DNYA TARHESNN LK KTABI

12. GEZEGEN
Zecharia Sitchin

Nefilimler, Dnya zerinde kendi suretlerinde varlklar yaratmak iin klonlamay nasl kulland?

Bu "tanrlar" 13.000 yl nce Byk Tufan sayesinde insanolunu yok etmeyi niye istediler?

12. Gezegen, her 36 yzylda bir Dnya'nn yaknlarna geldiinde neler olur?

Teekkr
Yazar, bir yzyldan uzun bir zaman boyunca Eski Yakn Dou'nun metin ve sanatsal biimler hlindeki zenginliini kefeden, deifre eden, tercme eden ve izah eden tm dnrlere ve bu kitaptaki metinleri ve resimsel kantlar yazarn kullanmna sunan kurululara ve alanlarna teekkrlerini sunar. Yazar zellikle New York Halk Ktphanesi ve Dou blmne, Londra'daki British Museum'un Aratrma Ktphanesine (Okuma Odas ve Dou almalar Odas), New York'daki Yahudi lahiyat Fakltesine, resimler ile ilgili yardmlar iin British Museum Vakfna ve Asur ve Msr Antikalar Blmne, Berlindeki Vorderasiatisches Museum, Staaliche Museen'e, Philadelphia'daki niversite Mzesine, Fransa'daki (Musees du Louvre) la Reunion es Muses Nationaux'a, Halep'teki Antikalar Mzesine ve NASA'ya teekkr eder.

12. GEZEGEN
DNYA TARHESNN LK KTABI

Zecharia Sitchin

eviren Yasemin TOKATLI

Ruh ve Madde Yaynlar

12th Planet Copyrigth 1976, Zecharia Sitchin Tm haklar sakldr. Yazarn yazl izni olmakszn bu kitabn hibir blm, herhangi bir biim veya yolla tekrar baslamaz ve yaymlanamaz. lk kez ngilizce olarak Amerika Birleik Devletleri' nde Stein&Day Publihers tarafndan yaynlanmtr.
Bu Kitabn Yayn Hakk nsanl Birletiren Bilgiyi Yayma (BLYAY) Vakf'nn bir kuruluu olan Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A..'ye aittir. Ruh ve Madde Yaymclk ve Salk Hizmetleri A..'den yazl izin alnmadan hibir alnt yaplamaz. 1. 2. 3. 4. 5. Bask: stanbul, Kasm 1998 Bask: stanbul, Eyll 1999 Bask: stanbul, Eyll 2000 Bask: stanbul, ubat 2001 Bask: stanbul, Temmuz 2001

ISBN 975-8907-58-0

Bask Kurti Matbaaclk San. ve Tic. Ltd. ti. Kk Ayasofya Cad. Akbyk Deirmeni Sok. Kapaas han 33/6 Sultanahmet / stanbul Tel: (0.212)518 11 28 Faks: (0.212) 517 48 10 Yayn Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A.. Hasnun Galip Sok. Pembe kmaz No: 4, D: 6 80060 Beyolu/STANBUL Tel: (0.212) 243 18 14 - 249 34 45 Faks: (0.212) 252 07 18 http: www.bilyay.org.tr http: www.ruhvemadde.com e-mail: bilyay@bilyay.org.tr

SUNU
Anavatan Mu'dan ve sonralar da Atlantis'ten gler ile oluan kolonilerle birlikte yeryznde eitli kltr odaklar kurulmutur. Bunlarn balcalar Mezopotamya, Msr ve Hint uygarlklardr. Bu kltrlerin ortak zellikleri, zellikle de varlk ve evren hakknda paylatklar ortak bilgiler pek oktur. Bu bilgiler ylesine derindir ki, gnmz bilim adamlarnn hl bu eski evren bilimini teyit eder durumda olmas artcdr. Modern bilimin bugn ulat temel anlayta, uzaysal-evrensel bir bilgi aka yer almamaktadr. Bu nedenle insanln yazl ve szl tarihinde, mitolojilerde, destanlarda ve masallarda eitli tanrlar, lmszler, mucize yaratanlar vs. vardr. Kadim milletlerin yaratl efsanelerinde gklerden gelenlerden, gklerden verilen hkmdarlklardan sk sk sz edilir. Bunlara sembolik demi, halk stnde otorite ve stnlk kurmak iin uydurulmu deyip gemiiz. Bu bilgilerin herkese mal olamaynn sebebi budur. Bu bilgilerin en nemlilerinden biri de kendi gne sistemimiz ile ilgili olan gereklerdir. Hl aklanacak, bilinecek pek ok gerek mevcuttur. u an biliyor olduklarmzn, bilinecek olanlarn yannda cce kalaca zamanlar gelecektir. Bu yeni yorumlar karsnda her trl mantal akla sahip olmamz gerekiyor. Okuyucularmza sunduumuz bu kitap, nl yazar Zecharia Sitchin'in tamamen belgelere dayanarak aklad ve tam bir mantal aklk gerektiren teorilerini ieren Dnya Tarihesi adl dizisinin ilk kitabdr; bylece Trk okuyucusunu Zecharia Sitchin ile tantrm oluyoruz. zverili evirisinden dolay Sayn Yasemin Tokatl'ya teekkr ederiz.

BLYAY Vakf
Ruh ve Madde Yaynlar

indekiler
Yazarn Notu .................................................................................................................. 8 nsz: Tekvin ............................................................................................................... 9 Sonsuz Balang ......................................................................................................... 12 Birdenbire Uygarlk.................................................................................................... 23 Gklerin ve Yerin Tanrlar ..................................................................................... 62 Smer: Tanrlar Diyar ............................................................................................. 97 Nefilimler. Ateli Roketler Halk ...................................................................... 137 On kinci Gezegen ....................................................................................................... 183 Yaratl Destan........................................................................................................... 214 Gk Krall .................................................................................................................... 246 Dnya Gezegenine ni ............................................................................................. 268 Tanrlarn ehirleri ..................................................................................................... 294 Anunnaki syan ........................................................................................................... 323 nsann Yaratl ......................................................................................................... 349 Tm Etten Kemikten Olanlarn Sonu...
........................................................... 378

Tanrlar Dnya'dan Kat Zaman .................................................................... 403 Dnya Krall ............................................................................................................... 431 Kaynaklar ........................................................................................................................ 442

Yazarn Notu
On kinci Gezegen' de Eski Ahit'ten yaplan alntlar, orijinal branice metinden alnmtr. Bavurulan tm evirilerin -kitabn sonunda balcalar sralanmtr- sadece eviriler ve yorumlamalar olduu akldan karlmamaldr. Sonuta, geerli olan orijinal branice metindir. On kinci Gezegen'de geen son versiyon iinde mevcut olan tm evirileri birbirleriyle ve branice kaynaklar ve bunlara paralel Smer ve Akkad metinleri/hikyeleri ile karlatrp, en doru eviri olduuna inandm hlini ortaya kardm. Smer, Asur, Babil ve Hitit metinlerinin tercmesi, bir yzyldan uzun bir zamandr ok sayda dnr ve uzman megul etmitir. Yaz ve lisann deifre edilmesini yaznn kopyalanmas, baka bir lisann alfabesinde yazlmas ve sonunda tercmesi izler. Birok durumda, farkllk gsteren tercmeler ve yorumlamalar arasndan seim yapmak ancak daha ok nceki transkripsiyonlar ile karlatrmakla mmkndr. Dier durumlarda ise ada bir dnrn son grleri, daha erken dneme ait bir tercmeye yeni bir k tutabilir. Bu kitabn sonunda verilen Yakn Dou kaynaklar listesi, en eskiden en yeniye dorudur ve bunlar, bu metinlerle ilgili anlaya ok deerli katklar salayan akademik yaynlar izlemektedir.

Zecharia Sitchin

~8~

NSZ: TEKVN Tekvin

Eski Ahit, ocukluumdan bu yana yaamm doldurmutur. Bu kitabn tohumlan, yaklak elli yl nce atldnda, o sralarda srmekte olan, Evrim teorisi ile ncil arasndaki ztlklarla ilgili tartmalardan tamamen habersizdim. Ama Tekvin'i orijinal branicesinden inceleyen gen bir okul rencisi olarak, kendi bama bir kar koyma yaratmtm. Bir gn, Tanrnn Byk Tufan ile insanlar yok etme karar aldnda, insan kzlar ile evlenmi bulunan "tanr oullarnn" Dnya zerinde olduu 4. Blm okuyorduk, branice orijinal onlar Nefilimler diye adlandrmaktayd; retmenimiz bunun "devler" anlamna geldiini aklad ama ben itiraz ettim; aslnda bu kelime tam anlamyla "Aaya Gnderilmi Olanlar", Dnya'ya inmi olanlar anlamna gelmiyor muydu? Cezalandrldm ve geleneksel yorumu kabul etmem sylendi. Bundan sonraki yllarda ben, kadim Yakn Dou'nun dillerini, tarihini ve arkeolojisini rendike, Neflimler bir taknt hline geldi. Arkeolojik bulgular ve Smer, Babil, Asur, Hitit, Kenan ve dier kadim metinler ve efsanelerinin deifre edilmesi; ncildeki antik zamanlarn krallklarna, ehirlerine, hkmdarlarna, yerlerine, tapnaklarna, ticaret yollarna, eyalarna, aralarna ve geleneklerine yaplan gndermelerin doruluunu gittike artan biimde dorulamaktadr. Dolaysyla, artk Neflimleri gklerden Dnya'ya gelen ziyaretiler olarak gren ayn kadim kaytlarn szlerini kabul etme zaman gelmedi mi? Eski Ahit tekrar tekrar belirtir: "Yahveh'nin taht gklerdedir", "Rab, Dnya'ya gklerden bakar". Yeni Ahit "gklerde olan Babamz"dan sz eder. Ama ncilin ~9~

NSZ:

TEKVN

gvenilirlii, Evrim anlaynn ortaya k ve genel olarak kabul gryle sarslmt. Eer insan evrimlemise, o zaman phesiz, dnp tandktan sonra "Adam kendi suretimizde, benzeyiimizde yapalm" diye neride bulunan bir lh tarafndan bir kerede yaratlm olamazd. Tm kadim halklar gklerden Dnya'ya inen ve istediklerinde gklere ykselebilen tanrlara inanmaktayd. Ama bu hikyelere hibir zaman inanlmad, daha en bandan itibaren bilginler tarafndan mit olarak etiketlendiler. Kadim Yakn Dou'nun astronomik metinler bolluu da ieren yazlar, bu astronotlarn veya "tanrlarn" gelmi olduu bir gezegenden aka sz etmektedirler. Ancak yz elli yl nce bilginler gk cisimlerinin kadim listelerini deifre ve tercme ederken, astronomlarmz henz Plton'un (ancak 1930'da saptanabilmitir) bile farknda deillerdi. Gne sistemimizin bir yesi daha olduunu gsteren kantlar nasl kabul edebilirlerdi? Ama artk biz de, tpk eskiler gibi, Satrn'n tesindeki gezegenlerin farkndayz; yleyse On ikinci Gezegen'in varlna dair kadim kantlar niye kabul etmeyelim? Bizler uzaya alrken, kadim yaztlara taze bir bak ve onlar kabulleni iin zaman bundan daha uygun olamaz. Artk astronotlar Ay'a da indikleri ve insansz uzay aralar dier gezegenleri kefe koyulduundan dolay, bizimkinden ok daha ileri bir baka gezegendeki bir uygarln kendi astronotlarn gemite bir zamanlar Dnya gezegenine indirmi olabileceine inanmak, hi de imknsz deildir. Gerekten de ok sayda popler yazar, piramitler veya dev ta heykeller gibi kadim yaptlarn, bir baka gezegenden gelen daha ileri ziyaretiler tarafndan yaplm olduunu ne srmekteler -zira ilkel insan, gerekli teknolojiye kendi bana sahip olamazd deil mi? Ya da baka bir rnek: Yaklak 6000 yl nce hibir ncesi olmakszn Smer uygarl anden nasl ortaya kvermitir? Ama bu yazarlar genellikle bu kadim astronotlarn ne zaman, nasl ve hepsinden de nemlisi nereden geldiklerini ortaya koymakta baarsz olmalar sebebiyle, akllar kartran sorular cevapsz speklasyonlar olarak kalmaktadr. Kadim kaynaklara geri dnerek onlar kelimesi kelimesine kabul etmek ve zihnimde tarih ncesi olaylarn srekli ve mantkl bir senaryosunu oluturmak, otuz yllk aratrmaya mal oldu. Dolaysyla On kinci Gezegen, okuyucuya Ne ~ 10 ~

NSZ:

TEKVN

Zaman, Niin ve Nereden gibi belirli sorulara cevaplar veren bir anlatm salamay hedeflemektedir. Gsterdiim kantlar, esas olarak kadim metinler ve resimlerin kendileridir. On kinci Gezegende, gne sisteminin nasl yaratlm olabileceini, istilc bir gezegenin gne yrngesine takldn, Dnya'nn ve gne sisteminin dier ksmlarnn nasl ortaya ktn, belki de modern bilimsel teoriler kadar iyi aklayan gelimi bir kozmogoniyi deifre etmeyi de amaladm. Sunduum kantlar On kinci Gezegenden Dnya'ya yaplan uzay uular ile ilgili gksel haritalar iermektedir. Daha sonra, ardndan, Nefilimler tarafndan Dnya zerinde ilk yerleimlerin dramatik biimde kuruluu gelir; liderleri, ilikileri, aklar, kskanlklar, baarlar ve uralar tarif edilecek; "lmszlklerinin" doas aklanacaktr. Hepsinden de nemlisi, On kinci Gezegen, insann yaratlmasna yol aan nemli olaylar sralayacak ve bunun baarlmasna yarayan gelimi metotlar anlatacaktr. Daha sonra insan ve onun ilhlar arasndaki karmak ilikiyi ortaya atacak ve Cennet Bahesi, Babil Kulesi ve byk Tufan gibi olaylarn anlamna yeni bir k tutacaktr. En sonunda, yapclar tarafndan biyolojik ve madd olarak donatlan insan, tanrlarn Dnya'dan karacak kadar oalacaktr. Bu kitap, gne sistemimizde yalnz olmadmz nermektedir ve evrensel bir Tanrya iman azaltmaktan ziyade ok daha fazla artrmaktadr. Zira eer Dnya zerindeki insan Nefilimler yaratt ise, onlar sadece ok daha engin bir Ana Plna uygun i grmekteydiler demektir. Zecharia Sitchin New York, ubat 1977

~ 11 ~

SONSUZ BALANGI
Vardmz sonular desteklemek iin biraraya getirdiimiz kantlarn bir numaral olan insann ta kendisidir. Birok bakmdan, modern insan -Homo sapiens- Dnya'ya yabancdr. Charles Darwin'in kendi zamanndaki bilgin ve ilahiyatlar evrimin kantlar ile ok etmesinden bu yana, Dnya zerindeki yaam, insan ve primatlardan, memelilere ve omurgallara ve milyarlarca yl nce yaamn balam olduu dnlen noktadaki ok daha aa yaam biimlerine kadar geriye izlenmitir. Ama bu balanglara vardktan ve gne sistemimiz ve tesindeki baka yerlerde yaam olaslklar zerine dnmeye baladktan sonra bilginler, Dnya zerindeki yaam ile ilgili bir huzursuzluk duymaya baladlar: Bir biimde, yaam buraya ait deildi. Eer yaam bir dizi kendiliinden kimyasal tepkime yoluyla balad ise, Dnya zerindeki yaamn neden birok ans eseri kaynak okluu deil de tek bir kayna vard? Ve niin Dnya zerindeki canl maddenin hepsi, Dnya'da bol bulunan kimyasal elementlerin ok azn ve gezegenimizde nadir bulunan kimyasal elementlerin pek ounu iermekteydi? yleyse, yaam Dnya zerine baka yerden mi getirilmiti? nsann evrim zinciri stndeki konumu da bulmacay karmaklatryordu. urada bir krk kafatas, burada bir ene kemii bulan bilginler ilk bata insann Asya'da 500.000 yl nce trediine inandlar. Ama daha eski fosiller bulunduka, evrim deirmeninin tann ok, ok daha yava tt ak hle geldi. nsann atas olan maymunlar artk 25.000.000 yl ncesine dayandrlyor. Dou Afrika'daki keifler, insanms maymunlara (hominidlere) 14.000.000 yl nce bir gei olduunu gsteriyor. Ancak yaklak 11.000.000 yl sonra, Homo snflandrmasna girecek ilk maymun-adam ortaya kyor. Gerekten insan gibi olduu dnlen ilk varlk (Gelimi Australopithecus), Afrika'nn ayn ksmlarnda yaklak olarak 2.000.000 yl nce yaad. Homo erectus'u retmek de bir milyon yl daha ald. En sonunda, bir 900.000 yl sonra, ilk ~ 12 ~

SONSUZ BALANGI

ilkel insan ortaya kt; kalntlarnn ilk kez bulunduu sit alannn ad olan Neanderthal ile adlandrld. Gelimi Australopithecus ve Neanderthal arasnda 2.000.000 yldan fazla zaman gemi olmasna karn, bu iki grubun ara gereleri olan keskin talar, neredeyse aynyd ve bu gruplarn kendileri (nasl grndklerine inanld biimiyle) birbirlerinden zor ayrlmaktayd. (ekil 1)

ekil 1

Derken, anden ve aklanamaz biimde, 35.000 yl kadar nce, yeni bir insan rk, yani Homo sapiens (dnen insan), sanki yoktan var oldu ve Neanderthal insan Dnya yznden siliniverdi. Cro-Magnon diye adlandrlan bu modern insanlar bize o kadar ok benziyorlard ki, bizler gibi modern giysiler giymi olsalar, herhangi bir Avrupa veya Amerika ehrinde kalabala karabilirlerdi. Yaratm olduklar muhteem maara sanat sebebiyle, ilk nceleri, "maara adam" olarak adlandrldlar. Aslnda, zgr biimde Dnya stnde dolamaktaydlar zira gittikleri her yerde talardan ve hayvan derilerinden barnaklar ve evler ina etmeyi biliyorlard. ~ 13 ~

SONSUZ BALANGI

Milyonlarca yl boyunca, insann ara gereleri hep yararl biimlerdeki basit talar olmutu. Ancak Cro-Magnon insan, tahtadan ve kemiklerden zel amalarda kullanmak zere ara gere ve silhlar yapt. Artk "plak maymun" deildi, nk rtnmek iin derileri kullanyordu. Toplumu rgtlyd; ataerkil bir hegemonya ile klanlar hlinde yayordu. Maara duvarlarndaki izimleri sanatlk ve duygusal derinlik ieriyordu; izimleri ve heykelleri bir tr "din"in kantlaryd, bazen hill iaretiyle resmedilen bir Ana Tanraya tapnmn varl akt, llerini gmyordu ve dolaysyla yaam, lm ve belki de lm tesi ile ilgili felsefesi de olmalyd. Cro-Magnon insannn ortaya k gizemli ve aklanamaz olmasna ramen, bulmaca daha da karmak hle geliyordu. Zira Modern insann dier kalntlar (Swanscombe, Steinheim ve Monmaria'yi ieren kaz alanlarnda) kefedildike, Cro-Magnon insannn; Cro-Magnon insanndan 250.000 yl kadar nce Bat Afrika ve Kuzey Afrika'da yaam olan daha erken bir Homo sapiens'den tredii ak hle geldi. Modern insann, Homo erectus'tan sadece 700.000 yl sonra ve Neanderthal insanndan 200.000 yl kadar nce ortaya km olmas kesinlikle mantkszdr. Ayrca Homo sapiens yava bir evrimsel sreten o kadar ar uta bir ayrl temsil etmektedir ki konuma yeteneimiz gibi zelliklerimizden birou, daha erken primatlarla tamamen alkaszdr. Bu konuda istisna bir otorite olan Profesr Theodosius Dobzhansky [Mankind Evolving (nsanolu Evrimleiyor)!, bu gelimenin; evrimsel bir ilerleme iin en uygunsuz zaman olan, Dnya'nn bir buzul andan getii bir dnem srasnda meydana gelmesi olgusu karsnda bilhassa akndr. Homo sapiens'in daha nce bilinen tiplerin baz zelliklerinden tamamen yoksun ve daha nce hi meydana kmam zelliklere sahip olmasna dikkat ekerek, u sonuca varr: "Modern insan fosil bakmndan soyda birok akrabaya sahiptir ama atas yoktur; dolaysyla Homo sapiens'in tremesi bir bulmacaya dnmektedir."

yleyse, modern insann, nasl olmu da, atalar daha ileri evrimsel gelimeyi takip ederek 2.000.000 veya 3.000.000 yl sonra deil de 300.000 yl kadar nce ~ 14 ~

SONSUZ BALANGI

ortaya kmtr? Dnya'ya baka bir yerden mi getirildik yoksa Eski Ahit'in ve dier kadim kaynaklarn iddia ettii gibi tanrlar tarafndan m yaratldk? Artk uygarln nerede baladn ve bir kez baladktan sonra nasl gelitiini biliyoruz. Cevaplanamayan soru u: Niin? Niin uygarlk ortaya kt? Zira ou bilginin sinir iinde kabul edecei gibi, tm verilere gre insann hl uygarlk yoksunu olmas gerekmektedir. Amazon ormanlarndaki veya Yeni Ginenin ulalmayan ksmlarndaki ilkel kabilelerden daha uygar olmamz iin hibir bariz sebep yoktur. Ancak gerek bilmece, Bumanlarn gerilii deil, bizim ileriliimizdir; artk kabul edilmektedir ki evrimin normal gidiat iinde insan hl Bumanlar ile bir olmalyd, bizlerle deil, insann, "ara gere endstrisinde", talar doal biimleriyle kullanmaktan balayp, bu talar amalarna daha uygun olacak biimde yontup ekillendireceini fark etmeye doru ilerleyii 2.000.000 yl almt. Niin dier malzemeleri kullanmay renmek iin 2.000.000 yl daha ve matematik, mhendislik ve astronomide ustalamak iin bir 10.000.000 yl daha gememiti ki? Ama bakn, bu noktadayz, Neanderthal insanndan 50.000 yl sonra, Ay'a astronotlar indiriyoruz. Bariz olan soru udur: Bizler ve Akdenizli atalarmz bu ileri uygarla kendi bamza m sahip olduk? Cro-Magnon insan gkdelenler ina etmese veya metalleri kullanmasa da, onunkinin an ve devrimsel bir evrim olduuna kuku yoktur. Hareket hlinde oluu, barnaklar ina edebilmesi, kendini rtme arzusu, retilmi ara gereleri, sanat; bunlarn hepsi de, milyonlarca yla yaylan ve ac verici bir yavalkla ilerleyen insan kltrnn sonsuz balangcnda an ve yksek bir uygarln ortaya kveriidir. Bilginlerimiz Homo sapiens'in ortaya kn ve Cro-Magnon insannn uygarln aklayamasalar da, artk bu uygarln kken yeri ile ilgili hibir kuku mevcut deildir: Yakn Dou. Douda Zagros dalarna (gnmzde ran ve Irak snrlarnn birletii yere), kuzeyde Ar ve Toros dalarna uzanan yaylalar ve dalk araziden oluan, aalarda ise batya ve gneye doru Suriye, Lbnan ve srail'in tepelik arazilerine inen yankavis; tarih ncesi ama modern insann kantlarnn korunduu maaralarla doludur. (ekil 2) ~ 15 ~

SONSUZ BALANGI

ekil 2

Bu maaralardan biri olan anidar, bu uygarlk yarkavisinin kuzeydou ksmlarndadr. Gnmzde, souk k aylar boyunca Krtler bu blgenin maaralarnda kendileri ve srleri iin barnak bulurlar. 44.000 yl nce, bir k gecesi, yine byle, yedi kiilik bir aile (biri bir bebekti) anidar maarasna sndlar. Kalntlar -anlaldnda gre, heyelan altnda kalarak ezilmilerdi- 1957'de, ilk insanla ilgili kantlar aramak amacyla blgeye gelen Ralph Solecki tarafndan bulundu.(*) Bulduklar, umduundan fazlayd. Katman stne katman kaldrldka,

Profesr Solecki bana sadece drd heyelan nedeniyle ezilmi olan dokuz iskelet bulduunu syledi.
*

~ 16 ~

SONSUZ BALANGI

maarann o blgedeki insan yerleiminin 100.000 il 13.000 yl ncesi arasndaki temiz bir kaydn koruduu anlald. Bu kaydn gsterdikleri, buluntunun kendisi kadar artcyd. nsan kltr bir ilerleme deil, bir gerileme gstermekteydi. Belirli bir standarttan balayarak, sonraki nesiller daha gelimi deil, daha az gelimi bir uygarlam yaamn standartlarn gstermekteydiler. Ve M. 27.000'lerden M. 11.000'lere dek, nfusun gittike azal, yerleimin tamamen ortadan kalkt bir noktaya kadar varmaktayd. klimsel olduu tahmin edilen sebepler nedeniyle, insan 16.000 yl kadar o blgeden neredeyse tamamen ayrlmt. Ve derken, M.. 11.000 civarnda "dnen insan" yeni bir evk ve izah edilemez biimde daha yksek bir kltrel seviye ile tekrar ortaya kt. Sanki bu oyunu izleyen grnmez bir hoca, insan takmnn gten dtn grm ve artk tkenmi olanlarn yerini almas iin sahaya taze ve daha iyi eitilmi bir takm karmt. nsan, sonsuz balangcndan sonraki birok milyon yl boyunca doann ocuu oldu; yaban bitkileri toplad, vah hayvanlar avlad, vah kular ve balklar yakalad. Ama tam insann yerleimleri azalmaya, oturduu yerleri terk etmeye, madd ve sanatsal baarlar gzden kaybolmaya balarken; tam o srada, anden, hibir bariz neden ve ncesinde bilinen aamal bir hazrlk dnemi yokken, insan bir ifti oluverdi. Konu zerine birok saygn otoritenin eserlerini zetleyen R.J. Braidwood ve B. Howe [Prehistoric Investigations in Iraqi Kurdistan (Kuzey Irak'taki Tarih ncesi ncelemeler)] genetik almalarn, arkeolojik bulgular teyit ettiini ve tarmn. Dnen nsann daha nceleri ilk kaba uygarl ile ortaya kt ayn yerde, yani Yakn Dou'da baladna hi phe olmad sonucuna vardlar. Artk, tarmn tm dnyaya Yakn Dou da ve yaylalarndan oluan alandan yayldndan hi phe duyulmamaktadr. Radyokarbon ile tarihlendirme ve bitki genetii gibi sofistike metotlar kullanan, bilimin farkl alanlarndan birok bilgin u sonuca vardlar: nsann ilk tarmclk abalar, muhtemelen yabani ve dk kaliteli bir cinsinin ehliletirilmesi yoluyla buday ve arpa yetitirmekti. nsann, bir biimde kendisine yaban bir ~ 17 ~

SONSUZ BALANGI

bitkiyi nasl ehliletireceini, byteceini, ekip bieceini rettii, aamal bir sreten getiini kabul ettiimizi varsayalm; bilginlerin, Yakn Dou'dan kan, insann hayatta kalmas ve gelimesi iin temel olan dier bitki ve tahllarn bolluu karsndaki aknl hl srmektedir. Bunlar, yenebilir tahllar arasnda akdar, avdar ve kzl buday, lif ve yenebilir ya salayan keteni ve meyve veren allk ve aalar iermektedir. Her durumda, bitkilerin Avrupa'ya ulamadan bin yl kadar nce Yakn Dou'da ehliletirildii phesizdir. Sanki Yakn Dou, grlmeyen bir elin rehberliinde, sk sk yeni bir ehliletirilmi bitki reten bir tr genetik-botanik lboratuvaryd. Asmann kkenini inceleyen bilginler, yetitirilmesinin kuzey Mezopotamya, Suriye ve Filistin'de balad sonucuna varmlardr. Tabi! Eski Ahit bize Nuh'un, Tufan'n sular ekildikten ve gemisi Ar Da'nda karaya oturduktan sonra "bir asma ba diktiini" (ve hatta arabndan sarho olduunu) syler. Yani ncil, tpk bilginler gibi, asmann yetitirilmesinin balangcn kuzey Mezopotamya'nn dalarnda saptar. Elmalar, armutlar, zeytinler, incirler, bademler, amfstklar, cevizler; hepsi de Yakn Dou'da tremiler ve oradan Avrupaya ve dnyann dier ksmlarna yaylmlardr. Gerekten de, Eski Ahit'in bilginlerimizden birka bin yl ncesinden ayn blgeyi dnyann ilk meyve bahesi olarak tanmladn hatrlamadan edemeyiz: "Ve Rab Tanr arka doru Aden'de bir bahe dikti... Ve Rab Tanr grn gzel ve yenilmesi iyi olan her aac yerden bitirdi." "Aden'in nerede olduu, ncil'de anlatlan nesiller tarafndan kesinlikle bilinmekteydi. "arka doruydu", yani srail lkesinin dousunda. Buras, ikisi Frat ve Dicle olan drt byk nehir tarafndan sulanan topraklardayd. Tekvin Kitabnn, ilk meyve bahesini, bu nehirlerin doduu yaylalara, kuzeydou Mezopotamyaya yerletirdiine hi phe yoktur, ncil ve bilim bu konuda hemfikirdir. Aslna bakarsanz, eer Tekvin Kitabnn orijinal branice metnini ilahiyat deil de bilimsel bir metin gibi okursak, bunun bitki ehliletirmesi srecini de doru biimde tarif ettiini grrz. Bilim bize bu srecin vah otlardan vah tahllara, oradan ekilebilir tahllara ve meyve veren allk ve aalara doru ~ 18 ~

SONSUZ BALANGI

olduunu sylemektedir. Tekvin Kitabnn ilk babnda ayrntlar verilen sre aynen byledir.

Ve Tanr dedi: "Yer ot, tohum veren sebze, ve yer zerinde tohumu kendisinde olup cinslerine gre meyve veren aalar hasl etsin." Ve byle oldu: Ve yer ot, tohum veren sebze, ve yer zerinde tohumu kendisinde olup cinslerine gre meyve veren aalar kard. Tekvin Kitab, Aden bahesinden srlen nsann, kendi yiyeceini bytmek iin ok uramas gerektiini anlatmaya devam eder. "Alnnn teri ile ekmek yiyeceksin." der Tanr dem'e. Bundan sonradr ki "Ve Habil koyun oban oldu, fakat Kabil ifti oldu." nsan, der ncil bize, bir ifti olduktan ksa sre sonra oban oldu. Bilginler, ncil'deki olay sralamasyla tamamen hemfikirdirler. Hayvanlarn ehliletirilmesi ile ilgili eitli teorileri analiz eden F.E. Zeuner [Domestication of Animals (Hayvanlarn Ehlletirilmesi)], insann "byk boyutlu sosyal birimler hlinde yaama safhasna erimeden nce hayvanlar kapal tutmak veya evcilletirmek alkanln kazanamayacan" vurgulamaktadr. Hayvan evcilletirmesi iin bir n art olan bylesi yerleik toplum birimleri, tarma geiin ardndan ortaya kmtr. Evcilletirilen ilk hayvan kpekti; nk sadece insann en iyi arkada deil, muhtemelen onun yiyeceiydi de. Bunun, yaklak M.. 9500'lerde meydana geldiine inanlmaktadr. lk kpek iskeleti kalntlar ran, Irak ve srail'de bulunmutur. Koyun da aa yukar ayn zamanlarda evcilletirilmiti; anidar maaras M.. 9000'lerden koyun kalntlarn barndrmaktadr; anlalan o ki, her yl doan kuzularn byk ksm yiyecek ve derileri iin ldrlmekteydi. Ardndan st de ~ 19 ~

SONSUZ BALANGI

salayan keiler geldi ve domuzlar, boynuzlu davarlar ve boynuzsuz davarlar sonra evcilletirilecek olanlard. Her halkarda evcilletirme Yakn Dou'da balamt. M.. 11.000'lerde Yakn Dou'da (ve 2.000 yl kadar sonra Avrupa'da) meydana gelen insann geliimindeki an deiiklik; bilginleri, bu zaman Eski Ta Devrinin (Paleolitik) kesin sonu ve Orta Ta Devri (Mezolitik) ad verilen yeni bir kltrel an balangc olarak tarif etmeye ynlendirdi. Bu isim, ancak insann asl hammaddesi olmaya devam eden ta dndmzde uygundur. Dalk arazilerdeki yerleimleri hl tatan yaplmaktadr; toplum birimleri tatan duvarlarla korunmaktadr; ilk tarmsal arac olan orak tatandr. llerini, mezarlarn talarla rterek veya ssleyerek onurlandrmakta veya korumaktadr; ve iyicil mdahalelerini hedefledii stn varlklarn veya "tanrlarn" imgelerini yapmak iin ta kullanmaktadr. Kuzey srail'de bulunan ve M.. 9. bin yl olarak tarihlendirilen byle bir imge; izgili bir mifer ile korunan ve bir tr "pilot gzl" takan bir "tanr"nn yontulmu ban gstermektedir. (ekil 3) Ancak geneline bakldnda, M.. 11,000'lerde balayan a Orta Ta Devri deil de Evcilletirme Devri diye adlandrmak daha uygun olacaktr. Sadece 3.600 yl iinde ki sonsuz balang asndan bakldnda bir gecede saylr, insan bir ifti oldu ve yaban bitkiler ve hayvanlar evcilletirildi. Derken, yeni bir a balad. Bilginlerimiz bunu Yeni Ta Devri (Neolitik) diye adlandrr ama bu terim, M.. 7500'lerde mlekiliin ortaya k olan ana deiiklik sebebiyle hi de uygun deildir. Bilginlerimiz iin hl anlalmaz olan, ama tarih ncesi hikyemize devam ettike ortaya kacak olan sebepler yznden, insann uygarla doru yry, M.. 11.000'lerden birka bin yl sonra, Yakn Dou'nun yaylalaryla snrlanmtr. Kilin birok ama iin kullanlabileceinin kefi; insann dalardaki evinden daha aaya, amurla dolu vadilere iniiyle ayn zamana rastlar. M.. yedinci bin ylda, Yakn Dou'nun uygarlk yarm dairesi ok sayda ara gere, sslemeler ve heykelcikler reten kil veya mlek kltrleriyle ~ 20 ~

SONSUZ BALANGI

ekil 3

kaynamaktadr. M.. 5000'lerde Yakn Dou sper kalitede ve ahane tasarmlarla kil ve mlekilik nesneleri retiyordu. Ama ilerleme bir kez daha yavalad ve M.. 4500'de, arkeolojik kantlar gstermektedir ki, gerileme her yanda mevcuttu: mlekilik basitleir. Ta Devrinin yadigr tatan ara gereler tekrar baskn hle gelir. Yerleim alanlar daha az kalntlar aa karr. mlekilik ve kil sanayii merkezleri olan baz alanlar terk edilir ve belirgin kil retimi gzden kaybolur. James Melaart'a [Earliest Civilitations of the Near East (Yakn Dounun En Erken Uygarlklar)] gre "Kltrde genel bir fakirleme vard"; baz kaz alanlar "yeni fakr zaruret ~ 21 ~

SONSUZ BALANGI

dneminin" izlerini tarlar, insan ve kltrnn gerilemekte olduu aktr. Derken, birdenbire, beklenmedik, izah edilemeyen bir biimde, Yakn Dou hayal edilebilecek en byk uygarln, bizimkinin kklerinin de sk skya bal olduu bir uygarln douuna tank oldu. Gizemli bir el, bir kez daha insan gerileyiinden ekip karm ve onu ok daha yksek bir kltr, bilgi ve uygarlk seviyesine yerletirmiti.

~ 22 ~

BRDENBRE UYGARLIK
Uzun zaman boyunca Batl insan, uygarlnn Roma ve Grek uygarlklarnn hediyesi olduuna inand. Ama Grek filozoflar tekrar tekrar daha erken kaynaklardan yararlandklarn yazmlardr. Daha sonralar, Avrupa'ya dnen seyyahlar Msrda yar yarya kumlara gmlm ve sfenks denilen garip tatan hayvanlar tarafndan korunan piramitlerin ve tapnak-ehirlerin varln bildirdiler. Napolyon 1799'da Msr'a vardnda, beraberinde bu kadim antlar incelemek ve izah etmek zere bilginler getirmiti. Subaylarndan biri Rosetta yaknlarnda, stnde M.. 196'dan kalma, dier iki yaznn yan sra kadim Msr piktografik yazsyla (hiyeroglif) yazlm bir bildiri kaznm olan bir ta levha buldu. Kadim Msr yazsnn ve lisannn deifre edilmesi ve bunu izleyen arkeolojik uralar; Batl insana Grek uygarlndan ok nceleri Msr'da var olmu olan yksek bir uygarl ifa etti. Msr kaytlar M.. 3100'lerde balayan kraliyet hanedanlarndan sz eder; yani, Helen uygarlnn balangcndan tam iki bin yl nce. Olgunluuna ancak M.. beinci ve drdnc yzyllarda ulaan Grek, bir balatc olmaktan ziyade, arkadan gelen bir uygarlkt. yleyse, uygarlmzn kkeni Msr'da myd? Bu sonuca varmak ok mantkl gzkse de, olgular buna kardr. Grek bilginler Msr' ziyaretlerini tarif ederler ama szn ettikleri kadim bilgi kaynaklar baka yerde bulunmaktayd. Ege Denizinin Helen-ncesi kltrleri, yani Girit adasndaki Minos ve Grek anakarasndaki Mikene kltrleri, Msr deil de Yakn Dou kltrnn benimsendii kantlarn aa karmt. ok daha erken bir uygarln Greklerin kullanmna ak hle gelmesinin balca yollar Msr deil, Suriye ve Anadolu idi. ~ 23 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Grek lkesinin Dorlar tarafndan istil edilmesi ile Msrdan k sonras, Kenan ilinin srailliler tarafndan istil edilmesinin ayn zamana (M.. on nc yzyl) denk geldiine dikkat eken bilginler, Sam ve Helen uygarlklar arasnda gittike byyen saydaki benzerlikler karsnda bylenmilerdi. Profesr Cyrus H. Gordon [Forgotten Scripts; Evidencejor the Minoun Language (Unutulmu Yazlar; Minos Dilinin Kantlar)], Lineer A diye adlandrlan bir erken Minos yazsnn, bir Sam lisann temsil ettiini gstererek yeni bir alma sahas at. "bran ve Minos uygarlklarnn (ierikten farkl olarak) modelinin belirgin biimde ayn olduu" sonucuna varm ve adann Minos dilinde Ke-re-ta olarak hecelenen ad olan Girit in, branice Ke-re-et ("surlu ehir") kelimesiyle ayn olduunu ve bir Keret kralnn, bir Sam hikyesinde de denginin bulunduunu iaret etmitir. Ltin ve kendi alfabelerimizin tretildii Helen alfabesi bile Yakn Dou'dan kmtr. Kadim Grek tarihileri de Kadmus ("kadim") adl bir Fenikelinin, tpk branicede olduu gibi, ayn srayla ayn sayda harften oluan alfabeyi getirdiini yazarlar; Truva Sava yapld srada bu tek Grek alfabesiydi. Harflerin says, M.. beinci yzylda air Kos'lu Simonides tarafndan yirmi altya ykseltilmiti. Grek ve Ltin yazsnn ve dolaysyla Batl kltrmzn tm temelinin Yakn Dou'dan alnd, orijinal Yakn Dou alfabesi, daha sonraki kadim Grek ve daha yeni olan Ltin alfabelerinin sralan, adlar, iaretleri ve hatta saysal deerlerini kyaslama yoluyla da gsterilebilir. (ekil 4) Bilginler, hi phesiz, M.. birinci bin ylda, Greklerin Yakn Dou ile temaslarnn farkndaydlar; bu temaslar, Perslilerin M.. 331'de Makedonyal skender'e yenilmesiyle doruk noktasna varmtr. Grek kaytlar bu Persliler ve lkeleri (kabaca gnmzde ran'n yayld alan) hakknda oka bilgi mevcuttur. Krallarnn -Kuru, Dara, Kserkses- ve ilhlarnn Hint-Avrupa dil grubuna ait gibi grnen adlarna bakan bilginler onlarn; M.. ikinci bin yln sonlarna doru Hazar Denizi yaknlarnda bir yerlerde ortaya kan ve batda Kk Asya'ya, douda Hindistana ve gneyde ise Eski Ahit'in "Med ve Parsilerin lkeleri" dedii blgeye doru yaylan Aryan ("muhteem") halknn bir ksm olduklar sonucuna vardlar. ~ 24 ~

BRDENBRE UYGARLIK

EKL 4 1) Basit olsun diye genellikle "H" diye evrilen "H", Smer ve Sami dillerinde, skoa veya Almancadaki "loch"'da olduu gibi "CH" olarak telffuz edilir. 2) Basit olsun diye genellikle "S" diye evrilen "S", Smer ve Sami dillerinde "T S" olarak telffuz edilir.

~ 25 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Ancak her ey bu kadar basit deildi. Bu istilclarn yabanc kkenli olduu varsaymna ramen, Eski Ahit onlar, yazld dnemin olaylarnn bir paras olarak ele almaktadr. rnein Kuru, bir "Yahveh'nin Mesh Ettii" olarak dnlr; bran tanrs ve bran olmayan biri arasndaki son derece sra d bir ilikidir bu. Ezra Kitabna gre, Kuru vazifesini Kuds'teki Tapnan yeniden ina edilmesi olarak kabul etti ve "Gklerin Tanrs" olarak adlandrd Yahveh tarafndan verilen emirlere gre hareket ettiini belirtmiti. Kuru ve hanedanlnn dier krallar, hanedanln kurucusunun benimsedii bir unvan olan Haham-Ani'den yola karak kendilerini Akamanlar olarak adlandrdlar. Bu, Aryan deil tamamen Sam dilinde bir unvandr ve "bilge adam" anlamna gelir. yle ya da byle, bilginler brani Tanrs Yahveh ile Akamanlarn "Bilge Rab" olarak adlandrdklar ve Dara'nn kraliyet mhrnde gsterildii gibi Kanatl Kre iinde gklerde ykselen biimde resmedilen ilh arasndaki benzerlikler iaret eden birok ipucunu ihmal etmilerdir. (ekil 5) Artk bu Eski Perslilerin kltrel, dinsel ve tarihsel kklerinin, genilemeleri ve dleri Eski Ahit'te de kaydedilmi olan daha erken Babil ve Asur imparatorluklarna kadar gittii kabul edilmektedir. lk balarda, Akaman antlarnda ve mhrlerinde grlen yazy oluturan iaretlerin dekoratif desenler olduu sanlmt. Eski Pers bakenti Persepolis'i 1686'da ziyaret eden Engelbert Kampfer bu iaretleri "kamalar" veya ivi-eklinde baslar olarak tarif etmiti. Bu yaz, o zamandan beri ivi yazs olarak bilinmektedir. Akaman yazlarn deifre etme abalar baladnda, bunlarn Frat ve Dicle nehirleri arasnda uzanan dzlkler ve yaylalarda, Mezopotamya'da bulunan eski eser ve tabletlerde bulunan yazlardakilerle ayn olduklar ak hle geldi. urda burda bulunan kalntlar ilgisini ekince, Paul Emile Botta 1843'te ilk byk amal kazy balatt. Kuzey Mezopotamya'da, Musul yaknlarnda bugn Khorsabad adyla bilinen bir kaz alan seti. Botta ksa sre iinde ivi yazlarnn buray Dur arru Kin olarak adlandrdklarn ortaya kard. Bunlar braniceye karde bir dil olan Sam yazlaryd ve "adil kraln surlu ehri" anlamna geliyordu. Ders kitaplarmz, bu kral II. Sargon olarak adlandrmaktadr. ~ 26 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 5

Asur kralnn bu bakenti, tam ortasnda, yan yana konsalar bir milden fazla uzunlua ulaacak, yarm-kabartmalarla bezenmi duvarlar olan muhteem bir saray barndrmaktayd. Zigurat ad verilen ve ehre ve kraliyet binalarna hkim bir basamakl piramit vard; bu yap tanrlar iin "Gklere giden merdiven" olarak hizmet veriyordu. (ekil 6) ehrin pln ve heykeller, byk lekli bir yaam gstermektedir. Saraylar, tapnaklar, evler, ahrlar, depolar, duvarlar, kaplar, stunlar, sslemeler, heykeller, sanat eserleri, kuleler, surlar, teraslar, baheler; hepsi de sadece be yl iinde tamamland. Georges Contenau'ya [La Vie Quotidienne a Babylone et en Assyrie (Babil ve Asur'da Gnlk Hayat)] gre 3.000 yl kadar nce "bylesine ksa bir sre iinde bu kadar ok ey baarabilmi bir imparatorluun potansiyel gc karsnda hayal gcmzn ba dnmektedir." Franszlardan asla aa kalmayan ngilizler; Khorsabad'dan Dicle Irma boyunca on mil kadar aasndaki bir yeri kaz alan olarak seen Sir Austen Henry Layard'n ahsnda sahneye ktlar. Yerliler buraya Kuyuncik diyorlard; daha sonra Asur bakenti Ninova olduu ortaya kt. ~ 27 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 6

ncilde geen isimler ve olaylar canlanmaya balamt. Ninova, Asur'un son byk hkmdarnn bakenti olmutu: Sanherib, Asarhaddon ve Asurbanipal. Eski Ahit, (II. Krallar Bap 18:13) "Ve kral Hizkiya'nn on drdnc ylnda Asur kral Sanherib, Yahuda'nn btn duvarl ehirlerine kar kt ve onlar ald." der "ve Rab'bin Melei ordusunu darmadan ettiinde, "Sanherib g edip gitti ve geri dnd ve Nineve'de oturdu" diye belirtir. Sanherib ve Asurbanipal tarafndan Ninova'nn stne kurulduu hykler; Sargon'unkileri bile glgede brakan saraylar, tapnaklar ve sanat eserlerini ortaya kard. Asarhaddon'un saraylarnn kalntlarnn bulunduuna inanlan blge kazlamamaktadr, zira Yahveh'nin mesajn Ninova'ya gtrmeyi reddettiinde bir balina tarafndan yutulan Yunus Peygamberin mezar olduu iddia edilen bu yere bir camii ina edilmitir. Layard, kadim Grek kaytlarnda skender'in ordusundan bir subayn "piramitler ve kadim bir ehrin kalntlarndan oluan bir yer" grdn okumutur; skender'in zamannda bile oktan toprak altnda gml olan bir ehir! Layard da kazd ve burasnn, Asur'un asker merkezi olan Nemrud olduu ortaya kt. Salmanassar II, asker seferlerini ve zaferlerini kayt dmek iin burada bir ~ 28 ~

BRDENBRE UYGARLIK

obelisk diktirmiti. imdi British Museum'da sergilenen obelisk, hara veren krallar arasnda "Yehu, Omri'nin olu, srail Kral"n da sayar. Yine, Mezopotamya yazlar ile ncil metinleri birbirlerini desteklemektedir! Asurolog olarak adlandrlmaya balayan bilginler arkeolojik bulgular ile ncil'de anlatlanlarn birbirlerini gittike artan bir ekilde desteklemesi karsnda ardlar ve Tekvin Kitabnn onuncu babna bavurdular. Burada "Rab'bin indinde kudretli bir avc" olarak tarif edilen Nimrod, Mezopotamya'daki tm krallklarn kurucusu olarak belirtilmekteydi.

Ve onun krallnn balangc hepsi de inar diyarnda Babil ve Erek ve Akkad idi. O diyardan Asur'a kt ve geni sokakl ehir olan Nineve'yi ve Kalah' ve Resen'i bina etti -Nineve ve Kalah arasndaki byk ehir budur. Gerekten de Ninova ve Nemrud arasnda, yerlilerin Kalah diye adlandrd hykler bulunmaktayd. W. Andrae'nin ynetimindeki ekipler 1903'ten 1914'e kadar bu blgeyi kazarak, Asur'un dinsel merkezi ve ilk bakenti olan Asur'un kalntlarn ortaya kardlar. ncil'de ad geen Asur ehirlerinden bulunmayan bir tek Resen kalmt. Bu ad "atn dizginleri" anlamna geliyordu; belki de buras Asur'un kraliyet haralarnn bulunduu yerdi. Asur'un kazlarak gn na karld sralarda, R. Koldewey ynetimindeki ekipler, ncil'in Babil'i olan Babilon'daki kazlar tamamlamak zereydiler: muazzam saraylar, tapnaklar, asma baheler ve kanlmaz zigurat. ok zaman gemeden, yaptlar ve yaztlar, Mezopotamya'nn iki rakip imparatorluunun tarihini ortaya karmt; Babil ve Asur, biri gneyde yerlemiti, dieri ise kuzeyde. Ykselerek, kerek, savaarak ve birlikte yaayarak bu ikisi M.. 1900'lerde doup 1500 yllk bir zaman dilimini kapsayan yksek bir uygarlk oluturmulard. Aur ve Ninova, M.. 614 ve 612'de Babilliler tarafndan ele geirildi ve yerle bir ~ 29 ~

BRDENBRE UYGARLIK

edildi, ncil'deki peygamberler tarafndan kehanet edildii gibi, Babil de M.. 539'da Akamanl Kurus'a yenildiinde kendi utan dolu sonuna gelmi oldu. Tarihleri boyunca rakip olmalarna karn, Asur ve Babil arasnda kltrel veya madd meselelerde belirli herhangi bir fark bulmak zordur. Asur'un kendi ba ilhn Aur ("her eyi gren") diye adlandrmas ve Babil'in Marduk'u ("saf tepenin olu") selmlamasna karn, panteonlar tamamen benzerdir. Dnyadaki mzelerin birou sergiledikleri eserler arasnda Asur ve Babil'in hyklerinden kazlp karlm olan tren kaplarn, kanatl boalar, yarmkabartmalar, arabalar, ara gereci, mutfak alet edevatn, mcevherler, heykeller ve akla hayale gelebilecek her trl malzemeden yaplma dier nesneleri en deerlileri olarak sayarlar. Ama bu krallklarn gerek hazineleri, yazl kaytlardr: ivi yazs ile yazlm binlerce ama binlerce yazt; aralarnda kozmolojik masallar, epik iirler, krallarn hikyeleri, tapnak kaytlar, ticar mukaveleler, evlilik ve boanma kaytlar, astronomik tablolar, astrolojik tahminler, matematik formlleri, coraf listeler, gramer ve szlkler, ders metinleri ve tabi ki tanrlarn adlar, soy soplar, ileri, kudretleri ve grevleri ile ilgili metinler. Asur ve Babil arasndaki kltrel, tarih ve dinsel balar oluturan ortak dil, Akkad diliydi. Bu, bilinen ilk Sam dilidir; branice, Aram, Fenike ve Kenan dillerine akrabadr ama onlardan nce gelmektedir. Ama Asurlular ve Babilliler dili ve yazy icat ettiklerine dair bir iddiada bulunmazlar; aslnda tabletlerin birou, daha eski orijinallerden kopyalandklarna dair ibareler tamaktadr. yleyse, ivi yazsn icat eden, kesin grameri ve zengin szck daarcyla dili gelitiren kimdi? "Daha eski orijinalleri" kim yazmt? Ve Asurlular ve Babilliler niin bu dili Akkad diye adlandrmaktaydlar? Dikkatler bir kez daha Tekvin Kitabna younlat. "Ve onun krallnn balangc: Babil ve Erek ve Akkad idi." Akkad; acaba Babil ve Ninova'dan da nce byle bir krallk bakenti var myd gerekten? Mezopotamya harabeleri, bir zamanlar gerekten de Akkad adyla bilinen ve kendisine arukin ("adil hkmdar") diyen daha eski bir hkmdar tarafndan kurulmu olan bir krallk mevcut olduunu gsteren kantlar salad. Yaztlarnda imparatorluunun, tanrs Enlil'in ltfu sayesinde, Aa Deniz'den (ran Krfezi) ~ 30 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Yukar Deniz'e (Akdeniz olduuna inanlyor) kadar uzandn iddia etmektedir. "Akkad limannda, palamarlarla balanan" ve birok diyardan gelen "gemiler yaptn" syleyerek vnmektedir. Bilginler aknlk iindeydi: M.. nc binde bir Mezopotamya imparatorluuna rastlamlard! Asur'un Dur arukin Sargon'undan Akkad'n Sargon'una -geriye doru- 2.000 yl kadar bir srama vard. Ancak kazlan hykler, Babil ve Asur'un ortaya kndan ok ncesine ait edebiyat ve sanat, bilim ve politikay, ticaret ve iletiimi, yani drt drtlk bir uygarl gn na karmt. Dahas, bu daha sonraki Mezopotamya uygarlklarnn atas ve kaynayd; Asur ve Babil, Akkad gvdesinden kan dallard sadece. Bylesine erken bir Mezopotamya uygarl gizemi, Akkadl Cargon'un soy kt ve baarlarnn kaytlarna ait yaztlar bulunduunda daha da derinleti. Bunlar, onun tam adnn "Akkad Kral, Ki Kral" olduunu belirtiyor ve tahta gemeden nce "Ki'in yneticileri"ne danmanlk yaptn anlatyorlard. Bilginler kendi kendilerine sordular; Akkad'dan da nce, daha da eski, Ki diye bir krallk var myd? Bir kez daha, ncil'in cmleleri nem kazanmt. Ve Ku, Nimrod'un babas oldu; O, yeryznde kudretli adam olmaya balad... Ve onun krallnn balangc: Babil ve Erek ve Akkad idi. Birok bilgin Akkadl Sargon'un, ncil'de ad geen Nimrod olduu konusunda speklasyon yaptlar. Eer yukarda geen "Ku"u, "Ki" olarak okursanz, Nimrod gerekten de Ki'ten nce geliyor gibi grnmektedir, tpk Sargon'un iddia ettii gibi. Derken bilginler onun yaztlarnn geri kalann da kelimesi kelimesine kabul etmeye baladlar: "Uruk'u yendi ve duvarlarn ykt... Ur'un sakinleri ile yapt savata zafer onundu... Laga'tan denize kadar olan tm blgeyi yendi." ncil'deki Erek, Sargon'un yaztlarndaki Uruk muydu? Gnmzde Warka adndaki sit alan kazldka, durumun byle olduu anlald. Ve Sargon'un szn ettii Ur da ncil'deki Ur'dan, yani brahim'in Mezopotamya'daki doum yerinden bakas deildi. Arkeolojik keifler, ncil'deki kaytlar dorulamakla kalmyordu; ayrca M.. binden nceleri de Mezopotamya'da krallklar, ehirler ve uygarlklar olmas ~ 31 ~

BRDENBRE UYGARLIK

gerektii de ortaya kyordu. Tek soru uydu: lk uygar krall bulmak iin ne kadar geriye gitmek gerekiyordu? Bu bulmacay zen anahtar ise baka bir dildeydi. Bilginler abucak fark ettiler ki isimlerin sadece branicede ve Eski Ahit'te deil, tm Mezopotamya'da bir anlam vard. Kiilere ve yerlere verilen tm Akkad, Babil ve Asur dillerinde verilen adlarn bir anlam vard. Ama Akkadl Sargon'dan nce gelen hkmdarlarn adlar hibir anlam ifade etmiyordu: Sargon'un bir danman olarak grev yapt kraln ad Urzababa, Erek'te hkm sren kraln ad Lugalzagesi idi ve bylece gidiyordu. 1853 ylnda Kraliyet Asya Derneinde konuan Sir Henry Rawlinson bu gibi isimlerin ne Sam ne de Hint-Avrupa dillerine ait olduunu, aslnda "bilinen hibir dil grubu ve halka ait deilmi gibi grndn" sylemiti. Ama eer isimlerin bir anlam var idiyse, anlam ifade ettikleri bu gizemli dil de neyin nesiydi? Bilginler Akkad yaztlarna bir kez daha baktlar. Temelde, Akkad ivi yazs hecelerden olumaktadr: Her bir iaret tam bir heceye denk gelir (ab, ba, bat, vb.). Ancak yazda, fonetik heceler olmayan ama "tanr", "ehir", "lke" veya "yaam", "ycelmi" ve benzeri anlamlar aktaran iaretlerden bolca kullanlmaktayd. Bu durumun tek olas aklamas, bu iaretlerin piktograflar kullanan daha eski bir yaz metodunun kalntlar olmasyd. yleyse Akkad dilinden nce, Msr hiyerogliflerine benzer bir yaz metodu kullanan bir baka dil mevcuttu. Ksa bir sre sonra sadece daha eski bir yaz ekli deil, daha eski bir dil olduu ortaya kt. Bilginler Akkad yaztlarnn ve metinlerinin bol miktarda dn kelimeler, yani bir baka dilden deitirilmeden alnan (gnmzde bir ngilizin, yourt kelimesini dn almas gibi) kelimeler kullandn buldular. Bu, bilhassa bilimsel ve teknik terminoloji ve de tanrlar ve gklerle ilgili meseleler sz konusu olduunda daha bariz grlmekteydi. Akkad metinleriyle ilgili en byk bulgu, Asurbanipal tarafndan Ninova'da biraraya getirilen bir ktphanenin kalntlaryd; Layard ve meslektalar sit alanndan 25.000 tablet kard, bunlarn birou kadim ktipler tarafndan "eski metinlerin" kopyalan olarak tarif edilmilerdi. Yirmi tabletten oluan bir grup u ~ 32 ~

BRDENBRE UYGARLIK

cmleyle bitiyordu: "23. tablet: umer dili deimemitir." Bir baka metin ise Asurbanipal'in azndan aktarlan u muammal ifadeyi tayordu: Ktiplerin tanrs, bana sanatnn bilgisini ltfedip hediye etti. Yaznn gizlerine inisiye edildim. umerce yazlm olan etrefilli tabletleri bile okuyabilirim, Tufandan nceki gnlerin ta yontularndaki muammal szleri anlyorum. Asurbanipal'in "umerce" etrefilli tabletleri okuyabildii ve "Tufandan nceki gnler"den kalan tabletlerde yazlanlar anlayabildii iddias, gizeme gizem katmt sadece. Ama 1869 ylnn Ocanda Jules Oppert, Fransz Numismatik ve Arkeoloji Derneine, Akkad ncesi bir dil ve halkn varln tanma nerisinde bulundu. Mezopotamya'nn ilk hkmdarlarnn, yasallklarn iln etmek iin "Smer ve Akkad'n Kral" unvann aldklarna iaret ederek, bu halkn "Smerliler" ve lkelerinin de "Smer" diye anlmasn nerdi. Adn yanl telffuzu dnda (zira umer olmalyd, Smer deil) Oppert haklyd. Smer gizemli, uzak bir diyar deildi, gney Mezopotamya'nn ilk adyd, tpk Tekvin Kitabnn aka belirttii gibi: Babil ve Akkad ve Erek, hepsi de "inar diyarndayd"lar. (inar, Smer'in ncil'deki adyd.) Bilginler bu karmlar kabul eder etmez, deta baraj kapaklar alverdi. Akkad metinlerinde geen "eski metinler" sz anlaml hle geldi ve bilginler ksa sre iinde unu fark ettiler: Uzun stunlar hlindeki kelimelerden oluan tabletler aslnda Akkad-Smer dilleri iin szlklerdi, ilk yazl dil olan Smerceyi alabilmeleri iin Asur ve Babil'de hazrlanmt bu szlkler . Bu ok zaman ncesinin szlkleri olmasayd, Smerceyi okuyabilmekten ok uzak olurduk hl. Onlarn yardm ile engin bir edeb ve kltrel hazine alverdi. Ayrca, esasen piktografk ve dikey stunlar hlinde taa kazman trde olan Smer yazsnn daha sonra yatay hle getii ve daha sonralar Akkadlar, Babilliler, Asurlular ve kadim Yakn Dou'daki dier uluslar tarafndan benimsenen ivi yazs hline gelecek biimde yumuak kil tabletler zerine yazlabilecek ekilde stilize edilmi olduu netleti. (ekil 7) ~ 33 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 7

Smer dilinin ve yazsnn deifresi, Smerlilerin ve kltrlerinin AkkadBabil-Asur gelimiliinin pnar ba olduunun idrakiyle birlikte, gney Mezopotamya'daki arkeolojik aratrmalar hzland. Artk tm kantlar, balangcn orada olduunu gstermekteydi. Bir Smer sit alanndaki ilk nemli kaz almas, 1877'de Fransz arkeologlar tarafndan balatld ve bu tek kaz alanndan kanlar o kadar oktu ki, dier ekipler tarafndan devam ettirilen kazlar 1933'e kadar srd ama yine de tamamlanamad. ~ 34 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Yerliler tarafndan Tello ("hyk") olarak adlandrlan sit alannn erken bir Smer ehri, Akkadl Sargon'un fethettii iin pek vnd Laga ehri olduu ortaya kt. Bu, gerekten de hkmdarlarnn Sargon'un benimsedii unvan tad ehirdi ama tek farkla, bu unvan Smer dilindeydi: EN.S ("adil hkmdar"). Hanedanlar M.. 2900'lerde balam ve yaklak olarak 650 yl srmt. Bu sre zarfnda, krk ensi, hi aralksz Laga'ta hkm srmt: Adlar, soy ktkleri ve hkmetme sreleri dikkatlice kaydedilmiti. Yazlar oka bilgi salamt. Tanrlara "hasat iin tahl fidelerinin bymesine sebep olmalar... sulanan bitkilerin tahl vermelerine sebep olmalar" iin yakarlar, tarm ve sulamann mevcudiyetine iaret etmekteydi. "Ambarlarn gzeticisi" olan bir tanrann onuruna yaplm bir kadeh, tahllarn depolandn, lldn ve ticaretinin yapldn belirtmekteydi. (ekil 8)

~ 35 ~

ekil 8

BRDENBRE UYGARLIK

Eannatum adnda bir ensi, bir kil tablete Smer hkmdarlarnn tahta ancak tanrlarn onay ile geebileceini netletiren bir yaz brakmt. Ayrca bir baka ehrin ele geirilmesinden de sz ediyordu; bu da M.. binlerin banda Smer'de dier ehir devletlerin mevcudiyetini bize aklamaktadr. Eannatum'un ardndan gelen Entemena; bir tapnak ina edip onu altn ve gm ile sslemekten, baheler dikip, tula ile kapl duvarlar geniletmekten sz eder. Gzetleme kuleleri ve gemilerin yanamas iin tesisleri olan bir kale diktiini anlatr gururla. Laga'n daha iyi tannan hkmdarlarndan biri de Gudea'dr. ok sayda heykelciini yaptrmtr, hepsi de onu tanrlarna dua ederken gstermektedir. Bu, gstermelik deildir; Gudea gerekten de kendisini balca ilh olan Ningirsu'ya tapmaya ve tapnaklarn defalarca inasna adamtr. Birok yaztndan anlald zere, zel inaat malzemeleri ararken Afrika ve Anadolu'dan altn, Toros dalarndan gm, Lbnan'dan sedir aalar, Ar'dan dier nadir keresteler, Zagros dalarndan bakr, Msr'dan yeilta, Etiyopya'dan krmz akik ve bilginler tarafndan henz tanmlanamayan lkelerden dier malzemeler elde etmitir. Musa, lde Rab Tanr iin bir "Mesken" yaptnda, bunu Rab tarafndan salanan ok detayl talimatlara gre yapmt. Kral Sleyman Kuds'teki ilk Tapna, Rab ona "bilgelik verdikten" sonra kurmutu. Peygamber Hezekiel'e "tanrsal bir vizyonda", "grn tun grn gibi ve elinde keten bir ip ve bir l kam olan bir adam" tarafndan ikinci tapnak iin ok detayl plnlar gsterildi. Ur'un yneticisi Ur-Nammu ise bin yl kadar nce tanrsnn ona kendisi iin bir tapnak ina etme emrini ve eline bir l kam ve ip yuma tututurarak ilgili talimatlar nasl verdiini anlatmt. (ekil 9) Musa'dan 1200 yl kadar nce Gudea da ayn iddiada bulunmutu. ok uzun bir yazta kaydettii talimatlar, bir vizyon srasnda ona verilmiti. "Gkler gibi parldayan bir adam", yan banda "ilh bir ku" durmaktayd, "bana tapnan ina etme emrini verdi." Bu "adam", "bandaki taca gre bir tanr olduu aikrd", daha sonra tanr Ningirsu olarak tanmlanmtr. Beraberinde "gklerdeki en sevdii yldzn tabletini tutan" bir tanra vard, dier elinde ise "kutsal bir asa" tutmaktayd, bununla Gudea'ya "en sevdii gezegeni" iaret ediyordu. Yine bir tanr ~ 36 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 9

olan nc bir adam ise elinde deerli tatan bir tablet tutuyordu; "iinde bir tapnan pln vard". Gudea'nn heykellerinden biri onu oturmu, tablet dizlerinin stnde, ilh izim aka grlebilecek ekilde gstermektedir. (ekil 10) Zeki olmasna zekidir Gudea ama bu mimar talimatlardan dolay akndr ve ilh mesajlar yorumlayabilecek bir tanrann yardmna bavurur. Tanra ona talimatlarn anlamn, kullanlacak tulalarn boyutunu ve biimini izah eder. Daha sonra Gudea, tanrnn tapnann kurulmasn istedii, ehrin dndaki yeri saptamas iin bir erkek "falc, karar alc" ve bir kadn "gizler araycs"n grevlendirir. Daha sonra inaat iin 216.000 kiiyi ie koar. Gudea'nn aknl kolayca anlalabilmektedir zira basit grnl zemin pln, ona yedi kat ykselen karmak bir zigurat ina etmek iin gereken bilgiyi vermektedir. 1900'de Der Alte Orient'te (Eski Dou) yazan A. Billerbeck, ilh mimar talimatlarn en azndan bir ksmn deifre edebilmitir. Bu kadim izime, ~ 37 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 10 ksmen hasarl heykelcikle bile, st ksmnda aralarndaki mesafe arttka says azalan dikey izgiler elik etmektedir. yle grnmektedir ki, ilh mimarlar, yedi deiken lekte tek bir zemin pln ile yedi katl bir tapnak iin tam talimatlar verebilmilerdi. (ekil 11) Denir ki, savalar insan bilimsel ve maddi sraylara sevk etmektedir. Grnen o ki, kadim Smer'de halk ve yneticilerini daha byk teknolojik baarlara sevk eden ey tapnak inasyd. Hazrlanm mimar plnlara gre byk ina ilerini yrtme, byk bir i gcn rgtleme ve doyurma, topra dzletirme ve tepeler oluturma, tulalar kalplama ve talar nakletme, uzaklardan nadir metalleri ve dier malzemeleri getirme, metalleri eritme ve ara gere ve sslemeler olarak biimlendirme becerisi; tm bunlar M.. nc bin ylda oktan gelimi olan yksek bir uygarlk demektir. En erken Smer tapnaklar bile usta iiydi ama insanolunun bildii ilk byk uygarln madd geliiminin zenginlii ve lei asndan temsil ettikleri ey buzdann ancak ucuydu. Bir yksek uygarln ortaya kabilmesi iin art olan yaznn icad ve geliimine ek olarak, Smerliler matbaay da icat etmilerdi. Johann Gutenberg'in ~ 38 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 11

hareketli tipini kullanarak matbaay "icat etmesinden" binlerce yl nce Smerli ktipler eitli piktografik iaretlerin hazr "tipo"larn yapmlar ve bunlar imdi bizim stampay kullandmz gibi, slak kil stne istenen iaret sralamasn bastrmak iin kullanmlard. Ayrca rotatif bask makinelerimizin ilk tipini de icat etmilerdi: silindir mhrler. Son derece sert tatan yaplan kk bir silindire istenen mesaj veya desen tersten kaznmaktayd; mhr slak kil zerinde ne zaman yuvarlansa, izi kil zerinde "pozitif' olarak kyordu. Mhrler ayrca belgelerin otantiklii konusunda teminat da salyordu; belgedeki eski izle karlatrmak iin hemen yeni bir iz yaplabilmekteydi. (ekil 12) ~ 39 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 12 Birok Smer ve Mezopotamya yazl kaytlar sadece ilh veya ruhsal meselelerle deil, tahllar kaydetmek, tarlalar lmek, fiyatlar hesaplamak gibi gndelik grevlerle de ilgilidirler. Gerekten de, paralel gelimilikte bir matematik sistem olmakszn yksek bir uygarln varl dnlemez. Altmlk denilen Smer sistemi, dnyasal bir 10 ile "gksel" bir 6'y, temel rakam 60' elde etmek zere birletirmitir. Bu sistem baz bakmlardan gnmzde kullandmz sistemden stndr, ama her halkarda, kendisinden sonra gelen Grek ve Roma sistemlerinden tartmasz biimde stndr. Bu sistem Smerlilerin kesirlere blmesine ve milyonlarla arpmasna, kkleri hesaplamalarna veya saylarn ssn almalarna olanak vermitir. Bu sistem bilinebilen ilk matematik sistem olmakla kalmaz, ayrca bize "hane" kavramn da verir: Tpk onlu sistemde olduu gibi, 2, 2 veya 20 veya 200 olabilir, bu o rakamn bulunduu haneye baldr, yani bir Smer 2'si, 2 veya 120 (2x60) olabilir. (ekil 13) ~ 40 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 13

360 derecelik daire ve birer birim olarak tretilen bir ayak ve bir dzine; Smer matematiinin gnlk yaammzda hl var olan kalntlarndan birka rnektir. Astronomi alannda sonraki baarlar, bir takvim oluturmalar ve benzer matematiksel harikalar, nmzdeki blmlerde daha yakndan incelenecektir. Kendi ekonomik ve toplumsal sistemimizin, yani kitaplarmzn, mahkeme ve vergi kaytlarmzn, ticar anlamalarmzn, evlilik czdanlarmzn kda baml olmas gibi, Smer/Mezopotamya yaam da kile bamlyd. Tapnaklar, mahkemeler ve ticarethaneler ktiplerinin kararlar, anlamalar, mektuplar yazmalar veya fiyatlar, cretleri, bir tarlann alann veya bir inaata gereken tula saysn hesaplamalar iin hazrda slak kil tabletler bulundurmaktayd. Kil ayrca hammadde olarak gnlk kullanm iin gereken ara gerecin retimi ve mallarn saklanmas veya tanmasnda kullanlan kaplar iin de son derece nemliydi. Ayrca tulalar yapmakta da kullanlmaktayd; bu da bir baka ~ 41 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Smer "ilk"idir; halk iin evlerin, krallar iin saraylarn ve tanrlar iin tapnaklarn yaplmasn mmkn klmtr. Smerliler ayrca tm kil rnlerinin hafifliini ve salamln birletirmeyi mmkn klan iki teknolojik hamleyi de gerekletirmilerdir: takviye ve frnlama. Modern mimarlar, son derece gl bir ina malzemesi olan betonarmenin, iinde demir ubuklar olan kalplara beton dklerek yaratlabileceini bulmutu; ama onlardan ok nce Smerliler slak kili, doranm saman veya sazla kartrarak tulalarna byk salamlk vermilerdir. Ayrca bir ocakta frnlayarak kil ara gerelerine salamlk ve dayankllk verebileceklerini de biliyorlard. Dnyann ilk yksek binalar ve kemerleri, dayankl seramik eyalar gibi, bu teknolojik hamleler sayesinde mmkn olabildi. Frnn icad, yani rnlerin toz veya kller tarafndan kirletilmesi riski olmakszn youn fakat kontrol edilebilir slarn elde edilebildii bir ocan icad, ok daha byk bir teknolojik ilerlemeyi mmkn kld: Metal a'n. nsann "yumuak talar", yani doal olarak oluan bakr ve gm alamlar gibi altn yumrularn da yararl ve ho ekiller hline gelecek biimde tokmaklayabileceini M.. 6000'lerde kefettii varsaylmaktadr. lk ekil verilmi metal yaptlar, Zagros ve Toros dalarnn yaylalarnda bulunmutur. Ancak, R.J. Forbes'in [The Birthplace of Old World Metallurgy (Eski Dnya Metalrjisinin Doum Yeri)] iaret ettii gibi "kadim Yakn Dou'da yerli bakr abucak tkenmiti ve madenciler cevherlere dnmek zorunda kaldlar." Bu, cevherleri bulma ve karma, onlar ezme ve daha sonra eritme ve artma bilgisi ve becerisini gerektirmekteydi; yani frn-tipi ocaklar ve genelde ileri bir teknoloji olmakszn yrtlemeyecek ilemleri. Metalrji sanat ksa sre iinde bakr dier metallerle kartrma becerisini de kapsad; bylece tun dediimiz kalba dklebilir, sert ama ilenebilir bir metal elde edildi. Tun Devri, yani ilk metalrjik amz da Mezopotamya'nn modern dnyaya bir katksdr. Kadim ticaretin byk bir blm metallerin ticaretine ayrlmt; bu durum ayrca Mezopotamya'da bankacln gelimesinin ve ilk parann, yani gm ekel'in ("tartlm kle") temelini de oluturdu. Birok deiik metal ve alam iin Smer ve Akkad dillerinde bulunan adlar ve yaygn teknolojik terminoloji, kadim Mezopotamya'daki metalrjinin yksek ~ 42 ~

BRDENBRE UYGARLIK

seviyesini iaret etmektedir. Bu durum bilginleri bir sre artmt zira Smer, metal cevherlerinden yoksun olmasna karn, metalrjinin orada balam olduu kesindi. Cevap, enerjiydi. Eritme, artma, kalba dkme ve alam; ocaklar ve frnlar yakacak bol miktarda yakt olmakszn yaplamazd. Mezopotamya'da cevher olmayabilirdi ama yakt ok boldu. Bylece cevherler yaktn olduu yere getirildiler; bu, maden cevherlerinin uzaklardan getiriliini tarif eden birok erken dnem yazt da aklamaktadr. Smer'i teknolojik anlamda stn yapan yaktlar, zift ve asfaltt, bunlar Mezopotamya'nn birok yerinde doal olarak toprak dzeyine szan petrol rnleriydi. R.J. Forbes [Bitumen and Petroleum in Antiquity (Antik Devirlerde Zift ve Petrol)], Mezopotamyann yzey birikintilerinin ilk alardan Roma dnemine dek kadim dnyann ana yakt kayna olduunu gstermektedir. Vard sonulara gre bu petrol rnlerinin teknolojik kullanm M.. 3.500'lerde Smer'de balamtr; gerekten de, yaktlarn ve zelliklerinin kullanm ve bilgisinin Smer zamannda, daha sonraki uygarlklara gre ok daha byk olduunu gstermitir. Smerlilerin bu petrol rnlerini kullanmlar, sadece yakt olarak deil ayn zamanda yol yapm malzemesi, su yaltm, kap ve pencere kenarlarn tkamak, boya, yaptrma ve kalplama dhil, o kadar yaygnd ki, arkeologlar kadim Ur ehrini ararlarken, ehri yredeki Araplarn "Zift Hy" adn verdikleri bir tepenin altna gml buldular. Forbes, Smer dilinin Mezopotamyada bulunan zift benzeri maddelerin her tr ve trevi iin terimlere sahip olduunu gstermektedir. Aslnda, Akkad, brani, Msr, Kpt, Grek, Ltin ve Sanskrit dillerindeki zift ve petrol trevi maddelerin adlarnn kkeni Smer diline kadar srlebilir; rnein, petrol iin kullanlan en bildik kelime olan naphta, napatu ("tutuan talar") kelimesinden tremitir. Smerlilerin petrol rnlerini kullanmalar, ayrca ileri kimya iin de bir temeldi. Smer bilgisinin yksek seviyesini, sadece kullanlan boya ve pigmentlerden, srlama ileminden deil, lapis lazuli yerine geecek bir ta dahil yar deerli talarn kayda deer biimde yapay olarak retilmesinden de lebiliriz. ~ 43 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Ziftler ayrca Smer tbbnda da kullanlmaktayd, bu da standartlarn etkileyici biimde yksek olduu bir baka aland. Bulunan yzlerce Akkad metni, Smer tp terimlerini ve deyimlerini bolca kullanmaktadr; bu da tm Mezopotamya tbbnn kkeni olarak Smer'i iaret etmektedir. Ninova'daki Asurbanipal'in ktphanesinde bir de tp blm vard. Metinler gruba ayrlmt: bultitu ("terapi"), ipir bel bnti ("cerrah") ve urti tnamae ("talimatlar ve efsunlar"). En eski kanunlar, baarl ameliyatlar iin cerrahlara verilecek cretler ve baarszlk durumunda verilecek cezalarla ilgili blmler ieriyordu: Bir hastann akan amak iin bir kama kullanan cerrah, eer hastann gzn kaza eseri tahrip ederse, elini kaybederdi. Mezopotamya mezarlarnda bulunan baz iskeletler, beyin ameliyatlarnn tartlmaz iaretlerini tamaktadrlar. Ksmen krlm tbb bir metin "bir adamn gzn kapayan glgenin" cerrah yolla kartlmasndan sz eder; muhtemelen bir katarakt. Bir dieri ise bir kesici aracn kullanmndan sz eder ve "Eer hastalk kemiin iine ulamsa, kazyp kartmalsn." diye belirtir. Smer zamannda hasta kiiler bir A.ZU ("su doktoru") ve bir A.ZU ("ya doktoru") arasnda seim yapabilmekteydiler. Ur'da kartlan, yaklak 5000 yllk bir tablet, "doktor Lulu" diye bir tp pratisyeninin adn belirtmektedir. Veterinerler de vard ve bunlar "kzlerin doktoru" veya "eeklerin doktoru" diye bilinirlerdi. Laga'ta bulunan ve "doktor Urlugaledina"ya ait olan ok eski bir silindir mhr stnde bir cerrah cmbz resmedilmitir. Mhr ayrca bir aataki ylan da gstermektedir ki ylan bugne kadar gelen bir tp semboldr. (ekil 14) Ebeler tarafndan gbek ban kesmek iin kullanlan bir ara da sk sk resmedilmitir. Smer tp metinleri, tehis ve reetelerle ilgilidirler. Bunlar Smer doktorlarnn asla by veya sihirbazla snmadklarnn kantlardrlar. Doktor temizlenmeyi ve ykanmay, scak su ve minerallerden oluan banyolara girmeyi, sebze trevlerinin uygulanmasn, petrol karmlaryla ovmay tavsiye etmektedir. llar, bitki ve mineral bileiklerinden yaplyor ve uygulama metoduna uygun sv veya eriyiklerle kartrlyordu. Eer azdan alnacaksa, tozlar araba, biraya veya bala; eer "ansten ieri dklecekse", yani bir lavman eklinde uygulanacaksa, bitki veya sebze yalaryla kartrlyordu. Cerrah dezenfekte ~ 44 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 14

ileminde nemli bir rol oynayan ve birok il iin baz oluturan alkol ise, kullandmz dile Akkadcadaki kuhlu'dan gelen Arapa kohl kelimesi yoluyla gelmitir. Karacier modelleri, tp okullarnda insan organlarnn kilden modellerinin yardm ile tp retildiini gstermektedir. Anatomi ileri bir bilim olmaldr zira tapnak ayinleri, kurbanlk hayvanlarn son derece ayrntl biimde kesilmelerini gerektirmekteydi; bu da insan anatomisi bilgisine kyasla bir adm gerisi demektir. Silindir mhrler veya kil tabletlerdeki birok resim, insanlar bir tr ameliyat masas zerinde yatar ve etraflar tanrlar veya insanlardan oluan ekiplerce evrili biimde gstermektedir. Destanlardan ve dier kahramanlk metinlerinden biliyoruz ki, Smerliler ve onlarn Mezopotamya'daki takipileri yaam, hastalk ve lm meseleleri ile yakndan ilgilenmekteydiler. Erek'in kral Glgam gibi insanlar ebed genlik salayabilen "Hayat Aac" veya baz mineralleri (bir "ta") aramlardr. Ayrca lleri, eer bilhassa tanrlardan ise, yaama dndrme gayretlerine atflar vardr: ~ 45 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Cesedin stne, direkten sarkan, Nabz ve Ilty ynelttiler; Altm kez Yaam Suyu, Altm kez Yaam Besini, serptiler zerine; ve nanna ayaa kalkt. Bylesi yaama dndrme abalarnda bilinen ve kullanlan, haklarnda sadece speklasyonda bulunabileceimiz baz ultramodern metotlar var myd? Radyoaktif maddelerin bilindii ve belirli hastalklar tedavi etmek zere kullanld, Smer uygarlnn ilk zamanlarna ait bir silindir mhr stnde resmedilen bir tbb tedavi sahnesi sayesinde kesin biimde anlalmaktadr. pheye yer brakmayacak biimde, zel bir yatakta yatan bir adam gstermektedir; yz bir maske ile korunmakta ve bir tr nma maruz braklmaktadr. (ekil 15)

ekil 15

~ 46 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Smer'in en eski madd baarlarndan biri de tekstil ve giyim endstrilerinin geliimidir. Bizim Sanayi Devrimimizin, 1760'larda ngiltere'de kullanma sunulan eirme ve rme makineleri ile balad dnlr. Gelimekte olan lkeler, o zamandan beri sanayilemeye doru ilk adm olarak bir tekstil endstrisi gelitirmeyi hedeflerler. Kantlarn gsterdiine gre, sre sadece on sekizinci yzyldan deil, ta insann ilk byk uygarlndan beri bu ekildedir. nsan, kendisine keten salayan tarmda ve yn kayna yaratan hayvanlarn evcilletirilmesinde geliim gstermeden, dokunmu kumalar yapamazd. Grace M. Crowfoot [Textiles, Basketry and Mats in Antiquity (Eski alarda Tekstil, Sepetilik ve Kilimler)] kuma dokumaclnn M.. 3800'Ierde ilk olarak Mezopotamyada ortaya ktn belirtirken, bilginlerin ortaklaa vard sonucu da ifade etmektedir. Dahas Smer, kadim zamanlarda sadece dokuma kumalaryla deil, onlarn grn ile de nlyd. Yeu Kitab (Bap 7:21), Eriha'nn yerle bir edilii srasnda, belirli bir kiinin ehirde bulduu "inar'n gzel bir kaftan"n saklamaya, cezas lm olsa da, kar koyamadn bildirir. inar'n (Smer'in) giysileri ylesine deerliydi ki, insanlar onlar elde edebilmek iin yaamlarn riske atabiliyorlard. Daha Smer zamanlarnda hem giyim kuam hem de onlarn yapmclarn tarif etmeye yarayan zengin bir terminoloji mevcuttu. En temel giysiye TUG deniyordu; hi phesiz, hem stil hem de isim olarak Roma toga'larnn (eski Roma'da hr erkek vatandalarn sarndklar uzun ve dikisiz beyaz araf) bir nclyd. Bylesi giysilere TUG.TU.E deniyordu ve Smerce "sarlarak giyilen elbise" anlamna geliyordu. (ekil 16) Kadim betimlemeler sadece giysiler konusunda artc bir eitlilik ve bolluk sergilemekle kalmaz, ayrca o sralarda hkm sren giysi, sa modeli ve mcevherat arasndaki uyum, zevk sahibi olu ve zarafeti de aa vurmaktadr. (ekil 17,18) Bir dier byk Smer baars da ziraat idi. Sadece mevsim yamurlarnn yad bir lkede, nehirler sulama kanallarndan oluan geni bir sistem sayesinde yl boyunca ekinleri sulamaktayd. ~ 47 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 18 ~ 48 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Mezopotamya -ki Nehir Arasndaki Diyar- kadim zamanlarda gerek bir yiyecek sepetiydi. spanyolcas damasco ("am aac") olan kays aacnn Latince ad olan armeniaca, Akkad dilindeki armanu'dan dn alnma bir kelimeydi, Greke kerasos, Almanca Kirsche olan kiraz, Akkad dilindeki karshu kkenlidir. Tm kantlar, bu ve dier meyve ve sebzelerin Avrupa'ya Mezopotamya'dan geldiini gstermektedir. Safran kelimesi Akkad dilindeki ampiranu'dan; sar idem (ng. crocus), kurkanu'dan (Greke krokos yoluyla), kimyon, kantanu'dan, zufa otu, zupu'dan, mr, murru'dan gelir. Liste uzundur; birok durumda Grek lkesi, diyarn bu rnlerinin Avrupa'ya ulat fiziksel ve etimolojik kpry salamaktadr. Soanlar, prasalar, fasulyeler, salatalklar, lahana ve marul Smer yiyecekleri iinde ska grlr. Bir dier etkileyici olan ey, kadim Mezopotamya yiyecek hazrlama metotlarnn, yani mutfaklarnn zenginlii ve eitliliidir. Metinler ve resimler, yetitirilen tahllar una dntrme, undan ise mayal ve mayasz ekmek eitleri, pastalar, kekler, biskviler yapma ile ilgili Smer bilgisini onaylamaktadr. Arpa da bira retmek zere mayalanmaktayd; metinler arasnda, bira retimi iin kullanlan "teknik bilgiler" bulunmutur. zmlerden ve hurmalardan arap salanmaktayd. St ise koyunlardan, keilerden ve ineklerden salmaktayd; bir iecek olarak, yemek piirmek ve yourt, kaymak, tereya ve peynire dntrmek iin kullanlmaktayd. Balk, besinlerinin sk grlen bir parasyd. Koyun eti zaten mevcuttu ve Smerlilerin byk srler hlinde gttkleri domuzlarn eti, gerek bir nefaset olarak dnlmekteydi. Kazlar ve rdekler, tanrlarn sofralarna saklanyor olmalyd. Kadim metinler, kadim Mezopotamya mutfann, tapnaklarda ve tanrlara hizmet srasnda gelitiine hi phe brakmyor. Bir metin, tanrlara "arpa ekmei somunlarnn... buday ekmei somunlarnn; bal ve kaymakl bir hamurun; hurmalar, pastalar... bira, arap, st... sedir aac suyu ve kaymak" sunulmasn tarif etmektedir. Kzartlm et, "iyi bira, arap ve stn tanrlar erefine yere dklmesi eliinde sunulurdu. Bir boann belirli bir ksmnn kesin bir reeteye gre hazrlanmas, "ince un... su, iyi bira ve arap ile hamur yaplr," ve hayvani yalarla kartrlp, "bitkilerin gbeklerinden yaplma aromalarla", fndklar, maya ve baharatla kartrlmasn gerektirmekteydi. "Uruk ehrinin tanrlarna gnlk kurbanlar" iin getirilen talimatlar, yemeklerle birlikte be ayr iecein ~ 49 ~

BRDENBRE UYGARLIK

sunulmasn, "mutfaktaki tclerin" ve "yourmada alan efin" ne yapmas gerektiini anlatmaktayd. Smer mutfak sanatna duyduumuz hayranlk, iyi yiyeceklere vgler dzen iirlere rastladmzda kesinlikle artyor. Gerekten de, insan "arapta rdek" iin bu bin yllk tarifi okurken ne diyebilir ki: ilen arapta, Kokulu suda, Mukaddes yada, Bu kuu piirdim, ve yedim. Byyen bir ekonomi, bylesine yaygn madd giriimleri ile bir toplum etkin bir tamaclk sistemi olmakszn geliemezdi. Smerliler, halkn, mallarn ve davarlarn su yoluyla tanmas iin iki byk nehirlerini ve yapay kanal ebekelerini kullandlar. En eski resimlemelerden bazlar, hi phesiz dnyann ilk gemilerini gstermekteydiler. Birok eski metinden de bildiimiz gibi, Smerliler, Smerde bulunmayan metalleri, nadir tahta ve talar ve dier malzemeleri bulmak zere uzaklardaki lkelere ulaabilmek iin birok gemiler kullanarak derin deniz tamaclna da girimilerdi. Smer dilindeki bir Akkad szlnde, boyutlar, var yerleri veya amalarna gre (kargo, yolcular veya belirli tanrlara mahsus kullanm iin) eitli gemiler iin 105 Smer terimini sralayan gemicilik ile ilgili bir blm bulunmutur. Gemilerin tayfalar ve inas ile balantl dier 69 Smer terimi de Akkad diline evrilmitir. Ancak uzun bir denizcilik gelenei, bylesine zellemi tekneler ve teknik terminoloji retebilirdi. Kara tamaclnda, tekerlek ilk kez Smer'de kullanld. Tekerlein icad ve gnlk kullanma girii; el arabalarndan atl arabalara kadar birok eitli aracn yaplmasna olanak salad ve hi phe yok ki, Smer'e bir de hareket iin "beygir gc" kadar "kz gc"n ilk uygulayan uygarlk olma ayrcaln salad. (ekil 19) ~ 50 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 19

1956'da zamanmzn en byk Smerologlarndan biri olan Profesr Samuel N. Kramer, Smer hyklerinin altnda bulunan edebi miras gzden geirdi. From the Tablets of Smer (Smer Tabletlerinden) adl kitabn iindekiler blm bile bal bana bir cevherdir, zira yirmi be blm bir Smer "ilk"ini anlatmaktadr; ilkokullar, ilk iki kamaral meclis, ilk tarihi, illarn birleimlerini ve hazrlanlarn anlatan ilk kitap, ilk "ifti takvimi", ilk kozmogoni ve kozmoloji, ilk "Eyp", ilk ataszleri ve deyiler, ilk edeb tartmalar, ilk "Nuh", ilk ktphane katalou ve insanolunun ilk Kahramanlk a, ilk kanunlar ve toplumsal reformlar, ilk tbb, ziraat ve dnya bar ve uyumunu aray. Abartmyoruz. lk okullar, yaznn icad ve kullanlmasnn dorudan bymesi ile Smer'de kuruldu. Kantlar (gerek okul binalar gibi arkeolojik ve egzersiz tabletler gibi yazl kantlar) M.. nc binyln balarnda resm bir eitim sisteminin mevcudiyetini iaret etmektedir. Smer'de gen ktiplerden yksek ktiplere, kraliyet ktiplerine, tapnak ktiplerine ve yksek devlet grevi alan ktiplere kadar binlerce ktip vard. Bazlar okullarda retmenlik yapyordu ve onlarn okullarda ~ 51 ~

BRDENBRE UYGARLIK

yazdklar denemeleri, hedeflerini ve amalarn, mfredat programlarn ve retim metotlarn hl okuyabiliyoruz. Okullar sadece lisan ve yazy deil, gnn bilimlerini, yani botanik, zooloji, corafya, matematik ve ilahiyat da retiyordu. Gemie ait edeb eserler allyor ve kopyalanyor ve yenileri oluturuluyordu. Okullarn banda ummia ("uzman profesr") vard ve fakltelerde deimez bir ekilde sadece bir "izimden sorumlu adam" ve bir "Smerceden sorumlu adam" deil, ayrca bir "krbatan sorumlu adam" da bulunuyordu. Anlalan o ki, disiplin katyd; bir okul mezunu, dersi kard, yeterli derecede dzenli olmad, aylaklk yapt, sessiz durmad, yaramazlk yapt ve hatta gzel bir el yazs olmad iin kamyla nasl dvldn kil bir tablette tarif etmitir. Erek'in tarihi ile ilgili bir destan, Erek ve Ki ehirleri arasndaki rekabetle ilgilidir. Destan metni Ki'in elilerinin Erek'e geliini, kavgalarnn barl biimde zmlenmesi iin anlama nerdiklerini anlatr. Fakat o sralar Erek'in hkmdar olan Glgam, anlamaktan ve karlkl grmelerden ziyade kavgay tercih etmektedir, ilgin olan, meseleyi Yallar Meclisine, yerel "Senato"ya oylamas iin sunmasdr: Efendi Glgam, ehrin Yallarna sundu meseleyi, u karar dilerdi: "Ki evine boyun emeyelim, onu silhlarmzla yerle bir edelim." Ancak Yallar Meclisi karlkl grmelerden yanayd. Ylmayan Glgam, meseleyi daha gen olan, Savaan Erkekler Meclisine gtrd; sava iin oy kullandlar. Hikyenin nemi, 5.000 yl kadar nce bir Smer hkmdarnn sava veya bar meselesini, ilk iki kamaral kongreye sunmak zorunda olduunu aa karmasnda yatyor. Kramer tarafndan lk Tarihi unvan, komusu Umma ile yapt sava kil silindirlere kaydeden Laga kral Entemena'ya verilmitir. Dier metinler konusu tarihsel olaylar olan edeb eserler veya destan iirleri iken, Entemena tarafndan yazlanlar, tamamen tarihin olgusal bir kayd olarak yazlm dz yaz halindeydi. ~ 52 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Asur ve Babil'in yaztlar Smer kaytlarndan ok daha nce deifre edilmi olduundan, uzun bir sre boyunca ilk kanunlarn, M.. 1900 civarnda Babil kral Hammurabi tarafndan biraraya getirilip yrrle konduuna inanlmt. Ama Smer uygarl ortaya ktka, bir kanun sistemi, toplumsal dzen kavram ve adaletin adilce uygulanmas konusundaki "ilkler"in Smerlilere ait olduu da ortaya kt. Hammurabi'den ok nce, Enunna ehir-devletindeki (Babilin kuzeydousunda) Smerli bir hkmdarn, gdalar iin, vagon ve kayklarn kiras iin azam fiyatlar saptayan ve bylece fakirlerin ezilmemesini salayan kanunlar koymutu. Ayrca, kiilik ve mlkiyete kar yaplan hakaretlerle ilgili kanunlar ve aile meseleleri ve efendi-hizmeti ilikileriyle ilgili dzenlemeler de vard. Daha da eskiden, sin'in hkmdar olan Lipit-tar tarafndan konulan bir yasa vard. Ksmen korunmu olan tablette okunabilir durumda olan otuz sekiz kanun (orijinalin bir kopyas, bir ta stela stne kaznmt), emlk, kleler ve hizmetkrlar, evlilik ve miras, kayk tutma, kz kiralama ve vergilerdeki hatalar ile ilgiliydi. Ardndan gelen Hammurabi'nin de yapt gibi Lipit-tar, yasasnn nsznde "Smerlilere ve Akkadllara esenlik getirmesini" emreden "byk tanrlarn" talimatlarna uyduunu belirtmektedir. Ama Lipit-tar bile, ilk Smerli yasa koyucu deildi. Bulunan kil tablet paralar, M.. 2350'lerde Ur'un hkmdar olan Urnammu tarafndan konulan kanunlarn kopyalarn iermektedir; yani Hammurabi'den yarm binyl nce. Tanr Nannar'n yetkisiyle yrrle konan kanunlar, "vatandalarn kzlerini, koyunlarn ve eeklerini alanlarn" durdurulup cezalandrlmasn hedefliyordu, bylece "yetimler zenginlere kurban olmayacak, dullar gl olanlarn eline dmeyecek, bir ekeli olan adam 60 ekeli olan adama kurban olmayacakt." Urnammu ayrca "drst ve deimez arlklar ve ller" de koydurmutu. Ama Smer'in yasal sistemi ve adalet uygulamas, zaman iinde daha da gerilere gitmektedir. M.. 2600'lerde Smer'de oktan o kadar ok ey olmu olmalyd ki, ensi Urukagina reformlar yapmay gerekli grmt. Bilginler tarafndan insanolunun ilk toplumsal reformunun deerli bir kayd olarak adlandrlan Urukagina'nn yazt, ~ 53 ~

BRDENBRE UYGARLIK

bir zgrlk, eitlik ve adalet duygusunu temel almaktadr; 14 Temmuz 1789'dan 4.400 yl nce bir kral tarafndan dayatlan bir "Fransz Devrimi". Urukagina'nn reform kararnamesi ilk nce zamann ktlklerini, daha sonra reformlar sralyordu. Ktlkler esas olarak yneticilerin kendi karlar iin glerini ktye kullanmalarn, resm grevin ktye kullanlmasn, tekelci gruplar tarafndan yksek fiyatlarn gasp iin kullanlmasn iermekteydi. Tm bu adaletsizlikler ve daha birou, reform kararnamesi tarafndan yasaklanmt. Bir memur artk "iyi bir eek veya ev iin" kendi fiyat belirleyemeyecekti. Bir "byk adam" artk sramdan bir vatanda bask altna alamayacakt. Krlerin, fakirlerin, dullarn ve yetimlerin haklar yeniden belirlenmiti. Boanm bir kadn -neredeyse 5.000 yl nce- kanunun korumas altndayd. Smer uygarl ne kadar zamandr mevcuttu ki, byk bir reforma ihtiya duyulmutu? Ak ki, uzun bir zamandr mevcuttu nk Urukinga kendisine "eski gnlerin yasalarn koruma" emrini verenin, tanrs Ningirsu olduunu iddia ediyordu. Bu, daha eski sistemlere ve daha nce konulmu yasalara dnmeyi aka gstermektedir. Smer kanunlar; davalar ve yarglamalar kadar mukavelelerin de titizlikle kaydedildii ve korunduu bir mahkeme sistemi tarafndan gzetilmekteydi. Hkimler, yargtan ziyade jri gibi i grmekteydi; bir mahkeme genellikle, biri "kraliyet yargc" ve dierleri otuz alt kiilik bir listeden ekilen veya drt yargtan olumaktayd. Babilliler kurallar ve dzenler koyarken, Smerliler adalet ile ilgiliydiler, zira tanrlarn, krallar lkede adaleti temin etmek zere atadklarna inanmaktaydlar. Burada, Eski Ahit'in adalet ve ahlk kavramlaryla olan paralellikler birden oktur. branlerin krallar edinmelerinden ok nce, onlar krallar tarafndan ynetilmekteydiler; krallar zaferleri veya servetleri ile deil "doru olan" ne derece yaptklaryla yarglanmaktaydlar. Yahudi geleneinde, Yeni Yl insanlarn yaptklar ilerin, gelecek yldaki kaderlerini belirlemek zere tartlp deerlendirildii on gnlk bir dnemi belirtmektedir. Smerlilerin insanolunu yllk olarak ayn biimde yarglayan Nane adnda bir ilha inanmalar bir ~ 54 ~

BRDENBRE UYGARLIK

tesadften daha fazlasn ierir; zaten, ilk brani ata olan brahim, Smer ehri Ur'dan, Ur- Nammu ve anayasasnn ehrinden kmadr. Smerlilerin adalet veya yokluu hakkndaki kayglar, Kramer'in "ilk Eyp" dedii eyde de ifade bulmaktadr. stanbuldaki Eski ark Eserleri Mzesinde bulunan kil tabletlerin paralarn biraraya getiren Kramer, tpk Eyp Kitab gibi, tanrlar tarafndan kutsanacana her trden kayp ve saygszlk yznden strap ektirilen adil bir adamn ikyetlerini anlatan bir Smer iirinin byk bir blmn okumay baarabilmiti. Adam, "Doru szm yalana dnd" diye acyla haykrmaktadr. kinci blmnde ise isimsiz mustarip, branice Mezmurlardaki baz dizelere pek benzeyen bir tarzda tanrsna niyaz eder: Tanrm, sen babamsn, beni yaratansn, yzm yerden kaldr... Daha ne kadar ihmal edeceksin beni, korumasz brakacaksn, klavuzsuz salacaksn? Derken mutlu son gelir. "Doru szleri, syledii saf szleri, tanrs kabul etti... tanrs elini kt bildirimden ekti." Hristiyanlk Kitab'ndan iki bin yl kadar nce gelen Smer ataszleri, ayn kavram ve zek parltlarn aktarmaktadr. Eer lmeye lnetlendiysek, harcayalm; Eer uzun yaayacaksak, saklayalm. Fakir biri lrse, canlandrmaya almayn. oka gm olan mutlu olsun, oka arpas olan mutlu olsun, Hibir eyi olmayan ise rahat uyusun! Erkek: Zevki iin dnrse: Evlilik; Batan dnrse: Boanma. ~ 55 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Dmanla yol aan gnl deil. Dmanla yol aan dildir. Beki kpei olmayan ehirde, Ustaba tilkidir. Smer uygarlnn madd ve ruhsal baarlarna, gsteri sanatlarnda yaygn bir geliim de elik etmiti. Berkeley'deki Kaliforniya niversitesinden bir grup bilgin, 1974 Mart aynda, dnyann en eski arksn deifre ettiklerini akladklarnda haber konusu olmulard. Profesrler Richard L. Crocker, Anne D. Kilmer ve Robert R. Brown'un baardklar ey, Akdeniz kysndaki Ugarit'te (imdi Suriye'de) bulunan, M.. 1800'ler civarna ait ivi yazl bir tablette yazl olan notalar okumak ve almakt. "Daha eski Asur-Babil uygarlnda mziin mevcut olduunu hep biliyorduk," diye aklamt Berkeley ekibi, "ama bu deifre ilemine kadar, ada Bat mziinin ve M.. birinci bin yldaki Grek mziinin karakteristii olan ayn heptatonik-diyatonik skalay kullandn bilmiyorduk." O zamana dek Bat mziinin Grek kkenli olduu dnlmekteydi; artk mziimizin ve Bat medeniyetinin her eyinin Mezopotamya'dan kaynakland belirlenmitir. Bu hi de artc olmamaldr zira Grek bilgin Philo, Mezopotamyallarn "mzikal tonlar yoluyla dnya apnda uyum ve birlii aradklarn" oktan belirtmiti. Mzik ve arknn da bir Smer "ilki" olduuna hi phe yoktur. Gerekten de. Profesr Crocker bu kadim melodiyi Ur harabelerinde bulunanlara benzeyen bir lir yaparak alabilmitir. M.. ikinci bin yldan kalan metinler mzikal "anahtar saylarnn ve anlalr bir mzikal teorinin varln iaret etmektedir. Profesr Kilmer ise daha nce (The String of Musical Instruments: Their Names, Numbers and Significance (Mzikal Enstrmanlarn Telleri: Adlar, Saylar ve nemleri)] birok Smer ilh metninin "kenar boluklarnda mzikal notalandrmalara benzeyen" iaretlere sahip olduunu yazmt. "Smerliler ve ardllarnn yaamlar mzikle doluydu." diyerek sonuca varyor. Silindir mhrlerde ve kil tabletlerde ok sayda mzikal enstrmanlarn, gsteri yapan arkc ve danslarn resmedilmesine amamak gerek. (ekil 20) ~ 56 ~

BRDENBRE UYGARLIK

ekil 20

Dier birok Smer baars gibi mzik ve ark da tapnaklardan kaynaklanmt. Ama balangta tanrlarn hizmetinde olan bu gsteri sanatlar ksa bir sre sonra tapnaklarn dnda da hkm srmeye balad. Smerlilerin favorisi olan kelime oyununu kullanan popler bir deyi, arkclar tarafndan alnan paralar hakknda yorumda bulunur: "Sesi tatl olmayan bir arkc, hakikaten ses 'fakir'idir." Birok Smer ak arks bulunmutur; hi phesiz bunlara mzikle elik edilmekteydi. Ancak en dokunakl olan bir annenin yazd ve hasta ocuuna syledii ninnidir: Gel uyku, gel, oluma gel. Ko uyku, oluma ko, Huzursuz gzlerini uyut... Aclar iindesin, olum; aknm, rahatszm, Gzlerim yldzlarda. Yeni ay yznde parlar, Glgen sana alar,

~ 57 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Yat, yat uykunda... Byme tanras yannda olsun, Gklerde bir rehberin olsun, Mutlu gnler dolu yarnn olsun, Sana destek karn olsun, Geleceinde gl bir oul olsun. Bylesi mzik ve arklarla ilgili en arpc olan ey, sadece Smer'in Bat mziinin yapsal ve armonik kompozisyon asndan kayna olduu karmnda deildir. Ayn derecede nemli olan bir baka ey ise, mziklerini duyduumuzda ve iirlerini okuduumuzda, duygusal derinlikleri ve duygusallklar bakmndan bizlere hi de yabanc gelmemesidir. Gerekten de, byk Smer uygarl zerinde dndke, Smer'den sadece ahlk kurallarmzn ve adalet duygumuzun, yasalarmzn ve mimarmizin ve sanat ve teknolojimizin kaynaklandn deil, Smer kurumlarnn da son derece aina, son derece yakn olduunu fark ediyoruz. Kalbimizde, yle grlyor ki, hepimiz Smerliyiz. Laga'taki kazlarndan sonra, arkeologlarn malalar Nippur'u, Smer ve Akkad'n bir zamanlar dinsel merkezi olan ehri ortaya kard. Orada bulunan 30.000 metinden birou, bugne dek incelenmeden durmaktadr. uruppak'ta, M.. nc bin yla ait okul binalar bulunmutur. Ur'da, bilginler muhteem vazolar, mcevherat, silhlar, atl arabalar, altn, gm, bakr ve tuntan miferler, bir dokuma fabrikas kalntlar, mahkeme kaytlar ve kalntlar hl manzaraya hkmeden, kule gibi ykselen bir zigurat bulmulard. Enunna ve Adab'da arkeologlar, Sargon-ncesi zamanlardan kalma tapnaklar ve sanatsal heykeller buldular. Umma'dan ilk imparatorluklardan sz eden yaztlar kt. Ki'te, en azndan M.. 3000 tarihli antsal yaplar ve bir zigurat ortaya karld. Uruk (Erek), arkeologlar M.. drdnc binlere gtrd. Orada bir frnda piirilmi ilk renklendirilmi mlei ve bir mleki tekerinin ilk kullanlnn kantlarn buldular. Kireta bloklardan bir kaldrm, o gne dek bulunan en eski ta ina idi. Uruk'ta arkeologlar ayrca ilk zigurat da buldular; geni insan yaps bir tepe, tam tepesinde bir beyaz ve bir krmz tapnak duruyordu. Dnyann ilk yazl metinleri de orada bulundu, ilk silindir mhrleri de. Bu ikinci bulgular hakknda Jack Finegan [Light from the Ancient Post (Kadim Gemiten Gelen ~ 58 ~

BRDENBRE UYGARLIK

Ik)] yle diyor: "Silindir mhrlerin, Uruk dneminde ilk ortaya klarndaki mkemmellikleri artcdr." Uruk dnemine ait dier sit alanlar da Metal ann ortaya knn kantlarn tamaktayd. 1919'da, H.R. Hail, imdilerde El-Ubaid denilen bir kyde kadim kalntlara rastlad. Alan, bilginlerin artk byk Smer uygarlnn ilk dnemi olarak dndkleri eye adn vermiti. O dnemin kuzey Mezopotamya'dan gneydeki Zagros yamalarna dek uzanan Smer ehirleri kil tulalarn, sval duvarlarn, mozaik sslemelerin, tulayla evrili mezarlar olan mezarlklarn, geometrik desenli boyal ve sslemeli seramik eyann, bakr aynalarn, ihra mal turkuazdan boncuklarn, gz kapaklarna srlen boyalarn, bakr balkl "balta"larn, kumalarn, evlerin ve hepsinin de stnde antsal tapnak binalarnn ilk kez kullanld yerlerdi. Daha gneyde, arkeologlar Eridu'yu buldular; kadim metinlere gre ilk Smer ehrini. Kazclar daha derinlere doru kazdka, Smer'in Bilgi Tanrs Enki'ye adanan ve anlaldna gre zaman iinde tekrar tekrar ina edilen bir tapnakla karlatlar. Katmanlar, bilginleri Smer uygarlnn balangcna geri gtryordu: M.. 2500, M.. 2800, M.. 3000, M. 3500. Derken malalar, Enki'ye adanan ilk tapnan temellerine dokundu. Bunun altnda, bakir toprak vard; daha ncesinde hibir ey ina edilmemiti. Tarihi M.. 3800 idi. te, uygarln balad zaman buydu. Bu, terimin gerek anlam ile ilk uygarlk deildi sadece. Bu, en yaygn, en kapsaml, birok bakmdan onu izleyen dier kadim kltrlerden ok daha gelimi olan bir uygarlkt. Bu, hi phesiz bizim uygarlmzn temeli olan uygarlkt. 2.000.000 yl kadar nce talar ara gere olarak kullanmaya balayan insan, M.. 3800'lerde bu ncl olmayan uygarla ulavermiti. Ve buradaki en artc olan ey, bilginlerin bu gne dek Smerlilerin kim olduklarna, nerden geldiklerine ve uygarlklarnn nasl ve niin ortaya ktna dair hibir bilgiye sahip olmaylardr. Zira ortaya k birdenbire ve beklenmedik biimdeydi. H. Franfort (Teli Uqair) buna "artc" demekteydi. Pierre Amiet (Elam) buna "sra d" sfatn ekledi. A. Parrot (Smer) bunu "birdenbire parlayveren bir ~ 59 ~

BRDENBRE UYGARLIK

alev" olarak tanmlad. Leo Oppenheim [Ancient Mesopotamia (Kadim Mezopotamya)], bu uygarln ortaya kt "artc derecede ksa dnem"i iaret etti. Joseph Campbell [The Masks of God (Tanrnn Maskeleri)] bunu yle zetledi: "artc bir anilikle... bu kk Smer amur bahesinde ortaya kan... dnyann tm yksek uygarlklarnn tohumsal birimini oluturan tm kltrel sendrom ortaya kar."

~ 60 ~

BRDENBRE UYGARLIK

~ 61 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Yz binlerce, hatta milyonlarca yllk, ac verecek derecede yava seyreden insann geliiminden sonra her eyi bylesine birdenbire ve tamamen deitiren ve bir-iki- dokunuta, yani M.. 11.000, 7.400 ve 3.800'ler civarnda, ilkel gebe avclar ve yiyecek toplayclarn, iftilere ve mlekilere, derken ehir kurucularna, mhendislere, matematikilere, gkbilimcilere, metalrjistlere, tccarlara, mzisyenlere, yarglara, doktorlara, yazarlara, ktphanecilere, rahiplere dntrveren ey neydi? Daha ileri gidilebilir ve Profesr Robert J. Braidwood'un [Prehistoric Men (Tarihncesi nsanlar)] son derece iyi ifade ettii gibi daha temel bir soru sorulabilir: 'Tm bunlar niin oldu? Niin tm insanlar, hl Maglemosyanlar (Kuzey Avrupa'da M.. 8000-5000 yllar arasnda yaayan ilk Mezolitik kltr) gibi yaamyor?" Smerlilerin, bu yksek uygarln birdenbire ortaya kt halkn hazr bir cevab var. Bu cevap, ortaya kartlan on binlerce kadim Mezopotamya yaztndan birinde yle zetleniyor: "Gzel grnen her neyse, tanrlarn ltfuyla yaptk." Smer'in tanrlar. Kimdi onlar? Smerlilerin tanrlar Grek tanrlar gibi miydi? Hani u byk bir avluda yaayan, gklerde Zeus'un Byk Salonu, dnyadaki dengi Yunanistan'n en yksek tepesi olan Olimpos Da olan Olimpos'ta ziyafet eken tanrlar gibi mi? Grekler tanrlarn antropomorfik, yani lml erkek ve kadnlara fiziksel olarak benzeyen ve karakter olarak insan biiminde tarif etmilerdi: Mutlu, fkeli ve kskan olabilirlerdi; seviirler, kavga ederler ve savarlard; ve insanlar gibi oa~ 62 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

lrlar, ya birbirleri ya da insanlarla girdikleri cinsel iliki yoluyla evlt sahibi olurlard. Ulalmazdlar ama yine de insann meselelerine srekli karmaktaydlar. Muazzam hzlarda seyahat edebilir, grnr ve gzden kaybolurlard; muazzam ve sra d gte silhlar vard. Her birinin belirli ilevleri vard ve sonu olarak, o belirli faaliyetten sorumlu tanrnn tutumundan dolay belirli bir insan faaliyet ac ekebilir veya ondan yararlanabilirdi; dolaysyla, tanrlara tapnma ve adak sunma trenleri, szde onlarn houna gitmeyi amalamaktayd. Helenik uygarlklar dneminde Greklerin balca ilh Zeus idi; "Tanrlarn ve nsanlarn Babas", "Gksel Atein stad". Balca silh ve sembol, yldrm idi. O, gklerden inmi olan, dnya "kral" idi; bir karar alc, lmllere iyi ve kty datan bir kral ama esas blgesi gklerdeydi. Dnya zerindeki ne ilk tanr, ne de gklerdeki ilk ilht. Bilginlerin mitoloji diyerek baktklar eyi oluturmak zere ilahiyat ile kozmolojiyi kartran Grekler, ilk nce Kaos'un olduuna; daha sonra Gaea'nn (Arz) ve kocas Urans'n (gkler) ortaya ktna inanmaktayd. Gaea ve Urans, alts erkek alts dii olan on iki Titan oluturdular. Efsanelere geen ileri hep Dnya'da yer aldysa da, hep yldzsal denklerinin olduu varsayld. Kronos, en gen Titan, Olimpos mitolojisindeki balca figr olarak ortaya kt. Babas Urans' hadm ettikten sonra, Titanlar arasnda zorbalk ve hile ile stn hle geldi. Dier Titanlardan korkan Kronos, onlar hapsetti. Bu yzden, annesi tarafndan lanetlendi: Babasyla ayn kaderi paylaacak ve oullarndan biri tarafndan tahttan indirilecekti. Kronos, ona oul ve kz douran kendi kz kardei Rhea ile eleti; doan oullar Hades, Poseydon ve Zeus, kzlar ise Hestia, Demeter ve Hera'yd. Bir kez daha, en gen oulun babasn devirecek oul olmas artk kaderdi ve Zeus babas Kronos'u devirdiinde, Gaea'nn laneti gerekleti. Devirme ilemi, anlald kadar ile pek kolay olmad. Tanrlar ve canavarms yaratklar ordusu arasndaki savalar yllarca srd. Son sava Zeus ile ylana benzer bir ilh olan Tifon arasnda oldu. Kavgalar Dnya'da ve gklerde, ok geni ~ 63 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

alanlarda devam etti. Son arpma, Msr ve Arabistan arasndaki snra yakn olan, anlalan Sina yarmadasnda bir yerde olan Casius Da'nda yapld. (ekil 21)

ekil 21

arpmay kazanan Zeus, en byk ilh olarak kabul edildi. Ancak yine de kontrol kardeleri ile paylamak zorundayd. Seimlerine gre (veya bir versiyona gre, kura ekerek) Zeus'a gklerin kontrol, byk kardei Hades'e Aa Dnya ve ortanca karde Poseydon'a da denizlerin efendilii verildi. Zamanla Hades ve blgesi, Cehennem'le eanlaml hle gelmesine karn, onun orijinal blgesi, bataklklar, ssz alanlar ve byk nehirlerce sulanan topraklar kapsayan "aada bir yerlerdi. Hades "grnmeyen" olarak resmedilmekteydi; uzak duran, yasaklayc, sert; dualar veya kurbanlar tarafndan etkilenmeyen. te yandan Poseydon, sk sk sembol olan dili asay (trident) kaldrm olarak resmedilmitir. Denizlerin hkmdar olmasna ramen, ayrca metalrji ve yontuculuk stad ve bir o kadar da becerikli bir sihirbaz veya byc idi. Zeus, Grek geleneinde ve efsanelerinde insanoluna kar sert -hatta bir keresinde insanolunu ortadan kaldrmay planlamaktadr- olarak resmedilmesine karn, Poseydon in~ 64 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

sanolunun bir dostu ve lmllerin ululamalarn kazanabilmek iin hayli aba harcayan bir tanr olarak dnlr. erkek karde ve onlarn kz kardei, yani Kronos'un kendi kz kardei Rhea'dan olan btn ocuklar, On ki Byk Tanrdan oluan Olimpos Grubunun daha eski ksmn oluturur. Dier altsnn hepsi de Zeus'un ocuklardr ve Grek masallar ounlukla onlarn soy soplar ve ilikileri ile ilgilidir. Zeus'un ocuklar olan erkek ve dii ilhlarn anneleri farklyd. lk olarak Metis adl tanrayla eleen Zeus ona bir kz verdi; byk tanra Athena. Saduyu ve elilerinden sorumluydu ve dolaysyla Bilgelik Tanrasyd. Ama Zeus'un Tifon'la arpmas srasnda onunla kalan tek ilh olduundan (dier tm tanrlar kamt), Athena asker nitelikler de kazand ve Sava Tanras da oldu. "Mkemmel bakire" idi ve hi kimsenin kars olmad; ama baz hikyeler onu sk sk amcas Poseydon ile ilikilendirmektedir; resm ei Girit adasndan Labirentlerin Hanm olan bir tanra olmasna karn, yeeni Athena, Poseydon'un metresiydi. Zeus daha sonra dier tanralarla da birleti; ama onlarn ocuklar Olimpos Grubuna uygun nitelikte deillerdi. Zeus bir erkek varis retme iini ciddiye alnca, kz kardelerinden birine gitti. En bykleri Hestia idi. Her anlamda bir mnzeviydi Hestia; belki evlilik faaliyetleri iin fazla yal veya fazla hastayd ve Zeus'un dikkatini ortanca kz kardee, Bereketlilik Tanras Demeter'e evirmesi iin fazla bahane bulmasna gerek kalmad. Ama bir oul yerine, Demeter bir kz dourdu; amcas Hades'in kars olan ve Aa Dnya'nn hkmranln onunla paylaan Persefon'u. Olu olmad iin hayal krklna urayan Zeus, sevgi ve huzur bulmak iin dier tanralara dnd. Harmonia'dan dokuz kz oldu. Derken Leto ona bir kz ve bir olan dourdu; yani derhal byk ilhlar grubunun iine giren Artemis ve Apollo'yu. Apollo, Zeus'un ilk doan olu olduundan, Helenik panteonun en byk tanrlarndan biriydi; tanrlar da insanlar da ondan korkard. lmllere, babas Zeus'un isteklerini anlatan ve bylece, dinsel yasalar ve tapmak ibadeti meselelerinde yetki sahibi olan oydu. Ahlk ve ilh kanunlar temsil ederek, hem ruhsal hem de fiziksel anlamda saflamadan ve mkemmellemeden sorumlu oldu. ~ 65 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Zeus'un tanra Maia'dan olan ikinci olu Hermes'ti; obanlarn efendisi, srlerin koruyucusu. Kardei Apollo'dan daha az nemli ve gl olan Hermes, insan olaylarla daha yakndan ilgiliydi; her trden iyi ans ona atfedilirdi. yi eylerin Vericisi olarak, ticaretten sorumlu, tccarlarn ve yolcularn efendisi olan ilht. Ama mitlerdeki ve efsanelerdeki balca rol, Zeus'un mjdecisi olarak, Tanrlarn Habercisi olmakt. Belirli hanedansal geleneklerin zorlamas sebebiyle Zeusun, kz kardelerinden birinden bir oul dourmas artt ve o da en gen olan Hera'ya yneldi. Kutsal Evlilik trenleriyle onunla evlenerek, Hera'y Tanrlarn Kraliesi, Ana Tanra iln etti. Evlilikleri Ares adl bir oul ve iki kz ile kutsand ama Zeusun srekli ihanetleri ve rivayete gre, Hephaestus adl bir dier olun gerek babasnn kim olduu konusuna phe drecek biimde Hera'nn ihaneti ile salland. Ares hemen on iki byk tanrdan oluan Olimpos Grubuna sokuldu ve Zeus'un bayaveri, bir Sava Tanrs oldu. Katliam Ruhu olarak resmedildi ama yenilmez olmaktan uzakt; Truva savanda, Truvallarn yannda savarken, sadece Zeus'un saaltabildii bir yara almt. te yandan Hephaestus, Olimpos'un zirvesine kmak iin alp didinmek zorundayd. Bir Yaratclk Tanrs idi; demircinin atei ve metalrji sanat ona atfedilmitir. lh bir yapmcyd; hem insanlara hem de tanrlara pratik ve byl nesneler yapard. Efsaneler sakat doduunu ve annesi Hera tarafndan fkeyle ple atlverdiini syler. Bir dier ve daha inanlr versiyonda, Hephaestus'u babasnn kim olduu yolundaki pheler nedeniyle- gzden uzaklatran Zeus'tur ama Hephaestus, Zeus'u ona Byk Tanrlar arasnda bir koltuk vermesi iin byl yaratc glerini kullanarak zorlar. Efsaneler ayrca Hephaestus'un bir keresinde, bir a tarafndan stld takdirde karsnn yatann zerine kapanan grnmez bir a yaptn da anlatr. Byle bir korumaya ihtiyac olduu aktr zira kars ve ei, Ak ve Gzellik Tanras Afrodit'tir. Onun evresinde oluan birok ak macerasnn olmas doaldr; ve bunlarn birounda batan karan, Hephaestus'un kardei Ares'tir. (Bu yasak ak macerasnn rnlerinden biri, Ak Tanrs Eros'tur.) Afrodit de On ikili Olimpos Grubuna dhildir ve onun bu gruba dahil edilii, konumuza k tutmaktadr. Afrodit, Zeus'un ne kz kardei, ne de kzdr ama gz ~ 66 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

ard edilememiti. Yunanistann kar kysndan, Akdeniz'deki Asya'dan gelmiti (Grek air Hesiod'a gre, Kbrs yoluyla gelmitir); ve ok eskilerden olduunu iddia ederek, kkenini Urans'n cinsel organlarna atfetmitir. Dolaysyla soy bakmndan, Zeus'un babasnn bir kz kardei, hadm edilmi olan Tanrlarn Atasnn cisimlemii olduundan, Zeus'tan bir nesil nceydi. (ekil 22) yleyse Afrodit, Olimpos tanrlarnn arasna alnmalyd. Ama toplam saylar olan on iki, anlalan alamyordu. zm, dhineydi: Bir kart, bir ekle. Hades'e Aa Dnya'nn hkmranl verildiine ve Olimpos Da'nda Byk Tanrlarn arasnda oturmadna gre, Afrodit'i On kiler Grubuna yerletirmek iin uygun bir boluk yaratlm oluyordu. On ki says da iki ynl i gren bir gereklilik gibi gzkmektedir: On kiden fazla Olimposlu olamyordu ama on ikiden az da olmuyordu. Bu durum, Dionysus'un Olimpos Grubuna dhil edilmesine yol aan artlarda daha belirgin hle gelmektedir. Dionysus, Zeus'un oluydu ve Zeus'un kendi kz Semele'yi gebe brakmasyla domutu. Hera'nn gazabndan korunmas gereken Dionysus ok uzak diyarlara gnderilir (hatta Hindistana kadar ulamtr), gittii her yere asma yetitirmeyi ve arap yapmay retir. Bu arada, Olimpos'ta bir yer alr. Zeus'un gittike zayflayan ve ihtiyarlayan en byk kz kardei Hestia, On kiler Grubundan tamamen dmtr. O zaman Dionysus Yunanistan'dan dnmtr ve bo yeri almasna izin verilir. Bir kez daha, on iki Olimposlu vardr. Grek mitolojisi insanln kkeni hakknda pek net olmasa da, efsaneler ve gelenekler, kahramanlar ve krallarn tanrlardan geldiini iddia etmektedir. Bu yartanrlar, insann kaderi -gnlk ura, elementlere bamllk, vebalar, hastalk, lm ile bir zamanlar Dnya'da sadece tanrlarn dolat altn bir gemi arasnda bir balant oluturmaktayd. Ve tanrlarn birounun Dnya'da domu olmasna karn, tanrlarn gksel vehesini sadece seilmi Olimpos On ikiler Grubu temsil etmekteydi. Orijinal Olimpos, Odyssey'de "saf ykseklerdeki havada" uzanyor biimde tasvir edilmektedir. Orijinal On ki Byk Tanr, Dnya'ya inmi olan Gklerin Tanrlarydlar ve "Gklerin kemerindeki" on iki gk cismini temsil etmekteydiler. Byk Tanrlara, Grek panteonu Romallar tarafndan benimsendiinde verilen Latince adlar, onlarn uzaysal ilikilerini de netletirmektedir: Gaea, Dnya idi; ~ 67 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Hermes, Merkr; Afrodit, Vens; Ares, Merih; Kronos, Satrn; ve Zeus da Jpiter. Grek geleneini srdren Romallar, Jpiter'i silh yldrm olan kudretli bir tanr olarak canlandrmlar; Grekler gibi, Romallar da onu boa ile ilikilendirmilerdi. (ekil 23) Artk genel olarak kabul edilmektedir ki, Grek uygarlnn temelleri, Minos kltrnn M.. 2.700 il M.. 1.400 arasnda gelitii Girit adasnda yatmaktadr. Minos mitlerinde ve efsanelerinde, minatorun hikyesi en baskn olandr. Bu yar insan, yar boa yaratk, Minos Kralnn kars Pasifae ve bir boann ilikisinin rndr. Arkeolojik buluntular yaygn bir Minos boa tapnmn onaylamaktadr ve baz silindir mhrler, boay, tanmlanamayan bir yldz veya gezegeni temsil eden bir ha sembol eliindeki bir ilh varlk olarak resmetmektedir. Dolaysyla, Minoslularn tapnd boa, sradan dnyasal bir yaratk deil, M.. 4.000'lerde Gne'in bahar tn-gn eitlii bu takmyldzda ortaya ktnda meydana gelen baz olaylarn hatrasna Gksel Boa, yani Boa takmyldzdr. (ekil 24) Grek geleneine gre, Zeus Grek anakarasna Girit yoluyla gelmitir; Tire ehrinin Fenikeli kralnn gzel kz Europa'y kardktan sonra (Akdeniz'i yzerek) oradan kamt. Gerekten de, en eski Minos yazlar, en sonunda Cyrus H. Gordon tarafndan deifre edildiinde, bunun "Dou Akdeniz kylarndan bir Sami diyalekti" olduu grlmtr. Aslnda Grekler, Olimposlu tanrlarnn Yunanistan'a dorudan gklerden geldiini asla iddia etmemilerdi. Zeus, Girit yoluyla Akdeniz'i geerek gelmiti. Afrodit'in Kbrs yoluyla Yakn Dou'dan deniz yoluyla geldii sylenir. Poseydon (Romallar iin Neptn), Kk Asya'dan beraberinde at getirmitir. Athena, ncil diyarlarndan Yunanistan'a "bereketli ve kendi kendini eken zeytini" getirmitir. Grek geleneklerinin ve dininin; Kk Asya ve Akdeniz adalar yoluyla Yakn Dou'dan Yunanistan anakarasna vardna hi phe yoktur. Panteonlarnn kk oradadr; Grek tanrlarnn kkenini ve onlarn on iki says ile gksel ilikilerini arayacamz yer orasdr. Hindistan'n kadim dini Hinduizm, Vedalarn, yani tanrlarla ilgili ilhlerin, trensel formllerin ve dier deyilerin birleimini, "insan kkenli olmayan" kutsal yazlar olarak dnmektedir. u ankinden nce gelen ada tanrlarn kendileri bunlar yazmtr, der Hindu gelenekleri. Ama zaman getike, nesilden nesile ~ 68 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

ekil 22

ekil 23

ekil 24 ~ 69 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

szel olarak aktarlan orijinal 100.000 dizeden gittike daha fazlas kayboldu ve kart. Sonunda, bir bilge kalan dizeleri yazarak, bunlar drt kitaba bld ve ba mritlerinden drdne korumalar iin birer Veda teslim etti. Bilginler on dokuzuncu yzylda unutulmu dilleri deifre etmeye ve anlamaya baladklarnda, Vedalarn ok kadim bir Hint-Avrupa dilinde, Hint kk-dili Sanskritenin de, Grek, Ltin ve dier Avrupa dillerinin ncl olan bir lisanda yazlm olduklarn fark ettiler. Nihayet Vedalar okuyabildiklerinde ve analiz edebildiklerinde, tanrlarn Vedik hikyeleri ile Grek hikyeleri arasndaki garip benzerlii grerek ardlar. Vedalar, tanrlarn hepsinin tek ve byk ama pek de huzurlu olmayan bir ailenin yeleri olduklarn anlatmaktayd. Gklere ykselme, Dnya'ya alalma, hava savalar, harikulade silahlar, arkadalk ve rekabet, evlilikler ve ihanetlerle ilgili hikyelerin arasnda, soy sop kaytlarnn tutulmasna ynelik temel bir kayg mevcut gibi grnmektedir; kim, kimin babasdr ve kim, kimin ilk doan ocuudur. Dnya'nn tanrlar gklerden kaynaklanmt ve esas ilhlar, Dnya'da bile gk cisimlerini temsil etmeye devam ediyorlard. lksel zamanlarda, Riiler ("ilksel akanlar") gksel olarak "akard", kar konulmaz glere sahiptiler. Bunlarn yedisi, Byk Atalardr. Tanrlar Rahu ("demon") ve Ketu ("kopuk") bir zamanlar, tanrlar izin olmakszn birletirmeyi amalayan tek bir gk cismiydiler ama Frtnalar Tanrs alevli silhn ona frlatt ve onu iki paraya bld: O zamandan beri almak iin gklerde hi durmadan dnen Rahu, "Ejderhann Ba" ve Ketu, "Ejderhann Kuyruu". Gne Hanedanlnn Atas Mar-i, Ka- Yapa'y ("taht olan") dourdu. Vedalar onu son derece dourgan biri olarak tarif eder ama hanedan, ancak onun Prit-Hivi'den ("gksel ana") olan onuncu ocuuyla devam edebildi. Hanedan ba olarak Ka-Yapa, ayn zamanda devalarn ("parltl olanlar") efidir ve Dyaus-Pitar ("parldayan baba") unvann da tar. Ei ve on ocuu ile birlikte, ilh aile on iki Aditya'y olutururlar; yani her biri zodyaktaki bir burca ve bir gk cismine atanan tanrlar. Ka-Yapa'nn gksel cismi "parldayan yldz"dr; Prit-Hivi Dnya'y temsil eder. Sonra da gksel karlklar Gne, Ay, Merih, Merkr, Jpiter, Vens ve Satrn olan tanrlar vardr. ~ 70 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Zamanla, on ikiler panteonunun liderlii, Varuna'ya, Gksel Genileme Tanrs'na geer. O, her yerdedir ve her eyi grendir; ilhlerden biri onu sanki ncil'den alnm szlerle tarif eder: Gklerdeki gnei parlatan o'dur, Ve esen rzgrlar nefesidir onun. Nehirlerin akt kanallar o amtr; Onun emriyle akarlar. Denizin derinliklerini yapan o'dur.

Onun hkm de eninde sonunda sona erecektir. Gksel "Ejderham alt eden ndra, babasn katlederek tahta geer. Artk yeni Gklerin Efendisi ve Frtnalar Tanrs O'dur. Yldrmlar ve gkgrlts silhlardr ve unvan Ordular Efendisi 'dir. Ancak hkmdarl iki erkek kardeiyle paylamak zorundadr. Biri, ilk insan Manu'nun atas olan Vivavat'tr. Dieri ise, insanolu kullanabilsin diye atei gklerden Dnya'ya getiren Agni ("ateleyici")'dir. Vedik ve Grek panteonlar arasndaki benzerlikler pek aktr. Balca ilhlar ilgilendiren hikyeler kadar, oullardan, karlardan, kzlardan, metreslerden oluan ikincil derecedeki dier ilhlar gruhunu ilgilendiren dizelerin de Grek masallarnn bir kopyas (yoksa orijinali midir?) olduu aktr. Hi phe yoktur ki, Dyaus, Zeus anlamna gelmekteydi; Dyaus-Pitar, Jpiter; Varuna, Urans ve saire. Ve her iki durumda da, Byk Tanrlar Dairesi, ilh soy sop silsilesinde ne deiiklik olursa olsun, daima on ikide kalr. Corafya ve zaman bakmndan birbirlerinden bylesine uzak iki blgeden nasl bylesine bir benzerlik ortaya kabilmiti? Bilginler, M.. ikinci bin yl sralarnda, Hint-Avrupa dili konuan ve kuzey ran veya Kafkasya blgesi merkezli bir halkn byk glere koyulduklarna inanmaktalar. Bir grup gneydouya, Hindistan'a gitti. Hindular onlara Aryanlar ("asil insanlar") dediler. Beraberlerinde, M.. 1.500 lerde szl hikyeler olan Vedalar getirdiler. Bu Avrupa-Hint gnn bir dier dalgas batya doru, Avrupa'ya gitti. Bazlar Karadeniz'in evresini doland ve Rusya steplerinden geerek Avrupa'ya vard. Ama bu halkn, geleneklerinin ve dininin Yunanistan'a ulat ana yol, ~ 71 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

en ksa olanyd: Kk Asya. En eski Grek ehirlerinin bazlar, gerekten de, Grek anakarasnda deil de Kk Asya'nn bat ucunda bulunmaktadr. Ama Anadolu'yu mekn olarak seen bu Hint-Avrupallar kimdi? Batnn bilgisindeki pek az ey bu konuya k tutmaktadr. Bir kez daha, elimizdeki tek -ve gvenilir- kaynan Eski Ahit olduu ortaya kyor. Bilginler, Eski Ahit'te Anadolu dalarnda yerleik halk olan "Hititler" hakknda eitli gndermeler olduunu buldular. Eski Ahit'te aktarlan Kenanllara, treleri "iren" olarak grlen dier komulara duyulan dmanln tersine, Hititler, srail'in dostlar ve mttefikleri olarak grlmektedir. Kral Davud'un ayartt Batheba, kraln ordusunda bir subay olan Hititli Uriya'nn karsyd. Yabanc krallarn kzlar ile evlenerek ar ve emin ittifaklar yapan Kral Sleyman, hem bir Msr firavununun hem de bir Hitit kralnn kzn e olarak almt. Bir baka sefer de, istilc bir Suriye ordusu "srail kral bize kar Hitit krallarn ve Msr krallarn tutmu" rivayetini duyunca kamt. Hititler hakkndaki bu ksa gndermeler, kadim Yakn Dou'daki dier halklarn Hititlerin asker yeteneklerine verdikleri yksek deeri aa karmaktadr. Msr hiyerogliflerinin ve daha sonra Mezopotamya yazlarnn deifre edilmesiyle, bilginler, Anadolu'da byk ve gl bir krallk olan "Hatti Diyar'na ait saysz gndermeye rastlamtr. Bylesine nemli bir g, hi iz brakmam olabilir miydi? Msr ve Mezopotamya metinlerinden saladklar ipularyla donanan bilginler, Anadolu'nun tepelik blgelerindeki kadim sit alanlarnda kazlar yapmaya koyuldular. abalar karln verdi: Hitit ehirlerini, saraylarn, kraliyet hazinelerini, kraliyet mezarlarn, tapnaklar, dinsel objeleri, aralar, silhlar, sanat eserlerini buldular. Her eyden nemlisi, hem piktografk hem de ivi tr yazlar buldular. ncil'deki Hititler canlanmt. Kadim Yakn Dou'dan bizlere miras kalan nadir bir ant da, kadim Hitit bakentinin dndaki bir kaya yontusudur (alann bugnk ad Yazlkaya'dr). Kaplardan ve mabetlerden geen kadim dnemlerin tapna bir ak hava galerisine, Hititlerin tm tanrlarnn geit hlinde resmedildii, yarm daire biiminde yerletirilmi kayalar arasndaki bir akla kyordu. ~ 72 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Soldan balayarak geit yapan, ak biimde onikilik "gruplar" hlinde dzenlenmi erkek ilhlar vard. En sol uta ve bu artc resmgeitte en son geecek olan, birbirine tpatp benzeyen ve ayn silh tayan on iki ilh vard. (ekil 25) On iki yrynn ortasndaki grup daha yalca grnen, bazlar farkllam silhlar tayan ve ikisi ilh bir sembolle belirtilmi olanlar iermekteydi. (ekil 26)

ekil 25

ekil 26

ekil 27

~ 73 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

ekil 28

nc (ndeki) onikilik grubun ise daha nemli erkek ve dii ilhlardan olutuu akt. Silhlar ve amblemleri ok daha farkllamt; drdnn tepesinde ilh gksel semboller vard; ikisi kanatlyd. Bu grup ayrca ilh olmayan katlmclarda iermekteydi: bir kreyi tutan iki boa ve Kanatl Disk amblemi altnda duran ve bir balk giyen Hitit kral. (ekil 27) Sadan yrye balayan iki grup dii ilh da vardr ancak kaya yontular, orijinal saylar tam olarak belirlenemeyecek kadar ok bozulmutur. Onlarn da onikilik iki "gruptan" olutuunu varsaymamz pek de yanl olmaz. Soldan ve sadan gelen iki yry kolu, merkezdeki panelde birleirler; bu ak biimde Byk Tanrlar resmeder, zira onlar ykseltilmi biimde, dalarn, hayvanlarn, kularn ve hatta ilh hizmetkrlarnn omuzlarnn stnde gsterilmitir. (ekil 28) Bilginler tarafndan [rnein E. Laroche, Le Pantheon de Yazlkaya (Yazlkaya Panteonu)] resimlerden, hiyeroglif sembollerden ve bir o kadar da ksmen okunabilen metinlerden ve kayalara kaznm tanr isimlerinden yararlanarak bu resmgeitteki ilhlarn adlarn, unvanlarn ve rollerini belirlemek iin ok aba sarf edilmitir. Ama Hitit panteonunun da, Olimpos'taki gibi on ikiler tarafndan ~ 74 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

ynetildii aktr, ikincil dereceli tanrlar on ikilik gruplar hlinde dzenlenmi ve Dnya'daki Byk Tanrlar on iki gk cismiyle ilikilendirilmitir. Panteonun "kutsal say" on iki tarafndan ynetildii, bugn Beit-Zehir denen yerin yaknlarnda bulunan bir ta kabir olarak yaplm bir dier Hitit ant ile bir kez daha kesinlemektedir. Bu, dier on tanr tarafndan evrelenmi olan ilh ifti net biimde gstermektedir; toplam on iki ederler. (ekil 29) Arkelojik buluntular kesin bir ekilde gstermektedir ki Hititler, hepsi birbirleriyle soy sop asndan hiyerarik biimde ilikili olan "Gklerin ve Dnya'nn" tanrlarna tapmaktaydlar. Byk ve "eski" tanrlardan bazlarnn kkeni gklerdir. Hitit piktografk yazsnda "ilh" veya "gk tanrs" anlamna gelen sembolleri, bir ift dalg gzlne benzer. (ekil 30) Bu sembol, yuvarlak mhrlerde rokete benzer bir nesnenin bir paras olarak sk sk grlmektedir. (ekil 31)

ekil 29

ekil 30 ~ 75 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

ekil 29

Dier tanrlar ise, sadece Dnya'da mevcut olmakla kalmaz; lkenin en stn hkmdarlar olarak Hititlerin arasndadrlar, insan krallar atar ve onlara sava, anlama ve dier uluslararas meselelerde talimat verirlerdi. Fiziksel olarak mevcut olan Hitit tanrlarnn banda, "rzgr fleyen" anlamna gelen Teub adl bir ilh vard. Bu nedenle, bilginler ona Frtna Tanrs demektedir nk rzgrlar, frtna ve yldrmla ilikilendiriliyordu. Ayrca Taru ("boa") takma adn da tayordu. Yunanllar gibi Hititliler de boa tapnmn resmetmilerdir; ardndan gelen Jpiter gibi Teub da, bir boann stnde duran Gkgrlts ve Yldrm Tanrs olarak resmedilmekteydi. (ekil 32) Hitit metinleri de, daha sonraki Grek efsaneleri gibi, ba ilhlarnn stnln salamak zere bir canavarla yapt arpmadan sz ederler. Bilginler tarafndan "Ejderhann Katli Miti" denilen bir metin, Teub'un rakibini tanr Yanka olarak tanmlar. Savata onu yenemeyen Teub, yardm iin dier tanrlara yalvarr ama sadece bir tanra yardmna gelir ve Yanka'y bir partide sarho ederek, ondan kurtulur. ~ 76 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

ekil 32 ~ 77 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Bu hikyelerde Aziz George ve Ejderha efsanesinin kkenini gren bilginler, "iyi" tanr tarafndan katledilen rakibe "ejderha" derler. Ama aslnda Yanka "ylan" anlamna gelmektedir ve kadim halklar "ktcl" olan byle resmetmilerdir; tpk bir Hitit sit alanndaki bu rlyefteki gibi. (ekil 33) Zeus da, gstermi olduumuz gibi, bir "ejderha" ile deil, bir ylan-tanryla savamtr. Daha sonra gstereceimiz zere, bir rzgr tanrs ile bir ylan ilh arasndaki ekimeyle ilgili kadim geleneklerde ok derin bir anlam gizlidir. Burada, sadece, kadim metinlerde ilh Krallk iin tanrlar arasnda yapld bildirilen savalarn, hi tartmasz meydana gelmi olaylar olduunu vurgulamamz yeterlidir.

ekil 33

"Gklerdeki Krallk" denilen uzun ve iyi korunmu bir Hitit destan, bu meseleyle, yani tanrlarn gksel kkeni ile ilgilidir. lm ncesi olaylarn anlatl, ilk olarak on iki "kudretli eski tanr"nn bu hikyeyi dinlemeye ve doruluuna tanklk etmeye arlyla balar: Gklerde olan tanrlar dinlesin, Ve koyu glgeli Dnya stnde olanlar da ! Kudretli eski tanrlar da dinlesin. Eski tanrlarn hem Gklerde ve hem de Dnya stnde olduunu bylece saptayan destan, on iki "kudretli eskiyi", tanrlarn atalarn sralar ve dikkatlerini eke~ 78 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

rek, "Gklerde kral" olann, "koyu glgeli Dnya"ya nasl geldiini anlatmaya devam eder: Eskiden, o eski gnlerde, Alalu Gklerde krald; O, Alalu, tahtta otururdu. Kudretli Anu, tanrlar arasnda ilk olan, onun nnde durdu, Ayaklarna kapand, iki kadehini ellerine verdi. Dokuz sayl dnem iin, Alalu Gklerde krald. Dokuzuncu dnemde, Anu Alalu'ya kar savat. Alalu yenildi, Anu'dan katKoyu glgeli Dnya'ya indi. Koyu glgeli Dnya'ya doru gitti; Tahta, Anu oturdu. Destan, tahttan indirildikten sonra Dnya'ya bir "Gklerdeki kral"n geliini anlatmaktadr: Alalu adnda bir tanr (gklerde bir yerlerdeki) tahtndan zorla indirilir ve yaamn kurtarmak iin kaarken "koyu glgeli Dnya'ya iner." Ama bu, hikyenin sonu deildir. Metin Anu'nun da Kumarbi adnda (baz yorumlara gre Anu'nun kendi erkek kardeidir) bir tanr tarafndan tahttan indiriliini anlatmaya devam eder. Grek efsaneleri yazlmadan bin yl nce yazlm olan bu destann, Urans'n Kronos, Kronos'un da Zeus tarafndan tahttan indirilii hikyesinin bir atas olduuna hi phe yoktur. Kronos'un Zeus tarafndan hadm ediliiyle ilgili detay bile Hitit metninde mevcuttur, zira Kumarbi'nin Anu'ya yapt da aynen budur: Dokuz sayl dnem iin Anu Gklerde krald; Dokuzuncu dnemde, Anu Kumarbi ile savamak zorunda kald. Anu, Kumarbi'nin elinden kurtulup katKat Anu, ge ykselip kat. Ardndan kotu Kumarbi, onu ayandan yakalad. Gklerden ekip onu aa ald. Kasklarn srp kopartt; ve Anu'nun "Erkeklii" Kumarbi'nin iiyle birleti, tun gibi kaynad. ~ 79 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Bu kadim masala gre, sava tam bir galibiyetle sonulanmamt. Erkekliinden olan Anu, Kumarbi'ye Dnya'nn kontroln brakarak Gksel Evine geri umay becermiti. Bu arada, Anu'nun "Erkeklii" Kumarbi'nin iinde birka ilh oluturmu ve bunlar (Grek efsanelerindeki Kronos gibi) salmak zorunda kalmt. Bunlardan biri ba Hitit ilh Teub idi. Ancak, Teub'un bar iinde hkm srebilmesi iin bir destans sava daha yaplmas gerekiyordu. Kummiya'da ("Gksel Ev") Anu'nun bir varisinin ortaya ktn renen Kumarbi, "Frtnalar Tanrs'na bir rakip kartmak" iin bir pln yapt. "Eline asasn ald, rzgrlar kadar hzl sandallarn giydi"; ve ehri Ur-Ki'ten Byk Dan Hanm-nn meknna gitti. Ona varnca, Arzusu kabard; Da Hanm ile yatt; Erkeklii ona akt, Be kez ald onu... On kez ald onu. Kumarbi sadece ehvetli miydi? Bundan ok daha fazlasnn sz konusu olduuna inanmak iin nedenlerimiz var. Tahminimiz u ki, Kumarbi'nin Byk Dan Hanmndan olacak bir olu, Gksel Tahtn varisi olmaya uygun olacakt ve Kumarbi, gebe kalmasn salama almak iin tanray be ve on kez "ald", gerekten de gebe kalmt: Kumarbi'nin sembolik olarak Ulli-Kummi (Teub'un mekn olan "Kummiya'nn zaptedicisi") adn verdii bir olan dourdu. Tahta kmak iin yaplan arpma, Kumarbi tarafndan gklerdeki arpmalar da ieren trden grlmekteydi. Olunun Kummiya'nn grevlilerine stn gelmesini salama alan Kumarbi, olu iin u vgleri sayd: Krallk iin Gklere ykselsin! Gzel ehir Kummiya'y alt etsin! Frtnalar Tanrsna saldrsn ve onu bir lml gibi para para etsin! Gkteki tm tanrlar vurup indirsin! ~ 80 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Teub tarafndan Dnya stnde ve gklerde yaplan savalar, acaba M.. 4.000'lerde, Boa a baladnda m meydana gelmiti? Bu nedenle mi kazanan, boa ile ilikilendirilmeyle onurlandrld? Ve bu olaylar, tam da ayn zamanda, Smerdeki an uygarln balangcyla herhangi bir biimde balantl myd? Hitit panteonunun ve tanrlarn hikyelerinin kknn, gerekten de Smer'de, uygarlnda ve tanrlarnda olduuna hi phe yoktur. Ulli-Kummi'nin lh Taht'a meydan okuyuunun hikyesi, kahramanca ama pek de sonu getirmeyecek trden arpmalar anlatmaya devam eder. Bir noktada, Teub'un rakibini alt etmeyi baaramamas, ei Hebat'n intihara kalkmasna sebep olur. En sonunda, anlamazl ele almalar iin tanrlara bavurulur ve bir Tanrlar Meclisi arlr. Meclis Enlil adnda bir "eski tanr" tarafndan ynetilmektedir ve Ea adl bir dier "eski tanr", "kader szlerini tayan eski tabletler"i ortaya karmas iin arlr; anlalan bunlar ilh silsile ile ilgili anlamazl zmeye yardm edecek baz kadim kaytlardr. Bu kaytlar anlamazl zmeye yardm etmeyince, Enlil meydan okuyanla bir kez daha ama bu kez ok eski silhlarn yardmyla arpma yaplmasn tavsiye eder. "Dinleyin, eski tanrlar ki siz eski szleri bilirsiniz" der Enlil takipilerine: Kadim depolar an, u, babalarn ve atalarnkini! Getirin ortaya Eski Bakr kamay Hani, Gkleri Dnya'dan ayran; Onlar kessin Ulli-kummi'nin ayaklarn. Bu "eski tanrlar" kimdi? Cevap, aktr; zira hepsi de -Anu, Antu, Ninlil, Ea, kur- Smer isimleri tamaktadr. Teub'un ve hatta dier "Hitit" tanrlarnn bile isimleri, kimliklerini belirtmek iin sklkla Smer yazs ile yazlmtr. Ayrca, sz konusu harekette ad verilen yerlerin bazlar da kadim Smer blgeleriydi. Bilginler anladlar ki, Hititler aslnda Smer kaynakl bir panteona tapnmaktaydlar ve "eski tanrlar"n hikyelerinin getii alan Smer'di. Ancak bu, ok daha geni bir kefin sadece bir ksmyd. Hitit dilinin, sadece birka Hint-Avrupa diyalektine dayand deil, ayrca hem konumada hem de yazda bir hayli Akkad etki~ 81 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

sine maruz kald da bulundu. Akkad dili M.. ikinci bin ylda kadim dnyann uluslararas dili olduu iin, Hitit stndeki etkisi aklanabilirdi. Ama bilginlerin Hitit dilini deifre ederken, bu dilin Smer piktografk iaretlerini, hecelerini, hatta tam kelimelerini kullandn kefettiklerinde, gerekten byk aknlk yaand! Dahas, Smerce onlarn yksekrenim diliydi. Smer dili, O.R. Gurney'in [The Hittites (Hititler)] kelimeleri ile "Hattua'ta (bakentte) youn biimde allmaktayd... Hitit dnemindeki ivi yazs iaretleriyle ilikilendirilen birok hece, aslnda anlam (Hititlerce) unutulmu olan Smerce kelimelerdi... Hitit metinlerinde, ktipler sk sk sradan Hitit kelimelerinin yerine denk gelen Smerce veya Babilce kelimeyi koymaktaydlar." Ancak, Hititler M.. 1.600'lerden bir sre sonra Babil'e ulatklarnda, Smerliler Yakn Dou sahnesinden ayrlal ok olmutu. Nasl olmutu da Smerlilerin dili, edebiyat ve dini, bir baka bin ylda ve Asya'nn bir baka ksmndaki bir baka byk krallkta baskn kmt? Bilginlerin ksa bir sre nce kefettikleri gibi, aradaki kpr Hurriler denilen bir halkt. Eski Ahit'te onlardan Huritler ("hr halk") diye sz edilmekteydi, Mezopotamya'da Smer ve Akkad ile Anadolu'da Hitit krallnn arasndaki geni alandaydlar. Kuzeyde lkeleri, yakndaki ve uzaktaki lkelerin en iyi aalar elde ettii "sedir diyar" idi. Doudaki merkezleri, gnmzdeki Irak petrol alanlarn kucaklyordu; sadece tek bir ehirde, Nuzi'de bile, arkeologlar sadece yaplar ve eserler deil, ayrca byk deer tayan binlerce hukuk ve toplumsal belge buldular. Batda, Hurrilerin egemenlii ve etkisi Akdeniz kysna kadar uzanmaktayd ve Karkam ve Alalak gibi byk ve kadim ticaret, sanayi ve renim merkezlerini iermekteydi. Ama glerinin merkezi, kadim ticaret yollarnn ana merkezleri ve lkenin iindeki en muteber trbeler, "iki nehrin arasndayd, yani ncil'de geen adyla Naharayim'de. En eski (ve hl kefedilmemi olan) bakentleri Kebar Nehrinde bir yerlerdeydi. Balkl Nehir stndeki en byk ticaret merkezi, ncil'de ad geen Harran'd; yani brahim peygamberin ailesinin, gney Mezopotamya'daki Ur'dan Kenan iline giderken kaldklar ehir. ~ 82 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Msr ve Mezopotamya kraliyet belgeleri, Hurri krallndan Mittani diye sz eder ve onu kendilerine edeer grrler; yani etkisi snrlarnn tesine yaylm l bir kudret olarak. Hititler, Hurri'li komularn "Hurri" diye adlandrmaktayd. Ancak baz bilginler, bu kelimenin "Har" olarak da okunabileceini ve [G.Contennau'nun, La Civilisation des Hittites et des Hurrites du Mitanni'de (Mitanni'deki Hititler ve Hurrilerin Uygarl) belirttii gibi] "Harri" kelimesinde, "bu halk iin 'Ari' veya Aryanlar kelimesi de grlebilir" olasln ortaya atmlardr. Hurrilerin, kken olarak Aryan veya Hint-Avrupal olduklarna hi phe yoktur. Yazlarnda birok ilh, Vedik "Aryan" isimleriyle anmlardr, krallar HintAvrupal isimler tard ve asker ve valyelik ile ilgili terminolojileri, HintAvrupa dillerinden tremitir. 1920'lerde Hitit ve Hurri kaytlarn gn na kartmak iin byk aba harcayan B. Hrozny, Hurrileri "en eski Hindular" diye adlandracak kadar ileri gitmitir. Bu Hurriler, Hintliler zerinde kltrel ve dinsel bakmdan baskndlar. Hitit mitoloji metinlerinin Hurri kaynakl ve hatta tarih ncesi yar ilhi kahramanlar anlatan destans iirlerin bile Hurri kkenli olduu bulunmutur. Artk, Hititlilerin kozmolojilerini, "mit"lerini, tanrlarn ve on ikiler panteonunu Hurrilerden aldklarna hi phe yoktur. Aryan kkeni, Hitit ibadeti ve bu inanlarla ilgili Hurri kaynaklar arasndaki l balant; hasta kocasnn hayat iin dua eden bir Hitit kadnnn duasnda dikkate deer biimde iyi belgelenmitir. Duasn Teub'un ei Hebat'a yollayan kadn yle devam eder: Ah, Arinna'nn Ykselen Diskinin Tanras, Hanmm, Hatti Diyarnn Hanmefendisi, Gklerin ve Yerin Kraliesi... Hatti lkesinde, senin adn "Arinna'nn Ykselen Diskinin Tanras"dr; Ama senin yarattn diyarda, Sedir lkesinde, Sen "Hebat" adn tarsn. Ama bununla birlikte, Hurriler tarafndan benimsenen ve yaylan kltr ve din, Hint-Avrupal deildi. Dilleri bile aslnda Hint-Avrupa dili deildir. Hurri di~ 83 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

linde, kltrnde ve geleneklerinde Akkad etkileri olduuna hi phe yoktur. Bakentlerinin ad, Waugeni; Sam dilindeki re-eni ("sularn balad yer") kelimesinin deimi bir hlidir. Dicle Nehri, Aranzak diye adlandrlrd, ki (yle inanyoruz ki) bu "saf sedir aalarnn nehri" anlamna gelen Akkad kelimelerinden kaynaklanmaktayd. ama ve Tametum adl tanrlar ise Hurri dilinde imiki ve Taimmeti hline gelmiti vs. Ancak Akkad kltr ve dini, orijinal Smer gelenekleri ve inanlarnn sadece bir geliimi olduundan, aslnda Hurriler, Smer dinini zmsemi ve yaymlard. Bu durum, orijinal Smer ilh adlarnn, ithaflarn ve yaz iaretlerinin sk sk kullanlmasyla da bariz hle gelmektedir. Destans iirlerin, Smer hikyeleri olduu artk anlalmtr; eski tanrlarn "ikamet yerleri" Smer ehirleridir; "eski dil" Smer'in dilidir. Hatta Hurri sanat, Smer sanatn bile kopyalamtr; formlarn, temalarn ve sembollerini. Hurriler, ne zaman ve nasl Smer "gen"i ile "mutasyona" uramlard? Kantlarn nerdiine gre, M.. ikinci bin ylda Smer ve Akkad'n kuzey komusu olan Hurriler, aslnda Smerlilerle bir nceki bin ylda kaynamt. Hurrilerin M.. nc bin ylda Smer'de mevcut ve aktif olduklar, Smer'in son aaal dneminde, yani nc Ur hanedan srasnda nemli grevlerde olduklar artk kesin bir gerektir. Hurrilerin, antik alarda Smerin (ve bilhassa Ur'un) tannan giysi sanayiini ynetip altrdklarn gsteren kantlar vardr. Ur'un tannm tccarlar, muhtemelen ounlukla Hurriler idi. M.. 1.300'lerde, (srailoullarnn Msr'dan Kenan'a k dhil) geni glerin ve istillarn basks altnda kalan Hurriler, krallklarnn kuzeydou ksmna doru geri ekildiler. Yeni ba-kentlerini Van Gl yaknlarnda kurarak, krallklarna Urartu ("Ararat") adn verdiler. Burada, boynuzlu bir balk giyen ve klt sembol olan boann stnde duran din bir tanr olarak resmettikleri (ekil 34) Teeba (Teub)'nn ban ektii bir panteona tapndlar. Ana trbelerini Bitanu ("Anu'nun evi") olarak adlandrdlar ve kendilerini, krallklarn "Anu'nun vadisinin kalesi" yapmaya adadlar. Ve Anu, greceimiz zere, Smer iin Tanrlarn Babas idi. ~ 84 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

ekil 34

Hikyelerin ve tanrlara tapnmann Yunanistan'a ulat dier yola ne olacak? u, Akdeniz'in dou kylarndan, Girit ve Kbrs stnden gelen yola? Bugn srail, Lbnan ve gney Suriye olan -ve kadim Bereketli Hill'in gneybat yakasn oluturan- topraklar, o zamanlar Kenanllar diye bir arada grup~ 85 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

landrlabilecek halklarn yaam alanyd. Bir kez daha, onlar hakknda yakn bir zamana dek bilinen her ey Eski Ahit'te grnen (genellikle aleyhte) ve Fenike yaztlarnn iine serpitirilmi gndermelerdi, iki keif gn na ktnda, arkeologlar Kenanllar daha yeni anlamaya balyorlard: Lksor ve Sakkara'da bulunan belirli baz Msr metinleri ve ok daha nemlisi, byk bir Kenan merkezinde ortaya karlan tarih, edeb ve dinsel metinler. imdilerde Ras amra adn tayan ve Suriye kysnda olan bu yer, kadim kent Ugarit idi. Ugarit yaztlarnn dili, yani Kenan dili; en eski Akkad dilini ve gnmz branicesini de ieren diller grubunun bir kolu olan ve bilginlerin Bat Samce dedii dildi. Gerekten de, branice bilen her kii Kenan yaztlarn da ayn kolaylkla takip edebilirdi. Dil, edeb stil ve terminoloji Eski Ahit'inkini andrmaktadr. Kenan metinlerinden ortaya kan panteon, daha sonraki Grek panteonu ile birok benzerlikler tamaktadr. Kenan panteonunun da banda EL adnda bir stn ilh vardr; bu kelime hem tanrnn kiisel addr ve hem de "ulu ilh" anlamnda kullanlan bir terimdi, ilh, insan veya ilh olsun tm meselelerde yetkiliydi. Unvan Ab Adam ("insann babas") idi; merhamet ve efkatli ise sfatlaryd. O, "yaratlan eylerin yaratcs ve kralln tek verebilecek olan" idi. Kenan metinleri (birok bilgin iin "mit" demektir) El'i gnlk meselelerden uzak kalan yalca bir ilh, bir bilge olarak resmetmektedir. Mekn uzaktadr, "iki nehrin su balarnda"dr, yani Frat ve Dicle'nin. Burada tahtnda oturur, elileri kabul eder, sorunlar zerinde dnr veya huzuruna getirilen dier tanrlarla tartrd. Filistin'de bulunan bir stelada, tahtnda oturan ve gen bir ilh tarafndan kendisine bir iki sunulan yalca bir ilh resmedilmitir. Oturan ilh boynuzlarla ssl konik bir balk giymektedir; bu, grdmz gibi, tarih ncesi zamanlardan beri, tanrlarn bir iaretidir. Sahnede baskn olan bir kanatl yldz semboldr; gittike artan bir ekilde karlaacamz, her yerde mevcut olan bir amblem. Bu yontulmu rlyefin byk Kenan ilh El'i resmettii, bilginler tarafndan kabul edilmektedir. (ekil 35) Ama El, her zaman en yal efendi deildir. Sfatlarndan biri Tor'dur ("boa" anlamnda); bilginlerin inancna gre bu, onun cinsel kudretini ve Tanrlarn Babas eklindeki roln belirtmektedir. "Zarif Tanrlarn Doumu" ad verilen bir Kenan iiri, El'i deniz kysnda (muhtemelen plak) anlatr; iki kadn, ~ 86 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

ekil 35

penisinin boyu sebebiyle tamamen bylenirler. Kumsalda bir ku kzarrken, El iki kadnla da iliki kurar. Derken iki tanr, ahar ("afak") ve alem ("tamamlanma" veya "akam karanl") doar. Bunlar ne tek ocuklar ne de bata gelen oullardr (anlald kadaryla yedi olu vardr). Ba olu Baal'dir; yine bu isim hem ilhn ahs ad, hem de "efendi" anlamna gelen genel bir terimdir. Greklerin kendi hikyelerinde yaptklar gibi, Kenanllar da oulun otoriteye ve babasnn hkmdarlna meydan okuyularndan sz etmekteydi. Babas El gibi Baal de bilginlerin Frtna Tanrs, Gkgrlts ve Yldrm Tanrs dedikleri bir ilht. Baal'in lkab Hadad ("keskin olan") idi. Silhlar sava baltas ve yldrm-mzrak idi; klt hayvan, El'inki gibi, boayd ve El gibi, bir ift boynuzla ssl konik bir balk giyer biimde resmedilmiti. Baal ayrca Elyon ("stn") olarak da adlandrlyordu; yani, onaylanm prens, bariz varis. Ama bu unvan sava vermeden alamamt; ilk olarak erkek ~ 87 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

kardei Yam ("denizin prensi") ve daha sonra erkek kardei Mot ile savamt. Saysz paralanm tabletin biraraya getirilmesinden oluan uzun ve dokunakl bir iir, "iki nehrin su balarnn ortasndaki, sularn kaynaklarndaki" El'in meknna "Usta Zanaatkar"n arlmasyla balar: El'in tarlalarndan geerek gelir Yllarn Babasnn kkne girer. El'in nnde eilir, ayaklarna kapanr, Kendini bitirir, biat eder. Usta Zanaatkr'a, iktidara ykseliini iaret etmek zere Yam iin bir saray ina etmesi emredilir. Bu nedenle cesaretlenen Yam, habercilerini tanrlar meclisine yollayarak Baal'i kendisine teslim etmelerini ister. Yam, elilerine cretkr olmalar talimatn vermitir ve tanrlar meclisi boyun eer. El bile oullar arasndaki bu yeni sralan kabullenir. "Baal klendir, ey Yam" diye aklar. Ancak Yam'n stnl ksa mrldr. ki "ilhi silh" kuanan Baal Yam ile arpr ve onu yener; ancak Mot (ad "darbeci" anlamndadr) ona meydan okuyacaktr. Bu arpmada Baal ksa srede alt edilir, ama kz kardei Anat, Baal'in lmn bir son olarak kabullenmeyi reddeder. "Mot'u, El'in olunu yakalad ve bir bakla onu deiverdi." Kenan hikyesine gre, Mot'un yok oluu, Baal'in mucizev diriliine yol aar. Bilginler bu sonucu, tm hikyenin alegorik olduunu; Yakn Dou'da bitkileri kurutan scak, yamursuz yazlar ile bitkileri canlandran veya "dirilten" sonbahardaki yamur mevsiminin gelii arasndaki yllk didimenin bir hikyesinden baka bir eyi temsil etmediini nererek rasyonalize etmeye giritiler. Ama Kenan hikyesinin hi de alegori amac tamadna, o zamanlar gerek olaylar olduuna inanlan olaylarla ilgili olduuna hi phe yoktur: Ba ilhn oullar aralarnda savam ve ilerinden biri tekrar ortaya kmak ve kabul edilen varis olmak zere yenilgiye kar gelmitir ve El enlenir: Merhametli olan, efkatli olan El enlenir. Ayaklarn tabureye yaslar. Boazn aar ve kahkahalar atar; Sesini ykseltir ve barr: "Oturacak ve rahatma bakacam, ~ 88 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Canm, gsmde dinlenecek; nk kudretli Ba'al canl, nki Dnyann Prensi yayor!" Kenan geleneklerine gre, Anat; ktcl Mot ile lm kalm savanda kardei Efendi (Baal)'nin yannda yer almtr; bunun ve Tanra Athena'nn, Tifon ile yapt lm kalm savanda stn tanr Zeus'un yannda yer al arasndaki paralellik, son derece aktr. Athena, grm olduumuz gibi, "mkemmel bakire" diye adlandrlyordu ama birok yasak ak maceras yayordu. Benzer ekilde, Kenan gelenekleri de (ki Grek geleneinden ok nce gelir) "Bakire Anat" sfatn kullanr ama buna ramen onun eitli ak maceralarn, zellikle de kendi erkek kardei Baal ile olanlar bildirmeye devam eder. Bir metin, Anat'n, Baal'in Zapfon Da'ndaki meknna geliini ve Baal'in karlarn gnderiini anlatr. Derken kz kardeinin ayaklarna kapanr; birbirlerinin gzlerinin iine bakarlar ve birbirlerinin "boynuzlarn" yalarlar: Onu yakalar ve rahmini tutar... Onu yakalar ve "talarn" tutar... Bakire Anat... gebe kalr ve tar. Anat'n, cinsel unsurlarn vurgulamak iin sk sk tamamen plak resmedilmesine amamak gerek; tpk, miferli Baal'in bir dier tanr ile savamasn gsteren bu mhr izindeki gibi. (ekil 36) Grek dini ve onun dorudan nclleri gibi, Kenan panteonu da bir ba ilhn resm ei olan bir Ana Tanra iermekteydi. Ona Aera denirdi; Greklerin Hera'sna paraleldir. Astarte (ncil'deki Atoret) Afrodit'e paraleldir; onun en sk birarada olduu ei ise parlak bir gezegenle ilikilendirilen ve muhtemelen Afrodifin erkek kardei Ares'le paralel olan, Athtar'dr. Uzaysal veya Grek panteonundaki paralelleri kolayca bulunabilecek dier gen, dii ve erkek ilhlar mevcuttur.

~ 89 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

ekil 36

Ama bu gen ilhlarn yan sra, dnyasal ilerden uzak kalan ama tanrlarn kendileri cidd belya bulatklarnda eriilebilen "eski tanrlar" da vardr. Bazlarnn heykelleri, ksmen tahrip olmu bir hldeyken bile, onlar boynuzlu balklarndan tannabilen, etkili tanrlar olarak gstermektedir. (ekil 37) Peki, Kenanllar kendi kltrlerini ve dinlerini nereden almlard? Eski Ahit onlar, Afrika'nn scak topraklarndaki kkleri ile Msrllarn kardeleri olan Berberi ailesinden oluan uluslarn bir blm olarak ele alr. Arkeologlar tarafndan ortaya kartlan eserler ve yazl kaytlar; Kenan ve Msr ilhlar arasndaki birok benzerlik kadar bu ikisi arasndaki yaknl da onaylamaktadr. Birok ulusal ve yerel tanr, adlarnn ve sfatlarnn oluturduu okluk, rollerinin, amblemlerinin ve hayvan maskotlarnn eitlilii; ilk bakta Msr tanrlarn garip bir sahne stndeki anlalmaz bir aktrler grubu gibi gstermektedir. Ama daha yakndan baklnca, esasnda kadim dnyann dier lkelerindekilerden hi de farkl olmadklar ortaya kar. Msrllar Gk ve Yer tanrlarna, ikincil derecedeki ilhlar gruhundan ak bir biimde ayrlan Byk Tanrlara inanyorlard. G.A. Wainwright [The SkyReligion in Egypt (Msr'da Gk Dini)] kantlar zetleyerek, gklerden Dnya'ya inen Gk Tanrlar inancnn "son derece kadim" olduunu gstermektedir. Bu ~ 90 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

ekil 37

Byk Tanrlarn bazlarnn sfatlar, mesel En Byk Tanr, Gklerin Boas, Dalarn Efendisi/Hanm, kulaa pek tandk gelmektedir. Msrllar onluk sistemle say saymalarna karn, dinsel meseleleri; Smer altl sistemi altm ile ynetiliyor ve gksel meseleleri ise ilh say on ikiye tbi idi. Gkler paraya ayrlmt; her biri on iki gk cisminden olumaktayd. te lem on iki paraya blnmt. Gn ve tn de on ikier saate ayrlmt. Ve tm bu ayrmalar, yine her biri on iki tanr ieren tanrlar "gruplar"na paraleldi. ~ 91 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Msr panteonunun ba Ra ("yaratc") idi; on iki tanrdan oluan Tanrlar Meclisinin stnde hkm srerdi. Muhteem yaratma iini, ilksel zamanlarda Geb ("Dnya") ve Nut'u ("gk") yaratarak yapmtr. Sonra Dnya'da bitkilerin ve srnen yaratklarn ve en sonunda insann bymesine sebep olmutur. Ra, kendisini sadece dnemsel olarak tezahr ettiren, grnmez bir gk tanrsdr. Tezahr ise, Kanatl Kre olarak resmedilen Gksel Disk olan Aten'dir. (ekil 38) Ra'nn Dnya stnde ortaya knn ve faaliyetlerinin, Msr geleneklerine gre, Msr'daki krallk ile dorudan balants vardr. Bu gelenee gre, Msr'n ilk hkmdarlar insan deil tanrlard ve Msr'da hkm sren ilk tanr ise Ra idi. Derken krall ikiye bld, Aa Msr' olu Osiris'e, Yukar Msr' ise olu Set'e verdi. Ama Set, Osiris'i tahtan indirmeyi plnlyordu ve en sonunda Osiris bouldu. Osiris'in kz kardei ve kars olan sis, Osiris'in paralanm vcudunu toplad ve onu yeniden diriltti. Ardndan Osiris "gizli kaplardan" geerek, gksel yolundaki Ra'ya katld ve Msr'daki tahtna, bazen kanatl ve boynuzlu bir ilh olarak resmedilen olu Horus geti. (ekil 39) Ra, gklerdeki en ulu olmasna ramen, Dnya zerinde sadece tanr Ptah'n ("gelitirici", "eyleri biimlendiren") oluydu. Msrllar Ptah'n, Nil'in ykseldii noktada bentler kurarak Msr topran sel sularnn altndan ykselttiine inanmaktaydlar. Bu Byk Tanrnn Msr'a bir baka yerden geldiini sylyorlard; sadece Msr' deil, "da lkesini ve uzaktaki yabanc lkeyi" de kurmutu. Gerekten de Msrllar btn "eski tanrlar" nn bir kaykla gneyden geldiklerini kabul ederler ve birok tarih ncesi kaya resminin bu eski tanrlar gsterdii bulunmutur; boynuzlu balklarndan fark edilebilirler, Msr'a kaykla gelmektedirler. (ekil 40) Gneyden Msr'a doru tek deniz yolu, Kzl Deniz'dir ve bu denizin Msr dilindeki adnn Ur Denizi olmas ok ilgintir. Hiyeroglif olarak gsterildiinde Ur iin kullanlan iaret "doudaki uzak yabanc (diyar)" anlamna gelmektedir; tam da o ynde bulunan Smer ehri Ur'a gnderme yapabilecei olasln hemen bir kenara atmamak gerek. "lh varlk" veya "tanr" iin kullanlan Msrca kelime NTR'dir ve "gzleyen" anlamna gelir. umer adnn da tam bu anlama geldiini belirtmek nemlidir: "gzleyenlerin" diyar. ~ 92 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

ekil 38

ekil 39

ekil 40 ~ 93 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Uygarln Msr'da balam olduu fikri, uzun zaman nce terk edilmitir. Artk, Smer tarz olandan be yzyl kadar sonra balam olan Msr tarz rgtlenmi toplum ve uygarln; kltrn, mimarsini, teknolojisini, yaz sanatn ve bir yksek uygarln dier tm unsurlarn Smer'den alm olduunu gsteren bolca kant vardr. Kantlarn arl, Msr tanrlarnn da Smer kkenli olduunu gstermektedir. Msrllarn kltrel ve kan ba anlamnda akrabas olan Kenanllar, onlarla ayn tanrlar paylamaktaydlar. Ama hatrlanamayacak kadar uzun zamandr Asya ve Afrika arasndaki kpr olan toprak parasnda yerleik olan Kenanllar, ayn zamanda gl Sam veya Mezopotamya etkileri altnda da kalmtr. Kuzeydeki Hititler, kuzeydoudaki Hurriler, gneydeki Msrllar gibi Kenanllar da orijinal bir panteon ile vnemiyorlard. Onlar da kozmogonilerini, ilhlarn ve efsanev masallarn baka yerden almlard. Smer kaynaklaryla dorudan temaslar, Amoritler idi. Amoritlerin lkesi, Mezopotamya ve bat Asya'nn Akdeniz topraklar arasnda uzanmaktayd. Adlar Akkadca amurru ve Smerce martu'dan ("batllar") tremitir. Onlara yabanc gibi olmasa da, Smer ve Akkad'n bat eyaletlerinde oturan halk olarak davranlmaktayd. Amori adlar tayan kiiler, Smer'de tapnak ileticiler olarak belirtilmitir. Ur ehri M.. 2000'lerde Elaml istilclar tarafndan drldnde, bi-Iraa adl bir Martu Larsa'da Smer kralln yeniden kurmu ve ilk hedefi, Ur'un yeniden ele geirilmesi ve tanr Sin'e adanan byk trbenin restorasyonu idi. Amorit "kabile reisleri" Asur'daki ilk bamsz hanedan M.. 1900'lerde kurdular. Ve M.. 1800'lerde Babil'e byklk getiren Hammurabi, Babil'in Amorit olan ilk hanedannn altnc halefiydi. 1930'larda arkeologlar Amoritlerin Mari diye bilinen merkez ve bakentine rast geldiler. Frat nehrinin bir kvrmnda, imdilerde Suriye snrnn nehri kestii yerde, kazclar M.. 3000 ve 2000 arasnda binalar dikilen ve daha sonra tekrar tekrar dikilen byk bir ehir kefettiler. Bu en eski kalntlar bir basamakl piramit ve Smer ilhlar olan nanna, Ninhursag ve Enlil'e adanm tapnaklar iermekteydi. ~ 94 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Mari'nin sadece saray be dnm kadar bir alan kaplyordu ve en arpc duvar resimleriyle boyanm bir taht odasn, yz eitli oday, ktip odalarn ve (tarihiler iin en nemlisi) ivi yazs ile yazlm; ekonomi, ticaret, politika, o zamanlarn sosyal yaam, devlet ve asker meseleler ve phesiz lkenin ve halkn dini ile ilgili yirmi bini akn tableti iermekteydi. Mari'deki byk sarayn duvar resimlerinden biri, kral Zimri-Lim'in tanra nanna (Amoritler ona tar diyorlard) tarafndan tayin ediliini gsterir. (ekil 41)

ekil 41

Dier panteonlarda da olduu gibi, Amurrular arasnda fiziksel olarak mevcut olan ba ilh, bir hava veya frtna tanrsdr. Ona Adad -Kenanllarn Baal ("efendi") kelimesine denk- diyorlard ve Hadad lkabn takmlard. Sembol, beklenebilecei gibi, atall yldrmd. Kenan metinlerinde Baal sklkla "Dagon'un Olu" olarak adlandrlr. Mari metinleri de Dagan adnda, -El gibi- emekliye ayrlm, bir keresinde belirli bir savan yrtlmesinde kendisine danlmad iin ikyet eden bir ilh, bir "Bolluk Efendisi" olarak resmedilen yal bir ilhtan sz etmektedir. ~ 95 ~

GKLERN ve YERN TANRILARI

Panteonun dier yeleri arasnda Kenanllarn Yerah, Akkadlarn Sin ve Smerlilerin Nannar dedii Ay Tanr; ortaklaa ama diye adlandrlan Gne Tanr ve kimlikleri, Mari'nin dou Akdeniz'in lkeleri ve halklar ile Mezopotamya kaynaklar arasnda (coraf ve kronolojik) bir kpr olduuna hi phe brakmayan dier ilhlar bulunmaktayd. Mari'deki buluntular arasnda, tpk Smer topraklarndaki dier yerlerdeki gibi halkn kendisinin de dzinelerce heykeli vard; krallar, asiller, rahipler, arkclar. Deimez bir biimde elleri dua ederken kenetlenmi, baklar sonsuza dek tanrlarna doru bakarken donmu hlde betimlenmilerdir. (ekil 42) lh ama insan, her zaman on iki ilhtan oluan bir panteon veya i dairenin ban eken bu Gk ve Yer Tanrlar kimlerdi? Greklerin ve Aryanlarn, Hititlerinve Hurrilerin, Kenanllarn, Msrllarn ve Amoritlerin tapnaklarna girdik. Bizleri ktalardan ve denizlerden aran yollar ve binlerce yllk ipularn izledik. Tm tapnaklarn tm koridorlar, bizi tekbir kaynaa getirdi: Smer.

ekil 42 ~ 96 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Binlerce yl boyunca yksekrenim ve dinsel yaztlarn dilini oluturan "eski szcklerin", Smer dili olduuna hi phe yoktur. Ayrca "eski tanrlarn", Smer tanrlar olduuna da hi phe yoktur; Smer tanrlaryla ilgili olanlardan daha eski tanrlara ait kaytlar, soy ktkleri, masallar ve tariheler hibir yerde bulunamamtr. Bu tanrlar (orijinal Smer biimlerinde veya daha sonraki Akkad, Babil veya Asur biimlerinde) adlandrlm ve art arda sralanmtr: Liste yzlerce isim gstermektedir. Ama snflandklarnda, bunlarn bir ilhlar karmaas olmad bellidir. Balarnda bir Byk Tanrlar panteonu vardr; bir lhlar Meclisi tarafndan ynetilirler ve birbirleriyle akrabadrlar. Daha ikincil dereceli yeenler, kuzenler, torunlar ve benzerleri darda brakldnda, ok daha kk ve tutarl bir ilhlar grubu ortaya kar; her birinin oynad bir rol, her birinin belirli gleri veya sorumluluklar vardr. Smerliler "gklerden" olan tanrlarn olduuna inanmaktaydlar. "eyler yaratlmadan nceki" zamanlardan sz eden metinlerde bylesi gk tanrlardan Apsu, Tiamat, Anar, Kiar diye sz edilmektedir. Bu kategorideki tanrlarn Dnya stnde ortaya ktna dair hibir iddia yoktur. Dnya yaratlmadan nce var olan bu "tanrlara" daha yakndan baktmzda, bunlarn gne sistemimizi oluturan gk cisimleri olduunu fark ederiz; ve size gstereceimiz zere, bu gk cisimleriyle ilgili szde Smer mitleri, aslnda, gne sistemimizin yaradlyla ilgili olan kesin ve bilimsel olarak makul kozmolojik kavramlardr. ~ 97 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Ayrca "Dnya'dan" olan ikinci dereceli tanrlar da vardr. Onlarn klt merkezleri, ounlukla tara kasabalardr; yerel ilhlardan daha fazla bir ey deillerdir. En fazla, baz snrl operasyonlarn sorumluluunu almlardr; rnein, ikilerin hazrlann gzeten tanra NN.KA ("bira-hanm") gibi. Onlar hakknda, hibir kahramanlk hikyesi anlatlmaz. rktc silahlar yoktur ve dier tanrlar onlarn emirleriyle titremezler. Kiiye en ok, Yazlkaya'daki Hitit kaya yontularnda resmedilen resmgeitte en sonda yryen gen tanrlar grubunu hatrlatrlar. ki grubun arasnda, "kadim tanrlar" denen, Gk ve Yer tanrlar vardr. Onlar, destanlarn "eski tanrlar"drlar, ve Smer inanna gre, gklerden Dnya'ya inmilerdir. Bunlar, yerel ilhlar deildir. Ulusal, daha dorusu uluslararas tanrlardr. Bazlar, insanlardan bile nce, Dnya'da mevcuttur ve faaldir. Aslnda, insann varoluunun ta kendisi, bu tanrlarn kastl yaratc giriiminin bir sonucudur. Bunlar gldr, lml becerilerin veya idrakin tesinde yeteneklere sahiptirler. Yine de bu tanrlar sadece insana benzemekle kalmaz, hem onlar gibi yiyip ier hem de sevgi ve nefret, sadakat ve ihanet gibi her insani duyguyu da sergilerler. Baz balca ilhlarn rolleri ve hiyerarik konumlar binlerce yl iinde deimi olsa da, bir grubu zirvedeki konumlarn, kendilerine duyulan ulusal ve uluslararas hrmeti hi yitirmediler. Bu merkez gruba daha yakndan baktmzda, ortaya yakn akraba olmalarna karn ac biimde blnm bir tanrlar hanedan, bir ilhi aile tablosu kar. Bu Gk ve Yer Tanrlarnn ban AN (veya Babil/Asur metinlerinde Anu) eker. O, Tanrlarn Byk Babas, Tanrlarn Kraldr. lemi, gklerin her yanndadr ve sembol bir yldzdr. Smer piktograflk yazsnda, yldz iareti An, "gkler" ve "ilahi varlk" veya "tanr" (An'dan gelen) anlamna da gelir. Semboln bu drt katl anlam; yaz Smer piktografik biiminden Akkad ivi yazsna, oradan da stilize Babilce ve Asurcaya doru deitii alar boyunca aynen kald. (ekil 43) En eski zamanlardan ivi yazs tamamen ortadan kalkncaya kadar, yani M . drdnc bin yldan nerdeyse sa'nn zamanna dek, bu sembol tanr adlarnn ncesine kondu; metinde ad yazann bir lml deil, gksel kkenli bir ilh olduunu belirtmekteydi. ~ 98 ~

SMER: TANRILAR DYARI

ekil 43

Anu'nun mekn ve krallnn merkezi gklerdeydi. Kiisel t veya iyilie ihtiya duyduklarnda veya aralarndaki bir tartmay yola koymak iin bir meclis olarak toplandklarnda veya byk kararlar alacaklarnda dier Gk ve Yer tanrlarnn gittii yerdi buras. Saysz metin Anu'nun sarayn (byk kaplarn bir Hakikat Aac tanrs ve Hayat Aac tanrs korumaktayd), tahtn, dier tanrlarn ona nasl yaklatklarn ve onun karsnda nasl oturduklarn anlatr. Smer metinleri, sadece dier tanrlarn deil, bazen seilmi fanilerin de, ounlukla lmllkten kurtulma amacyla Anu'nun meknna gitmelerine izin verildiini anlatrlar. Byle bir hikye, Adapa ("insan'n modeli") ile ilgilidir. Adapa, ylesine mkemmel ve kendisini yaratm olan tanrs Ea'ya ylesine sadktr ki, Ea, onun Anu'ya gtrlmesini ayarlar. Ea daha sonra Adapa'ya kendisini nelerin beklediini anlatr: Adapa, Kral Anu'nun nne kacaksn; Gklere giden yolu tutacaksn. Gklere ykseldiinde, ve Anu'nun kapsna yaklatnda, "Yaamn Taycs" ve "Hakikati Byten" Anu'nun kapsnda duruyor olacaklar. Yaratcsnn klavuzluu ile Adapa "Gklere doru gider... Gklere ykselir ve Anu'nun kapsna yaklar." Ama kendisine lmsz olma ans nerildiinde, Adapa Hayat Ekmeinden yemeyi reddeder; fkeli Anu'nun kendisine zehirli yiye~ 99 ~

SMER: TANRILAR DYARI

cek sunduunu sanmtr. Bylece mesh edilmi bir rahip ama hl lml biri olarak Dnya'ya geri dner. Sadece tanrlarn deil, seilmi lmllerin de gklerdeki lh Mekna ykselebilecei yolundaki Smer iddias; Eski Ahit'teki Enok ve lyas Peygamberin gklere ykselilerini anlatan hikyelerde yanklanmaktadr. Anu, bir Gksel Evde yayor olmasna karn, Smer metinleri onun ya byk bunalmlar veya trensel ziyaret (bunlarda kendisine ei ANTU da elik eder) zamanlarnda veya (en azndan bir kere) byk byk kz torunu N.ANNA'y Dnya'daki ei yapmak zere Dnya'ya indiini bildirmektedir. Dnya'da kalc olmadndan, kendi ehri veya klt merkezi stnde ona sekinlik vermeye de gerek yoktu anlalan; onun iin dikilen mekn veya "yksek ev" Uruk'ta (ncil'deki Erek), yani tanra nanna'nn nfuz alanndayd. Uruk'un kalntlar iinde bugne dek kalan kocaman bir insan yapm tepe vardr; arkeologlar burada yksek bir tapnan defalarca inasna dair kantlar bulmutur: Anu'nun tapna; burada en az on sekiz katman veya belirgin evre kefedilmitir. Bu da bu kutsal blgedeki tapnan bakmn zorunlu klan nedenlerin varln gstermektedir. Anu'nun tapnann ad E.ANNA idi ("Anu'nun evi"). Ama bu basit isim, en azndan baz safhalarnda, grlmeye deer bir manzara sunan bir yapya verilmiti. Bu, Smer metinlerine gre, "kutsanan E-anna, saf mabet" idi. Geleneklere gre, "onun blmlerini tasarlayanlar" Byk Tanrlarn ta kendileriydi. Kapsnn stndeki "geni silme bakr gibiydi"; "o, cazibesine dayanlmaz, ekicilii sonsuz Ev idi." Ve metinler, tapnan amacn da net bir biimde belirtmektedir zira ona "Gklerden inme Evi" diyorlar. Uruk'taki bir arive ait olan bir tablet, Anu ve einin bir "devlet ziyareti"ne elik eden aaa ve debdebe hakknda bizi aydnlatr. Tabletteki hasar nedeniyle, trenleri ancak ortasnda bir noktadan itibaren okuyabiliyoruz; Anu ve Antu oktan tapnan avlusunda oturmulardr. Tanrlar "kesinlikle nceki ayn dzende", asay tayann ilerisinde ve arkasnda bir sralan dzeni olutururlar. Protokol yle devam eder: ~ 100 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Sonra Ykseltilmi Avlu'ya kmal ve tanr Anu'ya doru dnmeliler, Arndrma Rahibi, Asa'y yere iki dkerek kutsamal, ve Asa Tayc ieri girmeli ve oturmal. ilhlar Papsukal, Nusku ve ala, bundan sonra tanr Anu'nun avlusunda oturmaldr. Bu arada, tanralar; "Anu'nun lhi Evltlar, Uruk'un lh Kzlar", ad veya amac belli olmayan ikinci bir nesneyi E.NR'e, "Tanra Antu'nun Altn Yatann Evi"ne tamtr. Sonra avluya, Antu'nun oturduu yere sra hlinde dnerler. Akam yemei ok kat bir trene gre hazrlanmaktayken, zel bir rahip, daha sonra Anu ve Antu'nun gece iin ekilecekleri mabedin kapsnn menteelerine "iyi ya" ve arap srmektedir; gerekten de dnceli bir ayrnt; iki ilh uyurlarken kaplarn gcrdamasn nlemek iinmi gibi grnyor. "Akam yemei", yani eitli ikiler ve itah aclar servis yaplrken, bir gkbilimci rahip gkleri gzlemlemek zere "ana tapnan kulesinin en st basamana" kar. Gn belirli bir ksmnda Gklerin Byk Anu'su adl bir gezegenin ykseliine bakacaktr. Bu gerekleir gereklemez de, "Gittike parlaklaan, Efendi Anu'nun gksel gezegeni" ve "Yaratcnn sureti ykseldi" adl iki arky syleyecektir. Gezegen grlr ve arklar sylenir sylenmez, Anu ve Antu ellerini altn bir tastan dklen suyla ykarlar ve ziyafetin ilk blm balar. Sonra, yedi Byk Tanr ellerini yedi byk altn tepsiden dklen suyla ykarlar ve ziyafetin ikinci blm balar. Sonra "az ykama treni" yaplr; rahipler "Anu'nun gezegeni, Gklerin kahramandr" arksn okurlar. Mealeler yaklr ve tanrlar, rahipler, arkclar ve yiyecek tayclar bir sra olutururlar ve iki ziyaretiye, geceyi geirecekleri mabede kadar elik ederler. Drt byk ilh, avluda kalp gn doana dek nbet tutmakla grevlendirilmitir. Dierleri ise belirlenmi kaplarda konulandrlmtr. Bu arada, tm lke klar iindedir ve iki ilh ziyaretinin varln kutlamaktadr. Ana tapnaktan gelen bir iaret zerine, Uruk'taki dier btn tapnaklarn rahipleri "enlik atelerini yakmak iin mealeler kullanr"; ve dier ehirlerdeki rahipler, Uruk'taki enlik atelerini grerek aynsn yaparlar. Sonra: ~ 101 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Diyarn halk evlerinde ateler yakmaldr, ve btn tanrlara ziyafetler sunmaldr... ehirlerin muhafzlar ateler yakmaldr sokaklarda ve meydanlarda. ki Byk Tanrnn ayrllar da plnlanmtr, sadece gn deil, dakikasna kadar. On yedinci gnde, gndoumundan krk dakika sonra, tanrlar Anu ve Antu'nun nnde kaplar almaldr, gece yatya kalmalar byle son bulur. Bu tabletin son ksm krlm olmasna karn, bir baka metin byk bir olaslkla ayrl tarif etmektedir: sabah yemeini, ilhleri, dier tanrlarla el skmalarn ("ellerin avulanmas"). Sonra Byk Tanrlar, tapnak alanlarnn omuzlarnda tanan tahtrevanlarla yola k noktalarna getirilirler. lhlarn resmgeidini gsteren bir Asur betimlemesi (ok daha sonraki bir zamandan olmasna karn) muhtemelen, Anu ve Antu'nun Uruk'taki geitte nasl tandna dair bize bir fikir verebilir. (ekil 44) Geit yapanlar "tanrlarn caddesinden" geerken zel ilhler sylenirdi; geittekiler "kutsal rhtm"a yaklatnda ve "Anu'nun gemisinin bendine" geldiinde dier ilh okunurdu. Derken vedalalr ve "el kaldrma hareketleri ile" yine ilhler okunur ve sylenirdi.

~ 102 ~

SMER: TANRILAR DYARI

ekil 44 Derken byk rahibin nderliindeki btn rahipler ve tanrlar tayan tapnak alanlar, zel bir "ayrl duas" okurlard. "Byk Anu, Gk ve Yer seni kutsasn!" diye yedi kez barrlard. Yedi gk tanrsnn kutsamas iin dua eder ve Gklerde olan tanrlar ve Yer'de olan tanrlar anarlard. Sonunda ise Anu ve Antu'ya yle veda ederlerdi: Derinliin Tanrlar ve lh meknn Tanrlar sizi kutsasn! Sizi her gn kutsasnlar, her yln her aynn her gn! Gn na karlan yz binlerce kadim tanr betimlemesi arasnda hibiri Anu'yu gstermiyor. Ancak yine de o, antik alardan gnmze dek var olan her kraln her portresinden ve her heykelinden bizlere bakyor gibi. Zira Anu sadece Byk Kral, Krallarn Tanrs deildi, bakalar ancak onun ltfu sayesinde kral olabiliyordu. Smer geleneine gre, hkmdarlk Anu'dan akar; ve krallk teriminin karl Anutu'dur ("Anu-luk"). Anu'nun nian tiara (ilh balk), asa (kudret sembol) ve (obanlar tarafndan salanan korumay sembolize eden) baston idi. Artk oban bastonu krallarn ellerinden ziyade piskoposlarn elindedir. Ama ta ve asa, insanolunun baz tahtlarda brakt krallarca tutulmaktadr hl. ~ 103 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Smer panteonunun en gl ikinci ilh EN.LL idi. Ad "havann efendisi" anlamna geliyordu; daha sonralar kadim dnyann panteonlarnn ban eken Frtna Tanrlarnn prototipi ve babasyd. Anu'nun en byk oluydu, babasnn Gksel Evinde domutu. Ama en eski zamanlardaki bir noktada Dnya'ya inmiti, dolaysyla balca Gk ve Yer tanrsdr. Tanrlar Gksel Evdeki mecliste toplandklarnda, Enlil babasnn yannda bu toplantlara katlrd. Tanrlar Dnya'da meclis hlinde toplandklarnda ise, ana tapnann, E.KUR ("da gibi olan ev")'un bulunduu Enlil'e adanm ehir olan, ilh blge Nippur'daki Enlil'in saraynda biraraya gelirlerdi. Sadece Smerliler deil, Smer'in tanrlarnn ta kendileri de Enlil'i stn olarak grmekteydiler. Onu Tm lkelerin Hkmdar olarak adlandrm ve "Gklerde -o Prens'tir; Dnya'da, -o eftir" diyerek iyice netletirmilerdir. Onun "sz (emri) yukarlardaki gkleri titretir, aalardaki Dnya'y sallar": Enlil, Emirleri uzaklara ulaandr; "Sz", ulu ve kutsal olandr; Dedii deitirilemeyendir; Kaderleri uzak gelecee kadar buyurandr... Dnya'nn Tanrlar, nnde gnll boyun eerler; Dnya'da olan gk tanrlar onun karsnda alakgnll davranrlar; Sadka yanndadrlar, talimatlara gre. Smer inanlarna gre Enlil Dnya'ya, Dnya meskn ve uygar olmazdan ok nce gelmitir. "Enlil'e, Hep yilik Yapan'a lh"; Enlil'in "emirlerinin her yerde icra edilmesi" yolundaki talimatlar olmasayd, toplum ve uygarln birok unsurunun mevcut olmayacan anlatr. Hibir ehir ina edilmez, hibir yerleim kurulmazd; Ne ahrlar ina edilir, ne allar kurulurdu; Hibir kral yetimez, hibir rahip domazd.

~ 104 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Smer metinleri ayrca, Enlil'in Dnya'ya "kara bal halk" (bu, Smerlilerin insanolu iin kulland lkaptr) yaratlmadan nce geldiini de belirtir. Bu insanolu ncesi zamanlarda Enlil, Nippur'u kendi merkezi veya Gk ve Yer'in bir tr "ba" yoluyla balantda olduu "emir noktas" olarak dikmiti. Smer metinleri bu baa DUR.AN.K ("ba gk-yer") diye adlandrr ve Enlil'in Dnya'daki ilk ilerini iirsel bir dille anlatrlar: Enlil, Dnya'da ilh yerleimleri iaretlediinde, Nippur'u kendi ehrin olarak kurdun. Dnya ehri, ulu olan, Senin, suyu tatl olan saf yerin, Dur-An-Ki'yi kurdun Dnyann drt kesinin ortasnda. Nippur'da sadece tanrlarn oturduu ve insann daha henz yaratlmam olduu o ilk gnlerde, Enlil kars olacak olan tanrayla tanr. Bir versiyona gre, Enlil mstakbel gelini Nippur'un deresinde plak ykanrken grr. Bu, ilk grte aktr ama evlilik pek de aklndan gememektedir: oban Enlil, kaderleri emreden, Parlak gzl olan, onu grd. Efendi ona ilikiden sz eder; o hi gnll olmaz. Enlil ona ilikiden sz eder; o hi oral olmaz: "Vajinam ok kktr (der kz), iftleme bilmemitir; Dudaklarm ok kktr, pme bilmemitir." Ama Enlil hayr cevap olarak kabul etmez. Mabeyini Nuku'ya, SUD ("hemire") adl, annesiyle birlikte E.RE ("kokulu ev")'de yaayan "gen kza" duyduu yakc arzudan sz eder. Nuku bir sandal gezisi yapmay nerir ve bir sandal getirir. Enlil Sud'u kendisi ile yelken amaya ikna eder. Sandala biner binmez, onun rzna geer. ~ 105 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Kadim hikyenin devamnda, Enlil tanrlarn efi olmasna karn, onlar o kadar fkelenirler ki, Enlil'i yakalayp onu Aa Dnya'ya srerler. "Ahlksz Enlil!" diye barrlar, "abuk ehirden k!" Bu versiyonda Enlil'in ocuuna gebe olan Sud da onu izler ve Enlil, onunla evlenir. Bir baka versiyonda ise yaptklarndan piman olan Enlil kz aramaktadr ve mabeyinini kzn annesine yollayarak, evlilik izni ister. yle ya da byle, Sud, Enlil'in kars olur ve Enlil ona NN.LL ("havann hanm") unvann verir. Ama Enlil ve onu cezalandran tanrlar, Ninlil'i batan karann Enlil deil, tam tersi olduunu bilmemektedir. in dorusu, Ninlil annesinin talimat zerine derede plak ykanmaktadr; dere boyunca yryler yapan Enlil'in Ninlil'i grp onu "kucaklamak, pmek isteyeceini" ummaktadr. Bu ikisinin birbirlerini bulu tarzna ramen, Enlil tarafndan kendisine "hanmlk giysisi" verilir verilmez Ninlil en saygdeer hle gelir. Hanedann devam ile ilgili olduuna (inandmz) tek istisna dnda, Enlil'in baka uygunsuzluklara kalkt hi bilinmemektedir. Nippur'da bulunan bir adak tableti Enlil ve Ninlil'i tapnaklarnda kendilerine iki ve yiyecek sunulurken gstermektedir. Tablet, UrEnlil, "Enlil'in Hizmetisi" tarafndan imzalanmtr. (ekil 45)

ekil 45 ~ 106 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Tanrlarn efi oluunun dnda, Enlil ayn zamanda Smer Diyarnn (bazen sadece "Diyar" da denirdi) ve "Kara Bal Halknn" en stn Efendisi'dir. Bir Smer ilhsi bu tanrya hrmetlerini sunar: Diyarn kaderini bilen Efendi grevinde gvenilir; Smer'in kaderini bilen Enlil vazifesinde gvenilir; Baba Enlil, tm diyarlarn Efendisi; Baba Enlil, Adil Emrin Efendisi; Baba Enlil, Kara Ballarn oban... Gndoumu Dandan Gnbatm Dana, Diyarda senden baka efendi yok, Sadece sen kralsn. Smerliler Enlil'e hem korkudan hem de kran duyduklarndan hrmet ediyorlard. Tanrlar Meclisinin kararlarnn insanla kar yrtlmesini temin eden oydu; saygszlkta bulunan ehirlere kar silip spren "rzgr"n fren oydu. Tufan srasnda, insanolunun imhasn amalayan oydu. Ama insanoluyla bar hlinde olduunda iyilikler yapan dost bir tanryd; Smer metinlerine gre, saban ve kazma ile birlikte iftilik bilgisi Enlil tarafndan insanla bahedilmiti. Enlil ayrca insanoluna hkmedecek olan krallar, hkmdarlar deil de ilh adalet kanunlarnn uygulanmas grevi kendisine teslim edilen, tanr hizmetkrlar olarak semekteydi. Gerekten de Smer, Akkad ve Babil krallar kendilerini ven yaztlarna, Enlil'in kendilerini Kralla nasl ardn anlatarak balarlar. Kendisi ve babas Anu adna Enlil tarafndan yaplan bu "arlar", hkmdar yasallkla donatmakta ve ilevlerini anlatmaktadr. Babil'in ulusal tanrs olarak Marduk adnda bir tanry tanyan Hammurabi bile, kanunlarna "Anu ve Enlil halkn esenliini salamak... lkede adaletin hkm srmesini salamak zere beni grevlendirdiler." diyerek balamaktadr. ~ 107 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Gk ve Yerin Tanrs, Anu'dan lkdoan, Krallk Datc, Tanrlar Meclisinin Ba cracs, Tanrlarn ve nsanlarn Babas, Tarm Baheden, Havann Efendisi; bunlar Enlil'in bykln ve glerini gsteren baz atflardr. Onun "emri uzaklara ulard", "dedikleri deitirilemezdi"; "kaderleri buyururdu". "Ba yer-gk"e sahipti ve "tm lkeleri tarayabilen gzleri" "ulu ehri Nippur"dan, "tm lkelerin ta iine dek aratran huzmeleri kaldrrd". Ancak plak bir gzellikle bylenebilecek herhangi bir gen kadar insand; tanrlar birlii tarafndan dayatlan ve ihll edilmesi durumunda cezas srgn olan ahlk kurallarna tbiydi; hatta lmllerin ikyetlerinden bile muaf deildi. En azndan bir kez, Urun Smerli bir kral dorudan Tanrlar Meclisine ikyette bulunarak, Ur'un ve halknn bana gelen bir dizi felaketin sebebinin "Enlil'in Smer tohumundan olmayan... deersiz bir adama krallk vermesi" talihsizlii olduunu bildirir. leride, Enlil'in ilh ve Dnya stndeki fni meselelerde oynad merkez rol ve onun birka olunun kendi aralarnda ve bakalaryla ilh haleflik iin nasl savatklarn ve bylece tanrlarn savalar ile ilgili daha sonraki hikyelerin nasl ortaya ktn greceiz. Smer'in nc Byk Tanrs, Anu'nun bir dier oludur; iki ad vardr: E.A ve EN.K. Erkek kardei Enlil gibi o da bir Gk ve Yer tanrsdr; yani aslnda gklerde olan ve Dnya'ya inmi olan bir ilh. Onun Dnya'ya gelii, Smer metinlerinde, ran Krfezi'nin sularnn gnmzde olduundan ok daha fazla karann iinde olduu, lkenin gney kesimini bir bataklk hline getirdii bir zamanla ilikilendirilir. Ea (bu isim kelimenin tam anlamyla "ev- su" anlamna gelir), usta bir mhendistir; kanallarn inasn, nehirlerin bentlenmesini ve bataklklarn kurutulmasn plnlam ve gzetmitir. Bu suyollarnda, zellikle de bataklklarda yelken amay severdi. Sular, adnn da belirttii gibi, gerekten de onun eviydi. "Byk evi"ni, bataklklarn tam snrnda kurmu olduu ehirde, pek uygun biimde HA.A.K ("su balklarnn yeri") ad verilen ve E.R.DU ("uzaa gitme evi") diye de bilinen ehirde ina etmiti. Ea, "Tuzlu Sularn Efendisi" idi, yani denizlerin ve okyanuslarn. Smer metinleri tekrar tekrar Byk Tanrnn lemleri kendi aralarnda bltkleri ok eski bir zamandan sz ederler. "Denizler Enki'ye verildi, Dnya Prensi'ne", bylece ~ 108 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Enki de "Apsu'nun ("Derinler"in) hkmdarln" ald. Denizlerin Efendisi olarak Ea uzak diyarlara, zellikle de Smer'e deerli metallerin ve yar deerli talarn getirildii yerlere yelken aan gemiler ina etti. En eski Smer silindir mhrleri Ea'y bazen iinde balklar da bulunan akan derelerle evrelenmi biimde betimler. Mhrler Ea'y, burada da grld gibi, Ay ile (hill ile belirtilir) ilikilendirir; belki de Ay'n denizlerdeki gelgite sebep olmas olgusundan kaynaklanan bir ilikilendirmedir bu. Ea'ya NN.G.KU ("parlak gzl efendi") sfatnn verilmesinin nedeni de hi phesiz bylesi bir gksel imgedir. (ekil 46)

ekil 46

Aralarnda Ea'nn ta kendisi tarafndan yazlm gerekten artc bir otobiyografi de bulunan Smer metinlerine gre, Ea gklerde domu ve Dnya stnde herhangi bir yerleim veya uygarlk olmazdan ok nce Dnya'ya inmitir. "lkeye yaklatmda, oka sel vard" diye belirtir. Daha sonra lkeyi yerleilebilir hle getirmek zere kendi tarafndan giriilen bir dizi faaliyeti anlatr: Dicle Nehri'ni taze, "yaam veren sularla" doldurdu; Dicle ve Frat'ta yol alnabilmesi iin kanallarn inasna gz kulak olmak zere bir tanr atad; bataklklar er pten temizledi ve onlar balklarla doldurdu, onlar her trden ku iin bir barnak yapt ve kullanl ina malzemesi olan kamlarn oralarda bymesini salad. ~ 109 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Denizlerden ve nehirlerden kuru topraa dnen Ea "saban ve pulluu ynlendirenin... kutsal saban izlerini aann... allar kurann... ahrlar ina edenin..." kendisi olduunu iddia etti. Devamnda, (bilginler tarafndan "Enki ve Dnya Dzeni" diye adlandrlan) bu kendine zg metni, Dnya'ya tula yapmn, konutlar ve ehirleri ina etmeyi, metalrji ve benzeri sanatlar getiren olarak bu tanry tanmlar. lh, insanln en byk koruyucusu, uygarl ortaya karan tanr olarak betimleyen birok metin, ayrca onu tanrlar meclisinde insanolunun bakahraman olarak da resmeder. ncil'deki tarifin kayna olmas gereken Smer ve Akkad Tufan metinleri, Ea'y Tanrlar Meclisinin kararna kar koyarak gvendii bir takipisinin (Mezopotamya "Nuh"u) felketten kamasn salayan bir tanr olarak betimler. Gerekten de, (Eski Ahit gibi) bir tanr veya tanrlarn insan uurlu ve kastl bir fiil yoluyla yaratt inancna bal olan Smer ve Akkad metinleri, Ea'ya anahtar bir rol verirler: Tanrlarn ba bilimcisi olarak, insann yaratlaca metodu ve ilemi belirleyen odur. nsann "yaradlna" veya ortaya kna bylesine aina olunca, tanrlarn insanolundan "ebed yaam" saklama kararllna kar koyarak, Adapa'y, yani Ea'nn "bilgelii"nce yaratlan "model insan" Anu'nun gklerdeki meknna ynlendirenin Ea olmasna amamak gerekir. Ea, yaratlnda bir rol olduu iin mi insann yanndayd; yoksa daha znel sebepleri mi vard? Kaytlar taradka, Ea'nn hem fni hem de ilhi meselelerdeki kar klarnn, deimez bir ekilde, oklukla Enlil'den kaynaklanan engelleyici karar ve plnlar hedef aldn grmekteyiz. Kaytlar, Ea'nn erkek kardei Enlil'e duyduu yakc kskanln gstergeleri ile doludur. Gerekten de, Ea'nn dier (ve belki de ilk) ad EN.K ("Dnyann efendisi")'dir ve dnyann tanr arasnda bllmesi ile ilgili metinler, bunun pekl Ea'nn Dnya hkmdarln erkek kardei Enlil'e kaptrd bir kura olabileceini ima etmektedir. Tanrlar el sktlar, Zar attlar ve bltler. Sonra Anu, Ge kt; Enlil'e, Dnya verildi,

~ 110 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Bir emberle kapanan denizler, Onlar Enki'ye, Dnya Prensine verildi. Ea/Enki bu kurann sonularndan dolay krgn olabilirdi ama ok daha derin bir gceniklii beslemi gibi grnmektedir. Sebebi, otobiyografisinde Enki tarafndan belirtilmitir: lk doann Enlil deil, kendisi olduunu iddia eder, dolaysyla Anu'nun bariz vrisi olmaya hakk olan da Enlil deil, kendisidir: "Babam, evrenin kral, beni evrene getirdi... Ben bereketli tohumum, Byk Vah Boa'nn sat; Ben, Anu'nun ilk doan oluyum. Ben, tanrlarn Byk Kardeiyim... Ben, domu olanm. lh Anu'nun ilk olu olarak." Kadim Yakn Dou'daki insanlarn uyduu yasalar tanrlar tarafndan verilmi olduundan, insanlara uygulanan toplumsal ve ailev yasalarn, tanrlara uygulanann kopyalar olduunu dnmek mantkldr. Mari ve Nuzi gibi sit alanlarnda bulunan mahkeme ve aile kaytlar; brani atalarn uyduu ncil dnemi gelenek ve trelerinin, kadim Yakn Dou'nun her yannda krallar ve asilleri de baladn teyit etmektedir. Eski Ahit'teki atalarn karlat veraset sorunlar, dolaysyla retici bir yan tamaktadr. Kars Sara'nn grnteki ksrl sebebiyle ocuktan yoksun olan brahim, hizmetisinden bir erkek ocuk sahibi olur. Ama oullar (smail), Sara'nn brahimden bir olan, shak' dourmasyla atasal silsileden dlanr. shak'n kars Rebeka ikizlere gebedir. Teknik olarak ilk doan Esav'dr, kzl, tyl bir olan. Esav'n topuuna tutunarak doan Yakub daha hotu, Rebeka onu pek sever. Yalanan ve yar kr olan shak ahdini iln etmek zereyken Rebeka verasetin Esav'a deil de Yakub'a kalmas iin bir hile yapar. Son olarak, Yakub'un veraset sorunlar da Rahel ile evlenmek zere Laban'a yirmi yl hizmet etmesine karn, Laban'n onu ilk olarak Rahel'in ablas Lea ev~ 111 ~

SMER: TANRILAR DYARI

lenmeye zorlamasndan kaynaklanmt. Yakub'un ilk doan olu (Ruben) Lea'dandr; Yakub'un Lea ve iki cariyesinden daha birok olu ve bir kz da olur. Ancak Rahel kendi ilk doan olunu (Yusuf) nihayet dourduunda, Yakup onu kardelerine ye tuttu. Bylesi treleri ve veraset kanunlarn dikkate aldnda, kii Enlil ve Ea/Enki arasndaki atan iddialar anlayabilir. Her trl kaydn gsterdii gibi Anu ve resm ei Antu'nun olu olan Enlil, yasal ilk doandr. Ama Enki'nin, "Bereketli tohum benim... Anu'nun ilk doan olu benim" diye haykr bir gerei belirtiyor olmaldr. Acaba, Anu'nun sadece bir cariye olan bir tanradan doan olu muydu? shak ve smail'in ya da Esav ve Yakub adl ikizlerin hikyesi, Gksel Ev'dekine pekl paralel olabilirdi. Enki, Enlil'in ncelik hakkn kabul etmi gibi grnmesine karn, baz bilginler bu iki tanr arasnda srekli bir iktidar savan gsteren yeterince delil grmtr. Samuel N. Kramer kadim metinlerden birini "Enki ve Onun Aalk Kompleksi" diye adlandrmtr. Daha sonra da greceimiz gibi, ncil'de geen Havva, Cennet Bahesindeki ylan veya Tufan gibi birka hikyenin Smer versiyonlar, Enki'nin erkek kardeinin emirlerine kar koyduu durumlar iermektedir. Bir noktada, yle grnmektedir ki, Enki lh Taht iin abalamasnda hibir anlam olmadna karar verir ve tm abasn, Enlil'in olunu deil de kendi olunu nc nesil halef yapmaya yneltir. Buna, en azndan ilk balarda, kz kardei NN.HUR.SAG' n ("dabann hanm") yardm ile ulamaya alr. Ninhursag da Anu'nun kzdr ama anlalan Antu'dan olma deildir; burada bir dier haleflik kural yatar. Bilginler yllar boyunca hem brahim hem de shak'n karlarnn ayn zamanda kz kardeleri olduunu iln etmeleri olgusu karsnda akn kalmlardr; zira bir kz kardele cinsel ilikiye yasak getiren ncil'in tavr asndan bu artc bir iddiadr. Ama Mari ve Nuzi'de gn na kartlan yasal belgelerle, bir erkein vey kz kardei ile evlenebildii belli olmutur. Dahas, tm karlarndan olan ocuklar dikkate alndnda, byle bir kardan doan oul; akraba olmayan bir kardan doan ouldan yzde elli daha fazla "saf tohum" olduundan, ilk doan oul olsun olmasn, yasal varis olmaktayd. Bu durum, sonuta, ~ 112 ~

SMER: TANRILAR DYARI

(Mari ve Nuzi'de) tercih edilen ein olunun tartmasz yasal vris olmasn salamak zere bir "kz karde" olarak benimsenmesinin uygulamasna yol amt. te, Enki'nin bir olan dourtmaya giritii Ninhursag da byle bir vey kz kardeti. O da "gklerden"di, Dnya'ya en eski zamanlarda inmiti. Birka metin, tanrlarn Dnya'y kendi aralarnda blrlerken, Ninhursag'a Dilmun Diyarn, "saf bir yer... saf bir diyar... en parlak yer"in verildiini belirtir. Bilginler tarafndan "Enki ve Ninhursag: Bir Cennet Miti" ad verilen bir metin, Enki'nin iftleme amacyla Dilmun'a yapt yolculukla ilgilidir. Metin tekrar tekrar vurgular, Ninhursag "yalnz"dr; balants olmayan, gekince bir kzdr. Daha sonralar yal bir kadn olarak resmedilecektir ama genken son derece ekici olmaldr ki metin bizi utanmadan sklmadan bilgilendirir: Enki ona yaklatnda, grn "penisinin bentleri sulamasna sebep oldu". Yalnz kalmalar gerektii talimatn veren Enki "Ninhursag'n rahmine meni boaltt. O, meniyi rahme ald, Enki'nin menisini"; ve sonra "dokuz aylk Kadnlktan sonra... sularn kysnda dourdu." Ama ocuk, bir kzd. Erkek vris elde edemeyen Enki, kendi kzyla sevimeye koyuldu. "Onu kucaklad, onu pt; Enki rahmine meni boaltt." Ama o da bir kz dourdu. Enki daha sonra kz torununun peine dt, onu da hamile brakt ama bir kez daha kz dodu. Bu gayretlere bir son vermeye karar veren Ninhursag bir lanet etti; baz bitkilerden yiyen Enki, lmcl ekilde hastaland. Ancak dier tanrlar laneti kaldrmas iin Ninhursag' zorladlar. Bu olaylarn ilh meseleler stnde byk etkisi olmaktayken, Enki ve Ninhursag ile ilgili dier hikyeler hep insan meseleler stndeki etki hakkndadr, zira Smer metinlerine gre, insanolu, Enki tarafndan icat edilen ilemler ve formlleri izleyen Ninhursag tarafndan yaratlmtr. O, ba hemireydi; tbb ilemlerden sorumlu oland; bu rolyle tanra NN.T ("yaam- hanm") diye adlandrlmtr. (ekil 47) Baz bilginler Adapa (Enki'nin "model insan") kelimesinde, ncil'deki Adama"y veya adam grrler. Smerce T'nin ift anlam da ncil'le paralellikler gsterir. Zira ti hem "yaam" hem de "kaburga" anlamna gelir, bylece Ninti'nin ad hem "yaam hanm" hem de "kaburga hanm" anlamndadr. Anlam "yaam" olan ~ 113 ~

SMER: TANRILAR DYARI

ekil 47

ncil'deki Havva, demin kaburgasndan yaratlmtr; bylece Havva da bir bakma bir "yaam hanm" ve bir "kaburga hanm"dr. Tanrlara ve insanoluna yaam veren olarak Ninhursag'dan Ana Tanra diye sz edilir. Takma ad "Mammu"dur; bu, anne anlamna gelen ngilizce "mom" veya "mamma" kelimelerinin arasdr. Sembol ise "kesici" idi; antik alarda ebelerin doumdan sonra gbek ban kesmede kullandklar ara. (ekil 48) Enki'nin erkek kardei ve rakibi olan Enlil, kz kardei Ninhursag'dan byle bir "hakik vris" edinme ansna sahip olmutu. Gklerde doan Yer tanrlarnn en genci idi ve NN.UR.TA ("temeli tamamlayan efendi") adn almt. O, babas iin savamak zere "Enlil'in, a ve k nlar ile ileri kan kahraman olu", "k imekleri frlatan... alc oul" idi. (ekil 49) Ei BA.U da bir hemire veya doktordu; sfat ise "lleri hayata geri getiren hanm" idi. Ninurta'nn eski portreleri onu kendine zg bir silh tutarken gsterir; hi phesiz bu, "k imekleri" frlatann ta kendisidir. Kadim metinler onu kudretli bir avc, asker yetenekleriyle tannan savaan bir tanr olarak selmlar. Ama en kahramanca sava, babas adna deil, kendisi iin verdiidir. Bu, ZU ("zeki") adl ktcl bir tanr ile yapt geni apl bir savatr ve dl, Dnya'daki tanrlarn liderliidir, zira Zu yasa d yollarla Enlil'in Tanrlarn efi olarak elinde tuttuu nian ve nesneleri ele geirmitir. ~ 114 ~

SMER: TANRILAR DYARI

ekil 48

ekil 49

Bu olaylar anlatan metinlerin balangc krlmtr; yk ancak Zu'nun, Enlil'in tapna E-Kur'a vard noktadan itibaren okunabilir hldedir. Anlalan Zu tannmaktadr ve st rtbelidir zira Enlil onu karlar ve ona "trbesinin giriinin korunmasn emanet eder." Ama "ktcl Zu" emanete hyanet edecektir, zira "kalbinde dnd" ey, "Enlilliin oradan alnmas", yani ilhi glerin ele geirilmesidir. Bunu yapmak iin Zu, aralarnda byl Kaderler Tabletlerinin de bulunduu belirli nesneleri ele geirmek zorundayd. Sinsi Zu, Enlil soyunup gnlk yz iin havuza girip de teberisini korunmasz braktnda, frsat ele geirdi. ~ 115 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Gzledii snan giriinde, Zu gnn balamasn beklerdi. Enlil saf sularla ykanmaktaykentac karlm ve tahtn stnde braklmZu, Kaderler Tabletlerini ellerine ald, Enlillii kard. Zu, MU'su ile ("isim" olarak evrilmitir ama anlalan bir uan makinedir) uzaktaki bir saklanma yerine doru kaarken, bu gz kara hareketinin sonular ortaya kmaya balar: lh Formller kalakald, Hareketsizlik her yana yayld; sessizlik baskn oldu... Snan parlakl alnmt. "Enlil Baba'nn azn bak amyordu." "Diyarn tanrlar haberi duyduka birer birer geldiler." Mesele ylesine ciddydi ki, Gksel Evindeki Anu'ya bile haber verildi. Anu durumu gzden geirdi ve "formller"in yerine konabilmesi iin Zu'nun hemen tutuklanmas sonucuna vard. Anu "tanrlara, ocuklarna" dnerek sordu, 'Tanrlardan hanginiz Zu'yu ezecek? Onun ad hepsinden byk olacaktr!" Deerli bilinen birka tanr greve arld. Ama hepsi de Kaderler Tabletlerini alan Zu'nun artk Enlil ile ayn glere sahip olduunu, bu nedenle "ona kar gelenin kile dneceini" belirttiler. Bu noktada, Ea'nn aklna iyi bir fikir gelir: Bu umutsuz savata yer almak zere niin Ninurta'y armyoruz? Meclisteki tanrlar, Ea'nn dhiyane kurnazln tabi ki anladlar. Eer Zu yenilirse veraset hakknn kendi ocuuna kalmas ans artacakt; benzer ekilde, bu arada eer Ninurta ldrlrse, bundan da kazanl kacakt. Tanrlarn aknlna ramen Ninhursag (bu metinde NN.MAH "byk hanm" diye adlandrlr) bu fikre katlr. Olu Ninurta'ya dnerek, Zu'nun sadece Enlil'i deil, Ninurta'y da Enlillikten mahrum braktn aklar. "Acdan lklar atarak dourdum" diye barr ve "erkek kardeim ve Anu iin kesinletirdim" "Gklerin Kralln" der. ektii aclarn boa gitmemesi iin Ninurta'ya gidip kazanmak zere savamas iin talimat verir: ~ 116 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Hcumunu balat... kaak Zu'yu yakala... Korkun saldr fkeni ona kar sal... Kes boazn! Zu'yu ortadan kaldr!... Yedi bell rzgrn onun stne sal... Btn kasrgalar ona saldrt... Ima'y ona kar yolla... Rzgrlarn, onun Kanatlarn gizli bir yere tasn... Hkmdarln Ekur'a dnmesini sala; lah Formllerin dnmesini sala, Seni yaratan babaya. Destann eitli versiyonlar, yaplan savan tyler rperten tariflerini verir. Ninurta Zu'ya "oklar" atar ama "oklar Zu'nun bedenine yaklaamaz... tanrlarn Kaderler Tabletlerini elinde tad mddete". Frlatlan "silhlar tam ortasnda durur" uularnn. Sonu gelmeyen sava srp giderken Ea, Ninurta'ya silahlarna bir til-lum eklemesini ve Zu'nun "kanatlar"nn "kk dili ark"larna ate etmesini tavsiye eder. Bu tavsiyeye uyan ve "kanattan kanata" baran Ninurta til-lum'u Zu'nun kk dili arklarna doru ateledi. Vurulduklarnda, arklar dalmaya balad ve Zu'nun "kanatlar" dnerek dt. Zu malp oldu ve Kader Tabletleri Enlil'e geri getirildi. Zu kimdi? Baz bilginlerin ne srd gibi bir "mitolojik ku" muydu? Uabildii aktr. Ama bugn bir uaa veya bir uzay gemisine binen herhangi biri de uabilir. Ninurta da Zu kadar (ve belki de daha iyi) uabilmektedir. Ama Ninurta bir ku deildir; onu kendi bana veya ei BA.U (ayrca GU.LA diye de adlandrlr) ile gsteren birok betimleme bunu aka ortaya koymaktadr. Ninurta, uuunu, Laga kentindeki kutsal blgesinde, GR.SU'da saklanan kayda deer bir "ku"un yardm ile yapmaktayd. Zu da bir "ku" deildi; anlalan elinin altnda, saklanmak iin uzaklara uabildii bir "ku" bulunmaktayd. te bylesi "kular"n iindeki tanrlar arasnda gk sava yapld. Ve Zu'nun "ku"unu en sonunda vurup ldren silhn yaps hakknda hi phe duymaya gerek yoktur. Smerce TL ve Asurcada til-lum denilen kelime resimsel olarak yle yazlmaktadr: ~ 117 ~

SMER: TANRILAR DYARI

ve o zamanlarda da bugn til kelimesinin branicedeki karl anlamna gelmekteydi: "fze." yleyse Zu bir tanryd; Enlillik'in devrilmesini plnlamak iin sebepleri olan tanrlardan biriydi; yasal vris olan Ninurta'nn savamak iin her sebebe sahip olduu bir tanr. Acaba Zu, Enki'nin kars DAM.K.NA'dan doan ve yasal olarak kendisine ait olmayan bir oyun yaparak ele geirecek kadar sabrsz olan ilk olu MARDUK ("saf hyn olu") muydu? Buna inanmak iin baz sebepler var; kz kardeinden bir olan ocuu yapmay ve dolaysyla Enlillik iin yasal bir vris ortaya karmay baaramayan Enki, olu Marduk'a gvenmekteydi. Gerekten de, kadim Yakn Dou M.. ikinci bin yln balarnda byk toplumsal ve asker alt st olularla sarsldnda, Marduk Babil'de Smer ve Akkad'n ulusal tanrs konumuna ykseltildi. Marduk, Enlil'in yerine geerek Tanrlarn Kral olarak iln edildi ve dier tanrlardan ona ballklarn bildirmeleri ve faaliyetlerinin kolaylkla kontrol edilebilecei Babil'e gelip yerlemeleri istendi. (ekil 50) Enlillik'in (Zu olayndan ok sonraki) bu devriliine, Babillilerin kadim metinleri tahrif etmeye ynelik yaygn abalar elik etti. En nemli metinler, Anu veya Enlil ve hatta Ninurta yerine Marduk'u Gklerin Efendisi, Yaratc, Rahm, Kahraman olarak gsterecek biimde yeniden yazld veya deitirildi. Deitirilen hikyeler arasnda "Zu'nun Hikyesi" de vard; Babil versiyonuna gre Zu ile savaan (Ninurta deil) Marduk idi. Bu versiyonda, Marduk vnyordu: "Mahasti moh il Zu" ("Tanr Zu'nun kafatasn tuzla buz ettim"). yleyse, Zu'nun Marduk olamayaca aktr. Zaten "Bilimler Tanrs" Enki'nin, Ninurta'y kendi olu Marduk'a kar kullanaca baarl silhlarn seimi konusunda ynlendirmesi de pek mantkl deildir. Tavrndan ve Ninurta'y "Zu'nun boazn kesmeye" zorlayndan anlald kadaryla Enki, kaybeden kim olursa olsun bu savatan krl kmay beklemekteydi. Tek mantkl karm, Zu'nun da bir biimde Enlillik iin yasal bir vris olmasdr. ~ 118 ~

SMER: TANRILAR DYARI

ekil 50

Bu da tek bir tanry iaret eder: Nanna, Enlil'in resm ei Ninlil'den ilk doan olu. Eer Ninurta ortadan kalkacak olursa, Nanna'nn nnde verasete giden engelsiz bir yol olacakt. Nanna (NAN.NAR'n -"parlak olan"- ksaltlm), alar ap bize kadar, daha iyi bilinen Akkadca (veya "Samce") ad Sin ile geldi. Enlil'in ilk olu olarak Smer'in en iyi bilinen ehir devleti UR ("ehir") stnde hkmranlk ona verildi. Oradaki tapnann ad E.G.NU.GAL ("tahtn tohumunun evi") idi. Nanna ve ei NN.GAL ("byk hanm"), bu mekndan ehrin ve ehir halknn ilerini byk bir iyilikle srdrmekteydiler. Ur halk ilhi yneticilerini byk bir sevecenlikle anyor, tanrlarna "Nanna Baba" ve benzer sevecen lkaplar takyorlard. ~ 119 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Ur'un bereket ve bolluu, ehir halk tarafndan dorudan Nanna'ya atfedilmekteydi. Ur'un (tanrnn ltfuyla) yneticilerinden biri olan ulgi, M.. nc bin yln sonunda Nanna'nn "evi"ni "bollukla dolu bir al", koyunlarn oald ve kzlerin kesildii "ekmek adaklarnn bereketli yeri", davul ve zilli tefin sesinin duyulduu tatl mzikle dolu bir yer olarak tarif eder. Koruyucu tanrs Nanna'nn ynetimi altnda Ur, Smer'in tahl ambar hline gelir; dier her yerdeki tapnaklara tahl kadar koyun ve davar da salar. "Ur'un Ykl stne At" balkl merin bize, negatif bir yolla, felketten nce Ur'un nasl olduunu anlatmaktadr: Nanna'nn ambarlarnda tahl yok. Tanrlarn akam yemekleri, tatsz; byk yemek salonlarnda, arabn ve baln sonu gelmi... Tapnann ulu frnnda, ne kzler ne koyunlar hazrlanmakta; Nanna'nn byk Prangalar Yerinde: kzlere emirleri verilen yerde uultu kesilmisessizlii ok byk... tme ta ve havan tokma hareketsiz... Adak sandallar, adak tamyor artk... Nippur'daki Enlil'e adak ekmei getirmiyor. Ur'un nehri bo, sandallar ilemiyor... Kylarnda yiyecek bitmiyor, uzun otlar sarm. "Rzgra karan allara", terk edilen ahrlara, giden obanlara ve sr gdenlere at yakan bir dier at ise ok gariptir: Ur halk tarafndan deil, tanr Nanna ve ei Ningal tarafndan yazlmtr. Bu ve Ur'un d stne yazlm dier atlar, sra d bir olayn travmasn gzler nne sermektedir. Smer metinleri bizi, Nanna ve Ningal'in felket tamamlanmadan hemen nce ehri terk ettikleri konusunda bilgilendirir. Bu dokunakl biimde tarif edilen, acele bir ayrltr: ehrini seven Nanna, ehirden ayrld. Ur'u seven Sin, artk evinde oturmad. Ningal...

~ 120 ~

SMER: TANRILAR DYARI

dman blgesinden geip ehrinden kaarken, aceleyle bir giysiye sarnd, Evinden ayrld. Ur'un d ve tanrlarnn srgn edilii, atlarda Anu ve Enlil'in kasti kararlarnn sonular olarak tarif edilmektedir. Cezay kaldrsnlar diye Nanna'nn yalvarp yakard da bu ikisidir. Anu'm, tanrlar kral, "Bu kadar yeter" desen; Enlil'im, lkeler kral, ho bir kader bisen! Dorudan Enlil'e bavuran "Sin, strap eken kalbini babasna aar; Enlil'i selmlar, onu dourtan babay" ve ona yalvarr: Ey beni dourtan babam, Ne zamana dek dmanca bakacaksn zr dileyiime? Ne zamana dek?... Sebebi olduun bu eza eken kalpte bir alev gibi titreenltfen dosta bakver. Atlarn hibir yerinde Anu'nun ve Enlil'in gazabnn sebebi aklanmaz. Ama eer Nanna Zu ise, cezas da darbe yapma suuna denk olmalyd. Acaba Zu, o muydu? phesiz Zu olabilirdi nk Zu bir tr uan makineye sahipti; Ninurta'dan kat ve Ninurta'yla savat "ku"a. Smer metinleri onun " Gk Sandal"ndan hayranlkla sz eder. Baba Nannar, Ur'un Efendisi... Muhteemlii, Gk Sandalnda olan... Efendi, Enlil'in ilk olu. Gk Sandalnda ykseldiinde, ~ 121 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Muhteemsin. Enlil elini ssledi Kalc bir asayla, Ur'un stnde Kutsal Sandal'da ykseldiinde. Ek kantlar da vardr. Nanna'nn dier ad Sin, ZU.EN'in bir baka telffuzu olan SU.EN'den tremitir. ki heceli bir kelimenin ayn karmak anlam, hecelerin srasn deitirmekle de elde edilebilir: ZU.EN ve EN.ZU, bir dierinin "ayna" kelimesidir. ZU.EN olan Nanna/Sin, EN.ZU'dan ("efendi Zu") bakas deildir. Enlillik'i ele geirmeye kalkann o olduu sonucuna varmalyz. Artk efendi Zu'nun (Sin), Ea'nn nerilerine ramen, niin idamla deil de srgnle cezalandrldn anlayabiliriz. Hem Smer metinleri ve hem de arkeolojik bulgular, Sin ve einin Harran'a, birka nehir ve dalk arazi tarafndan korunan Hurri ehrine katn belirtmektedir. unu da belirtmek gerekiyor: brahimin babas Terah'n nderliindeki klan, Ur'u terk ettiklerinde, onlarda ynlerini Harran'a evirmilerdi; Vaadedilmi Topraklar'a gitmeden nce orada uzun yllar oturmulard. Ur her zaman iin Nanna/Sin'e adanm bir ehir olarak kalmasna ramen, Harran onun iin ok uzun bir sre mekn olmu olmaldr zira Ur'a benzetilerek ina edilmitir; tapnaklar, binalar ve caddeleri neredeyse tamamen ayndr. Andre Parrot [Abraham et son temps (brahim ve a)] bu benzerlikleri "Haran kltnn Ur kltnn tam bir kopyasndan baka bir ey olmadna dair her kant mevcuttur" diyerek zetlemektedir. Harran'daki -bin yl iinde tekrar tekrar ina edilen- Sin tapna elli yldan fazla sren kazlar srasnda gn na karldnda, buluntular arasnda stlerine ok ilgin bir kaydn kaznd iki stela (bir olay ansna dikilen ta stunlar) vard. Bir Sin yksek rahibesi olan Adadguppi tarafndan dikte edilen bir kaytt bu; rahibenin Sin'in bilinmeyen nceki bir zamanda dn iin nasl dua ettiini ve plnlar yaptn anlatmaktayd. Sin, tm tanrlarn kral, ehrine ve tapnana kzd, ve Ge kt. ~ 122 ~

SMER: TANRILAR DYARI

renen veya kederlenen Sin'in "topland" ve "Ge kt" dier yaztlar tarafndan da desteklenir. Bunlar bize, Asur kral Asurbanipal'in belirli dmanlardan kutsal bir "en pahal yeim benzeri bir tatan yaplma silindir mhr" geri aldn ve "stne Sin'in bir resmini izerek daha da iyi hle getirdiini" anlatrlar. Ayrca kutsal tan stne "Sin'e bir methiye" kazdn ve "bunu Sin'in imgesinin boynuna astn" yazar. Sin'in bu ta mhr, eski zamanlardan kalma bir yadigr olmaldr, zira daha sonra "bunun o gnlerde, dmann yapt imha srasnda yz tahrip edilmi olan" olduu belirtilir. Asurbanipal'in hkmdarl srasnda domu olan yksek rahibenin kendisinin de kraliyet kan tad dnlmektedir. Sin'e bavurusunda, pratik bir "anlama" nerir: Rahibenin olu Nabonid'in Smer ve Akkad'n yneticisi olmasna yardm etmesi karlnda Sin'in glerini hasmlarna stn gelmesi iin geri alacakt. Tarih kaytlar M.. 555'te, o sralarda Babil ordularnn komutan olan Nabonid'in, arkada olan subaylar tarafndan tahta kartldn dorulamaktadr. Bu ite, kendisine dorudan Sin'in yardm ettiini belirtir. Nabonid'in yaztlar bizi "ortaya knn ilk gnnde" Sin'in "Anu'nun silhn" kullanarak gklere "bir k huzmesiyle dokunabildiini" ve dmanlarn aadaki Dnya'ya drdn syleyerek bilgilendirir. Nabonid, annesinin tanrya verdii sz tutar. Sin'in tapna E.HUL.HUL'u ("byk nee evi") yeniden ina eder ve Sin'i en stn Tanr olarak iln eder. te o zaman Sin "Anu-grubunun gcn" eline geirebildi, "Enlil-grubunun tm gcn kuand ve Ea-grubunun tm gcn devrald; bylece tm Gksel Kudretleri kendi eline alm oldu." Bylece gasp Marduk'u yenerek, hatta Marduk'un babas Ea'nn glerini de ele geirerek Sin "lah Hill" unvann kazand ve nn szde Ay Tanrs olarak yapt. renerek Gklere geri dnd bildirilen Sin, nasl olmu da Dnya'da bylesi beceriler sergileyebilmiti? Sin'in gerekten de "fkeli emrini unuttuunu... ve Ehulhul tapnana geri dnmeye karar verdiini" onaylayan Nabonid bir mucizenin gerekletiini iddia eder. "Eski gnlerden beri lkede meydana gelmemi olan" bir mucizedir bu: Bir ilh "Gklerden aa inmiti." ~ 123 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Bu Sin'in byk mucizesiydi, Meydana gelmemiti lkede, eski gnlerden beri; lkenin halk ne grm, ne de yazmlard Kl tabletler stne, sonsuza dek korumak iin: Sin, tm tanrlarn ve tanralarn efendisi, Gklerde oturan, Gklerden aa inmiti. Ne yazk ki, Sin'in Dnya'ya geri dnd yer ve tarzla ilgili ayrntlar verilmemitir. Ama Haran'n dndaki tarlalarda olduunu biliyoruz; kendisine "eski lke"den bir gelin bulmak iin Kenan'dan gelmekte olan Yakup grd ki, "yer zerinde bir merdiven dikilmi ve ba gklere ermiti; ve ite, onda Tanr'nn melekleri kmakta ve inmekte idiler". Nabonid, Nanna/Sin'e kudretini ve tapnaklarn geri verirken, ayn zamanda Sin'in ikiz ocuklar olan IN.ANNA ("Anu'nun hanm") ve UTU ("ldayan")'ya tapnc da geri getirdi, tapnaklarn yeniden kurdu. kizler, Sin'in resm ei olan Ningal'den domutu; yani doum yoluyla lh Hanedann yeleriydiler. nanna teknik olarak ilk doan idi ama ikiz erkek kardei Utu ilk doan oul idi; yani, hanedann yasal vrisi. Esav ve Yakup'unki gibi benzer durumlarda mevcut olan rekabetin tersine, iki ilh ocuk birbirlerine ok yakn bir ekilde byd. Deneyimleri ve maceralar paylatlar, birbirlerinin yardmna kotular ve nanna iki tanrdan birini koca olarak semek zorunda kaldnda, t almak iin erkek kardeine bavurdu. nanna ve Utu, Dnya'da sadece tanrlarn var olduu o uzun zaman ncesinde domutu. Utu'nun ehir-alan olan Sippar, Smer'de tanrlar tarafndan kurulmu olan ilk ehirler arasnda saylmaktadr. Nabonid, Utu'nun Sippar'daki tapna E.BABBARA'y ("ldayan ev") tekrar ina etmek iini stlendiinde bir yaztta yle belirtir: Eski temel platformunu aratrdm tapnan, ve topra on sekiz kbit kazdm, ~ 124 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Utu, Ebabbara'nn Byk Efendisi... 3.200 yldr benden nce gelmi hibir kraln grmedii Naram-Sin'in, Sargon'un olunun temel-platformunu bana bizzat kendisi gsterdi. Smer'de uygarlk gelimeye baladnda ve insan, Nehirler Arasndaki Diyar'daki tanrlara katldnda, Utu esasen kanun ve adalet ile ilikili hle geldi. Anu ve Enlil'e seslenenlerden ayr olarak baz ilk kanun maddeleri, "Utu'nun gerek szne uygun olarak" oluturulduklarndan, onlara uyulmas gerekmekteydi. Babil kral Hammurabi kendi kanunlarn bir stelaya kaztt; stelann en tepesinde kral, kanunlar bir tanrdan alrken resmedilmektedir. (ekil 51) Sippar'da ortaya karlan tabletler, ehrin kadim zamanlardaki nn adil kanunlar olan bir yer olarak belirtmektedir. Baz metinler Utu'yu tanrlar da insanlar da yarglarken resmetmektedir; aslnda Sippar, Smer'in "yksek mahkemesi"ydi.

~ 125 ~

ekil 51

SMER: TANRILAR DYARI

Utu'nun savunduu adalet; Yeni Ahit'te kaydedilen Dadaki Vaaz' hatrlatmaktadr. Bir "bilgelik tableti" Utu'yu memnun etmek iin u davran tavsiye etmektedir: Rakibine ktlk yapma, Sana ktlk yapana iyilikle karlk ver, Dmann adalete brak... Kalbinin ktle meyletmesine izin verme... Sadaka iin dileneneyemesi iin yemek, imesi iin arap ver... Yardmsever ol, iyilik yap. Adaleti salad ve baskcl nledii iin ve belki de daha sonra greceimiz dier nedenlerle, Utu yolculuk edenlerin koruyucusu olarak dnlmekteydi. Ancak, Utu'ya verilen sfatlardan en bilineni ve en kalc olan onun parlaklyla ilgilidir. lk zamanlardan beri, Babbar ("ldayan") olarak adlandrlmaktayd. O, "geni bir k saan Utu"dur, "G ve Yeri aydnlatandr. Hammurabi, yaztnda, tanry Sam dillerinde "Gne" anlamna gelen Akkadca ismi ama ile arr. Dolaysyla, bilginlerce Utu/ama'n Mezopotamya Gne Tanrs olduu varsaylmtr. lerledike gstereceimiz gibi, gksel dengi olarak Gne ile ilikilendirilmenin yan sra, bu tanrnn bykbabas Enlil tarafndan kendisine verilen zel grevleri yerine getirirken "parlak bir k sat"na dair ibarelerde baka bir zellik daha vardr. Kanun maddelerinin ve mahkeme kaytlarnn, Mezopotamya halklarnn arasndaki Utu/ama adndaki bir ilhn gerek mevcudiyetine dair insan tanklklar olmas gibi; Akkadca ad tar olan tanra nanna'nn da fiziksel mevcudiyeti ve varlna dair saysz yaztlar, metinler, ilhler, kehanetler, dualar ve tarifler vardr. M.. 1300'lerde bir Mezopotamya kral, nanna'nn erkek kardeinin ehri Sippar'daki tapnann, kraln dneminde sekiz yz yllk olan temellerinin stnde yeniden ina ettirmi olduundan sz eder. Ama onun merkez ehri Uruk'ta, onunla ilgili hikyeler eski zamanlara dek gider. Romallarca Vens, Yunanllarca Afrodit, Kenanllar ve branilerce Astarte, Asurlular ve Babilliler ve Hititler ve dier kadim halklarca tar veya Edar, Akkad ~ 126 ~

SMER: TANRILAR DYARI

ve Smerlilerce nanna veya nnin veya Ninni diye bilinen ve dier birok lkab ve sfat olan nanna tm zamanlarn Sava Tanras ve Ak Tanrasyd; hiddetli, gzel bir diiydi; Anu'nun sadece byk byk, kz torunu olmasna ramen, Gk ve Yerin Byk Tanrlar arasnda kendisine nemli bir yer amt kendi abasyla. Anlalan gen bir tanra olarak, Smer'in dousunda uzak bir diyara, Aratta lkesinde bir blgeye atanmt. "Ulu olan, nanna, tm diyarn kraliesi"nin "evi" oradayd. Ama nanna'nn hrs daha by iindi. Uruk ehrinde Anu'nun sadece Dnya'ya arada bir yapt devlet ziyaretlerinde kulland byk tapna durmaktayd ve nanna bu kudret merkezine gz koydu. Smer kral listeleri, Uruk'un ilk ilh olmayan yneticisinin tanr Utu'nun bir insan kadndan doan olu Mekiaggaer olduunu belirtir. Onu, byk bir Smer kral olan olu Enmerkar izledi. yleyse nanna, Enmerkar'n byk halas idi; ve kendisinin uzaklardaki Aratta yerine aslnda Uruk'un tanras olmas gerektii konusunda onu ikna etmek iin pek zorluk ekmedi. "Enmerkar ve Aratta'nn Efendisi" adnda uzun ve byleyici bir metin, Enmerkar'n Aratta'ya eliler gndererek, mmkn olan her trl ikna yolunu kullanp, bir "sinir harbi" ile Aratta'y nasl boyun emeye zorladn tasvir eder nk "nanna'nn hizmetkr olan efendi Enmerkar, onu Anu'nun Evi'nin kraliesi yapmt". Destann pek net olmayan sonu bir mutlu sonu ima eder: nanna Uruk'a tanrken, "Aratta'daki evini terk etmez." "ki ehir arasnda gidip gelen bir tanra" hline geldiini sylemek uygun olabilir, zira nanna/tar dier metinlerden anlald kadaryla maceraperest bir seyyahtr. Anu'nun Uruk'taki tapnana yerlemesi, Anu'nun bilgisi ve rzas olmakszn gerekleemezdi ve metinler bylesi bir rzann nasl salandna dair gl ipular vermektedir. Ksa sre sonra nanna, "Anu'nun sevgilisi" anlamna gelen "Anunitum" lakabyla anlmaya baland. Metinlerde ondan "Anu'nun kutsal hanmefendisi" diye sz ediliyordu ve anlald kadaryla nanna Anu'nun sadece tapnan deil, Uruk'a geldiinde veya birka kez bildirildiine gre onun Gksel Evine ktnda Anu'nun yatan da paylamaktayd. Bylece kendisini Uruk'un tanras ve Anu'nun tapnann hanmefendisi konumuna kartan tar, Uruk'un nemini ve kendi kudretlerini oaltmak zere hileler kullanmaya devam etti. Frat'n aalarnda kadim ehir Eridu, yani Enki'nin ~ 127 ~

SMER: TANRILAR DYARI

merkezi vard. Enki'nin tm sanatlar ve uygarlk bilimlerindeki byk bilgisini bildiinden, nanna bu gizleri elde etmek iin yalvarmaya, dn almaya ve almaya ynelir. "Kiisel cazibesini" Enki (byk amcas) stnde kullanma niyetiyle, nanna ona yalnzken uramaya karar verir. Bu durum Enki'nin dikkatinden kamaz; ba khyasna iki kiilik akam yemei hazrlamas iin talimat verir. Gel khyam simud, emirlerimi duy; sana bir ey diyeceim, szm duy: Bakire, tek bana, yolunu Abzu'ya yneltti... Bakire Eridu'nun Abzu'suna girsin, Ona tereyal arpa keki veresin, Ona iini serinletecek souk sular, Bira veresin... Sarho ve mutlu olan Enki, nanna iin her eyi yapmaya hazrdr. O ise bir yksek uygarln temeli olan ilh formlleri ister ak ak. Enki ona aralarnda yksek efendilik, Krallk, rahiplik ilevleri, silhlar, yasal ilemler, ktiplik, tahta ilemecilii, hatta mzik enstrmanlar ve tapnak fahielii bilgisi de olan yz adet forml verir. Enki aylana ve ne yaptnn farkna varana dek nanna oktan Uruk'un yolunu tutmutur. Enki ardndan "rkn silhlarn" yollar ama bounadr, zira nanna "Gk Sandal" ile hzla Uruk'a kamtr. Byk bir sklkla nanna plak bir tanra olarak resmedilir; gzelliini sergiler, hatta bazen bedeninin alt ksmlarn gstermek iin eteklerini yukar kaldrrken gsterilmitir. (ekil 52) M.. 2.900'lerde Uruk'un yneticisi ve yine (bir insan baba ve tanradan doan) ksmen ilh olan Glgam, nanna'nn, resm bir ei olduktan sonra bile kendisini nasl batan kardn anlatr. Bir savatan sonra ykanp da "bir kuakla balanan, krkl bir palto giydiinde"; Muhteem tar, onun gzelliini fark etti, "Gel, Glgam, sevgilim ol! Bana meyveni bahet! Sen benim erkeim ol, ben senin diin olaym. ~ 128 ~

SMER: TANRILAR DYARI

ekil 52

Ama Glgam iin sonunu bilmektedir. "Sevgililerinden hangisini sonsuza dek sevdin?" diye sorar. "obanlarndan hangisi seni hep memnun etti?" nanna'nn ak maceralarnn uzun bir listesini yapar ve onu reddeder. Zaman getike ve panteonun daha yksek rtbelerine eritike ve bylece devlet ilerinde daha ok sorumluluk aldka, nanna/tar daha fazla asker nitelik sergilemeye balar ve tepeden trnaa silahl bir Sava tanras olarak resmedilir. (ekil 53) Asur krallar tarafndan braklan yaztlarda krallar onun emriyle ve onun iin nasl savalara gittiklerini, ne zaman bekleyecekleri ve ne zaman saldracaklarn nasl dorudan tlediini, bazen ordularn banda nasl yrdn ve en azndan bir keresinde bir tecelli ltfedip btn taburlarn gz nnde grndn anlatrlar. Onlarn sadakati karlnda, o da Asur krallarna uzun mr ve baar sz vermiti. "Gklerdeki Altn Oda'dan sizleri hep gzleyeceim" diye onlar rahatlatmt. ~ 129 ~

SMER: TANRILAR DYARI

ekil 53

Azl bir savaya dnmesinin nedeni, onun da Marduk'un hkmranla ykselmesiyle zor zamanlar yaamas myd? Yaztlarndan birinde Nabonid yle der: "Uruk'un nanna's, yedi aslann koulduu bir araba sren, bir altn i odada yaayan ulu prenses - Uruk'un sakinleri Erba-Marduk'un ynetimi srasnda onun i odasn kaldrp, aslanlarn saldlar." Nabonid'e verdii ifadede nanna, bu yzden E. Anna'y fkeyle terk ettiini ve (adn vermedii) uygunsuz bir yerde kaldn" bildirir. (ekil 54) Belki de sevgiyi g ile birletirmeyi amalayarak, evresi pek kalabalk olan nanna koca olarak Enki'nin daha kk oullarndan DU.MU.Z'yi seer. Kadim metinlerin birou bu ikisinin aklar ve kavgalar ile ilgilidir. Bazlar son derece gzel ve canl bir cinsellik ieren ak arklardr. Dierleri -yolculuklarndan birinden dnen- tar'n Dumuzi'yi yokluundan yararlanrken bulmasyla ilgilidir. Yakalanmasn ve kz kardei E.RE.K.GAL ve kocas NER.GAL tarafndan ynetilen bir blge olan Aa Dnya'ya srlmesini ayarlar. En bilinen Smer ve ~ 130 ~

SMER: TANRILAR DYARI

ekil 54

Akkad metinlerinden bazlar tar'n srgn edilen sevgilisini aramak iin Aa Dnya'ya yapt yolculukla ilgilidir. Enki'nin bilinen alt olundan Smer metinlerinde sunulur: en sonunda stnl ele geiren ilk doan Marduk; Aa Dnya'nn yneticisi hline gelen Nergal ve nanna/tar ile evlenen Dumuzi. Enlil'in de hem insan hem de ilhlarn meselelerinde nemli roller oynayan olu vardr: Enlil'in kz kardei Ninhursag'dan doan olu Ninurta yasal vristir; Enlil'in resmi ei Ninlil'den ilk doan oul Nanna/Sin ve Ninlil'den doan daha k~ 131 ~

SMER: TANRILAR DYARI

k bir oul olan, sklkla Adad ("sevgili") diye arlan .KUR ("da gibi", "uzak dalk diyar"). Sin'in erkek kardei ve Utu ve nanna'nn amcas olan Adad, onlarla birlikteyken kendi evinde olduundan daha rahat gibi grnmektedir. Smer metinleri bu drdn srekli grup hlinde gsterir. Anu'nun Uruk'a yapt ziyaretlerle balantl trenler de bu drdnden bir grup olarak sz eder. Anu'nun avlusuna girii tarifeden bir metin, taht odasna "Sin, ama, Adad ve tar kaplarndan" geerek ulaldn bildirir. lk olarak V. K. Shileiko (Rusya Madd Kltr Tarihi Akademisi) tarafndan yaynlanan bir metin, bu drdnn birlikte gece odalarna ekiliini airane biimde anlatmaktadr. En byk yaknlk tar ve Adad arasnda mevcutmu gibi grnmektedir; hatta bu ikisi yan yana resmedilmitir; tpk ekil 55'te (halka ve imei tutan) Adad ve yayn tutan tar tarafndan kutsanan bir Asur hkmdarn gsteren bu rlyefteki gibi. (nc ilh, ypranma nedeniyle tannamamaktadr.) (ekil 55) Bu "yaknlkta", tar'n "sabka kayd" dikkate alndnda, pltonik bir ilikiden daha fazlas da var myd? Eski Ahit'teki arklar arksnda, hoppa kzn sevgilisine dod (hem "sevgili" hem de "amca" anlamna gelen bir kelime) demesi dikkate deer. Yoksa kur'un Smerce DA.DA'dan treyen Adad diye arlmas, sevgili olan amca oluundan mdr?

ekil 55 ~ 132 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Ama kur sadece bir playboy deildi; kudretli bir tanryd, babas Enlil tarafndan glerle ve bir frtna tanrsnn n artlar ile donatlm bir tanr. Kendisine tpk Hurri/Hititlerin Teup ve Urartularn Teubu ("rzgr fleyen")'su, Amoritlerin Ramanu'su ("grldeyen"), Kenanllarn Ragimu'su ("dolular frlatan"), HintAvrupallarn Buria ("kyapan")', Samlerin Mcir'i (gkleri "aydnlatan") gibi sayg duyulurdu. (ekil 56) Hans Schlobies'in [Der Akkadische Wettergott in Mesoptamen (Mezopotamya'da Akkad Hava Tanrs)] gsterdii gibi, British Museum'da saklanan bir tanrlar listesi, kur'un gerekten de Smer ve Akkad'dan uzaktaki topraklardaki ilh efendi olduunu, netletirmektedir. Smer metinlerinin ortaya kard gibi, bu durum tesadf eseri deildir. Anlaldna gre Enlil, kk olunu Mezopotamya'nn kuzey ve batsndaki dalk topraklarn "Yerli lh" hline gelmesi iin bilhassa yollamtr. Enlil en kk ve en sevdii olunu niin Nippur'dan uzaa yollamt? Bulunan birka Smer destan, gen tanrlar arasndaki tartmalar ve hatta kanl arpmalar anlatr. Birok silindir mhr, tanr tanrya sava sahneleri gstermektedir (ekil 57); anlalan o ki, Enki ve Enlil arasndaki orijinal husumet ocuklarna tanm ve younlamtr, bazen kardein kardee dt grlr; Kabil ve Habil'in ilh hikyesindeki gibi. Bu arpmalardan bazlar Kur diye tanmlanan bir ilha kardr; byk olaslkla Ikur/Adad'a kar. Bu durum, Enlil'in en kk olunu, veraset iin yaplan tehlikeli savalarn dnda tutmak amacyla uzak bir blgeye yollamay niin uygun grdn aklamaktadr. Anu, Enlil ve Enki'nin oullarnn ve onlarn ocuklarnn hanedanlk silsilesindeki konumlar, zgn bir Smer aracyla netleir: belirli tanrlara saysal rtbe atfetme. Bu sistemin kefi, Smer uygarl iek atnda Gk ve Yerin Tanrlarnn Byk Meclisindeki yeleri de ortaya karr. Bu stn Panteonun on iki ilhtan olutuunu grrz.

~ 133 ~

SMER: TANRILAR DYARI

ekil 56

ekil 57

~ 134 ~

SMER: TANRILAR DYARI

Byk Tanrlara ifresel bir say sisteminin uygulandna dair ilk ipucu, Sin, ama ve tar adl tanrlarn adlarnn yerine bazen 30, 20 ve 15 rakamlarnn konduunun kefiyle ortaya kt. Smer altl sistemindeki en yksek birim olan 60 Anu'ya atfedilmiti; Enlil 50 "idi", Enki 40 ve Adad 10. 10 says ve onun 60 asl says iindeki katlar, eril ilhlara atfedilmiti; bu nedenle sonu 5 ile biten rakamlarn diil ilhlara atfedilmi olmas mantkl grnmekteydi. Bundan yola karak, aadaki ifreli tablo ortaya kar:

Eril 60- Anu 50- Enlil 40- Ea/Enki 30- Nanna/Sin 20- Utu/ama 10- kur/Adad 6 eril lah

Diil 55- Antu 45- Ninlil 35- Ninki 25- Ningal 15- nanna/itar 5- Ninhursag 6 diil lah

Ninurta'ya da, babas gibi 50 saysnn atfedildiini rendiimizde armamalyz. Dier bir deyile, hanedandaki rtbesi ifreli bir mesajla aktarlr: Eer Enlil giderse, sen, Ninurta, onun yerine geersin, ama o zamana dek, On kilerden biri deilsin, nk "50" rtbesi dolu. Marduk Enlillik'e darbe yaptnda, tanrlarn "50" rtbesinin kendisinde olduunu belirtecek "elli ismi" kendisine bahetmesi konusunda srar ettiini rendiimizde de armamalyz. Smer'de daha birok tanr vardr; Byk Tanrlarn ocuklar, torunlar, yeenleri ve kuzenleri; ayrca "genel grevlere" atanm (denilebilecek) Anunnakiler adyla anlan birka yz tanr daha vardr. Ama sadece on ikisi Byk Grubu oluturur. Eer bir tablo hlinde gsterirsek bunlar, bunlarn aile ilikileri ve hepsinden de nemlisi hanedandaki veraset konumlar daha kolay anlalabilir: ~ 135 ~

SMER: TANRILAR DYARI

~ 136 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Smer ve Akkad metinleri, Gk ve Yer Tanrlarnn, istediklerinde Dnya'dan ykselebilmekte, gklere kabilmekte ve Dnya'nn gnde gidip gelebilmekte olduklar konusunda kadim Yakn Dou halknn son derece emin olduu yolunda hibir pheye yer vermez. nanna/tar'n tanmlanamayan bir kii tarafndan tecavze uramasyla ilgili bir metinde, o kii yaptn yle savunur: Bir gn, Gkleri getikten, dnyay getikten sonraKraliem nanna, Gkleri getikten, dnyay getikten sonraElam ve ubur'u getikten sonra, Getikten sonra... Hieorodule (*) yorgun yaklat, uyuyakald. Onu bahemin kesinden grdm; ptm onu, ifitletim onunla. Burada birbirinden uzak birok diyarn zerinden geen -ki bu umak ile mmkn olacak bir yetenektir- nanna, bir baka sefer uuundan kendisi sz eder. S. Langdon'un [Revue d'Assyri-ologie et d'Archeologie Orientale (Dou Arkeolojisi ve Asuroloji Dergisi)] "nnini'ye Klsik Ayin" adn verdii bir metinde, tanra kendi ehrinden srlne atlar yakar. Enlil'in talimatlaryla harekete geen,

Belirli bir tanrnn hizmetinde kullanlan bir tapnak klesi.

~ 137 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

"Gklerin szn getiren" bir eli, taht odasna girer ve "ykanmam ellerini srer" ve daha birok saygszlktan sonra; Tapnamdan umama Sebep oldular benim; Bir Kralieyim ama ehrimden bir ku gibi umama sebep oldular benim. nanna'da olduu kadar dier byk tanrlarda da var olan bu yetenek, tanrlar -grm olduumuz gibi, dier her adan antropomorfik- kanatl resmeden kadim ressamlar tarafndan sk sk belirtilmitir. Saysz betimlemede grlebilecei gibi kanatlar, bedenin bir paras, yani doal kanatlar deil, daha ziyade tanrnn giysisine taklm bir sstr. (ekil 58)

~ 138 ~

ekil 58

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Birok kadim metinde ok uzaklara yapt yolculuklarndan sz edilen nanna/tar, Aratta'daki ilk uzak blgesi ile Uruk'taki mekn arasnda gidip gelir. Eridu'da Enki'ye ve Nippur'da Enlil'e urar ve Sippar'daki kararghnda erkek kardei Utu'yu ziyaret eder. Ama en bilinen yolculuu, kz kardei Erekigal'in blgesi olan Aa Dnya'ya yapt seyahattir. Bu yolculuk sadece destanlara deil, silindir mhrler stndeki sanatsal betimlemelere de konu olmutur; ite, Smer'den Aa Dnyaya uarak geldiini vurgulamak iin tanray kanatlaryla gsteren bir silindir mhr. (ekil 59)

ekil 59

Bu tehlikeli yolculukla ilgili metinler, yolculuun balangcndan nce nanna'nn yedi nesneyi dikkatle kuandn ve kz kardeinin evine giden yedi kapdan getike bunlar birer birer karn tarif ederler. nanna'nn gklere yapt yolculuklarla ilgili metinlerde de byle yedi nesneden sz edilir:

1. Bana takt U.GAR.RA 2. Kulaklarndaki "lm pandantifleri" 3. Boynuna takt kk mavi talardan zincirler 4. Omuzlarndaki "ikiz" talar 5. Ellerinde altn bir silindir 6. Gslerini tutan bantlar 7. Bedenini saran PALA giysisi. ~ 139 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Bu yedi nesnenin yapsn ve neminin ne olduunu u ana dek kimse aklayamam olmasna karn, cevabn uzun sredir elimizin altnda olduuna inanyoruz. 1903'ten 1914'e kadar Asur bakenti Asur'u kazan Walter Andrae ve meslektalar tar Tapnanda, tanray gsne ve srtna yerletirilmi eitli "tertibatla gsteren ypranm bir heykelini buldular. 1934'te Mari'de kaz yapan arkeologlar, topraa gml benzer ama salam bir heykele rastladlar. Bu, gzel bir kadnn gerek boyutlu bir suretiydi. Sra d bal, onun bir tanra olduunu gsterecek biimde bir ift boynuzla sslenmiti. 4.000 yllk heykelin evresinde duran arkeologlar, onun canl gibi grn karsnda bylenmilerdi (bir fotorafta, heykel ve canllar arasnda ayrm yapmakta zorlanlabilir). Onu Vazolu Tanra diye adlandrdlar zira elinde silindirik bir nesne tutmaktayd. (ekil 60) Dz oymalar ve bas rlyeflere benzemeyen biimde, tanrann bu insan boyunda, boyutlu sunumu giyim kuam hakknda ilgin zellikleri ortaya koymaktadr. Banda bir apkacnn elinden kma bir balk deil, zel bir mifer vardr; miferin iki yanndan kan ve kulaklarn stne geen nesneler bir pilotun kulaklklarn hatrlatmaktadr. Boynunda ve gsnn st ksmnda tanra birok kk (ve belki de deerli) talardan bir gerdanlk tar; ellerinde su tamak iin bir vazo olamayacak kadar kaln ve ar olan silindirik bir nesne tutmaktadr. i gsteren bir malzemeden bir bluzun stnden geen gsteki iki paralel erit arkaya devam eder ve dikdrtgen biimli garip bir kutuyu tutar. Kutu, tanrann ensesinin arkasna smsk oturmutur ve yatay bir erit ile miferine tutturulmutur. Kutunun iindeki her neyse olduka ar olmaldr zira tertibat iki byk omuz yast ile daha da desteklenmitir. Kutunun arl, yuvarlak bir kopa ile tam dibine ilitirilen bir hortum ile daha da artar. Aygtlarn tamam (zira hi phe yok ki, bunlar aygttr), tanrann srtndan ve gsnden geen aprazlama iki erit takmnn yardm ile tutulmaktadr. nanna'nn hava yolculuklar iin gereken yedi nesne ile Mari'den karlan heykel (ve muhtemelen Aur'daki tar tapnanda bulunan krk dkk heykel) arasndaki paralellik kolaylkla kantlanabilir. Kulaklarnda "lm pandantiflerini" -kulaklklar-; boynundaki kk ta sralarn veya "zincirlerini"; omuzlarndaki "ikiz talar" -iki omuz yastn-; ellerindeki "altn silindir"i ve gslerinin stnden aprazlama geen tutucu eritleri grmekteyiz. Gerekten de bir "PALA giysisi"ne ("hkmdar kyafeti") brnmtr ve banda kelime anlamyla "evrende ~ 140 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

~ 141 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

uzaklara gtren" anlamna gelen bir terim olan U.GAR.RA miferini tamaktadr. Tm bunlar nanna'nn giysisinin bir havacnn veya astronotun giysisi olduunu gstermektedir. Eski Ahit Rab'bin "meleklerini" malakitti diye adlandrr; yani kelime anlamyla ilh mesajlar getiren ve ilh emirleri yerine getiren "eliler". Birok durumda aa kt gibi, bunlar ilh havaclardr: Yakup onlar ge trmanan bir merdivenden yukar karken grmtr, onlar Hacer'e (brahim'in cariyesi) gkten seslenmilerdi ve Sodom ve Gomorra'ya gksel ykm getirenler de onlardr. Bu iki gnahkr ehrin ykmndan ncesindeki olaylarn ncil'deki anlatm, bu elilerin bir yandan her adan antropomorfik olduklarn, te yandan ise grlr grlmez "melek" olarak tanmlanabileceklerini sylemektedir. Ortaya klarnn an olduunu reniriz. brahim "gzlerini kaldrp bakt ve ite, karsnda adam duruyordu". Yerlere kadar eilir ve onlara "Ey efendim," diye seslenir ve "kulunuzun yannda kalmadan gemeyin" diye yalvarr ve ayaklarn ykamaya, dinlenmeye ve yemee davet eder. brahim'in istedii gibi yapan meleklerden ikisi (nc "adam"n, Rab'bin ta kendisi olduu ortaya kar) Sodom'a doru devam ederler. brahim'in yeeni Lut "grp onlar karlamak iin kalkt; ve yere kapand; ve dedi: te, efendilerim, imdi kulunuzun evine inin ve geceyi geirin ve ayaklarnz ykayn." Sonra "onlara ziyafet yapt ve yediler." Bu ikisinin geliinin haberi kasabaya yayldnda "ehrin adamlar, her mahalleden genten ihtiyara kadar btn halk, evi sardlar ve Lt'u arp ona dediler: Bu gece senin yanna giren o adamlar nerede?" Yemek yiyen, iki ien, uyuyan, yorgun ayaklarn ykayan bu adamlar nasl olup da yine de Rab'bin melekleri olarak tannabiliyorlard? Tek mantkl aklama, giydikleri -miferler veya niformalar- veya tadklar -silhlar- eylerin onlar hemen tannr klmasdr. Belirgin silhlar tayor olduklar kesin bir olaslktr: Kalabalk tarafndan lin edilmek zere olan Sodom'daki iki "adam" "evin kapsnda olan adamlar krlkle vurdular... yle ki, kapy bulmak iin yoruldular." Bir baka melek ise, bu kez srail'de bir Hkim olarak seilen Gideon'a grnr, elindeki denein ucuyla bir taa dokunup kayadan ate kararak ona ilhi bir iaret verir. ~ 142 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Andrae nderliindeki ekip Aur'daki tapnanda tar'n bir baka sra d betimlemesini bulmutur. Bilinen rlyeflerden ziyade bir duvar heykeli olan betimleme tanray bana skca yapan, sanki kendi dz antenleri varm gibi da doru uzanan "kulaklklarla" ssl bir mifer ve yine miferin bir paras olan ok belirgin pilot gzlkleri ile gstermektedir. (ekil 61) Sylemeye gerek yok, erkek ya da dii bir kiiyi byle giyinmi gren herhangi bir insan, ilhi bir havac ile karlatn hemen anlayacaktr. Smer sit alanlarnda bulunan ve bazlar 5.500 yllk olduu sanlan kil heykelcikler, denek benzeri silhlar tutan bylesi malakimin kaba sunumlar olabilirler. Bir tanesinde, miferin vizrnden bir yz grnmektedir. Bir dierinde ise, "eli" belirgin koni ekilli bir balk ve ilevi bilinmeyen yuvarlak nesnelerle bezeli bir niforma giymektedir. (ekil 62, 63) Heykelciklerin gz delikleri veya "pilot gzlkleri" en ilgin zelliktir zira M.. drdnc bin ylda Yakn Dou, ilahlarn st ksmn stilize eden, en belirgin zelliklerini, yani eliptik vizrleri veya pilot gzlkleri ile koni biimli bir miferi abartarak vurgulayan pide gibi yass heykelciklerle (ekil 64) kelimenin tam anlamyla azna kadar dolmutu. Bin yl kadar sonra Hezekiel'in ilh arabay grd Kebar Nehrinin kysnda bulunan tarih ncesi bir sit alan olan Teli Brak'ta bylesi heykelciklerden binlercesi bulunmutur. Kebar blgesi yoluyla Smer ve Akkad'a balanan Hititlerin de "tanrlar" kelimesi iin, "gz" heykelciklerinden dn alnd ak olan semboln benimsemi olmalar, hi phesiz, sadece bir rastlant deildir. Ayrca "ilh varlk" anlamna gelen ve artistik biimlerde ifade edilen bu sembol veya hiyeroglifin sadece Kk Asya'nn deil Minos ve Mikene dnemlerinde erken Grek sanatnda da baskn olmasna amamak gerekir. (ekil 65) Kadim metinler tanrlarn byle zel giysileri sadece Dnya'nn gklerindeki uular iin deil, daha uzak gklere karlarken de giydiklerini belirtirler. Gksel Ev'de Anu'ya arada bir yapt ziyaretlerden sz eden nanna'nn ta kendisi byle yolculuklara kabildiini zira "bedenime ME giysisini balayan Enlil'in ta kendisi" olduunu syler. Metin Enlil'in ona sylediklerinden alntlar yapar: ~ 143 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

~ 144 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

ME'yi kaldrdn, ME'yi ellerine baladn, ME'yi topladn, ME'yi gsne ilitirdin... Ey tm ME'lerin Kraliesi, Ey parlak k Elleri yedi ME'yi tutan. Tanrlar tarafndan gklere ykselmeye davet edilen bir eski Smer hkmdar EN.ME.DUR.AN.KI adn tar; yani kelimesi kelimesine "mesi Gk ve Yeri balayan hkmdar" anlamnda bir isim. Marduk'un "gksel arabas" iin zel bir kkn yeniden ina ediliini anlatan II. Nabukodonosor'n bir yazt, bunun "Gk ve Yerin yedi meinin glendirilmi evinin" bir paras olduunu belirtir. Bilginler melerden "ilh kudret nesneleri" diye sz ederler. Edeb olarak, bu terim "gksel sularda yz" kavramndan gelmektedir. nanna onlar, Gk Botundaki yolculuklar iin giyindii "gksel kyafetin paralar olarak tarif eder. Yani meler, Dnya'nn gklerinde olduu kadar d uzayda umak iin giyilen zel bir giysinin paralardr. karus'la ilgili Grek efsanesi, onun bedenine mumla tyl kanatlar yaptrarak uma giriimini anlatr. Kadim Yakn Dou'dan kan kantlar gsteriyor ki, tanrlar uma yeteneklerini gstermek amacyla kanatl veya havaclklarnn bir nianesi olarak kanatl niformalar iinde resmedilmi olmalarna karn, umak iin asla yaptrlm kanatlar kullanmaya kalkmamlardr. Bunun yerine, byle yolculuklar iin aralar kullanrlar. Eski Ahit atalardan Yakup'un geceyi Haran'n dndaki bir tarlada geirirken, "Rab'bin meleklerinin" bir aa bir yukar inip kt "ba gklere deen bir merdivenin Dnya'ya konduunu" grr. Merdivenin en tepesinde Rab'bin kendisi durmaktadr. Ve akn Yakup "korkup, dedi": Gerek Rab bu yerdedir; ve ben onu bilemedim... Bu yer ne heybetli! Bu baka bir ey deil, ancak Tanr'nn evidir ve bu, gklerin kapsdr. ~ 145 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Bu hikyede iki ilgin nokta vardr. Birincisi, bu "Gklerin Kaps"nda aa yukar inip kan ilh varlklar mekanik bir ara kullanmaktadr: bir "merdiven", ikincisi, grnt Yakup'u tamamen artmtr. "Tanrnn Evi", "merdiven" ve onu kullanan "Rab'bin melekleri", Yakup tarlada uykuya daldnda orada deildirler. Birdenbire, bu aknlk verici "vizyon" grnr. Ve sabah olduunda "Ev", "merdiven" ve sakinleri gitmilerdir. lh varlklar tarafndan kullanlan ekipmann bir yer stnde grnr hle geip, bir sre havada asl duran ve tekrar gzden kaybolan bir tr ara olduu sonucuna varabiliriz. Eski Ahit yine lya peygamberin Dnya'da lmediini, "bir Kasrgada gklere ktn" syler. Bu, an ve beklenmeyen bir olay deildir: lya'nn gklere k, nceden dzenlenmitir. Belirli bir gnde Beyt-el'e ("rabbin evi") gitmesi sylenmiti ona. Gklere alnacana dair rivayetler mritleri arasnda yaylmt. Bunun doru olup olmadn yardmcsna sorduklarnda, o "Rab'bin gerekten de Efendiyi alacaktr" diye dorulad. Ve sonra: te, ateten bir araba, ve ateten atlar... Ve lya kasrgada gklere kt. ok daha iyi bilinen ve kesinlikle ok daha iyi tarif edilmi olan; kuzey Mezopotamya'daki Kebar Nehri'nin kylarnda Yudeallar arasnda yaayan Hezekiel peygamber tarafndan grlen gksel arabadr. Gkler yarld, Rab'bin izzetinin grnn grdm. Hezekiel'in grd ey, parlaklk ve ltyla evrili, arabann iindeki metal bir "ember"e dayanan bir tahtta oturan insan benzeri bir varlkt. Tekerlekler iindeki tekerlekler stnde her yana hareket edebilen ve yerden dikey olarak havalanabilen aracn kendisi, peygamber tarafndan ldayan bir kasrga olarak tarif edilir. ~ 146 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Ve baktm, ve ite, imalden buran yeli, durmadan ate saan bir bulut geliyordu, evresinde parlt, ve ortasnda, sanki ate ortasnda ldayan bir maden. ncil'deki bu tarifle ilgili en son almalarda (ABD Ulusal Havaclk ve Uzay Dairesi -NASA'dan Josef F. Blumrich'inki gibi), Hezekiel tarafndan grlen "araba"nn, her biri dner kanatlarla donatlm drt stun stne oturan bir kabinden oluan bir helikopter olduu sonucuna varlmtr; gerekten bir "kasrga" yani. ki bin yl kadar nce ise, Smer hkmdar Gudea tanrs Ninurta iin ina edilen tapnakla ilgili yaztta, "Bandaki mifere baklrsa bir tanr olan... gkler gibi parldayan bir adamn" ona grndn yazar. Ninurta ve iki ilh elikisi Gudea'ya grndklerinde, Ninurta'nn "ilh siyah kanatl ku"unun yannda durmaktadrlar. Sonradan anlalr ki, tapnan inasnn ana amac, bu "ilh ku" iin tapnak topraklar iinde, bir i mekn, gvenli bir alan salamaktr. Bu odann inas, Gudea'nn bildirdiine gre, ok uzaklardan ithal edilen devasa kalaslar ve masif talar gerektirmiti. Ancak "ilh ku" bu kapal yerin iine konduktan sonradr ki, tapnan inaatnn tamamland kabul edilmiti. Ve yerine konunca, "ilh ku" "gklere uzanabilir"di ve "Gk ve Yer'i biraraya getirebilir"di. Bu nesne o kadar nemli, yani kutsald ki; k ve lmcl nlar saan "stn avc" ve "stn katil" adl iki "ilh silh" ile srekli korunmaktayd. Hem aralar hem de ilerindeki varlklarla ilgili ncil ve Smer tariflerinin benzerlii ok aktr. Aralarn, ge doru ykselirken bir parlaklk da yayan "ku", "rzgr kuu" ve "kasrga" olarak tarif edilmesi, bunlarn bir tr uan makine olduu yolunda kukuya yer brakmamaktadr. l Deniz'in dousunda, antik dnemlerdeki ad bilinmeyen bir sit alan olan Teli Ghassul'da ortaya karlan muammal duvar resimleri, konumuza bir k tutabilir. M.. 3500'lere dayandrlan duvar resimleri byk sekiz keli bir "pusula", an eklinde bir oda iindeki miferli bir kiiyi ve pekl antik alarn "kasrgalar" olabilecek mekanik aralarn iki izimini gstermektedir. (ekil 66) ~ 147 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

ekil 66

Kadim metinler ayrca havaclar gklere kaldrmakta kullanlan baz aralar da tarif ederler. Gudea'nn belirttiine gre, "ilh ku" diyarlar dolamak iin ykseldiinde, "ykselen tulalar stnde parldard." Korunakl barnak MU.NA.DA.TUR.TUR ("MU'nun salam tatan dinlenme yeri") olarak anlatlyordu. Laga'ta hkm sren Urukinga "ilh kara kanatl ku" ile ilgili olarak, "yksek ve gl kldm bir ate gibi ldatan MU" der. Benzer biimde, M.. binde Umma'da hkm sren Lu-Utu, tanr Utu iin "tapnan iinde belirlenen yerde", bir mu iin "iinden bir ate kan" bir yer yaptrmtr. Babil kral II. Nabukodonosor, Marduk'un kutsal blgesini yeniden ina ediini kaytlara geirirken, piirilmi tula ve parldayan oniks mermerden yaplma tahkim duvarlarnn iinde, D.GE.UL sandalnn ban kaldrdm, Marduk'un prensliinin Arabasn; Yaklamas gzlenen ZAG .MU. KU sandal, Gk ve Dnya arasndaki stn seyyah, kkn ortasnda kapattm, yanlarn rttm. Bu "stn seyyah" veya "Marduk'un Arabas"n tarif etmek zere kullanlan ilk sfat olan D.GE.UL, kelimenin tam anlamyla "gklere ykselen, geceleri parlayan" anlamna gelir. zel bir kkte saklanan bir "sandal" olduu bariz olan ara~ 148 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

c betimleyen ikinci sfat ZAG.MU.KU ise "ok uzaklarda olan parlak MU" anlamna gelir. Yani oval kubbeli, koniye benzer bir nesne olan munun; gerekten de Byk Gk ve Yer Tanrlarnn tapnaklarnn iteki, kutsal barnaklarna yerletirildii, neyse ki, kantlanmtr. Gnmzde Lbnan'n Akdeniz kysndaki (ncil'de Geba diye geen) Biblos ehrinde bulunan eski bir maden para, tar'n Byk Tapnan gstermektedir. Tapna M.. birinci bin yldaki haliyle gstermesine karn, tapnaklarn ayn alana ve ilk plna uygun olarak ina edilmesi gereklilii, hi phesiz, Biblos'un bin yl kadar nceye dayanan orijinal tapnann temel unsurlarn gryor olduumuz anlamna gelmektedir. Parann stnde iki paral bir tapnak vardr. nde stunlu kapsyla ana tapnak yaps yer alr. Onun arkasnda ise yksek, masif bir duvarla saklanm ve korunan bir i avlu veya "kutsal alan" bulunur. Bunun ykseltilmi bir alan olduu aktr nk ancak birok basamak karak ulalmaktadr. (ekil 67)

ekil 67

~ 149 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Bu kutsal alann merkezinde zel bir platform durmaktadr, sanki byk arla dayanmak zere ina edilmi kirili yaps Eyfel Kulesi'ninkini andrmaktadr. Ve platformda tm bu gvenlik ve korumaya konu olan nesne durmaktadr: sadece bir mu olabilecek bir nesne. ou Smer hece kelimeleri gibi mu da asl bir anlama sahiptir; "dimdik ykselen" anlamna gelir. Otuz ksur nans arasnda ise "yksekler", "ate", "kumanda", "belli bir dnem" ve (daha sonraki zamanlarda) "kiinin hatrlanaca ey" gibi anlamlar da vardr. Eer mu kelimesi iin yazl iareti, Asur ve Babil iviyazs stilizasyonlarndan orijinal Smer piktograflarna dek izlersek, aadaki u resimsel kant ortaya kverir:

Tek bana veya dar bir blm eklenmi olarak resmedilen koni biimli bir oday aka grebiliriz. "Gkteki altn bir odadan sizi gzeteceim" diye sz vermiti nanna, Asur krallarna. Bu mu, "gksel oda" myd? nanna/tar ve Gk Sandalndaki yolculuklar ile ilgili bir ilh, tanrlarn gklerde uzaklara ve ykseklere yol aldklar aracn mu olduunu aka belirtmektedir: Gklerin Hanm: Gk Kyafetini kuanr; Korkusuzca gklere doru ykselir. nsanlarn yaad topraklar stnde MU'su ile uar. MU'sunda olan Hanm, Gklerin ykseklerine evkle trmanr. Tm dinlenme yerlerinin stnde MU'su ile uar. Dou Akdeniz halknn bylesi roket benzeri bir nesneyi sadece bir tapnak barnanda deil, gerekten uarken grm olduklarn gsteren kant da mevcut~ 150 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

tur. rnein Hitit glifleri, yldzl bir gkyzn fon alarak uan fzeleri, frlatma rampasna konmu roketleri ve ldayan bir oda iinde bir tanry gstermektedir. (ekil 68)

ekil 68

Profesr H. Frankfort [Cylinder Seals (Silindir Mhrler)], hem Mezopotamya silindir mhrlerini yapma sanatnn hem de bunlarn stnde resmedilen konularn kadim dnyaya nasl yayldn gstererek, Girit'te bulunan ve M.. 1.300'lere dayandrlan bir mhrdeki deseni yaynlamtr. Mhrn deseni gklerde hareket eden ve arka ksmndan kan alevlerde itilen bir roket gemiyi aka gstermektedir. (ekil 69) Kanatl atlar, birbirine dolanm hayvanlar, kanatl gksel kre ve balndan boynuzlar kan ilh; bunlarn hepsi de bilinen Mezopotamya temalardr. Girit mhrnde gsterilen ateli roketin de kadim Yakn Dou'nun her yannda tandk bir nesne olduunu kesinlikle varsayabiliriz. Gerekten de, bir "merdiven"le ulalabilen, "kanatl" veya yzgeli bir roket; Kuds'n batsnda kadim bir Kenan kasabas olan Gezer'de kartlan bir tablette grlebilir. Ayn mhrn basksnda ayrca bir palmiye aacnn yannda yerde duran bir roket de grlmektedir. Nesnelerin gksel yaps veya gidecekleri yer; mhr ssleyen Gne, Ay ve zodyaktaki takmyldzlarn sembolleri ile belirtilmitir. (ekil 70) ~ 151 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

ekil 69

~ 152 ~

ekil 70

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Tapnaklarn i barnaklarndan veya tanrlarn gksel yolculuklarndan veya lmllerin gklere ykseldii durumlardan sz eden Mezopotamya metinleri, Smer terimi muyu veya Sam dilindeki trevleri olan u-mu ("bir mu olan"), am veya emi kullanr. Terim ayn zamanda "kiinin anld ey" anlamna da geldiinden, bu kelime "ad" anlamna geliyormu gibi dnlmtr. Ama umakta kullanlan bir nesneden sz eden eski metinlere "ad" anlamnn genel biimde uygulanmas, kadim kaytlarn gerek anlamnn stn rtmtr. yle ki, G.A. Barton [The Royal Inscriptions of Smer and Akkad (Smer ve Akkad Kraliyet Yaztlar)], Gudea'nn tapnak tarifini; "MU'su lkeleri ufuktan ufua kucaklayacak" cmlesini, "Ad lkeleri dolduracak" diye evirmi ve buna kimse kar kmamtr. kur'a adanm, onun Gklerin ykseklerine kabilen "n saan MU"sunu ven bir ilh yine benzer biimde deitirilmitir: "Senin adn parlaktr, Gklerin tepesine eriir." Mu veya semin bir "ad" deil de bir nesne anlamna gelebileceini sezen bilginler ise terime bir ek veya tercmeye gerek duymayan dilbilgisel bir fenomenmi gibi davranm ve sorundan tamamen saknmlardr. Terimin etimolojisinin ve "gk odas"nn "ad" anlamn nasl edindiinin izini srmek o kadar da zor deildir. Son derece eski olan (imdi Philadelphia niversite Mzesinin elindedir) bu nesnede (ekil 71) olduu gibi, odann gksel yapsnn onu ssleyen on iki kre ile belirtildii, roket biimli bir odann iindeki bir tanry gsteren yontular bulunmutur. Birok mhr de benzer ekilde bylesi oval "ilh odalar" iinde bir (ve bazen iki) tanry resmetmektedir; birok durumda, kutsal ovalleri iindeki bu tanrlar, hrmet edilecek nesneler olarak betimlenmilerdir. Tanrlarna sadece her bir ilhn resm "evi"nde deil, lkenin her yannda tapnmay isteyen kadim halklar, ilh "gk odas" nda duran tanrnn taklitlerini yapma geleneini gelitirdiler. Seilen blgelerde, oval araca benzetmek iin ekillendirilen ta stunlar dikildi, tanrnn sureti de bu nesnenin iinde olduunu belirtmek amacyla taa kaznd. Stela ad verilen bu stunlar Gksel Ev'e ykselme yetenei ile ilikilendiren krallarn ve hkmdarlarn, kendilerini de Gksel Ev ile ilikilendirmek amacyla kendi suretlerini talara oymaya balamalar sadece bir zaman meselesiydi. Fiziksel ~ 153 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

unutulutan kaamasalar da, en azndan "ad"larnn sonsuza dek hatrlanacak olmas nemliydi. (ekil 72)

ekil 71

ekil 72

~ 154 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Anlma amal ta stunlarn amacnn ateli gk gemilerinin benzerlerini yapmak olduu, antik alarda byle ta stunlar iin kullanlan terimden de kartlabilir. Smerliler onlar NA.RU ("ykselen talar") diye adlandryordu. Akkadlar, Babil- liler ve Asurlular naru ("k saan nesneler") diyordu. Amurlar ise onlara nuras ("ateli nesneler"; branicede ner hl k saan stun anlamna gelir, yani "kandil"). Hurri ve Hititlerin Hint-Avrupa dillerinde, stelalar hu-a-ai ("ate kuu ta") diye adlandrlmaktayd. ncil'deki gndermeler, iki tr anma amal antlar olan bir yad ve bir em arasndaki benzerlikleri belirtirler, aya peygamber, Yudea'nn mustarip halkna Rab'bin daha iyi ve daha gvenli bir gelecekle ilgili vaadini aktarr: Ve onlara, Evimde ve duvarlarm arasnda, bir yad ve bir em vereceim. Kelimesi kelimesine evrildiinde, Rab'bin halkna bir "el" ve bir "ad" verecei vaadinde bulunduu anlam kmaktadr. Neyse ki, hl Kutsal Topraklarda duran yad ad verilen kadim antlardan renmekteyiz ki bunlar piramit gibi ekillendirilmi tepelerinden fark edilmekteydiler. em ise, oval bir tepesi olan bir antt. Anlalan o ki, her ikisi de "gk odas'nn, tanrlarn Gksel EVe ykselmek iin kullandklar aracn suretleri olarak balamlard. Gerekten de kadim Msr'da, inananlar Heliopolis'teki zel bir tapnaktaki ben-ben'i grmek iin hac yolculuu yaparlard; yani ok ok eski zamanlarda tanrlarn Dnya'ya geldikleri piramit ekilli nesneyi. Msr firavunlar, ldklerinde, benzer bir yad veya em ile ilh Ebed Hayat Evi'ne tanacaklar varsaylan bir "azn al" trenine maruz kalrlard. (ekil 73) ncil evirmenlerinin em ile karlatklar her yere "ad" kelimesini koyma inatlar, bir yzyldan fazla bir sre nce G.M. Redslob tarafndan [Zeitchrift der Deutschen Morgenlandischen Gessellshaft'ta (Alman ark Topluluu Dergisi)] yaynlanan uzak grl bir incelemeyi grmezden gelmitir; almada em ve amaim ("gkler") terimlerinin "yksekte olan" anlamndaki ama kk kelimesinden tredii gsterilmitir. Eski Ahit, Kral Davudun Aramilere kar zaferinin ni~ 155 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

ekil 73

anesi olarak "bir em yaptn" sylediinde, diyor Redslob, kral "bir ad yapm" deildi, gkleri gsteren bir ant dikmiti. Birok Mezopotamya metninde mu veya em 'in "ad" deil de "gk arac" olarak okunmas gerektiinin farkna varlmas, ncil'deki Babil Kulesi hikyesi de dahil birok kadim hikyenin gerek manasn anlamann da yolunu aar. Tekvin Kitabnn on birinci blm, insanlarn bir em dikme giriimlerini anlatr. ncil'deki anlat, tarihsel bir olguyu anlatan ksa (ve zl) bir dilde verilmitir. Ancak bilgin ve evirmen nesilleri bu hikyeye sadece alegorik bir anlam vererek bir kenara koymay hedeflemitir nk anladklar kadaryla, bu, insanln kendine "bir ad yapma" arzusu ile ilgili bir hikyeydi. Byle bir yaklam, hikyeyi gerek manasndan yoksun brakt; semin gerek anlamna ilikin olarak vard~ 156 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

mz sonu, hikyeyi, antik zamanlardaki halklar iin olmas gerektii gibi anlaml hle getirmektedir. Babil Kulesine ilikin ncil'deki hikye, Tufan'dan sonra baz halklar "doudan yolculuk yapp, inar diyarnda bir dzlk bulup, orada yerletikleri" zaman, Dnya tekrar meskn hle gelmesini izleyen olaylarla ilgilidir. inar Diyar, phesiz, gney Mezopotamya'da iki nehrin arasndaki dzlkteki Smer lkesidir. Ve bir ehir uygarl kurmak iin tula yapm ve yksek inaat sanat hakknda zaten bilgili olan bu halk, yle der: "Btn yeryz zerine datmayalm diye, Gelin, kendimize bir ehir, ve ba gklere eriecek bir kule yapalm; ve kendimize bir em yapalm." Ama insanlarn bu pln, Tanr'nn houna gitmez. "Ve adam oullarnn yapmakta olduklar ehri ve kuleyi grmek iin Rab indi. Ve Rab dedi: "te, bir kavimdirler ve onlarn hepsinin tek bir dili var ve yapmaya baladklar ey budur; ve imdi yapmaya niyet ettikleri hibir ey onlar iin imknsz olmayacaktr." Ve Rab, Eski Ahit'in adlarn vermedii baz meslektalarna dedi ki: "Gelin, inelim, ve birbirlerinin dilini anlamasnlar diye, onlarn dilini orada kartralm." Ve Rab onlar btn yeryz zerinde datt; ve ehri bina etmeyi braktlar. Bundan dolay onun adna Babil denildi, nk Rab btn dnyann dilini orada kartrd. em kelimesinin geleneksel olarak "ad" diye tercme edilmesi, hikyeyi nesiller boyunca anlalmaz kld. Babil'in kadim sakinleri niin "bir ad yapmak" iin kendilerini zorlamlard, "ad" niin "ba gklere eren bir kuleye" yerletirilecekti ~ 157 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

ve niin "bir ad yapmak" insanln Dnya zerinde datlmas sonucu ile karlamt? Eer bu halkn tm istedii (bilginlerin aklad gibi) kendilerine "n" yapmak ise, bu giriim Rab'bi niin bu kadar rahatsz etmiti? Bir "ad" ykseltmek, lh tarafndan niin "yapmaya niyet ettikleri hibir ey onlar iin imknsz olmayacaktr" tarznda bir yetenek olarak grlmtr? Geleneksel aklamalar, Rab'bin niin aa inmek ve bu insan giriimine bir son vermek zere ad verilmeyen dier ilhlar armay gerekli grdn netletirmekte yetersiz kalmaktadr. nanyoruz ki, ncil'in orijinal branice metninde kullanlan em kelimesi iin "ad" yerine "gkte uan ara" koyup okuduumuzda, tm bu sorularn cevab anlaml hle gelmektedir. Byle olunca, hikye, insanolunun halklar dnya zerine yayldka birbirleriyle temas kaybedecekleri kaygs ile ilgili hle gelir. Bu nedenle "gkte uan bir ara" ina etmeye ve kendileri de rnein tanra tar gibi "meskn tm diyarlarn stnde" bir mu ile uabilmek zere byle bir ara iin bir frlatma kulesi dikmeye karar verirler "Yaratl Destan" olarak bilinen bir Babil metninin bir ksm, Babil'de tanrlarn kendileri tarafndan ina edilen ilk "Tanrlar Kaps" ile ilgilidir. Ynetilen tanrlar olan Anunnakilere emir verilir: Tanrlarn Kapsn ina edin... Tula ii hazrlansn. emi, belirlenen yerde olacaktr. ki yl boyunca Anunnakiler abaladlar; "pln uyguladlar... tulalar kalpladlar", ta ki "Eagila'nn ("Byk Tanrlarn evi") tepesini yksee karana" ve "Yksek Gk kadar yksek sahne kulesini ina edene" dek. yleyse, ayn amala ilk olarak tanrlar tarafndan kullanlan bir alanda bir frlatma kulesi kurmak insanolu asndan bir kstahlk idi, zira bu yerin ad, yani Babili, kelimesi kelimesine "Tanrlarn Kaps" demekti. ncil'deki bu hikye ve ona getirdiimiz bu yorumu destekleyen baka bir kant daha var mdr acaba? ~ 158 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

M.. nc yzylda insanln tarihini derleyen Babilli tarihi-rahip Berossus, "diyarn ilk sakinleri, kendi glerinden gurura kaplp... 'tepesi' gklere deecek bir kule dikme iine giritiler" diye bildirir. Ama kule tanrlar ve kuvvetli rzgrlar tarafndan yklr, "ve tanrlar, o zamana dek ayn dili konumu olan insanlar arasna lisanda eitlilik soktular." George Smith [The Chaldean Account of Genesis (Yaratln Kaide Yorumu)] Grek tarihi Hestaeus'un yazlar arasnda, "eski geleneklere" uygun bir rapor bulur; Tufandan kaan insanlar Babil'deki Senaar'a gelirler ama dillerde eitlilik yznden oradan uzaklamak zorunda kalrlar. Tarihi Aleksander Polyhistor (M.. birinci yzyl) tm insanlarn eskiden ayn dili konutuunu yazar. Derken bazlar "gklere trmanabilmek" iin byk ve ulu bir kule dikmeye giriirler. Ama ba tanr bir kasrga gndererek niyetlerine kar kar; her kabileye baka bir dil verilir. "Bunun olduu yer Babil idi." ki bin yl ncenin Grek tarihilerinin ve onlarn ncl Berossus'un bildirdikleri kadar ncil'deki hikyelerin de daha nceye ait kkenden, Smer'den kaynaklandna artk hi phe yoktur. A.H. Sayce [The Religion of the Babylonians (Babillilerin Dini)] British Museum'daki bir tablet parasnda "Babil Kulesinin inasnn Babil versiyonunu" okuduunu bildirmektedir. Her durumda, gklere erime giriimi ve sonunda dillerin karmas, versiyonlarn temel unsurlardr. nsanolunun dilinin fkeli bir tanr tarafndan kastl biimde kartrldna dair baka Smer metinleri de vardr. Varsayabiliriz ki, insanolu o srada bylesi bir havaclk projesi iin gereken teknolojiye sahip deildi; bilgili bir tanrnn rehberlii ve ibirlii arttr. Acaba byle bir tanr, insanoluna yardm etmek iin dier tanrlara kar km olabilir miydi? Bir Smer mhr, anlalan insanlar tarafndan ina edilen bir rampa hakknda silhl tanrlar arasnda bile atmay resmeder. (ekil 74) Paris'teki Louvre Mzesinde sergilenen bir Smer stelas, Tekvin Kitabnda anlatlan olay resmetmektedir. M.. 2300'lerde Akkad kral Naram-Sin tarafndan dikilmitir ve bilginler bu stelann, kraln dmanlar karsndaki zaferini resmettiini var saymlardr. Ama ortadaki byk figr bir ilha aittir, bir insan krala deil, zira bu kii boynuzlarla ssl bir balk giymitir; sadece tanrlara zg olan belirleyici iaret. Dahas, bu merkezdeki figr daha kk boyutlu insanlarn lideri ~ 159 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

~ 160 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

gibi deil de onlar ayaklarnn altnda eziyor gibi grnmektedir. Bu insanlar da herhangi bir sava faaliyetiyle ilgili deil de ileri doru yryp, ilhn dikkatinin de evrili olduu byk koni biimli nesneyi hayranlkla seyrediyor gibidirler. Bir yay ve kama ile silhlanm olan ilh bu nesneyi hayranlktan ziyade hiddetle izliyora benzer. (ekil 75) Koni biimli nesne, gk cismine doru uzanyor gsterilmitir. Eer boyutu, biimi ve amac bunun bir em olduunu belirtiyorsa, o zaman bu sahne bir semin dikilmesini kutlayan insanlar ezen kzgn ve tepeden trnaa silahl bir tanry resmetmektedir. Hem Mezopotamya metinleri hem de ncil'deki anlatlar ayn ahlk dersini vermektedir: Uan makineler tanrlar iindir, insanolu iin deil. Hem Mezopotamya hem de ncil metinlerinin varsaymna gre, insanlar Gksel Ev'e ancak tanrlarn dilei stne ykselebilirler. Ve burada gklere ykselme ve hatta uzay uular ile ilgili daha ok hikye yatmaktadr. Eski Ahit, birka lml varln gklere ykseliini kaydeder. lki Enok'tur, Tanr ile dost olan ve "Rab ile birlikte yryen", Tufan ncesi dnemden bir ata. demin neslinden yedinci atadr ve Tufan kahraman Nuh'un byk bykbabasdr. Tekvin Kitabnn beinci bab tm bu atalarn soy sopunu ve ldkleri ya bildirir; Enok dnda zira o "gitmitir, nk onu Rab ald". malara ve gelenee gre, Dnya'daki fnilikten kaabilmek iin Tanr, Enok'u yukarya doru almt. Dier lml ise Dnya'dan kaldrlan ve bir "kasrga" iinde yukar alnan laya Peygamberdir. lh Ev'i ziyaret eden ve orada kendisinde byk bilgelik bahedilen bir nc lml ile ilgili az bilinen bir gnderme yine Eski Ahit'te yer alr ve (dou Akdeniz kysnda bir Fenike merkezi olan) Tire'nin bir hkmdar ile ilgilidir. Hezekiel Kitabnn 28. Babnda Rab'bin peygambere, krala lh tarafndan nasl tanrlar ziyaret etmesine izin verildiini hatrlatmasn emrettiini okuyoruz: Plna gre "kalplanan", hikmetle dolu, gzellikte tam olan sendin. Sen Aden'de, Tanr'nn bahesinde idin; btn deerli talarla ve altnla kaplanmtn... ~ 161 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Sen mesh edilmi glge salan kerubi idin, ve seni ben diktim, Tanr'nn mukaddes da zerinde idin; bir tanr gibi ateli talar arasnda gezdin. Onlara seslenirken "Ben bir lhm" diyen ama Tire hkmdarnn "snnetsizler lm ile" yabanclar elinden leceini kehanet eden Rab, daha sonra Hezekiel'e sebebini aklar: Kral lh Ev'e gtrldkten ve tm bilgelik ve zenginlie erimesi salanmken; yrei "ykseldi", bilgeliini ktye kulland ve tapnaklar kirletti. Mademki yrein ykseldi, ve sen: "Ben ilhm, denizlerin barnda Tanr tahtnda oturuyorum" dedin ve sen Tanr deil ancak bir insanken, yreini Tanr yrei gibi ettin. Smer metinleri, gklere ykselme ayrcaln edinen birka insandan daha sz ederler. Biri Adapa'dr; Ea tarafndan yaratlan "model insan". Ea ona "bilgelik vermiti; ebed yaam vermemiti ona." Yllar getike, Ea Adapa'nn lml sonunu, ona Anu'nun Gksel Evi'ne ulamas ve Hayat Ekmei ile Hayat Suyundan pay almas iin bir em salayarak deitirmeye karar verdi. Adapa Anu'nun Gksel Evi'ne vardnda, Anu gksel mekna erimesi iin emi ona kimin saladn bilmek istemiti. lmllerin Tanrlarn Evi'ne nadir ykselilerine dair hem ncil'deki hem de Mezopotamya hikyelerinde bulunabilecek birka nemli ipucu vardr. Adapa da, Tire kral gibi, mkemmel bir "kalp"t. Gksel "Aden"e ulamak iin tm yapmalar gereken bir eme, yani "ateli taa" erimek ve kullanmakt. Bazlar yukar kt ve Dnya'ya geri dnd; Tufann Mezopotamyal kahraman gibi dierleri ise tanrlarn dostluunun tadn karmak iin orada kaldlar. te Smerli Glgam, bu Mezopotamyal "Nuh"u bulmak ve ondan Hayat Aacnn gizini renmek zere yola koyulmutu. ~ 162 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

lml insann Hayat Aacn nafile aray, Smer uygarlnca insan kltrne bahettii en uzun, en gl destans metinlerden birinin konusunu oluturur. Modern bilginler tarafndan "Glgam Destan" diye adlandrlan dokunakl hikye, Uruk'un lml bir babadan ve ilhi bir anneden doan hkmdar ile ilgilidir. Sonu olarak, Glgam'n "te ikisi tanr, te biri insan" idi; onu, lmllerin kaderi olan lmden kamay amalamaya ynelten bir durum. Geleneklerden rendiine gre atalarndan biri, Tufann kahraman olan Utnapitim, eiyle birlikte Gksel Ev'e alnarak lmden kamt. Dolaysyla Glgam oraya varp, ebedi yaamn gizini atasndan elde etmeye karar verdi. Harekete gemesine sebep olan ey, onun Anu'dan bir davet olarak dnd eydi. Dizeler, sanki ii biten bir roketin Dnya'ya geri dnn gzlenmesini hatrlatyor. Glgam bunu annesine, tanra NN.SUN'a tarifeder: Annem, Gece boyunca ok neeliydim ve asillerimin arasnda dolatm. Gklerde yldzlar dizilmiti. Anu'nun eseri bana doru alald. Onu kaldrmaya kotum; fazla ard. Onu itmeye altm, kprdatamadm! Uruk halk evresine topland, Asiller, onun ayaklarn ptler. Alnm dayadmda, bana destek oldular. Onu kaldrdm. Sana getirdim. Glgam'n annesinin olayla ilgili yorumu, metnin ypranm ksmna denk geliyor ve bu nedenle net deil. Ama Glgam'n den nesnenin, "Anu'nun eserinin" dn grmesiyle macerasna koyulmak zere cesaretlendii aktr. Destann giriinde, kadim anlatc Glgam' "bilge olan, her eyi deneyimlemi olan" diye arr: Gizli eyleri grmt, nsana gizli olan bilirdi, Hatta Tufandan nceki bir zamann haberlerini getirdi.

~ 163 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Ayrca uzak bir yolculua kt, yorucu ve zorluklar altnda; Dnd ve tm gayretini kazd bir ta stuna. Glgam'n kt "uzak yolculuk", phesiz, Tanrlarn Evi'ne yapt yolculuktur; ona yolda Enkidu elik etmitir. Hedefleri Tilmun Diyar idi; Glgam orada kendisi iin bir em dikebilirdi. Mevcut tercmeler Smerce mu veya Akkadca umunun kadim metinlerde grnd yerlere beklendii gibi "ad" koymaktadr; ama biz bunun yerine, terimin gerek anlam olan "gkte uan ara" ortaya kacak biimde em kullanacaz: Hkmdar Glgam Tilmun Diyarna gitmeyi koymutu aklna. Yolda Enkidu'ya der ki: "Ey Enkidu... Diyara gireceim, semimi dikeceim, semlerin dikildii yerde, kendi semimi dikeceim." Onu caydramayan Uruk'un yallar ve Glgam'n dant tanrlar ilk nce Utu/ama'n rzasn veya yardmn almas gerektii dn verdiler. "Eer Diyara gireceksen, Utu'ya bildir." diye onu uyardlar. "Diyar, Utu'nun ynetiminde." diye tekrar tekrar vurguladlar. nceden uyarlm ve t alm olan Glgam izin iin Utu'ya bavurdu: Diyara girmeme izin ver, semimi kurmama izin ver. semlerin dikildii yerde, semimi dikmeme izin ver... ...deki ini yerine getir beni, Koruman stmde olsun! Tabletteki anssz bir krk, "ini yerinin" yeri hakknda bilgisiz kalmamza sebep oluyor. Ama buras her nerede ise Glgam ve yolda nihayet bu yerin snr~ 164 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

larna varrlar. Buras rktc muhafzlar tarafndan korunan bir "yasak blge"dir. Yorgun ve uykulu iki arkada, devam etmeden nce geceyi dinlenerek geirmeye karar verirler. Uyur uyumaz bir ey onlar sarsar ve uyandrr. "Beni uyandran sen misin?" diye sorar Glgam dostuna. "Uyank mym?" diye meraklanr, zira ylesine artc grntlere ahit olmaktadr ki uyank m, rya m gryor merak eder. Enkidu'ya yle der: Ryamda, dostum, yksek tepe devrildi. Beni yere yatrd, ayam tuttu... Parlt ok yamand! Bir adam grnd, diyardaki en zarif kiiydi. Zerafeti... Devrilen topran altndan beni ekip kard, iecek su verdi, yreim sakinledi. "Diyardaki en zarif kii" olan, Glgam' kayan topran altndan karan, ona su veren, "yreini sakinletiren" bu adam kimdi? Ve anlalmaz toprak kaymasna elik eden "yaman parlt" da neydi? Emin olamayan, akn Glgam tekrar uykuya dalar ama uzun srmez. Nbetin ortasnda uykusu sona erdi. "Dostum, sen mi seslendin bana? Niin uyanm? Bana sen dokunmadn m? Niin sradm? Bir tanr geip gitmedi mi? Niin bedenim uyumu?" diye sorarak arkadana, kalkt doruldu. Gizemli bir ekilde yeniden uyandrlan Glgam kendisine kimin dokunduunu merak eder. Dokunan arkada deilse, oradan geen "bir tanr" mdr? Bir ~ 165 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

kez daha Glgam uyuyakalr, ama nc kez uyanmak zere. artc olan biteni arkadana tarif eder. Grdm vizyon tamamen rktcyd! Gkler lk att, toprak gmledi, Gn snd, karanlk geldi. Yldrmlar akt, bir alev parlayp kt. Bulutlar kabard, lm yad! Derken parlama azald, alev snd. Tm denler kle dnd. Bu birka dizede, bir roketin frlatlna tank olmakla ilgili kadim bir kayd grmek iin ok az hayal gcne ihtiya vardr. lk olarak, roket motorlar atelendiinde duyulan muazzam gmbrt ("gkler lk att"), pei sra yerin sallanmas ("toprak gmledi"). Frlatma alann duman ve toz bulutlar sarar ("gn snd, karanlk geldi"). Derken aralarndan grlen atelenmi motorlarn parlakl ("yldrmlar akt"); roket ge trmanmaya baladnda "bir alev parlayp kt". Toz ve sprnt bulutlar her ynde "kabard"; derken, aa kmeye baladnda "lm yad!" Artk roket gkte ykselmitir, yukar doru gider ("parlama azald, alev snd"). Roket gzden kaybolur ve "tm den" sprnt "kle dner." Grdklerinden rken ama hedefine varmak iin daha da kararl olan Glgam, korunma ve destek iin bir kez daha ama'a bavurur. "rkn bir muhafzdn stesinden gelerek, ama'n "Gklerin kemerine ykselirken" grlebilecei Mau dana ular. Artk ilk hedefinin yaknndadr; "semlerin dikildii yer"e. Ama dan iine oyulmu olduu anlalan bu yerin girii, iddetli muhafzlarca korunmaktadr: Dehetleri rktcyd, bir baklar lmd. Parldayan ldaklar dalan taryordu. ama' gzlyorlard, O karken ve inerken. Glgam' (soldan ikinci) ve yolda Enkidu'yu (en sadaki) gsteren bir mhr betimlemesi (ekil 76); pekl bir tanrnn blgeyi ldaklarla tarayan ve lm ~ 166 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

nlar saan robot benzeri muhafzlara bir bakas adna izin istemesini betimliyor olabilir. Tarif, akla Tekvin Kitabnda Tanrnn Aden bahesinin giriine, insanlar giremesin diye "dnen kl" koymasyla ilgili ibareyi getiriyor.

ekil 76

Glgam ksmen ilh olan kkenini, yolculuunun amacn ("Utnapitim'e yaam ve lm hakknda sorular sormak isterim") ve Utu/ama'n rzas ile bu yola koyulduunu akladnda, muhafzlar yola devam etmesine izin verdiler. "ama'n yolu boyunca" ilerleyen Glgam kendisini kr karanlkta bulur: "nn ardn gremez", korkudan barr. Birok beru (bir zaman, uzaklk birimi veya gk yay) yol almasna ramen, hl karanlk iindedir. En sonunda, "on iki beru daha gittiinde, k parlamaya balar." Hasar grm ve belirsiz hle gelmi metin, Glgam'n, meyveleri ve aalar yar deerli talardan oyulmu muhteem bir baheye vardn aktarr. Utnapitim, ite burada oturmaktadr. Sorununu atasna ileten Glgam, hayallerini kran bir cevapla karlar: nsan, lml kaderinden kaamaz, der Utnapitim. Yine de Glgam'a lmn erteleyecek bir yol nerir; ona Hayat Bitkisinin yerini aklar: "nsan yalannca genleir"dir bu bitkinin ad. Glgam, zafere ulamtr, bitkiyi alr. Ama kadere bakn ki, geri dnerken onu bir aptal gibi kaybeder ve Uruk'a eli bo dner. Destann edeb ve felsef deerini bir kenara brakrsak, Glgam'n hikyesi bizi burada esasen "uzay ve havaclk" unsurlar asndan ilgilendirmektedir. Glgam'n Tanrlarn Evi'ne erimek zere edinmesi gereken em, hi phesiz bir ~ 167 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

roket gemidir; bunlardan birinin kalkna, "ini alan"nn yaknlarndayken tank olmutur. Roketler, yle grnyor ki, bir dan iine konulanmtr ve blge, iyi korunmakta olan yasak bir blgedir. Glgam'n grm olduu eyle ilgili grsel bir kant u ana dek gn na kmamtr. Ama ok uzak bir diyardaki bir Msr valisinin mezarnda bulunan bir izim, hurma aalarnn yetitii bir yerde, toprak stnde bir roket ban gstermektedir. Roketin gvdesinin, tp benzeri paralardan ina edilen ve leopar derileri ile sslenmi insan yapm bir siloda, topran altnda olduu aktr. (ekil 77) Modern sanatlarn yapt ekilde, kadim sanatlar da yeralt silosunun bir kesitini gstermiler. Roketin birka blmden olutuunu grebiliyoruz. Aadaki, kvrlan tplerle evrili iki adam gstermektedir. Onlarn stnde yuvarlak panel vardr. Roket bann, yani ben-ben'in boyutunu roketin iindeki iki adama ve yerin stndeki insanlara oranlarsak, Smercedeki dengi mu, yani "gksel oda" olan roket bann rahata bir veya iki kullanc ya da yolcuyu alabileceini grebiliriz. Glgam'n gitmek zere yola koyulduu yerin ad TL.MUN idi. Bu isim kelimesi kelimesine "fzelerin diyar" anlamna gelir. Buras semlerin dikildii, Utu/ama'n yetkisi altnda bulunan, kiinin bu tanrnn "gklerin mahzenine kadar ykseldii"ni grebilecei bir yerdi. On ikiler Panteonunun bu yesinin gksel dengi Gne olmasna karn, adnn "Gne" anlamna gelmeyip, "ilevlerini ve sorumluluklarn tarif eden bir sfat" olduunu nermekteyiz. Utu'nun Smerce ad "parldayarak giren" anlamna gelir. Tretilen Akkadca ad em-E ise ok daha barizdir: E "ate" anlamna gelir ve semin ilk balarda ne anlama geldiini artk biliyoruz. Utu/ama, "ateli roket gemilerininki" idi. Onun, tanrlarn uzay limannn komutan olduunu neriyoruz. Utu/ama'n Tanrlarn Gksel Evi'ne seyahatleri ve bu balamda astlarnca yerine getirilen ilevlerdeki komuta edici rol; bir lmlnn gklere doru yapt yolculukla ilgili bir baka Smer hikyesinde ayrntl biimde ortaya kmaktadr. ~ 168 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

ekil 77

Smer kral listeleri, Ki'in on nc hkmdarnn "Ge ykselen" Etana olduunu bildirir bize. Bu ksa ibarenin almasna gerek yoktur zira gn en yk~ 169 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

sek katlarna kan bu lml kraln hikyesi, kadim Yakn Dou'nun her yannda bilinmektedir ve birok mhr betimlemesine konu olmutur. Bize anlatldna gre, Etana tanrlar tarafndan insanoluna gven ve bereket getirmek zere grevlendirilmitir; yani rgtl bir uygarlk olan Krallk'n salamay amalad ey. Ama grnen o ki Etana hanedanln srdrecek bir erkek evlt dourtmay baaramaz. Bilinen tek are, Etana'nn sadece gklerden tutup getirebilecei belirli bir Doum Bitkisi'dir. Daha sonralar Glgam'n da yapaca gibi, Etana izin ve yardm almak iin ama'a bavurur. Destan ilerledike, Etana'nn ama'tan bir em istedii ak hle gelir! Ey Rab, azndan bir ksa! Bana Doum Bitkisini bahetsen! Bana Doum Bitkisini gstersen! Engelimi kaldrsan! Bana bir em retsen! Dualarla gururu okanan ve adak koyunla karn ien ama, ona bir em salamak iin Etana'nn isteini yerine getirmeye karar verir. Ama bir semden sz edeceine, ama Etana'ya onu istedii gksel yere bir "kartal"n gtreceini syler. Etana'ya Kartal'n yerletirildii ukurun yerini tarif eden ama, Kartal' sz konusu grev hakknda daha nceden bilgilendirir de. "ama, Efendisi" ile ifreli mesajlar alp veren Kartal'a "Sana bir adam gndereceim; senin elinden tutacak... onu ileriye ynelt... ne derse yap... dediimi yap." denmitir. ama'n kendisine gsterdii daa varan "Etana ukuru grd" ve, iinde "Kartal durmaktayd". "Ulu ama'n emri stne", Kartal Etana ile iletiime girdi. Etana bir kez daha amacn ve gidecei yeri aklar; bunun zerine Kartal, Etana'ya "Kartal' ukurundan ykseltecek" ilemler iin talimat vermeye balar. lk iki giriim ie yaramaz ama ncde Kartal doru biimde ykselir. Gn dnda Kartal, Etana'ya seslenir: "Arkadam... Anu'nun Gne tayacam seni!" Ona nasl tutunaca talimatn veren Kartal havalanr; ve umakta, hzla ykselmektedirler. ~ 170 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Sanki modern bir astronotun roketi ykseldike Dnya'y klrken seyretmesi gibi, kadim hikye anlatan da Dnya'nn Etana'ya gittike daha kk grnmesini tarif eder: Bir beru ykseltince onu, Kartal Etana'ya yle dedi: "Bak, dostum, diyar nasl grnyor! Da Evinin yanlarndaki denize bak, Diyar sade bir tepe hline geldi, Geni deniz, sanki bir kk havuz gibi." Kartal yksee, gittike yksee trmanr; Dnya daha klr, daha daha klr. Onu ikinci beru boyunca ykseltince, Kartal yle der: "Dostum, Diyarn nasl grndne bir baksana! lke bir gedie dnd... Geni deniz, ekmek sepeti kadar"... nc beru boyunca ykseltince onu, Kartal ona yle dedi, Etana'ya: "Bak, dostum, kara nasl grnyor! Toprak, bahvann kazd bir yere dnd!" Ve derken, ykselmeye devam ederlerken, Dnya birdenbire gzden kaybolur. Etrafma baknrken, diyar gzden kayboldu, Ve gzm geni deniz stnde elenmez oldu. Bu hikyenin bir versiyonuna gre, Kartal ve Etana Anu'nun Gne eriirler. Ama bir baka versiyon Etana'nn artk Dnya'y gremez olduunda hevesinin krldn ve Kartala yolunu geri evirip Dnya'ya "dalmasn" emrettiini bildirmektedir. Bir kez daha, Dnya'y byk bir uzaklktan grmekle ilgili byle sra d bir bildiri ile ncil'deki bir ibare arasnda paralellik buluyoruz. Rab Yahve'yi ycelten ~ 171 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

aya peygamber ona yle der: "O, Dnya'nn emberinde oturandr, sakinlerini bcekler gibi grr." Etana'nn hikyesi bize, bir em arayan Etana'nn bir ukurun iindeki bir Kartal ile iletiime gemek zorunda olduu bilgisini verir. Bir mhr betimlemesi, stnden bir kartaln havaland, kanatl, yksek bir yap (bir frlatma kulesi mi?) gstermektedir. (ekil 78)

ekil 78

Etana'y uzak gklere gtren Kartal nedir veya kimdir? Bu kadim metin ile 1969 Temmuzunda Apollo 11 uzay aracnn kumandan Neil Armstrong'un Dnya'ya yollad mesaj ilikilendirmekten kendimizi alamyoruz: "Houston! Buras Sknet Denizi. Kartal kondu!" nsanolunun Ay'a ilk iniini bildirmekteydi. "Sknet Denizi", iniin yapld aland. Kartal ise uzay aracndan ayrlan ve iindeki iki astronotu Ay'a gtren (ve daha sonra ana araca geri getiren) ay modlnn adyd. Ay modl, Ay yrngesinde kendi uuuna balamak zere ilk kez ayrldnda, astronotlar Houston'daki Grev Komuta Merkezine yle dediler: "Kartal kanatland." Ama "Kartal", uzay aracnn iindeki astronotlar da belirtmekteydi ayn zamanda. Apollo 11 grevinde, "Kartal" ayrca astronotlarn sembolyd, giysilerinin ~ 172 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

stnde tadklar amblemdi. Tpk Etana hikyesinde olduu gibi, onlar da uabilen, konuabilen ve iletiime geen "Kartallar"dlar. (ekil 79)

ekil 79 ~ 173 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Bir kadim ressam, tanrlarn gk gemilerinin pilotlarn nasl betimlerdi? Onlar, tesadf eseri, kartallar olarak resmeder miydi acaba? Bulduum ey, kesinlikle budur. M.. 1.500'lerden kalan bir Asur mhr oymas bir emi selmlayan iki "kartal-adam" gstermektedir! (ekil 80)

ekil 80

Bylesi "Kartallar"n (bilginler bunlar "ku-adam'lar diye adlandrr) saysz betimlemesi bulunmutur. ou betimleme onlar Hayat Aacnn iki yannda, sanki onlarn Hayat Ekmei ve Hayat Suyu'nun bulunduu yer olan Gksel Ev ile balanty semlerinde saladklarn vurgularcasna, dururken gstermektedir. Gerekten de, Kartallarn sradan betimlemeleri onlar, Adapa, Etana ve Glgam'n hikyeleri ile tam bir uyum iinde, bir ellerinde Hayat Meyvesini ve dierinde Hayat Suyu'nu tutarken gstermektedir. (ekil 81) Kartallarn birok betimlenii onlarn canavarms "ku- adamlar deil, onlara kartal grn veren kostmler veya niformalar giyen antropomorfik varlklar olduklarn aka gstermektedir. Ortadan kaybolmu olan tanr Telepinu ile ilgili Hitit hikyesi, "byk tanrlarn ve kk tanrlarn Telepinu'yu aramaya baladklarn" ve "ama'n hzl bir Kartal yolladn" bildirir. ~ 174 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

ekil 81

k Kitabnda, Rab'bin srailoullarna "Sizi Kartallarn kanatlarnda tadm ve sizi bana getirdim" diye hatrlatt bildirilir; bu da, grlyor ki, lh Ev'e Kartallarn kanatlar stnde ulama yolunu onaylamaktadr; tpk Etana'nn hikyesindeki gibi. Aslna bakarsanz, saysz ncil msralar, lh kanatl bir varlk olarak tarif etmektedir. Boaz, Rut'u Yudea kavminin arasna alrken Rab Yahve'nin "kanatlar altna geliyorsun" der. Mezmurlar yazan kii "kanatlarnn glgesi altnda" gvenlik arar ve Rab'bin gklerden iniini tarif eder. "Bir kerubiye bindi ve uarak gitti; rzgrl kanatlarn stnde utu." ncil'deki El (lh iin kullanlan bir unvan) ve Kenan dilindeki El arasndaki benzerlikleri analiz eden S. Langdon [Semitic Mythology (Sam Mitolojisi)] bunlarn her ikisinin de metinlerde ve sikkelerde kanatl tanrlar olarak betimlendiini gstermitir. Mezopotamya metinleri deimez bir ekilde Utu/ama' semlerin ve Kartallarn ini alanndan sorumlu tanr olarak gstermektedir. Ve o da, astlar gibi, bazen bir Kartal kostmnn tmn kuanm olarak gsterilmektedir. (ekil 82) Bu yetkiyle, krallara "kularn kanatlarnda uma" ve "aa gklerden ulu olanlarna ykselme" ayrcaln bahsedebilmekteydi. Ve ateli bir roketle ykseklere havalandnda, "saysz saatlerce, bilinmeyen uzaklklar boyu uzayan" oydu. Daha da uygunu, "a Dnya idi, tuza uzak gkler." ~ 175 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

ekil 82

Gksel yolculukla balantl nesneler iin Smer terminolojisi, tanrlarn kullandklar meler veya koni biimli "arabalar" olan mularla snrl deildi. Sippar' tarif eden Smer metinleri, kudretli duvarlarla saklanm ve korunan bir orta ksm olduundan sz eder. Bu duvarlar arasnda Utu'nun Tapna; "Gklerin evi gibi bir ev" dururdu. Tapnan bir i avlusunda, yine yksek duvarlarla korunan, "Yukar doru dikilmi, kudretli APIN (tercme edenlere gre "delik ap geen bir nesne") durmaktayd. Uruk'taki Anu tapna hynde bulunan bir izim byle bir nesneyi gstermektedir. Bir sre nce bu nesnenin ne olduunu tahmin etmemiz zor olabilirdi ~ 176 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

ama bu, en tepesinde koni biimli munun veya kumanda kabininin bulunduu ok safhal bir uzay roketidir. (ekil 83)

ekil 83

Smer tanrlarnn Dnya semalarnda umak iin sadece "uan odalar" deil, uzay yolculuu yapan ok aamal roket gemilerine de sahip olduklarnn kant; Utu'nun Sippar'daki tapnandaki kutsal nesneleri tarif eden metinlerin incelenmesinden de ortaya kmaktadr. Smer'in yksek mahkemesindeki tanklarn, yzlerini "ilh nesneye" dnp grebilecekleri bir kapda durarak, bir i avluda yemin etmeleri gerektiini reniyoruz. Bunlar "altn kre" (mrettebat kabini mi?), GlR ve alikmaltrati (kelime anlamyla "gemiyi gtren ilerletici" veya bizim motor diyebileceimiz bir kelime) adndadr. Burada ortaya kan ey; st ucunda bir kabin veya kumanda modl, alt ucunda motorlar ve ortasnda gir bulunan paral bir rokete yaplan gndermedir. Gir, uzay uular ile balantl olarak bolca kullanlan bir terimdir. Glgam'n, ama'n ini alannn giriinde karlat muhafzlarn ad gir-adamlardr. Ninurta'nn tapnandaki kutsal veya en korunakl i blgenin ad GR.SU'dur ("gir'in frlayp gittii yer"). Gir, genel olarak kabul edildii gibi, sivri ulu bir nesneyi tarif etmekte kullanlan bir terimdir.. Kelimenin resimsel iaretine yakndan bakmak, terimin "ilh" ~ 177 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

yanna dair daha iyi bir anlay salayacaktr zira grdmz ey birka para veya blme blnm uzun, ok biimli bir nesnedir:

Munun Dnya semalarnda kendi bana umas veya Dnya'nn topraklar stnde bir gire eklenmiken umas veya ok aamal bir apinin tepesindeki kumanda modl hline gelmesi; Smer tanrlarnn, Gk ve Yer Tanrlarnn mhendislik dehalarnn bir kantdr. Smer piktograflar ve ideogramlar gzden geirildiinde, bu iaretleri izenler her kimse, kuyruklar olan ve ateler karan, fze-benzeri aralar ve gksel "kabinler"den oluan roketlerin ekilleri ve amalarna aina olduklar konusunda pheye yer kalmaz.

KA:GR ("roketin az"); aft benzeri bir yeralt barnandaki, bir yzgele donatlm gir veya roketi gstermektedir.

E ("lh Ev"); bir uzay aracnn odas veya kumanda modl.

~ 178 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

ZK ("ykselme"); yola kan bir kumanda modl m?

En son olarak, Smerce "tanrlar" kelimesi iin piktografk iarete bakalm. Terim iki heceli bir kelimedir: DN.GIR.GR iin kullanlan sembol zaten grdk: yzgeleri olan iki aamal bir roket. lk hece olan DN ise "drst", "saf", "parlak" anlamna gelir. Biraraya geldiklerinde ise "tanrlar" veya "ilh varlklar" anlamnda kullanlan DN.GR, "parlak, sivri nesnelerin drst kiileri" veya daha da uygunu, "parlayan roketlerin saf kiileri" anlamn verir. Din iin kullanlan piktografik iaret buydu:

Akla hemen alt ksmndan alevler fkran gl bir jet motorunu getiriyor ve ucu garip bir ekilde ak. Ama bulmaca, eer iki piktograf arka arkaya "hecelersek" bir aknla dnyor; yzge benzeri girin kuyruu dinin nndeki akla mkemmel biimde uyuyor! (ekil 84, 85)

ekil 84

ekil 85

~ 179 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

artc sonu, stne bir ini aracnn yerletirilmi olduu, roketle itilen bir uzay aracnn resmidir; tpk ay modlnn Apollo 11 uzay aracna yerletirilmi olmas gibi! Bu gerekten de aamal bir aratr, her biri dierine uymutur; motorlar ieren tepkime ksm, destek ve ekipman ieren orta ksm ve eski alarn tanrlarnn, bin yllarca ncesinin astronotlarnn, dingir adl insanlarn oturduu silindirik "gk odas". Kadim halklarn ilhlarn "Gk ve Yer Tanrlar" diye arrken, onlarn kelimenin tam anlamyla Dnya'ya gkten gelmi baka bir yerin insanlar olduklarn ima ediyor olduklarndan phe edilebilir mi? Kadim tanrlar ve aralaryla ilgili olarak u ana dek sunulan kantlar; onlarn gerekten de kanl canl varlklarn, gerekten de kelimenin tam anlamyla gklerden Dnya'ya inmi insanlar olduklarna dair hibir pheye yer brakmyor. ncil'i tek Tanrya adayan Eski Ahit'in kadim derleyicileri bile, bylesi ilh varlklarn ok eski zamanlarda Dnya zerindeki mevcudiyetlerini kabul etmeyi gerekli grmlerdir. Hem evirmenlerin hem de ilhiyatlarn dehete kapldklar muammal blm, Tekvin Kitabnn 6. Babnn ban oluturmaktadr. Blm, demi izleyen nesiller boyunca insanolunun" yaylnn gzden geirilmesi ve Tufan'dan nce insanolunun ilh byden kurtulup gznn almas hikyesi arasna skmtr. pheye yer brakmaz biimde yle belirtir o sralarda; tanr oullar insan kzlarnn gzel olduklarn grdler, ve btn setiklerinden kendilerine karlar aldlar. Bu dizelerin ima ettikleri ve Smer'in tanrlar, onlarn oullar ve torunlar, tanrlar ve lmller arasnda birarada yaanmaktan kaynaklanan yar ilh evltlarla ilgili hikyeler arasndaki paralellikler, ncil'deki dizeleri okumaya devam ettike daha da artar: Rab oullar insan kzlarna vardklar, ve bu kzlar onlara ocuk dourduklar zaman, ~ 180 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

o gnlerde, hem de ondan sonra, yeryznde Nefilimler vard, bunlar Ebediyetin kudretli olanlaryd, em halkyd. Yukardaki, geleneksel bir tercme deildir. Uzun bir sredir, "yeryznde Nefilimler vard" ifadesi, "yeryznde devler vard" diye evrilmitir; ama hatann farkna varan yeni evirmenler branice bir terim olan Nefilim kelimesine hi dokunmadan brakma yoluna gitmilerdir. "em halkyd" dizesi ise, tahmin edeceiniz gibi "bir ad olan halk", yani "hretli bir halk" olarak anlamnda ele alnmtr. Ama daha nce belirttiimiz gibi, em terimi orijinal anlam ile ele alnmaldr; bir roket olarak. Peki, Neflim terimi ne anlama gelmektedir? Sam dilindeki kk NFL'den ("aa atlmak") dallanan bu kelime, tam olarak dedii anlama gelir: Dnyaya, aa atlmlar. ada ilhiyatlar ve ncil bilginleri bu sorunlu dizeleri ya bunlar alegorik biimde izah ederek ya da hepten grmezden gelerek kanma eilimi iindedir. Ama kinci Tapnak dneminin Yahudi yazlar, bu dizelerde "dm meleklerle ilgili kadim gelenekten yanklar getirmilerdir. Baz erken dnem bilginlerinin eserleri, "Cennet'ten atlan ve o sralarda Dnya'da olan" bu ilh varlklarn adlarndan sz ederler: am-Hazzay ("semin gzcs"), Uzza ("kudretli") ve Uzi-El ("Tanr'nn kudreti"). On dokuzuncu yzyln saygn Yahudi ncil yorumcularndan olan Malbim bu kadim kkleri kabul etmi ve "kadim zamanlarda lkelerin hkmdarlar; Dnya'ya Gklerden gelen, Dnya'da hkm sren ve insan kzlar arasndan karlar alan ve evltlar arasnda kahramanlar, kudretliler, prensler ve asiller bulunan tanrlarn ocuklarydlar." demitir. Bu hikyeler, der Malbim, pagan tanrlarna aittir, "en eski zamanlarda Gklerden Dnya'ya dm olan tanrlarn oullar... bu nedenle kendilerine 'Neflimler', yani Aa Dm Olanlar derlerdi." lahiyat asndan ima ettikleri bir kenara braklrsa, dizelerin edeb ve orijinal anlamndan kanlamaz: Gklerden Dnyaya gelmi olan tanrlarn oullar Nefilimler idi. ~ 181 ~

NEFLMLER: ATEL ROKETLER HALKI

Ve Nefilimler, em Halkyd-Roket Gemilerin Halk. Bu noktadan itibaren onlar ncil'deki adlar ile aracaz.

~ 182 ~

ON KNC GEZEGEN
Dnya'nn baka bir yerden gelen zeki varlklar tarafndan ziyaret edildii nerisi; bu zeki varlklarn, stnde, bizimkinden daha ileri bir uygarlk kurmu olduklar bir baka gk cisminin varln gerektirir. Baka bir yerden gelen zeki varlklarca Dnya'nn ziyaret edildii ile ilgili speklasyon, gemite, bu varlklarn kkeni olarak Mars veya Vens' merkez almaktayd. Ancak, artk Dnyann bu iki gezegen komusunun stnde zeki yaamn ve de ileri bir uygarln olmad fiilen kesinletiinden, Dnya'nn ziyaret edilmi olduuna inananlar, bylesi dnya d astronotlarn yuvas olacak dier galaksiler ve uzak yldzlar aramaktalar. Byle nerilerin avantaj, kantlanamaz olmalarna ramen, aksinin de kantlanamaydr. Bu nerilen "yuva"larn dezavantaj ise Dnya'dan fantastik derecede uzak olmalar, k hznda bile yllarca ve yllarca seyahat etmeyi gerektirmeleridir. Dolaysyla byle nerilerin sahipleri Dnya'ya tek ynl bir yolculuk olduunu ne srerler: dn olmayan bir greve kan bir astronot ekibi veya belki de kaybolan ve kontrolden kan, Dnyaya aklan bir uzay gemisi. Smerlilerin Tanrlarn Gksel Evi'yle ilgili fikri kesinlikle bu deildir. Smerliler byle bir "Gksel Ev"in, bir "safyer"in, bir "ilksel ev"in mevcudiyetini kabul etmitir. Enlil, Enki ve Ninhursag Dnya'ya gitmelerine ve orada kendilerine yuva edinmelerine ramen, babalar Anu hkmdar olarak Gksel Ev'de kalmtr. Sadece eitli metinlerde arada bir yaplan gndermeler deil, ayrca "tanr listeleri" de aslnda "saf yer"in tahtnda Anu'dan nce gelen hanedann yirmi bir ilh iftini sayar. Anu bizzat byk bir atafat ve debdebe iindeki bir tahtta oturmaktadr. Glgam'n bildirdii (ve Hezekiel Kitabnn onaylad) gibi, buras tamamen yar deerli talardan oyulmu yapay bir bahesi olan bir yerdir. Anu burada resm ei Antu ve alt cariyesi, (on drd Antu'dan doan) seksen evld, bir Babakan, Mulardn (roket gemilerden) sorumlu Komutan, iki Silahlardan sorumlu Komutan, ~ 183 ~

ON KNC GEZEGEN

iki Byk Yazl Bilgi stad, bir Maliye Bakan, iki Ba Yarg, iki "sesle etkileyen" ve be asistan ktibi olan iki Ba Ktip ile birlikte oturmaktadr. Mezopotamya metinleri sk sk Anu'nun evinin muhteemliinden, onun kapsn koruyan tanrlardan ve silhlardan sz ederler. Adapa'nn hikyesi yle der: Adapa'ya bir em salayan tanr Enki daha sonra; Ona Ge giden yolu gsterdi, ve o da Ge kt. Ge ykseldiinde, Anu'nun Kapsna yaklat. Tammuz ve Gizzida muhafzlk yapyordu, Anu'nun Kapsnda. lh silhlar AR. UR ("kraliyet avcs") ve AR.GAZ ("kraliyet katili") ile korunan Anu'nun taht odas Tanrlarn Meclisinin toplanma yeriydi. Byle durumlarda ieri girme ve yerleme srasn dzenleyen sk bir protokol uygulanyordu: Enlil Anu'nun taht odasna girer, sa tacn yerinde oturur, Anu'nun sanda. Ea [Anu'nun taht odasna] girer, kutsal tacn yerinde oturur, Anu'nun solunda. Kadim Yakn Dou'nun Gk ve Yer tanrlar sadece gklerden gelmekle kalmayp, Gksel Ev'e de dnebiliyorlard. Anu arada bir devlet ziyareti iin Dnya'ya inerdi; tar en azndan iki kez Anu'ya gitmiti. Enlil'in Nippur'daki merkezi "ba gk-yer" olarak donatlmt. ama, Kartallardan ve roket gemilerin frlatma alanndan sorumluydu. Glgam Ebediyet Yerine km ve Uruk'a dnmt; Adapa da bu yolculuu yapp, anlatmak zere geri gelmiti; ncil'deki Tire kral da. Baz Mezopotamya metinleri, Smerce AB.GAL ("ynlendiren byk kii" veya "yolu iaret eden stat")'dan gelen bir Akkad terimi olan Apkallu ile ilgilidir. Gustav Guterbock [Die Historische Tradition und lhre Literarische Gestaltung bei Babylonier und Hethiten (Babil ve Hitit'te Tarihsel Gelenek ve Edeb Oluumlar)] ~ 184 ~

ON KNC GEZEGEN

bunlarn daha nce gsterdiimiz "Kartallar" gibi resmedilen "ku-adamlar" olduklarn syler. Onlarn becerilerinden sz eden metinler, bunlardan biri iin "nanna'y gkten indirdi, iniini E-Anna tapnana yapt" der. Bu ve dier gndermeler, Apkallu'nun, Nefilimlerin uzay gemilerinin pilotlar olduklarn iaret eder. ki ynl seyahat sadece mmkn deil, ayn zamanda, denir bize, Smer'de bir Tanrlar Kaps (Babili) kurmaya karar veren tanrlarn lideri tarafndan en bandan beri dnlmtr: lksel Kaynaa meclise ktnzda, Gece dinlenecek bir yer olacak, hepinizi alacak. Gklerden meclis iin indiinizde, Gece dinlenecek bir yer olacak, hepinizi alacak. Dnya ve Gksel Ev arasnda iki ynl yolculuun hem tasarlandnn hem de uygulandnn farkna varan Smerliler tanrlarn uzak galaksilere srmediler. Tanrlarn Evi, braktklar mirasn akladna gre, kendi gne sistemimiz iindedir. ama' Kartallarn Komutan olarak resm niformas iinde grmtk. Bileklerinde, metal kelepelerle yerine oturan kol saatine benzer bir nesne tamaktadr. Kartallarn dier betimlemeleri de tm nemli kiilerin byle nesneler taktklarn gsterir. Bunlarn sadece ssleme amal m olduklarn yoksa yararl bir amaca m hizmet ettiklerini bilmiyoruz. Ama tm bilginler bu nesnelerin gl eklindeki rozetleri, yani bir merkez noktadan karak yaylan "ta yapraklardan" oluan yuvarlak bir yn temsil ettikleri konusunda hemfikirdirler. (ekil 86) Rozet, Mezopotamya, bat Asya, Anadolu, Kbrs, Girit ve Yunanistan bata olmak zere tm kadim lkelerde en yaygn ssleme amal tapnak sembol idi. Rozetin bir tapnak sembol olarak, gksel bir fenomenin, yani uydularyla evrili bir gnein stilize edilmi hli olduu kabul edilen grtr. Kadim astronotlarn bileklerine bu sembol takmalar, bu gre inanlrlk kazandrmaktadr. ~ 185 ~

ON KNC GEZEGEN

Gksel Ev'deki Anu'nun Kapsn gsteren bir Asur betimlemesi (ekil 87); bizim Gneimiz ve gezegenleri gibi gksel bir sistemle ilgili kadim ainal onaylamaktadr. Kapnn iki yannda iki Kartal vardr; Gksel Ev'e ulamak iin onlarn hizmetine gerek duyulduunu belirtir. En stn ilh amblem olan Kanatl Kre kapy iaret eder. ki yannda yedi adet gksel sembol ve hill vardr; bunlar (bize gre) iki yannda Enlil ve Enki olan Anu'yu temsil etmektedir.

ekil 86

ekil 87

Bu sembollerce temsil edilen gk cisimleri nerededir? Gksel Ev nerededir? Kadim ressam baka bir betimleme ile cevap verir; nlarn, kendisini evreleyen on bir kk gk cismine uzatan byk bir gk cismi ile. Bu, on bir gezegenin evreledii bir Gne'in temsilidir. Bunun tek temsil olmad, silindir mhrler stndeki dier betimlemeler ile gsterilebilir; mesel Berlin'deki Kadim Yakn Dou Mzesindeki mhr gibi. (ekil 88) Berlin mhrnn ortasndaki tanr veya gk cismi bytl-dnde (ekil 89), bunun on bir gk cismiyle evrelenmi byk, nlar saan bir yldz betimlediini grebiliriz. Bunlar da, yirmi drt daha kk kreden oluan bir zincirin stndedirler. Bizim gne sistemimizdeki gezegenlerin "aylarnn" veya uydularnn (gk ~ 186 ~

ON KNC GEZEGEN

ekil 88

ekil 89

bilimciler ap on alt kilometre veya daha az olanlar saymazlar) saysnn da tam yirmi drt olmas sadece bir rastlant mdr? imdi, burada, phesiz ki bir Gne ve on bir gezegen gsteren bu betimlemelerin bizim gne sistemimizi temsil ettiini iddia etme tuzana dlebilir zira bilginlerimiz bize, Dnya'nn bir paras olduu gezegensel sistemin Gne, Dnya ve Ay, Merkr, Vens, Mars, Jpiter, Satrn, Urans, Neptn ve Plton'dan olutuunu sylemekteler. Bu, bir Gne ve (Ay da sayldnda) sadece on gezegen eder. Ama Smerlilerin syledii bu deildi. Sistemimizin Gne ve (Ay da saylarak) on bir gezegenden olutuunu iddia ediyor ve bugn bildiimiz gezegenlere ek olarak, gne sisteminin on ikinci yesinin de olduu fikrine sk skya balydlar; yani, Nefilimlerin evi olan gezegen. Biz ona On kinci Gezegen diyeceiz.

Smer enformasyonunun doruluunu kontrol etmeden nce, gelin, Dnya ve evresindeki gklerle ilgili bilgimizin tarihine bir gz atalm. ~ 187 ~

ON KNC GEZEGEN

Bugn dev gezegenler Jpiter ve Satrn'n tesinde -evren asndan ok nemsiz uzaklklar ama insan iin muazzam- gne sistemimize ait olan iki byk (Urans ve Neptn) ve bir nc kk gezegenin (Plton) olduunu biliyoruz. Ama bu bilgi, son derece yenidir. Urans, gelimi teleskoplar yardm ile 1781 'de kefedilmiti. Onu elli yl kadar izleyen gkbilimciler, yrngesinin bir baka gezegenin etkisini gsteriyor olduu sonucuna vardlar. Matematik hesaplamalar yardmyla, kayp gezegen, yani Neptn, gkbilimciler tarafndan 1846'da saptanabildi. Derken, on dokuzuncu yzyln sonunda, Neptn'n de bilinmeyen bir baka yerekimi etkisine maruz kald anlald. Gne sistemimizde bir gezegen daha m vard yoksa? Bulmaca, 1930'da Plton'un gzlenmesi ve yerinin saptanmasyla zld. 1780'e dek ve ondan nceki yzyllar boyu, insanlar gne sistemimizde yedi ye olduuna inanmlard: Gne, Ay, Merkr, Vens, Mars, Jpiter, Satrn. Dnya bir gezegen olarak saylmyordu zira dier gk cisimlerinin Dnya'nn, yani stnde Tanr'nn en nemli yarat olan insann olduu, Tanr tarafndan yaratlan en nemli gk cisminin evresinde dndne inanlmaktayd. Ders kitaplarmz genelde, Dnya'nn gne-merkezli bir sistemdeki birka gezegenden sadece biri olduunun kefini Nicolaus Kopernik'e atfederler. Dnya'y merkez konuma koyan grne kar kmas durumunda Hristiyan kilisesinin gazabndan korkan Kopernik almasn (De revolutionibus orbium coelestium) ancak 1543'te, lm deindeyken yaynlad. Yzyllarn astronomik kavramlarn sadece Keifler ann denizcilikle ilgili ihtiyalar ve Kolomb'un (1492) ve Macellan'n (1520) ve dierlerinin Dnya'nn dz deil de yuvarlak olduuna dair bulgular sebebiyle tekrar gzden geirmeye koyulan Kopernik matematik hesaplamalara bel balamt ve kadim yazlarda cevaplar arad. Kopernik'i destekleyen birka kilise adamndan biri olan Kardinal Schonberg ona 1536'da yle yazar: "rendiime gre kadim matematiksel doktrinlerin temellerini renmekle kalmam, yeni bir teori de yaratmsnz... buna gre Dnya hareket etmektedir ve temel ve dolaysyla ana konumu igal eden Gne'tir." O zamanlardaki kavramlar, Dnya'nn dz ve yldzlarn stne sabitlenmi olduu uzak gklerin stne "kemer olduu" yolundaki Grek ve Roma gelenekleri~ 188 ~

ON KNC GEZEGEN

ne dayanmaktayd. Yldzlarla bezeli gklerin hemen nnde planetler ("gezen" anlamnda Yunanca bir kelimeden gelir) Dnya'nn etrafnda dnmekteydi. Dolaysyla haftann yedi gn ve bu gnlerin adlarna kaynaklk eden yedi gk cismi vard (*): Gne (ng. Sun) (Pazar /Sunday), Ay (ng. Moon) (Pazartesi/Monday), Mars(Sal/Mardi), Merkr (aramba/Mercredi), Jpiter (Perembe/Jeudi), Vens (Cuma/Vendredi), Satrn (Cumartesi/Saturday). (ekil 90) Bu astronomi kavramlar, M.S. ikinci yzylda Msr'n skenderiye ehrinde yaayan bir gkbilimci olan Ptoleme'nin almalarndan ve sistemletirmelerinden kaynaklanmt. Kesin bulgularna gre Gne, Ay ve be gezegen Dnya'nn evresinde dnmekteydi. Ptolemeci astronomi 1.300 yldan fazla hkm srd; Kopernik Gne'i merkeze koyana kadar. Bazlar Kopernik'i "Modern Astronominin Babas" diye adlandrrken, dierleri onu daha ziyade eski fikirleri yeniden dzene koyan bir aratrmac olarak grmekteydi. Gerekten de Sisaml Hipparkus ve Aristarkus gibi Ptoleme'den nce gelen Grek gkbilimcilerin yazlarn dikkatle incelemiti. Aristarkus, M.. nc yzylda, gk cisimlerinin hareketlerinin, merkezde Dnya'nn deil Gne'in olduu varsayldnda daha iyi aklanabileceini nermiti. Aslnda, Kopernik'ten 2.000 yl kadar nce Grek gkbilimciler gezegenleri Gne'ten balayarak doru srayla saymlar, yani gne sisteminin odak noktasnn Dnya deil Gne olduunu kabul etmilerdi. Gnemerkezli kavram, Kopernik tarafndan sadece yeniden kefedilmiti; ve gkbilimcilerin M.. 500'de, M.S. 500 ve 1.500'dekinden ok daha fazla ey biliyor olmalar olduka ilgin bir durumdur. Gerekten de, bilginler artk, daha eski zamanlardan baz Grek gkbilimcilerin baka trl biliyor olduklarna dair kantlar brakmalarna karn, niin ilk nce Greklerin ve daha sonra Romallarn Dnya'nn dz olup, altnda Hades veya "Cehennemin uzand bir amurlu su katmannn stnde ykseldiini varsaydklarn izah etmekte glk ekiyorlar. M.. ikinci yzylda Kk Asya'da yaam olan Hipparkus "gndnmne ve ekinoksa ait burcun yer deitirmesi", yani artk gn-tn eitlii zamannn geri
*

Gezegenlerin ve gnlerin adlar arasndaki benzeim, bu gnlerin Ltince ve ngilizce yazllarnda daha belirgindir. .N.

~ 189 ~

ON KNC GEZEGEN

ekil 90 lemesi denilen fenomeni tartmtr. Ama bu fenomen ancak "kresel astronomi" balamnda, yani Dnya'nn kresel bir evren iindeki, dier gk cisimleri ile evrili bir kre olmas durumunda aklanabilmektedir. yleyse Hipparkus Dnya'nn bir kre olduunu biliyordu da hesaplamalarn kresel astronomi balamnda m yapmt? Ayn derecede nemli bir baka soru daha var. Gn-tn eitlii zamannn gerilemesi fenomeni, (Dnya'dan grlen haliyle) belirli bir bur takmyldzndaki Gne'in konumu ile baharn var ile balant kurularak gzlemlenebilirdi. Ama bir bur evinden dierine kayma 2160 yl gerektirmektedir. Hippartakus bu astronomik gzlemi yapacak kadar uzun yaamam olmaldr. yleyse, bu bilgiyi nereden edinmiti? Hipparkus'tan iki yzyl nce yine Kk Asya'da yaam bir baka Grek matematiki ve gkbilimci olan Knidoslu Eudoksus, bir gksel kre tasarlamt, bir kopyas dnyay tayan Atlas heykeli olarak Roma'da dikilmiti. Kredeki desenler bur takmyldzlarn temsil ediyordu. Ama eer Eudoksus gkleri bir kre olarak tasarlam idiyse, bu gklere gre Dnya neredeydi? Gksel krenin dz bir ~ 190 ~

ON KNC GEZEGEN

Dnya stnde durduunu mu dnyordu, en garip dzen bu olurdu herhalde, yoksa gksel bir kreyle evrili kresel bir Dnya'dan haberdar myd? (ekil 91)

ekil 91 Orijinalleri kaybolan Eudoksus'un almalar, M.. nc yzylda gkbilimci tarafndan ortaya konan olgular iirsel dile "eviren" Aratus'un iirleri sayesinde bize kadar ulamtr. Alnt yaptna gre Aziz Paul'n biliyor olmas gereken bu iirde takmyldzlar ayrntlaryla tarif edilmi, "her yana izilmi" ve gruplanlar ve adlandrllar ok uzak bir zaman ncesine atfedilmitir. "Bir zamanlar yaam olanlar bir terminoloji dnm ve icat etmiler ve uygun biimler bulunmu." ~ 191 ~

ON KNC GEZEGEN

Eudoksus'un takmyldzlarn adlandrln atfettii "bir zamanlar yaam olanlar" kimlerdi? iirdeki belirli ipularna dayanarak, modern gkbilimciler bu Grek dizelerinin gkleri M.. 2200'lerde Mezopotamya'da gzlendii haliyle tarif ettiine inanmaktalar. Hem Hipparkus'un, hem de Eudoksus'n Kk Asya'da yaam olmalar, bilgilerini Hitit kaynaklarndan aldklar olasln artryor. Belki de Hitit bakentini ziyaret etmiler ve oradaki kayalarn stne oyulmu olan resm geitteki tanrlar arasnda iki boa-adamn bir kreyi kaldrarak tadn grmlerdi; Eudoksus'a Atlas ve gksel kreyi yontma ilhamn veren pekl bu grnt olabilir. (ekil 92)

ekil 92 Kk Asya'da yaayan eski Grek gkbilimciler, Mezopotamya kaynaklarndan yararlanabildikleri iin mi kendilerinden sonra gelenlerden ok daha iyi bilgiliydiler acaba? Aslnda Hipparkus yazlarnda almalarnn birok bin yl boyunca birikmi ve dorulanm bilgiye dayandn bildirmitir. retmenleri olarak, "Erek'in, Borsippa'nn ve Babil'in Babilli gkbilimcileri"ni gsterir. Rodoslu Geminus, Ay'n kesin hareketlerinin kifleri olarak "Kaldeliler"in, yani kadim Babillilerin adn verir. M.. birinci yzylda yazan tarihi Diodorus Siculus Mezopotamya astronomisinin kesinliini onaylar; "Kaideliler gezegenleri adlandrmtr... sistemlerinin merkezinde en byk k, Gne vardr; gezegenleri onun konumunu ve ltsn yanstan "evltlar"dr. Demek ki Grek astronomi bilgisinin tannan kayna Kalde'dir; deimez bir ekilde, bu daha nceki dnemdeki Kaideliler kendilerini izleyen halklardan ok daha fazla ve ok daha doru bilgiye sahip olmutur. Kadim dnyann her yerinde, ~ 192 ~

ON KNC GEZEGEN

nesiller boyunca "Kaideli" ad "yldz gzleyen", yani gkbilimci ile eanlaml olmutu. Tanr "Kaidelilerin Ur'undan" kan brahime, gelecekteki brani nesillerden konuulurken yldzlara bakmasn sylemitir. Gerekten de, Eski Ahit astronomik bilgilerle doludur. Yusuf kendini ve erkek kardelerini on iki gk cismiyle kyaslar; ata Yakup on iki torununu on iki bur takmyldz ile ilikilendirerek kutsar. Mezmurlar ve Eyp Kitab tekrar tekrar gksel fenomenlere, bur takmyldzlarna ve lker (Pleiades) takmyldz gibi dier yldz gruplarna atfta bulunur. Demek ki bur kuana, gklerin bilimsel biimde blnmesine dair bilgi ve dier astronomik enformasyon; kadim Grek'in zamanndan ok ncesinde, kadim Yakn Dou'da yaygnd. Erken dnem Grek astronomlarnn yararlandklar Mezopotamya astronomisinin sahas ok engin olmaldr zira sadece arkeologlarn bulduklar bile metinlerden, yaztlardan, mhr basklarndan, rlyeflerden, izimlerden, gk cisimleri listelerinden, kehanetlerden, takvimlerden, Gne'in ve gezegenlerin doma ve batma zamanlarn gsteren tablolardan, tutulma tahminlerinden oluan bir da gibidir. Ama kesinlikle sylenebilir ki, daha sonraki tarihli metinler yap olarak astronomikten ziyade astrolojiktir. Gklerin ve gk cisimlerinin hareketleri kudretli krallarn, tapnak rahiplerinin ve genelde lke halknn asil megalesi hline gelmi gibi grnmektedir; yldzlar gzlemenin amac sanki Dnya meselelerinin -sava, bar, bolluk, ktlk- gidiatna ait cevab gklerde bulmaktr. M.. ilk bin yla ait yzlerce metni derleyen ve analiz eden R.C. Thompson [The Reports of the Magicians and Astrologers of Nineveh and Babylon (Ninova ve Babil'in Byc ve Astrologlarnn Anlattklar)] bu yldz gzleyenlerin lkenin, halknn ve yneticisinin talihiyle ulusal adan ilgilendiklerini, (gnmzdeki "yldz falcl" gibi) bireysel talihlerle ilgilenmediklerini gsterebilmitir: Ay hesaplanan zamanda grnmez ise, Gl bir ehir istil edilecek demektir. Bir kuyruklu yldz Gne'in yoluna eriirse, toprak ak azalacak; iki kez bir grlt kopacaktr. ~ 193 ~

ON KNC GEZEGEN

Jpiter Vens ile gittiinde, lkenin dualar tanrlarn kalbine eriecektir. Eer Gne Ay istasyonunda durursa, lkenin kral tahtnda salam olacaktr. Bu astroloji bile kapsaml ve doru astronomik bilgi gerektirmekteydi, yoksa hibir kehanet mmkn olamazd. Byle bir bilgiye sahip olan Mezopotamyallar "sabit" yldzlar "gezinen" gezegenlerden ayrt edebiliyor ve Gne ve Ay'n ne sabit yldz ne de sradan gezegenler olduklarn biliyorlard. Kuyruklu yldzlara, meteorlara ve dier gksel fenomenlere ainaydlar; Gne, Ay ve Dnya'nn hareketleri arasndaki ilikileri hesaplayabiliyor ve tutulmalar tahmin edebiliyorlard. Gk cisimlerinin hareketlerini izliyor ve bunlar Dnya'nn yrngesi ve gne merkezli sistem yoluyla kendi evresinde dn ile ilikilendiriyorlard; Dnya semalarndaki yldzlarn ve gezegenlerin douunu ve batn Gne'e gre len bu sistem gnmzde hl kullanlmaktadr. Gklerdeki gk cisimlerinin Dnya'ya ve birbirlerine gre hareketlerinin ve konumlarnn izini srebilmek iin, Babilliler ve Asurlular doru gksel takvimler tutuyordu. Bunlar, gk cisimlerinin gelecekteki konumlarn sralayan ve tahmin eden tablolard. Profesr George Sarton [Chaldean Astronomy of the Last Three Centuries B.C. (Milttan nceki Son Yz Yldaki Kaide Astronomisi)] bunlarn iki metotla hesaplandklarn bulmutur: Daha yeni olan Babil'de kullanlmtr, eskisi ise Uruk'ta. Hi tahmin edilemeyen bulgularna gre, daha eski olan Uruk metodu, daha sonraki sistemden daha gelimi ve daha doru idi. Bu artc durumu, u sonuca vararak aklamtr: Kalde'nin gkbilimci rahipleri Smer'in yazl formllerini ve geleneklerini izlemiken, Grek ve Romallarn hatal astronomik fikirleri dnyay geometrik terimlerle izah eden bir felsefeye kaymasndan kaynaklanmt. Mezopotamya uygarlnn son yzylda gn na karlmas ile dier birok alanda olduu gibi, astronomi alannda da bilgimizin kklerinin Mezopotamya'nn derinliklerine gml olduuna artk phe kalmamtr. Bu alanda da Smer mirasndan yararlanyor ve bu miras devam ettiriyoruz. ~ 194 ~

ON KNC GEZEGEN

Sarton'un karmlar; son derece kesin olan takvimlerin onlar hazrlayan Babilli gkbilimcilerin gzlemlerine dayanmadn bulmaktan dolay aknla urayan Profesr O. Neugabauer'in ok kapsaml almalaryla da [Astronomical Cuneiform Texts (Astronomik ivi Yazs Metinler)] glenmitir. Aksine, bu tablolar, kullanan gkbilimciler tarafndan "mdahale edilemeyen, belirlenmi baz sabit aritmetik emalardan" hesaplanmaktaydlar. "Aritmetik emalara" bylesine otomatik bir ballk, baz "kat matematiksel teorilere" gre "takvimleri adm adm hesaplama kurallarn veren" ve bu takvimlere elik eden "ilem metinleri"nin yardm ile salanyordu. Neugebauer, Babilli gkbilimcilerin takvimlerin ve matematiksel hesaplanlarnn dayand teorilerden bihaber olduklar sonucuna varr. Ayrca, bu kesin tablolarn "deneysel ve teorik temelinin", byk lde modern bilginlerin de gznden katn kabul eder. Yine de kadim astronomik teorilerin "mevcut olmas gerektiini, nk ok detayl bir pln olmakszn yksek karmaklktaki hesaplama emalarnn tasarlanmasnn mmkn olamayaca"na kanidir. Profesr Alfred Jeremias [Handbuch der Altorientalischen Geistkultur (Doudaki Ruhbilimin El kitab)). Mezopotamya astronomlarnn retrograd, yani sabit yldzlara gre doudan batya doru gider gibi grnme fenomenine aina olduklar sonucuna varmtr; bu, gezegenlerin Dnya'dan grlen bariz dzensiz ve ylankavi yol aldr ve sebebi de Dnya'nn, Gne evresindeki yrngesini dier gezegenlerden daha hzl veya yava tamamlamasdr. Byle bir bilginin nemi, sadece retrograd fenomeninin Gne evresindeki yrngelerle ilikili bir fenomen olmasnda deil, ayn zamanda bu fenomeni kavrayabilmek ve izleyebilmek iin ok uzun gzlem dnemlerinin gerekmesinde yatmaktadr. Bu karmak teoriler nasl gelitirilmiti; bu teorilerin gelitirilmesi iin art olan gzlemleri yapanlar kimdi? Neugebauer "ilem metinlerinde, anlamlar ksmen bilinse de okunular hi bilinmeyen ok sayda teknik terimle karlarz" diye belirtir. Babillilerden ok ncelerde birileri, Babil, Asur, Msr, Grek ve Roma gibi daha sonra gelen kltrlerdekinden ok daha stn olan astronomi ve matematik bilgisine sahipti. Babilliler ve Asurlular astronomi ile ilgili gayretlerinin byk bir blmn doru bir takvim tutmaya adadlar. Bugn kullanlan Yahudi takvimi gibi bu da bir ~ 195 ~

ON KNC GEZEGEN

gne-ay takvimi idi; 365 gnn biraz aan gne yln, 30 gnn biraz altndaki kamer ay arasnda uygunluk salyordu. Takvim i yaam ve dier dnyev iler iin nemliydi; ama doruluu aslnda Yeni Yl'n kesin gn ve ann, dier bayramlar ve tanrlara ibadeti belirlemek iin gerekliydi. Mezopotamyal gkbilimci rahipler, Gne, Dnya, Ay ve gezegenlerin etrefilli hareketlerini lmek ve birbirine uyumlandrmak iin karmak bir kresel astronomiye gvenmekteydi. Dnya bir ekvatoru ve kutuplar olan bir kre olarak ele alnmaktayd; gkler de hayal ekvator ve kutup izgileriyle ayrlmt. Gk cisimlerinin geii ekliptik (tutulum), yani Dnya'nn gksel kre stnde Gne etrafndaki yrngesinin dzleminin izdm; ekinokslar (Gne'in yl iinde tutulum stnde yapt kuzey ve gney hareketi srasnda gk ekvatorunu kestii gn- tn eitlii noktalar) ve gndnmleri (Gne'in yl iinde tutulum boyunca yapt hareket srasnda kuzey ve gneyde en ok ykselimde olduu zamanlar) ile ilikilendiriliyordu. Tm bu astronomik kavramlar, bugn de kullanlmaktadr. Ama Babilliler ve Asurlular takvimi veya hesaplanmas iin dhiyane metotlar icat etmediler. Onlarn takvimi ve bizimki de, Smer kaynakldr. Bilginler orada, ok eski zamanlardan beri kullanlan, sonraki btn takvimlerin temeli olan bir takvim buldular. Asl takvim ve model, Nippur'un, yani Enlil'in merkezinin takvimi idi. Gnmzdeki de bu Nippur takvimine gre ekillenmitir. Smerliler Yeni Yl'n, Gne'in bahar noktasn getii tam o anda baladn dnmekteydiler. Profesr Stephen Langdon [Tablets from the Archives of Drehem (Drehem Arivlerinden Tabletler)), M.. 2400'lerde bir Ur hkmdar olan Dungi tarafndan braklan kantlarn, Nippur takviminin, Gne'e kar konumunun Yeni Yl'n geliinin kesin ann belirlemeyi mmkn klan bir gk cismini setiini gsterdiini bulmutur. Bunun, "belki de Dungi'nin devrinden 2000 yl nce" yaplm olduu sonucuna varr, yani M.. 4400'lerde! Smerliler, gerekten de, ellerinde ara gere olmasa da kresel bir astronomi ve geometrinin gerektirdii gelimi astronomik ve matematik "know-how"a sahip miydiler? Dillerinin gsterdiine gre, gerekten de sahiptiler. Gklerin kavisi veya yayndan sz ederken, DUB terimini -(astronomide) "dnyann 360 derecelik evresi" anlamna gelmektedir- kullanmaktaydlar. Astronomik ve matematik hesaplamalar iin AN.UR izdiler; bu da gk cisimlerinin ~ 196 ~

ON KNC GEZEGEN

dou ve batlarn ona oranlayarak lebilecekleri hayal bir "gk ufku"ydu. Bu ufka dikey olarak bir dik izgi uzattlar: NU.BU.SAR.DA; bunun yardmyla referans noktasn elde ettiler ve buna AN.PA dediler. Boylam dediimiz izgileri izdiler ve onlar "derecelenmi boyunduruk"; enlemleri ise "gklerin orta izgileri" diye adlandrdlar. rnein, yaz gndnmn iaret eden enleme AN.BL ("gklerin ateli noktas") dediler. Akkad, Hurri, Hitit ve kadim Yakn Dou'nun dier edeb aheserleri, Smerce orijinallerin evirileri veya versiyonlar olduklarndan, gk cisimleri ve fenomenleri ile ilgili Smerceden alnm dn szcklerle doluydular. Yldz listeleri karan veya gezegen hareketlerinin hesaplamalarn yazan Babilli ve Asurlu bilginler sk sk kopyaladklar veya evirdikleri Smer orijinallerinden sz etmilerdir. Asurbanipal'in Ninova'daki ktphanesinde de olduu sylenen astronomi ve astrolojiye hasredilmi 25.000 tablet Smer kkeninin tannmasyla ilgili notlar iermektedir. Babillilerin "Rabbin Gn" dedikleri byk bir astronomi dizisi, ktiplerince aklandna gre, Akkadl Sargon'un zamannda, yani M.. nc bin ylda yazlm olan bir Smerce tabletten kopya edilmitir. Urun nc hanedanna, yine M.. nc bin yla dayandrlan bir tablet bir dizi gk cismini ylesine net biimde sralamakta ve tarif ermektedir ki, gnmz bilginleri bunun, aralarnda kuzey semalarnda Byk Ay, Ejderha, alg, Kuu ve gen ve gney semalarnda Avc, Byk Kpek, Suylan, Karga ve Erboa bulunan takmyldzlarn snflandrlmasyla ilgili bir metin olduunu anlamakta hi zorluk ekmemilerdir. Kadim Mezopotamya'da gksel bilginin srlar, gkbilimci rahipler tarafndan korunmakta, incelenmekte ve yaynlanmaktayd. Bu kayp "Kaide" bilimini bize geri verdii sylenen bilginin Cizvit papazlar olmas, belki de ok uygundu: Joseph Epping, Johann Strassman ve Franz X. Kugler Bir bayaptnda [Sternkunde und Stemdienst in Babel (Babil'de Yldz Bilimi ve Yldz Hizmetleri)] Kugler muazzam sayda metin ve listeyi analiz ve deifre etmi, dzenlemi ve aklamtr. Bir yerde, matematiksel olarak "gkleri geri dndrerek", M.. 1800'lerde Babil gklerindeki otuz gk cismine ait listenin, bugnk gruplamalara gre dikkatle dzenlenmi olduunu gstermitir! ~ 197 ~

ON KNC GEZEGEN

Hangilerinin gerek grup, hangilerinin sadece alt grup olduuna karar vermek iin yaplan birok almadan sonra, dnyann astronomi topluluu (1925'te) Dnya'dan grnen gkleri kuzey, merkez, gney olarak blme ayrma ve buralardaki yldzlar seksen sekiz takmyldz biiminde gruplama konusunda anlat. Sonradan anlald ki, bu dzenleme hi de yeni deildi zira gkleri banda veya "yola" blen ve bunlara eidi takmyldzlar tayin edenler ilk olarak Smerlilerdi; kuzey "yolu" Enlil'in adn almt, gney ise Ea'nn, merkez bant ise "Anu Yolu" idi. Gnmzn merkez band, yani bur kuan oluturan on iki takmyldzn band, Smerlilerin yldzlar on iki ev olarak gruplandrdklar Anu Yolu'na tam olarak denktir. Gnmzde olduu gibi antik alarda da fenomenler bur kua kavramyla ilikilendirilmekteydi. Gne'in evresinde Dnya'nn izdii byk daire, her biri otuz derece olan on iki eit paraya blnmt. Bu paralardan her birinde grlen yldzlar veya "evler"; her biri yldzlarn veya grubun oluturur gibi grnd biimlere gre adlandrlan bir takmyldz hlinde gruplandrlmt. Takmyldzlar ve alt blmleri ve hatta takmyldzlar iindeki tekil yldzlar bile Bat uygarlna arlkl olarak Grek mitolojisinden dn alnan isim ve tariflerle ulatndan, Bat dnyas bu baary iki bin yl boyunca Yunanllara atfetmitir. Ama erken dnem Grek gkbilimcilerin Smerlilerden elde ettikleri hazr bir astronomiyi sadece kendi dil ve mitolojilerine uyarladklar artk anlalmtr. Hipparkus'un, Eudoksus'un ve dierlerinin bilgilerini nasl elde ettiklerini biraz nce akladk. Hatta Thales'in, yani Lidyallar ve Medler arasndaki sava durduran, M.. 28 Mays 585'teki tam gne tutulmasn tahmin ettii sylenen en eski Grek astronomun bile bilgisinin kaynann Sam dnemi ncesi Mezopotamya kaynaklar, yani Smer olduunu bildirmitir. Bur kua dediimiz "zodyak" kelimesi, Yunanca zodiakos kyklos'dan ("hayvan dairesi") gelmektedir nk yldz gruplarnn yerleimi bir aslana, balklara vb. benzetilmitir. Ama bu hayal ekiller ve isimler aslnda on iki zodyak takmyldzn UL.HE ("parlak sr") diye adlandran Smerlilerce tretilmitir: 1. GU.AN.NA ("gksel boa"), Boa 2. MA.TAB.BA ("ikizler"), kizler ~ 198 ~

ON KNC GEZEGEN

3. DUB ("cmbz", "kska"), Yenge 4. UR.GULA ("aslan"), Aslan 5. AB.SN ("babas Sin idi"), Bakire, Baak 6. Z.BA.AN.NA ("gksel kader"), Terazi 7. G R.TAB ("deen ve kesen"), Akrep 8. PA.BL ("savunmac"), Oku, Yay 9. SUHUR.MA ("kei bal"), Olak 10. GU ("sularn tanrs"), Su Taycs, Kova 11. SM.MAH ("balklar"), Balk 12. KU.MAL ("tarlada yaayan"), Ram, Ko Bur kuann resimsel betimlemeleri veya iaretleri, adlar gibi, Smer'de ortaya klarndan beri hi deimeden kalmtr. (ekil 93)

~ 199 ~

ekil 93

ON KNC GEZEGEN

Teleskopun kullanlmasna kadar Avrupal gkbilimciler sadece kuzey semalarndaki on dokuz takmyldz tanyan Ptolemik gr kabul ediyordu. 1925'te u an geerli olan snflandrma stnde fikir birliine varlana dek, Smerlilerin Enlil Yolu dedikleri blgede yirmi sekiz takmyldz tannmt. Eski Smerlilerin, Ptoleme'nin tersine, kuzey semalarndaki btn takmyldzlar tanm, tanmlam, gruplandrm, adlandrm ve sralam olduklarn rendiimizde artk amamak gerek. Enlil Yolu'ndaki gk cisimlerinden on ikisi Enlil'in olarak saptanmtr; tpk Anu Yolu'ndaki bur kuan oluturan on iki gk cismi gibi. Yine, gney semalarnda, Ea Yolu'nda da on iki takmyldz ad sralanmtr; sadece gney semalarnda olduklar deil, ayn zamanda tanr Ea'nndr diye de belirtilirler. Ea'nn bu on iki asl takmyldzna ek olarak, gney semalarnda birka tane daha sralanmtr, ama birou bugn tannmamtr. Ea Yolu; kadim astronomik bilgiyi sadece modern bilginin terimleriyle kalmayp, ayn zamanda yzyllar ve bin yllarca ncesinde gklerin nasl grnd asndan da ortaya karmak gibi muazzam bir grev stlenen Asurologlara cidd problemler yaratmaktayd. Ur'dan veya Babil'den gney semalarn gzlemleyen Mezopotamyal gkbilimciler, gney semalarnn yarsndan biraz fazlasn grebilmekteydiler; kalan ufkun altnda kalmaktayd. Yine de, eer doru biimde tanmlanrsa, Ea Yolundaki takmyldzlardan bazlar ufkun bir hayli altnda kalyordu. Ama daha byk bir sorun daha vard: Eer Mezopotamyallar, bilginlerin inandna gre, (daha sonraki zamanlarda Greklerin yapt gibi) Dnya'nn, bir alt dnyann -bir yarm daire eklinde kavis izen gklerin zerindeki dz bir disk(Grek'in Hades'i) kaotik karanl stnde duran bir kuru kara kitlesi olduuna inanmaktaydlarsa, o zaman hi gney yarkre semas olmamalyd! Mezopotamyallarn Dnya'nn dz olduuna inandklar varsaym tarafndan snrlanan modern bilginler karmlarna kuzey ve gneyi blen ekvator izgisinin ok altn dahil edememilerdir. Halbuki kantlar Smer "yolunun" dz deil kresel bir Dnya'nn gkyznn tamamn kapsadn gstermektedir. 1900'de T.G. Pinches, Kraliyet Asya Bilimleri Derneine tam bir Mezopotamya usturlabn (*) (kelime anlamyla "yldzlar alan") tekrar bir araya getirmeyi ve
*

Eskiden gk cisimlerinin yksekliini belirlemede kullanlan bir gzlem arac.

~ 200 ~

ON KNC GEZEGEN

yeniden kurmay baardn bildirdi. Pinches bunun bir pasta gibi on iki dilimle ve merkezi bir olan daireyle, sonuta otuz alt ksma ayrlm yuvarlak bir disk olduunu gsterdi. Desenin tamam, her birinde bir ay ad yazl olan on iki "yaprakl" bir rozet grntsne sahipti. Pinches bunlar Mezopotamya takviminin ilk ay olan Nisannu ile balayarak I ile XII arasnda numaralandrd. (ekil 94)

~ 201 ~

ekil 94

ON KNC GEZEGEN

Ayrca, otuz alt ksmn her biri de bir ad ve altnda, bunun bir gk cisminin ad olduunu belirten kk bir daire iermekteydi. Bu adlar birok metin ve "yldz listesi"nde bulunmutur ve bunlar phesiz takmyldzlarn, yldzlarn veya gezegenlerin adlardr. Otuz alt ksmn her birindeki gk cisminin adnn altnda ayrca bir say yazlyd. En iteki halkada, saylar 30'dan 60'a kadard, ortadaki halkada 60'tan ("1" olarak yazlmtr) 120'ye (altl sistemde bu "2", 2x 60= 120'dir) kadar olup, en d halkada ise 120'den 240'a kadard. Bu saylar neyi temsil ediyordu? Pinches'in sunumundan yaklak elli yl sonra yazan gkbilimci ve Asurolog O. Neugebauer [A History of Ancient Astronomy: Problems and Methods (Kadim Astronomi Tarihi: Problemler ve Metotlar)] ancak unu syleyebilmiti: "Tm metin, her birinde bir takmyldzn adn ve neminin ne olduu henz belli olmayan basit saylar bulduumuz otuz alt alanl... bir tr ematik gk haritas oluturmaktadr." Konunun nde gelen uzmanlarndan B. L. Van der Waerden [Babylonian Astronomy: The Thirty-Six Stars (Babil Astronomisi: Otuz Alt Yldz)] bu saylarn belli bir ritmle azalp oalmas stnde dnm ve ancak "saylarn, gn nn sresi ile bir ilgisi var" diye nerebilmiti. nanyoruz ki, ancak Mezopotamyallarn Dnya'nn dz olduuna inandklar fikri terk edilir ve onlarn astronomik bilgilerinin bizimki kadar iyi olduu kabul edilirse bu bulmaca zlebilir; bunun sebebi bizimkilerden daha iyi aralar olmas deil, bilgi edinme kaynaklarnn Nefilimler olmasdr. Bu muammal saylarn; balang noktas Kuzey Kutbu olacak biimde gk kavisinin derecelerini temsil ettiini, bu usturlabn bir dzlemkre, yani bir krenin bir dz yzeydeki temsili olduunu neriyoruz. Saylar artar ve azalrken, Enlil Yolu iin olan kart ksmdakiler (Nisannu 50, Taritu -40 gibi) toplam 90; Anu Yolundakiler iin olanlarn hepsi toplam 180; Ea Yolundakiler iin olanlarn (Nisannu 200, Taritu 160 gibi) hepsi de toplam 360 etmektedir. Bu rakamlar yanl anlalamayacak kadar tandktr; tam bir dairenin apnn blmlerini temsil ederler: eyrek yol (90 derece), yar yol (180 derece) veya tam daire (360 derece). ~ 202 ~

ON KNC GEZEGEN

Enlil Yolu iin verilen saylar, kuzey yarmkrenin bu Smervari ksmnn Kuzey Kutbu'ndan 60 derece aldn ve Anu Yolunun ekvator stnde 30 derecede snrlandn gsterecek ekilde iftlenmitir. Anu Yolu ekvatorun her iki yannda da eit uzaklktadr. Derken, Kuzey Kutbu'ndan uzakta, iyice gneyde Ea Yolu uzanr; Dnyann ve gksel krenin bu ksm 30 derece gney ve Gney Kutbu arasnda uzanmaktadr. (ekil 95)

ekil 95 Anu Yolu; Gne, gezegenler ve Zodyaktaki takmyldzlarn gksel band Enlil Yolu; kuzey semas Ea Yolu; gney semas ~ 203 ~

A. B. C.

ON KNC GEZEGEN

Ea Yolundaki ksmlardaki saylarn Addaru (ubat-Mart) ve Ululu (AustosEyll)'daki toplam 180 derecedir. Kuzey Kutbundan 180 derece uzaklktaki tek nokta, ister doudan ister batdan gneye gidiyor olun, Gney Kutbu'dur. Ve bu durum, ancak bir kre stndeyseniz doru olabilir. Gerileme (presesyon); Dnya'nn kuzey-gney ekseninin yalpalamasyla meydana gelen ve (Kuzey Yldzn iaret eden) Kuzey Kutbu'nun ve Gney Kutbu'nun gklerde byk bir daire izmesine sebep olan fenomendir. Dnyann takmyldzlardan oluan fon nndeki bariz gerilemesi ylda bir kavisin elli saniyesi veya yetmi iki ylda bir derecedir. Dolaysyla byk daire, yani Dnya'nn Kuzey Kutbu'nun yine ayn Kuzey Yldzn iaret etmesi iin geen sre, 25.920 yldr (72 x 360); yani gkbilimcilerin Byk Yl veya Efltun Yl (anlalan Efltun da bu fenomenin farkndayd) dedikleri eydir. eitli yldzlarn douu ve bat antik alarda nemli grlrd ve (Yeni Yl' mjdeleyen) bahar noktasnn kesin olarak belirlenii, meydana geldikleri bur evi ile ilikilendiriliyordu. Gerileme sebebiyle, bahar noktas ve dier gksel fenomenler yldan yla gerileyerek, en sonunda 2.160 ylda bir kez tam bir bur evi kadar gerilemekteydi. Astronomlarmz M.. 900'lerdeki bahar noktasn saptayan bir "sfr noktas" ("Ko'un ilk noktas") uygulamaya devam ediyorlar ama bu nokta artk iyiden iyiye Balk evine kaymtr. M.S. 2100'lerde bahar noktas ondan nce gelen Kova evinde meydana gelmeye balayacaktr. Bazlarnn Kova ana girmek zere olduumuzu sylerken kastettii budur. (ekil 96) Bir bur evinden dierine doru kayma iki bin yldan fazla srdnden, bilginler Hipparkus'un M.. ikinci yzylda gerilemeyi nasl ve nereden renmi olabileceini merak etmilerdi. Artk, kaynann Smer olduu bellidir. Profesr Langdon'un bulgular, M.. 4.400'lerde, Boa anda oluturulan Nippur takviminin gerileme ve ondan 2.160 yl daha nce meydana gelen bur kua gerilemesine ait bilgiyi, yansttn meydana karmaktadr. Mezopotamya astronomi metinleri ile Hitit astronomi metinlerini badatran Profesr Jeremias da eski astronomi tabletlerinin Boa'dan Ko'a doru deiimi kaydetmi olduklar fikrindedir; Mezopotamyal gkbilimcilerin Ko'tan Balk'a doru deiimi de tahmin ettikleri ve bekledikleri sonucuna varmtr. ~ 204 ~

ON KNC GEZEGEN

ekil 96 Bu karmlara atfta bulunan Profesr Willy Hartner [The Earliest History of Constellations in the Near East (Yakn Dou'daki Takmyldzlarn En Eski Hikyesi] Smerlilerin, arkalarnda bunu belirten bol miktarda resimsel kant braktklarn belirtmitir. Bahar noktas Boa burcunda iken, yaz gndnm Aslan burcunda meydana gelmiti. Hartner, Smer betimlemelerinde en erken zamanlardan itibaren grlen, ok tekrarlanan bir boa- aslan "ekimesi" motifine dikkatleri eker ve bu motiflerin, M.. 4.000lerde Boa takmyldznn ve Aslan takmyldznn konumlarn, (Ur gibi) 30 derece kuzeydeki bir noktadaki gzlemciye sunduunu sylemitir. (ekil 97) Bilginlerin ou Smerlilerin Boa'y ilk takmyldzlar olarak vurgulamasnn, sadece bur kuann M.. 4000'lere dayanan eskiliini deil, ayn zamanda Smer uygarlnn yle birdenbire balad zaman da belirttiini dnmekteler. ~ 205 ~

ON KNC GEZEGEN

ekil 97

Profesr Jeremias [The Old Testament in the Light of the Ancient East (Kadim Dou'nun Inda Eski Ahit)], Smer'in zodyaksal-kronolojik "sfr noktas"nn tam olarak Boa ve kizler arasnda durduunu gsteren kantlar bulmutur; bu ve dier verilerden, bur kuann kizler anda, yani Smer uygarl balamadan bile nce tasarland sonucuna varmtr. Berlin Mzesindeki bir tablet (VAT.7847) zodyak takmyldzlarnn listesine Aslan ile balar ve bizi insanolunun topra ilemeye henz balam olduu M.. 11.000'lere geri gtrr. Profesr H.V. Hilprecht [The Babylonian Expedition of the University of Pennsylvania (Pennsylvania niversitesinin Babil Keif Gezisi)] daha da ileri gider. Matematik cetveller tayan binlerce tableti inceleyip, "Nippur ve Sippar'n tapnak ktphanelerinden ve Asurbanipal'in (Ninova'daki) ktphanelerinden kan btn arpma ve blme tablolar 12.960.000 [says] stne kuruludur." sonucuna varmtr. Bu sayy ve nemini analiz ederek, bu durumun ancak gerileme fenomeni ile ilikili olabilecei ve Smerlilerin 25.920 yllk Byk Yldan haberdar olduklar sonucuna vard. Bu gerekten de imknsz bir zamanda, astronomi anlamnda muhteem bir gelimiliktir. ~ 206 ~

ON KNC GEZEGEN

Smerli gkbilimcilerin muhtemelen kendi balarna elde edemeyecekleri bilgiye sahip olduklar aktr ve ellerindeki bilginin byk blmnn onlar iin hibir pratik kullanm olmadn gsteren kantlar da vardr. Bu durum sadece kullandklar ok gelimi astronomik metotlarla ilgili deildir, -rnein, kadim Smer'de bir gksel ekvator saptamaya gerekten ihtiya duyan kimdi?- ayrca yldzlar arasndaki uzaklklarn lmleriyle ilgili bir detayl metin eitleri de mevcuttu. Bu metinlerden AO.6478 adyla bilineni, bizim imdi Yenge Dnencesi dediimiz izgi boyunca gzle grlebilen yirmi alt byk yldz sralar ve aralarndaki uzaklklar farkl biimde llm olarak verir. Metin, bu yldzlar arasndaki uzaklklar ilk olarak matta ukultu ("llm ve tartlm") denilen bir birim ile verir. Bunun, zamann gemesiyle aa kan suyun arl ile ilgili olan dhiyane bir ara olduuna inanlmaktadr. ki yldz arasndaki uzaklklar zaman bakmndan belirlemeyi mmkn klmaktadr. kinci uzaklklar stunu, gk kavisinin dereceleri cinsindendir. Tam gn (gndz ve gece) on iki ift saate blnmtr. Gk kavisi 360 derecelik tam daireyi oluturur. Bu durumda, bir beru veya "ift saat", gk kavisinin 30 derecelik ksmn temsil eder. Bu metotla, Dnya zerinde zamann geii, sz konusu gk cisimleri arasndaki uzakln derece cinsinden lmn salar. nc lm metodu ise beru ina ame'dir ("gklerdeki uzaklk"). F. Thureau-Dangin [Distances entre Etoiles Fixes (Sabit Yldzlar Arasndaki Mesafeler)] ilk iki metot dier fenomenlerle ilgili iken, bu nc metodun kesin lmler saladn iaret eder. O ve dierleri, bir "gksel beru"nun gnmz metresiyle 10.692 metreye denk olduuna inanmaktadrlar. Metinde yirmi alt yldz arasnda "gklerdeki uzaklk" hesab, "gklerde izilen beru" olarak 655.200'dr. Yldzlar arasndaki uzakln farkl metotla lmnn mevcut olmas, konuya verilen byk nemi gstermektedir. Peki, ama Smer'in erkekleri ve kadnlar arasnda kim byle bir bilgiye ihtiya duymutu? Aralarndan kim bu metotlar oluturmu ve doru biimde kullanabilmiti? Tek muhtemel cevap udur: Bilgiye sahip olan ve byle doru lmlere ihtiya duyan Nefilimlerdir. ~ 207 ~

ON KNC GEZEGEN

Uzay yolculuu yapabilen, baka bir gezegenden Dnya'ya gelen, Dnya semalarnda uan Nefilimler; insanolu uygarlnn daha afandayken, geliebilmesi iin binlerce yln gerektii astronomi bilgisine, ileri bir astronomi iin gelimi metotlara ve matematie ve kavramlara sahip olan, gklerdeki uzaklklar, yldz dzenlerini ve yldz gruplarn, helyak doular ve batlar, karmak bir Gne-Ay-Dnya takvimini ve hem Gk hem de Yer ile ilgili dikkate deer bilgilerin geri kalann insan ktiplere dikkatle tablo tablo kopyalamay ve kaydetmeyi retmeye ihtiyac olan ve retebilen bir tek onlar olabilirdi. Bu gemi gz nne alndnda, Nefilimlerin rehberliindeki Mezopotamyal gkbilimcilerin Satrn'n tesindeki gezegenlerin farknda olmadklar; Urans, Neptn ve Plton'u bilmiyor olduklar dnlebilir mi? Dnya'nn kendi ailesine, gne sistemine ait bilgileri; uzak yldzlara, dzenlerine ve uzaklklarna ait bilgilerinden daha az olabilir miydi? Yzlerce ayrntl metinde yer alan kadim zamanlardan gelen astronomik enformasyon; gksel dzenlerine veya ilikilendirildikleri tanrlara ya da aylara ya da lkelere ya da takmyldzlara gre dikkatle dzenlenmi olan gk cisimlerini sralarlar. Ernst F. Weidner [Handbuch der Babylonischen Astronomie (Babil Astronomisi Elkitab)] tarafndan analiz edilen byle bir metin "Byk Yldz Listesi" adyla anlmaya balamtr. Be stunda onlarca gk cismini birbirleriyle, aylarla, lkelerle ve ilhlarla ilikili olarak sralamaktadr. Bir baka metin ise bur kua takmyldzlarndaki ana yldzlar doru biimde sralar. B. M.86378 olarak endekslenen bir metin (krlmam olan ksmnda) yetmi iki gk cismini gklerdeki yerlerine gre sralar, metinler byle uzar gider. Bu metinler ynndan bir anlam kartmak ve zellikle de gne sistemimizdeki gezegenleri doru biimde tanmlamak zere giriilen abalardan, bilgin nesilleri akl kartran sonular kartmlardr. Artk biliyoruz ki, gayretleri baarszla mahkmdu zira Smerlilerin ve ardllarnn gne sisteminin gne merkezli, Dnya'nn sadece bir dier gezegen ve Satrn'n tesinde daha fazla gezegen olduunun farknda olmadklarn varsaymaktaydlar yanllkla. Yldz listelerindeki baz isimlerin bizzat Dnya'ya uygulanabilecei olasln gz ard eden ve ok sayda dier isim ve sfatlar Smerlilerin bildiini varsaydklar sadece be gezegene atfetmeye alan bilginler kark sonulara ulatlar. ~ 208 ~

ON KNC GEZEGEN

Hatta baz bilginler bu karmaann kendilerinden deil, Kaidelilerin "kartrmas"ndan kaynaklandn bile sylediler: Bilinmeyen bir nedenle, Kaidelilerin "bilinen" be gezegenin adlarn deitirip durduklarn sylediler. Smerliler tm gk cisimlerine (gezegenler, yldzlar veya takmyldzlara) MUL ("ykseklerde ldayan") derlerdi. Akkad terimi kakkab da ayn ekilde Babilliler ve Asurlular tarafndan her gk cismine verilen genel bir terimdi. Bu uygulama, kadim astronomi metinlerini zmeye alan bilginleri daha da ileden kard. Ama LU.BAD terimini alan baz mul'lar, gne sistemimizdeki gezegenleri belirtmekteydi. Gezegenlerin Yunanca adnn "gezinenler" kelimesinden geldiini bilen bilginler LU.BAD', LU ("kendilerine obanlk edilenler") ve BAD'tan ("yksek ve uzak") treyen "gezinen koyunlar" olarak okudular. Ama artk Smerlilerin gne sisteminin gerek yapsn bildiklerini aka ortaya koymu olduumuzdan, bad teriminin dier anlamlar ("eski olan", "temel", "lmn olduu yerde olan") dorudan nem kazanmaktalar. Bunlar Gne iin uygun sfatlardr ve Smerlilerin lubad ile sadece "gezinen koyunlar" deil, Gne'in obanlk ettii "koyunlar", yani Gne'imizin gezegenlerini kastettikleri sonucuna varabiliriz. Lubadlarn yeri, birbirleri ve Gne ile ilikileri birok Mezopotamya astronomi metninde tarif edilmitir. "stte" olan ve "altta" olan gezegenlere gndermeler vardr ve Kugler, referans noktasnn bizzat Dnya olduunu doru biimde tahmin etmitir. Ama gezegenlerden en ok MUL.MUL ile ilgili astronomi metinleri erevesinde sz edilir; bu, bilginlerin hl tahmin etmeye altklar bir kelimedir. Daha iyi bir zm olmaynca, bilginlerin ou mulmul teriminin, M.. 2.200'lerde bahar noktasnn ekseninin (Babil'den izlendii haliyle) iinden getii, Boa burcundaki bir yldz kmesi olan Pleiades (lker/Sreyya) takmyldzn belirttii fikrine varmlardr. Mezopotamya metinleri sk sk mulmul'un yedi LU. MA (yedi "tan gezinen") ierdiinden sz etmektedir ve bilginler bunlarn Pleiades takmyldznn, plak gzle grlebilen en parlak yeleri olduunu varsaymlardr. Ancak snflandrmaya gre, grubun yedi deil de ya alt ya da dokuz parlak yldz olmas ~ 209 ~

ON KNC GEZEGEN

durumu bir sorun yaratmaktayd; ama bu durum, mulmul'un anlam iin daha iyi fikirler olmadndan bir kenara itiliverdi. Franz Kugler [Sternkunde und Sterndienst in Babel (Babil'de Yldz Bilimi ve Yldz Hizmetleri)] Pleiades takmyldz zmn istemeye istemeye kabul eder ama Mezopotamya metinlerinde mulmullara sadece "gezinenler"in (gezegenlerin) deil, ayrca Gne ve Ay'n da dahil edildiinin hi de mulak olmayan bir biimde belirtildiini bulduundaki aknln ifade etmitir; bu da, Pleiades fikrine sarlmay imknsz hle getirir. Ayrca metinlerde ak bir biimde "mulmul ul-u 12" ("mulmul on ikiden oluan bir banttr") diye belirtildiine de rastlamtr ki ilerinden onu farkl bir grup oluturmaktadr. Mulmul teriminin, grubu bir btn, "tm gk cisimlerini ieren gksel yap" olduunu belirtmek zere tekrarlanarak (MUL.MUL) gne sistemini iaret ettiini syleyebiliriz. Charles Virolleaud [Astrologie Chaldeenne (Kaidelilerin Astrolojisi)], mulmul veya kakkabu/kakkabu grubunun yelerini tarifeden bir Mezopotamya metnini (K.3558) tercme etmitir. Metnin son dizesi son derece aktr: Kakkabu/kakkabu. Onun gk cisimlerinin says on ikidir. Onun gk cisimlerinin istasyonlar on ikidir. Ay'n btn aylar on ikidir. Metin kukuya yer brakmaz. Mulmul, yani gne sistemimiz, on iki yeden olumutur. Belki de bu srpriz olmamal zira Yunanl bilgin Diodorus, Kaidelilerin "yolunu" ve bunun sonucunda ortaya kan otuz alt gk cismini aklarken "bu gk tanrlarnn ba yetkiye sahip on ikisinden her birine, Kaideliler bir ay ve bur kuandan bir bur tayin ederler" diye belirtmitir. Ernst Weidner [Der Tierkreis und die Wege am Himmel (Hayvanlar Alemi ve Gkyzndeki Yol)] Anu Yoluna ve onun on iki bur takmyldzna ek olarak, baz metinlerin yine on iki gk cisminden; Gne, Ay ve dier on cisimden oluan "Gne Yolu"ndan sz ettiklerini bildirmektedir. TE-tableti diye adlandrlan bu metnin 20. satr yle der: "naphar 12 ereme ha.la a kakkab.lu a Sin u ama ~ 210 ~

ON KNC GEZEGEN

ina libbi ittiqu", yani "hepsi hepsi, Ay ve Gne'in ait olduu, gezegenlerin yrngede dnd 12 yedir." Artk, on iki saysnn kadim dnyadaki nemini kavrayabiliriz. Smer tanrlarnn Byk Grubu ve daha sonraki Olimpos tanrlarnnki tamamen on ikiden olumaktayd; gen tanrlar bu daireye ancak yal tanrlar emekli olduunda katlabiliyordu. Benzer ekilde, on iki saysn srdrmek iin bir boluk olutuunda doldurulmas gerekiyordu. Asl gksel grup, on iki yeli Gne Yolu modeli saptyordu; buna gre dier her bir gksel bant on iki ksma ayrlyor veya on iki gk cismine tahsis ediliyordu. Buna uygun olarak da bir ylda on iki ay, bir gnde on iki ift saat vard. Smer'in her bir blgesi bir iyi ans ls olarak on iki gk cismine tahsis edilmiti. S. Langdon'n [Babylonian Menologies and the Semitic Calendar (Babil Dinsel Takvimleri ve Sam Takvimi)] yapt gibi birok almalar, yl on iki aya blmenin, en bandan beri, on iki Byk Tanr ile ilgili olduunu gstermektedir. Fritz Hommel [Die Astronomie der alten Chaldaer (Eski Kaide Astronomisi)] ve onun ardndan dierleri, on iki ayn on iki bur ile yakndan ilikili ve her ikisinin de on iki asl gk cisminden tretildiini gstermitir. Charles F. Jean [Lexicologie Sumrienne (Smercenin Anlamlar ve Kullanlar)], zodyaktaki on iki burcu gne sistemimizdeki on iki gezegenle iftleyen yirmi drt gk cisminin Smerce listesini ortaya karmtr. F. Thureau-Dangin tarafndan [Ritueles Accadiens (Akkadlarn Ayinleri)] Babil'de Yeni Yl Bayram iin bir tapnak program olarak tanmlanan uzun bir metinde, merkez gksel fenomen olarak on ikinin kutsanmasyla ilgili ikna edici kantlar bulunmaktadr. Byk tapnan, Esagila'nn on iki kaps vard. Tm gksel tanrlarn kudretleri, "Tanrm, Tanrm deil midir?" ibaresi on iki kez sylenerek Marduk'ta toplanrd. Sonra tanrnn, daha sonra einin merhameti on iki kez istenirdi. Toplam olan yirmi drt, daha sonra on iki bur takmyldz ve gne sisteminin on iki gezegen ile eletirilirdi. Susa'l bir kral tarafndan yontulan, gk cisimlerinin sembollerini tayan bir snr ta bu yirmi drt iareti resmeder: bur kuann tandk burlar ve gne sisteminin on iki yesine karlk gelen sembolleri. Bunlar Mezopotamya'nn ve de ~ 211 ~

ON KNC GEZEGEN

Hurri, Hitit, Grek ve dier btn kadim panteonlarn on iki yldzsal tanrlaryd. (ekil 98)

ekil 98 ~ 212 ~

ON KNC GEZEGEN

Doal say sayma temelimiz on olmasna ramen, on iki says, Smerliler geip gittikten ok sonralar da gksel ve ilh tm meselelere nfuz etti. On ki Byk Titan, on iki srail Kabilesi, srail Yksek Rahibinin byl gslnde on iki para vard. Bu gksel on ikinin gc sa'nn on iki Havarisine ve (ngilizce konuan lkeler iin) birden on ikiye kadar sayp, on ikiden sonra "on ve ", "on ve drt" diye devam etmeye kadar tand. Bu gl, kesin on iki says nereden kaynaklanyordu? Gklerden. nk gne sistemi, yani mulmul, bizim bildiimiz gezegenlere ek olarak, Anu'nun gezegenini de iermekteydi; parlak bir gk cismi olan sembol, Smer yazsnda tanr Anu ve "ilh" yerine gemekteydi. Bir astronomi metni "stn Asa'nn kakkab, mulmuldaki koyunlardan biridir." diye aklar. Ve Marduk darbe yapp stnl ele geirdiinde ve bu gezegenle ilikili tanr olan Anu'nun yerini aldnda Babilliler yle demi: "Marduk'un gezegeni, mulmul iinde grnr." nsanla Dnya'nn gerek yapsn ve gkleri reten Nefilimler, kadim gkbilimci rahiplere sadece Satrn'n tesindeki gezegenleri bildirmekle kalmam, en nemli gezegenin, gelmi olduklar gezegenin varln da retmilerdi: ON KNC GEZEGEN.

~ 213 ~

YARATILI DESTANI
Bulunan kadim silindir mhrlerin ounda, belirli gk cisimlerine, yani gne sistemimizin yelerine karlk gelen semboller tanr veya insan figrlerinin balarnn stnde yer alr. Berlin'deki Devlet Mzesinin n Asya Blm'nde bulunan (VA/243 katalog no.lu) M.. nc bin yldan kalan bir Akkad mhr, gk cisimlerinin bilinen betimleme tarzndan ayrdr. Bunlar teker teker deil de byk, nlar saan bir yldz embere alan yedi krelik bir grup olarak gstermektedir. Bu, Smerlilere gre gne sistemini gsteren bir betimlemedir: on iki gk cismi ieren bir sistem. (ekil 99)

ekil 99 Bizler gne sistemimizi genellikle ematik olarak Gneten gittike artan uzaklklarda bulunan bir gezegenler hatt biiminde gsteririz. Ama gezegenleri bir hat olarak deil de, bir daire iinde (en yakn Merkr, birinci, sonra Vens, sonra Dnya vs.) arka arkaya sralasak, sonu ekil 100'dekine benzer bir ey olurdu. ~ 214 ~

YARADILI DESTANI

ekil 100 (Tm izimler ematiktir ve lekli deildir; bundan sonra greceiniz izimlerdeki gezegen yrngeleri sunu kolayl salamak iin eliptik deil daireseldir.)

Eer silindir mhr VA/243'te resmedilen gne sisteminin bytlm hline ikinci kez bakacak olursak, yldz evreleyen "noktalar" n aslnda, boyutlar ve dzenleri ekil 100'de resmedilen gne sistemininkine uyan kreler olduklarn grrz. Kk Merkr', daha byk bir Vens izler. Vens ile ayn boyuttaki Dnya'ya daha kk bir Ay elik eder. Saat ynnn tersine devam ederek, Mars doru biimde Dnya'dan kk ama Ay veya Merkr'den daha byk gsterilmitir. (ekil 101)

~ 215 ~

YARADILI DESTANI

Bu kadim betimleme, daha sonra, bilmediimiz bir gezegeni gsterir; Dnya'dan hayli byk ama ardndan geldikleri ak olan Jpiter ve Satrn'den daha kktr. Daha ileride Urans ve Neptn'mze mkemmel uyan bir ift daha vardr. En sonunda, ufak tefek Plton da buradadr ama onu imdi yerletirdiimiz (Neptn'den sonra) yerde deil, bunun yerine, Satrn ve Urans arasndaym gibidir Ay'a tam bir gk cismi olarak bakan Smer betimlemesi, bildiimiz tm gezegenleri doru sraya koyar (Plton hari) ve bunlar boyutlaryla gsterir. Ancak 4.500 yllk betimleme, Mars ve Jpiter arasnda bir baka byk gezegenin olduunda (veya olmu olduunda) srarldr. Bu, birazdan gstereceimiz gibi, On kinci Gezegen'dir, Nefilimlerin gezegeni. Eer bu Smer gk haritas iki yzyl nce kefedilmi ve incelenmi olsayd, gkbilimciler Smerlilerin tamamen bilgisiz, Satrn'n tesinde daha birok gezegenin olduunu hayal edemeyecek kadar aptal olduklarna karar verirlerdi. Ancak artk Urans, Neptn ve Plton'un gerekten de orada olduunu biliyoruz. Smerliler dier uyumsuzluklar hayal mi ediyorlard yoksa Ay'n gne sistemimizin bir yesi olduu, Plton'un Satrn yaknnda konulanm olduu, Mars ve Jpiter arasnda bir On kinci Gezegen olduu konusunda Nefilimler tarafndan doru biimde mi bilgilendirilmilerdi? Ay'n "donmu bir golf topu"ndan baka bir ey olmad yolundaki uzun zamandr kabul gren teori, birka ABD Apollo Ay uuunun baaryla sonulanmasna kadar terk edilmedi. En iyi tahminler Ay'n, Dnya hl eriyik ve yumuak bir hlde iken Dnya'dan ayrlm bir madde paras olduu idi. Eer Ay'n yzeyinde kraterler aan milyonlarca meteorun darbeleri de olmasa, katlam ve sonsuza dek Dnya'y izleyen simasz, cansz, tarihsiz bir madde paras olurdu. Ancak insansz uydular tarafndan yaplan gzlemler uzun sredir kabul edilen inanlar sorgulamaya balad. Ay'n kimyasal ve mineral yapsnn, bu "kopma" teorisine kar kacak kadar Dnya'nnkinden farkl olduuna karar verildi. Amerikal astronotlar tarafndan Ay'da yrtlen deneyler ve geri getirdikleri toprak ve kaya rneklerinin incelenmesi ve analizi; u an plak olsa da, bir zamanlar "canl bir gezegen" olduunu pheye yer brakmayacak biimde saptamtr. Dnya gibi o da katmanlardan olumaktadr, yani o da kendi eriyik hlinden balayarak kat~ 216 ~

YARADILI DESTANI

lamtr. Dnya gibi o da s yayar; ama Dnya'nn ss Dnya'nn iindeki muazzam basn altnda "pien" radyoaktif maddelerden gelmekteyken, Ay'n ss, anlaldna gre, yzeye ok yakn radyoaktif madde katmanlarndan gelmektedir. Ancak bu maddeler, yzeye kamayacak kadar ardr. Peki, onlar Ay'n yzeyine biriktiren nedir? Ay'n ekim alan, dzensiz gibidir; sanki (demir gibi) ar madde paralar dzenli bir ekilde ekirdeine doru batmam, etrafa dalmtr. Hangi sre veya g ile? diye sorabiliriz. Ay'n eski kayalarnn manyetize olduunun kant vardr. Ayrca manyetik alanlarnn deimi veya tersinmi olduunun da kant vardr. Bu, bilinmeyen isel bir sre sonucu mu yoksa belirlenemeyen bir d tesir ile mi oldu? Apollo 16 astronotlar Ay'da, tam bir kayann paralanmas ve paralarn ar ve an s sebebiyle birbirine kaynamasyla oluan (brike denen) kayalar bulmulard. Bu kayalar ne zaman ve nasl paralanm ve tekrar kaynamt? Ay'daki dier yzey maddeleri, Dnya'da ok derinlerde bulunan nadir radyoaktif potasyum ve fosfor bakmndan zengindir. Bu bulgular biraraya getiren bilim adamlar artk Ay ve Dnya'nn, aa yukar ayn zamanlarda kabaca ayn elementlerden oluup, ayr gk cisimleri olarak evrimletikleri konusunda emindirler. ABD Ulusal Havaclk ve Uzay Dairesi'nde (NASA) bilim adamlarnn grne gre, Ay, ilk 500 milyon ylnda "normal biimde" evrimleti. Sonra (The New York Times gazetesinde bildirildii gibi); En ok felket olan dnem 4 milyar yl nceydi; byk ehirler ve kk lkeler boyutundaki gk cisimleri Ay'a arpt ve onun devasa havzalarn ve ykselen dalarn biimlendirdi. arpmalardan kalan muazzam miktarda radyoaktif maddeler, yzey altndaki kayalar, ok byk miktarn eritmeye ve lv denizlerinin atlaklardan yzeye kmasn zorlayarak stmaya baladlar. Apollo 15, Tsiolovski kraterinde Dnya'daki herhangi bir heyelandan alt kat byk bir heyelan buldu. Apollo 16, Nektar Denizini yaratan arpmann 1.600 km teye dek dknt braktn kefetti. ~ 217 ~

YARADILI DESTANI

Apollo 17 Dnya'daki bir uurumdan sekiz kez derin bir uurumun kenarna indi; bu da bu uurumun tarihteki herhangi bir depremden sekiz kez iddetli bir Ay depremi tarafndan oluturulduunu gsterir.

Bu kozmik olay izleyen sarsntlar 800 milyon yl kadar srd, ta ki 3.2 milyar yl kadar nce Ay'n yaps ve yzeyi u anki katlam hlini alana dek. Demek ki Smerliler Ay' kendi bana bir gk cismi olarak resmetmekte haklydlar. Ve ksa sre sonra greceimiz gibi bize, NASA uzmanlarnn sz ettii kozmik felketi aklayan ve tarif eden bir metin de brakmlardr. Plton gezegenine "muamma" denir. Dier gezegenlerin Gne evresindeki yrngeleri mkemmel bir daireden biraz sapma gsterirken, Plton'nun sapmas ("d merkezlilii"), Gne evresindeki en geni ve en eliptik yrnge olacak biimdedir. Dier gezegenler Gne'in etrafnda az ya da ok ayn dzlemde iken, Plton on yedi derece ile bu diziliten ayrlr. Yrngesinin bu iki sra d zellii ile Plton, bir baka gezegenin, Neptn'n yrngesini kesen tek gezegendir. Boyutu asndan Plton aslnda "uydu" snfndadr: ap 5769 km'dir; Neptn'n bir uydusu olan Triton'dan ya da Satrnn on uydusundan biri olan Titan'dan ok daha byk deildir. Sra d zellikleri yznden, bu "uyumsuz"un, gksel yaamna bir uydu olarak balayp bir biimde efendisinden kurtulmu ve kendi bana Gne evresinde bir yrngeye oturmu olduu nerilmektedir. Birazdan greceimiz gibi, Smer metinlerine gre gerekten de olan budur. Ve imdi ilksel gk olaylarnn cevaplarn araymzn zirvesine vardk: On kinci Gezegenin varl sorusunun cevabna. Kulaa artc gelebilir ama astronomlarmz, Mars ve Jpiter arasnda gerekten de bir zamanlar bir gezegen olduunu gsteren kantlar aramaktaydlar. On sekizinci yzyln sonuna doru, hatta Neptn bile kefedilmeden nce, birka gkbilimci "gezegenlerin baz kesin kanunlara gre Gne'ten belirli uzaklklarda yerlemi olduu"nu gsterdiler. Bode Yasas olarak bilinen bu nerme, gkbilimcileri bir gezegenin, imdiye kadar var olduu bilinen hibir gezegenin ~ 218 ~

YARADILI DESTANI

olmad bir yerde dnyor olmas gerektiine ikna etmitir; yani Mars ve Jpiter'in yrngeleri arasnda. Bu matematik hesaplamalarla harekete geen gkbilimciler belirtilen blgedeki gklerde "kayp gezegen"i aramaya baladlar. On dokuzuncu yzyln ilk gnnde, talyan gkbilimci Guiseppe Piazzi belirlenen kesin uzaklkta Ceres adn verdii ok kk bir gezegen (776 km geniliinde) kefetti. 1804'e dek orada bulunan asteroitlerin ("kk gezegenler") says drde kt; gnmze dek, artk asteroit kua denilen yerde Gne'in evresinde yrngede olan 3.000'e yakn asteroit sayld. Bunun, paralara ayrlm bir gezegenin dkntleri olduuna hi phe yoktur. Rus gkbilimciler bunu Fayton ("araba") diye adlandrmtr. Gkbilimciler byle bir gezegenin varlndan eminken, ortadan kayboluunu aklayamamaktadrlar. Gezegen kendi kendine mi patlamt? Ama o zaman paralar her yana dalr ve tek bir kuakta kalmazd. Eer kayp gezegen bir arpmayla paralanmsa, bu arpmadan sorumlu gk cismi nerededir? O da paralanm myd? Ama Gne'in etrafnda daire izen enkaz, toplandnda, iki taneyi brakn, bir tam gezegen iin bile yeterli deildir. Ayrca, eer asteroitler iki gezegenin enkazndan olumaktaysa, o iki gezegenin eksensel devrini korumalydlar. Ama tm asteroitler tek bir eksensel dne sahiptir, bu da onlarn tek bir gk cisminden geliyor olduunu gsterir. yleyse kayp gezegen nasl paralanmtr ve onu paralayan nedir? Bu bulmacalarn cevaplar, eski zamanlardan gelip nesilden nesile geerek bize kadar gelir. Yzyl kadar nce Mezopotamya'da bulunan metinlerin deifre edilmesi; hi beklenmedik bir biimde, orada, yani Mezopotamyada Kutsal Metinlerin baz ksmlarna paralel olmakla kalmayp, onlardan da nce gelen metinlerin var olduunun fark edilmesine yol at. Eberhard Schrader tarafndan 1872'de yaynlanan [Die Kielschriften und das alte Testament (Eski Yazlar ve Eski Ahit), yarm yzyl kadar sren bir kitap, makale, ders ve tartma n harekete geirdi. Eski zamanlarda Babil ile ncil arasnda bir balant var myd? Gazete manetleri, (ncil'in yabanc dillerdeki karl olan kelimeyi kullanarak), kkrtc biimde onaylyor veya yadsyordu: BABEL UND BIBEL (BABL VE NCL). ~ 219 ~

YARADILI DESTANI

Henry Layard tarafndan Asurbanipal'n Ninova'daki ktphanesinin ykntlarnda bulunan metinler arasnda, Tekvin Kitabndakine pek benzeyen bir Yaratl hikyesini anlatan bir metin vard. lk olarak George Smith tarafndan 1876'da [The Chaldean Genesis (Kaidelilere Gre Yaratl)] birletirilen ve yaynlanan krk tabletler, Akkadca metinlerde, Eski Ahit lehesiyle yazlm, belirli bir ilhn Gkleri ve Dnya'y ve insan da dhil olmak zere Dnya stndeki her eyi nasl yarattyla ilgili bir hikye olduunu kesinlikle belirlemiti. Artk elimizde Mezopotamya metnini ncil'deki anlatmla kyaslayan geni bir literatr mevcuttur. Babilli ilhn ii, alt "gn"de deilse bile, alt tablet dolduracak kadar srmektedir. ncil'deki Tanrnn yedinci gn dinlenmesine ve elinden kann tadn karmasna paralel olarak, Mezopotamya destan, yedinci tableti Babil ilhnn ve baarlarnn ululanmasna ayrr. L.W. King bu konudaki otorite olan metnini son derece uygun bir biimde Yaratln Yedi Tableti olarak adlandrm. Artk "Yaratl Destan" olarak bilinen metin, eski alarda al kelimeleri ile bilinirdi: Enuma Eli ("Ykseklerdeyken"). ncil'deki Yaratl hikyesi Gk ve Yerin yaratlmasyla balar; Mezopotamya destan ise bundan da nceki olaylarla ilgilenen, bizi zamann balangcna gtren gerek bir kozmogonidir: Enuma eli la nabu amamu Ykseklerde Gk henz isimlendirilmemiken aplitu amnatum suma la zakrat Ve aada, salam zemin [Dnya] arlmamken Destan bizlere, ite o zaman, iki ilksel gk cisminin bir dizi gk "tanrsn" dourduunu syler. Gk varlklarnn says arttka, lksel Babay rahatsz edecek kadar byk grlt ve amata yaparlar. Sadk habercisi, gen tanrlar disipline sokacak gl nlemler almas iin onu sktrr ama gen tanrlar lksel Babaya kar birleir ve yaratc glerini alarlar. lksel Ana almak istemektedir. lksel Babaya kar isyan yneten tanrnn yeni bir nerisi vardr: Kk olu Tanrlar Meclisine katlmaya davet edilip, ona stnlk verilmesine izin verilmelidir ki, bu kk oul, "canavar"a dnen analaryla savamaya tek bana gidebilsin. ~ 220 ~

YARADILI DESTANI

Kendisine stnlk verilen gen tanr, yani Babil versiyonuna gre Marduk, canavarla yzlemeye koyulur ve iddetli bir savatan sonra onu yener ve iki paraya ayrr. Bir parasn Gk yapar, bir parasn ise Dnya. Sonra gklerde sabit bir dzen kurmaya koyulur, her bir gksel tanrya kalc bir konum tahsis eder. Dnya'da dalar, denizleri ve nehirleri retir, mevsimleri ve bitkileri oluturur ve insan yaratr. Gk Evi'nin kopyasn yapmak iin, Dnya stnde Babil ve kule gibi ykselen tapna ina edilir. Tanrlara ve insanlara izlenecek grevler, emirler ve trenler verilir. Sonra tanrlar, Marduk'u stn ilh iln edip ona Enlillik'in n artlar ve saysal rtbesi olan "elli ad" verirler. Daha ok sayda tablet ve tablet paralar bulunduka ve tercme edildike, bu metinlerin sradan bir edebi eser olmad ortaya kt: Bu, Yeni Yl trenlerinin bir paras olarak okunan, Babil'in en kutsal tarihsel-dinsel destanyd. Marduk'un stnl hakknda propaganda yapmak amacyla Babil versiyonlar, onu Yaratl Hikyesinin kahraman yapmlardr. Hlbuki bu, her zaman byle deildi. Destann Babil versiyonlarnn; kahramanlar Anu, Enlil ve Ninurta olan daha eski Smer versiyonlarnn ustalkl bir dinsel-politik sahtekrlk olduunu gsteren yeterince kant mevcuttur. Zaten, bu gksel ve ilh dramadaki aktrler hangi adla arlrsa arlsn, hikyenin Smer uygarl kadar eski olduu kesindir. Bilginlerin ou bunu iyi ve kt arasndaki ebed savan en eski versiyonu olan felsef bir alma veya doann k ve yaz, gn doumu ve batm, lm ve dirili hakknda alegorik bir masal olarak grmektedir. Bu destan niin grnrdeki kymetiyle, yani Smerlilerin Neflimler tarafndan anlatld kadaryla bildikleri kozmolojik olgular hakknda bir bildirim olarak ele almayalm? Bylesine cesur ve yeni bir yaklam kullandmzda, "Yaratl Destan"nn muhtemelen gne sistemimizde meydana gelmi olaylar mkemmel biimde akladn gryoruz. Enuma Eli adl gksel dramann ald sahne, ilksel evrendir. Gksel aktrler, yaratlm olduklar kadar yaratanlardr da. ~ 221 ~

YARADILI DESTANI

1. Perde: Ykseklerde Gk henz isimlendirilmemiken, Ve aada, Dnya arlmamken; Bo ama balangta mevcut olan APSU, Vcuda Getiren onlar, MUMM U ve TAMAT - hepsini dourand o; Birbirine karmt sular. Saz bitmemiti, bataklklar ortaya kmamt. Tanrlarn hibiri vcuda gelmemiti, Hibirinin ad yoktu, kaderleri belirlenmemiti; te tam ortalarnda tanrlar ekillendi.

lk kil tablet stndeki saz kalemini bir iki oynatan kadim air-tarihi, dokuz ksa dizeyle bizi en n sraya oturtmay ve nmzdeki perdeyi bugne kadarki en muhteem gsteri iin cesurca ve dramatik biimde kaldrmay becerir: te gne sistemimizin Yaratl. Uzayn genilii iinde "tanrlar" yani gezegenler daha ortaya kacak, adlandrlacak, "kaderleri" yani yrngeleri belirlenecektir. Sadece cisim mevcuttur: "balangtan beri mevcut olan AP.SU" ("balangtan beri mevcut olan"); MUM.MU ("domu olan") ve TAMAT ("yaamn kz"). Apsu ve Tiamat'n "sular" karmtr ve metin bunun iinde sazlarn byd sular deil ilksel sular, evrenin temel yaam veren elementleri olduunu netletirir. Demek ki Apsu, Gne'tir, "balangtan beri mevcut olan" dr. Ona en yakn olan Mummu'dur. Destan anlatan Mummu'nun, Apsu'nun gvenilir bir yardmcs ve elisi olduunu aka anlatr: Merkr'n, dev efendisinin evresinde hzla dnen kk gezegenin iyi bir tanmdr bu. Gerekten de kadim Grek ve Romallarn tanr-gezegen Merkr ile ilgili anlay da budur: Tanrlarn en hzl habercisi. Daha ileride Tiamat vardr. Daha sonralar Marduk'un paralad "canavar"dr, yani "kayp gezegen". Ama ilksel balangta o, ilk lh Trinitenin ilk Bakire Anasdr. O ve Apsu arasndaki uzay bo deildir; Apsu ve Tiamat'n ilksel ~ 222 ~

YARADILI DESTANI

elementleri ile doludur. Bu "sular" "karmtr" ve Apsu ve Tiamat arasndaki uzayda bir ift gk tanrs, yani gezegen olumutur. Sular birbirine kart... Tam ortalarnda tanrlar ekillendi: Tanr LAHMU ve tanr LAHAMU dodu; Bu adlarla arldlar. Etimolojik bakmdan bu iki gezegenin adlar LHM ("savamak") kknden kmtr. Eskiler bize Mars'n Sava Tanrs ve Vens'n Sava Tanras olduuna dair bir gelenek brakmlardr. LAHMU ve LAHAMU gerekten de eril ve diil isimlerdir ve destandaki iki tanrnn kimlikleri, Mars ve Vens gezegenleri hem etimolojik hem de mitolojik bakmdan dorulanm olur. Ayrca astronomik adan da dorulanmtr; yani "kayp gezegen" Tiamat'n Mars'n tesinde yer alm olduunu gsterir. Mars ve Vens gerekten de Gne (Apsu) ve "Tiamat" arasnda yer alrlar. Bu durumu, Smer gk haritasn izleyerek gsterebiliriz. (ekil 102 ve ekil 103) Gne sisteminin oluma sreci bylece devam eder. Lahmu ve Lahamu, yani Mars ve Vens domutur ama daha Onlar yalanmadan nce Tayin edilmi bir boyuta gre boycaTanr ANAR ve tanr KAR biimlendi, Onlar bastrp [boyca]. Gnler uzadka ve yllar oaldka, Tanr ANU oullar oldu -atalarna bir rakip. Derken Anar'dan ilk doan Anu, Eiti olarak ve kendi suretinde NUDMMUD'u yaratt. Ancak anlatann kesinliine edeer bir ksalkla, Yaratl destannn 1. Perdesi gzlerimizin nnde hzla oynanvermitir. Mars ve Vens'n ancak snrl bir boyuta kadar byd, ama daha onlarn oluumu tamamlanmadan, bir dier gezegen iftinin olutuu konusunda bilgilendiriliriz. Bu ikisi adlarndan anlaldna gre muhteem gezegenlerdir; ANAR ("prens, gklerin en bata geleni") ve KAR ("salam karalarn en bata geleni"). Bunlar ilk ifti boy bakmndan aar ~ 223 ~

YARADILI DESTANI

ekil 102 I. Balangta: Gne, Merkr, "Tiamat"

ekil 103 II. teki gezegenler, yani "Ortadaki tanrlar" doar. ~ 224 ~

YARADILI DESTANI

lar, onlar boyca "bastrrlar". Bu ikinci iftin betimlemesi, sfatlar ve konumlar, onlar kolaylkla Satrn ve Jpiter olarak tanmamza imkn verir. (ekil 104) Derken biraz zaman geer ("yllar oalr") ve nc bir ift gezegen doar. lki ANU'dur, Anar ve Kiar'dan daha kktr ("onlarn olu") ama ilk gezegenlerden daha byktr (boyca "atalarna bir rakip"). Derken Anu da ikizi bir gezegen dourur; "eiti olarak ve kendi suretinde". Destann Babil versiyonu gezegeni NUDMMUD diye adlandrr, bu, Ea/Enki'nin bir sfatdr. Bir kez daha, boylarn ve konumlarn tarifi gne sistemimizdeki bilinen dier gezegen iftine uymaktadr, yani Urans ve Neptn'e. Bu d gezegenler arasnda, aklanmas gereken bir dier gezegen daha vardr, Plton dediimiz gezegen. "Yaratl Destan" zaten Anu'ya "Anar'dan ilk doan" diye hitap ederek, Anar/Satrn'den doan bir dier gezegensel tanr olduunu ima etmektedir. Destan, Anar'n, elisi GAGA'y dier gezegenlere eitli grevlerle nasl gnderdiini aktarrken, bu gk ilhna daha sonra yetiir. Gaga, ilev ve boyca Apsu'nun elisi Mummu'ya denktir; bu da akla Merkr ve Plton arasndaki benzerlikleri getirir. Demek ki Gaga Plton'dur; ama Smerliler Plton'u gk haritalarna Neptn'n tesinde deil, "elisi" veya uydusu olduu Satrn'n yanna koymulardr. (ekil 105) "Yaratl Destan"nn 1. Perdesi sona ererken, bir Gne ve dokuz gezegenden oluan bir gne sistemi karmzdadr:

GNE -Apsu, "balangtan beri mevcut olan" MERKR - Mummu, Apsu'nun danman ve elisi. VENS - Lahamu, "arpmalarn hanm". MARS - Lahmu, "sava ilh". ?? - Tiamat, "yaam veren bakire". JPTER - Kiar, "salam karalarn en bata geleni". SATRN - Anar, "gklerin en bata geleni". PLTON - Gaga, Anar'n damman ve elisi. URANS - Ant, "gklerin olan". NEPTN - Nudimmud (Ea), "sanatkarne yaratan". ~ 225 ~

YARADILI DESTANI

ekil 104 III. ARlar, yani dev gezegenler "elileri" ile birlikte yaratlrlar.

ekil 105 IV. Eit, birbirinin suretinde olan son iki gezegen eklenir. ~ 226 ~

YARADILI DESTANI

Dnya ve Ay neredeydi? Yaklamakta olan kozmik arp-mann rnleri olan onlar, henz yaratlmamlard. Gezegenlerin doumuyla ilgili muhteem dramann sona ermesiyle, Yaratl destannn yazarlar artk 2. Perdeyi, gksel bir karmaa dramn gstermek zere aarlar. Yeni yaratlan gezegen aileleri, dengeli olmaktan ok uzaktrlar. Gezegenler birbirlerini ekmekte; Tiamat' sktrmakta, ilksel cisimleri rahatsz etmekte ve tehlikeye sokmaktadrlar. lh biraderler birleip gruplatlar; leri geri gidip gelirken Tiamat' rahatsz ettiler. Gklerdeki ikametlerindeki yaramazlklaryla. Tiamat'n "gbeini" kartryorlard Apsu amatalarn azaltamyordu; Tiamat onlarn yaptklar karsnda sessizdi, Yaptklar tiksindiriciydi... Yollar, ortalk kartrcyd. Burada, dzensiz yrngelere yaplan gndermeler var. Yeni gezegenler "ileri geri gidip gelirler"; birbirlerine ok yaklarlar ("birleip gruplarlar"); Tiamat'n yrngesine mdahale ederler, onun "gbeine" fazla yaklarlar; yollar ortalk kartrcyd. Esasen tehlikede olan Tiamat'tr ama Apsu da gezegenlerin yaptklarn "tiksindirici" bulur. Niyetini "onlarn yollarn mahvetmek, ykmak" olarak aklar. Mummu ile kucaklar, onunla gizlice grrler. Ama "aralarnda plnladklar her ne idiyse" tanrlar tarafndan duyulur ve kendilerini imha etme plan karsnda "dilleri tutulur". Akln bana toplayan Ea'dr. "Apsu'nun stne uyku dkmek" zere bir numara dzenler. Dier gk tanrlar da bu pln beenince, Ea "evrenin aslna sadk bir harita izer" ve gne sisteminin ilksel sular stne bir lanet okur. O zaman en dtaki gezegen olan, Gne'in ve dier gezegenlerin etrafnda bir daire izen "Ea"(Neptn gezegeni) tarafndan okunan bu "lanet" veya uygulanan g neydi? Gne'in etrafndaki kendi yrngesi Gne'in manyetizmasnn ve dolaysyla radyoaktif sanmlarn m etkiledi? Yoksa Neptn bizzat yaratlndan itibaren muazzam enerji nmlar m yayyordu? Etkiler her ne idiyse, destan bun~ 227 ~

YARADILI DESTANI

lar Apsu stne "uyku dkme"ye, sakinletirici bir etki yapmaya benzetiyor. Hatta "Mummu, Danman, kprdayamayacak kadar gszdr." Samson ve Delila'nn ncil'deki hikyesi gibi, uykuya yenilen kahraman, kolaylkla kudretlerini aldrabiliyordu. Ea hzla Apsu'dan yaratc roln almaya koyuldu. Anlalan Gne'ten kan muazzam ilksel madde sanmlarn ien Ea/Neptn "Apsu'nn tacn ekip atmosferden oluan pelerinini kard." Apsu "yenilmiti". Mummu artk ortalarda dolaamyordu. "Yakalanm ve arkada braklmt", efendisinin yannda cansz bir gezegendi artk. Gne'i yaratclndan eden, yani ek gezegenler oluturmak iin daha fazla enerji ve madde yayma srecini durduran tanrlar, gne sistemine geici bir bar getirmilerdi. Zafer, Apsu'nun anlamn ve konumunu deitirerek daha da vurguland. Bu sfat artk "Ea'nn Evi"ne uygulanacakt. Herhangi bir ek gezegen artk sadece yeni Apsu'dan, yani "Derin"den, en dtaki gezegenin bakt d uzaydan gelebilirdi. Gksel bar bir kez daha bozulana dek ne kadar sre geecekti? Destan bir ey sylemiyor. Ama kk bir duraklamadan sonra devam ediyor ve 3. Perde alyor: Mukadderat Odasnda, Kaderlerin yerinde, Bir tanr dodu, tanrlarn en kudretlisi ve aklls; Derin'in tam ortasnda MARDUK yaratld. Oyunculara yeni bir gk "tanrs", yeni bir gezegen katlr. Derin'de, d uzayda, ona yrngesel hareketin, yani bir gezegenin "kaderinin" kendisine verildii bir blgede olumutur. En dtaki gezegen tarafndan gne sistemine ekilmitir: "Onu yakalayan Ea'yd" (Neptn). Yeni gezegen grlecek bir eydir: Biimi cezbediciydi, gzlerini kaldr prl prl; Gelii tanrsald, eski zamanlardaki gibi emreden... Ycelii tanrlarn stndeydi, hem de batan aa... Tanrlarn en ulusuydu, boyu ayordu; Azalar muazzamd, fazlasyla uzundu. ~ 228 ~

YARADILI DESTANI

D uzaydan kp gelen Marduk hl yeni domu bir gezegendi, ate sayor ve radyasyon yayyordu. "Dudaklarn kprdatnca, alevler kyordu." Marduk dier gezegenlere yaklarken, "onlar Marduk'a rktc imeklerini frlattlar" ve o l l oldu, "on tanrnn halesine brnd." Demek ki yaklamas gne sisteminin dier yelerinin elektrik ve dier yaynmlarn alt st etmiti. Buradaki tek bir kelime Yaratl destannn ifresini zmz onaylyor: On gk cismi onu bekliyordu; yani Gne ve dier dokuz gezegen. Destan anlatan bizi imdi Marduk'un gittike hzlanan rotas boyunca dolatrr, ilk olarak onu "getiren", gne sisteminin iine eken Ea/Neptn gezegeninin yanndan geer. Marduk Neptn'e yaklarken, Neptn'n ktle ekimi bu yeni gelenin stndeki younluunu artrr. Marduk'un yolunu tamamlar, "amac iin iyi klar". Marduk o srada hl ok eriyik bir hlde olmaldr. Ea/Neptn'n yanndan geerken, ktle ekimi sanki "ikinci bir ba" varm gibi Marduk'un bir yann iirmeye balar. Ancak bu geite Marduk'un hibir paras kopmaz; ama Marduk Anu/Urans'n blgesine ulatnda, madde paralar kopmaya balar ve Marduk'un drt uydusunun olumasyla sonulanr. "Anu uzand ve drt kenar biimlendirdi, glerini liderinkinden gnderdi." "Rzgrlar" denilen drt uydu, bylece Marduk evresinde hzl bir yrngeye frlatldlar, "kasrgalar gibi dnyorlard". Gei sras, yani nce Neptn, daha sonra Urans'n yanndan gemesi Marduk'un gne sistemine, sistemin yrngesel ynnden (saat ynnn tersi) deil, saat ynnde hareket ederek ters ynden geliyor olduunu gstermektedir. Hareket hlindeki gezegen ksa bir sre sonra dev Anar/Satrn'n, daha sonra ise Kiar/Jpiter'in muazzam ktle ekimi ve manyetik glerince kskvrak yakalanr. Yolu daha da ieri, gne sisteminin merkezine, Tiamat'a doru bklr. (ekil 106) Marduk'un yaklamas ksa sre sonra Tiamat' ve iteki gezegenleri (Mars, Vens, Merkr) rahatsz etmeye balar. "Akntlar oluturdu, Tiamat' rahatsz etti; tanrlar huzursuzdu, bir frtnadaym gibi srkleniyorlard." Burada ksmen hasara uram olan kadim metnin satrlarndan, yaklaan gezegenin "hayat organlarn zayflatt, gzlerini imdikledi"ini okuyabiliyoruz ge~ 229 ~

YARADILI DESTANI

ekil 106

ne de. Tiamat bizzat "huzursuzca etrafta dolar"; yrngesi, anlalan o ki, dzensizlemitir. Yaklamakta olan byk gezegenin ktle ekimi ksa sre sonra Tiamat'tan paralar kopartmaya balar. Tam ortasndan on bir "canavar", onun bedeninden "kendilerini ayran" ve "Tiamat'n yannda giden", "kkreyen, ileri atlan" uydular yn ortaya kar. Kendisini hzla gelen Marduk'la yzlemeye hazrlayan Tiamat "onlar halelerle talandrd", onlara "tanrlar"n (gezegenlerin) grn verdi. Destan ve Mezopotamya kozmogonisi, Tiamat'n KNGU denilen, "onun meclisini oluturan tanrlar arasndaki ilk doan" olan ba uydusuna belirgin bir nem atfeder. ~ 230 ~

YARADILI DESTANI

Kingu'yu ycelt, Aralarnda onu byk yapt... Savan ba komutasn Onun ellerine brakt. atma yaratan ktle ekimine tbi olan Tiamat'n bu byk uydusu Marduk'a doru kaymaya balar. te, d gezegenleri zellikle rahatsz eden ey Kingu'ya bir Kaderler Tableti, yani kendine ait bir gezegensel yrnge bahedilmesidir. Tiamat'a yeni gezegenler dourma hakkn kim verdi? diye Ea sorar. Sorunu Anar'a, dev Satrn'e gtrr. Tiamat'n tm plnlarn ona tekrarlad: "... bir Meclis oluturdu ve fkeden ate sayor... esiz silhlar ekledi, canavar-tanrlar dourdu... bu trden on bir tane dourdu; Meclisini oluturan tanrlar arasnda, Kingu'yu yceltti, ilk doan, ba yapt... ona bir Kaderler Tableti verdi, gsne balad onun." Ea'ya bavuran Anar, ona Kingu'yu yenmeye gidip gidemeyeceini sordu. Cevap, tabletlerdeki bir krk yznden kayptr ama anlalan Ea Anar' tatmin edemez, zira devamnda Anar "gidip, Tiamat'a kar durup" duramayacan renmek iin Anu'ya (Urans) bavurur. Ama Anu "ona kar duramaz ve geri dner." Huzursuz gklerde bir atma bymektedir; tanrlar birer birer kenara ekilir. fkeli Tiamat ile kimse savaamayacak mdr? Neptn ve Urans' geen Marduk artk Anar'a (Satrn) ve onun geni halkalarna yaklamaktadr. Bu, Anar'a bir fikir verir: "Kudretli olan, ntikamcmz olmal; savata kurnaz olan: Marduk, Kahraman!" Satrn'n halkalarna ulaan ("Anar' dudaklarndan pt") Marduk cevaplar: "Eer, gerekten de, ntikamcnz olarak Tiamat' yenecek, yaamlarnz kurtaracaksamKaderimi stn klacak bir Meclis toplayn hele!" ~ 231 ~

YARADILI DESTANI

Koul cretkr ama basitti: Marduk ve "kaderi", yani Gne evresindeki yrngesi tm gk tanrlarn arasnda stn olacakt. te o srada, Anar/Satrn'n uydusu Gaga, yani gelecein Plton'u yolundan ayrld: Anar azn at, Gaga'ya, Danmanna bir szck syledi... "Yola koyul Gaga, tanrlar nnde dur ve sana diyeceimi onlara da tekrarla." Dier tanr/gezegenleri geerken Gaga onlar "Marduk iin kararnz verin" diye sktrd. Karar beklendii gibiydi: Tanrlar birinin kendi yerlerine ii bitirmesi iin fazlasyla hevesliydiler. "Marduk kraldr!" diye bardlar ve onu daha fazla zaman yitirmemesi iin sktrdlar: "Git ve Tiamat'n yaamna son ver!" Drdnc Perde artk gksel arpma iin kalkar. Tanrlar Marduk'un "kaderini" kararlatrrlar; birleik ktle ekimleri Marduk'un yrngesini sadece tek yne, bir "savaa", Tiamat ile arpmaya gidebilecek biimde saptamtr. Bir savaya yakr biimde Marduk kendisini eitli silhlarla donatmtr. Bedenini "harlayan ate" ile doldurmu, "bir yay yapm... ona bir ok eklemi... nne yldrm oturtmutu" ve "Tiamat' orada saracak bir a yapt". Bunlar ancak gk olaylar iin ortak isimler olabilirler; iki gezegen hizaya girdike elektrik imeklerinin kmas, birbirleri stndeki ktle ekimi (bir "a"). Ama Marduk'un balca silhlar uydularyd, Marduk yanndan geerken Urans'n salad drt "rzgr"d: Gney Rzgr, Kuzey Rzgr, Dou Rzgr, Bat Rzgr. Artk devlerin, yani Satrn ve Jpiter'in yanndan geen Marduk uydu daha "dourur": Kt Rzgr, Kasrga ve Dengi Olmayan Rzgr. Uydularn bir "frtna arabas" olarak kullanarak "dourduu rzgrlar, yedisini ne srd." Hasmlar arpmaya hazrd. ~ 232 ~

YARADILI DESTANI

Efendi ilerledi, yolunu izledi; fkeli Tiamat'a evirdi yzn... Efendi Tiamat'n i ksmn taramak iin Kingu'nun, onun einin plnn anlamak iin tarad. Ama gezegenler birbirlerine yaklatka, Marduk'un rotas dzensizlemeye balad: Bakt, rotas yerinden oynuyor, Yn am, ileri karm. Marduk'un uydular bile rotadan sapmaya balarlar: Tanrlar, yardmclar Yannda yol alanlar Muzaffer Kingu'yu grd, grleri buland. Yoksa rakipler birbirlerinin yanndan geip gidecekler miydi? Ama olan olmu, rotalar artk geri alnamaz biimde arpmaya ayarlanmt. "Tiamat bir kkredi" ... "Efendi tufan yapan frtnasn, kudretli silhn kaldrd." Marduk daha da yaklanca, Tiamat'n "fkesi" byd; "ayaklarnn kk ileri geri salland". Marduk'a "lanetler" yadrmaya koyuldu, yani Ea'nn daha nce Apsu ve Mummu stnde kulland trden gksel dalgalar. Ama Marduk stne gelmeye devam ediyordu. Tiamat ve Marduk, tanrlarn en aklllar, Birbirlerine doru ilerlediler; Yz yze arpmak iin bastrdlar, Savamak iin yaklatlar. Destan artk sonrasnda Gk ve Yerin yaratld gksel arpmay tarife koyulur. Efendi onu yakalamak iin an yayd; Kt Rzgr', en arkadakini, onun yzne doru frlatt. Tiamat azn ap onu yutmaya kalknca~ 233 ~

YARADILI DESTANI

Kt Rzgr' ileri srd ki dudaklarn kapayamasn. Derken iddetli frtna Rzgrlar gbeine saldrd; Bedeni ayrld, az kocaman ald. Oraya bir ok frlatt, gbeini yard: ini paralad, rahmini yard. Onu byle alt edip, yaam nefesini sndrd. te burada (ekil 107), hl karmzda duran gksel bulmacalar aklayan en orijinal teori bulunur.Gne ve dokuz gezegenden oluan dzensiz bir gne sistemi d uzaydan gelen byk, kuyrukluyldz gibi bir gezegen tarafndan istil edildi. Bu cisim, ilk olarak Neptn'le karlat, Urans, dev Satrn ve Jpiter'in yanndan geerken rotas gne sisteminin iine doru bir hayli kayd ve yedi uydu ortaya kard. Sradaki gezegen olan Tiamat ile deitirilemez biimde arpma rotasna girdi. Ama iki gezegen arpmad; bu byk astronomik neme sahip bir durumdur. Tiamat'a arpan Marduk deil, Marduk'un uydulardr. Uydular Tiamat'n bedenini "ayrd", onda geni bir yark atlar. Marduk Tiamat'n bu yarklarndan ieri bir "ok" frlatt, bir "ilh yldrm", "parlaklkla dolu" gezegenden, yani enerji ykl Marduk'tan kan bir kvlcm gibi srayan muazzam bir elektrik akm. Tiamat'n ta ilerine kadar giden ok "yaam nefesini sndrd", Tiamat'n kendi elektrik ve manyetik glerini ntralize etti ve onlar "sndrd". Marduk ve Tiamat arasndaki bu ilk karlama onu yarlm ve cansz brakt ama kaderi, bu ikisi arasnda gelecekteki karlamalarla belirlenecekti. Tiamat'n uydularnn lideri Kingu ile ayrca ilgilenilecekti. Ama Tiamat'n dier on, daha kk uydusunun kaderi bir an nce belirlenmeliydi.

Tiamat', lideri yendikten sonra Ordusu paraland, etesi dald. Onun yannda yryen yardmclar olan tanrlar, Korkudan titriyorlard, Kendi yaamlarn korumak iin srtlarn dndler. ~ 234 ~

YARADILI DESTANI

ekil 107 Gksel Sava A. Mardukun "rzgrlar" Tiamat ve (Kingunun ban ektii) ordusu ile arpyor

~ 235 ~

YARADILI DESTANI

Bu titreyen ve "srtlarn dnen" yani ynlerini tersine eviren, "paralanan ... dalm" orduyu tanmlayabilir miyiz? Bunu yaparak, gne sistemimizin bir dier bulmacasna, kuyrukluyldzlar fenomenine bir aklama sunuyoruz. Kk madde kreleri olan kuyrukluyldzlara genellikle gne sisteminin "asi yeleri" denir, zira grne gre normal yol kurallarna uymamaktadrlar. Gne'in evresindeki gezegenlerin yrngeleri (Plton dnda) nerdeyse daireseldir; kuyrukluyldzlarn yrngeleri ise uzamtr, baz durumlarda o kadar ok uzamtr ki bazlar yzlerce veya binlerce yl gzmzden kaybolurlar. Gezegenler (Plton dnda) Gne ile ayn genel dzlemdedirler ama kuyrukluyldzlarn yrngeleri birok farkl dzlemde yer alr. En nemlisi, bildiimiz tm gezegenler Gne'in evresinde ayn saat ynnn tersi bir rota izlerken, kuyrukluyldzlarn birou ters ynde hareket eder. Gkbilimciler kuyrukluyldzlar hangi olayn, hangi gcn yarattn ve bu sra d yrngelerine frlattn syleyememekteler. Cevabmz: Marduk. Ters ynden, kendine ait yrngede gelip Tiamat'n ordusunu kk kuyrukluyldzlar hlinde paralayan, bozan ve a denilen ktle ekim gcyle onlar etkileyen odur: Aa atldlar, kendilerini kapana kslm buldular... Onun yannda yryen tm demonlar etesini Prangalara vurdu, ellerini balad... Skca sarmalad, kaamadlar. Sava bittikten sonra Marduk Kingu'dan Kaderler Tabletini (Kingu'nun bamsz yrngesini) geri ald ve kendi gsne ekledi: Rotas artk kalc bir gne evresinde yrngeye oturmutu. O zamandan balayarak Marduk her zaman gksel arpma sahnesine geri dnecekti. Tiamat' "yenen" Marduk gklerde yelken at, uzaya ald, Gne'in evresinde turlad ve d gezegenlerden balayarak yine geiini yapt: "Marduk'un dileini yerine getirdii" Ea/Neptn, "zaferini Marduk'un belirledii" Anar/Satrn. Derken yeni yrngesinin rotas Marduk'u zafer meydanna, "yenilen tanrlar stndeki gcn salamlatrmak" iin Tiamat ve Kingu'ya geri getirdi. ~ 236 ~

YARADILI DESTANI

Beinci perde kalkmak zereyken, Tekvin'deki hikye Mezopotamya "Yaratl Destan"na bu noktada katlacaktr; bu bugne dek sylenmemitir, zira Dnya'nn ve Gklerin Yaratlnn hikyesi ancak bu noktada balamaktadr. Gne'in evresindeki ilk dnn tamamlayan Marduk "boyun edirdii Tiamat'a dnd." Efendi onun cansz bedenini seyretmek iin duraklad. Canavar ikiye ayrmay maharetle plnlamt. Sonra, bir midye gibi onu iki paraya ayrd. imdi yenilen gezegene arpan, Tiamat ikiye ayran, "kafatasn" veya st ksmn koparan Marduk'tur. Sonra Marduk'un uydularndan bir dieri, Kuzey Rzgr denilen, kopan yarya arpar. Sert darbe, Dnya olacak olan bu paray, daha nce hibir gezegenin dolamad bir yrngeye srkler: Efendi Tiamat'n arka ksmn ezdi; Silh ile balantl kafatasn kopard; Kannn kanallarn kesti; Ve Kuzey Rzgrnn onu, Bilinmeyen yerlere tamasna sebep oldu. Dnya yaratlmt! Alt parasnn kaderi baka trlyd; ikinci geliinde Marduk ona arpt ve paralara ayrd (ekil 108): Onun [dier] yarsn gkler iin bir perde olarak kurdu; Biraraya getirerek, bekileri olarak onlar yerletirdi... Tiamat'n kuyruunu Byk erifi bir bilezik gibi oluturmak zere bkt. Bu kopmu yarnn paralar gklerde bir "bilezik", iteki ve dtaki gezegenler arasnda bir perde oluturmak zere dvld. Bir "byk erit" oluturacak ekilde esnetildiler. Asteroit kua yaratlmt. ~ 237 ~

YARADILI DESTANI

ekil 108 Gksel Sava B. Tiamat ikiye ayrlr: paralanan ksm Gklerdir, yani Asteroit Kua; dier ksm, yani Dnya ise Marduk'un uydusu "Kuzey Rzgr" tarafndan yeni bir yrngeye itilir. Tiamat'n ba uydusu Kingu Dnya'nn Ay' hline gelir; dier uydular ise artk kuyrukluyldzlar oluturmaktadr. ~ 238 ~

YARADILI DESTANI

Gkbilimciler ve fizikiler asteroit kua tarafndan ayrlan iki grup oluturan i veya "karasal" gezegenler (Merkr, Vens, Dnya ve Ay' ve Mars) ve d gezegenler (Jpiter ve tesindekiler) arasnda byk farkllklarn mevcudiyetini kabul ederler. Smer destannda, bu fenomenin kadim zamanlarda tannn buluyoruz imdi. Dahas, bizlere -ilk kez olarak- "kayp gezegen"in ortadan kayboluuna ve sonucunda asteroit kuann (ve kuyrukluyldzlarn) ve Dnya'nn yaratlna yol aan gksel olaylarn tutarl bir kozmogonik-bilimsel aklamas sunulmaktadr. Uydularndan birka ve elektrik yldrmlar Tiamat' ikiye bldkten sonra, Marduk'un bir dier uydusu, onun gezegenimiz Dnya olacak st ksmn yeni bir yrngeye kaydrmtr; sonra Marduk, ikinci geliinde alt ksm paralara ayrm ve onu byk bir gk eridi hlinde uzatmtr. Szn ettiimiz her bulmaca, deifre ettiimiz haliyle "Yaratl Destan" tarafndan cevaplanmaktadr. Dahas, Dnya'nn ktalarnn neden onun bir tarafnda toplanm olduuna ve kar tarafta ise niin derin bir ukurun (Pasifik Okyanusu'nun yata) var olduu sorularna da cevap buluyoruz. Tiamat'n "sularna" yaplan srekli gndermeler de ayrca aydnlatcdr. Ona Sulu Canavar denirdi ve Tiamat'n bir paras olan Dnya'nn bu sularla eit biimde donanm olduu sonucuna varmak mantkldr. Aslnda, baz bilginler Dnya'y "Okyanus Gezegen" olarak tarif etmektedir, zira o, gne sisteminin bilinen gezegenleri iinde byle yaam veren sularla kutsanm olan tek gezegendir. Bu kozmolojik teoriler kulaa yeni gibi gelebilir ama aslnda bunlar Eski Ahit'i dolduran peygamberler ve bilgeler iin kabul edilmi olgulardr, aya peygamber, "ilksel gnleri", Rab'bin "Marur Olan oyduu, sulu canavar dndrd, Tehom-Rabann sularn kuruttuu" zamanlar yd eder. Rab Yahve'ye "eski zamandan beri kralmdr" diyen Mezmur yazar birka dizede Yaratl destannn kozmogonisini zetler. "Sen kudretin ile sular bldn, sulu canavarlarn ban krdn." Eyp peygamber bu gksel Efendinin "Marur Olann yardmclarn" da nasl vurup ldrdn hatrlatr ve etkileyici astronomik ayrntlarla Rab'bi yle yceltir: Boluun zerine imali yayar, ve hiliin zerine Dnya'y asar... Onun gcdr sular tutan,

~ 239 ~

YARADILI DESTANI

Onun enerjisidir Marur Olan yaran; Onun Rzgryla Dvme Bilezik lp biildi; Onun eliyle kvranan ejderha snd bitti. ncil bilginleri artk branice Tehom ("sulu derinlik") kelimesinin Tiamat'tan geldiini kabul ediyorlar; Tehom-Raba "byk Tiamat" anlamna gelir ve ncil'in ilksel olaylarla ilgili anlay, Smer kozmolojik destanlarna dayanmaktadr. Bu paralellikler arasnda en bata gelenler Tekvin Kitabnn al satrlardr; Rab'bin Rzgrnn Tehomun sular stnde nasl hareket ettiini ve Rab'bin (Babil versiyonunda Marduk'un) imeinin Tiamat a arpp onu ikiye ayrdnda uzayn karanln nasl aydnlattn, bylece Yer ve Rakiann (harfiyen, "dvme bilezik") yaratldn tarif etmektedir. Bu gksel erit (bu zamana dek "gk kubbe" olarak evrilmitir) "Gk" diye adlandrld. Tekvin Kitab (Bab 1:8) Rab'bin "gk" (amaim) dediinin bu "dvme bilezik" olduunu zellikle belirtir. Akkad metinleri de bu gk blgesini "dvme bilezik" (rakkis) diye adlandrr ve Marduk'un Tiamatn alt ksmn u uca getirene, kalc byk bir ember hlinde balayana dek nasl genilettiini tarif eder. Smer kaynaklar bu belirli, gkler ve uzayla ilgili genel kavramlardan ayr olan "gk"n, asteroit kua olduu konusunda hibir pheye yer brakmaz. Hem Mezopotamya hem de ncil gndermelerinin "Gk ve Yer"i olan Dnya'mz ve asteroit kua, Tiamat gksel Efendi tarafndan paralandnda yaratlmt. Marduk'un Kuzey Rzgr Dnya'y yeni gksel konumuna ittikten sonra, Dnya Gne etrafnda kendi yrngesini (bylece mevsimler olumu) ve kendi ekseni etrafndaki dnn (bylece gndz ve gece olumu) edinmitir. Mezopotamya metinleri Marduk'un Dnya'y yarattktan sonraki grevlerinden birinin, aslnda "Gne'in gnlerini (Dnya'ya) tahsis etmek ve gn ve gecenin blgelerini kurmak" olduunu iddia eder. ncildeki kavramlar da ayndr: Ve Yahveh dedi: "Gndz geceden ayrmak iin gk kubbesinde klar olsun, ve gksel alametler iin, ve Mevsimler iin ve Gnler ve Seneler iin olsunlar." ~ 240 ~

YARADILI DESTANI

Modern bilginler Dnya bir gezegen hline geldikten sonra volkanlar pskren, gkyzn sisler ve bulutlarla dolduran scak bir top olduuna inanyorlar. Scaklklar dmeye balaynca, buharlar suya dnt ve Dnya'nn yzn kuru karalar ve okyanuslar olarak ayrd. Enuma Eliin beinci tableti, ok kt biimde tahrip olmu olsa da ayn bilimsel bilgileri verir. Fkran lvlar Tiamat'n "tkr" olarak tanmlayan Yaratl destan bu fenomeni doru biimde atmosferin, Dnya okyanuslarnn ve ktalarnn oluumundan nceye yerletirir. "Bulut sular toplandktan sonra, okyanuslar olumaya balad ve Dnya'nn "temelleri", yani ktalar ykseldi. "Souk yapma" yani souma gerekleince, yamur ve sis ortaya kt. Bu arada, "tkrk" salmaya, "katmanlar yayarak" Dnya'nn topografyasn biimlendirmeye devam etti. Bir kez daha, ncilsel benzerlik aktr: Ve Yahveh dedi: "Gk altndaki sular bir yere biriksin, ve kuru toprak grnsn." Ve byle oldu. Dnya okyanuslar, ktalar ve bir atmosfer ile artk dalarn, nehirlerin, pnarlarn, vadilerin olumasna hazrd. Tm yaratl Efendi Marduk'a atfeden Enuma Eli anlatmaya devam eder: Tiamat'n ban (Dnya) konumuna koyarak Onun zerine dalar ykseltti. Pnarlar at, iddetli akntlar boald. Gzlerinden Dicle ve Frat' sald. Memelerinden ulu dalar biimlendirdi, Kuyular iin, tanacak sular iin pnarlar deldi. Modern bulgularla mkemmel uyum iindeki Tekvin Kitab, Enuma Eli ve dier ilgili Mezopotamya metinleri Dnya zerinde yaamn balangcn "canl varlklarla kaynaan" sulara ve ardndan "uan kulara" dayandrr. Daha sonradr ki "cinsine gre canl mahlklar, srlar ve srngenler ve yer hayvanlar" Dnya ~ 241 ~

YARADILI DESTANI

stnde grnd, sonunda insann ortaya kna kadar srd; yani yaratln son perdesi. Dnya zerindeki yeni gksel dzenin paras olarak Marduk "ilh Ay' grnr kld... ona geceyi iaretleme, her ayn gnlerini belirleme grevini verdi." Bu gk tanrs kimdi? Metin onu E.K ("Dnya'y koruyan gk tanrs) diye arr. Destanda daha nce bu isimde bir gezegenden hi sz edilmez, ama o "onun (diil) gksel basnc (ktle ekim alan) iindedir." "O" ile kastedilen kimdir? Tiamat m yoksa Dnya m? Tiamat ve Dnya'nn rolleri ve onlara yaplan gndermeler, grlen o ki, birbirinin yerine geebilmektedir. Dnya, yeniden bedenlenen Tiamat'tr. Ay'a, Dnya'nn "koruyucusu" denir; Tiamat'n Kingu'ya, ba uydusuna koyduu ad da budur. Yaratl destan Kingu'yu, Tiamatn paralanan, datlan ve kuyrukluyldzlar olacak biimde Gne etrafnda ters yrngeye sokulan "ordusu"ndan zellikle ayr tutar. Marduk yrngesindeki ilk dnn tamamladktan ve sava meydanna dndkten sonra, Kingu'nun kaderini aklar: Ve Kingu'yu, aralarnda ef olan, Kltt; Onu tanr DUG.GA.E diye sayd. Ondan Kaderler Tabletini ald, zaten hakk deildi. Demek ki Marduk, Kingu'yu yok etmedi. Onu, boyutu byrken Tiamat'n kendisine balad bamsz yrngesini elinden alarak cezalandrd. Daha kk bir boyuta doru klen Kingu bir "tanr", yani gne sistemimizin gezegensel bir yesi olarak kald. Yrngesi olmadndan, ancak tekrar uydu hline gelebilirdi. Tiamat'n st ksm (yeni gezegen Dnya olarak) yeni bir yrngeye frlatldndan, Kingu'nun da pei sra srklendiini nermekteyiz. Ay'mzn, Kingu, yani Tiamat'n eski uydusu olduunu neriyoruz. Bir gksel duggaeye dntrlen Kingu "yaamsal" unsurlarndan, yani atmosfer, sular, radyoaktif maddeden arndrld; boyutu kld ve "cansz bir kil ktlesi" hline geldi. Bu Smer terimleri, KN.GU ("yce eli") olarak balayan ve ~ 242 ~

YARADILI DESTANI

DUG.GA.E ("kurun mlek") olarak son bulan cansz Ay'mzn henz kefedilmi tarihini ve bana gelenleri son derece uygun biimde tanmlamaktadr. L.W. King [The Seven Tablets of Creation (Yedi Yaratl Tableti)] Marduk'un Tiamatla savann bir baka versiyonunu sunan bir astronomik-mitolojik tabletin parasnn varln bildirir; bunlar Marduk'un Kingu'yu nasl yollad ile ilgili dizeler de iermektedir. "Kingu'yu, eini, sava iin olmayan bir silhla kesti... Kaderler Tabletini Kingu'dan kendi eline geirdi." Bu metnin B. Landesberger tarafndan (1923'te, Archiv fr Keilschriftforschung'de) dzeltilmesi ve tamamen evrilmesiyle ilgili bir giriim de Kingu/Ensu/Ay isimlerinin birebir yerine kullanlabilirliini gsterdi. Byle metinler sadece Tiamat'n ba uydusunun bizim Ay'mz olduu yolundaki karmmz onaylamakla kalmaz, ayrca NASA'nn "byk ehirler boyundaki gk cisimlerinin Ay'a arpmas" srasndaki muazzam arpmayla ilgili bulgularn da aklyor. Hem NASA'nn bulgular hem de L.W. King tarafndan kefedilen metin Ay' "harap olan gezegen" diye tarif etmektedir. Gksel arpmay gsteren silindir mhrler bulunmutur; Marduk'u vah bir dii ilhla savarken gsterirler. Byle bir betimleme, yldrmn Tiamat'a frlatan Marduk'u, yaratcs Tiamat' korumaya alan ve Ay olarak aka tanmladmz Kingu'yu gstermektedir. (ekil 109) Dnyann Ay'nn ve Kingu'nun ayn uydu olduunun kant olan bu betimleme, SU.EN ("orak diyarn efendisi") kelimesinden treyen tanr SN adnn daha sonraki zamanlarda AY ile ilikilendirilmesiyle etimolojik adan da glenir. Tiamat ve Kingu'dan kurtulan Marduk bir kez daha "gkleri geer ve blgeleri tarar." Bu kez dikkati Gaga, yani dier gezegenlere "eli" diye gnderilen Anar/Satrn'n eski uydusu iin son bir "kader" belirlemek zere "Nudimmud'un meknna (Neptn) odaklanmtr. Destan Marduk'un gklerdeki son ilerinden biri olarak bu gk tanrsn "gizli bir yere" tayin ettiini, "derin"e (d uzaya) bakan, imdiye kadar bilinmeyen bir yrngeye oturttuunu ve ona "Sulu Derin"in danmanln verdiini bildirir bizlere. Bu yeni konumuna uygun olarak gezegenin ad US.M ("yolu gsteren") olur, yani en dtaki gezegen, Plton'umuz. ~ 243 ~

YARADILI DESTANI

ekil 109 Yaratl destanna gre, Marduk bir noktada vnr: "Gk tanrlarnn yollarn maharetle deitirdim... onlar iki gruba ayrlacaklardr." Gerekten de yle yapt. Gne'in yaratlta ilk orta olan Tiamat' gklerden sildi. Dnya'y meydana getirdi, Gne'e daha yakn yeni bir yrngeye att. Gklerde bir "bilezik" dvd; i gezegenler grubunu d gezegenler grubundan ayran asteroit kuan oluturdu. Tiamat'n uydularnn ounu kuyrukluyldzlara dntrd; ba uydusu Kingu'yu ise Ay olacak biimde Dnya evresinde bir yrngeye oturttu. Ve Satrn'n bir uydusu olan Gaga'y, ona Marduk'un (farkl bir yrngesel dzlem gibi) kendi yrngesel zelliklerinden birazn vererek Plton gezegeni olacak biimde kaydrd. Gne sistemimizin bulmacalar, yani Dnya stndeki okyanus ukurlar, Ay stndeki tahribat, kuyrukluyldzlarn ters yrngeleri, Plton'un muammal fe~ 244 ~

YARADILI DESTANI

nomeni, btn hepsi tarafmzdan deifre edildii biimiyle Mezopotamya Yaratl Destan tarafndan mkemmel biimde cevaplanmaktadr. Bylece gezegenler iin "istasyonlar oluturan" Marduk kendisi iin "Nibiru istasyonunu" ald ve "gkleri geti ve tarad" yeni gne sistemini. Sistem artk karlklar olan on iki Byk Tanr ile birlikte on iki gk cisminden olumaktayd. (ekil 110)

ekil 110 ~ 245 ~

GK KRALLII
"Yaratl Destan" ve paralel metinler ile ilgili almalar (rnein S. Langdon'un The Babylonian Epic of Creation (Babil Yaratl Destan)] M.. 2000'den bir sre sonra Enki'nin olu Marduk'un, Enlil'in olu Ninurta ile giritii tanrlar arasnda stnlk kazanma yarnn baarl galibi olduunu gstermektedir. Babilliler daha sonralar orijinal Smer "Yaratl Destan'n deitirdiler, Ninurta'ya gndermelerin hepsini ve Enlil'e yaplan gndermelerin ounu kartarak, istilc gezegeni Marduk diye yeniden adlandrdlar. Marduk'un Dnya zerindeki "Tanrlarn Kral" statsne gerek ykseltiliine, ona gksel karl olarak Nefilimlerin gezegeninin, yani On ikinci Gezegenin tayin edilmesi elik eder. "Gksel Tanrlarn (gezegenlerin) Efendisi" olan Marduk ayn zamanda "Gklerin Kral"yd. Baz bilginler ilk balarda "Marduk"un ya Kuzey Yldz ya da bahar noktas srasnda Mezopotamya semalarnda grlen bir baka parlak yldz olduunu dndler zira gksel Marduk "parlak gk cismi" olarak tarif edilmiti. Ama Albert Schott [(Marduk und sein Stern (Marduk ve Onun Ta)] ve bakalar btn astronomi metinlerinin Marduk'tan gne sisteminin bir yesi olarak sz ettiklerini kesin bir ekilde gsterdiler. Marduk'u tanmlayan dier sfatlarn "Byk Gk Cismi" ve "Ildayan" olmasndan dolay, bilginlerin yine bir Gne tanrs olarak grdkleri Msr tanrs Ra'ya paralel olarak Marduk'un bir Babil Gne Tanrs olduu teorisi tuttu. Marduk'u "uzak gklerin ykseklerini tarayan ... parlakl huu yaratan bir hale tayan" diyerek tarif eden metinler bu teoriyi destekliyor gibiydi. Ama ayn metin "o, diyarlar ama (Gne) gibi tarar" diye anlatmaya devam ediyordu. Eer Marduk baz alardan Gne'e benzer olsa bile, phesiz, Gne olamazd. ~ 246 ~

GK KRALLII

Eer Marduk Gne deil idiyse, gezegenlerden hangisiydi? Kadim astronomi metinleri gezegenlerden herhangi birine uymuyor. Teorilerini (Gnein Olu gibi) belirli sfatlara dayandran baz bilginler Satrn' iaret ettiler. Marduk'un krmzms bir gezegen olarak tanmlan Mars' da aday yapyordu. Ama metinler Marduk'u markas ame ("Gn ortasna") yerletirmekteydi ve bu, ou bilgini en uygun tanmlamann gezegenlerin sralannda ortada yer alan Jpiter olduuna ikna etti: Jpiter Merkr - Vens - Dnya - Mars Satrn - Urans - Neptn - Plton

Bu teoride bir eliki vardr. Bunu ileri sren bilginler, Kaidelilerin, Satrn'n tesindeki gezegenlerin farknda olmadklar grn ileri sren bilginlerdir. Bu bilginler Dnya'y bir gezegen olarak belirtir ama Kaidelilerin Dnya'y gezegensel sistemin dz merkezi olarak dndklerini de ileri srerler. Ve Mezopotamyallarn kesin biimde "gk tanrlar" arasnda saydklar Ay' dlarlar. Jpiter'i On kinci Gezegen ile eletirmeleri uygun deildir. "Yaratl Destan" Marduk'un gne sistemimize dardan girip, Tiamat ile arpmadan nce (Satrn ve Jpiter dhil) d gezegenlerin yanndan geen bir istilc olduunu aka belirtir. Smerliler bu gezegeni NBRU, yani "gei gezegeni" diye adlandrr ve destann Babil versiyonu u astronomi bilgilerini vermeye devam eder: NBRU gezegeni: Gk ve Yerin birletii noktay kaplayacak. Yukarda ve aada, karya geemeyecekler; Onu beklemeliler. NBRU gezegeni: Gklerde parlak olan gezegen. Merkez noktay tutar; Ona hrmet edecekler. ~ 247 ~

GK KRALLII

NBRU gezegeni: Odur hi yorulmadan Tiamat'n ortasndan geip duran. Ad "GE" olsunEn ortada duran. Bu dizeler, "Tiamat'n ortasndan geip duran" On kinci Gezegenin dier gezegenleri iki eit gruba blmesiyle ilgili ek ve kesin bilgiyi salyor: Yrngesi onu tekrar tekrar, bir zamanlar Tiamat'n bulunduu gksel savan meydanna getiriyor. Gkte sralanlarna gre gezegenlerin listesi ile gezegensel dnemleri son derece gelimi bir tarzda ele alan astronomi metinlerinin de Marduk'un Jpiter ile Mars arasnda bir yerde grndn nerdiklerini gryoruz. Smerliler tm gezegenleri bildiklerine gre, On kinci Gezegenin "merkez konumda" grn karmlarmz onaylyor:

Marduk
Merkr Vens Ay Dnya Mars Jpiter Satrn Urans Neptn Plton

Eer Marduk'un yrngesi onu bir zamanlar Tiamat'n bulunduu yere, nispeten yaknmza (Mars ve Jpiter arasna) getiriyor ise, bu kadar byk ve parlak olduu sylenen bu gezegeni niin hl grmedik acaba? Mezopotamya metinleri Marduk'tan, gklerin bilinmeyen blgelerine ve evrenin uzak ksmlarna erien diye sz ederler. "O gizli bilgileri tarar... evrenin tm ksmlarn grr." Ayrca dier btn gezegenleri "gzleyen", yrngesi dier gezegenlerin etrafndan dolamasna izin veren tarzda anlatlmtr. "Onlarn kuaklarn (yrngelerini) tutar", evrelerinde bir "ember" oluturur. Yrngesi, dier gezegenlerinkinden "daha ulu" ve "daha byk"tr. Bu nedenle Franz Kugler [Sternkunde und Sterndienst in Babylon'in (Babil'de Yldz Bilimi ve Yldz Hizmetleri)] aklna Marduk'un tpk bir kuyrukluyldz gibi byk eliptik bir yol izleyen hzl bir gk cismi olabilecei gelmiti. ~ 248 ~

GK KRALLII

Yerekim merkezi olarak Gne'e odaklanan bylesi eliptik bir yrnge bir apogeye, yani Gne'ten en uzak olduu ve dn uuuna balad noktaya ve bir hadid noktasna, yani d uzaya dn yolculuunun balad, Gne'e en yakn olan noktaya sahiptir. Mezopotamya metinlerinde byle iki "ssn" gerekten de Marduk ile ilikilendirildiini gryoruz. Smer metinleri gezegeni AN.UR'dan ("Gk ssnden") E.NUN'a ("asil ev") giderken betimler. Yaratl destan Marduk'tan sz eder: G geti ve blgeleri tarad... Efendi daha sonra Derin'in yapsn lt. E-ara"y dtaki evi olarak kurdu; E-aray Gklerdeki byk ev olarak kurdu. Demek ki bir "ev" dtayd; yani uzayn derin blgelerinde. Dieri "Gkte", asteroit kuann iinde, Mars ve Jpiter arasnda kurulmutu. (ekil 111)

ekil 111

Smerli atalarnn, yani Urlu brahim'in retilerini izleyen kadim branler de en stn ilhlarn en stn gezegenle ilikilendirdiler. Mezopotamya metinleri gibi, Eski Ahit'te yer alan birok kitap da, grlmeksizin "bir daire iinde gklerde ~ 249 ~

GK KRALLII

hareket eden" "Rab'bi", "en uzaktaki gezegenleri bile doarlarken grebildii" "Gn ykseklerinde" ev sahibi olarak tarif eder. Gksel arpmay tarif eden Eyp'n Kitab muhteem gezegenin gittii yeri bize u nemli dizelerle anlatr: Derinin stne bir yrnge izdi; Ik ve karanln (kaynatklar) son yere kadar. Mezmurlar da ayn aklkla gezegenin muhteem rotasn izerler: Gkler Rab'bin izzetini beyan eder; Ve gk kubbesi ellerinin iini iln eyler... Gerdekten kan gvey gibidir, ve bir yiit gibi rotasnda komaktan holanan. k gklerin ucundandr, Devri de onlarn sonuna kadar. Apoge noktasnda muazzam yksekliklere uan ve daha sonra hadid noktasnda " aaya inen, Gklere boyun een", gklerdeki byk yolcu olarak tannan gezegen bir Kanatl Kre olarak resmedilmektedir. Arkeologlarn Yakn Dou halklarnn kalntlarn gn na kardklar her yerde Kanatl Kre sembol gze arpyordu; tapnaklarda ve saraylarda, kayalara oyulmu, silindir mhrlere kaznm, duvarlara resmedilmi. Krallara ve rahiplere elik ediyor, onlarn tahtlarnn stnde duruyor, sava sahnelerinde onlarn stnde "yzyor"du, arabalarnn stne ilenmiti. Kil, metal, ta ve tahta nesneler bu sembolle sslenmiti. Smer ve Akkad, Babil ve Asur, Elam ve Urartu, Mari ve Nuzi, Mitani ve Kenan -hepsi de bu sembole sayg gstermekteydi. Hitit krallar, Msr firavunlar, Pers arlar; hepsi de sembol (ve temsil ettii eyi) en stn ilan etmilerdi. Binlerce yl da yle kald. (ekil 112)

~ 250 ~

GK KRALLII

~ 251 ~

GK KRALLII

Kadim dnyann dinsel inanlarnn ve astronomisinin belkemii, On ikinci Gezegenin, "Tanrlar gezegeni" nin gne sistemi iinde kald ve byk yrngesinin onu periyodik olarak Dnya'nn yaknlarna getirdii kanaati oluturmaktayd. On kinci Gezegenin, "Gei Gezegeni"nin piktografk iareti bir hat. Ayn zamanda "Anu" ve "ilh" anlamna gelen bu iviyazs iareti, ralar Sam dillerinde "iaret" anlamna gelen tav dnt. daha sonharfine

Gerekten de, kadim dnyann tm halklar On kinci Gezegenin periyodik yaklamasn alt st olularn, byk deiimlerin ve yenialarn bir iareti olarak grmekteydi. Mezopotamya metinleri gezegenin periyodik olarak ortaya kn beklenen, tahmin edilebilen ve gzlemlenebilen bir olay olarak anlatmaktadr: Byk gezegen; Ortaya knda, koyu krmz. G yardan bler ve Nibiru olarak durur. Gezegenin gelii ile ilgili metinlerin birou, olayn Dnya ve insanolu stndeki etkisine dair kehanetlerde bulunan kehanet metinleridir. R. Campbell Thompson [Reports of the Magicians and Astrologs of Nineveh and Babylon (Ninova ve Babil'in Byclerinin ve Astrologlarnn Anlattklar)] gezegenin "Jpiter'in duran evrelerken" ilerleyiini ve gei, yani Nibiru noktasna geliini anlatan byle metinler yaynlamtr: Jpiter'in durandan Gezegen batya doru geer, Bir sre gven iinde yaay olacaktr. Diyara yavaa huzur ker. Jpiter'in durandan balayarak Gezegenin parlakl artmaya balar ve Yenge Burcunda Nibiru hline gelecektir, Akkad bollukla dolacak, Akkad kral glenecektir. ~ 252 ~

GK KRALLII

Nibiru sona geldiinde... Diyar gven iinde yaayacak, Saldrgan krallar bar yapacak, Tanrlar dualar kabul edecek, yakarlar duyacak. Ancak yaklaan gezegenin, gl ktle ekimi etkili yamurlara ve sellere de sebep olaca beklenmekteydi: Gk Tahtnn Gezegeni daha da parlaklanca, seller ve yamurlar olacak... Nibiru hadid noktasna vardnda, tanrlar huzur verecek; bellar ortadan kalkacak, karklklar zlecek. Yamur ve seller gelecek. Mezopotamyal limler gibi bran peygamberler de gezegenin Dnya'ya yaklama ve insanoluna grnr olma zamann yeni bir an mjdecisi olarak dnmlerdir. Mezopotamyann ve Gk Tahtnn Gezegenine elik eden bolluk ve bar kehanetleri ile Rab'bin Gnnden sonra Dnya'ya gelen bar ve adaleti anlatan ncil kehanetleri en iyi ekilde aya'nn szleri ile ifade edilebilir: Ve son gnlerde vaki olacak ki: ... Rab milletler arasnda hkmedecek ve ok kavimler hakknda karar verecek. Kllarn sapan demirleri ve mzraklarn bac baklar yapacaklar; millet millete kar kl kaldrmayacak. Rab'bin Gnn izleyen yeni dnemin kutsamalarnn tersine, o gnn kendisi Eski Ahit tarafndan yamurlar, tufanlar ve depremler zaman olarak tarif edilir. Eer ncil'deki pasajlar, tpk Mezopotamya denkleri gibi, Dnya'nn yaknndan geen gl ktle ekimi olan byk bir gezegenin geiine gndermede bulunuyorsa, aya'nn szleri aka anlalabilir: ~ 253 ~

GK KRALLII

Dalarda kalabaln grlts, byk bir kavmin grlts gibi, biraraya birikmi milletlerden krallklarn kargaalk grlts; Ordularn Rabbi cenk iin orduyu yokluyor! Btn memleketi viran etmek iin, Rab ve gazabn silhlar uzak bir diyardan, gklerin ucundan geliyor... Bundan tr Gkleri titreteceim ve Ordularn Rabbi geerken kzgn fkesi ve gazab gnnde Dnya yerinden oynayacak. Dnyann "dalar eriyecek... vadileri yarlacak" ve bir yandan ekseni etrafnda dn de etkilenecek. Amos peygamberin ak biimde kehanet ettii gibi: Ve o gnde vaki olacak ki, Rab Yahve diyor, leyin gnei batracam ve gpegndz diyar karartacam. "te, Rab'bin Gn geldi!" diye iln eden Zekeriya peygamber halkn Dnya'nn kendi ekseni evresinde dnnn durmas fenomeninin sadece bir gn sreceini syleyerek bilgilendirdi: Ve o gn vaki olacak ki, k olmayacak, ldayanlar kararacak. Fakat Rab'bin bildii bir gn olacak; gndz de olmayacak, gece de olmayacak ve vaki olacak ki, akamleyin k olacak. Yoel peygamber, Rab'bin Gnnde "Gne ve Ay kararyor ve yldzlar klarn gizliyor"; "Gne karanla ve Ay kana dndrlecek" demiti. ~ 254 ~

GK KRALLII

Mezopotamya metinleri gezegenin parlakln ululam ve onun gndz vakti bile grlebildiini ne srmler: "Gn doarken grlr, gn batarken gzden kaybolur". Nippur'da bulunan bir silindir mhrde, gklerde gzle grlen (ha sembol ile gsterilen) On kinci Gezegene huu iinde bakan bir grup saban sren resmedilir. (ekil 113)

ekil 113

Kadim halklar On kinci Gezegenin dnemsel geliini beklemekle kalmam, onun yaklama rotasn da kartmlardr. eitli ncil pasajlar, zellikle de aya, Amos ve Eyp kitaplar, gksel Efendi'nin hareketini eitli burlarla ilikilendirirler. "Tek bana gkleri geren odur, ve en yksek Derin stn-de yryen odur; Byk Ay'ya, Orion'a ve Sirius'a ve gneyin bur evlerine varan odur." Ya da "Yz Boa ve Ko'a glmser; Boa'dan Yay'a gider". Bu dizeler sadece gklerin en ykseklerini tarayan bir gezegeni deil, ayn zamanda gneyden gelen ve saat ynnde hareket eden bir gezegeni tarif eder; tpk bizim Mezopotamya verilerinden kardmz gibi. Habakkuk peygamberin son derece ak biimde belirttii gibi: "Rab gneyden gelecek... hameti Dnya'y dolduracak... ve Vens k gibi olacak, huzmelerini Rab'bin verdii." Konuyla ilgili Mezopotamya metinleri arasnda, bir tanesi son derece aktr: Tanr Marduk'un gezegeni Ortaya ktnda: Merkr. ~ 255 ~

GK KRALLII

Gk yaynn otuzuncu derecesinden ykselen: Jpiter. Gksel savan olduu yerde durduunda: Nibiru. u emann gsterdii gibi (ekil 114) yukardaki metin

ekil 114 On kinci Gezegenin yeniden grn

(bilginler yle varsayar ama) On kinci Gezegeni farkl isimlerle armamaktadr. Bunlar daha ziyade gezegenin hareket eden ve Dnya'dan gzlemlenebilecek ve izlenebilecek biimde ortaya kt nemli noktayla ilgilidir. ~ 256 ~

GK KRALLII

Yrngesi onu Dnya'nn yaknna geri getirirken On kinci Gezegeni gzlemlemek iin ilk frsat, Merkr'le bir hizaya geldii zamand (A noktas); hesaplamalarmza gre, Gne-Dnya hadid noktasndaki hayal gk yayna 30 derecelik bir ada olduunda. Dnya'ya yaklarken ve bu nedenle Dnya semalarnda "ykseliyor" gibi grnrken (tam olarak bir 30 derece daha), gezegen Jpiter'in yrngesini B noktasnda keserdi. En sonunda, gksel sava meydanna, hadid noktasnda ya da Gei noktasna geldiinde Nibiru gezegeni C noktasnda olurdu. Gne, Dnya ve Marduk'un yrngesinin hadid noktas arasna hayal bir eksen izen Dnya'daki gzlemciler Marduk'un ilk olarak Merkr ile 30 'de hizaya girdiini gzlemlediler (A noktas). Bir 30 daha ilerleyen Marduk, B noktasnda Jpiter'in yrngesini geer. Sonra, hadid noktasnda (C noktas) Marduk Gei'e ular: Gksel Sava meydanna geri gelir; bu nokta Dnya'ya en yakn olduu zamandr ve uzak uzayn derinliklerine doru yrngesinde geri dnmeye balar. Kadim Mezopotamya ve bran yaztlarndaki Rab'bin Gn beklentisi (bunlar Yeni Ahitteki Gklerin Krallnn gelmesi beklentisinde tekrarlanr), demek ki Dnya halklarnn gerek deneyimlerine dayanmaktadr: Krallk Gezegeninin Dnya yaknlarnda dnemsel dnne tank olularna. Gezegenin Dnya'ya dnemsel olarak grn ve gzden kayboluu; onun kalc bir gnesel yrngesi olduu varsaymn dorulamaktadr. Bu adan, birok kuyrukluyldz gibi davranmaktadr. Her yetmi be ylda bir Dnya'ya yaklaan Halley gibi bilinen kuyrukluyldzlarn bazlar o kadar uzun zaman gzden kaybolurlar ki gkbilimciler ayn kuyrukluyldz grdklerini fark edene dek bir hayli direnmilerdi. Dier kuyrukluyldzlar ise insan hafzasna gre ancak bir kez grlmtr ve binlerce yllk yrngelere sahip olduklar dnlmektedir. rnein, ilk kez 1973 yl Mart aynda kefedilen Kohutek kuyrukluyldz, 1974 Ocak aynda Dnya'nn 120 milyon km yaknna gelmi ve ksa sre sonra Gne'in ardnda gzden kaybolmutu. Gkbilimciler 7.500 il 75.000 yl iindeki gelecekte tekrar ortaya kacan hesaplyorlar. nsann On kinci Gezegenin periyodik biimde grnmesi ve gzden kaybolmasna ainal, yrnge dneminin Kohutek iin hesaplanandan daha ksa olduunu akla getiriyor. Eer byleyse, astronomlarmz neden bu gezegenin varl~ 257 ~

GK KRALLII

ndan haberdar deiller? Durum u ki, Kohutek iin verilen en dk yrngenin yars kadar bir yrnge bile On kinci Gezegeni, Plton ile aramzdaki uzakln alt kat uzaa koymaktadr; yani bu uzaklktaki byle bir gezegen Gne'in n Dnya'ya doru ok az (ya da hi) yanstacandan gzle grnmeyecektir. Aslnda, Satrnn tesindeki bilinen gezegenler ilk olarak gzlenerek deil matematiksel olarak kefedilmitir. Gkbilimcilerin bulduuna gre, bilinen gezegenlerin yrngeleri anlalan dier gk cisimleri tarafndan etkilenmektedir. Gkbilimcilerin On kinci Gezegeni "kefetmeleri" bu ekilde olabilir. Zaten grlmemesine ramen belirli kuyrukluyldzlarn yrngeleri zerindeki etkileri sayesinde "alglanan" bir "X Gezegeni"nin var olduu yolunda speklasyonlar yaplmaktadr. 1972'de California niversitesi Lawrence Livermore Laboratuvarndan Joseph L. Brady, Halley kuyrukluyldznn yrngesindeki farkllklarn, Gne'in evresini her 1.800 ylda bir dolanan, Jpiter boyutunda bir gezegen tarafndan oluturulduunu kefetti. 9.600.000.000 km olarak hesaplanan uzaklkta, varl ancak matematiksel olarak saptanabiliyordu. Byle bir yrnge de mmkn olabilir ama Mezopotamya ve Ahit kaynaklar On kinci Gezegenin yrnge dneminin 3.600 yl olduuna dair gl kantlar sunmaktadr. 3.600 says Smercede byk bir daire olarak yazlr. Gezegenin sfat olan ar ("en stn hkmdar"), ayn zamanda "mkemmel bir ember", "tamamlanm devir" anlamna da gelir. Ayn zamanda 3.600 rakam anlamndadr. Ve bu terimin tanm, yani gezegen/yrnge/3.600 sadece bir rastlant olamaz. Babilli rahip-gkbilimci-bilgin Berossus, Tufandan nce Dnya zerinde hkm sren on hkmdardan sz eder. Berossus'un yazlarn zetleyen Alexander Polyhistor yle yazar: "ikinci kitap, Kaideli on kraln tarihidir ve her birinin toplam yz yirmi ar ya da drt yz otuz iki bin yl sren saltanat, Tufan zamanna dek varr." Aristo'nun bir rencisi olan Abidenus da toplam saltanat sreleri 120 ar olan Tufan ncesi on hkmdardan sz eden Berossus'tan alnt yapar. Bu hkmdarlarn ve ehirlerinin kadim Mezopotamya'da olduunu aklar: Diyarn ilk kralnn Alorus olduu sylenir... On ar hkm srd. Bir ar, bin alt yz yl diyerek llr. ~ 258 ~

GK KRALLII

Ondan sonra Alaprus ar hkm srd; onun ardndan panti-Biblon ehrinden Amillarus on ar hkm srd... Onun ardndan Ammenon on iki ar hkm srd; o da panti-Biblon ehrindendi. Sonra ayn yerden Megalarus, on sekiz ar. Sonra Daos, oban, mekn on ar ynetti... Ardndan baka Hkmdarlar da geldi ve hepsinin sonuncusu Sisithrus idi; tamam on kral, saltanat sreleri ise 120 ar etti.

Atinal Apollodorus da Berossus'un tarih ncesi aklamalarn benzer terimlerle bildirmitir: On hkmdar toplam 120 ar (432.000 yl) hkm srmt ve her birinin saltanat 3.600 yllk ar birimleri ile hesaplanmt. Smerolojinin ilerlemesiyle birlikte, Berossus'un atfta bulunduu "eski metinler" bulundu ve deifre edildi; bunlar Smer kral listeleridir ve anlalan, Dnya'da "Krallk Gklerden aa indirildii" zamandan "Tufan Dnya'y silip geene" dek hkm sren on Tufan ncesi hkmdarn geleneini izleyerek sralanmlard. W-B/144 metni diye bilinen bir Smer kral listesi, be meskn yerde veya "ehir"deki ilh hkmdarlk srelerini kaydeder. lk ehir olan Eridu'da iki hkmdar vardr. Metin her iki ismin bana da "ata" anlamna gelen unvan-hecesi "A" harfini ekler. Krallk Gklerden aa indirildiinde, krallk ilk Eridu'dayd. Eridu'da, A.LU.LM kral oldu; 28.800 yl hkm srd. A.LAL.GAR36.000yl hkmetti. ki kral 64.800 yl hkm srdler. Krallk daha sonra, hkmdarlarn en veya "efendi" (ve bir keresinde ilh unvan dingir) diye adlandrld dier hkmet merkezlerine aktarlr. ~ 259 ~

GK KRALLII

Eridu'yu braktm; krall Bad-Tibira'ya tand. Bad-Tibira'da, EN.MEN.LU.AN.NA43.200 yl hkm srd; EN.MEN.GAL.AN.NA 28.800 yl hkmetti. lh DU.MU.Z, oban, 36.000 yl hkm srd. kral 108.000 yl boyunca hkm srdler. Liste daha sonra bunlarn ardndan gelen ehirleri, yani Larak ve Sippar' ve onlarn ilh hkmdarlarnn ve son olarak da ana veya babas ilh olan bir insann kral olduu uruppak'n adlarn verir. Bu saltanat srelerinin fantastik biimde uzun olularndaki en arpc nokta, bunlarn, hi istisnasz, hep 3.600 saysnn katlar olmasdr: Alulim Alalgar Enmenluanna Enmengalanna Dumuzi Ensipazianna Enmenduranna Ubartatu - 8 x 3.600 = 328.800 - 10 x 3.600 = 36.000 - 12 x 3.600 = 43.200 - 8 x 3.600 = 28.800 - 10 x 3.600 = 36.000 - 8 x 3.600 = 28.800 - 6 x 3.600 = 21.600 - 5 x 3.600 = 18.000

Bir baka Smer metni (W-B/62) Larsa'y ve bu ehrin iki ilh hkmdarn da krallar listesine ekler ve bu metnin verdii saltanat sreleri de yine 3.600 yllk arn tam katlardr. Dier metinlerin yardm ile u sonuca varlr: Gerekten de Smer'de Tufandan nce on hkmdar vard ve her biri birok ar boyunca hkm srmt ve toplam saltanat sreleri, Berossus'un bildirdii gibi 120 ar idi. Bu karmn ta kendisi bu hkmdarlk arlarnn "ar" gezegeninin, "Krallk Gezegeni"nin yrnge dnemi olan ar ile ilikili olduunu nermektedir; yani Alulim On ikinci Gezegenin sekiz yrnge dnemi boyunca, Alalgar ise on yrnge dnemi boyunca vb. hkm srmt. Eer bu Tufan ncesi hkmdarlar, nerdiimiz gibi, On ikinci Gezegenden Dnya'ya gelen Neflimler ise, o zaman Dnya zerindeki "hkmdarlk" dnemle~ 260 ~

GK KRALLII

rini On kinci Gezegenin yrnge dnemleriyle ilikilendirmeleri artc olmamal. Bylesi hkmdarlk veya Krallk dnemleri bir ini zamanndan bir kalk zamanna dek srerdi; yani On kinci Gezegenden bir kumandan geldiinde, dierinin ayrlma zaman geliyordu. nilerin ve kalklarn On kinci Gezegenin Dnya'ya yaklamasyla ilikili olmas gerektiinden, komutanlk sreleri ancak bu yrnge dnemleriyle, yani arlarla llebilirdi. phesiz, Dnya'ya inen Nefilimlerin herhangi birisinin iddia edildii gibi burada 28.800 veya 36.000 yl boyunca hkm srebilir miydi diye sorulabilir. Bilginlerin bu saltanat srelerinden "efsanev" diye sz etmesine amamak gerek. Ama yl dediimiz nedir? Bizim "ylmz, Dnya'nn Gne evresindeki bir yrngeyi tamamlamas boyunca geen sredir. Yaam Dnya zerinde, gezegenimiz zaten Gne evresinde dnyorken gelitii iin, Dnya zerindeki yaam bu yrngenin uzunluu ile ekillenmitir. (Hatta Ay'nki gibi ok daha kk bir yrnge sresi ya da gn-gece dnm bile neredeyse Dnya zerindeki tm yaam etkilemektedir.) Bu kadar ok yl yaarz nk biyolojik saatlerimiz, Dnya'nn Gne evresinde bu kadar ok dnmesine gre ayarlanmtr. Bir baka gezegendeki yaamn da o gezegenin devirleri tarafndan "ayarlanm" olduu konusunda ok az phe olabilir. Eer On ikinci Gezegenin Gne evresinde ald yol bylesine uzunsa, bir yrnge dnemini Dnya'nn 100 yrnge dn yapmasyla ayn zamanda tamamlyorsa, o zaman Nefilimlerin bir yl bizim 100 ylmza eittir. Eer yrngeleri bizimkinden 1.000 kat daha uzunsa, o zaman 1.000 Dnya yl sadece bir Nefilim ylna eit olur. Ya, bizim inandmz gibi, Gne evresindeki yrngeleri 3.600 Dnya yl sryorsa? O zaman bizim 3.600 ylmz onlarn takviminde sadece bir yla ve yaamlarnda da sadece bir yla karlk gelecektir. Smerliler ve Berossus tarafndan bildirilen Krallk grev sreleri ne "efsanev" ne de fantastiktir: Bu grev sreleri sadece be veya sekiz veya on Nefilim yl srmtr. Daha nceki blmlerde, insanolunun uygarla doru yrynn Nefilimlerin mdahalesi sayesinde, 3.600 yllk dnemlere ayrlan safhadan getiini anlatmtk: Mezolitik a (M..11.000 civar),mlekilik dnemi(M..7400 civar) ve an Smer uygarl (M.. 3.800 civar). Demek ki On kinci Gezegenin Dnya'ya yaklat her sefer bir meclis hlinde toplanabileceklerinden dolay Nefi~ 261 ~

GK KRALLII

limlerin insanolunun geliimini periyodik biimde incelemi (ve devam etmeye karar vermi) olmalar imknsz deildir. Birok bilgin [rnein The Babylonian and Hebrew Genesis (Babil ve brani Tekvini) adl eserinde Heinrich Zimmern] Eski Ahit'in de Tufan ncesi atalar veya cetler ile ilgili gelenei tadn ve dem'in soyundan balayp (Tufan'n kahraman) Nuh'a kadar byle on hkmdar sraladn belirtir. Tufandan hemen nceki durumu ortaya koyarken Tekvin Kitab (Bab 6) insanoluna kar ilh tavr deiikliini anlatr. "Ve Rab yeryznde nsan yaptna piman oldu... Ve Rab dedi: Yarattm adam topran yz zerinden sileceim." Ve Rab dedi: Ruhum adam ebediyen korumayacaktr; hata yapt, nk etten bedendir. Ve gnleri yz yirmi yl idi. Nesiller boyu bilginler bu "Ve gnleri yz yirmi yl olacaktr" dizesini Tanrnn insana 120 yllk bir mr verdii biiminde okudular. Ama bu anlaml deildir. Eer metin Tanrnn insanolunu yok etme niyeti ile ilgili ise, neden ayn srada insana uzun bir mr de bahetmektedir? Ksa sre iinde metinde, Tufandan hemen sonra Nuh'un, tpk torunlar Sam (600 yl), Arpakad (438 yl), elah (433 yl) gibi 120 yl olduu iddia edilen limitten daha fazla yaadn gryoruz. Yz yirmi yllk zaman sresini insanoluna uydurma abasnda olan bilginler, Ahit'teki dilin gelecek zaman kipi ("Gnleri yz yirmi yl olacak") deil de, gemi zaman kipi ("Ve gnleri yz yirmi yl idi") kullandn grmezden geliyorlar. Demek ki soru yle olmal: Burada atfta bulunulan, kimin zaman sresidir? Bizim vardmz sonu, 120 yllk sre ilhlar iindi. nemli bir olay, uygun zaman erevesine yerletirmek Smer ve Babil destan metinlerinde sk grlen bir zelliktir. "Yaratl Destan" Enuma eli ("ykseklerde iken") szleri ile alr. Tanr Enlil ve tanra Ninlil'in karlama hikyeleri de "henz insan yaratlmamken" diye belirtilen zaman erevesine oturur. Tekvin'in 6. Babnn dili ve amac, ayn amala tasarlanmtr; yani byk Tufan'n nemli olaylarn uygun zaman perspektifine yerletirmek iin. 6. Babn ilk dizesi ve vaki oldu ki diye balar: ~ 262 ~

GK KRALLII

Ve vaki oldu ki, topran yz zerinde adamlar oalmaya balad, ve onlarn kzlar doduu zaman. Bu, tam da unlar olduu sradadr: ilhlarn oullar insan kzlarnn gzel olduklarn grdler ve btn setiklerinden kendilerine karlar aldlar. Bu srada unlar olmutur: O gnlerde ve hem de ondan sonra yeryznde Nefilimler vard; ilhlarn oullar insan kzlarna vardklar, ve bu kzlar onlara ocuk dourduklar zamand. Onlar Olam'dan olan Kudretlilerdi, em Halkyd. O sralar, o gnler, insanolu dnya yznden bir Tufanla silinmek zereydi. Bu, tam olarak ne zamand? nc dize bunu net bir biimde bize syler: Onun, lh'n hesab 120 yl iken idi. Yz yirmi "yl", nsanolunun veya Dnya'nn yl deil, kudretli olanlarn, "Roketler Halknn", Nefilimlerin sayd yl idi. Ve onlarn yl ar idi; 3.600 Dnya yl. Bu yorum sadece Tekvin Kitabnn 6. Babndaki akl kartrc dizeleri netletirmekle kalmayp, dizelerin Smer bilgisine nasl uyduunu da gstermektedir: Nefilimlerin Dnya'ya ilk inii ile Tufan arasnda 120 ar, 432.000 Dnya yl gemiti. Tufann meydana geliiyle ilgili hesaplamalarmza gre, Nefilimlerin Dnya'ya ilk iniini 450.000 yl nceye dayandryoruz. ~ 263 ~

GK KRALLII

Nefilimlerin Dnya'ya yaptklar yolculuklar ve Dnya zerine yerlemeleriyle ilgili kadim kaytlara dnmeden nce, iki temel sorunun cevaplandrlmas gerekmektedir: Bizlerden pek farkl olmayan varlklar baka bir gezegende evrimlemi olabilirler mi? Bylesi varlklar yarm milyon yl kadar nce gezegenler aras yolculuk yapma kapasitesine sahip olabilirler mi? lk soru, ok daha temel bir soruya yol ayor: Dnya'nn yan sra baka bir yerde de bildiimiz ekliyle yaam var mdr? Bilim adamlar artk hayal edilebilecek her trl s, atmosfer ve kimyasal kombinasyon salayan ve Yaam iin milyarlarca ans sunan astronomik saylarda gezegeni olan Gne'imiz gibi saysz yldz ieren bizimki gibi saysz galaksinin var olduunu biliyorlar. Ayrca, gezegenler arasndaki uzayn bo olmadn da buldular. rnein, uzayda anlald kadaryla geliimlerinin ilk safhalarnda yldzlar saran buz kristali bulutlarnn kalntlar olan su moleklleri var. Bu keif; Gne'in sularnn Tiamat'n sular ile kartn srarla ne sren Mezopotamya kaynaklarna destek salyor. Gezegenler aras uzayda "yzen" temel canl madde moleklleri de bulundu ve yaamn sadece belirli atmosfer ve s artlar altnda varolabilecei inanc da ykld. Dahas, canl organizmalarn kullanabilecei tek enerji ve s kaynann Gne'in nmlar olduu fikri de terk edildi. Uzay arac Pioneer 10 Jpiterin Gne'ten bu kadar uzak olmasna ramen kendi enerji ve s kaynaklar olmas gerekecek kadar scak olduunu kefetti. Derinliklerinde radyoaktif element bolluu olan bir gezegen sadece kendi ssn retmekle kalmaz; ayn zamanda bir hayli volkanik faaliyet de geirir. Eer bir gezegen gl bir ktle ekimi uygulayabilecek kadar byk ise, atmosferini sresiz tutabilecektir. Byle bir atmosfer de bir sera etkisi yaratr: Gezegeni d uzayn souundan koruyacak ve gezegenin kendi ssnn uzaya dalmasn nleyecektir; tpk giysilerin bedenin ssnn dalmasna izin vermeyerek bizi scak tutmas gibi. Bunu aklda tutarak baknca, kadim metinlerin On kinci Gezegeni "bir hale giydirilmi" biimde tarifleri iirsel bir nemden daha fazlasn varsaymamza yol aar. Ondan her zaman parlak bir gezegen olarak sz edilirdi; "o tanrlarn en parla olandr", ve onu gsteren betimlemeler nlar saan bir cismi sergiler. On kinci ~ 264 ~

GK KRALLII

Gezegen kendi ssn retebilir ve atmosferik mantosu yznden bu sy saklayabiliyor olabilirdi. (ekil 115)

ekil 115

Bilim adamlar ayrca u beklenmedik sonuca da vardlar: Yaam d gezegenlerde (Jpiter, Satrn, Urans, Neptn) de evrimlemi olabilmekle kalmaz, muhtemelen zaten orada evrimlemitir. Bu gezegenler gne sisteminin daha hafif elementlerinden olumutur, genelde evreninkine daha benzer bir birleime sahiptirler ve atmosferlerinde hidrojen, helyum, metan, amonyum ve belki de neon ve su buharndan, yani organik molekllerin retilmesi iin gereken elementlerin hepsinden bolca bulunmaktadr. Bilebildiimiz yaamn geliebilmesi iin, su arttr. Mezopotamya metinleri On ikinci Gezegenin sulak bir gezegen olduu konusunda hi pheye yer brakmazlar. "Yaratl Destan"nda, gezegenin elli adnn sralanrken onun sulak unsurlarn ycelten bir ad grubu da yer alr. A.SAR ("sulu kral"), "su dzeylerini kuran" anlamna gelen sfata dayanan adlar, gezegeni A.SAR.U ("ulu, parlak sulu kral"), A.SAR.U.LU.DU ("derinlii bol olan yce, parlak sulu kral") vb. diye tarif ederler. Smerlilerin On kinci Gezegenin yaam dolu yemyeil bir gezegen olduu konusunda hi pheleri yoktur; gerekten de onu NAM.TL.LA.KU, "yaam muhafaza eden tanr" diye adlandrrlar. O ayrca "ekincilii ihsan eden", "bitkilerin ~ 265 ~

GK KRALLII

filizlenmesine sebep olan tahl ve bitkilerin yaratcs... kuyular aan, bolluk sularn eite paylatran", "Gk ve Yerin sulaycs" idi. Bilim adamlar yaamn, ar kimyasal bileimleri olan gezegenler stnde deil de gne sisteminin d ularnda evrimletii sonucuna vardlar. Krmzms, parldayan bir gezegen olan On kinci Gezegen kendi ssn reterek ve yayarak, yaam kimyas iin gereken malzemeleri kendi atmosferinden salayarak, gne sisteminin bu d ularndan kp tam ortamza geldi. Eer bir bulmaca var ise, bu da yaamn Dnya zerinde ortaya kdr. Dnya yaklak 4.500.000.000 yl nce olutu ve bilim adamlar basit yaam biimlerinin bu oluumdan sonraki birka yz milyon yl iinde Dnya stnde mevcut olduuna inanyorlar. Bu, biraz fazla abuk gibi. Ayrca, 3.000.000.000 yldan daha fazla yal olan en eski ve en basit yaam biimlerinin biyolojik-olmayan deil de biyolojik kkenli moleklleri olduuna dair birka gsterge var. Baka bir deyile, yaamn Dnya olutuktan bu kadar ksa bir sre sonra ortaya kmas, bunun daha nceki bir yaam biiminden kaynaklanyor olmasndan dolaydr, yoksa cansz kimyasallarn ve gazlarn birleiminin sonucundan deil. Tm bunlar akl karm bilim adamlarna, Dnya zerinde kolayca evrimleemeyecek olan yaamn, aslnda Dnya zerinde evrimlemediini gstermektedir. Bilim dergisi Icarus'taki (Eyll 1973) yazsnda Nobel dll Francis Crick ve Dr. Leslie Orgel "Dnya zerindeki yaam uzak bir gezegendeki kck organizmalardan balam olabilir" teorisini daha da gelitiriyorlar. almalarna, bilim adamlar arasnda Dnya zerinde yaamn kkeni ile ilgili son teoriler yznden yaanan rahatszlktan dolay balamlar. Dnya zerindeki tm yaam iin niin tek genetik kod vardr? Eer yaam, ou biyologun inand gibi bir "ilksel orba" iinde balam ise, eitli genetik kodlar olan organizmalar gelimi olmalyd. Sonra, molibdenum ok nadir bulunan bir element iken, yaam iin art olan enzim tepkilemelerinde niin nemli bir rol oynar? Dnya zerinde ok daha bol olan krom veya nikel gibi elementler biyokimyasal tepkimelerde niin bu kadar nemsizdir? Crick ve Orgel tarafndan sunulan garip teori, sadece Dnya zerindeki tm yaamn bir baka gezegendeki bir organizmadan kaynaklandn sylemekle kalmaz, bu "tohumlamann" amal olduunu da syler. Yani bir baka gezegenden ~ 266 ~

GK KRALLII

olan zeki varlklar, Dnya'da yaam zincirini balatma amacyla "yaam tohumunu" bir uzay gemisi iinde gezegenlerinden Dnya'ya gndermilerdir. Bu kitabn salayaca verilerden yararlanmamalarna ramen bu iki saygn bilim adamnn geree ok yaklatklarn syleyebiliriz. nceden kararlatrlan bir "tohumlama" yoktu; bunun yerine, gksel bir arpma oldu. stnde yaam olan bir gezegen, yani On ikinci Gezegen ve uydular Tiamat ile arptlar ve bir yarsndan Dnya'y "yaratarak" onu ikiye ayrdlar. Bu arpma srasnda On ikinci Gezegenin yaam tayan topra ve havas Dnya'y "tohumlad" ve bu kadar erken ortaya klar baka trl aklanamayan biyolojik ve karmak ilk yaam biimlerini ona verdi. Eer yaam On kinci Gezegen stnde Dnya'dakinden yzde bir daha nce balam ise, o zaman 45.000.000 yl nce balam demektir. Bu kadarlk kk bir farkla bile, ilk kk memeliler Dnya zerinde daha yeni ortaya kmaya baladnda, On kinci Gezegen stnde insan olarak gelimi varlklar oktan yaamaya balam olurdu. On kinci Gezegen'de yaamn bu erken balayn dikkate alrsak, gezegen insanlarnn sadece 500.000 yl kadar nce uzay yolculuu yapabilecek kapasitede olmas mmkndr.

~ 267 ~

DNYA GEZEGENNE N
Biz sadece Ay'a ayak bastk ve insansz aralarla sadece bize yakn gezegenleri inceledik. Bize nispeten yakn komularmzn tesindeki hem gezegenler aras hem de d uzay hl kk bir tarama aracnn bile kapsam dnda kalyor. Ama Nefilimlerin kendi gezegeni, geni yrngesi ile hareket hlinde bir gzlem evi gibi i grm ve onlar tm d gezegenlerin yrngelerinden geirmi ve gne sisteminin ounu ilk elden gzlemlemelerini salamtr. Dnya'ya indiklerinde beraberlerinde astronomi ve gksel matematik ile ilgili bir hayli bilgi getirmelerine amamak gerek. Nefilimler, Dnya stndeki "Gk Tanrlar" insana gklere bakmay rettiler; tpk Yahveh'nin brahimi tevik ettii gibi. Ayrca en eski ve kaba yontularn ve izimlerin bile takmyldzlarn ve gezegenlerin gksel sembollerini tamalarna amamal; tanrlar temsil edileceinde veya adlandrlacanda, gksel sembolleri bir grafik steno gibi kullanlmaktayd. Gksel ("ilh") sembollere mracaat eden insan artk yalnz deildi; semboller dnyallar Nefilimler ile, Dnya'y Gk ile, insanl evren ile birletiriyordu. Ayn zamanda, sembollerden bazlarnn ancak Dnya'ya yaplan uzay yolculuuyla ilgili olabilecek bilgileri aktardna da inanmaktayz. Kadim kaynaklar gk cisimleri ve onlarn eitli ilhlarla ilikilendirilileri ile ilgili metin ve listeleri bol miktarda iermektedir. Hem gk cisimlerine hem de ilhlara birka sfat atfetmekle ilgili kadim alkanlk yznden tanmlama yapmak gtr. Vens/tar gibi saptanm elemelerde bile, tablo panteondaki deiiklikler yznden karmtr. Yani, daha eski zamanlarda Vens, Ninhursag ile ilikilendirilmekteydi. ~ 268 ~

DNYA GEZEGENNE N

Silindir mhrler, yontular, stelalar, rlyefler, duvar resimleri ve (byk ayrnt ve netlikle) snr talar (Akkadca kudurru) stnde bulunan seksenden fazla tanr ve gk cismi sembollerini biraraya getiren ve dzenleyen E.D. Van Buren [Symbols of the Gods in Mesopotamian Art (Mezopotamya Sanatnda Tanr Sembolleri)] gibi bilginler tarafndan olduka byk bir netlik salanmtr. Sembollerin snflamas yapldnda anlalmtr ki, (Hydra takmyldzndaki Deniz Yldz gibi) daha iyi bilinen gney veya kuzey takmyldzlarnn bazlarn temsil etmek bir yana, bu semboller ya Zodyakn on iki takmyldzn (rnein Akrep iin Yenge) ya Gk ve Yerin on iki tanrsn ya da gne sisteminin on iki yesini temsil etmekteydi. Susa kral Meliipak tarafndan diktirilen kudurru zodyakn on iki semboln ve on iki astral tanrnn sembollerini gstermektedir. Asur kral Esarhadon tarafndan diktirilen bir stela, hkmdar elinde Yaam Kupasn tutar ve balca on iki Yer ve Gk Tanrsna bakarken gstermektedir. Drt tanry hayvanlarn stnde grrz; aslann stndeki tar ve atall yldrm tutan Adad kolaylkla tanmlanabilir. Dier drt tanr kendilerine atfedilen zelliklerin aralaryla; sava tanrs Ninurta aslan bal asas ile temsil edilmitir. Kalan drt tanr ise gk cisimleri olarak gsterilmitir; Gne (ama), Kanatl Kre (On kinci Gezegen, Anu'nun Evi), hill Ay ve yedi nokta ieren bir sembol. (ekil 116)

ekil 116 ~ 269 ~

DNYA GEZEGENNE N

Daha sonraki zamanlarda tanr Sin hill ile temsil edilen Ay ile ilikilendirilmesine karn, bol miktarda kant gstermektedir ki "eski zamanlarda", hill daha yal ve sakall bir ilhn, Smerin gerek "eski tanrlar"ndan birinin sembol idi. Sklkla su akntlar ile evrelenmi gsterilen bu tanr hi phesiz Ea idi. Hill ayrca Ea'nn ilh stad olduu lme ve hesaplama bilimi ile de ilikilendirilir. Denizler ve Okyanuslar Tanrs Ea'nn gksel dengi olarak okyanus gelgitlerine sebep olan Ay ile ilikilendirilmesi ok uygundur. Yedi noktal semboln anlam neydi? Birok ipucu, bunun Enlil'in gksel sembol olduu konusunda pheye yer brakmyor. Anu'nun Kaps (Kanatl Kre) betimlemesinin (ekil 87'ye baknz) iki yannda duran Ea ve Enlil, hill ve yedi noktal sembol ile temsil edilir. Gksel sembollerin Sir. Henry Rawlison [The Cuneiform Inscriptions of Western Asia (Bat Asya'nn ivi Yazlar)] tarafndan titizlikle kopya edilen en net betimlemelerinden bazlar en saygn konumu her iki yannda iki oluyla Anu'yu temsil eden sembolden oluan bir gruba verirler; bunlar Enlil'in sembolnn ya yedi nokta ya da yedi keli "yldz" olabildiini gsterir. Enlil'in gksel sunumundaki esas unsur, yedi saysdr (bazen, gbek ba kesen aletle temsil edilen kz evlt Ninhursag da dhil edilir). (ekil 117)

ekil 117

Bilginler Laga kral Gudea tarafndan sylenen "gksel 7, 50'dir" szn bir trl anlayamamlardr. Aritmetik zm, yani yedi saysnn elliye dntrlebi~ 270 ~

DNYA GEZEGENNE N

lecei bir forml aray bu szn anlamn aklamada baarsz olmutur. Ancak, biz basit bir cevap gryoruz: Gudea, "elli" olan tanry temsil eden gk cisminin "yedi" olduunu bildirmitir. Rtbe numaras elli olan tanr Enlil'in gksel dengi yedinci gezegendir. Enlil'in gezegeni hangisiydi? Tanrlarn Dnya'ya ilk kez geldikleri o en eski zamanlardan sz eden metinleri hatrlyoruz; Anu On ikinci Gezegende kalm ve Dnya'ya inen iki olu aralarnda kura ekmiti. Ea'ya "Derin zerinde hkmdarlk" ve Enlil'e "hkm srme yeri olarak Dnya verilmiti." Bulmacann cevab btn nemiyle ortaya kverir: Enlil'in gezegeni Dnya idi. Dnya, Nefilimlere gre, yedinci gezegendi. 1971 ylnn ubat aynda Amerika Birleik Devletleri tarihteki en uzun sreli misyonu olan insansz bir uzay arac frlatt. Ara yirmi bir ay boyunca yol ald, Mars' ve asteroit kuan geti ve Jpiter'le kesin biimde hesaplanm olan randevusuna doru gitti. Sonra, NASA bilim adamlarnn bekledii gibi, Jpiterin muazzam ktle ekimi uzay aracn "kavrad" ve onu d uzaya doru frlatt. Pioneer 10'un bir gn bir baka "gne sistemi"nin ktle ekimim tarafndan ekilebileceini ve evrenin bir baka yerindeki bir gezegene deceini dnen bilim adamlar araca bir mesajn yan sra st kaznm bir alminyum plka da eklediler. (ekil 118) Mesaj piktografik dil kullanr; yani Smer'in ilk piktografik yazsnda kullanlanlardan pek de farkl olmayan iaretler ve semboller. Plkay bulacak olan her kimse ona insanolunun, aracn boyutu ve biimine oranl boyutlarda diil ve eril olduunu anlatma abasdr. Plka Dnya'mzn iki temel kimyasal elementini ve belirli yldzlararas radyo emisyonlarna gre yerimizi resmetmektedir. Ve gne sistemimizi bir Gne ve dokuz gezegen hlinde resmetmekte ve bulana yle demektedir: "Bulduunuz ara bu Gne'in nc gezegeninden gelmektedir." Gkbilimimiz Dnya'nn nc gezegen olduu fikrine uymutur; aslnda, sistemimizin merkezinden, Gne'ten itibaren saymaya balarsanz yledir. Ama gne sistemimize dardan yaklaan birisi iin, karlalacak ilk gezegen Plton olurdu, ikincisi Neptn, ncs ise Urans; Dnya deil. Drdnc Satrn olurdu, beinci Jpiter, altnc ise Mars. Ve Dnya yedinci olurdu. ~ 271 ~

DNYA GEZEGENNE N

ekil 118 Sadece Dnya'ya doru yolculuk ederken Plton'u, Neptn', Urans, Satrn, Jpiter ve Mars' geen Nefilimler Dnya'y "yedinci" olarak dnebilirdi. Farz edelim ki, uzaydan gelen yolcular deil de kadim Mezopotamya'nn sakinleri Dnya'y merkezdeki Gne'ten balayarak deil de gne sisteminin en kenarndan balayarak sayma bilgisine sahiptiler ama bu durumda kadim halklarn Plton, Neptn ve Urans'n varln biliyor olduklar sonucuna varrdk. Bu en dtaki gezegenleri kendi balarna bilemeyeceklerine gre, bu bilginin onlara Nefilim tarafndan verildii sonucuna varyoruz. Balang noktas iin hangi varsaym benimsenirse benimsensin, karm ayndr: Satrn'n tesinde gezegenler olduunu ve bunun sonucunda -dardan sayarak- Dnya'nn yedinci olduunu sadece Nefilimler bilebilirdi. ~ 272 ~

DNYA GEZEGENNE N

Gne sistemindeki nmerik konumu sembolik biimde temsil edilen tek gezegen Dnya deildir. Bol miktarda kant gstermektedir ki, Vens sekiz keli bir yldz olarak gsterilmekteydi: Vens, dardan sayldnda Dnya'nn ardndan sekizinci gezegendir. Sekiz keli yldz, ayn zamanda gezegeni Vens olan tanra tar' da temsil ediyordu. (ekil 119)

ekil 119 Birok silindir mhr ve dier resimli eyalar Mars' altnc gezegen olarak gstermektedir. Bir silindir mhr Mars ile ilikilendirilen tanry (ilk bata Nergal, daha sonra Nabu) sembol olan alt keli "yldz"n altndaki bir tahtta otururken gsterir. (ekil 120) Mhrdeki dier semboller, bugn de resmedeceimiz ekilde Gne'i, Ay', ve ha, yani "Gei Gezegeni"nin, On ikinci Gezegenin semboln gstermektedir. Asur zamannda, tanrnn gezegeninin "gksel saym" sklkla tanrnn tahtnn yan bana konan yldz sembollerinin says ile gsterilmekteydi. Tanr Ninurta'y resmeden bir plkada, tahta drt yldz sembol konmutur. Onun gezegeni ~ 273 ~

DNYA GEZEGENNE N

ekil 120 olan Satrn gerekten de drdnc gezegendi, tabi Nefilimlerin sayd biimde. Dier gezegenlerin ou iin de benzer betimlemeler bulunmutur. Kadim Mezopotamya'nn en nemli dinsel olay on iki gnlk Yeni Yl Bayramyd ve On ikinci Gezegenin yrngesiyle, gne sisteminin yapsyla ve Nefilimlerin Dnya'ya yapt yolculukla ilgisi olan bir sembolizmle yklyd. Bu "iman onaylamalar"nn en iyi belgelenmi olanlar Babil Yeni Yl ayinleridir ama kantlar bize Babillilerin sadece balangc Smer uygarlna kadar giden gelenekleri kopyaladklarn gstermektedir. Babil'de, bayramda ok sk ve ayrntl bir ayin izlenirdi; her ksm, hareket ve duann geleneksel bir nedeni ve belirli bir anlam vard. Kutlamalar ilkbahar noktasna rastlayan Nisan'n ilk gn (o zamanlar yln ilk ay idi) balard. On bir gn boyunca, gksel stats olan dier tanrlar, nceden saptanm bir dzen iinde Marduk'a katlrlard. On ikinci gnde, dier tanrlarn her biri kendi evine ekilmek zere ayrlr ve Marduk muhteem saltanat iinde yalnz kalrd. Marduk'un gezegen sistemi iinde ortaya k, gne sistemindeki dier on bir gezegeni "ziyaret" edii, on ikinci gn yani On kinci tanry Tanrlarn kral olarak ama onlardan izole bir ekilde brakarak ayrl arasndaki paralellik son derece aktr. Yeni Yl Bayram kutlamalar, On kinci Gezegenin rotasna paraleldir. Marduk'un ilk drt gezegenin (Plton, Neptn, Urans, Satrn) yanndan geiine denk gelen ilk drt gn, hazrlk gnleridir. Drdnc gnn sonunda, ayinler ku (Jpiter) gezegeninin Marduk'un gr alanna giriini gsterirlerdi. Gksel Marduk, ~ 274 ~

DNYA GEZEGENNE N

sembolik olarak, gksel sava meydanna doru yaklamaktadr; barahip "Yaratl Destan"n, gksel savan hikyesini okumaya balard. Gece uyunmadan geirilirdi. Gksel savan hikyesi okunurken ve beinci gn aarrken, Marduk'u "Efendi" olarak on iki kez iln eden ayinler balard; bu, gksel savatan sonra gne sisteminde artk on iki ye olduunu onaylamaktadr. Derken ilhler gne sisteminin on iki yesini ve Zodyaktaki on iki takmyldz adlandrrd. Beinci gn iinde bir ara, tanr Nabu (Marduk'un olu ve vrisi) klt merkezi olan Borsippa'dan bir sandalla gelirdi. Ama Babil'in tapnak kompleksine ancak altnc gnde girerdi; nk Nabu ancak o zaman Babil'in onikiler panteonunun bir yesi olurdu ve ona atfedilen gezegen altnc gezegen Mars idi. Tekvin Kitab bizi alt gnde "Gk ve Yer ve tm ordular" tamamland diye bilgilendirir. Asteroit kuann ve Dnya'nn yaratlmasyla sonulanan gksel olaylar anan Babil ayinleri de Nisan'n ilk alt gnnde tamamlanmaktayd. Yedinci gnde, bayram dikkatini Dnya'ya evirir. Yedinci gndeki ayinlerin ayrntlar az olsa da, H. Frankfort [Kingship and the Gods (Krallk ve Tanrlar)] bunlarn, Nabu'nun liderliindeki tanrlarn Marduk'u "Aa Dnyann Dalar"ndaki esaretinden kurtarlarnn canlandrlmas olduuna inanyor. Marduk ve Dnya'da hkmdarlk iddia eden dierleri arasndaki destans didimeler hakknda ayrntlar veren metinler bulunmu olduundan, yedinci gndeki olaylarn Marduk'un Dnya ("Yedinci") stndeki stnl ele geirme abasnn, bataki yenilgilerinin ve son zaferinin ve gc ele geiriinin yeniden canlandrlmas olduunu dnebiliriz. Babil'deki Yeni Yl bayramnn sekizinci gnnde, Dnya'da muzaffer olan Marduk, sahte Enuma Eliin onu gklerde de yleymi gibi gsterdii gibi, stnlk glerini alrd. Bu gleri Marduk'a baheden tanrlar, kraln ve halkn yardmyla dokuzuncu gnde Marduk'u evinden alp ehrin dnda bir yerlerde bulunan kutsal blgesindeki "Akitu Evi"ne gtren bir geide balarlard. Marduk ve ziyarete gelen on bir tanr on birinci gne dek kalrlar; on ikinci gnde, tanrlar kendi eitli evlerine dalrlar ve bayram sona ererdi. ~ 275 ~

DNYA GEZEGENNE N

Babil bayramnn ok daha eskilere dayanan Smer kkenini aa karan unsurlarndan biri, Akitu Evi ile ilgili olandr. S.A. Pallis'in The Babylonian Akitu Festival (Babil Akitu Bayram) adl eseri gibi birka alma, bu evin M.. binler kadar nceki tarihlerde Smer'deki dinsel trenlerde kullanldn gstermektedir. Trenin z, hkm sren kraln, kraln evini veya tapna terk edip, birka duraa urayarak kasabann bir hayli dndaki bir yere gittii bir kutsal geit trenidir. Bu amala zel bir gemi, bir "lh Sandal" kullanlrd. A.K.T Evindeki misyonu her ne ise onda baarl olan tanr daha sonra ayn sandalla ehrin rhtmna geri gelir ve tapnaa doru rotasn izleyerek kutlamalar yapan kral ve halkn arasna geri dnerdi. Smer terimi A.K.T (ki Babilce akitu bundan tremitir) harfiyen "Dnya yaam zerinde yaradl" anlamna gelir. Bu, gizemli yolculuun eitli unsurlaryla da birleince, bizi u sonuca gtryor: Geit treni, Nefilimlerin kendi meknlarndan yedinci gezegene, Dnya'ya yaptklar tehlikeli ve baarl yolculuu sembolize etmektedir. Kadim Babil'in bulunduu alanda yirmi yldan fazla sredir srdrlen ve Babil ayin metinleriyle uygunluk iinde olan kazlar; F. Wetzel ve F.H. Weissbach [Das Hauptheiligtum des Marduks in Babylon (Babil'deki Marduk Kutsal Meknlar)] liderliindeki bilginler ekibinin Marduk'un kutsal blgesini, ziguratnn mimari ekillerini ve Geit Yolunu yeniden ina edebilmelerini salad; bunlarn baz blmleri Berlin'deki Kadim Yakn Dou Mzesinde yeniden dikilmitir. Yedi istasyonun sembolik adlar ve Marduk'un her istasyondaki sfatlar hem Akkadca hem de Smerce verilmitir; bu da geit treninin ve sembolizminin eskiliini ve dayand Smer kkenini belirlemektedir. Marduk'un "Gklerin Hkmdar" sfatn ald ilk istasyon Akkadca "Kutsallk Evi", Smerce ise "Parlak Sularn Evi" adn alyordu. Tanrnn ikinci istasyondaki sfat okunamyor; duran kendisi ise "Alann Ayrld Yer" olarak adlandrlmt. nc duran ksmen tahrip olmu ad "... Gezegene Bakan Konum" kelimeleriyle balyor ve tanrnn sfat ise "Dar Dklen Atein Efendisi" olarak deiiyordu. Drdnc istasyon "Kaderlerin Kutsal Mekn" olarak adlandrlmt ve Marduk burada "An ve Ki'nin Sularnn Frtnasnn Efendisi" diye arlmaktayd. Be~ 276 ~

DNYA GEZEGENNE N

inci istasyon daha az alkantldr. "Yol" adn alyordu ve Marduk "obann Sznn Ortaya kt Yer" sfatn alyordu. Daha sakin yelken ald, "Yolcunun Gemisi" diye adlandrlan ve Marduk'un sfatnn "iaretlenmi Geidin Tanrs"na dnt altnc istasyonda da belirtilmektedir. Yedinci istasyon Bit Akitu ("Dnyada yaam kurma evi") idi. Marduk burada "Dinlenme Evinin Tanrs" unvann alyordu. Bizim vardmz sonu; Marduk'un geidindeki yedi duran, Nefilimlerin kendi gezegenlerinden Dnya'ya yaptklar uzay yolculuunu temsil etmekte olduudur. lk "istasyon", "Parlak Sularn Evi" Plton'un yanndan geii temsil ediyordu; ikincisi ("Alann Ayrld Yer") Neptn idi; ncs Urans; gksel frtnalarn mekn olan drdnc ise Satrn idi. Beinci, "Yol"un ald, "obann sznn ortaya kt yer" olan Jpiter idi. Altnc, yolculuun "Yolcunun Gemisi"ne getii istasyon ise Mars idi. Ve yedinci istasyon Dnya idi; Marduk'un "Dinlenme Evi"ni (tanrnn "Dnya stnde yaam kurma evi"ni) salad yolculuun sonu. Nefilimlerin "Havaclk ve Uzay Dairesi", gne sistemini Dnya'ya yaptklar uzay uuunda nasl gzlemlemiti? Mantksal adan ve gerekte de, sistemi iki ksm hlinde gzlemilerdi. lgi alanlarnn biri Plton'dan Dnya'ya uzanan yedi gezegenin yer ald uzay ieren uu alanyd. kinci grup ise, gidi-geli blgesinin tesinde olan drt gk cisminin, Ay, Vens, Merkr ve Gne'in oluturduu grup idi. Gkbiliminde ve ilh ecerede, bu iki grup ayr olarak dnlrd. ecere bakmndan, Sin (Ay olarak) "Drt" grubunun bayd. ama (Gne olarak) onun olu ve tar (Vens) kzyd. Merkr olarak Adad Amca idi, Sin'in erkek kardei, kuzeni ama ve (zellikle) kuzini tar ile birlikte dolaan erkek kardei. te yandan "Yedi" hem tanrlarn hem de insanlarn maceralaryla ilgili metinlerde biraradadrlar. Onlar "yarglayan yedili", "krallar Anu'nun yedi elisi"ydiler ve yedi says onlarn ardndan kutsallat. "Yedi eski ehir" vard, ehirlerin yedi kaps vard; kaplarda yedi srg vard; kutsamalar yedi yllk bolluk, lanetler yedi ~ 277 ~

DNYA GEZEGENNE N

yl sren ktlk ve salgnlara sebep olurdu; ilh dnler "yedi gn sevimeyle" kutlanrd vb. Anu ve einin Dnya'y nadiren ziyaret etmesine elik eden ar bal trenler srasnda, Yedi gezegeni temsil eden tanrlara belirli konumlar ve tren giysileri verilirken, Drtl ayr bir grup olarak grlrd. rnein, protokoln kadim kurallar yle der: "Adad, Sin, ama ve tar gn aarana kadar avluda oturacak." Gklerde, her bir grubun kendi gksel blgesinde kalmas beklenirdi ve Smerliler iki grubu ayr tutan bir "gksel ubuk" olduunu varsayyorlard. A. Jeremias'a [The Old Testament in the Light of the Ancient Near East (Kadim Yakn Dounun Inda Eski Ahit)] gre, "nemli bir astral-mitolojik metin", Yedilinin "Gksel ubuk stnde frtnalar yarattklarnda" ortaya kan kayda deer bir gksel olay ele almaktadr. Bu alt st olu srasnda, anlalan Yedi gezegen arasnda sra d bir hizalan olmutu; Kahraman ama (Gne) ve muzaffer Adad' (Merkr) mttefik yaptlar"; belki de u anlama geliyor: Hepsi birden tek bir ynde ktle ekimi uyguladlar. "Ayn zamanda, Anu'yla muhteem bir yerleme yeri arayan tar Gk Kraliesi olmaya can atyordu"; yani Vens konumunu bir biimde daha "muhteem bir yerleme yeri"ne doru kaydrmaktayd. En byk etki Sin (Ay) stndeydi. "Kanunlardan korkmayan Yedili... Ik-veren Sin iddetle kuatld." Bu metne gre, On kinci Gezegenin ortaya k kararan Ay' kurtard ve bir kez daha "gklerde parlamasn" salad. Drtl, Smerlilerin GR.HE.A ("roketlerin ard yerdeki gksel sular"), MU.HE ("uzay aracnn aknl") veya UL.HE ("karmaa kua") dedikleri bir gksel blgede yerleiktiler. Bu akl kartrc terimler, Nefilimlerin gne sisteminin semalarn kendi uzay yolculuklar balamnda dndklerini fark ettiimizde bir anlam ifade eder. Ksa bir sre nce, Comsat (Haberleme Uydular irketi) mhendisleri Gne ve Ay'n uydular "kandrdklarn" ve onlar "kapattklarn" kefettiler. Dnya uydular gneten fkran alevlerden gelen parack saana tarafndan ya da Ay'n kzl tesi nlar yanstmasndaki deiiklikler sebebiyle "arabilmektedir". Nefilimler de, Dnya'y geip de Vens, Merkr ve Gne'e yaklaan roket gemilerin veya uzay aralarnn bir "karmaa blgesine" girdiinin farkndaydlar. ~ 278 ~

DNYA GEZEGENNE N

Bir gksel ubukla Drtlden ayrld varsaylan Yedili, Smerlilerin UB terimini kullandklar bir gksel blgedeydi. Ub (Akkadca), giparu ("gece konaklamalar") denilen yedi blm iermekteydi. Bunun, Yakn Dou'nun "Yedi Kat Gk" inanlarnn kkeni olduu konusunda neredeyse hi pheye yer yok. Ubun yedi "kre" veya "daire"si, Akkadca kiatuyu ("btnlk") oluturmaktayd. Terimin kkeni ayn zamanda En stn, "en nemli olann o ksm" anlamn ima eden Smerce U dur. Dolaysyla Yedi gezegen bazen "Parlak Olan Yedili, UNU", "En stn ksmda dinlenen" Yedili olarak da adlandrlrd. Yedili, Drtlden daha fazla teknik ayrnt ile ilenmitir. Smer, Babil ve Asur gksel listeleri onlar eitli sfatlarla tarif eder ve doru sralanlaryla bildirirler. Kadim metinlerin Satrnn tesindeki gezegenlerle ilgili olabilmesinin muhtemel olmadn varsayan bilginlerin ou, metinlerde tarif edilen gezegenleri doru biimde tanmlamakta zorlanmlardr. Ama bizim bulgularmz, adlarn anlamlarn tanmlamay ve anlamay nispeten kolaylatrmaktadr. Gne sistemine yaklaan Nefilimlerin karlaaca ilk gezegen Plton'du. Mezopotamya listeleri bu gezegeni U.PA ("U'nun gzleyicisi"), gne sisteminin En stn Ksmna yakn yerlerin muhafz olan gezegen olarak adlandrmaktadr. Birazdan greceimiz gibi Nefilimler Dnya'ya ancak, eer gemileri On kinci Gezegen, Dnya'nn yaknlarna gelmeden ok nce yola karsa inebilirlerdi. Demek ki Plton'un yrngesinden sadece On kinci Gezegenin sakinleri olarak deil, hareket hlindeki bir uzay gemisinin astronotlar olarak da geebilirlerdi. Astronomi metinlerinden biri, upa gezegeninin "ilh Enlil'in Diyar iin kaderi belirledii" yer, yani uzay aracnn komutan olan tanrnn Dnya gezegeni ve Smer Diyar iin doru rotay saptad yer olduunu bildirir. upa'nn yannda RU ("ember") vard. Neptn'de, Nefilimlerin uzay arac muhtemelen son hedefine doru geni eimine veya "ember"ine balyordu. Bir baka listede bu gezegen "bataklk bitkileri" anlamna gelen HUM.BA adyla geer. Bir gn Neptn' incelediimizde, onun srarl biimde sularla ilikilendirilmesinin sebebinin Nefilimlerin onun stnde grd sulak bataklklar olduunu kefeder miyiz dersiniz? ~ 279 ~

DNYA GEZEGENNE N

Urans, Kakkab anamma ("ift olan gezegen") diye adlandrlmaktayd. Urans gerekten de boyut ve grn bakmndan Neptn'n ikizidir. Bir Smer listesi onu EN.T.MA.SG ("parlak yeilimsi yaamn gezegeni") diye adlandrr. Acaba Urans de sulak bataklklarn bol olduu bir gezegen midir? Urans'n tesinde Satrn belirir; kendi apnn iki katndan fazla genilie yaylan halkalaryla fark edilen dev (neredeyse Dnya'nn on kat byklktedir) gezegen. Muazzam bir ktle ekim gc ve gizemli halkalarla donanm Satrn, Nefilimler ve uzay aralar iin bir hayli tehlike yaratm olmaldr. Bu onlarn drdnc gezegeni neden TAR.GALLU ("byk tahripi") diye adlandrdklarn aklayabilir. Gezegen ayn zamanda KAK.S.D ("drstlk silh") ve S.MUTU ("adalet iin ldren") adlarn da alyordu. Kadim Yakn Dou'nun her yannda, bu gezegen adaletsiz davrananlarn cezalandrcsn temsil etmitir. Bu adlar, korku ya da gerek uzay kazalarna gndermeler miydi acaba? Atkitu ayinleri, grdmz gibi, drdnc gnde An ve Ki arasndaki "sularn frtnalar"na atfta bulunuyordu; yani uzay arac Anav (Satrn) ve Ksar (Jpiter) arasnda iken. ok eski olan, 1912'deki ilk yaynlanndan bu yana "kadim bir by metni" olduu varsaylan bir Smer metni, ok byk olaslkla bir uzay aracnn ve iindeki elli kiinin kaybn kaydetmektedir. Metin Eridu'ya varan Marduk'un ok kt haberlerle babas Ea'ya komasn anlatr: "Bir silh gibi yaratlmt; lm gibi ileri atld... Elli olan Annunakiyi Ezdi... Ku gibi uan U.SAR' Gsnden vurdu ezdi." Metin, U.SAR' (uan "stn kovalayc") ve elli astronotunu tahrip edenin "ne" olduunu tanmlamyor. Ama gksel tehlike korkusu sadece Satrn ile ilgili olarak mevcuttur. Nefilimler Satrn' geip, Jpiter'in grntsyle karlanca rahatlam olmalydlar. Beinci gezegeni SAG.ME.GAR ("uzay giysilerinin baland yerdeki ~ 280 ~

DNYA GEZEGENNE N

byk ey") kadar Barbaru ("parlak olan") adn da vermilerdi. Jpiter'e verilen bir baka ad olan SB.Z.AN.NA ("gklerdeki gerek rehber") da Dnyaya yaplan yolculukta onun muhtemel roln tarif ediyordu: O, Jpiter ve Mars arasndaki zorlu geie doru kvrlma ve asteroit kuann tehlikeli blgesine giri iaretiydi. Sfatlardan kan anlama gre, Nefilimlerin bu noktada melerini, yani uzay giysilerini giymekteydiler. Mars ise, uygun biimde UTU.KA.GAB.A ("sularn kapsnda kurulmu k") diye adlandrlmaktayd; bize asteroit kuan gne sisteminin "st sular"n "alt sular"ndan ayran gksel "bilezik" hakkndaki Smer ve Ahit tariflerini hatrlatyor. Daha da kesin olarak, Mars elibbu (gne sisteminin "merkezine yakn olan") diye de gnderme yaplmaktayd. Bir silindir mhrdeki sra d bir izim; Nefilimlerin Mars' geen bir uzay aracnn Dnya'daki "Uu Kontrol" ile srekli iletiimini akla getirmektedir. (ekil 121)

ekil 121 Bu kadim izimdeki merkez nesne, On kinci Gezegenin sembol olan Kanatl Kre'ye benzer. Ama farkl grnmektedir: Daha mekaniktir, doaldan ziyade sanki retilmi gibidir. "Kanatlar", Gne'in enerjisini elektrie evirmesi iin ~ 281 ~

DNYA GEZEGENNE N

Amerikan uzay aralarna taklan gne panellerine neredeyse tpatp benzemektedir. ki anteni ise baka bir eye benzetilecek gibi deil. Bu yuvarlak ara, ta benzeri tepesi ve alm kanatlar ve antenleri ile gklerde Mars (alt keli yldz) ile Dnya ve onun Ay' arasnda bulunmaktadr. Dnya stndeki bir ilh elini henz hl Mars yaknlarnda, gklerde olan bir astronotu elini uzatarak selmlar. Astronot ise vizr olan bir balk ve gs koruyucusu takm durumdadr. Giysisinin aa ksm bir "balk adam"nki gibidir; belki de okyanusa yaplacak bir acil durum inii durumunda bir gereklilikti. Bir elinde bir ara tutmaktadr; dier eliyle Dnya'dan gelen selm cevaplar. Ve sonra, biraz ileride Dnya vard; yedinci gezegen. "Yedi Gk Tanrs" listelerinde, ad U.G("u'nun doru dinlenme yeri") idi. Ayn zamanda gne sisteminin En stn Ksmnn, yani "U'nun sonundaki diyar" anlamna da gelirdi; uzun uzay yolculuunun var noktas. Kadim Yakn Dou'da gi sesi bazen ok daha alldk olan ki ("Arz", "kuru toprak") sesine dnrken, gi telffuzu ve hecesi zamanmza dek orijinal anlamyla, tam da Nefilimlerin anlatmak istedii eyi koruyarak geldi: corafya, geometri, jeoloji (Farkl okunularla dilimize giren bu yabanc szcklerin hepsi de "geo" n ekiyle balamaktadr. .N.). Piktografk yaznn en eski biimlerinde, U.G iareti ayn zamanda ibu ("yedinci") anlamna da gelmekteydi. Astronomik metinler yle aklyordu: ar adi il Enlil ana kakkab U.G ikabbi

"Dalarn Rabbi, ilh Enlil, ugi gezegeni ile etir."

Marduk'un yolculuunun yedi durayla paralel olan gezegenlerin adlar, ayn zamanda bir uzay uuunu da anlatmaktadr. Yolculuun sonundaki diyar, yedinci gezegendi, yani Dnya. Gnmzden saysz yllar sonra, bir baka gezegendeki birisi Pioneer 10'daki plka zerine izilen mesaj bulacak ve anlayacak m anlayamayacak m asla bilemeyebiliriz. Ayn ekilde, Dnya stnde de byle bir plka bulmay beklemenin ~ 282 ~

DNYA GEZEGENNE N

boa olduu dnlebilir; Dnyallara On kinci Gezegenin yerini ve rotasn gsteren bilgiyi aktaran bir plka. Ama byle olaanst bir kant mevcut. Bu kant, Ninova'daki Kraliyet Ktphanesinin harabeleri iinde bulunan bir kil tablettir. Dier birok tablet gibi, o da phesiz daha eski bir Smer tabletinin Asur kopyasdr. Ama dierlerine benzemeyen bir ekilde, bu dairesel bir disktir ve stndeki ivi yazs iaretlerinin bazlar mkemmel biimde korunmu olmasna karn, tableti deifre etme iine girien az sayda bilgin "en kafa kartrc Mezopotamya belgesi" diyerek iin iinden kamamtr. 1912'de, o sralarda British Museum'daki Asur ve Babil antika eserleriyle ilgili mze mdr olan L.W. King, sekiz paraya blnm olan diskin titizlikle bir kopyasn kard. Hasar grmemi ksmlar dier herhangi bir kadim el sanat rnnde grlmemi geometrik desenler tamaktayd; bunlar bir hayli byk bir kesinlikle tasarlanm ve izilmiti. Oklar, genler, kesien izgiler ve hatta daha nceden kadim zamanlarda bilinmedii dnlen bir geometrik-matematiksel eri olan bir elips iermekteydi bu iaretler. (ekil 122) Sra d ve bulmacams kil plka, ilk kez 9 Ocak 1880'de ngiliz Kraliyet Astronomi Derneine sunulan bir raporda bilim evrelerinin dikkatine sunuldu. R.H.M. Bosanguet ve A.H. Sayce, "Babil Gk Bilimi" hakkndaki en eski makalelerden birinde ondan bir planisfer (kresel bir yzeyin dz bir harita olarak kartlm hli) olarak sz ettiler. stndeki ivi yazs iaretlerinden bazlarnn "teknik bir anlam tayor gibi gzken. . . ller nerdiini" akladlar. Plkann sekiz parasnda grnen birok gk cisminin ad, onun astronomi ile ilgisini ak biimde saptamt. Bosanquet ve Sayce'nin merakn zellikle bir paradaki yedi "nokta" ekmiti. Onlar bu noktalarn, "yldzlar yldz" DIL.GAN ile APN adl bir gk cismini adlandran bir izgi boyunca sralanm olmasaydlar, Ay'n dnemlerini temsil edebileceini sylediler. "Bu muammal eklin basit bir aklamas olduuna hibir phe yok" dediler. Ama byle bir aklama salayacak kendi giriimleri bile ivi yazs iaretlerinin fonetik deerlerini doru okumaktan ve diskin bir planisfer olduu karmndan teye gidemedi. ~ 283 ~

DNYA GEZEGENNE N

ekil 122 Kraliyet Astronomi Dernei planisferin bir eskizini yaynladnda, J. Oppert ve P. Jensen baz yldz ve gezegen isimlerini okuyabildiler. Dr. Fritz Hommel, 1891'de bir Alman dergisindeki ["Die Astronomie der Alten Chaldaer" (Eski Kalde'de Astronomi)] yazsnda, planisferin sekiz parasndan her birinin 45 derecelik alar oluturduuna dikkat ekti ve buradan yola karak diskte tm gklerin, se~ 284 ~

DNYA GEZEGENNE N

mann 360 derecesinin birden temsil edildii sonucuna vard. Odak noktasnn "Babil semalarnda" bir yeri iaretlediini nerdi. Ernst F. Weidner ilk kez 1912'de yaynlanan bir makalede [Babyloniaca: "Zur Babylonischen Astronomie" (Babil imparatorluu: Babil Astronomisi)] ve sonra da balca ders kitab Handbuch der Babylonischen Astronomie'de (Babil Astronomisi Elkitab) (1915) tableti derinlemesine inceleyip bir anlam kmad sonucuna varmasna dek mesele ylece kald. Aciz kalma sebebi uydu: eitli ksmlar iine yazlm olan geometrik ekiller ve yldzlar veya gezegenlerin adlar (anlamlar ve amalar ak olmasa da) okunabilir veya anlaml iken, (birbirine 45 derece ayla uzanan) izgiler boyunca yazlm olanlar bir anlam ifade etmiyordu. Hibir deiiklie uramadan, tabletin Asur lisannda tekrarlanan bir dizi heceden oluuyorlard. rnein, yle: lu bur di lu bur di lu bur di

bat bat bat ka ka ka ka alu alu alu alu

Weidner plkann hem astronomik hem de astrolojik olduu ve tekrarlanan heceler ieren dier birka metin gibi eytan karmada kullanlan byl bir tablet olarak kullanld sonucuna vard. Bylece, bu esiz tabletle daha fazla ilgilenilmesini nlemi oldu. Ama tablette yazanlar, onlar Asurca szck iaretleri olarak deil de Smerce szck-heceleri olarak okumay denersek tamamen farkl bir anlam kazanyorlar; nk tabletin daha eski bir Smer orijinalinin Asur dnemi kopyas olduuna hi phe yok. Paralardan birine baktmzda (I diye numaralandrabiliriz), eer bu hece szcklerin Smerce anlamlarn girersek u ekildeki anlamsz heceleri na na na na ana a na nu (aa inen hat boyunca)

a a a a a a (dairenin evresi boyunca) am am bu bur Kur (yatay hat boyunca) ~ 285 ~

DNYA GEZEGENNE N

kelimenin tam anlamyla anlam kazanmaktalar. (ekil 123)

ekil 123 Burada ortaya kan, tanr Enlil'in "gezegenlerin yanndan giderken" gittii yolu iaretleyen ve baz operasyon talimatlar da ieren bir yol haritasdr. 45 derece eimli izgi, uzay gemisinin "yksek yksek yksek yksek" bir noktadan "buhar bulutlar" iinden geip, buharsz olan daha aadaki bir blgeye, gk ve yerin bulutuu bir ufuk noktasna doru alaln belirtiyor gibi grnmektedir. Ufuk izgisine yakn gklerde, astronotlara verilen talimat anlamldr: Son yaklama iin cihazlarn "kur kur kur"malar sylenir; sonra yere yaklarlarken arac yavalatmak iin "roketler roketler" atelenir, ama anlalan konma noktasna varmadan nce ykseltilmelidir ("yma") nk yksek veya engebeli bir araziden ("da da") gemek zorundadr. ~ 286 ~

DNYA GEZEGENNE N

Bu parada salanan bilginin Enlil'in bizzat yapt bir uzay yolculuu ile ilgili olduu aktr. Bu ilk parada, bizlere bir ada dnen bir izgi ile balanan iki genin kesin geometrik bir eskizi verilir. izgi bir rotay temsil etmektedir zira yaz, eskizin "ilh Enlil'in gezegenlerin yanndan" nasl gittiini gsterdiini aka belirtmektedir. Balama noktas soldaki gendir; gne sisteminin daha uzak ksmlarn temsil eder; hedef blge sadadr, yani tm paralarn ini noktasna doru birletikleri yerde. Taban ak izilmi olan soldaki gen, Yakn Dou piktografik yazsnda bilinen bir iarete benzer; anlam "hkmdarn blgesi; dalk diyar" olarak okunabilir. Sadaki gen ise u-ut il Enlil ("tanr Enlil'in Yolu"), yani bildiimiz gibi Dnya'nn kuzey kresinin semalarn belirten terim olarak tanmlanr. Demek ki al izgi, On kinci Gezegen olduuna inandmz "hkmdarn blgesi, dalk diyar" Dnya'nn semalarna balamaktadr. Rota iki gk cisminin, Dilgan ve Apin'in arasndan geer. Baz bilginler bunlarn uzak yldzlarn veya takmyldzlarn blmlerinin adlar olduunu savunurlar. Eer modern insanl ve insansz uzay aralar nceden belirlenmi parlak yldzlardan bir "rota" bularak yol belirtiyorlarsa, Nefilimler iin de benzer bir yol belirleme tekniinin geerli olabilecei dikkate alnmaldr. Ancak bu iki adn yle uzak yldzlar belirttii dncesi, bunlarn adlarnn anlamn desteklememektedir: DL.GAN harfiyen "ilk istasyon" ve APN "doru rotann saptand yer" anlamna geliyordu. Adlarn anlamlar yol istasyonlarn, yanndan geilen noktalar belirtir. Thompson, Epping ve Strassmaier gibi Apin'i Mars gezegeni ile eletiren otoritelerle ayn fikirde olma eilimindeyiz. Eer byleyse, eskizin anlam daha ak hle gelir: Krallk Gezegeni ve Dnya semalar arasndaki rota, Jpiter ("ilk istasyon") ve Mars ("doru rotann saptand yer") arasndan geiyordu. Gezegenlerin betimleyici adlarnn Nefilimlerin uzay yolculuundaki rol ile ilikili olduu bu terminoloji Yedi u Gezegeni listelerindeki adlar ve sfatlara uyum gstermektedir. Sanki karmlarmz dorularcasna, bunun Enlil'in rotas ~ 287 ~

DNYA GEZEGENNE N

olduunu belirten yaz yedi noktal bir srann altnda grnmektedir; yani Plton'dan Dnya'ya uzanan Yedi Gezegen. Kalan drt gk cisminin, u "karmaa blgesi"ndekilerin, Dnya'nn kuzey semalarnn ve gksel kuan tesinde, ayr olarak gsterilmesine amamak gerekiyor. Kantlar, bunun hasar grm dier ksmlarda da ortaya kan bir uzay haritas ve uu elkitab olduunu gsteriyor. Saat ynnn tersine devam edersek, bir sonraki ksmdaki okunabilen blmdeki yaz yle: "al al al frlat frlat frlat frlat tamamla tamamla". Sra d eliptik eklin grld nc ksmn bir blmnde okunabilen yazlar "kakkab SB.Z.AN.NA . . . AN.NA'nn elisi. . . ilh .TAR" ve merak uyandran u "ilh N.N alalmann gzetmeni" cmlesini iermektedir. Belirli bir grup yldza gre var menzilinin nasl saptanabileceinin talimatlar gibi grnen eyleri ieren drdnc parada, alalan izgi zellikle ufuk izgisi olarak tanmlanmaktadr: Ufuk kelimesi izginin altnda on bir kez tekrarlanmtr. Bu para Dnya'ya daha yakn, konma noktasna daha yakn olan bir uu aamasn m temsil ediyordu? Bu, gerekten de yatay izginin stnde yazanlarn sebebi olabilir: "tepeler tepeler tepeler tepeler st st st st ehir ehir ehir ehir". Ortadaki yaz yledir: "kakkab MA.TAB.BA (kizler) karlamas belirlenmi olandr: kakkab SB.Z.AN.NA (Jpiter) bilgi salar." Eer, elimizdekinin gsterdii gibi, paralar bir yaklama silsilesi iinde dzenlenmilerse, insan neredeyse Nefilimlerin Dnya'daki uzay limanna yaklarken duyduklar heyecan paylayor. Bir sonraki para, yine alalmakta olan izgiyi "ufuk ufuk ufuk" diye tanmlar ve ayrca unu duyurur: mz mz mz deitir deitir deitir deitir yolu ve yksek araziyi gzlemle . ... dz arazi. . . ~ 288 ~

DNYA GEZEGENNE N

Yatay izgide, ilk defa, rakamlar grnr: roket roket roket yksek kay 40 40 40 40 40 20 22 22

Bir sonraki parann st izgisi artk "ufuk ufuk" deil, "kanal kanal 100 100 100 100 100 100 100" demektedir. Byk blm hasar grm olan bu ksmda bir ekil seilebilmektedir. izgilerden birinin yannda "Aur" yazar; "Gren" veya "grmek" anlamna gelebilir. Yedinci para incelememize ekleyemeyeceimiz kadar ok tahrip olmutur; birka hece seilebilir, "uzak uzak . . . grnt grnt", talimat szckleri "aaya bas" anlamna gelir. Sekizinci ve son para ise neredeyse tamdr. Ynlendirici izgiler, oklar ve yazlar iki gezegen arasndaki bir yolu belirtirler. "Yma da da" talimatlar drt takm ha iareti gsterir, bunlara iki kez "yakt su tane" ve iki kez "buhar su tane" yazlmtr. Bu ksm Dnya'ya doru uu iin hazrlklarla m ilgiliydi yoksa On kinci Gezegene tekrar kavumak zere dn yolculuu iin stoklamayla m ilgiliydi? kincisi olabilir zira sivri ulu okla Dnya'daki ini alann gsteren izginin dier ucunda ters yn gsteren bir baka ok "Dn" adn tamaktadr. (ekil 124) Ea, Anu'nun elisine "Adapa'y Gklere giden yola karttrdnda ve Anu bu oyunu rendiinde, hemen bilmek istemiti: Ea niin deersiz bir insana Gk- Dnya plnn ak ettionu saygn kld, onun iin bir em yapt?

~ 289 ~

DNYA GEZEGENNE N

ekil 124 Artk ifresini zdmz planisferde, gerekten de byle bir rota haritas, bir "Gk-Yer pln" gryoruz, iaret dilinde ve szcklerle, Nefilimler kendi gezegenlerinden bizimkine giden rotann eskizini kartmlar. Baka biimde aklanamayan, gksel uzaklklarla ilgili metinler de onlar On ikinci Gezegenden yaplan uzay yolculuu balamnda okuduumuzda bir anlam ifade etmekteler. Nippur harabelerinde bulunan ve 4.000 yllk olduuna inanlan byle bir metin imdi Almanya'daki Jena niversitesinin Hilprecht Koleksiyonunda saklanmaktadr. O. Neugebauer [The Exact Sciences in Antiquity (Antik alarda Kesin Bilimler)] tabletin hi phesiz "daha eski olan orijinal bir kompozisyondan" bir kopya olduunu saptamtr; metin Ay'dan Dnya'ya kadar olanla balayarak sonra uzay boyunca dier alt gezegen arasndaki gksel uzaklklarn oranlarn vermektedir.

~ 290 ~

DNYA GEZEGENNE N

Metnin ikinci ksm, gezegenler aras problem her ne ise onu zmek iin verilen matematik formllerini ieriyor gibi grnmektedir, (baz okumalara gre) yledir: 40 4 20 6 40 x 9,6 40'tr 13 kasbu 10 u mul U.PA eli mul GR sud 40 2 20 6 40 x 7,5116 40'tr 10 kasbu 11 u 61/2 gar 2 u mul GR tab eli mul U.PA sud

Bilginler arasnda metnin bu ksmndaki birimlerin doru okunuu konusunda asla tam bir fikir birlii olmamtr (Jena'da- ki Hilprecht Koleksiyonunun koruyucusu Dr. J. Oelsnerbize yazd mektupta yeni bir okuma nerdi). Yine de metnin ikinci ksmnn U.PA'dan (Plton) balayan uzaklklar lt aktr. Sadece, gezegenlerin yrngelerinden geen Nefilimler bu formlleri icat etmi olabilirdi; ancak onlar byle verilere ihtiya duyabilirdi. Kendi gezegenlerinin ve hedefleri Dnya'nn srekli hareket hlinde olduu dikkate alnrsa, Nefilimler aralarn aracn kalk srasnda Dnya'nn olduu yere deil, ara oraya vard srada Dnya'nn olaca yere doru ynlendirmeliydiler. Nefilimlerin yrnge hesaplarn, tpk modern bilim adamlarnn Ay'a ve dier gezegenlere yaplan uularn haritasn kardklar gibi kardklarn rahatlkla varsayabiliriz. Nefilimlerin uzay arac muhtemelen On ikinci Gezegenin kendi yrngesi ynnde ama onun Dnya yaknlarna gelmesinden bir hayli nce On kinci Gezegenden frlatlmaktayd. Bu ve dier bir sr faktre dayanarak, havaclk ve mhendislik doktoras sahibi Amnon Sitchin bize uzay arac iin iki alternatif yrnge hesaplad. lk yrnge, uzay aracnn On kinci Gezegen kendi apogesine (yrngesinin bizden en uzak olan noktasna) ulamasndan nce frlatlmasn gerektirir. ~ 291 ~

DNYA GEZEGENNE N

Daha az g gerektiinden, uzay gemisi yavalarken aslnda rotasnda pek deiiklik yapmazd. On kinci Gezegen (kocaman olsa bile bir uzay arac da) engin eliptik yrngesinde yol alyorken, uzay arac ok daha ksa bir eliptik rota izler ve Dnya'ya, On kinci Gezegenden ok nce varrd. Bu alternatif, Nefilimlere hem avantaj hem dezavantaj sunabilirdi. Nefilimlerin Dnya stndeki grev srelerine ve dier faaliyetlerine uygulanan tam 3.600 Dnya yllk sre, onlarn ikinci bir alternatifi tercih edebileceklerini akla getirmektedir; yani daha ksa bir yolculuk ve Dnya semalarnda On kinci Gezegenin bizzat geliiyle rastlama. Bu ise uzay gemisinin (C) On kinci Gezegen apogesinden geri gelirken yar yolda olduunda frlatlmasn gerektirirdi. Gezegenin kendi srati hzla arttndan, On kinci Gezegenden bir iki yl nce Dnya'ya (D) varmak ve kendi gezegenini geebilmek iin uzay gemisinin gl motorlarnn olmas gerekirdi. (ekil 125)

ekil 125

Mezopotamya metinlerindeki ipular kadar karmak teknik verilere de dayanarak unu syleyebiliriz: Anlalan Nefilimler Dnya uular iin, NASA'nn Ay uular iin benimsedii ayn yaklam benimsemiti. Uzay gemisi hedef gezegene (Dnya) yaklatnda, ini yapmadan onun evresinde yrngeye girmekteydi. Ana gemiden daha kk bir ara ayrlmakta ve esas inii gerekletirmekteydi. ~ 292 ~

DNYA GEZEGENNE N

Gerek inilerde olduu gibi, Dnya'dan ayrllar daha zorlu olmalyd. ni yapan ara, o srada motorlarn altrmak ve son derece yksek hzlara kmak zorunda olan ana gemisiyle tekrar birlemeliydi nk o srada en st yrngesel hzda ve Mars ve Jpiter arasndaki hadid noktasndan gemekte olan On kinci Gezegene yetimek zorundayd. Dr. Sitchin uzay gemisinin Dnya'nn evresinde girdii yrngede kendisine On kinci Gezegene doru frlama ans veren noktann olduunu hesaplamtr. Bu alternatif Nefilimlere On kinci Gezegene yetimek iin 1.1 il 1.6 Dnya yl arasnda seenekler sunmaktayd. Dnya'ya baarl bir ekilde varlar, iniler, baarl kalklar ve ayrllar iin uygun arazi, Dnya'dan yaplacak klavuzluk ve ana gezegen ile mkemmel bir koordinasyon gerekmekteydi. Birazdan greceimiz gibi, Nefilimler tm bu artlar yerine getirmiti.

~ 293 ~

TANRILARIN EHRLER
Zeki varlklarn Dnya'ya ilk kez yerlemeleri hikyesi; Amerikann kefi ya da Dnya'nn evresinin dolalmas kadar nefes kesici bir destandr. phesiz, onlardan ok daha nemlidir nk bu yerleimin bir sonucu olarak, bugn bizler ve uygarlmz mevcuduz. "Yaratl Destan" bizi "tanrlar"n Dnya'ya liderleri tarafndan verilen amal bir karar izleyerek geldikleri hakknda bilgilendirir. Babil versiyonu, bu karar Marduk'a atfederek, onun Dnya'nn topra inie ve ina almalarna izin verecek kadar kuruyana ve sertleene dek beklediini aklar. Sonra Marduk kararn astronotlardan oluan gruba aklar: Yukar'nn derinlerinde, kaldnz yerde, "Yukarsnn Krallk Evi"ni kurmutum, imdi, onun bir dengini Aa'da kuracam. Marduk daha sonra amacn aklar: Sizler Gklerden meclis iin ineceksiniz, gece iin dinlenecek yer olacak hepinizi alacak. Ona "Babil" diyeceimTanrlarn Kaps. Demek ki Dnya bir ziyaret veya ksa, keif trnden bir kal iin seilmemiti; o kalc olarak "yuvadan uzakta olan yuva" olacakt. Kendisi de bir tr uzay gemisi olan, dier gezegenlerin ounun yollarnn stnden geen bir gezegenin gvertesinde yolculuk yapan Nefilimler, hi phesiz ~ 294 ~

TANRILARIN EHRLER

gkleri ilk olarak kendi gezegenlerinin yzeyinde taramlard. Ardndan insansz aralar gelmi olmal. Er ya da ge dier gezegenlere insanl uular gnderebilecek kapasiteyi elde etmi olmallar. Nefilimler ikinci bir "yuva" ararlarken, en uygun olarak Dnya dikkatlerini ekmi olmalyd. Mavilikleri yaam ieren su ve havann, kahverengileri salam topraklarn, yeillikleri ise hayvan yaam iin temel olan bitki rtsnn varln iaret ediyordu. Ancak Nefilimler en sonunda Dnya'ya vardnda, Dnya onlara bugn bizim astronotlarmza grndnden daha farkl grnm olmaldr. Zira Nefilimler ilk kez Dnya'ya geldiklerinde, Dnya bir buzul ann ortasndayd; yani Dnya ikliminin buzlanma ve zlmelerinden biri olan bir buzullar dneminde: En eski buzlanma-600. 000 yl kadar nce balad. lk snma (buz alar aras)-550.000 yl nce kinci buz a-480.000 il 430.000 yl nce

Nefilimler ilk kez Dnya'ya indiinde, Dnya'nn kara alannn te biri buz ve buzullarla kaplyd. Dnya'nn sularnn ou donmu olduundan, ya azalmt ama her yerde deil. Daha birok eyin yan sra, rzgrlarn ynndeki ve arazideki zellikler sebebiyle, bugn son derece sulak olan baz blgeler o sralarda orakt, imdilerde ancak mevsim yalar alan baz blgeler ise yl boyunca ya almaktayd. Deniz seviyesi de daha aadayd zira suyun byk ksm buz olarak kara ktlesi stnde tutulmaktayd. Kantlar, iki byk buz ann en etkin olduu zamanlarda deniz seviyesinin bugnknden 210-245 metre daha aada olduunu gstermektedir. Demek ki, imdi deniz ve ky eridi olan yerler o zamanlar kuru araziydi. Nehirler akmaya devam ettikleri yerlerde, eer yollar kayalk araziden geiyorsa derin koyaklar ve kanyonlar yaratmt; eer yumuak toprak ve kil araziden geiyorlarsa, geni bataklklar yoluyla buzul a denizlerine varyorlard. Dnya'ya bylesi iklimsel ve coraf artlar ortasnda varan Nefilimler, ilk konaklarn nerede kurmulard? ~ 295 ~

TANRILARIN EHRLER

phesiz, basit barnaklarn yeterli olaca ve ar korunakl giysiler yerine daha hafif alma giysileri ile dolanabilecekleri nispeten lml bir iklime sahip bir yer aramlard. Ayrca gda olarak bitki ve hayvan yaamn desteklemek ve imek, ykanmak ve sanayi asndan da su aram olmallard. Nehirler hem byk toprak paralarn sulamay kolaylatracak hem de ulam iin uygun bir yol salayacakt. Dnya'da, iniler iin uygun olan uzun, dz blgelere olan ihtiya kadar tm bu artlar da ancak dar bir s blgesi karlayabilirdi. Nefilimlerin dikkati, bildiimiz gibi, byk nehir sistemi ve onlarn dzlklerine evrilmiti: Nil, nds ve Dicle-Frat. Bu nehir havzalarnn her biri ilk kolonizasyon iin uygundu; her biri, zamanla, birer kadim uygarln merkezi hline geldi. Nefilimler bir baka ihtiyac da gz ard edemezdi: bir yakt ve enerji kayna. Dnya'da petrol bereketli ve bol bir enerji, s ve k kaynayd, saysz temel maln yapld hayat bir ham maddeydi. Smer geleneinden ve kaytlarndan anlaldna gre Nefilimler petrol ve trevlerini yaygn biimde kullanmlard; Dnya zerinde en uygun yerleim yerini araylarnda Nefilimlerin petrol asndan zengin bir blgeyi tercih edeceklerini dnmek manta ok uygun geliyor. Belki de Nefilimler bunu dnerek nds ovasn en sona brakt nk buras petroln bulunabilecei bir blge deildi. Nil vadisine muhtemelen ikinci sray verdiler; jeolojik adan byk bir tortul kaya blgesinde uzanmaktadr ama blgedeki petrol sadece vadiden biraz uzakta bulunur ve derin delik amay gerektirmektedir. ki Nehir Diyar, yani Mezopotamya phesiz ilk sradayd. Dnya'nn en zengin petrol alanlarnn bazlar ran Krfezi'nin ucundan, Frat ve Dicle rmaklarnn doduu dalara kadar uzanr. Ve ou yerde ham petrol yzeye getirmek iin derinlere kadar delik amas gerekirken, kadim Smer'de (imdi gney Irak) ziftler, katranlar ve asfaltlar fokurduyor ya da yzeye doal olarak ykseliyordu. (lgintir, Smerliler tm zift benzeri maddeler iin birer ada sahipti; petrol, ilenmemi yalar, doal asfaltlar, kaya asfaltlar, ziftler, yanan asfaltlar, mastikalar, parafinler ve katranlar. eitli ziftler iin dokuz farkl ada sahiptiler. Karlatrrsak, kadim Msr dilinde sadece iki ve Sanskritede ise sadece ad mevcuttu.) Tekvin Kitab, Tanrnn Dnya'daki evini, yani Aden'i lman iklimli, lk ama esintili bir yer olarak tarif eder; Tanr serinlik veren esintiyi yakalamak iin le~ 296 ~

TANRILARIN EHRLER

den sonralar yrye kmaktadr. Topra iyidir; ziraata ve bahecilie uygundur, zellikle de meyve bahelerinin dikimine. Sularn drt nehirden oluan bir ebekeden alan bir yerdir. "Ve nc rman ad Dicle idi; Aur'un nnden akan odur; ve drdnc rmak Frat'tr." ilk iki nehir olan Pion ("bolluk") ve Gihon ("ileri doru fk- ran")'un tanmlanmasyla ilgili fikirlerden bir sonu kmamtr; dier iki nehir olan Dicle ve Frat hakknda ise hibir belirsizlie yer yoktur. Baz bilginler Aden'i, iki nehir ve daha kk iki ayan doduu kuzey Mezopotamya'ya yerletirirler; [The Rivers of Paradise (Cennet Irmaklar) adl eseriyle E.A. Spciser gibi] dierleri ise drt nehrin ran Krfezi'nin banda birletiini, yani Aden'in kuzey deil gney Mezopotamya'da olduuna inanrlar. Ahit'teki Aden ad, Mezopotamya kkenlidir; "dzlk" anlamna gelen Akkadca edinu kelimesinden dallanmtr. Kadim tanrlarn "ilh" unvannn DN.GR ("parlayan roketlerin drst kiileri") olduunu hatrlyoruz. Tanrlarn meknn anlatan Smerce bir ad, yani E.DN "drst olanlarn evi" anlamna gelirdi: Uygun bir tarif. Mezopotamya'nn Dnya zerindeki yurt olarak seilmesi, muhtemelen en azndan bir dier nemli kayg yzndendi. Nefilimler zamanla kuru arazi zerinde bir uzay liman kurmu olsa da, baz kantlar en azndan balangta su geirmez bir kapsl iinde suya ini yaptklarn nermektedir. Eer inme metotlar bu idiyse, Mezopotamya yaknlarda sadece bir deil iki deniz birden sunuyordu; gneyde Hint Okyanusu ve batda Akdeniz, dolaysyla bir acil durum olduunda, ini sadece tek bir su alanna bal olmak zorunda deildi. Birazdan greceimiz gibi, uzun deniz yolculuklarna klabilecek iyi bir krfez veya koy da gerekiyordu. Kadim metinlerde ve resimlerde, Nefilimlerin arac balangta "gksel sandallar" olarak adlandrlmt. Byle "denizci" astronotlarn iniinin; kadim destanlarda, gklerden denize inen ve iinden "balk adamlar"n kt ve kyya geldii bir tr denizaltnn ortaya k eklinde tarif edilmi olduu hayal edilebilir. Metinler, gerekten de, uzay gemilerine yol gsteren AB.GAL'dan bazsnn balk gibi giyindiini belirtmektedir. tar'n ilh yolculuklaryla ilgili bir metin, onun "batk bir sandalda" uzaklara giden "Byk gallu"ya (ba klavuz) ulama abalarn anlatr. Berossus, Oannes, yani "Aklla Donatlm Varlk" denilen, Kralln Gklerden indiriliinin ilk ylnda "Babilon'u snrlayan Eritre denizinden" ~ 297 ~

TANRILARIN EHRLER

(Kzldeniz) kan bir tanr hakkndaki efsaneleri aktarr. Berossus, Oannes'in bir bala benzemesine karn, balk kafasnn altnda bir insan kafasna ve balk kuyruunun altnda bir insannki gibi ayaklara sahip olduunu bil-dirir. "Sesi ve dili de anlalr ve insansyd." (ekil 126)

ekil 126 Berossus'un ne yazdn kendilerinden rendiimiz Grek tarihisi byle ilh balk adamlarn dnem dnem ortaya ktn, "Eritre denizi"nden, yani Hint ~ 298 ~

TANRILARIN EHRLER

Okyanusu'nun imdi Umman Denizi dediimiz bat ksmndan kyya ktklarn bildirirler. Nefilimler daha yakn olan ran Krfezi yerine niin Mezopotamyada setikleri alandan yzlerce mil uzaktaki Hint Okyanusu'na ini yapyordu? Kadim raporlar, u karmmz dolayl olarak doruluyorlar: lk iniler, gnmz ran Krfezi'nin bir deniz deil de inii imknsz klan bataklklar ve s gllerden oluan bir alan olduu ikinci buzul a srasnda meydana gelmiti. Umman Denizi'ne inen, Dnya zerindeki ilk zeki varlklar sonra Mezopotamya'ya doru ilerlediler. Bataklklar, gnmz ky eridinden ok daha ierilere doru uzanmaktayd. Orada, bataklklarn tam kenarnda, gezegenimizdeki ilk yerleimlerini kurdular. Oraya E.R.DU ("pek ok uzakta kurulan ev") adn verdiler. Ne kadar uygun bir ad! Bugn hl, Farsa ordu terimi "kamp kurma" anlamna gelmektedir. Bu, anlam btn dillerde kk salm olan bir kelimedir. Meskn Dnya Almanca Erde, Eski Yksek Almanca Erda, zlanda dilinde Jrdh, Danimarkaca Jord, Got dilinde Airtha, Orta ngilizce Erthe; coraf ve tarih adan daha gerilere gidersek "Arz", Aramca Aratha veya Ereds, Krte Erd veya Ertz ve branice Eretz diye geer. Eridu'da, gney Mezopotamya'da, Nefilimler yar donmu bir gezegende yalnz bir ileri karakol olan Dnya stasyonunu kurdu. (ekil 127) Daha sonra gelen Akkadca tercmeleri tarafndan dorulanan Smer metinleri, Nefilimlerin ilk yerleimlerini veya "ehirleri" ni kurulduklar srayla sayarlar. Bizlere bu yerleimlerin her birinin bana hangi tanrnn getirildii bile sylenir. Akkadca "Tufan Tabletleri"nin orijinali olduuna inanlan bir Smer metni, ilk yedi ehrin beiyle ilgili olarak unlar anlatr:

~ 299 ~

TANRILARIN EHRLER

ekil 127
Yabanc bir gezegende tek bana bir karakol. Asya'nn bir buzul a ortasnda yukardan muhtemel bir grn. O zamanki alak deniz seviyesi sahil eridi, bugnkne gre farkllk gsteriyor. Basra Krfezi ve gney Mezopotamya balk, gller ve bataklktan ibaret.

Krallk gklerden aa indirildikten sonra, ululanm ta, kralln taht gklerden indirildikten sonra, o ... ilemleri mkemmelletirdi, ilh kurallar... Be ehir kurdu saf yerlerde, onlara ad verdi, onlar merkez etti. ~ 300 ~

TANRILARIN EHRLER

Bu ehirlerin ilki, ERDU'yu lidere, Nudimmud'a verdi. kinciyi, BAD-TBRA'y Nugig'e verdi. ncs olan LARAK', Pabilsag'a verdi. Drdncs SPPAR' Kahraman Utu'ya verdi. Beincisi URUPPAK' Sud'a verdi. Krall Gklerden indiren, Eridu'nun ve dier drt ehrin kurulmasn plnlayan ve onlara valilerini ya da kumandanlarn atayan tanrlarn adlar maalesef okunamamaktadr. Ancak btn metinler, bataklklarn kenarndaki kyya kan ve "Burada yerleiyoruz" diyen tanrnn "Nudimmud" ("eyleri yapan") lakab taklan Enki olduunda hemfikirdir. Bu tanrnn iki ad, yani EN.K ("salam topran efendisi") ve E.A ("evi su olan") dorusu ok uygundur. Mezopotamya tarihi boyunca Enki'nin iktidar ve ibadet merkezi olarak kalan Eridu, bataklklarn sularndan yapay olarak ykseltilmi bir zemin zerine ina edilmiti. Kantlar, S. N. Kramer tarafndan "Enki ve Eridu'nun Miti" ad verilen bir metinde bulunabilir: Sulu derinliin efendisi, kral Enki... evini kurdu... Eridu'da Su Bendinin Evini kurdu... Kral Enki... bir ev kurmu: Eridu, bir da gibi, topraktan ykseltti; iyi bir yerde kurdu onu. Bu ve ou para para olan dier metinler, Dnya'daki bu "koloniciler"in ilk kayglarndan birinin s gller ve sulak bataklklar ile ilgili olduunu nermektedir. "O... getirdi; kk nehirlerin temizliini salad." Nehir yataklarnn ve ayak~ 301 ~

TANRILARIN EHRLER

larnn daha iyi su ak salamak zere temizlenmesi abasnn amac bataklklar kurutmak, daha temiz, iilebilir su salamak ve kontroll sulamay balatmakt. Hikyeyi anlatan Smerli ilk evleri her yerde mevcut olan sulardan korumak zere biraz toprakla doldurma veya setler dikme ii yapldn da belirtmektedir. Bilginler tarafndan "Enki ve Diyarn Dzeni"nin "miti" olarak adlandrlan bir metin, bugne dek kefedilmi en uzun ve en iyi korunmu Smer iirlerinden birisidir. Metin, 375'i mkemmel biimde okunabilen 470 kadar dize iermektedir. Balangc (ilk 50 satr) maalesef krlmtr. Sonraki dizeler Enki'nin ululanmasna ve onun (babas) ba ilh Anu, (kz kardei) Ninti ve (erkek kardei) Enlil ile ilikilerinin kurulmasna hasredilmitir. Bu girii takiben Enki bizzat "mikrofonu ele alr". Kulaa fantastik gelse de gerek u ki; metin Enki'nin Dnya'ya iniini ilk azdan anlat hlini almaktadr. "Dnya'ya yaklatmda, ok fazla sel vard. Onun yeil ayrlarna yaklatmda, tepecikler ve tmsekler birikip yld emrimle. Evimi saf bir yerde... EvimGlgesi Ylan Bataklna kadar uzanr... Sazan balklar kuyruklarn sallar, kk gizi kamlar arasnda." iir daha sonra, nc ahs azndan Enki'nin baarlarn tarif etmeye ve kaydetmeye balar. Setiimiz baz dizeler: Batakl iaretledi, iine sazan ve... -bal koydu; Kam tarlasn iaretledi, iine sazlar ve yeil sazlar koydu. Enbilulu'yu, Kanallar Mfettiini, bataklklardan sorumlu kld. ~ 302 ~

TANRILARIN EHRLER

Hibir balk kamasn diye a kuran, tuzandan hi ... kaamaz, tuzandan hibir ku kaamaz, ... balklar seven bir tanr... olu... Enki balklardan ve kulardan sorumlu kld. Enkimdu, hendekler ve setlerden olan biri, Enki hendeklerden ve setlerden sorumlu kld. Kalb... ynlendiren biri olan Kulla, Diyarn tula yapcs, Enki kalp ve tuladan sorumlu kld. iir Enki'nin Dicle nehrinin sularnn arndrlmas ve Dicle ile Frat'n sularnn (kanalla) birletirilmesi dhil dier baarlarn sralar. Su kysndaki evine, sazdan sallarn ve sandallarn demirleyebilecei ve yola kabilecei bir rhtm eklenmiti. Bu eve, uygun olarak, E.ABZU ("Derin'in evi") denmiti. Enki'nin Eridu'daki kutsal blgesi bundan binlerce yl sonra bile bu adla bilindi. Enki ve ini yapan ekibin Eridu evresindeki topraklar kefettiklerine phe yok ama suda yolculuk etmeyi tercih ediyormu gibi grnmektedir. Metinlerden birinde; bataklklar "en sevdiim yerdir; kollarn bana doru uzatr" demi. Dier metinlerde Enki MA.GUR (harfiyen "dnp gelen sandal"), yani bir tur atp gelen sandal ad verilen sandalyla bataklklarda yelken aarken tarif edilmekteydi. Mrettebatna nasl "kreklere birlikte aslacaklarn", "nehrin sevinle dolmasna sebep olan tatl arklar" sylediklerini anlatr. Byle zamanlarda, "kutsal arklar ve byler Sulak Derin'imi doldururdu" diye aklyordu. Enki'nin sandalnn kaptannn ad gibi kk bir ayrnt bile kaydedilmitir. (ekil 128) Smer kral listeleri Enki ve onun ilk Nefilimler grubunun Dnya'da bir hayli kaldklarn belirtir: kinci komutan veya "yerleim efi"nin ad aklanmadan nce sekiz ar (28.800) gemiti. Astronomik kantlar inceleyiimiz, konuya ilgin bir ekilde k tutmaktadr. Enki'nin on iki Zodyak takmyldzndan biriyle ilikilendirilmesi konusunda Smerlilerin bariz "karmaas" karsnda bilginlerin akllar karmtr. Olak takmyldzn temsil eden balk-kei iaretinin Enki ile ilikilendirildii aktr (ve asln ~ 303 ~

TANRILARIN EHRLER

ekil 128 da bu durum, Eridu'nun kurucusunun, "avkyan sularn koyunu" anlamna gelen A.LU.LM sfatn da aklayabilir). Ancak Ea/Enki sk sk iinden sularn akt vazolar tutarken resmedilmiti, yani orijinal Kova burcu iareti; ve kesinlikle Balklarn Tanrsyd ve bu nedenle Balk burcu ile de ilikilendirilmiti. Gkbilimciler, kadim yldz gzlemcilerinin bir grup yldzda diyelim ki balklarn veya su taycsnn siluetini nasl olup da grdklerini netletirmekte hep zorlanmlardr. Akla gelen cevap, bur iaretlerinin o yldz grubunun ekline gre deil de, ilkbahar noktasnn sz konusu bur evinde olduu zamanla ilikilendirilen tanrnn sfat ya da balca faaliyetine gre isimlendirilmi olmasdr. Eer Enki Dnya'ya, bizim inandmza gre, bir Balk a balangcnda inmi, Kova burcuna presesyonu yaam ve bir Olak ann balangcna dek bir Byk Yl (25.920 yl) sreyle kalm ise, o zaman gerekten de bildirildii gibi 28.800 yl boyunca Dnya'daki tek hkimdi. Getii bildirilen zaman sresi de Nefilimlerin bir buz ann ortasnda Dnya'ya indikleri karmmz dorulamaktadr. Setler kurmak ve kanallar kazmak gibi zor iler, iklimsel koullar hl sert iken yrtlmt. Ama inilerinden sonraki birka ar iinde, buzul a daha lk ve yamurlu bir iklime yer at (yaklak 430.000 yl nce). te o zaman Nefilimler daha ierilere doru girmeye ve yerle~ 304 ~

TANRILARIN EHRLER

imlerini geniletmeye karar verdiler. Eridu'nun ikinci kumandannn Anunnaki (Nefilim halk) tarafndan "A.LAL.GAR" ("yamur zaman dinlenmeyi getiren") olarak adlandrlmas bouna deildi. Ama Enki Dnya zerindeki bir ncnn zorluklarna katlanrken, Anu ve dier olu Enlil On kinci Gezegenden gelimeleri izlemekteydi. Mezopotamya metinleri aslnda Dnya grevinin banda olann Enlil olduunu ak biimde belirtirler; ve greve devam edilme karar verilir verilmez, Enlil bizzat Dnya'ya inmiti. Onun iin EN.K.DU.NU ("derinleri kazan Enki") tarafndan Larsa adnda zel bir yerleim veya s kuruldu. Enlil bu yerin bana getiinde, burlar kuandaki Ko "a" ile denk den ALM ("ko") lkabn ald. Larsa'nn kuruluu, Nefilimlerin Dnya zerindeki yerleiminde yeni bir dnem balatt. Bu, onlarn Dnya'ya gelme sebepleri olan grevlerine devam etme karar aldklarn gsteriyordu ve bu da Dnya'ya daha fazla "insan gc", aralar ve ekipmann getirilmesini ve deerli kargolarn On kinci Gezegene geri dnmesini gerektirmekteydi. Byle ar ykler iin artk denize ini yapmak pek uygun deildi. klim deiiklikleri, i ksmlar daha eriilebilir hle getirmiti; ini alann Mezopotamya'nn merkezine tamann zamanyd. te bu noktada, Enlil Dnya'ya geldi ve Dnya zerindeki Nefilimlerin ana gezegenlerine gidi/geli uzay yolculuklar koordine edebilecekleri, inmekte olan aralara klavuzluk edebilecekleri ve Dnya yrngesindeki uzay gemisine doru kalklarn ve yanamalarn mkemmelletirecek bir "Uu Kontrol Merkezi" kurmak iin Larsa'dan harekete geti. Enlil'in bu ama iin setii ve binlerce yldr Nippur diye bilinen alan, onun tarafndan NBRU.K ("Dnya'nn geii") diye adlandrld. (On kinci Gezegenin Dnya'nn en yaknndan getii gksel blgenin "Geiin Gksel Yeri" diye adlandrldn hatrlyoruz). Enlil burada DUR.AN.K'yi, yani "Gk-Yer ba" n kurdu. Bu grev, anlaldna gre karmak ve zaman alcyd. Nippur ina edilirken, Enlil Larsa'da 6 ar (21.600 yl) kald. Nippur'un inas, Enlil'in bur kua lkaplarndan anlaldna gre bir hayli uzun srmt. Larsa'dayken Ko ile paralel grlen Enlil, ardndan Boa ile ilikilendirildi. Nippur, Boa "a"nda kurulmutu. ~ 305 ~

TANRILARIN EHRLER

"Ltufkar Enlil'e lh" olarak yazlan, Enlil'i, ei Ninlili, ehri Nippur'u ve onun "ulu evi" E.KUR'u ululayan bir adak iiri, bize Nippur hakknda ok ey anlatmaktadr. Her eyden nce, Enlil'in elinin altnda bir hayli gelimi ara gereler vard: "diyar tarayan kaldrlm 'gz'" ve "tm topraklarn kalbini aratran kaldrlm huzme". iir bize Nippur'un rktc silahlarla korunduunu sylemektedir: "Grn rkntl korku, dehet idi"; "dndan, hibir kudretli tanr yaklaamazd", "Kolu", "engin bir a" idi ve tam ortasnda "elinden" ktlerin kaamad "hzl adm atan bir ku" melmiti. Bu yer bir lm nyla, bir elektronik g alanyla m korunmaktayd? Ortasnda bir helikopter alan, hi kimsenin hzn aamad kadar hzl bir "ku" mu vard? Nippur'un merkezinde, yapay biimde zeminden ykseltilmi bir platformun stnde Enlil'in karargh, K.UR ("Dnyann kknn yeri"), "Yer ve Gk arasndaki ba"n olduu yer ykseliyordu. Buras Uu Kontroln haberleme merkeziydi; Dnya'daki Anunnakilerin, yrngedeki uzay aracnda bulunan yoldalaryla, G.G ("dnen ve grenler") ile haberletikleri yerdi. Bu merkezde, diye anlatmaya devam ediyor kadim metin, "gklerde ykselen uzun dik bir stun" ykseliyordu. Bu son derece uzun, zemine "devrilemez bir platform gibi" skca dikilmi olan "stun", Enlil tarafndan yukarlara "szn iln etmek" iin kullanlyordu. Bu, bir yayn kulesinin basit bir tarifidir. "Enlilin sz", "emri" gklere eriir erimez, "Dnya'ya bolluk yayordu". Nippur'dan "sz" kar kmaz bir mekik arac tarafndan aaya indirilen malzeme, zel gdalar, illar ve ara gere aknn basite tarifi. Ykseltilmi bir platform stndeki bu Kontrol Merkezi, Enlil'in "ulu evi" DR.GA adnda gizemli bir oda iermekteydi: Uzak Sular kadar gizemli, Gklerin Tepe noktas kadar. Amblemleri... arasnda, yldzlarn amblemleri. ME'yi mkemmele gtrr. Szleri sylenmek iindir... Szleri kerim kehanetlerdir. ~ 306 ~

TANRILARIN EHRLER

Bu dirga neydi? Kadim tabletteki krklar bizi daha fazla veri elde etmekten alkoyuyor ama bu ad, kendini anlatyor zira "karanlk, ta gibi oda", yldz haritalarnn sakland, tahminlerin yapld, melerin (astronotlarn haberlemelerinin) alnd ve gnderildii bir yer anlamna geliyor. Bu tarif bizlere, astronotlarn Ay uularnda izleyen, haberlemelerini duyuran, yldzl gkyzndeki rotalarn belirleyen, onlara klavuzluk edecek "kerim kehanetler" veren Houston/Texas'taki Uu kontrol hatrlatyor. Burada, Enlil'in snana giren ve Kaderler Tabletini alan tanr Zu'nun hikyesini hatrlayabiliriz; bunun zerine "emirlerin verilmesi kalakald... boalan i oda parlakln yitirdi... hareketsizlik her yana yayld... sessizlik baskn oldu...". "Yaratl Destan"nda, gezegen tanrlarn "kaderleri", yrngeleridir. Enlil'in "Uu Kontrol Merkezi"nin ilevleri iin bu kadar yaamsal olan Kaderler Tableti'nin de Gk ve Yer arasndaki "ba" salayan uzay gemilerinin yrngelerini ve uu rotalarn kontrol ettiini rahatlkla varsayabiliriz. Bu, olmad takdirde Dnya'daki Nefilimler ile Ana Gezegenleri arasndaki balantnn kesintiye urayaca, uzay gemilerini ynlendiren bilgisayar programlarn ieren yaamsal "kara kutu" da olabilir. Bilginlerin ou EN.LL adn "rzgrn efendisi" anlamnda ele alrlar; bu, kadim halklarn doann elementlerini "kiiletirdikleri" ve bylece rzgrlar ve frtnalardan sorumlu olsun diye bir tanr atadklar teorisine uyar. Ancak baz bilginler LL teriminin doann frtnal rzgr deil de azdan kan bir "rzgr", bir sz, bir emir, szl bir iletiim anlamna geldiini oktan nermilerdir. Bir kez daha, EN ve LL -zellikle de Enlil'e uygulandnda- terimleri iin kullanlan arkaik Smer piktograflar meseleye k tutmaktadr. Zira grdmz ey, stnden antenlerin ykseldii yksek kuleli bir yap ve bugnlerde sinyalleri yakalamak ve yollamak iin dikilen dev radarlara ok benzeyen bir yapdr; yani metinlerde tarif edilen "engin a". (ekil 129)

~ 307 ~

TANRILARIN EHRLER

ekil 129 Bir sanayi merkezi olarak kurulan Bad-Tibira'da, Enlil olu Nannar/Sin'i kumandan yapt; metinler ehirler listesinde ondan NU.GG ("gece gnden olan") diye sz eder. kizler nanna/tar ve Utu/ama'n orada doduuna inanyoruz; bu, ikizlerin babas Nannar' bir sonraki bur takmyldz olan kizler ile ilikilendirerek iaretlenen bir olayd. Roketilikte eitim gren bir tanr olarak ama'a (hem "roket" hem de "yengecin kskac" veya Yenge anlamna gelen) GR takmyldz atfedilmiti, ardndan tar ve Aslan gelir; geleneksel olarak o hep aslan srtnda resmedilmitir. Enlil ve Enki'nin kz kardei, "hemire" Ninhursag (SUD) da ihmal edilmemiti: Enlil onu uruppak'n, Nefilimlerin tp merkezinin bana getirdi. Bu olay onun takmyldznn "Bakire" (Baak) diye adlandrlmasyla iaretlendi. Bu merkezler kurulurken, Nippur'un tamamlann Nefilimlerin Dnya'daki uzay limannn inas izledi. Metinler Nippur'un "szlerin", yani emirlerin sylendii yer olduunu aka belirtmektedir. Orada, "Enlil emrettiinde: 'Ge Doru!'... bir gk roketi gibi parldayarak ykselirdi." Ama esas hareket "ama'n ykseldii yerde" idi ve Nefilimlerin "Cape Kennedy uzay ss" olan bu yer Sippar'd; yani zel korunanda, "kutsal blgesi"nde ok aamal roketlerin ykseldii, Kartallarn efinin komutanlndaki ehir. ama Ateli Roketlerin komutanln alacak kadar olgunlap zaman iinde Adalet Tanrs hline gelince, Akrep ve Terazi takmyldzlar ona atfedildi. ~ 308 ~

TANRILARIN EHRLER

Tanrlarn ehirlerinin ilk yedisini oluturan listeyi ve on iki Zodyak takmyldzyla denklemelerini tamamlayan son ehir olan Larak'ta Enlil, olu Ninurta'y komutanla getirmiti. ehirler listesi ona PA.BL.SAG ("byk koruyucu") diye seslenir; Yay burcu da ayn isimle anlmaktadr. Tanrlarn ehirlerinin ilk yedisinin stnkr kurulmu olduunu dnmek gereki olmazd. Uzay yolculuu yapabilen bu "tanrlar" ilk yerleimleri, yaamsal bir ihtiyaca hizmet eden kesin bir plna gre belirlemilerdi: Dnya'ya inebilmek ve kendi gezegenlerine gidebilmek zere Dnya'dan ayrlabilmek iin. Ana pln neydi? Bir cevap ararken, kendimize bir soru sorduk: Dnya'nn apraz izgilerle kesilmi bir daire ("hedefi belirtmek iin kullandmz sembol) olan astronomik ve astrolojik sembolnn kkeni neydi? Sembol Smer'deki gk bilimi ve astrolojinin kkenlerine kadar gitmektedir ve "yer" iin kullanlan Msr hiyeroglifi ile ayndr:

Bu rastlant mdr yoksa nemli bir kant m? Nefilimler, Dnya'nn imgesi veya haritas zerine bir tr "hedef" iareti koyup mu Dnya'ya inmilerdi? Nefilimler, Dnya'ya yabancyd. Uzaydan yzeyini taradklarnda, dalara ve da sralarna zellikle dikkat etmi olmalydlar. Bunlar iniler ve kalklar srasnda risk demekti ama ayn zamanda klavuz yer iaretleri olarak ie yarayabilirlerdi. Eer Nefilimler, Hint Okyanusu zerinde uarken, en eski koloniletirme gayretleri iin semi olduklar Nehirler Arasndaki Diyara doru baktlarsa, sadece tek bir arazi zelliinin belirgin olduunu grmlerdir: Ar Da. Snm bir volkanik da kitlesi olan Ar, bugn Trkiye, ran ve Ermenistan'n birletii snrlarda yer alan Ermeni ovasna tepeden bakmaktadr. Dou ve ~ 309 ~

TANRILARIN EHRLER

kuzey yamalarnda deniz yzeyinden 1000 metre, kuzey bat yamalarnda ise 1.600 metre yksektedir. Tm da kitlesinin ap krk kilometre kadardr; yani Dnya yzeyinde sipsivri ykselen bir kubbe. Onu sadece ufuktan deil gklerden bakldnda da belirgin biimde ortaya karan baka arazi zellikleri vardr. Birincisi, iki gln, yani Van Gl ve Sevan Gl'nn neredeyse tam ortasndadr. kincisi, yksek da kitlesinden iki sivri zirve ykselir: Kk Ar (3925 metre) ve Byk Ar (5165 metre). Srekli karla kapl olan iki zirvenin yksekliiyle rekabet edecek baka da yoktur. Bunlar, iki gln arasnda gn nda dev reflektrler gibi i gren iki parlak fener gibidir. Nefilimlerin ini alanlarn bir kuzey-gney meridyenini, hibir eyle kartrlmayacak bir yer iareti ve uygun bir nehir konumunu dikkate alarak setiklerine inanmak iin nedenlerimiz var. Mezopotamya'nn kuzeyinde, kolaylkla tannan ikiz zirveli Ar Da bariz bir yer iareti olurdu. kiz zirveli Ar'nn ortasndan geecek ekilde izilecek bir meridyen Frat' kesmektedir. Hedef buydu; uzay liman iin seilen blge. (ekil 130) Buraya kolaylkla inilip, kalklabilir miydi? Cevap, Evet. Seilen blge bir dzlkte uzanmaktayd; Mezopotamya'y evreleyen da sralar bir hayli uzaktayd. En yksek olanlar (douda, kuzeydouda ve kuzeyde), gneydoudan yaklaan bir uzay mekiine engel tekil etmeyecekti. Buras eriilebilir bir yer miydi? Astronotlar ve malzemeler buraya ok zorluk kmadan getirilebilir miydi? Cevap yine Evet. Blgeye karadan ve suda yzen bir arala Frat nehri yoluyla eriilebilirdi. Bir nemli soru daha: Ik ve g iin yaknlarda bir enerji kayna var myd? Cevap, stne basa basa Evet. Sippar'n kurulaca yer olan Frat nehrindeki kvrm, eski alarda yzey ziftlerinin, doal kuyulardan yzeye doru ykselip szan petrol rnlerinin bilinen en zengin kaynayd ve herhangi derin delme veya kazma yapmakszn yzeyden toplanabilmekteydi. ~ 310 ~

TANRILARIN EHRLER

ekil 130 Uzay aracnn kumanda kknde, evresi subaylar tarafndan evrilmi Enlil'in haritadaki bir dairenin iine bir arp iareti izdiini hayal edebiliriz. "Buraya ne ad verelim?" diye sormu olmalyd. "Neden Sippar olmasn?" diye nermi olmalyd birisi. Yakn Dou dillerinde bu ad "ku" anlamna gelir. Sippar, Kartallarn yuva yapmaya geldikleri yerdi. Uzay mekikleri Sippar'a doru nasl alalarak ineceklerdi? Uzay rotas izenlerden birinin en iyi yolu iaret ettiini gzmzde canlandrabiliriz. Solda Frat ve onun batsndaki dalk plato vard; sada Dicle ve onun dousundaki Zagros dalar. Eer ara Sippar'a Ar meridyeni zerinde kolayca ~ 311 ~

TANRILARIN EHRLER

belirlenecek 45 derecelik bir ayla yaklaacak olursa, bu yol onu iki riskli blge arasnda gvenle indirecekti. Dahas, yere byle bir ayla yaklarken, gneyde Arabistan'n dalk ucunun stnden hl yksek irtifada iken geecek ve ran Krfezi'nin sular stnde szlecekti. Gelite ve gidite, aracn gr sahas ve Nippur'daki Uu Kontrol ile haberlemesi engellenmeyecekti. Enlil'in subaylar daha sonra kaba bir eskiz izmi olmalydlar: birer yannda su ve dalar bulunan ve bir ok gibi Sippar' iaret eden bir gen. Merkezdeki Nippur'u bir "X" gsteriyordu. (ekil 131)

ekil 131 ~ 312 ~

TANRILARIN EHRLER

nanlmaz gibi grnmesine ramen, bu eskiz bizim tarafmzdan yaplmad; desen Susa'da, M.. 3.200'ler olarak tarihlendirilen bir katmanda gn na kartlm seramik bir objedir. Akla uu rotasn ve prosedrlerini tarif eden, 45 derecelik ksmlar hlinde tasarlanm planisferi getiriyor. Nefilimler tarafndan Dnya'da yerleimlerin kurulmas olursa olur, olmazsa olmaz trnden bir giriim deildi. Tm alternatifler incelenmi, tm kaynaklar hesaplanm, tm riskler hesaba alnm, dahas bizzat yerleim pln, her bir blgenin, amac Sippar'a ini yolunun hatlarn belirlemek olan en son modele uyaca biimde haritalandrlmt. Daha nce hi kimse dank Smer yerleimlerinde bir ana pln grmeyi denememitir. Ama eer kurulan ilk yedi ehire bir gz atarsak, Bad-Tibira, uruppak ve Nippur'un, Ar meridyenine tam 45 derece ayla uzanan bir izgide sralandklarn ve bu izginin, meridyenle tam Sippar'da kesitiini buluruz! Yerleri bilinen dier iki ehir olan Eridu ve Larsa da yine ilk izgi ve Ar meridyeniyle Sippar'da kesien bir baka dz izgi zerindedir. Nippur'u bir dairenin merkezi yapan kadim eskizden elde ettiimiz ipucuyla ve merkezi Nippur olan ve eitli ehirlerden geen i ie gemi daireler izerek, bir dier kadim Smer kasabas olan Laga'n da tam olarak bu dairelerden birinde, Eridu- Larsa-Sippar izgisi gibi 45 derecelik izgiden eit uzaklktaki bir izgide yerlemi olduunu buluyoruz. Laga'n bulunduu yer, Larsa'nn bulunduu yerin tam karsndadr. LA.RA.AK'n ("parlak haleyi grme") alan bilinmemekle birlikte, en mantkl yer 5. Nokta olmaldr zira orada, alt beru aralkla merkez uu yolunun stnde dizilen ehirler zincirini tamamlayan bir Tanrlarn ehri olmas mantkldr: Bad-Tibira, uruppak, Nippur, Larak, Sippar. (ekil 132) Nippur' dan geen merkez izginin iki yannda yer alan iki d izgi onun her iki yannda 6 derecede uzanmakta ve merkez uu yolunun gneybat ve kuzeydou d izgilerini oluturmaktadr. Son derece uygun biimde, LA.AR.SA ad "krmz grme" anlamna gelir, LA.AG.A ad ise "altda hale grme" anlamna gelir. Her bir izgi boyunca uzanan ehirler gerekten de birbirinden alt beru (yaklak altm kilometre) uzaklktadr. ~ 313 ~

TANRILARIN EHRLER

ekil 132 Nefilimlerin ana plnnn bu olduuna inanyoruz. Uzay limanlar (Sippar) iin en iyi yeri seerek dier yerleimleri, limana doru giden elzem uu yolunun d hatlarn oluturan bir desene gre kurdular. Merkeze ise "Gk-Yer ba"nn olduu Nippur'u yerletirdiler. ~ 314 ~

TANRILARIN EHRLER

Tanrlarn ehirlerinin orijinal hlleri de, kalntlar da insanolu tarafndan bir daha asla grlemez; daha sonralar Dnya'y spren Tufan yznden hepsi yklp gitmitir. Ama onlar hakknda ok ey renebiliriz nk Mezopotamya krallarnn kutsal grevi, bu kutsal blgeleri kesinlikle ayn yere ve orijinal plna gre srekli tekrar ina etmekti. Tekrar ina edenler, orijinal plnlara titizlikle bal kaldklarn ithaf yazlarnda vurgulamlardr, tpk (Layard tarafndan bulunan) bu yazdaki gibi: Gelecek iin inaat belirleyen daim yerleim plnn (zledim). O pln, Eski Zamanlardan izimleri ve Yukar Gklerin yazsn tayandr. Eer Laga, nerdiimiz gibi, bir ini iareti olarak hizmet veren ehirlerden biri ise, M.. nc bin ylda Gudea tarafndan salanan bilgilerin ou demek ki anlam ifade etmektedir. Gudea, Ninurta kendisine kutsal blgeyi yeniden ina etmesini emrettiinde, refakat eden bir tanrnn kendisine (ta bir tablete izilmi) bir mimar pln verdiini ve ("odas" iinde Gk ve Yer arasnda yolculuk eden) bir tanrann kendisine bir gk haritas gsterdiini ve yapnn astronomik hizalan hakknda ona talimatlar verdiini yazmt. "lh kara ku"a ek olarak, kutsal blgeye tanrnn "korkun gz" ("Dnya'y gcne diz ktren byk huzme") ve (sesi "her yerde yansyan") "Dnya kontrolcs" kurulmutu. En sonunda, yap tamamlandnda, "Utu'nun amblemi" yapnn stne, "Utu'nun ykselen yerine doru", yani Sippar'daki uzay limanna doru yerletirildi. Tm bu n karan nesneler uzay limannn almas iin nemliydi zira bizzat Utu, kurulma ilemi tamamlandnda "neeyle ne karak" teftie gelmiti. En eski Smer betimlemeleri, otlayan davarlarn arasnda tarlalarda ykselen, ilk zamanlarda sazlardan ve tahtadan ina edilen masif yaplar sk sk gstermektedir. Bunlarn davarlar iin yaplm ahrlar olduu yolunda kabul gren varsaym, bu gibi yaplarn deimez bir ekilde atlarndan kt gsterilen stunlarla elimektedir. (ekil 133a) ~ 315 ~

TANRILARIN EHRLER

Stunlarn amac, grlebilecei gibi, ilevi belirtilmeyen bir veya daha fazla "halka"y desteklemekti. Ama bu yaplar tarlalarda kurulmu olmasna karn, bunlarn davarlara barnak olmas iin kurulup kurulmad sorgulanmaldr. Smer piktograflar (ekil 133b) DUR veya TUR ("ev", "toplanma yeri" anlamnda) kelimesini hi phesiz silindir mhrlerde gsterilen ayn yaplar temsil eden izimlerle resmetmekteydi; ama bunlar yaplarn balca zelliinin "kulbeler" deil de anten kulesi olduunu aka gsterir. "Halka"l benzer stunlar, sadece krlk alanlarda deil, tanrlarn kutsal blgeleri iindeki tapnak girilerine de konmutur. (ekil 133c) Bu nesneler, yayn ekipmanna tutturulan antenler miydi? ift halkalar, gelen mekik aracna klavuzluk eden ve tarlalara yerletirilmi radarlar myd? Bunlar birok metnin szn ettii tanrlarn "her eyi gren gzleri", gz gibi ve stun eklinde tarama cihazlar myd? Bu eitli cihazlarn baland ekipmann tanabilir olduunu biliyoruz, zira baz Smer mhrleri sandalla veya sandallar yanar yanamaz nesneleri karann i ksmlarna gtren hayvanlara yklenerek tanan, kutuya benzer "ilh nesneler" i resmederler. (ekil 134) Bu "kara kutular", neye benzediklerini grdmzde, Musa tarafndan Tanrnn talimatlaryla kurulan Ahit Sandn akla getiriyor. Sandk tahtadan olmal, ii ve d altnla kaplanmalyd; aralarndaki tahta tarafndan yaltlan iki elektrik iletken yzey. Yine altndan bir kapporeth sandn stne yerletirilmeli ve saf altndan dklm iki kerubi tarafndan yukarda tutulmalyd. Kapporethin (bilginler "rt" anlamna geldiini dnyorlar) yaps anlalmaz ama k'tan alnan bu dize amacn ima etmektedir: "Ve size iki Kerubi arasndaki Kapporethin stnden sesleneceim." Ahit Sandnn esasen elektrikle ileyen bir haberleme kutusu olduu dncesi, onun tanabilirlii ile ilgili talimatlar yznden glenmektedir. Sandk, drt altn halkadan geirilen tahta srklar araclyla tanmalyd. Hi kimse sanda dokunmamalyd; bir srailli ona dokunduunda, sanki yksek voltajl elektrik arpm gibi o anda ld. ~ 316 ~

TANRILARIN EHRLER

~ 317 ~

TANRILARIN EHRLER

Bir ilhla, o ilh fiziksel olarak baka bir yerde olmasna karn haberlemeyi mmkn klan grnte bylesine doast ekipmanlar; tapnma nesneleri, "kutsal klt sembolleri" hline geldi. Laga, Ur, Mari ve dier kadim sit alanlarnn adak nesneleri arasnda "gz idolleri" de vard. En arpc rnek ise kuzeybat Mezopotamya'da, Teli Brak'da bulunan bir "gz tapna" dr. Bu drdnc bin yl tapna, sadece orada yzlerce "gz" sembol bulunduu iin deil, tapnan i odasndaki tek sunan stnde "ift gz" sembolnn yer ald kocaman bir ta olmas yznden byle adlandrlr. (ekil 135) Byk bir olaslkla, bu, gerek ilhi nesnenin, yani Ninurta'nn "korkun gz" ya da kadim ktibin bildirdii "Ykselmi Gz diyar tarar... Ykselmi Huzmesi diyar arar" diye sz ettii Enlil'in Nippur'daki Uu Kontrol Merkezindeki gzn bir taklididir. Anlalan, Mezopotamya'nn dz ovas, stnde uzayla ilgili ekipmann yerletirilecei pltformlarn yapay olarak ykseltilmesini gerektirmekteydi. Metinler ve resimli betimlemeler bu yaplarn en eski tarla kulbelerinden daha sonraki merdivenler ve eimli rampalarla daha geni bir alt basamaktan bir stteki daha dar basamaa klan kat kat platformlara kadar deimektedir. Ziguratn en tepesinde tanr iin onun "ku"u ve "silhlar"n koymak iin dz, duvarl bir avluyla evrelenen gerek konuru ina edilirdi. Bir silindir mhr stnde resmedilen bir zigurat sadece alldk basamakl inaat gstermekle kalmaz, ayn zamanda ykseklii kata denk geliyor gibi grnen iki "halka anteni" de vardr. (ekil 136) Marduk, Babil'deki zigurat ve tapnak kompleksinin (E.SAG.IL) kendi talimatlar altnda, ayn zamanda "Yukar Gklerin yazs"na gre ina edildiini iddia ediyordu. Andr Parrot [Ziggurats et Tour de Babel (Ziguratlar ve Babil Kulesi)] tarafndan analiz edilen (deifre eden kiinin ansna, Smith Tableti olarak bilinen) bir tablet, yedi basamakl ziguratn, ilk basama veya tabannn her bir kenar 15 gar olan mkemmel bir kare olduunu belirlemitir. Her bir basamak alan ve ykseklik bakmndan daha kktr ama ok daha yksek olan son basamak (tanrnn konutu) hari. Ancak toplam ykseklik yine 15 gara eittir, yani yapnn tamam sadece tam bir kare deil, ayn zamanda tam bir kptr. Bu lmlerde uygulanan gar, 12 ksa kbite, yani yaklak 6 metreye denktir. H.G. Wood ve L.C. Stecchini adl iki bilgin, Smerlilerin altl sisteminin, yani 60 ~ 318 ~

TANRILARIN EHRLER

ekil 135

ekil 136

saysnn Mezopotamya ziguratlarnn tm asil lmlerinde hkim olduunu bulmulardr. Demek ki, her bir yan tabannda 3 kere 60 kbittir ve toplam 60 gardr. (ekil 137) Her bir basaman yksekliini belirleyen faktr neydi? Stecchini grmtr ki, eer ilk basaman (5.5 gar) yksekliini ift kbitle arparsa, sonu 33'tr ya da Babil'in yaklak enlemi (32.5 derece Kuzey). Benzer biimde hesaplandnda, ikinci basamak gzlem yapma asn 51 dereceye karmaktadr ve ardndan gelen dier drt basamak bu ay bir 6 derece daha ykseltmektedir. Demek ki yedinci basamak, Babil'in coraf, enleminde ufuktan 75 derece yksee ykseltilmi bir pltformda durmaktadr. Bu son basamak 15 derece daha ekler ve gzlemcinin dosdoru, 90 derecelik bir ayla grmesine izin verir. Stecchini, gkyz yayna gre nceden belirlenmi yksekliiyle her bir basaman, bir gkbilim gzlemevinin basamaklar gibi i grd sonucuna vard. phesiz, bu lmlerde ok daha fazla "sakl" hesaplar da olabilir. 33 derecelik irtifa Babil iin pek de tam deilken, Sippar iin kesindir. Her drt basamak arasndaki 6 derecelik irtifann, Tanrlarn ehirlerinin arasndaki 6 beruluk uzaklk ile ~ 319 ~

TANRILARIN EHRLER

ekil 137 bir ilikisi var myd? Yedi basamak, bir biimde ilk yedi yerleimin bulunduklar yer ile veya Dnya'nn yedinci gezegen olarak konumu ile bir ilikisi olabilir miydi? G. Martiny [Astronomisches zur Babylonischen Turm (Babil Kulesinin Astronomisi)], ziguratn bu zelliklerinin gksel gzlemler iin nasl uygun olduunu ve Esagila'nn en st basamann (Plton gezegeni olarak tanmladmz) upa gezegenine ve Ko takmyldzna doru ynlendirilmi olduunu gsterdi. (ekil 138) Ama ziguratlar sadece yldzlar ve gezegenleri gzlemlemek iin mi dikilmiti yoksa Nefilimlerin uzay aralarna hizmet de ediyor muydu? Tm ziguratlar, keleri tam olarak kuzeyi, gneyi, douyu ve baty gsterecek biimde yerletirilmitir. Sonu olarak, kenarlar drt ana yne tam 45 derecelik ayla uzanmaktadr. Bu, ini iin yaklamakta olan bir uzay aracnn, ziguratlarn belirli ke ~ 320 ~

TANRILARIN EHRLER

ekil 138 narlarn uu yolu boyunca izleyebilecei ve Sippar'a zorluk ekmeden ulaabilecei anlamna gelmektedir. Bu yaplarn Akkadca/Babilce ad, "ilh ruhun tp" anlamndaki zukiratu dur. Smerliler ziguratlara "en stn" veya "en yksek" anlamna gelen E adn veriyorlard; gerekten de bu yaplar yledir. Ayrca ziguratlarn "lm" unsuruyla ilikili olabilecek bir saysal varl da belirtmektedir. Ayrca "bir s kayna" (Akkadca ve branice "ate") anlamna da gelir. Konuya bizim "uzay" yorumlarmz ile yaklamam olan bilginler bile ister istemez ziguratlarn, tanrnn meknn "yksee ykselen" bir bina olarak gstermekten daha fazla ama tad sonucuna varmlardr. Samuel N. Kramer bilginlerin fikir birliini yle zetler: "Mezopotamya tapnak mimarsinin alametifarikas hline gelen basamakl kule, yani zigurat... hem gerek hem de sembolik olarak ~ 321 ~

TANRILARIN EHRLER

gklerdeki tanrlar ile Dnya'daki lmller arasndaki bir balant olarak hizmet verme amacn tamaktayd." Hlbuki biz, bu yaplarn gerek ilevinin Gklerdeki tanrlar, Dnya'daki lmllere deil, tanrlara balamak olduunu gstermi olduk.

~ 322 ~

ANUNNAK SYANI
Enlil bizzat Dnya'ya geldikten sonra, "Dnya Kumandas" Enki'nin elinden km oldu. Belki de bu noktada Enki'nin sfat veya ad "topraklar efendisi" yerine E.A ("sular efendisi") olarak deimiti. Smer metinleri tanrlarn Dnya'ya geliinin o ilk dnemlerinde, bir gler ayrl zerinde anlaldn bildirmektedir: Anu gklerde oturacak ve On kinci Gezegene hkmedecek; Enlil topraklar kumanda edecek ve Enki de AB.ZU (Akkadca apsu)'dan sorumlu olacakt. E.A adnn "sulak" anlamna geliinin ynlendirmesiyle, bilginler AB.ZU'yu "sulak derin" olarak evirdiler; Grek mitolojisinde olduu gibi Enlil'in frtnalar yaratan Zeus'u temsil ettiini, Ea'nn da Okyanuslar tanrs Poseydon'un prototipi olduunu varsaymlard. Bazen, Enlil'in nfuz blgesinden st Dnya ve Ea'nnkinden Aa Dnya olarak sz edilmekteydi; bilginler yine bu terimlerin, Enlil'in Dnya atmosferini kontrol ederken Ea'nn "yeralt sular"nn, Mezopotamyallarn inand iddia edilen Grekvari Hades'in hkmdar olduu anlamna geldiini varsaydlar. Bugn kullandmz (apsudan tremi olan) abis terimi; iine batp gzden kaybolunabilecek derin, karanlk, tehlikeli sular anlatmaktadr. Bylece, bilginler bu Aa Dnya'y tarif eden metinlere rastladka, bunu Untenvelt ("aa dnya") veya Totenivelt ("llerin dnyas") olarak evirdiler. Smerologlar ancak son yllarda evirilerde alt dnya terimini kullanarak bu uursuz arm hafiflettiler. Bu yanl yorumlamaya en ok sebep olan Mezopotamya metinleri, Ahit ve Kenan metinlerinde tanr Tammuz olarak bilinen Dumuzi'nin ortadan kayboluuna alayan bir dizi attr. nanna/tar en nl ak hikyesini onunla yaamt ve Dumuzi ortadan kaybolduunda, onu aramaya Aa Dnya'ya gitti. P. Maurus Witzel'in Tammuz.-Lituren und Verwandtes adl, Smerce ve Akkadca "Tammuz metinleri" hakkndaki bayapt, yanl anlamay sadece daha da glendirdi. tar'n araynn destans hikyesi, "ller diyarna gidip, en sonunda yaayanlar lkesine dnmesi" olarak yorumlanan bir yolculuk olarak dnld. ~ 323 ~

ANUNNAK SYANI

nanna/tarn Aa Dnya'ya iniini tarif eden Smer ve Akkad metinleri bizi, tanrann o yerin hanm olan kz kardei Erekigal'i ziyaret etmeye karar verdii yolunda bilgilendirir. tar oraya ne l ne de iradesi dnda gitmiti; capcanl ve davetsiz gitmiti, kap muhafzlarn u ekilde tehdit edip yolunu zorla amak istiyordu: Eer kapy amaz da ben giremezsem, Kapy kracam, kilidi paralayacam, Kap svesini ykacam, kaplar kaldrp atacam. Erekigal'in evine giden yoldaki yedi kap birer birer tar'a ald; en sonunda eve geldiinde ve Erekigal onu grdnde, kelimenin tam anlamyla kafasnn tas att (Akkad metni "onu grnce patlad" diyor). Smer metni ise, yolculuun amac veya Erekigal'in fkesinin sebebi hakknda net bir aklama yapmaz ama nanna'nn byle bir karlamay beklediini aklar, nanna yolculuu hakknda dier ba tanrlar nceden haberdar etme zahmetine girmi ve "Byk Aa "da hapsedilmesi durumunda onu kurtarmalar iin harekete gemelerini salamt. Erekigal'in ei, yani Aa Dnya'nn Efendisi Nergal idi. Byk Aa'ya geli ve orann efendisi olu tarz, sadece "tanrlarn" insan yanna k tutmakla kalmaz, ayn zamanda Aa Dnya'nn hi de "ller dnyas" olmadn betimler. Birka versiyon hlinde bulunan hikye, eref misafirleri Anu, Enlil ve Ea olan bir yemek davetiyle balar. Yemek "gklerde" verilmektedir, ama Anu'nun mekn olan On kinci Gezegende deil. Belki de Dnya yrngesindeki bir uzay aracnda verilmektedir zira Erekigal onlara katlmak iin kamadndan, tanrlar ona bir "gklerin uzun merdiveninden aaya inen ve Erekigal'in kapsna ulaan" bir haberci gndermiti. Daveti alan Erekigal, danman Namtar'a talimatlar verdi: "Yksel, Namtar, gklerin uzun merdiveni boyunca; Masadan taba kaldr, paym al; Anu sana ne verirse, hepsini getir bana." ~ 324 ~

ANUNNAK SYANI

Namtar yemek salonuna girdiinde, "arkada oturan kel bir tanr" dnda tm tanrlar onu selmlamak iin ayaa kalktlar. Namtar Aa Dnya'ya dndnde olay Erekigal'e bildirdi. O ve hkmranlk alanndaki daha aa tanrlar hakarete uramt. Hakaret eden tanrnn cezalandrlmak zere kendisine gnderilmesini talep etti. Ancak hakaret eden, byk Ea'nn bir olu olan Nergal idi. Babasndan sk bir azar iittikten sonra Nergal'e bu yolculua tek bana, sadece nasl davranmas gerektiine dair babasnn verdii tlerle silahlanm olarak kmas talimat verildi. Nergal kapya vardnda, hakaret eden tanr olarak Namtar tarafndan tannd ve birka testten geirildii "Erekigal'in geni avlusuna" alnd. Derken, Erekigal gnlk banyosunu almaya gitti. ... vcudunu gsterdi. Erkek ve kadn iin normal olan, o... kalbinde... ... kucaklatlar... arzuyla yataa girdiler. Yedi gn yedi gece sevitiler Yukar Dnya'da, kaybolan Nergal iin alarm verildi. Erekigal'e "Beni brak" dedi Nergal, "Gideceim ve geri geleceim." diye sz verdi. Ama o ayrlr ayrlmaz Namtar Erekigal'e gitti ve geri dnmeye hi niyeti olmadn syleyip Nergal'i sulad. Namtar bir kez daha Anu'ya gnderildi. Erekigal'in mesaj netti: Ben, senin kzn, gentim; Bakirelerin oyunlarn hi bilmemitim... Gnderdiin o tanr, ve benimle iliki kuranOnu bana gnder, benim kocam olsun, Ki benimle yerleebilsin. Belki de aklnda henz evlilik hayat olmayan Nergal ise bir asker keif dzenledi ve Erekigal'in kaplarn uurdu, "onun kafasn kopartmak" niyetindeydi. Ama Erekigal yalvard: ~ 325 ~

ANUNNAK SYANI

"Sen kocam olasn ve ben karn olaym. Geni Aa Dnya stnde hkmranlk sende olsun. Bilgelik Tabletini eline vereceim. Sen Efendi ol, ben de Hanmefendi olaym." Sonra mutlu son geldi: Nergal onun szlerini iittiinde, Elini tuttu ve onu pt, Gzyalarn silerek: "Geen aylar iinde benim iin ne dilediysen- imdi yle olsun!" Anlatlan olaylar, bir ller Diyarn artrmyor. Tam aksine: Tanrlarn girip ayrlabildikleri bir yer, seviilen bir yer, Enlil'in kz torununa ve Enki'nin bir oluna teslim edilebilecek kadar nemli bir yer. Bunlar kabul etmek, daha nceki kasvetli yer fikrini desteklemiyor; W.F. AIbright [Mesopotamian Elements in Canaanite Eschatoloigy (Kenan Eskatolojisinde Mezopotamya Unsurlar)] Dumuzi'nin Aa Dnya'daki evinin "Ea'nn Apsu'daki eviyle yakndan ilikili olan 'nehirlerin az' denilen bir yeralt cennetindeki parlak ve bereketli bir yurt" olduunu nermektedir. Burasnn uzak ve eriilmesi g bir yer olduuna phe yok, bir bakma "girilmez blge" ama "dn olmayan bir yer" deil. nanna gibi nde gelen baka ilhlarn da bu Aa Dnyaya gidip geri dndkleri bildirilir. Enlil, Ninlil'e tecavz ettikten sonra bir sre Abzu'ya srgn edilmiti. Ve Ea Smer'deki Eridu ile Abzu arasnda gerekten gelip gidiyordu, Abzu'ya "Eridu'nun sanatkrln" getirmi ve orada kendisine "ulu bir trbe" ina etmiti. Buras, karanlk ve kasvetli bir yer olmayp, akar sularyla parlak bir yer olarak tarif edilmiti: Zengin bir diyar, Enki'nin sevgilisi; Zenginlikler fkryor, bollukta tam... Kudretli nehri diyar boyunca alyor. ~ 326 ~

ANUNNAK SYANI

Ea'nn Akar Sular Tanrs olarak birok betimleniini grmtk. Smer kaynaklarndan aka anlalmaktadr ki, byle akarsular gerekten de mevcuttu; Smer'de ve onun dzlklerinde deil, Byk Aa'da. W.F. Albright, Aa Dnya'dan UT.TU'nun Diyar, yani Smer'in "batsnda" diye sz eden bir metne dikkatimizi ekiyor. Metin, Enki'nin Apsu'ya yapt yolculuu anlatyor: Sana Apsu, saf diyara, Byk sularn hzla akt, Akar Sularn Meknna Efendi gider... Akar Sularn Meskenini Enki saf sularda kurdu; Apsu'nun ortasnda, Byk bir snak ina etti. Tm tariflere gre, bu yer denizin tesinde yer almaktadr. "Saf oul", yani Dumuzi iin yaklan bir at onun Aa Dnya'ya bir gemi iinde gtrldn bildirmektedir. "Smer'in Ykl stne At" adl bir metin ise nannann beklemekte olan bir gemiye binebilmeyi nasl baardn anlatr. "Sahip olduklarndan ayrlp ileriye yelken at. Aa Dnya'ya iniyor." Tam bir versiyonu hi bulunmad iin ok az anlalm olan uzun bir metin, ra (Nergal'in Aa Dnya'nn Efendisi olarak unvan) ve erkek kardei Marduk arasndaki byk bir anlamazlktan sz eder. Anlamazlk srerken, Nergal hkimiyet alann terk etti ve Babil'de Marduk'la yzleti; te yandan- Marduk tehdit etti: "Apsu'ya ineceim, Anunnakiyi denetlemeye... fkeli silhlarm onlara kar ykselteceim." Apsu'ya erimek iin Mezopotamya Diyarn terk etti ve "ykselen sular" zerinden yolculuk yapt. Varaca yer, Dnya'nn "bodrumu"ndaki Arali idi ve metinler bu "bodrum"un nerede olduu konusunda kesin bir ipucu salamaktadr: Uzak denizde, 100 su beru [uzakta]... Arali'nin zemini [var]... Mavi Talarn hasta ettii yer buras, Anu'nun sanatkrlarnn gn boyu ldayan Gm Balta'y tad. ~ 327 ~

ANUNNAK SYANI

Hem bir arazi hem de bir zaman ls olan beru, muhtemelen su stnde yolculuk sz konusu olduunda zaman ls olarak kullanlmaktayd. Bu durumda ift saate denk olduundan, yz beru, iki yz saat yelken ama anlamna gelmekteydi. Bu kadim mesafe saptamalarnda kullanlan ortalama yelken ama hzn belirlememizin hibir yolu yok. Ama iki veya bin mili aan bir deniz yolculuundan sonra eriilen gerekten uzak bir lke olduuna hi phe yok. Metinler Arali'nin, Smer'in bat ve gneyinde yerleik olduunu belirtmektedir. ran Krfezi'nden gneybat ynnde iki veya bin mil yol alan bir gemi sadece tek bir yere varabilirdi: Gney Afrika kylarna. Sadece byle bir karm; Smer'in bulunduu Yukar Dnya veya kuzey yarkreye tezat olarak Arali lkesinin bulunduu gney yarkre anlamna gelen Aa Dnya terimini aklayabilir. Dnyann yarkrelerinin Enlil (kuzey) ve Ea (gney) arasnda bln, kuzey semalarnn Enlil Yolu ve gney semalarnn da Ea Yolu olarak belirlenmesine paraleldir. Nefilimlerin gezegenler aras yolculuk yapabilme, Dnya evresinde yrngeye girme ve ini yapabilme yetenekleri, onlarn Mezopotamya'nn yan sra gney Afrika'y da bilip bilmedikleri sorusunun cevabn zaten aklamaktadr. O blgeye zg (zebra veya deve kuu gibi) hayvanlar, cangl manzaralarn veya Afrika geleneinde leopar derileri giyen hkmdarlar resmeden birok silindir mhr, bir "Afrika balants'n glendirmektedir. Nefilimlerin Afrika'nn bu ksmna, Ea'nn bilimsel dehasn ynlendirecek ve diyarn bana geirilen nemli tanrlara o nadir "Bilgelik Tableti"ni bahedecek kadar ilgi duymasnn nedeni neydi? Bilginlerin "sulak derin" anlamna geldiini kabul ettikleri Smerce AB.ZU terimi, yeni ve eletirel bir analizi gerektirmektedir. Terim harfiyen "ilksel derin kaynak" anlamna gelmektedir, bunun su olmas art deildir. Smerce gramer kurallarna gre, herhangi bir terimin iki hecesinden biri, anlam deitirmeksizin bir dierinin nne geebilir; sonu olarak AB.ZU ve ZU.AB ayn eyi ifade eder. Smerce terimin ikinci biimde hecelenii, onun Sam dillerindeki paralelini tanmlamamz salar zira za-ab branice ve karde dillerinde her zaman "deerli metal", zellikle "altn" anlamna gelmitir ve hl da ayn anlama gelmektedir. ~ 328 ~

ANUNNAK SYANI

AB.ZU iin kullanlan Smerce piktograf, bir aft mili tarafndan topran derinliklerine gren bir kaznn iaretidir. Demek ki Ea o belirsiz "sulak derin" in efendisi deil, Dnya'nn minerallerinin kartlmasndan sorumlu olan tanryd! (ekil 139) Aslnda, Akkadca apsudan, alman Greke abyssos kelimesi, ayn zamanda "yerdeki son derece derin bir delik" anlamna da gelmekteydi. Akkadca ders kitaplar "apsu, nikbu&ur" diye aklar; kelimenin ve onun branice dengi olan nikbann anlam ok kesindir; zeminin iine doru ok derin, insan elinden kma bir kesik veya kaz. P. Jensen [D'e Kosmohgie der Babylonier (Babil'in Kozmolojisi)] daha 1890'da sk karlalan Akkadca Bit Nimiku teriminin "bilgelik evi" olarak deil, ancak "derinlik evi" olarak evrilebileceini gzlemlemiti. "Altn ve gm Bit Nimiku'dan gelir" diye belirten bir metinden (V.R.30, 49-50ab) alnt yapar. Bir baka metin (III.R.57, 35ab) ise, iaret ettii gibi Akkadca "Nimiki'nin Tanras ala" adnn, Smerce "Parlayan Tuncu Veren Tanra" sfatnn evirisi olduunu aklamaktadr. "Bilgelik" olarak evrilen Akkadca nimiku terimi, Jensen'in vard sonuca gre "metallerle ilgili olmaldr." Ama neden sorusuna sadece "Bilmiyorum." der. Ea iin yazlan baz Mezopotamya ilhleri, onu "bilgelik efendisi" diye evrilen Bel Nimiki adyla ulular ama doru evirisi, phesiz "madencilik efendisi" olmaldr. Tpk Nippur'daki Kaderler Tableti'nin yrngesel verileri iermesi gibi, Nergal ve Erekigal'e teslim edilen Bilgelik Tableti'nin de aslnda "Madencilik Tableti", Nefilimlerin madencilik almalaryla ilgili bir "veri bankas" olmas gerekir. Abzu'nun Efendisi olan Ea'ya bir baka oul, ate ve maden eritmeden sorumlu olan tanr G.BL ("topra yakan") yardm etmekteydi. Dnya'nn Demircisi olan bu tanr genellikle omuzlarndan kor gibi nlar veya ate kvlcmlar yayan, yerden kmakta veya yerin iine girmek zere olan gen bir tanr olarak resmedilmitir. Metinler Gibil'in Ea tarafndan "bilgelik" ile donatldn bildirir, yani Ea ona madencilik tekniklerini retmitir. (ekil 140) Nefilimler tarafndan gneydou Afrika'da karlan metal cevherleri, MA.GUR UR.NU AB.ZU ("Aa Dnyann cevherleri iin gemi") denilen zel tasarlanm yk gemileriyle Mezopotamyaya geri tanmaktayd. Orada cevherler, ~ 329 ~

ANUNNAK SYANI

harfiyen "metal ilerinin temeli" anlamna gelen Bad-Tibira'ya gtrlmekteydi. Eritilen ve artlan cevherler, ekli binlerce yl boyunca kadim Dnya'nn her yannda hi deimeden kalan kleler hlinde dklmekteydi. Byle kleler, eitli Yakn Dou kazlarnda gerekten bulunmutur; bu durum, Smerce piktograflarn "yazdklar" nesnenin gerek betimlemesini yaptklarna gvenebileceimizi gstermektedir; ZAG ("artlm deerli") terimi iin kullanlan Smerce iaret, byle bir klenin resmidir. Daha eski zamanlarda, ortasndan, anlalan iine bir tama ubuunun sokulduu bir delik gemekteydi. (ekil 141) Akar Sular Tanrsnn birka betimlemesi, onu her iki yannda byle deerli metal kleleri tayanlarla gsterir, bu da onun ayn zamanda Madencilik Efendisi olduunu da belirtmektedir. (ekil 142) Ea'nn Afrika Maden lkesi iin kullanlan eitli adlar ve sfatlar, onun yeri ve yaps ile ilgili ipularyla doludur. A.RA.LI ("parlak maden damar sularnn yeri"), metal cevherlerinin geldii yer olarak biliniyordu. Gney yarkreye inmeyi plnlayan nanna, oraya "deerli metallerin toprakla rtl olduu", yani yer altnda bulunduu yer olarak atfta bulunur. Erica Reiner'in bildirdiine gre, Smer dnyasnn dalarn ve nehirlerini sralayan bir metin yle belirtiyor: "Arali Da: altnn yurdu"; H. Radau tarafndan tarif edilen bir metin paras ise Arali'nin, srekli almalar iin Bad-Tibira'nn gvendii diyar olduunu dorulamaktadr. Mezopotamya metinleri, Madenler Diyarndan dalk, ayrlk platolar ve stepleri olan, bitkilerle dolu yemyeil bir yer olarak sz ederler. Erekigal'in o diyardaki bakenti Smer metinleri tarafndan GAB.KUR.RA ("dalarn gsnde"), yani karann bir hayli iinde diye tarif edilir. tarn yolculuunun Akkadca versiyonunda, kap muhafz onu selmlar: Giriniz hanmm, zin verin de Kutu sizin iin cosun; Nugia diyarnn saray zin verin de varlnzdan mutlu olsun. Akkadca anlam "yurdun ortasnda olan" anlamn aktaran KU.TU terimi Smerce kkeni ile ayn zamanda "parlak yaylalar" anlamna da gelmektedir. Buras, btn metinlerin nerdii gibi, gne yla ykanan, aydnlk bir diyardr. ~ 330 ~

ANUNNAK SYANI

ekil 139

ekil 140

ekil 141

ekil 142

Altn (KU.G - "topraktan kan parlak") ve gm (KU.BABBAR -"parlak altn") iin kullanlan Smerce terimler, deerli metalleri Erekigalin parlak (ku) diyar ile ilikilendirmenin kkenini aklamaktadr. Smer'in ilk yazs olarak kullanlan piktografik iaretler, sadece eitli metalrjik ilemlere olan byk ainal deil, ayn zamanda metallerin kaynann, topraa kazlan madenler olduu gereini de aklamaktadr. Bakr ve tun ("ho parlak ta"), altn ("karlan en stn metal") veya "rafine" ("parlak- artlm") iin kullanlan terimlerin hepsi de bir maden aftnn ("koyu-krmz metal iin aklk/az") deiik ekillerde resmediliidir. (ekil 143) ~ 331 ~

ANUNNAK SYANI

ekil 143

ekil 144

Diyarn ad, Arali de "koyu-krmz" (toprak) iin, ("koyu- krmz" ama zamanla "Zenci" anlamnda kullanlan) Ku veya orada kartlan metaller iin kullanlan piktograflarn deiik biimleriyle yazlabilmekteydi; bu piktograflar da her zaman bir maden aftnn deiik biimlerini resmetmekteydiler. (ekil 144) Kadim metinlerde altn ve dier metallere yaplan yaygn gndermeler, daha ilk zamanlardan itibaren metalrjiye olan ainal nermektedir. Metinlerin belirttii gibi, insanolunun ortaya kndan ok nce madencilik ve metalrjiyle uraan tanrlar tarafndan insanoluna bahedilen bilginin sonucu olarak, uygarln daha en banda canl bir metal ticareti mevcuttu. Mezopotamya ilh hikyeleri ile Ahit'teki Tufan ncesi atalar listesini karlatran birok almann iaret ettii ~ 332 ~

ANUNNAK SYANI

gibi, ncil'e gre, Tu- bal-kain, Tufandan ok nceleri "altn, tun ve demir dven" biriydi. Eski Ahit, muhtemelen Afrika'da bir yerlerde olan Ofir diyarn, eski alarda bir altn kayna olarak tanmaktadr. Kral Sleyman'n gemisi Kzl Deniz'de Ezion-geber'den (bugn Elat) aaya yol almaktadr. "Ve Ofir'e varp, oradan altn aldlar." Rab'bin Kuds'teki Tapnann inaatndaki bir gecikme olmasn istemeyen Sleyman, mttefiki Tire kral Hiram ile Ofir'e farkl bir rota izleyen ikinci bir filo gnderme iini dzenler: Ve Hiram'n gemileriyle beraber, kraln denizde Tari gemileri vard; Tari gemileri ylda bir kere, altn ve gm, fildii ve maymunlar ile ykl dnerdi. Tari filosunun bir tur atmas yl sryordu. Ofir'de ykleme iin bir sre beklediini de hesaba katarsak, yolculuk her iki ynde bir yldan fazla sryor olmalyd. Bu, Kzl Deniz ve Hint Okyanusu yoluyla daha dorudan olan rotadan ok daha dolambal bir rotay nermektedir; Afrika evresinde bir rota. (ekil 145) Bilginlerin ou Tari'i bat Akdeniz'e, muhtemelen Cebelitark Boaz'nn yaknlarna yerletirmektedir. Buras, Afrika ktas evresinde yaplacak bir yolculua balamak iin ideal bir yer olurdu. Bazlar, Tari adnn "eritmecilik" anlamna geldiine inanmaktadr. Birok ahit bilgini Ofir'in gnmzde Zimbabwe (eski adyla Rodezya) olarak tanmlanmas gerektiini nermitir. Z. Herman [Peoples, Seas, Ships (nsanlar, Denizler, Gemiler)] Msrllarn en eski zamanlarda Zimbabwe'den eitli mineraller elde ettiklerini gsteren kantlar bir araya getirmitir. Zimbabwe'de ve Gney Afrika'da maden mhendisleri, tarih ncesi madenciliin kantlarn aratrarak altn aramaktadrlar. Erekigal'in ktann iindeki meknna nasl ulalyordu? Cevherler, "yurdun iinden" ky limanlarna nasl tanyordu? Nefilimlerin nehir gemiciliine gvendiklerini bilen biri, Aa Dnya'da byk, gidi gelie uygun bir nehir bulunca armayacaktr. "Enlil ve Ninlil" hikyesi bizi Enlil'in Aa Dnya'da srgne gn~ 333 ~

ANUNNAK SYANI

ekil 145 derildii konusunda bilgilendirir. Karaya vardnda, geni bir nehirde yol almak zorunda kalmt. nsanolunun kkeni ve kaderi ile ilgili bir Babil metninde,Aa Dnya'nn nehrine "Balklar ve Kular Nehri", Habur Nehri diye deinilir. Baz Smer metinleri Erekigal'in Diyarn "HA.BUR'un ayr lkesi" diye adlandrr. Afrika'nn drt byk nehrinden biri olan Nil, kuzeye Akdeniz'e akmaktadr; Kongo ve Nijer nehirleri batda Atlantik Okyanusu'na boalrlar ve Zambezi dou kysna eriene dek, douya doru dnen bir yarm daire izerek Afrika'nn iinden akar. yi liman yerleri salayan geni bir delta sunar ve ktann iine doru yzlerce mil boyunca gidi gelie uygundur. ~ 334 ~

ANUNNAK SYANI

Zambezi, Aa Dnya'nn "Balklar ve Kular Nehri" miydi? Bu nehir stndeki muhteem Viktorya alayan, bir metinde Erekigal'in bakentinin yeri olarak belirtilen alayan myd? Gney Afrika'da "yeni kefedilen" ve umut vadeden birok maden alannn antik alardaki maden blgeleri olduunun farknda olan Anglo-American Corporation, modern toprak hafriyat ekipmanlar kadim zamanlardaki almann tm izlerini sprmeden nce bu blgeleri incelemek iin arkeolog ekiplerini armakt. Optima dergisinde bulgularn bildiren Adrian Boshier ve Peter Beaumont, kadim ve tarih ncesi madencilik faaliyetleri ve insan kalntlar ieren katman stne katmana rastladklarn anlatyorlar. Yale niversitesi ve Hollanda'daki Groningen niversitesindeki karbon tarihlendirme testleri, eyalarn yan akl alr bir M.. 2000 ile akl almaz bir M.. 7690 arasnda saptamtr. Bulgularn beklenmedik eskiliinden dolay meraklanan ekip aratrma sahalarn geniletti. Aslan Zirvesinin dik bat yamalarndaki bir uurumun dibindeki, be tonluk bir hematit ta blou bir maaraya girii engellemekteydi. Kmr kalntlar, maara iindeki madencilik faaliyetinin yan M.. 20.000 ile 26.000 arasnda gsterdi. Metalleri karmak iin madencilik yapmak, Eski Ta Devri srasnda mmkn myd? aknlk iindeki bilginler, kadim madencilerin almalarna balad yer olduu anlalan bir noktada bir aft kazdlar. Orada bulunan bir kmr rnei, Groningen laboratuvarna gnderildi. Sonu, aa yukar 1.600 yl fark edebilecek bir M.. 41.250 idi! Gney Afrikal bilim adamlar daha sonra gney Swaziland'daki tarih ncesi maden alanlarn incelediler. Almam maden maaralar iinde dallar, yapraklar ve otlar, hatta ku tyleri buldular; hepsi de, muhtemelen, kadim madenciler tarafndan yatak olarak kullanlmak zere getirilmiti. M.. 35.000 seviyesinde, "insann o uzak devirde say sayma yeteneine sahip olduunu belirten" stne entik atlm kemikler buldular. Dier kalntlar, eyalarn yann M.. 50.000 civarna kadar ilerletti. "Swaziland'daki madenciliin balangcnn gerek yann, M.. 70.00080.000 civarlarnda olmasnn muhtemel" olduuna inanan iki bilim adam, "gney ~ 335 ~

ANUNNAK SYANI

Afrika... M.. 100.000'lerin ardndan gelen dnemin ou srasnda pekl teknolojik icatlarn ve yeniliklerin en n safnda yer alm olabilir" diye nerdiler. Bu keifleri yorumlayan, Londra'daki Doa Tarihi Mzesinin eski ba antropolou Dr. Kenneth Oakley bu bulgular ok farkl bir bakmdan nemsiyordu. "Bu, insanolunun kkenine nemli bir k tutmaktadr... artk gney Afrika'nn, insanolunun evrimsel yuvas olmas mmkndr"; yani Homo sapiens'in "doum yeri". Birazdan gstereceimiz gibi, buras gerekten de modern insann, tanrlarn metal aray yznden tetiklenen bir dizi olay sonunda Dnya zerinde ortaya kt yerdi. Cidd bilim adamlar da, bilim kurgu yazarlar da bizlerin baka gezegenlerde veya asteroitlerde yerleimler kurmamz iin, o gk cisimleri zerinde Dnya'da ok az bulunan veya kartlmas ok maliyetli olan nadir minerallerin varln iyi bir neden olarak nermektedirler. Dnya'y koloniletiren Nefilimlerin amac da bu olabilir miydi? Modern bilginler insanolunun Dnya zerindeki faaliyetini Ta a, Tun a, Demir a vb. diye blerler; hlbuki kadim zamanlarda, rnein Grek air Hesiod be a saymt: Altn a, Gm a, Tun a, Kahramanlk a ve Demir a. Kahramanlk a dnda, tm kadim gelenekler altn-gmbakr-demir sralamasn kabul etmekteydi. Danyel peygamber bir vizyonda ba saf altndan, gs ve kollar gmten, karn pirinten, bacaklar demirden ve ayaklar kilden "byk bir imge" grmt. Mitler ve folklor, ounlukla tanrlarn Dnya stnde gezindikleri zamanlarla ilikilendirilen bir Altn ann silik anlar ile doludur; onu bir Gm a izler, sonra tanrlarn ve insanlarn Dnya'y paylatklar Kahramanlar a, sonra Bakr, Tun ve Demir alar gelir. Tm bu efsaneler, aslnda Dnya zerinde yer alan gerek olaylarn mulak anlar mdr? Altn, gm ve bakr; altn grubunun doal elementleridir. Atom arl ve says bakmndan periyotlar tablosunda ayn aile iindedirler; benzer kristalografik, kimyasal ve fiziksel zelliklere sahiptirler; hepsi de yumuaktr, dvlebilir ve ekil ~ 336 ~

ANUNNAK SYANI

alabilirler. Bilinen btn elementler iinde, sy ve elektrii en iyi iletenler bunlardr. iinde altn en dayanklsdr; imha edilemez. En iyi bilinen kullanm para, mcevher veya ince iilik olmasna karn, elektronik sanayiinde neredeyse paha biilmez deerdedir. Gelimi bir toplum mikro elektrik montajlar, elektrik devreleri ve bilgisayar "beyinleri" iin altna gereksinim duyar. nsanolunun altna delicesine sevdalannn izi, onun uygarlnn ve dininin balangcna, yani onun kadim tanrlarla temasna dek srlebilir. Smer tanrlar kendilerine altn tepsilerden yiyecek, altn srahilerden su ve arap sunulmasn, altndan kyafetler giyinmeyi istiyorlard. srailoullar Msr' ekmeklerini mayalayamayacak kadar aceleyle terk etmelerine ramen, kendilerine Msrllardan tm gm ve altn nesneleri istemeleri emredilmiti. Bu emir, daha sonra greceimiz gibi, adr ve onun elektronik tehizatn ina etmek iin byle malzemelere ihtiya olacan dikkate almt. Asil metal dediimiz altn, aslnda tanrlarn metali idi. Haggai peygambere, btn milletleri yarglamaya dnmesi hakknda konuan Rab, unu net bir ekilde belirtir: "Gm benim ve altn da benim." Kantlar, insanolunun bu metallere olan delicesine sevdasnn kknn, Nefilimlerin altna olan byk ihtiyacnda yattn gstermektedir. Nefilimler, yle grnyor ki, Dnya'ya altn ve ilgili dier metaller iin gelmiti. Yakt hcrelerini sra d biimde glendirebilen (gney Afrika'da bol bulunan) platin gibi dier nadir metaller iin de gelmi olabilirler. Ve uranyum veya baz metinlerin Aa Dnya'nn "hastala sebep olan mavi talar" diye belirttii kobalt gibi radyoaktif mineral kaynaklar iin de Dnya'ya gelmi olabilecekleri olasl da yabana atlmamal. Birok betimleme Madencilik Tanrs olarak Ea'y, ona elik eden tanrlarn filtre eden kalkanlar kullanmak zorunda kalacak kadar gl nlar yayarak bir madenden dar karken gstermektedir; tm bu betimlemelerde Ea, elinde madencilere zg bir ta testeresi ile gsterilir. (ekil 146) lk ini grubundan ve Abzu'nun gelimesinden Enki sorumlu olmasna karn, tm baar -her general iin geerli olduu gibi- sadece ona ait deildi. Gn be gn, esas ii yapanlar, ini ekibinin daha alt rtbeli yeleriydi, yani Anunnaki. ~ 337 ~

ANUNNAK SYANI

ekil 146 Bir Smer metni Enlil'in Nippur'daki merkezinin inaasn tarif eder. "Anunna, gk ve yerin tanrlar, alyorlar. Ellerinde tuttuklar balta ve tama sepetleriyle, ehirlerin temellerini atyorlar." Kadim metinler Anunnakileri Dnya'ya yerleme iinde grev alan alt rtbeli tanrlar, Nefilim halk, "grevleri yerine getiren, ileri gren" tanrlar olarak tarif etmektedirler. Babilce "Yaratl Destan", Anunnakilere grev veren olarak Marduk'u gstermektedir. (Smerce orijinalde, bu astronotlara komuta eden tanr olarak Enlil'in adnn verildiini rahatlkla syleyebiliriz.) Anu'ya, onun talimatlarna uysunlar diye atad, yzn gklerde muhafz dursunlar diye; Dnya'nn yollarn, Gklerinkinden ayrt etsinler diye; Ve Dnya stnde, Alt yzn yerletirdi. Tm talimatlarn verdikten sonra, Gk ve Yer Anunnakilerini grevlerine atad. Metinler, bunlarn yznn, yani Gk Anunnakileri veya gigi'nin aslnda Dnya'ya ini yapmadan uzay aracnda kalan gerek astronotlar olduklarn ima ~ 338 ~

ANUNNAK SYANI

etmektedir. Dnya'nn evresinde yrngede olan bu uzay gemisi, mekik aracn Dnyaya gtrp getiriyordu. "Kartallarn" efi olan ama, gigi'nin "gklerdeki kudretli byk odas"nda kabul gren kahraman gibi bir misafirdi. "ama'a lh" adl bir metin, gigi'nin mekik arac iinde yaklaan ama' nasl izlediklerini anlatr: Senin grnmenle, tm prensler memnundur; Btn gigi geliine sevinir... Inn parlaklnda, yollar... Srekli senin parlakln ararlar... Kap ardna kadar aktr, tamamen... Tm gigi'nin sunduklar ekmekler [seni bekler]. Yukarda kalan gigi, anlalan insanoluyla hi karlamamt. Birok metin onlarn "nsanolu iin fazla yukarda" olduunu syler, sonu olarak "onlar insanlarla ilgilenmezlerdi". te yandan Dnya'ya inen ve kalan Anunnakiler, insanolu tarafndan biliniyor ve sayg gryordu. "Gk Anunnakileri... 300'dr" diye belirten metinler ayn zamanda "Yer Anunnakileri... 600'dr" diye de belirtiyordu. Yine de birok metin srarla Anunnakilerden "elli byk prens" diye sz eder. Akkadcada adlarnn bilinen bir hecelenii, An-nun-na-ki, "Gkten Yere giden elli" anlamn vermektedir. Grnrdeki bu elikileri biraraya getirmenin bir yolu var mdr? Marduk'un babas Ea'ya koup "elli Anunnaki" tayan bir uzay aracnn Satrn'n yanndan geerken kaybolduunu bildirmesiyle ilgili metni hatrlyoruz. nc Ur hanedan zamanndan bir eytan karma metni de anunna eridu ninnubiden ("Eridu ehrinin elli anunnakisi") sz eder. Bu da, Enki'nin komutanlnda Eridu'yu kuran Nefilim grubunun elli kii olduunu kuvvetle nermektedir. Bu elli, her bir ini ekibindeki Nefilim says olabilir miydi? Nefilimlerin Dnya'ya ellilik gruplar hlinde geldiklerinin son derece akla yatkn olduuna inanyoruz. On ikinci Gezegenden uygun frlatma zamanlaryla denk den ziyaretler dzenli hle gelince, daha ok Nefilim gelmitir. Her keresinde, ilk gelenlerin bazlar bir modl ile yukar kmakta ve yuvaya dn yolculuu iin uzay gemisine geri dnmekteydi. Ama her defasnda, daha fazla sayda ~ 339 ~

ANUNNAK SYANI

Nefilim Dnya'da kald ve Dnya kolonisinde kalan On kinci Gezegen astronotlarnn says elli kiilik ilk ini ekibinden "Dnya'da yerleen 600"e dek artt. Nefilimler, bu kadar az bir saydaki kiiyle, istenen mineraller iin Dnya'da maden kazmak ve kleleri On kinci Gezegene yollamak grevini baarmay nasl umuyordu? phesiz, bilimsel bilgilerine gvenmekteydiler. Bu noktada Enki'nin tam deeri; ilk inenin Enlil deil de Enki olmasnn nedeni, Abzu'ya onun atanmasnn nedeni netleiyor. imdi Louvre Mzesinde sergilenen nl bir mhr, Ea'y o bildik akarsularla gstermektedir ama sular Laboratuvarda kullanlanlara benzeyen bir dizi ieden kyor ya da szlyor gibi grnmektedir. (ekil 147) Ea'nn sularla ilikilendiriliinin bylesi eski bir yorumu, Nefilimlerin ilk midinin minerallerini denizden elde etmek olduu olasln artryor. Okyanus sular muazzam miktarda altn ve dier yaamsal mineraller iermektedir ama ylesine suya karmlardr ki, bylesi "su madencilii" ni hakl klmak iin son derece gelimi ama ucuz tekniklere ihtiya vardr. Deniz yataklarnn da erik kadar yumrular biiminde muazzam miktarlarda mineraller ierdii bilinir; eer derinlere dalabilir ve onlar yukar karabilirseniz tabi.

ekil 147 ~ 340 ~

ANUNNAK SYANI

Kadim metinler tekrar tekrar tanrlar tarafndan kullanlan ve elippu tebiti ("batk gemi" -bizim imdi denizalt dediimiz) adndaki bir gemi tipinden dem vururlar. Ea'ya atfedilen "balkadamlar" grmtk. Bu, okyanuslarn derinlerine dalp, onlarn mineral zenginliini toplama gayretlerinin bir kant mdr? Madenler Diyar, belirttiimiz gibi, daha nceleri A.RA.LI ("parlak maden damarlar sularnn yeri") adyla anlyordu. Bu, altnn nehirde topra ykayarak karld bir diyar anlamna gelebilirdi; ayrca altn denizlerden elde etme gayretlerine de atfta bulunuyor olabilirdi. Eer Nefilimlerin pln bu idiyse bile, anlalan sonu kmamt. Zira ilk yerleimlerini kurar kurmaz, birka yz Anunnakiye beklenmedik ve ok zorlu bir grev verildi: Afrika topraklarnn derinliklerine gitmek ve gereken madenleri orada karmak. Silindir mhrlerde bulunan betimlemeler, tanrlar maden girileri veya maden aftlar gibi grnen yerlerde gstermektedir; bir tanesi Ea'y Gibil'in yerin stnde ve bir baka tanrnn elleri ve dizleri stnde yer altnda alt bir diyarda gstermektedir. (ekil 148)

ekil 148 Sonraki zamanlarda, Babil ve Asur metinleri, gen ve yal erkeklerin Aa Dnya'nn madenlerinde ar iilie mahkm edildiklerini aklar. Karanlkta alp, yemek yerine toz yerler ve yuvalarna bir daha asla dnmemek zere lanetlenirler. Diyar iin kullanlan Smerce sfat KUR.NU.G.A'nn "dn olmayan lke" yorumunu edinmesinin sebebi budur; sfatn harfiyen anlam " tanrlarn alp ~ 341 ~

ANUNNAK SYANI

derin tnellerde (cevherleri) yd diyardr." Zira tm kadim kaynaklarn da saptam olduu gibi, Nefilimler Dnya'ya yerletii zamanlar, insanolunun henz Dnya zerinde olmad zamanlard ve insanolunun yokluunda, bir avu Anunnaki madenlerde ter dkmek zorundayd. Aa Dnya'ya iniinde tar, meakkatle alan Anunnakilerin kille kark yemek yiyip, tozla kirlenmi su itiklerini anlatr. Bu arka pln dikkate aldmzda, (gelenek gerei al dizesinin ardndan) "Tanrlarn, insanlar gibi alt zamanlarda" adn alan uzun bir destan metnini tam olarak anlayabiliriz. Hem Babil hem de Asur versiyonlarndan birok paray biraraya getiren W.G. LambertveA. R. Millard [Atra-Hasis: The Babylonian Story of the Flood (Atra-Hasis: Babil'in Tufan yks)] srekli bir metin sunmay baardlar. Bunun daha eski Smer versiyonlarna, muhtemelen tanrlarn Dnya'ya gelii, insann yaratl ve Tufan ile yok edilii hakkndaki daha bile eski olan szl gelenee dayand sonucuna vardlar. Dizelerin birou evirmenleri iin sadece edeb bir deer tarken, biz bunlar son derece nemli bulmaktayz zira nceki blmlerde vardmz sonulara ve bulgularmza uygunluk gstermektedirler. Ayrca, Anunnaki isyanna yol aan koullar da aklamaktalar. Hikye, Dnya stnde sadece tanrlarn yaad zamanda balar: Tanrlarn, insanlar gibi alt, zorlu iten strap ektii zamanlardatanrlarn meakkati bykt, i ard, rahatszlk oktu.

Destan, o srada, ba ilhlarn komutanl aralarnda oktan paylam olduklarna deinir: Anu, Anunnakilerin babas, onlarn Gksel Kral idi; ~ 342 ~

ANUNNAK SYANI

Bakanlar, sava Enlil idi. Ba Subaylar Ninurta idi, ve erifleri Ennugi idi. Tanrlar el sktlar, Zar attlar ve bltler. Anu ge kt, Dnyay kullarna (brakt). Bir embere alnan denizler, Onlar prense, Enki'ye verdiler.

Yedi ehir kurulur; metin ehir kumandanlar olan yedi Anunnakiyi sayar. Disiplin ok kat olmalyd zira metin bizlere "Yedi Byk Anunnaki, aa tanrlar ok altrmaktayd" diye bilgi verir. Yaptklar iler arasnda, yle grnyor ki en sradan, en zorlu ve en istenmeyen topra kazmak idi. Aa tanrlar gidilip gelinebilsin diye nehir yataklarn kazdlar; sulama iin kanallar kazdlar, mineralleri toprak stne karmak iin Apsu'yu kazdlar. phesiz baz gelimi aralar (metinler yeraltnda bile "gn gibi ldayan gm balta"dan sz etmektedir) olmasna karn, i fazlasyla gt. Uzun bir zaman, tam olarak krk "dnem" boyunca Anunnakiler "zahmetle strap ekti" ama sonra bardlar: Yeter! ikyet ediyorlar, syleniyorlar, Kazlarda homurdanyorlard.

syan, anlalan Enlil'in maden blgesine yapaca bir ziyarete rastlad. Frsat deerlendiren Anunnakiler birbirlerine yle dedi: Bakanmza... kar kalm, ~ 343 ~

ANUNNAK SYANI

Bizi bu ar iten kurtarsn. Tanrlarn kral, kahraman Enlil, Onu meknnda huzursuz edelim!

Ksa srede isyann eleba ya da rgtleyicisi bulundu. imdiki bakana kar kin tutan "eski zamanlarn bakan" idi. Ad, ne yazk ki krlmtr; ama kkrtc konumas son derece nettir: "Artk sava iln edelim, Husumetimizi birletirelim ve savaalm."

syann tarifi ylesine canldr ki akla Bastil'in ele geirili sahnelerini getiriyor: Tanrlar onun szlerine uydu. Aletlerini yaktlar; baltalarn atee attlar. Tnellerdeki madencilik tanrsn rahatsz ettiler; kahraman Enlil'in kapsna giderlerken, (onu) skca tuttular.

Gelien olaylarn gerilimi, kadim air tarafndan canlandrlyor: Geceydi, nbetin yars olmutu. Evi sarldama tanr, Enlil, bilmiyordu. (Sonra) Kalkal bunu grd, huzursuzland. Srgy srd ve seyretti... ~ 344 ~

ANUNNAK SYANI

Kalkal, Nusku'yu uyandrd; .... grltlerini dinlediler. Nusku efendisini uyandrd(yle diyerek) yatandan kaldrd: "Efendim, eviniz kuatld, sava tam kapnza geldi."

Enlil'in ilk tepkisi isyanclara kar silha sarlmak oldu. Ama Nusku, bir Tanrlar Konseyi toplants tavsiye etti: "Anu'ya aa gelmesi iin bir mesaj yollaynz; Enki huzurunuza getirilsin." Yollad ve Anu aaya tand; Enki de huzuruna getirildi. Byk Anunnakiler oradayken, Enlil kalkt... azn at ve byk tanrlara seslendi.

syan ahsna kar yaplm olarak alan Enlil unu bilmek istedi: "Bu yaplanlar bana kar m? Husumete ben de mi karaym... ? u gzlerim neler grd? Sava tam kapma geldi!" ~ 345 ~

ANUNNAK SYANI

Anu bir soruturmann balatlmasn nerdi. Anu ve dier komutanlarn yetkisiyle donanan Nusku, kamp kurmu olan isyanclara gitti. "Sava balatan kim?" diye sordu. "Husumeti tevik eden kim?" Anunnakiler birbirini destekledi: "Biz tanrlarn her biri sava iln ettik! Kazlarda... sahibiz, Ar yorgunluk bizi ldrd, imiz ar, rahatszlmz ok."

Enlil, Nusku'nun bu yaknmalardan oluan raporunu duyunca "gzyalar akt." Bir ltimatom verdi; ya isyanclarn lideri idam edilirdi ya da istifa ederdi. "Bu rtbeyi al, gcn geri al," dedi Anu'ya, "sana, gklere ykseleceim." Ama Gklerden gelen Anu, Anunnakilerin tarafn tuttu: "Onlar neyle suluyoruz? leri ok ar, rahatszlklar ok fazla! Her gn... Atlar ar, ikyetleri duyabildik."

Babasnn szlerinden cesaret alan Ea da "azn at" ve Anu'nun szlerini tekrarlad. Ama bir zm nermekteydi: Bir lulu, bir "lkel i" yaratalm! "Doum Tanras hazr buradayken, bir lkel i yaratsn, Boyunduruu o taksn... Tanrlarn iini o yapsn!" ~ 346 ~

ANUNNAK SYANI

"lkel i" yaratlsn ve bylece Anunnakilerin i ykn srtlasn nerisi hemen kabul edildi. Oy birliiyle, tanrlar "inin yaratlmas iin oy kulland: "Ad 'nsan' olacak." dediler: Tanraya haber saldlar ve sordular, Tanrlarn ebesi, bilge Mami, (ve ona yle dediler:) "Sen Doum Tanrassn, iler yarat! Bir lkel i yarat, boyunduruu o takabilsin! Enlil'in verdii boyunduruu o taksn, Tanrlarn iini iler yapsn!"

Mami, Tanrlarn Annesi, "beceri ondadr" dedii Ea'nn yardmna ihtiyac olduunu syledi. imti Evi'nde, hastaneye benzer bir yerde, tanrlar bekliyordu. Ana Tanra, Ea'nn hazrlanmasna yardm ettii karmdan "insan" biimlendirmeye koyuldu. Doum tanralar da oradayd. Ana Tanra, srekli ilhler okunurken almaya devam etti. Sonra zaferle bard: "Yarattm! Onu ellerimle yaptm!"

"Anunnakileri, Byk Tanrlar ard... azn at, Byk Tanrlara seslendi": "Bana bir grev verdinizOnu tamamladm... Ar iinizi sizden aldm ~ 347 ~

ANUNNAK SYANI

i yknz iiye, 'nsan'a ykledim. i-tr iin feryat ettiniz: Boyunduruunuzu gevettim, Size zgrlk verdim."

Anunnakiler onun aklamasn neeyle, cokuyla karlad. "Birlikte kotular ve onun ayaklarn ptler." O andan itibaren, "boyunduruu takacak olan" lkel i, yani insan olacakt. Kolonilerini kurmak zere Dnya'ya inen Nefilimler kendi klelik trn, baka bir ktadan getirtilen klelerle deil, bizzat Nefilimler tarafndan biimlendirilen lkel iler ile yaratmlard. Tanrlarn isyan, insann yaratlna sebep olmutu.

~ 348 ~

NSANIN YARATILII
lk olarak Smerliler tarafndan kaydedilen ve yaynlanan, "insan"n Nefilimler tarafndan yaratld iddias, ilk bakta hem evrim teorisi hem de ncil'e dayanan Yahudi-Hristiyan doktrinleri ile atmaktadr. Ama aslnda, Smer metinlerinin ierdii bilgi -ve sadece bu bilgi- hem evrim teorisinin geerliliini ve hem de Ahit hikyelerinin doruluunu onaylayabilir ve aslnda ikisi arasnda hi de atma olmadn gsterebilir. "Tanrlarn insanlar..." destannda, dier belirli metinlerde ve orada burada yaplan gndermelerde, Smerliler insan hem tanrlarn kast bir yarat ve hem de "Yaratl Destan"nda tarif edilen gksel olaylar ile balayan evrimsel zincirdeki bir halka olarak tarif etmekteydiler. nsann yaratlnn ncesinde Dnya'da sadece Nefilimlerin olduu bir aa duyduklar inanca skca sarlan Smer metinleri, "nsann henz yaratlmam olduu, Nippur'da sadece tanrlarn oturduu" srada meydana gelen olaylarla (rnein, Enlil ve Ninlil arasndaki olay) dolu rnekleri kaydetmektedir. Ayn zamanda, metinler Dnya'nn yaratln ve stnde bitki ve hayvan yaamnn geliimini, geerli olan evrim teorisine uygun terimlerle de tarif etmektedir. Smer metinleri Nefilimler Dnya'ya ilk kez geldiinde tahl ekme, meyve aac dikme ve davar gtme sanatlarnn henz Dnya'ya yaylmadn belirtir. ncil'de anlatlanlar da ayn ekilde insann yaratln altnc "gn"e veya evrim sreci blmne yerletirir. Tekvin Kitab'nn iddiasna gre daha eski bir evrimsel safhada: Ve henz yerde bir kr fidan yoktu, ve bir kr otu henz bitmemiti... ~ 349 ~

NSANIN YARADILII

Ve topra ilemek iin adam yoktu. Tm Smer metinleri, tanrlarn, ilerini yaptrmak iin insan yarattklarn iddia ederler. Aklamay Marduk tarafndan sylenen szler hline sokan Yaratl destan karar yle bildirir: Aa bir lkel yaratacam; "insan" olacak ad. Bir lkel i yaratacam; Tanrlara hizmet etmekle ykml olacak; onlar rahat edebilsin diye.

Smerlilerin ve Akkadlarn "nsan" adlandrdklar terimler, onun stats ve amacn bizzat anlatmaktayd: O bir lulu ("ilkel") idi, bir lulu atnelu ("ilkel ii"), bir aivilum ("renper"). nsann, tanrlarn hizmetkr olarak yaratlmas, kadim halklara hi de garip bir fikir gibi gelmemiti. Ahit alarnda, ilh "Rab", "Hkmdar", "Kral", "Ynetici", "Efendi" idi. Genellikle "ibadet" diye evrilen terim, aslnda avod ("alma") idi. Kadim insan, tanrsna "ibadet" etmiyordu; onun iin alyordu. Ahitteki lh, Smer anlatlarndaki tanrlar gibi, insan yaratr yaratmaz bir bahe dikti ve insan orada almaya atad: Ve Rab Yahveh "nsan" ald; baksn ve onu korusun diye Aden bahesine koydu.

Daha sonra, ncil "gnn serinliinde bahede gezmekte olan" lh anlatr; Aden Bahesine bakmak iin orada artk yeni bir varlk vardr. Bu metin, tanrlarn dinlenebilmek ve rahatlayabilmek iin nasl feryat figan iiler istediklerini anlatan Smer metinlerinden ne kadar uzaktr? ~ 350 ~

NSANIN YARADILII

Smerce versiyonlarda, insan yaratma karar tanrlar tarafndan bir mecliste alnmtr. nemli olan nokta udur: Tek bir lhn baarlarn ycelttii sylenen Tekvin Kitab, "Tanr"y belirtmek iin oul Elohim (harfiyen "ilhlar") kelimesini kullanr ve artc bir ifadeye yer verir: Ve Elohim dedi: "Suretimizde, benzeyiimize gre nsan yapalm."

Tek ama oul olan lh kimlere seslenmektedir ve insann yaplaca bu oul suret ve oul benzeyiteki "biz" kimlerdir? Tekvin Kitab, bir cevap vermemektedir. Sonra, dem ve Havva Bilgi Aacnn meyvesinden yediklerinde, Elohim yine ad verilmeyen ayn meslektalarna bir uyar yollar: "te, nsan iyiyi ve kty bilmekte bizden biri gibi oldu." ncil'deki Yaratl hikyesi, Tekvin kitabndaki dier balang hikyeleri gibi, Smer kkeninden ktklarndan, cevap aktr. Birok tanry, tek bir stn lha sktran ahit hikyesi, Tanrlar Meclisinin tartmalar hakkndaki Smer bildirimlerinin elden geirilmi bir versiyonundan baka bir ey deildi. Eski Ahit, insann tanr olmadn ve gklerden gelmediini netletirmek iin epey ura verir. "Gkler, Gklerin Efendisinindir; nsanoluna ise Dnya'y vermitir." Yeni varlk "Adam" diye adlandrld nk adamadan, Dnya toprandan yaratlmt. Baka bir deyile o "Dnyal" idi. Sadece belirli bir "bili" ve ilh bir mr sresi eksii olan Adam, dier her adan Yaratc(larnn/snn) suretinde (selem) ve benzeyiinde (dmut) yaratlmt. Metinde her iki terimin birden kullanlmas, nsann Tanr(ya/lara) hem fiziksel hem de duygusal olarak, yani dsal ve isel olarak benzedii yolunda hibir pheye yer brakmamaktadr. Tanrlar ve insanlarn tm kadim resimsel betimlemelerinde, bu fiziksel benzerlik aktr. ncil'de pagan imgelere tapmaya kar yaplan uyarlarn, bran Tanrsnn bir sureti veya benzeyii olmad dncesini ortaya karmasna karn, sadece Tekvin hikyesi deil, ncil'deki dier hikyeler de bunun tam tersini iddia ~ 351 ~

NSANIN YARADILII

etmektedir. Kadim branilerin Tanrs yz yze grlebiliyor, kendisiyle grlebiliyor, iitilebiliyor ve konuulabiliyordu; bir ba ve ayaklar, elleri ve parmaklar ve bir beli vard. ncil'deki Tanr ve elileri, insanlara benziyor ve insanlar gibi davranyorlard; nk insanlar, tanrlara benzesinler ve tanrlar gibi davransnlar diye yaratlmlard. Ama bizzat bu sadelikte, byk bir gizem yatmaktadr. Yetti bir yaratn Nefilimlerin gerekten fiziksel, zihinsel ve duygusal bir kopyas olmas nasl mmkn olabilirdi? Gerekten, nsan nasl yaratlmt? Bat dnyas uzun zamandr, kasten yaratlan nsann Dnya zerine, onu alt etmek ve stndeki tm yaratklarn hkimi olsun diye konduu fikriyle birlikteydi. Derken, 1859 ylnn Kasm aynda Charles Darwin adl bir ngiliz doac, On the Origin of Species by Means of Naturai Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life (Doal Seme Yoluyla Trlerin Kkeni veya Hayat Mcadelesinde stenen Irklarn Korunmas) adl eserini yaynlad. Yaklak otuz yllk aratrmay zetleyen kitap, doal evrim hakkndaki daha eski dncelere, bitki ve hayvan tm trlerin hayatta kalma mcadelesinin sonucu olarak doal seleksiyon kavramn eklemiti. Hristiyan dnyas, daha nce, 1788'de saygn jeologlar Dnya'nn bran takviminin gsterdii kabaca 5.500 yldan ok ok daha yal ve eski olduuna dair inanlarn ifade etmeye baladklarnda sarslmt. Evrim kavram bile bu kadar patlama yaratmad: Daha nceki bilginler byle bir sreci belirlemilerdi, M.. drdnc yzyl kadar geride yer alan Grek bilginler hayvan ve bitki yaamnn evrimi hakknda veriler toplamlard. Darvin'in patlatt bomba, nsan dhil tm canl varlklarn evrimin rn olduu sonucuna varmasyd. nsan, o sralarda inanldnn aksine, kendiliinden retilmemiti. Kilisenin ilk tepkisi iddetliydi. Ama Dnya'nn gerek ya, evrim, genetik ve dier biyolojik ve antropolojik almalarla ilgili bilimsel olgular aa ktka, Kilisenin eletirileri suskunlat. Zaten, sonunda Eski Ahit'i savunulmaz yapan da Eski Ahitin szlerinin ta kendisiydi; zira madd bedeni olmayan ve evrensel anlamda yalnz olan bir Tanr nasl "Suretimizde, benzeyiimize gre nsan yapalm." diyebilirdi? ~ 352 ~

NSANIN YARADILII

Ama bizler gerekten de "plak maymunlar"dan baka bir ey deil miydik? Maymunlar bizden evrim lsyle bir kol boyu uzakta myd, aataki oyuncu henz kuyruunu kaybetmemi ve dik durmayan bir insan myd? Bu kitabn daha en banda gsterdiimiz gibi, modern bilim adamlar basit teorileri sorgulamaya baladlar. Evrim; yaam ve en basit tek hcreli yaratktan insana dek yaam biimlerinin Dnya zerinde gelimesine sebep olan olaylarn genel rotasn aklayabilir. Ama evrim, evrimin gerektirdii milyonlarca yl asndan Homo sapiens'in bir gecede oldu denebilecek ve Homo erectus'dan aamal bir deiimi belirtecek daha eski safhalara ait hibir kant olmadan ortaya kn aklayamaz. Homo cinsinin hominid'i, evrimin bir rnyd. Ama Homo sapiens an, devrimci bir olayn rndr. Aklanamaz biimde 300.000 yl nce, milyonlarca yl erken ortaya kmtr. Bilginlerin hibir aklamas yoktur. Ama bizim var. Smer ve Babil metinlerinin de var. Eski Ahit'in de. Homo sapiens, yani modern nsan kadim tanrlar tarafndan ortaya kartld. Mezopotamya metinleri, neyse ki, insann yaratld zamanla ilgili olarak net bir aklama yaparlar. Anunnakilerin zorlu almas ve ardndan gelen isyann hikyesi, bizleri "40 dnem boyunca, gece ve gndz strap ektiler" diye bilgilendirir; meakkatli almann uzun yllar tekrarlanan dizelerle dramatize edilmitir: 10 dnem boyunca iin zorluundan strap ektiler; 20 dnem boyunca iin zorluundan strap ektiler; 30 dnem boyunca iin zorluundan strap ektiler; 40 dnem boyunca iin zorluundan strap ektiler.

Kadim metinler bu "dnem"i anlatmak iin ma terimini kullanr ve bilginlerin ou bunu "yl" olarak evirmitir. Ama terim, "kendisini tamamlayan ve kendisini tekrar eden bir ey"i de artrmaktadr. Dnya zerindeki insana gre bir yl, ~ 353 ~

NSANIN YARADILII

Dnya'nn Gne evresindeki bir tam yrngesidir. Daha nce gstermi olduumuz gibi, Nefilimlerin gezegeninin yrngesi bir ara, yani 3.600 Dnya ylna eittir. nilerinden krk ar ya da 144.000 Dnya yl sonra Anunnakiler "Yeter artk!" diye protesto etti. Eer Nefilimler Dnya'ya ilk kez, kardmz sonuca gre, 450.000 yl kadar nce inmilerse, o zaman insann yaratl 300.000 yl kadar nce olmu olmaldr! Nefilimler, memelileri, primatlar veya hominidleri yaratmad. ncil'in "Adam" Homo cinsi deil, atamz olan varlkt, yani ilk Homo sapiens. Bildiimiz modern nsan, Nefilimler yaratmt. Bu hayat olguyu anlamamz salayacak anahtar; tanrlarn bir adamuyu yaratmaya karar verdiklerini ve bunun nasl yaplacann onun grevi olduunu sylemek zere uykudan kaldrlan Enki'nin hikyesinde yatmaktadr. Cevap verdi: "Adn sylediiniz yaratkMEVCUTTUR!"

ve ekledi: Zaten mevcut olan yaratn stnde "tanrlarn suretini tutturun."

te, bulmacann cevab: Nefilimler, insan yoktan "var etmemitir", var olan bir yarat almlar ve "tanrlarn suretini tutturmak" zere stnde oynamlardr. nsan evrimin rndr ama modern nsan, yani Homo sapiens "tanrlar"n rndr. nk yaklak 300.000 yl kadar nce Nefilimler maymun-adam (Homo erectus) aldlar ve stnde kendi suretlerini ve benzeyilerini yerletirdiler. Evrim ile insann yaratln anlatan Yakn Dou masallar birbirleriyle hi de elimezler. Aksine, birbirlerini aklamakta ve tamamlamaktadrlar. Zira Nefilimlerin yaratcl olmasayd, modern nsan evrim aacnda hl milyonlarca yl uzakta olacakt. ~ 354 ~

NSANIN YARADILII

Zamanda geriye gidelim ve koullar, olaylar aa ktka gzmzde canlandrmay deneyelim. Yaklak 435.000 yl nce balam olan buzul alar arasndaki dnem ve onun lman iklimi, besin ve hayvan bolluuna yol amt. Ayrca ileri insan benzeri maymunun, Homo erectus'un ortaya kn ve yaylmasn hzlandrmt. Nefilimler onlara bakarken, sadece baskn memelileri deil primatlar da grmekteydi; aralarnda ise insan benzeri maymunlar. Serbeste dolaan Homo erectus gruplarnn, gklere ykselen alevli nesnelere bakmak iin onlara yaklam olmas mmkn deil midir? Nefilimlerin bu ilgin primatlardan bazlarn gzlemlemi, onlarla karlam hatta yakalam olmas imknsz mdr? Nefilimlerin ve insana benzeyen maymunlarn tanm olduklar, birka kadim metin tarafndan belirtilmitir. lksel zamanlarla ilgili bir Smer masal yle der: nsanolu yaratldnda, Ekmek yemeyi bilmiyorlard, Giysiler giymeyi bilmiyorlard, Bitkileri koyunlar gibi azlaryla yerler, Suyu bir ukurdan ierlerdi.

Byle hayvana benzeyen "insan"lar, "Glgam Destan'nda da tarif edilmektedir. Metin, "steplerde doan" Enkidu'nun uygarlamadan nce nasl olduunu anlatr: Tm bedeni kllarla kaplyd, Kafasndaki salar bir kadnnki gibi uzundu... Ne halk ne diyar bilirdi; Yeil otlaklardanm gibi giyinirdi; ~ 355 ~

NSANIN YARADILII

Ceylanlarla birlikte otlar; Su ukurlarnda, vah hayvanlarla itiip kakrd; Sudaki kpr kpr oynaan yaratklarla kalbi nee dolard.

Akkadca metinler hayvana benzeyen insan sadece tarif etmekle kalmaz, byle bir varlkla bir karlamay da anlatr: imdi, tuzak kuran bir avc, onunla su ukurunda karlat. Avc onu grdnde, yz hareketsizleti... Yrei darald, yz bulutland, karn zntden bzld.

Avcnn "vah" yi, "stepin derinliklerinden kan barbar herifi grdnde hissettii ey korkudan fazlayd zira bu "vahi", avcnn iini de bozuyordu. Kazdm ukurlar doldurdu, kurduum tuzaklar bozdu; stepin hayvanlar ve yaratklar onun yznden elimden kat.

Maymun-insan iin daha iyi bir tarif isteyemezdik: kll, kabark sal, oradan oraya dolanp duran, "ne halk ne diyar bilen", "sanki yeil otlaklardanm gibi" yapraklarla rtnen, otlayan ve hayvanlar arasnda yaayan bir gebe. Bir miktar ~ 356 ~

NSANIN YARADILII

zeks da yok deildi, nk hayvanlar yakalamak iin kazlan ukurlar dolduruyor ve tuzaklar paralyordu. Baka bir deyile, hayvan arkadalarn, yabanc avclar tarafndan avlanmaktan koruyordu. Bu kabark tyl maymun-insan hayvan dostlar arasnda gsteren birok silindir mhr bulunmutur. (ekil 149)

ekil 149 Derken, insan gc ihtiyac ile yz yze gelen ve bir ilkel i elde etmeye karar veren Nefilimler, hazr bir zm grd: uygun bir hayvan evcilletirmek. "Hayvan" ellerinin altndayd ancak Homo erectus bir sorun yaratmaktayd. Bir yandan, uysal bir i hayvan hline gelemeyecek kadar zeki ve vah idi. Dier yandan, grev iin aslnda uygun deildi. Fiziinin deimesi gerekiyordu; Nefilimlerin aralarn kavrayabilmeli ve kullanabilmeli, onlar gibi yrmeli ve eilebilmeliydi ki tarlalarda ve madenlerde tanrlarn yerini alabilsin. Daha "akll" olmalyd; tanrlar kadar deil ama konumay ve emirleri ve kendisine verilen grevleri anlayacak kadar. taatkr ve yararl bir amelu, bir serf olmak iin yeterince zekya ve anlaya ihtiyac vard. Kadim kantlarn ve modern bilimin doruluyor grnd gibi, eer Dnya stndeki yaam On kinci Gezegendeki yaamdan tremise, o zaman evrim, On kinci Gezegende olduu gibi ilerlemi olmalyd. Ne yazk ki, farkl yerel koullarn sebep olduu mutasyonlar, deimeler, hzlanmalar ve gerilemeler vard ama Dnya stndeki tm canl bitki ve hayvanlarda bulunan ayn genetik kodlar, ayn ~ 357 ~

NSANIN YARADILII

"yaam kimyas"; Dnya stndeki yaam biimlerinin geliimini, On kinci Gezegendeki ile ayn yne ynlendirmi olmaldr. Dnya stndeki eitli yaam biimlerini inceleyen Nefilimler ve ba bilimcileri Ea, ne olduunu anlamakta gecikmediler: Gksel arpma srasnda, kendi gezegenleri Dnya'y yaam ile tohumlamt. Dolaysyla, ellerinin altnda olan varlk, aslnda Nefilimlere akrabayd, tabi daha az evrimlemi bir biimde. Nesiller boyu retme ve seleksiyon gerektirecek aamal bir evcilletirme ie yaramayacakt. Gereken ey, yeni iileri "seri retim"le ortaya karacak hzl bir sreti. Problem Ea'ya sunulduunda, cevab hemen buldu: Tanrlarn suretini, zaten mevcut olan varlklarn stne "basmak". Homo erectus'un hzl evrimsel geliimini salamak iin Ea'nn tavsiye ettii ilem, inanyoruz ki, genetik maniplasyon idi. Bir canl organizmann kendisini retirken kulland, ana babasna benzeyen nesiller yaratt karmak biyolojik srecin, genetik kodlarla mmkn olduunu artk biliyoruz. Tm canl organizmalar, mesel bir barsak solucan, bir ereltiotu aac ya da insan, hcrelerinde kromozomlar, yani her bir hcre iinde o belli organizma iin tam kaltmsal talimatlar tutan kck ubuk gibi yaplar ierirler. Eril hcre (polen, sperm) diil hcreyi dllediinde, iki kromozom takm birleir ve sonra, ana baba hcrelerin tam kaltmsal zelliklerine sahip olan yeni hcreler oluturmak zere blnrler. Yapay dllenme, hatta bir insan diisinin yumurtasnn dllenmesi bile artk mmkn. Esas i, ayn tr iindeki farkl familyalar arasndaki ve hatta farkl trler arasndaki apraz dllenmededir. Modern bilim ilk melez msrn gelitirilmesinden veya Alaska kpeklerinin kurtlarla iftletirilmesinden ya da katrn "yaratlmas"ndan (bir ksrak ve eein yapay iftlemesi) balayp insann kendi remesini maniple etme yeteneine dek bir hayli yol almtr. Klonlama (Greke "dal" anlamna gelen klon kelimesinden) denilen bir ilem; bir bitkiden alnan bir daln, yzlerce benzer bitki retmekte kullanlmas ilkesini hayvanlara uygulamaktadr. Tekniin hayvanlara uygulan, ilk kez Dr. John Gurdon'un bir kurbaann dllenmi yumurtasnn ekirdeinin yerine ayn kurbaann bir baka hcresinden alnan ekirdek maddesi yerletirdii ngilterede grld. ~ 358 ~

NSANIN YARADILII

Normal iribalarn baaryla biimlenii; yumurtann, kendisine uyan doru kromozom takmn nereden alrsa alsn gelimeye, blnmeye ve nesil yaratmaya devam ettiini gsterdi. Hastings-on-Hudson'daki Toplum, Etik ve Yaam Bilimleri Enstits tarafndan yaplan deneyler, insanlar klonlama veya kopyalama tekniklerinin oktan beri mevcut olduunu gstermektedir. Bir insann (reme organlarndan olmas art deildir) herhangi bir hcresinin ekirdeini oluturan maddeden almak artk mmkndr ve bunun krk alt tam kromozom takmnn yirmi n dii yumurta hcresi iine yerletirmek; "nceden belirlenmi" bir bireyin ana rahmine dmesi ve doumu salanr. Normal dllenmede, "baba" ve "anne" kromozom takmlar birbirlerine yapr ve sonra yine yirmi kromozom ifti olarak kalmak zere ayrlmaldrlar, bu da DNA'larndan bazlarnn ansa bal dei tokuuna yol aar. Ama klonlamada, dl, ayrlmam kromozom takmnn geldii kaynan tam bir kopyasdr. Dr. W. Gaylin The New York Times'da "insan varlklarnn tam kopyalarn yapmak gibi korkun bir bilgiye" oktan beridir sahip olduumuzu yazyor; bu ise (hcre ekirdeklerini saklam olsaydk) snrsz sayda Hitlerler, Mozartlar veya Einsteinlar demektir. Ama genetik mhendislik sanat, tek bir ilemle snrl deildir. Birok lkedeki aratrmaclar, tek bir hcre iinde kromozomlar birletirmekten ziyade hcreleri birbirine kaynatrmay mmkn klan, "hcre fzyonu" denilen bir ilemi mkemmelletirdiler. Bu ilemin bir sonucu olarak, farkl kaynaklardan alnan hcreler, iinde iki ekirdek ve iki kromozom ifti olan tek bir "sper hcre" hlinde kaynamaktadr. Bu hcre ayrldnda, ekirdek ve kromozomlar, kaynatrmadan nceki her bir hcreden farkl olan bir biimde blnebilir. Sonu ise, her biri genetik adan tam ama ata hcreler asndan bakldnda tamamen karm yepyeni bir genetik kod takm tayan iki yeni hcre olmaktadr. Bu, birbiriyle uyumayan canl organizmalarn, mesel bir tavuun ve bir farenin hcrelerinin; bildiimiz haliyle ne tavuk ne de fare olan yeni hayvanlar reten yepyeni genetik karmlar olan yeni hcreleri biimlendirmek zere kaynatrlabilecei anlamna gelmektedir. Daha da gelitiinde bu ilem, bir yaam biimindeki hangi zelliklerin birletirilen veya "kaynatrlan" hcreye aktarlacan sememize izin verebilir. ~ 359 ~

NSANIN YARADILII

Bu durum, "genetik nakil"le ilgili geni bir alann gelimesine yol at. Artk, belirli bir bakteriden tek bir geni almak ve onu, yeni dle ek karakteristikler vermesi iin bir hayvan veya insan hcresine aktarmak mmkndr. 450.000 yl nce uzay yolculuu yapma becerisine sahip olan Nefilimlerin, yaam bilimleri alannda, bugn bizlere kyasla, eit biimde ilerlemi olduklarn varsayabiliriz. Ayrca iki nceden seilmi kromozom takmnn, nceden belirlenmi genetik bir sonu elde etmek zere birletirilebilecei eitli alternatiflerin farknda olduklarn da dnmeliyiz; bu ilemler ister klonlamaya, hcre fzyonuna, genetik nkile, ister henz bilmediimiz metotlara benzesin, onlar bu ilemleri biliyorlar ve bunlar sadece laboratuvar kaplarnda deil canl organizmalarla da yrtyorlard. ki yaam kaynann bu ekilde karmasna ynelik bir gndermeyi, kadim metinlerde bulmaktayz. Berossus'a gre, ayrca Deus ("tanr") diye de adlandrlan ilh Belus ("efendi"), eitli "iki katl bir ilkeyle retilmi rktc Varlklar" ortaya karmtr: Bazlar drt ve iki suratl olan iki kanatl erkekler ortaya kt. Tek bedenleri ama biri erkek, dieri kadn iki kafalar vard. eitli organlar da yine hem erkek hem de diininkine benziyordu. Grlen dier insan biimleri ise kei bacakl ve boynuzlu olanlard. Bazlarnda at ayaklar vard; dierlerinde atlarn kna benzeyen organlar vard ama nden insan gibiydiler, hiposentorlar andrrlard. Orada yine insan bal boalar, drt katl bedenleri ve balk kuyruklar olan kpekler rerdi. Ayrca kpek bal atlar, kafalar veya bedenleri atlarn veya kuyruklar balklarnki gibi baka hayvanlar da vard. Ksacas, her trden hayvann organlarn tayan yaratklar vard...

Tm bunlar, Babil'deki Belus tapnanda korunan ekillerdedir. Hikyenin akl kartrc ayrntlar, nemli bir gerei ierebilir. Kendi suretlerinde bir varln yaratlmas kararna varmazdan nce Nefilimlerin dier alternatiflerle deneyler yaparak "retilmi hizmetkr" ortaya karmaya kalkm olmalar ~ 360 ~

NSANIN YARADILII

son derece akla yatkndr: bir maymun-insan hayvan melezinin yaratlmas. Bu yapay yaratklardan bazlar bir sre yaam olmaldr ama kesinlikle reyememekteydiler. Kadim Yakn Dou'daki tapnak alanlarn ssleyen muammal boa-insan ve aslan-insanlar (sfenksler), bir sanatnn hayal gcnn rnleri olmayp, Nefilimlerin biyoloji laboratuvarlarndan kan gerek yaratklar olabilirler; yani sanat ve heykeller yoluyla anmsanan baarsz deneyler. (ekil 150)

ekil 150 Smer metinleri de mkemmel bir lkel i biimlendirme gayretleri srasnda Enki ve Ana Tanra (Ninhursag) tarafndan yaratlan deforme insanlardan sz ederler. Bir metin, grevi "tanrlarn kalbn karmn stne bindirmek" olan Ninhursag'n sarho olup "Enki'yi ardn" anlatr: "nsann bedeni ne kadar iyi, ne kadar kt? Kalbim yle diyor ki, onun kaderini iyi veya kt yapabilirim."

Sonra, metne gre zarar verme niyetiyle, ama muhtemelen deneme yanlma srecinin kanlmaz bir paras olarak, Ninhursag iini tutamayan bir erkek, ocuk douramayan bir kadn, ne erkek ne de dii organ olan bir varlk retti. Ninhursag, hepsi hepsi alt deforme veya kusurlu insan ortaya kard. Hastalkl gzleri, titreyen elleri, hasta bir karacieri, tekleyen bir kalbi olan bir insann; yallkta ~ 361 ~

NSANIN YARADILII

ortaya kan bir hastal olan bir ikincisinin vb. kusurlu biimde yaratlndan Enki sorumlu tutuldu. Ama en sonunda mkemmel insan baarld; Enki onu Adapa diye adlandrd, ncil ise dem, bizim bilginlerimiz ise Homo sapiens diye. Bu varlk tanrlara o kadar benziyordu ki, bir metin Ana Tanrann yaratna, insana "bir tanrnn derisi gibi deri", yani kabark tyl maymun-insannkinden bir hayli farkl olan yumuak, klsz bir beden verdiini iaret edecek kadar ileri gider. Bu son rnle artk Nefilimler, insan kzlar ile genetik olarak uyumaktayd, onlarla evlenip onlardan ocuk edinebilirlerdi. Ama byle bir uyuma, insan ancak Nefilimler ile ayn "yaam tohumu"ndan gelimi ise mevcut olabilirdi. Kadim metnin iddia ettii de budur. Mezopotamya kavramnda insan, ahitlerde olduu gibi, bir tanrnn kan veya "z" gibi tanrsal bir unsur ile Dnya'nn "kil"inin bir karmndan yaplmadr. Gerekten de "insan" iin kullanlan lulu teriminin ta kendisi "ilkel" anlamn verse de, harfiyen "kartrlm olan" anlamna gelmektedir. Bir insan biimlendirmeye arlan Ana Tanra "ellerini ykad, kili kopard, onu stepte kartrd." (Burada tanra tarafndan alnan temizlik nlemleri, kayda deer. "Ellerini ykad". Dier yaratl metinlerinde de byle klinik nlemler ve prosedrlerle karlamaktayz.) nsann prototipini yaratmak zere topran "kili" ile karan ilh "kan"n kullanl, Mezopotamya metinlerinde tam olarak saptanmtr. Enki'nin "biraz byk bir Bilgelik eseri vermesi", yani bilimsel "know-how" vermesi iin nasl greve arldn anlatan bir metin, "tanrlar iin hizmetkrlar biimlendirme" grevini yerine getirmekte byk bir sorun grmediini belirtir. "Yaplabilir!" diye iln eder. Sonra Ana Tanraya bu talimat verir: "Dnyann Bodrumundan, tam Abzu'nun stndenbir yuvarlak olana dek kili kartr ve bir yuvarlak ekil ver. Kili doru hle getirecek olan ~ 362 ~

NSANIN YARADILII

iyi, bilen gen tanrlar salayacam."

Tekvin'in ikinci blm, bu teknik versiyonu sunar: Ve Yahveh, Elohim yerin toprandan Adam yapt; ve onun burnuna yaam nefesini fledi, ve Adam yaayan can oldu.

Genelde "can" diye evrilen branice terim nefestir; canl bir yarat canlandran ve ldnde grne gre onu terk eden, elle tutulmaz o "ruh"tur. Pentatk'n (Eski Ahit'in ilk be kitabnn) insan kan dkme ve hayvan kan yemeye kar tekrar tekrar "nk kan nefestir" diye uyarda bulunmas tesadf deildir, insann yaratlnn ahit versiyonlar da nefes ("ruh", "can") ve kan e tutarlar. Eski Ahit, kann insann yaratlndaki rolne bir baka ipucu sunar. dem isminin kartld adama terimi, orijinal olarak sadece herhangi bir toprak ve arz deil, zellikle koyu krmz toprak anlamna gelmekteydi. Tpk paralel Akkadca kelime adamotu ("koyu krmz toprak) gibi, branice adama terimi ve krmz renk iin kullanlan branice adom ad, kan iin kullanlan szcklerden tremitir: adamu, dam. Tekvin Kitab, Tanr tarafndan yaratlan varl "dem" diye adlandrdnda, Smerlilerin en sevdii linguistik ifte anlam oyununu kullanmaktadr. "dem"; "topraktan olan" (Dnyal), "koyu krmz topraktan yaplan" ve "kandan yaplan" anlamna gelebilirdi. Canl yaratklarn temel unsuru ve kan arasndaki iliki, insann yaratlyla ilgili Mezopotamya anlatlarnda da mevcuttur. Ea ve Ana Tanra'nn insan ortaya kartt hastaneye benzeyen ev, imti Evi diye adlandrlmaktadr; ou bilgin bunu "kaderlerin belirlendii ev" olarak evirir. Ama Smerce .M.T'den tredii ak olan imti terimi hece hece ele alndnda "nefes-rzgr-yaam" anlamna gelir. Bit imti, harfiyen "yaam rzgrnn ieri flendii ev" anlamna gelir. Bu, ahitlerdeki szlerle tamamen denktir. ~ 363 ~

NSANIN YARADILII

Aslnda, Smerce .M.T'yi evirmek iin Mezopotamyada kullanlan Akkadca kelime napitudur, yani ahitteki nefes teriminin tam paralelidir. Ve nefes veya napitu, kandaki ele gemeyen "bir ey"di. Eski Ahit sadece eksik ipular sunmaktayken, Mezopotamya metinleri bu konuda pek aktr, insann biimlendirilecei karm iin kann gerektiini belirtmekle kalmaz, bunun bir tanrnn kan, ilh kan olmas gerektiini de aklarlar. Tanrlar insan yaratmaya karar verdiklerinde, liderleri aklad: "Kan toplayacam, kemikleri varlk edeceim." Kann belirli bir tanrdan alnmas gerektiini neren Ea, "lkeller onun modeli ardnca biimlensinler" dedi. Ve tanry setiler. Onun kanndan, nsanolunu biimlendirdiler; stne hizmeti yklediler, tanrlar serbest kalsn diye... Bu, idrakin tesinde bir iti.

"Tanrlar insanlar gibi..." destanna gre, tanrlar daha sonra Doum Tanrasn (Ana Tanra, Ninhursag) ardlar ve grevi yerine getirmesini istediler: Doum Tanras buradayken, Doum Tanras dller biimlendirsin. Tanrlarn Anas buradayken, Doum Tanras bir Lulu biimlendirsin, iler, tanrlarn ykn tasn. Bir Lulu Amelu yaratsn, Boyunduruu o taksn.

Buna paralel, "Ana Tanra tarafndan nsann Yaratlmas' adn tayan bir Eski Babil metninde, tanrlar "tanrlarn Ebesini Bilgili Mami"yi arrlar ve ona yle derler: ~ 364 ~

NSANIN YARADILII

Sen ana rahimsin, nsanolunu yaratabilecek olan. Yarat yleyse Lulu, o taksn boyunduruu!

Bu noktada, "Tanrlar insanlar gibi" metni ve paralel metinler, insann gerek yaratlnn ayrntl bir tarifine giriirler, "i" kabul eden tanra (burada NN.T, "yaam veren hanm"olarak adlandrlr), "saflatrma" ve "Abzu'nun kili" iin kullanlacak baz kimyasallar ("Abzu'nun ziftleri") dahil gereken birok eyi sralar. Bu malzemeler her ne idiyseler, Ea gerekenleri anlamakta hi zorluk ekmez, kabul ederek yle der: "Saflatrc bir banyo hazrlayacam. Bir tanr, kann aktsn... Onun etinden ve kanndan, Ninti kili kartrsn."

Karan kilden bir insan biimlendirebilmek iin biraz kadn yardm, bir tr hamilelik veya ocuk tama unsurlar gerekmektedir. Enki, kendi einin yardmn nerdi: Ninti, tanra-eim, douran o olacak. Yedi doum tanras yannda, yardmc olacak.

"Kan" ve "kil" in karmasnn ardndan, ocuk tama aamas; yarata ilh bir "mhr" basma iini tamamlayacakt. ~ 365 ~

NSANIN YARADILII

Yeni doann kaderi akland; Ninki onun stne tanrlarn suretini sabitleyecek; ve olacak olan "nsan" olacak.

Asur mhrlerindeki resimlemeler, pekl bu metinler iin hazrlanm ekiller olabilirler; bunlar Ana Tanra (sembol gbek ba kesicisidir) ve (orijinal sembol hill idi) Ea'y karm hazrlar, ilhler syler ve acele etmek iin birbirlerini tevik ederken gstermektedir. (ekil 151,152)

ekil 151

ekil 152

Enki'nin ei Ninki'nin, insann ilk baarl rneinin yaratlna dhil oluu, bizlere daha nceki blmlerden birinde anlattmz Adapa'nn hikyesini hatrlatyor: O gnlerde, o yllarda, Eridu'nun Bilgesi, Ea, onu bir insan modeli olarak yaratmt. ~ 366 ~

NSANIN YARADILII

Bilginler, Adapa'dan Ea'nn "olu" olarak sz ediliinin tanrnn bu insan ok sevdiini ve onu evlt edindiini ima ettiini sanmlardr. Ama ayn metinde Anu, Adapa'dan "Enki'nin insan evld" olarak sz eder. yle grnyor ki, Enki'nin einin, "dem modeli" olan Adapa'nn yaratlma srecine dhil oluu, yeni insan ve onun tanrs arasnda zrriyet anlamnda bir iliki yaratmt: Adapa'ya hamile kalan Ninki idi! Ninti yeni varl kutsad ve onu Ea'ya sundu. Baz mhrler, iki yannda Hayat Aac ve laboratuvar kaplar bulunan ve yeni domu bir varl tutup kaldran bir tanray gstermektedir. (ekil 153)

ekil 153 Bu ekilde retilen, Mezopotamya metinlerinde tekrar tekrar "model insan" veya bir "kalp" olarak sz edilen varlk anlalan doru yaratk idi zira tanrlar kopyasnn kartlmas iin baryorlard. Ancak grnte nemsiz bu ayrnt, sadece nsanolunun "yaratld" srece deil, ayn zamanda ncil'de bulunan ve elikili olan bilgilere de k tutmaktadr: Tekvin Kitabnn ilk blmne gre: Ve Elohim insan kendi suretinde yarattonu Elohimin suretinde yaratt~ 367 ~

NSANIN YARADILII

onlar erkek ve dii olarak yaratt.

dem Zrriyetleri Kitab da denen Bap 5 yle belirtir: Elohim adam yaratt gnde, onu Elohim benzeyiinde yapt, Onlar Erkek ve dii yaratt, ve onlar mbarek kld ve yaratldklar gnde onlarn adn "dem" koydu.

Bir nefeste, lhn kendi suretinde ve benzeyiinde, tek bir varlk, "dem" yarattn ve bariz bir eliki ile bir erkek ve diinin ayn zamanda yaratldn reniyoruz. eliki, lh onu uyutana ve kaburgasndan Kadn biimlendirene dek dem'in bir sre yalnz olduunu bildiren Tekvin'in ikinci blmnde zellikle sivrilemektedir. Bilginleri de ilhiyatlar da artan eliki, ahit metinlerinin orijinal Smerce kaynaklarn bir zeti olduunu fark ettiimizde ortadan kalkmaktadr. Bu kaynaklar bizi yle bilgilendirir: Maymun adamlar hayvanlarla "kartrarak" bir ilkel ii yaratmaya alan tanrlar, ie yarayacak tek karmn maymun adamlar ile Nefilimler arasnda olabilecei sonucuna vardlar. Birka baarsz denemeden sonra, bir "model", yani Adapa/Adem yapld. Balangta, sadece tek bir dem vard. Adapa/dem'in doru yaratk olduu kantlannca, kopyalarnn yaratlmas iin bir genetik model veya "kalp" olarak kullanld; bu kopyalar sadece erkek deil, erkek ve diiydi. Daha nce gstermi olduumuz gibi, Kadn biimlendirdii sylenen ahitteki "kaburga", Smerce T ("kaburga" ve "yaam") stnde bir kelime oyunudur; bu da Havva'nn demin "yaam z"nden yapldn onaylamaktadr. Mezopotamya metinleri, dem'in kopyalarnn ilk retimi hakknda bir grg tannn anlattklarn verir. ~ 368 ~

NSANIN YARADILII

Enki'nin talimatna uyulmutur. Yaam nefesinin "flendii" imti Evi'nde Enki, Ana Tanra ve on drt doum tanras toplanmtr. Bir tanrnn "z" elde edilmiti, "saflatrc banyo" hazrlanmt. "Ea kili onun nnde temizledi; ilhler sylemeye devam etti." Napitu'yu saflatran tanr Ea konutu. Onun nne oturdu, onu tevik ediyordu. Kendi ilhsini syledikten sonra, Elini kile uzatt.

Artk, insann "seri retimi" ileminin ayrntlarna ahit olmaktayz. On drt doum tanrasnn karsnda, Ninti kilden on drt para kopard; Yedisini saa koydu, Yedisini sola koydu. Aralarna kalb koydu. ... tyleri... gbek ba kesicisi...

Doum tanralarnn iki gruba ayrld aktr. Metin, "Bilge ve bilgili iki kez yedi doum tanras toplanmt" diye aklamaya devam eder. Ana Tanra onlarn rahimlerinin iine "kark kil" i koyar. Bir cerrah ilem yapldna dair ipular vardr; tylerin alnmas veya tra edilmesi, cerrah bir aletin, bir kesicinin hazrlanmas. Artk beklemekten baka yapacak bir ey yoktu: Doum tanralar bir aradayd, Ninti aylar sayyordu. ~ 369 ~

NSANIN YARADILII

Beklenen 10. ay yaklayordu; 10. ay geldi; Rahimin almas dnemi geti. Yz anlayla parlad; Ban rtt, ebelik yapt. Belini kuakla sard, kutsamay aklad. Bir ekil ekti; kalpta yaam vard.

Anlalan insann yaratl dramas ge doumla tamamlanmt. On drt doum tanrasn hamile brakmak iin "kil" ve "kan" "karm" kullanlmt. Ama dokuz geti ve onuncu ay ilerledi. "Rahmin almas dnemi geti." Neyin gerektiini anlayan Ana Tanra "ebelik yapt". Bir cerrah operasyon yapm olduu, (blk prk olmasna karn) paralel bir metinde daha ak biimde ortaya kyor: Ninti... aylar sayar... Belirlenen 10. ayda ardlar; Eli Aan Hanm geldi. ... ile rahmi at. Yz neeyle parlad. Ba rtlyd; ... bir aklk yapt; Rahimde olan frlad. Cokuya kaplan Ana Tanra lk att. "Yarattm! Onu ellerimle yaptm!" ~ 370 ~

NSANIN YARADILII

nsann yaratlmas nasl baarlmt? "Tanrlar insanlar gibi" metni, amac bir tanrnn "kan"nn niin "kil"e kartrlmas gerektiini aklamak olan bir pasaj iermektedir. Gereken "ilh" unsur, sadece bir tanrnn damlayan kan deildi, ok daha temel ve kalc olan bir eydi. Seilen tanrnn TE.E.MAs olduu sylenir bize; nde gelen otoritelerin (Oxford niversitesinden W.G. Lambert ve A.R. Millard) metin stnde "kiilik" diye tercme ettii bir kelimedir bu. Ama kadim terim ok daha spesifiktir; harfiyen "hafzay yerinde tutan barndran" anlamna gelir. Dahas, ayn terim Akkadca versiyonda "ruh" olarak evrilen etemu olarak yer alr. Her iki durumda da konumuz, tanrnn kannda kiiliini saklayan "bir ey"dir. Tm bunlar, eminiz ki, tanrnn kann bir dizi "saflatrma banyosu"ndan geiren Ea'nn peinde olduu eyin, o tanrnn genleri olduunu sylemenin dolambal bir yoludur. Bu ilh unsuru, dnyasal bir unsurla iyice kartrmann amac da ak ak belirtilmitir: Kil iinde, tanr ve nsan balanacak, biraraya getirilmi bir birlik iinde; yle ki son gnlere kadar bir tanrda olgunlaan Et ve Cano Can bir kan banda balanacak; onun aretini yaam iln edecek, ki bu unutulmasn, "Can" bir kan banda balansn.

Bunlar, bilginler tarafndan pek az anlalm gl szlerdir. Metin, tanrnn kannn, tanr ve insann genetik olarak "son gnlere kadar" balanmas iin kile ~ 371 ~

NSANIN YARADILII

kartrldn belirtir; bylece tanrlarn hem eti ("suret") hem de can ("benzeyi") nsan stne asla koparlamayacak bir kan ba ile baslacakt. "Glgam Destan", tanrlar yar ilahi olan Glgam iin bir kopya yaratmaya karar verdiklerinde Ana Tanrann, "kil"i, tanr Ninurta'nn "z" ile kartrdn bildirmektedir. Metinde daha sonra, Enkidu'nun kudretli gc; onda "Anu'nun znn" olmasna, Anu'nun torunu olan Ninurta yoluyla salad bir unsura balanmaktadr. Akkadca kiir terimi, gklerdeki tanrlarn sahip olduu bir "z"e, bir "younluk"a deinir. E. Ebeling kiirin tam anlamn anlama gayretlerini "z veya bu terimin baz nanslar, ilhlar kadar pekl Gklerden gelen fzeler iin de geerli olabilir" diye belirterek zetler. E. A. Speiser bu terimin ayn zamanda "Gklerden aa inen bir ey"i ima ettii sonucuna varmtr. Terim "bu terimin tbb balamdaki kullanmn ima edebilecek" armlar da tamaktadr diye yazar. Tekrar basit, tek bir eviriye geliyoruz: gen. Mezopotamya'nn ya da ahitin kadim metinlerinin kantlar, biri bir tanrnn dieri ise Homo erectus'un olan iki gen takmn kaynatrmak iin benimsenen ilemin, ilh unsur olarak erkek genlerini ve dnyasal unsur olarak dii genlerini kullanmay ierdiini nermektedir. lhn, demi kendi suretinde ve benzeyiinde yarattn tekrar tekrar iddia eden Tekvin Kitab daha sonra demin olu itin doumunu u szlerle tarif eder: Ve dem yz otuz yanda, kendi benzeyiinde, suretine gre bir oulun babas oldu ve onun adn it koydu.

Terminoloji, demin lh tarafndan yaratln tarif etmekte kullanlanlarla ayndr. Ama it kesinlikle biyolojik bir sreten geerek demden domutu; ~ 372 ~

NSANIN YARADILII

yani bir dii yumurtann demin erkek spermi tarafndan dllenmesi ve ardndan gelen gebe kal, hamilelik ve doum. Bu e terminoloji bir sreci anlatmaktadr ve tek mantkl karm; dem'in de lh tarafndan bir dii yumurtann bir tanrnn spermi ile dllenmesi ilemi yoluyla ortaya karm olmasdr. Eer tanrsal unsurun kartrld "kil", tm metinlerin srar ettii gibi dnyasal bir unsur idiyse, tek mantkl karm bir tanrnn sperminin, yani onun genetik malzemesinin bir maymun kadnn yumurtasna sokulmu olmasdr! "Kil", ya da daha ziyade "kalplanan kil" iin Akkadca terim fittir. Ama bunun orijinal hecelenii T.T ("yaamla olan") idi. branicede tit "amur" anlamna gelmektedir ama eanlamls, bia ("bataklk") ve bea ("yumurta") ile bir kk paylaan botur. Yaratl hikyesi, kelime oyunlaryla doludur. dem kelimesinin ift ve l anlamlarm grmtk; adama-adamtu- dam. Ana Tanrann sfat olan NN.T hem "yaamn hanm" hem de "kaburgann hanm" anlamna gelir. yleyse bo-bia-bea ("kil-amur-yumurta") diinin yumurtas iin bir kelime oyunu olmasn? Bir tanrnn genleri ile dllenen bir dii Homo erectus'un yumurtas daha sonra Ea'nn einin rahmine yerletirildi ve "model" elde edildikten sonra, bunun kopyalar hamilelik ve doum srecine girmeleri iin doum tanralarnn rahimlerine yerletirildi. Bilge ve bilgili, ifte-yedi doum tanras topland; Yedisi erkek dourdu, Yedisi kz dourdu. Doum Tanras Yaam Nefesinin Rzgrn hsl etti. iftler hlinde tamamlandlar, ~ 373 ~

NSANIN YARADILII

iftler hlinde, onun nnde tamamlandlar. Yaratklar, HalktAna Tanrann yaratklar. Homo sapiens yaratlmt.

Kadim efsaneler ve mitler, ahitteki bilgiler ve modern bilim bir adan daha uyum iindedir. Modern antropologlarn insann gneydou Afrika'da evrimletii ve ortaya kt yolundaki bulgular gibi, Mezopotamya metinleri de insann yaratlnn Apsu'da, Madenler Diyarnn bulunduu Aa Dnya'da meydana geldiini nermektedirler, nsann "model"i olan Adapa'ya paralel olarak, baz metinler evi Apsu'da olan "kutsal Amama, Dnya kadn" ndan sz ederler. "nsann Yaratl" metninde, Enki Ana Tanraya u talimat verir: " Dnyann Bodrumundan, tam Abzu'nun stnden, kili bir yuvarlak olana dek kartr". "Mekn olarak Apsu'yu biimlendiren" Ea'nn yaratlarna yaklan bir ilh unu belirterek balar: Apsudaki lh Ea bir kil paras kopard, tapnaklar tamir iin Kulla yaratt.

lh, Ea tarafndan yaratlan "da ve denizin bol rnleri"nden sorumlu olanlar, inaat uzmanlarn saymaya devam eder; hepsi de Abzu'da, Aa Dnya'nn Madenler Diyarnda kopartlan kil paralarndan yaplmtr. ~ 374 ~

NSANIN YARADILII

Metinler son derece ak biimde belirtirler ki; Ea Eridu'da su kenarnda tuladan bir ev kurmuken, Abzu'da deerli talar ve gmle ssl bir ev ina etmitir. Yarat olan insan oradan kmadr: AB.ZU'nun Efendisi, kral Enki... Evini gm ve lapis-lazuliden ina etti, Gm ve lapis-lazulisi, parldayan k gibi, Baba, AB.ZU'da uygun biimde ekillendirdi. Parlak imali Yaratklar, AB.ZU'dan hasl oluyorlar, Efendi Nudimmud'un evresinde duruyorlard.

eitli metinlerden, insann yaratlnn tanrlar arasnda bir gedik at sonucuna varmak bile mmkn. yle anlalyor ki, en azndan ilk yeni ilkel iiler, Madenler Diyaryla snrlydlar. Sonu olarak, Smer'de ar ilerde alan Anunnakiler, bu yeni insan gcnden yararlanamyordu. Bilginler tarafndan "Kazmalar Miti" diye adlandrlan akl kartrc bir metin, aslnda Enlil'in komutas altnda Smer'de oturan Anunnakilerin Kara bal Halktan kendilerine den pay ald sradaki olaylarn bir kayddr. "Normal dzeni" yeniden salamak iin Enlil "Gk" (On kinci Gezegen veya uzay gemileri) ve Dnya arasndaki temaslar kesmek gibi ar arelere bavurdu ve "etin filiz verdii" yere kar iddet kullanmaya giriti. Efendi, Ortaya kmasna sebep olduu ey uygundur. Efendi Enlil, Kararlar deitirilemez, Gk' Yer'den ayrmakta hakikaten hzlyd ~ 375 ~

NSANIN YARADILII

Bylece yaratlm Olanlar hsl olabilirdi. Gk' Yer'den ayrmakta gerekten hzlyd. "Gk-Yer Ba'nda bir kesik at, Bylece Yaratlm Olanlar Etin-Filiz-Verdii-Yer'den hsl olabilsin.

"Kazma ve Sepet Diyar"na kar Enlil AL.A.N ("g reten balta") adnda harika bir silh gelitirdi. Bu silhn byk duvarlara saldrabilen ve ykabilen "tek boynuzlu kz gibi" bir "dii" vard. Tm tariflere baklrsa bu, nndeki her eyi ezen buldozer gibi bir aracn stne yerletirilmi kocaman bir motorlu matkap idi: Efendiye kar isyan eden ev, Efendiye boyun emeyen ev, AL.A.N onu Efendiye boyun edirtti. Ktnn... bitkisinin balarn ezer; Kklerini sker, ban koparr.

Silhna bir "toprak yaran" ekleyen Enlil saldrya geer: Efendi AL.A.Nl'yi artt, emirlerini verdi, Toprak Yaran bir ta gibi bana koydu, Ve onu Etin-Filiz-Verdii Yer'e srd. Delikte bir adamn ba vard; Halk yerden Enlil'e doru kouyordu. Hzla Kara-Bal Olanlar tarad gzleri. ~ 376 ~

NSANIN YARADILII

Mteekkir olan Anunnakiler istediklerini gelen lkel ilere yklediler ve onlar ie komak iin hi zaman kaybetmediler: Anunnakiler ona doru seyirtti, Ellerini selmlayarak kaldrdlar, Enlil'in kalbini dualarla yumuattlar. Ondan istedikleri Kara-Bal Olanlar idi. Kara-Bal halka, tutmalar iin kazmalar verdiler.

Tekvin Kitab da benzer biimde "Adem"in Mezopotamyann batsnda bir yerlerde yaratld ve Aden Bahesinde almak zere douya doru Mezopotamya'ya getirildii bilgisini vermektedir: Ve Rab Yahveh arka doru Aden'de bir bahe dikti... ve yapt dem'i alsn ve baksn diye Aden Bahesine koydu.

~ 377 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

nsanolunun kendi yazl tarihi ncesinde bir Altn a olduu inanc; muhtemelen insann hatralarna dayanmamaktadr zira olaylar fazlasyla uzun bir zaman nce meydana gelmiti ve insanolu gelecek nesiller iin herhangi bir somut bilgiyi kaydedemeyecek kadar ilkeldi. Eer insanolu, uuralt anlamnda, insann bir sknet ve saadet anda yaad o en eski gnleri hatrlyorsa, bunun nedeni sadece insann daha iyisini bilmeyiidir. Ayrca bir nedeni de bu an hikyelerinin insanla, o ilk insanlar tarafndan deil, bizzat Nefilimler tarafndan anlatlm olmasdr. Mezopotamya'daki Tanrlar Meknna tanmasnn ardndan insann bana gelen olaylarn tam bir anlatm, Aden Bahesindeki dem ve Havva'nn ncil'deki hikyesidir: Ve Rab Yahveh arka doru, Aden'de bir bahe dikti; Ve yapt dem'i, Oraya koydu. Ve Rab Yahveh, grn gzel ve yenilmesi iyi her aac yerden bitirdi; Ve bahenin ortasnda Hayat Aacn, ve iyilik ve ktl Bilme Aacn... Ve Rab Yahveh dem'i ald, baksn ve onu korusun diye Aden bahesine koydu. Ve Rab Yahveh dem'e emredip dedi: "Bahenin her aacndan istediin gibi ye; ~ 378 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

fakat iyilii ve ktl Bilme Aacndan yemeyeceksin; nk ondan yediin gnde, mutlaka lrsn." ki hayat meyve elinin altnda olmasna karn, Dnyallara sadece Bilme Aacnn meyvesine uzanmak yasaklanmt. lh, bu noktada, insann Hayat Aacnn meyvesine de uzanabilecei ile ilgilenmiyor gibidir. Ancak insan bu tek yasaa bile uyamaz ve trajedi balar. Cennet manzaras ksa srede yerini dramatik gelimelere brakr; ncil bilginleri ve ilhiyatlar bunu nsann D olarak adlandrrlar. Bu, dncesizce verilen ilh emirlerin, ilh yalanlarn, kurnaz (ama doruyu syleyen) bir Ylan, cezalandrma ve srgn hikyesidir. Birdenbire ortaya kan Ylan, Tanrnn cidd uyarlarna kar kar: Ve Ylan... kadna dedi: "Gerekten ilh, bahenin hibir aacndan yemeyeceksiniz dedi mi?" Ve kadn Ylana dedi: "Bahenin aalarnn meyvesinden yiyebiliriz; fakat bahenin ortasnda olan aacn meyvesi hakknda ilh: 'Ondan yemeyin ve ona dokunmayn ki, lmeyesiniz. " dedi. Ve Ylan kadna dedi: "Katiyen lmezsiniz, nk ilh bilir ki, ondan yediiniz gn, o vakit gzleriniz alacak ve iyiyi kty bilerek, lh gibi olacaksnz." Ve kadn grd ki aa yemek iin iyi, ve gzlere ho, ve akll olmak iin arzu edilir bir aat. Ve onun meyvesinden ald ve yedi; ve kendisiyle beraber kocasna da verdi, o da yedi. kisinin de gzleri ald, ~ 379 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

ve kendilerinin plak olduklarn bildiler; ve incir yapraklar dikip, kendilerine nlk yaptlar. Ksa ama zl hikyeyi okuduka, meselenin aslnda ne olduunu, elinizde olmadan merak ediyorsunuz. Bilme Aacna dokunmalar, dokunmalar hlinde lecekleri tehdidi ile yasaklanm olan iki Dnyal, onlar lh gibi "bilen" yapacak meyveyi yemeye ikna edilirler. Tm bunlar olduunda ise, birden plak olduklarn fark ederler. plaklk hli, gerekten de tm olayda nemli bir unsurdur. dem ve Havva'nn Aden Bahesindeki hikyesi u dizeyle alr: "Ve dem ve kars, ikisi de plaktlar ve utanlar yoktu." Anladmz kadaryla, onlar insan geliiminde tam gelimi insanlardan daha aada bir dzeyde idiler: Sadece plak olmakla kalmyorlard, byle bir plakln akla getirdiklerinin de farknda deildiler. ncil'deki hikye daha yakndan incelendiinde, konunun, insann bir tr cinsel cesaret kazanmas olduu akla gelebilir. nsana verilmeyen "bilme" bilimsel bir bilgi deildi, erkek ve dii cinselliine bal bir eydi zira insan ve ei "bilme"yi edinir edinmez "plak olduklarn bildiler" ve cinsel organlarn rttler. Hikyenin devam plaklk ve bilgi eksiklii arasndaki balanty onaylamaktadr nk lhn ikiyle ikiyi toplamas uzun srmedi: Ve gnn serinliinde bahede gezmekte olan Rab Yahveh'nin sesini iittiler ve adamla kars Rab Yahveh'den kap bahenin aalar arasna gizlendiler. Ve Rab Yahveh adama seslenip ona dedi: "Neredesin?" Ve o dedi: "Senin sesini bahede iittim, ve korktum, nk ben plaktm ve gizlendim. Ve dedi: "plak olduunu sana kim syledi? Ondan yeme, diye sana emrettiim aatan yedin mi?" ~ 380 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

Gerei kabul eden lkel i dii eini sulad, o da Ylan sulad. Son derece fkelenen ilh Ylana ve iki Dnyalya lanetler yadrd. Sonra -artc bir ekilde- "ilh Yahveh dem ve kars iin deriden kaftan yapt ve onlara giydirdi." Dnyallarn Aden Bahesinden srlmesine yol aan tm olayn amacnn, insann giyinmeye nasl baladn anlatmann dramatik bir biimi olduunu cidden varsayamazsnz. Giysiler giymek, yeni "bilme"nin dsal bir tezahrdr sadece. Byle bir "bilme"nin elde edilii ve lhn insan bundan yoksun brakma gayretleri, olaylarn ana konusunu oluturmaktadr. ncil'deki hikyenin Mezopotamya dengi henz bulunmam olmasna karn, hikyenin kkeninin, tpk Yaratl ve insann tarih ncesini ieren tm ncil malzemesi gibi, Smerce olduu konusunda pek az phe olabilir. Mekn biliyoruz: Mezopotamya'daki Tanrlarn Evi. Havva'nn adndaki ("yaamdan olan", "kaburgadan olan") her eyi ak eden kelime oyununu biliyoruz. Ve elimizde iki yaamsal aa var; Anu'nun evindeki gibi Bilme Aac ve Hayat Aac. lhn szleri bile bir Smer kkeni yanstmaktadr zira tek olan bran lh yine oul hle gelmi ve ncil'de deil ama Smerce metinlerde yer alan ilh meslektalarna seslenmektedir: Ve Rab Yahveh dedi: "te, dem iyiyi ve kty bilmekte bizden biri gibi oldu. Ve imdi elini uzatmasn ve Hayat Aacndan almasn, yemesin ve ebediyen yaamasn?" Ve Rab Yahveh onu Aden bahesinden kard. En eski birok Smer betimlemesinin gsterdii gibi, lkel i olan insann tanrlarna rlplak hizmet ettii bir dnem vard. Tanrlarna yiyeceklerini ve ieceklerini sunarken de tarlalarda veya inaat ilerinde alrken de plakt. (ekil 154,155) ~ 381 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

ekil 154

ekil 155

Bunun ak bir ekilde ima ettii ey, insann statsnn tanrlar iin evcilletirilmi hayvanlarnkinden pek de farkl olmadyd. Tanrlar var olan bir hayvann niteliklerini ihtiyalarna uyacak biimde ykseltmilerdi. yleyse, "bilme" eksiklii, hayvanlar gibi plak olan yeni biimlendirilmi varlklarn hayvanlar gibi veya hayvanlarla cinsel ilikiye girdikleri anlamna m geliyordu? En eski baz betimlemeler, durumun gerekten de bu olduunu iaret etmektedir. (ekil 156)

ekil 156 ~ 382 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

"Glgam Destan" gibi Smerce metinler cinsel iliki biiminin, vah-nsan ve beer-nsan arasndaki bir fark gerekten akladn nermektedir. Uruk halk, "steplerin derinliklerinden gelen barbar herif', yani vah Enkidu'yu uygarlatrmak istediklerinde, bir "zevk kz"nn hizmetine bavurdular ve onu, Enkidu'nun eitli hayvanlarla arkadalk ettii su ukurunda Enkidu'yla bulumaya ve "olgunluunu" ona sunmaya gnderdiler. Metinden anlaldna gre Enkidu'yu "uygarlatrma" srecinin dnm noktas, arkadalk ettii hayvanlarn onu reddetmesi idi. Uruk halknn kza "stepinde byyen vah hayvanlar onu reddedene dek" "kadnlk grevine" devam et, demesi nemlidir. nk Enkidu'nun hayvanlarla cinsel iliki kurmaktan kopartlmas, onun insan hline gelii iin bir n artt. Enkidu kzn gsn at, plak etti ve onun olgunluuna sahip oldu... Kz ona, vahye bir kadnn grevi gibi davrand. Anlalan tuzak ie yaramt. Alt gn ve yedi gece sonra, "kzn byleyiciliinden doyduktan sonra", eski oyun arkadalarn hatrlad. Yzn vah hayvanlara dnd, ama onu gren ceylanlar kat. Stepin vah hayvanlar onun bedeninden geriye ekildiler. Bu szler, son derece aklaycdr. nsanla cinsel iliki Enkidu'da ylesine derin bir deiiklik ortaya karmtr ki, arkada olan hayvanlar "onun bedeninden geriye ekilmilerdi." Sadece koarak kamadlar; onunla fiziksel temastan da kandlar. aran Enkidu bir sre hareketsiz kald, "nk vah hayvanlar gitmiti." Ama deiim, kadim metnin aklad gibi, piman olunacak trden deildi: Artk gr vard, daha geni bir anlay... Fahie ona, Enkidu'ya dedi: "Biliyorsun, Enkidu; ~ 383 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

Bir tanr gibi oldun!" Bu Mezopotamya metnindeki szckler, ncil'deki dem ve Havva hikyesindekilerle neredeyse ayndr. Ylann tahmin ettii gibi, Bilme Aacndan yediklerinde, cinsel meselelerde "iyiyi ve kty lh gibi bilir" hle gelmilerdi. Eer bu sadece insann hayvanlarla cinsel iliki kurmann uygarca olmayan veya kt olduunu fark eder hle geldii anlamna geliyorsa, dem ve Havva hayvanlarla iliki kurmay braktklar iin neden cezalandrlmt yleyse? Eski Ahit hayvanlarla cinsel ilikiye kar uyarlarla doludur ve bir fazilet renmenin, ilh gazaba sebep olmas, akl alr gibi deildir. nsann lhn veya ilhlardan birinin istekleri hilfna "bilme"yi elde edii, ok daha derin bir sebep ieriyor olmaldr. Bu, insan iin iyi bir eydir ama yaratclarnn onun elde etmesini istemedikleri bir eydir. Olayn anlamn kavrayabilmek iin Havva'ya okunan lanetin satr aralarn dikkatle okumalyz: Ve kadna dedi: "Zahmetini ve gebeliini ziyadesiyle oaltacam. Sanc ile evlt douracaksn, yine de arzun kocana olacak"... Ve dem karsnn adn "Havva" koydu, nk btn yaayanlarn anas oldu.

ncil'deki hikyede bize aktarlan nemli olay aslnda budur. dem ve Havva "bilme"den yoksun olduklar srece, Aden Bahesinde evlt edinmeden yaadlar. "Bilme"yi elde edince Havva gebe kalma ve ocuk dourma yeteneini (ve acsn) ~ 384 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

kazand. ift ancak bu "bilme"yi elde ettikten sonradr ki "dem kars Havva'y bildi ve o gebe kalp Kabil'i dourdu." Eski Ahit boyunca "bilmek" terimi; ounlukla ocuklar edinmek amacyla bir erkek ve ei arasndaki cinsel ilikiyi anlatmak iin kullanlmtr. Aden Bahesindeki dem ve Havva'nn hikyesi; insann geliimindeki ok nemli bir admn hikyesidir: reyip oalma yeteneinin kazanlmasnn. Homo sapiens'in ilk temsilcilerinin reyememeleri, artc gelmemeli. Nefilimler kendi genetik malzemelerinin birazn bu amala setikleri hominidlerin biyolojik yaps iine kaynatrmak iin hangi metodu kullanm olurlarsa olsunlar, yeni varlk bir melezdi; akraba olsalar bile iki farkl tr arasnda bir aprazlama idi. Tpk (bir ksrak ve bir eek arasndaki aprazlama) olan bir katr gibi, bylesi memeli melezler ksrdr. Yapay dlleme ve hatta daha gelimi biyolojik mhendislik metotlaryla, eek ve ksrak arasnda gerek birleme olmakszn da istediimiz kadar ok katr retebiliriz ama katrlar reyemez ve bir baka katr douramazlar. Nefilimler ilk balarda kendi ihtiyalarna gre sadece "insan katrlar" m retiyorlard? Merakmz, gney Elam'n dalarnda bulunan bir kayaya kaznm bir sahneyle uyanyor. Bu, iinden svlarn akt bir "laboratuvar" kab tutan, oturmu bir ilh resmediyor; Enki'nin bildik ekilde resmedilii. Yannda bir Byk Tanra oturuyor; pozu, bir eten ziyade bir yardmc alan olduunu belirtiyor; Ana Tanra veya Doum Tanras Ninti'den bakas olamaz. Bu ikisinin iki yannda daha aa tanralar vardr; Yaratl hikyesindeki doum tanralarn hatrlatyorlar. nsann bu yaratclarnn karsnda ise, en belirgin zellikleri sanki ayn kalptan kmasna hepsinin birbirine benzemesi olan sra sra insanlar vardr. (ekil 157) Dikkatimizi ayrca Enki ve Ana Tanra tarafndan ilk balarda ortaya kartlan, ya cinsiyetsiz ya da cinsel adan tam olmayan kusurlu erkek ve diilerin hikyesi ekiyor. Bu metin, tanrlarn suretinde ve benzeyiinde olan ama cinsel adan tamam olmayan, yani "bilme"de eksik olan melez insann mevcudiyetinin ilk safhasn m hatrlamaktayd acaba? ~ 385 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

ekil 157 Enki bir "mkemmel model", yani Adapa/dem retmeyi baardktan sonra, Smerce metinlerde "seri retim" teknikleri anlatlr: Genetik olarak ilemden geen yumurtalarn, yarsnn erkekler yarsnn da diiler reteceine dair nceden bilgi sahibi olarak, bir "retim hatt" oluturan doum tanralarna nakledilmesi. Bu durum, sadece melez insann hangi teknikle "retildiini" aklamakla kalmaz, ayn zamanda insann kendi kendine reyemediini de ima etmektedir. Melezlerin reyememesi, yakn zamanlarda kefedildii zere, reme hcrelerindeki bir yetersizlikten dolaydr. Tm hcreler sadece 46 kromozom iermekteyken, insan ve dier memeliler, cinsiyet hcreleri (erkek spermi, dii yumurtas) 23 kromozom ierir. Ama bu zgn zellik, melezlerde grlmez. Artk, onlar cinsel adan "normal" yapacak, reme hcrelerinde byle tek bir kromozom takm ieren melezler elde etmek zere almalar da yaplmaktadr. Sfat "Ylan" olan tanrnn insanlk iin baard da bu muydu? ncil'deki Ylan'n sefih, kelimenin tam anlamyla bir ylan olmad kesindir nk Havva ile konuabilmekte, "bilme" meselesi hakkndaki gerei bilmekte ve ylesine yksek mevkidedir ki ilhn bir yalanc olduunu hi duraksamadan aa karmaktadr. Tm kadim geleneklerde, bir ba ilhn bir Ylan hasm ile savatn hatrlyoruz; muhtemelen kkleri Smer tanrlarna giden bir hikye. ~ 386 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

ncil'deki hikye, dier ilhlarn varl dhil Smer kkeni ile birok ipucunu aklamaktadr: "dem bizden biri gibi oldu." ncil'deki hasmlarn, yani lh ve Ylan'n Enlil ve Enki'yi temsil ettiini dnmek bizim iin son derece mantkl grnyor. Hasmlklar, kefettiimiz gibi, gerek nc Enki olmasna ramen Dnya komutanlna Enlil'in atanmasyla balyordu. Enlil Nippur'daki rahat Uu Kontrol Merkezinde kalmaktayken, Enki Aa Dnya'daki madencilik operasyonlarn rgtlemeye gnderilmiti. Anunnaki isyan Enlil'e ve olu Ninurta'ya karyd, isyanclarn szcs ise Enki idi. lkel iilerin yaratlmasn neren, sonra da stlenen Enki idi; Enlil bu harika yaratklardan birazn elde etmek iin g kullanmak zorunda kalmt. Smerce metinlerin insann olaylarn kaydetme srasna gre Enki, her zaman, insanolunun lehinde, Enlil ise dosdoru aleyhte olmasa da insanln sk disiplin edicisi olarak ortaya kmaktadr. Yeni insanlar cinsel adan bastrlm tutmay dileyen bir ilh ve insanla "bilme" meyvesini bahetmeye istekli ve bunu yapabilecek kapasitede olan bir ilh rol, Enlil ve Enki'ye mkemmel biimde uymaktadr. Bir kez daha, Smer ve ncil kelime oyunlar yardmmza kouyor. "Ylan" iin ncil'de kullanlan terim nahaktr, "ylan" anlamna gelir. Ama kelime "deifre etmek, arayp bulmak" anlamna gelen NHSH kknden gelir; demek ki naho ayn zamanda "deifre edebilen, eyleri arayp bulabilen" anlamna da gelmektedir; Nefilimlerin ba bilimcisi, Bilgi Tanrs Enki'ye uyan bir sfat. "Bilme"yi elde eden ama ebed hayat elde etmeyi baaramayan Adapa hakkndaki Mezopotamya hikyesi ile dem'in kaderi arasndaki paralellii ortaya karan S. Langdon [Semitic Mythology (Sam Mitolojisi)], Mezopotamya'da gn na kartlan ve ncil'deki hikyeyi gl biimde destekleyen bir betimlemeyi sunar: Bir aaca sarlm ve onun meyvesini iaret eden bir ylan. Gksel semboller nemlidir: Yukarlarda Anu'yu temsil eden Gei Gezegeni vardr; ylann yannda ise Enki'yi temsil eden Ay'n hilli. (ekil 158)

~ 387 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

ekil 158 Bulgularmzla en ilgili olan ey ise, Mezopotamya metinlerinde grlen gerektir; Adapa'ya en sonunda "bilme"yi baheden tanr Enki'den bakas deildir: Onun iin geni anlay mkemmelletirdi:.. Bilgelik (verdi ona)... Ona Bilgiyi verdi; Ebed Hayat vermedi ona. Mari'de bulunan bir silindir mhr stne resmedilmi resimli hikye; Tekvin'deki hikyenin Mezopotamya versiyonunun kadim bir resimlemesi olabilir pekl. Yontuda, dalgal sulardan ykselen yksek zemin stnde oturan byk bir tanr vardr; Enki'nin bariz bir resmedilii. Bu" tahtn" her bir yanndan sular fkrtan ylanlar ba vermitir. Ortadaki bu figrn her iki yannda aaca benzeyen iki tanr vardr. Dallarnn ucu penis eklinde olan sadaki, muhtemelen Hayat Meyvesini ieren bir tas yukar kaldrmaktadr. Dallarnn ucu vajina eklinde olan soldaki ise "Bilme" Aacn, yani tanrnn ltfu olan remeyi temsil eden meyveler tayan dallar sunar. ~ 388 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

Bir kenarda ise bir baka Byk Tanr durmaktadr; onun Enlil olduunu nermekteyiz. Enki'ye olan fkesi aktr. (ekil 159)

ekil 159 "Aden Bahesindeki atmaya" neyin sebep olduunu asla bilemeyeceiz. Ama Enki'nin amac her ne idiyse, lkel i'yi mkemmelletirmekte ve kendi dllerine sahip olabilecek Homo sapiens'i yaratmakta gerekten baarl olmutu. nsann "bilme"yi elde etmesinden sonra, Eski Ahit ondan "adam" diye sz etmeyi keser ve dem'i benimser; yani belirli bir kii, ndilerin ilgilendii halk silsilesinin ilk atas. Ama insanln gelecek vaat eden bu a ayn zamanda Tanr ve insan arasnda bir uurumu da iaretlemekteydi. Yollarn ayrlmas, insann artk tanrlarn aptal bir klesi deil de kendine bakan bir kii olmas Tekvin Kitabnda, insan tarafndan alnan bir karar olarak deil, lhn verdii cezann dayatmas olarak tarif edilir: Dnyalnn lmllkten kama yeteneini elde etmesine ramak kaldndan, Aden Bahesinden srlecektir. Bu kaynaklara gre, insann bamsz mevcudiyeti Nefilimlerin ehirlerini ve bahelerini kurduklar gney Mezopotamyada deil, douda, Zagros Dalarnda balamt: "Adam kovdu ve onu Aden Bahesinin dousuna koydu." Demek ki ncil bilgileri bir kez daha bilimsel bulgular onaylamaktadr: nsan kltr, Mezopotamya dzln evreleyen dalk blgelerde balamt. n~ 389 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

cil'deki anlatmn bu kadar ksa olmas ne yazk, zira insann Dnya stndeki ilk uygarlk hayatn anlatyor. Tanrlarn meknndan srlm, bir lml hayat srmeye lanetlenmi ama reyebilen insan, tam da bunu yapmaya devam etti. Eski Ahit'in soyu sopu ile ilgilendii ilk adam, kars Havva'y "bildi" ve o da ondan bir oul, topra ileyen Kabil'i dourdu. Sonra Havva, bir oban olan Habil'i dourdu. Sebebin homoseksellik olduunu ima eden ncil, "Kabil kardei Habil'e kar kt ve onu ldrd." diye bildirir. Hayatndan endie eden Kabil'e lh tarafndan koruyucu bir niane verilir ve daha da douya gitmesi emredilir. lk balarda bir gebe hayat srer, en sonunda "Aden'in dousunda, G Diyarnda" yerleir. Orada Enok ("al, ie balama") adn verdii bir olu olur ve "bir ehir bina etti ve ehrin adn olunun adna gre Enok koydu." Enok da srasyla evltlar, torunlar ve byk torunlar edindi. Kabil'den sonraki altnc nesilde Lamek dodu; onun olu ncil tarafndan uygarln kurucular olarak bildirilirler: Yabal "adrda oturanlarn ve sr sahiplerinin atas bu idi"; Yubal "enk ve boru alanlarn hepsinin atas bu idi"; Tubal-kain ise ilk demirci idi. Ama Lamek de, atas Kabil gibi bir cinayete kart; bu kez hem bir adam hem de bir ocuk lmt. Kurbanlarn pek de alakgnll yabanclar olmadn varsayabiliriz zira Tekvin Kitab olay stnde durur ve bunu, dem'in zrriyetinde bir dnm noktas olarak dnr. ncil, Lamek'in iki karsn, yani olunun analarn arp, "Eer Kabil'in yedi kere c alnacaksa, Lamek'in de yetmi yedi kere alnacaktr" diyerek ifte cinayeti onlara itiraf ettiini bildirir. Bu az anlalan szlerin veraset ile ilgili olduunu dnmeliyiz; bunu, Lamek'in kanlarna Kabil stndeki lanetin bedelinin yedinci nesilde (oullarnn neslinde) denmi olaca midinin artk boa olduunu bildirmesi olarak gryoruz. Artk yeni bir lanet, ok daha uzun bir lanet Lamek evinin stndedir. Olayn verasetle ilgili olduunu onaylayan u dizeler bizi yeni, saf bir neslin derhal kurulmas konusunda bilgilendirir: Ve Adem karsn tekrar bildi, ve bir oul dourdu; ve ismini it ("temel") koydu.

~ 390 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

nki lh, Kabil tarafndan ldrlen Habil yerine bana baka bir zrriyet verdi. Eski Ahit bir noktada Kabil ve Lamek'in kirlenmi nesline kar tm ilgisini kaybeder. Devamndaki insana ait olaylar, artk demin olu it ve itin ad branicede "insan varl" anlamn alan ilkdoan olu Eno'tan devam eden nesli zerinedir. Tekvin Kitab bize "Rab'bin ismini o vakit armaya baladlar" diye bildirir. Bu muammal cmle ncil bilginlerini ve ilhiyatlar alardan beri artmaktadr. Bunun ardndan demin it ve Eno'tan balayan ve Tufann kahraman Nuh ile biten on neslin zrriyetini veren bir blm izler. Tanrlarn Smer'de yalnz olduklar o ilk dnemleri tarif eden Smerce metinler ayn kesinlikle daha sonraki zamanlarda ama Tufan'dan nce insanlarn Smer'deki hayatn da tarif etmektedir. Tufann Smerce (ve orijinal) hikyesinde "Nuh", Dnya'ya indiklerinde Nefilimler tarafndan kurulan yedinci ehir olan "uruppak'l bir adam" olarak gemektedir. Demek ki Aden'den srlen insanlarn, bir noktada, Mezopotamyaya dnmesine, tanrlarn yannda yaamalarna, onlara hizmet etmelerine, ibadet etmelerine izin verildi. ncil'deki cmleyi yorumlaymza gre, bu Eno'un gnleri srasnda oldu. Ancak o zaman tanrlar insanolunun Mezopotamya'ya geri dnmesine, tanrlara hizmet etmesine "ve Rab'bin ismini armaya balamasna" izin vermilerdi. nsanlk destanndaki bir sonraki nemli olay olan Tufan'a bir an nce gemeye hevesli olan Tekvin Kitab, Eno'u izleyen atalarn isimleri yan sra pek az bilgi salamaktadr. Ama her bir atann isminin anlam, yaam srasnda yer alan olaylar ima edebilir. Saf neslin devam ettii Eno'un olu Kenan ("kk Kabil") idi; baz bilginler bu adn "demirci" olduunu dndler. Kenann olu Mahalel ("tanry ven") idi. Onu, Yared ("aa inmi olan") izledi; onun olu olan Enok ("takdis edilmi olan") ise 365 yanda lh ile birlikte yrd. Ama yz yl nce, altm be yandayken Enok Metuelah adnda bir oul edinmiti; birok bilgin Lettia D. Jeffreys'i [Ancient Hebrew Names: Their Significance and Historical Value (Kadim ~ 391 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

Yahudi simleri: Anlamlar ve Tarihsel Deerleri)] izleyerek, Metuelah adn "fzelerin bir adam" olarak evirdiler. Metuelah'n olunun ad Lamek ("alakgnll olan") idi. Ve Lamek de "imizden, lhn lanet ettii topraktan olan ellerimizin zahmetinden, bu bizi teselli edecek" diyerek oluna Nuh ("tehir, dinlenme vakti") adn verdi. Anlalan insanlk Nuh doduu srada byk bir yoksunluk iindeydi. Ar iilik ve ekilen zahmet de bir ie yaramyordu zira onlar besleyecek olan Arz lanetlenmiti. Tufan, yani Dnya yznden sadece insan rkn deil toprak ve gklerdeki tm yaam da silecek olan nemli olay iin sahne hazrd. Ve Rab grd ki yeryznde adamn ktl oktu ve her gn yreinin dnceleri ve kuruntular sadece kt idi. Ve Rab yeryznde nsan yaptna piman oldu, ve yreinde ac duydu. Ve Rab dedi: "Yarattm Dnyaly, ve hayvanlar, srnenleri ve gklerin kularn topran yz zerinden sileceim."

Bunlar, "tm etten kemikten olanlar sona erdirmek" zere alnan cidd nlemlerin bahaneleri olarak sunulan ak sulamalard. Ama kesinlikten yoksundular; bilginler de ilhiyatlar da lh bu kadar zm olan gnahlar veya "ihlller" hakknda tatmin edici hibir cevap bulamamlardr. Etten teriminin hem sulamalarda hem de yarglama ilanlarnda tekrar tekrar kullanl, yozlamann ve ihlllerin et ile, beden ile ilgili olduunu nermektedir. Rab "nsann arzulu dncelerinin" ktlnden yeis iindedir. Anlalan o ki, cinsellii kefeden insan bir seks manya hline gelmiti. Ama Rab'bin insanolunu Dnya yznden silmeye karar vermesinin tek sebebinin insann karlaryla fazla sevimesi olmas kabul edilebilir gibi deildir. Mezopotamya metinleri tanrlar arasndaki cinsellikten ve sevimelerden zgrce sz etmektedir. Tanrlar ve eleri arasndaki nazik sevimeleri; bir bakire ve sevgilisi ~ 392 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

arasndaki yasak ak, (Enlil'in Ninlil'e tecavz ettiinde olduu gibi) iddet dolu ak tarif eden metinler vardr. Tanrlar arasndaki sevimeleri ve resm eleri veya gayr resm cariyeleri ile kz kardeleri ve kzlaryla ve hatta kz torunlaryla (bu sonuncusu Enki'nin en sevdii vakit geirme yntemiydi) girdikleri gerek ilikileri anlatan bir metinler bolluu mevcuttur. Byle tanrlarn, kendileri gibi davranan insanla kar olmas pek mmkn deildir. Rab'bin amacnn, sadece insan ahlk iin kayglanmak olmadn gryoruz. Artan irenmenin sebebi, kirlenmenin tanrlar arasnda yaylmasyd. Bu ktan bakldnda, Tekvin Kitabnn 6. Babnn akl kartran al dizeleri ak hle gelmektedir: Ve vaki oldu ki, topran yz zerinde adamlar oalmaya balad, ve onlarn kzlar doduu zaman, ilhlarn oullar insan kzlarnn gzel olduklarn grdler ve btn setiklerinden kendilerine karlar aldlar. Bu dizelerin de netletirmi olduu gibi, ilhlarn oullar Dnyallarn nesilleri ile cinsel ilikiye girmeye baladklarnda, ite ancak o zaman lh "Yeter!" diye bard. Ve Rab dedi: "Ruhum insan ebediyen korumayacaktr; hata yapt, nk etten bedendir."

Bu cmle, binlerce yl muamma olarak kald. nsann yaratlmasnda kullanlan genetik maniplasyon ile ilgili karmlarmzn nda okunduunda, bu dizeler kendi bilim adamlarmz iin bir mesaj tamaktadr. Tanrlarn ruhu, yani insanolunun genetik adan mkemmellemesi bozunmaya balamtr. nsanlk ~ 393 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

"yanl yola sapm"t, dolaysyla sadece "etten beden" olmaya, yani hayvansal kkenine geri dnmt. Artk Eski Ahit'in "zrriyetinde saft... drst bir adamd" dedii Nuh ile "yeryznde yolunu bozan btn beer" arasnda yapt ayrm vurgulayn anlayabiliriz. Genetik saflklar azalmakta olan erkek ve kadnlarla evlenen tanrlarn ta kendisi de bozunmaya maruz kalyorlard, ncildeki hikye, sadece Nuh'un genetik olarak saf olmaya devam edeceini iaret ederek, lahn elikisine bahane bulur: Dnya yznden btn hayat silme karar alarak, Nuh'u ve ardndan gelenleri ve "her temiz hayvan" ve dier hayvan ve kular "btn yeryz zerinde zrriyetlerinin sa kalmas iin" kurtarmaya karar verdi. lhn ilk bataki amacn iptal etme pln, yaklamakta olan felket hakknda Nuh'u uyarmak ve onu suda yzen, kurtarlacak insanlar ve yaratklar tayacak bir gemi ina etmesinde ynlendirmekti. Nuh'a verilen sre, sadece yedi gnd. Bir biimde gemiyi ina etmeyi ve su geirmez klmay becerdi ve tm yaratklar toplad, onlar ve ailesini gemiye bindirdi ve belirlenen zamanda gemiyi yzdrd. "Ve vaki oldu ki, o yedi gnden sonra, tufann sular yeryz zerinde idi." Neler olup bittii, ncilin kendi szleriyle en iyi ekilde tarif edilir: O gnde, byk enginin btn kaynaklar yarldlar, ve gklerin pencereleri aldlar... Ve yer zerinde krk gn tufan oldu, ve sular oalp gemiyi kaldrdlar ve yerden kalkt. Ve sular ykseldiler ve yer stnde ziyadesiyle oaldlar, ve gemi sularn yz stnde yrd. Ve yeryznde sular pek ok ykseldiler, ve btn gkler altnda olan btn dalar rtldler. Sular on be arn daha ykseldiler; ve dalar rtldler. Ve tm beden sahipleri... Ve adamdan srlara kadar, srnenlere kadar, ve gklerin kularna kadar, yeryz zerinde yaayan her ey silindiler; ~ 394 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

ve yalnz Nuh ve kendisiyle beraber gemide olanlar kaldlar. Sular 150 gn boyunca yeryznde kald, sonra lh, yerin zerinden bir rzgr geirdi, ve sular alald. Ve enginin kaynaklar ile gklerin pencereleri kapandlar; ve gklerden yamurun arkas kesildi. Ve gittike sular yerden ekildiler, ve yz elli gn bittikten sonra, sular azaldlar; ve gemi Ar Dalar zerine oturdu. ncil'deki versiyona gre, insanln ilesi "Nuh'un mrnn alt yznc senesinde, ikinci ayda, ayn on yedinci gnnde" balamt. Gemi Ar Dalarna "yedinci ayn on yedinci gnnde" oturmutu. Demek ki sularn gelii ve dereceli olarak "gerileyii", yani gemi Ar Dalarna oturacak kadar su dzeyinin alalmas tam be ay srmt. Sonra da "sular onuncu aya kadar, gittike azaldlar; onuncu ayda, ayn birinde," sadece yksek Ar Dalar deil "dalarn balar grld"; neredeyse ay sonra. Nuh bir krk gn daha bekledi. Sonra "sular topran yz zerinden eksildi mi grmek iin" bir kuzgun ve bir gvercin yollad. nc gnde, gvercin aznda bir zeytin dalyla dnd; sular aalarn tepesi grlecek kadar ekilmiti demek. Bir sre sonra Nuh gvercini tekrar yollad "ama o geri dnmedi." Tufan gemiti. Nuh geminin rtsn kaldrd ve bakt ve ite, topran yz kurumutu. "Ve ikinci ayda, ayn on yedinci gnnde, yer kuru idi." Nuh'un alt yz birinci ylyd. ile, bir yl ve on gn srmt. ~ 395 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

Sonra Nuh ve onunla birlikte olan dierleri gemiden dar ktlar. Nuh, Rab'be bir sunak yapt ve stnde yaklan takdimeler sundu. Ve Rab ho kokuyu koklad; ve Rab yreinde dedi: "Adamn yznden artk topra tekrar lanetlemeyeceim nk adamn tasavvuru genliinden beri ktdr." "Mutlu son" da Tufan hikyesi kadar ok elikiyle doludur. nsanolunu, gen tanrlarn saflnn kirletilmesi de dhil eitli menfur eyler iin uzun uzun sulamasyla balar. Tm etten beden olanlarn yok olmas kararna varlr ve tamamen hakl grnmektedir. Derken ayn lh, yedi gn iinde insanolunun ve dier yaratklarn zrriyetinin kaybolmamasn salamak iin acele etmeye balar. Travma sona erdiinde, lh pien etin kokusundan bylenir ve insanln kkn kurutma kararna son verir, insann kt dncelerini genliine verme bahanesiyle her eyi bir yana brakr. Ancak, ncil'deki anlatnn, orijinal Smer hikyesinin ksaltlm versiyonu olduunu fark ettiimizde, hikyenin doruluu hakkndaki phelerimiz dalmaya balar. Dier durumlarda da olduu gibi, tek tanrl ncil; her zaman birbirine pek denk dmeyen birka tanr tarafndan oynanan rolleri tek bir lh'a indirgemitir. Mezopotamya uygarlnn arkeolojik keiflerine ve Akkad, Smer edebiyatnn deifre edilmesine dek, ncil'deki Tufan hikyesi tek banayd, sadece dnyann drt bir yanndaki dank ilkel mitolojilerle desteklenmekteydi. Akkadca "Glgam Destannn kefi, Tekvin Kitabndaki tufann yanna, daha eski metinlerin ve Smerce orijinalin paralarnn kefi ile zenginleen, daha yal ve saygdeer bir destek salad. Mezopotamya Tufan hikyesinin kahraman, Tufandan sonra orada mutluluk iinde yaad Tanrlarn Gksel Meknna gtrlen Smerli Ziusudra (Akkadca Utnapitim) idi. lmszl arayan Glgam en sonunda oraya vardnda, lm ve yaam konusunda Utnapitim'in dn alr. Utnapitim Glgam'a ve onun ~ 396 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

sayesinde tm Tufan-sonras insanlna, hayatta kalnn srrn, "gizli bir mesele, tanrlarn bir srr" n, (diyebiliriz ki) Byk Tufann gerek hikyesini aklar. Utnapitim'e aklanan sr udur; Tufan'n ncesinde tanrlar toplanr ve insanolunun ortadan kaldrlmas ynnde oy kullanrlar. Oylama ve karar gizli tutulur. Ama Enki, yaklamakta olan felketi haber vermek iin uruppak'n hkmdar olan Utnapitim'i arar. Gizlilii benimseyen Enki, Utnapitim'e sazdan bir perdenin ardndan konuur. Aklamalar ilk bata pek rtldr. Sonra uyars ve dn net biimde aklar: uruppak'l adam, Ubar-Tutu'nun olu: Evini yk, bir gemi yap! Mal mlk brak, cann kurtar! Mallarn dnme, hayatn kurtar! Gemiye tm canl eylerin tohumunu ykle; Yapacan gemininlleri yle olacaktr.

ncil'deki anlatmla olan benzerlikler aktr: Bir tufan yaklamaktadr; bir insan nceden uyarlr; zel biimde ina edilecek bir gemi hazrlayarak kendini kurtarmaldr; beraberinde "tm canl eylerin tohumunu" almal ve kurtarmaldr. Ama Babil versiyonu daha akla yatkndr. Yok etme karar ve kurtarma abas ayn lhn elikili fiilleri deil, farkl ilhlarn ileridir. Dahas, nceden uyarmak ve insann tohumunu kurtarmak karar, gizlilik iinde ve dier Byk Tanrlarn ortak kararnn tersine hareket eden tek bir tanrnn (Enki) cretkrldr. Enki neden dier tanrlara kar kma riskine girmiti? Sadece ve sadece kendi "muhteem sanat eserini" korumakla m ilgilenmekteydi yoksa kendisi ve erkek kardei Enlil arasnda gittike artan bir rekabet veya husumet yznden mi byle davranmaktayd? ~ 397 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

ki karde arasndaki byle bir atmann varl, Tufan hikyesinde aklanmaktadr. Utnapitim Enki'ye u bariz soruyu sorar: Utnapitim, uruppak'taki vatandalara garip ekilli bir geminin yapln ve tm mal mlk terk ediini nasl aklayacakt? Enki ona u d verdi: Onlara yle diyeceksin: "Enlil'in bana kar dmanca olduunu rendim, demek ki ehrinizde kalamam, ayam Enlil'in toprana da basarnam. yleyse Absu'ya gideceim, efendim Ea ile birlikte oturmaya." Sebep olarak bu gsterilecekti; Enki'nin takipisi olan Utnapitim artk Mezopotamya'da kalamazd ve Aa Dnya'ya (bulgularmza gre, gney Afrika) yelken amaya, orada efendisi Ea/Enki ile oturmaya gideceinden bir gemi ina ediyordu. Sonraki dizelerden anlaldna gre, blge bir kuraklk veya ktln kucandayd; Utnapitim (Enki'nin tavsiyesi zerine) ehir sakinlerini, gittiini grr grmez Enlil'in "diyar tekrar en zengin hasadyla dolu" klaca yolunda temin etmeliydi. Bu bahane, ehir sakinlerine mantkl geldi. Bu ekilde kandrlan ehir halk soru sormamakla kalmad, geminin inasna da yardm ettiler. Utnapitim "her gn" kzler ve koyunlar kestirip onlara sunarak ve onlar "ra, krmz arap, zeytinya ve beyaz araba boarak", onlar daha ok almaya sevk etti. ocuklara bile izolasyon iin zift tamalar iin bask yapld. "Yedinci gnde, gemi hazrd. Suya indirme ok g oldu, bylece yerdeki kalaslar yukar aa itmek zorunda kaldlar, ta ki yapnn te ikisi suya (Frat nehrine) girinceye dek." Sonra Utnapitim tm ailesini ve akrabalarn gemiye bindirdi, yanlar sra "canl yaratklardan bulabildiklerinin hepsini" ve "tarlalardaki hayvanlardan, tarlalardaki vah hayvanlardan" bulduklarn da ykledi. ncil'deki hikye ile benzerlikler, yedi gnlk ina sresi bile, akt. Ancak Utnapitim, Nuh'un bir adm nne geerek gemiyi yapmasna yardm eden tm zanaatkarlar da gemiye bindirdi. ~ 398 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

Kendisi ancak belirli bir sinyal zerine gemiye binecekti; Enki bu sinyali de ona aklamt: ama, yani ateli roketlerden sorumlu ilh tarafndan saptanacak "belirli bir zaman"da. Enkinin emri uydu: "afak vakti bir titreme emreden ama bir patlamalar saanan indirdiindegemiye bin, girii de kapa!" ama tarafndan bir uzay roketinin atelenii olduu anlalan bu sinyal ile Utnapitim'in gemiye binip kendini ieriye kapat arasndaki balanty tahmin etmeye alalm. O an geldiinde, uzay roketi "afakta bir titremeye" sebep oldu ve bir patlamalar saana balad. Ve "tm geminin ambar muambalarn ekip tirizini vuran" Utnapitim, "yapy iindekilerle birlikte", "Gemici Puzur-Amurri'ye devretti." Frtna "afan ilk yla geldi." rktc bir gk grlts vard. Ufuktan kara bir bulut ykseldi. Frtna binalarn direklerini ve rhtmlar paralad; sonra setler ykld. Karanlk geldi, "tm k olanlar karanla evirdi" ve "geni diyar bir mlek gibi paraland." Alt gn ve alt gece "gney frtnas" esti: Eserken hz kazanyor, dalar sular altna alyor, bir sava gibi insanlar ezip geiyordu... Yedinci gn geldiinde, seli tayan gney frtnas bir ordu gibi arpt savata durulmaya balad. Deniz duruldu, rzgr sustu, ~ 399 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

sel durdu. Havaya baktm. Sessizlik kmt. Ve tm insanlk kile dnmt.

Enlil ve Tanrlar Meclisinin istei olmutu. Ama onlar bilmiyordu, Enki'nin pln da ilemiti: Frtnal sularda yzen, erkekleri, kadnlar, ocuklar ve dier canl yaratklar tayan bir gemi vard. Frtna geince, Utnapitim "bir lomboz at", "yzme k dt." Etrafa baknd, "manzara dz bir dam gibi dmdzd." Eilerek oturdu ve alad, "gzyalar yzmden akyordu." Denizin drt bir yannda bir ky eridi grmek iin baknd, gremedi. Sonra: Bir dalk blge ortaya kt; Kurtulu Dana gemi durdu; Niir ("kurtulu") Da gemiyi smsk tuttu, harekete izin vermedi. Alt gn boyunca Utnapitim, Kurtulu Dann, yani ncildeki Ar Da'nn zirvelerine takl kalan hareketsiz gemiden dar bakt. Sonra, Nuh gibi, bir dinlenme yeri baksn diye bir gvercin yollad ama ku geri geldi. Bir sere gitti ve geri geldi. Sonra kuzgun gitti ve bir dinlenme yeri bulup, dnmedi. Utnapitim bunun zerine yanndaki btn kular ve hayvanlar sald ve kendisi de dar kt. Bir sunak kurdu ve tpk Nuh'un yapt gibi "bir adak sundu." Ama burada yine tek lh-ok ilh fark ortaya kyor. Nuh bir yank takdime sunduunda "Yahveh ho kokuyu koklad" ama Utnapitim bir adak adadnda, "tanrlar kokuyu ald; tanrlar tatl kokuyu aldlar. Tanrlar sinekler gibi adak adayann evresine tler." ~ 400 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

Tekvin versiyonunda, insanl bir daha asla yok etmeyeceine yemin eden Yahveh'dir. Babil versiyonunda ise yemin eden Byk Tanra'dr: "Unutmayacam... Bu gnlerde dikkatli olacam, onlar asla unutmayacam." Ancak, derhal zlmesi gereken sorun bu deildi. nk Enlil en sonunda oraya vardnda, aklndaki en son ey yiyecek idi. Bazlarnn hayatta kaldn kefettii iin fkeden hop oturup, hop kalkyordu. "Baz canllar kaabildi mi? Hibir insann hayatta kalmamas gerekiyordu!" Olu ve varisi olan Ninurta, derhal sulayan parman Enki'ye yneltti. "Ea'dan baka kim pln yapabilir? Her meseleyi bilen sadece Ea'dr." Sulamay inkr etmek bir yana dursun, Enki dnyann en belagatli savunma konumasn yapt. Bilgelii iin Enlil'i verek ve Enlil'in muhtemelen "mantkszlk" etmeyeceini, bir realist olduunu neren Enki, inkr ile itiraf birbirine kartrd. "Tanrlarn srrn aa vuran ben deildim"; sadece tek bir insann, "son derece akll" olan bir insann kendi bilgelii ile tanrlarn srrnn ne olduunu alglamasna izin verdim. Ve eer bu Dnyal gerekten de bu kadar akll ise, onun yeteneklerini grmezden gelemezdim diye tledi Enki Enlil'e. "imdi artk, onun hakknda fikir alalm!" Tm bunlar, "Glgam Destan"na gre, Utnapitim'in Glgam'a anlatt tanrlarn srr idi. Sonra Glgam'a son olay da anlatr. Enki'nin sav karsnda etkilenen, Enlil bunun zerine gemiye kt. Elimden tutarak beni gverteye kard. Karm da gverteye ald, ve yanmda diz ktrd. Aramzda durarak, alnlarmza dokundu ve bizi kutsad: "imdiye kadar Utnapitim sadece insan idi; bundan sonra Utnapitim ve kars ~ 401 ~

TM ETTEN KEMKTEN OLANLARIN SONU

biz tanrlar gibi olacaktr. Utnapitim ok Uzak'ta, Sularn Az'nda oturacaktr!"

Ve Utnapitim Glgam'a anlatt hikyesini bitirir. ok Uzak'ta oturmas iin gtrldnde, Anu ve Enlil Ona hayat verdi, bir tanr gibi, Onu ebed hayata ykseltti, bir tanr gibi.

Ama genelde insanla ne olmutu? ncil'deki hikye, lhn daha sonra insanoluna "semereli olun ve oaln" iznini verdii ve onlar takdis ettii iddiasyla son bulur. Tufan hikyesinin Mezopotamya versiyonu da insanolunun remesiyle ilgili dizelerle sona erer. Ksmen tahrip olmu metin, insan "kategorilerinin" kurulmasndan sz eder: ... nsanlar arasnda bir nc kategori olsun: nsanlar arasnda Douran kadnlar ve douramayan kadnlar olsun. Anlalan, cinsel iliki iin de yeni dzenlemeler vard: nsan rk iin dzenlemeler: Erkek... gen bakireye... Gen bakire... Gen adam... gen bakireye... Yatak serildiinde, ei ve kocas birlikte yatsnlar. Enlil yol stnden ekilmiti. nsanlk kurtulmu ve remesine izin verilmiti. Tanrlar, Dnya'y insana amlard. ~ 402 ~

TANRILAR DNYA'DAN KATII ZAMAN

Kabaran sular Dnya'y silip spren bu Tufan neydi? Bazlar Tufan Dicle-Frat ovasnn yllk tamalar baznda aklarlar. Bu tamalardan birinin bilhassa iddetli getii varsaylr. Tarlalar ve ehirler, insanlar ve hayvanlar ykselen sularla srklenmiler ve olay tanrlarn bir cezas olarak gren ilkel insanlar bir tufan efsanesini yaymaya balamlard. Sir Leonard Woolley kitaplarndan biri olan Excavations in Ur'da (Ur'daki Kazlar) unlar anlatr: 1929'da Ur'daki Kraliyet Mezarlndaki alma sona ermek zereyken, iiler yakndaki bir hykten ieri krlm mlek ve ufalanm tulalar kazarak kk bir afta inerler. Bir metre aada, sertlemi amurdan bir dzeye rastlarlar; bu, genellikle uygarln balad noktay iaret eder. Ama bin yllk ehir yaam sadece bir metrelik arkeolojik tabaka m brakmtr geride? Sir Leonard iileri daha da kazmalar iin ynlendirir. Bir metre daha kazarlar, daha sonra bir buuk metre daha. Hl "bakir toprak", yani insan yerleimi izi tamayan amur karmaktadrlar. Ama buuk metre su tarafndan braklm, kurumu amuru kazdktan sonra iiler yeil mlek paralar ve akmaktandan aletler ieren bir tabakaya rast geldiler. buuk metre amurun altnda daha eski bir uygarlk gmlyd! ~ 403 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Sir Leonard ukura atlad ve kazy inceledi. Yardmclarn ard, fikirlerini sordu. Hi kimsenin akla yakn bir aklamas yoktu. Derken Sir Leonard'n kars, ylesine, "Aa, tabi, bu Tufan!" deyiverdi. Ancak Mezopotamya'ya giden dier arkeoloji gruplar, bu harikulade sezginin zerine phe drdler. Yerleme izi iermeyen amur katman gerekten de seli iaret ediyordu; ama Ur ve el-Ubaid'teki kelti sel basknn M.. 3.500-4.000'ler arasnda olduunu nermekteyken, daha sonra Ki'te kefedilen benzer bir keltinin M.. 2.800'lerde meydana gelmi olduu tahmin edildi. Ayn tarih (M.. 2.800) Erek'te ve Smerli Nuh'un ehri uruppak'ta bulunan amur katman iin de tahmin edilmekteydi. Kazclar Ninova'da on sekiz metre derinde, M.. 4.000 il 3.000'ler arasnda on ten fazla amur ve nehir kumundan oluan tabaka buldular. Dolaysyla bilginlerin ou Woolley'nin bulduunun eitli yerel sel basknlarnn izleri olduuna inanmaktadr; bunlar iddetli saanaklarn yad ve iki byk nehrin kabarmasnn ve yataklarndaki srekli deimelerin byle felketlere sebep olduu Mezopotamya'da sk meydana gelir. Bilginler tm bu deiken amur tabakalarnn kapsaml bir afetten, yani Tufan denilen tarih ncesi muazzam olaydan dolay olamayaca sonucuna vardlar. Eski Ahit, bir edebi ksalk ve kesinlik aheseridir. Kelimeler her zaman kesin anlamlan aktarmak zere seilmitir; dizeler isabetlidir; sralanlar amaldr; uzunluklar ise kesinlikle gerekenden daha uzun deildir. Yaratltan, dem ile Havva'nn Aden Bahesinden kovulularna kadar tm hikyenin seksen dizede anlatlmas dikkate deer. dem ve neslinin tam kayd, Kabil ve neslinden, it, Enok ve onlarn neslinden ayr anlatlsa bile elli sekiz dizeyi gemez. Ama Byk Tufann hikyesi seksen yedi dizeyle ba ekmektedir. Editrlk asndan bile bu "byk hikye"dir. Sradan yerel bir olay deildir, tm Dnya'y, tm insanl etkileyen bir felkettir. Mezopotamya metinleri, "Dnya'nn drt bir yannn" etkilendiini aka belirtir. Byle olduu iin de Mezopotamya'nn tarih ncesinde ok nemli bir noktadr. Tufandan nce olaylar, ehirler ve halklar vard ve Tufandan sonra olaylar, ehirler ve halklar vard. Byk Tufandan nce tanrlarn tm ileri ve Gklerden indirdikleri Krallk ve Byk Tufandan sonra Krallk Dnya'ya tekrar indirildiinde olan tanrlarn ve insanlarn olaylar vard. Tufan, byk bir zaman ayrac idi. ~ 404 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Sadece kapsaml kral listeleri deil, tekil krallar ve onlarn atalar ile ilgili metinlerde Tufandan sz ederler. rnein Ur-Ninurta ile ilgili olan bir metin Tufan zamandaki uzak bir olay olarak anmaktadr: O gn, o uzak gnde, O gece, o uzak gecede, O yl, o uzak yldaTufan meydana geldiinde.

Ninova'daki kil tabletlerden oluan byk ktphaneyi oluturan bilimlerin koruyucusu Asur kral Asurbanipal, an yazlarndan birinde "Tufandan nceki ta yazlarn" bulduunu ve okuyabildiini belirtir, isimler ve kkenleri ile ilgili Akkadca bir metin, "Tufandan sonraki krallarn adlarn sraladn" aklar. Bir kral "Tufandan nce korunmu tohumdan" olduu iin yceltilir. eitli bilimsel metinler, kaynaklarn 'Tufandan nceki eski destanlar" olarak bildirirler. Hayr, Tufan yerel bir olay veya dnemsel tamalar deildir. Her adan Dnya'y sarsan, benzerini ne tanrlarn ne de insanlarn daha nce de ve ondan beri de yaamadklar bir felaketti. u ana dek incelediimiz ncil ve Mezopotamya metinlerinde, zlecek ok az bulmaca kald. Nuh'un adnn, doumunun ekilen zorluklarn sonunu iaret edecei umuduyla "dinlenme vakti" konmasna sebep olan, insanln ektii ile neydi? Tanrlarn sakl tutmaya yemin ettikleri ve aklanmasndan dolay Enki'nin suland "sr" neydi? Neden Sippar'dan frlatlan bir uzay arac, Utnapitim'in gemiye girmesi ve mhrlemesi iin gereken iaretti? Sular en yksek dalar bile rtmken, tanrlar neredeydi? Ve Nuh/Utnapitim tarafndan sunulan kzarm et onlar niye sevindirmiti? Bunlara ve dier sorulara cevaplar bulmak iin ilerlerken, Tufann tanrlar tarafndan istekleri dorultusunda infaz ettikleri, nceden tasarlanm bir ceza olmadn greceiz. Tufann tahmin edilebilir bir olay olmasna karn, kanlmaz bir olay olduunu, tanrlarn aktif deil de pasif bir rol oynadklar doal bir afet olduunu kefedeceiz. Ayrca tanrlarn tutmaya yemin ettikleri srrn, insanla kar ~ 405 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

kurulan bir komplo olduunu da gstereceiz; yaklamakta olan su na ait kendilerinde olan bilgiyi Dnyallardan saklayacaklard, bylece Nefilimler kendilerini kurtarrken, insanlk yok olacakt. Tufan ve ncesindeki olaylarla ilgili son derece artm bilgimizin ou "Tanrlar insanlar gibi" metninden gelmektedir. Bu metinde Tufann kahraman AtraHasis adnda birisidir. "Glgam Destan"nn Tufan blmnde Enki Utnapitim'e "son derece zeki" der; bu da Akkadca atra-Hasistir. Bilginler Atra-Hasis'in kahraman olduu metinlerin daha eski bir Smerce Tufan hikyesinin paralar olabileceini dnmekteydiler. Zamanla, Atra-Hasis destannn byk lde biraraya getirilebilmesini salayan yeterli miktarda Babil, Asur, Kenan ve hatta orijinal Smer tabletleri bulundu; esas almay gerekletirenler W. G. Lambertve A. R. Millard'dr. [Atra-Hasis: The Babylonian Story of the Flood (Atra-Hasis: Babil Tufan Hikyesi)] Anunnakilerin zahmetli iini, isyanlarn ve ardndan lkel iinin yaratlmasn tarif ettikten sonra destan insann (ncil versiyonundan da bildiimiz gibi) reyip oalmaya baladna deinir. Zamanla, insanlk Enlil'i rahatsz etmeye balar. Diyar geniledi, halk oald; Diyarda vah boalar gibi yayldlar. Tanr onlarn iftlemelerinden rahatsz oldu; Tanr Enlil onlarn seslerini duydu ve byk tanrlara dedi ki: "nsanolunun sesleri artk bunaltc hle geldi; iftlemeleri beni uykumdan etti."

Bir kez daha insanln davacs roln alan Enlil bir ceza emretti. imdi, gelmekte olan tufan okumay bekliyoruz. Ama yle deil. lgintir, Enlil bir Tufandan veya suyla ilgili herhangi bir ileden sz etmez. Bunun yerine, insanln saysnn bulac hastalklarla azaltlmasn dnmektedir. ~ 406 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Destann Akkad ve Asur versiyonlar, Enlil'in ceza isteinin ardndan insanolunu ve davarlarn etkileyen "hastalk, illetler, veba ve salgnlar" kadar "arlar, ba dnmesi, titremeler, ate"ten de sz ederler. Ama Enlil'in pln ie yaramaz. "Son derece zeki olan", yani Atra-Hasis, tanr Enki'ye zellikle yakndr. Baz versiyonlarda kendi hikyesini de anlatarak "Ben Atra-Hasis'im; efendim Ea'nn tapnanda yaardm." der. "Akl, efendisi Enki'ye uyank olan" Atra-Hasis, kardei Enlil'in plnn bozmas iin ona yalvarr: "Ea, Ey Rab, nsanolu inliyor; tanrlarn fkesi diyar tketiyor. Halbuki bizi yaratan sensin! Arlar, ba dnmesi, titremeler, ate dursun artk!"

Krlm tabletlerden daha ok para bulunmadka, Enki'nin dnn ne olduunu bilemeyeceiz. Bir ey "...diyarda grlsn" dedi. Bu her ne idiyse, ie yarad. Ksa sre sonra, Enlil ac ac "insanlar yok olmadlar; eskisinden bile daha oklar!" diye tanrlara ikyette bulundu. Daha sonra insanolunu alk ile yok etme plnnn ana hatlarn karmaya koyuldu. "nsanlara yiyecek verilmesin; karnlar, meyve ve sebzeyi isteyedursun!" Ktlk, yamayan yamur ve azalan sulama ile yani doal gler yoluyla salanacakt. Yamur tanrsnn yamurlar yukarda tutulsun; Aada, sular kaynaklarndan ykselmesin. Rzgr essin ve topra kurutsun; Bulutlar kabarsn ama saanak brakmasn.

~ 407 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Deniz rnleri kaynaklar bile ortadan kalkacakt; Enki'ye "bir srg ek, denizi kapa" ve denizin rnn insanlardan "koru" emri verildi. Ksa sre sonra kuraklk, felketi yaymaya balad. Yukardan, scaklk... deildi, Aada, sular kaynaklarndan ykselmediler. Topran rahmi dourmad; Bitkiler filiz vermedi... Kara tarlalar beyaza dnd, Geni dzlk, tuza bouldu.

Bunun sonucundaki ktlk, insanlar arasnda felkete sebep oldu. Zaman getike artlar daha da ktledi. Mezopotamya metinleri gittike harap edici alt aat-tamdan sz eder; bazlar bu terimi "yl" diye evirir ama harfiyen "geiler" anlamna gelmektedir; daha dorusu Asur versiyonunun aka belirttii gibi "bir Anu yl": Bir a-at-tam boyunca, topran otlarn yediler. kinci a-at-tam boyunca, intikamdan dolay strap ektiler. nc a-at-tam geldi; Grntleri alktan deimiti, yzleri kabuk balamt... lmn snrnda yayorlard. Drdnc a-at-tam geldiinde, yzleri yeil grnmeye balad: sokaklarda kamburu kk yrdler; ~ 408 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

geni (omuzlar?) darlat.

Beinci "gei" te insan yaam bozunmaya balad. Anneler, kendi a kzlarna kar kaplar srglediler. Kz evltlar, yiyecek saklad m grelim diye annelerini gzetlemeye baladlar. Altnc "gei"te, yamyamlk balad. Altnc a-at-tam geldiinde, kz evltlarn yiyecek diye hazrladlar; ocuklar besin diye hazrladlar... Bir ev, dier evi yedi bitirdi.

Metinler Atra-Hasis'in tanrs Enki'ye srarla bavurduunu bildirirler. "Tanrsnn evinde... ayakbast;... her gn alad, sabahlar adaklar getirerek... tanrsnn adn ard", ktl bozmak iin Enki'nin yardmn istedi. Ancak Enki, dier ilhlarn karar ile elinin kolunun balandn hissediyor olmalyd ki ilk balarda cevap vermedi. Byk ihtimalle, tapna terk edip sevgili bataklklarna doru yelken ap sadk ibadetisinden saklanmt, "insanlar lmn kysnda yayorlarken," Atra-Hasis "yatan nehire dnk serdi." Ama cevap yoktu. Alktan len, gittike azalan insanolunun, kendi ocuklarn yiyen ana babalarn manzaras kanlmaz olan en sonunda ortaya kard: Enki ve Enlil arasnda bir baka atma. Yedinci "gei"te, kalan erkek ve kadnlar "llerin hayaletleri" gibiyken, Enki'den bir haber aldlar. "Diyarda byk bir grlt karn" diyordu. Tm insanlara, uyulmas iin haberler yollad: "Tanrlarnza sayg gstermeyin, tanralarnza dua etmeyin." Tam bir itaatsizlik olmalyd! Byle bir karmaann rts altnda, Enki ok daha somut hareketler plnlad. Bu noktada bir hayli paralanm olan metinler, onun, tapnanda gizli bir "bykler" meclisi topladn aklyor. "Girdiler... Enki'nin Evi'nde toplanp konutular." Enki ilk nce, dier tanrlarn ilerine nasl kar koyduunu onlara syleyerek ~ 409 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

kendini temize kard. Sonra bir hareket plnn anlatt: Bu pln, bir biimde, denizler ve Aa Dnya ile ilgiliydi. Plnn gizli kapakl ayrntlarn paralanm dizelerden karabiliriz: "Gece... sonra...", birisi, belirli bir zamanda "nehir kysnda" olmalyd, belki de Enki'nin Aa Dnya'dan dnn bekleyecekti. Enki oradan "su savalarn getirdi"; belki de madenlerde lkel ii olan Dnyallardan bazlarn. Belirlenen zamanda, emirler verildi: "Haydi! . . dzen..." Kayp satrlara ramen, Enlil'in tepkisinden neler olduunu kavrayabiliriz. "O fkeyle doldu." Tanrlar Meclisini toplantya ard ve silahl avuunu Enki'yi bulup getirmeye gnderdi. Daha sonra ayaa kalkt ve erkek kardeini, gzleme ve koruma plnlarn bozmakla sulamaya balad: Hepimiz, Byk Anunnakiler, birlikte bir karara vardk... Gk Kuu'nda emrettim ki, Adad yukar blgeleri korusun; Sin ve Nergal ise Dnyann orta blgelerini korusunlar; srgy, denizin parmakln roketlerinde sen (Enki) korumalydn. Ama sen insanlar iin nlemleri gevettin!

Enlil kardeini "denizin srgsn" krmakla sulad. Ama Enki bunun kendi rzasyla olduunu inkr etti: Srg; denizin parmakln, Roketlerimle korudum. (Ama)... benden katnda... ~ 410 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

bir balk srs... gzden kayboldu; srgy krdlar... denizin muhafzlarn ldrmler.

Sulular yakaladn ve cezalandrdn iddia etti ama Enlil tatmin olmamt. Enki'nin "halkn beslemeyi brakmasn", artk "insanlarn geliip serpilmesine sebep olan msr taynn salamamasn" talep etti. Enki'nin tepkisi ok artcyd: Tanr bu toplantdan sklmt; Tanrlar Meclisinde, kahkahalarna engel olamad.

Nasl bir pandomimin koptuunu tahmin edebiliriz. Enlil fkeden kudurmutu. Enki ile ateli atmalar ve barmalar oldu. "Elinde iftira var sadece!" Mecliste en sonunda dzen salandnda, Enlil yine sz ald. Meslektalarna ve astlarna bunun oybirlii ile alnm bir karar olduunu hatrlatt, lkel inin biimlendirilmesine yol aan olaylar gzden geirdi ve Enki'nin defalarca "kural bozduunu" hatrlatt. Ama insanl mahvetmek iin hl bir ansn olduunu syledi. Yaknda bir "ldrc sel baskn" olacakt. Yaklaan felaket, insanlardan bir sr olarak saklanmalyd. Meclisi bu srr tutmaya yemin etmeye ve en nemlisi "prens Enki'yi bir yemin ile balamaya" ard. Enlil konumak iin azn at ve tm tanrlarn Meclisine seslendi: "Gelin, hepimiz, ldrc Tufan'la ilgili, bir yemin edelim!" lk nce Anu yemin etti; ~ 411 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Enlil yemin etti; oullar da onunla yemin ettiler

Enki ilk bata yemin etmeyi reddetti. "Beni neden bir yeminle balayacaksnz?" diye sordu. "Elimi insanlarma kar kaldrmak zorunda mym?" Ama en sonunda yemin etmeye mecbur edildi. Metinlerden biri aka belirtir: "Anu, Enlil, Enki ve Ninhursag; Gk ve Yer tanrlar yemin ettiler." Ok yaydan kmt. Onu balayan yemin neydi? Enki'nin yorumlamay setii biimiyle, yaklamakta olan Tufan srrn insanlara aklamayacakt, ama bir duvara syleyemez miydi? Atra-Hasis'i tapnaa ararak, bir perdenin arkasnda tuttu. Sonra Enki sadk Dnyalsna deil de bir duvara konuuyormu gibi yapt. "Kam perde" dedi, Talimatma dikkat kesil. Tm yerleimlerin, ehirlerin stn, bir frtna silip sprecek. nsanolunun tohumunun mahv olacak... Bu son karardr, tanrlar Meclisinin sz, Anu, Enlil ve Ninhursag'ca sylenen sz.

[Bu bahane; daha sonra Nuh/Utnapitim'in hayatta kald renildiinde, Enki'nin yeminini bozmadn iddia etmesini aklamaktadr; "ar derecede zeki" (atra-Hass) Dnyal, iaretleri doru yorumlayarak Tufan srrn tek bana bulmutu.] lgili mhr betimlemeleri Ylan Tanr olan Ea, srr Atra-Hasis'e aklarken bir perde tutan bir hizmetkr gstermektedir. (ekil 160) ~ 412 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

ekil 160 Enki'nin sadk hizmetkrna d suda yzecek bir gemi ina etmesiydi ama beriki yle dedi: "Ben hi gemi yapmadm... yere bir plnn iz de anlayabileyim." Enki ona gemiyle ilgili kesin talimat, llerini ve nasl yaplacan anlatr. ncil hikyeleri ile bilgilendiimizden, bu "gemi"yi gverteleri ve altyaps olan ok byk bir gemi olarak hayal ediyoruz. Ama ncil'deki teba terimi "batk" kknden kmtr ve Enki'nin Nuh'a su altna girebilen bir gemi, bir denizalt ina etmesi talimatn verdii sonucuna varlmaldr. Akkadca metin, gemiyi anlatrken Enki'den alntlar yapar; "st ve alt kapal", "sert katran" ile su geirmeyecek biimde mhrlenmi. Gverte olmayacakt, aklk olmayacakt ki "gne onun iini grmesin." Bu, "bir Apsu gemisi gibi" olacakt, yani bir sulili; bugnlerde branicede bir denizalty anlatmak iin kullanlan soleleth ile ayn terim. "Gemi,"dedi Enki, "bir MA.GUR.GUR olsun", yani "dnp yuvarlanabilen bir gemi." Gerekten de ancak byle bir gemi sularn baskn alay altnda hayatta kalabilirdi. Dierleri gibi Atra-Hasis versiyonu da, felket sadece yedi gn uzakta olmasna karn insanlarn onun yaklatnn farknda olmadn vurgular. Atra-Hasis, ~ 413 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Enki'nin meknna gidebilmek ve bylece Enlil'in gazabndan kurtulabilmek iin "Apsu gemisi"ni yapt bahanesini kulland. Bu hemen kabul edildi zira iler gerekten ktyd, insanlarn sorunu kuraklkt; yamurun yokluu, suyun azl. Akl banda hangi insan bir su altnda yok olmak zere olduklarn dnebilirdi? Ancak insanlar iaretleri okuyamasalar bile, Nefilimler okuyabiliyordu. Onlar iin Tufan an bir olay deildi; kanlmaz olsa bile, geliini saptamlard. nsanolunu ortadan kaldrma plnlar, tanrlar tarafndan oynanan aktif deil pasif bir role dayanmaktayd. Tufana sebep olmamlard; sadece tufann geliini Dnyallardan saklama yoluna gitmilerdi. Yaklamakta olan felketin ve onun kresel etkisinin farknda olan Nefilimler, kendi paalarn kurtarmak iin nlemler almt. Dnya suyla kaplanrken, korunmak iin tek bir yne gidebilirlerdi: ge doru. Tufann ncesindeki frtna esmeye baladnda, Nefilimler mekik aralarna bindiler ve sular ekilene kadar Dnya yrngesinde kaldlar. Birazdan gstereceiz; Tufan gn, tanrlarn Dnya'dan kat gnd. Utnapitim'in, grdnde gemideki dierlerine katlp onu mhrlemek zere gzlemek ve zorunda olduu iaret, buydu: afak vakti bir titreme emreden ama, bir patlamalar saanan indirdiindegemiye bin, girii de kapa!

ama, bildiimiz gibi, Sippar'daki uzay limanndan sorumluydu. Enki'nin Utnapitim'e Sippar'dan yaplan frlatmann ilk iaretini gzleme talimatn verdii konusunda zihnimizde hibir phe yoktur. Utnapitim'in yaad uruppak, Sippar'n sadece 18 beru (180 kilometre kadar) gneyinde idi. Frlatmalar afaktan nce yapldndan, ykselen roket gemiden " saanak gibi inen patlamalar yamurunu" grmek sorun olmazd. ~ 414 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Nefilimler Tufan iin hazrlanm olmalarna karn, gelii yine de korkutucu bir deneyimdi: Tufann grlts... tanrlar titretmeye balad." Ama Dnya'y brakma an geldiinde tanrlar "geriye bzlerek, Anu'nun gklerine ykseldiler." Atra- Hasis'in Asur versiyonu tanrlarn Dnya'dan kamak iin rukub Hani ("tanrlarn arabalar") kullandndan sz eder. "Anunnakiler ykseldi", roket gemileri "parlamalaryla diyar alaza veren" mealeler gibiydi. Dnya'nn etrafnda dnen Nefilimler, onlar derinden etkileyen bir ykm sahnesi grdler. Glgam metinleri unu syler: Frtnann iddeti bydke "kimse yanndakini gremez" olmakla kalmaz, "insanlar, gklerden bile seilememektedir." Uzay aralarna skan tanrlar, biraz nce frlatlp katklar gezegende neler olup bittiini grmeye alrlar. Tanrlar kpekler gibi korktular, d duvara dayanp meldiler. tar doum sancs eken bir kadn gibi bard: "Heyhat, eski gnler kle dnd"... Anunnaki tanrlar onunla birlikte aladlar, Hepsi suskunlaan tanrlar oturup aladlar; dudaklar smsk kapal... istisnasz hepsi.

Atra-Hasis metinleri de ayn temay iler. Kamakta olan tanrlar, ayn zamanda ykm da seyrederler. Ama kendi gemileri iindeki durumlarda pek cesaret verici deildi. Anlalan, birka uzay gemisine ayrlmlard; Atra-Hasis destannn III. Tableti, Anunnakilerden bazlarnn Ana Tanra ile paylatklar gvertedeki artlar anlatmaktadr. Anunnakiler, byk tanrlar, susuz, alk iinde oturuyorlard... Ninti alad ve kendini tketti; ~ 415 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

alad ve rahatlad. Tanrlar da onunla birlikte diyar iin aladlar. Kendini umutsuzlua kaptrmt, bira imek iin yanp tutuuyordu. Oturduu yerde, tanrlar alayp oturuyordu; bir ukurda melen koyunlar gibi. Dudaklar susuzluktan yanyordu, alktan kramp ars ekiyorlard.

Ana Tanra, Ninhursag bu kesin mahvolu karsnda bizzat sarslmt. Grdkleri karsnda feryada balad: Tanra grd ve alad... dudaklar ate gibi yanyordu... "Yaratklarm sinekler gibi oldu, Yusufuklar gibi nehirleri doldurdular, yuvarlanan deniz, babalklarn ald."

Yaratlmasna yardm ettii insanolu lyorken, o gerekten de kendi cann kurtarabilir miydi? Dnya'y gerekten de terk edebilir miydi, diye yksek sesle sordu"Gklere ykselecek, Efendi Anu'nun gidilmesini emrettii Adaklar Evinde oturabilir miyim?" ~ 416 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Nefilimlere verilen emirler netleti: Dnya'y terk edin, "Gklere ykselin." Bu, On ikinci Gezegen Dnya'ya en yakn noktada, asteroit kua ("Gk") iinde olduu zaman olmalyd nk Anu, Tufandan nceki nemli toplantlara bizzat katlabilmiti. Belki de Nippur'u altran Anunnaki elitlerinin elik ettii Enlil ve Ninurta bir uzay aracndayd; phesiz ana gemiye katlmay plnlyorlard. Ama dier tanrlar o kadar kararl deillerdi. Dnya'y terk etmeye zorlandklarnda, ona ve sakinlerine ne kadar balanm hle geldiklerini birdenbire fark ermilerdi. Aralardan birinde, Ninhursag ve yanndaki Anunnaki grubu Anu tarafndan verilen emirlerin geerlilii hakknda tartmaktayd. Bir dierinde ise tar "Heyhat, eski gnler kle dnd" diye alad; onun aracndaki Anunnakiler "onunla gzya dktler." Anlalan Enki baka bir aratayd, aksi takdirde insanln tohumunu kurtarmay nasl becerdiini dierlerine aklard. phesiz, daha az kederli olmak iin baka sebepleri de vard nk kantlar onun Ar'daki karlamay da plnladn nermektedir. Kadim versiyonlar, geminin Ar blgesine iddetli dalgalar tarafndan srkleyiverdiini ima ediyor gibi grnmektedirler; ve bir "gney frtnas" gemiyi gerekten de kuzeye doru srklerdi. Ama Mezopotamya metinleri, AtraHasis/Utnapitim'in yanna Puzur-Amurri ("srlar bilen batl") adnda bir "Gemici"yi de aldn belirtirler. Mezopotamyal Nuh "yapy iindekilerle birlikte" frtna balar balamaz ona "devretti." Gemiyi belirli bir yne getirmek iin deil ise, deneyimli bir klavuza ne gerek vard? Nefilimler, gsterdiimiz gibi, Ar Da'nn zirvelerini ta en bandan beri iaret olarak kullanmaktaydlar. Dnya'nn o ksmndaki en yksek zirveler olarak, su rtsnn altndan ilk olarak onlarn kmas beklenirdi. "Bilge Olan, Her eyi Bilen" Enki phesiz bu kadarn dnebilirdi; karlamay daha en bandan beri plnlayarak hizmetkrna gemiyi Ar'ya doru ynlendirmesi talimatn verdii sonucuna varabiliriz. Grekli Abydenus tarafndan bildirilen Berossus'un Tufan versiyonu yle der: "Kronos Sisitros'a Daisios'un (ikinci ay) on beinci gn bir tufan olacan aklad ve ona, ama'n ehri Sippar'da yazl olan her eyi saklamasn emretti. Sisitros ~ 417 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

tm bunlar yapt, hemen Ermenistan'a yelken at ve oradayken, tanrnn olacan aklad ey oldu." Berossus kularn salnmasna ilikin ayrntlar tekrarlamaktadr. Sisitros (atra-hasisin tersten okunuu) tanrlar tarafndan kendi meknlarna alndnda, gemideki dier insanlara "Ermenistan'da" olduklarn aklad ve onlar (yryerek) Babil'e dnmeleri iin ynlendirdi. Bu versiyonda sadece uzay liman olan Sippar'la balanty deil, Sisitros'un "derhal Ermenistana (yani Ar blgesine) yelken amas" emrini aldnn dorulanmasn da buluyoruz. Atra-Hasis karaya ayak basnca, hayvanlardan bazlarn kesti ve bir ate stnde kzartmaya balad. Yorgun ve a tanrlarn "sunak stne sinekler gibi mesine" amamak gerek. Birdenbire insann, yetitirdii besinlerin ve bytt davarlarn elzem olduunu fark etmilerdi. "Enlil en sonunda oraya vardnda ve gemiyi grdnde, hiddetlendi." Ama artlarn mant ve Enki'nin ikna edii baskn kt; Enlil insanolundan kalanlarla bart ve kendi aracyla AtraHasis/Utnapitim'i Tanrlarn Ebed meknna gtrd. nsanlkla hzla barma kararndaki bir dier unsur; tufann gittike azalmas, kuru topraklarn ve stndeki bitkilerin ortaya k olabilirdi. Nefilimlerin yaklaan felketten bir hayli nce haberdar olduklar sonucuna zaten varmtk; ama bu durum onlar iin de ylesine nadir bir deneyimdi ki, Dnya'nn stnde sonsuza dek yaanamayacandan korkmulard. Ar'ya indiklerinde, durumun byle olmadn grmlerdi. Dnya hl yaanabilir hldeydi; ve onun stnde yaamak iin insana ihtiyalar vard. Tahmin edilen ama kanlmaz olan bu felket neydi? Tufan bulmacasn zmek iin nemli bir anahtar; bunun tek, an bir olay olmadn, aksine bir dizi olayn zirve noktas olduunu fark etmektir. nsanlar ve hayvanlar etkileyen sra d salgn hastalklar ve iddetli bir kuraklk ardndan suyla imtihan; Mezopotamya kaynaklarna gre yedi "gei" veya ar sren bir sreti. Bu fenomen, sadece byk iklimsel deiikliklerle aklanabilir. Bu gibi deiiklikler, Dnya'nn gemiinde tekrarlanan buzul alar ve Dnya'nn yakn gemiinde baskn olan buz alar aralar ile ilikili olmutur. Azalan yalar, alalan deniz ve gl seviyeleri ve yeralt su kaynaklarnn kurumas, yaklamakta olan bir buzul ann habercisidir. Bu koullar anden sona erdiren Tu~ 418 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

fann ardndan Smer uygarl ve bizim imdiki, buzul-sonras amz geldiine gre; sz konusu buzullanma ancak en sonuncusu olabilirdi. karmmz udur: Tufandaki olaylar Dnya'nn son buzul a ve onun anden sona eriiyle ilgilidir. Arktik ve Antarktik buz tabakasn delen bilim adamlar eitli katmanlar arasnda kalan oksijeni lebilmekte ve bundan yola karak binlerce yl nce hkm sren iklimi belirleyebilmekteler. Meksika Krfezi gibi deniz diplerinden alnan ve deniz canllarnn oalmasn ve azalmasn len rnekler de benzer ekilde gemi yzyllardaki scaklklar tahmin etmelerini salamaktadr. Bu gibi bulgulara dayanarak bilim adamlar artk son buzul ann 75.000 yl kadar nce baladndan ve 40.000 yl nce kk bir snma yaadndan eminler. Yaklak 38.000 yl nce, daha sert, daha souk ve daha kuru bir dnem yaand. Ve sonra, 13.000 yl kadar nce buzul a birdenbire sona erdi ve u an iinde yaadmz lman iklim devreye girdi. ncil ve Smer bilgileriyle paralel olarak, zor zamanlarn, "Dnya'nn lnetleniinin" Nuh'un babas Lamek zamannda baladn buluyoruz. Nuh'un ("tehir") doumunun ekilen zorluklarn sonunu belirleyecei midi, hi beklenmedik bir ekilde, felket getiren Tufan sayesinde yerine gelmiti. Birok bilgin Tufan ncesindeki (demden Nuh'a) on atann, bir biimde Smer kral listelerindeki on Tufan-ncesi hkmdara paralel olduuna inanmaktadr. Bu listeler bu on addan son ikisine ilh unvan olan DN.GR veya EN eklemezler ve Ziusudra/Utnapitim ve babas Ubar-Tutu'yu insanlar olarak ele almaktadr. Bu ikisi Nuh ve babas Lamek ile paraleldir ve Smer listelerine gre, ikisi Tufan meydana gelene dek toplam 64.800 yl hkm srmlerdir. Son buzul a, 75.000 ile 13.000 yl nce, 62.000 yl srmt. Zorluklar Ubartutu/Lamek hkm sryorken balam olduundan, 62.000, 64.800'e mkemmel biimde uymaktadr. Dahas, Atra-Hasis destanna gre, son derece sert olan koullar yedi ar veya 25.200 yl srmt. Bilim adamlar 38.000 ile 13.000 yl kadar nce son derece sert koullarn var olduu bir dnemin kantlarn kefettiler; yani 25.000 yllk bir sre. Bir kez daha, Mezopotamya kantlar ve modern bilimsel bulgular birbirlerine uymakta. ~ 419 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Tufan bulmacasn zme giriimimiz, demek ki, Dnya'nn iklimsel deiikliklerine, zellikle de buzul ann 13.000 yl kadar nce anden bitiine odaklanmaldr. Bu byklkte an bir iklim deiikliine ne sebep olabilirdi? Bilim adamlar tarafndan gelitirilen ve birok teoriden ilgimizi eken bir tanesi, Maine niversitesinden Dr. John T. Hollin tarafndan nerilmitir. Hollin, Antarktik buz tabakasnn periyodik olarak krldn ve an ve muazzam bir gelgit dalgas yaratarak denize kayd sonucuna varmtr! Bakalar tarafndan da kabul edilen ve gelitirilen bu hipotez unu nermektedir: Buz tabakas gittike kalnlarken, buz tabakas altnda Dnya'nn ssndan gittike daha fazla hapsetmekle kalmam, ayn zamanda (basn ve srtnme ile) tabannda sulu, kaygan bir katman da yaratmt. stteki kaln buz tabakas ile alttaki kat toprak arasnda bir kayganlatrc olarak i gren bu sulu buzlu katman er ya da ge buz tabakasnn evresini saran okyanusa doru kaymasna sebep olmaktayd. Hollin, Antarktika'nn u an mevcut (ortalama kalnl bir buuk kilometreden fazladr) buz tabakasnn sadece yarsnn gney denizlerine kaymas durumunda, bunu izleyecek olan gelgit dalgasnn yerkrenin tm denizlerinin seviyesini, ky kentlerini ve alak alanlar sular altnda brakarak yaklak 20 metre ykselteceini hesaplamtr. 1964'te, Yeni Zelanda'daki Victoria niversitesinden A. T. Wilson, buzul alarnn bu gibi kaymalar sonunda sadece Antarktik'te deil Arktik'te de anden sona erdiini nerdi. Topladmz eitli metinlerin ve olgularn; Tufan, Antarktik sularna milyarlarca ton buzun kaymas ve son buzul ana anden son vermesi neticesinde meydana gelmitir diye vardmz sonucu hakl kard dncesindeyiz. Bu an olay, muazzam bir gelgit dalgas oluturdu. Antarktik sularnda balayarak Atlantik, Pasifik ve Hint okyanuslarna doru kuzey ynnde yayld. Isdaki an deiiklik, sel gibi yaan yamurlarn elik ettii iddetli frtnalar yaratm olmalyd. Frtnalar, bulutlar ve kararan gkyz, sulardan daha hzl hareket ederek gelmekte olan su n bildirmilerdi. Tam olarak byle bir fenomen, kadim metinlerde tarif edilmektedir. ~ 420 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Enki'nin emirlerine gre gemiye binmek ve mhrlemek iin darda kalp iareti bekleyen Atra-Hasis herkesi gemiye bindirmiti. "insanla ilgili" bir ayrnt salayan kadim metin bizlere Atra-Hasis'in, kendisine geminin dnda kalmas emri verilmesine karn, "girip kyordu; oturamyordu, melemiyordu... kalbi krkt; safra kartyordu." Ama sonra: ... Ay gzden kayboldu... Havann grn deiti; Bulutlarda yamurlar kkremeye balad... Rzgrlar vahleti... ... Tufan balad, insanlar bir sava gibi arpt gcyle; Bir kii dierini gremedi, Ykmda, tannamaz hldeydiler. Rzgrlar vah bir eek gibi kiniyordu. Karanlk youndu; Gne grlemiyordu.

"Glgam Destan" frtnann geldii yn hakknda nettir: Frtna gneyden gelmiti. lk olarak Aa Dnya'daki "Nergal'in ileri karakollarn" alaa eden gelgit dalgasndan nce, gerekten de bulutlar, rzgrlar, yamur ve karanlk gelmiti: afan yla Ufuktan kara bir bulut ykseldi: iinde frtnalarn tanrs kkryordu... Parlak olan her ey karanla dnmt... ~ 421 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Gney frtnas bir gn iin esti, eserken hz kazand, dalar sular altna ald... Gney Frtnas diyar silip geerken, Alt gn ve alt gece esti rzgr. Yedinci gn geldiinde, Gney Frtnasnn Tufan sakinledi.

"Gney frtnas"na, "gney rzgr"na yaplan gndermeler, Tufann, "frtnann habercisi olan" bulutlarnn ve rzgrlarnn Mezopotamya'ya erimek iin "tepelerin ve dzlklerin" stnden hareket ederek geldii yn aka belirtmektedir. Gerekten de, Antarktik'te balayan bir frtna ve su heyelan; ilk olarak Arabistan tepelerini ve daha sonra Dicle-Frat ovasn sular altnda brakarak Hint Okyanusu zerinden Mezopotamya'ya ulard. "Glgam Destan" bizi ayrca, insanlar ve topraklar sular altnda kalmadan nce "kuru toprak barajlar" ve setlerinin "paraland"n, ktann ky eridinin su altnda kalarak, silinip sprldn syleyerek bilgilendirir. ncil'deki Tufan versiyonu ise "Byk Enginin btn kaynaklarnn yarlmas", "gklerin pencerelerinin almas"ndan nce gelir. lk olarak "Byk Engin"in (en gneydeki, donmu Antarktik denizleri iin ne kadar tanmlayc bir isim) sular buzlu hapishanelerinden kurtulmutu, yamurlar ancak bundan sonra gklerden akmaya balad. Bunun, Tufan bitmek zereyken tersten tekrarland yolundaki dncemiz de onaylanyor. lk olarak "Enginin kaynaklar kapandlar" ve sonra "gklerden yamurun arkas kesildi." lk muazzam gelgit dalgasndan sonra, sular hl kocaman dalgalar hlinde "geliyor ve geri gidiyor"du. Derken sular "ekilmeye" balad ve 150 gn sonra, gemi Ar'nn zirveleri arasnda karaya oturduunda "sular azaldlar". Gney denizlerinden gelen su heyelan, gney denizlerine geri dnmt. ~ 422 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Nefilimler, Tufann Antarktika'dan ne zaman fkracan nasl tahmin edebilmilerdi? Biliyoruz ki Mezopotamya metinleri, Tufan ve ondan nceki iklimsel deiiklikleri yedi "gei"e balamaktadr; phesiz bu, On kinci Gezegenin Dnya yaknlarndan periyodik geii anlamna gelmektedir. Dnyann kk uydusu Ay'n bile gelgitlere sebep olabilecek yeterlikte ktle ekim gc uyguladn biliyoruz. Mezopotamya metinleri ve ncil'deki metinler de Gksel Efendi Dnya'nn yaknndan geerken, Dnya'nn nasl sallandndan sz ederler. klimsel deiiklikleri ve Antarktik buz tabakasnn dayankszln gzlemleyen Nefilimler, On kinci Gezegenin yedinci "geii"nin yaklaan felketi balatacan fark etmi olabilirler miydi? Kadim metinler durumun byle olduunu gsteriyorlar. Bunlarn en dikkate deer olanlarndan biri, santimden bile kk olan bir kil tabletin her iki yannda da minyatr bir ivi yazs ile yazlm otuz satr ieren bir metindir. Aur'da bulunmutur ama Akkadca metindeki Smerce szcklerin bolluu, bunun Smer kkeni hakknda kukuya yer brakmaz. Dr. Erich Ebeling, bunun ller Evi'nde sylenen bir ilh olduuna karar verdi ve dolaysyla metni, kadim Mezopotamya'da lm ve tekrar dirilme hakknda yazd bayapt Tod und Leben'e (lm ve Hayat) dhil etti. Ancak yakndan incelediimizde, bu kompozisyonun Gksel Efendinin, On ikinci Gezegenin "adlarn ardn" grdk. Metin, eitli sfatlarn anlamlarn gezegenin Tiamat'la yapt savan alanndan geiiyle ilikilendirir; yani Tufana sebep olan gei! Metin, tm kudretine ve boyutuna ramen, gezegenin ("kahraman") yine de Gne'in etrafnda yrnge izlediini bildirerek balar. Tufan, bu gezegenin "silh"dr. Silh, Tufandr; Silh, ktlere lm getiren Tanr. stn, stn, Mesh edilmi... Gne gibi, diyarlar geen; ~ 423 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Gneten, tanrsndan korkar.

Metin, gezegenin "ilk adn" ararak (ne yazk ki, okunamamaktadr) Tiamat'la yaplan savan olduu yere doru Jpiterin yanndan geii tarif eder: lk Ad:.... Dairesel kua biraraya getirip dven; galcinin ikiye blp, iini dar dkt. Akiti zamannda olan Efendi, Tiamat'n sava alan iinde dinlenir... Tohumlar Babil'in oullar olan; Jpiter gezegeni yannda artlamayan; Parlaklyla yaratacak olan.

Yaklaan On kinci Gezegen LG.LUDG ("neeli gezegenlerin gl nderi") diye adlandrlr. Artk Mars'a en yakn durumdadr: "Tanr (gezegen) Anu'nun parlaklyla, tanr (gezegen) Lahmu (Mars) giyinir." Derken Tufan Dnya stne brakverir: Efendinin ad budur. kinci aydan Addar ayna kadar Sular ileri atlr.

Metnin iki ad stnde duruu, dikkate deer takvimsel bilgi salamaktadr. On kinci Gezegen "Akiti zamannda", yani Mezopotamya Yeni Yl baladnda Jpiter'i geti ve Dnya'ya yaklat. kinci ayda Mars'a en yakn konumdayd. Sonra "ikinci aydan Addar ayna (on ikinci aya) kadar", Tufan Dnya stne brakt. ~ 424 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Bu bilgi, ikinci ayn on yedinci gnnde"byk enginin kaynaklarnn aldn" bildiren ncil'deki anlatmla mkemmel bir uyum iindedir. Gemi yedinci ayda Ar Da'na oturmutu; dier kuru topraklar onuncu ayda grnr olmulard ve Tufan on ikinci ayda sona ermiti; zira Nuh geminin kapan atnda, dier yln "ilk aynn ilk gn" idi. Tufann ikinci dnemine, sularn ekilmeye balad zamana geen metin, gezegeni U L. PA.KUN.E diye adlandrr. Kahraman, Gzlemci Efendi, Sular biraraya toplayan; Fkran sularla Drst ve kt olanlar temizleyen; kiz zirveli dada Tutan... ...balklar, nehir, nehir; seller durdu. Dalk yerde, bir aaca, bir ku kondu. ... denen gnde.

Tahrip olmu baz satrlarn okunulamayna karn, ncil ve Mezopotamya Tufan hikyeleri arasndaki paralellik aktr: Seller durulmutu, gemi ikiz zirveli dada "tutulmutu": Nehirler dalardan aa yeniden akmaya balamt ve sular okyanuslara geri tayorlard; balklar grlyordu; gemiden bir ku salnd. ile sona ermiti. On kinci Gezegen "gei"inden gemiti. Dnya'ya yaknlam ve uydularnn eliinde uzaklamaya balamt: Alimler "Sel baskn!" diye bardndaBu, tanr Nibirudur ("Gei Gezegeni"); ~ 425 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Kahramandr, drt bal gezegen. Silh Tufan Frtnas olan tanr geri dnecek; Dinlenme yerine kendisini alaltacak.

(Uzaklamakta olan gezegen, metnin iddiasna gre, daha sonra Ululu aynda, yani yln altnc aynda, Satrn'n yrngesinden tekrar geti.) Eski Ahit sk sk, Rab'bin, enginin sularyla Dnya'nn rtlmesine sebep olduu zamanlardan sz eder. Yirmi dokuzuncu Mezmur Rab'bin "engin sular" "armasn" ve sularn "dnn" tarif eder: Ey tanr oullar, Rab'be verin, Rab'be izzet ve kudret verin..., Rab'bin sesi sular stndedir; zzet tanrs grlyor, Rab ok sular stndedir... Rab'bin sesi kuvvetlidir, Rab'bin sesi hametlidir; Rab'bin sesi sedir aalarn krar... Lbnan (Dan) ve Sirion (Dan) yaban sr yavrusu gibi sratr. Rab'bin sesi ate alevleri karr; Rab'bin sesi l sarsar... Rab,Tufana (dedi): "Dn!" Ve Rab kral olarak ebediyen oturur. Muhteem yetmi yedinci Mezmurda ("Sesim, Tanryadr"), mezmuru yazan, Rab'bin daha eski zamanlarda ortaya kn ve gzden kayboluunu anar: Eski gnleri, Olamn yllarn dndm... Rab'bin ilerini anyorum; nk eski vakitten olan harikalarn anarm... Ey Rab, senin yolun belirlenmitir, Rab gibi byk ilh kimdir?... Sular seni grd, Ey Rab ve titredi; ~ 426 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

Ok gibi kvlcmlarn uutu. Grleyiinin sesi kasrgada idi; imekler Dnya'y aydnlatt, Yer titredi ve sarsld. (Sonra) senin yolun denizde, ve yollarn byk sularda idi; ve izlerin gitti, bilinmez. Gksel Rab'bin ilerini ycelten yz drdnc Mezmur, okyanuslarn ktalar rtt ve geri dndrldkleri zaman anar: Yeri temelleri zerine kurdu, Ebediyen sarslmayacaktr. Elbise gibi ona engini giydirdin, Sular dalarn zerinde durdu. Senin azarlamandan sular katlar; Grlemenin sesinden, onlar iin kurduun yere katlar. Dalar ykseldiler, vadiler indiler. Onlar gemesinler diye sen onlara snr koydun, Yeri kaplamak iin geri gelmezler. Amos peygamberin szleri ise pek aklaycdr: Rab'bin Gnn isteyenlerin vay bana! Rab'bin Gnn niin istiyorsunuz? O k deil, karanlktr... leyin gnei batracam, ve gpegndz diyar karartacam, denizin sularn aran, ve onlar yeryzne dken odur. Demek ki bunlar "eski gnlerde" meydana gelen olaylard. "Rab'bin Gn", Tufan gnyd. Dnya'ya ayak basan Nefilimlerin, ilk ehirlerdeki ilk hkmdarlklar Zodyak alar ile ilikilendirdiklerini daha nce gstermitik; yani Zodyaktaki burlara eitli tanrlarn sfatlarn vermekteydiler. Ebeling tarafndan bulunan metnin de ~ 427 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

sadece insanlar iin deil Nefilimler iin de takvimsel bilgiler saladn grmekteyiz. Tufan, diye bildiriyor bize, "Aslan takmyldz anda" meydana gelmiti: stn, stn, Mesh edilmi; parlayan tac, dehetle ykl Efendi. stn gezegen: bir taht kurdu krmz gezegenin (Mars) yrngesine bakan. Her gn, Aslan iinde alevler iindedir; I, diyarlar stnde parlak krallklar iln eder.

Artk, Yeni Yl trenlerindeki "Aslan takmyldz derinlerin sularn lt" diyen muammal dizeyi de anlayabiliriz. Bu cmleler Tufann zamann tam bir ereveye oturtur; bugnlerde gkbilimciler Smerlilerin bir Zodyak evinin balangcn nerede saptadklar konusunda tam olarak kesin olamasalar da, alar iin verilen aadaki zaman tablosunun doru olduu dnlmektedir.

M.. 60'tan M.. 2.220'den M.. 4.380'den M.. 6.540'tan M.. 8.700'den M.. 10.860'dan

M.S. 2.100'e M.. 60'a M.. 2.220'ye M.. 4.380'e M.. 6.540'a M.. 8.700'e

Balk a Ko a Boa a kizler a Yenge a Aslan a

Eer Tufan Aslan anda ya da M.. 10.860 ile M. . 8.700 arasnda meydana geldi ise, Tufann tarihi zaman tablomuza uyuyor demektir: Modern bilime gre, son buzul a gney yarkrede on iki il on bin yl kadar nce ve kuzey yarkrede ise bundan bir veya iki bin yl sonra anden kesilmiti. Zodyaktaki presesyon (gerileme) fenomeni, vardmz sonular ok daha kapsaml biimde desteklemektedir. Daha nce, Nefilimlerin Dnya'ya, Tufandan 432.000 (12 ar) yl nce, Balk anda indikleri sonucuna varmtk. Presesyon ~ 428 ~

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

devri asndan, 432.000 yl on alt tam devir veya Byk Yl ve Aslan takmyldznn "a"na gei yaplan bir dier Byk Yln yarsn oluturmaktadr. Artk bulgularmz kapsayan tam bir zaman tablosunu oluturabiliriz.

Yl nce 445.000

OLAY Enki nderliindeki Nefilimler, On kinci Gezegenden Dnya'ya geldiler. Gney Mezopotamya'da Eridu, yani Dnya stasyonu I kuruldu. Byk buz tabakalar ekilmeye balad. Yakn Dou'da yaanabilir bir iklim. Enki karann i ksmlarna hareket eder, Larsa'y kurar. Buzul alar arasnda grlen dnem tm kreye yaylr. Enlil Dnya'ya ayak basar, Uu Kontrol merkezi olarak Nippur'u kurar. Enki gney Afrika'ya giden deniz rotalarn saptar, altn madencilii operasyonlarn rgtler. Nefilimler, eritme ve artma iin metalrji merkezleri olarak BadTibira'y kurarlar. Uzay liman Sippar ve tanrlarn dier ehirleri de kurulur Anunnaki isyan. nsan, yani "lkel i" Enki ve Ninhursag tarafndan yaratlr. "lk Homo sapiens"ler oalr ve dier ktalara yaylrlar. Dnya stndeki yaam yeni buzul a yznden geriler. ~ 429 ~

430.000

415.000

400.000

360.000

300.000

250.000

200.000

TANRILAR DNYADAN KATII ZAMAN

100.000

klim yine lmanlar. Tanr oullar, insan kzlarn e diye alrlar.

77.000

lh ebeveyn sahibi bir insan olan Ubartutu/Lamek, Ninhursag'n korumas altnda uruppak'ta hkm srmeye balar. "Dnyann lnetlenii", yani yeni bir buzul a balar. Bozunmu insan tipleri yeryznde gezinmektedir. Enki'nin "sadk hizmetkr" olan Ziusudra'nn ("Nuh") hkmdarl balar.

75.000

49.000

38.000

"Yedi geiin" sert iklimsel dnemi, insanolunu krmaya balar. Avrupa'nn Neanderthal Adam ortadan kaybolur, sadece (Yakn Dou'da bulunan) Cro- Magnon adam hayatta kalr. nsanlktan honut olmayan Enlil onu ortadan kaldrmay hedefler.

13.000

Yaklamakta olan On kinci Gezegenin balataca muazzam gelgit dalgasnn farknda olan Nefilimler, insanln yok olmas iin and ierler.

Tufan, Dnya'nn stnden silip sprerek geer; buzul an anden sona erdirir.

~ 430 ~

DNYA KRALLII
nsanlk iin sarsc bir deneyim olan Tufan, "tanrlar", yani Nefilimler iin de ayn etkiyi yapmt. Smer kral listelerinin szleriyle sylersek, "Tufan silip sprd" ve 120 arlk gayret ve abay da bir gecede silip sprd. Gney Afrika madenleri, Mezopotamya'daki ehirler, Nippur'daki kontrol merkezi, Sippar'daki uzay liman; hepsi de su ve amur altna gmlmt. Ykma uram Dnya'nn stnde, mekik aralarnn iinde uarken, Nefilimler tekrar salam topraa ayak basabilmek iin sularn ekilmesini sabrszlkla beklediler. ehirleri ve rahatlarn salayan her ey, hatta insan gleri, yani insanolu bile gitmi, tamamen yok olmuken Dnya stnde bundan sonra nasl hayatta kalacaklard? Korkmu, bitkin ve a Nefilim gruplar en sonunda "Kurtulu Da"nn zirvelerine indiklerinde, insanolunun ve hayvanlarn tamamen yok olmadklarn grdklerinde aka rahatlamlard. Hedeflerinin ksmen bozulduunu kefettiinde ilk bata fkelenen Enlil bile ksa srede fikrini deitirmiti. lhn karar, son derece pratik idi. Kendi zorlu artlaryla yzleen Nefilimler, insan hakkndaki ekincelerini bir kenara brakp kollar svadlar ve insanoluna tahl ve hayvan yetitirme bilgisini vermek iin hi zaman kaybetmediler. Hayatta ~ 431 ~

DNYA KRALLII

kalmak, phesiz, Nefilimleri ve hzla oalan insanolunu yaatmak iin tarmn ve hayvanlar evcilletirmenin hzna dayanyor olduundan, Nefilimler ileri bilimsel bilgilerini, nlerindeki greve uyguladlar. Bilginin ncil ve Smer metinlerinden de bulunabileceinin farknda olmayan ve tarmn kkenini aratran birok bilim adam; tarmn insanolu tarafndan "kefinin", son buzul an izleyen neotermal ("yeni yeni snan") iklimle ilikili olarak 13.000 yl kadar nce olduu sonucuna varmlardr. Hlbuki ncil, modern bilginlerden ok nce, tarmn balangcn Tufan'dan hemen sonraya balamaktadr. Tekvin'de "ekme ve bime", lh ve insanolu arasnda Tufandan sonra varlan ahitin bir paras olarak Nuh'a ve evlatlarna bahedilen ilh armaanlar olarak tarif edilir: Yerin btn gnleri devamnca, ekme ve bime, souk ve scak, yaz ve k, gndz ve gece kesilmeyecektir.

Ziraat bilgisiyle donatlan "Nuh ifti olmaya balad ve bir ba dikti": Amal, karmak dikim yapma grevine girien ilk Tufan-sonras ifti olmutu. Smer metinleri, tanrlarn insanoluna hem ziraat hem de hayvanlar evcilletirmeyi bahettiklerini bildirirler. Ziraatn balangcnn izini sren modern bilginler onun ilk kez Yakn Dou'da grldn buldular ama verimli ve kolayca ekilebilen dzlkler ve vadilerde balamamt. Ziraat, alak ovalar bir yarm daire gibi evreleyen dalarda balamt. iftiler niin dzlklerden kanp, ekmeyi ve bimeyi daha zor olan dalk araziyle snrlam oluunlard ki? Tek mantkl cevap; ziraat balad sralarda alak dzlklerin yaanamaz olmasyd; 13.000 yl kadar nce alak dzlkler Tufann ardndan henz kurama~ 432 ~

DNYA KRALLII

mt. Ovalarn ve vadilerin insanlarn Mezopotamya'y evreleyen dalardan inip, alak dzlklerde yerlemeye balayacak kadar kurumasndan nce bin yl geti. Bu, aslnda Tekvin Kitab'nn bizlere syledii eydir: Tufandan birka nesil sonra, "Dou'dan", yani Mezopotamyann dousundaki dalk blgelerden gelen insanlar "inar (Smer) diyarnda bir ova buldular ve orada yerletiler." Smer metinleri Enlil'in, tahllar ilk olarak "tepelik lkede", yani dzlklerde deil, dalarda yaygnlatrdn ve sel sularn uzakta tutarak ekim iini mmkn kldn bildirirler. "Dalar bir kapyla kapatt." Smer'in dousundaki bu dalk diyarn ad "yeilliin filizlendii ev" anlamndaki E.LAM'dr. Daha sonra Enlil'in yardmclarndan ikisi, tanr Ninazu ve Ninmada tahl ekimini aadaki dzlklere genilettiler, bylece en sonunda "Smer, tahl bilmeyen diyar, tahl bilmeye balad." Ziraatn, buday ve arpann bir kayna olarak yaban ve dk kaliteli bir budayn ehliletirilmesiyle baladn artk kesinletirmi olan bilginler, (anidar maarasnda bulunanlar gibi) bu en eski tahllarn, nasl olup da oktan tek tip ve son derece zellemi olduklarn aklayamyorlar. ok basit bir zelleme salamak iin bile doa tarafndan binlerce nesillik genetik seleksiyon gerekmektedir. Ancak Dnya'da bylesi aamal ve ok uzun bir srecin yer alm olabilecei bir dnem, zaman veya yer bulunmamaktadr. Bu botanogenetik mucize iin hibir aklama yoktur; tabi bu sre doal seleksiyon ile deil de yapay maniplasyon yoluyla olmadysa. Sert kabuklu bir buday tr, ok daha byk bir gizem iermektedir. Bu buday tr, ne bir genetik kaynaktan gelimi ne de bir kaynan mutasyonu sonucu olumu olan "botanik genlerin sra d bir karm"nn rndr. Kesinlikle, birka bitkinin genlerinin kartrlmasnn sonucudur, insanolunun birka bin yl iinde hayvanlar evcilletirme yoluyla deitirmi olmalar dncesi de sorgulanmaldr. Modern bilginlerin bu bulmacalara ya da kadim Yakn Dou'daki dalk yarm ay eklindeki blgenin niin yeni tahllar, bitkiler, aalar, meyveler, sebzeler ve evcillemi hayvanlar iin srekli bir kaynak hline geldii sorusuna verecekleri hibir cevaplar yoktur. ~ 433 ~

DNYA KRALLII

Smerliler cevab biliyorlard. Tohumlar, dediler, Anu tarafndan Gksel Meknndan Dnya'ya yollanm bir armaandr. Buday, arpa ve keten keneviri On ikinci Gezegenden Dnya'ya indirilmiti. Ziraat ve hayvanlar evcilletirme, srasyla Enlil ve Enki tarafndan verilmi armaanlard. nsanolunun Tufan-sonras uygarlndaki nemli dnemin ardnda, sadece Nefilimlerin varl deil, On kinci Gezegenin dnemsel olarak Dnya'nn yaknna gelmesi de yatmakta gibidir: M.. 11. 000de ziraat; M.. 7.500'lerde Neolitik kltr ve M.. 3.800'deki an uygarlk 3.600 yllk aralklarla meydana gelmitir. ll dozlarla insanoluna bilgi veren Nefilimler, anlalan, bunu On kinci Gezegenin Dnya yaknlarna periyodik dnlerine denk aralklarla yapmaktaydlar. Sanki bir baka "haydi ileri" emri verilmeden nce, ancak Dnya ve On kinci Gezegen arasndaki kalk ve inilere izin veren bu dnem srasnda mmkn olabilen saha teftilerinin, yz yze konsltasyonlarn "tanrlar" arasnda yer almas gerekmekteydi. "Etana Destan" ayrntlara bir gz atmamz salyor. Tufann ardndan gelen gnlerde yle der: Kaderleri belirleyen Byk Anunnakiler diyarla ilgili fikir alveriinde bulunmaya oturdular. Drt blgeyi yaratm olanlar, yerleimleri kurmu, diyar ynetmi olanlar, nsanolu iin fazla uluydu.

Bizlere, Nefilimlerin kendileri ve insan kitleleri arasnda bir aracya ihtiyalar olduu kararna vardklar sylenir. Onlar, tanrlar olmaya karar verdiler; Akkadca "ulu olanlar" anlamna elu. Rabler olarak kendileri ve insanolu arasnda bir kpr olmas iin, Dnya stnde "Krallk" balattlar: nsanolunun tanrlara hizmet etmesini temin edecek ve tanrlarn retileri ile verdikleri bilgileri insanlara ulatracak bir insan hkmdar atadlar. ~ 434 ~

DNYA KRALLII

Konuyla ilgili bir metin, ta veya balk bir insann bana yerletirilmeden veya asa eline verilmeden nceki durumu tarif eder; tm bu Krallk sembolleri ve drstlk ve adaletin sembol olan oban asas "Gklerde Anu'nun nnde durmaktayd." Ancak tanrlar karara varnca, "Krallk Gklerden indirildi". Hem Smerce hem de Akkadca metinler, Nefilimin topraklar stnde "efendi" olularn srdrdklerini ve insanolunun ilk olarak tufan ncesi ehirleri, eskiden tam olduklar ve ilk plnladklar biimde tekrar ina etmek olduunu bildirdiler: "Tm ehirlerin tulalar belirlenen yerlerine serilsin, tm (tulalar) kutsal yerlerde dursun." Demek ki, yeniden ina edilen ilk ehir Eridu idi. Nefilimler daha sonra insanlara ilk kraliyet ehrini planlamalar ve ina etmeleri iin yardm ettiler ve onu kutsadlar. "ehir, insanolunun dinlenecei yuva, yer olsun. Kral bir oban olsun." Smer metinleri, insanolunun ilk kraliyet ehrinin Ki olduunu syler. "Krallk Gklerden tekrar indirildiinde, Krallk Ki'te idi." Ne yazk ki Smer kral listeleri, tam da ilk birka insan kraln adnn olduu yerde tahrip olmutur. Ancak ilk kraln, kraliyet meknlar Ki'ten Uruk'a, Ur'a, Avvan'a, Hamazi'ye, Aksak'a, Akkad'a, daha sonralar Aur ve Babil'e ve daha yeni bakentlere kayan uzun bir hanedanl balattn biliyoruz. ncil'deki "Milletler Tablosu" ayn ekilde Nimrud'u, yani Uruk, Akkad, Babil ve Asur krallklarnn atasn Ki'e dayandrr. nsanolunun yayln, lkelerini ve Krallklarn; insanolunun Tufan' izleyen dal hlinde blnp bymesi olarak kaytlara geirmitir. Nuh'tan gelen ve onun olu ardnca adlandrlan bu halklar ve lkeleri; Mezopotamya ve Yakn Dou topraklarnda yaayan Sam; Afrika ve Arabistan'n baz ksmlarnda yerleen Ham ve Anadolu, ran, Hindistan ve Avrupa'daki Hint-Avrupallar olan Yafet halklardr. Bu geni gruplama, phesiz byk Anunnakiler tarafndan yerleimi tartlan "blge"dir. Bu nden her birine, nde gelen ilhlardan biri atanmt. Bunlardan biri tabi ki Sami halknn blgesi, insanolunun ilk byk uygarlnn ykseldii Smer'in ta kendisi idi. ~ 435 ~

DNYA KRALLII

Dier ikisi de gelien uygarlklara mekn olmulard. M.. 3.200'lerde, yani Smer uygarlndan yarm bin yl sonra, Krallk ve uygarlk Nil vadisinde ilk ortaya kn yapt, zamanla Msr'daki byk uygarla dnt. Elli yl ncesine kadar ilk byk Hint-Avrupa uygarl hakknda hibir ey bilinmiyordu. Ama artk byk ehirleri, gelimi bir ziraati, byyen bir ticareti kapsayan ileri bir uygarln kadim zamanlarda nds vadisinde mevcut olduu yolunda hibir phe kalmamtr. Bilginler bu uygarln, Smer uygarl baladktan bin yl kadar sonra ortaya ktna inanyorlar. (ekil 161)

ekil 161

~ 436 ~

DNYA KRALLII

Arkeolojik bulgular kadar kadim metinler de bu iki nehir uygarl ve daha eski olan Smer uygarl arasndaki ya kn kltrel ve ekonomik balantlar kesinletirmekteler. Dahas, hem dorudan hem de dolayl kantlar; bilginlerin ounu Nil ve nds uygarlklarnn sadece balantl olmayp, aslnda Mezopotamya'daki daha eski uygarln rnleri olduuna ikna etmitir. Msr'n en etkileyici antlar olan piramitlerin, bir ta "deri" altnda Mezopotamya ziguratlarnn taklitleri olduu bulunmutur ve bu byk piramitlerin plnlarn izen ve inasn kontrol eden dhi mimarn, bir tanr olarak yceletirilen bir Smerli olmasna inanmak iin sebeplerimiz vardr. (ekil 162) Kendi diyarlarna verdikleri kadim Msrca ad "Kaldrlm Diyar" idi ve tarih ncesi anlarna gre "ok eski zamanlarda ortaya kan ok byk bir tanr" lkelerini su ve amur altnda gml bulmutu. Byk bir slah almasna giriti ve kelimenin tam anlamyla Msr' sularn altndan kaldrd. "Efsane", Tufan sonrasnda alak arazideki Nil Nehri vadisinin hlini tarif etmektedir; bu eski tanrnn, Nefilimlerin ba mhendisi Enki'den bakas olmad gsterilebilir. ndus vadisindeki uygarlkla ilgili henz pek az ey bilinmesine ramen, onlarn da on iki saysn en stn ilh say olarak ycelttiklerini; tanrlarn boynuzlu balklar takan insan benzeri varlklar olarak resmettiklerini ve On ikinci Gezegenin sembol olan art iaretine sayg gsterdiklerini biliyoruz. (ekil 163, 164) Eer bu iki uygarlk Smer kaynakl ise, yazl dilleri neden farkldr? Bilimsel cevap, bu dillerin farkl olmaddr. Bu durum, 1852 gibi erken bir tarihte, vaiz Charles Foster [The One Primeval Language (Tek ilksel Lisan)] o srada deifre edilmi btn kadim dillerin, ilk ince ve dier Uzak Dou dilleri de dhil olmak zere, tek bir ilksel kaynaktan ktn gsterebilmitir; bu kaynak daha sonra Smerce olarak gsterildi. Benzer piktograflar, pekl mantkl bir rastlant olabilecek benzer anlamlara sahip olmakla kalmyor, ayn oul anlamlara ve hatta ayn fonetik seslere de sahip bulunuyorlard; bu da ortak bir kkeni nermektedir. Daha yakn tarihlerde, bilginler en eski Msr yazlarnn, nsel yazl bir gelimeyi iaret eden bir dil kullandn gstermilerdir; yazl bir dilin nsel bir gelime edinecei tek yer Smer idi. ~ 437 ~

DNYA KRALLII

ekil 162

ekil 163

ekil 164 ~ 438 ~

DNYA KRALLII

Demek ki, bir nedenle farkl dil hlinde farkllam tek bir yazl dil var elimizde: Mezopotamyaca, Msr/Hamice ve Hint-Avrupal. Bu gibi bir farkllama zaman iinde uzaklk ve corafya tarafndan ayrlma yznden kendi bana da meydana gelmi olabilirdi. Ancak Smer metinleri bunun, tanrlarn bir kez daha Enlil tarafndan balatlan kastl bir karar sonucu olduunu iddia ederler. Smer hikyeleri, ncil'deki ok iyi bilinen Babil Kulesi hikyesine paraleldir "Ve btn Dnya'nn dili bir ve sz birdi." Ama insanlar Smer'e yerletikten sonra, tula yapma sanatn rendiler, ehirler ina ettiler ve yksek kuleler (ziguratlar) diktiler ve kendilerine bir em ve onu frlatacak bir kule yapmay plnladlar. Dolaysyla, "Rab Dnya'nn dilini kartrd." Msr'n amurlu sularn altndan kastl olarak ykseltilmesi, dilsel kantlar, Smer ve ncil metinleri; bu iki uydu uygarln ans eseri gelimedii yolundaki karmmz desteklemektedir. Aksine, bunlar Nefilimlerin kastl kararlaryla plnlanm ve ortaya karlmlardr. Anlalan kltr ve amata birlemi bir insan rkndan korkan Nefilimler, imparatorluk politikasn uyguladlar: "Bl ve ynet." nk insanolu havaclkla ilgili gayretler de ieren ("imdi yapmaya niyet ettiklerinden hibir ey onlardan men edilmeyecektir") kltrel dzeylere eriirken, Nefilimler gittike klen bir topluluktu. M.. bin yllarnda, ilh ebeveyni olan insanlardan haberi bile olmayan ocuklar ve torunlar, byk eski tanrlar keye sktrmt. Enlil ve Enki arasndaki ac rekabet, ilk oullar tarafndan miras alnd ve stnlk iin iddetli arpmalar devam etti. Enlil'in oullar bile, daha nceki blmlerde grdmz gibi, kendi aralarnda savatlar, tpk Enki'nin oullar gibi. Yazl insanlk tarihinde olduu gibi, ocuklar arasnda bar salamak isteyen derebeyleri, vrisleri arasnda araziyi paylatrd. En azndan bildiimiz bir keresinde, bir oul (kur/Adad), Dalk Diyarda yerel ilh olmas iin Enlil tarafndan bilerek uzaklatrld. Zaman getike, tanrlar her biri stnde hkmranlklar olan blge, sanayi veya meslei kskanlkla koruyan derebeyleri hline geldiler. nsan krallar; tanrlar ve byyen, yaylan insanlk arasndaki araclar idi. Kadim krallarn "tanrmn emri zerine" savaa gittikleri, yeni topraklar ele geirdikleri ve uzak halklar dize getirdikleri iddialarn hafife almamak gerekiyor. Metin stne metin gsteriyor ki ~ 439 ~

DNYA KRALLII

durum kelimesi kelimesine byleydi. Tanrlar d ilikiler kurma gcn ellerinde tutmulard ve bu ilikiler dier blgelerdeki dier tanrlar anlamna gelmekteydi. Buna gre, sava veya bar konusunda son sz onlarnd. nsanlarn, devletlerin, ehirlerin ve kylerin bollamasyla, insanlara bal olduklar derebeyinin veya "ulu olan"n kim olduunu hatrlatacak yollar bulmak art olmutu. Eski Ahit insanlar tanrlarna bal tutma ve "baka tanrlarn ardndan fahilik etmemeleri" sorununu tekrarlar. zm, birok ibadet yeri kurmak ve her biri iin "doru" tanrnn suretini veya sembollerini dikmekti. Putperestlik a balamt. Smer metinlerinin bize verdii bilgiye gre Tufann ardndan Nefilimler, tanrlarn ve insanolunun Dnya stndeki gelecei hakknda uzun toplantlar yapmlard. Bu tartmalarn bir sonucu olarak, "drt blge yarattlar". nde, yani Mezopotamya, Nil vadisi ve nds vadisinde insanlar oturmaktayd. Drdnc blge ise "kutsal" idi; orijinal anlam harfiyen "yasak, adanm" olan bir terim. Sadece tanrlara adanm olan buras "saf diyar" idi; sadece izin ile yaklalabilen, izinsiz girmenin sonucunun hiddetli muhafzlar tarafndan tutulan "rktc silhlar"la hzla ldrlmek olduu bir yer. Bu diyar veya blge TL.MUN (harfiyen "fzelerin yeri") olarak adlandrld. Buras, Sippar'dakinin tufan tarafndan yklmasnn ardndan Nefilimlerin uzay slerini yeniden kurduklar yerdi. Bir kez daha blge, Utu/ama'n, yani ateli roketlerden sorumlu tanrnn komutasna verildi. Glgam gibi kadim kahramanlar bu Yaam Diyarna ulamaya, bir em veya bir Kartal ile Tanrlarn Gksel meknna tanmaya can attlar. Glgam'n ama'a yalvarmasn hatrlayalm: Diyara girmeme izin ver, Semimi dikmeme izin ver... Beni douran tanra anamn hayat stne, saf sadk kral olan babamadmm Diyar'a ynelt! ~ 440 ~

DNYA KRALLII

Kadim masallar, hatta yazl tarih, insanlarn "diyara ulamak", "Hayat Aac"n bulmak, Gk ve Yer Tanrlar arasnda ebed saadeti bulmak iin dur durak bilmeyen gayretlerini anlatrlar. Bu zlem, kkleri Smer'in derinliklerinde olan tm dinlerde mevcuttur; yani Dnya stnde adil ve drst olmay, bir Gksel lh mekndaki bir "lmden sonra hayatn izleyecei midi. Ama ilh balantnn kurulaca bu ele gemez diyar neredeydi? Bu soru cevaplandrlabilir. pular oradadr. Ama tesinde baka sorular bymeye balar. Nefilimlerle o zamandan beri karlaan olmu muydu? Onlarla tekrar karlaldnda neler olacaktr? Ve eer Nefilimler, Dnya stnde "insan" yaratan "tanrlar" idiyseler, On ikinci Gezegen stnde Nefilimleri yaratan sadece evrim miydi?

~ 441 ~

KAYNAKLAR
ncil metinleri iin temel kaynaklar

I.

A. B. C. D.

The Five Books of Moses The Anchor Bible The Holy Bible The Torah; The New American Bible; The New English Bible

E. Veteris Testamenti Concordance Hebraicae Atque Chaldaicae; Dictionary of the Bible; Encyclopedic Dictionary of the Bible; Millon-Hatanach

II.

Yakn Dou'yla ilgili metinler iin temel kaynaklar

Barton, George A. The Royal Inscriptions of Smer and Akkad. 1929. Borger, Riekele. Babylonisch-Assyrisch Lesestcke. 1963. Budge, E. A. Wallis. The Gods oft he Egyptians. 1904. Budge, E. A. W., and King, L. W. Annals of the Kings of Assyria. 1902. Chiera, Edward. Sumerian Religious Texts. 1924. Ebeling, E.; Meissner, B.; ve Weidner, E. (editrler). Reallexikon der Assyrologie und Vorderasiatischen Archology. 1932-1957. Ebeling, Erich. Enuma Elish: die Siebente Tafel des Akkadischen Weltschpfungsliedes. 1939. . Tod und Leben nach den Vorstellmigen der Babylonier. 1931. ~ 442 ~

KAYNAKLAR

Falkenstein, Adam, ve W. von Soden. Sumerische und Akkadische Hymnen und Gebete. 1953. Falkenstein, Adam. Sumerische Goetterlieder. 1959. Fossey, Charles. La Magie Syrienne. 1902. Frankfort, Henri. Kingship and the Gods. 1948. Gray, John. The Canaanites. 1964. Gordon, Cyrus H. "Canaanite Mythology" in Mythologies of the Ancient World. 1961. Gressman, Hugo. The Development of the Idea of God in the Old Testament. 1926. . Altorientalische Texte und Bilder zum alten Testamente. 1909. Gterbock, Hans G. "Hittite Mythology" in Mythologies of the Ancient World. 1961. Heidel, Alexander. The Babylonian Genesis. 1969. Hilprecht, Herman V. (editor). Reports of the Babylonian Expedition: Cuneiform Texts. 1893-1914. Jacobsen, Thorkild. "Mesopotamia" in The Intellectual Adventure of the Ancient Man. 1946. Jastrow, Morris. Die Religion Babyloniens und Assyriens. 1905-12. Jean, Charles-F. La religion sumerienne. 1931. Jensen, P. Texte zur assyrisch-babylonischen Religion. 1915. . Die Kosmologie der Babylonier. 1890. Jeremias, Alfred. The Old Testament in the Light of the Ancient Near East.1911. . Das Alter der babylonischen Astronomic 1908. . Handbuch der Altorientalische Geistkultur. ~ 443 ~

KAYNAKLAR

Jeremias, Alfred, and Winckler, Hugo. Im Kampfe um den alten Orient. King, Leonard W. Babylonian Magic and Sorcery, being "The Prayers of the Lifting of the Hand". 1896. . The Assyrian Language. 1901. . The Seven Tablets of Creation. 1902. . Babylonian Religion and Mythology. 1899. Kramer, Samuel N. The Sumerians. 1963. . (editor): Mythologies of the Ancient World. 1961. . History Begins at Sumer. 1959. . Enmerkar and the Lord of Aratta. 1952. . From the Tablets of Sumer. 1956. . Sumerian Mythology. 1961. Kugler, Franz Xaver. Sternkunde und Sterndienst in Babylon. 1907- 1913. Lambert, W.G., ve Millard A.R. Atra-Hasis, the Babylonian Story of the Flood. 1970. Langdon, Stephen. Sumerian and Babylonian Psalms. 1909. . Tammuz and Ishtar. 1914. . (editor): Oxford Editions of Cuneiform Texts. 1923. . "Semitic Mythology" in The Mythology of All Races. 1964. . Enuma Elish: The Babylonian Epic of Creation. 1923. . Babylonian Penitential Psalms. 1927. . Die Neu-Babylonischen Kdnigsinschriften. 1912. Luckenbill, David D. Ancient Records of Assyria and Babylonia. 1926-27. Neugebauer, O. Astronomical Cuneiform Texts. 1955. Pinches, Theophilus G. "Some Mathematical Tablets in the British Museum" in Hilprecht Anniversary Volume. 1909. ~ 444 ~

KAYNAKLAR

Pritchard, James B. (editor): Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament. 1969. Rawlinson, Henry C. The Cuneiform Inscriptions of Western Asia. 1861-84. Sayce, A.H. The Religion of the Babylonians. 1888. Smith, George. The Chaldean Account of Genesis. 1876. Thomas, D. Winton (editor). Documents from Old Testament Times. 1961. Thompson, R. Campbell. The Reports of the Magicians and Astrologers of Nineveh and Babylon. 1900. Thureau-Dangin, Franois. Les Inscriptions de Sumer et Akkad. 1905. . Die sumerischen und akkadische Knigsinschriften. 1907. . Ritueles accadiens. 1921. Virolleaud, Charles. L'Astronomie Chaldenne. 1903-1908. Weidner, Ernst F. Alter und Bedeutimg der Babylonischer Astronomie und Astrallehre. 1914. . Handbuch der Babylonischen Astronomie. 1915. Witzel, P. Maurus. Tammuz-Liturgien und Verwandtes. 1935.

III.

Aratrmalarda aadaki dergilerin eitli saylarndan da yararlanlmtr.

Der Alte Orient (Leipzig) American Journal of Archaeology (Concord, Mass.) American Journal of Semitic Languages and Literatures (Chicago) Annual of the American Schools of Oriental Research (New Haven) ~ 445 ~

KAYNAKLAR

Archiv fr Keilschriftforschung (Berlin) Archiv fr Orientforschung (Berlin) Archiv Orientalni (Prag) Assyrologische Bibliothek (Leipzig) Assyrological Studies (Chicago) Das Ausland (Berlin) Babyloniaca (Paris) Beitrge zur Assyrologie und semitischen Sprachwissenschaft (Leipzig) Berliner Beitrge zur Keilschriftforschung (Berlin) Bibliotheca Orientalis (Leiden) Bulletin of the American Schools of Oriental Research (Kuds ve Badat) Deutsches Morgenldische Gesellscha, Abhandlungen (Leipzig) Harvard Semitic Series (Cambridge, Mass.) Hebrew Union College Annual (Cincinnati) Journal Asiatique (Paris) Journal of the American Oriental Society (New Haven) Journal of Biblical Literature and Exegesis (Middletown) Journal of Cuneiform Studies (New Haven) Journal of Near Eastern Studies (Chicago) Journal of the Royal Asiatic Society (Londra) Journal of the Society of Oriental Research (Chicago) Journal of Semitic Studies (Manchester) Keilinschriftliche Bibliothek (Berlin) ~ 446 ~

KAYNAKLAR

Knigliche Museen zu Berlin: Mitteilungen aus der Orientalischen Sammlungen (Leipzig) Leipziger semitische Studien (Leipzig) Mitteilungen der altorientalischen Gesellschaft (Leipzig) Mitteilungen ders Instituts fr Orientforschung (Berlin) Orientalin (Rome) Orientalische Literaturzeitung (Berlin) Proceedings of the American Philosophical Socienty (Philadelphia) Proceedings of the Society of Biblical Archaeology (Londra) Revue d'Assyrologie et d'archologie orientale (Paris) Revue biblique (Paris) Sacra Scriptura Antiquitatibus Orientalibus Illustrata (Vatikan) Studio Orientaiia (Helsinki) Transactions of the Society of Biblical Archaeology (Londra) Untersuchungen zur Assyrologie und vorderasiatischen Archologie (Berlin) Vorderasiatische Bibliothek (Leipzig) Die Welt des Orients (Gttingen) Wissenschaftliche Verffentlichungen der deutschen Orient-Gesellschaft (Berlin) Zeitschrift fr Assyrologie und verwandte Gebiete (Leipzig) Zeitschrift fr die alttestamentliche Wissenschaft (Berlin, Gissen) Zeitschrift der deutschen morgetdndischen Gesellschaft (Leipzig) Zeitschrift fur Keilschriftforschung (Leipzig)

~ 447 ~