A

Gnmz Trkesiyle
Evliya elebi Seyahatnamesi:
Bursa- Bolu- Trabzon- Erzurum-
Azerbaycan - Kafkasya - - Girit
2. Cilt
1. Kitap
HAZIRLAYANLAR:
YCEL DAGLI- KAHRAMAN
om o
iSTANBUL
[220b] Seyahatname'nin Cildi
Evvela hamd edelim, eflake ve ma-flhe ki u
ayan eyledi: Bu cmle aca'ib u .gara'ib ve yer gk ve melek-i
cennet ve ve dahi hur ile ve gl snbl reyhan ve
ml blbl destan ve dahi hayvan ve drr l'l
mercan ve meh-i mihr-i Mesnevi:
Hamd Halika vacib drr
Ni'metine ins cin talib drr
Hem salat ile selam ol Ahmed'e
Em ce d' e
olsun selam
Anlar-ile oldu bu din bi't-temdm
'olsun ya
Evliyd kulunu eyle (---)
Ham d ve vg; o zerreyi, (koklanacak ve renkli
Yaratan'a ki bu hakir kulu yokluk lkesinden meydana
getirip kendine ibadet etmeye memur etti.
"Ben cinleri de, da ancak bana kulluk etsinler diye
[Zariyat, 56] emriyle vakit namaz farz
etti. dininden orucu, ve farz
eyledi. Hakk emrine uymak iin btn yerine
getirip ibadet ederler. Bu hakir kul da hac ibadetini yerine getir-
mek arzusuyla seyahat isteyip; '
"Aya, anne ve kurtulup
gezip dnya olabilirim?" diye 1040 senesinin Mu-
harrem birinci gn [10.08.1630] yaya olarak
iinde birinci cildimizde
zelliklerinde
Benzersiz olan bu gzel ve doya
doya gezip elimizden kadar btn
ibret verici ve btn eserlerini
Yine 47 zere btn pirlerini ve
lerini, kanun ve Sultan Murad Han Gazi'nin
gazasma ordu da Belde-i Tayyibe
iinde seyahat, ziyaret 've gezip grme arzumuz sona erip gece
gndz ve mukaddese, cennet lkesi
Mekke, Medine, ve gitmeye bel
birinci cildimizin zere bir mbarek gecede
mihnethanemizin bir uykuya bizzat Haz-
ret-i ryamda grp mbarek ellerini perek;
ya diyecek yerde "Seyahat ya Resul-
allah" Kutlu zat, yzndeki rtlerini sonra
gzel yzn gsterip glmseyerek;
seyahatim ve ziyaretim. ona (bu yolda)
ve selamet ver" diye Fatiha dediler.
bulunan sahabelerin hepsi
okudular. Ben de btn byk sahabelerin ellerini pp uykudan
daha nce olarak
hikmeti "Allah bir iriide ederse sebeplerini de
ertesi gn sabahleyin semtinde bulunan eski
bir can dostumuz Okuzade Ahmed elebi evine grdm ki
byk bir yaparak Bursa gezmek ve ziyaretlerde
bulunmak zere
O vefakar, dert can dostum;
"Ey can dostum Evliyam! Gel senin ile 'nce
sonra yol' szne uygun olarak olup gn iinde eski
taht merkezi, byk bir olan Bursa seyredip gezip
kalbin gam hznl gnlm-
z gnlmz gamdan Binlerce
ibret verici eserleri, yzlerce bilgin
trbelerini ve nurlu ziyaret edelim.
zellikle Emir Sultan hazretlerinin mbarek kabrine yz srp
kalbimiz nurla dolsun, cihan cihan can sohbetleri edelim" deyince
hemen iime bir o dostun teklifiyle iime Bursa
gitme gelip sanki Hak [221a]
Rabbiinf bir ilham olup Bismillah deyip
hepsi, ahbaplar ve dostlar;
2
"Kutlu olsun, esenlikle ve gnl dnmek nasip
olsun" dediler, d{;_a ile bir Fatiha okundu.
Bu hakir de hemen o baba, anne, ve
haberleri yok iken 20 nefer dostlar ile Eminn'ne gelip
bir Mudanya bindik.
1050 [1640] tarihinde yerimiz olan
ilk seyahate Bursa'ya menzilleri,
kyleri, ibret verici eserleri byk yerleri
olan eski insaf ile seyretmeye gayret edip

" .. Yerde gezin, ... " [Nemi, 69; Ankebut, 20, Rum, 42]
emrine uyarak yeryzn gezip
"Geceler ce ve oralarda korkusuz gezin,
[Sebe, 18] ayeti zere gece gndz dnya yznde yedi ikiimin drt
yedi gezegen gibi llerde, karada
ve denizlerde elemleri ve mrmz,
"Yolculuk, bir fersah da olsa cehennemden bir
sznce mrmz nice geti, onu bildirir.
Evvela Bismillah ile Eminn'nden bir gemiye binip deniz
ile nce Galata burnunda Mahzen nnde Kostan-
Krfezi olan derin zorluklarla getik.
"0, sizi karada ve denizde gezdirendir ... " [Yunus, 22] ayetine
mazhar olup ilk denizin ekip
nnde biraz dinlendikten sonra "nce sonra yol" sz
bir ka olgun usta gemici yolcular gemimize gelip arka-
oldular.
1050 Muharrem'inin ilk cuma gn [23.04.1640] vak-
tinde saan felek kulesine iki boyu yksel-
hamd olsun uygun vakittir" diye btn gemi-
ciler bir yere isa seren edip salpa demir ettiler.
Srkleye srkleye geminin demirini ekip btn levendler
oldular. Dua ve vglerle yelken "Hda asan ede!"
diye Fatiha okunup pupa rzgar ile gz
kadar Sarayburnu geip istek yel-
kenini Bursa'da Muradiye ynelttiler ve cz'i iradelerini
o tarafa ynlendirip gemi iinde herkes cavk cavk ve
sohbet etmeye
hanendeler:
3
Alliihmme yii Hiidi
Asan eyle yolumuz
Sehhil ubure 'l-viidi
Tiz geir tut elimiz
ilahilerini okuyup sylerken Sul-
tan Sefer tanburcusu, san-
turcusu, neyzen ve kemenecisi var Kara
Mustafa Ulak Kara Receb bir ve iki
hanendesi var Hepsiyle bir yere gelip;
"Gelin sizinle bu gam zntnn
yok etmek iin bir segah eyleyelim" diye hakir tahrik
edince segah, maye ve gerdaniye evlerinde-gezin_erek
gerdaniyede karar edip iki sonra mer bestele-
rinden murabba b1r edip bir can sohbeti ki
rahmet denizleri beri deniz zerinde yle bir
Hseyin Baykara -
Gemicilerden rdm ve Veli
geldiler. Onlar da v_e
bir ettiler ki salyalan

Bu zevk ve zere Heybeli nne
18 mildir ve 9 mil Marnur ve bir
ve bir var. bir kere, binlerce kefereler
gelip bu seyrederler. Zira kefere zama-
Ayasofya'dan perhiz ve ibadetle Rahip
bu kilisede Bu ada safi zengin gemiciRum
kefereleridir. hayat suyu ve Hakimleri;
ve bir yenieri
Buradan yine uygun vakitle gibi sanki
gemi ile tamam sa-
atte deniz demir Beyt:
Be-deryd der-meniifi'
Eger hdhf seldmet der-kendrest
1
1 "Denizde (inci, mercan; yolculuk, ticaret vs.) menfaatler
Ancak yine de selamet ve emin olmak isitiyorsan, o
(sahildedir)".
4
Byk ve eski kale
beldesi yani Mudanya
Tekfur'un [221b]
bozma oJarak Mudanya derler. hamd olsun
esenlikle bu girdik. defa gurbet ellerde cuma
bu nasip oldu. Terniz yzmz srp yz
bin dua ve ile Allah'a hamd sena edip
seyretmeye
Deniz ve bir iskelesi-
dir. Gelen giden gemiler iin gvenli ve
Zira bu Mudanya, krfezinin bir
vaki yedi zorlu rzgardan gvende ve ko-
ama tam olarak
demir tutar yatak gmrkhanesi var-
Gelen giden gemilerden ve kara gelert tccarlardan
on yk ake iltizam eminliktir.
deniz bir alanda olup kalesi
bir alak yerde bir yeri-
dir. 721 [1321] tarihinde Orhan Gazi,
Osman Gazi'nin izniyle ve Sultan Velf'nin
ilk defa bu kaleyi feth edip bir daha kffara yer olma-
iin yer yer kalesini Ama ile ve
mmkndr.
Bu Anadolu eyaletinde Gazi Hudavendigar ki,
ilk taht merkezi onun ve 150 ake
payesiyle senede 2000 gelir
zaman Bursa olarak verilir,
bir
btn evleri kiremit rtldr. camii
var, yedi mescitleri, ham, bir iki mektebi ve
iki yz adet var. Ama medrese, darlkurra ve darl-
hadisleri yoktur. Zira
Suyu ve Urum dilberieri oktur.
ve baheleri de olduka
yiyeceklerinden; inciri, zm, zm ve
sirkesi olup dnyaya sirkesi belde isimleri
iinde bu derler.
Bu gezip seyrettikten sonra hepimiz atlara binip b le
ve hapeler iinden geerek drt saatte asla bir
5
yer grmeyip ve verimli Filedar ova iinde
drt seyrederek;
Nilfer Nehri: yle bir akarsudur ki bahar mevsiminde asla
geit vermez. Keteli
ve Kestel gelip toplanarak bu Filedar iinden
akar, nice bin verimli nice ve
gllk glistan yerleri sular.
Ana yol zerinde olan (---) gzl bir kpr
ki her kemerleri gk rnek verir byk bir
kprdr, (---) tarihinde (---) tertemiz Nilfer Sultan
nehrin ve kprnn ismine Nilfer Kprs
derler, o nehir bu kpr geip ( ---) ( ---)
mahalde Akdeniz'e bir sudur.
Buradan iki saat daha ve bahe, ve
ekili tarlalar iinde gidip Bursa'ya girdik.
yurdu, byk Diri ve Kadir olan
devletler taht merkezi ve eski
olan Bursa Kalesinin
Bu gklerin glgesinde olan yeryznde Adem Pey-
gamber'in yeryzne inmesinden beri ilk tarih Hazret-i
Nebf'den Daha sonra milletinin ta-
rihidir ki bu ana kadar gnlk teker teker yazmak-
Sonra Yunan tarihlerinden Madyan Yanko'nun
Yanvan Tarihi'dir. tarihlerinden Heccam
Tarihi tarihleri var, ama gvenilir bir tarih
, Sonra Hind Tarihi, sonra in Tarihi, sonra Acem Ta-
rihi, sonra Arap Tarihi, sonra Efrenc Tarihi, sonra Latin Tarihi,
sonra Rum Tarihidir. Bu tarihierin
dnya tarihilerinden bir tarihi kurucusundan asla
Ancak [222a] Sleymanname Tarihinde ve Evve-
Tuhfe Tarihi' nde yazar ki bir kere Hazret-i Sleyman
ve tantana ile Sleyman! zerinde uarken
Bursa bulunan Ruhban en yksek tepesine
inip drt tarafa Hazret-i Sleyman,
veziri Asaf Berhaya'ya;
"Ne gnle huzur veren yerde byk bir
diye hemen cinler, dev ve perHerden
hizmeti leri;
6
"Ey Bir kere Nuh evvel bu yere
bir Sleyman ile asker ekip bu yksek etekle-
rinde byk bir kale ve eski bir var idi. O kaleyi cinler
kavmi derler. Almakta aciz fethedemeden dnp git-
tik. Tufan'da yere yok deyince Hazret-i
Sleyman hemen btn insanlara ve cinlere, yabani hayvaniara
ve emredip derhal ve temizlerken kalenin
ve bedenleri belli olur, ancak temizlemekte ok zorluk
ekerler.
Hemen Hazret-i Sleyman rzgara emredince bir kere lodos
Ad kavmine gibi sert bir rzgar esip btn ve
havaya savurup gz kadar kalenin
ve bedenleri ortaya Kara bir dev;
"Ey Emini! Bu kalenin kayalarda bir
define Onu dnya ka-
dar yeterli gelirdi" der.
Bir dev de "Bulunmaz" der.
Biri de o define bulunursa, o define ile Emini
bu imar ede" der.
Kimi bulunursa, kimi bulunmazsa derler. Derhal deviere
emredip o defineyi bulup ismini Bulursa
karlar. Bursa, Bulursa'dan
Daha sonra Sleyman Peygamber bir
merhale Edincik byk bir kurup taht
merkezi eder. Hala byk yksek kemerleri Edincik
ve seik bellidir. Ayasofya bu
Edincik
Bahar gnlerinde Hazret-i Sleyman Bursa'ya gelip Ruhban
ile yayla ederlerdi. Sleyman Peygam-
ber'in bereketiyle Bursa Tufan'dan sonra gvenli
bir yer Ama kalenin belli Fa-
kat bu kale bir khne dnmesinden beri yerinde
durur bir karar yeri, bir kale ve bir surdur.,
Btn gklere Temeli
renkli bir kaya zerinde drt
bir kaledir.
Kuzey ve gklere kayalar zerine
kaledir. O uurum asla
hendek yokt,ur. Ama Mahallesi
""' - -"'
7
ve Kebir Mahallesi ok derin hendekleri Za-
gemesiyle hendekleri Celali
Said Arap ve
hendeklerini toz toprak ile
Ama bu kalenin drt temellerinde var ki her biri
hamam kubbesi kadar byk Bundan bellidir ki in-
Daha sonra Kaydefa eline girip
ve Bu Yunan dili zere
tarihleri
Bu kale, lodos ile
emindir. Btn evleri kuzey ve ta-
ki Filedar btn baheleri ve
ile bukalemun gibi grlmektedir.
Kalenin 11.000 ve 6.000 be-
dendir, 67 kule ve 5 ncelikle gney tarafa
yine gney tarafa Zindan ve
Bir de
taraftan bu kale, btn zamanlarda Rum keferesi elinde
Konya'dan Seluklular kere yz bin bir
ordu ile yedi kere gelip sekizer ay Ancak
mevsimi gelince fethedemeyip dnp giderlerdi.
Devleti'nin ortaya ilk nce
Osman [222b] senesi tarihinde, Osman Gazi ilk
kere ncsnde Osman Gazi nikris
tutulup bu sefer de yine Konya'ya yneldi.
Orhan elebi ile Veli'yi 80.000
askeri ile Bursa'ya gnderip Bursa Kalesinin
byk bir kule ve da byk bir
kule yapmaya Yedi ayda bu kuleleri
yeniden
Orhan Bey, kule-
den Orhan Bey'in Timur Bey ve
yerden de Bey drt taraftan
gelen kafirleri tamamen geirdiler. Kale iinde
olan ketereler ve sonunda bir sehe
madan sonra vire ile kaleyi Orhan Gazi'ye 722 [1322] tarihinde
teslim ettiler. Osman Gazi'ye mjde ile Orhan Gazi gitti,
ancak Bursa feth saat Osman Gazi ruhunu teslim
Orhan Gazi mstakil olup Veli ile
8
Bursa'ya geldi. Bursa ilk taht merkezi olup o kadar
marnur ve oldu ki sanki bir idi.
Osman Gazi'nin vefatma tarih Bursa",
tarih:
pr zeyn'idir
Ki tarihi "mm'ljtUhln"dir.
Ama Bursa eksiktir.
Daha sonra ile Osman Gazi'nin Bursa'ya getirip
kalede byk Merhum Osman Gazi,
tanta nce Gazi pare
fethi Kocaeli (Akakoca eliyle) ve Yalak-
abad Kalesidir ki, bu
Gazi seyyidlerden Hazret-i azizin
Orhan Gazi o Onun iin
anneleri Peygamberimizin soyun-

Hazret-i Tursun
dan olup Osman Gazi'nin tahta ilk hutbesini bu Tursun
okudu.
taraftan Bursa yeni Kayseri, Konya,
Saruhan, Karaman, Darende ve diyar-
o kadar mmet-i Muhammed gelip ki insan der-
oldu.
Orhan Gazi denizler gibi askerleri ile drt tarafta olan
szlr gibi szlp
intikam ganimet ile btn gazileri zengin oldu.
da marnur ve hale getirip Belh u Buhara ve Ho-
rasan nice yz erenler gelip Halen
Bursa marnur olmakta ve Ancak ilk
zamanda,
Bursa imaretlerinin
'
kalede toplam 2.000 gzel evler ve kat kat yksek saraylar
Ancak ve baheleri olmayan dar evlerdir. Yedi
mahallesi, yedi cami ve mescidi ve bir pa-
20 adet
Sultan Qrhan Camii ve llO
ayak camidir. Bu camiin tek bir minaresi
'
9
Gazi burada gml olup Orhan Davulu dedikleri
byk davul bu camiin bir kemerinde
devletinde ilk bu davul
Eski mahsus derli toplu kk saray bu kalede-
dir. Ta. Fatih Sultan Mehmed'e gelinceye kadar sa-
bu idi. Gazi Hudavendigar Sultan I. Murad Edirne'yi fethe-
dince Edirne kalmaya Fatih Sultan Mehmed
1453 tarihinde fethedince 3. taht merkezi olup Bursa'ya
ve Edirne Bursa hala
ama ve
Bu kalenin btn caddeleri byk ile terte-
miz
Btn evleri eski katirden evlerin
ve birer san'at ile tarihler
ki sanki birer gzel O evlerin ne kadar
zaman nce tarihlerinden bellidir. Btn [223a] evleri
kargir ssl ve al renkli kiremit ile
Bu evlerin birer servi gibi
var ki, biri birinden ll ve yuvarlak duman ba-

Yer yer kale iinde servi ve ceviz ile zm

ve suyu yksek bir yer kale

Bursa hakimlerinin
ncelikle Fatih Sultan Mehmed'den beri Anadolu eyaletinin
hkumeti Hudavendigar bir sancak ha-
kimdir. 618.079 akedir.
zeamet 420 ve tirnar 1005'dir. Alaybeyisi, eriba-
ve kanun zere cebelileri
ile alaybeylerinin pak, ve mkemmel
sekin asker olur. da SOO askerle sefere
500 akelik sekin Bursa'dan aziedilenler
Edirne ve olur yksek Senelik 40.000
geliri olur. ( ---) adet nahiyesi var ki nahiyeleri
iinde 7 mahkeme naibi Sonra Kine nahiyesi,
Filedar nahiyesi, Abelyond nahiyesi, Kestel nahiyesi ve ukurca
nahiyesi.
10
;: (1 ............... .
yenieri pazara gideni ve
bir keeli hmayun ile
hkmeder. Bir oda Bursa yenieri cebeci yirmi
yenieri sipah kethdayeri, mfts, nakibl-
ipek kantar emini, gmrk emini, plk
muhtesib amiri) ve ayak naibi.
her trl vermeye yetkili hakimlerdir. nk
Bursa, olan byk
Kale ve byk
(---) tarihinde Fatihi Sultan III. Mehmed devrinde
Celall Deli Hasan ve
Bursa zerine Bursa ileri gelenleri du-
yup burlu, dir-
sekli ve her kat byk bir kale
ama o kadar bir da,
ismiyle uzunla-
byk bir beldedir. tarnma bir
ve i kalenin
ve evresi 15.000
o kadar yksek Tatarlar tara-
yoktur ve ay-
da yoktur. Zira sulu yer
gelip metris kazmak istese alak yerinden su Onun iin
yoktur.
Yer yer kuleler zerinde ve oktur, ama
kalede cebehane ve tophane daha boldur. Her iki (dinl) bayram-
larda ve kutlamalarda byk olur. Dizdan ama
i il neferleri yoktur. Ancak
6.000'den fazla beki ve gzcleri
Bu kalenin toplam ( ---) adet kale
demir belvan tahta
'
Ama her zerindeki kulelerde baca ve
mazgal yerleri ki nne gelirse yuka-
zerine ve kumbara delikler
Evvela Tatarlar kuzey
File@r ve Hasan (---) ynne bakmak-

ll
................ (1 ............... .
Bu byklkte olan byk bir kalenin iinde
ve kat kat eski tarz toplam 23.000 -ileri gelen evleri ve in-
evleri iinden en yksek ve
byk olan saray kalede mahsus byk sa-
ki 3 v,e 600 adet Ama yerde
bahesi yoktur. ve Molla
S
................ (1 ................ [223b]
bu hepsini ve tipleriyle birlikte
yazsak bir mutluluk olur.
Bu 176 Mslman mahallesi, 7 Ermeni mahallesi, 9
Rum mahallesi, 6 cemaat Yahudi ve bir de mahallesi
Bir mahalle de miskinler var, ancak blgededir,
Muradiye yolu zerindedir.
Bu bir dz yerde Kale kuru-
lan evler, imaretler ve Ulu Cami semtleri yksek bir yere ku-
bir saat kuzay bulunan Filedar
bu eteklerinde gk
renkli ile saan bu
han, hamam, mescit, selatin camileri, hayrat ve ha-
ve yine rtl kat kat in-
san grnce hayran Zira bu Filedar
acaip bir bellidir ki byk
lerin hi birine yoktur, zerinde ruhani-
yetli byk eski bir Zira burada olan byk
tefsirciler, hadis bilginleri, ve yazarlar
diyariarda yoktur, ancak cennet benzeri ola.
Bu gney Ruhban hayat suyu kay-
o yksek 1.060 adet isim ve
leriyle bilinen hayat suyu, akarsular akarak
evlere ve kehriz ve kanallada evden eve btn
sulayan bir viia-
yeti ebedi srecek olan cennet
benzeri yerdir. _
Meyveli ve meyvesiz iekleri ve zellikle
erguvan iekleri aan o kadar bol olur ki senede bir kere
Emir Sultan hazretlerinin "Erguvan Cemiyeti" olup btn
12
diyarlardan denizler gibi insanlar byk bir topluluk
olur ki bu ok anlatmak ve izah etmek mmkn
Ancak o byk topluluk Emir Sultan ruhaniyeti ile olur.
Byle bir olan bolluk, ucuzluk, arazisi gzel,
ve sevimli, ekin yerleri bol, bereketli, nimetleri
ve evden eve akan ssl bir
Anadolu yedi beldeden biri de bu Bursa
dir.
Selatin camileri ve camiierin
Hepsi 1040 Bunlardan 357 tanesi sultan, vezirler,
ileri gelenler ve sekinlerinin camilerdir.
Bunlardan birincisi Ulu Cami-i Kebirdir. (---) tarihinde
Bayezid Han Sanki bir Kahkaha Ka-
lesidir. Bursa yksek yerinde byk bir
camidir. Cami iinde (---) adet drt paye stunlar ki
her payenin insan boyu kadar ssl,
ve
st her payenin drt

gzel isimleri) ve
Bu elifleri ve harfleri er
dedir ki
Bu stunlar zerinde toplam 19 kisra kemerli_ kubbeler
Btn gerek ile rtldr. Her kubbenin alemleri,
parlak gibi verir.
Yirminci kubbe yeri camiin
kasten gibi kubbe yerine pirin
telden ki giremeyip oradan
camiin iine girip Bu kubbe Hanefi
mezhebi zere ona on yuvarlak bir havuz var, iinde trl trl
yzerler. Btn cemaat o havuzdan abdest
tazeleyip ibadet ederler.
'
Acaip bir ki diller ve
aciz Bir ceviz siyah minberi
zerine marangoz elinden geleni gste-
rerek bir Man! ve Erjeng bukalemun minher
ki bunda plan Bursa Fahrf [224a] gibi turunca,
islimf, ar-gl, mutabbak gl, katmer glleri, mutahhil
... -
13
ve kitabeleri var ki cihan toplansa byle
etmeye kadir Sanki kuyumcu kalernkari gzel
bir minherdir ki grmeye muhta yksek bir krsdr. Benzeri
Karadeniz sahilinde Sinop Camii'ndeki minher ola.
Bir ibret verici m' ezzinler mahfili var ki sanki cen-
net mahfilidir. Drt pencereler ile billur necef ve mo-
ranlar ile bir camidir.
bunda olan bir camide yoktur.
Her gece yedi bin kandil ile bir cami-
dir. Gece ve gndz bol cemaati olur. Zira yerde, her dersi
verebilecek ders ki iki bin talebe ders grrler.
Bu camiin bir yan bir yan kadar
350 ve mihraba kadar da 180
var, sol Hnkar mahfili sultan
mahfili tek ve tarafta Mahkeme
ama ca-
miler gibi byk haremi yoktur, bir kk haremdir.
Aziz Efendi bir abdesthane havuzu ve

Bu camiin ve sol iki
yksek minareleri var ki gklere Mah-
keme minarenin kadehinde stad mimar bir
kadehi suyunu ta gerekten
byk bir Ama halde
gemesi ile su yollari bozulup Ama ne
zaman bu zerine bu minarenin
biriken bu kadehine
btn o rahmet suyundan iip gide-
rirler.
Szn bu iinde byle ruhaniyetli cami yoktur.
Bursa sanki
Ve sekin yerinde bol cemaate sahiptir ki
marnur arazi zerinde bu camiin benzeri yoktur. bu camii
tam olarak anlatmak ve tarif etmekte aciz
Bu cami, btn camilerden byk ilk olarak bu
ibadethane Ancak ilk nce Bursa
ve kalede bulunan Sultan Orhan Gazi Camii'nin
an la
14
............ ,.. .. (1.5 ............... .
Cami eski bir rnabettir.
Gazi Hudavendigar yani Sultan I. Murad Han Ca-
mii'nin Bursa saat
ki Eski derler
cennet gibi bir mahallede ibret verici ssl bir camidir.
Bir cami bir bir ca-
midir. Frenk Frenk bir cami-
dir ki ibadethane, st ise medrese oda-
Herkes imarna uyup ibadet ederler. Grmeye
muhta, seyretmeye nurlu bir cami ve dolu ruhani-
yetli eski bir rnabettir. rnihraba kadar (---)
ise
Cami iinde Murad bir uup bir kemer zerine
konar. Murad Han bu peftere (yapma ile o kadar
okuya davet edip bek gsterip gelrnek ihtimali Gazi
Murad Han fkelenip kal" deyince emriyle o
o kemer zerinde (pererni) ve kndesi (buka-
ve hala olup ki ve
seik grlr. Bu camiin bir ve bir minaresi
lakin avlusu yoktur. [224b]
Bayezid Han camiinin (---) tarihinde
Bursa cennet baheleri
iinde gllk smbl ve reyhan baheleri iinde, ce-
maatten uzak ve kk bir carnidir. Eski tarz olan
bu carniin 150 ayak ve 100
Bir ve bir dzgn bir minaresi var. Bu
garip cami Tirnur hadisesinden eksik ve
Bayezici'in Musa elebi Rumeli'nden gnde-
rerek az garip
Bayezid Han elebi Sultan Mehmed camiinin
Bu cami imaret nl nur dolu bir cami-
dir. Gkdere yksek bir tept! ze-
rinde ssl ve bir camidir ki btn beyaz mer-
rnerle kubbesi 108 ayak ve
80 asla stun yoktur.
Mihrap ve minherini aniatmada aciz Zira o mih-
rapta gklerdeki meleklerin
bile yapmay.a gii.leri yetmez.

Ancak bir var ki bu ve solunda,
ta yksek kemerine kadar kat kat, yiv yiv is-
liml, rumller ve zlf-i nigar bol ki
Behzad ve Velican stne bu kalemle
kadir
Ama bu mermer bu tam ham mermer zre
san'at icra edip gstererek bina sahibi Sultan Mehmed
Han'dan senede bin
bin mal diye dost-
lar sylenir. Gerekten karada ve denizde seyahat eden-
ler vlen, dnyaca yksek bir
Bu cennet benzeri camide ibret verici gzel san'atlar,
ki vcler onun vgsn yapmada
aciz ve yetersiz Szn bu cami acaip bir tarz ve
garip bir zere ki gzellik ve
ynnden yeryznde byle bir insan
Szn gzellik ve ve an-
latmak ok zor ve
Cami btn kubbeleri ve bir
tabaka minaresinin tamamen ini ile
olup zmrd gibi bundan
derler.
avlusundaki upuzun ile bir camidir.
Bursa iinde byle ssl ve
bir cami yoktur. Seyyahlar memleketlerde de
byle evi grmedik" diye sylerler.
elebi Mehmed Han Murad (Muradiye) camiinin an-
bir ka-
ki han, cami, imaret, mescitleri, tekke ve medreseleriyle
ve ssl ve baheli bir
Bir ve eski bir ki bunu
yapan Fatih Sultan Mehmed Koca Sultan II.
Bu zat iki kere Edirne'de vefat
cenazesi Bursa'ya getirilerek bu camiin avlusuna
Ancak nur dolu camii yle ruhaniyetli gnl aan bir camidir ki
gece gndz itikaf niyetiyle burada
gelmez. Ta bu derece nurlu camidir. kubbe ve
mihraba yz elli ve

16
minberi ve m'ezzinler mahfili sade gzeli eski
ve bir
Bu camiin tarihi: "Zzde ammere men ammerehu (Bu
mr uzun olsun.) Sene 850 [1446].
Bir tabaka yksek bir minaresi byk avlusunda
byk ve uzun var ki her biri gklere
Glgelerinde btn cemaat dinlenirler. bir dinle-
nilecek ve gezilecek yerinde bir selatin camiidir ki nice
burada gmldrler.
Emir Sultan camiinin zellikleri: ( ---) tarihinde ( ---)
Ykseke bir sed zerinde bir bir kk camidir.
[225a] Ve
................ (2 ............... .
Bu camilerden selatin camii yoktur ki btn
( ---) adet camileridir. Bunlardan

Molla Arab Cebbari camii: ve vlmesi
Hemen Ulu Cami ve biiminde kk bir
camidir. Ancak ykseke bir yere gayet ha-
dinlenilecek ve rahat edilecek bir camidir. Bu cami Molla
Arab Cabbari olup gerekten
zorla ve mecburen getirir. Btn maarif ehli orada can
sohbeti edip Hakk'a ibadet ederler.
ftade Efendi Camii: kalededir.
, ............... (15 .............. ..
Musaila byk camii: bir Drt
kargir
Bursa mescitlerinin
Bu camilerden toplam (---) adet mescitlerdir ki cami
olmaya uygun ibadethanelerdir. Evvela,
Zeyniler Mescidi: Abdllatif Makdisi (---)
Molla Husrev'in bu mescitte ibadet Hakir o
iin bir gnde bir Kur'an hatmi ta-
mam etmeyince ayak Ulu ibadet yeridir ki o
kitap
(5 .............. ..
17
Ruhhan sey-
redince 200 cami ve 700 minare grlmekte idi. [225b]
Bursa ilim medreselerinin
Evvela Orhaniye Medresesi ve Hudavendigar Med-
resesi, Han Medresesi, elebi Mehmed Han Medresesi,
Koca Muradiyye Med'resesi, Emir Sultan Medresesi, Bey Med-
resesi, Emir Sultan Medresesi, Cneyd Bey
Medresesi, Haneriyye Medresesi, Kadri Efendi Medresesi, Molla
Yegan Medresesi, Molla Fenari Medresesi, Zeynddin-i Hafi Med-
resesi, Sultani Medresesi, Bayezid Medresesi, Hamza Bey
Medresesi, Edebiye Medresesi, Gazzaziye Medresesi ve Ve-
liyyddinzade Ahmed Medresesi .
................ (5 ............... .
(---) adet olan medreseleri derecesi ve
mahallesiyle yazsak bir tomar olur.



Darlhadislerin
................ (3 ............... .
Kur' Azi m ve Mecid

................ (3 ............... .
Ebced-han kklerin ve
mekteplerinin
................ (3 ............... .
Tarikat ehli tekkelerin
300 adettir. en mkellefi Hazret-i Mev-
Celaleddin-i Rumi Tekkesidir. yolu zerinde 80
adet fukara sema ve safa
ve bahesiyle bir glistan ve bostan tekkesidir. Sonra,
Emir Sultan Tekkesi: Bir tepe zerinde ile
rtl Emir Sultan Tekkesi'dir.
18
Zeyniler Tekkesi: Nu'man bin Sabit yolunda byk asitanedir
ki ilim bir tekkedir.
ftadi Efendi Tekkesi: kalede Halveti mensup
tekkedir.
Abdal Murad Sultal} Tekkesi: B
1
ursa'ya bakaAn ve
glgelikler iinde bir gezinti ve dinlenmeyeri olan Al-i Aba Tek-
kesi, yani Tekkesi'dir. kabak, gl kuv- .
vetli, ile sinesi kebap canlar
ki ve gezmeye varan canlara can u gnlden hizmet
ederler. Bu tekkeyi Orhan Gazi Binden fazla sahan,
tencere ve kazan gibi kaplar Btn [226a] zi-
yaretiler orada sohbet edip ibadet ederler.
Geyikli Baba Tekkesi: Deveriler semtinde fu-
ile dolu bir tekkesidir. Ama
gelen kanaat geinirler. Bu tekke
Orhan Gazi
Abdal Musa Sultan Tekkesi: tekkesidir, Orhan Gazi

Sultan Tekkesi: tekkesidir.
Ebu Kazruni Tekkesi: Vcudu Erzurum'da Tebriz
i yznde bir kule iinde gmldr ki herkesin ziyaret
bir yerdir.
Tekkesi, tekkedir.
Halveti Tekkesi, on yedi tanedir.
Kadiri Tekkesi, dokuz tanedir.
Tekkesi, yerde tarikathanedir.
Kmeyli Tekkesi, bir tanedir.
Kalenderhane Tekkesi, bir tanedir.
Sa'di Tekkesi birdir.
Rufai Tekkesi bir tanedir.
Bedevi Tekkesi, birdir, ama tamamen Arap taifesi-
dir.
yani Tekkesi
................ (10 ............... .
Yemek imaretierin
Hepsi {---) adet imarettir. Evvela Sultan Orhan Gazi
reti, Gazi Bayezid Han
elebi Sultan Me.hmed yani imaret, yine Han
19
Ruhhan sey-
redince 200 cami ve 700 minare grlmekte idi. [225b]
Bursa ilim medreselerinin
Evvela Orhaniye Medresesi ve Hudavendigar Med-
resesi, Han Medresesi, elebi Mehmed Han Medresesi,
Koca Muradiyye Med'resesi, Emir Sultan Medresesi, Bey Med-
resesi, Emir Sultan Medresesi, Cneyd Bey
Medresesi, Haneriyye Medresesi, Kadri Efendi Medresesi, Molla
Yegan Medresesi, Molla Fenari Medresesi, Zeynddin-i Hafi Med-
resesi, Sultani Medresesi, Bayezid Medresesi, Hamza Bey
Medresesi, Edebiye Medresesi, Gazzaziye Medresesi ve Ve-
liyyddinzade Ahmed Medresesi .
................ (5 ............... .
(---) adet olan medreseleri derecesi ve
mahallesiyle yazsak bir tomar olur.



Darlhadislerin
................ (3 ............... .
Kur' Azi m ve Mecid

................ (3 ............... .
Ebced-han kklerin ve
mekteplerinin
................ (3 ............... .
Tarikat ehli tekkelerin
300 adettir. en mkellefi Hazret-i Mev-
Celaleddin-i Rumi Tekkesidir. yolu zerinde 80
adet fukara sema ve safa
ve bahesiyle bir glistan ve bostan tekkesidir. Sonra,
Emir Sultan Tekkesi: Bir tepe zerinde ile
rtl Emir Sultan Tekkesi'dir.
18
Zeyniler Tekkesi: Nu'man bin Sabit yolunda byk asitanedir
ki ilim bir tekkedir.
ftadi Efendi Tekkesi: kalede Halveti mensup
tekkedir.
Abdal Murad Sultal} Tekkesi: B
1
ursa'ya bakaAn ve
glgelikler iinde bir gezinti ve dinlenmeyeri olan Al-i Aba Tek-
kesi, yani Tekkesi'dir. kabak, gl kuv- .
vetli, ile sinesi kebap canlar
ki ve gezmeye varan canlara can u gnlden hizmet
ederler. Bu tekkeyi Orhan Gazi Binden fazla sahan,
tencere ve kazan gibi kaplar Btn [226a] zi-
yaretiler orada sohbet edip ibadet ederler.
Geyikli Baba Tekkesi: Deveriler semtinde fu-
ile dolu bir tekkesidir. Ama
gelen kanaat geinirler. Bu tekke
Orhan Gazi
Abdal Musa Sultan Tekkesi: tekkesidir, Orhan Gazi

Sultan Tekkesi: tekkesidir.
Ebu Kazruni Tekkesi: Vcudu Erzurum'da Tebriz
i yznde bir kule iinde gmldr ki herkesin ziyaret
bir yerdir.
Tekkesi, tekkedir.
Halveti Tekkesi, on yedi tanedir.
Kadiri Tekkesi, dokuz tanedir.
Tekkesi, yerde tarikathanedir.
Kmeyli Tekkesi, bir tanedir.
Kalenderhane Tekkesi, bir tanedir.
Sa'di Tekkesi birdir.
Rufai Tekkesi bir tanedir.
Bedevi Tekkesi, birdir, ama tamamen Arap taifesi-
dir.
yani Tekkesi
................ (10 ............... .
Yemek imaretierin
Hepsi {---) adet imarettir. Evvela Sultan Orhan Gazi
reti, Gazi Bayezid Han
elebi Sultan Me.hmed yani imaret, yine Han
19
Hazret-i Emir Sultan imareti ve Koca Murad Han

. ............... (2 ............... .
Bu imaretlerden 21 adet fakiriere hizmet veren
imaretler ki gelip geen yolculara, zengin ve fakiriere
btn boyu sabahtan teklifsizce
1
Byk tccar
108 kervansaray
Evvela kale gibi Pirin demir develikli ve at
200 byk
Acem bu da kale gibi bir byk Bunun da de-
ve kat kat ve 200 iki
bir mescidi ve byk bir havuzu var.
Lahican ve cihan Isfahan'dan gelen Acem tccarla-
hepsi burada konaklarlar. emini burada oturup
iki yz gelen ve giden btn ipek gmrk
300 kese byk eminliktir.
Han, Ktahya ve
byk Bir adam bahis ile bir boza
zerinde durur.
Bir adam da bir me (kepe) boza o byk
Bir tabaka zerine sls hatt ile
"Bu ien Bu meyi ien ademdir"
diye hala seyirliktir. [226b]
Nice daha gzel hanlar ama kale gibi olup
rtl hanlar ki

ondur. Bunlara yolcular, gelen ve gidenler konup
ger, bedava teklifsiz evlerdir.
bir habbe vermeyip konup ger Ali
Mimar Sinan
Bekar
70 adet bekarhanelerdir. Bunlarda zanaat ehli,
garip ve bekarlar Ancak hepsi
birbirlerine kefildirler. zincir ile
ve
20
menzili: ile yine bir gn
zevk u safa eyledik. Buradan yine yoluyla
tam 10 saatte Bursa girdik.
gelenler, imamlar, hatipler ve
byk
................ (2.5 ............... .
Bursa
................ (3 ............... .
Bursa dilleri,
.
Nice bin sarnur krkl zengin ve
alimleri Bir halk at ve raht, taht ve
hanedan sahipleridir ki hizmet ehilleridir. Bir kara ve
denizler zengin ve sahibi kimselerdir. Bir
ve pazarda san'at sahipleridir, glerinin
elbiseler giyerler.
Dilleri; Anadolu zel leheleri Etrak
lehesine kelimeleri Mesela "Ahmed elebi" yerine
"Ehmet eb", "Mehmed elebi" yerine "Memet eb",
yerine eb", "Ca'fer" yerine "Cafar eb" derler. Nice bi-
linmeyen kelimeleri ama ok gz zeki
ki mm'l-kelam (laf ebesi), cihan rindi, arif, nkteci
elebileri
Btn garipleri sever, zevk ehli, sever ve
ve ipek
retmektir, kadife, sereng ve Bursa .
................ (1 ............... .
ve suyunun
Drdnc iklimdendir. eniemi (---)ve
ve suyunun yzlerinin renk-
leri Ama lodos Ruhban
o rzgarda Ancak
gzel ve sevimli erkekleri gayet oktur ki, sekin ve gnl
alan genlerifte vgler dizip
37
gayet gzel, nazik, olup kelimeleri ll,
inci tanesi gibi, misk kokulu sa rglerini bklm bklm
ve dalga dalga ettiklerine Bursa mergule" der-
ler, bir diyar mahsus ancak Bursa'ya
sustur.
Erkekleri o kadar, ve ki [231b] kuvveti
ve sohbetten ve mnasebetten tamamen
adamlar olur. Hal sahibi nice bin bykler ki
zikri Szn bu ve
ve gibi nazik simfn-
beden, kalplerin sevgilisidirler. Sze gelseler sonunu
gzel szl ve dilli ki, inci tanesi gibi
szleri insana tesir edip adama gnl ve kalp ve-
rir. Zira her biri birer tarikat nderi zatlarca ve
onlandan feyz kimselerdir.
mahallelerinin isimlerinin
................ (3.5 ............... .
Bursa yiyeceklerinin vlmesi
Evvela has ve beyaz somunu Tophane somunu tez-
zetinde ve beyaz bir diyara mahsus beyaz
katmer gl gibidir. kahisi, gzlemesi ve beyaz
kirdesi de bu mahsustur. Kirde gayet tazedir. Zira
yol ekip
dan Gayet semiz etleri kirde
Ve tahiniisi ve beyaz misk kokulu (---) (---)
( ---) ( ---) ( ---)
ieceklerinden hayat suyu, 17 adet
hayat veren renk renk
ve mcevher Yemen kahveleri, ilik gibi szme
Handan Bey Karanfilli ve
..
Meyvelerinin ve
Evvela armudu "Sicili-i
sulu zm, sulu ve kestanesinin yer
yznde olmak ihtimali yoktur ki her bir tanesi dirhem ge-
lir. Kirde kestaneyi kebap ile kebap
38
nur olur. yemeden
olur demek mertebesi lezzetli kestanesi
Ve yedi dutu dnyaca ve dut ki
Filedar Zira en b-
ipektir. Bu diyarda olan ipek, Acem
ve .
................ (1 ............... .
Bursa sanayiinin
Evvela kadife ki Ce-
neviz'inde Renkli sereng, Bursa nefti ve mavi
bezleri, kalem Bursa keseleri ve fitil
atma kadife .
................ (9 ................ [232a]
olan
ziyaret yerlerinin
Allah hepsine rahmet eylesin
Bu sebebi ve bu gzel eserin dzenlenmesenin
nedeni, ve bilinmesidir. Gnl aan bu ese-
ri bu yolla Rum tarihileri ve mana sahibi sz syleyenler
ayet "Bizden kimse mstesnii olmamak zere herbiri iin malum
birer makam [Saffiit, 164] yeryznde ilk defa
makam edinen insan, Hazret-i
Adem Safi yeryzne
sslediler.
Lakin kavim ve milletler byk ve
Ama cinsleri "an merzibum, bi-takdiri
hayyi'l-Kayyum" Rum (Anadolu) kavmi Ays
bin Nebi ama sz ve haberle Yiifes'e
ve cesur bir kavim, temiz asalet ve
ululuk sahipleridir ki ilk defa Anadolu ayak basan 476
[1083] tarihinde '
Seluklular, beyleri ile fikir
ve gnl ederek Malatya, Kayseri, Alaiye, An-
takya ve Konya Konya'da mstakil
olup tahtgah edindiler. beyleri de Sivas ve Erzurum
blgelerini ta"htgah edinip Niksar Melik Gazi hazret-
leri ki orada gmldr. ilk yer Mave-
39
Btn hayrat ve Rstem
onun mtevelllsi hakimdir. yenieri
vlecek beyaz ve dibinde bir
ekmeki var. Bir bereketiyle bir
has ve beyaz somunu kim sahanca somunu diye btn
dnyada Hatta gn dursa kuruyup lezzeti
bozulup kflenmek ihtimali yoktur. ok nl ile
nice ok Ta bu
derece lezzetli, has ve beyaz olur, ama suyunun
dendir.
Sahanca Gl'nn evresi 20 mil Drt
kasaba gibi para kyleri Btn
bu gln suyundan itiklerinden yzlerinin renkleri
Mahsulleri gayet oktur ama yoktur, ancak bah-
eleri oktur.
Ve bu gln kavun ve karpuz olur ki ikisini bir
ancak gtrr. Lezzetli zerdesi olur,
Ve bu gl iinde seksen para ve
Kyden kye kereste ve gt-
rrler ve 70-80 [277b] kar ederler.
turna ve livne
misk ve anberle gibi lezzeti olur, gayet
ve glendiricidir.
Ve bu gln 20 Gayet temiz ve duru akar
sudur. olan kylerin esvap
asla sabun srmeyip er kere pak ve beyaz tlbent gibi
olur. geen somunu dahi bu su ile ekmek ettiklerinden
pamuk gibi olur. Ve bu gln
Byk Sakarya Nehri; iki saat geip Kocaeli
iinde irve Karadeniz'e gay-
ret ve ile Sakarya Nehri'nin bu gle bile
Bu gl Krfezi'ne saat bu gln
nnde denize Hatta Sultan (---)
bu gl Krfezi'ne katmak iin nice kere yz bin
kazma, apa, ve usta az bir
ken "ok byk servet ve Nuh mr gerektir" diye
vaz getiler. Ama Sakarya Nehri, Sahanca
Gl'11e ve gl de krfezine Karadeniz'den Sakarya
Nehri yoluyla bir daha girmez. Ve i il olup
200
Bolu kadar konak yer imar olur. Bolu
iskeleye olup btn gemileri ta Bolu'ya
bir tahta akeye ve bir kantar odun akeye
ve byk bir hayrat olurdu. Allah nasip etsin.
Buradan 6 saat gl kenannca
iinde byk ibret gzyle seyredip gider-
ken kprden Sakarya Nehri geildi. ifteler
sonra bu kprden geip Kocaeli iinden
geerek irve iskelesi Karadeniz'e
Hendek menzili topra-
bir baheli, camili, ve
gzel Ve yz elli ake Ve yenieri
kethdayeri ve
Bu mahalde bir amurlu batak orman iinde uzun bir
kprs ki Arap ve Acem'de byk
Buradan yine 12 saat byk ormanlar iinde
gidip;
Dzce menzili: Bu mahal Bolu nahiyesidir.
Bir ve dz yerde, bir camili ve iki
Ana yoldaki dahi
imaretleri yoktur, ama ky-
leri oktur. iki saatte
Melen Nehri suyundan te skbi mamurdur. Bolu topra-
Camii, han, hamam ve gayet mkemmeldir.
Buradan yine 9 saatte,
Bolu Kalesi'nin zellikleri
(---) tarihinde fethidir. Sunkur Bay eliyle
feth edip kendine evlattan eviada hayat ola-
rak Hala tkenmeyip
derler. Kalesini Bursa tekfuru Bir yksek tepe
zere drt bir harabe iinde binadan eser yok bir kaleciktir.
Fatih Sultan Mehmed Han zere Anadolu eyaletinde
sancakbeyi beyinin
hmayun 300.122 akedir. Bolu zeameti 14, Bolu 55, eriba-
ve alaybeyisi
Kanun zere cebelleriyle 2.800 asker olur. 800 adam da
beyinin ve olur. Ve 300 ake
nahiyesi ..
201
Evvela nahiyesi, Gkesu nahiyesi, Sazak nahi-
yesi Gerede yolu Drtdivan nahiyesi ve na-
hiyesi. ( ---).
senelik 5.000 olur, beyine 15.000 olur.
Ama gayet adalet etmek gerek. Kanuna birka ake
hemen gnde edip
zalim olan hakimin gelirler.
Yenieri sipah kethdayeri ve
Geri ama sekinleri, ileri gelenleri ve
oktur. Gerekten ve marnur byk bir
Bir 34 mahalle, 34 mihrap
(cami) ve 3.000 tahta rtl gzel evleri olan gzel bir
Yer yer zengin kimselerin haneleri ve kiremit
rtldr. ve Zl-
fikar ve gibi
(---) cuma cami
Evvela iinde Mustafa Camii, cemaat-
lidir.
Ve Ferhad Camii, gayet Bu camiler
Sleyman Koca Mimar [278a] Bu camilerden
mescitlerdir.
(---) 7 han, be-
desten ve 7 btn
400 adet ve Ama
medrese ve darlhadisi olup bilmiyorum. Ama 71 de
mektebi yzden fazla Kelamullah
Alimleri oktur ve Muhammediyye okurlar.

Suyu ve gzel ve erkekleri
oktur. tamamen muhayyer ferace giyip ile
gezerler. Ama gayet edepli ve ve
baheleri gayet oktur.
Yiyeceklerinin ve/ ieceklerinin
hayat kutu am ve olur ki ondan su
ien yeniden hayat bulur. Buralarda ona senek ve bodu derler.
genkllikle deniz ve kara
am am ve
am yiyip geinirler. Bolu ve

202
Bu iki konak yerde deniz
ve ve Hisarn
Bolu
Bolu Bu gney iinde,
saat bir yerde, ufak tefek, eskiden bir
Suyunun ok yksektir. Ancak uyuz has-
ok Suyundan ienin midesini
vcudunu pamuk gibi yapar. Nice nice bir
ve araba araba bu gidip
zinde sahip olurlar. Herkese tabii
Bolu ziyaret yerlerinin zellikleri: Evvela Yozgad Baba Tek-
kesi; .
................ (1.5 ............... .
Buradan 12 saatte tarafa kyleri
Gerede zellikleri: Bolu
su ve 150 ake Yenieri
bir z iinde bin adet tahta ve kiremit rtl eski ev"
lerdir. dokuz mahalle ve on bir Hepsi (---)
camidir. iinde ( ---) camii
................ (1 ............... .
Bunlardan mescitlerdir. 3 tekkesi, 1 ham,
200 ve yedi kahvehanesi
Btn fazla Gerede ve gayet
oktur ki Gerede gn ve Zira suyu ve
gayet yayla ve gayet zindedirler. Yer yer
gzelleri genellikle medrese talebeleridir.
Leventleri Gerede ve
Erzurum'a denk Halk

"Erzurum beni Gerede'de bulun, diye atasz
derler. Ama gayet zinde, iri ve cesur 'Trk
taifesidir.
Drt ve gney
kadar nahiyeleri var ki elli bin Etrak taifesi
nahiyesi, Alacaz nahiyesi, Eledivan nahiyesi, Bir-
divan nahiyesi, nahiyesi, divan nahiyesi, Drddivan
nahiyesi yedi divana kadar nahiye isim-
203
leridir ki iinde sakin olur ki
deyimleri, ve zel leheleri
Tosya, Bolu ve Drtdivan Trklerinin leheleri: Evvela bu
Etrakin (Trklerin) divan dedikleri; Gazi, Selukludan
Sultan Alaeddin boy beyi iken kefere elinden bu
feth ettike ve gven vermek iin divan
kurup ks yerleri hala divan kelimesiyle
yedi divan yedi nahiye ve
ki dilleri budur;

ekmek

araba


Safa yalava
Adem peygamber
Ese yalava
peygamber
ay d

eyne
cuma camii
tah

n
av az

kk
dehle
gzet

avrat
bar

alab
Allah
eb
elebi hoca
banlayan
m'ezzin
savu yeri

s ala
namaz
sin yeri

sav u

gblez
yavru kpek
tu la


fino kpek
dik dk
kiraz kurusu
204
ye te gen

ne


arslan

incir

yat
yumi gitmec

iner d
adam
Yalava
Peygamber
hele ci
sz[278b]
mezgit
mescit
tahirlik
hamam
arnar
koyun

kiraz
kelem
lahana
yer- prkl
havu havu havu kereviz
sepger babucu donbak
turp armut kurusu dikenli kestane
tlice yumru dambak ca burka
kestane yumurta yumurta
ullu cck k ak
tavuk kuru
ka ka c fak zili zirfe
hoca sini ka
mavmav eiezdi
kedi
hay ad dep e
avlu pilav zer de
akal makal oluk
kalye bulgur dutma
hurma havayi dngel
heri'se bakiava gibidir brek gibidir
bodu yil ip kekremsi hrpldedir
bardak palfide ier
ziven mi zil i b sykenenek
gider misin
'
syken ap
mum sacayak sacayak
musmul ep tok tok
"'
mundar temiz g hava n
-c,":'
205
smeke ka ka k kirman
egseri ses
cavvak ne onat gat
hoca I eb bey nedir halin eyidir eyi
izgindi dedim efe li m setlek
aferim
Bu szlerden nice bin uydurma kelimeleri
ki ne kadar bilgili adam olsa da bir kimsenin bir
szn ihtimali yoktur. O blgenin mahsus
tuhaf zel bir lehedir ki ancak bu Bu Gerede
yine 7 saatte;
Karagl menzili: ve marnur kyleri 8
saatte geip,
Ky menzili: Bolu nahiyesinde
ake Kyleri sarp Osman Gazi bu
diyar feth edinceye kadar kanlar ve bah-
eli kasaba gibi 300 tahta rtl evieri, bir ham ve her hanede
misafirhane Her misafir bu hanelerde konak-
akesiyle yiyip ier. Ama odunu, suyu ve sa-
Bu ky bu kar eden zenginlerdir.
Buradan bir dar, korkun ve
tehlikeli bin bir zorluk ve 9 saatte geip,
menzili:
ve ake Yenieri ve sipah kethda-
yeri bir dibinde 300 haneli, bir camili, bir
ve 40-SO bir Ama Sultan Murad
Han efendimizin musahibi Silahdar Mustafa ve
adet byk bir han edip bir kasaba
Lakin mr kiremit rtl
Haftada biT kere btn kylerin byk pazar kuru-
lur.
Buradan yine yerler iinden geerek 7
saatte,
Karacalar [Atkaracalar] Ky menzili; hkmnde
zeamettir. Bir camili, ve mahsull yerli 300 hane
fukara evleridir. Gelen geen yolcular konuk olup kar
206
ederler. Ama Etraklerdir. Bir kere
satarlar. Zira her gece ktk su iinde yatar. Alan adam o
yakmak iin 10 akelik odun Hatta bir arif yolcu bir
bir gevele ivisini Revan seferine gidip gelinceye
kadar sene geer. [279a] Yine bu Karacalar Ky'nde hane sahi-
bine misafir olup iin getirirler. Yine 3 sene
nce ivisiyle olim getirirler. Ta bu derece cimri, eli
ve tamahkar misafire
ktktr, diye verler. Ama yol zerinde
gelen geen yolculara hanelerinde rahmettir. Temiz
ve dindar da
kazanan Allah sevgilisidir." diye ve
tiftik, ve trl trl muhayyer dokuyup satarlar.
Karacalar herkese
Hazret-i Habib-i Karamani ziyaret yeri Allah aziz
etsin; yerleri; Ortaky yerin or-
. dnyaya Fatih Sultan Mehmed Han dev-
rinde vefat edip bu Karacalar'da kk bir trbe iinde
lerdir ki btn ziyaret yerdir. Eflatunzade
szleriyle lmne tarih:
Kale ruhu 'l-Kuds fi tarihihi
ne fi'l-cenniiti me'vd ruhihl, 1 Sene ( ---)
Bu zat (Melamf)
Hazret-i Hamza Efendi: Bu zat
mritlerindendir. Hamzavf-mezhep (melamf) diye itharn edilen
aziz bu
Bu Habib-i ziyaret edip bu Karacalar'dan
yine 9 saatte,
Kohisar Ky menzili: hkmnde Nahiye-
leri Kalesini Rum keferesi elinden 708 [1308]
hinde Osman Gazi feth edip bir daha kffara yer ol-
iin temelinden Bir camili kydr,
derler.
Buradan 9 saatte,

Ruhu'I-I'uds, onun vefahna tarihi syledi:
cennetler olsun"
.,. f"
207