GRE ORTA VE GARBI

ASYA MEDENiYETI
1
Wolfram Eberhard, Ankara
Bu. tetkiki, ihtisas meselelerle
ithaf ediyorum. .Burada, trk tarihinde byk bir rol
oynayan ve trk milletinin ana yurdu olan- lkelerin medeniyeti zerinde,
inkaynaklarinda bulunan araya Bu malzeme,
mahdut gibi, bitaraf da inIilerin, m-
rtasebetlerde memleketler iyi yazmaktan
ziyade, kolayca Biz vazife-
leri bundan, kendimizi ortaya.'
-
Eldeki malzemeden neticeleri elde '
Bu malzeme - tabir caizise - tarihin bir merhalesini ih-
tiva eder: trk ve Trkistan mhim bir
. ellerine geirdikleri zamanda ve trklerin ye-
geri zamanda sona erer. Bu yzden okuyucu bir
intiba alabilir; fakat bu, onu Her zaman hatn"da tutul-
ki, burada tarih seyrinin muayyen bir blm, trk hci.lk-
ikinciplana ekildikleri blm, Malzememizin mensup .
.. devii"de trk en mhim' hadiseleri daha .
. ve in 'de cereyan Bu merkezin
.gmesi, daha
Bu tetkiki olarak ithaf bu memleketteki
've talebelerim, kendi yeni malzeme getirecek ve tenkitleri
orta ve n Asya medeniyeti, yani trklerin medeniyeti
bilgimizi olurlarsa, bu benim iin ok byk bir sevin

1 Bu mellifi ve Mecdut tara-
trkeye'
"126 Trkiyat
i.
MAKSATLAR VE MALZEME
"in medeniyet ve
eserimde in halklara dair bir araya
Bu tetkik, onun bir burada da ve
'Tiirkistan ahalisine dair vesikalar bir araya
geen ilk tetkikte gibi, burada da ve
tekamIleri malumat dikkate Bilhassa bu vadi de
-bir ok iin, yeni bir tetkike ihtiya kalma-
Dil meseleleri de itibara gibi, ince
devletleri grlen adlarla bir da
Btn bunlar iin mracaat edilebilecek kafi dere
cede tetkikler Medeniyete ait malzemenin bir Avrupa diL.
lerine, bilhassa E. Chavannes tercme edilmekle beraber,
Dunlar mnasebet
Burada medeniyete ait malzeme, yerler
ok malumatla birlikte, toplu bir halde
Tertip kabilolduka bunlar hak-
bizzat inlilerce gsterilen blmler muhafaza Dilci ve,"
'tarihilerm ve guruplara,
. sonra, burada medeniyet, tarihi
Bunun neticeleri nc gsterilecektir.
'Medeniyet tetkikIerinin neticeleri dil ve tarih tetkikIerinden olabilir:
bir medeniyete bir grupa, dil ve tarih ise,
,bir grupa veya gruplara mensup pek, kabiIdir. Mamafih bunun,
kaide ve bir ok hallerde muhtelif tetkik
neticelerin birbirine
Bu tetkikten netice olarak ve Trkistan 'damuhtelif dil
ve antropologiya' tiplerine mensup mede-
niyetleri ortaya Bunlar zamanla 1 k
d e i m e malumat, zamandan nce, '
ve' o aittir (m.. 200). Bu muayyen medeniyetlerin
medeniyet zerine k i n c i d e i
eldeki malzemeden Bu, 200 (m.,.) den takriben 150
(m.s.) 'ye kadar sren Hsiung-nu devresidii'. n c
d e i m e, sona zamanda
1 Bu eser Trk Tarih Kurum 'u trke ve Pao mecm. (c: 36,
Supplement, Leiden, I941) da almanca Melcalede ismi,
"Hudut halklarz" diye geecektir.
, Orta ve garbi Asya medeniyeti 127
, 5. - 6. yz itibaren, trkler btn bu bahsedilen saha
,. Fakat bu buradaki ahalinin medeniyeti
'zeri,ne tesiri. daha ziyade Sung devrinden sonra, kendini gsterir. Bizim,
malzememiz ise, Sung devrinde (1279) sona erer.
Butetkik iin hemen sadece ve Trkistan ahalisL zerin-
'. de annallerdeki (vakayiname) bahisler
.' lerden' pek az, daha fazla ile, istifade
seyahat tasvirleri (Hsan-tsang, Fa-hsien v. s: ) de dikkate

Bunun muayyen bir sebebi inliler tamamen mu-
ayyen esaslara gre Bu bir okuyan herkes
iin, belli olur. bu sebeple tasviri iin, daima
, muayyen bir tasvir tipi Bu nevi en
, mhim' "Hudut eserin
:, iin, bunu burada tekrar lzum yoktur. Tek tek bil-
, ise, bu tip ta:svirler esaslara g-
, re Bahsedilen devletlerin bir iin, annal malze-
mesi bir iin ise, seyahat tasvirlerinde de malfi-,
'mat cihetle, elde edilecek manzara Bundan
ise, muayyen medeniyetler' bir fikir elde edilir. Bu yz-
. den tetkikimizin neticesi, teyit edilecek ve yerde,
1<:alabiljrdi. Bundan seyahat tasvirlerindeki malzemeannallerdekin-
,den daha iyi Seyahat tasvirleri,' olsa olsa Hindistan iin
ilave ederler. Burada ise, Hindistan mevzuun
da Burada Hindistan hakkinda verilen malfimat, Hindistan mede-
niyetlerinin ile n Asya medeniyetlerinin anla- .
, yaramak iindir.
in metinlerinin Avrupa tercmeleri ve bu halklara dair Avrupa ve
, yerlerde' bulunan' malfimat Bunun sebepleri de
',' "Hudut izah edilen sebeplerin' in halk
, ',tasvirlerinde muayyen tabirler ok mhimdir; bu ise, terc:-
okdefa, o derece kaybolur ki,inli meIlifin anlatmak
, grlemez, in olmayan kaynaklardan istifade
',.nk devletler' zengin malzeme halde,
leri ok defa az olan in ntalzemesi burada da bir fik-
, rin ortaya sebep Btmqan bu tetkikin gayesi,
in 1<:aynaklanndan neler elde ve bu halklar
in nazariye1erinin ne Bizim Vazifemiz sadece
in1ilerin gibi, ve, bundan. ne
'grmek idi.
12&
Trkiyat
Bana: - "Bu verilen in o kadar
ve bir ifade etmez ki, bundan bir netice veya, hi b-
yk bir netice denebilir. Filhakika malzeme ok defa pek
. Bir ok halklar, kendileri hi bir .
muayyen bir grupa Fakat metodla binden fazla in
halk tasviri zerinde sonra, kat'i olarak, syleyebilirim: .
in halk tasvirleri, tamamen muayyen bir tipe gre, yle tanzim edil-
ki, ok bir tasvirden, bir veya iki szden ibaret olsa bile, ..
ok daha fazla mallimat "Tasvirler bililtizam
mmkn kadar tertip lzumsuz gibi grlen her:
Bir veya iki szle bir medeniyetin karakteri gsteri-
lir; bir szle, medeniyetin toplu olarak ve hangileri-
nin veya sylenir.
Tabii ve Trkistan medeniyetleri meseleleri in
malzemesinin ile halledilemez. Bu tetkik, Trk, Arap, Hind
ve ihtisas in malzemesinden neler
elde toplu olarak gstermek ve burada elde edilen
kendi neticelerle sevketmek
gtmektedir. ve
tenkidi ile, git gide bu medeniyetleri her taraftan
'gelme, tam bir elde Bu tetkik, bunun
bir
IL
MALOMAT
1. 1 S aha: Hsi-li 'nin
Sonra ekildiler ve T'ien-cnu 'lara
oldular (Hsin-T'ang-shu, 211 b). Medeniyet: Ch'iang'lar
Giyimleri T' ien-chu benzer.
ederler (Hsin-T'ang.shu, 221 b=s. 4153 c). Za-,
m an:. T'ang devri.
2. S aha: Kansu ve Kukunor M e d e ni y et:
T' o-pa iddia eder. Ho-Hen ailesinin hakim
lkede T'ang devrinde hkmdar slalesi iin Li .
lar. Buddisttirler. Tao 'culann sihirli kendilerine has, ..
Bu eserde geen halldar ve iin bk. A. Hermann, Atlas, of Ch ina (hari-
talar ).
Orta ve Asya mecleniyeti
129
dar bir elbise ve kordeHilar sar-
kan kee giyerlerdi. Muhtelif memur dereceleri iin, muhtelif rtbe .
. bir
yay ve .izme giyerler. keserler, kulakla-
kupeler Bykler daima stlerine laci-
vertbir glgelik ve nlerine iki sancak tutulur. yzden fazla
Adi halk, lacivert veya deri giyer. Musikileri ..
nnde, adet olan dokuz secdeyerine, . kere
ler. Her harp seferinde nce kehande mracaat ederler; ya artemisia( bir
nevi ot) ile kOYl.ln yakarlar, yahut yere bambus atarlar;
yahut . bir koyun bylerler ve onu gece kurban ederler, ona dua
ederler veertesi gn kurban edilen koyunun ince
yahutda yaydaki tellerin sesi dinlerler. hekim
byc hallerde, korunmak iin, evden:
Kan iinde tavuk, domuz ve
kpek iilir ve bundan sonra intikam
yemin edilirse, kan kurtulabilinir. Yahut kan yapama-
yan; evinde bir ziyafete davet eder; bir evine
onu verir. Bunlarda fasulye, muhtelif ve
sebze ve ve develeri
duman ve harbe
... giyerler, (Liao-shih, 115 = s. 5948 b-c). i a ve:
Medeniyet tarihi mhim olmayan: mahlmat iin bk. Chin-
sliih, 134 = s. 6123 a - 6124 c. zamanda siyasi maliimat iin bk.
shih, 485 ve 486. Zam an: T'ang devri sonundan mogul devrine kadar.
3. S aha: Tu-fan (Hsin-T'ang-shu, 221
b s .. 4153 c). M e d e n i y et: 50000 aile. Vadilerde severler.
sararlar ve kee veya elbise giyerler. K:adinlar
. topuzludur ve etek giyerler. Drahoma ile evlenmezler. Pirin,
day, fasulye ekerler. ller araziye, kabil'siz ve olarak,
... ' gmlr. Bir matem elbisesi giyerler. Matem rengi Ceza
.. olarak, ayak veya burun keserler. Her zaman T'u-fan 'lara tabidirler
, . eRsin -T' ang-shu, 221 b). Zam an: T' ang devri.
: 4. Hsi-yeh.Sa ha: P 'i-shan,
. malde So-ch, P'l!-li ile huduttur 96 a = s. 606 d). M e cl e-
'n i ye t: P'u-li, I-nai ve WU71ei 'lere benzerler;. oradaki Hun 'lar
gibi Tibetli veya Ti 'dirler: Gebe Yada
(Han-shu, 96 a). P'iao-sha da denir. ZehirIi
Trkiyat 9
130 Trkiyat
oklar yaparlar (Hou-Han-shu, 118, 4 a). Zam an: Han devrilidenberi.
ve: Daha fazla malilmat iin bk. T'ung-chih, 196=s. 3147 b, T'P'YL,
798, 8 b; Hou-Han-shu, 118 = s. 904 d. N ot: Bk. Hudut H 3
ve Tse-ho (nr. 15) .
5. S aha: Su-lo, cenupta Tse-ho ile
(Han-shu, 96 a = s. 606 d). M e d e n i y et: 670 125 aile. Mede-
niyet ve adetleri Tse-ho 'da gibidir (Han-shu, 96 a). Zam an:
Han devrinden beri. i av e: bir metin iin bk. T'ung-chih, 196 =
s. 3137 b.
6. Ku-shih-mi. S aha: T a-P 'o-l ile huduttur.
(Hsin- T' ang-shu, 221 b). M e d e n i y et: Mevkii yznden,
tecavz edilemez. Ekim ok ejder at
Yn giyerler. Memleketlerinin, bir ejder gl
ve ejder sonra birbirlerine
(Hsin-T'ang-shu, 221b = s. 4155 a). Za m an: T'ang N ot:
Belki okluk Chia-geh-mi-lo denir (W.
Fuchs, 443).
7. No-ch'iang. S aha: in hududu ile Lou-lan ( Han-shu,
96 a). M e d e n i y et: 1750 450 aile. gebedir, ziraat
yoktur; ekini Lou-Ian ve Ch'ieh-mo 'dan alet
demir bu aletler kk (Han-shu,
96 a = s. 606 a). Zam an: Han devrindenberi. i a ve: Daha fazla ma-
lilmat iin 1?k. T'ung-chih, 196 = s. 3133 a .
8. Po-chih. S aha: Po-ho 'nun (Pei-shih, 97).
M e d e n i y et: Memleket ahali fakirdir. Vadilerde Mem-
leketteki gln ejder ncsnde
nnden geenler kurban kesmezlerse, rzgar ve kardan
memleketten geemezler (Pei-shih, 97 s. 3043 d). Zam an: Sui devri.
9. Po-ho. S aha: K'o-p 'an-fo (Pei-shih, 97). M e d e-
n i y et: . Bu memleket K' oop 'an-t 'o 'dan daha bu yzden
lar ve davar toprak Un rekleri ve
day ile beslenirler, kee ve krk giyerler. Memleketlerinden
geilerek, Yeh-ta 'lara veya Wu-ch'ang 'lara gidile-
bilir (Pei-shih, 97 = s .. 3043 d). Zam an: Sui devri.
10. Po-lu S aha: Shansi 'de
T ai' dan 13900 li 1 tede (Pei-shih, 97). M e d e n i y et: Memleket ve
1 i li, Han devrinde, takriben olarak, 500 metredir; fakat bu bir hayli
(bk. T'oung Pao, c. 36 s. 2). .
Orta ve gar.bi Asya medeniyeti 131
. ok fakat dzdr. Burada Sih-ch'uan 1 Mahsl ve
adetler takriben 'iang 'lardaki gibidir (Pei-shih, 97 = s. 3043 b).
Zam an: T' o-pa devrinden beri.
11. P'u-li. S aha: takriben Su-lo, So-ch, cenup-
. ta Hsi-yeh 'lerle hudutturlar (Han-shu, 96 a = s. 606 d). M e d e n i y et:
-5000 600 ailedir. Medeniyete Tse-ho ve Hsi-yeh 'lerle birdirler
(Han-shu, 96 a). Zama n: Han devrinden beri. la ve: Buna dair di-
bir metin iin bk. T'ung-chih, 196 = s. 3137 b.
12. She-mi. S aha: Po-.chih cenubunda (Pei-shih,,97). M e d e n IM.
ye t: buddist Yeh-ta
- 'lara tabidirler (Fei-shih, 97 = s. 3043 d). Zam an: Sui devri.
13. u-p'i. S aha: Tu-/an 'lara tabidirler (Hsin-T' ang-shu, 221
b). -M e d e n i y et: garbi Ch 'iang inIilere tabi olmak
isterler, fakat T'u-/an'lar buna mani olur (Hsin-T'ang-shu, 221 b =s.
4155 b). N ot: Burada geen To-mi da garbi Ch'iang
bir koludur. Zam a n -: T' ang devri. ve: Buna 'dair
bir metin iin bk. Shih-chia /ang-chih l=Taish-Tripitaka, C. 51, s.
.. 950c.
14. Te-jo. S aha: Lo-gang 'dan 11250 li tede. Tse-ho ile hudut.
tur (Hou-Han-shu, 118, 4 a). M e d e n i ye t:- 670 100 ksur aile.
Adetler, Tse-ho gibidir (Hou-Han-shu, 118, 4 a). Z a ni an: Son
Han devrinden beri.
Tse-ho . S aha: Su-lo 'dan 1000 li tede (Hou-Han-shu, 118 = s.
904 a). M e d e n i y et: 4000 350 aile (Hou-Han-shu, 118). Zam an:
Son Han devrinden beri. N o t :Pei-shih, 97 s. 3041 b 'de Hsi-ch-pan
ile grlr. Bu eski Hsi-geh ile msavi .
16. Wu-ch'a. Saha: P'u-li, Nan-lDU ile huduttur
96 a). M e d e ni ye t: 2733 490 aile.
ev Elleri ile su ierler. Kk
yoktur. Urgan kprleri (Han-shu,
96 a s. 606 e). Zam an: Han devrinden beri. i a ve: bir metin
iin bk. T'ung-chih, 196 = s. 3137 a. N ot: Yen Shih-ku, kk
kabul etmez (Han-shu, 96 a gre). Pei-shih, 97 = s.
3041 c 'de Ch'an-y-mo ile. grlr. .
17. Wu-lei. Saha: cenupta P'u-,Ii, daha Wu-ch'a,
b y k 'Jerle hudutturlar (Han-shu, 96 a s. 606 d). M e de-
l Sih-ch'uan, garbl in'de bir eyalettir.
132 Trkiyat
n i y et: 7000 1000 aile. Giyim Wu-sun adet Tse-ho
gibi (Han-shu 96 a). Zam an: Han devri. i a ve: Daha fazla mahlmat
bk. T'ung-chih, 196= s. 3137 b.
17a. Saha: ald e Ting-ling lkesi,
Pai-t'i, Po-sih, cenupta Hsiao-yan ile huduttur ( T'ung-chih, 196...:...
s. 3136 a). Wei-li, cenupta Hsiao-yan, ile
huduttur (Han-shu, 96 a = s. 606 c). M e d e n i y et: Bunlarda zm
Salar kesilir, kee klah, kollu, ve nden
dikili elbise giyerler. Bir ok Garbi
Wei slalesinin T a- t' ung devrine' kadar (5'35-550) kendilerinden bahse-
dilir. l ( T'ung-chih, 196 = s. 3136a). zmleri
ve her 1610 230 ailedirler (Han-shu, 96 a =
s. 606 b-c). Adetleri inIilerinkine benzer ( Shui-ching-chu, 2 ). Zam an:
Han beri. i a ve: Bk. m. 23 ve Pei-shih, 97 =s. 3041 b. N ot:
T'ang Hsi-mo-t'o-na ile grlr (Shih-chia fang-chih 1=
Taish-Tripifaka, c. 51, s, 951 c).
18. Chu-ch. S aha: Y-tien 'in (Pei-'shih, 97) .. M e d e-
n i y et: pek ok orman ve meyva
Buddisttirler. Dilleri Y-tien 'lerinkine benzer. Yeh-ia 'lara tabi- .
o dirler (Pei-shih, 97 = s. 3043 c-d). Zam an: Sui
19., K'o-p'an-t'o. S aha: Y-iien kk bir memleket
olup, Hua-kuo 'ya Cenupta Chi-pin ile huduttur (Liang-shu,
54 = s. 1842 d). M e d e n i ye t: 10 li' den
Memlekette on iki Adetler Y-tien 'dekilere benzer. Chi-pei
(pamuk giyerler; giydikleri yekpare elbisenin kollan yoktur;
. Bir de ince Toprak kk ok
develeri, kee; yada
nrlar (Liang-shu, 54 = s. 1842 d). Buddisttirler (Pei-;hih, 97 = s. 3043
d ve Shih-chia fang-chih 1= Taish-Tripifaka, c. 51, s. 951 c.). i av e:
T'ung-chih, 196 = s. 3153 c; Nan-shih 79 = s. 2733 d; Hsin- T' ang-shu,
221 a .' s.' 4153 a. Zam an: Liang devrinden beri. N ot: metin-
lerde Ho-p'an-i'o, Ho-fan-t'o ve ile grlr. Bugnk
(W. Fuchs, s. 455).
20. Ku-mo. S aha: Ch 'ang-an 'dan 8150 li tede. Wu-sun
'larla hudutturlar (Han-shu, 96 b = s. 609 a). M e d e n i ye t: 24500
lik.3500 aile. Demir, ve kkrt Wang Mang
( s. Wen-su 'yu feth ile, iki memleketi
. (Han-shu, 96lJ). la ve: T'ung;'chih, 196 b ve Pei-shih, 97 = s.
3042 c; bk. nr.21 ve 24 . Zam an: Han devriilden beri.
, .
Orta ve garbi Asya medeniyeti 133
KlIi-tsih. S aha: Ch 'iu-fsih veya Ch '-isih de Kui-tsih, ,
eski Kud, daha sonraki Kua 'ya (Pelliot, T' P' 22, 126 v.d.) .
. Ch'ang-an 'dan 7480 li tede olup, cenupta Ching-cheh,
Ch 'iehomo, Y-mi, Wu-sun, Ku-mo ile hu-
, duttur (Han-shu, 96 b = s. 609 a). ,M e d e n i y et: 81317 6970 aile;
, Maden 96 b). Zarif kee, demir, elik, geyik
{ferisi, yaparlar (Pei-shih= T'P'YL, 792,8 gelecek
sene davann bereketli olup iin, ve at g-
tsa-tsu=Y-chih-i'ang, 10, 15 b ve T'P'KCh, 481).
, Daha sonra Wu-shu
1
(Y-chih-t'ang, 28, 14 b).
'LS. VIII. de, ,ilah alay tertip ettikleri bir bayramlan
(Yu-yang isa-isu = T'P'KCh, 481 = c. 38, 60 b). pazarlan var-
zira ok (Shih-san-chou chih = T'P'K/., 48i = c.
'38, 60 b). Hkmdarlan bir kere, sonradan arslan giren ve zeri-
ne hkmdann bir ejderi terbiye (Yu-yang isa-isu
= T'P'KCh, 481). cezalan Vergiler mlk e gre tayin
edilir, veya halinde denir. matem ve neviden
ve mahsulleri Yen-chi 'deki gibidir. Fakat iklim oradakinden 'bir
az, daha Gzel kee, Chang krk, tuz, kkrt, toz,
iyi at, tek hrgl deve (Chou-shu, 50 = s. 2341 a). Hkm-
dar bir arslan taht zerinde oturur. arkaya sarkan, bir
, . ok pirin, fasulya, dan, demir, Chang ge-
koku, pudra, at, tek hrgl deve (Sui-
shu, 83 = s. 2535 c). T9prak, kenevir, ve pirince
alarlar. ocuklann
uzundur, tekiler keserler; ,at, de-
ve; koyun senenin fala ( Hsin- T'-
,ang.shu, 221 a = s. 4152 c). hepsi Bunla,;"
nn iinde pagodeler Ziraat ve yaparlar. Salar er-
"kek ve ancak kadar, inerler (Chin-
97 = s. 1337 a). Memlekette Uygur bir kolu oturur. Hkm-
dar kendisine "arslan hkmdar" der. Ta ve san elbise giyer. 9
devleti idare eder. 'Paralan yoktur, para yerine Pirin,',
, kavun ve meyvalan (Sung-shih, 490= s. 5119 a). a ve:
'T'ung-chih, 196 = s. 3146 b, Liang-shu, 54 = s. 1842 c, Nan-shih, 79 = s.
:2733 c, T'ang-shu, 198 =s. 3613 b. Zam an: Han devrinden beri. N ot:'
Ch'iu-ts'ih veya Ch.'-ch'ieh (Y-chih.t'ang, 30;
21 a ve 31, 1 a). Bu ad, in 'de Shang Han dev-
yer olarak da grlr (Y-chih-t'ang, 22, 7 b). Orta Asya'da
. ' .
1 Han ,zamahinda in'de bir nevi
134 Trkiyat
ve sport nevileri iin bk. Eberhard, in kaynakla'
gre trkler ve spor (lk, 1940,
22. LOlllglan veya Shan-shan. Saha: Tun-huang Lou
lan=Krorain olabilir (Franke, Geschichte, III, 190). nce Lou-lan idi,
sonra Shan-shan M e d e ni y et: 6570 aile veya 14100
nfusu Toprak ok tuzlu tarla Ekini
getirirler. Yada saz, ve nevi odun ile
Iiihana Ahali gebelikle bir ok
develeri (Han-shu, 96 a = s. 606 ab). N ot: Daha fazla malumat
iin bk. T'ung-chih, 196 = s. 3135 b - 3136 a ve T'P'YL, 792, 5a (Han-
shu 'ya gre); Shih-chi, 123 = s. 267 b'; Chou-shu, 50 = s. 2340 d; Pei-
shih, 98= s. 3041 b. Zam an: Han devri itibaren ..
23. Mo-kuo. S aha: Han devrindeki Ch'feh-mo lkesi
sylenir (Liang-shu, 54 = s. 1842d). M e d e n i y et:
keserler, kee kliih giyerler, elbiselerinin kk ve
olup, nden ok koyun, ve (Liang-
shu, 54). Zam an: Liang devrinden beri. il ve: Nan-shih, 79 = s.
2733 d. N ot: Bu memleketin Ting-ling, Pai-t 'i,
Po-sih ile hudut sylenir. T'ung-chih, 196 bunu Ch hak-
da sylemekle beraber, ikisinin hi
bir suretle, olarak, bildirmez.
24. Pa-lu-chia. S aha: Han devrindeki Ku-mo sylenen
Kui-tsih kk bir lkedir (Hsin-T'ang-shu, 221 b=s. 4152c).
Medeniyet: Adet ve Kui-lsih'teki gibidir, dil bir az
Gzel kee ve yn (Hsin-T'ang-shu, 221b). Zam an:
T' ang devrinden beri (?). N ot: Pa-Iu-chia = Kime = (Shih-
1 == Tripifaka, c. 51, s. 952 c). .
25. Wen-su. S aha: 'dan 8350 li tede. Wei-t' ou 300 li
Ku-mo 270 li mesafe ile (Han-shu, 96b),
M e d e n i ye t : 8400 2200 aile. Mahsuller' Shan-shan
benzer 96 b = s. 609 a). ii ve: T'ung-chih, 196 = s. 3150 b,
Pei-shih, 97 = s. 3042c. Zam an: Han devrinden itibaren. Miliid
sona erer. N ot: Yen Shih-ku 96b tefsirinde), Yung-chou
(Kansu) da Li-ch'an Wen-su bir
ve bunun bir zamanlar burada Wen-su 'lar iin
dikkati
26 .. Yen-ch 'i. Sa ha: Ch'ang-an 'dan 7300 li tede.
sun 'larla hudutlur, cenupta Wei-li 'den 100 li tededir (Han-shu, 96b).
Orta ve garbi 135
M e de niyet: 32100 4000 aile. Bir gle ve ok
,( Han-shu, 96b = s. 609 d). Hind gk 1
ve Buddha 'ya taparlar. Erkekler keserler.
severler. 'nin cenubunda (Pel-shih, 97 = T'P'YL 795,
, 4 b). 8. II. de 3 gn kurban keserler. 15. IV. te
. olur; 5. V. de gn 7. VII.de Yehtsu (vah-
. ecdat) 'ya 2 kurban kesilir. 9. IX. da bir efsun
10 dan 14. X. a kadar XII., ayda ve yeni
mevsim bunlar iki grupa Her grup bir
kimse Bu' iki ve
,birisi lnce, sona erer. Bundan mahsUl neticeler ..
(Yu-yang tsa-t;u'= T' P'KCh 481=c. 38, 60 b). Erkeklerin
caket ve giyerler. adetleri inlilerdeki
gibidir. tacirlerdirler. yoktur
(Chin-shu, 97=s. 1337a}. Fakirdirler. Yay,
Evlenme adetleri in 'deki' gibidir; Matem yedign
srer. kesilidir. Hind Gk ilahi ve
Buddha 'ya taparlar. 8. II. ile 8. LV. bayram gnleridir. serindir.
Tarlalar iyidir. Pirin, ve ekilir. Deve, at, koyun ve
beslerler. fakat bunlardan daha ipek de
severler. Bir glden tuz ve saz edinirler
( Chou-shu, 50 = s. 2340 d). Sulama Tokrak ve zm ekimine
(Hsin Tang-shu, 221 a=s. 4152b). Hou.Han-shu,
118=5. 905d siyasi mahiyette); T'ung-chih, 196=s. 3146c-s.
'3147 a; Liang-shu. 54=s.1842c; Nan-shih, 97=s. 2733 c; T'ang-shu,
198=s. 4613 a - b; Sui-shu, 83=s. 2535 c. N ot:
Y-chih-t'ang, 10,15 b 'de de edilir. - Franke, Geschichte, III, 206 'ya
gre, belki bu Agni 'ye ve belki bir Hsan-TsanglIn I-ni ve
A-ch 'i-ni 'sinden bir Bugnk 'e
(W. Fuchs,s. 457). A-ch'i-ni (Agni, Yanghi) 'de ve ok
bulunur. f:Iaydutlar ok (Tripitaka, c. 51, s. 986 b). Elbiseleri
para severler. .fark yoktur (Shih-
'chia fang-chih 1 = T ripitaka, c. 51, s. 952 b). Za m an: Han devri.
27. y-tien. S aha: Galiba ljotan'a (Hsin-T'ang-shu,
221 a = s. 4153 a 'ya gre). M e d e n ry et: 19300 3300 aile. Ytien
hepsi ise, tuz
akar. Burada ok yada (Han-shu, 96 606 c ve T'P'YL,
792, 6 a). Memleket buddisttir; ok yada' iftilik, ipekililk,

Bu. belki mazdaist
2 Bunun ne' henz bilmiyoruz.
136 Trkiyat "
kenevireilik yaparlar. develeri, (Pei.shih = T
P'YL, 792, 6 a). Sung Yn bunlara seyahat O hkm-
dar, nnde inei bir
ve Erkek gibi ata binerler. Kemikler:
toprak bir "stupa" (pagoda) muhafaza edilir. Matemliler sala-
keserler. len hkmdar tabutu le
_ (Lo.yang chia-Ian-chi= T'P'KCh, 482=c. 39, 1 b). Buddist olma-
ayinleri yoktur. okluk soygunculuk ederler. Ahlak-
Hkmdar diba bir ve bir
grlmemelidir. Bol kenevir, dan, pirin, meyva ve yada
bir ok baheleri ve ormanlan ( Su i-sh u, 83 = s. 2535 c).
Adetleri ve mahsulleri Kui-lsih 'lerinki
gibidir. buddisttirler. Kao-ch'ang'dan ahalinin
gzleri ukurdur ve Kao-ch'ang bu memle-
kette, daha ok inlilere benzer bir tip ( Chou-shu, 50 = s. 2341 a).
pirin ve ok yada bol
dkebilirler. ve evleri Sebzeler
in'dekiler gibidir. Buddisttirler.
Hkmdar, bugnk Hun (Hu-kung-
maa) benzer, bir Merasimde kralie ile birlikte bulunur.
sa rgs, krk ve erkeler
bir dizlerini yere kadar bkerler. Yada mhr ve
Mektup alan mektubu koyar. Ancak ondan
sonra aar (Liang-shu, 54=s. 1842 c-d). Mazdaist ve buddisttirler
(T'ang-shu, 198 = s. 3613 c). Gzel yaparlar. MazdaisttirIer (Sung-
shih, 490=s. 5717 a-c). Z am an: Han devrindenberi. i av e: Daha fazla
malumat iin bk. T'ungchih, 196 = s. 3136 d; Hou-Han-shu, 118 = s. 904
c-d; Shih-chi, 123 = s. 267 b; Nan-shih, 79 = s. 2733 d, Hsin- Tang-shu,
221 a; TVu-fai-shih, 138=s. 4376 b ve Hsin-TVu-tai-shih, 74=s. 4480a ..
28. An-hsi. S aha: 'daki Arsakiki 'ler memleketidir.
K'ang.ch, Wu-i-shan-Zi, T'iao-cMh ile hudutlur (Han-shu,
96 a). M e d e n i y et: Memleket, iklim, mahsuller ve adetle Wu. i-shan-Zi
ve CM-pin 'dekilere benzer. Bunlar da para yaparlar ki, bunun
yznde tersinde ,bir Hkmdar lnce,
yeni para dklr. Kendileri bir ok memleketlere tabidir; nk An-hsi
ok byktr. Gemilerle memleketlerle ticarette bulunurlar. Deri
zerine ufki Hara olarak byk yumurtalan
, (deve ve Likan 'dan bycler getirirler (Han-shu,'
96 a = s. 607 b), pirin, zm ekerler. Ta-yan 'lar
gibi, (Shih-chi, 123 = s. 267 c). Hara olarak arslan ve
, . !
Orta ve garbi Asya niedeniyeti 137
fu-pa 1 getirirler (Hou-Han-shu, 118, 4 b). Zam an: Han devrindenberi.
Pe-shih, 97=s. 3043 b ve T'ung-chih, 197=s. 3138 c. Not:
, ile Chou-shu, 50= s. '2341 ada, olarak,
Li-kan, bugnk Irak 'ta bir (bk. ur. 75).
29. Cbi-pin. S aha: byk
Wu-i-shan-Zi 'lerle hudutturlar (Han-shu, 96 a = s. 606 d). M e d e n i y et:
Byk bir memlekettir. Hsiung-nu 'lar byk Yeh-chih 'leri ortadan kal-
zaman, bunlar 've Ta-hsia 'ya hakim Sai-
wang (veya Se-wang) 'lar cenupta Ch i-p in , e hakim Bunlar
burada, blnerek, bir ok kk devletler kurdular. Su-lo 'nun
Hsiu-hsn, Chan-tu v: s. gibi memleketler, bu
'dan Burada yonca, garip
bambus, vernik, her ekin, zm, her meyva
BahelerIni gbrelerler. Pirin ekimi yaparlar ve taze sebze yerler.
saraylar yaparlar; husus! rneklerle kendilerine has
cinsleri dokurlar. bunlardan
aletler yaparlar ve satarlar. ve para yaparlar ki .
. bunun bit bir bir insan Tek
hrgl develeri, fillerj, byk kpekleri, tavus-
Bunlarda inci, mercan, akik, cam ehli hayvan-
memlekettekiler gibidir. Han Wu-ti (m. . 140-87)
. hara getirirlerdi 96 a=s. 606 d-607 a). Yen Shih.:.ku (Han-
shu, 96 a gre), Sai-chung 'un yerde bahsi geen Shih-chung
ile syler.-Buddisttirler. Memleketleri ve ok
t', Pirin ekimi Deveye binerler. Hara olarak, iyi at veichneu-
man, (Firavun faresi) 2 getirirler (T' a1!g-shu, 198 . s.3614 a). Za m an:
Han devrindenberi. ilave: Bunlara dair ma1mat iin bk T'ung-chih,
196 = s. 3137 c, Pei-shih, 97=s. 3043 b. N ot: K'ang-yu chi-hsing
(15, 7 b) Chi-pin 'in Semerkand iddia eder. Sui
devrinde buraya yine Ts'ao-kuo syler.
Mogul devrinden beri ,Bu olsa gerektir; fakat
T' ang-shu, 221 a = 4153 c 'ye istinat eder .. Bu metinde daha
denmektedir: memleket uzun zaman 'e tabi
ve ok File Memleket Hara olarak,
iyi at, kilit, kristal tabla, cam getirirler.Chi-pin
ise,' haldkatte Gandhara 'dan pek uzak' olmayan Kapisa (W,
Fuchs, s.447). Shih-chia fangchih 1 (Tripitaka, c. 51, s. 956 a), Chi.
Fu-pa ne
2 Fare ve yiyen ve 'da ok beslenen zerdua bir hayvan.
138 Trkiyat
pin 'nin Chia-shih-mi-Io (= iddia eder. Bu da pek
(bk. 6). Li-tai ja-pao-chi (Tripitaka, c. 51, s. 180 b)
'ye gre, Chi-pin bir zaman maniheist sonra gene buddist

30. Chan-tu; S aha: Ch'ang-an 'dan 9860 Utede. Wu-
sun 'larla hudutturlar, Ts' ung-ling (Han-shu, 96 =s. 607 d)
M e d e n i ye t: Sai Adet ve elbiseleri Wu-sun gibi-
dir. Ts'ung-ling gebe olarak (Han-shu,
96 a=s. 607 d). N ot: BazaI1, benzemesi yznden, olarak,
Hindistan ile bir .
31. HsilLl-hsUn. S aha: Ts'ung-ling Ch' ang-an
'dan 12010 li tede (Han-shu, 96 a = s. 608 d). M e d e n i ye t: 1030
358 ailesi Adetler Wu-sun benzer, giyim de. Gebe-
dirler. Galiba Sai (Han-shu, 96 a). a ve: Bk. bir de
T'ung-chih, 196 = s. 3141 b.
32. So-ch. S aha: Ch' anfl-an 'dan 9950 li tede. Bunlardan Su-lo 'ya,
560 li, P'u-Iei 'ye, cenup 740 li mesafe (Han-shu, 96,
a = s. 607 d). M e d e n i y et: 16372 2339 aile. Memleketlerinde
yada bulunan bir demir bir zaman iin
Wu-sun neslinden bir (Han-shu, 96 a). Memleketleri
b y k. Yeh-chih 'lerin memleketine kadar (Hou-Han-shu, 118,
6 a ). gzl, ukur gz bebekli, yuvarlak ve dar
(Fan Ch'in'in San-hu-fu = T'P'YL, 382, 6a). ilave: PP'YL,
796, 1 a b ve T'ung-chih, 196 = s. 3142 - 3143 a.
33. Su-lo. S aha: Ch'ang-an 'dan 9350 li tede. So-ekli Su-lo 'nun
560 lt (Han-shu, 96 a = s. 607 - 608 a). M e d e n i y et:
Ticaret yaparlar (Han-shu, 96 a). Dan, kenevir, pirin ekimi yaparlar,
demir, kkrtleri (Sui-shu, 83 = T' P'YL, 793, 3 b ).
Daha sonraki devirlerde Wu-shu sikkeleri (in 'de Han devrinde
gibi, 5 shu sikkeler) ( Y -chih-t' ang, 28, 14 b). 18647
1510 aile (Han-shu, 96 a). Hkmdar ailesi 6 el
ve 6 ayak Hkmdar bir arslan
giyer_ ok pirih, kkrtleri
(Sui-shu, 83 = s. 2535 c). Hind mazdaizm
taparlar. Hara olarak, iyi at getirirler (T'ang..;shu, 198 = s. 3613 c).
Memleket fakirdir, ekilir
dvme ve mavi gzleri
(Hsin-T'ang-shu, 221a=s. 4152d). Hou-Han-shu, 118,
Orta ve garbi Asya
139'
7 b - 8 a; Shihchia fang-chih 1= Trikitaka, c. 51, s. 951 b; T>ung--
chih, 196 = s. 3143 a - C ve Pei-shih, 97 = s. 3042 c. N ot: 'a:
(W. Fuchs. s. 456). Zam an: Han devrinden beri.
34. Wei-t 'ou. S aha: Ch'ang-an 'dan 8650 li tede. Cenupta Su-lo-
ile hudutturlar; fakat buradan (Han-shu, 96 a = s. 608 a.) ..
Me d e ye t: 2300 300 aile. Gebedirler. Giyimleri Wu-sun 'la-
rmkine benzer 96 a). i av e:. T'ung-chih, 196 = s. 3143 c
ve Pei-shih,. 97 = s. 3042 c; Zam a :' Han beri.
35. Wu-i-shan-li. S aha: Ch i-pin, Li-kan ve
chih ile huduUurlar (Han-shu, 96 a . s. 607 a). M e d e n i y et: Byk bir
memlekettir. ok Bunlarda ekin, nebatlar, meyva, sebze;
yemek adetleri, saraylar, evler, para, askerlik, maden ve inci tamamen
Ch i-pin 'de gibidir. Bmidan bunlarda t 'aa-pa (veya fu-pa
"tek boynuzlu bir geyik nev'i"), arslan ve gergedan Pa-
bir bir br bir vardir (Han-shu, 96 a ).
Zam an: Han beri. bir metin iin bk.T' ung-.
chih, 196 = s. 3138 b; K'ang-yu chi-hsing, 9, 14 b de de bunlardan
bahsolunur.
36. 'Chou-ku-ko. S aha: Hua lkesi memleket (belki
Hephtalit 'lerdir) 54=s. 1842 c). M e d e n ye t : Bu memle-
ket ve Hua lkesine olan A-pa-t'an lkesi, giyim ve
Hua gibidir (Liang-shu, 54 =s. 1842c). a ve: T'ung-chih,196=s.
3150 c. Zam an: Liang devrinden beri. N ot: Hua memleket-
lerden birisi de Bunun Pai-i'i
Chih Bir Hsiung-nu
lar; zira Han devrinde (m. s. 25 - 220) in generali Ku'czn Ying, Pai-t'i
lerin de .bir (Liang-shu, 54 = s. 1842 c). Mamafih
Hsiung-nu 'larla akraba kat'i olarak sylenemez; zira
Yeh- chih 'lerin bir ve Hua-kuo ile
daha f?zla bir Hind-Avrupa kabilesi
mi-ian belki Hu- mi ( = Wakhdn) 'dir ( bk. Fuchs, s. 453-4). Bu memle-
ket fakirdir, iklim' ekmek yerler.
kk kzleri, ve Erkekler keserler.
37. I-ta. Saha: (Oxus) 200 ksur li
(Sui-shu, 83 = s. 2535.d). M e d e n i y et: Memleketleri
Han b yk Yeh.chih 'lerin lkesi idi (Ming-huang =
T'P'KCh, 436=c. 35, 37a). Byk Yeh-chih'lerin
5000 - 6000 askerleri harpidirler. 10 li
140 Trkiyat
olan ssl bir ok buddisf mabedleri Erkek kar-
polyandra her iin, sa ss olarak,
bir boynuz yapar (Sui-shu, 83 = s. 2535 d). Zam an: Sui devrinden
beri. N ot: okluk Yeh-ta (Hephtalitlitler) ile bir (Hsin-
T'ang-shu; 221 b =5. 4154d 'ye gre).
38. M e de n i y et: Chih ailesinden olup,
Hsiung-nu 'dur. kavun, meyva ve Hua-kuo 'nunkine
benzer, yenecek (Nan-shih, 79 -: s. 2733 c).
Zam an: Han devrinden beri. N ot: zamanda Nan-shih, 69 'da
geen A-pa-t'an malumat bulunan Chou-ku-ko (m. 36 )'ya
Pai-t'i 'ler, Tu Fu 'nun bir manzumesinde, Hun ile alakah
gibi Bu yzden melIifler Pai l' i ile bir degil, ya:'
bir halka oyununda beyaz kee (pai)
( ti) sylerler (Mo-chuang man-lu, 2, 2 a). Hakikatte, ise,
Pai-t'i 'lerin Hun halka oyunu ile hi bir mnasebetleri yoktur ve bu,
Tu Fu 'nun bir tefsirinden Bu her halde
bir nev'i bir halk esasen halka byle
bir hi bahsedilmez.
39. T'u-bao-lo. S aha: Memleket Ts'ung-ling 'in 500 li
I-ta'lar (Sui-shu, 83) ile Po-sih ile Tashih
chi-hsing, 9, 17 a). Fan-gang.
Hsi-wan-chin, cenupta Po-sth ile huduttur. eski
Tayan ile huduttur (T'ung-chih, 196=s. 3155b). Tohar'lann memle-
ketidir (W. Fuchs, s. 449). M e d e n i y et: 2 li murabba-
100000 iyitaliJll askerleri EuddistfiBer. Bunlarda
poJ.yandra hepsi byk erkek aittir. Bunlarda
iinde bir ilahlar bir Bundan, ar
bilhassa iyi yavrularlar (Sui-shu, 83=s. 2535 d). Bunlarda polyandra
her iin, ss olarak, bir boynuz
(Y.chih-t'ang, 10, 12 a). T'ang devrinde yedi arslan ve husus i bir ko-
yun getirirlerdi (K'ang-yu chi-hsing, 2, 3 a). Hara olarak, ok byk
bir (T'ung-chih, 196 = s. 3155 b). Eski Ta-hsia lke-
sinde otururlar, 'lada Kan terleyen atlar
Hara olarak, deve getirirler (Hsin- T' ang-shu, 221 b). Zam an:
Sui devri. N ot: Pei-shih, 97=s. 3043 c, T'u-huo-Io ile T'u-hu-
lu 'nun syler.
T'unf!chih 'e gre, sylenenler bildirilir. Galiba
ikisi bir memleket olup, haberler muhtelif mahsu-

'Orta ve garbi Asya medeniyeti
40. An-ts 'ai. S aha: K' 'ye dahildir ( Hou-Han-shu,
, 118). M e d e n i y et: Bu memlekete A-Ian-liao da denir.
ok, ve Adet ve giyim 'deki
gibidir (Hou-Han-shu, 118 = s. 905 b). Ta-eh'in,
,K'ang-eh ile hudut olan memleketin adetleri K'ang-eh'ninkiler
gibidir. Daha, sonraki devirlerde Su-fe veya Wen-na-sha (T'ung-
ehih, 196 = s. 3151 c). Zam an: Han. devrindenberi. N ot: An-ts' ai,
belki Aorsi denen (Mac Govem: Early empires, s. '40
ve 424). Shih-ehi, 123 = s. 267 b 'de geer. Su-t'i lkesi, byk bir
Daha nce Hsiung-nu 'lar
, ,Oradaki tacirlerin bir Liang.chou (Kansu) 'da (Pei-
shih, 97 = s. 3042 d). Franke (Gesehiehte, 3,299-300) 'ye gre, Su-t'e=
A-Ian-Ziao (ve yahut A-lan-ni) = Alanlar, =
get 'lerdir. "
41. Hsiao-yeh-chih. S ah a: Hsiung-nu 'lar Ta-
Yeh-ehih 'ler gibi, nc,e Hsi-p'ing ye Chang-yeh
(Kansu) 'te Po-lu 'nun
'Shansi'deki Tai'dan 16600 ii tedir.ler (Pet.shih, 97). Medeniyet:
Kansu 'da Ch 'iang bir ok adetlerini kabul 'ettiler.
'lar gibi gebedirIer. Para olarak, ve
(Pei-shih, 97 = s. 3043 b). Zama n: Han devrinden beri. N ot: bk.
"Hudut Burada k k Yeh-ehih 'lerin daha Kansu 'da oturur
,medeniyet ve dilce Ch 'iang '( Tibet 'liler)
gibi sylenir.
42. K'ang .. ch. Saha: Han devrindeki K'ang-eh, muhakkak
, veya Semerkand demek Shiratori 'ye gre, bu
Kiingiires veya Kanger nev'inden eski bir trke szdr (. Franke,
Gesehiehte, III, 185). Me d e n i y et: 600000 100000 aile. ve
adetleri b yk Yeh-ehih 'lerinki gibidir. Daha nce Hsiung-nu 'lal'a
tabi idiler. Han imparatoru Elsan-ti (m. . 73-49) Hsiung-
nu 'lar girince Shan-y Chih-ehih (m. . 56-36). Kang-
eh'lere ekildi. inliler m. . 36 'da, ehih-ehih 'i yenerek ldrdler.
Kang-eh 'nn 2000 li tede, yine adetlere sahip olan
, byk bir memleket Kang-eh 'ye kk
devlet dahildir:' Suhsieh, 'Fu-mo, Y-no, 'Chi ve Ao-ehien (Han-shu,
96 a=s. 607 b- c). Hkmdar aileleri Yeh-chih nesIindendir. Gebe
olarak, n,celeri Ch'i-lien Hsiung-nu '.lar
yznden; gtler ve Sogdiania 'da K'ang-eh devletini
kurdular. Gzleri ukur, ve gr tacirdirler.
:142
Trkiyat
aleti olarak p'ip'a, k'ung-hou, 1 I/av la, telli
::Evlenme ve matem adetleri T'u-cheh :lerdeki gibidir. Ced mabedleri
ayda kurban keserler. Buddisttirler, Bah-
eleri dikerler. Develeri, tek hrgl
-develeri koku, ok zm (Sui-shu, 83 = s.
2535 b). ok ierler ve sokaklarda oynarlar (T'ang-shu = T'P'YL, 793,
4 a). ukur gzleri ve gr zm ierler.
ilk gnnde yeni olur. lleri bir l evine koyarlar
-ve orada kpeklere yedirirler (Y-chih-t'ang, 10, 12 a) . Adet, giyim
ve Ta-yan ahalisi gibidir. Memleket
koyun, ve iyi at (Chin-shu, 97 = s. 1337 b).
J i av e: T'ung-ehih, 197 = s. 3139 b; T'P'YL, 793,4 a; Shih-chi, 123 = s.
267 b. N ot: Han-shu, 96 a, K'ang-eh 'nn Ch' ang-an 'dan 12300 li tede
sylemekle,
. Asya 'ya gtrmektedir. An-hsi iin 11600 ve b yk Y eh-chih 'ler
de 11600 li gre, arhk Trkistan iinde bir mem-
leket Liang-shu, 18 de Shensi 'de Lan-t'ien
soyundan binden fazla aile ile Hupei'e olan bir Bay K'ang,
'dan bahsedilir. kimse K'ang-eh 'lerden olup, Han devrinde Ho-hsi
Bu haber K' ang-ch 'leI'in Han devrinde in 'de
ve bu gibi, in 'li bir hayli
gsterir. Tccar veva rahip olarak in'e olan K'ang-ch 'ler hak-
kaynaklarda
Kao-seng-ehuan = Fa-yan ehu-lin, 21 = Tripitaka, c. 53, s. 441 b;
Liang Kao-seng-chuan = Fa-yan-chu-lin, 26 = Tripifaka, c. 53, s. 480 a;
Liang Kao-seng-ehuan = Fa-yan-chu-lin, 61 = Tripitaka, c. 53. s. 746 c;
bir de W. Eberhard, Mazdaizm ve Maniheizme dairi notlar ( lk
mecm., haziran, 1941). '
Toyo-Banko, VI, 64 Han devrinde K'ang-ch ile Maverannehr 'in
Sui-shu 'nun K'ang-eh ve K'ang-kuo 'nun da
sylemesine ve
K'an-kuo 'nun Semerkand syler. K'ang-eh'ye .
ait olan kk devletten sonuncusu Ao-ehien Hsiung-nu 'lar da,
'unvan ve soyolarak grl,r. Pei-shih, 97 = s. 3043 a 'da K' ang-eh,
CM-sM ile gsterilir.
43. Li-i. Sah'a: K'ang.:.eh'ye girer (Hou-Han-shu, 118=s.
b). M e d e n i y et: at, koyun, zm, trl meyva
.. rirler. Toprak ve su iyi zm bilhassa gzelolur ve
1 P'i-p'a, bir nevi K'ung-hou, bir nevi
Orta ve garbi Asya medeniyeti 143
her yerde (Hou-Han-shu, 118). Zam an: Son Han dev-
rinden beri. N ot: Belki e ile bir tutulabilir (bk. m. 40).
44. Po';sih. S aha: Hua-kuo 'nun (Liang-shu, S 4 = s. 1842
c). Bugnk M e d e n i y et: Bu memleket takriben Hua-kuo 'da
gibi, kavun, meyva Memleket slale
, den gelir. 32 li 4 kula ve bir ok kuleleri olan bir
iinde bir ok ev, nnde bir ok buddist
mabedleri iinde koyun yiyen bir bulunan ve
pek yksek olmayan toprak bir at Bir tuz g-
. lnde 1-2 ayak ( = 23-46 cm.) Bundan
kendilerinin pek fazla vermedikleri kehribar, akik, inci ve
daha Para ve
. bizzat, gvey gelini, beraberinde bir ka on ile birlikte, gidip ahr.
Altin bir caket ile arslan ve gk giyer.
Gelin de giyinir. erkek
(Liang-shu, 54=s. 18-42 c--:d). Ta-Yeh-chih 'leI'in bir koludurlar, eski
T'iao-chih lkesinde Hkmdar bir koyun tahtta oturur,
iekli diba elbisesi ve pelerini Erkekler ke-
serler, beyaz deri ve zerine ekilen uzun bir pelerin elbise
giyerler. uzun bir elibise ve pelerin giyerler. n tarafta bii'
sa topuzu arkada salar ve ieklerle
, ssldr ve renkli inci dizileri sarkar. Hkmdar 4. ve 10.
: ayda ondan fazla olan seyahat birinde oturur.
gizli tutulur; vesika mhrlenir ve lmne
kadar oluklu ok, yay, Fillere
binerler. Her biri iin yz Sakal
kesmek, cezalardan biridir. Vergi, mlke gre, ile denir. Din,
dinidir (= mazdaizm). Evlilik adetleri; en
ller okluk Gmmekle temiz
girdikleri zaman, ,an alarlar. 7. VII.
ve 1. XII. dedir, cedde kurban 20. i. dedir. Buz depo ederler .
. ' Sulama sistemi in 'dekine ,benzer. Fakat pirin ekilmez. at, deve,
beyaz fil, arslan, deve inci, mercan, kehribar, cam, akik, kaya
billilru, demir, kalay, elmas, zencefre, diba,
Chang krk,koku, biber, bal (= bir
nevi kkrt v. s. (Chou-shu, 50 = s. 2341 a - b) .
ocuklar, itibaren, vergi verirler. bir birleri ile
evlenebilirler. ller konur. Bir ay matem' tuttilur (Sui-shu,
83 == 2536 a). verirler, solu hakir grrler. yere, g-.
ayi>., ve suya kurban keserler. Ayinleri Trkistan ierlerine
144 Trkiy;'t
kadar ok defa ayak gezerler. dillerini ya-
nar demirle yakmak sureti ile, (hkm .. i ilahi) yaparlar.
Koyun yiyen byk (Hsin- T' ang-shu, 221
b = s. 4155 b). Zam an: Liang devrinden beri. i a ve: Nar:--shih, 79 =
s. 2733 d; Pei-shih, 97 = s. 3042 d; T'ang-shu, 198 = s. ,3614 a -:- b.
45. S aha: Ta-yan'dan 2000 li den daha tededir
(Shih-chi, 123 = s. 267). M e d e n i y et: ve ev-
leri Adetleri Ta-yan 'daki gibidir. Byk
bir ok kk askerlik Tica-
ret severler. Ta-yeh-chih 'ler memleketlerini fethettiler. Cenup-
Sih-ch'uan 'dan (=in eyaleti) Ta-hsia 'ya kadar bambus
ve gelir. Shen-tu (Hindistan) (Shih-chi, 123,
= s. 267 c-d). Zam an: Han devrinden beri. N ot: Franke, Ta-hia
Tobar 'lani ve bunu Yeh-chih 'lerce fethedilen
uzak Ta-hsia in 'e daha olan eski Ta-hsia ol-
syler. Bu Chou-shu, Shu-chingve eski kaynaklarda bil-.
dirilir. L-shih ch'un-ch'iu (= T' P'YL, 865, 5 a), mesela Ta-hsia
tuzunun bilhassa bildirir. Fakat Haloun (Zeitschr. d.
deuisch. Morg. Gesell., 92 s. 282) ye gre, Kansu 'da Ning-ting dairesinde
olan bu eski Ta-hsia Tobar 'larla hi bir yoktur. Bu daha
eski bir yerini (bk. G. Haloun, Seit
wann kannien die Chinesen die Tocharer oder die Indogermanim ber-
baupi ?). Bu, yer olarak, byk Y 'nn Kansu 'da,
sonraki Han devrinde yine grlr (Hou-Han-shu, 117, 6 a). Han dev- '
rinden sonra buradan .olan btn slaleler kendilerine Hsia veya
Hsi-hsia slalesi derler. Bu da, bu yer orada ok
gsterir. Franke 'nin faraziyesi lehine denebilir ki, hakika.;.
teri garbi Asya Ta-hsia galiba Tobar 'lardan bir olma-
yan Ta-Yeh-chih'ler (=byk Y.) fakat Kansu'daki
Ta-hsia 'da, Hsiung-nu Mao-lun 'dan nce, Yeh-chih 'ler bulunuyor-
bakiyeleri daha sonra da, Hsiao-Yiieh-chih (k k Y.) '"
ile, bu
46. Ta-yiian. S aha: Memleket K' ang-ch, cenupta
Ta-Yeh-chih ile huduttur (Han-sh u, 96 a). FranKe 'ye gre, Ta-wan
inevkii kat'i olarak bilinmez; galiba takriben bugnk Fergane
idi (Geschichte, III, 186). M e d en i y et: 300000 60000
aile. tabi at ve medeniyet An-hsi ve Ta-Yeh-chih 'lerinkine
benzer. yaparlar, zenginlerin okluk 10000' tan 'dan 1
i Tan, o, zamanki devirde takriben 29,3 kg.
. " .... ' ..
. Asya medeniyeti - . '145
Bunu 10 fazla muhafaza ok
':ierler. Yonca ile iyi Atlai memleketin .her tara-
"finda ok iyidir. Kan terlerler. ve birgk redikleri sylenir.
Chang 'in. bunlar maliImat zerine, ok para ve
maden bir at ile, bu' atlar almak iin, eliler .
.. muvaffak ve' inHler Li Kuang-li
bu devletle drt 'harbettikten sonra, bu nevi atlardan
'.' .3000 tane Daha sonra bu cins atlardan muntazaman
beslenmesi' iin' inliler yonca' getirirler. zmu de ,
:Ta-yan 'dan. in'e getirirler ve. burada Ta-yan.
'ye kadar 'olan' memleketlerin dilleri birbirlerinden
. beraber, . Hepsinin gzleri ukur, ..
:grdr, iyitacirdirler. hrmet ederler ve szuni,i .
erkekdinler. giyerler ve', vernikleri. fakat demir dkmek
san' atini bilmezler. Bunu ancak inli esirlerden ; demir silah,
.' . da bunlardan, Ellerine in veya
'. geerse,. derhal. alet yaparlar ve para olarak kullanmazlar;
-Wu-,gun 'lardan An-hsi 'ye - kadar hepsi hkmu
.:, zaman onlara hara gnderirler (.Han-shu, 96 ir ..
.607c-d). Pirin ve ve evleri
'.' ve (Shih-chi, 123=s. 267 a). Evlenmeden nce
: ,'Yzkler edilir. gveyi iin, ona nce u hiz-
' .. meti verir ve ancak iyi adam olarak kendini' ise, onunla
" evlenir. tacirdirler . (Chin-shu
t
97 = s. 1337 a-=b). i a ve: Daha
fazla mahlmat iin bk. T'ung-chih, 196=s. 3140c ve' T'P'YL, 793,
'2b...:-.3a. N ot: Bunlar, Su-lo'nun . ve
'kan terleyen atlar Pei-shih, 97 = s. ,3042 d 'deki Lo-jan:lar
OrtaAsya 'daki at ve at "in.
<kayndklarzna orta Asya 'daki at cinsleri vebeggir hak-
'kmda malUmat" (lk, 1,940 t, s.161--:-172).
" .... . 47. Ta-yeh .. chih. Saha:.An-'hsi'nin' (Han-shu, 96a)
.. ' "':M e de n i y et: 400000. 100000. aile. mahsul ve ,adetler tama"
An-hsi 'de' giDidir, para da yledir. Tek hrgl develeri
, . Daha nce Hsiung-nu 'larla birlikte ve gebe.
eCh'i-lien inintakada
"la,r yok T yolu
, 'ya ile ,hakim, olchilar. : nceleri.
.. ;' . her biri. kk beylikler, halinde,
.:( 96a,:,,:,s.607 Z a in'an ::Handevri;:Jla v.e:HududJialklarz
10
146 Trkiyat
ve Hou-Han-shu, 118 = s. 905 a _ N ot: Pei-shih, 97 =s. 3043 b,
Hindistan'a gmelerini anlahr.
48. An-kuo. S aha: Han devrindeki An-hsi lkesidir (
shu, 83 = s. 2535 b). M e d e n i ye t : K' ang-kuo ile akraba Chao-wu
'grupunun hkmdar ailesi. kah ve
su ile evrilidir. hepsinin dzdr. 7-:-8
ayak bir deve ,tahtta oturur. Kabul merasiminde
kralie de bulunur. AdetlerK'ang-kuo 'da gibidir; fakat kar-
ile de evlenirler (Sui-shu, 83=5. 2535 b). Hara olarak, iyi at
getirirler ( Hsin- T' 221 b = s. 4153 d). Zam an: devri.
Not: An-kuo da, K'ang-kuo ve K'ang-ch'de gibi, An-hsi'den
ok bir An-kuo bir zaman siyasete Ari-hsi 'lere ait,
,olan bir sahada idi, K'ang-kuo K'a,!g-ch 'ye ait birsahada
gibi. Hsin- l' ang-shu, 221 b = s. 4153 d 'ye gre, bu Buhara 'ya
i a ve: Pei-shih, 97=s. 3043 d ve Shih-chia fang-chih 1 =
Tripitaka, 51, 953 a.' ,
49. Che-hsieh:-mo.5uo. Saha: Tai'dan
1
13500 li tede (Pei-shih,
97). M e d e n i y e t: Ta- Yeh-chih 'lerin eski memleketlerinden Shuang-
'mi blgesi Ahali vadilerinde (Pei-shih, 97 = 5. 3043 a).
Z a ni. an: T' o-pa devrinden bri. '
50. S aha: Tai 'dan 13000 li tede (Pei-shih, 97).
M e d e n i ye t: Hsiu-mi alan Ta-Yeh-chih 'lerin eski memleketlerinin
bir Ahali Vadilerinde oturur (Pei-shih, 97 = s. a ).
Zam an: T'o-pa devrinden beri.'
51. Ch'ien-tun. S aha:: Shansi 'deki Tai 'dan 13560 li tede.
, Ta- Yiieh-:chih 'lerin K ui-pa eski memleketleri (Pei-shih, 97);
1Y1edeniyet:.Ahali (Pei-shih, 97=s. 3043a).
'la m an: T'o-pa beri.
, . 52. Saha: Shansi'deki Tai'dan 13660 li tede.
:Ta-Y eh-'chih'lerin I-tun (Pei-shih, 97);
'M e d e n i y et: vadilerinde ( Pei-shih, 97= s. 3043 a ). '
Za m an: ' .. devrinden beri.
,S 3.,Ho-kuo. S aha: Eski K' ang-ch (Sui-shu; 83).
:Me d e n i y e t: Hkmdar Chao-wu
'2 1000as'kervardir. Hkmdar' alhn bir koyun tahtta
.oturur (Sui-shu, 83 =s. 2535 d -'2536a). a ve': T',ung-chih,196 = s.'
ITal; in'de idi.
Orta ve garbi Asya medeniyeti 147
. 3140 b; .' Pei-shih, 97 = s.3044 b; Shih-chia fang-ehih 1 = Ti-ipitaka
51,953 a ve Hsin-T ang-shu, . 221 b = s. 4154a. Zam an: Sui devrinden
beri .
54. Hsi-wan-chin. Saha: 22720 li tede
(Pei-shih, 97). M e d e n i y ceriubunda, arslan bulunan bir
. . (Pei-shih, 97 = s.3042 d). i il. ve: T'ung-chih, 196 = s. 3154 c.
N ot: Ch'i-ian eski bir boyu olan Hsi-wan-tan 'lar ile
( 32). T' ang-shu, 221 b = s. 4153 d 'ye gre
K'ang-kuo dur, yani Semerkand ile .msaviclir.
55. Huo-hsn. S aha: grupunun devletleri
K'ang-eh 'nn 'alt Ao-ehien 'iJ.?eski arazisidir.
Po-sih ile (Hsin- T' ang-shu, 221 b = s. 4154 b). M e cl e n i ye t :
Btn bu devletler bunun bir de ve arabalan ..
Bununla tacirler Bir kere, hara olarak, kara tuz getir-
diler (Hsin-T'ang-shu, 221 b). N ot: Chavannes, Documents,s. 29, galiba
trk ahip, bunlann olmayan bir Huo-hsn bahseder.
56. K'ang-kuo. S aha: Semerkand'e (Toyo Bunko, VI,
63; . Hsin- Tang:"shu, .221 b = s. 4153 d 'ye gre). M e d e n i y et: Eski
K'ang-chsoyundan GebedirIer. Hkmdarlan Wen ailesinden
bir Yeh-chih 'dir. Ch'i-lien Chao-wu
Hsiung-nu 'lar srldkleri' iin, gtler;
hepsi grupundan olan muhtelif devletlere
trktr. Hkmdann. bir ipek, diba
. ile yn giyerler. Kralienin kara bir rt ile
rtl olan salan rgldr. Erkeklerin ve elbise.
giyerler. Kuvvetli bir memlekettir. Cezalar mazdaizm mabedlerinde verilir;
bunlar ukur gzl ve burunlu, iyi
tacirdirler. Byk ve kk davuI, p'i-p'a, telli keman, k'ung-hou,
flavtalan Evlenme. ve matem adetleri tr k lerdeki' gibidir.
ayda, iinde kurban cedmabedleri
tirler; Hind ve
dikerler. At, deve, 'tek hrgl deve,' . k6ku, diba; yn'
ve ok dayanan (Sui-shu, 83 = s. 2535
b). Erkekler keserler veya rerler.
kee bir ve severler;sokaklarda
. oynarlar. Yeni szleri olsun. ve iyi' tutsun
diye; kola in 'de
. On- ikinciayda yeni ku:tlularlar. Brahmanlar takvimlerinitutarlar ve'
yapadar .. B\lddisttirler.: n birinci: ayda oyunlu,
148 Trkiyat
iin yalvarma Bundastlerine su dkerler (T'ang-shu,
198 =s. 3614 a). Chao-wu grupunun dokuz devleti ( Hsin-T'ang-
shu, 221 b = s. 4153 d). Zam an: Sui devrinden beri. i a ve: Pei-shih,.
97 = s. 3043 d ve 8hih-chia fan-chih 1 = Tripifaka, 51, 953 a.
57. S aha: K'anf-ch 'lerin eski
(Sui-shu, 83). Mi-kuo, Mi-m o-ho 'd 'ur (Shih-chia jang-chih, 1= Tripitaka,
51, 953 a). Sogdiania 'daki Maimargh 'a (Toyo Bunko, VI,
63). M e d e n i ye t : Chao-wu 2 li mu ...
(Sui-shu, 83 = s. 2535 d). Zam cl n: Sui devrinden
beri. i a ve: Pei-shih, 97 = s. 3044 a ve T'ung-chih, 196 = s. 3140 b.
58. Mu-kuo. S aha: Wu-hu eski An-hsi saha-o
(Sui-shu, 83). M e d e n i y et: Hkmdar Chao-wu
me 3 li 2000 askerleri . (Sui-shu, 83
.. s .. 2536 a). i a ve: T'ung-chih, 196 . s. 3140 c ve Pei-shih, 97 = s ..
3044 b. Zam an: Sui devrinden beri.' .
59. Po-han. Saha: Ts'ung-ling'in 500 ksur li
(Sui-shu, 83 = s. 2535 d). M e d e n i y et: Eski' .Dh'-sou lkesi
ailesi Chao-wu bir koyun taht
zerinde oturur. iekler ok zencefre,
demir ( Sui-shu, 83 = s. 2535 d). Yeni iki
larak, bunlardan her biri bir kimse Bunlar birbirlerine
atarlar; bu yeni dair bir (Hsin- T' ang-shu,
221 b:- s. 4154 c). i a ve: T'ung-chih, 196 = s. 3155 b ve Pei-shih, 97
. . s.. 3044 a. N ot: Ch'-sou eski edebiyatta malfimat
bulunabilir (bk. Hudud Shansi 'de oturan trk veya ti-
betli bir kabI.le idi. Ch'-sou ile Po-han mnasebet mevcut
pek
60. Shihkuo. S aha: Sogdian.ia 'da 'e . ( Toyo
Bunko, VI, 63). EskiK'ang-ch (Sui-shu, 83). M e d e-
n i y et: Hkmdar Chao-wu 2 li
fazla askerleri 500 li cenubun-
da T'u-huo-Zo memleketf Adetler K'ang-kuo 'da gibi-:
dir (Sui-shu, 83=s. 2535 d). Bunlarda, kendisine her zaman 1000 koyun
krbari edilen, bir ilah (Hsin-T'ang-shu, 221 b =s. 4154 b) ..
a ve: T'ung-chih, 196=s. 3140' b; Pei-shih, 97 =s. 3044 a; Shih chia .
fang-chih, 1 = Tripitaka, 51, 953 a .. Zam an: devrinden beri. No t: ..
gibi, Shih-kuo da bir mddet mazdaisf idi.:
Hsi-ch'i is'ung-y, .I, 9 a--'- b (K'ang-yu chi-hsing, II, 5 a v.d. ve Yeh-
ve garbi Asya ' 149
'. . pi-chi, 12, 16 buna ve kaynaklara dayanir;),
K'ang-kuo ve bir, ka memleketinin mazdaist
syler. Oradaki birmabedi tasvir, eder .. Bunda resimleri bulmi-
iinde . bir kulbe' . Yz
dnk halde, dua Mabedde, gkten sy:'
lenen, bir at ; _ohirak
oradaki n'maktan bir at
Bu malumat, bir az ve i zi-
'. 'da da in 'de mazdaizm' 51t) 'dan itibaren grlr
: (.Franke, Geschichte, II, 370,.564 - 5; III,. 358 - 9; III, 434). Burada
- kolonilerinin yerlerde mabedleri tesbit Dini
ayin, tam olarak, nadiren tasvir edilir; beraber, bir' ka defa,
iinde. sylenir (T'ang devrinde Ho-nan-fu
'daki mabed iin Ch'ao-yeh chien-tsai= T'P'KCh, 23,s.21b;
Liang-chou 'daki mabed iin de bk. ayni _yere). gre,
mazdaizffi, IX. takipler neticesinde, ortadan Fakat.
bu ok daha 863 'te Shih ailesinden bir rahibe, 858 'de
bir:. K'ai-feng-fu mazdaist mabedinde ve
. mabed XII. daha' yerinde idi. Chen'-chiang-fu 'da da XII.
bir (Mo-chuang man-lu, 4, 1 a-b). Shih ailesi
T'ang'devrinde okluk Shih-ku'lu burada 61-
dugu gibi, mazdaist' pek melhuzdur (bk. lk, 'haziran 1941,
S. 295-301).
'61. S aha: Toya Bunko, VI, 74,
Hsin- T'ang-shu, 221 b = s. 4154 a 'ya gre). M e d e:n iy et: _
iinde oturacak yerleri bir ev
Burada 6.1. ve 15. VII. de hkmdar' kemikleri kutulant
konur. iek ve meyvaserpilir; sonra kurban kesilir ve
hir ziyafet bir okiyi harpidirler
(Sui-shu, 83 = s. 2535 b i ave : ,T'ung-chih, 196=s: 3154c; Pei-shih,
97 = s. 3Q44 a; Zam an: Sui, devrinden beri.
62. Sih-mo.S aha: Shih ile hudutlur
. T'ang-shu, 221 M e d e n i y et: Adetler K'ang-kuo 'da
gibidir:CHsin.T'ang-shu,221b .S. 4155a). Zam-an: T'angdevri. '
.' . '. . , '. .,
, 63.' Tsao-kuo.S aha: Ts 'in Eski Chi-pin lke-
(Sui-shu, 83). M e d e n y et: Hkmdar gru-
.. mesahas!' 4 li 10000 as':'
ok Din kaidelerini uygunolmayan tann-
lara taparlar. Ts'ung-ling 'de mabedi ok zenginolanbir
150 Trkiyat '
(gie uyan tann) ii alhn ve le
Gnde binden fazla insan, kurban iin, gelir. Mabedin nnde,
bir bir Hkm-
dann ve bir at tahtta oturur.
ok pirin, dan, fasulye, fil, at, tek hrgl deve,
demir, kara ve muhtelif kokular, bal,
kara tuz ve muhtelif eczalar (Sui-shu, 83=s. 2536 a). Zam an:
Sui devrinden beri. i a ve: Pei-shih 97 = s. 3044 b. N ot: Bu, T' ang
devrindeki Chi-pin (Hsin-T'ang-shu, 221 a=s. 4153c).
64. Ts'ao-kuo. S aha: Eski K'ang-ch (Sui-shu, 83).
M e d e n i y et: Kendilerinden hkmdarlan yoktur, K'ang-kuo 'lu bir
prens idare edilirler. 3 li
Askerleri 1000 den lkelerindeki Te-hsi bah denizinden
itibaren, btn lkeler taparlar. Bunun ehresi madendir. Her gn ken-
disine 5 deve, 10 at ve 100 koyun kurban edilir. Kurban edilen eti
bin glkle yiyebilir (Sui-shu, 83=s. 2535 d). 'Iann 1
bir -ii daima olan bir delik ki, buna iki
kere insanlar kurban edilir. Bu daha nceki metinde . , olan
Ts' ao j bu ise, Sui-shu 'daki Ts' ao 'dan bir
(Hsin-T'ang-shu, 221 b=s. 41S4a). ilave: T'ung-chih, 196=s. 3140b;
Pei-shih, 97 = s. 3044 a. Zam an: Sui devrinden beri bilinir.'
65. Wu-na-o. Saha: Wu-hu (Oxus nehri) eski
An-hsi (Sui-shu, 83). M e d e n iy et: Hkmdar Chao-wu
2 li bir ka yz askeri
Hkmdar alhh bir koyun tahtta oturur (Sui-shu, 83 = s. 2536
a ). a ve: T'ung-chih, 196 = s. 3140c ve Pei-shih, 97= s. 3044 b.
Z am an: Sui devrindenberi.
66. Yen-fou-yeh. S aha : Shansi 'deki T ai 'dan 1"3760 li
tede. Ta"Yeh-chih 'lerin eski memleketleri (Pei-shih,
97). M e d e n i ye t: vadilerinde (Pei-shih, 97 = s. 3043 a).
Zam a n. T' o-pa devri.
67. Ch-Ii. Saha: T'ien-chu'dan 3000 ksurli tededir (San-kuo
Wei-chih' tefsiri, 30). Me d e n i y et: Buraya Li-wei-t'e veya P'ei-li-wa..ng
da denir. Toprak dz, ve ok Ta-Yeh-chih ve
T'ien-chu'lara tabidirler (San-kuo wei-chih tefsiri, 30). Bu memleketin
btn insanlar 1 kula 8 -ayak File veya
deveye binerler (ayn. esr;). Z a devlet devri. N o t.: Bu,
buddizmdebir nevi fena ruhtur.
Orta ve garbi Asya 151.
olarak, Tung-li T'ung-chih, 196 . s. 3150.c
. 'de de in'de nonnal bir adam 7 ayak uzunlu-
.
68. Kao-fu. S aha : Ta .. Y eh-chih 'in. cenup - byk bir
memlekettir. Memleketleri, daha sonra Hindistan ve yerlerle,
Yeh-chih 'ler yok (Hou-Han-shu, 118,5b). M e-
.d e n i y et: Adetleri Hindistan 'inkine benzer .. tacirdirler, fakat ok
. iin, Hindistan, An:hsi veya kuvvetli
zaman, her kaybederler (Hou-Han-shu, 118,5 b). i cl ve: T'ung
o
chih,196=3150 c. Zama n: Son Han devrinden beri.
. , ,
69 . Mo-ch'ieh-t'o. S aha: Mo-ch'ia-t' o (Magadha) da denir.
da orta T'ien-chu 'ya aittir (Hsin- T'anr<-shu; 221 b = s. 4153 c ). M e cl e -
, n i y et: Memleket burada byk taneli
bir pirin nevileri T ang devrinde Trkistan
okdaha iyi buradan (Hsin".
T'ang:shu 221 b) . N ot: Hindistan 'daki Magadha 'ya (W;
Fuchs, s. 432). Z a in an: T'ang devri .
. 70. Ni,,:,p'o-lo. Saha: 148).
M e d e n i y et: keserler, kulaklanmdelerler, ilerine
bambus veya boynuz sokarak, kadar Elle
yerler, veya hepsi
ok ticaret. ve az ekin yaparlar. yznde'
insan, . tersinde bir at veya Para delikli Elbise,
vcudu rten bir bir ka kere ..
ve kerestederi evleri ok po (bir nevi
satran) oynarlar. Deniz boru ve flavta
ile. alarlar. Hey'et ve takvimden ok iyi anlarlar. gk
taparlar. yaparlar ve her . gn temiz' suda
kendilerine koyunlar kurban ederler. inci ve
ve .yada kpelertakar; bir arslan
taht zerinde yerde otururlar. Hale kokular,
" serpilir.' ve' stilnlu
yedi Bu kulenin iine su pskren ejderlerle bir
(T' ang-shu, 148 = s. 3611 c - d ); ok
, ve '1 sapan srmedikl,eri iin,. ekim (Hsin-
221 a=s. 4150 c). Zaman: T'ang devrindenberi. N,ot:
Nepal'e Diier malumatta Nepal lkesine P'o-'po-ts'ihdenir
, (bk. W; Fuchs, s; 443 ).
, ." Yak, manda bir nevi
',' Tilrldyat
, 71. ,T'ien-chu. S a' ep . Bunlara . ( Hindistan )da denir,
Yeh-chih!lerin ;cenup - otururleir (Hou-Hdn-shu, 118, 5 b).
M e d e n iye t: Adetleri Yeh-chih 'lerdeki gibidir. ok ve.
Memleketler byk bir su File binerler.Buddist olduk-
ve hi bir ldrmedikleri iin, Yeh-chih 'lerden za-
Yeh-chih 'lere, tabidirler. Fil, gergedan,
Ta":ch'in ile hudutturlar; Zarif ve ynl
bal (bir nevi kristal kara biber zencefre,
'kara, Han imparatoru Ho-ii (m. s. 89-105) .
bir ka eli hey'eti gnderdiler .. Buddistlik in 'e onlardan geldi (Hou-
Han-shu, 118,5 b-6 a). deliklidir, okluk ayak gezerler,
hey'etten bir az anlarlar. zerine yazarlar
(Nan-shih= T'P'Y L, 792, 9 a). muhtelif devlete ( T' ang-shu,
198==s. 3613c-d). T'ung-chih,s. 3141a-3142a; Hsin-T'ang-
shu, ,221 a =5. 4153 a--'-b; Sung-shih, 490 =s. 5716 d-5717 a. Zam an:
ol/an, devrinden beri. N ot: Garbi in 'de Yao. 'bir
Yaokabilesi (Chhch'kfsch, '2, bhs. 10,. S. 54). BU nereden'
bilinmemektedir .
. 72. Tung-li., S aha: _T'ien-chu lkesinin. ( Hou-
Han-shu, 118). M e d e n i ye t: Byk bir memlekettir. ve mahsuller
T'ien;.chu'da gibidir. LP 'dan fazlamuhtelif devleti olanmemle-
.ketlerini 'Ta- Yeh-chih 'ler. Burada erkek
ve kadmlar 8 ayaktan uzundurlar 184 cm. ),buna
ve .. Filveya deveye binerler (Hou-Han-shu, 118, 6a).
Zam an.: . SonHan devrindenberi:
73.Wu-ch'ang., Saha: SM-mi cenubunda (Pei-shih, 97).Mede-
n i ye t: st okluk. bir az takvim ve astrologiyadan anlayan
Burada ok onnanlar ve meyva tarlalar
'ok pirin ve buddisttirler. Mnazaalarda
. (hkm-i ilahi) yaparlar: alakadara ila' iirilir,
olana. bu zarar vermez. yoktur, srerler(Pei-shih,
97.= s.3043 ve demir
T' ang-shu, 221 b == s. 4153 c ) . N ot: Hind lkesi Uddiydna 'ya
(.W. Fuchs, s. 446). 196 = s. 3154 b ve Shih-chia
fang-chih, 1 = Tripitaka, 51, 955 'te malumat verilir. Zam an:: Sui dev-
dnd.ennce. .
74. Fu-lin. S aha: Frrn Bununlailk nce
Seleukid, daha sonra Roma devleti (Franke, Geschichte; III,
220-211). Ta-ch'in ile msavidir. Po-sih 'e
Orta ve Asya medeniyeti " 1:53 '
3614 c). M e de'niyet: Burada
ve orman Burada birelmas
, (Liang Sih-kung-chi=T'P'KCh, 81=c.6,20'bve Laufer, Diamnd, s. 7).
400 den stunlar, okluk kaya biIlfi-
Devlet, 12 asil idare edilir.
, ile" bjr ,adam gider. F elliketler' olursa, Imal
tahttan indirilir. bir gibilir. Ta
, hep inci ve dibali, rmeli elbiseler.
giyer; iekli bir tahtta oturuL }:ler zaman yemekte
,zehir bulunursa, derhal ten bir oturur.
Duvarlflrpek yksektir, 'den fazla' aile Denizin
yirmi kulatan yksek bir kapr Bu, yuka,;.
kadar, san ve uzaktan parlar.
kadar, gnn ,Cil}'
iki on iki kreli, byk bir terazi Bunun
"insan byk 'bir insan, durw. Her, saat
bir kre Sarayda her
sulama Erkekler keserler,
giyerler, elbiseyi rtsrterler.'
Bunlarda koyunlar toprakta byr; Gbekleri Bunlar
koyuntktlerek: (T'ang-
, shu, 198 ' s. 3614 c). Toprak kiremidi olmayan,
,toprak kulbelerde' otururlar. 'inci, at; koyuri,' tek
l).rgl deve, armut, bir hurma'
zm 'aleti olarak, k'ung-hou, hu-ch'in,
deri . .Kral bir
elbise giyer ve ile bir ,nc ay
buddist (!), mabedine gider ve gt-
Ceza olarak, ve bir uvaliine c,iikilerek, denize
atmak vardm Harp sevmezler. Deliksiz ve'
n Buddha Maitreya Tersinde
, ' (Sung-shih,490 -:-' s. 5719 a - b). Kiremitleri yoktur" '
beyaz rterler '( Hsin- T' ang-shu, 221 b = s. 4155 c). Z a,man :
Liang beri. No t: 'nun malfimat Ta-ch;in ,ile
Fu"lin bilgileri' Her halde bu 'devlet
bir Toprakta byyen koyunlar, metinlerdede
grlr. ok defa koyun ,sylenir.'
75. Ta-ch'in. S ah. a : veya, denizin
da iin, ,Hai-hsi-kuo (deniz memleket) da denir. 'ok
", byktr, 400 'den fazla ve ondan
\ '
154
An-hsi 'nin (Hou-Han-shu,'118, 4 b-S a). M e d e n i y et:
tan duvar yaparlar. Hepsi beyaza posta Bunlarda
am ve ok da dikerler. srerler. Dut
gezerler, iekli ve elbiseler giyerler.
Beyaz arabalara binerler, sancak ve
hepsi 100 li ve iinde her zaman saray var-'
Saraylarda kaya stunlar yemek da bu
Hkmdar her gn bir sarayda ve orada kabul
merasimi yapar. bir adam gider.
Bir sormak isteyen, iine bir mektup atar. Bunlar sarayda.
gzden geirilir. Devlet 36 generalleri Hkm-
dar verasetle tahta gemez, seilir. F eliiket veya olursa, tahttan
indirilir. byk ve iyi inIilere benzerler.
Memlekette ok gece veren gibi
- ay parlayan inciler, korkutan gergedanlar, mercan, kehribar,
cam, ok ve dibii, asbes-
to s, zarif kum Bunlar su koyunu 1 veya yabani
, ipek ko ku da yaparlar. ve
on bir An-hsi ve
Hindistan ile ticaret yaparlar. Sabit in ile ticaret yapmak
isterlerdi, fakat An-hsi bundan alakoydu. Sonraki Han sliilesinden
Huan-ii (m. s.147 -167), Annamyoluile, An-iun
, (= Antonius) 'in 'e bir sefaret hey'etleri geldi. Abanoz ve
gergedan boynuzu getiriler. Giiliba zenginliklerine dair haberler mba-
(Hou-Han-shu, 118, 4 b-5 a): ii ve: T'ung-chih, 196 = s.
3151 a-c; Chin-shu, 97 = s. 1337 b; Pei-shih, 97 = s. 3043 b. Zam an:
Son Han devrinden beri. N ot: Forke, OZ, 1927,48-60 'da Ta-ch'in 'in
Roma devleti syler. A. Herrmann (OZ, 1927, 197 v. d;),
buna, Franke (Geschichte, III, 209-210), bu ad ile ilk nce
Klesiphon ancak daha sonra' Roma devletinin
syler. K'ang-yu chi-hsing (2,2 b), bunun daha Fu-
'lin (= Rum) ile syler. Bundan
yemek, kendini paralamak, 12 top gibi, bir ok eksantrik
san'atlar' bildiklerini syler. '
76. Ta-shih. S aha: bu memleket Po-sih 'in idi
( T' ang-shu, 198). M e d e. n i y et: Devlet kuranlar Po-sih 'lerdir; bunlara
bir kere deve gderlerken bir arslan; insan sesi ile,
siliih ve' bunlardan birisinde' de kara ,bir
in 'de bulunmayan koyun
Orta ve gar!?! Asya medeniyeti 155
stnde ak bir kitabe Hakikaten
birok silahlar buldular ve kitabeli onlara isyan etmelerini tavsiye etti .
o Bylece elildiler, tacirleri soydular ve bylelikle
" Po-sih 'in ve istiklallerini ilanettiler; Fu-Zin
. ve Po-sfh bir ka kere bunlara mcadelelere
o erkeklerinin o vcut rengi kara, gr ve
Brahmanlar . gibi, iridifler.
, memleketlerdekilerden byk at ve deve
keskindir. Bir taparlar. Memleketleri ok
kumlu ve Ekime pek at ve deve eti yerler.,
Mukaddes (Tang-shu, 198 = s. 3614 c-d ).
Bunlarda insan benzeriekler (Yu-yang-tsu= TL P'KCh,
4,81=s. 3890 a). len inci ile doldururlar, iini
cesedi mumyalarlar (Y-chih-t'ang, 10, il a, galiba Yu-yang
tsa-tsu'ya gre). Tavuk zmleri Atla-
ejder sylenir (Hsin- T' ang-shu, 221 b = s. 4155 d).
'. Zam an: Sui devrinden beri. N ot: Bykarap devletine
. (Franke, Geschichte, III, 356), kelimesinin transkripsyonu .
olacak. T'ung-chih, 196==s. 3155 cve Sung-shih; 490=5. 5718
b-d.
77. T'iao-chih. S aha: Memleketin ve
bahdenizine Memleketin
ile (Hou-Han-shu, 118, 4 a). M e:d e n i y et: ve ok
gergedan,.tek hrgldeve; tavus ve
tekne kadar, byk byk (Hou-Han-shu, 118, 4 a).
Pirin ekerler. Bunlarda 123=s. 267 c).
Zaman: Han devrinden beri; T'ung-chih, 196=s. 3138 b
ve 793,1 b; Pei-shih, 97' s. 3043 b. N ot: Byk deve
K'ang-yu chi-hsing,'15 .. 5 a'ya' gre, T'ang ,devrinde
Po-sih ,( ve daha sonra A-tan alan memlekettir. '
78. Ch-mi. Sa ha: '1"u-hf!.o-lp 'nun cenupta,
kara (Oxus nehri) huduttur. ( Hsin-T' ang-shu, 221 b). M e cl e n 1;';
y et: Bunlara hkmedenler, trk Hsieh-yen-tlo
'Hara olarak, Hu-hsan getirirler. atlar da
getirilmektedir T' ang-shu, 221 b = s. 4155 a ) . Zam an: T' ani o
devri. N o t: Sogdiana 'da Kumedh'e (Toya Bunko, VI, 63 )
Hu-hsan ile,
79 . . Hsieh-i. ,S aha: T'u-huo-Zo AsIl
TsaQ-ch-ch' a idi. Hindistan, Po-sih
156 Trkiyat
(Hsin-.T' 221 b ). M e d e n i y et: gbrelerle
.. Memleketlerinde T'u:cheh, Chi-pin' ve . 'lar
olarak Chi-pin 'ler 'Ta-s'hih (araplar) 'a mda-
faa ettiler (Hsin-T'ang-shu, 221b=s. 4154d). Zaman: T'ang devri:
80. Kan-t'o. S aha: aslen Yeh-po
Yeh-ia 'lar sonra, byle 97).
M e d en i y et: aslen T'e.le idi. ok harpidirler. Bir kere,
l).etice CM-pin ile harbettiIer. stlerinde. her birinin
on silahh adam 700 muharebe filleri Fil hortumuna,
narp (Pei-shih, 97 = s. 3043 d). 'in.
ve askerler trktr; halk ise, (W.
Fuchs, s. 444) Zam an :Sui devrinden nce. i a ve: metinlerde
Chien-t' o-lo denilir (bk. T'ung-chih, 196 = s. 3154 b). N ot: Gandha-
ra'ya '"
81. Ku-t'u. S aha: M e d e n i ye t: at ve pars
ler. Bunlarda drt' byk tuz Hara olarak,
getirirler (Hsin- T' ang-shu; '.' 221 b = s. 4155 a ) . N ot:
trkedir. Fergana Khottal . lkesi .
sylenir (W. Fuchs, s. 452): Cho-keng-Iu, 29, 6 b, bir
t' u gergedimdan bahseder. Bu nevi bir' hayvan
Zam an: T' ang devri.
82. A-fu-t'ai-han. S aha: Shansi 'deki Tai ?dan 23720 li
tede (Pei-shih, 97). M e d e n i y et: Memleket dzdr ve birok meyva
(Pei-shih, 97 = s. 3043 -al. Zam an: T' o-pa devri.
83. A-man. S aha: An-hsi 'nin 3400 li
118, 4 b). M ed e n i y e t: Zam an: devrinden sonra ..
84. Ch'ia-pu-tan. S aha: 'nin Tai 'dan
Shansi ) 12780 li tede (Pei-shih, 97). M e d e n i ye t: Memleket
dzdr, ve pirince Bir ok meyva
97 = s. 3043 a). Zam an: T' o-pa devrinden beri.
85. S aha: Hsi-wan-chin 'in cenubunda,
Shansi 'deki Tai 'dan 12900 li tede (Pei-shih, 97). M e d en i y et:
tuz ve bir ok meyvalar ( Pei-shih, 97 = s. 3043 a). Zam an:
T' 0- pa devri.,
. Chieh-kuo. S aha: Ch'ang-an 'dan 8570 li tededir _
96 b).; Me d eni y et: 500 99.ai1esi vardi'r( Han-shu, 96b= s.
-T'ung-chih, 196= s.-3155c ve 3147b. Zarp.an: Han-
Orta ve garbi Asya 157
. . ..
, beri. N ot:' ,Hsin-T' 221 b = s. 4154 d,
ve S-mi'lerin ohin bir Chieh-kuo
'daha syler; merkez 12000 li tededir.
Bu memleket ok Pirin, dan" fasulyakoyun ve
atarlar.
o 87. Ching-cheh. Saha:
, 'cenupta }o-ch'iang ile hudutturlar (Han-shu, 96 a = s. 606 c) . M e d e- '
,niyet: 3360 480 aile 96a). Zaman: Han devrinden
, .' beri. i a ve: Daha' fazla mahlmat iin bk. T' ung-chih, '196 = s. 3136 a. '
88.Chu-ch-po. S ah a: Tse-ho lkesi Eski Hs'i.;yeh,
P'u-li, l-naive Te-jo devletlerini iine Y-tien 'in 1000 li '
(Hsin- T' ang-shu,221 b = s. 4152 d). M e d e n i ye t: Buddisttirler. Y
lan hindcedir (Hsin- T' ang-shu; 221 b). Za m ci. n: T' ang d'evri. '
" ' 89. Ch-Ian. S aha: Ch-Io-nu da denir. lkesi ile
',huduttur. Cenupta 'byk 221 b);,
M ed en i y et: Hara olarak, buc;ldist
benzer ile, ,bir kitap getirdiler ( Hsin-T'ang-shu, 221h-:-s.
" 4154 Zam an: T' ang devri, '
90. Ch'-Ii. S aha: Wei-li, Ch'ieh-mo, ce-
Ching-cheh ile huduttur. bir (Han-shu, 96 b).,
Kua'ya ait bir memlekettir (T'ung-chih, 196=s. c). Medeniyet :
1480 130 aile. Burada daha eski zamanlarda bir in garnizqnu,
(Han-shu, 96'b....:... s. 609a-c ).Z a m ci n: Han devrinden beri. "
,91. S ah a: }o-ch'iang ile' huduttur
(Han-shu, 96 a = s. 606 c). M e de n y et: 2170 aile (Han-'
shu, 96 a ).Z ama n : Han devri. la ve: Daha fazla malumat iin bk.,
, - 196 = s. 3136 "
,92. S aha: Garptakiler 'dan 8670 li,
, ise, 8250 li' tededir (Han-shu, 96 b = s. 609 d ).' M e d e II i ye t : ' Garp-
_ takilerdede 1926 332 aile, ise, 1948 191 aile
(Han-shu; 96 b ) . Gebe de yaparlar Mah.,
sUller gibidir" (Hou-Han-shu, 118 = s. 906 1 a v-e :'
Daha malumat bk. Wei-chih, 30," 14 a ve Pei-
shih, 97= s. 3042 b. Zam an: Han devrinden beri. N ot: Yen 'ya,
'gre Ch'ieh-mi Ch'-mi'dir. Bu Ch-mi, bir Ch:'niz
biraz ) ile :o 'bir' Chlim{ Sogdiania-
'-'da Ch-mi"t 'o'dur-( Shih-chia 1 Tripitaka, h-)
ve K u-medh 'e ( T oyo Bunko, 6, s. 63); nr. 93 ten de
158 :rrkiyat
93.Ch;'mi. S a.h a : 'dan 12800 li tede. Memleket bahda
Y-Hen ile hudutur (Hou-Han-shu, 118,3 a ). M e d e n i y et: 7251
.173 aile .( 118, 3 a). Son Han devrinde, yani Skun-ti
(m. s. 126 -144), hara olarak,bir ift ve
harikulade getirdikleri rivayet olunur (Tu-yang-pien = T'P'KCh,
483=c. 39, 7 a). Zam an: Son Han devrinden beri. N ot: Bunlar belki
de 'lerdir. "
94. Fan-yen. S aha: Wang-yen de denir. Cenup-bahda Chi-pin 'ler
ile huduttur (Hsin- T' ang-shu, 221 b). M e d e n i y et: oldu-
ahali 4-5 byk Irmaklan
W u.:hu ( Oxus nehri) akar ( Hsin- T' ang-shu, 221 b ='s.
4154 d). Zam an: T' ang devri. N ot: Zablistan lkesi' sylenir
(W. Fuchs, s. 448).
95. Fu-huo. S aha: Shansi 'deki Tai 'dan 17000 li tede ( Pei-
shih, 97). M e d e n i ye t: 70 li 'dir: Memleket ekin,
ve Burada at ve deve bir
ve alhnda yedi deve durur, her biri ayak yk-
(Pei-shih, 97 = s. 3043 c). Zam an: devrinden beri.
96. Fu-Iu-ni. S aha: Po-sih 'in (Pei-shih, 97). M e d e-
n i y et: yaparlar. iinde, insan bii-
minde bulunan ve cenuba akan byk, bir
bir da deve veya ata benzerler, fakat kanatlan
suda ve zaman lrler.
mercan, kehribar ve arslan bulunan bir dai 97=
s. 3043 a). i a ve: T'ung-ehih, 196=5.3153 b. Zam an: To-pa devrin-
den ,beri.
97. Hsiao-yan. S aha: Ch' ieh-mo 'nun memleketi (T'png-
ehih, 196=s. 3136 a). M e d e n i y et: 1050, 150 ailedirIer. Jo-
ch' iang 'larla (Han-shu, 96 a == s. 606 c) .' Zam an: ,Han
devrinden beri.'
98. Hu-hu. S aha: Ch'ang-an 'dan 8200 li tede (Han-shu, 96 b ).
Medeniyet: 264 55 aile (Han-shu; 96b=s. 609d).
T'ung-ehih, 196 = 5. 3147 b: Zam an: Han devrinden beri bilinirler.
99. Huo-mi. Sa,h a: Ta-mo-hsi-t'ieh de denir. Eski Po-ho 'dur.
Eski T'u-huo-lo arazisizerinde (Hsin-Tang-shu, 221b = s.
4155 a). M e d e n i ye t : ,Memleket ve mahsulszdr. Fasulya;
II1eyva ve iyi atlan Mavi gzldrler( Hsin-Tang':"
shu, 221 b). N ot: Toharistan 7 gnlk Pamir
ve garbi Asya 'medeniyeti ,159
Wakh.n sylenir (W. Euchs, s; 453-454).
, }: ama n: T' ang devri. '
100. Hu-sih-mi. Saha: Shansi'deki Tai'dan '24700 li tede.
(Pei-shih, 97): M e d e n i y et: Memleket dzdr. kehriba:r
" Burada arslan ve birok (Pei-shih, 97 "s.
3043 a). Z a ni ari: T' o-pa devrinden beri.
101. Hu-te. S aha: Ts'ung-ling
K' ang-ch 'lerin (TYid-leh, San-kuo
i tefsiri, 30 son). M e d e n i y et: GebedirIer, iyi atlari
samurlan (San-kuo Wei-chih, 30 son,Wel':'leh tefsiri). Zam an:
devlet devri. la ve: T'ung-chih, 196 = s.3152,a.
lchih. S aha: devleti (nr. 114) (Hou-Han;'
shu, 118, 8 b): M e d e n i y et: 3000 fazla olup, 1000 ksur ailesi
ok ve etmesini severler.
kesilidir, gebedirIer. Ziraat bilmezler. mahsulleri P'u-lei !de
, gibidir (Hou-Han-shu, 118, 8b). i). ve: T'ung-chih, 196 = s.
3147 b.Za m an: Son Han devrinden beri. '
103. I-p'an. S ah a: K' ang-kuo ile (Hsin-
" 221 b). M e d e n i y et: at ( 1'.' ang-shu, 221 b = s. 4155
a). Zam an: T ang , devri. i
104. Mi-mi. S aha: Shansi 'de Tai 'dan 22100 li tede
(Pel-.shih,. 97). M e d en i y e t: Tek hrgl kara deve Memle-
ketin bir ok yada ve demir (Pe-
,shih, 97 =;= s. 3042 d ).11 a ye: T'ung-chih 196'= s. ,3154 Z'a m an:
devrinden beri.
105. S aha: Shansi 'deki, T ai 'dan 22920 li
tede (Pei-shih, 97). M e d n i ye t: Memleket dzdr.' Hayvan,
,nebat ve in'dekilere benzer (Pei-shih, 97=s.3043a). Zaman:
'T' o-pa devrinden beri.' ' ,
1 06. .. po. S aha: Shih-kuo 'ya tabi iin, bunlara
k S.) denir. ' eski
( Hsin-T' ang-shu, 221 b = s. 4154 b). M e d e n i y et: N ot: Metinde

,memleket bulunan daha bir 'ok devletlerin vekabilelerin
varsa da, bunlara', dair medeniyet yoktur. Zam an : T' ang
107. 'Nan-ton. Sah'a.:Cenupta fo-ek'jang, Hsiu-hsn,
. byk Y'eh';'chih 'lerlehlidutturlar( 96 a=s; 609d).
160 Trkiyat MecIIitiasi
M e d e n i y et: 31000 5000 aile. Ekin ekerler; zmleri; her
meyva, ve demirleri kendileri yaparlar.
Siyasete Chi'-pin 'Iere tabidirler (Han-shu, 96 a). Zam an: Han devrin-
den beri. paha fazla malumat iin bk. T'ung-chih, 196=s.
3137 c.
108. No-se-po-Io. S a ha: Shansi 'deki T'ai 'dan 23428 li
tede (Pei-shih, 97). M e d e n i y et: Memleket dzdr, pirin ve
daya Burada pek ok meyva (Pei-shih, 97...'.s.
3043a). Zaman: T'o-pa devrinden beri. N Krs. nr. 1061
109. P'an-yeh. S aha: Han-yeh da denir ve T' ien-ehri 'nm bir
ka bin li (IWef-Ieh = San-kuo Wei-chih tefsiri, 30).
M e d e n i y et: Uzunlukta inIilere benzerler. Sih-eh'uan 'dan gelen facir-
ler bunlara kadar giderler (Wei-Ieh=San-kuo, Wei-ehih tef-
siri, 30). Zam an: devletler devrinden beri.
110. S aha: Ch'ang-an 'dan 8680 li tede (Han-shu, 96 b).
M e d e n i y et.: 1387 227 aile (Han-shu, 96 b=s. 609 d). i a ve:
T'ung-ehih, 196 = s. 3147 a. Zam an: Han devrinden beri. N ot: Han-
shu, 96 a bundan sonra bir de bir Pi-Iu gerisi lkesinden bahseder ve
bunun Ch'ang-an 'dan 8710 li tede syler; 1137 462
ailesi bulunup Yu-Zi-shih, Hs-iung-nu, Chieh-kuo
ve cenupta Ch-shih ile hudut bildirir.
111. P'i-shan. S aha: takriben Ku mo,
Chi-pin ve W u-i-shan-Zi ile huduttur (Han-shu, 96 a = s. 606 cQ)' M e d e -
n i y et: 3500 500 aile (Hanshu, 96 a). Zam an: Han devrin-
den beri. i a ve: Daha fazla malumat iin bk. T'ung-ehih, 196 = s.
3137 a; Pet-shih, 97=s. 3041 'de P'u-shan ile grlr.
112. Po-chlh. Saha: Ch'ia-se-ni cenubunda, 'deki,
Taf 'dan 23320 li tede (Pei-shih, 97). M ,e d e n i y et: ok
(Pet-shih, 97 = s. 3043 a). i a ve: Bk. T'ung-ehih. 196 = s. 315:4 a.
Zam an:' T'o-pa devri. .
113. P'o-pa-li. S aha: Denizdedir (Arabistan Hsin-
T'ang-shu. 221 b). M e d en i ye t : Kimseye tabi Ekim yoktur ..
Ahali st, ve etle beslenir. Elbiseleri koyun derisi ile
rtnrler. renkte ve gzeldirler. Bunlarda ok fil ve .
koku Acem tacirleri bunlara her zaman byk askeri muhafaza
ile giderler. Bir ok ve kemiktendir. Yay, ok, ve
Daha sonra T 'ler yenildiler ( Hsin- T' ang-
shu, 221 b = s. 4155 d). Zaman: T'ang devri. ..
Orta ve garbi medeniyeti 161
114. P'u-Iei. S aha: Ch' ang-an'dan' 8360 li tede (Han-shu, 96 b ).
M ede n i y et: 2032 325 aile ( Han.shu" 96 b= s. 609 d). 2000 ki-
fazla 800 ksur aile. Saman kulbede Gebedirler, fakat
iyi ziraat de bilirler. at, deve, Yay ve ok yapa-
nce byk bir merp.leket idiler, fakat Hsiungnu taarru-
" bir gt ve o zaman A-wu-kuo (A-o"kuo?)
118, 8a-b).ilave; T'ung-chih, 196=s. 3147 b
, ve T'P'YL, 797,1 b-2a. Zaman: Han devrinden beri. N ot: Han.shu,
96 b P'u-Iei 'nin birde Ch'ang-an 'dan 8630 li tede olup, 1070
, 100 ailesi olan bir "arka memleket" ten bahseder. '
115. S en. S a h: a :. Hsiwan-chin 'in
Shansi 'nin.Tai 'dan 22940 li tesinde (Pei-shih, 97). M e d e n iy et:
Memleket dzdr ve bir ok meyva nevileri (Pei-shih, 97 = s ..
3043 a). Zama n: T' o-pa devri. '
116. Shan-kno. S aha: Ch' ang-an 'dan 7170 li tede.
Shan-shan ve Ch'ieh-moile huduttur (Han-shu, 96 b). M e de n i y et :
5000 450 aile. Demir ve Yen-ch'l ya Wei-
, hs 'den ekin (Han-shu, 96 b==s. 610 a). i ii v e T'ung.chih,
196b=s. 3147c. Zaman: Han devrinden beri.
117. Shih-no. S aha: Buraya Shih-ch' i-ni de denir.
" > 9000 li tede (Hsin- T' ang-shu, 221 b). M e d e n i y et: blme ay-
. beraber, bunlardan drd, tam ile,
, 'maz. vadilerinde ekim tacirleri soymakia
geinider. evleri (Hsin. T' ang-shu. 221 b = s. 4155 a). ,
Zam an: T' ang devri .
. 118. Sih-pin. Saha: 3600 li (Hou-Han-shu,
., ,118, 4 b). M e d en i ye t: Zam an: Han devrinden sonra.
, 119. S aha: BurayaPulu da denir. Pu-Ian tam
Hsiao-P'ol ile huduttur .. T'ien-chu ve Wu-
ch'ang ile huduttur (Hsin-T'ang-shu, 2.21b). Medeniyet: Tu-Ian
'lara tabidirler. Wu-ch'ang'lara tabidir' (Hsin. T'ang.shu, 221
b s. 4154 c). N ot: Metinde orada bulunan daha kk devlet-
lerin: 'in "B ii yk Boldr"
sylenir (W. Fuchs, s. 443). Zam an: T'ang devri.
120. S a Ch'ang-an 'dan 8870 li' tede { Han-shu, 96
b). Medeniyet: 194 27 aile (Han-shu, 96b=s. 609d). Za-
. inan: Han devrinden beri.
',Trkiyar 1
162 Trkiyat
, 121. l"ao-hui. S ah a: Ch'ang-an 'dan 11080 li mesafe-
dedirler ( Han-shu,96 a = s. 607 d). Me d e n i y et: 5000 700
. aile 96 a). i ve: T'ung-ehih, 196 = s. 3141 a 'da da malil-
mat ' '
122. Tsao-ch'ia-chih. S aha: 'deki Tai 'dan 23728 li
tede (Pei-shih, 97). M e d e n i y et: Memleket dzdr, fakat az ekim
yaparlar, pirin ve memleketlerden Pek ok
meyva (Pei.shih, 97 = s. 3043 a). Zam an: T' o-pa
devrinden beri.
123. Wei-hs. S ah a: Ch'ang-an 'dan 7290 li ve Yen-eNi 'den
100- li tede. (Han-shu, 96 b). M e d e n i ye t: 4900 700 aile
(Han-shu,96b=s. 609 c-d). T'ungehih, 196=s. 3146c. Za-
m an: Han devrinden beri bilinir.
124. Wei-U. Saha: Ch'ang-an'dan 6700 ii tede. Cenupta Shan-
shan ve Ch'ieh-mo ile huduttur. (Han-shu, 96 b). M e d e n i ye t: 9600
1200 aile 96=s. 609 c). i a ve: T'ung-ehih, 196 = s.
3146 b). Zam an: Han devrinden beri. '
125. Wu-Iei. Saha: Kua Medeniyet: 1200
110 aile (Han-shu, 96 b = s. 609 a). ve: T'ung.ehih, 196 = s.
3145 b. Z ap1 an: Han devri.
126 Sa ha: Ch'angan 'dan 10330 litededir.
. Tan-huan, cenupta Ch-mi, Wu-sun ile huduttur (Han-
shu, 96 b = s. 609 d). M e d en i y et: 231 41 aile (Han-shu.
96b). T'ungehih, 196=s.3147a'da daha fazla malilmat
Zam an: Han devrinden beri.
127. Saha: Ch'angan'dan 8830 li tede.
Ch-shih gerisi ile Pi-lu, Hsiung-nu 'larla
huduttur (Han-shu,. 96 b = s. 609 d). i a ve: T'ung-ehih, 196 = s.
3147 a. Zam an: Han devrinden beri. -
128. Yii-mi. S aha: cenupta Ch''lo,
ile huduttur. Ytien'e (Han-shu, 96 a = s. 606 c).
M e d e n i ye t: 20040 3340 aile 96 a). Zam an: Han
devrinden beri. a ve: Daha fazla malilmat iin bk. T'ung-ehih, 196 = s.
3136 b. N ot: Ch-mi; belki daha olarak, Han-
mi'dir (Shih-ehi 123 = s. 267b).
129. S a: Bu memleket T'ien-chu 'dan cenuba
3000 li, Se-mi.'den 1000 li tededir
Orta ve Asya 163
. T' ang-shu, 221h). M e d e n iye t: ldrmezler, ceza olarak
bilirler. ok pirin ve bal Eml:k vergisi
bilmezler. keserler; giyerler. Fakirler beyaz ku-
elbise giyer (Hsin-T'ang-shu, 221 b = s. 4154 d). Zam an:
T' ans- devri.
III.

malzeme, bizzat inlilerce' teklif edilen, gruplara
Bunda bu tasnifin, esas itiban ile, meydana
1. Ch'iang
. .
Ortaya ilk grup, Ch'iang. Bu grupa, geen
kat'i . olarak 17 si ve belki de daha girmektedir 1-
17). bu gruptan sylenir veya
}o-ch'iang'lar, adlan ile, bu grupa mensup
gsterirler. Hsi-yeh,' P'u-li, ve Wu-lei 'leI'in
dkntleri ve tibetli Tse-ho ve Ti-jo 'lar,
inlilerin bildirdiklerine gre, medeniyetesahiptirler ve Tse-ho 'lar,
bir eski 'lerdir. Su-
p'i ve Po-lu Ch'iang sylenir.
Bu bir grupu, Po-ho, Po-chih, SM-mi ve Nepal,
ve Hsi-li'ler Hindistancihetirideolup,' galiba ancak ti-
betli hakikaten tibetli mi Y9k'sa
Tibet tesiri in kestiri-
.lemez. medeniyetlerinin Ch'iang 'lardan bir hayh
hususlarda Hind medeniyetine grlr; fakat
hangi grupta,n dair bir sylenemez.
JrVu-ch'a medeniyet tavsifinden, da Ch'iang

Hsi-hsia da, medeniyeHeri ve verilen malli-
mattan, medeniyetIi bir halk icap neticesine
Burada Tibet ashndan bir alt tabaka stnde, ka-
bir st ok sarihtii-. Bu suretle, da-
ha nce bulunan T'u-y-hun ve al T'u-Jan
kiIie bir medeniyet ortaya. TibetIiler nerelerde
devlet bu tesiri ve bilhassa
. trk ve ile gibi grnmektedir,
164 Trkiyat
Ch'iang. medeniyeti syleyecek
malzeme c ile ortaya olan "inin hudut medeniyet
ve sahalarz" tetkikimdekilerle harfi harfine uygun
Bunlar ekseriya veya az ziraat yapan gebelerdir. Bunlarda
koyun bundan malzememizde, garip olarak, hi bahsedil-
memekle beraber, en byk rl ve
byk aksine olarak, kktr. Bir
lede, bildirilir. Bu Ch'iang medeniyetine ok uyar.
Bu pek ok icap etmelde beraber, buna
dair metinlerde bahis yoktur. Evler -- tabir caizse -
Urgandan kpr yaparlar. Yemek yeme aletleri yoktur, elleri ile yer ve
ierler. rel'ler. Bu rgnn ne tafsilat
yoktur. malzemede (bk. Hudut halklarz), Chiang sa rgs
sarih olarak, edilir: bir ka rgldr; tunguz-
lar ise, btn bir rgde toplarlar. iin
zehirli oklar da tipiktir. metinler, Ch'iang maden
rini sylerler. Bunlar kendileri iin olan
mahsus kk
0.. H i n d i s tan c i h e t i n d e b u i u n a n c e n u p t i b e t i i i e r i
ve cenup cihetindeki tibetlilerin, tavsif edilen tibet-
lilerden, olduka bir medeniyetleri belki de tamamen tibetli
Fakat malzememiz, daha sarih hkmler vermemiz iin,
kafi derecede Po-ho un ve
muhakkak surette, bir Tibet adetidir. Un reklerini in
cenup tibetlileri ve yksek arazi tibetlilerinden bah-
sederken, pek anarler. tibetliler iin tipik bir husu-
siyet olarak gsterilir. geen kee de tipetIilere has bir ..
Buna yer bahsedilmesi, tibetlilerde
len bir hususiyet Bu daha etrafh izah
Bunlar tamamen veya yer iine ikamet
delikleri olabilir. Fakat ben bunu pek Belki bu bir
. iine basit bir veya bunun, iklim . hususi-
yetlerinin uygun, her hangi bir biimidir.
She-mi bildirilen inanmak, her halde inlilerin
bilhassa buddist olmayanlar dini (bhon),
yani eski Tibet dini ile alakah Po-chih 'teki ejder gl hika-
yesi, yine bir ejder glnden bahseden Ku-shih-mi efsanesi ile
rilebilir. Bu nevi, tamamen efsaneler, Tibet
bugn bile oktur. Ku-shih-mi kaynaklar yeni bir
Orta Asya medeni;eti 16,5
,katmaz. ejder atlar mhimdir: bunlar efsanelerinde iyi at-
ejder en olan veya tesiri gs-
terirler. Bu gibi atlarla bilhassa kk Sih-ch'uan (veya Tibet)
mukabil, iri mevzun, iyi atlar kasdedilir. memleket Nepal
(Ni-p' o-lo) 'de Tibet medeniyetine has olan yak da bulunur. Btn
hatlaTibet adetlerine olarak tipik hindlidir.
b. i m a 1- d o u c i he t i n d e k i t i b etI i 1 e r
tibetlilerinden burada 'lardan bahsedile-
cektir; zira bunlara akraba halklardan bir yerde (bk. Hudut
Bunlardaki tipik Tibet medeniyeti malzemesi
giyim malzemesi olarak, kee ve deri kpeler. Bambus
, ve kurban edilen koyun Buna mukabil,
, galiba T'o-pa (Hsi-hsia hkmdar ailelerinin bu soydan iddia
lunur) veya' daha nce ve trklerden
bu husus iin karar vermek gtr) olan,' tipik medeni-
yeti izme, sa, atabinmek
, sevgisi, koyun yay teli sesinden fal, insan kafa'
su imek ki, Hsiung-nu Mao-tun, Yeh-chih
imek iin, Nihayet ay harbe git-
sevmemek adeti. bunun' gibi bir adetin, 'larda da
" bildirilir. Bu medeniyete in medeniyetinin kuvvetli tesirleri de
, ' : in taklidi saray merasimi ve (hi
, hkmdar adeti. halde bu Hsi hsia
medeniyetinin koyun besleyen' tibetliler zerine "olan
medeniyeti mahsul sarihtir.
,2. Holan
Bu grupa 17 a-27 numaralar girer., Bunlar, mstesna
, olmak zere, Trkistan Bu halklar'
ok dikkate antropologiya verilir: Y-tien
(Hofan) ahalisi Hun olmaktan ziyade, inIiye benzemekte, tekiler
ise, Hun ,; benzemektedir, yani ukur "Hun yzl" tabiri,
Han devri sonra' (m. s. 200), olduka ok ve,
hemen iranb veya sy""
lenir. Bir ok defalar hurunlu, bazan da mavi gzl, gr
edilir. Bundan bu daha kuvvetli
Y-tien antropologiya
dan daha ok grupundan
ve (tabii mavi gz mstesna)
166 Trkiyat
grupuna bir trk grupu ihtimali de Fakat bu
devirde bu tabirin trkler iin hemen hi grmedim;
. bir de bu grupun medeniyetine dair in
trk medeniyeti syledikleri ile, pek uygun
Bu bir oklan bilgimiz ok az
hakikaten bu gruptan olup dair karar vermek gtr.
Lou-Ian, Wen.su, Ku-mo, Ch'ieh-mo ve Mo 'lar iin de vakidir.
mensupluk kat'idir. Az olmakla beraber, demin
halklara dair sylenenler bu grup verilen
malumata ok Bununla beraber bu
kk devletleri bilgimiz o kadar ki, bu gruptan
karar vermek Galiba byk
bir da bu
Bu grupun malzemeden en mhim hususiyetleri
tr k gibi, salar kesilidir.
kadar uzanan n bir elbise giyerler; Asya
ise, elbiseleri yandan yoktur, yaka
Bundan mutad uzun ve kollar yerine,
kollar Bazan da, her halde bunun giyilen, dar pantalon-
lardan bahsedilir. gebe olmakla beraber, ekim yapar-
lar ve bilhassa, tibetli gibi, Bunun
pirin ve da ektikleri olur. Bunlarda zm ve meyva ekimi de
ok defa sylenir. Galiba bu devletlerin
vaha zerinde ahali ziraat yapar; vaha
ahali ise, gebedir. at, deve ve bazan, daha
olan, tek hrgl develer beslenir. Buna binaen trkler ve tibet-
IiJer gibi, kee de yaparlarlar; trkler ve n gibi,
dokurlar. Yada ok bahsedilir; buna sebep in 'in
ok yada Madeni kendilerinin de
k defa syenir, fakat bu tibetlilerinki gibikk bir sanayi idi.
Din, zamanda, her yerde buddistIiktir;
daha sonra bazan mazdaistik grlr. Mamafih "gk
da bahsedilir. Ben, mdekkiklerin gibi,
bununla buddist eski gk dininin (veya
zira bir Hsiung-nu
kabileSinin, bukabileye kadar bir devirde,
daha gk
Buddist1ik ile, lleri yakmak gibi, bir ok adetler de
mhim olan cihet bir kere (Y-tien'lerde)
\ .'
Orta ve garbi medeniyeti 167" '
buddist adetlerine gre tabutunun
Bu adeti, has'
Buna daha ( bk. 5) mhim da
buddist Bir kere bahsedilen "orman gibilerinde,
eski kendilerini muhafaza kabildir. Trk
buna benzer bir "orman Fakat bu
grup iin tipik olan sarih olarak buddist bereket
bys ile alakadar muharebesi
ile, iyi veya kt tesbitedilir. zamanda bunlardan
birisinin lmesi - bu husus sylenmemekle beraber - tarlalar iin bir
nevi kurban Bu adet bir de Po-han
grlr.' Asya, bu nevi adet Kuang-tung
havalisinde ve' daha bir Hindistan kabIlelerinde
grlr. Cenubi in 'de ziraatle Chekiang ve Kui-chou 'da
,Miao kabilelerinde grlen ve ifade eden
adeti, bununla Bu adet Asya her yerinde, ziraat
ile Bunun Hotan iin de cari
kabul edilmelidir. Bu mesele karar vermek kadar
, ok g nk bu 'dikkate adet bir kere 'da,
sonra Hotan ve nihayet cenubi in 'de, yani
ye kadar bir birleri ile mnasebetleri olup
sahada grlr. HiUbuki bu , sahadaki adet,
yznden tamamen' esas fikirlere
Ahalinin zerinde da mhimdir. Bu,
lilerce, bunlarda daha fazla hriyetlere sahip ifade
eder. Bu husus Kui-tsih 'te kabul resmine kay-
da burada da yerlerden fazla
hak ve hriyeJ:leri bundan ana hukuku neticesi
olmaz. Ana hukuku hi bir Trkistan veya n Asya
,
Nihayet kafa adeti dikkate ne
ile tasvir dar ve uzun' ya-
Bu adet Sai grupundan da
grlr. bu kabul oluyor idi ise, o
'takdirde uzun kafa ve bunu sun'i
lada edinmek istediklerine hkmedebiliriz. Birde eski Korea 'da, galiba
aksi maksatla, yani kafa uzun iin, kafa,
Bugnk in 'de de, irkin
iin, muhtemel uzun kafa nne Bu
Korea ile bir adet de Kui-tsih\e bir diz
163 Trkiyat
yere kadar Korea 'daki Kao-li 'de de byle (Hou-Han-shu,
115, 3 a). Daha sonra Ch' i-tan 'lar da byle (T' oung Pao, 35,
149) ve bu adet bunlarda umumiyetle "Hun diye (K ung-
K'ui-chi, bahis 111 = s.1105 a, bir seyahatnamede). Ga-
libasonraki buradan Korea ile Trkis-
bu mnasebetleI'in pek o kadar
nadir hakikaten dikkate Buna bir yerde de (bk.
Hudut dikkati Rivayete gre, buraya
Fakat acaba tesirleri bu derece kuvvetli mi
taraftan, mesela Yeh-chih Trkistan Korea
kabile grlr (bk. Trk kabile isimleri ) ..
Bu ok sevdikleri, ok defa zerinde durularak, sy-
lenir. Tani devri in zerine byktesiri

Bu grup bildirilen adetler, kendilerine
has grup halklardan Mesela: Yen-ch'i 'lerin pek
iyitccar bu grup
kilde buddistlik tesirleri de bulunabilmekle beraber, kaplan taht,
'adeti de (belki de Kui-tsih
arslan Samaniabhadra in tesirleri de
bazan bu ok sylenir. Para meselesinde husus bilhassa
gze . arpar: daha hepsinin her yeni hkmdarla
yeni ,dklen resim ve ve
sikkeleri varken, bu inlilerin Han devri wu-shu ile
sikkeleri, yani hkmdar resmi bulunmayan, galiba
delikli
3. Sai
Bu grupa 28-35 halklar girer. bunlardan Chi-pin,
Wu-i-shan-Zi ve An-hsi'ler ikinci derecede bunlara mensupturlar. Sai
bizzat inliler verir. Bununla Yeh-chih 'lerle akraba
bir kolu kasdettiklerini de sylerler. da, Yeh-chih
'ler gibi, Mao-lun idaresindeki Hsiung-n'u nnde
srldklerini bildirirler. Sai
Daha olanlar, ikinci derecede bunlardan
inliler btn bu da Wu-sun 'lada akraba
kaydederler. Bunlar Trkistan yani TtVu-sun
hemen cenubunda
Antr.opologiya hususiyeti olarak iki yerde ukur, kahve rengi veya
hatta mavi gzl dar yahut sun'i
Orta ve Asya medeniyeti H.9
bildirilir. Hatta Wu-sun (bk. Hudut halk-
'Larz) gzl ve da sylenir. Demek oluyor ki,
Sai. ve TVu-sun 'lar, antropologiya birbirlerinden
. bahusus ki (arada bu tasvirlerden olan
mstesna), hi bir halk sylenmez.
T'ang devrinde byle tavsif edilirler. z' trklerin
ve mavi gzl umumiyetle kaydedilmez; fakat
dil ve, medeniyet tiirklerden beraber,
bir ok trk olmayan unsur ihtiva ettikleri, belki bir
halk kabul edilir.
Medeniyete btn bu Sai gebe ve
adet ve giyimlerde, Wu-sun 'lara benzedikleri sylenir At
fakat bu bilhassa iyi hi bir yerde
gre, bunlarda iyi n Asya normal ort a Asya at
. labul edilmelidir. Sed daha ok Su-lo gibi
devletlerinde in tesiri (para) ve Hind tesiri ( hkmdar grlr
veburilarda bir az ziraat de .
Wu-sun medeniyeti, Hsiung-nu da gebe
'keeleri ve imeleri ile, ok gs-
terilir. Hsiung-nu 'larda bir az ekim halde, bunlarda
hi yoktur. Daha nce Yeh-chih 'lerlebirlikte iin,her
halde bunlarla pek fazla taraftan Yeh-chih 'lerin'
ve mavi gzl kaydedilmedi iin, bu iki halk
pologiya birbirlerinden gibi grnrler. Adetler de
pirbirlerinin tam (btn bunlar iin bk. Hudut Ha-
loun 'un (Z D M G, 91, s. 252 v .. dd.), bu 'Wu-sun hi bir
,mddet; Yeh-chih 'lerin dilini, yani toharca sylemekte, ga-
1iba Fakat dili ve Hind-Avrupa dil ve me-'
. leniyet grupundan olup bence, her
'a. grupu
Bir grup daha medeniyete' sahip sy-
1enen Chi-pin, Wu-i-shan-li ve An-hsi Fakat Chi-pin 'lerin Sai
grupundan sylenir. halde de, her hangi bir
bu gruptan Filhakika bu devletin medeniyeti birbirine
ok benzer tavsif Btn bunlarda yon-
zm bahe ve saraylar yaparlar, pek
madenler filleri, tek h'rgl develeri, ehli' ve'
bilhassa iyi ,Hepsinin her yeni hkmdarla yeniden. d-
klen, resmini veya sikkeleri
. Grlyor ki, bu devletin medeniyeti Sai tama-
Trkiyat
men bu ok bir medeniyetidir. An-hsi,
'daki eski Arsaki 'ler devletidir ve memleket olarak, Po-sih
. (bu sz kendini "F ars" sznde muhafaza devletinin
uzun mddet hakim muhafaza halde
vaziyet her halde Sai CM-
pin 'de yksek ziraati olan daha eski bir medeniyeti ze-
rine Sai Chi-pin 'de bu eski medeniyeti tamamen
benimsedikleri veya az bunun medeniyetin grle-
hi bir surette Bu eski Chi-pin
medeniyeti de An-hsi ve Wu-i-shan-Zi ile akraba, hatta bunun
hemen tamamen halde hakikatte bu halk, Sai
g-rupuna ok daha fazla bir ihtimalle, ok daha
5. grup
4. Yeh-chih
Bu grup 36-66 iine Bunlar muay-
yen alametlerle grupa blnebilirler.
a. Hephtalit grupu
Bu 36-39 ihtiva eder. Buna Hudut 'nda (bhs. f 4
ve 12), Hua ve Yeh-ta 'lar zerinde malzemeyi de ilave et-
. rnek icap eder. in an'anesi I-ta ve Yeh-ta ve bun-
lara daha nce Hua iddia eder. Avrupa tetkikIeri bu I-ta
(nr. 37 ),Ye,h-ta (Hudut bhs. f 12) ve Hua (Hudut halk-
bhs. f 4) HephtaIii denen g.ruptan
HephtaIit 'ler verilen bir tenakuzludur:
,ya Cli-shih (sonraki Kao-ch' ang) veya Yeh-chih 'leI'le birlikte, bir
grup toplarlar. Yeh-ta ve bu grupta kendilerinden bahsedilen
hepsi Ch-shih 'lerle Yeh-chih 'lerle Ch-
shih 'leI'in hangi gruptan, da (bk. Hudut halk-
bhs. f 2). Sonraki devirde bununla uygurlar fakat
ilk zamanlarda medeniyetleri trk medeniyetine pek' benzemez, ok
daha fazla 2. gruptaki Hotan medeniyetini Bunlarla
olan Korea ile benzerlikleri Daha sonra bun-
larda tabil' trklk gittike yle ki, nihayet bir trk
Eski Hua buna benzer bir medeniyetleri
bunlar, buna gre, Hotan ile Yeh-chih
bir Bu Hua 'lar sylenen
Yeh-ia ve I-ta ve bu gruptan olan Hotan grupu ile
'hemen hi bir mnasebetleri yok gibidir; bilakis, Yeh-chih 'lere ok ya-.
Orta ,ve garbi Asya medeniyeti 171
iin, buraya sokmak ,icap eder. Mamafih Yeh-chih grupu
iinde hususi olan bir blm ederler.
Antropologiya bunlara dair hi malumat
veya mavi gzl, burunIu ve gr o i m a
p, daha fazla veya trk tipinden kat'! olarak, hk-
medebiliriz.
Medeniyete bir ka hususi bunlarda polyandra
erkek hepsininbir alma adeti) ocuklar
byk Rivayete gre, sa ssleri adetle
boynuz tanzim . ederler ve her biri
bir Bundan hususiyetlerinden
biride bir ve adi gebe bir ilahlar
efsanesidir; bunlardaki iyi bu Demek oluyor ki,
at cinsi pek iyidir. Bir de develeri Bunlarda arslan ve
deve da sylenir; fakat her halde bunlar, galiba
kette ticaretle Bunun ok kuvvetli
Hind ve in tesirleri grlr. ve .giyimde
. kadar) trk Trklerin umumiyetle bu grup
ok daha erken tesir kabul etmek
Umurniyetle Tohar olarak kabul edilen T'u-huo-lo bu gruptan
halbuki Yeh-chih 'lerin de Tphar
. gre, bundan sonraki alt gruptan icap - ederdi. Fakat
. T'u-huo-Io 'lar medeniyette HephtaZit 'lerle tamamen bir 'oJarak, tavsif
edilirler. Belki bu. tesir beraber i -ta 'lardan sonradan ge-
. fakat bana T'u-huo-Io 'lann' da Hephtalii 'ler gibi, her
ikisi de bir veya bir ka medeniyetle' (belki Hotan ve ilk trk mede-
niyeti) ve bylece T'u.,huo-lo medeniyetinin de Yeh.:chih
medeniyetinin ileri . daha mmkn
grnyor.
Bu Hephtalit medeniyetinin daha sonraki Tibet medeniyeti, ile
birka benzer Hephtalit 'lennun ile bildirUir;
bununla muhakkak Tibet halklan iin tipik olan un rekleri' kasde-
- .. Bir de polyandra, bunlardan. tibetlilerde
Kaynaklar Hephtalit 'lerden ok daha nce' bildiririer; tibet-
lilerde ise, ilk ana hukuku ve matriarhattan bahsederler. Bu
adeti tibetliler: Hephtalit 'lerden mi Trkistan medeniyetle'-
rinin Tibet tesirinde veya aksi meselesi daha ok
Daha iki dikkat etmeli: Hephtalit 'lerin, Hotan gibi,
kollu ve n elbiseJeri Yeh .. ta bizim'
iyi yani Hsiung-nu ve trk tipinde
172 Trkiyat
yoktur. Bununla beraber muayyen bir bu
ile tasvir Belki de bunlar drt tekerlekli Yeh-
chilz benziyordu.
b. A s Y e h - c h i h ' e r
Bu alt grupa 40-47 halklar girer. Bunlar bizzat Yeh-chih
'ler ve" gtkleri sylenen memleketlerdi. Buraya Hudut
(bhs. f 13) 'ndaki malzeme de ilave edilmelidir. ok
iin, dil ve tarih ilave etmek Yeh-chih
'ler ilk nce Kansu 'da, Hsiung-nu olarak, oturu-
Buradan m. . 200 'de srldler ve Trkistan arazisine
ekilerek, bir ka devlet kurdular. bir memlekete gme-
diler ve J5tn oradaki ahali yi ortadan halde bu
'da Yeh-chih medeniyeti,dahanceki ahalinin tesiri ile,

Yeh-chih 'lerin medeniyetleri zerinde maalesef ok az
biliyoruz. Bunlar da, Hsiung-nu"lar gibi, gebe idiler,
medeniyet hususiyetlerinde de Hsiung-nu 'lara benzemelidirler;
bunlarinkinden idi: drt tekerlekli
arabalar; Hsiung-nu ise, iki tekerlekli idi.
in sonraki K'ang-kuo 'lar ile daha eski K:ang-ch
K' ang-ch 'ler bir mesele eder. Hakika-
ten K'ang-ch 'lerle olan haberleri alacak olursak, da
iktisatta evlenme ve matem adetlerinde de hemen tamamen
Hsiung-nu 'lara grrz. Tarihe de Hsiung-nu'larla ok
mnasebetleri Bu Yeh-chih 'ler ve bunlarla birlikte kendilerine ya-
akaraba K' ang-ch 'ler, dil tetkikIerine gre, T obar- Ve buna gre,
Hind-Avrupa Antropologiya cihetinden, inlilerin
hi dikkatlerini ukur gz, burun, gr sakal
veya ve mavi gzden hi bahsedilmez. halde veya
trk yzl Demek oluyor ki, ortada hakikat
dilcilerin fikirlerince (Yeh-chih=Tobar dsturuna dayanarak),
HindAvrupa dili halk, medeniyete ve antropologiya
trk bariz hibir
Yeh-chih 'Jet yeni gnce, daha- mahImat
ediniyoruz. Bunlar birbirleri ile olan kk devletler
kurarlar. Bunlarda da gk efsanesi
yonca ile beslerler. Pirin, meyva ve bilhassa
zm ekimi ile ve sabit evleri
Gebelikten, esas ile, bahsedilmez. Bunlarda ok
verilir. Bir kere, mstakbel dair,
Orta ve Asya medeniyeti 173' ,
tuhaf bir adetten bahsedilir; matriarhata, veya, hi benzerlerine
hkmettiren bir adet. Ta.yan bilmeleri de dikkate
halde inlilerle ,zamanda daha bronz devrinde
Fakat en mhimmi, in 'e kadar giderek, ticaret yap-
zerinde israr edilmesidir. Bunun iin . para Antro-
pologiya dhetinden, ukur gzl ve gr olarak tasvir edilirler.
Btn bunlar bize Yeh-chih 'lerin, eski medeniyetinden yeni
ketlerinde hemen hi.' bir muhafaza olsa
olsa kk devletler halinde eski kabile
: Demek oluyor ki, Trkistan 'da daha eski, yani yerli medeniyet
hakim ince olmayan kaynaklardan ve antropologiya
gre, Yeh-chih 'lerin ince bir st tabaka olarak
bu medeniyet, galiba bir medeniyeti idi.
Daha uzun mddetgebe kalan ve bir de pek fazla Tibet tesiri
gsteren Yeh-chih 'ler bu grupun bir az Po-sih,
yani Fars 'lar da byledir. Yeh-chih 'lerin bir kolu sy"
lenmekle, ince bir Yeh-chih
yoksa medeniyet hususiyetleri, Yeh-chih 'Ierin ve trkistan,;
tamaman tamamen ii
Asya grupuna girerler. '
c. S o d m e d e n i y et i e ri
Bu alt grupa 48-66 halklar girer. Hepsi g a r b 1 Trkis-
tan ve oturur, vadileri ve tercih 'ederler.
Bunlar daha nce olan Yeh-chih'lerin fakat
ancak daha sonraki Han devrinde evvelki grupta (4 b )
yerine, sahneye
Antropologiya bunlara dair daha ncekigrUp iin sy-
lenenler tekraredilebilir: ukur gzl, burunlu ve gr
Medeniyet da, daha nceki grupa ok
bir gebe sylenir. byle bir
sylenmez, bilakis trl meyva baheleri , pirin ve
fasulya ekerler, bir de iyi zm Hayvan-
lardan iyi at (fakat bunlara dair efsane yoktur), 'deve ve
Muhtelif bilhassa koku 've ok
eczalar yaparlar. Buna
inliler bal" derler.
l
sanayileri, bir ka defa, takdirle
Her birinin yksek dz evleri olan sabit
1 Cho-keng-lu (II, 13 a) 'ya gre, bal", bir ki ra z' fakat bu burada

l.i4 Trkiyat
leri Koyun, at veya deve biiminde ve stnde hkm-
sylenen garip. tahtlar, bilhassa dikkati eker. Bunlar,
bu medeniy'etin hususiyetleridir. Bundan ve oyun
.sevmeleri de mhimdir. Bunlardan in 'e ok fakat
'meyen muhtelif oyunlar
Dinleri ok defa mazdaist veya buddist olmakla beraber, eski
,ayinler ok kuvvetle duyulur: Ts'ao-kuo 'daki insan kurban edi-
len yer deli ayini, Shih-kuo 'da kendisine koyun kurban edi-
'len bir Ts'ao-kuo 'da bir mabedi ayini ve K'ang-kuo
"da av ayinler ve Shih-kuo 'da ced Po-han 'dan bildirilen
'yeni Ho-tan tesir muhtemeldir;
Bunlar arada qir sa rgs grlr ki, bu
tesirler olsa gerektir: sa takriben T' ang devrinde birdenbire
ve orta Asya ok
Bunlarda matriarhat 'a benzer adetler edilir:
'kabul merasimine eder. evlenme
mallimat (Po-sih iin de sylenebilir) pek
arada bir, hakikaten, ile evlenme idi? bil'
'hususiyeti de, uzaklara seyahat eden iyi tacir
K'ung-hou aleti in 'de malum Fakat Korea 'dan
sylenen Japonya'da Bu bir tahta ile ekilen, kk
-bir enktir. in 'de ilk olarak Han Wu-ti (Y-chih-t'cng, 26,6 a,
Shih-chi 'ye gre), yani ok tesirler bulunan bir devirde, kulla-
sylenir. i ince ile iiah
. edilemez. Bu alete eski kaynaklarda "Hun aleti" de denir (Feng-su-
t'ung= I-lin, IV, 4 b), T'o-pa devrinde ok O
serbest ve bunu ok (Lo-gang chia-Zan-
chi=T'P'KCh, 236=c.19, 7b). "Kung-h,ou denen (bk. T'Y
mad. k'ung-hou-gin) ve in 'de' ilk zamanlarda tesbit edi-
lenbir aletin Korea 'dan in 'e sylenir. Her halde K'ung-hou
bir in aleti galiba '. g ile Korea ve Japonya 'ya kadar
olan bir n Asya aletidir.
P'i-p'a, bii nevi Bu da bir alettir. Shih-ming (bahis
Shih-geh-ch'i=VII, 22) bunun Hun ve at zerinde
syler. Bu aletin muhtelif (Y-chih-t'ang
31, 1 a) ve ince ile izah edilmedigine gre, icap eder.
En ge Han devrinden beri in 'de grlr; o zaman 4 teli ve 3,5
ayak (takriben 79 cm.) idi (Feng-su-t'ung-i = I-lin, IV, 3a).
T'ang dev.rinde p'i-p'a ok defa olan
=kabilelerle gsterilir. Bir kere mazdaistlerin sihirli.
,Orta ve garbi' Asya medeniyeti 175
, sylenir '( Ch'ao-yeh, ehien-isai = T' P'KCh,
285,=c. 23, 21 b); sonra T'ang devrenin lkelerinin
pek iyi p'i-p'a alanbir Hun bildirilir. in bunun
aletini taklit ettirir (Ch'ao-yeh ehien-tsai = T'P'KCh, 205 ' c. 16,
, 27 a). Bundan' T' ang devrinde bir ka kere istihare-
lerini bir p'i-p'a ile bildirilir (Ch'ao-yeh 'ehien-isai = T'P'KCh,
"283-:-c. 23; 14b ve15a'; Ling-i-ehi=T'P'KCh, 283 . c. 23,15 b;
-:- T' P' KCh,341 = 27, 41 b ve belki birde Huan-yan-
ehi = T'P'KCh, 119 = c. 9, 33 a). Bu istihare in 'e her
zaman idi, eski zamanlarda da bilinmezdi. Bu yay ipi ile
ort a Asya istihare bir tekaml Bu yay ipi
, istiharesinden p'i- p'a i.stihare, bir de bir az daha nce ortaya
olan ve buddistlerde an sesi istiharesi (bunun
bk. Fa-yan-ehulin, 61 = Tripitaka, c. 53, s. 744 c) in 'de
T'ang devri kadar bir tahta tokmak ile
bu ancak bundan' sonra (K uo shih ts' uan-i = T' P' K Ch,
205 = c. 16, 27 a). T'ang en iyi p'i-p'a yapan bir ailesi
(Kao-ehai shih-hua = Yenehing Monographs, nr. 14 b, 129);
, bir aile sylenmemekle b,eraber, bunun Ts'ao-kuo 'dan
'bir aile muhtemeldir. ' '
Her halde p'i-p'a bir in aleti K'ung-
' .. , hou ,gibi, her ikisinin de daha Han devrinde, yani gerek
bir ok bir devirde grndkleri iin, '
" rudan bu grupun
, Hulasatan denebilir ki, dil ve tarihilerin bu sahada, hi
daha. T'ang devrinde, halklar tesbit ettikleri iin,
bu medeniyeti bundan nceki blmde tasvir edilen
Yeh-ehih pek olup, noktalarda biraz
daha ileridir. Bundan belki Yeh-ehih 'ler daha' buraya glerinde
zerine ve
hkmedilebilir, Bu medeniyetine, maden ve byk bir
ihtimalle sulama ileri ile, 'bir medeniyeti
denebilir. Bunlarda ok bir ticaret askerlik kabi-
liyetleri pek byk
d. Umumi netice
Burada bir araya toplanan bu
, a ve b grupu
veya Bunlar trklerin medeniyetine ok
bir medeniyete sahip olup, 'bunun ok tesiri kalan gebe-
. lerdi. Bundan a alt grupunun Hoian tesiri al-
176
Trkiyat
hnda Bunlar, trklerin zoru ile, Pamir ve
g a r b 1 Trkistan 'a geerler. Burada 'lu
gelen kabileler zerine ve bylelikle yeni c medeniyeti ortaya'
(bu medeniyetin daha b de tasvir Bunda
gebe hahrlatan muayyen (hayvan biiminde ta,
tabiat koyun ve daha ok vermek-
ten eski medeniyetten hemen hi bir
Diger hususlarda bu eski medeniyeti daha fazla n Asya
medeniyetleri ile
5. n Asya
Bu grupta 74-77 topluyorum,. muayyen
bir dereceye kadar, 3 ve 4 te gibi, Po-sih, An-hsi'
ve Wui-shan-fi 'ler de bu Bu gruptaki halklar ok
kaynaklardan pek kan ve tarihleri ile. milli-
yetIeri olduka iyi inIiIerin bu kabileleri'
tasvir ettikleri 've ne gibi hususiyetleri zerinde dikkate.
. bundan o kadar iyi tasvirleri
zerinde hkmler verilebilir. inliler bu tekilerde gibi, .
bir grup top i ama zIa r. bu halklar mede-
niyet benzerliklerini zikrederler. kaynaklardan da mede-
niyetinin teferruatta birbirinin biliyoruz. Buna
muayyen farkalar gsterilebilir. inliler bunu ve bylece
bu daha nce tasvir edilenlerden, izgilerle mu
vaffak Burada nazariye ve teferruata girilmeksizin. sadece
ait zamanlarda,
edilecektir. hususlarda bu malumattan,
gibi, istifade edilecektir. Buna gre, bir
vaziyet ortaya
Bu her trl madene sahip, yksek medeniyetidir.
Bir ok, duvarh ve byk damlan
okluk kiremitten de arduaz veya kerpiten
evler Merkez ve eyaletlerde byk saraylar
Hkmdar bu bir oturur. Her meyva,
orman pirin (her halde tarlada), kavun
v.s. ekilir. Burada ok iyi at, tek hrgl deve, tavus, deve
gergedan, arslan Memlekette ve
bulunur. Para ve ve her hkmdar
Yznde resmi, tersinde bir resim veya
.. ok uzak yerlerle de ticaret ok defa pek harp .
Orta ve garbi ffiE'deniyeti , .177
Harpte fil (belki bu Hind tesiridir; bk. 6). Hkmdar,
bir ka vezirle birlikte, memleketi idare eder.
olmaz ve bunun neticesinde tabiat felaketleri olursa,
tahttan indirilir. Sihirbaz ve bycleri Ufki
.. Dinleri ok defa in ile, 6. ayda
-( bundan bir kere de K' ang-kuo 'da: bahsedilir, mamafih burada
bunun 12. ayda da ller
Bu adet bugn bile grlr. Tibet
. ve Hotan 'da da ve bu tesiri iledir (bk. 2). Evlen-
me adetleri inlilerce pek iyi gre, muayyen
var demektir:. Fakat bu Po-sih . sylenir,
, hi bir memleket byle sylenme'z; belki de bu Y eh-
chih 'lerin bunlara ok olmayan tesirlerinden biridir. Bunlar da, K'ang-
kuo 'da gibi, evlenme de ve
birkoyun taht zerinde sylenir. halde Po-sih.
zerinde Yehchih' lerin tesiri sarihtir. Bu grup okluk
, elbiseleri ok ve elbiselerin
zerinde bir nevi pelerin Elbiseler' keirilmek suretiyle
giyilir ve iliklenir. Muhtelif kokular
Ta-shih, yani araplar, Po-sih 'lerle birlikte beraber, bu
. umumi medeniyet erevesinin bir az Antropologiya ba-
- da da, gibi, bu"
grdr; fakat derileri kara ve pek byk
. csseli s,ylenir. Bunlarda, iklim, ekimin daha az rol oy-
en fazla byk at ,ve byk deve ve eti
ile bildirilir. cesetleri inliler ilk
'zamanlarda Arabistan "he-
men sonra, Irak ve 'da ettikleri olacaklar.
Arap ve medeniyeti ile benzerlik, -Dikkate
bir kayt da Fu-fin, yani Bizans, lkesinde koyunlaqn yerden bitmesi-
dir. Bu efsane bir ok inli mdekkikleri Bu Trkis-
tan ve ilk defa Ch'i 'ler slalesinde (m.s. 550 577) g-
rlen bir efs,,!-ne Koyun ekilecek olursa, kuzular
yerden iin, (Hsiao-tou-
p'eng, s. 60 ve bilhassa Y-chih-t'ang, 34,.1b; Yan Mei; Tse-pu-y, Hs-
, pien, s. 62 'de bu efsaneyi T'ang devrinden beri mevcut gstermekle hata
, eder!). Bu efsane' ile iki efsane birisi Yeh-chih 'lerde bir
,para eti kesildikten sonra, yeniden et koyunlar
439 ' c. 35,49 a-b). Bir
g:re de" Yeh-chih ve' Yeh-hsi (cenup Sih-ch'uan
Trkiyat 12
178 Trkiyat
bir halk) 'lerde her gn kendilerinden et kesilebilen
(Shu-tien, 9, 13 a, Toung Pao, 35,s. 26-27 'de zikredilir). Galiba bu
son metin bununla efsane de. Han'
devrinde bir koyun Bunu grp ok ka-
ellerini (ve bununla Bundan
, sudan koyun Bu yzden bugn" koyun
ken, el caiz = TP'YL, 69,,1 b} Ma-,
alesef Han devrine ait sylenen bu in efsanesinin, nerede
Her halde bu Fu-lin
Yeh-chih ve orta Trkistan ile her hangi bir ve oradan
gibi grlyor. .
6. Hind
Bu grup 67 - 73 kabileleri toplar. inliler bu
bir grup az veya ok, Yeh-chih ile
inliler al-i Hindistan zaman, Yeh-chih 'ler bu-
raya ve buradaki devletler zerinde hakimiyeti elde
bu bu grlebilir. Fakat bunlar burada, '
Trkistan 'a nazaran, ,medeniyetlerini daha inlilerin
medeniyeti diye n Asya,' hi
sylediklerine ok daha
lkesinin Yeh-chih ile Hind en
byk inliler her ikisinin de askerlik ve
dan fakat buna iyi tccar bulurlar. MamaJih bu
hemen tek benzer eihettir. Yoksa Hind deve, gergedan ve
fillerin sylerler. Filleri harpte Pek ok baharat,
koku, sularIar, pirin ve meyva ekerler. Giyim-
leri yaya gezdikleri ve deldiklerinden bir
sylenmez. Dinleri buddisttir. Bu yzden bunlarda lm yok-
tur; srgn Mahkemelik mnazaalarda, Po-sih 'te de
gibi, (hkm-i ilahi) yaprak,
zerine Takvim ve heyette ok ileridirler. Siyaseten okluk kk
devletlere
Ni-po-lo verilen malumat, bir az
da deliklidir, iyi tacirdirler; fakat ift srmesini ,
bilmedikleri iin, az ekim yaparlar. tibetliler ve hindliler gibi, par-
makla yerler. Yak beslerler. HindIiler gibi, takvim ve heyetten bir az,
anlarlar. Normal evleri tahtadan olup, duvarlan fakat saray-
ok Burada, Po-sih 'te gibi, su ile serinletme
olan saraylar gibi, h-'
,'Orta vegarb'i Asya

, ,
kumdar bir taht stnde oturur. Tibetlilerin aksine olarak, nepal-
, 'liler- ok temiidider.Bu medeniyetin tavsifinden, teki Hind medeniyet-
lerinden bir az Tibet yksek medeniyet
kabul etmemiz gelir.
Hindistan daha bir ok 'malumat ,
'fakat' bunlar hemen buddistlik :ve budda'tarihinedairdir. Bu gibi
mallimat annallerde kadar, eserlerde de,
, kabile tasviri tipinden' iin,
7. Trkleljmilj halklar
Burada, tasvir edilen: halklardan hi birinin medeniyetidaha
trklerin medeniyetine benzemez., kk bir grup (bk..
, nr. 78-81) trklerin hakimiyeti olup, Bu
zamanca daima daha sonraki metinlerde gemesi dikkate
, geen kabileler de daha sonraortaya
Ch-mi 'daki Kumedh) zerinde hakim olan Sir- 'lar. Ch-
mi, az malumata gre, Sogd medeniyet grupundan \
Hsieh-y'de oturan' T'u-cheh, ve Chi-pin 'ler; Gandhara
zerinde hakim olan Tls soyundan bir koL. Ku-i'u da
ve bir trk Fakat
kendilerinden gnderilmesi, ,daha fazla
Bu medeniyetlerde trk
pek grlmez'; bunabelki de malum at sebeptir .. harpilik
kabiliyetizerinde daha fazla dikkati eker.
8. bilinmeyen' halklar
," 'Byk bir kabile grupunun (bk. 82 -129) olarak,
'bilinmemektedir. .tek sebebi (P'o-pa-li, 113 ve P'an-yeh, 109
gibi, ok ;uzaktaki halklar takdirde) medeniyetleri ip
ucu verecek hi bir' sylenmemesidir.
rinden bir bu kabilelerin,
nazariyeler yrtmek, tabii, ok Bu, hatta okluk
" da olabilir. Fakat burada bu elimizde daha fazla
malzemeolsa idi, bilinmeyen kabilelel'in mhim bir
grupuna, fakat belki bir, da Hotan sokmak
mmkn halklar mesela Chmi 'ler (92), P'u-Iei 'ler
(114) ve f-chih 'ler (102) gibi, bir grup ederler; fakat
o zaman dakat'i Bu kk grupun
yeregre, trk olabilirlerdi; fakat eldeki malumatla bunu
isbatetmek kabil , '
Ch'iang
MogGI yzl
Gebe
Koyun besleme
Kk at
Yak
ev
Oroan kpr
Bir" az maden
i Garbi Ch'iang i Bolan
yzl
gebe

koyun
kk at
yak
ev
organ kpr
bir az maden
kee ve post elbise
kee, krk
deri
un
vernik
by kltti
bir bayram
ukur, gz
gr sakal
burun

gebe- ve ziraat

zm
normal at

deve
ve ev?
?
kol:u elbise
nden

kee

gk klt
yeni
sevgisi
l kon ma
polyandra matdarhat
levirat!, -
IV
HUSUSI ME
geen medeniyet
Sai'lar
ukur, mavi gz
gr sakal
dar

gebe
-
-
--
-
normal at
-
deve
--
-
-
-

-
-
?
-
?
-
-
kee
-
-

-
-
-
-
-
-
?
?
-
-
-
-
-
-
-
-
,-

yzl?
-
-
-
gebe?
-
-
-
-
-
iyi af
-
deve?
-
-
-
-
?
-
araba
-
-
Asyaelbisesi?
-
-
?
-
-
-
un
-
-
-
--
-
?
-
-
-
-
-
polyandra
-
-
-
ILevirat, veyakk len byk ile evlenmesi adeti.
SELELER
mukayeseli cedveli
. Yeh-chih
yzl?
. gebe
at,
deve?
?
.araba
Asya elbises!?
kee?
?

ukur mavi gz
gr sakal
burun
medeniyeti,
baheeilik
pirin,
meyva
sulama?

zm
iyi at

deve
arslan
deve
iyi taeir
ev

hayvau taht
btn madenler
_
?


koku
para
ve para
tablat dini
sevgisi
oyun sevgisi

n i Hind i Trk
?
medeniyeti,'
baheeilik
pirin,
meyva
sulama

zm
iyi at
deve
fil
arslan
deve
iyi tacir.
saray

btn madenler

pelerin
giyme
ok
ok
koku
para
ve para

klt

(hkm-i ilahl )


medeniyeti,
baheeilik
pirin, ,
?
sulama

?
deve
fil
-arslan
iyi tacir_
?
?
?
btn madenler

?
?
?

koku o
para
?

buddistlik

(hkm-i, ilahi)
yakma
takvim
hey 'et
trk yzl
okluk

az ziraatle ge-
belik

normal at

bir az deve

araba
silah iin maden
Asya elbisesi
yandan

kee ve post


vernik
o-k klt
ve son bahar

gmme
baba hukuku

182 Trkiyat
Bu cetvelde, daha nceki geen malzemeden
;,Hudut halklarz" garbi Ch 'iang 'lar ve trklerle
alakah malzeme de Garbi Ch'iang medeniyeti, burada
. geen Ch'iang medeniyeti ile birdir; her iki malumat birbi-
rini
2. fUnd - A meselesi
Burada geen halk Ch'iang 'lar yzl, trk-
ler, trk yzl, fakat belki daha o zaman heph-
talitler ve Yeh-chih 'ler ya veya trk yzldr. Hotan
Sai'lar ve antropologiya Avrupa n
ve hindliler, hi bir malumat edinemiyoruz;
bunlar fazla Avrupa yzl olsalar4r; 'buna kabui
edilebilirdi. ,Bu tek bir grup kabul edilecek olursa,
Trkistan ve ve buradan
itap ederdi. Hakim olan nazariyeye gre, bu avrupa-
bir veya bir ka Hind-Avrupa dili Bu hind-avru-
ne gibi bir medeniyete sahip bahsine
bu eski trklerinkine at bir gebe mede-
niyeti gibi grnr. Bu takdirde bu medeniyet kendini en fazla Sai,
muhafaza ve Hotan
eski yksek n Asya medeniyeti tesiri ile) ok Yeh-chih
ve hephtalitlerin mutlaka bu gruptan icap etmez; bunlar antro-
pologiyaca medeniyete, trkler, tibetliler
ve hind-avrupahlar orta bir yerleri Dil
Yeh-chih 'ler hi hephtalitlerin bir gre)
hind-avrupalrlardan fakat bu bir delil' Bence bir
gruptan, mesela trk grupundan ve ancak daha
Hind-Avrupa dili ve medeniyetini kabul mmkndr.
vaziyete gre, bir manzara 01)11': ...
bir devirde (m. . 200) ve Trkistan 'da
bir Hind-Avrupa 'gebe medeniyeti ki, bir ok sahalarda yk-
sek n Asya medeniyetleri ile temas ve tesirler neticesinde, daha o
. zaman bir ekim ve medeniyeti haline Trkistan
'cenup tibetli koyun besleyiciler;
tesiri olmayan oban Yeh-chih ye heph-
talitler; trk kabIleleri; n Asya 'da ne gibi
in medeniyette ileri halklar. 200
.de (.m. .) Yeh-chih 'leI'in bir Trkistan 'a . veora-
Orta ve garbi Asya medeniyeti 133
. daki medeniyeti kabul 2. (m. s.)
hephtalitler ve 4. (m. s.) Hind
jlerine kadar uzanarak, Trkistan ve Pamir saha-
sarih olarak grnrler. Her fethettikleri saha. medeniyeti-
nin lehine olarak, kendi medeniyetlerini 5. ve 6. (m. s. )
itibaren trk byk ve bu
bahsolunan byk bir tamamentrklerin olur;
150 (m. .) den 150 (m. s.) ye kadar sren Hsiung-nu'lann Trkistan
. byk bir trklerin hakimiyeti, alan ilerleme-
sinden sonra, ikinci ve daha kuvvetli trk
3. Trkler
Asya medeniyeti hepsinde
bilhassa bir husus dikkate mahiyetledir: bu saha-
lar trk idaresi bir zamana 'aittir. Fakat buna
trk medeniyeti iin tipik olan hi bir bahsolunamaz.
trkler geldikten sonra, bu sahalarda medeniyetin herhalde
icap eder. .
Fakat in bir devletin medeniyetindeki
umumiyetle bildirmernek veya pek tali olarak bildirmek
Bir c devletin medeniyeti bir annalde' bir kere veril-
daha sonraki annallerde bu daha ve
'verilir; fakat sebeplerle i bir medeniyet
bildirilir.
Mamafih belki de T' ang ve Sung kadar (malzememiz, esas
ile, bu 'devirle nihayet bulur), trkL.erin tesiri ile olan
hakikaten o kadar derin Bunlar, esas ile.
Tarih gzden geirilecek olursa,
tii.rklerin bilhassa kabiliyet gsterdikleri birininde
grlr: 'ok muhtelif ahali ve medeniyete siyaset
ve kurmak kabiliyeti. Fakat trklerin
bu kudreti, malzemede sarih olarak belirmez.
, . Bir ikinci meseleye daha temas etmek malzememizde trkler
Trkistan tarihinde ancak' 5. (m. s.). itibaren bir
( Hun 'lara imtisalen), yani bir memlekete m t e c a v iz
gibi gsterilirler. Buna hi bir ok sebepler var-
n Asya, hatta Hindistan tarihinde bir ok daha nce' trk
184 Trkiyat
tesiri kabul takdirde, izah edilebilir. trkler'
milattan nceki devirlerde Trkistan
bu tesirleri izah etmek Bu
intibadan malzememiz de suludur:' ok ge Trkologlar
ve tetkikIeri 2. (m. .)
Trkistan 'a byk bir istiliUan ve bu sahada
yan trklerin geri ve zerlerine ihtimalini
ortaya bu ise, Trkistan iin de
Fakat bu devir o kadar erkendir ki, buna
dair hi' in beklenemez. i ve bugnk
in 'in trk ne olitik devirlere kadar takip
edebiliyoruz; fakat Trkistan ve hele Trkistan o zamanlar
inlilerin tamamen mehul idi. ancak takriben 250 (m. .) 'de
biraz, 100 (m. s.) 'den sonra daha fazla Ancak bu hadise
1000 kadar nce olup ve Trkistan
btn bu memleketleri in tesirini
Bu nazariyenin olup hkm verecek vaziyette
fakat her halde hadiseleri pek iyi izah ediyor. Muhakkak
olan cihet aslen o i m a d k i a i' ya
Avrupa her hangi bir geldikleri yahut da Tr-
kistan bu en ok sylenilen faraziyelerine
olursa) halde, hi Trkistan'a
la z m g e i ir. FakCit yine hafriyat ile ki,
Trkistan bu g Btn bu
meseleler daha nce bu sahalarda trklerin kabul edilecek
olursa, en iyi bir izah edilir. Tibetliler, eldeki malumata gre,
bu mIde hi olamazlar; tunguz ve da pekbahis mevzuu
.. Trkistan 'da nce tamamen
ve tamamen ortadan kaybolan bir halk nazari-
yesi ise, daha nce trklerin dair olan nazariyeden daha
uzak bir gre, ona tercih olunamaz.
Bitirirken bir kere daha tekrarlamak istiyorum: daha kay-
naklardan pek ok malzememiz olan sahalar zerinde, ben in
malzemesini bir araya Burada, temas edilen btn meseleleri
iin, malzemelerden de istifade edilmelidir. Ancak on-
dan sonra burada ima edilen bir isbat edilir
veya dzeltilebilir. Temennim bu memleketteki burada
verilen malzemeyi bu manada kendi eserleri iin
Orta ve Asya
185
geen eseder
in' annallerinden istifade Buna ilaveten
9 ciltlik Erh-shih-wu-shih sahite ile), K'ai-ming
hay) mstesna hallerde, ilk drt annal iin T'u-shu-chi-
ch'eng istifade 25annal
(yay iinde bu eserlerin devirler
1. Shih-chi (tarih takriben m.. 120 'ye kadar).
2. Han"shu (m. . 206 'dan m. s. 20 'ye kadar).
3. Hou-han-shu (m. s. 20 'den m. s. 220 'ye kadar).
4. San-kuo-chih (221-2.80). '
5. Chinshu (265-420).
6. } (386-589).
7. Pez-shzh
8. Liang-shu (502-556).
9. Chou-shu (557-589).
10. Sui-shu (589-618).
11. T'ang-shu , Ji ' (618-907).
12. Hsin- T'ang-shu
13. Wu-tai-shih L _
14
' H' TV}" t . h'h f (908 959).
. u- z
, 15. ,Sung-shih (960-1276).
16. Liao-shih (914-1124).
17. Chin-shih (1124-1234).
Bundan eserlere de mracaat
1. i Ch'ao-yeh chien-tsai, mellifi: galiba Chang Cho; T'ang devri
(TP'KCh'e gre).
2. Chavannes, Ed., Documents sur fes (Tures) Oecidentaux
(Petersbmg ).

3. 'Chhch'kfseh = Chung.hua eh'an-kuo fengsu-ehih, muellifi: Hu
P'u-ari,( Shanghai, Ta-ta 1935, 4 cilt).
3 a: Cho-keng-fu,mellifi:, T'ao Tsung-i; Ming Sih-pu'
ts'ung-k'im; Shanghai, Commercial press).
4. Chn-kuo-ehih, mellif ve belli, (T'P'YL 'e gre
.
4 a. Eberhard, W., Mazdaizm ve notlar
k, haziran 1941, s. 295- 301 ).
186 . Trkiyat
4 b. Fa-yiian-chu-lin, mellifi: Tao-shih; T'ang (Tripitaka 'ya
gre) ..
5. Feng-su-t'ung, MelIifi: Ying Shao; son Han devri (I-lin'e gre
).
6. Franke, O., Geschichte des chinesischen Reiches (Berlin, 1930
v.dd., 3 cilt).
7. Fuchs, W., Huich'ao's Pilgerreise durch Nordwest-Indien und
Zentral-Asien um 726 (Sitzb. d. Pr. Ak. d. Wis., Phil-hist. Klasse,
nr. 30, Berlin, 1939).
7 a. Haloun, G., Seit wann kannten die Chinesen die Tocharer oder
die Indogermanen iiberhaupt? birinci
Asia Major).
8. Haloun, G., Zur (ZDMG, c.91, s. 243-318).
9. Ho-tung-chi, mellifi: Liu K'ai; Sung ( T'P'KCh 'e gre).
10. Hsiao-tou-p'eng, mellifi: Tseng Yen-tung; 19.
(Shanghai, Ta-ta, 1935).
11. Huan-yiian-chih, melIifi: Yen Chih-t'ui; Sui (T'P'KCh 'e
gre).
12. I-lin, mellifi: Ma Tsung; T'ang Pi-chi hsiao-shuo
ta-kuan; Shanghai, Chin-pu
. 13. K' ang-yu chi-hsing, mellifi: Yao Jung; 19. Pi-chi
hsiao-shuo Shanghai, Chin-pu
14. Kao-chai shih-hua, (Yenching Journal, Monog-
.raph Series).
14 a. Kao-seng-chuan, meIlifi: Y Hsiao-ching (T'?' KCh veya Tri-
pifcika'ya gre).
15. Kung-k 'ui-chi, melIifi: Lou Yao; Sung Sih-pu
ts'ung-k'an; Shanghai, Commercial Press, 1 cilt).
16. ts'uan-i, mellifi: Liu Su; T'ang (T'P'KCh 'e
gre).
17. Ling-i-chi, mellifi ve mehul ( 'e
18. mellifi: Yang Hsien-chih; muahhar Wei
(T'P 'YL 'e gre).
19. L-shih ch'un-ch'iu, m. . 3.
(T'P'YL 'a gre).
Orta ve garbiAsya
-, ' 1&7
20. Mac Govern,' Early oj Central ( Chapel Hill, 1939 ):
20 a. AIlo-k' o hui-hsi, mellifi: P'eng Sheng; Sung Pi-chi
hsiao-shuo 'ta-kuan; Sanghai, Chin-pu
21. O. Z. = Ostasiatische Zeitschrift (Berlin).
22. Hudul == W. ,Kultur -und Siedlung der
Randvlker' Chinas (T' oung Pao, cilt 36, Supplement, 1941).
22 a. Shih-chia Jang-chih, Tdvg (Tripitaka 'ya gre).
-23. Shih-ming, melIifi: Liu Hsi; gya Han zamani Sih-pu
t'sung-k'an; SI1anghai. Commercial Press,).
24. Shih-san-chqu chih, mellifi: Han (?) Yin ;T; ang
evvel (T'P'YL'a gre).
25. Shu-tien, mellifi: Chang Chu; Manu zamani (T' P'a gre):'
26. Shui-ching-chu, mellifi: Li Tao-yan; m. 'S. 6, (Shanghai,
Commercial Press,. 1933, 1 cilt).
27. Trk kabile = W. Eberhard, Stammesnamen-
nordasiatischer V lker in chinesischen Quellen (henz
28. Ty Bunko = Memoirs of the Institute of the Tqy
Bunko (Tokyo).
29. T'P' =' T 'oung Pao (Leiden).
30. T'P'KCh = T'ai-p'ing kuang-chi, mellifi: Li -Fangi m. s.
9. Pi-chi hsiao-shuo ta-kuan; Shanghai, Chin-pu
31. T' P'YL = T 'ai-p'ing y-lan, meIlifi: Li Fang ; 9.
Sih:-pu ts'ung-k'an Shanghai,' Commercial Press).
31 a. Tripilaka =.Taish rripilaka (Tokyo',).
32, Tse-pu-yil, mellifi: Yan Mei; 18. Ta-ta, Shanghai,
1934; 3 cilt).
33.' Tu-gang-pien, Su E; T'ang ( T'P'KCh 'e gre).
34. T'ung-chth, mellifi: Cheng Chiao; Sung Shih-
t'ung, Shanghai, Commercial Press).
SS. , T'Y = Ts'ih-yan (Shanghai, Commercial Press).
36. Wei-leh, mellifi :Y Huan; 3. (T' P'YL 'a gre).
37. Yench-ing Monographs =Yenching Journal of Chinese studies,
Series (Peiping). '
38. Y-chih;i'ang l'an-wei, mellifi: Hs Ming
Pi:-chi hsiao-shuo ta-kuan;Shanghai, Chin-pu r
39. lsa-lsu, mellifi: Tuan Ch'eng-shih;
(T'P'KCh 'e gre).
133
A-fu-t'ai-han 82
A-man 83
An-hsi 28
An-kuo 48
An-ts'ai 40
Chang-cll'iu-pa 1
Che-hsieh-mo-sun 49
Che-she 45
Chi-pin 29
Ch'ia-p'ei 50
Ch'ia-pu-tan 84
Ch'ia-se-ni 85
Chieh-kuo 86
Ch'ieh-mo 17a
Ch'ien-tun 51
Ching-cheh 87
Chu-ku-ko 36
Chu-ch 18
Chu-ch-po 88
Ch-lan 89
Ch-li 67
Ch'-li 90
Ch'u-lo 91
Ch-mi 92
Ch-mi 93
Ch-mi 78
Chan-tu 30
Ch'an-y-mo 16
Fan-yen 94
Fu-huo 95
'Fu-lin 74
Fu-ti-sha 52
Han-mi 128
HaIL-yeh 109
Ho-kuo 53
Ho-p'an-t'o (bk. K'o-
p'an-t'o)
Trkiyat
geen hallldar
Hsi ch-pan 15
Hsi-hsia 2
Hsi-li 3
Hsi-wan,chin 54
Hsi-yeh 4
Hsiao-yan 97
Hsiao-yeh-chih 41
Hsieh-y 79
Hsiu-hsn 31
Hu-hu 98
Hu-mi 99
Hu-sih-mi 100
Hu-te 101
Huo hsn 55
I-chih 102
I-nai 5
I-p'an 103
I-ta 37
Jo-ch'iang (bk. No-
ch'iang)
jo-se-po lo (bk. No-
se-po-lo)
Kan-t'o 85
K'ang-ch 42
K'ang-kuo 56
Kao-fu 68
K'o-p'an-t'o 19
Ku-mo 20
Ku-shih-mi 6
Ku-t'u 81 .
Kui-tsih 21
43
Lo-jan 46
Lou-lan 22
Mi-kuo 57
Mi-mi 104
Mo-chieh-t'o 69
Mo-kuo 23
Mou-chih 105
Mtiku058
Na-se-po 106
Nan-tou 107
Ni-p'o-lo' 70
No-ch'iang 7
No-se-po-Io 108
Pa-Iu-chia 24
Pai-t'i 38
P'an-yeh 109
Pilu 110
P'i-shan 111
Po-chih 8
Po-chih 112
Po-ho 9
Po-lu 10
P'o-pa Ii 113
P'u-lei 114
P'u-li 11
P'u-shan 111
Se-chih-hsien 115
Shan-kuo 116
Shan-shan 22
12
Shih-kuo 61
Shih-kuo 60
. Shih-no 117
Sih-mo 62
Sih- pin 118.
So-ch 32
Su-lo 33
Su-p'i 13
Ta-ch'in 75
Orta ve Asya
189
Ta-hsia 45
Ta-p'o-l 119
Ta-shih 76
-Ta-yaR 46
Ta-yeh-chih 47
Tan-huan 120
T'ao hui 121
Te-jo 14
T'iao-chih 77
T'ien-chu 71
- Tsaoch'ia-chih 122
Agni 26
Alanlar 28
Aorsi 40
Araplar 76
Arsakiler 28
Baltistan 119
Balfrka 24
Bizans 74, 75
Bolor 119
Fars 44
Fergana 46
Gandhara 80
Bephtalitler 36, 37
Hindistan 71
Hotan 27
,
Ts'ao-kuo 64
Tsao-kuo 63
Tse-ho 15
Tu huo-Io 39
Tung-li 72
Wei-hs 123.
, Wei-li 124
Wei-t'ou 34
Wen-su 25
Wu-ch'a 16
- Wu-ch'ang 73
35
Wu-Iei lT
Wu-Iei 125
Wuna-o 65
Wu-t'an-tsih-li 126
Yen-ch'i 26
Yen-tou-yeh 66
Yu-li-shih 127
Y-mi 128
Ytien 27
Yeh-ti-yen 129
ince olmayan -
Kangares 42 '
Semerkend 29,42,54,56
Kapisa 29 Sir- 78 -
__ 26 40, 42

6, 29 76
Kenger 42 61
60 19
Khottal 81 Toharlar39, 45
Kime 24 Tls 80
Ktesiphon 24 42'
Kumedh 78, 92 -Trkler 55, 56, 78, 81 _
Magadha 69
Uddhiyana 73
Maimargh 57
Uyg:urlar 21
Masagetler 40
Nepal 70
Wakhan- 99
74 Zaqulistan 94.
DIE KULTUR DER ZENTRAL- UND_ WESTASIATISCHEN VLKER
NACH CHINESISCHEN QUELLEN '
ZUSAMMENF ASSUNG
Die recht ethnographischen Angaben der chinesischen
Quellen ber die weit ber 100 politischenoder ethnischen Gruppe.n
190 Trkiyat
Zentral- und Westasiens aus Zeit zwisehen 150 v. Chr: bis 1000 n. Chr.
sind bisher kaum bearbeitet worden,. sondem man hat sieh hauptsaeh-
Iieh mit und philologisehen Fragen besehaftigt. Dureh
Anwendung einer sehon bei anderen ethnographisehen'
Sehilderungen angewandten Methode lassen sich die Vlker Zentral- und
Westasiens, die die Chinesen kennen, in versehiedene grosse Gruppen
aufteilen. Diese Aufteilungen gebendie Chinesen selbst mehr oder
weniger deut1ieh an. Sie de eken sich aber gut mit den Einteilungen, die
man vom Standpunkt der heutigen ethnologisehen Forsehung aus ma-
ehen wrde Sie deeken sieh aueh z. T. mit den von der Spraehfor-
.schung gesehaffenen Einteilungen, wiewohl es nicht notwendig ist, das s
Spraehgruppen zugleich aueh Kulturgruppen sind.
Die chinesisehen QueIIen setzen in einem Augenbliek starker ein,
als die Vorherrsehaft der Hsiung-nu-Vlker ber Zentralasien dureh
,die Chinesen gebroehen wird und. en'den kurz naeh derZeit, alsdie
grosse Welle der trkischen Vlker neu an die Eroberung Zentral-' und
Westasiens herangeht. Die QueIIen stellen also die Periode dar, in der
:der Einfluss reiner trkischer Kultur am sehwaehsten ist. Reine trkische
Kultur findet sich am Nordostrand des turkestanisehen Der
Sd- und Sdostrand des Beekens wird von Vlkem tibetiseher Kultur
gehalten, also von nomadisehen Sehafzehtem mit mutterreehtlicher
sozialet Organisation. Das eigentliche turkestanisehe Beeken wird in
dieser Zeit von einer Gruppe von Khotan:' Vlkern besiedelt, die anthro-
pologiseh als nicht-mongoloid gesehildert werden. Ihre Kultur ist
,der trkischen' n'icht unahnlieh; danebenbestehen merkwrdigerweise,'
Aehnliehkeiten zur koreanisehen Kultur. Ihre Religion ist in der in
Frage kommenden Zeit meist mazdaistiseh oder buddhistiseh.
Im Westen des Beekens wohnen die Sai-Vlker. Aueh diese werden
als nieht-mongloid gesehildert. Sie sind reine Pfetdezehter ohne
Anbau, jedoeh werden frh dureh Yeh-ehih-Vlker berlagert und
dadureh und dureh verehiedensre andere Einflsse verandert sieh ihre
Kultur sehr. Als Gruppe kommen die Yeh-ehih-Vlker, die in
. 3 untereinander aueh der Herkunft naeh sehr versehiedene Untergruppen
zerfaIlen. Die eine Untergruppe sind die sogenannten hephtalitischen
Vlker, die ursprnglieh im Osten des turkestanisehen Beekens gesessen
haben, dann na ch Westen abwanderten. Sie waren ursprnglich in ihrer
Kultur, anseheinend aber aueh anthropologisch den trkischen Vlkem
weitgehend gleich. Spater, besonders im westliehen Asien verwandelte
sich ihre Kultur dureh Kontakte sehr stark. Die eigentlichen Yeh-ehih
,sassen ganz im Osten des turkestanisehen Beekens. Aueh
Orta ve Asya medeniyeti 191
':sie waren den Trkvlkem anseheinend ursprnglich' in jeder Hinsicht
, sehr ahnlieh. Der wiehtigstekulturelle Unterschied zu den Ttken ist,
,dass sie deri leiehten, Wagen, sondem
sehweren vierradrigen Karren hatten. Durch den, Druek der
mussten sie' Westturkestan, auswandem, wo sie ihre
ursprngliehe Kultur so gut wie vllig verloren. Als dritte Gruppe der
Yeh-chih-Vlker reehnen die Quellen die sogdisehen Vlker Westtur-
kestans. Diese anthropologiseh wiederum nicht-mongoloid, sie 'sehei-
neri einmal Nomaden gewesen zu s'ein, sind aber sehon frh teils zu
. Stadtbewohnem mit Gartenbau, teils zu einem reinen' Handlervolk um-
gewandelt.Wahrseheinlich gehrten diese Vlker ursprng-
lieh mit den nordstIich von .ihrien sitzenderi Sai-Vlkem zu einer grossen
Gruppe, zu, der auch die Khotan-Vlker gehrten. Durch' den
der jeweiligen Naehbarkulturen und derjeweiligen Substratbevlkerun-
gen haben sich diese 3 Kulturen differenziert. Andererseits scheinen die
reinen Yeh-ehih-Vlker und die alten Hephtaliten ursprnglieh zumindest
kulturell zur trkischen Kulturgruppe gehrt. zu haben. Vielleieht ist
aueh' ihre Spraehe, die in . der spateren Zeit zur indogermanisehen
'Gruppe gehrt haben soll, nieht ihre ursprngliche Spraehe, sondem
. .,sekundar angenommen.
Die Vlker Westasiens teilen die Chinesen in die Gruppen. der
indisehen und der iranischen Vlker auf. Die Sehilderungen dieser von
China' reeht weit entfemten Lander und V lker sind nicht so eingehend ;
wie die der naheren. Die betonen sowohl bei den 'Indem wie
bei den Iraniem deri dominierenden Einflussder Kultur der spateren
yehehih (d. heiner' vorwiegend sogdiseh 'bestimmten Kultur) in
Uebereinstimmung mit der Tatsache, dass Teile Indiens von den spaten:
Yeh-ehih beherrseht worden waren. Die Besehreibung von Arabien
.gliedert dieses Land an Iran an, wohl deshalb, weil die Berichteaus
einer Zeitstammen, wo die Araber bereits die Herrsehaft ber. Iran
angetreten hatten. Nur die Shilderungen des ostrmisehen, byzantinis-
ehen Reiches stehen ausserhalb. Dieses Reieh bildet eine gesonderte
Kulturgruppe.
Die Ergebnisse, die eine solche ethnologisehe Untersuehung .des
Materials der ehinesisehen QueIlen liefert, knnen natrlich nur vorlaufige
sein, denn sie mssen durth' Matedat aus anderen Quellen erganzt und .
verandert werden. Immerhin aber zeigt sieh, dass die Quellen wiehti-
ges Material enthalten, . das ber die verwickelten kulturellen Verhalt-
:riisse des Jahrtausends n. Chr. einige Aufklarung geben kann.