NSAL DNAMK BR YETENEK OLARAK TEKNOLOJ YNETM : TEKNOLOJ YNETM YETENE Ersin NSAL1 ZET

Teknoloji Ynetimi, irketlerin hzla deien evresel koullara ve teknolojik gelimelere ayak uydurabilmeleri ve hatta bu deiimleri bizzat yaratabilmeleri iin bavurduklar bir ynetim disiplinidir. Teknoloji Ynetimi olduka gncel ve nemli bir ynetim disiplini olmasna karn, hl Teknoloji Ynetimi disiplininin kapsam ve snrlar konusunda ortak bir anlayn olutuu sylenemez. Bu almada Teknoloji Ynetimi disiplini, Dinamik Yetenekler teorisi nda ele alnm ve Teknoloji Ynetimi Yetenei kavram gelitirilmitir. nerilen Teknoloji Ynetimi Yetenei kavramnn, Teknoloji Ynetimi disiplininin kapsam ve snrlar konusunda ortak bir anlay oluturma abalarna katkda bulunmasnn yan sra; yeni bilimsel almalar iin de nemli bir referans noktas olaca deerlendirilmektedir. Anahtar Kelimeler: Teknoloji Ynetimi, Stratejik Ynetim, Kaynak Temelli Gr, Dinamik Yetenekler

TECNOLOGY MANAGEMENT AS A DYNAMIC CAPABILITY: TECHNOLOGY MANAGEMENT CAPABILITY MODEL ABSTRACT

Technology Management is a management discipline that is employed to adapt changing environmental conditions and technological progress as well as to create these transformations. Although Technology Management is a current and important discipline, it is not possible to say that there is a common understanding about Technology Management scope and boundaries. This paper examines Technology Management in the light of Dynamic Capabilities theory and propes a Technology Management Capability approach. The proposed approach will contribute to the development of a common understanding about Technology Management scope and boundaries besides developing an important reference point for the forthcoming Technology Management research. Keywords: Technology Management, Strategic Management, Resource Based View, Dynamic Capabilities

1. GR Gnmz irketleri, deiken evresel koullar, youn teknolojik gelimeler ve giderek artan rekabet koullaryla kar karyadr. Bu artlar
1

Sivil Mdavim, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstits, ANKARA, eunsal@kho.edu.tr
Makalenin geli tarihi: 01.07.2009 Kabul tarihi: 13.11.2009

167

NSAL altnda irketlerin kr ederek faaliyetlerine devam edebilmeleri, ancak srdrlebilir rekabet avantaj yaratabilmeleriyle mmkn olabilmektedir. Stratejik ynetim teorisi, srdrlebilir rekabet avantaj yaratabilmenin deerli, nadir olarak bulunan, taklit edilemeyen ve ikame edilemeyen kaynaklara sahip olmaktan getiini ileri srmektedir. Ancak gnmz koullarnda, sadece bu zellikleri tayan kaynaklara sahip olmak, rekabet avantaj yaratmak iin yeterli olmamaktadr. Bu balamda, Kaynak Temelli Gr, Dinamik Yetenek teorisi ile geniletilmitir. Dinamik yetenekler, irketlerin kaynaklarn, evresel koullara gre yeniden dzenlemesini ve organize etmesini salamaktadr. Dinamik yetenekler teorisinin kkeninde, kendine zg karakteristik zelliklere sahip ancak belirli bir desen erevesinde tekrarlanan rutinler yatmaktadr. Teknoloji Ynetimi, firmalarn teknolojiden en st dzeyde yararlanmasn, teknolojik gelimelere uyum salanmasn ve bu deiimlerin bizzat firmalar tarafndan yaratlmasn hedefler. Youn ve hzl gelimelerin yaand byle bir disiplini, dinamik yetenekler teorisi ile incelemenin yerinde olaca dnlmektedir. Bu almada, Teknoloji Ynetimi disiplininin kapsam ve snrlarn ortaya koyabilme ve ortak bir anlay oluturma abalarna katk yapmak amacyla, Teknoloji Ynetimi Yetenei kavram gelitirilmitir. Teknoloji Ynetimi Yetenei kavram kapsamnda, Teknoloji Ynetimi temel aktiviteleri tanmlanm ve dinamik yetenekler teorisinin nda bu aktiviteleri oluturan rutinler de snflandrlmtr. Teknoloji Ynetimi Yetenei kavramnn gelecekte yaplmas planlanan almalarla gelitirilmesi ve Yetenek Olgunluk Modeli yaklamyla geniletilerek Teknoloji Ynetimi Yenetek Olgunluk Modeli oluturulmas hedeflenmektedir. retilen ktlarn, hem Teknoloji Ynetimi alannda ortak bir anlay oluturma abalarna hem de firmalarn kendi Teknoloji Ynetimi uygulamalarn sorgulama ve iyiletirme abalarna nemli katklar sunaca deerlendirilmektedir. 2. TEKNOLOJ YNETM: TANIMLAR VE YAKLAIMLAR Teknoloji Ynetimi disiplini iin yaznda birok tanm vardr; ancak zerinde fikir birlii olan ortak bir tanmn olduu da sylenemez. Bu durumun, hem Teknoloji Ynetiminin yeni bir bilim dal olmasyla hem de disiplinler aras, geni kapsaml ve entelektel snrlar net olarak ifade 168

NSAL edilememi bir alan olmasyla ilgili olduu eitli aratrmaclar tarafndan ifade edilmektedir (Liao, 2005; Pilkington ve Teichert, 2006). Teknoloji Ynetimi disiplini hakknda genel bir fikir vermesi amacyla yaygn olarak kullanlan baz tanmlarn belirtilmesinde fayda vardr. Teknoloji Ynetimi, bir organizasyonun operasyonel ve stratejik amalarn dzenlemek ve bu amalara ulamak amacyla teknolojik yeteneklerin gelitirilmesinin ve uygulanmasnn planlanmas, ynetilmesi, kontrol ve koordine edilmesini ieren bir sretir. Bu tanm, ABD Ulusal Aratrma Konseyi tarafndan 1987 ylnda yaplm olup, daha sonra u ekilde gelitirilmitir : Teknoloji ynetimi, teknolojiyi irketlerin en st dzey mteri tatmini, retkenlik, karllk ve rekabetilik amacyla rn ve servisleri tasarlarken ve retirken, irketlerin stratejik ve operasyonel yeteneklerini belirleyen bir irket kayna olarak aratran ve ifade eden bir alandr. (Badaway, 1996). Teknoloji ynetimi, teknolojilerin potansiyellerini deerlendiren ve bu potansiyelleri organizasyon yararna kullanan bir ynetim daldr. (Edler ve di., 2002) Teknolojik Ynetim, teknolojik dinamiklar erevesinde retken ve giriimci sistemlerin esnekliini ve geirgenliini en iyilemek amacndaki ynetim yaklamdr. Edilgen olarak, teknolojik evrimlere esnek bir ekilde uyum salamak zerine ina edilir. Etkin olarak ise, teknik ilerlemenin eitli trlerine katk salar. (Charon ve Grange, 2006). Teknoloji Ynetimi, sadece rn ve sreleri retmek ve gelitirmek iin deil, ayn zamanda varolan teknolojiyi gelitirmek ve rekabeti i ortamnda yeni bilgi ve yetenekler retmek iin teknik bilgi ve yeteneklerin etkin ekilde kullanlmas yeteneidir. (Jin ve Zedtwitz, 2008). Teknoloji Ynetimi alanndaki yayn saysnn hzla artmasna karn, Teknoloji Ynetimi alann epistemolojik adan inceleyen almalarn says son derece azdr (Charon ve Grange, 2006). Ancak, son yllarda Teknoloji Ynetimi alann bir btn olarak ele alan ve deerlendiren aratrmalarn da artmaya balad sylenebilir (Beard, 2002; Roberts, 2004; Allen ve Sosa, 2004; Rubenstein, 2004; Liao, 2005; Ball ve Rigby, 2006; Pilkington ve Teichert, 2006; Phaal ve di., 2006; Merino ve di., 2006; Brent ve Pretorius, 2007; Pilkington, 2008; Ansal ve 169

NSAL di., 2008; etindamar ve di., 2009a; etindamar ve di., 2009b). Bahsedilen almalarn bir ksm Teknoloji Ynetimi disiplininde ele alnan konular ve Teknoloji Ynetimi aktivitelerini genel bir bak asyla incelerken, dier bir ksm da alandaki kavram kargaalarnn zm ve ortak bir anlay gelitirme abalarna katkda bulunmaktadr. Teknoloji Ynetimi alannda kabul gren bir modelden/ereveden bahsetmek mmkn olmad gibi, hl Teknoloji Ynetimi, Ar-Ge Ynetimi, Bilgi Ynetimi ve novasyon Ynetimi gibi kavramlar bile sklkla birbirlerinin yerine kullanlmakta veya kartrlabilmektedir. etindamar ve di. (2009a) tarafndan yaplan alma, Teknoloji Ynetimi konusundaki kavram karmaalarn gidererek ortak bir anlay birlii salamak ve Teknoloji Ynetimi ile Stratejik Ynetim arasnda bir iliki kurmak asndan olduka nemli bir almadr. etindamar ve di. (2009a), Teknoloji Ynetimi, novasyon Ynetimi ve Bilgi Ynetimi arasndaki ilikiyi venn emas gsterimiyle anlatmaya almlardr. Bu almaya ArGe Ynetimi de eklenerek daha kapsaml bir yaklam oluturulabilir (ekil I).

Teknoloji Ynetimi

ArGe Ynetimi

novasyon Ynetimi

Bilgi Ynetimi

ekil I. Teknoloji Ynetimi, novasyon Ynetimi, Bilgi Ynetimi ve ArGe Ynetimi (etindamar ve di., 2009adan uyarlanmtr.) 170

NSAL 3. TEKNOLOJ YNETM MODELLER VE EREVELER Teknoloji Ynetimi disiplinine ynelik nerilmi eitli modeller vardr. Bu modeller, Teknoloji Ynetimi aktivitelerinin neler olduunu ve bu aktiviteler arasndaki ilikilerin yapsn ortaya koymaya almaktadr. Literatrde bu konuda yaplm az sayda alma olduu gzlemlenmektedir (Khalil ve Bayraktar, 1990; Gregory, 1995; Khan, 1999; etindamar ve di., 2006; Rush ve di., 2007; etindamar ve di., 2009a). Teknoloji Ynetimi aktivitelerini tanmlamak iin faydalanlabilecek nemli almalardan birisi, Khalil ve Bayraktar (1990) tarafndan yaplan bir almadr. lgili almada Teknoloji Ynetimi disiplinin cevap vermesi gereken sorular tartlmtr : Teknoloji, irket stratejisinin amalarna nasl entegre edilmelidir? Teknolojilere daha hzl ve verimli bir ekilde nasl eriilir ve teknolojiler nasl terk edilir? Teknolojiler, daha verimli bir ekilde nasl deerlendirilir? Teknoloji transferi nasl daha da iyiletirilebilir? Yeni bir rn/sre/organizasyon gelitirme sresi nasl ksaltlabilir? Kapsaml, disiplinler aras ve organizasyonlar aras projeler/ karmak sistemler nasl ynetilmelidir? irket iindeki teknoloji kullanm nasl ynetilmelidir? Teknik personelin nasl artrlabilir?

Gregory (1995) ise, sre dncesi (process thinking) yaklamyla bir Teknoloji Ynetimi erevesi gelitirmitir. almasnn k noktas olarak, teknoloji ve i sreleri arasndaki zayf balantlarn baarszlklara yol amasn ve bu alanda genel kabul gren bir ereve olmamasn belirtmitir. Greogory (1995), Teknoloji Ynetimi iin 5 temel aktivite tanmlayan bir model nermitir (ekil II).

171

NSAL

birlikleri Pazar

D evre
Patentler

Teknoloji

Ticariletirme rn planlama, bakm, satlar

Edinme
ArGe, organizasyonel renme, ibirlikleri

Ortam

Koruma rn ve sre sahiplii, yasal ilemler

birlikleri

Seme Strateji, rekabet analizi, teknolojirn yrngeleri

Yetenekler

Tanmlama
A veritabanlarn tarama Bilimsel Veri tabanlar Rakipler Mteriler

ekil II. Teknoloji Ynetimi Sreci erevesi (Gregory, 1995dan uyarlanmtr.) Khan (1999), Dinamik Teknoloji Ynetimi Yeteneini; firmann stratejik teknoloji ynetimi yetenei olarak, dier bir ifadeyle teknolojiyoun, dinamik, karmak ve riskli teknolojik ilerleme srelerinin ynetimi yetenei olarak tanmlamtr. Khana gre, Dinamik Teknoloji Ynetimi Yetenei u bileenlerden oluur (Tablo I).

172

NSAL Tablo I: Dinamik Teknoloji Ynetimi Yetenei (Khan, 1999dan uyarlanmtr.)

Teknolojik renme, Kaynaklardan Faydalanma Yetenekleri Teknolojik d kaynak kullanm, nsan kaynaklarndan faydalanma, Hedef iin kaynaklara odaklanma

ArGe ve retim arasnda iliki, Ynetimsel Entegrasyon Dinamik Teknoloji Ynetimi Yetenei Yetenekleri Ezamanl gelitirme sistemi, retim-odakl Teknoloji Ynetimi, Fonksiyonel birimler aras uyum, st ynetimin katlm ve liderlii.

Planlanm ynetim, Yrnge/Strateji Takip Etme Yetenekleri evresel deiimlere uyum, Ortak ArGe almalar

etindamar ve di. (2006), yaptklar literatr taramasnda, Teknoloji Ynetimi kavramn eitli boyutlaryla inceleyen farkl almalar olmasna ramen Teknoloji Ynetimini oluturan aktiviteleri tanmlayan pek fazla alma olmadn belirtmilerdir. Teknoloji Ynetimi aktivitelerinin ayr ayr incelendii almalarn olduu, ancak bu aktivitelerin bir btn hlinde incelenmedii gzlemlenmitir. etindamar ve di. (2006), yaptklar almada, Teknoloji Ynetimi aktivitelerini / alt alanlarn u ekilde sralamlardr: Teknolojiden faydalanma, Bilgi ynetimi, Teknoloji edinme, Ar-Ge ynetimi, Teknolojinin entegrasyonu, Teknolojinin korunmas (lisans/patent), Teknoloji transferi, Teknolojinin planlamas ve ngrs, 173

NSAL Teknoloji stratejisi, Teknoloji deerlendirmesi, Teknolojinin ticariletirilmesi ve pazarlanmas.

Rush ve di. (2007), firmalarn teknolojik yeteneklerini deerlendirebilmek amacyla Teknoloji Ynetimi disiplinin dokuz boyutunu ele alan bir ara gelitirmilerdir. znde teknolojik inovasyon yeteneini lmeyi ve gelitirmeyi hedef alan alma, Teknoloji Ynetiminin dokuz farkl boyutunu yetenek yaklamyla lmektedir. lme ilemi aada belirtilen drt farkl seviyede gerekletirilmektedir : 1. 2. 3. 4. Farknda olmayan Zayf Yetenek Seviyesi, Tepkisel Zayf ve Ortalama aras Yetenek Seviyesi, Stratejik - Gl Yetenek Seviyesi, Yaratc ok Gl Yetenek Seviyesi.

Rush ve di. (2007) tarafndan gelitirilen deerlendirme aracnn / modelinin inceledii Teknoloji Ynetimi boyutlar, rnek bir firma deerlendirmesiyle birlikte ekil IIIte gsterilmektedir.

ekil III. Teknolojik Yetenek Deerlendirme Modeli (Rush ve di., 2007dan uyarlanmtr.)

174

NSAL etindamar ve di. (2009a), Teknoloji Ynetimi aktiviteleri tanmlamak iin literatrde kullanlan terimleri snflamlardr (Tablo II).

Tablo II. Literatrdeki Teknoloji Ynetimi Aktiviteleri (etindamar ve di., 2009adan uyarlanmtr) etindamar ve di. (2009a), yaptklar almada Gregory (1995) ve Rush ve di. (2007) tarafndan nerilen modellerden de faydalanarak, genel kabul grebilecek kapsaml bir model nermilerdir (ekil IV).

ekil IV. Teknoloji Ynetimi Aktiviteleri ve Destekleyici Aktiviteler (etindamar ve di., 2009adan uyarlanmtr.) 175

NSAL etindamar ve di. (2009a), nerdikleri modelde Teknoloji Ynetimi aktivitelerini Tanmlama (Identification), Seme (Selection), Edinme (Acquition), Ticariletirme (Exploitation), Koruma (Protection) ve renme (Learning) olarak 6 blme ayrm; destekleyici disiplinler olarak da Bilgi Ynetimi, Proje Ynetimi ve novasyon Ynetimini gstermilerdir. Bu model olduka baarl ve kapsaml bir model olmakla birlikte, strateji asndan eksiklikleri olan bir modeldir. Keza, bu modelin atf yapt ve Gregory (1995) tarafndan retilen modelde de ayn eksiklik gzlemlenmektedir. Gregory (1995), Seme aktivitesinini tanmlarken, bu aktivitenin temel grevinin teknolojilerin irket iin grece nemlerini ortaya koymak olduunu sylemitir. Seme aktivitesinin girdi olarak da irketin teknoloji stratejisini veya yetkinlik analizini kullanlabileceini belirtmitir. Ancak bu gerekeler, strateji gelitirme faaliyetlerinin Seme aktivitesi iinde tanmlanmasn gerektirmez. Sadece strateji gelitirme faaliyetlerinin, Seme aktivitesi iin nemli girdiler oluturduunu ifade eder. Strateji gelitirme sreleri, Seme aktivitesi iin nemli olmakla birlikte, dier tm aktiviteleri de etkilemektedir. Rush ve di. (2007) de Teknoloji Ynetiminin dokuz boyutundan bir tanesi olarak Stratejiyi semiler ve ayrca Farkndalk, Deiim Tetikilerinin Aratrlmas ve Temel Yetkinlik nas boyutlarn da Strateji oluturma ncesi boyutlar olarak tanmlamlardr. Dier bir ifadeyle, Rush ve di. (2007), Teknoloji Ynetiminin ilk drt boyutunu Strateji Gelitirme sreci olarak deerlendirmi ve daha sonra Seme/Deerlendirme, Edinme, Uygulama, renme ve Ba Oluturma boyutlarn ortaya koymulardr. Bu durumu daha iyi anlamak iin Levin ve Barnard (2008) tarafndan Teknoloji Ynetimi rutinleri konusunda yaplan almay incelemek ve Teknoloji Ynetimi Yetenei kavram tartlrken bu duruma tekrar deinmek daha faydal olacaktr. 4. REKABET AVANTAJI, DNAMK TEKNOLOJ YNETM RUTNLER YETENEKLER TEORS VE

Teknoloji arlkl irketler iin rekabet avantaj yaratmak ve bu avantaj srdrmek; maliyet azaltmndan ve operasyonel verimlilikten daha fazlasn gerektirir. Rekabeti avantaj, firmann teknolojik varlklarn ynetebilme yeteneiyle alakaldr (Skilbeck ve Cruickshank, 1997). Stratejik Ynetim literatr, srdrlebilir rekabet avantajn Kaynak Tabanl Gr ve Dinamik Yetenekler teorileri ile aklamaktadr. Gnmzde dinamik yetenekler ile firma performans arasndaki ilikiyi inceleyen almalarn artmaya balad gzlemlenmektedir (Machperson di., 2004; Rush ve di., 2007; Peng ve di., 2008; Macher ve Movery, 2009; etindamar ve di., 2009a). 176

NSAL etindamar ve di. (2009a), dinamik yetenekler teorisinin Teknoloji Ynetimi anlamak iin kullanlabilecek uygun bir bak as / paradigma olabileceini belirtmilerdir. Yetenekler dinamik veya operasyonel olabilir (Helfat ve Peteraf, 2003). Dinamik yetenekler kendilerine zg detaylara sahip olmakla birlikte, baz dinamik yetenekler firmalardaki etkin srelerle ilikilendirilebilecek ortak zelliklere sahiptirler. (Eisenhardt ve Martin, 2000). Teece ve di. (1997), dinamik yeteneklerin temelinde rutinlerin olduunu belirtmi ve dinamik yetenekleri rekabet avantajnn kayna olarak statik kaynaklardan ayrmtr. Levin ve Barnard (2008), byk irketlerdeki Teknoloji Ynetimi rutinlerini inceledikleri almalarnda, rutin kavramn tanmlamak iin eitli aratrmalardan faydalanmlardr: Organizasyonel rutinler, srekli deiim gsteren karmak bir dnyada rekabet eden firmalardaki dzenli ve tahmin edilebilir davransal ablonlardr (Pavitt, 2002). Rutinler, koordine edilmi ve tekrarlayan aktivitelerdir (Miner, 1991). Rutinler, ou zaman, organizasyonel renme ve bilgi ynetiminin yap talar olarak grlmektedir (Miner, 1991). Rutinler, inovasyonu gelitirmek amacyla tasarlanabilir ve bu ekilde dinamik yeteneklerin temelini oluturur (Zollo ve Winter, 2002).

Bunun dnda, literatrde dinamik yetenekleri tarif eden eitli tanmlara rastlamak da mmkndr: Dinamik yetenekler, firmalarn hzla deien evresel koullara uyum salamak iin i ve d yetkinliklerinin entegre edilmesi, ina edilmesi ve tekrar dzenlenmesidir (Teece ve di., 1997). Dinamik yetenekler, firmalarn pazarlar gelitike, ktke, paralandka, evrildike ve kaybolduka yeni kaynak konfigrasyonlarna ulamalarn salayan organizasyonel ve stratejik rutinlerdir (Eisenhardt ve Martin, 2000). Levin ve Barnard (2008), literatrde olduka tartlan ancak deneysel almalarn snrl olduu dinamik yetenekler ve rutinler konularnda, kapsaml bir endstri ve niversite i birlii salayarak, 177

NSAL Teknoloji Ynetimi alanndaki rutinleri tanmlam ve bu rutinleri bir inovasyon modelini esas alarak snflandrmlardr. Pavitt (2002)in inovasyon modelini temel alarak yaplan bu almada, drdnc bir snf olarak organizasyonel destek rutinleri eklenmitir (Tablo III). Tablo III. Teknoloji Ynetimi Rutinleri (Levin ve Barnard, 2008den uyarlanmtr.)

178

NSAL 5. TEKNOLOJ YNETM YETENE Literatrde Teknoloji Ynetimi Yetenei ifadesinin kullanld ve firmalarn Teknoloji Ynetimi Yeteneklerinin sorguland az sayda alma vardr (etindamar ve di., 2009a; Jiliang ve di., 2007; Khan, 1999; Levin ve Barnard 2008). Teknoloji Ynetimi Yetenei kavramn kullanan bu almalarn, nerilen Teknoloji Ynetimi Yetenei yaklamna katklar olmakla birlikte, nerilen Teknoloji Ynetimi Yetenei kavramnn daha nceki almalardan nemli farkllklar olduu sylenebilir. Phaal ve di. (2006), teorik prensipler nda, Teknoloji Ynetimi alannda rehberlik edecek kavramsal ereveler gelitirilmesi gerektiini ifade etmilerdir. Bu almann en nemli hedefi, belirtilen ama dorultusunda bir Teknoloji Ynetimi Yetenei yaklam nermektir. Henz, Teknoloji Ynetimi alanna teorik bir katk aamasnda olan yaklamn, hedeflenen almalarla birlikte literatre pratik uygulama anlamnda da katklarnn olmas da hedeflenmektedir. nerilen yaklam, Gregory (1995), Rush ve di. (2007), Levin ve Barnard (2008) ve etindamar ve di. (2009a) tarafndan yaplan almalar esas alnarak gelitirilmitir. Levin ve Barnard (2008) tarafndan gelitirilen Teknoloji Ynetimi rutinleri, literatre ok nemli bir katkdr. Ancak Teknoloji Ynetimi rutinlerinin bir novasyon Modeli iinde gruplandrlmaya allmas ise daha nceden de belirtilen eitli karmaalarn ve tutarszlklarn ortaya kmasna neden olabilmektedir. rnein, entellektel haklarn ynetilmesi (e) rutini, Tablo III de gsterildii gibi bilimsel bilginin retilmesiyle deil; daha ok korunmasyla ilgilidir. Benzer ekilde, rn portfy ynetimi (i), Teknolojiye uyum salama (m), Proje sonras destek(n), irket i stratejisi (r) ve Ar-Ge fonlamas (w) gibi rutinlerinin yer ald blmler de tartmaya ak blmlerdir. Ayrca rutinlerin sadan sola doru yerleimi de, makalede tartld gibi balklarla uyumlu ekilde birbirlerini takip eden rutinler eklinde deildir. Stratejik boyutu olan rutinlerin (rn. irket i stratejisi gelitirme (r)) en solda yer almasnn daha tutarl olaca dnlmektedir. Teknoloji Ynetimi rutinlerini, novasyon Ynetimi modelinden ziyade Teknoloji Ynetimi modeli balamnda incelemenin daha doru bir yntem olaca deerlendirilmektedir. Buradan hareketle, Levin ve Barnardn (2008) ortaya kard rutinleri, etindamar ve di. (2009a) tarafndan gelitirilen Teknoloji Ynetimi modelinde incelemek 179

NSAL mmkndr2. etindamar ve di. (2009a) tarafndan esas alnan ve Gregory (1995) tarafndan nerilen modelin hedefleri arasnda Teknoloji Ynetimi aktiviteleriyle mteri gereksinimleri arasnda uyum salanmas yer almaktadr. Bu zellik, Levin ve Barnardn (2008) model seerken arad temel zelliklerdendir. Dolaysyla etindamar ve di. (2009a) tarafndan gelitirilen model, Levin ve Barnardn (2008) arad mteri gereksinimlerinin belirlenmesi ve teknolojik yeteneklerin artrlmas gibi temel kriterler ile de uyum gstermektedir. Teknoloji Ynetimi rutinlerini, etindamar ve di (2009a) tarafndan nerilen modele uyarlamaya alrken, karlatrlan problem ise stratejik boyuta sahip rutinlerin modele yerletirilmesi srasnda ortaya kmaktadr. Her ne kadar, Seme (Selection) aktivitesi tanmlanrken strateji anahtar kelimesi kullanlm olsa da, Teknoloji yol haritas oluturma (g), irket i stratejisi gelitirme (r), rn hatt planlama (h) gibi stratejik seviyedeki rutinlerin modelde var olan aktivitelerle ilikilendirilmesi mmkn gzkmemektedir. Daha nce de tartld gibi, Seme aktivitesi, strateji gelitirme faaliyetlerinin gerekletirildii bir aktivite deil, strateji gelitirme aktivitesinin ktlarn kullanan bir sretir. Keza, Rush ve di. (2007) de Strateji ve Seme aktivitelerini ayrmtr. Bu nedenle, etindamar ve di. (2009a) tarafndan retilen model geniletilerek, Strateji Gelitirme aktivitesi eklenmi ve rutinler yeni oluturulan modele yerletirilmitir. Bunun yan sra, saylan Teknoloji Ynetimi rutinleri arasnda Bilgi Ynetimi ile ilikilendirilecek bir rutin olmad iin, Bilgi ynetimi isimli yeni bir rutin de, modeli tamamlamak iin eklenmitir (Tablo IV).

etindamar ve di. (2009), Levin ve Barnard (2008) tarafndan yaplan almaya atf yapm ancak rutinlerden ziyade seilen modeli genel balklaryla incelemi ve bu modeldeki aktiviteleri kendi modellerindeki aktivitelerle ilikilendirmilerdir.

180

NSAL

TEKNOLOJ YNETMNE LKN AKTVTE VE RUTNLER

TEKNOLOJ YNETM AKTVTELER DESTEKLEYC AKTVTELER

STRATEJ GELTRME

TANIMLAMA

SEME

EDNME

TCARLETRME

KORUMA

RENME

NOVASYON YNETM

PROJE YNETM

BLG YNETM

Teknoloji yol haritas oluturma rn hatt planlama irket i stratejisi gelitirme irket teknoloji stratejisi gelitirme

ArGe evresel izleme birimi evresel izleme irket evresel izleme

Teknolojik ihtiyalar deerlendirme birimi teknoloji stratejisi gelitirme

ArGe teknoloji stratejisi ArGe portfy ynetimi Teknoloji transferi

rn portfy ynetimi

Entellektel haklarn korunumu

Proje sonras denetleme

Fikir oluturma

Proje gerekletirimi

Bilgi Ynetimi

Teknojiye uyum salama Proje sonras destek birimi i stratejisi gelitirme

Olurluk incelemesi Balang projesi/program seimi Yeni i birimi oluturma

Performans ynetimi Personel ynetimi

ArGe fonlamas

181

NSAL
Teknoloji amal i birliklerinin ynetimi

Tablo IV. Teknoloji Ynetimi Yetenei (Technology Management Capability)

182

NSAL Teknoloji Ynetimi Yetenei kapsamnda belirtilen aktiviteler ve rutinler, etindamar ve di. (2009a) bahsedildii gibi, birbirleriyle iliki aktiviteler ve rutinlerdir. Hatta baz rutinlerin, birka aktivite iinde yer almas da olanakldr. Ancak daha anlalabilir bir tasarm oluturmak iin aktivite ve rutinler bu ekilde bir snflandrlma kullanlarak ifade edilmitir. Gelitirilen yaklam detayl bir ekilde incelendiinde Khalil ve Bayraktar (1990) tarafndan ortaya atlan sorulara cevap verildii ve etindamar ve di. (2007) tarafndan listelenen Teknoloji Ynetimi aktivitelerinin tamamnn da kapsand grlecektir. Dolaysyla nerilen yaklamn, literatrde yer alan almalarla uyumlu olduu ve var olan almalar ileri bir seviyeye tad sylenebilir. 6. TEKNOLOJ YNETM UYGULAMALARI YETENE YAKLAIMININ PRATK

Teknoloji Ynetimi Yetenei yaklam, firmalarn Teknoloji Ynetimi yeteneklerini analiz etmek ve gelitirmek iin kullanlabilir. Bu ekilde firmalarn srdrlebilir rekabet avantajlarnn, hangi Teknoloji Ynetimi rutinlerinden kaynaklandn analiz etmek de mmkndr. Bu tr bir deerlendirme iin kapsaml bir deerlendirme sistematiinin kullanld ve btn paydalarn dhil edildii almalara ihtiya duyulmakla beraber, baz durumlarda basit analizler de yaplabilir. Gnmzn en byk irketlerinden Microsoftu ele aldmzda, geni rn yelpazesi ve rnleri arasndaki sinerjiye bakarak; irket i stratejisi gelitirme, rn hatt planlama, ve rn portfy ynetimi gibi birok rutini baaryla uyguladn deerlendirebiliriz. Geciken projeleri ve kullancy sk sk zor durumda brakan rnleri nedeniyle3, Microsoftun Proje gerekletirme ve Proje sonras denetleme rutinlerinde yeterli oranda baarl olmad da sylenebilir. Microsoftun en ciddi rakibi olarak grlen Google ve Apple ise baarl ve inovatif rnleri ile rekabet etmektedir. Bu nedenle Googlen ve Applen Fikir oluturma, Balang projesi seimi ve Proje gerekletirme rutinlerini ok baarl bir ekilde uygulad grlmektedir4.
3

Time dergisi gemi on yldaki en baarsz teknik projeleri listelemitir. Microsoft Vista ve Microsoft Zune rnleri listenin st sralarnda yer almaktadrlar. (http://www.time.com/time/specials/packages/completelist/0,29569,1898610,00.html; eriim tarihi: 26.12.2009) 4 BusinessWeek dergisinin hazrlad novatif 50 irket listesinin ilk srasnda Apple ve ikinci srasnda Google firmalar yer almaktadr. (http://bwnt.businessweek.com/interactive_reports/innovative_50_2009 ; eriim tarihi: 26.12.2009)

183

NSAL lkemizdeki baz byk retim firmalarnn (Arelik, Fiat, Renault, Vestel gibi) ise daha arlkl olarak Teknolojik ihtiyalar deerlendirme, Teknoloji transferi, ve Teknolojiye uyum salama gibi rutinlerde baarldrlar. novatif rnleri ve patentleriyle ne kan Arelik firmasnn ise Fikir oluturma ve Entelektel haklarn korunumu rutinlerini de baaryla uygulad sylenebilir5. Savunma sanayii alannda faaliyet gsteren firmalarmzn da Teknoloji transferi ve Proje gerekletirimi rutinlerini baaryla uygulamaya balad; Teknolojik ihtiyalar deerlendirme, Ar-Ge teknoloji stratejisi, Fikir oluturma gibi rutinlerde de ilerlemeler kaydettii gzlemlenmektedir6. Bankaclk sektrmz ise rn/hizmet eitlilii ve teknolojik altyaplaryla, dnyada rakiplerine oranla daha baarl ve daha yaratcdrlar. zellikle kredi kart uygulamalar konusunda, bankalarmz uluslararas baarlara imza atmaktadrlar7. Buradan yola karak bankalarmzn Teknolojiye uyum salama, rn portfy ynetimi, Fikir oluturma ve Proje gerekletirme gibi rutinlerde baarl olduu ileri srlebilir. 7. GELECEKTE YAPILMASI PLANLANAN ALIMALAR nerilen Teknoloji Ynetimi yaklam, belirli aktiviteler ve bu aktiviteleri oluturan eitli rutinlerden olumaktadr. Yaklam, literatrde var olan Teknoloji Ynetimi modelleri ve rutinleri esas alnarak, Dinamik Yetenekler teorisi nda gelitirilmitir. nerilen yaklamn, bu hliyle akademisyenlerin ve yneticilerin eletirisine sunulmas ve gelen eletiriler dorultusunda iyiletirilmesi amalanmaktadr. Bu ekilde aktivite ve rutinler arasndaki ilikilerin gncellenmesi ve yeni rutinler eklenmesi konusunda iyiletirmeler olaca deerlendirilmektedir. Bu ynde yaplacak
5

Arelik, 2007 ylnda gerekletirdii 143 uluslar aras patent bavurusuyla, dnya apnda en ok bavuru yapan 101. irket olmutur. Arelik A.., Dnya Fikri Mlkiyet rgt (WIPO) tarafndan aklanan listedeki ilk 500 irket arasnda yer alan tek Trk irketi oldu. (http://www.arcelikas.com.tr/Cultures/trTR/MedyaIliskileri/KurumsalHaberlerBasinBultenleri/04_03_2008_tr.htm?LANGUAGE=tr-TR&MENUID=3; eriim tarihi: 27.12.2009) 6 Savunma Sanayii Mstearl tarafndan hazrlanan 2007-2011 Stratejik Plan dkman incelendii lkemizde gerekletirilen proje saysnn hzla artt, savunma sanayii firmalarmzn yetenek ve tecrbelerinin artmasyla birlikte zgn tasarmlar gelitirilmeye baland grlmektedir. Ayrca savunma sektrndeki ArGe harcamalarn ve ihracaat rakamlarnn da bu gelimeler paralelinde artt belirtilmektedir. (http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/kurumsal/Documents/SP/index.html; eriim tarihi: 26.12.2009) 7 Garanti Bankas, Bonus Card kredi kartn Romanyada kullanma sunarak ilk uluslararas dl programn balatt. (http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/429726.asp; eriim tarihi: 26.12.2009). Yap Kredi Bankasnn World Card kredi kart, The Banker dergisinin belirledii en deerli on kredi kart iinde yar almaktadr. Ayrca 2009 ylnda, ilem hacminde Avrupa yedincisi olmutur. (http://www.haberx.com/Ekonomi-Haberleri/Haziran-2009/YAPI-KREDI-WORLDCARD-273MILYAR-DOLARLIK-HACIMIYLE-AVRUPA-7NCISI.aspx; eriim tarihi: 26.12.2009)

184

NSAL almalarla, Teknoloji Ynetimi alanndaki anlay birlii oluturma abalarna katk salanmas ve yeni aratrmalar iin nemli bir referans noktas oluturulmas hedeflenmektedir. Teknoloji Ynetimi alanndaki ak konulardan bir tanesi de Teknoloji Ynetimi uygulamalarnn deerlendirilmesi konusunda yaanan skntlardr. irketlerin, Teknoloji Ynetimi uygulamalarnda ne oranda baarl olduu ve bu baarnn irketin genel baarmna ne ekilde katk salad konusundaki almalar olduka kstldr. nerilen yaklam, irketlerin Teknoloji Ynetimi aktivitelerini deerlendirmek iin nemli bir altyap sunmaktadr. Rutinlerin, Yetenek Olgunluk Modeli (Kalayc, 2007; Jiliang ve di., 2007; Rush ve di., 2007) esas alnarak deerlendirilmesi nemli veriler elde edilmesini salayacaktr. Bu balamda, Yetenek Olgunluk Modeli ve Dinamik Yetenekler teorisi (srdrebilir rekabet avantaj) kullanlarak irketlerin Teknoloji Ynetimi alannda ne oranda baarl olduu ve Teknoloji Ynetimi uygulamalarnn irketin genel baarmna ne oranda yansd incelemek iin Teknoloji Ynetimi Yetenei Olgunluk Modeli gelitirilmesi amalanmaktadr. 8. SONU Teknoloji Ynetimi, disiplinler aras bir bilim dal olmas itibaryla snrlar ve kapsam konusunda ortak bir anlayn ortaya kamad ve eitli kavram kargaalarnn yaand bir alandr. Bunlarn yan sra, zellikle son dnemde inovasyon konusunun nem kazanmas sonucunda, Teknoloji Ynetimi alanndaki almalar inovasyona ve yeni rn gelitirmeye odaklanmtr. Bu durum Teknoloji Ynetimi alanndaki karmaalarn artmasna neden olmutur. Teknoloji Ynetimi disiplininin, novasyon Ynetimi, Ar-Ge Ynetimi ve Bilgi Ynetimi alanlaryla kartrld gzlemlenmektedir. Teknoloji Ynetimi disiplininin kapsam ve snrlarnn belirlenmesinin ve novasyon Ynetimi, Bilgi Ynetimi ve Ar-Ge Ynetimi gibi dier disiplinlerle ilikilerinin ortaya konulmasnn, hem bu alandaki karmaann ortadan kalkmas hem de bilimsel almalarn artmas ynnde katk salayaca eitli almalarda ifade edilmitir. Teknoloji Ynetimi alanndaki dier nemli bir ihtiya ise, firmalarn kendi Teknoloji Ynetimi srelerini tanmlama ve deerlendirme konusunda yaadklar skntlar noktasndadr. retim Ynetimi, Proje Ynetimi ve Yazlm Ynetimi gibi belli bal ynetim alanlarnda eitli standartlar, ereveler ve metrikler kullanlarak irket sreleri belirlenebilmekte, llebilmekte ve iyiletirilebilmektedirler. Teknoloji 185

NSAL Ynetimi alannda da, dier alanlarda olduu gibi bir erevenin oluturulmas, firmalara byk katklar salayabilecektir. Bu almada nerilen Teknoloji Ynetimi Yetenei yaklam ve gelecekte gelitirilmesi dnlen Teknoloji Ynetimi Yetenei Olgunluk Modeli almalarnn, gerek Teknoloji Ynetimi alannn kapsam ve snrlarnn belirlenmesi gerekse irketlerdeki Teknoloji Ynetimi uygulamalarnn objektif kriterler nda deerlendirilebilmesi asndan nemli olduu sylenebilir. Ayrca bu almalarn, hem bu alanda alma yapacak akademisyenler iin hem de yneticiler iin deerli bir kaynak olaca deerlendirilmektedir. KAYNAKA ALLEN, Thomas J. ve SOSA, M. Lourdes. 50 Years of Engineering Management Through the Lens of the IEEE Transactions, IEEE Transactions on Engineering Management, 51, 4, 2004, 391-395 ANSAL, Hacer; AYGOREN, Hayriye; EKMEK, Umut. Research Characteristics and Agenda of Technology Management Discipline in Turkey, PICMET 2008 Proceedings, 27-31 Temmuz, 2008, 19731984 BADAWAY, M. K., A new paradigm for understanding management technology: A research agenda for technologists, International Journal of Technology Management, 1996, 12(5/6), pp. 717-733 BALL, Derrick F. ve RIGBY, John. Disseminating research in management of technology: journals and authors, R&D Management, 36, 2, 2006, 205-215 BEARD, J. W. Management of Technology: A Three-Dimensional Framework with Propositions for Further Research, Knowledge, Technology & Policy, 15, 3, 2002, 45-58 BRENT, Alan C. ve PRETORIUS, Marthinus W. Sustainable development: A conceptual framework for the technology management field of knowledge and a departure for further research, 16th Annual Conference of the International-Association-forManagement-of-Technology, May 2007, pp 623-642 CHARANON, J-J. ve GRANGE, T. Towards a Re-definition of Technology Management, IEEE International Conference on Management of Innovation and Technology, 2006, 955-959 ETNDAMAR, Dilek; CAN, zge; PALA, Okan. Technology Management Activities and Tools: The Practice in Turkey, PICMET 2006 Proceedings, 9-13 Temmuz, 2006, 92-98 186

NSAL ETNDAMAR, Dilek; PHAAL, Robert; PROBERT, David. Understanding technology management as a dynamic capability: A framework for technology management activities, Technovation, 29, 2009a, 237246 ETNDAMAR, D.; WASTI, S. N.; ANSAL, H.; BEYHAN, B. Does technology management research diverge or converge in developing and developed countries, Technovation, 29, 2009b, 4558 EDLER, J.; F. MEYER-KRAHMER; REGER, G., Changes in the strategic management of technology: results of global bencmarking study, R&D Management, 2002, 32(2):149-65 EISENHARDT, Kathleen, M. ve MARTIN, Jeffrey A. Dynamic Capabilities: What are they?, Strategic Management Journal, 21, 1011, 2000, 1105-1121 GREGORY, M. J. Technology management : a process approach, Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, 209, 1995, 347356 KALAYCI, Orhan. Yneticiler iin Doru Sorular CMMI, Shamrock Process Improvement and Innovation, Toronto, 2007 JILIANG, Wang; WEIWEI, Wu; BO, Yu. Technology Management Maturity of Enterprises: An Analysis Based on Four Industries in China, PICMET Proceedings, Portland - USA, 5-9 Austos 2007, 3137 KHALIL, T. ve BAYRAKTAR, B.A.. Management of Technology, the Key to Global Competitiveness, Proceedings, 2nd International Conference on Management of Technology, Miami, 28 ubat 8 Mart, 1990 KHAN, Mohsin U. Dynamic techno-management capability of Indian computer firms in comparison with Korea, Technovation, 19, 4, 1999, 243-259 MACHER, Jeffrey T. ve MOWERY, David C. Measuring Dynamic Capabilities: Practices and Performance in Semiconductor Manufacturing, British Journal of Management, 20, 2009, 41-62 MACPHERSON, Allan; JONES, Oswald; ZHANG, Michael. Evolution or revolution? Dynamic capabilities in a knowledge-dependent firm, R&D Management, 34, 2, 2004, 161-177 MERINO, M. Teresa Garcia; CARMO, M. Liduina Pereira; ALVAREZ, M. Valle Santos. 25 years of Technovation: characterisation and evolution of the journal, Technovation, 26, 2006, 1303-1316 JIN, J. ve ZEDTWITZ, M. von. Technological capability development in Chinas mobile phone industry,Technovation, 28, 2008, 327-334 187

NSAL LEVIN, D. Z. ve BARNARD, H. Technology management routines that matter technology managers, International Journal of Technology Management, 41,1-2, 2008, 22-37 LIAO, Shu-hsien. Technology management methodologies and applications: A literature review form 1995 to 2003, Technovation, 25, 2005, 381-393 MINER, A. S. Organizational evolution and social ecology of jobs, American Socilogical Review, 56, 1991, 772-785 PAVITT, K. Innovating routines in the business firm: what corporates task should they be accomplishg?, Industrial and Corporate Change, 11, 2002, 117-123 PENG, David Xiaosong, SCHROEDER, Roger G., SHAH, Rachna. Linking routines to operation capabilities: A new perspective, Journal of Operations Management, 26, 2008, 730-748 PHAAL, Robert; FARRUKH, Clare J. P.; PROBERT, David R. Technology management tools: concept, development and application, Technovation, 26, 2006, 336-344 PILKINGTON, Alan. Engineering management or management of technology? A bibliometric study of IEEE TEM, International Journal of Management Science and Engineering Management, 3, 1, 2008, 63-70 PILKINGTON, Alan ve TEICHERT, Thorsten. Management of technology: themes, concepts and relationships, Technovation, 26, 2006, 288-299 ROBERTS, Edward B. A Perspective 50 Years of Engineering Management Field, IEEE Transactions on Engineering Management, 51, 4, 2004, 398-403 RUBENSTEIN, Al H. 50 Years of Engineering and Technology Management, IEEE Transactions on Engineering Management, 51, 4, 2004, 407-408 RUSH, H.; BESSANT, J.; HOBDAY, M. Assesing the technological capabilities of firms: developing a policy tool, R&D Management, 37, 3, 2007, 221-236 SKILBECK, John N. ve CRUICKSHANK, Craig M. A Framework for Evaluating Technology Management Process, Portland International Conference on Management and Technology, 27-31 Temmuz 1997, 138-142 TEECE, David. Explicating dynamic capabilities, the nature and microfoundations of (sustainable) enterprise performance, Strategic Management Journal, 28, 2007, 1319-1350

188

NSAL TEECE, David ve PISANO, Gary. The Dynamic Capabilities of Firms: an Introduction, Industrial and Corporate Change, 3, 3, 1994, 537556 TEECE, David; PISANO, Gary; SHUEN, Amy. Dynamic Capabilities and Strategic Management, Strategic Management Journal, 18, 7, 1997, 509-553 ZOLLO, M. ve WINTER, S. G. Deliberate learning and evolution of dynamic capabilities, Organization Science, 13, 2002, 339-351

189