenin genlii uzun srer. Bazlarna hayat aksilik eder, kalplerini bir zehirli slk dalar. Bunlar iyi bir lm bulmaa baksnlar. Bazlar hi tatllamaz, daha yazn rr.
Bunlar dallarnda tutan ey korkaklktr. Pek oklar pek fazla yaarlar. Ve dallarnda uzun zaman asl kalrlar. Bir frtna gelse de bu rk ve kuru yenikleri aatan silkse. Erken lm vaizleri ksa! Bunlar benim iin hayat aalarnn en mnasip frtnalardr. Fakat yalnz tedrici lm ve dnyann zorluklarna dayanmay tavsiye edenleri dinliyorum. Ah! Arz aclara dayanmay tavsiye ediyorsunuz. Ey az bozuklar! Size ok tahamml eden ite bu arz straplardr. Gerek, tedrici lm vaizlerinin tazim ettii Yahudi pek tez ld: Onun erken lmesi o zamandan beri oklarnn felketini mucip oldu. O, yalnz Yahudinin bedbinlii ve gz yalarn iyi ve dillerin nefretini tand. Yahudi sa: Onu lm hasreti bastrd. Keke lde ve iyi dillerden uzakta kalsayd! O zaman belki yaamay, arz sevmeyi ve glmeyi renirdi! Bana inann kardeler: O, pek erken ld. Eer benim yama kadar yaasayd kendi dinini kendisi geri alacak kadar asildi.
Fakat henz olgunlamamt. Delikanlnn sevgisi, insan ve arz nefreti olgun deildir. Onun gnl ve ruhunun kanatlar daha bal ve ardr. Fakat erkekte delikanldan fazla ocukluk ve ondan az bedbinlik vardr. lm ve yaamay daha iyi anlar. lmde ve lme hr bulunan ve Evet e vakit kalmad zaman kuds bir Hayr diyebilen: Bylesi lm ve hayat anlayandr; lmnz insan ve dnyaya bir isyan olmasn dostlar? Ruhlarnzn tatllndan bunu dilerim. lmnzde ruh ve faziletleriniz, arzn etrafnda akam kzll gibi parlasn. Yoksa fena bir lmle lyorsunuz demektir. Bizzat ben byle lmek isterim. Tki: Dostlar benim yzmden arz daha fazla sevsinler. Tekrar toprak olmak istiyorum. Tki: Beni douran sknetle kucaklyaym. Gerek Zerdtn bir hedefi vard. Topunu frlatt. Dostlar! imdi siz lkmn varisi olun. Altntopu size atyorum. Topu frlattnz grmei her eyden fazla severim. Bunun iin arzdan bir mddet iin ekiliyorum. Bunu bana balayn. Zerdt byle sylyordu.
HEDYE FAZLETNE DAR Zerdt gnlnn sevdii Renkli inek adl ehirden ayrlrken havarileri ve kendilerine havari ad veren biroklar arkasndan geldiler ve ona refakat ettiler. Bir ke bana vardklar zaman Zerdt onlara artk yalnz gitmek istediini syledi. nk yalnz yrmeyi severdi. Fakat havarileri bir veda hediyesi olarak kendisine, altn sapnda bir ylann gne etrafnda sarldn gsteren bir asa sundular. Zerdt bu asaya sevindi. Ve ona dayanarak havarilerine hitap etti: Bana syleyin altn, en yksek kymetine nasl ulat? nk nadir, faydasz ve parlaktr. Ve tatl bir lday vardr. Daima hediye edilir. Altn, yalnz en yksek faziletinin timsali olduu iin en yce kymete ulat. Hediye edenin bak altn gibi parlar. Altn parlts, Ayla gnei bartrr. En yksek fazilet; nadir, faydasz parlak ve mlayim sualidir: En yksek fazilet, hediye faziletidir. Gerek, sizi anlyorum havarilerim sizde benim gibi hediye faziletine bakyorsunuz. Kedi ve kurtlarla mterek neniz var? Siz kendinizi kurban ve hediye etmee
susamsnz. Onun iin btn zenginlikleri ruhunuzda, ymaya susamsnz. Ruhunuz hazineler ve tlsmlar aramaa doymuyor. nk hediye etmee doymayan bir faziletiniz var. Her eyi kendinize ve iinizde toplamak istiyorsunuz. Tki: Onlar sizden sevginizin hediyeleri halinde ksnlar. Gerek, byle hediye eden sevgi btn kymet gasb olmaldr. Fakat bu eit hodbinlii 16 takdis ederim. Baka bir hodbinlikte vardr. Pek aciz, a. Daima almak isteyen hodbinlik. Hasta hodbinlik! O, her parlayan eye hrsz bakyla bakar. Yiyecei fazla olan bir acn itihas ile ler. Ve daima hediye edenlerin masasna sokulur. Bu ihtiras, hastalk ve grnmez bir tereddidir. Bu hodbinliin hrsz ihtiras veremli bir vcuttan hitap eder. Syleyin kardelerim, bizim iin fena ve en fenas nedir? Tereddi (gerilemek, soysuzlamak, aa dmek) deil mi?
16
Hodbin: Bakasna hak tanmayp, kendi lezzet ve menfaatini tkib eden. Bencil. Enaniyetli. Kibirli
Hediye eden ruhun eksik olduu yerde daima, tereddiyi buluruz. Bizim yolumuz bu eittir. stn eit e gider. Fakat Her ey benim iin diyen mtereddi hissi, bizde nefret uyandrr. Fikrimiz yksee uar. Bylece: Vcudumuzun bir muvazenesi ykseli muvazenesi olur. Byle ykseltici muvazeneler faziletlerin adlardr. Beden, tarih iinde byle bir Olucu ve bir Cidalci (sava) halinde seyrini yapar. Ve ruh bu bedenin nesidir? Harplerin ve zaferlerin mnadisi, yolda ve in'iksdr. yi ve fenann btn isimleri bir muvazenedir:17 Bunlar sylemezler, yalnz iaret ederler. Bunlar bilmek isteyen delidir. Ruhunuzun muvazenelerle hitap ettii saatlere dikkat edin kardelerim. Faziletlerinizin kayna budur. Orada vcudunuz ykselmi ve dirilmitir. Seven, takdir eden ve yaratan iyiliki bedeniniz bu saadetlerleler ruhunuzu heyeca17
Muvazene: lmek. Denk olup olmadn bilmek iin tartmak, lmek. * Dnmek. * ki eyin vezince birbirine denk olmas. Uygunluk
na getirir. Nerede kalbiniz, evresindekiler iin tehlike ve nimet olan bir teh (bo-avare) gibi geni ve dolu akarsa faziletinizin kayna orada bulunur. Nerede vme ve yermenin stne kar. Ve iradeniz bir sevenin iradesi olarak her eye kumanda etmek ister, faziletinizin kayna orada bulunur. Nerede Ho ey yumuak yata hakir grr, Yumuak tan en ok uzaklarsanz, faziletinizin kayna orada bulunur. Nerede tek bir iradenin sahibi olan size btn ihtiyalardan bu dn. Bir zaruret gibi grnrse faziletinizin kayna orasdr. Gerek o, bir yeni iyi ve Fena dr. Gerek yeni, derin bir hlt ve yeni bir kaynan sesi. Bu yeni fazilet bir kudrettir, hkim bir dncedir. Bunun etrafnda, zeki bir kafa, altn bir gne ve etrafnda idrakin ylan demektir. 2 Zerdt burada bir mddet sustu. Ve sevgi ile havarilerine bakt. Sonra yine sylenmee balad. Bu defa sesi deimiti. Kardelerim: Faziletlerinizin kudreti ile arza (yeryzne) sadk kaln. Hediye ve idrakiniz hayatn gayesine hizmet etsin.
Sizden bunu dilerim. Onu Arz olandan karp kanatlaryla ebedi duvarlara arptrmayn. Ah! ok faziletler yollarn byle saptmalardr. Benim gibi; sizde yoluna saptm fazileti dnyaya geri evirin. Onu beden ve hayata dndrn. Tki: O, dnyaya bir gaye vere. nsan bir gaye. imdiye kadar ruh, fazilet gibi, yz eit yanl yola sapt, yanl ie kart ah bedenimizde hl bu delice hareketlerin izleri bulunuyor. Bunlar orada beden ve irade oldular. Fazilet gibi ruhta imdiye kadar yzlerce defa kendini denedi ve saptt. Hatta insan bir deneme idi. Ah ok cehil ve hata bizde bedenleti. Yalnz bin yllarn akl deil onun cinneti de bizde patlyor. Varis olmak tehlikelidir. Daha adm adm tesadf devi ile arpyoruz. Ve imdiye kadar btn insanlk stnde gayesizliin manaszl hkm srd. Kardelerim: Ruhunuz ve faziletiniz dnyann gayesine hizmet etsin. Ve her eye yeniden sizin tarafnzdan kymet biilsin. Onun iin mcadeleci, onun iin yaratc olacaksnz. Vcut bilerek temizlenir. Ve bilgi ile de-
neyerek kendisini ykseltir. drak eden btn garizeler (huylar) kudsleir; ykseleni ruhu ad olur. Hekim: Kendini iyi et. Bylece hastalarn da iyi etmi olursun. Onun en iyi yardm, kendi kendini iyi edenin bakmas olsun. Daha gidilmeyen binlerce yol, hayatn bin eit salk ve saadeti vardr. nsan ve insann dnyas henz bitmemi ve keif olunmamtr. Mnzeviler! Bekleyin ve dinleyin. Gelecekten gizli kanat darbelerim rzgrlar esiyor. Ve hassas kulaklara iyi haberler iletiyor. Bugnn mnzevileri, ayrlanlar; bir zaman siz millet olacaksnz. Bizzat kendini seen sizlerden bir seme millet ve o, milletten insanstn yetiecek. Gerek dnya daha bir ifa yeri olacak, daha imdiden etrafnda ifa getiren yeni bir koku ve yeni bir umut var!. 3 Zerdt bu szleri syledikten sonra son szn sylememi bir adam gibi sustu. Uzun zaman elinde ki asay pheli bir tavrla sallad.
Nihayet hitaba balad. Sesi deimiti. Havarilerim, imdi yalnz gidiyorum, sizde buradan ayrln. Ve yalnz kaln. Ben byle istiyorum. Gerek size, t veririm: Benden ayrln. Ve Zerdte kar koyun. Daha dorusu o size hicap olsun. Belki o sizi aldatyordu. drak adam yalnz dmanlarn sevmee deil, dostlarndan da nefret etmee kadir olmaldr. DAMA TALEBE KALMAKLA HOCAYA Y BR MUKABELE YAPILMI OLMAZ. Ve ne iin benim elengimden koparmak istemiyorsunuz. Bana hrmetiniz var. Fakat hrmetiniz bir gn devrilirse ne olacak. Saknn ki sizi bir resim stunu tepelemesin. Zerdte inandnz sylyorsunuz. Fakat Zerdt da ne var? Bana inananlarsnz. Fakat btn inananlarda ne var? Daha kendinizi aramadnz bir zamanda beni buldunuz. Btn inananlar byle yapar. Onun iin BTN NANMALARIN FAZLA KIYMET YOKTUR. MD SZE DERM K: BEN KAYBEDN KENDNZ BULUN. Ve beni hep inkr ettiiniz zaman size
dnmek dilerim. Gerek kardelerim! O zaman kaybettiklerimi baka bir gzle arayacak, sizi baka bir sevgi ile seveceim. Ve bir zaman bana dost olmu bulunacak ve hep bir midin ocuklar olacaksnz: O zaman byk gn sizinle birlikte kutlulamak iin nc defa olarak aranza geleceim. O byk gn insann hayvanla nsanstn arasnda ki yolun ortasnda durduu ve gurup yolunu en byk umut olarak kutlulad gndr: Gnk o yol yeni bir sabaha gtren yoldur, O zaman batan bir geen olduu iin kendisini bizzat kutlulayacak. Ve idrakinin gnei tam tepesinde bulunacaktr, Btn ilhlar lmtr. imdi; istiyoruz ki: nsanstn yaasn.18 O byk gn geldii vakit son dileimiz bu olacak. Zerdt byle sylyordu.
18
Nefsimin peinden kotuu btn ilahlar lnce O aa kacaktr.
indekiler ZERDT UN BR TAHLL ......................... 3 ZERDTN SLUBU ................................ 19 ZERDT NN TERCME ETTM? ........ 23 NETZSCHE'NN HAYATI ............................. 27 ZERDTN NSZ ............................... 31 ZERDTN HTABELER .......................... 55 DEMEYE DAR ................................. 55 FAZLET KRSLERNE DAR ...................... 59 TE DNYALILARA DAR............................ 63 BEDEN HAKR GRENLERE DAR............... 68 SEVN VE ACIYA DAR............................... 71 SOLUK BENZL MCRME DAR................. 74 OKUMA VE YAZMAYA DAR ....................... 78 DADA K AACA DAR.............................. 81 LM VAZLERNE DAR ............................ 86 HARP VE MUHARP MLLETE DAR ............ 89 YEN LHLARA DAR .................................. 92 PANAYIRIN SNEKLERNE DAR .................. 96 FFETE DAR ............................................. 101
DOSTA DAR ............................................. 103 BN VE BR EREE (Hedefe) DAR ............ 107 YAKIN (akrabalk) SEVGSNE DAR .......... 111 YARATICININ YOLUNA DAR .................... 114 HTYAR VE GEN KADINCIKLARA DAR ... 118 YILAN SOKMASINA DAR.......................... 122 OCUK VE EVLLE DAR ........................ 125 NTHARA DAR ........................................ 128 HEDYE FAZLETNE DAR ......................... 132

Zerdust

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zerdust

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FREDRCH NETZSCHE

ZERDT BYLE SYLYORDU

Trkeye eviren ve tahlil ksmn Yazan

Prof. Agr. Dr. MAHMUT SAD

5 Zerdt Byle Sylyordu

5,2 4,1 2,9 2,5 2

Serbest meslek erbab niversite profesrleri En yksek kabiliyetli insanlar

1,9 1,5 0,5

Grlyor ki medeniyet artlar kitledeki

7 Zerdt Byle Sylyordu

9 Zerdt Byle Sylyordu

11 Zerdt Byle Sylyordu

13 Zerdt Byle Sylyordu

15 Zerdt Byle Sylyordu

17 Zerdt Byle Sylyordu

Rapallo: talya, lkenin Kuzeybat kesiminde yalan bir tatil yeridir.

21 Zerdt Byle Sylyordu

25 Zerdt Byle Sylyordu

Kltrsz siyasetiler, kfr, yalan, pespaye konumalar vb. yapanlara duyurulur.

29 Zerdt Byle Sylyordu

33 Zerdt Byle Sylyordu

35 Zerdt Byle Sylyordu

37 Zerdt Byle Sylyordu

39 Zerdt Byle Sylyordu

41 Zerdt Byle Sylyordu

43 Zerdt Byle Sylyordu

45 Zerdt Byle Sylyordu

47 Zerdt Byle Sylyordu

49 Zerdt Byle Sylyordu

51 Zerdt Byle Sylyordu

53 Zerdt Byle Sylyordu

57 Zerdt Byle Sylyordu

59 Zerdt Byle Sylyordu

61 Zerdt Byle Sylyordu

63 Zerdt Byle Sylyordu

65 Zerdt Byle Sylyordu

Dinin zamana gre uygulannda hataya derler.

67 Zerdt Byle Sylyordu

69 Zerdt Byle Sylyordu

71 Zerdt Byle Sylyordu

73 Zerdt Byle Sylyordu

75 Zerdt Byle Sylyordu

Ah, bu insanlar ne kadar zalim deil mi?

77 Zerdt Byle Sylyordu

Hallac Mansur gibi.

79 Zerdt Byle Sylyordu

81 Zerdt Byle Sylyordu

83 Zerdt Byle Sylyordu

85 Zerdt Byle Sylyordu

87 Zerdt Byle Sylyordu

89 Zerdt Byle Sylyordu

91 Zerdt Byle Sylyordu

93 Zerdt Byle Sylyordu

95 Zerdt Byle Sylyordu

97 Zerdt Byle Sylyordu

99 Zerdt Byle Sylyordu

100 Friedrich Nietzsche

101 Zerdt Byle Sylyordu

102 Friedrich Nietzsche

103 Zerdt Byle Sylyordu

104 Friedrich Nietzsche

105 Zerdt Byle Sylyordu

106 Friedrich Nietzsche