ELK NEDR? elik bir demir karbon alamdr. elikler %1,7e kadar karbon ierebilir.

eliin karbon ierii arttka plastiklii azalr ve bunun neticesinde krlganl artar. Bu bakmdan pratikte %1,40tan fazla karbon ieren elik yaplmaz ve eliklerin byk bir ksm %0,6dan az karbon ierir. Karbon miktar arttka ekme mukavemetinde, akma snrnda ve sertlikte nemli bir art meydana gelir. elikler genel olarak karbonlu elikler ve alaml elikler olmak zere ikiye ayrlr. Btn elikler karbon iermesine ramen ayrca nikel, krom, tungsten gibi zel alam elemanlarn ieren eliklere alaml elikler denir. ELN NDEK DER ELEMANLAR; -Manganez : Normal eliklerde %0,30- %0,80 Mn bulunur. Manganez elikte kkrtle birleerek MnS yapar ve bylece kkrdn demirle birlemesini nler. Manganezin fazlas karbonla birleerek mangankarbr(Mn2C) oluturur ve eliin sertliini, mukavemetini arttrr, plastikliini azaltr. -Silisyum: karbonlu eliklerde %0,01den %0,30a kadar Si bulunur. eliin imali esnasnda iinde meydana gelen gaz boluklarn nlemek ve elii deokside etmek iin kullanlr. -Kkrt: Normal eliklerde %0,05den az kkrt bulunur. eliin iindeki btn kkrdn manganezle birlemesi istenir. -Fosfor: yi eliklerde iz halinden %0,05e kadar fosfor bulunur. Fosfor eliin tane boyutunun bymesine sebep olur. Bundan dolay fazlas elii krlgan yapar. -Oksitler: elikte ayrca demiroksit(FeO), manganoksit(MnO), silis(SiO 2) ve alumin(Al2O3) gibi oksitler vardr. Bu maddeler elikte zararldr ve eliin zayf noktalarn oluturduklarndan atlama ve krlmalara sebep olur. ELK RETM YNTEMLER Btn elik retim yntemlerinde pik demirini elie dntrmede oksitleme prensibi kullanlr. Herhangi bir ara ile metale verilen havann oksijeni veya zel olarak hazrlanm saf oksijen C, Mn, P gibi istenmeyen elemanlarla (S hari) birleir ve bu arada bir miktar da Fe oksitlenir. Kkrt is yeterli derecede bazik bir curufla ve yksek temperatrde giderilebilir. Meydana gelen oksitlerden gaz halinde olanlar banyodan uzaklar ve bacaya gider; sv halde olanlar ise ilave edilen katk maddeleri ile birleerek curufu oluturur. Pik demirin tasfiyesi ilerledike banyonun erime noktas da ykselir. Tasfiye sonunda eliin iinde kalan demiroksitin redklenmesi gerekir. Bunun iin erimi eliin aluminyum, terro-silisyum gibi deoksidasyon maddeleri ilave edilir. -BESSEMER PROSES Bessemer metodu hemen ayn senelerde ngiliz Henry Bessemer ve Amerikal William Kelly tarafnda bulunmutur. Henry Bessemer 18501855 seneleri aras sv pik demiri zerine hava fleyerek elik elde etmeye alm ve 1855 senesinde armut eklinde bir konverter kullanarak alttan hava flemek suretiyle elik istihsali patentini almtr. Amerikal William Kelly de uzun almalar neticesi 1856 senesinde Bessemerin patentine benzeyen bir patent almtr. Bu metot en byk keiflerden biri olarak kabul edilmitir. Bessemer metodu yksek karbonlu pik

demirinden dk maliyetle alak karbonlu demir alamlar istihsalini salayan ilk metottur. Kefi sanayi ve medeniyette bir dnm noktas olmu ve hakiki elik devri Bessemer metodunun kefi ile balamtr. BESSEMER KONVERTER Bessemer konverteri st kesik koni biiminde silindirik bir kap olup ii refrakter malzeme ile astarlanmtr ve genel olarak 10-25 ton erimi metal alacak byklktedir. Konverterin tabannda metal banyosuna basla hava flemek iin delikler(tyerler) vardr; tabann altnda ise hava kutusu bulunur. Konverter yatay bir eksen 0 etrafnda 180 dnebilecek ekilde iki yatak zerine oturtulmutur. Bu yataklardan birine balanm otomatik bir vana vastasyla basnl havann frna verilmesi salanr. Konverter yatay durumda iken hava otomatik olarak kesilir, tekrar dikey duruma geldiinde hava derhal alr. Asit Bessemer konverterleri kuvarsit(SiO2) veya bunda yaplan tulalar ile astarlanr. Bazik konverterler yanm dolamit veya magnesit ile astarlanr. Bunlara Thomas Konverteri denir. Thomas prosesi pik demir yksek fosfor ierdii takdirde kullanlr. zabe esnasnda ok bazik bir curuf yaplr, bu curuf fosfor oksidi bileimine alnr. fleme esnasnda Mn, Si, C tamamen oksitleninceye kadar P oksitlenmez. Karbon alevi azald zaman ksa bir mddet fosforun yanmas iin fleme yaplr. 4P+5O22P2O5 Teekkl eden fosforoksit ilave edilen kire ile birleerek kalsiyumfosfat halinde curufa geer. Curufun yeteri derecede bazik olmas iin arj edilen pik demirin %15-20si kadar kire ilave edilir. Elde edilen curuf su ile soutulup tldkten sonra gbre olarak kullanlr ve Thomas prosesinin kymetli bir yan rnn oluturur. ARJ Yksek frndan veya kartrcdan alna scak metal pota ile konverterin azndan boaltlr. Yksek frndan alnan fazla miktardaki scak metali konverterde kullanlmak zere scak olarak muhafaza etmek iin yaplm ii astarl byk silindirik tanklara kartrc denir. Genel olarak temperatr kontrol etmek iin konvertere bir miktar hurda ilave edilir. FLEME zabenin ilk kademesinde frnn aznda hi alev grnmez. Bu srede erimi pik demiri ile temas eden souk hava demiri FeO eklinde oksitlenir ve FeO de banyo iinde dalarak hzl bir ekilde Si ve Mni oksitler. 2Fe+O22FeO 2FeO+Si2Fe+SiO2 FeO+MnFe+MnO kinci kademede manganez ve silisyumun byk bir ksm oksitlendikten sonra karbon yanmaya balar. 2C+O22CO CO konverterin azna geldiinde yanarak CO2 meydana getirir ve uzun bir alev grnr. Bu alev azald zaman konverter devrilir, hava kesilir ve metal potaya alnr. Btn fleme sresi 15 dakika kadardr ve bu zaman sonunda btn karbon, manganez ve silisyum oksitlenerek giderilir. flemenin kesilecei an konverterin azndan kan alevin grn ile tespit edilir, fakat bugn bu ilem daha modern cihazlar kullanlarak yaplr. DEOKSDASYON flenen metalde geri kalan oksijeni gidermek iin iine ferromanganez, ferrosilisyum, aluminyum gibi deoksidasyon maddeleri ilave edilir. eliin istenen yzdede karbon iermesi iin gerkli miktarda karbon ilave edilir. Bessemer metodu genel olarak alak karbonlu eliklerin imalinde kullanlmaktadr.

-SIEMENS-MARTIN PROSES Bessemer metodunun kefinden hemen sonra frn temperatrn arttran rejaneratifi bulmu ve 1860-70 seneleri arasnda bu sistemi elik frnlarna uygulamtr. Rejaneratif sistemde gaz yakt ve hava frnda birleip nce ii refrakter tulalarla rtl kameralarda snmakta ve frnda yanan gazlar bacaya gitmeden nce frnn dier tarafndaki kamaralardan geerek bunlar stmaktadr. Siemens elik yapmak iin frnda nceleri elik hurdalar eritmitir. Daha sonra pik demiri ve demir cevheri kullanarak elik retmitir. Martin adnda bir Fransz pik demiri ve elik hurdas kullanmak suretiyle Siemens prosesini deitirmitir. Frnn ocak ksmnn yapld refraktrn cinsine bal olarak asit ve bazik olmak zere ikiye ayrlr. BAZK SIEMENS-MARTIN PROSES Demir cevherleri ve bundan dolay pik demiri yksek fosfor ierdii zaman bu metot kullanlmaktadr. Yava bir proses olmakla birlikte, tam istenilen bileime tamperatre eriilinceye kadar eliin frnda tutabilmesi bakmndan daha iyi kalite elik yaplabilmesi imkan salar. Ayrca istenildii kadar hurda kullanlabilmesi bakmndan avantajl bir metottur. BAZK SIEMENS-MARTIN FIRINI Refraktr tulalardan rlm bir reverber frndr. Frnn d ksmnda drt bir tarafnda elik kontsrksyon vardr. 15 tondan 350 tona kadar muhtelif byklkte ina edilmektedir, fakat en fazla 100-125 tonluk frnlar kullanlmaktadr. Frnn ocak ksm tabandan itibaren srasyla izolasyon tulas, magnesit veya krom tulas ve dvlm magnesitten yaplr, ayrca curufla temas eden her yer magnesit veya krom refraktrle rlr. Frnn tavan kemer eklindedir ve genellikle ask sistemine gre magnesit veya silika tulalardan yaplr. Tavan duvarlar sk sk tamir edilir. arj platformu seviyesinin altnda havay ve gaz yakt stan ve kamara denilen rejenaratrler bulunur. Bunlarn ii petek eklinde refraktr tulalarla rlmtr. Frnn her iki tarafnda iki kamara vardr, bunlardan biri gaz dieri havay stmak iin kullanlr. Frnn bir tarafndaki kamaralardan verilen gaz ve hava bu kamaralardan 0 geerken scak refraktrlerle temas eder ve 1200 C a kadar snr. Isnna gaz ve hava frna geldiinde 0 birleerek yanar. Bu yanma sonucunda 1700 C civarnda bir s elde edilir. Scak yanma gazlar banyo yzeyini yalayarak dier taraftaki kamaralardan geer ve bunlar sttktan sonra bacaya gider. Bir mddet sonra hava ve gazn getii kamaralar souyup yanma gazlarnn getii kamaralar snacandan gaz ve hava akmnn yn deitirilir ve kamaralar bylece sra ile kullanlr. Frnn n cephesinde arj kaplar bulunur. Bu kaplarn adedi frnn byklne gre deiir, modern frnlarda genel olarak be kap vardr. Hidrolik veya mekanik olarak kaldrlp indirilebilen bu kaplar ate tulasndan rlr ve su ile soutulur, orta ksmlarnda bir gzetleme delii vardr. Dkm delii ise frnn arka tarafnda bulunur. Scak metal bir yolluk yardmyla potadan frna aktarlr. Bu frnlarda yakt olarak tabii gaz, kok gaz, yksek frn gaz, suni gaz, plverize kmr, fuel-oil ve katran kullanlabilir. Kullanlan gazn mmkn olduu kadar temiz olmas ve az miktarda kkrt iermesi istenir. Yakt sarfiyat elde edilen eliin maliyetinin %4 kadardr.

ARJ *Tamamen scak metal arj: Ender kullanlan bir tiptir. Scak metal ve sv elik arjnda %100 scak metal yerine scak metalin bir ksm Bessemer konverterinde flendikten sonra Siemens-Martin frnnda kullanlr. elik hurdas ve scak metal arj en fazla kullanlan arj tipidir. Ayrca arja bir miktar kat pik demiri de ilave edilebilir. elik hurdas ve scak metal arj balca iki trl uygulanmaktadr. a.Elli Elli arj: %50 scak metal, %50 hurdadan meydana gelir. b.Fazla Scak Metal arj: arjda %55-80 arasnda scak metal vardr. Hurda az kullanlr. Hurdann byk bir ksm yerine demir cevheri arj edilir. Bu bakmdan cevherin fiziksel zellii ve kimyasal bileimi nemlidir. *elik hurdas ve kat pik demiri arj: yksek frn olmayan yerlerde ve hurda ucuz olduu zaman kullanlan bir arj tipidir. Pik demiri bulunmad veya kullanlamayacak kadar pahal olduu zaman Siemens-Martin frn %100 hurda ile altrlabilir. *elik hurdas ve scak metal arj: En ok kullanlan arj tipidir. Frna nce kat maddeler yklenir ve scak metal arj edilmeden nce yeterli bir sre stlr. Genellikle frna nce curuf yapc olarak kireta ve bunun zerine de hurda arj edilir. Kullanla kireta miktar genel olarak toplam metalik arjn %5-6 s kadar olup cevherdeki silisyum oksit miktarna baldr. AST SIEMENS-MARTINPROSES Frn yapl ve iletme bakmnda bazik frna ok benzer, yalnz asit frnn ocak ksm silis kumu gibi asit bir refraktrle astarlanr. Ocak ksmn asit karakterde olmas bazik bir curuf yaplmasn nler. Asit curufta fosfor ve kkrt giderilmediinden asit metotta elik retiminde arjn fosfor ve kkrt yzdesinin dk olmas gerekir. Bu bakmdan daha yksek kaliteli ham maddeler kullanlr. Curufta FeO ile SiO 2 nin birlemesinden dolay asit bir curuf, iinde eit miktar demiroksit bulunan bazik bir curufa gre daha az oksitleyicidir. Bundan dolay, banyoda bazik prosese gre daha az oksijen bulunur ve dkmn sonunda daha az deoksidasyon maddesi kullanlr. Bu sebepten asit proseste daha temiz elik retildii kabul edilmektedir. -POTA PROSES Yksek kaliteli takm eliklerini ve alaml eliklerin retiminde kullanlan en eski metottur. Dvme demir veya iki kaliteli elik hurdas ferromanganez ve gerekli alam metalleri curuf yapc maddelerle birlikte kil veya kilgrafit potalara arj edilir. Her potaya arj edilecek maddeler ayr ayr tartlr. Potalarn st eski pota dipleriyle kapatlr ve potalar gaz veya kokla atelenen bir frnda stlr. arjn erimesi 3-4 saat srer. arj tamamen eridikten sonra gazlarn ve yabanc maddelerin yzeye kmas iin yeterli sre beklenir. Pota frndan alnr ve curuf souk bir demir ubuk ile atlr. Geride kalan 25-50 kg elik kk ingot kalplarna havann oksijeninin banyonun yzeyi ile temas etmesi neticesi oluan oksitler metal banyosuna kk bir para aluminyum atarak redklenir. Bu metotta hemen hemen hibir tasfiye olmamaktadr. Bu bakmdan retilen eliin kalitesi tamamen arj edilen maddelerin safiyetine baldr. Bundan baka pota sarfiyat, stma randmannn dk ve bir defada retilen elik miktarnn az olmas pota metodu ile retilen eliin maliyetini arttrmaktadr. -ELEKTRK FIRINLARI *Ark Frnlar Elektrik ark frnlar direkt ve indirek ark olmak zere ikiye ayrlr. Direkt ark tipi frnlarda ark, metal banyosu zerinde asl bulunan elektrotlar ile metal arasnda, indirek ark tipi frnlarda elektrotlar arasnda meydana gelir. Direkt ark frnlar elik sanayinde ok daha fazla kullanlmaktadr. Direk ark tipi frn ilk defa Heroult tarafndan kullanldndan bu isimle de anlmaktadr.

Frn asit ya da bazik olarak astarlanabilir. Bazik metotla alldnda frnn taban ksm ve curufla temas eden yerler magnesit veya yanm dolomitle astarlanr. Asit metotta silika tula kullanlr. Frnn kemer eklindeki tavan ksm asit ve bazik moda genellikle silika tuladan rlr. Heroult frnlar dili bir devirme tertibat zerinde iki tarafa devrilebilecek tipte ina edilir. Bir taraftan elik, dier taraftan curuf alnr. Genellikle frnlarda elektrot kullanlr. Bundan dolay frnn tavannda delik bulunur. Elektrotlar olduka iyi iletken ve ok iyi bir reaktr olan karbon veya grafitten yaplr. Grafit olanlar karbon olanlardan daha pahaldr, ama elektrik iletkenlikleri drt kat fazladr. Ayrca grafit elektrotlar ok daha yava oksitlenir. Elektrotlarn her biri fazl bir akmn bir fazna balanr ve her elektrot, elektrotla banyo arasnda bir ark oluturacak ekilde bir motor yardmyla banyo zerine indirilir. Elektrik akm bir elektrottan girer, bir ark ile metalik arja geer, kat veya sv arj katettikten sonra tekrar bir ark ile dier elektrottan dner. Modern elektrik ark frnlar stten arj edilmektedir. Bu frnlarda tavan ve elektrotlar tayan tartibat bir motor veya hidrolik bir cihaz yardmyla kaldrlr ve yan tarafa dndrlr. Frn bylece kolaylkla stten arj edilebilecek duruma gelir. Genel olarak, elektrik frnlar pik demirinden elik retmek iin kullanlmaz. Elektrik frnnda elik retimi; elik hurdalar eritmek, tasfiye etmek ve bileimini ayarlamak, sv halde elektrik frnna arj edilen Siemens-Martin eliini tasfiye etmek ve bileimini ayarlamak iin yaplr. Hurdadan elik elde edilecei zaman uygun kimyasal bileimdeki elik hurdalar frna arj edilir, elektrotlar arja yakn bir mesafeye kadar indirilir. Hurda ile elektrot arasnda arkn meydana gelmesiyle erime balar, ilk arj tamamen eridikten sonra frnda istenilen miktar kadar malzeme oluncaya kadar yeniden kat veya sv maddeler eklenir. Bazik astarl frnda byk arj eridikten sonra curuf yapmak iin bir miktar flupatla beraber yanm kire ilave edilir. Oluan bu curuf ok bazik olduu gibi hurdalar zerinde bulunan ve erime esnasnda oluan demir oksiti de bileimine aldndan ok oksitleyicidir. C, Mn, P kolaylkla oksitlenir, manganez ve fosfor curufa geer. Bu ikinci curuf banyoyu deokside eder ve kkrdn CaS halinde curufa gemesini salar. lave edilen kok tozu ve kire elektrik arknn etkisiyle curuft bir miktar kalsiyum karbr oluturur, bu da kkrdn CaS halinde balanmasn kolaylatrr. Bu son tasfiye aamasnda frnda redkleyici bir curuf olmas frna ilave edilen alam maddelerinin veriminin yksek olmasn salar. Banyo istenilen bileime getirildikten ve deokside edildikten sonra curuf alnr ve elik dkm temperatrne getirilerek dkm potasna alnr. Sv haldeki Siemens-Martin eliinin bazik elektrik frnnda tasfiyesi yaplaca zaman tasfiye ilemi genellikle redkleyici curuf safhasndan balar. Asit astarl Herault frnlar esas olarak elik dkmler ve nadiren ingot retimi iin kullanlr. Btn aist metotlarda olduu gibi asit astarl elektrik frnlar ile de fosfor ve kkrt giderilmez. Bu bakmdan frna arj edilen hammaddelerin dikkatli olarak seilmesi gerekir. Elektrikle eritmenin en byk dezavantaj elektriin verdii snn yaktn ssndan daha pahal olmasdr. Bunun iin arjn frn iinde kalma sresini ksaltmak ve arj eriyip istenilen temperatre gelir gelemz dkmek iin frna arj edilen hurdalarn istenilen elik bileimlerine uygun olarak seilmesi gerekir. Ayrca son zamanlarda karbon giderme ilemini hzlandrmak iin, banyoya verilen tufal veya demir oksitler yerine, saf oksijenin kullanlmas yoluna gidilmektedir. Oksijen su ile soutulan bir boru ile basnl banyoya verilmektedir. Elektrik metodu ile elde edilen elik Siemens-Martin, bazik oksijen ve Bessemer metoduyla elde edilen elikten daha stn kalitededir. Bundan dolay eletrik frnlarnda yksek alaml elikler, takm elikleri, paslanmaz elikler ve dier zel elikler yaplmaktadr.

*ndksiyon Frnlar Bir indksiyon frn esas olarak bir transformatr olup zeri primer bir bobin ile sarl olan pota iindeki metalik arj sekonder bobin rol oynar. Primer bobinden alternatif bir akm geirildii zaman sekonder bobine ok daha iddetli bir akm indklenir. Sekonder olan metalik arjn iddetli akma kar direnci sonucunda bir s meydana gelir. Bu sebepten snma hz arjn direncine baldr. rnein indksiyon yolu ile bakr stmak demiri stmaktan daha gtr, nk bakrn iletkenlii fazla, direnci azdr. Dier taraftan stlacak maddenin iine bir akm indklenebilmesi iin mutlaka iletken olmas gerekir. Bir indksiyon frnnda iletken olmayan maddenin eritilmesi istenirse, arj ieren potann grafit gibi iletken bir maddeden yaplm olmas gerekir. Ancak bu ekilde pota sekonderbobin rol oynar. Primer bobin genellikle potay saran ve su ile soutulan bakr borulardan meydana gelir. elik eldesinde en fazla kullanlan indksiyon frn yksek frekansl indksiyon frndr. Bu frn asit veya bazik bir refraktrden yaplm silindirik bir pota ile bu potann etrafn saran ve su ile soutulan bakr borulu primer bir bobinden ibarettir. Pota iinde arj sekonder rol oynar. Frnn en dnda elik bir zarf ve devirme mekanizmas vardr. arj hurda, ferromanganez, ferrosilisyum ve dier alamlardan meydana gelir. Pota arj edildikten sonra yksek frekansl akm verilmesi ile arja iddetli bir sekonder akm indklenir. arjn direncinden dolay bu akm hzl snmaya sebep olur. 334KW lk bir g sarfiyat ile ir saatten az bir zamanda 50 kg metal eritilebilmektedir. arj eridikten sonra akmn kartrma etkisi ile meydana gelen anaforlar banyonun mkemmel bir ekilde karmasn ve homojen olmasn salar. ndksiyon frnlarnda eritme srasnda curuf yaplmaz. Bu frnlar tasfiyeden ziyade, dikkatli olarak seilmi maddeleri, birleimlerinde bir deiiklik yaplmakszn eritmek iin kullanlr. Bu bakmdan indksiyon frnnda elik eldesi pota metoduna benzemektedir. ndksiyon frnlar ark frnlar gibi byk deildir, kapasiteleri snrldr ve genellikle 100kg- 1000kg arasndaki kapasitelerde ina edilmektedir. Kurulu masraflar gerekli elektrik cihazlarndan dolay fazladr, ama elektrot sarfiyatnn olmamas ve snn dorudan doruya arjn iinde meydana gelmesinden dolay elektrik verimlerinin yksek olmas sebebiyle indksiyon frnlar, ark tipi frnlardan daha ekonomiktir. ndksiyon frnlarnda yksek-devir takm elikleri, ok dk karbonlu alamlar ve dier zel elikler elde edilmektedir.

-BAZK OKSJEN KONVERTR Oksijenin ticari olarak byk miktarda ve dk fiyatla retilmesinden sonra, elik retiminde hava yerine oksijenin kullanlmas mmkn olmu ve elik retim yntemleri ticari uygulamaya girmitir. Bazik oksijen yntemi ilk defa 1952-1953 senelerinde Avusturyann Linz ve Donawitz iletmelerinde kullanlmaya balanmtr. Bu sebepten bu ynteme Linz-Donawitz veya LD yntemi denir. Bu elik retim ynteminde Bessemere benzeyen sabit tabanl bir konvertrn alt ksmndan ieri sokulan dikey bir boru vastasyla scak metale yksek saflkta oksijen fleyerek elik retilir.

Alttan flemeli konvertrlerde taban tyer refrakterlerinin ulalan yksek scaklklarda abuk bozulmas nedeniyle bu ynteme gerek duyulmutur. Bazik oksijen konvertr ile elik retimi eitli stnlkler ve kolaylklar nedeniyle byk bir uygulama alan bulmutur. Ktle elik retiminde tekno-ekonomik adan rakipsizdir. Konvertr kapasitesi 300-400 tondur. Bu yntemle oksijen tabandan deil, su ile soutulan bakr bir boru vastas ile dorudan sv metal iine flenir. Eriyik potas kapal bir kap olmakla birlikte, son zamanlarda taban kolaylkla sklp deitirilebilir ekilde yaplmaktadr. LD yntemi ile alamsz ve alaml elikler retilebilir. Bu yntemde demir hurdas ve demir cevheri soutucu olarak kullanlr ve arjn %30unu oluturur. Bylece elde edilen eliin maliyeti dk olacaktr.

Bazik oksijen konvertrnn stnlkleri; S ve Pkolaylkla atlr. Siemens-Martin ynteminin mahzurlu taraflarn ortadan kaldrr(baz alam elementlerinin yanmas gibi) Saf oksijen kullanld iin ayrca s vermeye gerek yoktur. Yksek miktarda reti yaplabilir. Saf oksijen kullanld iin konvertr iinceki scaklk artar. Bylece yksek miktarda (%20-30) hurda kullanlmasna imkan salar. Maliyet bakmndan avantajldr. Bakm ve ina masraflar dktr. Saf oksijen flendiinden konvertrden kan gazlarn hacmi azalmakta ve bu suretle s kayplar dmektedir. Dk N ve plu elik retilir. Refrakter tketimi daha azdr. lem srasnda ortaya kan duman ve gazlarn kontrol daha kolaydr.

Bazik oksijen konvertrlerinde kullanlan arj malzemeleri; arj malzemelerini iki ksmda toplamak mmkndr. -Metalik malzemeler : sv ham demir, hurda -Metalik olmayan malzemeler : yanm kireta (CaO), cevher, flupat (CaF 2).

Bazik oksijen konvertrnn alma aamalar; 1. 2. 3. 4. Frna nce hurda arj edilir. Hurda hidrolik bir sistemle frnn iine sevk edilir (2-2.5 dk srer) Hurda arjndan sonra vinle getirilen sv metal(scak maden) konvertrn azndan arj edilir.(1.5-2.5 dk srer) Daha sonra oksijen borusundan(lansdan) gelen O2akm le oksijen flemesi balayarak elik yapm balatlr. Oksijen borusunu aaya indirmek ve oksijen flemeye balamak 1-1.5 dk srer. Oksijen flemeye baladktan sonra arj iindeki empritelerle reaksiyon balar.

5.

Buarada oksijen verilmeye balad zaman nceden hazrlanm flux malzemeleri (yanm kire, oksit(tufal)) baca iindeki blmeden gerekli miktarda ilave edilir. 6. Oksijen flemesi 17-23 dk srer. 7. Tozlar baca iinde yksek bir hzla bir fan tarafndan ekilir. 8. Oksijen flemesi tamamland zaman lans hzla ekilir. elikten ve cruftan numune alnarak analiz yaplr. Banyo scakl kontrol edilir tm ilemler 3-5 dk srer. 9. Eer frndaki metal scakl ok yksekse soutucu hurda veya cevher ilave edilir. ayet elik ok souksa lans tekrar indirilerek ksa bir mddet oksijen flemesi yaplr. 4-7 dk srer. 10. Daha sonra konvertr evrilerek sv elik dkm potasna alnr. 1.5-2.5 dk srer. 11. Buarada potaya alam elementleri ilave edilir. Konvertrde kalan cruf da cruf potasna alnr.

KAYNAKLAR:

http://www.yarbis.yildiz.edu.tr/web/userCourseMaterials/saridede_e866f317980f4cfaf7 e9c4a7e81e70a3.pdf Prof. Dr. Uur EN/Demir elik retimi Dersi ders notlar SAKARYA NVERSTES http://www.nuveforum.net/1186-terimler-sozlugu-c-c/173309-celigin-elde-edilisi/