13 yandayken "dnya retmeni"se ilen Krishnamurti, hayatn dnyay do laarak, insanlarla, yaama ve dnyaya dair konuarak geirdi.

Kendisine mesihlik yaktrlm olmasna ramen bunu hibir zaman kabul etmedi. Onun iin, karlat herkes bal bana bir bireydi. Bu nedenle retmekten ok paylamay ilke edindi. Yine de dnya zerindeki milyonlarca kii ondan ok ey rendi

Yoksulluk toplumun suudur, agzl ve kurnaz kimsele rin dierlerini smrp ykseldikleri bir toplumun kabaha tidir yoksulluk. Anlalmas gereken husus, neden zenginle rin ve yoksullarn olduu deil, baar hrsdr. Deimesi gereken.ey, byk biri olma, baarl bri olma isteimiz dir... Dnyada byk biri, baarl biri olma drts varln koruduu srece zenginler ve yoksullar, smrenler ve smrlenler de olmaya devam edecektir.

Krishnamurti yi dinlemek Buday dinlemeye benziyor: ylesine gl, ylesine insann iine iliyor ki!

ldous Huxley

Krishnamurti nin dili yaln, ufuk ac ve ilham verici... Gndelik hayat engelli bir yar veya bir fare kapan ol maktan karp neeli bir uraa dntryor,
Henry Miller

Jiddu Krishnamurti (12 Mays 1895 -17 ubat 1986) Hindistan'n Madanapalle kentinde dodu. 1909 ylnda C. W. Leadbeater hangi tarafndan bir dirile kefedildi. balantl 13 yandayken Kendisine Theosophical mesihlik Society tarafndan "dnya retmeni" seildi. Konumalar: ve yazlar her deildi. yaktrlm olmasna ramen bunu hibir zaman kabul etmedi. Dnyann her yerinde geni bir izleyici kitlesine ulam olmasna ramen iradesi dnda oluturulan bu topluluu kendi isteiyle datt. nk hi bir zaman kendisini bir otorite olarak grmedi ve evresinde mrit lerin olumasna izin vermedi. Onun yaklam bir birey olarak ba ka bir bireyle iletiim kurmak zerineydi. Eserleri, dnyay dolaarak yapt konumalardan, bakalar tara fndan derlendi. Konumalarnda "hakikatin/ gerein, yollar olma yan bir lke" olduuna ve bireyin ancak farkndalkla ve yaamla b tnleerek geree/hakikate ulaabileceine iaret etti. lmle yaa mn bir ve teklii, yaamn duraan olamayaca, korku, zgrlk, id det, doa ve evre zerine konumalar yapt. Yaamnn byk blmn Hindistan, ngiltere ve Amerika ara snda gidip gelerek geiren Jiddu Krishnamurti ardnda saysz eser b rakarak, 17 ubat 1986'da 91 yandayken kanserden ld.

J. Krishnamurti'nin Omega Yaynlar'ndan kan Kitaplar Bunlar Dn Bilinenden Kurtulmak Sen Dnyasn lk ve Son zgrlk isel Devrim

J. KRISHNAMURTI
YEN BR YAAM
renme ve anlam aray zerine

ngilizceden eviren: Orhan Dz

1. bask: Omega Yaynlar, 2010

J. Krishnamurti YEN BR YAAM Kishnamuri Kitapl - 6 zgn Ad; Life Ahead Copyright 1963 Krishnamurti Foundation of America Krishnamurti Foundation of America P.O. Box 1560 Ojai, California 93024 USA E-mail: kfa@kfa.org Website: www.kfa.org }. Krishnamurti ve Krishnamurti Foundation hakknda bilgi almak iin www.jkrishnamurti.com adresini ziyaret edebilirsiniz. Yayn Haklar Omega Yaynlar ISBN 978-975-468-981-5 Sertifika No: 10962 Yayn Ynetmeni: Asl Kurtsoy Hsm ngilizceden eviren: Orhan Dz Editr: Sinan Kseolu Sayfa Dzeni: Tlay Malko Kapak Tasarm: zlem Sanc Bask: Kurti Matbaas Topkap / stanbul Tel.: (212) 613 68 94 Omega Yaynlar Ankara Cad. 54/12 TR-34110 Sirkeci-lstanbul Telefon: 0 212 - 512 21 58 Faks: 0 212 - 512 50 80 www.omegayayirtcilik.com omega@omegayayindlik.com Genel Datm: Say Datm Ltd. ti. Ankara Cad. 54/4 TR-34110 Sirkeci-lstanbul Telefon: 0 212 - 528 17 54 Faks: 0 212 - 512 50 80 online sat: www.saykitap.com e-posta: dagitim@saykitap.com

NDEKLER

Giri...................................................................................................7 1. Eitimin levi Nedir?............................ .................................29 2. Korku nisiyatifi nler............................................................ 35 3. Otorite Zeky Kreltir.............................................................43 4. zgrl ve Disiplini Anlamak............. ............................. 53 5. Dnmeyi renmek.............................................................61 6. Gvence Diye Bir ey Var m?................................................69 7. Neden Hrslsnz?.................................................................. ..81 8. Sevgi Nedir?................................................................................91 9. Zihni Anlamann nemi................................ ....................... 101 10. Dinlemek zerine............. ............................................. .......109 11. Bilgi Her ey Deildir..........................................................119 12. Gerek Sevginin Nitelii................................ ..................... 123 13. Anlamak Ezberlemek Deildir...........................................131 14. Kskanlk Nedir?................................................................. 139 15. Yaratc Olan Hafza Deil Anlaytr.......... .....................149 16. Szcklerin nemim Kavramak................................. ........159 17. Zihin Huzuru Bulabilir mi?................................................ 167 18. Ne in Yayoruz?................................................................175 19. Zekice Yaamak......................... ...........................................181 20. Doru Eitim Almak............ ............................................... 191 21. Din Aslnda Bir Eitim Srecidir ......................................205 22. Hakikati Kefetmek........... ...................................... ............219 23. Okulu Bitirmek............................ ......................................... 229 Soru Dizini.................................................................... ............... 233 Szlk................................................... ............ ........... .............. 240

GR

Krizlerin ve sorunlarn da gibi byd dnyamzda tm hayat srecinin kavranmasndan doacak tamamen farkl trde bir ahlk anlayna, davran biimine ve eylem tarz na acilen ihtiyacmz var. Bu meseleleri siyasi ve rgtsel yntemlerle, ekonomik dzenlemeler ve deiik reformlarla zmeye alyoruz, fakat zaman zaman geici bir rahatlk salamalarna ramen bunlarn hibiri insan varoluunun karmak sorunlarn imdiye dein zebilmi deil. Ne ka dar kapsaml olursa olsun ve ne kadar kalc grnrse g rnsn, btn bu reformlar daha fazla kargaa karmaktan ve dolaysyla daha fazla reform yapma ihtiyac dourmak tan teye geemiyor. nsann karmak varln btn ynle riyle anlamadan salt reform yapmak daha fazla reform yap maya ynelik yeni ve karmak talepleri canlandrmaktan teye gemeyecek. Reformun sonu yok ve bu dorultuda ka lc bir zm bulma olana da yok. Keza siyasi, ekonomik ve sosyal devrimler de zm de ildir, nk bunlar rktc zorbalklarn yaanmasna yol am ve iktidar ile otoriteyi farkl bir grubun eline vermek ten teye gememitir. Bu tr devrimler hibir zaman karga a ve atmadan k yolu olmamtr. te yandan tamamen farkl trde bir devrim sz konusu. Saplanp kaldmz bitmek tkenmek bilmeyen endieler den, atmalardan ve ylgnlklardan bamz kaldracaksak szn ettiim devrimin gereklemesi gerek. Bu devrim so7

nunda deersiz olduu anlalan teori ve idealle deil bizzat zihinde gerekleecek radikal bir dnmle balamak zo runda. Bylesi bir dnm ancak doru eitim ve insan var lnn btnyle geliip serpilmesi sayesinde gerekleebi lir. Sadece dncede deil, ayn zamanda zihnin tamamn da gereklemesi gereken bir devrim bu. Ne de olsa dnce kaynak deil bir sonutur. Kayna kkten dntrmeden sonucu deitirmek yetmez. Gnmzde bizler sonular ve belirtilerle urayoruz. Eski dnce tarzlarn kknden kazyp, zihni geleneklerden ve alkanlklardan zgr kla rak hayati bir deiim meydana getirmiyoruz. Bizim burada ilgilendiimiz ey ite bu hayati deiimdir ve ancak doru eitim sz konusu deiimi hayata geirebilir. Aratrmak ve renmek zihnin ilevidir. renmekten kastm hafzann gelitirilmesi veya bilgi birikimi deil, ya nlsamaya dmeden berrak ve salkl dnme, inanlar dan ve ideallerden deil de olgulardan yola kma kapasite sidir. Dnce karmlardan douyorsa renme gerek lemez. Salt bilgi veya malumat edinmek renmek deil dir. renmek iin, anlamay sevmek ve bir eyi srf o ey hatrna yapma hevesi duymak gerekir. Hangi trde olursa olsun zorlamann olduu yerde renme gereklemez. Zorlama ise deiik klflara brnebilir, deil mi? Zorlama etkileme, balama ve tehdit yollaryla gerekleebildii gibi, ikna edici tevik ve st rtl dl biimleriyle de gerek leebilir. ou insan karlatrmann renmeyi desteklediine inanr; oysa gerek bunun tam tersidir. Karlatrmak ylgn la yol aarak rekabet adm verdiimiz kskanl tevik et mekten baka bir ey yapmaz. Dier ikna trleri gibi karlatrma da renmeyi nler ve korkuyu krkler. Keza hrs da korkuyu krkler. ster kiisel olsun ister kolektif olanla z delesin, hrs her zaman topluma kart bir eydir. nsani ilikilerde grlen szde soylu hrs temelde ykcdr.
8

yi bir zihnin gelimesini tevik etmek gerekiyor, iyi bir zi hin hayatn pek ok meselesini bir btn olarak ele alan ve onlardan kaarak kendisiyle elimeyen, ylgnla dme yen, kinik veya sert olmayan zihindir. Ayrca zihnin kendi artlanmasnn, gdlerinin ve abalarnn farkna varmas da gereklidir. yi bir zihin gelitirmek bizim balca amalarmzdan biri olduundan, retmek byk nem kazanyor. Yalnzca bilgi vermekle yetinmeyip, zihnin tamamn gelitirmek kanlmaz dr. Eitimci bilgi verirken fikir alveriine bavurmal ve rencileri bamsz sorgulama ve dnmeye tevik etmelidir. "Bilen kii" olarak otoritenin renmede yeri yoktur. Hem eitimci hem de renci birbirleriyle kurduklar zel iliki iinde renme etkinliinde bulunur; ama bu, eitimcinin dncenin dzenliliini gz ard ettii anlamna gelmez. Dncenin dzenlilii dayatc bilgi sunumlar eklindeki bir disiplinle salanamaz; ancak eitimci zeky gelitirmede zgrlk duygusunun rol oynadn anladnda dnce nin dzenlilii kendiliinden oluur. Buradaki zgrlk akl na esen her eyi yapmak veya salt eliki tayan dnceler retmek deildir. rencinin gn iindeki dnceleri ve ey lemleri yoluyla haberdar olduu gdlerinin ve ynelimlerin farkna varmasna yardm etmektir zgrlk. Disiplinli bir zihin asla zgr bir zihin deildir; ne de bas k altndaki bir zihin zgr olmay isteyebilir. Zihin ancak ar zunun tm srecini kavrayarak zgr olabilir. Disiplin her zaman zihni belli bir inan ya da dnce sisteminin ats al tndaki harekete hapseder, deil mi? Ve byle bir zihin asla zeki olma zgrlne sahip deildir. Disiplin otoriteye itaa ti getirir. Disiplin, ilevsel beceri talep eden bir toplum yap s iinde hareket etmeyi salar, ama kendi kapasitesine sahip zeky uyandrmaz. Hafza sayesinde kapasitesini artrmak tan baka bir ey yapmam bir zihin bilgisayara benzer; o her ne kadar artc derecede beceri ve dorulukla alsa da yi
9

ne de bir makinedir. Otorite zihni belli bir ynde dnmeye ikna edebilir. Fakat belli izgilerde veya ngrlm bir ka rmla dnmeye ynlendirilmek hi de dnmek deildir; bu sadece insann bir makine gibi almasna benzer ki bera berinde ylgnl ve dier sefaletleri getirir, dncesizlii ve honutsuzluu krkler. Biz her bir insann tm varlyla gelimesiyle ilgileniyo ruz; eitimcinin bir kavram veya ideal olarak dnd kurgusal bir kapasiteyle ilgilenmiyoruz. nsann kendi en yksek, en tam kapasitesini gerekletirmesine yardm etme ye alyoruz. Her tr karlatrma biimi ister bilim insan ister bahvan olsun bireyin tamamen serpilip gelimesini en geller. Karlatrma olmad zaman bilim insannn tm ka pasitesi ile bahvann tm kapasitesi ayndr; ama araya karlatrma girince ktleme ve kskanlk dolu tepkiler ortaya kar ki bu da insanlar arasnda atma yaratr. Istrap gibi sevgi de kyas kabul etmez; daha fazlasyla veya daha azyla karlatrlamaz. strap straptr, sevgi de sevgi, ister yok sulda ister zenginde olsun fark etmez. Her bir bireyin tamamen gelimesi eitlerden oluan bir toplum yaratr. Ekonomik veya manevi dzlemde eitlii salama ynnde gnmzde verilen toplumsal mcadele nin hibir anlam yoktur. Eitlii tesis etmeyi amalayan sos yal reformlar toplum kartlnn dier trlerim besler; fakat doru eitimde sosyal veya baka trl reformlarla eitlii salamaya gerek kalmaz, nk kskanlk duygusuyla ka pasiteleri kyaslama sona erer. Bu noktada ilev ile staty birbirinden ayrmalyz. Tm duygusal ve hiyerarik itibaryla stat ancak ilevlerin yk sek ve dk diye karlatrlmasndan doar. Her bir birey tm kapasitesiyle geliip serpildiinde, ilevlerin karlat rlmas sz konusu olmaz; sadece retmen, babakan veya bahvan olarak kapasitenin ifadesi sz konusu olur ve by lece stat kskanlk hastalndan kurtulur.
10

Gnmzde ilevsel veya teknik kapasite kiinin isminin nne gelen unvanla llmektedir; ama eer biz insann b tnyle gelimesine nem verseydik, bak amz tamamen farkl olurdu. Yetenekli bir kii cam istiyorsa diploma sahibi olup isminin nne unvanlar ekleyebilir de eklemeyebilir de. Fakat her halkrda o kii diplomayla llemeyecek derin yeteneklerinin bizzat farkna varabilir; bu durumda o yete neklerinin ifadesi salt teknik kapasitenin genelde besledii ben-merkezli gveni dourmaz. Bylesi bir gven karlatr maya dayanr ve dolaysyla toplum kartdr. Karlatrma faydal amalar iin olabilir; ama rencilerin kapasitelerini kyaslayp birine yksek dierine dk not vermek eitim cinin ii olmamaldr. Biz bireyin btnsel olarak gelimesiyle ilgilendiimiz iin, balangta rencinin kendi renim alanlarn seme sine izin verilmemesi gerektiini savunabiliriz; nk onun tercihi byk olaslkla geici ruh durumlarna ve nyargla ra ya da yaplacak en kolay eyi bulmaya yahut da belli bir ihtiyacn acil gereklerine gre hareket etmeye dayanacaktr. Fakat ayet onun kendini kefetmesine ve becerilerini geli tirmesine yardm edilirse, o zaman renci kendiliinden ter cihini yapar, en kolay olan eyleri deil de becerilerini tam kapasiteyle azami lde ifade edebilecei eyleri seer. Eer ta balangta renciye hayat tm psikolojik, dnsel ve duygusal sorunlaryla birlikte bir btn olarak grmekte yar dm edilirse, o zaman renci hayattan korkmaz. Zek bir btn olarak hayatla baa kma kapasitesidir ve renciye notlar veya puanlar vermek zeky garanti altna almaz. Aksine bu, insann saygnlm zedeler. Bu kyaslamal deerlendirme zihni kreltir. Bunu derken retmenin rencinin geliim srecini gzlemlememesi ve kaydetmemesi gerektiim sylemiyoruz. Doal olarak ocuklarnn geliim srelerini bilmeye merakl olan ebeveynler bir rapor isteye ceklerdir; ama eer eitimcinin ne yapmaya altm anla
11

yamazlarsa, maalesef bu rapor istedikleri sonular elde et mek iin kullanlan bir bask aracna dnr ve bylece ei timcinin iini mahveder. Ebeveynler okulun vermek istedii eitim trn anlama llar. Genelde onlar ocuklarnn ileride geimlerini garantiye alacak bir diploma sahibi olmaya hazrlandklarm grmek ten memnuniyet duyarlar. ok az bundan daha fazlasn is ter. Elbette ocuklarm mutlu grmek isterler, ama ok az bu mulk istein tesine geip onlarn tam kapasiteyle gelime sini nemser. ou ebeveyn her eyden nce ocuklarnn ba arl bir kariyere sahip olmasn isterken, onlar canhra bir ekilde bilgi toplamaya zorlar. Bylece kitaplar byk nem kazanr ve bununla birlikte hafzann gelitirilmesi ve gerek dncenin niteliinden yoksun bir halde salt tekrarlama ne kar. Belki de eitimcinin karlaaca en byk zorluk ebe veynlerin daha geni, daha kapsaml ve derinlikli bir eitime kaytsz kalmalardr. ou ebeveyn ocuklarna bozuk bir toplumda saygn bir mevki salayacak baz yzeysel bilgile rin verilmesiyle yetinir. yleyse eitimci, ocuklara dzgn bir eitim vermekle kalmayp ebeveynlerin okulda yaplan iyi eyleri ksteklemesine engel olmaya da nem vermelidir. Aslnda okul ve ev doru eitimin birleik merkezleri olmal ve asla ebeveynlerin istekleriyle eitimcilerin yaptklarnn taban tabana elitii birbirine ters yerler olmamaldr. De mek ki ebeveynler, eitimcinin ne yaptn tam anlamyla kavramal ve ocuklarnn her bakmdan gelimesiyle adam akll ilgilenmeliler. Byle bir eitimin yrtlp yrtlmediini grmek hem grevleri yeterince ar olan retmenle rin hem de ebeveynlerin sorumluluudur. ocuun tm var lyla gelimesi ancak retmen, renci ve ebeveynler ara snda doru bir ilikinin kurulmasyla mmkn olabilir. Ei timci ebeveynlerin geici heveslerine veya inat taleplerine kendim teslim edemeyecei gibi, ebeveynler de eitimciyi
12

anlamal ve otumla ibirlii yaparak ocuklarda atmaya ve kargaaya frsat vermemelidir. ocuk doal bir merak ve renme drtsyle dnyaya gelir ve kukusuz bu zellik akllca davranlp srekli tevik edilmelidir. Bu sayede doal merak hi sapmadan hep canl kalr ve yava yava ocuu, deiik konular renmeye sevk eder. Eer bu renme istei ocuklukta srekli tevik edilirse, ocuun matematik, corafya, tarih, bilim veya ba ka bir alanda eitim grmesi ne ocuk ne de eitimci iin so run tekil eder. Mutluluk verici bir yaknln ve anlayl bir ilginin bulunduu bir ortamda renim daha kolay ve hzl olur. Duygusal aklk ve duyarllk ancak rencinin ret menle kurduu ilikide gven hissetmesiyle mmkn olabi lir. likideki gven hissi ocuklar iin asl ihtiyatr. Gven duygusu ile bamllk duygusu arasnda byk bir fark var dr. Bilinli ya da bilinsiz ou eitimci bamllk duygusu nu yerletirir ve dolaysyla gizliden gizliye korkuyu krk ler. Ayn eyi ebeveynler de kendi sevecen veya saldrgan ta vrlaryla yaparlar. ocuktaki bamlln nedeni, ebeveyn lerin ve retmenlerin, ocuun ne olmas ve ne yapmas ge rektii konusundaki otoriter veya dogmatik yarglardr. Ba mllkla birlikte her zaman ocuun zerine korkunun gl gesi der ve bu korku ocuu itaat etmeye, uyum salama ya, byklerin szlerini ve buyruklarm hi dnmeden ka bullenmeye zorlar. Bu bamllk atmosferinde duyarllk ze delenir. Oysa ocuk gvende olduunu bilip hissettiinde, duygusal geliimi korkudan etkilenmez. ocuktaki bu gven duygusu gvensizliin kart deil dir; ister evde ister okulda olsun kendini rahat hissetmesidir, hibir surette zorlama altnda kalmadan neyse o olabilecein den emin olma duygusudur. Aaca trmanabileceim ve d erse azarlanmayaca bilme duygusudur. Ancak ebeveynler ve eitimciler btn ynleriyle ocuun sal ve mutlulu
13

uyla derinlemesine ilgilendiklerinde szn ettiimiz g ven duygusu oluabilir. ocuun okulda daha ilk gnden itibaren kendini rahat ve tamamen gvende hissetmesi ok nemlidir. En nemlisi de ilk izlenimdir. Fakat eer eitimci ocuun gvenini ka zanmak iin eitli yollarla yapmack davranlar sergiler ve ocuun her istediini yapmasna izin verirse, o zaman o cukta bamlln tohumlarn atar; ocua gven hissini vermez. ocuk kendi mutluluuyla derinden ilgilenen kim selerin olduu bir ortamda bulunduunu hissettiinde o kimselere gven duyar. ocuun daha nceden hi sahip olmad gvene dayal bu yeni ilikinin ilk etkisi doal bir iletiim kurmaya yardm eder ve ocuun byklerini korkulacak bir tehdit olarak grmemesini salar. Kendini gvende hisseden bir ocuk renme iin gerekli olan saygy ifade etmenin doal yollarm kendi bana bulur. Bu sayg her tr otoriteden ve korkudan uzaktr. ocuk gven duygusuna sahip olduunda, tavr ve davranlar ona bykler tarafndan dayatlan bir ey olmaz, aksine onun renme srecinin bir paras haline gelir. retmeniyle kurduu ilikide kendini gvende hisseden ocuk doal olarak anlayl ve saygl olur. Ve ancak bu gvenlik ortamnda duygusal aklk ve duyarllk yeerebilir. Kendini rahat hisseden, gven duyan ocuk istedii her eyi yapar, ama bunu yaparken neleri yaparsa doru, neleri yaparsa yanl olacan da kefeder ve tavrlar ve davranlar di renten, inatlktan, bastrlm duygulardan veya salt anlk bir drtnn ifadesinden kaynaklanmaz. Duyarllk evredeki her eye -bitkilere, hayvanlara, aa lara, gkyzne, akan nehirlere, uan kulara ve ayrca ev redeki insanlarn ruh durumlarna ve civardan geen yaban clara- duyarl olmak demektir. Bu duyarllk doru ahlk ve davran demek olan hesapsz ve bencillikten syrlm tepki nin niteliini ortaya karr. Duyarl ocuk tavr ve davran14

larnda ketum deil ak olur; bu sayede retmeninin neri lerini hi diren gstermeden kolaylkla kabul eder. nsann btn varlyla gelimesiyle ilgilendiimiz iin onun zihinsel akl yrtmeden ok daha gl olan duygusal isteklerini de anlamalyz ve duygusal kapasitesini bastrma dan gelitirmesine yardm etmeliyiz. Gerek duygusal gerek se zihinsel meseleleri anlayp onlarla baa kma yetisine ka vutuumuzda, artk sz konusu meselelerle yzlemekten korkmayz. nsann btn varlyla gelimesi iin duyarll olutur mann bir arac olarak yalnzlk kanlmaz olur. nsann yal nzln ne demek olduunu, meditasyonun ieriini ve l mn anlamn renmesi gerekir; ve yalnzln, meditasyo nun ve lmn anlamlar ancak kefedilerek renilebilir. Bu anlamlar retilemez; ancak kiinin kendi bana kefetmesi gerekir. Bu anlamlara iaret edilebilir ama iaret edilen eyi renmek yalnzl veya meditasyonu deneyimlemek deil dir. nsann yalnzl ve meditasyonu deneyimlemesi iin bir aratrma hali iinde olmas gerekir. Ancak bir aratrma hali iindeki zihin renme yetisine sahip olabilir. Fakat eer aratrma nceki bilgilerle veya bakalarnn deneyimleri ve otoritesiyle bastrlrsa o zaman renme salt taklit olur. Tak lit ise insann deneyimlemeden rendii eyi tekrarlayp durmasna yol aar. retmek salt bilgi aktarm deil, aratran bir zihnin ge litirilmesi demektir. Byle bir zihin tapnaklar ve ayinleriy le yerleik dinleri kabul etmekle yetinmeyip dinin ne olduu meselesini kavrayabilir. nanc ve dogmay salt kabullenmek deil de Tanr, hakikat veya ne derseniz deyin onu araytr hakiki din. Nasl ki renci her gn diini fralyor, banyo yapyor, yeni eyler reniyorsa, ayn ekilde tek bana veya bakala ryla birlikte sessizce oturup yalnzl yaamas da gerekir. Bu yalnzlk talimatla oluturulamaz veya gelenein otorite
15

siyle dayatlamaz ya da sessiz sakin oturmak isteyen ama tek bana kalamayan insanlarn etkisiyle ortaya karlamaz. Yalnzlk zihnin kendini bir aynada berrak grebilmesini sa lar. Ayrca yalnzlk zihni ben-merkezci etkinliin rn olan btn karmaalar, korkular ve ylgnlklaryla doymak bil mez hrstan arndrr. Bununla birlikte yalnzlk zihne zaman asndan llemeyen bir dinginlik ve tutarllk kazandrr. Bu berraklk zihnin karakteridir. Karaktersizlik ise kendiyle elime halidir. Duyarl olmak sevmektir. Sevgi szc sevginin kendisi deildir. Ve sevgi Tanr sevgisi ve insan sevgisi diye blnemeyecei gibi, bir kiiye duyulan sevgi ve birok kiiye du yulan sevgi diye de llemez. Sevgi bir iein kokusunu yaymas gibi kendini cmerte sunar; ama bizler ilikileri mizde sevgiyi hep lp bier ve dolaysyla onu yok ederiz. Sevgi reformcunun veya sosyal hizmet grevlisinin metas deildir; o, eylemi yaratacak siyasi bir ara da deildir. Po litikac ve reformcu sevgiden sz ederken onun gerekliine temas etmeyip sadece lafn eder. Nitekim sevgi ister ksa is ter uzun vadeli olsun bir amaca hizmet edecek bir ara olarak kullanlamaz. Sevgi belli bir arazi veya orman deil tm yer yzdr. Gereklik sevgisi hibir din tarafndan kuatlamaz ve organize dinler sevgiyi kullandnda o sevgi lr. eitli faaliyet alanlar iinde gayretke grnen otoriter devletler, organize dinler ve toplumlar eylem tutkusuna dnen sev giyi farknda olmadan ykarlar. Doru eitim sayesinde insan varlnn btnyle geli tirilmesinde sevginin nitelii ta bandan itibaren beslenip canl tutulmaldr. Sevgi ne duygusallktr ne de kendini ada ma. lm kadar gldr. Sevgi bilgiyle yeertilemez; ve sevgisiz, bilginin peinde koan bir zihin acmaszln tc carln yapyor ve sadece daha fazla verimi hedefliyordur. yleyse eitimci en batan sevginin niteliine nem ver melidir. Sevginin nitelii ise alakgnlllk, kibarlk, anla16

y, sabr ve inceliktir. Alakgnlllk ve incelik doru ei tim veren insann doasnda vardr; o insan hayvanlar ve bit kiler dhil her eye kar duyarl dr ve bu duyarllk onun davranlarna ve konuma tarzna yansr. Sevginin bu niteliini vurgulamak zihni hrs, agzllk ve sahiplenmecilie saplanp kalmaktan kurtarr. Keza sevgi, sayg ve ince zevkte ifadesini bulan bir arnmay da dourur. Nitekim sevgi aksi halde kibirle kendini glendirme eilimi tayan zihni arndrmaz m? Davrantaki saflama insann kendine dayatt bir ayarlama veya d kaynakl bir talebin sonucu deildir; sevginin niteliiyle kendiliinden doar. Sevgi anlald zaman insani ilikilerin tm zorluklarna ve ince yanlarna heyecan, galeyan ve zanla deil de aklselimle yaklalabilir. nsann btn varlyla gelimesine birincil nem veren eitimci hayatmzda nemli bir rol oynayan seksin anlamm kavramak ve ta bandan itibaren lmcl bir ilgi uyandrma dan ocuklarn doal merak duygusunu tatmin edebilmelidir. Ergenlik anda salt bilgi aktarm, sevgi duygusu hissedilmiyorsa deneyimsel bir ehveti dourabilir. Sevgi zihni ktlk ten temizler. Eitimcide sevgi ve anlay olmaynca, kzlarla er kekleri dikenleri tellerle veya emirlerle birbirlerinden ayrmak sadece meraklarm krklemeye ve salt tatmine dnerek bo zulacak tutkuyu uyandrmaya yarar. yleyse kzlarla erkekle rin birlikte uygun eitimi almas ok nemlidir. Bununla birlikte sevginin nitelii kiinin el becerileriyle yapt ilerde de kendini ifade etmelidir. Bu iler arasnda bahvanlk, odunculuk, boyama ve el ileri saylabilir; aa lar, dalar, yeryznn zenginliini, insanlarn yaratt yoksulluu grmek ve mzii, kularn tn, akan sula rn altsn dinlemek, ksacas duyular yoluyla da sevgi kendini da vurmaldr. Bizler sadece zihnin gelitirilmesi ve duygusal hassasiye tin uyandrlmasyla deil, ayn zamanda bedenin tam anla17

myla gelitirilmesiyle de ilgileniyor ve buna son derece nem veriyoruz. Eer beden salkl ve diri deilse kanl maz olarak dnceyi arptr ve duyarll kreltir. Bu ger ek o kadar ak ki zerinde ayrntl ekilde durmamza ge rek yoktur. Bedenin kusursuz derecede salkl olmas, do ru beslenmesi ve yeterince uyumas hayati nem tamakta dr. Eer duyular ak deilse, beden insan varlnn tmy le gelimesini engeller. Kaslarnzn gayet dengeli bir kontrol iinde hareket etmesi iin eitli egzersiz, dans ve oyun trle rini uygulamalsnz. Temiz tutulmayan, yani pasakl olan ve dzgn bir duru sergilemeyen bir beden zihnin ve duygula rn hassasiyetini iletemez. Beden zihnin bir arac deildir; be den, duygular ve zihin insan varlnn btnn oluturur ve bunlar birlikte uyum iinde yaamad srece atma ka nlmazdr. atma duyarszla neden olur. Zihin bedene baskn kp duyular bastrabilir, ama bu yolla bedeni duyarsz klar ve duyarsz bir beden zihnin tam anlamyla umasnn nn de bir engel oluturur. Bedenin kreltilmesi bilincin derin katmanlarm ortaya karmaya kesinlikle yaramaz; zira an cak zihin, duygular ve beden birbirleriyle elikiye dme den ve hibir kavramn, inancn veya idealin etkisi altnda a balamadan uyumlu bir btn oluturduunda bilincin derin katmanlar ortaya kabilir. Zihnin gelitirilmesinde konsantrasyonu deil dikkati vurgulamalyz. Konsantrasyon zihni bir noktaya doru da ralmaya zorlamak demektir, oysa dikkatin snr yoktur. Kon santrasyon srecinde zihin her zaman bir snrla kstlanr; ama eer biz zihni tam olarak anlamakla ilgileniyorsak salt konsantrasyon bize engel tekil eder. Dikkat snrszdr, bilgi nin snrlarndan bamszdr. Bilgi konsantrasyon yoluyla aa kar ve her tr bilgi alm yine kendi uurlar iinde kalr. Dikkat halinde zihin konsantrasyonun mecburi sonucu olan bilgiyi kullanabilir ve kullanr da; fakat para btn de
18

ildir ve birok paray birbirine eklemek btnn algsn oluturmaz. Konsantrasyonun eklemeli sreci olan bilgi l lemez olan varln kavranmasn salamaz. Btn, konsan trasyon iindeki bir zihnin parantezleri iinde asla yer almaz. yleyse dikkat birincil neme sahiptir, ama o, konsantras yon abasyla aa kmaz. Dikkat zihnin etrafnda birikimsel bir deneyim olarak bilginin topland bir merkez olmak szn srekli renme halidir. Kendi zerine younlaan bir zihin bilgiyi kendinin yaylmas iin bir ara olarak kullamr ve bu etkinlik kendisiyle eliip topluma ters der. Kelimenin gerek anlamyla renmek ancak isel ve d sal zorlamann bulunmad dikkat halinde mmkndr. Doru dnmek ancak zihnin gelenek ve hafzann buyru u altnda girmedii durumda ortaya kabilir. Zihni sessiz lie kavuturan dikkattir ve sessizlik yaratcla alan kap dr. te bu nedenle dikkat en byk neme sahiptir. Bilgi kendi bana bir ama olarak deil, zihni gelitirme nin bir arac olarak ilevsel dzeyde gereklidir. Biz sadece bir kapasitenin, szgelimi matematik, bilim veya mzik kapasi tesinin gelitirilmesiyle deil de, bir insan olarak rencinin btn varlm gelitirmekle ilgileniyoruz. Peki, dikkat hali nasl ortaya karlacak? Zorlamann de iik trleri olan ikna, kyaslama, dl veya cezayla dikkat hali oluturulamaz. Korkunun ortadan kaldrlmas dikkatin balangcdr. Btn hayal krklklar ve etrefilli elikileriy le falanca veya filanca olma abas, baar kazanma hrs ol duu srece korku varlm srdrr. Konsantrasyonu re tebilirsiniz ama korkudan kurtulmay retemeyeceiniz gi bi, dikkati de retemezsiniz. te yandan korkuyu reten se bepleri kefedebilir ve bu sebepleri anlayarak korkuyu orta dan kaldrabiliriz. Demek ki rencinin evresindeki ortam salk ve mutlulukla doluysa, renci kendini gvende ve ra hat hissediyorsa ve sevgiyle beraber gelen nyargsz eyle min farkndaysa, o zaman dikkat kendiliinden oluur. Sevgi
19

karlatrma yapmaz ve dolaysyla ekememezlik ve falan ca veya filanca "olma" eziyeti de sona erer. Gen ya da yal olalm hepimizin yaad genel honut suzluk ok gemeden tatmine giden bir yol bulur ve bylece zihinlerimiz uykuya dalar. Honutsuzluk zaman zaman st rap yoluyla iimizde uyanr ama zihin yine tatmin edici bir zm aramaya koyulur. Bylece zihin bu honutsuzluk ve tatmin dngsne saplanp kalr ve ac yoluyla srekli uya n honutsuzluumuzun bir paras haline gelir. Honutsuz luk aratrmann yoludur ama ayet zillin gelenee, ideallere balanp kalrsa artk sorgulayamaz. Aratrma dikkatin ale vidir. Honutsuzluktan kastim gerekte olan anlayan ve daha fazla keifte bulunmak iin srekli aratran bir zihin halidir. Honutsuzluk, olann snrlarnn tesine geme hareketidir ve eer honutsuzluu bastrmann veya gidermenin yollar n ve aralarm bulursanz, ben-merkezci etkinliin ve iinde yaadnz toplumun kstlamalarn kabullenirsiniz. Honutsuzluk tatminden arta kalanlar yakp kl eden bir atetir, ama oumuz honutsuzluu eitli yollarla bertaraf etmeye alrz. O zaman honutsuzluk "daha fazlasn", da ha byk bir evi, daha iyi bir arabay ve benzeri eyleri elde etme abasna dnr. Bu aba kskanlk alan iinde sr drlr ve yozlam honutsuzluu canl tutar. Ben burada, iinde kskanl, "daha fazlasn" istemeyi, agzll ba rndrmayan bir honutsuzluktan, tatmin olma arzusunun canl tutmad bir honutsuzluktan sz ediyorum. Bu ho nutsuzluk eer yanl eitimle, tatmin edici zmlerle, hrs la, bir idealin peinde komakla kirlenmemise hepimizin iinde bulunan lekesiz bir hal olsa gerektir. Gerek honut suzluun doasm kavradmzda, dikkatin, bayal yok eden ve zihni ben-merkezci abalarn ve tatminlerin snrla malarndan arndran bu yakc alevin bir paras olduunu idrak ederiz.
20

Byle bir dikkat ancak nefsi azdrmaya veya tatmin etme ye dayanmayan bir aratrmayla varlk kazanabilir. Bu dikkat en bandan ocua alanmaldr. O zaman alakgnlllk, incelik, sabr ve kibarlkta ifadesini bulan sevgi varlk kazan dnda, duyarszln meydana getirdii engellerden oktan kurtulduunuzu fark edersiniz. Bylece ok hassas bir d nemden geen ocukta bu dikkat halinin olumasna yardm edersiniz. Dikkat renilecek bir ey deildir, ama onun rencide uyanmasna katk salayabilirsiniz. Fakat bunu kendiyle eli en bir varolu douran zorlama havasn rencinin evre sinde estirerek yapamazsnz. O zaman renci dikkatini her hangi bir konu zerine istedii zaman odaklayabilir ve bu dikkat sahiplenmeye veya baarmaya dnk zorlayc drt nn ortaya kard dar konsantrasyon olmaz. Bu tarzda eitim alm bir nesil, iinde doduu toplu mun ve ebeveynlerinin duygusal miras olan sahiplenme ve korku duygularndan syrlr. Ayrca bu eitimi aldklar iin maddi mirasa da baml olmazlar. Bu miras meselesi gerek bamszl ykmakta ve zeky kreltmektedir; nk yan l bir gven duygusunu krkleyip temelsiz bir zgven ve rerek yeni olan hibir eyin filizlenmedii karanlk bir zihin yaratmaktadr. Oysa bizim szn ettiimiz tamamen farkl trdeki eitim yeni bir toplum ina edecektir; zira o zaman ocuklar korku tarafndan kuatlmam bir zek kapasitesi ne sahip olacaktr. Eitim hem anne babalarn hem de retmenlerin sorum luluu olduu iin, birlikte alma sanatn renmeliyiz ve bu ancak her birimizin doru olan alglamas durumunda gerekleebilir. Bizi bir araya getiren ey fikir, inan veya teo ri deil hakikatin alglanmasdr. Kavramsal olan ile olgusal olan arasnda byk bir fark vardr. Kavramsal olan bizi ge ici bir sre bir araya getirebilir ama eer birlikte almamz yalnzca bir kanaat meselesiyse ileride yine ayrlrz. Oysa ha
21

kikat her birimiz tarafndan idrak edilirse, ayrntlarda anla mazla dsek bile ayrlma istei gndeme gelmeyecektir. Zira birtakm ayrntlar yznden ayrlmak ahmakadr. Herkes hakikati kavradnda, ayrntlar asla kavgaya sebep olacak bir konuya dnmez. oumuz yerleik otorite dorultusunda birlikte almaya alknzdr. Bizler bir kavram ortaya koymak veya bir ideal ge litirmek iin bir araya geliriz ve bu da kanaati, iknay, propa ganday ve benzeri eyleri gerektirir. Bir kavram, bir ideal iin bu ekilde birlikte almak hakikati fark edip hayata geirmek ten doan ibirliinden tamamen farkldr. ster bir idealin is ter o ideali temsil eden kiinin otoritesi olsun fark etmez, otori tenin ynlendirmesi altnda birlikte almak gerek ibirlii deildir. ok ey bilen ya da gl bir kiilie sahip olup kimi idealleri saplant haline getirmi merkezi bir otorite kendisinin ideal dedii ey iin bakalarm onunla birlikte almaya zor layabilir veya kurnazca ikna edebilir; ama hi kukusuz bu, atik ve enerjik bireylerin otoriteyle ibirlii yapmasyla ayn ey de ildir. te yandan her birimiz kendi bamza herhangi bir me selenin hakikatim kavradmzda, o hakikatin ortak anlay bizi eyleme sevk eder ve o eylem de ibirliidir. Doruyu do ru, yanl yanl olarak grd ve erdeki hayr fark edebildi i iin ibirlii yapan bir kii ne zaman ibirlii yaplmayaca n da bilir ki bu ayn lde nemli bir meseledir. ayet her birimiz eitimde kkl devrim yaplmasnn ge reini anlar ve ele aldmz hakikati alglarsak o zaman hi bir ikna trne gerek kalmadan birlikte alabiliriz. kna an cak insanlarn deitirmek istemedikleri grlere sahip ol duklar durumlarda sz konusu olur. O kii kendisine bir ideal veya dnce sunulduunda kar kar; bu durumda ya kendisinin ya da kar tarafn ikna edilmesi, etki altna alnmas veya farkl dnmeye itilmesi gerekir. Byle bir durum yaanmamas iin her birimizin meselenin hakikatim kendi bamza grmemiz gerekir. Ne var ki eer bizler me
22

selenin hakikatini gremeyip salt szel ikna veya zihinsel akl yrtmeye bel balayarak hareket edersek, onca eyi arpt m ve sonusuz kalan pek ok aba harcam olmamzn ya n sra, bir de rza gstermeye, anlamaya veya anlamazla dmeye mahkm oluruz. Sanki bir ev ina ediyormuuz gibi birlikte almamz ge rekiyor. Fakat eer bazlarmz yaparken dierleri ykyorsa o ev asla ina edilemez. yleyse hayatn sorunlaryla btnle alakasz ayrk paralar olarak deil de bir btn olarak ba edebilme yetisine sahip yeni bir nesil douracak bir eitim sisteminin gerekliliini her birimizin gerekten apak kavra mas elzemdir. Sahiden ibirlii iinde birlikte almak iin bizim sk sk bir araya gelmemiz ve ayrntlarda boulmamak konusunda uyank olmamz gerekiyor. Doru eitim sistemini kurmaya kendim ciddiyetle adam kimseler hem teorik dzeyde kav radmz hususlar hayata geirme hem de bakalarnn bu anlaya kavumasna yardm etme sorumluluunu tamak tadrlar. Eer ona meslek demek yerindeyse, retmenlik en saygn meslektir. retmenlik yalnzca zihinsel donanm de il, ayrca sonsuz sabr ve sevgiyi gerektiren bir sanattr. Doru eitim almak demek hayatmzn usuz bucaksz ala nndaki her eyle -para, mal mlk, insanlar, doa- ilikimizi anlamak demektir. Gzellik bu anlayn bir parasdr, ama o salt oran, ekil, beeni ve tavr meselesi deildir. Gzellik zihnin basitlii ar zulayarak nefsin merkezini terk etmesi halidir. Basitliin bir amac yoktur; ve ancak lp tartlm bir disiplinin ve ken dini inkrn rn olmayan bir sadeliin eliinde basitlik varlk kazanabilir. Bu sadelik ise nefsi terk etmek demektir ki buna da ancak sevgi yol aabilir. Sevgi olmadnda bizler nefsi terk etmenin isel canllm ve sadeliini tamayan ekilsel bir gzelliin peine dtmz bir uygarlk yarat rz. nsann kendini iyi almalara, ideallere, inanlara ada23

masnda nefis terbiyesi yoktur. Bu etkinlikler nefisten bam szm gibi gzkr, ama aslnda nefis farkl klklar altnda hl iini grmektedir. Yalnzca masum bir zihin bilinmeyen eye nfuz edebilir. Fakat nceden llp biilmi masumi yet bir keiin cbbesine veya petamalna brnse bile nefis terbiyesinde bulunan trden bir tutkuya ulaamaz ve dolay syla beraberinde sevginin ifadesi olan incelii, kibarl, al akgnlll ve sabr getiremez. oumuz bir insann veya tapnan gzellii gibi yaratl m veya bir araya getirilmi eyler araclyla gzellii tan rz. Bir aacn, bir evin ya da cokuyla akan bir rman gzel olduunu syleriz. Ve kyaslama yoluyla irkinliin ne oldu unu anlarz, en azndan anladmz sararz. Fakat gzellik kyaslanabilir mi? Zaten aikr olan gzellik kendini ortaya karr m? Bir resmin, bir iirin veya bir yzn gzel olduu nu dnrz, nk gzellik bize ta batan retilmitir za ten veya ona aina olduumuz iin bir fikir oluturmuuzdur. Ne var ki gzellik kyaslamayla son bulmaz m? Gzel lik salt bilinene aina olmak mdr yoksa yaratlm formu ba rndran veya barndrmayan bir varlk hali midir? Bizler her zaman gzelin peinden koup irkinden kayo ruz ve biriyle isel zenginlie kavumaya alrken, dierin den kamak kanlmaz olarak duyarszl besliyor. Hi ku kusuz gzelliin ne olduunu anlamak veya hissetmek iin hem gzel olana hem de irkin olana kar duyarl olmak gere kir. Duygular gzel ya da irkin deil sadece duygudur. Fakat biz duygulara dinsel ve sosyal artlanmalarmzla bakp onla r yaftalyoruz; onun iyi veya kt bir duygu olduunu syl yoruz ve bylece onu arptp mahvediyoruz. Duygu yaftalanmadnda younluunu korur ve ite bu tutkulu younluk ne irkinlik ne de grnen gzellik olmayan eyi kavramada te mel rol oynar. Srp giden duygu, nefsi tatmin etmenin ehve ti olmayan tutku son derece nemlidir; zira ite bu tutku gzel lii yaratr ve ztt olmad iin de kyaslanamaz.
24

nsann btnsel olarak gelimesini salamaya alrken, mutlaka hem bilinci hem de bilindm hesaba katmalyz. Bilindn anlamadan sadece bilinci eitmek, insann i atma yaamasna yol aar, hayal krkl ve ac dourur. Sakl zihin yzeydeki zihinden ok daha nemlidir. ou eitimci sadece yzeydeki zihne bilgi veya malumat vermek le ilgilenir, o zihni bir i bulmaya ve topluma uyum salama ya hazrlar. Bylece sakl ziline hi dokunulmaz. Bu szde eitimcinin yapt tek ey zihne bir bilgi ve teknik tabakas n eklemek ve evreye uyum salamaya yarayacak bir kapa site gelitirmektir. Sakl zihin ne kadar eitilmi ve uyum salama kapasite sine sahip olursa olsun yzeydeki zihinden ok daha gldr ve ok gizemli bir ey deildir. Sakl veya bilind zihin rksal anlarn depoland yerdir. Din, batl inan, sembol, bir rkn kendine zg gelenekleri, hem uhrevi hem dnyevi literatrn etkileri, istekler, hayal krklklar, adetler ve ye mek trleri; btn bunlar bilindnda kk salmtr. Moti vasyonlar, umutlar ve korkulan, straplar, zevkleri ve inanlaryla -kendini deiik yollarla ifade eden gvence ara yyla srdrlen- gizli ve ak arzular, btn bunlar sakl zihinde kk salmtr. Nitekim sakl zihin sadece gemiten kalanlar muhafaza etmek iin olaanst bir kapasiteye sa hip olmakla kalmayp gelecei etkileme kapasitesine de sa hiptir. Btn bunlarn imalar, iaretleri eer tamamen gn lk olaylarla megul deilse yzeydeki zihne ryalar ve di er yollarla gnderilir. Sakl zihin kutsal olmad gibi korkulacak bir ey de de ildir. Ayrca onun kendini yzeydeki zihne ifa etmesi iin bir uzmana da ihtiya yoktur. Fakat sakl zihin muazzam bir potansiyele sahip olduu iin yzeysel zihin onunla istedii lde baa kamaz. Yzeysel zihin kendi sakl blmyle ilikisinde byk lde gsz kalr. Sakl olan ne kadar bask altna almaya, ekillendirmeye, kontrol etmeye alsa
25

da, acil sosyal talepleri ve uralar nedeniyle yzeysel zihin sakl zihnin yzeyini izmekten teye geemez ve bylece ikisi arasnda bir yark veya eliki oluur. Disiplin, eitli pratikler, yaptrmlar ve benzeri eyler yoluyla o yar ka patmaya alsak da kapatamayz. Bilinli zihin u anla, snrl imdiki zamanla megulken, bilind zihin yzyllarn ykn ekmektedir ve acil bir ih tiya tarafndan ak durdurulamaz veya yn deitirile mez. Bilind derin zaman niteliine sahiptir ve ok gen bir kltre ve geici nceliklere sahip olan bilinli zihin bilindyla bu konuda baa kamaz. atmay ortadan kaldr mak iin yzeysel zihnin bu gerei kavramas ve sessiz ol mas gerekir; bu, onun sakl zihnin saysz drtlerine faali yet alan sunaca anlamna gelmez. Bilin ile bilind ara snda srtme olmad zaman bilind, zamana kar sa brl olabildii iin acil olan ihlal etmez. Yzeysel ksm "eitilmi" olsa da byk lde kefedil memi, anlalmam ve sakl kalm olan zihin imdiki za manla ilgili sorun ve taleplerle kar karya gelir. Yzeysel zihin o sorunlara gereince karlk verebilir; ama yzeysel olanla sakl olan arasnda eliki olduu iin yzeysel zihnin herhangi bir deneyimi kendisiyle sakl zihin arasndaki at may artrr. Bu durum yeni deneyimleri dourur ve bylece imdiki zaman ile gemi arasndaki aralk geniler. sel ve sakl olan anlamadan dsal olan deneyimleyen yzeysel zi hin yalnzca atmann derinleip bymesine hizmet eder. Deneyim genelde sandmz gibi zihni zgr klmaz ve ya zenginletirmez. Deneyim deneyimleyen kiiyi glendir dii srece atma olur. artlanm zihin deneyim sahibi ola rak sadece artlanmasn pekitirir ve bylece elikiyi ve se faleti srdrr. Ancak kendini btnyle anlayabilen bir zih nin deneyimi zgrletirici bir etmen olabilir. Sakl zihnin birok katmannn yetileri ve kapasiteleri alg lanp kavrandnda ayrntlara makul ve mantklca bakla
26

bilir. nemli olan ey sadece ne denli gerekli olursa olsun bil gi edinmek iin yzeysel zihni eitmekle yetinmeyip sakl zihni de anlamaktr. Sakl zihni anlamak btn zihni atma dan arndrr ve o zaman zek kendini gsterir. Bizler gndelik etkinlik iinde yaayan yzeysel zihni b tn kapasitesiyle uyandrmak ve ayn zamanda sakl zihni de anlamalyz. Nitekim sakl zihni anlamaktan, birbirini izleyen strap ve mutluluuyla i atmann sona erdii btnlkl bir yaam doar. Sakl zihni tanmak ve ileyiinin bilincine varmak elzemdir; ama ayn zamanda srekli onunla megul olup ona gereinden fazla nem vermemek de ayn lde nemlidir. Ancak yzeysel olanla birlikte sakl olan anlayan bir zihin kendi snrlarnn tesine geip zamana bal olma yan byk mutluluu kefedebilir.

27

1
ETMN LEV NEDR?

eden eitim grdnz, niin tarih, matematik, corafya veya baka bir bilim dalm rendiinizi hi dndnz m? Okula niye gittiinizi hi dnd nz m? Neden bilgiyle, malumatla tka basa dolduunuzu anlamanz ok nemli deil mi? Eitim adm verdiiniz ey nedir sahi? Anne babanz sizi buraya gnderdi, nk muh temelen onlar da baz snavlardan geip eitli diplomalar al dlar. Neden burada olduunuzu kendinize hi sordunuz mu? Keza neden burada olduunuzu retmenleriniz size hi sordu mu? retmenleriniz neden burada olduklarn bi liyorlar m? Btn bu mcadelenin ne adna yapldn renmeye almak kayda deer bir aba deil midir? Ders a lmak, snavlardan gemek, evden uzakta bir yerde korkma dan yaamak, iyi oyun oynamak ve benzeri eyleri ne adna yapyorsunuz? retmenlerinizin sizleri snavlara hazrla mann tesinde btn bunlarn iyzn anlamanza yardm etmeleri gerekmiyor mu?

29

Gen erkekler i bulmak, geimlerini kazanmak zorunda olduklarn bildikleri iin snavlardan geiyorlar. Peki ya gen kzlar neden snavlardan geiyor? Daha iyi koca bulmak iin eitimli olmalar gerektiinden mi? Glmeyin, yalnzca bunu dnn. Evde bir ba belas olduunuz iin mi anne babanz sizi okula gnderiyor? Snavlardan geerek hayatin tm anlamm kavrayacanz m sanyorsunuz? Baz insan lar snavlardan geme konusunda son derece becerikliler, ama bu onlarn zeki olduunu gstermez. Snavlardan nasl geileceini bilmeyen dier kiiler ok daha zeki olabilirler; daha gelimi el becerilerine sahip olabilir ve olan bitenleri srf snavdan gemek iin bilgiyle dolup taan kiilerden da ha derinlemesine kavrayabilirler. ou gen erkek srf i bulmak iin okula gidiyor ve ya amdaki tek amalar bu. Peki, i bulduktan sonra ne oluyor? Evlenip ocuk sahibi oluyorlar ve hayatlarnn geri kalan b lmnde arkn iinde dnp duruyorlar, yle deil mi? Din adam, avukat veya polis oluyorlar; karlar ve ocuklaryla hi bitmeyen bir mcadele yrtyorlar; hayatlarnn sonuna dek srekli bir kavga veriyorlar. Peki ya kzlara ne oluyor? Evleniyorsunuz, zaten amac nz da bu; anne babanzn derdi de sizi evlendirmek. Sonra da ocuk yapyorsunuz. Eer biraz paranz varsa sarilerini ze ve grntnze zen gsteriyorsunuz. Kocanzla kavga edince ve bakalarndan birtakm szler duyunca zl yorsunuz. Btn bunlar fark ediyor musunuz? Ailenizde, komu nuzda bunu grebiliyor musunuz? Hayatnzn gidiatnn bilincinde misiniz? Eitimin anlamn, neden eitimli biri ol mak istediinizi, anne babanzn sizi neden okula gnderdi ini, dnyada eitimden beklenen ilev konusunda o tumtu rakl konumalar niin yaptklarm renmeniz gerekmiyor mu? Bernard Shaw'un oyunlarn okuyabilirsiniz, Shakespeare, Voltaire veya yeni bir dnrden alntlar yapabilir
30

siniz ama bizzat kendiniz zeki deilseniz, yaratc deilseniz, eitimin ne anlam olabilir ki? yleyse gerek retmenler gerekse renciler asndan nasl zeki olunacan renmek nemli deil mi? Eitim sa dece okumay renmek ve snavlardan gemekten ibaret de ildir; herhangi zeki biri bunu yapabilir zaten. Eitim zeky gelitirmeyi ierir, yle deil mi? Zekdan kastm kurnazlk veya baka birini yenmek iin zeki olmaya almak deildir. Zek bundan ok farkl bir eydir. Korkmadnz zaman zekisinizdir. Peki, ne zaman korkarsnz? Bakalarnn sizin hakknzda ne sylediini veya anne babanzn ne diyeceini kafanza takarsanz korkuya davetiye karrsnz; o zaman eletirilmekten, cezalandrlmaktan, snav geememekten korkarsnz. retmeniniz sizi azarladnda veya snfnz da, okulunuzda ya da evrenizde popler biri olmadnzda korku yava yava iinize iler. Korku hi kukusuz zeknn nndeki engellerden biri dir, deil mi? Ve elbette rencinin korkunun nedenlerinin farkna varp onlar kavramasna yardm etmek eitimin z n oluturuyor. Ancak bu sayede renci ocukluktan itiba ren korkudan arnm bir halde yaayabilir. Korktuunuzun farknda msnz? inizde korku var, y le deil mi? Yoksa korkudan uzak msnz? Anne babanz dan, retmenlerinizden, baka insanlarn ne dndn den korkmuyor musunuz? Varsayalm ki ebeveynlerinizin ve toplumun onaylamad bir ey yaptnz. Bu durumda kork maz msnz? Diyelim ki kendi kastnzdan veya snfnzdan olmayan biriyle evlenmek istiyorsunuz. Bu durumda baka larnn ne syleyeceinden korkmaz msnz? Eer mstakbel kocanz yeterince para kazanmazsa ya da bir mevkiye veya itibara sahip olmazsa bundan utan duymaz msnz? Arka dalarnzn sizin hakknzda kt dnmesinden korkmaz msnz? Her ey bir yana, hastalktan ve lmden korkmu yor musunuz?
31

oumuz korkuyoruz. Hemen hayr demeyin. Bu konuyu dnmemi olabiliriz ama eer bu konuda biraz kafa yorar sanz ister ocuk ister yetikin olsun dnyadaki hemen her kesin iini kemiren bir tr korkuya sahip olduunu grrs nz. Eitimin ilevi her bir bireyin zeksn ortaya karmak iin korkudan syrlmasna yardm etmek deil midir? Okul daki amacmz da zaten budur; bu da demektir ki nce bizzat retmenler kendilerini korkudan arndrmaklar. ayet biz zat retmenler komularnn ne syleyeceinden veya ele rinin ne dneceinden korkuyorlarsa, o zaman korkusuz luk hakknda sarf ettikleri onca szn ne anlam var ki? Eer insan korkuyorsa, kelimenin yaratc anlamyla, inisi yatife sahip olamaz. Bu anlamda inisiyatife sahip olmak z gn bir ey yapmak, ynlendirilmeden, zorlanmadan veya kontrol edilmeden kendiliinden doal olarak bir ey yap mak demektir. Yapmay sevdiiniz bir eyi yapmanz de mektir. Yolun ortasnda bir tan durduunu ve arabalarn onun zerinden sarslarak getiim sk sk grmsnzdr. O ta oradan hi kaldrdnz m? Yahut darda dolarken yoksul insanlara, kyllere veya iftilere rastladnzda, yapmanz gerekenin size sylenmesini beklemeden iinizden geldii gibi, kendiliinden, doal olarak onlar iin bir ey yaptnz m hi? Grdnz gibi, iinizde korku varsa btn bu duyarl lklar hayatnzdan ekilir ve siz duyarszlarsnz, evreniz de olan biteni gremezsiniz. Eer korku duyuyorsanz gele nein boyunduruu altna girersiniz, bir liderin veya guru nun peinden gidersiniz. Gelenein esiri olduunuzda koca nzdan veya karnzdan korkarsnz, bir insan bireyi olarak saygnlnz yitirirsiniz. O halde sizi ne denli gerekli olursa olsun snavlara hazr lamakla yetinmeyip iinizdeki korkuyu skp atmak eiti min grevi deil midir? Aslnda eitimin ve her retmenin asl hayati amac bu olmaldr: Ta ocukluktan itibaren kor
32

kudan tamamen kurtulmanza yardm etmek. Bylece dar daki dnyaya adm attnzda hakiki inisiyatifle dolu zeki bir insan olarak yaayabilirsiniz. Salt kopyalyorsanz, gele nein tesiri altndaysanz, bir siyasi veya dini lideri takip edi yorsanz inisiyatif alamazsnz. Birinin peinden gitmek ke sinlikle zeky kreltir. Tam da takip etme faaliyeti korku duygusunu yaratr ve korku btn o etrefilli yanlar, mca deleleri, aclar ve yoksulluuyla birlikte zenginlii ve gzel liiyle -kularn ve denizin dalgalarnn gzelliiyle- hayat kavramay engeller. Korktuunuzda btn bunlara duyarsz kalrsnz. Size tavsiyem udur ki, retmenlerinizden konutuu muz eyleri size aklamalarm isteyin. Bunu yapabilir misi niz? retmenlerinizin bunlar anlayp anlamadklarm ken di banza ortaya karn. Bu onlarn korkak deil de daha zeki olmak konusunda size yardm etmelerine katk salaya caktr. Bu balamda ok zeki retmenlere ihtiyacmz var; bu noktada mastr veya doktora snavlarndan gemek anla mnda bir zekdan deil, kelimenin asl anlamyla zekdan sz ediyorum. Eer nerim ilginizi ektiyse, btn bu konu lar retmenlerinizle konuup tartmak iin gndz bir sa at ayarlayabilirsiniz. Yetikin biri olacanz iin evlenecek veya oluk ocua karacaksnz, dolaysyla hayatn ne de mek olduunu renmek zorundasnz. Hayat sizi bir geim kayna bulabilmek iin byk bir mcadele vermeye ve b yk skntlar ekmeye itse de onun olaanst gzelliini ta nmak ve anlamak zorundasnz; ite okul da bunu renece iniz yerdir. Eer retmenleriniz size sadece matematik, corafya, tarih ve dier bilimleri retirse bu elbette yeterli olmaz. Sizin iin nemli olan uyank olmak, sorgulamak, ke fetmektir, bu sayede kendi inisiyatifinizi oluturabilirsiniz.

33

2
KORKU NSYATF NLER

orku meselesini ele aldk. oumuzun korku dolu ol duunu ve korkunun tpk aaca yapan sarmak gi bi bizi insanlara yaptrd iin inisiyatifi ldrd n grdk. Anne babamza, eimize, oullarmza, kzlarm za ve mallarmza smsk sarlyoruz. Korkunun da dnk biimi budur. Dier yandan, isel dnyamzda yaadmz korku yznden bizler yalnz kalmaktan kayoruz. Bir sr sarimiz, mcevherimiz veya baka malmz olabilir ama isel anlamda, psikolojik adan ok yoksuluz. sel olarak ne ka dar yoksulsak, insanlara, mevkilere, mal mlke balanmak suretiyle kendimizi grnte o kadar zenginletirmeye al yoruz. Korktuumuz zaman yalnzca dsal eylere sarlp kal mayz, ayrca gelenek gibi isel eylere de balanrz. sel dnyas yetersiz ve bo olan ou insana ve ou ihtiyara g re gelenek ok nemlidir. Kendi arkadalarnz, ebeveynleri niz ve retmenlerinizde bu durumu gzlemlediniz mi hi? Bunu kendinizde fark ettiniz mi? Korkuyu, isel korkuyu ya adnz zaman bir gelenee uyarak saygnlk kazanmak su retiyle o korkunun stn rtmeye alrsnz ve bylece ini
35

siyatifinizi yitirirsiniz, inisiyatifinizi yitirerek sadece takip et tiiniz iin de gelenek byk nem kazanr: nsanlarn syle diklerinin oluturduu gelenek, gemiten gelip kuaktan kuaa devredilen gelenek, hibir anlam tamayan tekrarla malardan olutuu iin hayatta canll ve heyecan olmayan gelenek. nsan korktuu zaman hep taklit etmeye eilim gsterir. Bunu hi fark ettiniz mi? Korkan kii bakalarm taklit eder, gelenee, anne babasna, eine, kardelerine sarlr. Ve taklit inisiyatifi yok eder. Bildiiniz gibi, bir aa resmi izdiiniz de, aac taklit etmezsiniz, onu olduu gibi kopyalamazsnz, aksi halde o bir fotoraf olurdu. Bir aa, iek ya da gnbatm izme zgrlne sahip olmak iin izeceiniz eyin si ze aktard duyguyu, o eyin anlamm, deerim sezmelisiniz. Bu ok nemlidir: Onu salt kopyalamak deil de anlam n aktarmaya almak, nk ancak ondan sonra yaratc et kinlii balatrsnz. Ve bunun iin de zgr bir zihnin, gele nein ve taklidin ykn tamayan bir zihnin olmas gere kir. Oysa kendi hayatnza ve evrenizdeki hayatlara bir ba kn; ne kadar geleneksel, ne kadar takliti! te yandan baz konularda takliti olmak zorundasnz: giydiiniz kyafetlerde, okuduunuz kitaplarda, konutuu nuz dilde. Bunlar taklidin deiik trleridir. Fakat bu seviye nin tesine gememiz ve olan bitenleri kendi bamza d np zme zgrlne sahip olmamz gerekir, bylece ba kalarnn sylediklerini hi dnmeksizin kabullenmeyiz. Bu noktada size akl veren kiinin kim olduu hi nemli de ildir. ster okuldaki retmen, ister anne veya baba, ister b yk din hocalarndan biri olsun fark etmez, bakalarnn sz lerine kulak asmayn. Birinin peinden gitmeyip meseleleri kendi banza dnp tanarak zmeniz ok nemlidir, nk takip etmek korkuyu iaret eder, yle deil mi? Birisi size istediiniz eyi -cennet ya da daha iyi bir i- sunduu anda, onu elde edememe korkusu uyanr iinizde; bu neden
36

le kabul etmeye, o kiinin peinden gitmeye balarsnz. Bir eyi istediiniz srece korkuya mahkm olursunuz ve korku zihninizi kreltir, dolaysyla zgr olamazsnz. zgr bir zihnin nasl olduunu biliyor musunuz? Kendi zihninizi hi gzlemlediniz mi? zgr deil, yle deil mi? Siz hep arkadalarnzn sizin hakknzda sylediklerini nemsiyorsunuz. Zihniniz bir it veya demir parmaklkla evrelenmi bir eve benziyor. Bu durumda yeni olan hibir ey onun iine giremez. Ancak korku olmadnda yeni bir ey gerekleebilir. te yandan zihnin korkudan kurtulmas son derece zordur, nk bu, taklit etmek, takip etmek iste inden sahiden syrlmay, servet biriktirme veya bir gelene e uyum salama arzusundan kurtulmay ima eder ama bu sizin irkin bir ey yapacanz anlamna gelmez. Korku olmadnda, zihin gsteri yapmay istemediin de ve mevki ya da itibar peinde komadnda zihinsel z grlk varlk kazanr. O zaman zihin taklit olgusundan kur tulur. Ve byle bir zihne sahip olmak ok nemlidir. Zihnin alkanlk oluturma mekanizmas olan gelenekten sahiden kurtulmak ok nemlidir. Bu ok mu zor? Sizin corafyanz veya matematiiniz kadar zor olduunu sanmyorum. ok daha kolay, yalnzca sorun u ki siz bunu hi dnmediniz. Belki hayatnzn on veya on be yln okulda bilgi toplamakla geiriyorsunuz ama bu meseleler zerine laykyla enikonu dnmeye hi zaman ayrmyorsunuz, bir hafta, hatta bir gn bile. te bu yzden size ok zor geliyor, ama aslnda hi de zor deil. Aksine, eer buna zaman ayrrsanz zihninizin nasl alt m, ilediini, tepki verdiini kendiniz de grebilirsiniz. Ayrca henz genken zihninizi anlamaya balamanz ok nemlidir, aksi halde pek anlam olmayan bir gelenei takip ederek byrsnz; taklit edersiniz ki bu da iinize korku tohumlar ekmeye devam eder ve bylece asla zgr ola mazsnz.
37

Burada, Hindistan'da gelenee ne denli bal olduunuzu hi fark ettiniz mi? Belli bir dete uygun ekilde evlenmeye mecbur kalyorsunuz, anne babanz einizi seiyor. Belli ayinleri yerine getirmelisiniz; o ayinlerin anlam olmayabilir ama siz onlar yerine getirmek zorunda kalyorsunuz. Pein den gitmeye mecbur olduunuz liderleriniz var. Eer evre nize yle bir bakarsanz, size dair her eyin, otoritenin iyi den iyiye yerletii bir hayat tarzm yansttm grebilirsi niz. Gurunun otoritesi var, siyasi grubun otoritesi var, ebe veynlerin ve kamuoyunun otoritesi var. Uygarlk ne kadar eskiyse, bir dizi taklitleriyle gelenein arl ne kadar b ykse ve zihin bu arlkla ne kadar yklyse o kadar zgr lkten uzaklar. O zaman siyasi zgrlkten veya baka z grlk trlerinden sz etseniz dahi birey olarak siz asla ken di banza kefetme zgrlne sahip olamazsnz; her za man bir guruyu veya retmeni takip edersiniz, bir idealin veya sama sapan bir batl inancn peinden gidersiniz. Demek ki btn hayatnz belli ideallerle kstlanm, s nrlanm, kuatlm durumda ve iinizin derinliklerinde korku var. Eer korku varsa nasl zgrce dnebilirsiniz ki? te bu nedenle btn bu meselelerin farknda olmak ok nemlidir. Bir ylan grdnzde ve onun zehirli olduunu bildiinizde ona yaklamaz, ondan kaarsnz. Fakat inisiya tifi engelleyen bir dizi taklide saplanp kaldnz bilmiyor sunuz; onlarn ayaklarnz zincirlediinin farknda deilsi niz. Eer onlarn size nasl ket vurduunun bilincine varma ya balarsanz, bakalarnn sylediklerinden tr korku duyduunuz iin, anne babanzdan veya retmenlerinizden korktuunuz iin taklit ettiiniz gereinin farkna varrsa nz, o zaman iine hapsolup kaldnz bu taklitleri gzlemle yebilir, inceleyebilir ve tpk matematik veya baka bir ilim daln aratrr gibi aratrabilirsiniz. Szgelimi neden kadnlara erkeklerden farkl davrand nz biliyor musunuz? Niin kadnlar hor gryorsunuz? En
38

azndan erkekler sk sk bunu yapyor. Neden tapnaa gidi yorsunuz, neden ayinler yapyorsunuz, neden gurular takip ediyorsunuz? Grdnz gibi, nce btn bu hususlarn farkna var manz gerek, ondan sonra sz konusu hususlar ele almaya, incelemeye, sorgulamaya balayabilirsiniz. Fakat eer son otuz asr yle getii iin her eyi gz kapal kabullenirse niz, o zaman bunun bir anlam olmaz, deil mi? Hi kuku suz, bizim bu dnyada ihtiya duyduumuz ey, daha fazla takliti, daha fazla lider ve daha fazla takipi deildir. Bizim imdi ihtiya duyduumuz ey tm bu sorunlar yzeysel veya stnkr deil de derinlemesine incelemeye balayan sizin ve benim gibi insanlardr. Ancak o zaman zihin yaratma zgrlne, dnme zgrlne, sevme zgrlne sa hip olabilir. Eitim bizim doayla, varlklarla ve dier insanlarla nasl doru ilikiler kurabileceimizi kefetmenin bir yoludur. Fa kat zihin fikir retiyor ve bu fikirler ylesine gl, ylesine baskn hale geliyor ki bizim daha telere bakmamza engel oluyor. Korku olduu srece, gelenei takip etmekten kurtu lamayz; korku olduu srece taklit de olacaktr. Salt taklit eden bir zihin mekaniktir, deil mi? leyii itibaryla bir ma kineye benzer o; yaratc deildir, bizim sorunlarmz d nemez. Kimi eylemler dourabilir, kimi sonular retebilir ama yaratc olamaz. imdi hepimizin -gerek sizin ve benim gerekse retmen lerin, yneticilerin ve otoritelerin- yapmas gereken ey, bir likte tm bu sorunlar ele almaktr, bylece olan bitenleri ken di bana dnebilen ve geleneksel bir samala bal kal mayan olgun bireyler olarak buradan ayrlrsnz. O zaman sahiden zgr olan bir insann saygnlm kazanrsnz. te bu, eitimin asl amacdr. Eitimin amac sadece sizi belli s navlara hazrlayp hayatnzn geri kalanm -memur, avukat, ev hanm ya da ocuk yetitirme makinesi olmak gibi- yap
39

may istemediiniz bir eyi yaparak geirmeye zorlamak ol mamaldr. Sizi korkusuzca zgr dnmeye sevk edecek, kavramanza, sorgulamanza, aratrmanza yardm edecek bir eitim almakta srarc olmal, retmenlerinizden bunu talep etmelisiniz. Aksi halde hayatnz boa gider, deil mi? "Eitimli" oldunuz, mastr veya doktora snavlarn getiniz, srf para kazanmak zorunda olduunuz iin holanmadnz bir ie girdiniz; evlendiniz, ocuk yaptnz ve hayatnzn ge ri kalann bu ekilde geireceksiniz. Sefil, mutsuz, huysuz olacaksnz; daha fazla bebek, daha fazla alk, daha fazla se falet dnda sizi gelecee balayan bir ey olmayacak. Eiti min amacnn bu olduunu syleyebilir misiniz? Hi kuku suz eitim size ok ince dnme konusunda yardm etmeli dir. Ancak bu sayede hayatnzn geri kalan blmnde, sap lanp kalacanz sefil bir eyi deil de sevdiiniz eyi yapa bilirsiniz. yleyse henz genken iinizdeki honutsuzluk ateini krkleyin; bir devrim hali iinde olmalsnz. Sorgulamann, aratrmann, kefetmenin, olgunlamann vakti geldi; dola ysyla doru eitimi almak konusunda retmenlerinize ve anne babanza kar srarc olun. Snfta oturup falanca kral veya filanca sava konusunda bilgi edinmekle yetinmeyin. Tatmin olmayn, retmenlerinizin yanna gidip onlara soru lar sorun, sorgulayn, kefedin. Eer onlar yeterince zeki de ilse, sizin yapacanz sorgulama onlara zeklarn kullan ma konusunda yardm edebilir. O zaman okuldan mezun ol duunuzda olgunlua, gerek zgrle adm atarsnz. On dan sonra lene dein doruyu renmeye devam edersiniz ve mutlu, zeki bir insan olursunuz. Dinleyici: Korkusuzluk alkanln nasl edineceiz? Krishnamurti: Kullandnz szcklere bir bakn. Alkanlk szc srekli yinelenen bir hareketi ima eder. Eer bir e
40

yi tekrar tekrar yaparsanz bu yalnzca monotonluu perinlemeye yarar. Korkusuzluk bir alkanlk mdr? Hi kuku suz, ancak hayatn sorunlaryla kar karya gelip onlar in ceden inceye gzden geirebildiinizde, onlar grp tahlil edebildiinizde korkusuzlua kavuursunuz ama bunu al kanla saplanp kalm bitkin bir zihinle yapamazsnz elbet te. Eer alkanlk gerei bir eyler yapyorsanz, alkanlk larla yayorsanz, o zaman siz taklit etmekten teye geeme yen bir makineden farkszsnz demektir. Alkanlk tekrarla makta, bir eyi tekrar tekrar hi dnmeden yinelemektir ki bu da evrenize bir duvar rme etkinliinden baka bir ey deildir. Alkanlklarla evrenize duvar rdnzde, kor kudan syrlamazsnz ve sizi korkak klan o drt duvar ara snda yaamaya mahkm olursunuz. Yaamda olup biten her eye gz atmak, yani her sorunu, her olay, her dnceyi ve duyguyu, her tepkiyi incelemek iin gereken zekya sahip ol duunuzda, ancak o zaman korkudan kurtulabilirsiniz.

3
OTORTE ZEKYI KRELTR

orkudan ve ondan kurtulmaktan sz ettik ve nasl olup da korkunun zihni arpttn, bylece onun zgr ve yaratc olmasn engelleyip, son derece nemli inisiya tif zelliinden mahrum kalmasna yol atn grdk. Otorite meselesini de ele almamz gerektiini dnyo rum. Otoritenin ne olduunu biliyorsunuz; peki ama onun nasl varlk kazandm biliyor musunuz? Hkmetin bir otoritesi var, deil mi? Devletin, hukukun, polisin ve askerin otoritesi var. Anne babanz ve retmenlerinizin de sizin zerinizde belli bir otoritesi var, yapmanz gerektiim d ndkleri eyleri size yaptryorlar: Belirli bir saatte yatmak, doru beslenmek, doru insanlarla arkadalk etmek. Sizi di siplin altna alyorlar, deil mi? Neden? Bunun sizin iyiliiniz iin olduunu sylyorlar. Sahiden yle mi peki? Bu mesele ye gireceiz. Fakat daha nce otoritenin nasl tesis edildiini anlamamz gerekiyor. Bir kiinin bir bakas zerindeki, azn ln ounluk zerindeki veya ounluun aznlk zerin deki gc, basks, dayatmas olarak otorite nasl oluuyor?
43

Benim annem ya da babam olduunuz iin zerimde bir hakknz olabilir mi? nsanlar ne hakla bakalarna kt mu amelede bulunabilirler? Sizce otoriteyi yaratan nedir? nce likle uras apak belli ki her birimiz emin davran biimini bulmay istiyoruz; ne yapmamz gerektiinin bize sylenme sini istiyoruz. Kafas kark, endieli ve ne yapacan bilmez bir haldeyken bir rahibin, bir retmenin, bir ebeveynin veya baka birinin yanna gidip bizi bu karklktan kurtarmasn bekliyoruz. O kiinin sorunu bizden daha iyi bildiim sand mzdan, bir gururum veya bilgili birinin yanna gidip ne yapmamz gerektiim soruyoruz. yleyse otoriteyi yaratan ey, belli bir hayat tarz, belli bir davran biimini bulmaya ynelik iimizdeki arzudur, deil mi? Szgelimi, gururum yanna gidiyorum. Bunu yapmamn sebebi, onun hakikati bilen, Tanr'y tanyan ve dolaysyla bana huzur verebilecek yce bir ahsiyet olduunu dnmemdir. Ben kendi bama hibir ey bilmediimden ona gi derim. nnde eilirim, iek sunarm, sayg gsteririm. Rahatlatlmay, yapmam gerekenin bana sylenmesini bekliyorumdur, bu yzden bir otorite olutururum. Bu otorite asln da benim dmda mevcut deildir. Siz genken, retmeniniz bilmediiniz eyleri size gste rebilir. Fakat eer o az da olsa zeki biriyse sizin de zeki olma nza yardm eder; skntmz anlamanza yardm eder, bu sa yede herhangi bir otorite aramaya gerek duymazsnz. Devletin, hukukim, polisin gze grnr bir otoritesi vardr. Korumak istediimiz malmz mlkmz olduu iin biz bu otoriteyi dmzda yaratrz. Mal mlk bize aittir ve baka biri nin onu gasp etmesini istemeyiz, bu nedenle kendi mlkiyeti mizi bakalarndan koruyacak bir devlet kurarz. Devlet bizim otoritemiz olur; bizi, hayat tarzmz, dnce sistemimizi koru mas iin icat ettiimiz bir otoritedir devlet. Yzyllar boyunca adm adm bir hukuk sistemi tesis ederiz. "Beni" ve "benimki leri" koruyacak bir otorite sistemi; hkmet, devlet, polis, ordu.
44

Dsal, yani grnrde deil de isel olan bir otorite daha vardr: idealin otoritesi. "yi olmalym, kskanlk yapmama lym, herkese kardee yaklamalym" derken, zihinlerimiz de idealin otoritesini yaratrz, deil mi? Varsayalm ki ben, dalavereci, aptal, zalim biriyim, her eyi kendim iin istiyo rum, g istiyorum. Bu bir olgu, bu benim gerek halim. te yandan herkese kardee yaklamam gerektiini dnyo rum, srf dindar insanlar yle dedii iin ve ayrca yle de mek kar salad, uygun dt iin. Dolaysyla bir kar delik idealini yaratyorum. Aslnda kardelik yanls biri de ilim ama trl nedenlerle yle olmak istiyorum, bylece ideal benim otoriteme dnyor. imdi, bu ideale gre yaamak iin kendimi disiplin altna sokuyorum. Daha k bir paltoya, daha gzel bir kyafete, da ha yksek bir unvana sahip olduunuz iin size ok imreni yorum; ama kendi kendime "Bu kskanlk duygusundan arnmalym, kardee davranmalym" diyorum. deal be nim otoritem oluyor ve o ideale gre yaamaya alyorum. Bu durumda ne olur? Hayatm gerekte olan ben ile olmas gereken ben arasnda srp giden bir atmaya dnr. Kendimi disiplin altna sokarm; ayrca devlet de beni disip lin altna sokar. ster kapitalist ister komnist veya sosyalist olsun devletin benim nasl davranmam gerektii konusunda fikirleri vardr. Devletin her eyden nemli olduunu syle yen kimseler vardr. Eer byle bir devlet dzeninde yaayp resmi ideolojiye aykr bir ey yaparsam devletin -yani dev leti kontrol altnda tutan aznln- basksna maruz kalrm. Bizim iki yaramz var, bilinli yanmz ve bilind yan mz. Bunun ne anlama geldiini kavryor musunuz? Varsa yalm ki yolda yrrken bir arkadanzla konuuyorsunuz. Bilinli yannz sohbetle megul ama dier yannz bilinsiz ce saysz izlenim ediniyor: aalar, yapraklar, kular, deni zin dalgalar zerindeki yakamoz. Bilinli zihniniz baka ey lerle megul olsa bile, dardan bilindna yaplan bu tesir
45

her zaman devam eder ve bilindnn zmsedii eyler bi lincin zmsedii eylerden ok daha nemlidir. Bilinli zi hin nispeten daha az eyi zmser. Szgelimi siz okulda retilenleri bilinli olarak zmsersiniz ama onlar aslnda ok fazla deildir. Ne var ki bilind zihniniz sizinle retmeni niz ve sizinle arkadalarnz arasndaki etkileimleri srekli zmser; tm bunlar derinlerde gerekleir ve bu, yzeydeki olgular zmsemekten ok daha nemlidir. Ayn ekilde, her sabah yaptmz bu konumalar srasnda bilind zi hin sylenenleri srekli zmser ve daha sonra gn iinde veya hafta iinde duyduklarnz birdenbire hatalarsnz. Bu sizin zerinizde bilinli olarak dinlediklerinizin yaptndan ok daha byk bir etki yapar. Tekrarlayacak olursak, otoriteyi biz yaratyoruz: devletin otoritesini, polisin otoritesini, idealin otoritesini, gelenein otoritesini. Siz bir ey yapmak istiyorsunuz ama babanz "Onu yapma!" diyor. Ona itaat etmek zorundasnz, aksi hal de onu kzdrrsnz, stelik karnnz doyurmak iin baban za bamlsnz. Korkunuz yznden babanzn kontrol al tndasnz, deil mi? Bu nedenle o sizin toriteniz oluyor. Ay n ekilde, gelenek tarafndan da kontrol ediliyorsunuz. unu yapmalsnz, brn yapmamalsnz, belli bir tarzda gi yinmelisiniz, kzlara veya erkeklere bakmamalsnz. Gelenek size ne yapmanz gerektiini sylyor ve gelenek her eyden nce bilgidir, deil mi? Nitekim size ne yapmanz gerektiini syleyen kitaplar var. Keza devlet de yapmanz gerekenleri size bildiriyor; ayn eyi anne babanz, toplum ve din de ya pyor. Bu durumda size ne oluyor peki? Eziliyorsunuz, bozu luyorsunuz. Asla capcanl dnerek hareket edip yaayamyorsunuz, nk bundan korkuyorsunuz. taat etmeye mec bur olduunuzu, aksi halde aresiz kalacanz sylyorsu nuz. Bu ne demektir? Otorite yaratyorsunuz demektir, n k emin bir davran biimi, gvenli bir yaam tarzn aryor sunuz. Tam da bu gvenlik aray otoriteyi yaratyor ve ite
46

bu yzden siz basit bir kleye, arktaki bir diliye dnp hibir dnme ve yaratma kapasitesini hayata geirmeden yayorsunuz. Resim yapyor musunuz, bilmiyorum. Eer yapyorsanz, genelde resim retmeni size nasl resim yaplacan anlatyordur. Bir aac grp onu kopyalarsnz. Fakat resim yap mak aac grmek demektir; aa hakkndaki izleniminizi, onun sizde uyandrd izlenimi, yapraklarn hareketini, on larn arasnda esen rzgrn fsltsn tuvale veya kda ge irmek demektir. Bunu yapmak iin, n ve glgenin de vinimlerini yakalamak iin ok duyarl olmanz gerekir. Ama eer korkuyorsanz ve hep "Bunu yapmalym, unu yapmalym, yoksa insanlar kim bilir neler dnrler hak kmda" diyorsanz, herhangi bir eye kar nasl duyarl ola bilirsiniz ki? Gzel olana duyarllk otorite tarafndan yava yava yok edilir. yleyse bu tr bir okulun sizi disiplin altna almasnn doru olup olmad meselesiyle kar karyayz. retmen lerin -eer sahiden hakiki retmenlerse- yzlemek zorun da olduklar zorluklar dnn. Diyelim siz yaramaz bir er kek veya kzsnz, ben de retmenim. Bu durumda sizi di siplin altna almal mym? Eer disiplin altna alrsam ne olur? Belli eyleri yapmak iin maa alan, sizinkinden daha fazla otoriteye sahip, sizden daha byk biri olarak sizi itaa te zorlarm. Bunu yaparken zihninizi kreltiyorumdur, deil mi? Zeknz geriletiyorumdur, deil mi? Srf onun doru ol duunu dndm iin sizi bir ey yapmaya zorlarken si zi aptallatryorumdur, deil mi? Ve sizler grnte kar ksanz bile aslnda disiplin altna sokulmaktan, bir eyleri yapmaya zorlanmaktan holanyorsunuz. Bu size bir gvence hissi veriyor. Eer zorlanmazsanz gerekten fena biri olaca nz, yanl eyler yapacanz sanyorsunuz; dolaysyla "Ltfen beni disiplin altna sok, doru ekilde davranmama yardm et" diyorsunuz.
47

imdi ben sizi disiplin altna m sokmalym yoksa sizin neden yaramaz olduunuzu, neden unu veya bunu yapt nz anlamanza yardm m etmeliyim? Elbette bu, bir ret men veya ebeveyn olarak benim otorite duygusuna sahip ol mamam demektir. Neden kt biri olduunuzu, niin ka arayna girdiinizi, skntlarnz anlamanza yardm etme yi sahiden istemeliyim. Kendinizi anlamanz sizden isteme liyim. Eer sizi zorlarsam size yardm edemem. ayet bir retmen olarak sizin kendinizi anlamanza sahiden yardm et mek istiyorsam, yalnzca birka erkek ve kzla ilgilenmem ge rekir. Snfmda elli renciye bakamam. Yalnzca birka rencim olmal ki her bir renciyle birebir ilgilenebileyim. O zaman sizi bir ey yapmaya zorlayacak otorite oluturmama lym, nk siz kendinizi anladnzda o eyi kendi ban za zaten yapabilirsiniz. u halde umarm, otoritenin zeky nasl krelttiini fark ediyorsunuzdur. Her eyden nce zek ancak zgrlk var sa ortaya kabilir: dnme, hissetme, gzlemleme, sorgula ma zgrl. Ne var ki eer ben size bir eyi dayatrsam si zi de kendim gibi aptallatrrm; genelde okullarda olan bi ten de budur. retmen kendisinin bildiini, sizin bilmedii nizi dnr. Peki, retmen ne biliyor? Matematik veya corafyadan birazck fazlasn. O hibir hayati sorunu z m deil, hayatin son derece nemli meselelerini sorgulam deil. O sadece Jpiter veya baavu gibi esip grler. yleyse byle bir okulda, size sylenenleri yapmanz iin disiplin altna sokulmanz yerine, anlamak, zeki ve zgr ol mak konusunda yardm almanz gerekiyor, nk ancak o zaman hayatn zorluklarn korkusuzca gsleyebilirsiniz. Bu da yetkin bir retmeni, sizinle gerekten ilgilenen, para, ei ve ocuklar iin endielenmeyen bir retmeni gerekli k lar ve szn ettiimiz doru eitim ortamn hazrlamak hem retmenlerin hem de rencilerin sorumluluudur. Sa dece itaat etmeyin, bir sorunu kendi banza nasl ele alaca48

nz renin. "Babam yle istedii iin bunu yapyorum" demeyin, onu yapmanz niin istediini, neden falanca eyin iyi olduunu dnrken filanca eyi kt bulduunu re nin. Onu sorgulayn, bu sayede kendi zeknz uyandrmak la kalmayp babanzn da zeki biri olmasna yardm etmi olursunuz. te yandan babanz sorgulamaya baladnzda genelde ne olur? Sizi disiplin altna alr, deil mi? i bandan akn dr ve sabr yoktur. Oturup sizinle hayatn devasa zorluklar n, i bulmay, evlenmeyi konumaya hevesli deildir. Btn bu meselelere ayracak zaman yoktur; bu yzden sizi ban dan savp okula gnderir. Keza bu balamda retmen de babanza benzer, o da herkes gibidir. Ne var ki zeky ortaya karp ilemek retmenlerin, ebeveynlerin ve siz tm rencilerin ortak sorumluluudur. Dinleyici: nsan nasl zeki olur? Krishnamurti: Bu soruyla kastedilen nedir? Zeki olmann bir yntemini mi istiyorsunuz? Eer buysa, siz zaten zek nn ne olduunu biliyorsunuz demektir. Bir yere gitmek is tiyorsanz, gideceiniz yeri zaten biliyorsunuzdur, sadece yolu sormanz gerekir. Ayn ekilde, siz de zeknn ne oldu unu bildiinizi sanyorsunuz ve zeki olmak iin bir yn tem istiyorsunuz. Zek tam da yntemin sorgulanmasdr. Korku zeky yok eder, deil mi? Korku, incelemenize, sor gulamanza, aratrmanza engel olur; doru olan bulman z nler. Korkunuz yoksa byk olaslkla zeki olursunuz. yleyse korku meselesini etraflca sorgulayn ve korkudan syrln; ancak o zaman zeki olma imknna kavuursunuz. Fakat eer "Ben nasl zeki olurum?" diye sorarsanz zaten bir yntem aray iinde kendinizi aptallatryorsunuz de mektir.

49

Dinleyici: Hepimizin bir gn leceini biliyoruz. Neden lmden korkuyoruz? Krishnamurti: Neden lmden korkuyorsunuz? Nasl yaa yacanz bilmediinizden olabilir mi? Nasl dolu dolu yaa yacanz bilseydiniz lmden korkar mydnz? Aalar, gnbatmn, kulan, yapran dn sevseydiniz, gz yalar dken insanlardan, yoksullardan haberdar olsaydnz ve sahiden itenlikle sevseydiniz yine lmden korkar my dnz? Szlerimle hemen ikna olmayn. Gelin, birlikte d nelim. Sevin dolu bir hayat srmyorsunuz, mutlu deilsi niz, olan bitenlere kar sahiden duyarl deilsiniz; ite bu yzden ldkten sonra ne olacam soruyorsunuz. Hayat si zin iin ac demek, bu nedenle lmle ok ilgileniyorsunuz. Belki lmden sonra mutluluu yaayabileceinizi sanyor sunuz. te yandan bu derin bir mesele. Bu meseleye girmeyi isteyip istemediinizi bilmiyorum. ncelikle her eyin teme linde korku var: lme korkusu, yaama korkusu, ac ekme korkusu. ayet korkuya yol aan eyin ne olduunu ve on dan nasl kurtulacanz anlamyorsanz l ya da canl ol manzn pek bir nemi yoktur. Dinleyici: Nasl mutlu bir hayat yaarz? Krishnamurti: Ne zaman mutlu yaadnz biliyor musu nuz? Ne zaman duygusal bir ac ektiinizi, ne zaman fizik sel bir ac duyduunuzu bilirsiniz. Birisi size vurduunda ve ya kzdnda o acy tanrsnz. Peki, ne zaman mutlu oldu unuzu biliyor musunuz? Salklyken bedeninizin bilincin de inisiniz? Kukusuz mutluluk bilincinde olmadnz, fark etmediiniz bir haldir. Mutlu olduunuzu fark ettiiniz anda mutluluk kaybolur, deil mi? te yandan ounuz ac eki yor ve bunun farknda olduunuz iin o acdan kaarak mut luluk dediiniz eye snmak istiyorsunuz. Bilinli olarak
50

mutlu olmak istiyorsunuz ama bilinli olarak mutlu olduu nuzda da mutluluk kayboluyor. Sevinli olduunuzu onu ya adnz anda syleyebilir misiniz? Ancak bir an sonra veya bir hafta sonra "Ne kadar da mutluydum, nasl da neeliy dim" dersiniz. Mutluluu yaarken onun farknda olmazs nz; mutluluun gzellii de zaten buradadr.

4
ZGRL VE DSPLN ANLAMAK

isiplin sorunu gerekten ok karmak bir sorundur, nk oumuz bir tr disiplinle sonunda zgrle kavuacamz dnrz. Disiplin direncin geliti rilmesidir, deil mi? Diren gstererek, yanl olduunu d ndmz bir eye kar iimizde bir set oluturarak, dolu dolu yaamak iin daha byk bir zgrle ve kavraya sa hip olacamz varsayarz; ama gerek bu deildir. Bir eye ne kadar ok direnirseniz, onunla ne kadar ok mcadele ederseniz, onu o kadar az kavrarsnz. Hi kukusuz ancak zgrlk, hakiki dnce zgrl, kefetme zgrl ol duunda bir eyin iyzn ortaya karabilirsiniz. Ne var ki zgrlk kesinlikle bir ablon iinde yaayamaz. Fakat oumuz bir ablonun iinde, dncelerin evreledii bir dnyada yayoruz, deil mi? Szgelimi anne babalarnz ve retmenleriniz size neyin doru, neyin yanl, neyin fay dal neyin zararl olduunu sylyor. nsanlarn, din adamla53

rnn ve gelenein ne sylediini ve okulda neler rendii nizi biliyorsunuz. Etrafnza duvarlar ryorsunuz ve siz bu duvarlarn arasnda yaarken zgr olduunuzu sylyorsu nuz. yle deil mi? nsan bir hapishanede yaad srece zgr olabilir mi? O halde insan gelenein hapishanesinin duvarlarm ykp gerek olan, doru olan kendi bana bulmaldr. O kii ne kadar iyi, saygn ve heyecan verici olursa olsun ve insan ken dini o kiinin huzurunda ne kadar mutlu hissederse hissetsin bakalarnn peinden gitmeyip kendi bana deneyimleyerek kefetmelidir. nemli ve anlaml olan, gelenein yaratt deerleri ve insanlarn syledikleri tm o iyi, faydal ve kayda deer eyleri kabullenmeden aratrabilmektir. Kabul ettiiniz anda uyum gstermeye, taklit etmeye balarsnz ve uyum gstermek, taklit etmek, takip etmek insan asla zgr ve mutlu klmaz. Byklerimiz disiplin altna girmeniz gerektiini syler ler. Disiplini size kendiniz ve bakalar dayatr. Fakat nemli olan zgr dnmek ve sorgulamaktr, nk bylece ken di banza kefetmeye balarsnz. Ne yazk ki ou insan dnmek, kefetmek istemez ve dar grldr. Meseleleri derinlemesine dnmek, iyzn aratrmak ve doru ola n kendi bana kefetmek ok zordur; ak algy ve srekli sorgulamay gerektirir ama ou insann bunun iin ne ener jisi ne de eilimi vardr. "Sen benden iyi biliyorsun, benim gurumsun, benim retmenimsin ve ben senin peinden gi deceim" derler. yleyse en hassas yalarnzdan itibaren "yap"lar ve "yapma'larla evrenize duvar rmeden kefetme zgrl ne sahip olmanz ok nemlidir; zira eer size hep unlar yapmalsn unlar da yapmamalsn deniyorsa, zeknzn bundan nasl etkileneceini bir dnn. Bu durumda kari yer basamaklarn trmanan, kiminle evlenip kiminle evlen meyeceine anne babasnn karar verdii, dncesiz bir var
54

la dnrsnz ve bu kesinlikle zeknn etkinlii deildir. Snavlar geebilir, ok iyi bir i bulabilir, birbirinden k k yafetler giyebilir, pahal taklar takabilir, arkadalara ve itiba ra sahip olabilirsiniz, ama gelenein esiri olmusanz zeknz krelir. te yandan sorgulama, irdeleme, kefetme zgrlne sahipseniz hi kukusuz zeknz ortaya kar, bylece zihni niz ok aktif, uyank ve berrak olur. Ne yapacam bilmeyen, iinden bir ey geirip grnrde farkl bir ey yapan korkak bir varlk deil de btnlkl bir birey olursunuz. Zek gelenekten kopmanz ve kendi banza yaamanz gerektirir ama siz neleri yapmanz neleri yapmamanz gerek tii konusunda anne babanzn fikirlerinin ve toplumun gele neklerinin kuatmas altndasnz. Dolaysyla isel bir at ma srp gidiyor, deil mi? Hepiniz gensiniz ama bu konu larn farkna varamayacak kadar gen olduunuzu sanmyo rum. Siz bir ey yapmak istiyorsunuz ama anne babanz ve retmenleriniz "Onu yapma!" diyor. Dolaysyla isel bir mcadele srp gidiyor ve siz bu mcadeleyi zme kavu turmadnz srece atmann, acnn, strabn iine hapsolup kalr ve srekli bir ey isteyip o eyi bir trl yapamazs nz. Eer meseleyi ok dikkatli ele alrsanz disiplin ve zgr ln birbiriyle elitiini grrsnz. Gerek zgrlk ara y, beraberinde kendi aydnlanmasn getiren, bylece sizi belli eyleri yapmaktan kurtaran farkl bir sretir. Henz genken hayatta sahiden ne istediinizi kefetme zgrlne sahip olmanz ve bu konuda yardm almanz ok nemlidir. Henz genken kefetmezseniz bir daha asla kefedemezsiniz ve hibir zaman zgr ve mutlu bireyler olamazsnz. Tohumun imdi iinize ekilmesi gerek, bylece imdi inisiyatifi elinize almaya balarsnz. Yolda yrrken ar ykler tayan kyllere rastladnz, deil mi? Onlar hakknda ne hissediyorsunuz? Yrtk prtk es55

ki psk elbiseleriyle, kamn doyuracak yemek bulamayan yoksul kadnlar azck bir maa iin her gn alyorlar. Onlar hakknda herhangi bir fikriniz var m? Yoksa srf kendinizle mi fazlasyla ilgileniyorsunuz, srf kendiniz iin mi fazlasyla en dielisiniz? Snavlarnz, grnnz, sarilerinizi dn mekten o yoksul insanlara sra gelmiyor mu? Onlardan ok da ha iyi bir durumda olduunuzu, daha yksek bir snfa ait ol duunuzu ve dolaysyla onlar iin tasalanmaya gerek duyma dnz m dnyorsunuz? Onlar yarmzdan geerken ne hissediyorsunuz? Onlara yardm etmek istemiyor musunuz? Hayr m? Bu sizin ne dndnz ortaya koyar. Yzyl lardr srp gelen gelenekle, anne babanzn syledikleriyle ylesine krelmisiniz ki, belli bir snfa ait olmak o kadar umurunuzda ki kyllere bile bakmyor musunuz? evreniz de olan biteni gremeyecek kadar kr msnz sahiden? Duyarll adm adm yok eden ey korkudur: Anne ba bann, retmenlerin ne syleyecei korkusu, gelenek korku su, hayat korkusu. Duyarlln ne olduunu biliyor musu nuz? Duyarl olmak demek hissetmek, izlenim edinmek, ac ekenlerin halinden anlamak, efkat ve merhamet sahibi ol mak, evrenizde olan bitenlerin farkna varmak demektir. Ta pnan zili aldnda, onu fark ediyor musunuz? O sesi din liyor musunuz? Denizin sularnda yansyan gne m hi seyrettiniz mi? Asrlar boyunca smrcler tarafndan kon trol ve bask altnda tutulan kyllerden, yoksul insanlardan haberdar msnz? Bir hizmetinin ar bir hal tadn gr dnzde ona yardm elini uzatr msnz? Tm bunlar duyarll iaret eder. Fakat sizin de grd nz gibi, insan disiplin altna girdiinde, korku duydu unda veya sadece kendini umursadnda duyarllk yok ol maktadr. Kiinin her zaman kendisiyle, kendi grntsyle, kifayetleriyle ilgilenmesi -ki oumuz u veya bu ekilde bu nu yapyoruz- duyarsz olmak demektir, nk o zaman zi hin ve kalp kapanr ve kii tm gzellik algsn kaybeder.
56

Gerekten zgr olmak byk bir duyarll ima eder. Srf kendi karnz dnyorsanz veya disiplin duvarla ryla kuatlmsanz zgr olamazsnz. Hayatnz bir taklit sreci olduu srece ne duyarllk, ne de zgrlk kalr. Ze ky harekete geirecek zgrlk tohumunu burada ekmeniz ok nemlidir, nk o zekyla hayatn tm sorunlaryla ba a kabilirsiniz. Dinleyici: nsann ayn zamanda hem kendini korku duy gusundan bsbtn kurtarp hem de toplumla birlikte ya amas onun iin faydal mdr? Krishnamurti: Toplum nedir? Bir deerler, kurallar, dzenle meler ve gelenekler manzumesi deil midir? Dardaki bu ko ullan grp Btn bunlarla pratik bir iliki, kurabilir mi yim?" diye soruyorsunuz. Neden olmasn? Her eyden nce eer deer kalplarna uyum salamaktan teye geemezseniz, zgr olur musunuz? Hem faydal derken neyi kastediyorsu nuz? Bir geim yolu bulmay m? Geiminizi salamak iin ya pabileceiniz pek ok ey var; ve ayet zgrseniz yapmak is tediinizi kendiniz seemez misiniz? Bu faydal deil mi? Yok sa zgrl unutup bir ablona uyarak avukat, doktor, tccar veya p olmann yararl olduunu mu dnyorsunuz? Eer zgrseniz ve zeknz gelitirmiseniz sizin iin en iyi olan kesinlikle bulursunuz. Anne babanz ve toplum onayla sn onaylamasn btn gelenekleri bir kenara sprr ve sahi den yapmak istediiniz eyi yaparsnz. zgr olduunuz iin zeki olursunuz ve tamamen size ait olan bir ey yaparsnz, b tnlk sahibi bir insan olarak hareket edersiniz. Dinleyici: Tanr nedir? Krishnamurti: Bu sorunun cevabm nasl bulacaksnz? Ba ka birinin bilgisini mi kabul edeceksiniz? Yoksa Tanr'nn ne
57

olduunu kendi banza m kefedeceksiniz? Soru sormak kolay ama hakikati deneyimlemek byk lde zek, sorgu lama ve aratrma gerektirir. yleyse ilk sorumuz u: Baka birinin Tanr hakknda sy lediklerini mi kabul edeceksiniz? Onlarn hepsi yanl olabi leceinden ve kendi gurunuz yanlabileceinden Tanr'nn kim olduu, Krishna m, Budha m yoksa sa m olduu nemli midir? Hi kukusuz insann doru olan bulmas iin zihninin sorgulama zgrlne sahip olmas, yani salt ka bullenmemesi veya inanmamas gerekir. Size hakikatin tan mn verebilirim ama o sizin kendi banza deneyimlediiniz eyle ayn olmaz. Btn kutsal kitaplar Tanr'nn ne olduu nu betimler ama betim Tanr'nn kendisi deildir. Tanr sz c bizzat Tanr deildir, yle deil mi? Doru olan bulmak iin asla kabullenmeyin, asla kitapla rn, retmenlerin ve baka insanlarn sylediklerinin etki sinde kalmayn. Eer onlardan etkilenirseniz yalnzca onlarn sizden bulmanz istedii eyi bulursunuz. Ayrca zihninizin istedii eyin imgesini yaratabileceini de unutmayn; zihin Tanr'y sakall veya tek gzl hayal edebilir; onu mavi veya mor tasavvur edebilir. yleyse kendi arzularnzn bilincinde olun ve kendi isteklerinizin ve zlemlerinizin yansmalarnn sizi yanltmasna izin vermeyin. Eer Tanr'y belli bir suret te grmeyi isterseniz greceiniz imge isteklerinize uygun decektir; ama o imge Tanr deildir. Eer strap ekiyorsa nz ve rahata kavumak istiyorsanz veya dinsel ynelimleri nizde duygusal ve hlyalysanz, sonunda isteklerinizi yerine getiren bir Tanr yaratrsnz ama o, Tanr deildir. O halde zihniniz tamamen zgr olmaldr ve ancak o za man doru olan bulabilirsiniz, ne batl bir inanc kabul ede rek, ne szde kutsal kitaplar okuyarak ne de bir gurunun pe inden giderek. Ancak bu zgrle sahip olduunuzda, ge rek dsal etkilerden gerekse kendi arzularnzdan ve zlem lerinizden gerekten kurtulduunuzda zihniniz ok ak
58

olur; ancak o zaman Tanr'nn ne olduunu kefedebilirsiniz. Fakat eer srf orada ylece oturup varsaymlar gelitirirse niz konuunuz, gurunuz kadar fena ve yanltc olur. Dinleyici: Bilind arzularmzn farkna varabilir miyiz? Krishnamurti: ncelikle bilinli arzularnzn farknda ms nz? Arzunun ne olduunu biliyor musunuz? nanlarnza ters den eyler syleyen kimseleri genellikle dinlemedii nizin farknda msnz? Arzunuz dinlemenize engel oluyor. Diyelim ki, Tanr'y arzuluyorsunuz ve birisi kp arzulad nz Tanr'nn sizin ylgnlklarnzn ve korkularnzn r n olduunu sylyor; bu durumda o kiiyi dinler misiniz? Elbette hayr. Siz bir ey istiyorsunuz ama hakikat ondan ol duka farkl bir ey. Arzularnzla kendinizi snrlandryor sunuz. Bilinli arzularnzn ancak yarsnn farkndasnz, deil mi? Derinlerde sakl olan arzularn farkna varmak ok daha zordur. Sakl olan bulmak ve kendi gdlerinizi ortaya karmak istiyorsanz, aray iindeki zihniniz olduka ber rak ve zgr olmaldr. yleyse ilkin, bilinli arzularnzn farknda olmalsnz; ondan sonra yzeyde olann giderek daha fazla farkna vararak derinlere inebilirsiniz. Dinleyici: Neden baz insanlar mahrumiyet koullarnda doarken dierleri zenginlik ve refah iinde douyor? Krishnamurti: Siz ne dnyorsunuz? Bana soru sorup ce vap beklemek yerine niin konu hakkndaki kendi fikrinizi or taya koymuyorsunuz? Karma adm verdiiniz mistik bir s recin var olduunu dnyor musunuz? Eski hayatnz saygn bir ekilde yaadnz ve dolaysyla imdi zenginlik ve makamla dllendiriliyorsunuz. Bu mudur gerek? Yahut nceki hayatnzda ok kt davranlar sergilediniz, imdiki hayatnzda da onun bedelini dyorsunuz.
59

Grdnz gibi, bu ok karmak bir mesele. Yoksulluk toplumun suudur, agzl ve kurnaz kimselerin dierlerini smrp ykseldikleri bir toplumun kabahatidir yoksulluk. Bizler ayn eyi istiyoruz ama ayn zamanda merdivenin ba samaklarn trmanp tepeye kmak da istiyoruz. Peki, hepi miz tepeye ktnda ne olacak? nsanlarn stne basarak ykseliyoruz ve altta inenen, ezilen kii "Hayat niye bu ka dar adaletsiz? Sen her eye sahipsin, benimse hibir eyim yok" diyor. Baar merdivenini trmandmz srece her za man yoksul ve a insanlar olacaktr. Anlalmas gereken hu sus, neden zenginlerin ve yoksullarn olduu veya neden ba zlar yetenekliyken dierlerinin yle olmad deil, baar hrsdr. Deimesi gereken ey, trmanma arzumuz, byk biri olma, baarl biri olma isteimizdir. Hepimiz baarmak iin can atyoruz, deil mi? Hata burada, karmada veya baka aklamalarda deil. Fiili gerek u ki hepimiz tepede olmak istiyoruz, belki tam tepede deil de merdivenin trmanabile ceimiz kadar yksek bir basamanda. Dnyada byk biri, baarl biri olma drts varln koruduu srece zengin ler ve yoksullar, smrenler ve smrlenler olacaktr. Dinleyici: Tanr erkek midir kadn m, yoksa tamamen gi zemli bir ey midir? Krishnamurti: Bu soruya az nce cevap verdim ve sanrm siz dinlemediniz. Bu lkede egemenlik erkeklere ait. Varsa yalm ki ben Tanr'nn kadn olduunu syledim. Bu durum da ne yapardnz? Tanr'nn erkek olduu fikrine smsk ba l olduunuz iin bana kar kardnz. yleyse kendi ban za kefetmelisiniz; ama kefetmek iin de btn nyarglar dan syrlmanz gerekir.

60

5
DNMEY RENMEK

een veya drt konumamzda korku meselesinden sz ettik ve korku bizim yozlamamzn temel neden lerinden biri olduu iin sanrm bu meseleye farkl bir adan bakmal, farkl yaklamalyz. Bildiiniz gibi, bize hep neleri dnp neleri dnme memiz gerektii sylenmektedir. Kitaplar, retmenler, ebe veynler, evremizdeki toplum, hepsi ne dnmemiz gerek tiini syler, ama onlar nasl dnmemiz gerektiini bul makta bize yardm etmezler. Neyi dneceimizi bilmek nispeten kolaydr, nk ta ocukluktan itibaren zihinlerimiz szckler, deyimler, yerleik tavrlar ve nyarglarla artlan drlr. Yal insanlarn sabit fikirli olduunu hi fark ettiniz mi bilmiyorum. Onlar kalplam bir bala benzerler. Ve bu kalb krmak ok zordur. Zihnin bu kalplamas onun artlanmasdr. Burada Hindistan'da gemii yzyllar ncesine uzanan bir gelenek sizi belli bir tarzda dnmeye artlandrd. art lanmanzn ekonomik, sosyal ve dini sebepleri vardr. Avru pa'da zihin buradakinden farkl bir tarzda artlandrlmtr;
6!

keza Rusya'da devrimden itibaren siyasi liderler zihinleri yi ne farkl bir tarzda artlandrmaya koyulmulardr. Demek ki her yerde zihin artlandrlmaktadr, sadece yzeysel olarak, bilinlice deil ayn zamanda derinlemesine de. Sakl veya bi lind zihin rkla, iklimle, sze dklmeyen ve tarif edilme yen taklitlerle artlandrlmaktadr. Oysa zihin artlandrld veya ekillendirildii srece zgr olamaz. Ve ou insan zihninizin artlanmadan asla kurtulamayacam, dolaysyla her zaman artlanmann ola can dnyor. Onlar kimi dnce biimlerine, kimi n yarglara kanlmaz olarak sahip olacanz ve zihninizin asla serbest kalp zgr olamayacam sylerler. Dahas, uy garlk ne kadar eski olursa, zihne yklenen gelenein, otori tenin, disiplinin arl da o kadar fazla olur. Hindistan'daki gibi eski bir rkn yesi olan insanlar szgelimi Amerika gibi sosyal ve ekonomik bakmdan daha zgr olan ve tarih sah nesine hayli yakn zamanlarda km bir lkede yaayan in sanlardan daha fazla artlanmtr. artlanm bir zihin kendi evresine rd setleri, kendi snrlarm asla aamad iin zgr deildir; bu gn gibi or tada olan bir gerektir. Ve byle bir zihnin kendi artlanma sndan kurtulup teye gemesi ok zordur, nk bu artlan ma ona sadece toplum tarafndan deil bizzat kendisi tarafn dan da dayatlmaktadr. artlanmak hounuza gidiyor nk teye gemeye cesaret edemiyorsunuz. Anne babanzn, top lumun, din adamlarnn syleyeceklerinden korkuyorsunuz; bu nedenle karnza kan engellerin hazrlanmasna katk sunuyorsunuz. Bu oumuzun iine hapsolduu hapishane dir; ite bu yzden anne babanz size srekli unu yap bunu yapma diyor; sonuta siz de bunu kendi ocuklarnza syl yorsunuz. zellikle retmeninizi seviyorsanz, okulda genellikle ne yaarsnz? Eer retmeninizi seviyorsanz, onun peinden gitmeyi, onu taklit etmeyi istersiniz; bundan dolay zihnini
62

zin artlanmas giderek daha kah ve kalc hale gelir. Diyelim ki bir renci yurdunda kalyorsunuz. Ve oradaki hocanz her gn dinsel ayinini yapyor. O gsteriden veya onun g zelliinden holandnz iin siz de yapmaya balarsnz. Baka bir ifadeyle, daha fazla artlandrlrsnz ve bu artlan ma ok etkindir, nk insan genken heves dolu, etkilenme ye ak ve taklitidir. Yaratc olup olmadnz bilmiyorum, herhalde deilsiniz, nk anne babanz evrenizdeki duvar larn tesine gemenize izin vermiyor, neye artlandysanz onun tesine bakmanz istemiyor. Sonra evlenip bir kalbn iine giriyorsunuz ve geri kalan hayatnz o kalpta geiri yorsunuz. nsan genken kolaylkla artlanabilir, ekillenebilir, bir kalba oturabilir. Eer bir ocuk -iyi, zeki ve uyank bir o cuk- sadece yedi yl bir din adam tarafndan eitilirse o o cuk ylesine artlanr ki geri kalan yaam esasnda hep ayn tarzda srp gider. Bu durum bizzat retmenlerin artlan madan uzak olmad bu okulda da yaanabilir. retmenler de herkes gibi kendi ayinlerini yapar, kendi korkular ve guru olma hevesleri vardr ve siz onlar tarafndan eitilirken, belli bir hocay sevdiiniz iin veya gzel bir ayin grp onu yapmak istediiniz iin farknda olmadan taklide saplanp kalrsnz. Byklerimiz neden ayinler yapyor? nk nceden de kendi babalar ayn ayinleri yapyordu. Ayrca ayinler onlara baz duygular ve duyumlar verip, isel dinginlii salamak tadr. Dua ediyorlar, eer byle yapmazlarsa yoldan kacak larm dnyorlar. Ve genler de onlarn yaptklarnn ayn s yapyorlar, bylece taklit balyor. ayet retmen btn bu ayinleri sorgulasa, onlar zerine sahiden kafa yorsa -ki bunu ok az yapyor-, nyargsz in celemek iin zeksn kullansa, ayinlerin anlamsz olduunu ok gemeden renir. Ne var ki meselenin asln aratrp bulmak byk bir zgrl gerektirir. Eer siz zaten bir e63

yin lehine nyarglysanz ve o eyi aratrmaya koyulacaksa nz, kesinlikle o aratrmay yapamazsnz. Yalnzca kendi grnz, nyargnz pekitirmekle kalrsnz. O halde retmenlerin kendilerini artlanmadan arndr maya balamalar ve bu hususta rencilerine de yardm et meleri ok nemlidir. Ebeveynlerin, gelenein, toplumun artlandrc etkisini bilen retmen, ocuklar dncesizce kabullenmeye deil sorgulamaya, aratrmaya tevik etmeli dir. Eer gzlem yaparsanz, ne denli farkl etkilerin by dke sizi ekillendirdiini, dnme yetinizi gelitirmenize hi yardm edilmediini, yalnzca ne dnmeniz gerektii nin size sylendiini grebilirsiniz. ayet bu srece kar k mazsanz, ne yazk ki yaratclktan ve zgn dncelerden yoksun halde alan otomatik bir makineye dnrsnz. Topluma ayak uydurmadnz takdirde geiminizi kaza namayacandan endie duyuyorsunuz. Eer babanz avu katsa kendinizin de avukat olmanz gerektiini dnyor sunuz. ayet bir kzsanz ba gz edilmeye raz oluyorsunuz. Peki, bu durumda ne oluyor? Canllk ve hevesle dolu gen bir insan olarak yola kyorsunuz ama bu haliniz, nyarglar, korkular ve hurafelerle dolu anne babanzn ve retmenleri nizin artlandrc etkisiyle yava yava trpleniyor. Okul dan mezun olup bir sr bilgiyle hayata atlyorsunuz ama sorgulama hevesini, toplumun geleneksel samalklarna kar kma gcn oktan yitirmi oluyorsunuz. Burada oturup btn anlatlanlar dinliyorsunuz. Sonun da mastr ya da doktora snavlarndan getikten sonra ne ola cak? Ne olacan gayet iyi biliyorsunuz. Kar kmadnz srece, dnyann geri kalan gibi olacaksnz, nk baka bi ri olmaya cesaret etmiyorsunuz. ylesine artlandrlacaks nz, ylesine ekillendirileceksiniz ki, kendi banza isyan bayran ekemeyeceksiniz. Kocanz veya karnz sizi kon trol edecek; toplum size yapmanz gerekenleri syleyecek;
64

bylece nesilden nesile taklit srp gidecek. Ne hakiki inisi yatif, ne zgrlk ne de mutluluk var, yava bir lmden baka hibir ey yok. Bir makine gibi yaamaktan teye geemiyorsanz eitimli olmann, okuma yazma renmenin ne anlam var ki? Ama ite anne babanzn istedii bu; dnyann istedii de bu. Dnya sizin dnmenizi istemiyor, kefetme zgrlne sahip olmanz istemiyor, nk o zaman siz tehlikeli bir yurtta olursunuz ve yerleik dzene uyum sa lamazsnz. zgr bir insan kendini belli bir lkeye, snfa ya da dnce biimine ait hissetmez asla. zgrlk dosdoru her seviyede zgrlk demektir ve sadece belli bir izgide dnmek zgrlk deildir. yleyse henz genken zgr olmak ok nemlidir, sade ce bilin dzeyinde deil, ta derinlerde de. Bu da demektir ki kendiniz hakknda uyank olmalsnz ve sizi kontrol etme veya basklama amac tayan tesirlerin daha fazla farkna varmalsnz; asla dncesizce kabullenmemelisiniz, aksine her zaman sorgulamal, incelemeli ve kar kmalsnz. Dinleyici: Geleneklerle dolu bir toplumda yaarken zihin lerimizi nasl zgr klabiliriz? Krishnamurti: lk nce zgr olma drtsne, talebine sahip olmalsnz. Bu tpk bir kuun umay zlemesine veya r mak sularnn akmay zlemesine benzer. Bu zgrlk ar pntsna sahip misiniz? Sahipseniz o zaman ne olur? Anne babanz ve toplum sizi bir kalba sokmak istiyor. Onlara dire nebilir misiniz? Korktuunuz iin bunu yapmak size zor ge lecek. bulamamaktan, doru ei seememekten, a kalmak tan, bakalarnn sizin hakknzda ne diyeceinden korkuyor sunuz. zgr olmay istemenize ramen korkuyorsunuz, de mek ki direnmeyeceksiniz. Bakalarnn ne diyeceinden ve ya anne babanzn ne yapacandan korkmanz nnze set ekiyor ve bylece siz bir kalba giriyorsunuz.
65

imdi kp "Ben bilmek istiyorum ve a kalmak umurum da deil. Ne olursa olsun bu rm toplumun engellerine kar mcadele edeceim, nk kefetme zgrlne ka vumak istiyorum" diyebilir misiniz? Bunu syleyebilir misi niz? Korkuyorsanz, btn bu bariyerlere, bu dayatmalara kar koyabilir misiniz? yleyse en hassas andan itibaren ocuun bu korku nun sonularm grmesine ve ondan kurtulmasna yardm etmek ok nemlidir. Korktuunuz anda zgrlk sona erer. Dinleyici: Korkuya dayal bir toplumda yetitiimiz iin korkudan kurtulmamz, nasl mmkn olabilir? Krishnamurti: Korktuunuzun farknda msnz? Farknday sanz, ondan kurtulacak msnz? Sizin ve benim bunu ortaya karmamz lazm, yleyse gelin birlikte dnelim. Korktu unuzun bilincinde olduunuzda fiilen ne yaparsnz? On dan kaarsnz, yle deil mi? Bir kitap alrsnz ya da yr ye karsnz; onu unutmaya alrsnz. Anne babanzdan, toplumdan korkuyorsunuz ve bu korkunun farkndasnz ama onu nasl sona erdireceinizi bilmiyorsunuz. Ona bak maya bile gerekten korkuyorsunuz, bu yzden farkl yollar la kayorsunuz. te bundan dolay kanlmaz olanla yzle ip harekete gemeniz gerektii halde, son ana kadar hayat nz dersler ve snavlarla geiriyorsunuz. Sorununuzdan srekli kamaya alyorsunuz ama bu si ze o sorunu zmekte yardmc olmuyor. Sorunla yzlemek zorundasnz. imdi korkunuza bakabilir misiniz? Eer bir kuu incelemek, kanatlarnn, ayaklarnn, gagasnn eklim gzlemlemek istiyorsanz onun ok yaknna gitmeniz gere kir, deil mi? Ayn ekilde, eer korkuyorsanz korkunuza ok yakndan bakmalsnz. Korkudan kaarsanz sadece onu krklemekle kalrsnz.

66

Diyelim ki, hayatnz sahiden sevdiiniz bir eyi yap maya adamak istiyorsunuz, ama anne babanz onu yapma manz gerektiini sylyor ve eer yaparsanz feci bir ce zayla sizi tehdit ediyor. Szgelimi artk size para vermeye ceklerini sylyorlar. Siz de korkuya kaplyorsunuz. yle sine korkuyorsunuz ki korkunuza bakmaya cesaret bile edemiyorsunuz. Bylece boyun eiyorsunuz ve korku s rp gidiyor. Dinleyici: Gerek zgrlk nedir ve insan onu nasl elde edebilir? Krishnamurti: Gerek zgrlk elde edilebilecek bir ey de ildir, zeknn rndr o. Markete gidip zgrl satn alamazsnz. Kitap okuyarak ya da birisinin konumasn dinleyerek zgrle kavuamazsnz. Peki, zek nedir? Korku varsa ya da zihin artlanmsa zek aa kabilir mi? Zihniniz nyarglysa veya mthi bir insan olduunuzu dnyorsanz ya da ok hrslysa nz ve baar merdivenini trmanmak istiyorsanz, dnyevi veya ruhani olarak zek varlk kazanabilir mi? Sadece ken dinizi umursuyorsanz ya da bir bakasnn peinden gidi yorsanz veya bir bakasna tapyorsanz zek ortaya ka bilir mi? Hi kukusuz zek btn bu samalklar kavra yp onlardan uzaklatnzda kendini gsterir. yleyse bunun iin yola koyulmanz art ve bilmeniz gereken ilk husus, zihninizin zgr olmaddr. Zihninizin btn bu eylerle nasl zincirlendiini grmeniz lazm; ondan sonra zgrl douracak zek balar. Cevab kendi banza bulmalsnz. Kendiniz zgr deilken baka birinin zgr olmasnn veya kendiniz aken baka birinin tok olmasnn ne nemi vardr? Gerek inisiyatife sahip olmak, yani yaratc olmak iin z grln olmas gerekir ve zgrln olmas iin de zek67

nn olmas gerekir. O halde zeky engelleyen eyin ne oldu unu aratrp bulmak zorundasnz. Hayat incelemek, top lumsal deerleri sorgulamak zorundasnz. Korktuunuz iin herhangi bir eyi kabullenmemelisiniz.

6
GVENCE DYE BR EY VAR MI?

elki de korku meselesine farkl bir adan yaklaabiliriz. Korku oumuza olaanst eyler yapyor. Btn ya nlsamalar ve sorunlar yaratyor. ok derinlere inip onu sahiden kavrayana kadar her zaman eylemlerimizi arp tacak. Korku dncelerimizi eip bkyor ve hayat tarzm z apraklatryor; insanlar arasnda engeller yaratyor ve tabii sevgiyi ykyor. Demek ki korku meselesini ne kadar de rinlemesine ele alrsak o kadar iyi kavrayp sahiden ondan kurtulur ve evremizdeki her eyle o kadar geni temas kura biliriz. Gnmzde hayatla yaamsal temaslarmz ok az deil mi? Fakat eer korkudan kurtulursak geni apl temas lara, derin kavraya, hakiki duygudala, sevgi dolu zene sahip olabiliriz ve ufkumuz o lde geniler. yleyse gelin, korku meselesini farkl bir bak asndan ele alalm. oumuzun bir tr psikolojik gvence istediini hi fark ettiniz mi diye merak ediyorum. Gvence istiyor, srtmz
69

dayayacak birini aryoruz. Kk bir ocuun annesinin eli ni tutmas gibi, bir eye tutunmak istiyoruz; bizi sevecek biri sini istiyoruz. Gvence hissi, zihinsel emniyet olmaynca kendimizi kaybolmu gibi hissediyoruz, deil mi? Bakalar na yaslanmaya, onlardan yardm ve klavuzluk beklemeye alknz ve bu destek olmadan kendimizi akn ve korkak hissediyoruz, ne dneceimizi ve nasl hareket edeceimi zi bilemiyoruz. Kendi bamza brakldmz zaman yalnz lk, gvensizlik ve belirsizlik hissediyoruz. Bundan da korku douyor, deil mi? Dolaysyla bize kesinlik duygusu verecek bir ey istiyo ruz ve ok eitli korunma mekanizmalarmz var. Hem isel hem de dsal korunma yollarmz var. Evimizin kapsn ve pencerelerini kapadmzda kendimizi ok gvende, emin ve rahat hissediyoruz. Fakat hayat byle yrmez. Hayat s rekli kapmz alar, daha fazlasn grebilelim diye pencere lerimizi iterek amaya alr; eer biz korkudan dolay kap larmz kilitler, btn pencereleri kapatrsak, kapmz daha yksek sesle alar. Herhangi bir gvence biimine ne kadar ok sarlrsak hayat da gelip bizi o kadar ok drter. Ne ka dar korkup kendimizi d dnyaya kapatrsak strabmz o kadar artar, nk hayat bizi kendi bamza brakmaz. Biz gvencede olmak istiyoruz ama hayat byle olamayacam z sylyor ve bylece mcadelemiz balyor. Toplumda, ge lenekte, anne babamzla ve eimizle ilikilerimizde gvence aryoruz ama hayat her defasnda bizim gvenlik duvarlar mz ykyor. Bizler ayn zamanda fikirlerde de gvence veya rahatlk aray iindeyiz, deil mi? Fikirlerin nasl olutuuna ve zihnin onlara nasl balandna hi dikkat ettiniz mi? Y rye ktnzda grdnz gzel bir eye dair bir fik re sahip olursunuz ve zihniniz o fikre, o anya geri dner. Bir kitap okuyup bir fikre kaplrsnz. yleyse fikirlerin na sl doduunu ve onlarn isel rahatln ve gvencenin ara70

cna, zihnin baland bir eye nasl dntn fark et melisiniz. Bu fikirler meselesi zerinde hi dndnz m? Eer sizin bir fikriniz, benim de baka bir fikrim varsa ve her biri miz kendi fikrimizin daha iyi olduunu dnyorsak, o za man atma balar, deil mi? Siz beni ikna etmeye, ben de si zi ikna etmeye urarm. Btn dnya fikirler ve onlar ara sndaki atma zerine ina edilmitir. ayet bu meseleye dalarsanz salt bir fikre balanmann hibir anlam ifade etme diini grrsnz. Buna ramen annenizin, babanzn, ret meninizin, amcanzn ve halanzn dndkleri eylere na sl da smsk sarldklarn hi fark ettiniz mi? Peki, fikirler nasl oluur? Bir fikri nasl edinirsiniz? Sz gelimi yrye kma fikri nasl douyor? Bunu ortaya karmak ok ilgi ekicidir. Eer gzlem yaparsanz byle bir fikrin nasl ortaya ktm ve zihninizin her eyi bir kenara itip o fikre nasl sarldm kavrayabilirsiniz. Yrye kma fikri bir duyuma verilen tepkidir, deil mi? Daha nce yr ye kmsnzdr ve o sizde ho bir duygu veya duyum brakmtr; onu tekrar yapmak istersiniz, bylece fikir oluur ve ardndan eyleme dklr. Gzel bir araba grdnzde bir duyum oluur, deil mi? Bu duyum tam da arabaya bak maktan doar. Grmek duyum yaratr. Duyumdan fikir do ar: "O arabay istiyoruz, o benim arabam" ve sonra bu fikir ok baskn hale gelir. Dmzda, sahip olduumuz eylerde ve ilikilerimizde gvence aradmz gibi, iimizde, dncelerimizde ve inanlarmzda da gvence ararz. Tanr'ya, ayinlere, belli bir dete gre evlenmeye, reenkarnasyona, lmden sonra ki yaama vesaireye inanrm. Btn bu inanlar benim ar zularm, nyarglarm tarafndan yaratlr ve ben bu inan lara balanrm. Derimin dnda yer alan harici gvencele rim olduu gibi isel gvencelerim de vardr; onlardan vazgetiimde veya onlar sorguladmda korkarm; be
71

nim gvenliimi tehdit ederseniz sizi itip defederim veya sizinle kavgaya tutuurum. Peki, gvence diye bir ey var m sahiden? Arlyor musu nuz? Gvenceye dair fikirlerimiz var. Anne babamzla birlik te olduumuzda veya belli bir ii yaparken kendimizi gven de hissediyoruz. Dnce tarzmz, yaam biimimiz, hayata bak amz, btn bunlar bizi honut ediyor. oumuz emin fikirlerin iine hapsolmaktan ok honuduz. Fakat bir ok dsal ve isel savunma duvarna sahip olmamza ra men gvende, emin olduumuz sylenebilir mi? Dsal a dan baktmzda, kiinin bankas yarn iflas edebilir, annesi veya babas lebilir, devrim olabilir. Peki, fikirlerde gvence var mdr? Fikirler, inanlar, nyarglar iinde gvende oldu umuzu dnmeyi seviyoruz, ama sahiden yle miyiz? Gerekte olmayan duvarlar var; onlar salt bizim dnceleri miz, duyumlarmzdr. Bizi gzetip kollayan bir Tanr'nn var olduuna ya da ldkten sonra imdikinden daha zengin ve soylu doacamza inanmay seviyoruz. Bu olabilir de olma yabilir de. yleyse gerek isel gerekse dsal gvenceye baktmzda aslnda hayatta hi de gvence olmadn kendi bamza grebiliriz. ayet Pakistan'dan veya Dou Avrupa'dan gelmi mlte cilere sorarsanz onlar size hi kukusuz dsal gvence diye bir ey olmadn syleyeceklerdir. Ne var ki onlar da isel gvencenin varlna inanp bu fikre balanyorlar. Dsal gvencenizi yitirebilirsiniz, o zaman isel gvence tesis etme ye daha fazla hevesli olur, onu kaybetmek istemezsiniz. Bu da daha fazla korkuyu ima eder. Eer yarn veya birka yl iinde anne babanz size kiminle evleneceinizi sylerse kor kar msnz? Elbette hayr, nk siz tam da size sylenen e yi yapmak zere yetitirildiniz; anne babanz, gurunuz, din adamnz size belli ynde dnmeyi, belli ekilde hareket et meyi, belli inanlara balanmay retti. Fakat eer sizden kendi banza karar vermeniz istenseydi kendinizi tamamen
72

bolukta hissetmez miydiniz? Eer anne babanz size istedi iniz kiiyle evlenmenizi syleseydi, korkudan titremez miy diniz? Gelenekle, korkularla bir hayli artlanm olan sizler kendi banza karar almaya terk edilmek istemezsiniz. Zira kendi bana kalmakta tehlike vardr ve dolaysyla siz asla kendi banza kalmak istemezsiniz. Asla bir eyi kendi ba nza tasarlamak istemezsiniz. Asla kendi banza yrye kmak istemezsiniz. Hepiniz alkan karncalar gibi i yap mak istersiniz. Kendi banza sorunlar ele almaktan, haya ta talepleriyle yzlemekten korkuyorsunuz ve korktuu nuz iin de karman orman ve sama eyler yapyorsunuz. Her eye olur diyen bir insan gibi size sunulara dnmeden kabulleniyorsunuz. Btn bunlar grdkten sonra gerekten dnceli bir insan kendini isel ya da dsal her tr gvenceden arnm hissetmeye balar. Bu son derece zordur, nk bu, insann baml olmamak anlamnda yalnz kalmas demektir. Ba ml olduunuz anda korku belirir ve korkunun olduu yerde sevgi barnmaz. Sevdiinizde yalnz deilsinizdir. Yalnzlk duygusu ancak yalnz kalmaktan korkup ne yapa canz bilemediinizde ortaya kar. Fikirlerin kontrol al tndaysanz, inanlar sizi d dnyadan soyutluyorsa o za man korku kanlmazdr ve korktuunuzda tamamen kr leirsiniz. O halde retmenler ve ebeveynler birlikte bu korku me selesini zmeliler. Fakat ne yazk ki ebeveynleriniz evlenme diiniz veya i bulamadnz takdirde ne yapacanzdan endie ediyorlar. Yanl yola sapmanzdan veya bakalarnn ne diyeceinden korkuyorlar ve bu korku yznden sizden belli eyleri yapmanz istiyorlar. Onlarn korkusu sevgi ad n verdikleri bir klfa brnm. Size gz kulak olmak iste diklerinden unu veya bunu yapmalsn diyorlar. Fakat eer onlarn szde efkat ve ihtimam duvarm aarsanz sizin g venliiniz, saygnlnz konusunda endie duyduklarm fark
73

edersiniz. Ayrca siz uzun sreden beri bakalarna baml kaldnz iin de korku duyuyorsunuz. te bundan dolay ta en hassas adan itibaren bu korku duygusunu sorgulayp analiz etmeye balamanz ok nem lidir. Bylece korkunun etkisiyle kendinizi d dnyadan soyutlayp fikirlerin, geleneklerin, alkanlklarn iine hapsolmaz, aksine yaratc bir canlla sahip zgr insan olur sunuz. Dinleyici: Tanr'nn bizi koruduunu bildiimiz halde ne den korkuyoruz? Krishnamurti: Size sylenen de bu ite. Babanz, anneniz, aabeyiniz size Tanr'nn sizi koruduunu syledi; sizin ba landnz bir fikir bu, buna ramen hl korkuyorsunuz. Her ne kadar Tanr'nn sizi koruduu fikrine, hissine sahip olsanz da gerek u ki siz korkuyorsunuz. Ebeveynleriniz ve geleneiniz yle dedii iin Tanr'nn sizi koruyaca fikri de il, sizin korkunuzdur gerek olan. imdi sahiden ne olup bi tiyor? Siz korunuyor musunuz? Korunmayan, alk eken milyonlarca insana bakn. Ar ykler altnda ezilen yrtk prtk eski psk kyafetler iinde a dolaan kyllere bakn. Onlar Tanr koruyor mu? Bakalarndan daha ok paranz olduu iin, belli bir sosyal konumda yer aldnz iin, babanz bakalarn kur nazca dolandran bir tccar, tahsildar veya memur olduu iin, dnyada milyonlarca insan yeterli yiyecee, doru dzgn kyafete ve barnaa sahip olmadan yaarken siz korunacak msnz? Yoksul ve a insanlarn devlet, iveren ler, toplum, Tanr tarafndan korunmasn umuyorsunuz ama onlar korunmayacaklar. Siz her ne kadar Tanr'nn sizi koruyacan dnmekten holansanz da aslnda korun ma diye bir ey yoktur. Bu sadece korkunuzu yattrman za yarayan bir dncedir; bu sayede siz hibir eyi sorgu
74

lamadan sadece Tanr'ya inanyorsunuz. Tanr'nn sizi ko ruyaca fikriyle yola koyulmann hibir anlam yoktur. te yandan eer sahiden bu korku meselesinin iyzn ince lerseniz, o zaman Tanr'nn sizi koruyup korumayacan ortaya karrsnz. Sevecenlik duygusu olduunda korku ve smr kaybo lur, ite o zaman sorun kalmaz. Dinleyici: Toplum nedir? Krishnamurti: Toplum nedir? Ve aile nedir? Gelin, toplumun nasl yaratldn, nasl olutuunu adm adm ele alalm. Aile nedir? "Bu benim ailem" dediinizde ne kastediyor sunuz? Babanz, anneniz, kardeleriniz, yaknlk duygusu, ayn evde yaamanz olgusu, anne babanzn sizi koruyaca hissi, kimi eyalara, taklara, kyafetlere sahip olmak, btn bunlar ailenin temelidir. Baka evlerde yaayan, sizinki gibi baka aileler de var, sizinle ayn duygular paylayorlar, "be nim karm", "benim kocam", "benim ocuklarm", "benim evim", "benim arabam", "benim kyafetlerim" duygusunu tayorlar; ayn yeryz parasnda yaayan byle bir sr aile var ve baka ailelerin istilasna uramamalar gerektii dncesine varp kanunlar yapmaya balyorlar. Gl aile ler kendilerine yksek mevkiler yaratyor ve oralara yerlei yorlar, byk miktarda mal mlk ediniyorlar, daha fazla pa raya, daha fazla arabaya, daha fazla kyafete sahip oluyorlar; onlar bir araya gelip kanunlar belirliyorlar ve geri kalan biz lere ne yapmamz gerektiini sylyorlar. Bylece yava ya va yasalar, mevzuatlar, polisi, ordusu ve donanmas olan bir toplum oluuyor. Sonunda btn dnya deiik trlerde toplumlarla doluyor. Ardndan insanlar dmanca hislere kaplp btn gc ellerinde tutan yksek mevkiler deki kii leri alaa etmek istiyorlar. Mevcut toplumu ykp baka bir toplum ina ediyorlar.
75

Toplum insanlar arasndaki ilikidir: kiiler arasndaki iliki, aileler arasndaki iliki, gruplar arasndaki iliki ve bi reyle grup arasndaki iliki, insani ilikiler, sizinle benim aramdaki iliki toplumu oluturur. Eer ben ok hrsl, ok kurnazsam, byk bir gce ve otoriteye sahipsem, sizi saf d brakrm, siz de aynsn bana yapmaya alrsnz. Bu nun nne gemek iin de yasalar karrz. Fakat birileri gelip o yasalar iner ve baka yasalar yrrle sokar ve bu bylece srp gider, insani ilikiler demek olan toplum da srekli atma vardr. Bu, toplumun en basit temelidir ve insanlar fikirlerinde, isteklerinde, kuramlarnda ve al ma sahalarnda giderek karmaklatka toplum da o oran da karmaklar. Dinleyici: Bu toplumda yaarken zgr olabilir miyiz? Krishnamurti: Eer kendi mutluluum, kendi rahatm iin bu topluma bal olursam zgr olabilir miyim? Sevgi, para, bir eyleri yapma inisiyatifi iin babama bal olursam veya bir ekilde bir guruya balanrsam artk zgr deilimdir, yle deil mi? yleyse psikolojik olarak baml olduum s rece zgr olabilir miyim? Kukusuz zgrlk ancak kapasi teye, inisiyatife sahip olduumda, serbest dnebildiimde, bakalarnn ne diyeceinden korkmadmda, doru olan gerekten bulmak istediimde, hrsa, kskanla kaplmad mda varlk kazanr. Kskan ve hrsl olduum srece psi kolojik adan topluma baml olurum ve bu yolla topluma baml olduum srece zgr olamam. Fakat hrstan kurtul duumda zgrle kavuurum. Dinleyici: nsanlar yalnz yaayabilecekken neden toplum iinde yaamak istiyorlar? Krishnamurti: Siz yalnz yaayabilir misiniz?
76

Dinleyici: Annem ve babam toplum iinde yaadklar iin ben de toplum iinde yayorum. Krishnamurti: Bir i bulmak, geiminizi salamak iin toplum iinde yaamak zorunda deil misiniz? Tek banza yaayabi lir misiniz? Yiyecek, kyafet ve barnak iin bakalarna bam lsnz. Kendinizi tecrit ederek yaayamazsnz. Hibir varlk bsbtn yalnz deildir. Yalnzca lrken yalnzsnzdr. Ha yattayken her zaman iliki iindesinizdir, babanzla, kardei nizle, dilenciyle, yol iisiyle, tahsildarla, tccarla. Her zaman iliki iindesiniz ve bu ilikiyi anlamadnz iin atma k yor. Bakalaryla olan ilikilerinizi anlasanz atma kmaz, o zaman yalnz yaama sorunu ortadan kalkar. Dinleyici: Her zaman birbirimizle iliki iinde olduumuz iin tam bir zgrle asla kavuamayacamz doru deil mi? Krishnamurti: Bizler ilikinin ne olduunu, doru ilikiyi an lamyoruz. Varsayalm ki, kendi memnuniyetim, kendi rahatm, kendi gvence duygum iin size bamlym. Bu durum da zgr olabilir miyim? Oysa size bu ekilde baml olma dan da sizinle iliki kurabilirim, deil mi? Eer bir tr duygu sal, fiziksel veya zihinsel rahatlk iin size baml olursam zgr olamam. Bir tr gvence iin anne babama bamly sam, bu demektir ki benim onlarla kurduum iliki korkuya dayal bir bamllk ilikisidir. O zaman ben zgr bir iliki yi nasl kurabilirim? Ancak korku olmazsa ilikide zgrlk olur. yleyse doru iliki kurmak iin kendimi korkuyu bes leyen bu psikolojik bamllktan kurtarmam gerekir. Dinleyici: Anne babamz ihtiyarlaynca bize baml ol duklarnda bizler zgr olabilir miyiz? Krishnamurti: htiyar olduklar iin sizin desteinize ihti ya duymalar bakmndan size baml olurlar. Bu durum
77

da ne olur? Sizden onlar giydirip bakmanz iin para ka zanmanz beklerler ve eer sizin hi para kazanmasanz bi le gerekte yapmak istediiniz i marangozluk veya zana atkrlk ise onlar desteklemeniz iin gnlnzde yatan ii yapmamanz gerektiini sylerler. Bunun iyi veya kt ol duunu sylemiyorum. yi veya kt olduunu sylemek dnme etkinliini sonlandrmak demektir. Anne baban zn kendilerine bakmanz sizden talep etmeleri sizin kendi hayatnz yaamanza engel olur ve kendi hayatn yaa mann bencilce olduu dndnzden anne babanzn klesi olursunuz. Devletin emeklilik maa ve dier sigorta imknlaryla yallar gzetmesi gerektiim syleyebilirsiniz. Ne var ki n fus kalabalnn, milli gelir azlnn, retim eksikliinin ve benzeri sorunlarn yaand bir lkede devlet yallara bakamaz. Bu nedenle yallar genlere baml hale gelirler ve genler de her zaman gelenein boyunduruu altna girip bo zulurlar. Fakat bu benim ele alacam bir mesele deil. Hepi nizin bu mesele zerinde derinlemesine dnp bir sonuca varmanz gerekiyor. Ben doal olarak makul snrlar iinde anne babam des teklemek isterim. Fakat diyelim ki ben ayn zamanda az maa olan bir i de yapmak isliyorum. Szgelimi dindar bir insan olarak, Tanr'nn veya hakikatin ne olduunu bulmaya al arak hayatm geirmek istiyorum. Bu yaam tarz bana pa ra kazandrmaz ve eer byle yaamaya devam edersem ai lemden vazgemek zorunda kalabilirim. Bu da muhtemelen milyonlarca insan gibi onlarn da alk ekmesine yol aabi lir. O halde ne yapmalym? Baka insanlarn ne diyeceklerin den -vefakr bir oul olmadm, deersiz bir evlat olduu mu sylemelerinden- korktuum srece asla yaratc bir in san olamam. Mutlu ve yaratc bir insan olmak iin byk ini siyatif almam gerekir.

78

Dinleyici: Anne babanz ala terk etmek sizin anzdan iyi olur muydu? Krishnamurti: Soruyu doru ekilde sormuyorsunuz. Varsa yalm ki ben sahiden bir sanat, bir ressam olmak istiyorum ve ressamln bana ok az para getireceini biliyorum. Bu durumda ne yapacam? Gnlmde yatan bir istei feda edip memur mu olacam? Genelde yaplan bu, deil mi? Memur olurum ve geri kalan hayatm byk bir atma ve strap iinde geer; strap ektiim iin de ylgnla derim ve ka rm, ocuklarm sefil ederim. Fakat eer gen bir sanat ola rak btn bunlarn nemini kavrarsam anne babama derim ki: "Ben resim yapmak istiyorum ve kazanacam azck geli ri de size vereceim; tek yapabileceim budur." Baz sorular sordunuz, ben de cevap verdim.. Fakat eer bu sorular zerine sahiden dnmezseniz, onlar kendi ba nza enikonu derinlemesine farkl alardan ele almazsanz, o zaman sadece unu dersiniz: "Bu iyi, u kt; bu grevdir, u grev deildir; bu doru, u yanl." Ve bu sizi ileriye g trmez. te yandan eer siz ve ben tm bu sorular birlikte irdeler, szle birlikte ebeveynleriniz ve retmenleriniz onla r derinlemesine tartrsanz, o zaman zeknz uyanr ve bu sorunlar gndelik yaamda karnza ktnda onlarla ba edebilirsiniz. Fakat sadece benim sylediimi kabullenmekle yetinirseniz o sorunlarla baa kamazsnz. Sorularnza ver diim cevaplar sadece sizin zeknz uyandrma amac ta yor. Bu soranlar kendi banza ele alp hayat dosdoru gsleyebilme gcne kavumanz gerek.

79

7
NEDEN HIRSLISINIZ?

ildiiniz gibi korkudan sz ettim ve korkunun bilincin de olmak bizim iin ok nemlidir. Korkunun nasl olutuunu biliyor musunuz? Dnyann her yerinde korku tarafndan saptrlm, dnceleri, duygulan ve ey lemleri arptlm insanlar grebilirsiniz. yleyse korku me selesine olas her adan bakmalyz; sadece toplumun ahlki ve ekonomik bak asndan deil, ayn zamanda isel psiko lojik mcadelelerimiz asndan da. Daha nce belirttiim gibi, dsal ve isel gvence iin du yulan korku zihni eip bker ve dnceleri arptr. Uma rm bu konu zerinde azck da olsa dnmsnzdr, nk konuyu ne kadar berrak dnrseniz hakikatim o ka dar iyi grr ve btn bamllk trlerinden o kadar fazla syrlrsnz. Byklerimiz muhteem bir toplum kurmadlar; anne babalar, bakanlar, retmenler, idareciler, din adamlar gzel bir dnya yaratmadlar. Aksine, herkesin herkesle kav ga ettii, her grubun dier gruplara, her snfn dier snfla ra, her ulusun dier uluslara, her ideolojinin veya inan silsi-

81

lesinin dier ideolojilere veya inan silsilelerine kar kt rktc ve vahi bir dnya kurdular, iinde yetiip by dnz dnya yetikinlerin kendi fikirleri, inanlar ve ir kinliiyle sizi bask altna aldklar strap dolu irkin bir dn yadr. Ve eer siz bu canavarca toplumu kurmu yetikinle rin irkin modelim takip etmekten teye geemezseniz, ei timli olmann, daha da nemlisi yaamann ne anlam olabi lir ki? Eer dnp evrenize yle bir bakarsanz, dnyann her yerinde dehet verici bir ykmn ve insani sefaletin yaand m grebilirsiniz. Tarihteki savalar okuyabilirsiniz ama iin asln, ehirlerin tamamen harabeye evriliim, bir adaya atlan hidrojen bombasnn tm aday yok ediini bilmezsi niz. Bombalanan gemiler toz duman olup havaya karr. Szde ilerlemenin yol at korkun bir ykm var ve siz ite byle bir dnyada byyorsunuz. Genken iyi zaman geirip mutlu olabilirsiniz, ama yanz ilerlediinde dncelerini zin ve hislerinizin bilincinde olmadnz srece savalarn, acmasz hrslarn dnyasn, herkesin birbiriyle rekabet etti i, sefalet, alk, kalabalk ve hastalklarn kol gezdii bir dnyay ayakta tutmaya devam edersiniz. yleyse henz genken sadece skc snavlardan geme nize deil de, btn bu olan bitenler zerinde dnmenize yardmc olacak doru dzgn bir retmen bulmanz ok nemli deil mi? Hayat strap, lm, sevgi, nefret, gaddarlk, hastalk ve alk demektir ve tm bunlar zerine dnmeye balamalsnz. te bu nedenle sizinle birlikte bu meselelere girmenin, bu sayede zekmz harekete geirip btn bu hu suslarda esasl fikirler edinmeye balamann kayda deer bir ey olduunu dnyorum. O zaman evlenip dncesiz bir memur veya besleme makinesi olup, kumdaki su gibi kendinizi kaybetmek iin bymezsiniz. Korkunun sebeplerinden biri hrstr, deil mi? Ve hepiniz hrslsnz. Peki, ne hrsnz var? Baz snavlar gemek mi?
82

Ynetici olmak m? Yahut ok genseniz belki de makinist olup trenleri kprden geirmek istersiniz. Fakat neden hrs lsnz? Bunun anlam nedir? Bunun zerinde hi dnd nz m? Yetikin insanlarn ne deli hrsl olduklarna hi dik kat ettiniz mi? Kendi ailenizde babanzn veya amcanzn da ha fazla maa kazanmaktan ya da daha yksek bir mevki edinmekten bahsedip durduklarna hi kulak misafiri olma dnz m? Daha ncede de belirttiim gibi, toplumumuzda herkes bunu yapyor, yani tepeye trmanmaya alyor. Hep si falanca veya filanca olmaya gayret ediyor, deil mi? Me mur mdr olmak istiyor, mdr daha ykseklere gzn dikiyor vesaire vesaire; birileri olmak iin bitmeyen bir m cadele. Eer retmensem okul mdr olmaya alrm. Eer okul mdrysem ynetici olmaya heveslenirim. ayet irkinsem gzel olmak isterim. Ya da daha fazla sari, daha fazla kyafet, daha fazla mobilya, daha fazla ev, daha fazla mal mlk, hep daha fazlasn istersiniz. Her ne kadar bu hr snz bir sr szckle rtbas etmeye alsanz da sadece dsal adan deil, ayn zamanda manevi olarak da bir ba kas olmaya zeniyorsunuz. Bu durumu fark etmediniz mi? Ve bu durumun gayet yerinde olduunu sanyorsunuz, deil mi? Tamamen normal, haldi ve doru bir durum olduunu dnyorsunuz. Peki, hrs bu dnyaya neler yapt? ok azmz bu mesele zerinde kafa yoruyor. Bir eyler elde etmek, baarmak, biri nin nne gemek iin rpnp duran bir insan grdnz de onun kalbinde yatan eyin ne olduunu kendinize hi sor dunuz mu? Kendiniz hrslyken, manevi veya maddi anlam da bir bakas olmaya abalarken kalbinizden geenlere ba karsanz korku kurdunun iinizi kemirdiini sezebilirsiniz. Hrsl insan en korkak insandr, nk kendisi olmaktan kor kar. "Olduum gibi kalrsam, hi kimse olamam, yleyse fa lanca olmalym, yarg, vali veya bakan olmalym" der. Bu sreci ok yakndan izlerseniz, szcklerin ve fikirlerin per
83

desinin tesine, mevki ve baar duvarnn arkasna bakarsa nz, orada korkunun yer aldm grrsnz, nk hrsl in san gerekte neyse ondan korkar. Kendi iinde tad benli in nemsiz, zavall ve irkin olduunu dnr. Yalnzlk, tam bir boluk hisseder ve bu yzden "Gidip bir eyler baar malym" der. Bylece ya Tanr adm verdii baka bir hrs tr olan varln peinden gider ya da bu dnyada falanca veya filanca olmaya abalar. Bu yolla yalnzln, -gerekten ok korktuu- isel boluk duygusunu rtbas etmi olur. On dan kaar ve hrs bu kan arac haline gelir. Bu dnyada neler olup bitiyor? Herkes birbiriyle kavgaya tutumu halde. nsanlar kendilerinin dierlerinden daha aada olduunu dnp yukarya trmanmaya alyor lar. Ne sevgi var, ne aldr ne de derin dnce. Toplumu muz insann insana kar verdii srgit mcadeleden ibaret. Bu mcadele falanca veya filanca olma hrsndan kaynaklan yor ve daha ileri yataki insanlar sizi hrsl olmaya zendiri yor. Sizi bir eye denk tutmak, zengin bir adam veya kadnla evlendirmek, etkili arkadalar edinmenizi salamak istiyor lar. Kalpleri irkinlikle dolu olan bu korkak insanlar sizi ken dilerine benzetmek istiyorlar ve sonuta siz de onlar gibi ol mak istiyorsunuz, nk bunun atafatm gryorsunuz. Va li geldiinde herkes onu karlamak iin bam eiyor, elenkler sunuluyor, konumalar yaplyor. Valinin houna gi diyor bu, tabii sizin de. Valinin amcas veya bir memuru sizin tandnz karsa bundan onur duyuyorsunuz ve onun hr sna, baarlarna kar hayranlk duyuyorsunuz. Bylece bu gaddar toplumdaki eski kuan irkin ana kolayca takl yorsunuz. Ancak hep uyanksanz, ancak korkmayp kabul lenmiyor, aksine her zaman sorguluyorsanz, ancak o zaman o aa yakalanmaz, farkl bir dnya yaratmak iin o an te sine geebilirsiniz. te bu nedenle doru meslei edinmek ok nemli. Mes lek szcnn anlamn biliyor musunuz? Yapmay sevdii84

niz, size doal gelen ey demektir. Her eyden nce eitimin ilevi de budur, sizin zgrce yetimenizi, bylece hrstan kurtulup doru meslei edinmenizi salamak. Hrsl insan asl mesleini asla bulamaz; zaten bulmu olsayd hrsl ol mazd. yleyse asl mesleinizi, kendi doal yaam tarznz, ger ekten yapmak istediiniz ii ve yaamak isteiniz hayat bulmanz iin zeki ve korkusuz olmanza yardm etmek, retmenlerin, mdrn sorumluluu altndadr. Bu da dn cede devrim yapmay ima eder; nk mevcut toplumda nu tuk atabilen insan, yazabilen insan, idare edebilen insan, b yk bir arabaya sahip insan el stnde tutulurken, bahvan lk yapan insan, yemek piiren insan, ev ina eden insan k mseniyor. Bir inaatya, bir yol iisine, bir taksi ofrne veya bir ameleye bakarken ne hissettiinizi hi dndnz m? Onu bsbtn hakir grdnz hi fark ettiniz mi? Size gre o var m yok mu belli bile deil. Ona aldr etmiyorsunuz, ama eer bir insann bir unvan olduunda, bankac, tccar, guru veya bakan olduunda hemen ona sayg gsteriyorsunuz. Fakat eer asl mesleinizi bulursanz bu kokumu sistemin tamamen yklmasna katk sunabilirsiniz; nk o zaman is ter bahvan olun ister ressam veya mhendis fark etmez, b tn benliinizle sevdiiniz bir eyi yapacaksnz ve bunda hrs yer almayacak, iinizin derinliklerinde yatan duygu ve dncelerinize gre bir eyi tam hakkm vererek kusursuz yapmak hrs deildir ve bunda korku da yer almaz. Asl mesleinizi bulmanza yardm etmek ok zordur, nk bu, retmeninizin her birinizin yetilerine byk l de dikkat kesilmesini gerektirir. Onun korkusuzca sorgula manza, aratrp kefetmenize yardmc olmas gerekir. Bir yazar, air veya ressam aday olabilirsiniz. Ne olursa olsun, eer iinizi sahiden seviyorsanz hrsl deilsinizdir, nk sevgide hrsa yer yoktur.
85

O halde henz genken zeknz harekete geirip asl mes leinizi bulmanza yardm etmek ok nemli, deil mi? te o zaman hayatnz boyunca yaptnz eyi seveceksiniz; bu da hrsn, rekabetin, mevki ve itibar iin didiip durmann son bulmas anlamna geliyor. Ondan sonra belki yeni bir dnya yaratabilirsiniz. O yeni dnyada yal kuan btn o irkin eylerine, savalarna, ktlklerine, ayrlk tanrlarna, hi bir anlam ifade etmeyen ayinlerine, baskc devletlerine ve iddete yer olmayacak. te bundan dolay retmenlerin ve rencilerin sorumluluu ok byk. Dinleyici: Eer bir insann mhendis olma hrs varsa bu onun mhendislie ilgi duyduu anlamna gelmez mi? Krishnamurti: Bir eye ilgi duymann hrs olduunu mu syl yorsunuz? Hrs szcne deiik anlamlar ykleyebiliriz. Bana gre hrs, korkunun rndr. Fakat ayet genken ben gzel yaplar, muhteem sulama sistemleri, harika yollar ina etmek iin mhendislie ilgi duyuyorsam bu, mhendislii sevdiimin gstergesidir ve hrs deildir. Sevgide korku yer almaz. yleyse hrs ve ilgi iki farkl eydir, deil mi? Eer ben sa hiden resme ilgi duyuyorsam, resim yapmay seviyorsam, o zaman en iyi veya en mehur ressam olmak iin rekabete gi rimem. Sadece resim yapmay severim. Siz benden daha iyi resim yapyor olabiliriniz, ama kendimi sizinle kyaslamam. Resim yaparken yaptm ii severim ve bu da bana yeter. Dinleyici: Tanr'y bulmann en kolay yolu nedir? Krishnamurti: Ne yazk ki kolay yol yoktur, nk Tanr'y bulmak en zor, en meakkatli eydir. Tanr adm verdiimiz varlk zihnin yaratt bir ey deil mi? Zihnin ne olduunu biliyorsunuz. Zihin zamann sonucudur ve her eyi, her ya nlsamay yaratabilir. Dnce retme, fantezi kurma, hayal
86

lere dalma yetisine sahiptir; srekli biriktirir, eler, seer. n yargl, dar, kstl zihin Tanr'y tasavvur edebilir, kendi s nrlamalarna gre Tanr'y hayal edebilir. Kimi retmenler, din adamlar ve szde kurtarclar Tanr vardr deyip onu be timledikleri iin zihin o betimlemelere gre bir Tanr imgesi yaratabilir ama o imge Tanr deildir. Tanr sizin zihinle bu lamayacanz bir eydir. Tanr'y anlamak iin nce kendi zihninizi anlamanz ge rekir ki bu da ok zordur. Zira zihin ok karmaktr ve onu anlamak kolay deildir. Ne var ki oturup hayale dalmak dal mak, eitli esrimelere, yanlsamalara kaplmak ve sonra Tan r'ya ok yaklatm sanmak gayet kolaydr. Zihin kendini ok fena yanltabilir. yleyse Tanr ad verilen varl sahi den deneyimlemek iin zihnin tamamen sknete kavuma s gerekir ve bu da son derece zor bir eydir. Yetikin insan larn bile bir trl sessiz sakin oturamadklarn, ayak par maklarn kmldatp ellerini hareket ettirdiklerini hi grme diniz mi? Fiziksel olarak sessizce oturmak bu denli zorken zihnin sessiz ve dingin olmas ne denli zordur, siz dnn. Bir gurunun peinden gidip zihninizi dingin olmaya zorlaya bilirsiniz ama zihniniz gerekten dingin deildir. Tpk bir kede tek ayann zerinde durmaya zorlanm bir ocuk gibi rahatszdr. Hi zorlama olmadan zihnin tamamen sessiz olmas byk bir sana tr ve ancak o zaman Tanr ad verilen varl deneyimleme olana doar. Dinleyici: Tanr her yerde midir? Krishnamurti: Sahiden bunu renmek istiyor musunuz? So rular sorup sonra tatmin olmu bir halde keye ekilip dinle miyorsunuz. Yetikin insanlarn sizi neredeyse hi dinleme diklerini fark ettiniz mi? Kendi dncelerine, kendi duygula rna, kendi tatminlerine ve aclarna ylesine hapsolmulardr ki sizi pek dinlemezler. Umarm bunu fark etmisinizdir. Na87

sl gzlem yapacanz, nasl dinleyeceinizi, nasl sahiden dinleyeceinizi renirseniz yalnzca insanlar hakknda deil, ayrca dnya hakknda da ok ey kefedersiniz. te bir gen Tanr'nn her yerde olup olmadn soruyor. Bu soruyu sormak iin olduka gen. Sorduu eyin gerekte ne anlama geldiini bilmiyor. Muhtemelen bir eyin belirsiz sezgisine, bir gzellik duygusuna sahip; gkyznde uan kularn, al al akan rmaklarn, glen bir yzn, rzgr da dans eden bir yapran, yk tayan bir kadnn farknda. Bununla beraber fke, grlt ve ac da var, btn bunlar ya anyor. te bu gen de doal olarak hayatn ne anlama gel diini merak edip kefetmek istiyor. Yetikin kimselerin Tan r'dan sz ettiklerini duyuyor ve kafas karyor. Byle bir soruyu sormak onun iin ok nemli, deil mi? Ve sizin iin cevab aramak da ayn lde nemlidir, nk daha nce de belirttiim gibi, o zaman btn bunlarn anlamm isel olarak derinlerde, bilincinizin alt katmanlarnda yakalamaya balar snz ve sonra yanz ilerleyip bydke bu irkin mcade le dnyasnn yan sra baka eylerin de var olduuna dair iaretler alrsnz. Dnya gzeldir, yeryz cmerttir ama bizler onu smryoruz. Dinleyici: Hayatn asl amac nedir? Krishnamurti: ncelikle ondan ne anladnzdr. Hayattan ne anladnzdr. Dinleyici: Gereklik sz konusu olduu srece, baka bir ey olmal. zellikle kiisel bir amaca sahip olmaktan sz etmiyorum, herkesin amacnn ne olduunu bilmek istiyo rum sadece. Krishnamurti: Bunu nasl bulacaksnz? Kim size gsterecek? Okuyarak renebilir misiniz? Kitap okumay denediinizde
88

bir yazar size belli bir yntemi nerirken, bir bakasnn tama men farkl bir yntemi sunduuna tanklk edersiniz. Ac e ken bir insann yanna gittiinizde o size hayatn amacnn mutlu olmak olduunu syleyecektir. Karnn doyuracak ka dar yiyecei yllarca bulamam a bir insann kapsn ald nzda amacnn midesini doldurmak olduunu renirsiniz. Bir politikacnn yanma gittiinizde amacnn dnyann yne ticilerinden biri olmak olduunu size syleyecektir. Gen bir kadna hayatn gayesini sorduunuzda "Benim gayem bebek sahibi olmaktr" diye cevap verecektir. Eer bir sannyasinin ya nna giderseniz onun da amacnn Tanr'y bulmak olduunu renirsiniz. nsanlarn hedefi, temeldeki arzusu genellikle ra hatlatc, tatmin edici bir ey bulmaktr; korkulardan, sorular dan, tedirginlikten, pheden kurtulabilmek iin bir tr g vence, teminat istiyor insanlar. oumuz drt elle satlabilece imiz kalc bir ey istiyoruz, deil mi? Demek ki insan iin hayatn genel amac bir tr umut, bir eit gvence, kalc olan bir eydir. "Hepsi bu mu?" deme yin. Bu, burnumuzun dibindeki gerektir ve ilk nce bu ger ei adamakll bilmeliyiz. Her eyi sorgulamalsnz, kendi nizi de. nsan iin hayatn genel gayesi kendi iinizde sakl, nk siz btnn bir parassnz. Ve siz gvence, devaml lk, mutluluk istiyorsunuz; balanabileceiniz bir ey istiyor sunuz. telerde bir eyin, zihne ait olmayan bir hakikatin var olup olmadn kefetmek iin zihnin btn yanlsamalarna son verilmelidir; yani, o yanlsamalar idrak edip bir kenara atmalsnz. Ancak ondan sonra iin aslm, bir gayenin olup olmadm renebilirsiniz. Bir amacn olduunu ngrmek veya bir amacn olduuna inanmak sadece baka bir yanlsa madr. Fakat eer btn atmalar, mcadeleleri, aclar, gsterileri, hrslar, umutlar, korkular sonuna kadar sorgu layp onlar aarak teye uzanrsanz o zaman kefetmeye balarsnz.
89

Dinleyici: Eer ok alrsam sonunda nihai hakikati gre bilir miyim? Krishnamurti: Onunla sizin aranzda bir sr engel olduu srece nihai hakikati nasl grebilirsiniz? nce engelleri orta dan kaldrmanz gerek. Kapal bir odada oturup taze havann nasl bir ey olduunu bilemezsiniz. Taze havay solumak iin pencereyi amanz gerekir. Ayn ekilde, iinizdeki b tn engelleri, btn snrlamalar ve artlanmalar grmelisi niz; onlar anlayp bir kenara atmalsnz. O zaman kefedebi lirsiniz. Fakat bu tarafta oturup br tarafta ne olduunu bul maya almann hibir anlam yoktur.

90

8
SEVG NEDR?

ildiiniz gibi, hayatmzda ok gl bir etmen olduu iin korkudan ok sz ettik. imdi gelin biraz da sevgi den bahsedelim; hepimiz iin byk nem tayan bu szcn ve bu duygunun arkasnda yetikin insanlarn yal nzlk diye bildii garip bir korku, endie unsurunun yer alp almadna bakalm. Sevginin ne olduunu biliyor musunuz? Babanz, anneni zi, kardeinizi, retmeninizi, arkadanz seviyor musu nuz? Sevmek ne demektir biliyor musunuz? Anne babanz sevdiinizi sylediinizde bunun anlam nedir? Onlarla bir likteyken kendinizi gvende ve rahat hissediyorsunuz. Onlar sizi koruyor, size para, barnak, yiyecek ve giyecek veriyor ve onlarla yakn bir ilikide olduunuzu hissediyorsunuz, deil mi? Ayrca onlara gvenebileceinizi de seziyorsunuz. Muh temelen onlarla arkadalarnzla konutuunuz kadar rahat ve mutlu bir halde konumuyorsunuz. Fakat onlara sayg du yuyorsunuz, size yol gstermelerini bekliyorsunuz, onlara
91

itaat ediyorsunuz, onlara kar belli bir sorumluluk duygusu tayorsunuz, yalandklarnda onlara destek olmanz gerek tiini dnyorsunuz. Buna karlk onlar da sizi seviyor, sizi korumak, ynlendirmek, size yardm etmek istiyorlar, en azndan byle olduunu sylyorlar. Skntlardan uzak du rup szde ahlkl bir hayat yaayasnz diye, size bakacak bir kocanz veya yemeinizi piirecek ve ocuklarnz yetitire cek bir karnz olsun diye sizi evlendirmek istiyorlar. Btn bunlara sevgi deniliyor, deil mi? Sevginin ne olduunu hemen syleyemeyiz, nk sevgi szcklerle kolayca aklanabilecek bir olgu deil. Sevgi bizi kolayca bulmaz. Ne var ki sevgisiz bir hayat ok botur; sev gi olmaynca aalar, kular, insanlarn glmsemesi, nehrin zerindeki kpr, denizciler ve hayvanlar hibir anlam ifade etmez. Sevgisiz hayat s bir glet gibidir. Derin bir nehirde zenginlik vardr ve pek ok balk orada yaayabilir; fakat s bir glet yakc gne nn altnda ok gemeden kurur ve ondan geriye sadece amur ve pislik kalr. oumuz iin sevgi hayatlarmz ok s olduu iin anla makta son derece glk ektiimiz bir eydir. Hem sevilmek hem de sevmek istiyoruz ve sevgi szcnn ardnda gizli bir korku var. Dolaysyla bu olaanst eyin gerekte ne ol duunu kefetmek her birimiz iin ok nemlidir. Ve ancak dier insanlar nasl grdmzn, aalara, hayvanlara, yabanc birine, a bir insana nasl baktmzn bilincinde ol duumuzda sevgiyi kefedebiliriz. Arkadalarmza nasl davrandmzn, eer varsa gurumuzu nasl deerlendirdi imizin, anne babamz ne gzle grdmzn farkna var malyz. "Anne babam seviyorum, bakcm seviyorum, retme nimi seviyorum" dediimizde ne kastediyoruz? Birisine b yk sayg gstermeniz, ona itaat etmeyi grev saydnzda ve sonuta o da bu itaati beklediinde, sevgi midir bu? Sevgi kayg barndrr m? Kukusuz birine sayg duyarken, ayn
92

zamanda bir bakasn horlarsnz, deil mi? Ve sevgi midir bu? Kar taraf stn ya da hor grmek veya onu kendine boyun emeye zorlamak sevgiyle badar m? Birisini sevdi inizi sylediinizde, o kiiye isel olarak balanm olmu yor musunuz? Henz ocukken doal olarak babanza, anne nize, retmeninize, bakcnza balanyorsunuz. Zira ilgiye ve bakma ihtiyacnz var. Yiyecee, giyecee ve barnaa muhtasnz. Gvenlik duygusunu, birisinin sizin bakmnz stlendiini hissetmeniz gerekiyor. Peki, genellikle ne olur? Yamz ilerledike bu bamllk duygusu devam eder, deil mi? Bunu yetikinlerde, anne ba banzda, retmenlerinizde hi fark etmediniz mi? Onlarn elerine, ocuklarna ya da ebeveynlerine duygusal olarak balandklarm hi gzlemlemediniz mi? Yetikin olduunda ou insan hl birine sarlr, baml olmay srdrr. Yeti kinler srtna yaslanlacak, gvenlik ve rahatlk hissi verecek biri olmaynca yalnzlk ekerler, deil mi? Kendilerini kay bolmu hissederler. Baka birine duyulan bu balla sevgi denilmektedir ama ok yakndan bakldnda sz konusu balln sevgi deil korku olduunu grebilirsiniz. ou insan tek bana ayakta durmaktan korkar, olan bi tenleri kendi bana dnmekten korkar, hayatn tm anla mm derinden hissetmekten, aratrp kefetmekten korkar. Bu nedenle Tanr'y sevdiklerini sylerler ve Tanr adn ver dikleri varla balanrlar; oysa Tanr deildir o, zihnin uy durduu bilinmeyen bir eydir. dealler veya inanlar alannda da ayn eyi yapyoruz. Bir eye inanyorum ya da bir ideale balanyorum ve bu bana byk bir rahatlk veriyor ama ideali ya da inanc kaldrd mda kendimi kaybolmu hissediyorum. Ayn ey guru ko nusunda da geerli. Kabul etmek istediim iin balanyo rum, dolaysyla bunda bir korku duygusu yer almaktadr. Anne babanza ya da retmenlerinize balandnzda da ayn ey geerlidir. Genken bunu yapmanz doal ve yerin93

dedir ama yetikinlie adm attktan sonra balanmaya de vam etmeniz sizin dnme yetinizi kreltir ve zgrl nz elinizden alr. Bamlln olduu yerde korku da olur ve korku varsa otorite de mutlaka vardr ama sevgi yoktur. Anne babanz size itaat etmelisin, belli gelenekleri izlemeli sin, sadece falanca ii veya meslei yapmalsn dediinde, bunda sevgiden eser yoktur. Ayrca hi sorgulamadan top lum yapsn olduu gibi kabul ederek topluma baland nzda da kalbinizde sevgi yer etmez. Hrsl insanlar sevginin ne olduunu bilmezler ve ortalk hrsl insandan geilmiyor. te bu yzden dnyada mutluluk yok ve yine bu yzden yetikin bir insan olarak btn bunla r grp anlamanz ve sevginin ne olduunu kendi banza kefetmeniz ok nemlidir. yi bir mevkiye, ok gzel bir eve, muhteem bir baheye, zarif kyafetlere sahip olabilirsiniz; babakan olabilirsiniz ama sevgi olmadan bunlarn hibir bir anlam ifade etmez. yleyse yalanmay hi beklemeden imdi, anne babanz la, retmenlerinizle, gurunuzla ilikilerinizde sahiden neler hissettiinizi gzden geirmelisiniz. Sevgi szcn veya baka bir szc kabul etmekle yetinmeyip gerekliin -his setmeniz beklenen deil de sahiden hissettiiniz gerekliinne olduunu grmek iin szcklerin anlamnn tesine ge melisiniz. Eer sahiden kskanlk veya fke duyuyorsanz, "Kskan olmamalym, fkeli olmamalym" demek bir dilek ten ibarettir ve hibir gereklii yoktur. nemli olan ok d rst ve ok ak bir biimde u an tam olarak ne hissettiinizi grmektir, ne hissetmeniz gerektiini syleyen ideali veya ge lecekteki bir zamanda ne hissedeceinizi araya sokmadan, nk ancak o zaman zme ynelik bir eyler yapabilirsi niz. Fakat "Annemi ve babam sevmeliyim, retmenlerimi sevmeliyim" demenin hibir anlam yoktur, deil mi? Zira si zin gerek duygularnz bundan olduka farkl ve bu szler si zin arkasna saklandnz bir perdeye dnyor.
94

O halde szcklerin kanksanm anlamnn tesine bak mak akln yolu deil midir? Grev, sorumluluk, Tanr ve sevgi gibi szckler geleneksel anlamlarla ykldr, ama zeki bir kii, sahiden eitimli bir insan bu szcklerin geleneksel an lamlarnn tesine bakar. Szgelimi eer birisi size Tanr'ya inanmadn sylese, ok arrsnz deil mi? "Aman Tan rm! Ne kt!" dersiniz nk siz Tanr'ya inanyorsunuzdur, en azndan inandnz dnyorsunuzdur. Fakat inan ve inanszln pek bir anlam yoktur. Sizin iin nemli olan ey, gerekten anne babanz sevip sevmediinizi ve anne babanzn da gerekten sizi sevip sev mediini grmek iin sevgi szcnn tesine gemektir. Hi kukusuz eer siz ve anne babanz birbirinizi sahiden se viyor olsaydnz dnya tamamen farkl bir yer olurdu. Ne sa valar ne alk ne de snf farkllklar olurdu. Ne zengin ne de yoksul olurdu. Grdnz gibi sevgiye yer amadan toplu mu ekonomik adan slah etmeye alyoruz, ileri yoluna koymaya abalyoruz ama kalbimizde sevgi olmad srece atma ve sefaletten uzak bir toplumsal yap kuramayz. te bu nedenle bu meseleleri ok dikkatli ele almalyz ve bel ki o zaman sevginin ne olduunu bulabiliriz. Dinleyici: Dnyada neden strap ve sefalet var? Krishnamurti: Bu gencin kulland szcklerin anlamlarn bilip bilmediini merak ediyorum. Herhalde srtna ok ar bir yk yklendii iin ayaklar neredeyse krlacak olan bir eei ya da alayan bir genci veya ocuunu dven bir anne yi grm olmal. Belki de birbiriyle kavga eden yal insan lar grd. Ve lm var, beden tanp yaklacak. Dilenci var; yoksulluk, hastalk ve ihtiyarlk var; yalnzca darda deil iimizde de strap var. Btn bunlar gren gen "Neden strap var?" diye soruyor. Siz de bu sorunun cevabn ren mek istemiyor musunuz? Istrabnzn sebebim hi merak et
95

mediniz mi? Istrap nedir ve nasl oluuyor? Bir eyi isteyip onu elde edemediimde kendimi sefil hissederim; daha ok sari, daha ok para istediimde veya daha gzel olmay iste diimde, isteimi yerine getiremezsem mutsuz olurum. Eer bir insan sevdiim halde o insan beni sevmezse yine kendi mi zgn hissederim. Babam lnce strap ekerim. Neden? stediimiz eyi elde edemeyince neden mutsuz oluruz? stediimiz eyi neden mutlaka elde etmeliyiz? Bunun bizim hakkmz olduunu dnrz, deil mi? Fakat milyonlarca insan muhta olduklar eylere bile sahip olamazken biz iste diimiz eye neden sahip olmalyz diye kendimize hi sor duk mu? Ayrca onu niye istiyoruz? Yiyecek, giyecek ve ba rnak gibi ihtiyalarmz var ama biz bunlarla tatmin olmuyo ruz. Daha fazlasn istiyoruz. Baar istiyoruz, sayg grmek, sevilmek, saylmak, gl olmak istiyoruz, nl airler, er miler, hatipler olmak istiyoruz, babakanlar, bakanlar ol mak istiyoruz. Neden? Bu soruyu kendinize hi sordunuz mu? Btn bunlar niin istiyoruz? Neyse o olmakla yetinme miz gerektiim sylemiyorum. Bunu kastetmiyorum. Bu ir kin ve ahmaka olurdu. te yandan hep daha fazlasna z lem duymak niye? Bu zlem bizim tatminsiz, honutsuz ol duumuzu gsteriyor ama bize yetmeyen ey nedir? Gerek te olduumuz hal mi? Ben falancaym ama falanca olmay sevmiyorum ve filanca olmak istiyorum. Yeni bir paltonun veya sarinin iinde daha gzel grneceimi dndm den onu istiyorum. Bu da demektir ki ben u anki halimden memnun deilim ve daha fazla kyafet, daha fazla g ve benzeri eyler elde ederek bu tatminsizliimden kaabilece imi dnyorum. Fakat bir trl tatmin olamyorum, deil mi? Sadece kyafetlerle, arabalarla, gle tatminsizliimi rt bas ederim. yleyse gerekte neysek o halimizi nasl anlayacamz bulmak zorundayz. Sadece mal mlkle, g ve mevkiyle kendimizi rtmenin bir anlam yoktur, nk yine mutsuz
96

olacaz. Bunu gren mutsuz kii, strap eken kii gurulara snmaz, mal mlk ve mevkiyle kendini gizlemez, aksine s trabnn ardnda neyin yattn bilmek ister. Eer kendi st rabnzn tesine geerseniz ok kk, bo, snrl biri oldu unuzu ve baarmak, falanca veya filanca olmak iin rpn dnz grrsnz. Bu baar mcadelesi, bir ey olma aba s strabn kaynadr. Ama gerekte ne olduunuzu kavra maya balarsanz, daha derinlere inerseniz, o zaman olduka farkl bir eyin gerekletiine tank olursunuz. Dinleyici: ayet bir adam alk ekiyorsa ve ben ona yar dm edebileceimi dnyorsam, bu hrs mdr yoksa sev gi mi? Krishnamurti: Her ey sizin ona hangi drtyle yardm ede ceinize bal. Yoksul insanlara yardm etmek iin siyaset yaptm syleyen siyaseti Yeni Delhi'ye gider, byk bir evde kalr ve hava atar. Sevgi midir bu? Anlyor musunuz? Sevgi midir bu? Dinleyici: Eer yardmseverliimle onun aln giderir sem, sevgi deil midir bu? Krishnamurti: O alk ekiyor ve siz de ona yiyecekle yardm ediyorsunuz. Sevgi midir bu? Ona neden yardm etmek isti yorsunuz? Ona yardm etme arzusunun dnda bir drt nz, bir amacnz yok mu? Bundan kendinize hi fayda temin etmeyecek misiniz? Bunu iyice dnn, hemen evet ya da hayr demeyin. Eer kendinize siyasi veya baka trl bir kar, isel ya da dsal bir kar temin etmeyi gzetiyorsanz, o zaman onu sevmiyorsunuz demektir. Daha ok sevilen biri olmak iin ya da arkadanzn Yeni Delhi'ye gitmenize yar dm edecei umuduyla onun karnm doyuruyorsanz, sevgi deildir bu. Oysa onu seviyor olsaydnz, gizli bir amacnz
97

olmakszn, sonuta bir karlk beklemeksizin onun karnn doyururdunuz. Eer onun aln giderdiiniz halde size nankrlk ederse gcenir misiniz? Gcenirseniz, onu sevmiyorsunuzdur. Eer size ve kyllere mthi biri olduunuzu sylediinde bu gururunuzu ok okuyorsa, demek ki siz srf kendinizi dnyorsunuz ve elbette sevgi deildir bu. O halde insann yardmseverlikten bir kar umup ummad ve kendim a insanlar doyurmaya iten drtnn ne olduu konusunda ok uyank olmas gerekir. Dinleyici: Varsayalm ki ben eve gitmek istiyorum ama retmen hayr diyor. Eer ona itaatsizlik edersem, bunun so nularna katlanmak zorunda kalrm. te yandan eer ona itaat edersem incineceim. Bu durumda ne yapmam lazm? Krishnamurti: Sorunu retmenle konuamayacan, onun gvenini kazanp sorunu ona anlatamayacam m sylemek istiyorsun? Eer o mesleinin hakkm veren bir retmense ona gvenebilir, sorununu anlatabilirsin. Eer retmenin yi ne de gidemezsin derse sana belki de inat biridir, yani so runlu bir taraf vardr, ama hayr demesinin geerli nedenle ri de olabilir ve senin o nedenleri renmen gerekir. Dolay syla bu durum karlkl gveni gerekli klyor. Senin ret mene, retmenin de sana gvenmesi lazm. Hayat salt tek tarafl bir iliki deildir. Sen bir insansn, retmen de bir in san ve o da hata yapabilir. yleyse her ikinizin de mesele zerinde konumaya istekli olmanz gerek. Eve gitmeyi ok isteyebilirsin ama bu istek yeterli olmayabilir; belki de ebe veynlerin seni eve gndermemesi iin retmene yaz yaz mlardr. Bu durumda karlkl aratrmaya ihtiya var, de il mi? Bylece sen kendini incinmi hissetmezsin, sana kt muamelede bulunulduunu, insafszca bir kenara itildiini dnmezsin ve bu da ancak senin retmene, retmenin de sana gvenmesiyle gerekleebilir. Baka bir ifadeyle, ger
98

ek sevginin, olmas gerek ve okulun bu sevgi ortamm sala mas arttr. Sora: Niin puja yapmamalyz? Krishnamurti: Yetikin insanlarn neden puja yaptklarm hi merak ettin mi? Onlar taklit ediyorlar, deil mi? Ne kadar toysak o kadar ok taklit etmek isteriz. nsanlarn niforma lar ne denli sevdiklerini hi fark ettin mi? yleyse neden pu ja yapmamamz gerektiini sormadan nce neden puja yap tklarm yetikin insanlara sormalsn. Onu yapmalarnn se bebi ncelikle gelenek olduu iin; bykbabalar da ayn e yi yaptklar iindir. Bununla beraber szckleri tekrarlamak onlara belli bir huzur duygusu veriyor. Bunu anlyor musun? Srekli tekrarlanan szckler zihni durgunlatrr ve size bir dinginlik hissi verir. zellikle Sanskrite szckler kendinizi ok dingin hissetmenizi salayan kimi titreimlere sahiptir. Yetikin insanlarn puja yapmalarnn dier bir sebebi de her kesin puja yapmasdr ve siz genler onlar taklit etmek isti yorsunuz. Bakalar yaplmasnn doru olduunu size sy ledii iin mi puja yapmak istiyorsunuz? Kimi szckleri tek rarlamakta ho hipnotik bir etki yaadnz iin mi puja yap mak istiyorsunuz? Herhangi bir eyi yapmadan nce onu ni in yapmak istediinizi sorgulamanz gerekmiyor mu? Mil yonlarca insan pujaya inanm olsa bile onun gerek anlamm kefetmek iin kendi zihninizi kullanmanz gerekmez mi? Grdnz gibi, kimi Sanskrite szckleri veya hare ketleri salt tekrarlamak aslnda sizin hakikati, Tanr'y bul manza yardm etmez. Onu bulmak iin nasl meditasyon ya pacanz renmeniz gerek. Fakat bu bambaka bir konu dur, puja yapmaktan ok farkldr. Milyonlarca insan puja ya pyor; peki bu dnyamz daha esenlikli klyor mu? Puja ya pan insanlar yaratc m? Yaratc olmak demek inisiyatifle, sevgiyle, nezaketle, duygudalkla ve anlayla dolu olmak
99

demektir. Eer bir gen olarak puja yapmaya balar da onu tekrarlamay srdrrsen sonunda bir makineye dnr sn. Fakat eer sorgulamaya, phelenmeye, aratrmaya balarsan sonra belki meditasyonun nasl yaplacan re nirsin. Ve eer onu laykyla yapmay renirsen meditasyo nun en byk ltuflardan biri olduunu anlarsn.

100

9
ZHN ANLAMANIN NEM

ihin adn verdiimiz karmak olguyu anlamadan n ce ayn lde karmak sevgi olgusunu anlayabilece imizi sanmyorum. ok genken ne denli merakl ol duumuzu hi fark ettiniz mi? Bilmek isteriz ve yetikin in sanlarn grdklerinden ok daha fazlasn grrz. Eer uyanksak yetikin insanlarn farkna bile varmadklar eyle ri gzlemleriz. Biz genken zihnimiz ok daha ak, ok daha merakldr ve renmek ister. te bu nedenle matematii, corafyay veya baka bilim dallarm ok kolay renebiliyo ruz. Yamz ilerledike zihin giderek daha fazla kristalleir, arlar ve krelir. ou yetikin insann ne denli nyargl olduunu hi fark ettiniz mi? Zihinleri ak deildir, her eye sabit bir bak asyla bakarlar. Siz imdi gensiniz ama eer ok uyank olmazsanz sizin zihniniz de zamanla onlarnki gibi olur. yleyse zihni anlamak ve yava yava krelmek yerine hayatin her alannda derin aratrma ve kavrayn olaans t inisiyatifine sahip, anlk dzenlemeler yapabilen esnek bi
101

ri olmak ok nemlidir. Sevginin asln anlamak iin zihnin ileyiini bilmeniz gerekmez mi? nk sevgiyi yok eden zi hindir. Sadece akll, kurnaz olan insanlar sevginin ne oldu unu bilmezler, nk zihinleri keskin olsa bile yzeyseldir; yzeyde yaarlar, oysa sevgi yzeyde durmayan bir eydir. Zihin nedir? Bu noktada eitli sinirsel tepkilerle uyarma cevap veren ve psikologlarn size anlattklar beyni, fiziksel organizmay kastetmiyoruz sadece. Dorusu biz zihnin ne ol duunu kefetmeye alacaz. "Dnyorum", "O be nim", "ncindim", "Kskancm", "Seviyorum", "Nefret edi yorum", "Hintliyim", "Mslmanm", "Buna inanyorum ve una inanmyorum", "Ben biliyorum, sen bilmiyorsun", "Sayg duyuyorum", "Hor gryorum", "stiyorum", "ste miyorum" diyen zihin nedir? imdi zihin diye adlandrlan tm dnme srecini kavramaya balayp ona adamakll aina olmadnz srece, kendi iinizde onun tam anlamyla farkna varmadnz srece, yanz ilerledike adm adm hantallar, kristalleir, krelir, sabit bir dnme biimine saplanp kalrsnz. Zihin adn verdiimiz bu ey nedir? Dnce tarzmzdr, deil mi? Baka birinin zihninden deil sizin zihninizden sz ediyorum; sizin dnme ve hissetme biiminizden, aala ra, balklara bak anzdan, kylleri deerlendirme tarz nzdan. Yanz ilerledike zihniniz yava yava doru yol dan sapar veya sabit bir kalba oturur. Bir ey istersiniz, onu zlersiniz, falanca veya filanca olmay arzularsnz ve bu ar zu bir kalp oluturur; yani zihniniz bir kalp yaratr ve o ka lba yerleip kalr. Arzunuz zihninizi kristalletirir. Diyelim ki, zengin bir insan olmak istiyorsunuz. Zengin olma arzusu bir kalp yaratr ve derken dnceniz o kalba yerleip kalr; sadece o kalpla dnebilirsiniz ve daha tesine geemezsi niz. Bu nedenle zihniniz yava yava kristalleir, arlar ve durgunlar. Ya da eer bir eye, Tanr'ya, komnizme veya belli bir siyasi sisteme inanyorsanz, o inan bir kalp olutu
102

rur, nk o sizin arzunuzun bir rndr ve arzunuz kal bn duvarlarn salamlatrr. Yava yava zihniniz anlk ayarlamalar yapmaya, derinlemesine sezmeye, ak ekilde kavramaya elverisiz hale gelir, nk siz kendi arzularnzn labirentine hapsolmusunuzdur. yleyse zihin adn verdiimiz bu sreci aratrmaya ba lamadan, kendi dnce tarzmz kavrayp ona aina olma dan, sevginin ne olduunu kefetmemize imkn yoktur. Zih nimiz kimi sevgi unsurlarn arzulad ya da belli bir kalba gre hareket ettii srece sevgi varlk kazanamaz. Sevginin ne olmas gerektiini hayal edip, ona kimi gdler atfettii mizde yava yava sevgiye dair bir hareket modeli oluturu ruz ki bu da sevgi deil, sadece sevginin ne olmas gerektii ne dair bizim dncemizdir. Diyelim ki, sizin nasl sariniz veya paltonuz varsa benim de karm veya kocam var. Eer birisi gelip paltonuzu alrsa rahatsz olur, endielenir, fkelenirsiniz. Niin? nk palto yu kendi malnz olarak gryorsunuz; o size ait ve siz ona sahip olmakla kendinizi zengin hissediyorsunuz, deil mi? Birok kyafete sahip olmakla kendinizi sadece fiziksel olarak deil isel olarak da zengin hissediyorsunuz ve ayet biri ge lip paltonuzu elinizden alrsa sinirleniyorsunuz, nk o zenginlik duygusundan, sahip olma duygusundan yoksun kalm oluyorsunuz. imdi, bu sahiplik duygusu sevginin nne bir engel diki yor, deil mi? Eer sizi sahipleniyorsam bu sevgi midir? Tp k bir arabaya, paltoya, sariye sahip olur gibi size sahip olu yorum, nk bu sahip olma duygusu iinde kendimi ok honut hissediyorum ve bu duyguya balanyorum; bu duy gu isel dnyam iin ok nemli. Bu sahiplik duygusuna, bi rine sahip olma hissine, birine bu duygusal bamlla sevgi adn veriyoruz, ama onu irdelerseniz, zihnin sevgi szc nn ardnda sahiplik duygusuyla tatmin bulduunu anlars nz. Her eyden nce pek ok gzel sariye veya son model bir
103

arabaya ya da byk bir eve sahip olmak, onun size ait oldu unu bilmek isel anlamda size byk bir tatmin verir. Dolaysyla arzulayan, isteyen zihin bir ablon yaratp o ablona hapsolur ve sonra bitkin der, durgunlar, aptallar ve dnme yetisini yitirir. Zihin sahiplenme duygusunun, "ben" ve benim" hissinin merkezidir: "Bir eye sahibim", "Ben byk bir adamm", "Ben nemsiz bir adamm", "Ben ha karete maruz kaldm", "Ben vldm", "Ben zekiyim", "Ben ok gzelim", "Ben falanca olmak istiyorum", "Ben filancann oluyum veya kzym". Bu "ben" ve "benim" duygusu zihnin tam da merkezinde yer alr, bizzat zihnin kendisidir. Bu falan ca olma, byk adam olma, ok zeki veya ok aptal olma duy gusu ne kadar kuvvetliyse, zihin, etrafna o kadar salam bir duvar rp kendini d dnyaya kapatr ve krelir. Sonra ac eker, nk bu kapatlmln iinde ac vardr. Ac ektii iin de "Ben ne yapacam imdi?" der. Fakat farkndalkla, dikkatli dnmeyle, kendini kuatan duvarlarn rlme srecini derinlemesine kavrayla sz konusu duvarlar ykmak ye rine, kendini yeniden kuatacak baka bir eyi darda bulmak iin urap durur. Bylece zihin adm adm sevginin nnde ki engele dnr ve zihnin ne olduunu, yani kendi dn me yollarmz, eylemin ondan doduu isel kayna anlama dan sevginin ne olduunu kefedemeyiz. Ayrca zihin kyaslamann bir arac deil midir? Kyasla mann ne olduunu biliyorsunuz. "Bu undan daha iyidir" diyorsunuz; kendinizi sizden daha gzel veya daha az zeki biriyle kyaslyorsunuz. "Bir yl nce grdm o nehri hatr lyorum ve o nehir bu nehirden daha gzel" derken kyasla ma yapyorsunuz. Kendinizi mutlak ideale sahip bir azizle veya kahramanla kyaslyorsunuz. Bu kyaslayc yarg zihni kreltir; zihni evikletirmez, onu daha anlayl ve kapsay c klmaz. Srekli kyaslama yaptnzda ne olur? Gnbat mn grp onu hemen daha nceki gnbatmyla kyaslad nzda ya da "u da gzel ama iki yl nce grdm da
104

bundan daha gzeldi" dediinizde, aslnda siz gzlerinizin nnde duran gzellie bakmyorsunuzdur. Demek ki kyas lama sizin etraflca grmenize engel olur. Eer ben size ba karken "ok daha iyi bir insan tanyorum" dersem, aslnda size bakmyorumdur, deil mi? Zihnim baka biriyle megul dr. Sahiden bir gnbatmna bakyorsam kyaslama yap mam; gerekten size bakmak iin sizi bakasyla kyaslama mam gerekir. Ancak kyaslayc yargda bulunmadan bt nyle size baktmda sizi anlayabilirim. Sizi bir bakasyla kyasladmda sizi anlayamam. Sadece sizi yarglarm, sizin u veya bu olduunuzu sylerim. yleyse kyaslamann ol duu yerde aptallk vardr, nk birini bir bakasyla kyas lamada insan haysiyetine yer yoktur. Kyaslama yapmadan size baktmda, tek ilgim sizi anlamak olur ve tam da bu il gide kyaslama yoktur, aksine zek ve insan haysiyeti vardr. Zihin kyaslama yapt srece sevgi olumaz; oysa zihin srekli kyaslar, yarglar, tartar, deil mi? Zihin daima zayf ln nerede olduu bulmaya alr, bylece sevgiye varlk imkn tanmaz. Anne baba ocuklarn severken bir ocuu dieriyle kyaslamaz. Fakat siz kendinizi daha iyi, daha say gn, daha zengin bir bakasyla kyaslyorsunuz; kendinizi hep bir bakasna gre deerlendiriyorsunuz, bylece kendi iinizde sevgiyi yok ediyorsunuz. Bu yolla zihin giderek da ha fazla kyaslayc, daha fazla sahiplenici, daha fazla bam l oluyor, bylece iine hapsolduu bir ablon yaratyor. Hi bir eye yeniden, taptaze bakamad iin hayatn asl koku sunu, yani sevgiyi yok ediyor. Dinleyici: Tann'dan bize ne vermesini isteyelim? Krishnamurti: Tanr'yla ok ilgileniyorsunuz, deil mi? Ne den? nk zihniniz bir eyi istiyor, arzuluyor. Dolaysyla srekli endieli. Eer sizden bir ey istiyorsam veya bekliyor sam zihnim endielidir, deil mi?
105

Bu gen Tanr'dan ne istememiz gerektiini renmek is tiyor. Tanr'nn ne olduunu veya kendisinin gerekte ne is tediini bilmiyor. te yandan genel bir kayg, "stemeliyim, dua etmeliyim, korunmalym" duygusu hkim. Zihin her zaman her yerde bir ey edinme aray iinde; her zaman yzsz ve doyumsuz bir halde istiyor, gzlyor, kyaslyor ve yarglyor, dolaysyla hibir zaman dingin deil. Kendi zihninizi gzlemlediinizde, ne olup bittiini, kendini nasl da kontrol etmeye, baskn olmaya, bastrmaya, bir tr tatmin bulmaya altn, nasl da srekli istediini, yalvardm, mcadele ettiim, kyasladn grrsnz. Biz byle bir zihne uyank deriz, ama gerekte yle midir? Kukusuz uya nk bir zihin her yere yetimeye alan bir kelebee benze yen bir zihin deil, dingin bir zihindir. Ve ancak dingin bir zi hin Tanr'nn ne olduunu kavrayabilir. Dingin bir zihin Tanr'dan hibir ey istemez. Yalnzca yoksun bir zihin yalvarr, ister. stedii eyi de hi elde edemez, nk gerekten iste dii ey gvence, rahatlk ve kesinliktir. Eer Tanr'dan bir ey isterseniz Tanr'y asla bulamazsnz. Dinleyici: Gerek byklk nedir ve onu nasl elde edebi lirim? Krishnamurti: Grdnz gibi, ne talihsizliktir ki bizler b yk olmay istiyoruz. Hepimiz byk olmak istiyoruz. Gandhi veya babakan olmak istiyoruz, byk kif, byk yazar olmak istiyoruz. Neden? Eitimde, dinde, hayatmzn her alannda byklk rneklerimiz var. Byk air, byk ha tip, byk devlet adam, byk aziz, byk kahraman; bu in sanlar rnek alp onlar gibi olmak istiyoruz. imdi, baka birine benzemek istediinizde, bir eylem bi imi yaratm olursunuz, deil mi? Kendi dncenizi kst layp, onu belli snrlara balam olursunuz. Dolaysyla d nceniz daha imdiden kristalleip daralm, kstlanm, t
106

kanm olur. Neden byk olmak istiyorsunuz? Niin ne ol duunuza bakp onu anlamaya almyorsunuz? Grd nz gibi, bakasna benzemek istediiniz anda sefalet, at ma, kskanlk, strap ortaya kar. Buda gibi olmak istedii nizde ne olur? Bu ideale ulamak iin srekli mcadele eder siniz. Eer ahmaksanz ve zeki olmay istiyorsanz, mevcut halinizden syrlp daha teye gemek iin srekli abalars nz. Eer irkinseniz ve gzel olmak istiyorsanz, lene kadar gzel olma zlemi ekersiniz veya gzel olduunuz fikriyle kendinizi kandrrsnz. yleyse gerekte ne iseniz ondan farkl biri olmaya altnz srece zihninizi yorup tketirsi niz. Fakat eer "Ben buyum, bu bir gerek ve bu gerei ara trp anlayacam" derseniz o zaman teye geebilirsiniz; nk gerekte ne olduunuzu kavramak size byk bir hu zur, tatmin, sezgi ve sevgi kazandrr. Dinleyici: Sevgi ekime dayal deil midir? Krishnamurti: Varsayalm ki gzel bir kadnn veya yakk l bir erkein ekimine kapldnz. Bunda yanl olan nedir? Bunu kefedeceiz. Bir kadnn, bir erkein ya da bir ocuun cazibesine kapldnzda genellikle ne olur? Yalnzca o kiiy le birlikte olmakla yetinmeyip onu sahiplenmek, o benim de mek istersiniz. Bedeniniz o kiinin bedenine yakn olmal. Bu durumda ne yapm olursunuz? Gerek u ki o kiinin cazi besine kapldnz, onu sahiplenmek istiyorsunuz, o kiinin bir bakasna bakmasn istemiyorsunuz; ama bir bakasn sahiplenmeyi dnmekte sevgiye yer var mdr? Elbette ha yr. O kiinin evresine "benim" anlamna gelen bir it rer seniz bunda sevgi yoktur. Gerek u ki zihnimiz her zaman bunu yapyor. te bu yzden, zihnin nasl ilediini grmek iin bu meseleleri tar tyoruz. Belki zihin nasl ilediinin bilincine varrsa kendi yordamnca dinginleir.
107

Dinleyici: Dua nedir? Gnlk hayatmzda bir nemi var mdr? Krishnamurti: Neden dua ediyorsunuz? Ve dua nedir? ou dua sadece bir dilek, bir istektir. Ac ektiinizde bu tur du alara bavurursunuz. Kendinizi bsbtn yalnz hissettii nizde, bunalmdaysanz ve strap ekiyorsanz Tanr'dan yardm dilersiniz; demek ki dua dediiniz ey bir dilektir. Duann ekli deiebilir ama ardndaki niyet hep ayndr. o u insan iin dua bir yalvar, bir dilek, bir istektir. Bunu mu yapyorsunuz? Neden dua ediyorsunuz? Dua etmelisiniz ya da dua etmemelisiniz demiyorum. Sadece neden dua ettiini zi soruyorum. Daha fazla bilgi, daha fazla huzur iin mi? Dnyann straplardan kurtulmas iin mi? Baka trl bir dua var m? Aslnda dua olmayan, ama iyi niyetten, sevgi den, idealardan yaylan bir dua var. Siz hangi duay ediyor sunuz? Siz dua ederken genelde bo ksenizi doldurmak iin Tanr'dan ya da bir azizden dilekte bulunursunuz, deil mi? Olanla, verilenle yetinmeyip kendi isteklerinize gre kseni zi doldurmak istersiniz. Demek ki sizin duanz srf bir dilek, gerekleince sizi tatmin edecek bir taleptir, dolaysyla asln da hi de dua deildir. "Ac ekiyorum, ltfen beni honut kl, kardeimi, evladm bana geri ver. Beni zengin et" dersi niz Tanr'ya. Srekli taleplerde bulunursunuz ve bu hi ku kusuz dua deildir. Asl nemli olan sizin kendinizi anlamanz, neden srekli bir eyler istediinizi, neden iinizde bu talebin, bu yalvarma drtsnn bulunduunu anlamaktr. Ne dndn zn, ne hissettiinizin farkna vararak kendinizi ne kadar ok tanrsanz, olann hakikatini o kadar iyi kavrarsnz ve sizin zgrlemenize yardm edecek olan da ite o hakikattir.

108

10
DNLEMEK ZERNE

inlemeyi renmenin ok nemli olduunu dn yorum. Eer dinlemeyi renirseniz meselenin aslna hemen vakf olursunuz. ayet sadece sese kulak verir seniz hemen onun gzelliiyle temas kurabilirsiniz. Ayn e kilde, eer syleneni nasl dinleyeceinizi bilirseniz, onu he men kavrayabilirsiniz. Dinlemek dikkatin tam anlamyla odaklanmasdr. Dikkatin yorucu bir ey olduunu, konsan tre olmay renmenin uzun bir sre olduunu dnyor sunuz. Fakat ayet nasl dinleyeceinizi bilirseniz, o zaman dikkatinizi toplamakta zorluk ekmezsiniz, son derece uya nk olursunuz ve meselenin asln hemen kavrarsnz. oumuz aslnda dinlemiyoruz. Dtan gelen grltler dikkatimizi datyor veya zihnimizi eip bken kimi nyar glara sahibiz ve bu bizim syleneni sahiden dinlememize en gel oluyor. zellikle yetikin insanlar iin geerli olan bir ol gu bu, nk onlar uzun bir baarlar ve baarszlklar sicili ne sahipler; bu dnyada falancalar veya hi kimseler ve onla
109

rn pein hkmlerine, yerleik fikirlerine nfuz etmek ok zor. Onlarn tasavvuru, artlanmas, baarma algs sylenen lere nfuz etmelerine izin vermiyor. Fakat eer syleneni na sl dinleyeceimizi bilirsek, onu engelsiz, yorumsuz dinler sek, sabah ten bir kuu dinler gibi, sadece dinlersek o zaman dinlemek olaanst bir ey olur, zellikle doru eyler sy leniyorsa. Sylenenden holanmayabiliriz, iten ie ona dire nebiliriz ama eer sahiden dinlersek onun hakikatini kavra yabiliriz. Demek ki dinlemek zihni ykten kurtarr, onca y ln baarlarnn, yenilgilerinin, zlemlerinin tortusunu silip atar. Propagandann ne olduunu biliyorsunuz, deil mi? Bir fikri zihinlere ekmek, yaymak veya srekli tekrarlamak. Bu yolla propagandac, siyaseti veya dini lider inanmanz iste dii eyi zihninize kazmaya alr. Bu etkinlikte de dinleme edimi vardr. Bu tr insanlar ne yapmanz gerektiini, hangi kitaplar okumanz gerektiini, kimin peinden gitmeniz ge rektiini, hangi fikirlerin doru, hangilerinin de yanl oldu unu srekli tekrarlayp dururlar ve bu srekli tekrarlama zihninizde bir iz brakr. Bilinli halde dinlemeseniz bile, tek rarlama sizde bir etki yapar ve propagandann amac da bu dur. Ne var ki grdnz gibi, propaganda bouna bir a badan teye gemez; sahiden dinlediinizde, uramadan dikkatinizi verdiinizde hemen kavrayabileceiniz hakikati size sunmaz propaganda. imdi beni dinliyorsunuz; dikkatinizi vermek iin bir aba sarf etmiyorsunuz, yalnzca dinliyorsunuz ve duyduklarnz da hakikat pay varsa, iinizde kayda deer bir deiimin, nceden tasarlanmam veya istenmemi bir deiimin, zih ninizin yaratanlarnn deil de sadece hakikatin sznn getii tam bir devrimin, dnmn gerekletiini duyum sarsnz. Ve size tavsiyem, her eyi bu tarzda dinlemenizdir; sadece benim sylediklerimi deil baka insanlarn syledik lerini, kular, tren ddn, yannzdan geen otobsn
110

kard sesi de. O zaman her eyi ne kadar ok dinlerseniz sessizliin o kadar arttn fark edersiniz ve bu sessizlii g rlt bozamaz. Ancak bir eye direniyorsamz, kendinizle dinlemek istemediiniz ey arama engel koyuyorsanz, an cak ite o zaman mcadele balar. imdi, gerek dsal gerek isel anlamda duyarllamak ok nemli deil mi? Duyarllk nedir biliyor musunuz? Kendi nizle ilgili her eye ve ayrca iinizdeki dncelere, inanla ra, duygulara duyarl olmak demektir. Duyarllk kyafetleri nize, davran tarznza, mimiklerinize, yrme biiminize, konuma tarznza, insanlara bak anza yansr. Ve duyar llk gereklidir, deil mi? Zira duyarllk olmaynca bozulma balar. Bozulma ne demektir biliyor musunuz? Yaratmann, in a etmenin, ileriye doru srama ve gelime inisiyatifinin zdddr bozulma. Bozulma yava yava rmeyi, yklma y ima eder ve dnyada da olan biten budur. Kolejlerde ve niversitelerde, uluslarn ve insanlarn arasnda, bireyde yava bir yozlama var; bozulma sreci hep devam ediyor. Bunun sebebi de isel duyarlln olmamas. Belli lde bir dsal incelie sahip olabilirsiniz, zarif kyafetler giyebi lir, gzel bir evde oturabilir, leziz yemekler yiyebilir ve te mizlie zen gsterebilirsiniz ama isel duyarllk olmadan dsal yapnn mkemmelliinin pek bir anlam yoktur. O da salt bir baka bozulma biimidir. Gzel eyalara sahip olup da kaba bir mizac tamak, yani sadece kendi kibir ve azametinle, kendi hrs ve baarlarnla ilgilenmek bozulma nn bir yoludur. iirde, insanda ya da ho bir aata yapnn gzellii var dr ama ancak sevginin isel duyarll sayesinde o gzellik bir anlam kazanr. Duyarllk dsal planda bakalarm d nmekte, anne babanza, komularnza, hizmetinize, bah vannza davran biiminizde ifadesini bulur. Bahvan si zin iin gzel bir bahe hazrlam olabilir ama sevgi anlam
111

na gelen duyarllk olmadan o bahe sizin kibrinizin bir ifa desi olmann tesine geemez. yleyse hem dsal hem de isel incelie sahip olmak ge rek. Yemek yeme tarznz ok nemlidir; yemek yerken bir takm sesler karyorsanz bu byk bir sorundur. Davra n biiminiz, arkadalarnza kar tavrlarnz, bakalaryla konuma tarznz, btn bu hususlar ok nemlidir, nk bunlar sizin isel dnyanz yanstr, isel duyarlla sahip olup olmadnz gsterir. sel duyarlln yokluu dsal yapnn bozulmasnda ifadesini bulur; demek ki sevgi olma ynca dsal duyarlln pek bir anlam olmaz. Ve sevginin elde edilebilecek bir ey olmadn grdk. Ancak zihin kendi yaratt karmak sorunlar kavradnda sevgi aa kar. Dinleyici: Baarl olduumuzda neden bir gurur hissi du yuyoruz? Krishnamurti: Baarmakta gurur duygusu var mdr? Baar nedir? Bir yazar, bir air, bir ressam, bir iadam veya bir po litikac olarak baarl olmann ne anlama geldiini hi d ndnz m? Kendi zerinizde bakalarnn sahip olmad belli bir kontrol isel olarak gerekletirmeyi baardn z hissetmek ya da bakalarnn baarszla urad yerde sizin baarl olduunuzu dnmek, bir bakasndan daha iyi olduunuzu, baarl bir insan olduunuzu, bakalar ta rafndan rnek alndnz dnmek, btn bunlar neyi gsteriyor? Doal olarak bu hisse sahipseniz gurur duyars nz: Bir eyler becerdim, ben nemli biriyim. "Ben" duygusu nun doasnda gurur hissi vardr. yleyse gurur baaryla artar; insan bakalarna kyasla ok nemli biri olmaktan gu rur duyar. Ayrca bir rnein, bir idealin peinden gitmek de bir anlamda kendinizi bakalaryla kyaslamaktr ve bu size umut, g, ama, drt verir ve sonuta bu da "ben"i, baka
112

larndan ok daha nemli olduunuzu syleyen o haz verici duyguyu glendirir ve bu duygu, bu haz duygusu gururun balangcdr. Gurur bizi daha kibirli yapar ve egomuzu iirir. Bunu gerek yal insanlarda gerekse kendinizde gzlemleyebilir siniz. Bir snav geip de kendinizi bakalarndan biraz da ha zeki hissettiinizde zevk duygusu belirir. Keza bir tart mada karnzdakini alt ettiinizde veya fiziksel olarak da ha gl veya daha gzel olduunuzu hissettiinizde he men kendinizin nemli olduu duygusuna kaplrsnz. "Ben"in bu nemlilik duygusu kanlmaz olarak atmay, mcadeleyi, acy dourur, nk her zaman neminizi ko rumak zorundasnzdr. Dinleyici: Gururdan nasl kurtulabiliriz? Krishnamurti: nceki soruya verdiim yant sahiden dinle mi olsaydnz gururdan nasl kurtulacanz anlar ve ondan kurtulurdunuz; ama siz sradaki soruyu nasl soracanzla meguldnz, deil mi? Yani dinlemiyordunuz. Sylenenle ri gerekten dinlerseniz meselenin hakikatini kendi banza kefedebilirsiniz. Varsayalm ki bir ey baardm iin kendimle gurur du yuyorum. retmen oldum, ngiltere'ye ya da Amerika'ya gittim. Byk iler becerdim, gazetelerde boy gsterdim ve saire. Kendimle ok gurur duyarak yle derim: "Bu gurur dan nasl kurtulacam?" imdi, gururdan neden kurtulmak istiyorum. nemli olan soru budur, nasl kurtulacam deil. Ama ne, sebep ne, dr t ne? Bana zarar verdii, ac ektirdii, ruhuma iyi gelmedi i iin mi gururdan arnmak istiyorum? Eer drt buysa o zaman gururdan kendimi kurtarmaya uramam bir baka gurur biimi olur, deil mi? Bu durumda yine baaryla ilgi leneceim. Gururun ok ac verici, ruhsal adan irkin bir
113

ey olduunu fark edip ondan arnmalym derim. "Ben arn malym" ifadesi "Ben baarl olmalym" ifadesiyle ayn drtye sahiptir. Her iki durumda da "ben" nemlidir, arn ma mcadelemin merkezidir o. O halde nemli olan, gururdan kurtulmak deil, "ben"i anlamaktr ve "ben" ok mulaktr. Bu yl bir ey ister, gele cek yl baka bir ey. stedii ey ona ac vermeye baladn da onu brakp baka bir ey ister. yleyse "ben" merkezi ol duu srece kiinin gururlu ya da mtevaz olmasnn pek bir nemi yoktur. Onlar sadece giyilecek farkl paltolardr. Bir palto houma giderse onu giyerim ve gelecek yl canm hangi paltoyu isterse onu giyerim. Anlamamz gereken husus, bu "ben" in nasl varlk ka zanddr. "Ben" eitli biimlerdeki baar duygusuyla varlk kazanr. Bu demek deil ki bir eyler yapmamalsnz, ama bir eyler yapma, baarma, gururdan kurtulma fikrinin anlalmas gerekiyor. "Ben"in yapsn anlamanz lazm. Kendi dncelerinizin farknda olmalsnz; hizmetinize, anne babanza, retmeninize nasl davrandnz gzlemlemelisiniz; sizin stnzdekilere ve altnzdakilere, sayg duyduklarnza ve hor grdklerinize nasl davrandnzn bilincine varmalsnz. Btn bunlar "ben"in hallerini aa karr. Ve "ben"in hallerini anladnzda "ben"den kurtu lursunuz. nemli olan da budur, gururdan nasl kurtulaca nz deil. Dinleyici: Bir gzellik nesnesi nasl sonsuz bir nee kayna olabilir? Krishnamurti: Bu sizin zgn dnceniz mi yoksa bir ba kasndan m alnt yaptnz? Gzelliin solup solmayacam ve hi bitmeyen neenin var olup olmadn m renmek is tiyorsunuz?

114

Dinleyici: Gzellik belli ekillerde ortaya kyor. Krishnamurti: Aa, yaprak, nehir, kadn, adam, balarnn stnde yk tayan ve gzelce yryen kyller. Gzellik solup gidebilir mi? Dinleyici: Kyller geip gidiyorlar ama arkalarnda bir gzellik izlenimi brakyorlar. Krishnamurti: Onlar geip gidiyor ama anlar kalyor. Bir aa veya yaprak gryorsunuz ve onun ans kalyor. Peki, gzelliin ans canl bir ey midir? Gnbatmn gr dnzde hemen tepki verip neeleniyorsunuz. Bu nee birka dakika sonra anya dnyor. Neenin ans canl bir ey midir? Gnbatmnn ans canl bir ey midir? l bir iz dir, deil mi? Ve o gnbatmnn l iziyle siz neeyi yeniden ele geirmek istiyorsunuz. Ama an nee barndrmyor; o sa dece yaanm gitmi ve o zaman nee yaratm bir eyin im gesidir. Gzellie kar ani tepki olarak neeleniriz ama an araya girip neeyi ldryor. Anlar biriktirmeden gzellii her daim alglarsak ite o zaman hi bitmeyen nee mmkn olabilir. Ne var ki anlar biriktirmemek kolay deildir, nk size byk haz veren bir ey grdnzde onu anya dnt rp srekli klarsnz. Gzel bir nesneyi, gzel bir ocuu, gzel bir aac grdnzde hemen neelenirsiniz ama son ra ondan daha fazla istersiniz. Daha fazlasn istemek anlar biriktirmektir. Daha fazlasn isteme ediminin iinde zaten paralanma sreci vardr ve nee bu srete yer almaz. An lar asla sonsuz nee salayamaz. Ancak hafzann harekete geirici itkisi olmadan gzellie, irkinlie, her eye kar s rekli kendiliinden tepki verilirse sonsuz nee oluabilir ve bu da byk bir isel ve dsal duyarll, gerek sevgiyi ta may ima eder.
115

Dinleyici: Neden yoksullar mutluyken zenginler mutsuz? Krishnamurti: zellikle yoksullar m mutlu? ark sylyor lar, dans ediyorlar ama mutlular m sahiden? Yiyecekleri az, stlerine balarna giyecek alamyorlar, temiz olamyorlar, gece gndz almak zorundalar. Ara sra mutluluk kvl cmlar da akyor yaamlarnda ama gerekte mutlu deiller. Peki, zenginler mutsuz mu? Bolluk iinde yayorlar, yk sek mevkileri igal etmiler, yolculuk yapyorlar. Bir ekilde ylgnla dtklerinde, nlerine engel ktnda ve istedik lerini elde edemediklerinde mutsuz oluyorlar. Mutluluktan kastnz nedir? Bazlar mutluluun istedii ni elde etmek olduunu sylerler. Szgelimi bir araba istiyor san, onu aldnda mutlu olursun, en azndan bir sre iin. Ayn ey bir kyafet istediinde veya Avrupa'ya gitmeyi ha yal ettiinde de geerlidir: Eer istediin eyi elde edebiliyor san mutlu olursun. ayet en mehur profesr veya en byk politikac olmak istiyorsan, o kii olduunda mutlu olursun, olamadnda mutsuz. yleyse mutluluk adn verdiimiz olgu istediini elde et menin, baar kazanmann, saygn olmann bir sonucudur. Bir ey istersin ve onu elde edebildiin srece kendini tam anlamyla mutlu hissedersin, hsrana uramazsn. Fakat iste diini elde edemeyince mutsuzluk balar. Yalnzca zenginler ve yoksullar deil hepimiz bu sorunu yayoruz. Zenginler ve yoksullar benzer ekilde kendileri iin bir ey istiyorlar ve onu elde etme abas srasnda nlerine engel ktnda mut suz oluyorlar. Yoksullarn istedikleri veya ihtiya duydukla r eyleri elde etmemeleri gerektiini sylemiyorum. Bizim szn ettiimiz mesele bu deil. Biz mutluluun ne olduunu ve mutluluun farkna var dnz bir ey olup olmadn kefetmeye alyoruz. Mut lu olduunuzun bilincinde olduunuzda o mutluluk mudur? Mutluluk deildir, yle deil mi? Alakgnlllk iin de ay116

n ey geerlidir. Alakgnll olduunuzun farkna vard nz an, alakgnll deilsinizdir. yleyse mutluluun pe inden gidemezsiniz; o kovalanacak bir ey deildir. O gelir ama eer sen onun peinden gidersen, o senden kaar. Dinleyici: Her ne kadar farkl alanlarda ilerleme kaydedilse de neden kardelie rastlamyoruz? Krishnamurti: lerleme szcnden kastnz nedir? Dinleyici: Bilimsel ilerleme. Krishnamurti: Kandan jet uana uzanan gelime bu, de il mi? Yzyllar nce sadece kan vard ama yava yava zamanla jet uan gelitirdik. Eski zamanlarda ulam ara lar ok yavata, imdiyse ok hzl. Birka saat iinde Lon dra'ya gidebiliyorsunuz. Salk hizmetleri, doru beslenme ve tbbi bakm sayesinde beden salnda byk bir ilerleme kaydedildi. Btn bunlar bilimsel gelimedir; buna ramen ayn gelimeyi kardelik alannda kaydedemedik. Peki, kardelik bir gelime meselesi midir? Gelime sz cnden ne kastettiimizi biliyoruz: evrim, zamanla bir eyi baarma. Bilim insanlar maymundan evrildiimizi sylyorlar; milyonlarca yllk bir sre iinde en dk ya am formlarndan, insan olan en yksek yaam formuna doru gelitiimizi belirtiyorlar. Ne var ki kardelik bir ge lime meselesi midir? Zamanla evrilen bir ey midir? Aile nin birlii ve falanca toplumun veya ulusun birlii sz ko nusudur; ulustan sonraki adm enternasyonalizm ve ardn dan tek dnya fikri gelir. Tek dnya kavramna biz karde lik diyoruz. Fakat kardelik duygusu bir evrim meselesi mi dir? Kardelik duygusu aile, toplum, ulusalclk, enternas yonalizm ve dnyann birlii gibi aamalardan geerek adm adm gelien bir ey midir? Kardelik sevgidir, deil
117

mi? Peki, sevgi adm adm yeertilebilir mi? Neden sz etti imi anlyor musunuz? Eer ben on, otuz veya yz yl iinde kardelik ortaya kacak dersem bu neyi gsterir? Hi kukusuz benim sevme diimi, kardelik hisleri tamadm gsterir. "Kardee davranacam, seveceim" dediimde, durum benim sevgi tamadm, kardee davranmadm gsterir. Gelecek zaman asndan dndm srece o kii deilimdir. Hlbuki ge lecekte kardee olma kavramn zihnimden atarsam, gerek te ne olduumu, kardee olmadm grebilir ve bunun ne denini bulmaya balarm. Hangisi daha nemli: Gerekte ne olduumu grmek mi yoksa gelecekte ne olacama ilikin varsaymlarda bulunmak m? Elbette nemli olan gerekte ne olduumu grmektir, nk onunla uraabilirim. Ne olacam gelecekle ilgilidir ve gelecek tahmin edilemez. Gerek, benim kardelik hissine sahip olmadmdr. Gerekten sevmiyorum ve bu gerekle yola koyulup hemen bunun iin bir eyler yapabilirim. te yandan gelecekte falanca veya filanca olacam demek salt idealizmdir ve idealist kii olandan kaan kiidir; ancak im diki zamanda deitirilebilecek olgudan kaan kii idealisttir.

118

11
BLG HER EY DELDR

orkudan sz ettiimizi hatrlyorsunuzdur. Peki, bil gi biriktirmenin sebebi korku deil midir? Bu zor bir konu, gelin konuya giri yapalm, ok dikkatli bir e kilde konuyu ele alalm. nsanlar bilgi toplayp ona taparcasna hayranlk duyu yorlar, sadece bilimsel bilgilere deil, ayn zamanda szde ruhsal bilgilere de. Bilginin, gemite olanlarn ve gelecekte olacaklarn bilgisinin hayatta son derece nemli olduunu dnyorlar. Bu bilgi toplama, bilgiye tapnma srecinin gerisinde korku yatmyor mu? Bilgisiz kendimizi kaybedece imizden, kendimizi ifade edemeyeceimizden endie duyu yoruz. Dolaysyla bilgelerin sylediklerini okuyarak, baka insanlarn inanlarnn ve deneyimlerinin yan sra kendi de neyimlerimiz sayesinde bizler yava yava bilgi zeminini in a ediyoruz ve o zemin sonra gelenee dnyor; ve bu ge lenein arkasna snyoruz. Bu bilginin veya gelenein ge rekli olduunu ve onsuz kendimizi kaybedeceimizi, ne ya pacamz bilemeyeceimizi dnyoruz.
119

imdi, bilgiden sz ederken bilgi szcyle neyi kastedi yoruz? Bildiimiz ey nedir? Biriktirdiiniz bilgi sz konusu olduunda sahiden ne biliyorsunuz? Belli dzeylerde, bilim de, mhendislikte ve benzeri alanlarda bilgi nemlidir ama onun tesinde bizler ne biliyoruz ki? Bu bilgi toplama ilemini hi dndnz m? Neden okula gidiyorsunuz, neden snavlardan geiyorsunuz? Bilgi belli bir dzeyde gerekli, deil mi? Matematik ve baka bilim dallarna ait bilgilere sahip olmadan kii ne bilim insan ola bilir, ne de mhendis. Sosyal ilikiler bilgi temeli zerinde ykselir ve bilgi olmadan geimimizi kazanamayz. Ne var ki bu bilgi trnn tesinde neyi biliyoruz? tedeki bilginin doas nedir? Tanr'y bulmak ya da kendini anlamak iin bilgi gerekli dir veya hayatn kargaasndan bir k yolu bulmak iin bil gi elzemdir derken ne kastediyoruz? Bu noktada bilgiden kastmz deneyimdir ve bu deneyim nedir? Deneyimle neyi reniyoruz? Egonun, "ben"in, kendini glendirmek iin kulland ey bu bilgi deil mi? Szgelimi, diyelim ki ben belli bir sosyal statye kavu tum. Baar, itibar, g duygularyla birlikte bu deneyim ba na belli lde bir gvence ve rahatlk duygusu verir. Byle ce, kendi baarma, falanca veya filanca olmama, mevki ve g kazanmama dair edindiim bilgi "ben"i, egomu glen dirir, deil mi? Bilgiyle dolu uzmanlarn nasl olduklarn ya da baban zn, annenizin, retmeninizin bilgi yznden taknd "Ben senden daha deneyimliyim, ben biliyorum, sen bilmiyorsun" tavrm hi dndnz m? Dolaysyla salt malumat olan bilgi yava yava kibrin gdasna, egonun, "ben"in besinine dnr. Zira ego parazitlere zg bamlln bu ya da u tr olmadan var olamaz. Tpk uzman kii gibi bilim insan da bu bilgiyi kendi kib rini beslemek, nemli birisi olduunu hissetmek iin kullan
120

yor. retmenler, anne babalar, gurular, hepsi bu dnyada nemli biri olmak istiyor ve bu amaca ulamak, kendi arzula rn tatmin etmek iin de bilgiyi ara olarak kullanyorlar. Onlar szlerinin tesinde gerekten neyi biliyorlar ki? Sadece kitaplarda yer alanlar veya deneyimledikleri eyleri biliyor lar ve onlarn deneyimleri artlanmalarnn arka planna ba l. Onlar gibi oumuz szlerle, bilgi adn verdiimiz malu matla tatmin oluyoruz ve onsuz kendimizi kaybolmu hisse diyoruz; dolaysyla szcklerin, bilginin perdesinin ardnda gizlenen bir korku var hep. Korkunun olduu yerde sevgi barnamaz ve sevgisiz bilgi bizi felakete srkler. Gnmzde dnyada olup biten de budur. Szgelimi, imdi biz dnyadaki insanlar beslemeye yetecek kadar bilgiye sahibiz; insanolunu nasl besleyecei mizi, nasl giydireceimizi ve nasl barndracamz biliyo ruz ama bunlar yapmyoruz, nk bizler her biri kendi ben cilce uralar peinde koan milliyeti gruplara blnm z. Eer sahiden savalar durdurmak isteseydik, bunu ya pabilirdik ama az nce zikrettiim nedenden tr bunu is temiyoruz. Dolaysyla sevgisiz bilgi bir ykm aracna dn r. Bunu anlayana kadar, sadece snavlar gemek, itibar ve g kazanmak kanlmaz olarak bozulmaya, rmeye, in san saygnlnn yava yava yitirilmesine gtrr bizleri. Belli dzeylerde bilgi edinmek elbette gereklidir ama bil ginin egoiste, bencil amalar uruna nasl kullanldn gr mek ok daha nemlidir. Kendinizi gzlemlediinizde, zihni nizin kendim bytmenin, itibar ve g kazanmann bir ara c olarak deneyimi nasl kullandm grrsnz. Yetikin in sanlara baktnzda, makam zlemi iinde baarya nasl sa rldklarm grebilirsiniz. Kendileri iin bir gvenlik alan te sis etmek, itibar, g ve otoriteye sahip olmak istiyorlar ve o umuz deiik yollar tutmu olsa da ayn eyin peindeyiz. Kendimiz olmak, gerekte neysek yle olmak istemiyoruz, falanca veya filanca olmak istiyoruz. Hi kukusuz olmak ile
121

olmay istemek arasnda fark var. Olma arzusu kendini abart mak iin kullanlan bilgi sayesinde pekierek devam eder. Yetikinlie adm atarken bu meseleleri irdeleyip anlamak hepimiz iin ok nemlidir. Bu sayede srf yksek bir makam veya unvan sahibi olduu iin ya da ok bilgili olduu iin bi rine sayg duymayz. Aslnda bizler ok az ey biliyoruz. ok kitap okumu olabiliriz, ama ok azmz herhangi bir eyin dorudan deneyimine sahip. Hayati nem tayan ey Ger ekliin, Tanr'nn dorudan deneyimlenmesidir ve bunun iin de sevginin olmas gerekir.

12
GEREK SEVGNN NTEL

enz genken sevilmek ve ayrca sevmenin ne oldu unu bilmek ok nemli deil mi? Fakat bana yle geliyor ki, oumuz ne seviyoruz ne de seviliyoruz. Ve sanrm, henz genken bu sorun zerinde ok ciddi d np onu anlamak arttr; zira o zaman belki sevgiyi hisse decek, onun niteliini, kokusunu bilecek kadar duyarl olabi liriz. Bylece yamz ilerlediinde sevgiyi bsbtn yitirme yiz. yleyse gelin bu mesele zerinde duralm. Sevmek ne demektir? O bir ideal, ok uzakta ulalmaz bir ey midir? Her birimiz gnn deiik zamanlarnda sevgiyi hissedebilir miyiz? Duygudalk, anlay gstermek, hibir kar gzetmeden doallkla birine yardm etmek, itenlikle nazik davranmak, bir bitkiye veya kpee bakmak, kylle re sempati duymak, arkadaa, komuya cmert davranmak, sevgiden kastettiimiz ey bunlar deil midir? Sevgi iinde kini deil de bitimsiz bir affedicilii barndran bir hal deil midir? Ve henz genken sevgiyi hissetmemiz mmkn de il midir?
123

Henz genken oumuz bu duyguyu hisseder: Bir ky lye, bir kpee, zavall ve aresiz olanlara kar iimizde bir denbire dostane duygular yeerir. Ve bu duygunun devam etmesi gerekmiyor mu? Her zaman gnnzn bir ksmn bakalarna yardm etmeye, bir aaca veya baheye bakmaya, ev ahalisine yardm etmeye ayrmalsnz. Bu sayede yeti kinlie adm atarken hibir kar ve zorlama olmadan kendi liinden anlayl olmann ne anlama geldiini renirsiniz. Bu gerek sevgiye sahip olmanz gerekmiyor mu? Gerek sevgi yapay ekilde ortaya kmaz, onu hissetmeli siniz; veliniz, anne babanz, retmenleriniz de onu hissetme liler. oumuz gerek sevgi duymuyoruz; baarlarmz, z lemlerimizi, bilgimizi fazla umursuyoruz. Kendimizi yapp ettiklerimize veriyoruz ve sonunda bizi mahvedecek ok nemli iler yapmak istiyoruz. te bu nedenle henz genken odanzn ekip evrilmesi ne yardm etmek ya da kendi diktiiniz birka aaca bakmak veya hasta bir arkadanzn yardmna komak ok nemli dir. Bylece iinizde sempati, ilgi ve cmertlik duygular fi lizlenir. Gerek cmertlik salt zihinsel bir ey deildir ve eli nizdeki ey ne kadar az olursa olsun onu bakalaryla payla ma isteini size kazandrr. Eer henz genken bu sevgi, c mertlik, nezaket, incelik duygularna sahip deilseniz, ya nz ilerlediinde sahip olmanz ok gleir; ama eer imdi den sahip olmaya balarsanz belki o zaman ayn duygular bakalarnda da uyandrabilirsiniz. Sempati ve sevgiye sahip olmak korkudan arnmay ima eder, deil mi? Ne var ki sizin de grdnz gibi, bu dn yada korkusuz, .kiisel bir drtye kaplmadan eyleme gee rek bymek ok zor. Yal insanlar bu korku meselesini hi dnmemiler ya da gnlk varoluu hesaba katmadan ok soyut dzlemde ele almlar. Siz daha ok gensiniz, gzlem liyor, sorguluyor, reniyorsunuz ama korkuya neyin yol a tn grp kavramazsanz, siz de o yallar gibi olursunuz.
124

Korku yabani bir ot gibi serpilip byr ve zihninizi sarmalar. Dolaysyla iinizde ve evrenizde olan biten her eyin fark na varmalsnz: retmenlerin nasl konutuunun, anne ba banzn nasl davrandnn ve onlara nasl karlk verdiini zin. Bu sayede korku meselesini fark edip kavrayabilirsiniz. ou yetikin insan bir tr disiplinin gerekli olduunu dnr. Disiplinin ne olduunu biliyor musunuz? Yapmak istemediiniz bir eyi yapmaya zorlayan bir ilemdir. Disip linin olduu yerde korku da vardr; yleyse disiplin sevginin yolu deildir. Bu nedenle her ne pahasna olursa olsun disip linden saknlmaldr. Disiplin dayatma ve zorlama yoluyla sizi gerekte anlamadnz bir eyi yapmaya iter ya da bir dl sunarak sizi o eyi yapmaya ikna eder. Eer bir eyi an lamyorsanz o eyi yapmayn ve kendinizi yapmak zorunda hissetmeyin. Aklama isteyin; inatlk etmeyip meselenin aslm renmeye aln. Bylece korkudan kurtulursunuz ve zihniniz ok esnek ve kvrak olur. Eer anlaya kavumadan sadece yetikinlerin otoritesi nin dayatmasyla hareket ediyorsanz, kendi zihninizi bastryorsunuz demektir ki o zaman korku ortaya kar ve bir mr bir glge gibi peinizden gelir. te bu nedenle herhan gi bir dnce veya eylem biimine gre disiplin altna sokul mamak ok nemlidir. Fakat ou insan byle dnmyor. Szde sizin yararnz iin size bir eyler yaptrmak istiyorlar, te bu sizin "yararnz" iin size bir ey yaptrma ilemi du yarllnz, anlama kapasitenizi ve dolaysyla sevginizi yok ediyor. Zorlamaya veya iknaya kar kmak ok zordur, n k evremizdeki dnya ok gl; fakat eer anlamadan tes lim olup ilerimizi yrtmekle yetinirsek dncesizlik al kanlna saplanrz ve daha sonra bu alkanlktan kurtul mak giderek zorlar. yleyse okulunuzda otorite, disiplin olmal mdr? Yoksa retmenleriniz sizi bu konular tartmaya, enikonu incele yip kavramaya m tevik etmeliler? Bunu yaparlarsa siz de
125

bydnzde dnyaya karp hayatn sorunlarn akllca gsleme potansiyeline sahip olgun insanlar olursunuz. Herhangi trde bir korku duyuyorsanz bu derin zekya sa hip olamazsnz. Korku sizi kreltir, inisiyatifinizi frenler, sempati, cmertlik, efkat, sevgi adn verdiimiz o alevi sn drr. O halde belli bir eylem biimine gre disiplin altna sokulmanza izin vermeyin, aksine kefedin, yani sorgulama ya, aratrmaya zaman ayrn; keza retmenleriniz de za man ayrmal. Eer zaman yoksa yaratlmal. Korku rme nin kayna, bozulmann balangcdr ve korkudan kurtul mak btn snavlardan ve btn diplomalardan ok daha nemlidir. Dinleyici: Saf sevgi nedir? Krishnamurti: sel, asl sevgi nedir? Bunu mu soruyorsu nuz? Drtz, karsz sevgi nedir? Dikkatli dinlerseniz renirsiniz. Biz soruyu ele alyoruz, cevap aramyoruz. Mate matik alrken ya da bir soruyu sorarken ounuz sorunu anlamak yerine daha ok cevab bulmakla ilgileniyorsunuz. Eer soruyu inceler, iyzn aratrr kavrarsanz cevabn sorunun iinde yattm fark edersiniz. yleyse gelin soru nun ne olduunu anlayalm ve ne Bhagavad'da, ne Gita'da, ne Kuran'da, ne Incil'de, ne de herhangi bir profesrde veya hatipte cevab bulma derdine dmeyelim. Eer soruyu laykyla anlarsak cevap kendiliinden ortaya kacaktr, nk cevap sorudan ayr bir ey deil, aksine sorunun iindedir. Soru u: Drtsz sevgi olur mu? Kendimiz iin bir ey is temeden, karsz sevebilir miyiz? Sevgimize karlk bulamasak bile incinmeden yine sevebilir miyiz? Eer size arka dalk teklif ediyorsam, siz de geri eviriyorsanz, gcenirim deil mi? Bu gcenme duygusu arkadalktan, cmertlikten, sempatiden mi douyor? Kukusuz gcendiim srece, kor ku var olduu srece, ileride bana yardm etmeniz beklenti126

siyle size yardm -baka deyile hizmet- ettiim srece sevgi varlk kazanamaz. Eer bunu anladysanz cevab bulmusunuzdur. Dinleyici: Din nedir? Krishnamurti: Cevab benden mi bekliyorsunuz yoksa kendi banza m bulmak istiyorsunuz? Ne kadar akll veya aptal olursa olsun bir bakasndan m cevap bekliyorsunuz? Yoksa sahiden dinin hakikatini mi renmeye alyorsunuz? Hakiki dinin ne olduunu bulmak iin yolda btn engel leri kaldrmanz gerekir. Eer ok renkli veya pis pencereleri niz varsa ve berrak gnn grmek istiyorsanz pencerele ri temizlemelisiniz veya amalsnz ya da dar kmalsnz. Ayn ekilde, hakiki dinin ne olduunu bulmak iin ilknce ne olmadn grp onu bir kenara atmalsnz. Sonra haki kisini kefedebilirsiniz, nk o zaman dorudan alg sz ko nusu olur. yleyse gelin nce dinin ne olmadna bakalm. Puja yapmak, bir ayini gerekletirmek, din bu mudur? Bir sunan veya putun nnde belli bir mantram', belli bir ayi ni tekrarlayp duruyorsunuz. Bu size bir zevk, bir tatmin duygusu veriyor ama din bu mudur? Kutsal kyafeti giyip kendinizi Hindu, Budist ya da Hristiyan olarak adlandr mak, belli gelenekleri, dogmalar, inanlar kabul etmek, b tn bunlarn dinle ilgisi var mdr? Elbette hayr. yleyse din ancak zihnin btn bunlar kavrayp bir kenara atmasndan sonra bulunabilecek bir eydir. Szcn doru anlamyla din ayrlk dourmaz, deil mi? Ne var ki siz Mslman ben Hristiyan olduumda ya da siz bir eye, ben baka bir eye inandmda ne olur? nanla rmz bizi ayrr; dolaysyla inanlarmzn dinle ilgisi yok. Bizim Tanr'ya inanmamzn veya inanmamamzn pek bir nemi yok; nk inanmamz veya inanmamamz kendi art lanmamz tarafndan belirleniyor, deil mi? evremizdeki
127

toplum, iinde yetitiimiz kltr din adn verdiimiz kimi inanlar, korkular ve hurafeleri zihnimize kazyor ama on larn dinle bir ilgisi yoktur. Sizin filanca eye inanmanz, be nim de falanca eye inanmam byk lde bizim nerede doduumuza, ngiltere, Hindistan, Rusya ya da Amerika'da m doduumuza baldr. yleyse inan din deildir, sade ce artlanmann sonucudur. Ayrca kiisel kurtulu abas sz konusu. Gvende olmak istiyorum; Nirvana'ya ya da cennete kavumak istiyorum; sa'nn, Buda'nn yannda veya bir Tanr'nn sa elinde bir yer bulmak istiyorum kendime. Sizin inancnz bana derinle mesine bir tatmin ve rahatlk vermeyince, ben onu veren ken di inancma sahip oluyorum. Fakat din bu mudur? Hi ku kusuz kiinin asl dinin ne olduunu bulmas iin btn bu samalklardan syrlmas gerekir. te yandan din srf iyilik yapmak, bakalarna hizmet ve ya yardm etmek meselesi midir? Yoksa daha fazla bir ey midir? Bu demek deil ki bizler cmert veya nazik olmaya lm. Ama hepsi bu mu? Din zihnin kavrayabildii her eyden ok daha yce, ok daha saf, ok daha engin, ok daha kua tc deil midir? O halde hakiki dinin ne olduunu renmek iin btn bu mevzular derinlemesine irdeleyip korkudan arnmals nz. Bu karanlk bir evden gnna kmaya benzer. O za man asl dinin ne olduunu sormazsnz; onu zaten biliyorsu nuzdur. Doru olann dorudan deneyimine sahipsinizdir. Dinleyici: Eer bir insan mutsuzsa ve mutlu olmak istiyorsa bu hrs mdr? Krishnamurti: Ac ekiyorsanz acdan kurtulmak istersiniz. Bu hrs deildir, her insann doal igdsdr. Korkuya ka plmamak, fiziksel veya duygusal ac ekmemek her birimi zin doal igdsdr. Fakat yle bir hayat yayoruz ki s
128

rekli ac ekiyoruz. Bana uygun olmayan bir ey yiyince mi dem armaya balyor. Birisi bana kt bir laf edince incini yorum. zlediim eyi yapmama engel olununca kendimi hayal krklna uram ve zavall hissediyorum. Babam ve ya olum ld iin mutsuz oluyorum ve benzeri. ster ho lanaym ister holanmayaym hayat srekli beni etkiliyor ve ben hep inciniyorum, hayal krklna kaplyorum, acl tep kiler veriyorum. yleyse yapmam gereken ey tm bu sre ci kavramaktr. Ne var ki, grdnz gibi, oumuz bun dan kayoruz. Psikolojik olarak iiniz acyorsa ne yaparsnz? Birinden sizi teselli etmesini beklersiniz, kitap okursunuz, radyoyu aarsnz ya da gidip puja yaparsnz. Btn bunlar sizin ac dan katnzn gstergeleridir. Eer bir eyden kaarsanz elbette onu anlayamazsnz. Ama acnz gzlemlerseniz, an bean ona bakarsanz, onda yatan sorunu kavramaya balars nz ve bu hrs deildir. Acnzdan katnzda, ona balanp kaldnzda, onunla cebelletiinizde ya da onun etrafna yava yava teoriler ve umutlar rdnzde hrs ortaya kar. Acdan katnzda, sndnz ey ok nem kazanr, nk kendinizi onunla zdeletirirsiniz. Kendinizi lkeniz le, mevkinizle, Tanr'nzla zdeletirirsiniz ve bu bir hrs t rdr.

129

13
ANLAMAK EZBERLEMEK DELDR

tn bu konumalarda sylediklerim sadece hatrlan sn diye sylenmi eyler deildir. Duyduklarnz zih ninize depolayn, sonradan hatrlayn ve hatrladnz eyler zerine dnn veya ona gre hareket edin diye ko numa yapmyorum. Eer size sylediklerimi srf zihninize depolamakla yetinirseniz ezberden teye gemez bu; canl bir ey, sahiden anladnz bir ey olmaz. Hatrlamak deil an lamak nemlidir. Umarm bu ikisi arasndaki fark grebiliyorsunuzdur. Anlamak hemen dorudan gerekleir, youn bir ekilde deneyimlediiniz bir eydir o. Fakat eer duyduk larnz hatrlamakla yetinirseniz, o sadece bir ablona, takip edilecek bir rehbere, tekrarlanacak bir slogana, taklit edilecek bir fikre, yaamnz dayandracanz bir ideale hizmet eder. Anlamak bir hatrlama meselesi deildir. O srgit bir youn luk, devaml bir keiftir. Dolaysyla eer size anlattklarm sadece hatrlarsanz, hatrladnz eye gre eylemde bulunmaya ve eyleminizi
131

ona uydurmaya alrsnz. te yandan eer sahiden artlar sanz ite bu anlay beraberinde eylemi getirir ve o zaman hatrladnz eye gre eyleme gemek zorunda kalmazs nz. te bu nedenle sadece hatrlamakla yetinmeyip dinle mek ve hemen anlamak ok nemlidir. Kimi szleri, kimi ifadeleri ya da burada iinizde uyanan kimi duygulan hatrlayp eyleminizi hatrladnz eyle k yasladnzda, eyleminiz ile hatrladnz ey arasnda hep bir boluk oluur. Fakat eer gerekten anlarsanz o zaman kopyalamazsnz. Belli bir kapasiteye sahip olan herkes kimi szleri hatrlayp snavdan geebilir ama eer grdklerini zin, duyduklarnzn, hissettiklerinizin ieriini tmyle kav rarsanz, ite bu kavray ynlendirmek, ekillendirmek ya da kontrol etmek zorunda kalmayacanz bir eylemi dou rur. Eer sadece hatrlarsanz, her zaman kyaslama yaparsnz ve kyaslama sahiplenmeci toplumumuzun dayand ks kanl krkler. Kyaslama asla anlay dourmaz. Anlay ta sevgi varken, kyaslama srf akl yrtmedir; zihnin taklit etme, peinden gitme ilemidir ve bu ilemde hep liderin ve onun peinden gidenin tad tehlike yatar. Bunu anlyor musunuz? Bu dnyada, toplumun yaps lidere ve onun peinden gi dene, rnee ve onu takip edene, kahramana ve ona tapma na dayanr. ayet bu liderlik ve liderin peinden gitme sre cinin tesine geerseniz, birini takip etmekte inisiyatife yer olmadn grrsnz. Ne lider ne de sizin iin zgrlk yoktur; nk lideri siz yaratyorsunuz ve ardndan lider si zi kontrol ediyor. Kendini adama, ycelik, bilgelik, sevgi r neini takip ettiiniz srece, hatrlanp kopyalanacak bir ideale sahip olduunuz srece, ideal ile sizin eyleminiz ara snda kanlmaz olarak bir boluk, bir blnme oluur. Bu nun hakikatini sahiden gren bir insan ne ideale, ne de rne e sahip olur; hi kimseyi takip etmez. Onun nezdinde ne gu
132

ru, ne mahatma ne de kahraman lider vardr. O srekli iin de yatan eyi ve ister babas ya da annesi, ister retmeni, is ter benim gibi hayatna ara sra giren biri olsun bakalarndan duyduklarn anlamaya alr. Eer siz imdi dinliyor ve anlyorsanz, o zaman ne takip ediyor ne de taklit ediyorsunuzdur; dolaysyla bunda korku deil sevgi vardr. Btn bunlar kendi banza apak grmeniz ok nem lidir, bylece kahramanlar tarafndan bylenmezsiniz ya da rnekler tarafndan gznz balanmaz. rnekler, kahra manlar, idealler hatrlanmak zorundadr ve kolayca unutula bilirler; bu nedenle resim, put ya da slogan formunda hep bir hatrlatcya sahip olmak zorundadrlar. Bir ideali, bir rnei takip ederken siz sadece hatrlarsnz ve bu hatrlayta anla y yoktur. Mevcut halinizi olmak istediiniz halle karlatrrsnz ve bu karlatrma otoriteyi besler; iinde sevgi bu lunmayan kskanl ve korkuyu krkler. Ltfen btn bu anlattklarm ok dikkatli dinleyip kav rayn, bu sayede liderlerin, rneklerin peinden gitmez, ide alleri taklit veya kopya etmezsiniz; nk o zaman insani haysiyete sahip zgr bir birey olursunuz. ayet kendinizi srekli idealle, olmanz gerekenle karlatrrsanz zgr ola mazsnz. Ne kadar irkin ya da gzel veya ne kadar korkak olursanz olun, gerekte ne olduunuzu anlamanz bir hatr lama meselesi, bir ideali anmsama meselesi deildir. Gnlk ilikilerinizde kendinizi anbean gzlemlemeli, kendinizin farknda olmalsnz. Gerekte ne olduunuzun bilincine var manz bir anlama etkinliidir. Eer benim anlattklarm sahiden prdikkat dinleyip kavrarsanz, gemi nesillerin yaratt tamamen yalan yanl eylerden kurtulursunuz. Sadece zihni ve kalbi ar ptmaya, korkuyu ve kskanl beslemeye yarayan bir ideali anmsama ve taklit etme yknden kurtulursunuz. Btn bunlar bilincinde olmadan ok derinden dinliyor
133

olabilirsiniz; umarm yledir; nk o zaman derin dinle yi ve taklitten syrlla birlikte gelen olaanst dn m fark edebilirsiniz. Dinleyici: Gzellik znel midir yoksa nesnel mi? Krishnamurti: Gzel bir ey gryorsunuz, szgelimi da lardan gelen bir nehri veya paavralar iinde alayan bir o cuu. Eer duyarl deilseniz, evrenizde olan bitenlerin far kna varmazsnz, o zaman sadece umursamazlk iinde ola yn yanndan geip gidersiniz. Bann stnde yk tayan bir kadn kar karnza. Kirli kyafetler iinde a ve yorgun dur. Onun yrynn gzelliinin farkna varr msnz ya da fiziksel durumuna dikkat eder misiniz? Ne kadar kirli olursa olsun sarisinin rengini grebilir misiniz? Bunlar sizi il gilendiren nesnel etkilerdir ve duyarl deilseniz bu etkilerin deerini takdir edemezsiniz, deil mi? Duyarl olmak sadece gzel olan eylerin deil, irkin olan eylerin de farkna varmaktr. Nehirler, yeil tarlalar, uzakta ki aalar, akam bulutlar, bunlara gzel diyoruz. Pis yar a kyller, sefalet iinde yaayan insanlar, dnce kapasitesi kt olanlar, hissizler, bunlara da irkin diyoruz. ayet gzlem yaparsanz oumuzun gzele balanp irkini dladm fark edersiniz. Oysa gzelle birlikte irkine de duyarl olmak nemli deil midir? te bu duyarllk eksiklii hayat gzel ve irkin diye ikiye blmemize neden oluyor. Halbuki eer gzelle birlikte irkine de ak, duyarl, kaytl olursak gzel le birlikte irkinin de anlam dolu olduunu alglarz ve bu al glay hayata zenginlik katar. Peki, gzellik znel midir nesnel mi? Eer krseniz, sa rsanz ve mzii hi duyamyorsanz, gzellikten yoksun mu kalrsnz? Ya da gzellik isel bir ey midir? Gzleri nizle gremiyor olabilirsiniz, kulaklarnzla duyamyor ola bilirsiniz ama eer her eye kar sahiden ak, duyarl ol
134

ma halini tecrbe ediyorsanz, iinizde olup biten her e yin, her dncenin, her duygunun derinden farkndaysa nz, bunda da bir gzellik yok mudur? Ne var ki grd nz gibi bizler, gzelliin dmzdaki bir ey olduunu sa nyoruz. te bu nedenle resimler alp duvarlarmza asyo ruz. k sarilere, takm elbiselere, trbanlara sahip olmak, evremizi zarif eylerle donatmak istiyoruz, nk nesnel bir hatrlatc olmaynca iimizdeki bir eyi yitireceimizi dnyoruz. Fakat hayat, varoluun tm srecini nesnel ve znel diye ayrabilir misiniz? Hayat birleik bir sre de il midir? Dsal olmadan isel olmaz, keza isel olmadan da dsal olmaz. Dinleyici: Neden gller zayflar eziyor? Krishnamurti: Zayflar eziyor musunuz? Gelin bunun ze rinde duralm. Bir tartmada veya fiziksel g meselelerin de sizden daha kk olan kardeinizi bertaraf etmiyor mu sunuz? Niin? nk kendinizi ortaya koymak istiyorsu nuz. Gcnz gstermek istiyorsunuz, ne kadar iyi veya kuvvetli olduunu gzler nne sermek istiyorsunuz, by lece tahakkm kurup kk ocuu bir kenara itiyorsunuz; arlnz ortaya koyuyorsunuz. Yetikin insanlar iin de ayn ey geerli. Onlar sizden bykler, sizden biraz daha fazla ey biliyorlar, mevkileri, paralar ve otoriteleri var, do laysyla sizi bastrp bir kenara itiyorlar, siz bunu kabulle niyorsunuz ve sonuta siz de sizden alt konumda olan biri ne ayn eyi yapyorsunuz. Herkes kendini kantlamak, bas k kurmak, bakalarndan daha gl olduunu gstermek derdinde. oumuz bir hi olmay istemeyiz. Falanca veya filanca olmak isteriz ve bakalar zerindeki gcmz gs termek bize o tatmini, falanca veya filanca olduumuz his sini verir.

135

Dinleyici: Bu yzden mi byk balk kk bal yutuyor? Krishnamurti: Hayvanlar leminde byk baln kk balk la beslenmesi herhalde doaldr. Bizim deitiremeyeceimiz bir olgu bu. Fakat byk insann kk insann srtndan gein mesi art deildir. Eer zekmz nasl kullanacamz bilirsek, sadece fiziksel anlamda deil, psikolojik anlamda da bakalar nn srtndan geinmeye bir son verebiliriz. Bu sorunu grp kavramak, yani zekya sahip olmak bakalarnn srtndan ge inmeye son vermek demektir. Ne var ki oumuz bakalarnn srtndan geinmek istiyoruz, dolaysyla bizden zayf olann zayflndan istifade ediyoruz. zgrlk aklna esen her eyi yapma serbestlii deildir. Ancak zek varsa gerek zgrlk: salanabilir ve zek ilikileri anlamakla aa kar: sizinle be nim aramdaki ilikiyi ve her birimiz arasndaki ilikiyi. Dinleyici: Bilimsel keiflerin hayatmz kolaylatrd doru mu? Krishnamurti: Hayatnz kolaylatrmad m? Elektrii kul lanyorsunuz, deil mi? Dmeye bastnzda k yanyor. Odanzdaki telefonla cannz istediinde Bombay veya New York'taki arkadanzla konuabiliyorsunuz. Bu kolaylk de il mi? Ya da uaa atlayp ok abuk Delhi'ye veya Lon dra'ya gidebiliyorsunuz. Btn bunlar bilimsel keiflerin rn olup hayat kolaylatrmaktadr. Bilim hastalklarn te davisine yardm etti ama ayn zamanda binlerce insan ld rebilen hidrojen bombasn da retti. yleyse bilim srekli yeni eyler icat ederken, eer bilimsel bilgilerimizi zekyla, sevgiyle kullanmazsak kendimizi ykma srkleriz. Dinleyici: lm nedir? Krishnamurti: lm nedir? Kk bir kzdan geldi bu soru. Nehre taman l bedenleri grdn; kurumu l yaprakla
136

ra ve aalara rastladn; meyvelerin zamanla ryp bozul duklarm biliyorsun. Sabahleyin birbirleriyle cvl cvl t en hayat dolu kular akamleyin lebiliyor. Bugn canl olan bir kii yarn bir felaketle devrilebiliyor. Btn bunlar gr yoruz. lm hepimiz yaayacaz. Bir gn hepimiz lece iz. Otuz, elli veya seksen yl kh korku iinde ac ekerek kh mutlu yaayabilirsiniz; ama mrnz bittiinde artk yoksunuz demektir. Yaamak dediimiz ey nedir? Peki ya lm dediimiz ey? Bu gerekten etrefilli bir mesele ve meseleye gerekten girmek isteyip istediinizden emin deilim. Eer yaamn ne olduunu anlayabilirsek, o zaman belki lmn ne olduunu da anlayabiliriz. Sevdiimiz bir insan kaybettiimizde, ken dimizi ondan mahrum kalm ve yalnz hissederiz; bu neden le lmn yaamla ilgisinin olmadm syleriz. lm ya amdan ayrrz. Oysa lm yaamdan ayr mdr? Yaamak bir lm sreci deil midir? oumuza gre yaamn anlam nedir? Biriktirmek, se mek, ac ekmek, en kahkahalar atmak. Ve arka planda, tm zevklerin ve aclarn gerisinde korku var; sona erme korkusu, yarn ne olacak korkusu, nden ve sandan, maldan ve mev kiden mahrum kalma korkusu ki biz btn bunlarn devam etmesini istiyoruz. Fakat lm kanlmaz; bu nedenle "lmden sonra ne olacak?" diye soruyoruz. Peki, lmle son bulan ey nedir? Hayat m? Hayat nedir? Hayat srf nefes alp verme ilemi midir? Yemek, nefret et mek, sevmek, kazanmak, sahip olmak, kyaslamak, kskan mak, ite bunlar oumuzun yaam diye bildii eydir. o umuz iin yaam strap ekmek, zevk ile ac, umut ile hayal krkl arasndaki bitmeyen kavgadr. Ve bu sona eremez mi? Biz lmeyelim mi? Sonbaharda souk havalarn gelme siyle birlikte aalarn yapraklar dklr ve baharda aalar yeniden yaprak aar. Ayn ekilde, biz de dne ait her eye, btn birikimlerimize, umutlarmza, kazandmz baarla
137

ra bir l gibi tepkisiz kalmamal myz? Btn bunlara bir l gibi tepkisiz kalp yarn yemden yaamalyz ki, yeni bir yaprak gibi taze, hassas ve duyarl olalm. Srekli len bir in san iin lm yoktur. te yandan "Ben filancaym ve bu var lm devam ettirmeliyim" diyen bir insan iin her zaman lm ve ghat (l yakma basama) vardr ve byle bir adam sevgiyi tanyamaz.

138

14
KISKANLIK NEDR?

nsann paralanmasnda eitli faktrler rol oynar ve bu paralanma deiik yollarla gerekleir. Birletirmek bir araya getirmek, btnlemek demektir. Eer btnseniz dnceleriniz, duygularnz ve eylemleriniz tamamen bir dir, bir ynde hareket eder ve birbiriyle elimez. atmasz btn bir insansnzdr. Birlemeden kastedilen budur. Par alanma ise bunun tersidir; paralara ayrlma, birletirilmi eyi datma, parampara etme demektir. Ve insann para lanmasnn, blnmesinin, kendini ykmasnn deiik yolla r vardr. Belli bal faktrlerden birinin kskanlk duygusu olduunu dnyorum. Kskanlk duygusu ylesine gizli dir ki insani abalarda farkl isimler altnda deerli, faydal ve gvenilir bir unsur olarak grlr. Kskanln ne olduunu biliyor musunuz? Siz henz ok kkken balar; sizden daha iyi grnen, daha iyi eylere sahip olan veya daha yksek bir mevkiyi igal eden birini ks kanrsnz. Snfnzda baka bir erkek veya kz sizi gemise,
139

anne babas daha zenginse veya daha sekin bir aileye men supsa onu kskanrsnz. Demek ki ekemezlik veya kskan lk ok hassas bir ada balyor ve adm adm rekabet bii mini alyor. Kendinizi ne karmak iin bir ey yapmak is tersiniz, daha iyi notlar almak, bakalarndan daha iyi sporcu olmak gibi; bakalarm gemek, onlar glgede brakmak is tersiniz. Yanz ilerledike kskanlk daha da artar. Yoksullar zenginlere imrenirken, zenginler kendilerinden daha zengin lere zenir. Gemite birtakm deneyimlere sahip olup daha fazla deneyim yaamak isteyen kimseler de kskanlk iinde dir. Daha iyi yazmak isteyen yazar da kskanlk duyar. Da ha iyi olma, daha deerli olma, undan veya bundan daha fazlasna sahip olma arzusu sahiplenmeciliktir, toplama, elde etme etkinliidir. Eer gzlem yaparsanz oumuzun iinde sahiplenme, daha fazla kyafet, daha fazla ev, daha fazla mal mlk edinme drtsnn yattm fark edebilirsiniz. Eer bunlar istemiyorsak, daha fazla deneyim, daha fazla bilgi is teriz; bakalarnn bildiklerinden daha fazlasn bildiimizi, onlardan daha ok okuduumuzu hissetmek isteriz. Devlet katnda yksek bir makamda yer alan bir memura bakala rndan daha yakn olmak isteriz ya da bakalarndan daha ok ruhsal, isel geliim kaydettiimizi sezmek isteriz. Mte vaz, erdemli, ifade gc yksek kiiler olduumuzun farkn da olmak isteriz. yleyse ne kadar ok eye sahip olursak o kadar parala nrz. Ne kadar fazla mal mlk, n, deneyim, bilgi edinirsek o kadar abuk bozuluruz. Falanca veya filanca olmak ya da daha fazlasna sahip olmak istei evrensel kskanlk hastal m yayar. Bunu kendinizde ve evrenizdeki yetikin insan larda grmediniz mi? retmenin profesr olma, profesrn dekan olma isteiyle yanp tututuunu hi fark etmediniz mi? Ya da annenizin ve babanzn daha fazla mal mlk veya nam istediini gzlemlemediniz mi? Sahiplenme mcadelesi
140

iinde bizler acmaszlayoruz. Sahiplenmede sevgi yoktur. Sahiplenmeci yaam tarz kiinin komusuyla, toplumla bit mek tkenmek bilmeyen bir kavgasdr ve kavgada her za man korku vardr; yine de btn bunlar bizler hakl karp kskanl kanlmaz olarak kabulleniyoruz. Sahiplenmeci olmamz gerektiini dnyoruz, ona gzel adlar takyo ruz. Evrim, gelime, ilerleme, kalknma diyoruz ve onun art olduunu sylyoruz. Grdnz gibi, oumuz bu meselelerin farknda dei liz; agzl, sahiplenmeci olduumuzun, kskanln kalple rimizi nasl kemirdiinin, zihinlerimizin nasl bozulduunun farknda deiliz. Ve bir an iin bunun farkna varsak bile ya kendimizi aklyoruz ya da bunun yanl olduunu sylemek le yetiniyoruz veya deiik yollarla ondan kamaya alyo ruz. Kskanlk kiinin iinde yer etmi, kefedilmesi veya a a karlmas ok zor bir eydir, nk zihin kskanln merkezidir. Bizzat zihin kskantr. Zihnin esas yaps sahip lenmeye ve kskanla dayanr. Eer kendi dncelerinizi yoklarsanz, dnme biiminizi gzlemlerseniz dnme adn verdiimiz etkinliin genellikle bir karlatrma ilemi olduunu grrsnz. "Ben daha iyi aklayabilirim. Ben da ha fazla bilgiye, daha fazla irfana sahibim." "Daha fazla" di ye dnmek sahiplenmeci zihnin yapaca bir itir; o zihin yle alr, bu onun varolu tarzdr. Eer "daha fazla" diye dnmezseniz, baka trl dnmenin son derece zor ol duunu fark edersiniz. "Daha fazla" abas dncenin kyaslamac hareketidir ve bu hareket zaman yaratr: Falanca veya filanca olmak iin gereken zaman. Bu bir kskanlk, sa hiplenme edimidir. Karlatrmal dnen zihin "Ben imdi falancaym ve bir gn filanca olacam" der. "imdi irkinim ama gelecekte gzel olacam." Dolaysyla sahiplenmecilik, kskanlk, kyaslamak dnme tatminsizlik ve huzursuz luk dourur ve bizim buna tepkimiz, elimizdekilerle yetin
141

memiz ve memnun olmamz gerektiini sylemektir. Nite kim merdivenin tepesindekiler de bunu sylyorlar. Din ev rensel olarak memnuniyeti tlyor. Gerek memnuniyet bir tepki deildir; sahiplenmeciliin ztt deildir o; ok daha geni ve ok daha nemlidir. Mem nuniyeti sahiplenmeciliin zdd olan insan bitkiye benzer; ou insan gibi isel anlamda ldr o insan. ou insan epey sessiz sakindir, nk isel olarak ldr; isel anlamda lmelerinin nedeni de zdd, gerekte olduklarnn zddn yeertmi olmalardr. Kskanlk iindeyken "Ben kskanma malym" derler. Bir petamal giyip "Ben artk hibir eye sa hip olmayacam" diyerek kskanln hi bitmeyen kavga sn inkr edebilirsiniz; ama tam da bu iyi olma, sahiplenmeci olmama istei, zdd hayata geirme abas yine zaman ala nnn iindedir; yine kskanlk duygusunun bir parasdr, nk yine falanca olmak istiyorsunuzdur. Gerek memnu niyet byle olmaz; o ok daha yaratc ve esasldr. Memnun olmay semekte memnuniyet yoktur; memnuniyet bu ekilde gereklemez. Gerekte ne olduunuzu anlar ve olmanz ge rekenin peinden gitmezseniz memnuniyete eriirsiniz. stediiniz her eyi baardnzda memnun olacanz sanyorsunuz. Vali veya yce bir aziz olmak isteyebilirsiniz ve bu amaca ulatnzda memnun olacanz sanyorsu nuz. Baka bir deyile, kskanlk yaparak memnuniyete ulamay umuyorsunuz. Yanl bir arala doru bir sonuca varmay bekliyorsunuz. Memnuniyet tatmin olmak deildir. Memnuniyet ok yaamsal bir eydir; gerekte olann kav ranmasn ieren bir yaratclk halidir. Gerekte ne olduunu zu anbean, gnbegn kavramaya balarsanz bu kavraytan olaanst bir enginliin, snrsz bir idrakin doduunu g rrsnz. Yani eer agzlyseniz, nemli olan agzll nz kavramak ve agzl olmamaya almamaktr, nk agzl olmamaya almak istei de agzlln bir tr dr.
142

Dinsel yapmz, dnme biimlerimiz, toplumsal hayati miz, yaptmz her ey sahiplenmecilie, kskan bak am za dayanyor ve yzyllardan beri biz bu ekilde yetitirildik. Buna ylesine artlandrldk ki "daha iyisi", "daha fazlas" olmadan dnemiyoruz; bu yzden kskanl arzulanr bir ey klyoruz. Ona kskanlk demiyor, st kapal isimler ta kyoruz; ama szcn tesine geerseniz, "daha fazlasna" duyulan bu azgn arzunun benlii kuatan, benmerkezci bir arzu olduunu fark edersiniz. Snrlayc bir dncedir o. Kskanlkla, "ben"le, mal mlk veya erdem sahibi olma arzusuyla snrlanan zihin asla gerekten dindar bir zihin ola maz. Dindar zihin kyaslama yapmaz. Dindar zihin olan tam anlamyla grr ve kavrar. te bu nedenle kendinizi anlama nz, yani zihninizin ileyi biimini, kskanl, sahiplenme yi ve kyaslamay yaratan uran srekli basksn, drtle ri, niyetleri, zlemleri, arzular anlamanz ok nemlidir. Ola nn kavranmasyla btn bunlar sona ererse, ancak o zaman gerek dini, Tanr'nn ne olduunu renirsiniz. Dinleyici: Hakikat greceli midir yoksa mutlak m? Krishnamurti: ncelikle szckler yoluyla sorunun anlam n demeye alalm. Mutlak bir ey istiyoruz, deil mi? n san kalc, sabit, deimez, nihai bir eye zlem duyuyor; hi bozulmayan, lm nedir tanmayan bir eye, bir ideaya, bir hisse, hi bitmeyen ve dolaysyla zihnin balanabilecei bir hale zlem duyuyor. Soruyu anlayp doru cevab vermeden nce bu zlemi anlamamz gerekiyor. nsan zihni her eyde kalcl aryor, ilikilerde, mal mlkte, erdemde. Asla bozulmayacak bir ey istiyor. te bu nedenle Tanr'nn kalc veya hakikatin mutlak olduunu sylyoruz. Peki, hakikat nedir? Hakikat olaanst bir gizem, uzak ta, akla hayale getirilemeyecek soyut bir ey midir? Yoksa ha
143

kikat anbean, gnbegn kefedebileceiniz bir ey midir? Eer bir ey biriktirilebiliyorsa, deneyimle toplanabiliyorsa o ey hakikat deildir, nk bu toplamann altnda ayn sa hiplenme ruhu yatar. Keza eer hakikat ancak meditasyon sistemiyle ya da feragat ve adanma pratiiyle bulunabilecek uzakta bir eyse, yine o hakikat deildir, nk bu da bir sa hiplenme ilemidir. Hakikatin ne kadar nemsiz ya da geici de olsa her ey lemde, her dncede, her duyguda kefedilip anlalmas gerekir; gnn her annda gzlemlenmesi gerekir; karnn ve kocann birbirlerine sylediklerinde, bahvann ve arka dalarnzn szlerinde ve kendi dnme srecinizde haki kate kulak kabartlmaldr. Dnceniz yanl olabilir, art lanm ve snrl olabilir; bu durumda dncenizin artlan m ve snrl olduunu kefetmek hakikattir. te tam da bu keif zihninizi snrlamadan kurtarr. Eer agzl olduu nuzu kefederseniz -bakalarnn szleriyle deil de bizzat kendiniz onu kefederseniz- bu keif hakikattir ve bu haki kat sizin agzllnz zerinde kendi etkisini gerekle tirir. Hakikat sizin elde edebileceiniz, biriktirebileceiniz, de polayabileceiniz ve sonra da bir rehber olarak ona bel ba layabileceiniz bir ey deildir. Bu sadece sahiplenmenin baka bir trdr. Ve zihin iin elde etmemek, biriktirmemek ok zordur. Bunun nemim kavradnzda, hakikatin ne denli olaanst bir ey olduunu grrsnz. Hakikat za manszdr ama onu yakaladnz anda -"Hakikati buldum, o artk benim" dediinizde-, o artk hakikat deildir. Demek ki hakikatin zamansz veya "mutlak" olup olmad zihne baldr. Zihin "Mutla, asla bozulmayan ve lm nedir bilmeyen bir eyi istiyorum" dediinde, sahiden istedi i ey balanabilecei kalc bir eydir; bylece kalc olan yaratr. te yandan iinde ve dnda olan biten her eyin bi lincinde olan ve onun aslm gren bir zihin zamanszdr; ve
144

ancak byle bir zihin isimlerin tesindeki, kalc ve geici ola nn tesindeki eyi bilebilir. Dinleyici: Dsal farkndalk nedir? Krishnamurti: Bu salonda oturduunuzun farknda deil misiniz? Aalarn, gne nn farknda deil misiniz? Kargann gakladnn, kpein havladnn farknda deil misiniz? ieklerin renklerini, yapraklarn hareketini, yan nzdan geen insanlar grmyor musunuz? te bu dsal farkndalktr. Gnbatmn, geceleyin yldzlar, sularda yan syan ay n grdnzde, ite bu dsal farkndalktr, deil mi? Ve d dnyann farkna vardnz gibi, ayn za manda isel olarak dncelerinizin ve duygularnzn, ig dlerinizin ve drtlerinizin, nyarglarnzn, kskanln zn, ihtirasnzn ve gururunuzun farkna varabilirsiniz. Eer gerekten d dnyann farkna varrsanz, sizde isel farkndalk da uyanmaya balar ve insanlarn sylediklerine, oku duklarnza ve benzeri eylere verdiiniz tepkilerin giderek daha fazla farkna varrsnz. nsanlarla kurduumuz iliki lerde verdiimiz da ynelik tepkiler isel istek, umut, endi e, korku halinin rndr. Bu isel ve dsal farkndalklar insan anlaynn topyekn birlemesini douran btncl bir sretir. Dinleyici: Gerek nihai mutluluk nedir? Krishnamurti: Tam anlamyla salklysanz bedeninizin bi lincinde olmazsnz, deil mi? Ancak hastalkta, rahatszlkta, acda bedeninizin bilincine varrsnz. Dirensiz tam bir d nme zgrlne sahip olduunuzda dncenizin bilin cinde olmazsnz. Ancak anlamazlk, engel, snrlama oldu unda dndnzn farkna varrsnz. Ayn ekilde, mutluluk farknda olduunuz bir ey midir? Sevin annda
145

sevinli olduunuzun farknda msnzdr? Ancak mutsuz ol duunuzda mutluluu istersiniz ve o zaman "Gerek nihai mutluluk nedir?" diye sorarsnz. Zihnin kendi kendine nasl oyunlar oynadm gryor sunuz. Mutsuz, zavall ve sefalet iinde bulunduunuzdan nihai, kalc bir mutluluk aryorsunuz. Peki, byle bir ey var m? Kalc mutluluu sormak yerine size musallat olup hem fiziksel hem de psikolojik aclar veren hastalklardan nasl kurtulacanz renin. zgr olduunuzda sorun kalmaz, o zaman nihai mutluluun olup olmadm ya da mutlulu un ne olduunu sormazsnz. Yalnzca hapishanede bulu nan tembel ahmak insan zgrln ne olduunu renmek ister ve tembel, ahmak insanlar da o insana zgrl anla tr. Hapishanedeki insan iin zgrlk salt bir varsaymdr. Fakat o hapishaneden ktnda zgrlk hakknda varsa ymda bulunmaz: zgrle zaten kavumu olur. yleyse mutluluun ne olduunu sormak yerine, neden mutsuz olduumuzu irdelemek nemli deil midir? Zihin neden arpklayor? Niin dncelerimiz kstl, kk, ef ten pften? Dncenin kstl bir nitelii olduunu kavrar ve onun hakikatim grrsek, hakikati zgrce kefetmi oluruz. Dinleyici: nsanlar neden bir eyler istiyorlar? Krishnamurti: A olduunda yemek istemez misin? Giysiler ve bam sokacan bir ev istemez misin? Bunlar normal is tekler, deil mi? Salkl insanlar doal olarak baz eylere ih tiya duyduklarn bilirler. Yalnzca hastalkl veya dengesiz insan "Yiyecee ihtiyacm yok" der. Yalnzca arpk bir zihin yaamak iin bir sr eve sahip olur veya hibir eve sahip ol maz. Enerji tketirken bedeniniz ackr, bu nedenle daha fazla yiyecek ister ki bu da normaldir. Fakat eer "En leziz yemei yemeliyim, yalnzca damak zevkime uygun yemei yemeli146

yim" derseniz, o zaman doru yoldan karsnz. Yalnzca zenginler deil dnyadaki herkes yiyecee, giyecee ve bar naa sahip olmaldr ama eer bu fiziksel ihtiyalar gerein den fazla snrlandrlrsa, kontrol edilirse ve sadece belli bir aznla zg kabul edilirse o zaman sapknla dlr; do al olmayan bir sre balar. Eer "Ben biriktirmeliyim, ken dim her eye sahip olmalym" derseniz bakalarn gnlk ihtiyalarndan mahrum brakm olursunuz. Grdnz gibi deindiimiz sorun basit deil, nk biz gnlk ihtiyalarmzdan baka eyler de istiyoruz. Yaa mak iin azck bir yiyecekle, birka kyafetle ve kk bir odayla yetinebilirim ama ben baka eyler de istiyorum. n l bir insan olmak, mevki, itibar ve g sahibi olmak istiyo rum. Tanr'ya en yakn kii olmak istiyorum. Arkadalarmn benim hakkmda iyi eyler dnmelerini istiyorum. Bu isel istekler her insann dsal ihtiyalarm rayndan karyor. So runun zm biraz zor, nk en zengin veya en gl in san olma arzusunun, falanca veya filanca olma isteinin ger ekletirilmesi yiyecek, giyecek ve barnak dahil kimi eylere sahip olmaya baldr, isel zenginlie kavumak iin bu gibi eylere gereksinim duyarm ama bu bamllk hali iinde ol duum srece, isel zenginlie -yani aslnda isel sadelieulamam imknszdr.

147

15
YARATICI OLAN HAFIZA DEL ANLAYITIR

elki iinizden bazlar kskanlk konusunda syledik lerime kulak asmtr. Hatrlamak szcn kullanm yorum, nk daha nce de akladm gibi, szck leri veya deyimleri salt hatrlamak zihni kreltir, hantallat rr, uyuturur ve yaratclktan yoksun brakr. Salt hatrla mak ok ykcdr. zellikle genken nemli olan ey hafza y doldurmak deil anlamaktr, nk anlay zihni zgr k lar, eletirel analiz yetisini uyandrr. Olgular manta vur makla kalmayp iyzn grmenizi salar. Kimi deyimleri, cmleleri veya rnein kskanlk hakkndaki fikirleri salt hatrlamakla yetinirseniz, bu hatrlay kskanlk olgusuna bakmanza engel olur. Fakat eer hayr ileri, yardmseverlik ve din maskesi ardna veya byk kii olma isteinizin ard na saklanm kskanl grp kavrarsanz, sahiden onu kendi banza fark edip anlarsanz, o zaman ekemezlikten, kskanlktan kurtulduunuzu kefedersiniz. Demek ki anlamak gerekten nemlidir, nk hatrlamak l bir eydir ve herhalde bu, insann yozlamasnn en b
149

yk sebeplerinden biridir. Taklit etmeye, kopyalamaya, ide alleri ve kahramanlar takip etmeye ok eilimliyiz. Peki, sonra ne oluyor? Yaratcln alevi yava yava snyor ve geriye sadece arkas bo resim, sembol, szck kalyor. Ez berlemek retildi bize ve bu elbette yaratc bir ey deil. Ki taplarda okuduunuz ya da size retilen eyleri salt hatrla makta anlay barnmaz ve yaam boyunca sadece hafza bes lenirse, gerek anlay adm adm yok olmaya yz tutar. Ltfen beni dikkatli dinleyin, nk bu konuyu anlamak byk nem tayor. Yaratc olan hafza, ezberlemek deil anlaytr. Zihninize ydnz eyler deil anlay zgrle tirici faktrdr. Ve anlay gelecekte gereklemez. Salt haf zann glendirilmesi gelecek fikrini dourur ama eer do rudan kavrarsanz, yani bir eyi kendi banza apak grr seniz o zaman sorun olmaz. Ancak apak grmediiniz za man sorun kar. O halde nemli olan nokta sizin ne bildiiniz veya ne yaa dnz deil, eyleri olduu gibi grmek ve hemen anlamak tr; nk anlay gelecekte deil imdi hemen gerekleir. De neyim ve bilgi anlayn yerini aldnda, toplumsal hayatta bozukluk yaratan etmenlere dnrler. oumuz iin bilgi ve deneyim ok nemlidir ama eer szcklerin tesine geip bilginin ve deneyimin gerek anlamn idrak ederseniz, onlarn insann bozulmasnda rol oynayan byk etmenler olduunu grrsnz. Bu demek deil ki bilgi hayatmzn belli alanla rnda gerekli deildir. Aa yetitirmeyi, aacn bakmnn na sl yaplacan, tavuklarn nasl besleneceini, dzgn bir aile hayatnn nasl kurulacam, bir kprnn nasl ina edilecei ni ve benzeri eyler bilmek elbette gereklidir. Elimizde dos doru kullanlabilecek muazzam oranda bilimsel bilgi var. Szgelimi bir dinamonun veya motorun nasl yaplacam bil meliyiz. te yandan eer anlay yoksa salt ezber olan bilgi ok ykc olur; ayrca deneyimin de ykc olabileceini grrs nz, nk deneyim hafzann arka plann glendirir.
150

Yetikin insanlarn memurlar gibi nasl da brokratik d ndn hi gzlemlediniz mi diye merak ediyorum. Eer onlar retmense dnce yaplar retmenlikle snrl kal yor; kalpleri hayatn ritmiyle arpmyor. Dilbilgisi kurallar n, matematii veya azck tarihi biliyorlar ve dnce yapla r bu hafzayla, bu bilgiyle snrlandrld iin bilgileri onla r ykma srklyor. Hayat bakalarndan renilecek bir ey deildir. Hayat deneyim biriktirmeden anbean dinleme niz, anlamanz gereken bir eydir. Her eyden nce, deneyim biriktirdiinizde elinize ne geiyor? "Muazzam deneyim sa hibi biriyim" veya "Onca szcn anlamn biliyorum" de diinizde bu bir ezber deil mi? Kimi deneyimleriniz var, ofi si nasl ileteceinizi, bir binay veya kpry nasl ina ede ceinizi rendiniz ve bu donanma gre yeni deneyimler el de ediyorsunuz. Deneyimi, yani hafzay besliyorsunuz ve bu hafzayla hayat karlyorsunuz. Hayat tpk bir nehir gibi, dur durak bilmeden hzla, de vaml deierek akp gidiyor ve siz hafzann ar ykyle hayat karlarsanz onunla asla temas kuramazsnz. Hafza nn ykn arlatrmaktan teye gitmeyen bilginizle, dene yiminizle hayatn karsna kyorsunuz; bylece bilgi ve de neyim yava yava hayatta bozucu etmenlere dnyor. Umarm bu konuyu derinlemesine anlyorsunuzdur, n k sylediklerim ok doru eyler ve eer siz bunlar anlar sanz, bilginizi doru dzgn kullanabilirsiniz. ayet anla mazsanz ve hayat srdrmenin, dnyadaki konumunuzu salamlatrmann bir arac olarak bilgi ve deneyim topla makla yetinirseniz, o zaman bilgi ve deneyim son derece y kc hale gelip, sizin inisiyatifinizi ve yaratclnz yok eder. oumuz otoritenin, bakalarnn sylediklerinin, Bhavagad Gita'nn, ideallerin yk altnda ylesine ezildik ki hayatmz bir hayli snkleti. Bunlarn hepsi anlar, anmsamalardr; bizim anladmz eyler deiller, canl da deiller. Anlarla ykl olduumuz srece yeni bir ey olmaz ve srekli kendi
151

ni yenileyen hayat kavrayamayz. Bundan dolay hayatlar mz ok skc; bizler iyice uyuuklatk, zihinsel ve bedensel olarak giderek daha fazla hantallap irkinleiyoruz. Bu du rumu kavramak byk nem tayor. Sadelik zihnin deneyimin ve anlarn yknden kurtulma sdr. Biz sadeliin sadece birka giysiye sahip olmak ve ba kalarna mendil amak olduunu sanyoruz; sade bir hayatin ok az dnyevi nimet ierdiini dnyoruz. Bunlar pekl doru olabilir. Ama gerek sadelik bilgiden, anmsamaktan, deneyim toplamaktan kurtulmaktr. ok az eyaya sahip olup kendilerini gayet sade sayan insanlara hi rastladnz m? Onlar hi dinlediniz mi? Her ne kadar sadece bir peta mal ve asayla dolasalar da zihinleri ideallerle doludur. sel dnyalar ok karmaktr, srekli kendileriyle mcadele ederler, kendi fikirlerinin ve inanlarnn peinden gitmek iin didinip dururlar. sel dnyalar pek de sade deildir; ki taplardan edindikleri eylerle, ideallerle, dogmalarla, korku larla doludur. Dardan bakldnda sadece bir petamala ve asaya sahip olabilirler. Fakat hayatn gerek sadelii isel olarak bo ve masum olmak ve bilgi birikiminden, inanlar dan, dogmalardan, otorite korkusundan arnmaktr ve bu i sel sadelik hali ancak her bir deneyimi anbean sahiden kavra dnzda gerekleebilir. Eer bir deneyimi kavramsanz, o deneyim bitmitir, ardnda iz brakmaz. Deneyimi anlamad mz iin, onun zevkini veya acsn anmsadmz iin asla isel sadelie ulaamyoruz. Dindar eilimleri olan insanlar grnte sadelik iin bir eyler yapsalar da isel dnyalar kaotik, kark ve saysz zlem, arzu ve bilgiyle dolu; yaa maktan, deneyimlemekten korkuyorlar. Eer kskanla bakarsanz, onun hayatmzda ok ykc, ok bozucu bir faktr olan hatrlamann derinlere kk salm bir tr olduunu grrsnz; ayn ey deneyim iin de ge erlidir. Bu demek deil ki her olay unutmaksnz ya da de neyimden saknmalsnz. Bunu yapamazsnz. Ne var ki de
152

neyimle dolu bir insann mutlaka bilge insan olduu sylene mez. Nitekim deneyim sahibi olan ve srf o deneyime sarlan bir insan hi de bilge deildir; o insan ders kitaplarm oku yup onlardan bilgi deviren bir renciye benzer. Bilge bir in san masumdur, deneyimden arnmtr; her tr dnyevi ni mete veya ok az nimete sahip olsa da i dnyas sadedir. Dinleyici: Zek karakter oluturur mu? Krishnamurti: Karakter szcyle ne kastediyorsunuz? Ve zekdan ne anlyoruz? ster Delhi'dekiler gibi ister sizin yer li cokulu hatipleriniz gibi olsun her politikac srekli karak ter, ideal, zek, din, Tanr gibi szckleri kullanr. Bu szck leri prdikkat dinleriz, nk ok nemli grnrler. ou muz szcklere bel balayarak yaammz srdryoruz; szckler ne kadar ssl psl, zarif olursa o kadar tatmin oluyoruz. yleyse gelin zek ve karakter szcklerinden ne kastettiimizi ortaya koyalm. Size kesinlikle cevap vermedi imi sylemeyin. Tanmlar, karmlar aramak zihnin oyna d oyunlardan biridir ve bu da bizim aratrp kavramak is temediimiz, sadece szcklerin peinden gitmek istedii miz anlamna gelir. Zek nedir? Eer bir insan korkak, tedirgin, kskan, a gzlyse; eer onun zihni kopyalyor, taklit ediyor, bakala rnn bilgileri ve deneyimleriyle doluyorsa; eer dnce ya ps toplum veya evre tarafndan snrlandrlp ekillendiriliyorsa, bu insan zeki midir? Deildir elbette. Ve korkak, akl sz bir insan karakter sahibi olabilir mi? Nitekim karakter sa dece geleneklerin bizden yapmamz ve yapmamamz istedii eyleri tekrarlamak deil, zgn bir eyler yapmaktr. Karak ter saygnlk mdr? Saygnlk szcnn ne anlama geldiini biliyor musu nuz? evrenizdeki insanlarn ounluu size sayg gsteri yorsa saygn birisiniz demektir. Peki, insanlarn ounluu,
153

aile fertleri, toplumun yeleri neye sayg duyarlar? Kendi is tedikleri eylere ve hedef veya ideal olarak deerlendirdikle ri eylere sayg gsterirler; kendi basit ve nemsiz konumla ryla tezat oluturduunu grdkleri eylere sayg duyarlar. Eer zengin ve glyseniz veya siyasi arenada n yapmsa nz ya da el stnde tutulan kitaplar yazmsanz ounluk size sayg duyar. Syledikleriniz sama sapan eyler olabilir ama konutuunuzda insanlar sizi dinler, nk sizi byk bir insan olarak gryorlardr. Ve bylece ounluun sayg sn kazandnzda bu size saygnlk duygusu, amacna ula m olma hissini verir. Ne var ki szde gnahkr denilen kii saygn insandan daha yakndr Tanr'ya, nk saygn insan ikiyzllk kisvesine brnmtr. Karakter kiinin bakalarnn ne diyeceinden veya deme yeceinden duyduu endienin kontrol altna girmesinin, dolaysyla bakalarn taklit etmesinin rn mdr? Karak ter kiinin srf kendi eilimlerini, nyarglarn pekitirmesi midir? ster Hindistan, ister Avrupa, ister Amerika'da olsun gelenein onaylanmas mdr karakter? Genelde buna karak ter sahibi olmak deniyor: Yerel gelenei destekleyen ve o unluk tarafndan sayg duyulan gl kiilik. Fakat nyar gl, takliti, gelenein boyunduruu altnda veya korkak ol duunuzda, zeki ve karakterli olur musunuz? Taklit etmek, peinden gitmek, ideal sahibi olmak, bunlar saygnla gt rebilir insan, ama anlaya asla gtrmez. deallerin insan saygndr ama hibir zaman Tanr'ya yakn deildir, sevme nin ne demek olduunu asla bilmez, nk idealleri korku sunu, taklidini, yalnzln rtmenin bir aracdr. yleyse kendinizi anlamadan, zihninizde olup biten her eyin farkna varmadan, nasl dndnzn, taklit veya kopya edip etmediinizin, korkak olup olmadnzn, g peinde koup komadnzn bilincine varmadan zek a a kmaz. Ve karakteri yaratan ey de kahramana tapnmak veya bir idealin peinden gitmek deil zekdr. Kiinin ken
154

dini anlamas, olaanst karmak benliinin farkna var mas karakteri aa karan zeknn balangcdr. Dinleyici: Neden birisi bize maksatl baktnda rahatsz oluyoruz? Krishnamurti: Birisi size baktnda geriliyor musunuz? Bir hizmeti veya kyl, hor grdnz biri size baktnda onun orada olduunu grmezsiniz bile, yanndan geip gi dersiniz sadece. Onu umursamazsnz. Fakat babanz, anne niz veya retmeniniz size baktnda bir ekilde gerilirsiniz, nk onlar sizin bildiinizden daha fazlasn biliyorlardr ve size dair bir eyleri ortaya karabilirler. Biraz daha yukar karsak, eer bir devlet memuru veya sekin bir ziyareti sizi fark ederse, bundan honut olursunuz, nk ondan bir ey, bir i veya bir tr dl almay umarsnz. Ve eer kendisin den hibir ey istemediiniz bir insan size bakarsa, ona ol duka kaytsz kalrsnz, deil mi? O halde insanlar size bak tklarnda, zihninizde ne olup bittiini ortaya karmak nemlidir, nk bir baka veya bir gle isel olarak nasl tepki verdiiniz son derece nemlidir. Ne yazk ki oumuz btn bu hususlarn hi mi hi farkn da deiliz. Dilenciyi, ar yk tayan kyly ya da uan pa paan hi fark etmiyoruz. Kendi straplarmzla, zlemleri mizle, korkularmzla, zevklerimizle ve ayinlerimizle ylesine megulz ki hayattaki ou nemli eyin farkna varmyoruz. Dinleyici: Anlay gelitirebilir miyiz? Srekli anlamaya alrsak, bu bizim anlay egzersizi yaptmz gster mez mi? Krishnamurli: Anlay gelitirilebilir mi? Tenis, piyano, ark syleme veya dans etme egzersizi yapar gibi anlay egzersi zi yaplabilir mi? Kitabn ieriine iyice nfuz edene kadar
!55

onu tekrar tekrar okuyabilirsiniz. Anlay byle bir ey midir, aslnda hafzann glendirilmesi demek olan srekli tekrar la renilecek bir ey midir anlay? Anlay anbean olan ve dolaysyla egzersizi yaplamayacak bir ey deil midir? Ne zaman anlarsnz? Anlay srasnda zihnin ve kalbin durumu nasldr? Kskanlk hakknda ok doru bir ey -kskanlk ykcdr, insani ilikileri bozan byk bir faktr dr- dediimi duyduunuzda ona nasl tepki verirsiniz? Onun hakikatini hemen kavrar msnz? Yoksa kskanlk hakknda dnmeye, onun hakknda konumaya, onu man ta brmeye, analiz etmeye mi balarsnz? Anlay bir manta brme veya yava analiz sreci midir? Meyve veya iek retmek iin bahenizi yeerttiiniz gibi anlay da ye ertebilir misiniz? Hi kukusuz anlamak demek szcklerin, nyarglarn ve drtlerin engellemesi olmakszn bir eyin hakikatini dorudan grmek demektir. Dinleyici: Anlay gc her insanda ayn mdr? Krishnamurti: Diyelim ki size doru bir ey sunuldu ve siz de o eyin doru olduunu ok abuk grdnz, nnzde hibir engel olmad iin o eyi hemen anladnz. Kendi ne minizi dnmekle megul deilsinizdir, kefetmeye heveslisinizdir, dolaysyla derhal anlarsnz. Fakat benim ok enge lim, ok nyargm var, kskancm, kskanlktan ileri gelen atmalardan bitkin dtm, hep kendi nemimi dnyo rum. Hayatta pek ok ey edindim ve kefetmek istemiyo rum; dolaysyla grmem ve anlamam. Dinleyici: nsan srekli anlamaya alarak engelleri yava yava ortadan kaldrabilir mi? Krishnamurti: Hayr. Anlamaya alarak deil de, engeller le karlamann nemsiz olduunu dnerek, yani engelle
156

ri grmeye hevesli olarak engelleri ortadan kaldrabilirim. Varsayalm, ki sizinle birlikte ben de birisinin kskanlk yk cdr dediini duydum. Siz dinleyip o szn anlamn, haki katini kavradnz ve kskanlk duygusundan kurtuldunuz. Fakat ben o szn hakikatini grmek istemiyorum, nk eer grrsem benim tm yaam tarzm altst edecek. Dinleyici: Engelleri ortadan kaldrmann art olduunu d nyorum. Krishnamurti: Neden byle dnyorsunuz? Koullardan dolay m engelleri kaldrmak istiyorsunuz? Byle yapmanz biri size syledii iin mi onlar ortadan kaldrmak istiyorsu nuz? Kukusuz ancak herhangi bir engele sahip olmann ya va bir bozulma hali iinde olan bir zihin yarattm kendi banza fark ettiinizde engeller ortadan kalkar. Ve bunu ne zaman fark edersiniz? Istrap ektiinizde mi? Fakat strap ekmek engelleri ortadan kaldrmann nemini size mutlaka retir mi? Yoksa aksine daha fazla engel karmanz m sa lar? Bizzat dinlemeye, gzlemlemeye, kefetmeye balad nzda tm engellerin ortadan kalktn greceksiniz. Engel leri ortadan kaldrmak iin bir sebep yok ve siz bir sebep uy durduunuz anda engelleri ortadan kaldrmyorsunuz. sel algnza engelleri ortadan kaldrma imkn vermek en byk mutluluk ve mucizedir. Fakat engeller ortadan kalkmal de yip de bunun iin abalarsanz zihnin bir almas olur bu ve zihin onlar ortadan kaldramaz. Sizin harcayacanz hibir abann engelleri ortadan kaldramayacan anlamalsnz. O zaman zihin ok sessiz, ok dingin olur ve bu dinginlikte siz doru olan kefedersiniz.

157

16
SZCKLERN NEMN KAVRAMAK

nsan hayatndaki bozucu faktrlerden sz ettik ve korku nun bu bozulmann temel nedenlerinden biri olduunu syledik. Ayrca hangi trden olursa olsun, ister insann kendine dayatt ister dardan dayatlm otoriteyi takip et menin, her tr taklidin, kopyalamann inisiyatifi, yaratcl yok ettiini ve doru olann kefini engellediini de belirttik. Hakikat takip edilebilecek bir ey deildir; kefedilecek bir eydir. Kitaplarla veya deneyim kazanarak hakikati bula mazsnz. Geen gn bahsettiimiz gibi, deneyim anmsama ya dntnde, bu anmsama yaratc anlay ykar. Ne kadar kk olursa olsun garez veya kskanlk duygulan da onsuz mutluluun yaanamayaca yaratc anlay ykar. Mutluluk satn alnamad gibi peinden gidilerek ulala cak bir ey de deildir; atma olmadnda mutluluk ger ekleir. imdi, zellikle okul andayken szcklerin nemini kavramaya balamak ok nemli deil mi? Szck, sembol
59

oumuz iin son derece ykc bir eye dnt ve bizler bu nun farknda deiliz. Sembol ile ne kastettiimi biliyor musu nuz? Sembol hakikatin glgesidir. Szgelimi gramofon kayd gerek ses deildir ama ses oraya kaydedilmitir ve biz de onu dinleriz. Szck, sembol, imge, idea hakikat deildir ama bizler imgeye tapnrz, sembole sayg duyarz, szce byk nem veririz; oysa bu ok ykcdr, nk o zaman szck, sembol, imge en nemli ey haline gelir. te bu yolla sembolleri, inanlar ve dogmalaryla eitli organize dinler, kiliseler ve tapmaklar zihnin telere uzanp hakikati kefet mesine engel olmaktadr. yleyse otomatik olarak alkanlk yapan szcklere, sembollere hapsolup kalmayn; alkanlk en ykc faktrdr, nk yaratc dnmek istediinizde alkanlk araya girer. Belki de ne sylediimi tam anlamyla kavramyorsunuzdur, ama onun zerine dnrseniz kavrarsnz. Zaman za man tek banza yrye kn ve bu konular dnn. Hayat, Tanr, grev, dayanma gibi szcklerin, bizim gayet geliigzel kullandmz tm o harikulade szcklerin ne anlama geldiini kefedin. Grev szcnn ne anlama geldiini kendinize hi sor dunuz mu? Neye kar grev? Yallara kar m, gelenein sylediine kar m? Nitekim gelenek anne babanz, lkeniz, Tanr'nz iin kendinizi feda etmeniz gerektiini syler. Grev szc sizin iin son derece nemli hale geldi, deil mi? Si ze dayatt pek ok anlamyla dourgan bir szck. lkeni ze, Tanr'nza, komularnza kar grevleriniz olduu re tildi size; ama grev szcnden ok daha nemli olan haki kati kendi banza kefetmenizdir. Anne babanz ve toplum sizi kendi mizalarna, kendi dnce alkanlklarna, kendi zevklerine gre ekillendirmenin, kalba dkmenin bir arac olarak grev szcn kullanyorlar ve bu sayede kendi g venliklerini garantiye alacaklarn umuyorlar. O halde btn bu hususlarn iyzn kavramak ve doru olan kendi ba160

nza bulmak iin sabrl olup kendinize zaman ayrn. Grev szcn kabullenmekle yetinmeyin, nk "grev"in ol duu yerde sevgi yoktur. Ayn ekilde ibirlii szcn ele alalm. Devlet sizden kendisiyle ibirlii yapmanz ister. Anlamadan bir eyle i birlii yaparsanz, salt taklit etmi, kopyalam olursunuz. Ama eer bir eyin hakikatini anlarsanz, kefederseniz, kur duunuz ibirlii iinde o eyle yaar, o eyle hareket edersi niz; o sizin bir paranz olur. O halde dnce yapnz sakatlayan szcklerin, sembol lerin, imgelerin bilincinde olmak zorunludur. ayet paralan madan yaratc bir halde yaayacaksak szcklerin, sembol lerin ve imgelerin bilincine varp onlarn tesine geip gee meyeceimizi kefetmemiz arttr. Grdnz gibi, grev szcnn bizi ldrmesine izin veriyoruz. Anne babanza, ilikilerinize, lkenize kar g revlerinizin olduu fikri sizi feda eder. Dar kp kavga et meye, ldrmeye, ldrlmeye veya sakatlanmaya iter. Siya seti, lider toplumu, lkeyi, ideolojiyi veya yaam tarzn ko rumak iin bakalarn ldrmenin gerekli olduunu syler; bylece ldrmek grevinizin bir paras olur ve ok geme den size askeri ruh alanr. Askeri ruh sizi itaatkr yapar, fi ziksel olarak ok disiplinli olmanza ama isel alanda zihnini zin yava yava mahvolmasna yol aar, nk taklit ediyor, peinden gidiyor, kopyalyorsunuzdur. Yetikin insanlarn, siyasetilerin bir aleti, bir propaganda arac olursunuz. Srf birisi onun gerekli olduunu syledii iin lkenizi korumak adna ldrmeyi kanlmaz sayyorsunuz. Fakat onu kim sylerse sylesin kendi banza aka irdelemeniz, sorgula manz gerekmiyor mu? ldrmek elbette hayattaki en ykc ve yoz eylemdir, zellikle de baka bir insan ldrmek, nk ldrrken, onu ne kadar manta brrseniz bryn nefretle dolusunuzdur ve ayrca bakalarnda dmanlk uyandrrsnz. Ey
161

lemle ldrebildiiniz gibi tek bir szle de ldrebilirsiniz. Dier insanlar ldrmek hibir sorunumuzu zmemitir. Sava hibir ekonomik ve sosyal derdimize deva olmad gi bi, insani ilikilerde karlkl anlay da dourmamtr. Bu na ramen btn dnya daima savaa hazrlanyor. nsanla r ldrmek iin bir sr neden ne srlyor. te yandan insanlar ldrmemek iin de pek ok neden vardr. Fakat hibir dnce biimine kaplmayn, nk bugn ldrme mek iin geerli bir nedeniniz varken yarn ldrmek iin da ha gl bir nedene sahip olabilirsiniz. nce onun hakikatini grn, ldrmemenin ne denli el zem olduunu dnn. En byk otoriteden en kne kadar bakalarnn sylediklerine kulak asmayn; meselenin aslm kendi banza kefedin. Bu konuda i dnyanz akl a kavuursa, o zaman ayrntlar zerinde etraflca durabilir siniz. Fakat asla bir nedenle ie balamayn, nk her nede ni geersiz klan bir baka kart-neden bulunabilir ve siz akl yrtme ama taklp kalrsnz. nemli olan nokta bizzat kendinizin hakikati dorudan grebilmesidir, ondan sonra nedeni kullanabilirsiniz. Kendi banza doru olan alglad nzda, bakasn ldrmenin sevgi olmadn rendii nizde, bakalaryla kurduunuz ilikilerde dmanla yer olmamas gerektiini iinizde hissettiinizde, o zaman ne ka dar akl yrtrseniz yrtn hakikati yok edemezsiniz. O zaman hibir politikac, hibir din adam, hibir ebeveyn ken di gvenlii veya bir fikir iin sizi feda edemez. Yallar her zaman genleri feda etmilerdir; sonuta siz de yalandnzda genleri feda m edeceksiniz? nsanlarn kendilerini ya da bakalarm feda etmesine bir son vermek is temiyor musunuz? Feda etme yaamn en ykc yolu olduu iin insani yozlamann da en byk faktrlerinden biridir. Ona son vermek iin bir birey olarak sizin hakikati kendi ba nza kefetmeniz gerekir. Hibir gruba veya rgte mensup olmadan, ldrmemenin, sevmenin, dmanlk beslememe
162

nin hakikatini renmek zorundasnz. O zaman ne szck ler ne de ince fikir yrtme sizi ldrmeye veya bakasn fe da etmeye ikna edebilir. yleyse henz genken bu hususlar kendi banza d np tanarak hakikatin kefinin temellerini atmalsnz. Dinleyici: Yaratln gayesi nedir? Krishnamurti: Gerekten bu konuyla ilgileniyor musunuz? Yaratltan kastnz nedir? Yaamann amac nedir? Neden varsnz, neden okuyor, ders alyor, snavlardan geiyor sunuz? likinin, anne baba ile ocuklar arasndaki ilikinin, kan ile koca arasndaki ilikinin amac nedir? Hayat nedir? Yaratln gayesi nedir?" diye sorarken bunlar m kastedi yorsunuz? Byle bir soruyu ne zaman sorarsnz? sel an lamda apak gremediinizde, karanlkta kafas kark za vall biri olarak kaldnzda, meselenin asln kendi banza alglayamadnzda veya sezemediinizde, o zaman hayatn amacm renmek istersiniz. imdi size hayatn amacm syleyecek ok sayda insan var; size kutsal kitaplarn sylediklerini syleyeceklerdir. Ze ki insanlar hayatn deiik amalarm icat etme iine koyula caklardr. Siyasi bir grubun falanca amac, dini bir grubun da filanca amac olacaktr vesaire. ayet kafanz karksa haya tn amacm nasl bulacaksnz? Hi kukusuz kafanz kark olduu srece ancak yine kark bir cevap alabilirsiniz. Eer zihin rahatszsa, sahiden dingin deilse, hangi cevab alrsa nz aln o cevap karkln, endienin ve korkunun perde sinden geecektir; dolaysyla cevap dorudan sapm ola caktr. yleyse nemli olan husus hayatn gayesini sormayp iinizdeki karkl ortadan kaldrmaktr. Bu, kr bir ada mn "Ik nedir?" diye sormasna benzer. Eer ona n ne olduunu anlatmaya alrsam, kendi krlne, karanl na gre beni dinleyecektir; ama grebildii andan itibaren
163

n ne olduunu asla sormayacaktr, nk zaten k orada olacaktr. Ayn ekilde, eer siz de iinizdeki karkl yok edebi lirseniz o zaman hayatn amacnn ne olduunu renir, soru sormak, o amac aramak zorunda kalmazsnz. Karklktan kurtulmak iin onu douran nedenleri grp anlamak zorun dasnz. Nitekim karkln nedenleri de ok bariz belli. On lar sahiplenmek, falan veya filanca olmak, baar veya taklit yoluyla srekli kendini bytmek isteyen "ben"in iine kk salmtr; belirtileri kskanlk, agzllk, korkudur. Bu isel karmaa devam ettii srece her zaman cevaplar dardan beklersiniz ama isel karmaa ortadan kaldrldnda haya tin anlamm renirsiniz. Dinleyici: Karma nedir? Krishnamurti: Karma bizim kullandmz ilgin szckler den biridir; dncemizin iine hapsolduu o szcklerden biridir karma. Zavall insan hayati bir teoriye gre kabullen mek zorunda kalr. Sefaleti, al, pislii kabullenmek zorun dadr, nk acizdir ve zincirlerim krp bir devrim yaratacak enerjisi yoktur. Hayatin ona sunduu eyi kabul etmek zo rundadr ve dolaysyla yle der: "Byle olmam benim kar mam." Ve politikaclar, byk adamlar onu sefaletim kabul lenmeye tevik ederler. Btn bunlara isyan etmesini iste mezsiniz deil mi? Byk olaslkla, cebinizde bulunan b yk miktardaki parann birazcn o zavall adama verirsi niz; u halde karma szcn o adamn hayatndaki sefaleti pasife kabullenmesini tevik etmek iin kullanyorsunuz. Eitimli insanlar, baar kazanm insanlar, kendisine mi ras kalm insanlar, zirveye varm insanlar, makam, g, iti bar ve rme aralarna sahip insanlar da "Bu benim kar mam, nceki hayatm iyi yaadm ve imdi gemite yapt m iyiliklerin meyvelerini topluyorum" derler.
164

Fakat karmann anlam her eyi olduu gibi kabul etmek midir? Anlyor musunuz? oumuzun davrand gibi, hi sorgulamadan, hi isyan kvlcm yakmadan her eyi olduu gibi kabul etmek midir karma? Grdnz gibi gerekten canl, uyank olmadmz iin kimi szckler, iine kslp kaldmz bir aa dnyor. Karma szcnn asl anlam bir teori olarak anlalamaz. Eer "te bu Bhagavad Gita'nn sylediidir" diyerek karmay anlayamazsnz. Bildiiniz gibi, kyaslaman zihin en aptal zihindir, nk dnmez, sadece "Ben u u kitaplar okudum ve senin sy lediin onlarda yazlanlara benziyor" der. Bunu dediinizde dnmeyi durdurmusunuzdur; kyaslama yaptnzda herhangi bir kitabn veya gurunun sylediklerini umursama dan doru olan kendi banza aratrmaya artk son vermi siniz demektir. yleyse nemli olan nokta btn otoriteleri bir kenara atp karlatrma yapmadan aratrmak, kefet mektir. Karlatrmak otoriteye tapnmaktr, taklittir, dn cesizliktir. Karlatrma yapmak doru olan kefetme uya nkllna sahip olmayan bir zihnin esas doasdr. "te by le, tpk Buda'nn syledii gibi" deyip bylece sorunlarnz zdnz sanrsnz. Fakat herhangi bir eyin hakikatini sahiden kefetmek iin son derece aktif, canl, cokulu ve z gvenli olmalsnz; ama kyaslamak dndnz srece zgven sahibi olamazsnz. Ltfen bunu iyi dinleyin. Eer zgven yoksa aratrma ve doru olan bulma gcnz tmden yitirirsiniz. zgven size kefetme zgrl kazan drr ve kyaslama yaptnzda o zgrl inkr etmi olur sunuz. Dinleyici: Saygda korku unsuru var mdr? Krishnamurti: Siz ne diyorsunuz? retmeninize, anne ba banza, gurunuza sayg gsterip hizmetinize saygszlk etti inizde, sizin iin nemli olmayan kimseleri tekmelerken, si
165

zin stnzde olan kiilere, memurlara, politikaclara, byk zatlara yalakalk yaptnzda, bunda bir korku unsuru yok mudur? Byk zatlardan, retmenden, mfettiten, profe srden, anne babanzdan, siyasetiden ya da banka md rnden bir kar salamay umduunuz iin onlara sayg gsterirsiniz. Fakat yoksul insanlar size ne verebilir ki? Bu yzden yoksullar hor grrsnz, aalarsnz, sokakta ya nnzdan getiklerinde varlklarm bile fark etmezsiniz. Onla ra bakmazsnz, soukta titrediklerim, st ba kirli ve a ol duklarn umursamazsnz. Ne var ki elinizde ok az ey olsa bile sempatilerini kazanmak iin byk zatlara, kalburst kiilere onlarn hepsini verirsiniz. Bunda elbette bir korku unsuru vardr, deil mi? Ama sevgi yoktur. Kalbinizde sev giye yer am olsaydnz her eyi olanlara sayg gsterdii niz gibi, hibir eyi olmayanlara da sayg gsterirdiniz; ne varlkl kimselerden ekinir, ne de yoksullar hakir grrd nz. kar kazanma umuduyla sayg gstermek korkunun rndr. Oysa sevgide korku yoktur.

166

17
ZHN HUZURU BULABLR M?

ayatmzda, eylemlerimizde, dncelerimizde bo zulmaya yol aan eitli etmenleri ele alrken, atmann bu bozulmann byk etmenlerinden biri ol duunu belirtmitik. te yandan genel anlam itibaryla hu zur da ykc bir faktr deil midir? Zihin huzur dourabilir mi? Zihin yoluyla huzura kavuuyorsak bu da bizi bozulma ya, rmeye gtrmez mi? Eer ok dikkatli ve uyank de ilsek, bu huzur szc de ierisinden dnyaya bakp onu anlamaya altmz dar bir pencereye dnebilir. Nitekim dar bir pencereden baktnzda gkyznn tm enginlii ni ve grkemini deil de sadece bir parasn grebilirsiniz. Kanlmaz olarak zihinsel bir ilem olan salt huzurun pein den koarak huzura kavumak imknszdr. Bunu anlamak biraz zor olabilir ama olabildiince basit ve ak anlatmaya alacam. Huzurlu olmann ne demek ol duunu kavrarsak, o zaman belki sevginin asl anlamn da kavrayabiliriz.
167

Bizler huzurun zihin, akl yoluyla ulalabilen bir ey ol duunu sanyoruz ama yle mi? Dncenin basknl veya kontrolyle, sknetle huzur elde edilebilir mi? Hepimiz hu zur istiyoruz ve oumuz iin huzur yalnz kalmak, rahatsz edilmemek veya engellenmemek demektir, bylece zihnimi zin etrafna bir duvar, bir dnce duvar ryoruz. Yanz ilerledike sava ve bar meseleleriyle karlaa canzdan, bu konuyu anlamanz ok nemlidir. Huzur zi hin tarafndan kovalanp yakalanacak ve uysallatrlacak bir ey midir? oumuz huzuru bir durgunluk, yava bir zl me sreci olarak adlandryoruz. Bir dizi dnceye balana rak, i dnyamzda gvenlik ve emniyet duvar, alkanlk lar, inanlar duvar rerek huzuru bulabileceimizi dn yoruz; huzurun bir ilke dorultusunda hareket etme, belli bir eilimi, emeli, istei hayata geirme meselesi olduunu san yoruz. Rahatsz edilmeden huzurlu yaamak istiyoruz, bu yzden dnyann veya kendi varlmzn bir kesine eki lip orada srnmek istiyoruz; kendimizi d dnyadan yal tarak yarattmz karanln iinde yaamak istiyoruz. Kar mzla, kocamzla, anne babamzla, arkadalarmzla yaad mz ilikilerde aradmz ey ite budur. Her ne pahasna olursa olsun bilinsizce huzuru istiyoruz ve aryoruz. Fakat zihin huzuru bulabilir mi? Bizzat zihnin kendisi hu zursuzluun kayna deil mi? Zihin sadece toplayabilir, biriktirebilir, inkr edebilir, savunabilir, anmsayabilir, izleye bilir. Huzur mutlaka gereklidir, nk huzursuz yaratc bir hayat sremeyiz. te yandan huzur mcadeleler, inkrlar, zihnin fedakrlklar yoluyla gerekleebilecek bir ey midir? Neden sz ettiimi anlyor musunuz? Henz genken hayattan honut olmayabiliriz ama ya mz ilerledike eer ok akl banda ve uyank deilsek, bu honutsuzluk hayata kar huzurlu bir yetinmeye dnebi lir. Zihin srekli mnzevi bir alkanlk, inan, arzu veya iin de yaayabilecei ve dnyayla huzurlu olabilecei bir ey
168

aray iinde. Fakat zihin huzuru bulamaz, nk o ancak zaman, yani gemi, imdi ve gelecek, olmu, olan ve olacak olan asndan dnebilir. Srekli yarglamakta, hkm vermekte, lp bimekte, kyaslamakta, kendi kibrini, al kanlklarn, inanlarn hayata geirmektedir ve byle bir zi hin asla huzurlu olamaz. Huzur diye adlandrd bir hale brnerek kendini kandrabilir, ama o huzur deildir. Zihin szckleri ve deyimleri tekrarlayp durarak, birisinin pein den giderek veya bilgi toplayarak kendini uyutabilir ama hu zura kavuamaz, nk byle bir zihin huzursuzluun mer kezidir, doasnda zamann z vardr. yleyse onunla d ndmz, hesap yaptmz, kyaslamada bulunduu muz zihin huzuru bulacak yetiye sahip deildir. Huzur akln rn deildir; buna ramen onlar gzlem lediinizde organize dinlerin akl yoluyla huzuru bulma a bas iinde olduklarn grrsnz. Sava ne kadar ykc ise gerek bar, gerek huzur da o kadar yaratc ve saftr ve in sann huzuru bulabilmesi iin gzellii bulmas gerekir, ite bu nedenle henz genken evremizdeki gzelliin, uygun orantlarla yaplm binalarn gzelliinin, temizliin gzelli inin, ileri gelen kiilerle sakin konumann gzelliinin far kna varmanz ok nemlidir. Gzellii anlamak suretiyle sevgiyi reniriz, nk gzellii anlamak kalbin huzurlu ol mas demektir. Huzur kalbe aittir, zihne deil. Huzuru renmek iin g zelliin ne olduunu kefetmelisiniz. Konuma tarznz, kul landnz szcler, mimikleriniz, bunlar ok nemlidir, n k bunlar yoluyla kendi kalbinizin inceliini kefedersiniz. Gzellik tanmlanamaz, szcklere dklemez. Ancak zihin ok sessiz ve sakinse gzellik anlalabilir. O halde henz gen ve duyarl iken evrenizde bir gzellik atmosferi yaratmanz lazm. Sizden sorumlu olanlarn da ayn eyi yapmalar gerekiyor. Kyafet seiminiz, yry tarznz, oturma usulnz, yemek yeme biiminiz, btn bu eyler ve
169

etrafnzda olup bitenler ok nemlidir. Yanz ilerleyince ha yata irkin ynleriyle -irkin binalar, kin, kskanlk, ihtiras, zalimlikle, irkin insanlarla- karlaacaksnz. Eer gzelliin algs kalbinize salam yerlememise, dnyann devasa akn ts sizi de peinden srkleyip gtrr. O zaman zihin yoluy la huzuru bulmaya almann bitmeyen mcadelesine sapla np kalrsnz. Zihin huzurun ne olduuna ilikin bir fikir uy durup daha sonra onu hayata geirmeye alr, bylece sz cklerin, hayallerin ve yanlsamalarn ama taklr. Ancak sevgi olduunda huzur ortaya kar. Mali veya baka trl gvenlik veya kimi dogmalar, ayinler, szck tekrarlar yoluyla huzura kavuuyorsan bunda yaratclk ol mad gibi, dnyada kkl bir devrim gerekletirmek iin hemen harekete geme hevesi de yoktur. Byle bir huzur sa dece yetinmeye ve feragate gtrr. Fakat eer iinizde sev gi ve gzellik anlay varsa, o zaman huzurun zihnin bir pro jeksiyonu olmadn fark edersiniz. Yaratc olan, iinizde kargaay yok edip dzeni getiren huzur da budur. te yan dan bu huzur onu bulma abalaryla varlk kazanmaz. Ancak srekli gzlemlemekle, hem irkinin hem gzelin, hem iyinin hem ktnn, hayatn tm akntlarnn farkna varmakla sz konusu huzura eriilebilir. Huzur zihnin yaratt eften pften bir ey deildir; muazzam lde byk, sonsuz derece de genitir ve ancak dolu bir kalple anlalabilir. Dinleyici: Bizden daha yukarda olanlar karsnda neden aalk duygusuna kaplyoruz? Krishnamurti: Sizden daha yukarda olduunu dnd nz kiiler kimlerdir? Bilgililer mi? Unvan, derece sahibi olanlar m? Sizin bir dl veya mevki benzeri eyler istedii niz kimseler mi? Birisini kendinizden yukarda grdnz anda baka birini de kendinizden aada grm olmaz m snz?
170

Neden bu yukar ve aa ayrmn yapyoruz? Srf bir ey istediimiz iin bu ayrm yapyoruz, deil mi? Kendimi siz den daha az zeki hissediyorum, sizin kadar paral veya dona nml olmadm dnyorum, sizin grndnz kadar mutlu olmadm hissediyorum veya sizden bir ey istiyo rum; dolaysyla kendimi sizden aada gryorum. Size imrendiimde veya sizi taklit etmeye altmda ya da siz den bir ey istediimde hemen sizden aaya derim, n k sizi kendimden yksee karmmdr. Size stn bir de er vermiimdir. Demek ki psikolojik olarak yukary ve aa y isel dnyamda ben yaratyorum; varsllar ve yoksullar arasndaki eitsizlik duygusunu yaratan benim. nsanlar arasnda muazzam lde bir kapasite eitsizlii var, deil mi? Bir yanda jet uan sren pilot, dier yanda saban sren adam. Kapasitedeki bu devasa -dnsel, szel, fiziksel- farkllklar kanlmazdr. Fakat grdnz gibi, bizler kimi meslek sahiplerine mthi nem atfediyoruz. Va linin, babakann, kifin, bilim insannn hizmetiden ok ama ok nemli olduunu dnyoruz; dolaysyla meslek staty belirliyor. Belli mesleklere stat atfettiimiz srece eitsizlik duygusuna mahkm oluruz ve yetkin olanlar ile ol mayanlar arasndaki mesafe kapatlamaz. Eer meslei stat den ayr tutabilirsek, o zaman sahiden eitlik duygusunu canlandrabiliriz. Ama bunun iin sevgi olmas gerek; nk yukar ve aa ayrmm ortadan kaldran ey sevgidir. Dnya sahip olanlar -zenginler, gller, yetkinler, her eye sahip olanlar- ve sahip olmayanlar arasnda bln m durumda. Peki, sahip olanlar ile sahip olmayanlar ara sndaki bu bolua yer vermeyen bir dnya yaratmak mmkn mdr? Aslnda yaplmaya allan da budur; zenginler ve yoksullar, byk kapasiteye sahip olanlar ile olmayanlar arasndaki bu uurumu, bu yar gren politi kaclar ve ekonomistler sorunu ekonomik ve sosyal reform larla zmeye alyorlar. Buna diyecek szmz yok. Fa171

kat dmanlk, kskanlk, garez gibi duygular anlalmad srece gerek bir dnm asla hayata geemez, nk ancak zikrettiimiz duygular anlalp sona erdirildiinde kalbimizde sevgi yeerebilir. Dinleyici: Hayatmzn her annda evreye kar mcadele verirken huzura ermemiz mmkn mdr? Krishnamurti: evremiz neden ibarettir? evremiz toplum dur, iinde yetitiimiz lkenin ekonomik, dinsel, ulusal ve snfsal ortamdr ve ayrca iklimdir. oumuz evremize uy maya, uyum salamaya gayret ediyoruz, nk evremizden bir i bulmay umuyoruz, iinde yaadmz toplumdan kar elde etmeyi mit ediyoruz. Ne var ki o toplumu olutu ran ey nedir? Bunu hi dndnz m? inde yaadnz ve uyum salamaya altnz topluma hi yakndan bakt nz m? Bu toplum din ad verilen bir dizi inanca ve gelenee ve ayrca belli ekonomik deerlere dayanmaktadr, deil mi? Siz bu toplumun bir parassnz ve kendinizi ona uydurma ya alyorsunuz. Fakat bu toplum sahiplenmeciliin bir rn, yer yer alevlenen sevgi kvlcmlaryla birlikte haset, korku, agzllk ve sahiplenmeciliin bir rndr. Ve eer zeki, korkusuz ve sahiplenmecilikten uzak olmak isti yorsanz, kendinizi byle bir topluma uydurabilir misiniz? Bunu yapabilir misiniz? Hi kukusuz yeni bir toplum yaratmak zorundasnz, bir birey olarak sahiplenmecilikten, kskanlktan, agzllkten kurtulmak zorundasnz; milliyetilikten, vatanseverlikten ve dinsel dncenin tm dar kalplarndan kurtulmak zorun dasnz. Ancak o zaman yeni bir ey, tamamen yeni bir top lum yaratmak mmkn olabilir. te yandan eer mevcut topluma kendinizi uydurmak iin dncesizce didinip du rursanz ykc olan inanlarn, g ve itibar araynn, ks kanln eski yolunu takip etmekten teye geemezsiniz.
172

yleyse henz genken bu sorunlar anlamaya balamak ve kendi iinizde gerek zgrl uyandrmak ok nemli dir, zira o zaman yeni bir dnya, yeni bir toplum, insanlar aras yeni ilikiler kurabilirsiniz. Ve bunu yapmanza yardm etmek elbette eitimin asl ilevidir. Dinleyici: Neden strap ekiyoruz? Niin hastalktan ve lmden kurtulamyoruz? Krishnamurti: Salk hizmetleri, uygun yaam koullar ve besleyici yiyecekler sayesinde insanolu kendini kimi has talklardan kurtarmaya balad. Cerrahi ve eitli tedavi yntemleri sayesinde tp bilimi kanser gibi iyiletirileme yen hastalklar tedavi etme abas iinde. Yetkin bir doktor hastal iyiletirmek ve yok etmek iin elinden geleni ya pabilir. Peki, ya lmszlk? Bu yata lmle ilgilenmeniz ok sra d bir ey. Neden lm zerine bu kadar kafa yoru yorsunuz? evrenizde ok fazla lm vakas, ghatlar, neh re taman cesetler grdnz iin mi? Sizin nazarnzda lm bilindik bir manzara, yan banzda o ve lm korku su var. Eer lmn anlamn kendi banza dnp kavra mazsanz, lm meselesine bir zm bulmak iin bir vaiz den dierine, bir umuttan tekine, bir inantan bir bakas na srekli savrulup durursunuz. Anlyor musunuz? Baka sna akl danmayn, meselenin asln kendi banza bul maya aln. Ortaya karmaya veya kefetmeye ynelik aba sarf etmeden srekli soru sormak zavall bir zihnin zelliidir. Grdnz gibi, ancak hayata balandmzda lm den korkuyoruz. Hayatn btn srecini anlamak ayn za manda lmn anlamn anlamaktr. lm srekliliin son bulmasndan ibaret ve bizler varlmz srdrememekten
173

korkuyoruz ama srp giden ey asla yaratc olamaz. Bu nu dnn, doruyu kendi banza kefedin. Ne dinsel teorileriniz ne de gelecek hayatta yeniden dirileceinize duyduunuz inan deil, hakikat sizi lm korkusundan kurtarr.

174

18
NE N YAIYORUZ?

enz ok genken herhalde oumuz yaamn at malarndan, tasalardan, geici sevinlerden, fiziksel fe laketlerden, lm korkusundan ve eski kuaklara yk olmu zihinsel arpklklardan byk lde etkilenmiyoruz. Neyse ki genken oumuz hayatn sava alanna km dei liz henz. Fakat yamz ilerledike sorunlar, dertler, kukular, ekonomik ve isel mcadeleler zerimize akn etmeye balyor ve sonra hayatn anlamn kefetmek, ne iin yaadmz renmek istiyoruz. atmalar, aclar, yoksulluu, felaketleri merak ediyoruz. Baz insanlar refah iindeyken dierlerinin yoksulluk ekmesinin, falanca kii salkl, zeki, yetenekli iken filancann yle olmamasnn sebebini bilmek istiyoruz. Ve eer kolay ikna oluyorsak ok gemeden bir hipoteze, bir teoriye veya inanca saplanp kalyoruz; bir cevap bulduumuzu san yoruz ama o aslnda doru cevap olmuyor. Hayatn irkin, ac dolu, strapl olduunu anlyoruz ve sonra sorgulamaya ba lyoruz ama sorgulamaya yetecek kadar zgven, enerji, zek

175

ve masumiyete sahip olmadmz iin ok gemeden btn bunlar tatmin edici ekilde aklayan teorilerin, inanlarn, bir tr speklasyonun veya doktrinin tuzana dyoruz. Yava yava dogmalarmz ve inanlarmz derinlere kk salyor ve salamlayor, nk onlarn arkasnda bilinmeyene kar du yulan srgit bir korku var. O korkuya hi bakmyoruz; ondan yzmz evirip inanlarmza snyoruz. Oysa bu inanlar -Hindu, Budist, Hristiyan- incelediimizde onlarn insanla r bldn gryoruz. Her dogma ve inan kmesi zihni prangalayan ve insanlar birbirinden ayran bir dizi ayine, bir dizi drtye sahip. Bylece doru olan, btn bu sefaletin, mcadelenin, ac nn anlamm bulmak iin sorgulamaya balyoruz ve bir dizi inanla, teoriyle, ayinle sonuca varyoruz. nanc bir kenara atp sorgulama yapacak zgvene, enerjiye, masumiyete sa hip deiliz; bu yzden inan hayatmzda bozucu bir faktr olarak yer almaya balyor. nan bozucudur, nk inancn ve idealist ahlkn arka snda "ben", benlik, srekli byyen ve glenen ego gizli dir. Tanr'ya inanmann din olduunu sanyoruz. nanmann dindarlk olduunu dnyoruz. Eer inanmyorsanz ate ist saylrsnz ve toplum tarafndan dlanrsnz. Bir toplum Tanr'ya inanmayanlar knarken, baka bir toplum da ina nanlar knar. Aslnda her ikisi de ayndr. Dolaysyla din bir inan meselesine dnr ve inan zih ni snrlandrr; o zaman zihin asla zgr olamaz. Ne var ki ancak zgrseniz doru olan, Tanr'nn ne olduunu kefe debilirsiniz, inanla deil; nk inan sizin Tanr'nn ne ol mas gerektiine, dorunun ne olmas gerektiine ilikin d ncenizi yanstr. Eer Tanr'nn sevgi, iyilik ya da bu veya u olduuna inanyorsanz, tam da bu inancnz Tanr'nn, dorunun ne olduunu kavramanz engeller. Oysa grd nz gibi sizler bir inanan iinde kendinizi unutmak isti yorsunuz, kendinizi feda etmek istiyorsunuz, bakalarna
176

benzemek istiyorsunuz, iinizde srp giden devaml mca deleyi brakmak ve erdemli olmak istiyorsunuz. Hayatnz, iinde strap, ac, hrs, geici zevk, gelip giden mutluluk barndran bitimsiz bir mcadeleden ibaret; bu yz den zihniniz balanabilecei muazzam bir ey, kendini aan ve zdeleebilecei bir ey istiyor. O eyi zihin Tanr, hakikat diye adlandryor ve onunla kendini zdeletiriyor, bunu inan, kanaat, manta brme, disiplin ve idealist ahlkn e itli trleri araclyla yapyor. Ne var ki speklasyon yaratan o engin ey yine "benim" bir paramdr, hayatin alkantlarn dan kamay isteyen zihnin bir projeksiyonudur o. Kendimizi Hindistan, ngiltere, Almanya, Rusya, Amerika gibi belli bir lkeyle zdeletiriyoruz. Kendinizi Hindu ola rak gryorsunuz. Neden? Kendinizi neden Hindistan'la z deletiriyorsunuz? Bu konuyu hi dndnz m, zihnini zi esir alm szcklerin tesine gemeyi hi denediniz mi? Bir ehirde veya kk bir kasabada yaayp, ekimeleriniz ve aile kavgalarnzla tatminsiz, mutsuz, sefil bir hayat srp kendinizi Hindistan adndaki bir lkeyle zdeletiriyorsu nuz. Bu size bir genilik, nem, psikolojik tatmin veriyor, bylece "Ben bir Hintliyim" diyorsunuz ve bunun iin ldr mek, lmek veya sakatlanmak istiyorsunuz. Ayn ekilde, kendinizle ve bakalaryla srekli atma iinde ok zavall olduunuzdan, kafanz kark, sefil ve ka rarsz olduunuzdan, lmn kanlmaz olduunu bildii nizden, akn bir eyle, engin, nemli, anlam dolu bir eyle, Tanr adn verdiiniz eyle kendinizi zdeletiriyorsunuz. Tanr ile bu zdeleme size mthi bir nem duygusu ka zandryor ve kendinizi mutlu hissediyorsunuz. yleyse ken dinizi engin bir eyle zdeletirmek kendini bytme edimi dir; yine "ben"in, benliin bir mcadelesidir. Genel anlamda bildiimiz haliyle din bir dizi inan, dog ma, ayin, hurafedir; putlara, muskalara ve gurulara tapnma dr ve bizler btn bunlarn bizi mutlak hakikate gtrecei
177

ni dnrz. Nihai ama kendimizi korumaktr; istediimiz ey, bizi mutlu edeceini sandmz ey lmszlk halinin garantisidir. Bu kesinlik arzusuna saplanan zihin dogmalar dan, papazlk iinden, batl inanlardan ve puta tapnmadan oluan bir din uydurur ve o dinin iinde uyuur kalr. Din bu mudur? Din bir inan meselesi midir, bakalarnn deneyim lerinin ve kanlarnn bilgisine sahip olmak veya onlar kabul lenmek midir? Din salt bir ahlk pratii midir? Bildiiniz gi bi, ahlkl olmak, bunu yapp unu yapmamak nispeten ko laydr. Bunun iin bir ahlk sistemini taklit etmeniz yeterli. Fakat o ahlkn arkasnda saldrgan benlik, byyen, genile yen, basknlaan benlik gizlenir. Peki, din bu mudur? Hakikatin ne olduunu kefetmek zorundasnz, nk nemli olan budur, sizin zengin veya fakir olmanz veya o cuklarnzla birlikte mutlu bir evlilik srp srmediiniz de il, nk btn bunlar sona erecektir ve lm her an gelebi lir. yleyse hibir inanca balanmadan hakikatin ne olduu nu, Tanr'nn ne olduunu kefetmek iin hevese, zgvene, inisiyatife sahip olmalsnz. nan zihninizi zgrletirmez, sadece bozar, kreltir, karartr. Zihin ancak kendi zindelii ve zgveni sayesinde zgr olabilir. Hibir inancn, hibir ebeveynin, hibir ahlkn veya ona yn etkisinde kalmayacak bireyler yetitirmek elbette eiti min ilevlerinden biridir. Ahlkl, saygn biri olma amacm gden "benim". Hakiki dindar birey Tanr'y, hakikatin ne olduunu kefeder ve dorudan deneyimler. Bu dorudan deneyim herhangi bir inanla, herhangi bir ayinle, bakasnn peinden gitmeyle veya ona tapnmayla asla gerekleemez. Hakiki dindar zihin btn gurulardan kurtulmutur. Siz ha yatnz yaayp byrken hakikati anbean kefedebilir ve bu sayede zgr olabilirsiniz. ou insan dnyann maddi nimetlerinden uzaklamann dine doru atlm ilk adm olduunu dnr. Fakat bu doru deildir. Yaplmas en kolay ilerden biridir bu. Oysa
178

ilk adm tam ve bamsz dnme zgrlne sahip ol mak, yani hibir inanca balanmamak veya koullarn, evre nin boyunduruu altnda ezilmemektir. Bylece din, yetkin, zgvenli tam bir insan olabilirsiniz. Ancak o zaman zihniniz zgr, tarafsz ve artlanmasz bir halde Tanr'nn ne olduu nu bulabilir. Elbette bu her eitim merkezinin temel amac ol maldr: Gereklii kefetme zgrlne kavumak iin ora ya giden her bir bireye yardm etmek. Bu da hibir sistemi ta kip etmemeyi, hibir inanca veya ayine balanmamay ve hibir guruya tapnmamay gerektirir. Birey herhangi bir di siplin, zorlama veya dayatma yoluyla deil de zgrlk iin de zeksn uyandrmak zorundadr. Ancak zgrlkten do an zek sayesinde birey zihnin tesindekini kefedebilir. Adlandrlamayan, snrsz, szcklere dklemeyen ve iin de zihne ait olmayan sevgiyi barndran bu younluk doru dan deneyimlenmelidir. Zihin onu kavrayamaz; dolaysyla zihnin ok sessiz, son derece dingin olmas ve hibir talebe veya arzuya yer vermemesi gerekir. Ancak o zaman Tanr ve ya gereklik denilen ey varlk kazanabilir. Dinleyici: taat nedir? Onu anlamasak bile bir dzene itaat etmeli miyiz? Krishnamurti: oumuzun yapt ey de bu deil mi? Anne babalar, retmenler, yetikinler "Bunu yap" derler. Bunu ki barca veya kabaca syleyebilirler ve biz de korktuumuz iin boyun eeriz. Ayrca devletler, askeriye de bizden bunu ister. ocukluktan itibaren ne iin yaptmz bilmeden itaat etmek zere yetitiriliriz. Anne babamz ne kadar otoriterse ve dev letimiz ne kadar baskcysa, erken yalarmzdan itibaren o kadar ok dayatmayla ekillendiriliriz ve bize syleneni niin yapmamz gerektiini bilmeden itaat ederiz. Bize ne dn memiz gerektii de sylenir. Zihinlerimiz devletin, yerel oto ritelerin onaylamad dncelerden temizlenmitir. Bizlere
179

nasl dneceimiz, nasl kefedeceimiz retilmez veya bu konuda yardm almayz, sadece itaat etmemiz istenir. Din adamlar da din kitaplar da bize bunu syler ve isel korku muz bizi boyun emeye zorlar, nk boyun emezsek kafa mz karr, kendimizi kaybolmu gibi hissederiz. Sonuta ok dncesiz olduumuz iin itaat ediyoruz. Dnmek rahatsz edici olduu iin dnmek istemiyoruz; dnmek iin sorgulamamz, aratrmamz, kendi bamza kefetmemiz gerekir. Oysa yetikin insanlar bizden sorgula mamz istemezler; sorularmz dinleyecek kadar sabrlar yoktur. Kendi dertleriyle, kendi hrslar ve nyarglaryla, ah lka ve saygnla dair kendi yaplar ve yapmalaryla ok me guldrler ve gen olan bizler doru yoldan sapmaktan kor karz, nk bizler de sayg grmek isteriz. Hepimiz ayn tarz kyafet giyip, ayn ekilde grnmyor muyuz? Farkl bir ey yapmak istemiyoruz, bamsz dnmek istemiyo ruz, genel gidiattan ayr dmek istemiyoruz, nk bu bizi ok rahatsz ediyor, bu nedenle bir gruha katlyoruz. Yamz ne olursa olsun oumuz itaat ediyor, kopyalyor, nk bizler kararszlktan iten ie korkuyoruz. Hem mali hem de ahlki adan kararl olmak istiyoruz; onaylanmak is tiyoruz. evremizin sarld gvenli bir konumda olmak is tiyor ve skntyla, dertle, acyla asla karlamak istemiyoruz. Bizi ustaya, lidere, din adamna, devlete itaat ettiren ey bi linli ya da bilinsiz olsun korkudur. Bakalarna zarar vere cek bir eyi yapmaktan bizleri alkoyan ey cezalandrlma korkusudur. Demek ki btn eylemlerimizin, hrslarmzn ve abalarmzn arkasnda kararl olma, gvende ve emin ol ma istei var. Korkudan kurtulmadan salt itaat etmenin pek bir anlam yoktur. Anlaml olan ey gnbegn korkunun far kna varmak, onun kendini farkl yollarla nasl sergilediini gzlemlemektir. Ancak korkudan arnldnda anlayn i sel nitelii, iinde hibir bilgi veya deneyim birikimi barndr mayan yalnzlk varlk kazanr.
180

19
ZEKCE YAAMAK

amz ilerlediinde szde bir eitim alp okuldan me zun olduktan sonra birok sorunla yzlemek zorunda kalrz. Hangi meslei seelim ki kendimizi tatmin edip mutlu olabilelim? Hangi ite veya meslekte bakalarna zulmetmediimizi veya onlar smrmediimizi hissedebili riz? Istrap, felaket ve lm meseleleriyle yzlemek zorun dayz. Al, nfus kalabaln, seksi, acy ve zevki anla mak zorundayz. Hayatta pek ok karmak ve elikili so runla ba etmeliyiz: insanlar arasndaki ekimeler, karkoca kavgalar, iimizdeki ve dmzdaki atmalar. htiras, sa va, askeri ruhu ve ayrca sandmzdan ok daha hayati olan u olaanst eyi, huzuru anlamak zorundayz. Salt speklasyon veya imgelere tapnmak olmayan dinin anlam n kavramamz gerek. Keza sevgi diye adlandrdmz u karmak ve garip olguyu da anlamamz lazm. Hayatn g zelliine, havada uan kua ve ayrca dilenciye, yoksullarn perianlna, insanlarn ina ettikleri irkin binalara, bozuk yollara ve biimsiz tapmaklara kar duyarl olmalyz. Btn
181

bu sorunlarla yzlemek zorundayz. Kimin peinden gide ceimiz veya gitmeyeceimiz ve birisinin peinden gitmeli miyiz yoksa gitmemeli miyiz sorularna cevap bulmalyz. oumuz orada burada kk apl deiimler yaratmakla megul ve bu bize yetiyor. Yamz ilerledike derin kkl de iimleri daha az istiyoruz, nk korkuyoruz. Olaylara topyekn dnm asndan bakmyoruz, sadece yzeysel dei im asndan bakyoruz. Eer meselenin aslna inerseniz y zeysel deiimin hi de deiim olmadn anlarsnz. O kk l bir devrime deil, sadece mevcut toplumun biraz deitiril mi haline karlk gelir. Kendi mutluluunuzdan ve sefaleti nizden, bakalarnn mutluluuna ve sefaletine, kendi hrslar nzdan ve bencil abalarnzdan, bakalarnn hrslarna, dr tlerine ve abalarna varncaya kadar btn bu hususlarla yzlemek zorundasnz. Kendi iinizdeki ve bakalarndaki rekabet ve rmeyle, zihnin bozulmas ve kalbin boalmasy la yzlemelisiniz. Btn bunlar bilip yzleerek kendi ba nza anlamalsnz. Ne var ki maalesef buna hazr deilsiniz. Okulu bitirdiimizde ne anlam oluyoruz? Bir para bilgi toplam olabiliriz, ama okula balarkenki gibi bo, s ve ka ln kafalyzdr hl. Ders almamz, okula gitmemiz, ret menlerle temas kurmamz hayatn o ok karmak sorunlar n kavramamza yardm etmemitir. retmenlerimiz akl szdrlar ve bizleri de kendilerine benzetirler. Onlar da kor kak, biz de. yleyse hayata olgunlukla, derin kavrayla kor kusuz atlmak ve dolaysyla hayat zekice gslemek hem bizim hem de retmenlerimizin sorumluluudur. imdi b tn bu karmak sorunlara bir cevap bulmak ok nemli g rnyor, ama cevap yok. Tek yapabileceiniz ey bu sorunlar ortaya ktnda onlarla zekice yzlemek. Ltfen bunu iyi anlayn. gdsel olarak cevap aryorsunuz deil mi? Kitap okuyarak, birisinin peinden giderek hayatn tm o ok kar mak ve alengirli sorunlarna zmler bulacanz d nyorsunuz. nanlar ve teoriler buluyorsunuz ama onlar ce182

vap olmuyor, nk bu sorunlar sizin gibi insanlar tarafn dan yaratlmtr. Dehet verici vurdumduymazlk, alk, gaddarlk, irkinlik, perianlk var hayatmzda; btn bunla r insanlar yaratt ve kkl bir dnm meydana getirmek iin insan zihnini ve aklm, yani kendinizi anlamalsnz. Sa dece bir kitapta cevap aramak veya kendini ne kadar mit vaat etse de siyasi veya ekonomik bir sistemle zdeletirmek ya da batl inanlaryla dinsel bir samal hayata geirmek veya bir gurunun peinden gitmek, bunlarn hibiri insani so runlar anlamanza yardm etmez, nk o sorunlar siz ve si zin gibiler tarafndan yaratld. Onlar anlamak iin kendini zi anlamalsnz, anbean, gnbegn, ylbeyl kendinizi anla manz art. Bunun iin zekya, byk lde sezgiye, sevgi ye ve sabra ihtiyacnz var. yleyse zeknn ne olduunu kefetmelisiniz, deil mi? Hepiniz zek szcn geliigzel kullanyorsunuz ama sa dece zekdan sz etmek sizi zeki klmaz. Politikaclar zek, birleme, yeni bir kltr, birleik bir dnya gibi ifadeleri srekli tekrarlayp duruyorlar ama bunlar ok fazla anlam tama yan ifadelerdir sadece. yleyse tad anlam sahiden kav ramadan hibir szc kullanmayn. Biz zeknn ne olduunu kefetmeye alyoruz, sadece tanmn deil; nk tanm herhangi bir szlkte bulabilir siniz. Oysa nemli olan zeky bilmek, onu hissetmek, onu anlamaktr. Nitekim eer bu zekya sahip olursak, yamz ilerledike hayatn devasa sorunlarm zmeye alrken her birimiz ondan yardm alabiliriz. Ve bu zek olmadan ne ka dar okursak okuyalm, ne kadar ders alrsak alalm, ne kadar bilgi toplarsak toplayalm, toplum yapsnda ne kadar reform, kk deiiklik yaparsak yapalm, asl dnm gerekletiremez, ebedi mutlulua kavuamayz. Peki, zek nedir? Onun anlamn ortaya karacam. Bel ki bazlarnza bu biraz zor gelecek, ama ok da fazla szck leri takip etmeye uramayn; onun yerine anlattklarmn
183

ieriini kavramaya aln. Meseleyi, zeknn niteliini sez meye aln. Eer onu imdi sezerseniz yanz ilerledike sylediklerimin nemini ve anlamn daha ak kavrarsnz. oumuz iin zek bilgi, malumat, deneyim toplamann rndr. Byk lde bilgi ve deneyime sahip olan bizler hayat zekice gsleyebileceimizi sanrz. Oysa hayat ola anst bir eydir, asla durgunlamaz; tpk bir nehir gibi s rekli akar, hibir zaman dingin deildir. Daha fazla deneyim, daha fazla bilgi, daha fazla erdem, daha fazla zenginlik, daha fazla mal mlk toplayarak zeki olacamz dnrz. te bu yzden bilginlere ve engin deneyim sahibi kiilere sayg duyarz. Fakat zek "daha fazla"nn rn mdr? Daha faz lasna sahip olma, daha fazlasn isteme srecinin arkasnda ne yatar? Bizler daha fazlasn isterken biriktirmekle, topla makla megul oluyoruz, deil mi? Peki, bilgi ve deneyim topladnzda ne oluyor? Hangi yeni deneyime sahip olursanz olun o hemen "daha fazla s" na evriliyor ve siz aslnda deneyimlemiyorsunuz, sadece hep topluyorsunuz ve bu toplama "daha fazla"nn merkezi olan zihnin bir ilemidir. "Daha fazla" "ben", ego, sadece olumlu veya olumsuz anlamda biriktirme derdinde olan, d a kapal varlktr. Dolaysyla birikmi deneyimiyle zihin ha yati karlar. Bu birikmi deneyimiyle hayati karlayan zihin yine "daha fazla"sn ister, dolaysyla asla deneyimlemez, hep toplar. Zihin bir toplama arac olduu srece, gerek de neyim asla yaanmaz. Her zaman falanca deneyimden bir ey elde etmeyi, daha fazlasn kazanmay dnrken nasl de neyime ak olabilirsiniz ki? Demek ki biriktiren, toplayan insan, hep daha fazlasn is teyen insan hibir zaman hayati taze yaayamaz. Ancak zihin "daha fazla"syla, biriktirmekle megul olmad zaman zeki olma olanan yakalar. Zihin "daha fazla"syla megul oldu unda, her yeni deneyim "ben"i d dnyaya kapatan duva r, btn atmalarn kayna olan benmerkezci etkinlii pe
184

kitirir. Ltfen bu konuyu iyi izleyin. Deneyimlerin zihni z grletirdiini sanyorsunuz ama bu doru deil. Zihin birik tirmekle, "daha fazla"syla megul olduu srece her yeni deneyim bencilliinizi, egoizminizi, dncenin kendini d dnyaya kapatma etkinliini glendirmekten teye gemez. Ancak kii benlikten, "ben" den sahiden kurtulduunda, yani zihin artk "daha fazla"sna ynelik talebin merkezi ol madnda, daha byk, daha geni, daha kapsaml deneyim talebine saplanp kalmadnda zek aa kabilir. Zek za mann basksndan kurtulmaktr, deil mi? Zira "daha faz la" s zaman ima eder ve zihin "daha fazlas"na ynelik tale bin merkezi olduu srece, zamann rndr. yleyse "da ha fazla"sn biriktirmek zek deildir. Btn bu sreci kav ramak kendini bilmektir. Toplayc bir merkez olmadan kii kendini olduu gibi bildiinde, bu bilgi hayat gsleyebile cek zeky dourur ve o zek yaratcdr. Hayatnza yle bir bakn. Ne kadar snk, ne kadar ah maka, ne kadar kk deil mi? nk siz yaratc deilsi niz. Bydnzde ocuk sahibi olabilirsiniz ama bunda yaratclk yoktur. Brokrat olabilirsiniz ama bunda canllk yoktur, deil mi? l rutin, bitmeyen bir skntdr o. Hayat nz korku kuatm ve bundan dolay otorite ve taklit var. Yaratc olmann ne demek olduunu bilmiyorsunuz. Yaratclktan kastm resim yapmak, iir yazmak ya da ark syle yebilmek deil. nsan bir kez olsun onu kefettiinde nihai kaynak, lmsz aknt olduunu anlad yaratcln derin doasn kastediyorum ve o ancak zekyla bulunabilir. O kaynak zamanszdr ama zihin "ben"in, benliin, dur durak bilmeden "daha fazla"sn isteyen varln merkezi olduu srece zamansz olan bulamaz. Bunu sadece szde deil de derinlemesine kavradnz da, uyank zekyla birlikte yaratcln, gerekliin, Tan r'nn, hakknda speklasyon yaplamayacak eyin aa ktn fark edersiniz. Ona asla meditasyon pratiiyle, "daha
185

fazla"s iin yaptnz dualarla veya "daha fazla"sndan ka nzla ulaamazsnz. Kendi zihin halinizi, garaznz, ks kanlnz, her gn anbean beliren karmak tepkilerinizi anladnzda gereklik varlk kazanr. Bu hususlar kavra mak beraberinde sevgi ad verilen hali getirir. Bu sevgi zek dr ve zamansz olan yaratcl dourur. Dinleyici: Toplum bizim karlkl bamllmza dayan yor. Doktor iftiye, ifti de doktora baml. nsan nasl tamamen bamsz olabilir? Krishnamurti: Hayat ilikidir. Sannyasinin bile ilikileri var dr; dnyadan elini eteini ekmi olabilir ama hl dnyay la iliki iindedir, ilikiden kaamayz. oumuz iin iliki atmann kaynadr; ilikide korku vardr, nk bizler psikolojik olarak birbirimize balyz, ya kocaya ya karya ya ebeveyne ya da bir arkadaa. nsan yalnzca ebeveyni veya ocuu ile deil, ayrca retmeni, as, hizmetisi, valisi, komutan ve nihayet tm toplum ile iliki kuruyor ve biz bu ilikiyi anlayamadmz srece korku ve smry douran psikolojik bamllktan kurtulamayz. zgrlk ancak ze kyla gelir. Zek olmadan sadece bamszl aramak veya ilikiden syrlmay beklemek yanlsamaya dmek olur. yleyse nemli olan nokta ilikideki psikolojik bamll anlamaktr. Kalbin ve zihnin gizli yanlarm aa kar mak, yalnzlmz, boluumuzu kavramak zgrl geti rir, ilikiden syrlmak anlamnda deil de, atmaya, sefale te, acya ve korkuya yol aan psikolojik bamllktan kurtul mak anlamnda zgrl. Dinleyici: Neden hakikat nahotur? Krishnamurti: Eer ben ok gzel olduunu dnrsem ve siz bana yle olmadm sylerseniz -ki sylediiniz bir
186

gerekse- bundan holanr mym? ok zeki, ok akll biri olduumu dnyorsam ve siz benim aslnda epey aptal olduumu belirtirseniz bu hi de houma gitmez. Ve benim aptallm belirtmeniz size bir zevk duygusu verir, deil mi? Kibrinizi okar, sizin ne kadar zeki olduunuzu gste rir. Ama kendi aptallnza bakmak istemezsiniz, kendiniz den kamak istersiniz, kendinizden gizlenmek istersiniz, kendi boluunuzu, kendi yalnzlnz rtmek istersiniz. Bunun iin gerekte kim olduunuzu size hibir zaman sy lemeyecek arkadalar ararsnz. Bakalarnn nasl insanlar olduklarn gstermek istersiniz ama bakalar da sizin nasl bir insan olduunuzu ortaya dktnde bu hi hounuza gitmez. Kendi i doanz aa vuracak eyden uzak durur sunuz. Dinleyici: imdiye dein retmenlerimiz gayet kararl bir ekilde bizi allageldik yntemle eittiler ama burada sylenenleri dinleyip tartmalara katldktan sonra ret menlerimiz o eski kararllklarn yitirdiler. Zeki bir ren ci bu koullar altnda kendini nasl ifade edeceini bilir ama zeki olmayanlar ne yapacak? Krishnamurti: retmenler hangi konuda kararsz? Elbette rettikleri eyler konusunda deil, nk matematik, co rafya, allageldik mfredat retmeye devam ediyorlar. Kararsz olduklar konu bu deil. Onlar rencilere nasl mu amele edecekleri konusunda kararsz, deil mi? Yakn zama na kadar rencilerle kurduklar iliki zerine hi dnme diler; sadece snfa gelip, dersi verdikten sonra gittiler. Fakat imdi rencileri kendilerine itaat ettirmek iin kendi otorite lerini kullanmak suretiyle korku yaratp yaratmadklar ko nusunda endieliler. rencileri bask altna alp almadklar veya rencileri kendilerine uygun mesleklere yneltip y neltmedikleri konusunda endieliler. Doal olarak btn
187

bunlar onlar kararsz klyor. retmen sorgulamak, aratr mak zorunda. Ta bandan sonuna kadar hayat sreci de bu deil mi zaten? Asla bir yerde durup "Ben biliyorum" deme yin. Zeki bir insan hibir zaman duraan deildir, asla "Ben bi liyorum" demez. Her zaman sorgular, aratrr, phelenir, bakar, kefeder. "Ben biliyorum" dedii anda oktan lm tr. Ve ister gen ister yal olalm, oumuz gelenek, zorla ma, korku, brokrasi ve dinsel samalklar yznden l hal deyiz, canllktan, cokudan, zgvenden yoksunuz. yleyse retmenin de kefetmesi gerekir. Kendi brokratik eilimle rini ortaya karp bakalarnn zihinlerini kreltmeye bir son vermelidir ve bu ok zor bir sretir. Byk oranda sabr ve anlay gerektirir. yleyse zeki renci retmene yardm etmelidir, ret men de renciye yardm etmelidir. Her ikisi de ok zeki ol mayan renciye yardm etmelidir. Bu da iliki kurarak olur. Hi kukusuz retmen kararsz olduunda, sorgulayp ara trdnda, ok zeki olmayan renciye kar daha hogrl, daha pheci, daha sabrl ve daha sevecen davranr ve bu sa yede o rencinin de zeks canlanabilir. Dinleyici: ifti fiziksel acnn tedavisi iin doktora bam l. Bu da bir bamllk ilikisi deil mi? Krishnamurti: Grdmz gibi, eer ben psikolojik olarak size baml olursam, sizinle kurduum iliki korkuya daya nr ve korku var olduu srece ilikide bamszlk olmaz. Zihni korkudan kurtarma sorunu bir hayli karmaktr. Grdnz gibi, nemli olan nokta, tm bu somlara bi rinin verdii cevaplar deil, sizin kendi banza meselenin asln srekli aratrarak kefetmenizdir. Bu da herhangi bir inanca veya dnce sistemine saplanp kalmamay gerekti rir. nisiyatifi yaratan ve zeky douran ey srekli aratr188

maktr. Srf cevapla yetinmek zihni kreltir. O halde sadece kabullenmekle yetinmeyip srekli aratrmak ve hayatn anlamn kendi banza zgrce kefetmeye balamak sizin iin ok nemlidir.

20
DORU ETM ALMAK

eden eitim aldnz merak ediyorum. Siz biliyor musunuz? Yeterince bydnzde anne babanz sizi okula gnderiyor. Herhalde onlar neden sizi okula gnderdiklerini biliyorlardr. Peki, ama siz biliyor musunuz? Sizin ve anne babanzn bildii tek ey okula gi dip eitim almanz gerektiidir. Peki, eitimli olmak ne demektir? Bunu hi dndnz m? Sadece snavlardan geip, ondan sonra evlenerek hou nuza gidecek veya gitmeyecek bir i bulup hayatnzn geri kalann o ii yaparak geirmek midir? Eitim bu mudur? eitli okullara gidiyorsunuz ve eitim gryorsunuz, ya ni matematik, tarih, corafya, fen bilimleri vesaire reniyor sunuz. Neden? Bunu hi dndnz m? Sadece sonrasn da geiminizi kazanmak iin mi eitim gryorsunuz? Eiti min amac bu mu? Eitim sadece snavlardan geme ve ismi nizin nne bir unvan koyma meselesi midir yoksa bundan tamamen farkl bir ey midir?

191

evrenize baktnzda, dnyann tyler rpertici keme keini gryorsunuz. Anne babanz lks arabalarn iinde kulplere gidip elenirken yiyecek bir eyi olmayan, tatil ne dir bilmeyen ve her gn sabahn krnden gece yarsna dek almak zorunda kalan yoksullar gryor musunuz? Hayat budur deil mi? Zenginler ve yoksullar var, hastalar ve sa lkllar var. Dnyann her yerinde sava, sefalet var. Her tr den dert, sknt var. Ve henz genken bu meseleler zerin de dnmeye balamanz gerekmiyor mu? Ama grd nz gibi, olaanst atmalar, sefaleti, straplar, mcade leleri, savalaryla engin bir hayat gslemeye hazr olma nza yardm etmiyorlar okullarda; hi kimse size bu mesele lerden sz etmiyor. Sadece apak ortada olan baz gerekler den sz ediyorlar ama bu yeterli deildir. Elbette eitim sadece size i kazandrmakla yetinmemeli; hayata hazrlanmanza yardm etmeli. Bir memur, vali veya bilim insan olabilirsiniz ama hayat bundan ibaret deil. Hayatta ne ararsan var. Okyanusa benziyor hayat. Okya nus sadece yzeyde grdnz eyden ibaret deildir. Muazzam derin bir eydir, mthi akntlar vardr ve her trden yaam formuyla, onca balk tryle, kk balklar yiyerek yaayan byk balklarla doludur. te btn bun lar okyanusu oluturur. Hayat da byledir; iinde her tr zevk, elence, ac, sra d icatlar, saysz meditasyon siste mi ve mutluluk peindeki kalabalklar vardr. Btn bunlar hayattr ve siz bu hayata hazrlanmyorsunuz. Okulda hi kimse size bu konulardan bahsetmiyor. Her snfta bir sr renci var ve retmen sadece sizin snavlardan gemeni ze yardm etme derdinde, zihinlerinizi aydnlatmay hi d nmyor. Oysa eitim kesinlikle zihni bilgiyle doldurma sreci deildir. Okumay biliyorsanz bir ansiklopedi alp istediiniz bilgiye eriebilirsiniz. Ksacas eitim kimi ger ekleri renip birka snavdan gemekten bsbtn farkl bir eydir.
192

Grdnz gibi, korktuumuz srece eitimli saylma yz. Korkunun ne olduunu biliyor musunuz? Nitekim kork tuunuzu biliyorsunuz. ocuklar korkuyor, bykler korku yor, hepiniz korkuyorsunuz. Ve korktuumuz srece eitim li deilizdir, zekmz yoktur. yleyse eitim sadece zihni bil giyle doldurmak deil, rencinin korkusuzca hayatn b yk karmaasn anlamasna yardm etmektir. retmenlerinizden, anne babanzdan, aabeyinizden, halanzdan, bakalarndan korkuyorsunuz, deil mi? Byk lerin sizi cezalandrma, itip kakma, odanza yollama gc var. Gerek okulda gerekse evde srekli korkuyla terbiye edi liyorsunuz. Hayatmz korkuyla ekilleniyor ve beikten me zara kadar korkuyoruz. Peki, korkunun neler yaptn bili yor musunuz? Korkarken kendinizi, midenizin nasl kasld m, nasl terlediinizi, nasl kbuslar grdnz hi gz lemlediniz mi? Kendilerinden korktuunuz kimselerle birlik te olmak istemezsiniz, deil mi? Tehdit altndaki bir hayvan gibi hemen onlarn yarmdan svp kaarsnz. Grdnz gibi, bu korkuyla okula gidiyoruz ve yine bu korkuyla okul dan mezun olup hayat adm verdiimiz muazzam derinlie sahip kocaman bir akntyla, o olaanst eyle karlayo ruz. Dolaysyla bana yle geliyor ki, eitimdeki en nemli husus korkudan kurtulmak iin eitim almamz gerektiidir, nk korku zihni kreltir, korku dnceyi eip bker, kor ku karanl dourur ve korktuumuz srece yeni bir dnya kuramayz. Neden sz ettiimi anlyor musunuz yoksa bun lar daha nce hi duymadnz szler mi? Bildiiniz gibi, ailenizin, evinizin dndaki dnyada, Bombay'n tesindeki dnyada, Avrupa'da, Amerika'da in sanlar feci ykm aralar hazrlyorlar. Dnya felaket bir d nemden geiyor ve her ne kadar yle olduklarm dile getir meseler de btn politikaclarn, btn liderlerin kafas ka rk, nk hep savayorlar, her zaman bir tr bela var balarnda. Neticede u anki dnya gzel bir yer deil, mut
193

lu bir hayat srlecek bir yer deil. Eer ok gen olan siz ler doru dzgn eitim almazsanz, hi kukusuz ayn l de mutsuz, ayn lde sefil, ayn lde kemeke bir dnya yaratacaksnz. Dolaysyla tamamen farkl bir dnya yaratmak iin nasl bir eitim almanz gerektiini saptama mz ok nemlidir. Birlikte mutlu bir hayat sreceimiz, ne zenginin ne de yoksulun yer ald, ne btn o gce, konu ma ve cazibeye sahip olan kodaman politikaclarn, ne de hayatta hibir eyi olmayan ve lene kadar almak zorun da kalan madur ve yoksun kimselerin yer ald bir dnya kurmalyz. Yeni bir dnyay yaratacak olanlar yal insanlar deil sz siniz, nk yallar dnyay korkun bir karmaaya bou yorlar. Fakat eer siz doru eitimi alrsanz yeni bir dnya yaratabilirsiniz. Bu sizin elinizde, politikaclarn veya din adamlarnn deil. Eer doru dzgn eitilirseniz harika bir dnya kurabilirsiniz, Hindistan'n veya Avrupa'nn dnyas deil, hepimizin dnyas, sizin ve benim dnyam, hepimizin birlikte mutlu yaayaca bir dnya. Ve sizi temin ederim ki bu dnyann kurulmas baka birilerine deil size bal. te bu nedenle hangi retmenlerden nasl bir eitim aldnz byk nem tayor. ayet retmen korkaksa onun renci leri de korkak olur. Eer retmen dar kafal, kt, gdkse ve sadece size bilgi aktarmakla yetiniyorsa sizin zihinleriniz de ok dar olur ve hayatn ne olduunu anlamadan byrs nz. yleyse doru dzgn eitim almak, yani zgrlk iin de yetimek gerekten ok nemlidir. Ayrca anne babanz dan, retmenlerinizden, kamuoyundan veya bykanne nizin ne diyeceinden korktuunuz srece zgr olamazs nz. Eer korkuyorsanz asla zgr olamazsnz. Ve okullar da retmenlerin bu korku meselesine hi deinmedikleri ne tank olabilirsiniz. Szde nezaketle veya bir disiplin sis temiyle sizi bir ey yapmaya zorlayan bir dayatma uygulan
194

d anda bu, korku yaratr. ayet ben retmensem ve ders almanz salamak iin sizi bakasyla karlatryorsam, baka bir kz veya erkek kadar zeki olmadnz sylyor sam, sizi bertaraf ediyorum demektir, deil mi? Mevcut okullarmzda korkuyu krkleyen snavlar ve rencileri her zaman baka rencilerle kyaslayan notlandrma sis temleri var; dolaysyla tek tek rencilere deil de zeki olan renciye nem veriliyor. Derslerinde ok parlak olan, s navlardan geme konusunda zel bir yetenee sahip bir renci baka alanlarda pekl geride kalabilir ve muhtemelen kalyordur da. Not vermek, puanlandrmak, karlatrmak ve ister neza ketle ister tehdit yoluyla her tr zorlama korkuyu besler. He nz genken bu korkuya taklp kaldmz iin geri kalan hayatmzda da ayn korkuyla cebelleip duruyoruz. Yetikin insanlar hayata kar tutumlarndan tr salt eskinin tekra r olan bir eitim sistemi kurdular, dolaysyla bu sistemde yeni bir yaam tarzna yer yok. te bu nedenle henz gen ken btn bu konular zerinde dnmek bana gre ok nemlidir. Burada size anlattklarmz anlamasanz bile bu meseleyi izin alabilirseniz retmenlerinize sorun ve korku dan sahiden kurtulup kurtulamayacanz renin. Korku olmadnda ok daha iyi ders alrsnz. Bir ey yapmaya zorlanmadnz hissettiiniz zaman gerekten neye ilgi duyduunuzu kestirebilir ve geri kalan yaamnz sahiden sevdiiniz eyi yaparak geirebilirsiniz. Bu da srf bir ie sa hip olmak zorunda kaldnz iin zavall bir memur olmak tan ok daha nemlidir. Srf anne babanz onu yapmanz syledii iin veya toplum yle talep ettii iin bir eyi yap mak samalktr. te yandan eer bir eyi eliniz ve zihniniz le gerekten severek yapyorsanz, bu sevgi sayesinde yeni bir dnya yaratrsnz. Ama ayet korkuyorsanz yeni bir dnya yaratamazsnz. Sonuta henz genken iinizde bir isyan duygusu tamalsnz.
195

syann ne olduunu biliyor musunuz? ocukluktan ye tikinlie geerken hayat anne baba, retmenler, gelenek, komular, iinde yetitiiniz kltr veya toplum aracly la sizi bastrr; btn bunlar bir hapishane gibi sizi kuatr ve istedii eyi yapmaya sizi zorlar, dolaysyla siz asla ken diniz olamazsnz. Bu durumda korkusuz dnmek ve ya ayabilmek ve dolaysyla sevginin ne olduunu kendi ba nza kefedebilmek iin zgr olmanza eitimin yardm et mesi ok nemli deil midir? Eer anne babalarnz sizi ha kikaten seviyorsa szn ettiim trde bir eitimi hazrla mallar ve sizin zgr olduunuzu grmeliler; korkusuz ya ayp bydnz ve mutlu olma zgrlne sahip ol duunuzu grmeliler. Fakat dnyada bu tr aileler ok az, nk ou aile ocua unu yap buna yapma der; olun babas gibi, avukat, polis, tccar veya her neyse o olmas is tenir. Btn bu karmak meseleleri anlamak sahiden ok zor dur ve yamz ilerledike ancak zekmz varsa bu meselele ri kavrayabiliriz. Henz genken zekmz aa karmal yz. Bu da ilkin retmenlerin bu meseleyi anlamasn gerek tiriyor. Fakat ok az retmen bunu yapabiliyor, nk ou iin retmenlik sadece bir iten ibaret. Daha fazla para kaza nabilecekleri baka bir i bulamyorlar, bu nedenle "ret menlik iyi bir i" diyorlar. Bu da demektir ki ne sizi eitmek ne de bizzat eitimin kendisi onlarn umurunda. yleyse gen kzlar veya erkekler olarak meselenin haki katini kefetmelisiniz, evcil bir hayvan gibi sus pus evde otur makla yetinmemelisiniz. Umarm sylediklerimi anlyorsunuzdur, nk bu anlattklarm gerekten ok etin meseleler ve zerinde epey dnmeniz gerekiyor. Dnya dalyor, paralanyor; savalar, alk ve sefalet var ve yeni bir dnyay yaratmak sizin elinizde. Fakat eer iinizde isyan ruhu yoksa yeni bir dnya ina edemezsiniz ve zeknz krelten korku olduu srece o isyan ruhuna da sahip olamazsnz.
196

Dinleyici: Ben beni mutlu edecek her eye sahibim ama bakalar sahip deil. Niin byle oluyor? Krishnamurti: Sizce neden byle? Salnz yerinde olabilir, nazik ebeveynlere, iyi bir beyne sahip olduunuz iin kendi nizi mutlu hissedersiniz; te yandan kaba ebeveynlere, kt bir beyne sahip hasta birisi de kendini mutsuz hisseder. im di neden bu byle oluyor? Siz mutluyken neden bir bakas mutsuz? Mutluluk zenginlie, arabalara, iyi evlere, temiz yi yeceklere, kibar ebeveynlere sahip olmak m demek? Sizin mutluluk tanmnz bu mu? Ve btn bu eylere sahip olma yan bir kii mutsuz mudur? yleyse mutluluktan kastnz nedir? Bunu ortaya koymak nemli, deil mi? Mutluluk k yaslamay m ierir? "Ben mutluyum" dediinizde mutlulu unuz kyaslamadan m doar? Ne sylediimi anlyor mu sunuz yoksa anlalmas ok mu zor? Anne babanzn "Falancann maddi durumu bizimki ka dar iyi deil" dediini hi duymadnz m? Kyaslama bize bir eylere sahip olduumuz hissini verir, bir tr tatmin duy gusu kazandrr, deil mi? Eer kii zekiyse ve kendisini pek zeki olmayan biriyle karlatrrsa kendini ok mutlu hisse der. Yani gurur ve kyaslama yoluyla mutlu olduumuzu sa nyoruz; ama kendini bizimkinden daha az eye sahip bir bakasyla kyaslamak suretiyle mutluluk duyan birisi en za vall insandr, nk onun sahip olduundan daha fazlasna sahip olan, ondan yukarda olan birileri hep vardr. Kyasla mak kesinlikle mutluluk deildir. Mutluluk tamamen farkl bir eydir; peinden koulacak bir ey deildir o. Bir eyi sizi zenginletirdii veya sekinletirdii iin deil de hakikaten sevdiiniz iin yapyorsanz mutlu olursunuz. Dinleyici: imizden korkuyu skp atmann yolu nedir? Krishnamurti: ncelikle sizi neyin korkuttuunu saptama nz gerekiyor, deil mi? Anne babanzdan, retmenleriniz
197

den, snavda baarsz olmaktan, kardelerinizin veya kom unuzun ne diyeceinden korkuyor olabilirsiniz. Yahut b yk bir ne sahip babanz kadar iyi veya zeki olamamaktan korkuyor olabilirsiniz. Pek ok korku tr var ve sizinkinin hangi tre girdiini ortaya karmanz lazm. imdi sizi korkutan eyin ne olduunu biliyor musunuz? ayet biliyorsanz, o korkudan kamadan neden korktuunu zu ortaya karn. Eer korkudan kurtulmak istiyorsanz, on dan kamamanz gerekir, onunla yzlemelisiniz ve tam da bu yzleme sizi korkudan kurtaracaktr. Korkudan kat nz srece ona bakamazsnz, ama durup korkuya baktnz anda korku zlmeye balar. Kamak korkunun sebebidir. Sorular sormalsnz ama belki de buna ekiniyorsunuz. Size bir soru sorabilir miyim? Bydnzde ne olmak isti yorsunuz? Bunu biliyor musunuz? Cevap kzlar iin elbette basit; evlenmek isterler, bu ok ak. Evlendiniz diyelim, o za man ne yapmak istersiniz? Hrsl msnz? Hrsn ne olduu nu biliyor musunuz? Falanca veya filanca olmak istemektir hrs, deil mi? Bir ideale sahip olup "Rama, Sita veya Gandhiji gibi olacam" diyen insan da hrsldr. Bir ekilde hrsl msnz? Peki, hrs ne demek? Neden hrslsnz? Buna cevap ver mek biraz zor olabilir ama hayatn sorunlarndan biri bu ve zerinde dnmeniz gerekiyor. Nedenini size syleyeyim. Hepimiz hrslyz; her insan kendi yordamnca hrsldr. Ve bu durumun neler dourduunu biliyor musunuz? Bizi bir birimize dryor. Her zaman zengin, nl, daha zeki ol mak iin mcadele ediyoruz. Ben sizden daha byk olmak istiyorum, siz de benden. Demek ki hrs aslnda gerekte y le olmadmz biri olmaya almaktr. Ve hangisi nemli? Gerekte yle olmadmz biri olmaya almak m yoksa gerekte ne olduumuzu anlamaya almak m? Hi kuku suz nce kendimize bakmalyz ve gerekte ne olduumuzu anlamaya balamalyz.
198

Grdnz gibi, oumuz idealistiz ve idealistler iki yzldr, nk gerekte olmadklar biri olmaya alrlar hep. Eer ben aptalsam ve zeki olmaya urayorsam her kes bunun muhteem bir ey olduunu dnr. Ne var ki zekice hileler yapmay ne kadar iyi renirse rensin ap tal biri bu sayede zeki olamaz. te yandan eer aptal oldu umu bilirsem, o zaman tam da bu bilgi zeknn balangc olur ki bu da salt zeki olmaktan ok daha iyidir. Anlyor musunuz? Kvrak zekl biri deilsem genelde bama ne gelir? Okul da snfn arka srasna koyulurum ki bunu yapmak aslnda retmen adna utan verici bir eydir, nk ben de dier renciler kadar nemliyimdir. Beni zeki rencilerle kar latrarak snfn arkasna atmas retmenin aptalldr, nk karlatrma yaparak beni bertaraf ediyor. Ne yazk ki kyaslama szde eitimimizin ve tm kltr mzn temelidir. retmen her zaman filanca veya falanca renci kadar iyi olmalsn deyip durur, bunun zerine siz de onlar kadar iyi olmaya alrsnz. O zaman size ne olur? Gi derek daha endieli hale gelirsiniz, salnz bozulur, zihni niz ypranr. Oysa retmeniniz sizi bakalaryla karlatrmayp "Hey buraya bak ocuum, kendin ol. Gel, senin ilgi alanlarm, yeteneklerini ortaya karalm. Taklit etme. Rama, Sita veya Gandhiji gibi olmaya alma. Neysen o ol ve o nok tadan bala" dese, o zaman bakalar deil siz nem kazanr snz. nemli olan bireydir ve retmen bir renciyi daha ze ki olan bir bakasyla kyasladnda, onu kltyor, nemsizletiriyor ve aptallatryordum Gerekte kim olduunuzu ortaya karmanza yardm etmek retmenin grevidir ve si zi bir bakasyla kyasladnda bu grevini yerine getiremez. Kyaslama sizi ykar, yleyse kendinizi bakalaryla kyasla mayn. Herkes kadar iyisiniz. Kim olduunuzu anlayn ve bu noktadan yola kp nasl u anki halinizden daha dolu, daha zgr, daha cokulu olabileceinizi kefetmeye balayn.
199

Dinleyici: Eer anne baba ocuunu sahiden seviyor olsayd onu bir eyler yapmaya zorlamazd dediniz. Fakat eer o cuk temiz olmak istemiyorsa ya da sal iin kt olan bir eyi yemek istiyorsa ona engel olmak gerekmez mi? Krishnamurti: Anne baba ocuunu ok seviyorsa onun iste diini yapmasna izin vermelidir dediimi hatrlamyorum. Beyefendi, bu ok zor bir soru, deil mi? Her eyden nce eer ben olumu seviyorsam onun korkmasn gerektirecek bir eyin olmadn grmem lazm ki bunu yapmak son de rece zordur. Daha nce de sylediim gibi, korkudan kurtul mak iin ocuun bakalaryla kyaslanmamas ve snavlara tabi tutulmamas gerekir. Eer ocuumu seviyorsam onu zgr brakmalym, her istediini yapsn anlamnda deil, nk her istediini yapmak aptalcadr. Zeksn gelitirme zgrlnden sz ediyorum ben ve o zaman bu zek ona ne yapmas gerektiini syleyecektir. Zekya sahip olmak iin zgrln olmas gerekir ve eer srekli bir kahraman gibi olmaya zorlanrsanz zgr olamazsnz, nk o zaman nemli olan siz deil kahraman dr. Snavlara girdiinizde karnnz armyor mu? Kendinizi gergin ve endieli hissetmiyor musunuz? Her yl snav ad verilen feci bir ikenceye maruz kalmak zorunda olduunuz da geri kalan hayatnzn bundan nasl etkilendiini biliyor musunuz? Yetikin insanlar korkusuz bymeniz gerektiini sylyorlar; ama bu bir anlam ifade etmiyor, sadece bir laf salatas, nk onlar sizi snavlara sokarak ve bakalaryla k yaslayarak korkuyu iinize ekiyorlar. Hakikaten zerinde durmamz gereken bir baka konu da disiplindir. Disiplin ile ne kastettiimi biliyor musunuz? o cukluktan itibaren size ne yapmanz gerektii sylenir ve siz de pekl buna ayak uydurursunuz. Hi kimse neden erken kalkmanz gerektiim, neden temiz olmanz gerektiini ak lama zahmetinde bulunmaz. Anne babalar ve retmenler
200

bunu size aklamazlar, nk bunun iin ne sevgileri ne za manlar ne de sabrlar vardr; sadece "unu yap yoksa seni cezalandrrm" derler. u halde bildiimiz haliyle eitim korku alamaktr. Peki, korku varken zihniniz nasl zeki ola bilir? Keza korktuunuzda bakalarm nasl sevebilirsiniz ve ya onlara nasl sayg duyabilirsiniz? Byk ne ve pahal ara balara sahip kimselere "sayg" gsterirsiniz ama hizmetini ze sayg gstermezsiniz, onu tekmelersiniz sadece. Byk bir adam yannza geldiinde hepiniz ona selam verip ayaklar na kadar eilirsiniz ve buna sayg denir; fakat onun ayaklar na kadar eilmenize sebep olan ey sayg deil korkudur. Bir kuli nin (vasfsz iinin) ayaklarna kadar eilmezsiniz, deil mi? Ona sayg gstermezsiniz, nk o size hibir ey vere mez. Demek ki eitimimiz korkuyu yerletirmekten veya pe kitirmekten baka bir ey deil. Bu dehet verici bir ey, de il mi? Ve korku olduu srece nasl yeni bir dnya kurabi liriz ki? Kuramayz, ite bu nedenle henz genken bu korku meselesini ve eitim sisteminde korkunun yerini anlamanz ok nemlidir. Dinleyici: Hayatta ideallere sahip olmak nemli deil mi? Krishnamurti: Bu gzel bir soru, nk hepinizin idealleri var. iddetsizlik idealiniz, bar idealiniz ya da Rama, Sita ve ya Gandhiji gibi bir kii olma idealiniz var, deil mi? Bu da ne anlama geliyor? Sizin deil de idealin nemli olduu anlam na geliyor. Rama mthi derecede nemli, ama zavall siz nemsizsiniz ve bu yzden onu taklit ediyorsunuz. Tek me gul olduunuz ey bir kiiyi veya ideali taklit etmek. Daha nce de sylediim gibi, idealist kii ikiyzldr, nk ger ekte neyse yle olmaya almak yerine her zaman bir ba kas olmaya abalar. Grdnz gibi, idealizm meselesi sahiden karmak bir mesele ve siz bu mesele zerinde dnmeye hi tevik edil201

mediiniz iin sz konusu meseleyi anlamyorsunuz; hi kimse sizinle bu meseleyi konumad. Btn kitaplarnz, b tn retmenleriniz, btn gazeteleriniz ve dergileriniz size idellere sahip olmanz gerektiini, filanca kahraman gibi ol manz gerektiini sylyor ki bu da zihninizi bir maymun gi bi taklit etmekten veya bir gramofon kayd gibi bir sr sz c tekrarlamaktan teye gtrmyor. yleyse her eyi kabullenmeyip sorgulamaya ve kefetmeye balamalsnz; i ten ie korku duyuyorsanz sorgulayamazsnz. Her eyi sor gulamak kar kmak, yani yeni bir dnya yaratmak demek tir. Ne var ki grdnz gibi, retmenleriniz ve ebeveyn leriniz sizin bakaldrmanz istemiyorlar, nk onlar sizi kontrol etmek, ekillendirmek ve kendi kalplarna sokmak istiyorlar ve bylece hayat irkin bir ey olarak akp gidiyor. Dinleyici: Henz daha kz, nasl yeni bir dnya yara tabiliriz ki? Krishnamurti: Eer henz kkseniz yeni bir dnya yarata mazsnz. Fakat hayatnzn sonuna kadar kk kalmaya caksnz deil mi? Korkuyorsanz kksnzdr. Byk bir csseye, byk bir arabaya, byk bir mevkiye sahip olabi lirsiniz ama iinizde korku varsa asla yeni bir dnya kura mazsnz. te bu nedenle korkusuz, zgrce ve akl banda bymek ok nemlidir. te yandan zgrce bymek de mek zgr olmak iin kendinizi disipline etmeniz demek de ildir. Dinleyici: ocuklar korkusuz klacak eitim sistemi nasl olmaldr? Krishnamurti: Bir sistem veya yntem ne yaplacam ve na sl yaplacan sylemeyi ima eder; byle bir ey sizi korku suz klar m? Herhangi bir sistemle korkusuz ve akl banda
202

eitilebilir misiniz? Henz genken zgrce bymelisiniz ama sizi zgr klacak bir sistem yok. Bir sistem zihni bir ab lona uydurmay ima eder, deil mi? Sizi bir kalba hapsetme yi ima eder ve zgrl elinizden alr. Bir sisteme bel bala dnz anda onun dna adm atma cesaretini yitirirsiniz ve sonra o sistemin dna kma dncesi size korku verir. De mek ki aslnda eitim sistemi diye bir ey yoktur. nemli olan sistem deil retmen ve rencidir. Her eyden nce eer si zin korkudan kurtulmanza yardm etmek istiyorsam nce ben korkudan kurtulmalym. Sonra sizi ele alabilirim, her e yi size aklama zahmetine girip dnyann nasl bir yer oldu unu size anlatmalym ve tm bunlar yapmak iin sizi sev meliyim. Korkusuz bir halde okuldan ayrlmanz gerektiini bir retmen olarak hissetmeliyim. Eer sahiden bu hisse sa hip olursam sizin korkudan kurtulmanza yardm edebilirim. Dinleyici: Onu zel bir testten geirmeden altnn kalitesi ni bilmek mmkn mdr? Ayn ekilde, bir ocuun ka pasitesi onu bir tr snava sokmadan bilinebilir mi? Krishnamurti: Snavla ocuun kapasitesinin gerekten re nilebileceini dnyor musunuz? Bir ocuk snavlardan korktuu ve gergin olduu iin snavdan kalabilirken, bir ba kas snav psikolojisinden daha az etkilendii iin snavdan ge ebilir. Bir ocuu her hafta gzlemlerseniz, karakterini ince lerseniz, oyun oynama tarzna, konuma biimine, ilgi alanla rna, nasl ders altna, yedii yiyeceklere bakarsanz hi s nava gerek duymadan ocuun kapasitesini renebilirsiniz. Ne var ki bizler bu konular zerinde hi dnmyoruz. Dinleyici: Beyefendi, yeni bir dnyaya dair fikriniz nedir? Krishnamurti: Yeni dnyaya dair hibir fikrim yok. Eer ona dair bir fikrim olsayd "yeni dnya" yeni olamazd. Bu sadece
203

zekice bir laf deil, bir gerek. Eer ona dair bir fikrim varsa o fikir rendiklerimden ve deneyimlerimden domutur deil mi? O fikir rendiklerimden, okuduklarmdan, baka insanla rn yeni dnyann nasl olacana ilikin sylediklerinden do mutur. yleyse "yeni dnya" eer zihnin bir rnyse asla yeni olamaz, nk zihin eskidir. Yarn ne olacan bilemezsi niz deil mi? Yarn pazar gn olduu iin okulun almayaca n ve pazartesi tekrar okula gideceinizi biliyorsunuz; ama okulun dnda neler olacam, hangi duygulara kaplacanz, neler greceinizi bilmiyorsunuz, deil mi? Yarn veya ertesi sabah ne olacam bilemediiniz iin olacak olan olduunda yeni olur ve nemli olan da o yeni olanla yzlemektir. Dinleyici: Eer ne yaratmak istediimizi bilmiyorsak yeni bir eyi nasl yaratabiliriz? Krishnamurti: Yaratmann ne olduunu bilmemek zc bir ey deil mi? Bir duyguya sahip olduunuzda o duyguyu ke limelere dkebilirsiniz. Gzel bir aa grdnzde, o aa c deil de aacn sizde uyandrdklarm betimleyen bir iir yazabilirsiniz. O his yenidir, yaratc bir eydir; ama siz onu meydana getiremezsiniz, o sizi bulur. Dinleyici: ocuklar her eyi ciddiye almal mdrlar? Eer alrlarsa kendilerini elendirmeye vakit bulabilirler mi? Dinleyici: imdi siz ciddi deil misiniz? Ama her zaman cid di olamazsnz deil mi? Her zaman oyun oynayamazsnz veya her zaman uyuyamazsnz ya da her zaman ders ala mazsnz. Oyun vakti vardr, ciddi olma vakti vardr. te yandan sizinle burada buluup konumam ciddi bir eydir; ama eer siz ciddi olmak istemiyorsanz, sorun yok, kimse si zi buna zorlayacak deil.

204

21
DN ASLINDA BR ETM SRECDR

orkudan sz ettik; peki, din adn verdiimiz eyin as lnda korkunun rn olduunu dnyor musu nuz? Anne babanzn, byk ebeveynlerinizin veya akrabalarnzn tapnaa gittiklerini, bir puta taptklarm, Gita veya baka kitaplardan alnma cmleleri tekrarladklarm veya bir ayin yaptklarm gzlemlemisinizdir. Bunlar yap maya ve bir eye inanmaya din adm veriyorlar. Fakat sizce sahiden din bu mudur? Tapnaa gitmek, insan eliyle yapl m bir putun ayaklarnn dibine iekler koymak, lene ka dar her gn her yl ayn ayini gerekletirmek din midir? Ve eer din insan eliyle yaplm bir eye tapnmak deil se insan zihninin rn olan bir eye tapnmak mdr? Bir ta pmaa girdiinizde put demlen tatan oyulma bir heykel g rrsnz. nsanlar o heykelin nne iekler koyarlar, zeri ne su dkerler, stn rterler ve buna din adm verirler. Bunlar yapmamann dine uygun olmayacam dnrler.
205

Ayrca bizler Tanr'nn ne olduuna dair bir fikre sahibiz ve o fikri zihin yaratmtr deil mi? Put zihin kullanlarak el emeiyle yaplmtr. Tanr fikri ise zihinde retilip saklanr, muhteem bir ey olarak, kutsal put gibi tapnlmas gereken bir ey olarak. Hem putu hem de fikri zihin yaratmtr deil mi? Onlar kesinlikle Tanr deildir, nk onlar zihin icat et mitir. Avrupa'da armha gerilmi plak bir insan heykeli grrsnz; insanlar o figre tapar. Burada Hindistan'da ay n eyi farkl yolla yapyoruz. ster Hindistan ister Avrupa is ter Amerika'da olsun insanlar bir imgeye dua ediyorlar, bir fikre tapyorlar ve yava yava, insan zihninin rn olan din adl eyi oluturuyorlar. Grdnz gibi, bizler yalnz olmaktan korkuyoruz, bi ze yardm edecek birini istiyoruz. Sizin yanzdayken an nemizin, babamzn, bykbabamzn bize yardm etmesini isteriz ve keza yamz ilerledike yine baka birinin bize yardm etmesini isteriz, nk hayat ok zordur; bizi koru yacak, ne yapmamz gerektiini syleyecek mfik bir baba isteriz. Dolaysyla yalnz kalmak, yardm grmemek kor kusundan dolay bize yardm edecek Tanr'ya inanrz; ama o yine de zihnin bir icaddr, deil mi? Korktuumuz iin ve ynlendirilmek istediimiz, neyin doru neyin yanl oldu unun bize sylenmesini istediimiz iin yamz ilerledik e aslnda hi de din olmayan bir din yaratrz. Bana kalrsa din bundan tamamen farkl bir eydir ve asl dini bulmak iin insann uydurduu eyden mutlaka kurtulmamz gere kir. Anlyor musunuz beni? Tanr'nn ne olduunu bulmak, gerek olan kefetmek iin insann kendine empoze ettii tm o yalanc din tuzaklarndan kurtulmas arttr. Ancak korkudan bsbtn arndnzda gerek olan kefedebilir siniz. Byyp hayata atldnzda korktuunuz eyin ne olduunu kefetmek, zihninizin raflarndan onu alp kar mak, hi kamadan ona bakmak iin zek sahibi olmanz gerektirir.
206

oumuz yalnz kalmaktan korkuyoruz. Hi tek bamza yrye kyor muyuz? ok nadiren. Her zaman birisinin, bizimle gelmesini istiyoruz, nk sohbet etmek istiyoruz, birisine bir hikye anlatmak istiyoruz, srekli konuup duru yoruz; hi yalnz kalmyoruz, deil mi? nsan bydnde ve yalnz bana yrye kabildiinde birok gzellii kefediyor, Kendi dnme tarzn kefediyor ve evresinde olan biten her eyi gzlemlemeye balyor: dilenciyi, aptal adam, zeki adam, zengini ve yoksulu. Kularn, aalarn, yaprakta yansyan n farkna varyor. Yalnz banza d ar karsanz bunlar grebilirsiniz. Yalnz kaldnzda ok gemeden korktuunuzu fark edersiniz. Ve ite korktuu muz iin din adn verdiimiz eyi icat ettik. Tanr ve ona nasl yaklamanz gerektii hakknda ciltler ce kitap yazld; ama hepsinin temeli korkudur. nsan korktu u srece gerei bulamaz. Eer karanlktan korkuyorsanz, dar kmaya cesaret edemezsiniz, yorgan stnze eker uykuya dalarsnz. Dar kp bakmak, gerei kefetmek iin korkudan syrlmanz gerekir, deil mi? Ama grd nz gibi korkudan syrlmak ok zordur. ou yetikin insan ancak bydnzde, bilgi toplayp zihninizi disiplin alt na sokmay rendiinizde zgr olabileceinizi syler. On lar zgrln ok uzakta, balangta deil de sonda olan bir ey olduunu sanrlar. Oysa hi kukusuz ocukluktan iti baren zgrln yaanmas gerekir, aksi halde hibir za man zgr olamazsnz. Grdnz gibi, korkak yetikin insanlar sizi disiplin altna sokuyorlar, neyin doru, neyin yanl olduunu size syl yorlar; unu yapmalsn, bunu yapmamalsn, insanlarn syle diklerini aklndan karmamalsn diyorlar. Sizi adetlere, ab lona, kalba uydurmak iin her tr kontrol mevcut ve buna di siplin ad veriliyor. ok gen olduunuz ve korktuunuz iin siz de buna uyuyorsunuz, ama bu size yardm etmiyor, nk sadece uyum salamakla yetindiinizde anlamazsnz.
207

imdi meseleye baka trl bakalm. Eer disiplin altna sokulmam, kontrol edilmemi, bastrlmam olsaydnz, is tediinizi yapmayacak mydnz? Eer size ne yapmanz ge rektiini syleyen biri olmasayd keyfinize gre hareket et meyecek miydiniz? Muhtemelen ederdiniz, nk zorlamaya maruz kaldnz, bastrldnz, bir kalba dkldnz iin vereceiniz tepki ona ters bir ey olurdu. Fakat varsaya lm ki, ocukluktan itibaren, ta bandan beri, okula baladk tan sonra retmen btn bu konular sizinle konutu ve si ze ne yapmanz gerektiini sylemedi, o zaman sizin tepkiniz ne olurdu? Ta bandan beri, okula balamanzdan itibaren retmen zgrln lme yakn son ey deil de en ba ta birinci ey olduunu size anlatt, o zaman tepkiniz ne olurdu? Zorluk u ki zgr olmak byk lde zek ister ve siz henz zgr olmann ne anlama geldiini bilmiyorsunuz: Sa hiden sevdiiniz bir eyi yapma zgrlne kavumak. Zeknn ileyi yollarm kefetmenize yardm etmek retme nin grevidir. Korkudan kurtuluu salayacak olan zekdr. Korku var olduu srece siz hep kendinize bir tr disiplini dayatrsnz. unu yapmalym, bunu yapmamalym, inan malym, uyum salamalym, puja yapmalym ve benzeri. Bu z-disiplin tamamen korkudan doar ve korkunun oldu u yerde de zek barnmaz. yleyse eitim esasnda kitap okumak, snavlardan ge mek ve i bulmak meselesi deildir. Eitim bundan tamamen farkl bir eydir; beikten mezara kadar uzanan bir sretir. ok sayda kitap okumu hayli zeki biri olabilirsiniz, ama ben salt zekiliin eitimin bir gstergesi olduunu dnm yorum. Sadece zeki biriyseniz hayattaki birok eyi skalaya bilirsiniz. nemli olan nokta ilkin neden korktuunuzu orta ya karmak, onu anlamak ve ondan kamamaktr. Eer zih niniz her tr talepten bsbtn kurtulursa, artk haseti, sahiplenmeci olmazsa, ancak o zaman Tanr'nn ne olduunu
208

bulabilirsiniz. Tanr insanlarn Tanr dedikleri ey deildir. Tanr ondan tamamen farkldr; kavradnzda, korkudan syrldnzda varlk kazanan bir eydir o. Demek ki din aslnda bir eitim srecidir, deil mi? Din neye inanlaca ve neye inanlmayaca meselesi deildir; keza ayin yapma veya batl inanlara sarlma meselesi de de ildir. Hayatlarmzn son derece zengin olmas ve korkak baya insanlar olmaktan kurtulmak iin anlaymz geliti rerek kendimizi eitme srecidir din. Ancak bylece yeni bir dnya yaratabiliriz. Politikaclar ve dini liderler yeni bir dnyann kurulmas nn gen insanlarn elinde olduunu sylyorlar. Bunu duy madnz m? Belki de yzlerce kez duydunuz. Fakat onlar si zi zgr olmanz iin eitmiyorlar; oysa yeni bir dnya kur mak iin zgr olmak gerek. Yetikinler sizi kendi basmaka lp fikirlerine gre eitiyorlar ve her eyi berbat ediyorlar. Ye ni bir dnyay kuracak olanlarn sizler, yani gen kuak oldu unu sylyorlar; ama ayn zamanda sizi bir kafese koyuyor lar, deil mi? Hintli, Farisi, falanca veya filanca olmanz ge rektiini sylyorlar. Eer onlarn fikirlerine uyarsanz ke sinlikle imdiki gibi bir dnya yaratrsnz. Yeni bir dnya korkudan, batl inantan, kimi insanlarn yeni dnya idealin den deil de ancak zgrlkten doabilir. Siz genler, gelecek kuaklar, ancak sevmediiniz veya anlamadnz bir eyi yapmak zorunda braklmaz ve zgr olacak ekilde eitilirseniz yepyeni bir dnya yaratabilirsi niz. ite bu nedenle henz genken gerek devrimciler ol mak, yani hibir eyi salt kabullenmeyip, doru olan bulmak iin her eyi sorgulamak ok nemlidir. Ancak o zaman yeni bir dnya kurabilirsiniz. Aksi halde ona farkl bir ad taksanz da imdiye dein varlm hep korumu olan o eski sefalet ve ykm dnyasn srdrrsnz. Biz genken genelde ne yaparz? Kzlar evlenir, ocuk ya par ve yava yava solup giderler. Erkekler bydklerinde
209

geimlerini kazanmak zorundadrlar, bu nedenle i bulurlar ve sevsinler veya sevmesinler o ii yapmaya mecbur kalrlar. Evli ve ocuklu olmalarndan doan sorumluluklar stlen dikleri iin kendilerine sylenenleri yapmak zorunda kalr lar. Bylece isyan ruhu, sorgulama ruhu, isel aray ruhu s ner; yeni bir dnya kurmaya ilikin tm o devrimci fikirleri ezilir, nk hayat onlara ok ar gelmektedir. Ofise gitmek zorundadrlar, onun iin falanca ii yapmak zorunda kaldk lar bir patronlar vardr ve aratrma duygusunu, bakaldr ma hissini, tamamen farkl bir yaam tarz yaratma hevesini yava yava yitirirler, geriye hibir ey kalmaz. te bu neden le ta bandan, ocukluktan itibaren isyan ruhunu korumak ok nemlidir. Grdnz gibi, asl anlamyla din, Tanr'y bulmak, doru olan kendi bana kefetmek iin bakaldrmak de mektir. Ne kadar eski ve saygdeer olurlarsa olsunlar szde kutsal kitaplar salt kabullenmek deildir din. Dinleyici: Eitim hakkndaki kitabnzda modem eitimin tam bir fiyasko olduunu sylyorsunuz. Bu tespitinizi aklamanz istiyorum. Krishnamurti: Fiyasko deil mi beyefendi? Dar ktnz da zenginleri ve yoksullar gryorsunuz; evrenize baktnzda dnyann her yerinde gya eitimli insanlarn sava larda birbirlerini ldrdklerini, dvtklerini, arptklarn gryorsunuz. Hepimize yetecek kadar yiyecek, giyecek ve barnak salamaya elverili bilimsel bilgiler var elimizde u an, ama alk ve sefalet kol geziyor. Dnyann her yerinde politikaclar ve dier liderler gya eitimli insanlardr; un vanlar, diplomalar, kepleri ve cppeleri var; doktorlar ve bi lim insanlar onlar. Yine de insanolunun mutlu bir hayat s rebilecei bir dnya kuramadlar. Demek ki modern eitim baarszla urad, deil mi? Ve eer ayn eski yntemle
210

eitim almakla yetinirseniz, siz de bir baka kasvetli perian hayati hazrlarsnz. Dinleyici: Anne babamz bizim iyiliimizi istedii iin ne den onlarn planlarna uymayalm ki? Krishnamurti: Ne kadar deerli, ne kadar saygn olursa ol sun anne babanzn planlarna niin uyasnz ki? Siz bir kal ba dklecek macun veya hamur deilsiniz ki! Ve eer uyum salarsanz banza ne gelir biliyor musunuz? Szde iyi bir kz veya erkek olursunuz, ya sonra? yi olmak ne demektir bi liyor musunuz? yilik toplumun veya anne babanzn syle diklerini yapmak demek deildir. yilik bundan tamamen farkl bir eydir, deil mi? yilik ancak zekya sahip olduu nuzda, iinizde sevgi tadnzda, korkusuz olduunuzda varlk kazanr. Korkuyorsanz iyi olamazsnz. Toplumun ta lep ettii eyi yaparak saygn olabilirsiniz, o zaman toplum size bir paye verir, ne iyi insan der ama salt saygn olmak iyi olmak demek deildir. Grdnz gibi, genken uyum gstermek istemeyiz ama ayn zamanda iyi olmak isteriz. Ho, tatl, anlayl biri olmak ve gzel eyler yapmak isteriz ama bunlarn ne anla ma geldiini bilmiyoruz; korktuumuz iin "iyiyiz". Anne babamz "yi ol" der ve oumuz iyi oluruz ama bu "iyilik" onlarn bizim iin yaptklar planlara gre yaamaktan teye gemez. Dinleyici: Modem eitimin bir fiyasko olduunu belirti yorsunuz. Fakat eer politikaclar eitim almam olsalard daha iyi bir dnya yaratabilirler miydi? Krishnamurti: Eer bu tr bir eitim almam olsalard daha iyi bir dnya yaratamazlard diyemem. nsanlar ynetmek ne demektir? Her eyden nce politikaclardan beklenen bu:
211

nsanlar ynetmek. Ama onlar hrsllar, g ve mevki isti yorlar, sayg grmek istiyorlar, lider olmak istiyorlar, el s tnde tutulmak istiyorlar; insanlar dnmyorlar, srf ken dilerini veya kendilerinin uzants olan partilerini dn yorlar. ster Hindistan'da, ister Almanya'da, ister Rusya'da, ister Amerika'da, ister in'de yaasn insan insandr; ama grdnz gibi insanlar lkelerine gre blerek daha fazla politikac kendine byk i kaps ayor; dolaysyla onlarn bir btn olarak dnyay dnmek gibi bir dertleri yok. On lar "eitimli", nasl okuyacaklarn, nasl tartacaklarn bili yorlar ve srekli iyi vatanda olmaktan sz edip duruyorlar ama bir yandan da kendilerinin de el stnde tutulmasn bekliyorlar. Eitim dediimiz ey dnyay blp savalar karmak mdr? Yalnzca politikaclar yapmyor bunu, hepi miz yapyoruz. Baz insanlar kendilerine kar salad iin sava istiyor. yleyse doru dzgn eitim almas gereken kiiler sadece politikaclardan ibaret deildir. Dinleyici: O halde sizin dora eitim anlaynz nedir? Krishnamurti: Az nce size anlattm. Baknz, tekrar izah edeceim. Her eyden nce dindar kii bir puta, el veya zihin rn bir imgeye tapnan kii deildir; hakikatin ne olduu nu, Tanr'nn ne olduunu sahiden aratran kiidir dindar kii ve byle bir kii de gerekten eitimlidir. Okula gitmeye bilir, hi kitab olmayabilir, hatta okumay bile bilmeyebilir; ama kendini korkudan, egoizmden, bencillikten, hrstan arndryordur. Demek ki eitim sadece okumay, hesap yapma y, kpr ina etmeyi, atom gcn kullanmann yeni yolla rn bulmak iin bilimsel aratrma yapmay ve benzeri eyle ri renmekten ibaret deildir. Eitimin ilevi esasnda insa nn kendini zavalllndan ve ahmaka hrslarndan kurtar masna yardm etmektir. Btn ihtiraslar aptalca, sefilcedir. Yce ihtiras diye bir ey yoktur. Ayn zamanda eitim ren
212

cinin korkudan uzak bymesine yardm etmeyi de ima eder, deil mi? Dinleyici: Her insan bu ekilde eitilebilir mi? Krishnamurti: Bu ekilde eitilmek istemez miydiniz? Dinleyici: Ama nasl? Krishnamurti: ncelikle byle bir eitim almak istiyor mu sunuz? Nasl diye sormayn, nce byle bir eitim almaya is tekli olmanz gerek. Eer ok hevesliyseniz, yanz ilerledik e ayn hevesin bakalarnda da uyanmasna yardm edebilir siniz, deil mi? Bakn beyefendi: Eer bir oyun oynamak iin can atyorsanz, oyunu birlikte oynayacanz insanlar ok gemeden bulursunuz. Ayn ekilde, eer szn ettiimiz trde bir eitim almay sahiden istiyorsanz, bu eitimi vere cek doru retmenleri bnyesinde barndran bir okulun kurulmasna katkda bulunursunuz. Fakat oumuz aslnda bu trde bir eitim istemiyor, bu nedenle "Byle bir eitim nasl salanabilir" diye soruyoruz. Cevab bakalarnn ver mesini bekliyoruz. Oysa eer hepiniz -beni dinleyen her renci ve umarm retmenler de- bu trde bir eitim istese, o zaman onu talep edersiniz ve hayata geirirsiniz. Basit bir rnek verelim. Sakzn ne olduunu biliyorsu nuz, deil mi? Eer hepiniz sakz talep ederseniz reticiler onu retir ama eer onu talep etmezseniz reticiler retmez. Ayn ekilde ama epey farkl bir dzlemde, eer hepiniz "Yalnzca organize cinayete yol aan bu yapmack eitim ye rine doru dzgn bir eitim almak istiyoruz" derseniz, bu nu itenlikle ifade ederseniz, o zaman hakiki eitimi hayata geirebilirsiniz. Ne var ki grdnz gibi, siz hl ok gen siniz ve korkuyorsunuz, bu nedenle sizde bu istein uyanma sna yardm etmek ok nemlidir.
213

Dinleyici: Doru eitimi almak istesem, retmenlere ihti ya duyar mym? Krishnamurti: Elbette duyarsnz. Size yardm edecek ret menlere ihtiyacnz var, deil mi? Ama yardm nedir? Dn yada bir banza yaamyorsunuz, deil mi? Sizinle ayn ya ta baka renciler, anne babanz, retmenleriniz, postac, st var; herkese ihtiya var ve bu dnyada yaamak iin hepimiz birbirimize yardm ediyoruz. Fakat eer siz "ret men kutsal, o bir dzeyde, ben baka bir dzeydeyim" derse niz, o zaman yardm alamazsnz. retmen ancak kendini pohpohlamak veya kendi gvenliini garantiye almak iin retmenlii kullanmyorsa size yardm edebilir. Eer srf baka bir i yapamad iin retmenlik yapmyorsa, sahi den retmeyi sevdii iin retmenlik yapyorsa, o zaman rencinin korkusuz yetimesine yardm edebilir. Bu da ne snav, ne notlandrma, ne de puan verme demektir. Eer do ru eitimi hayata geirmek istiyorsanz, bunun iin size yar dm edecek retmenlere ihtiyacnz var; yleyse bizzat retmenlerin doru eitim alm olmas ok nemlidir. Dinleyici: Eer tm hrslar aptalcaysa o zaman insan nasl geliebilir? Krishnamurti: Gelimenin ne anlama geldiini biliyor musu nuz? imdi sabrl olun ve bu meseleye yava yava girelim. Gelime nedir? Bu konu zerinde hi dndnz m? Av rupa'ya gemiyle iki haftada gitmek yerine uakla birka saat te gitmeniz gelime midir? Daha hzl ulam ve iletiim ara larnn icad, daha byk silahlarn ve daha iyi tahribat yn temlerinin gelitirilmesi, oklarla insanlarn tek tek yere dev rilmesi yerine tek bir atom bombasyla binlerce insann sili nip sprlmesi; bunlara biz gelime diyoruz, deil mi? y leyse teknolojik anlamda bir gelime kaydedildi; ama dier
214

alanlarda gelitik mi acaba? Savalar durdurabildik mi? n sanlar daha kibar, daha sevecen, daha cmert, daha anlayl, daha insafl oldu mu? Hayr veya evet diye cevap vermek zo runda deilsiniz, sadece gereklere bakn. Bilimsel ve fiziksel olarak muazzam bir gelime kaydettik ama isel dnyamzda hl yerimizde sayyoruz, deil mi? Zira oumuz iin eitim ayan sadece bir ayan uzatmak olduu iin dengemizi yitirdik; buna ramen gelimeden sz ediyoruz, keza btn gazeteler gelime haberleriyle dolu. Dinleyici: Kendini sevdii kiiden ayrdklar iin anne ba basndan nefret eden bir arkadam var. Ona nasl yardm edebilirim? Krishnamurti: Bu ok karmak bir konu, deil mi? Biliyorsu nuz, hayat ok kolay deil, baz yanlaryla ok acmasz. o cuklarn hi umursamayan anne babalar var. Anne babalar ocuklarm umursasalar bile onlarn itaat etmelerim, taklit et melerini, ebeveynlerin dmen suyundan gitmelerini istiyor lar. Bylece ocuklarn iinde bir diren byyor, deil mi? Eer baba zekiyse ve babann olmad zamanlarda anne da yatmacysa ya da bunun aksi geerliyse, ocuk diren gste rip annesine veya babasna kar dmanlk besliyor. Belki de arkadanza daha anlayl, daha sevecen olup burada ko nutuumuz ve sizin kendi banza kavradnz konular ona kibarca aklayarak yardmc olabilirsiniz. Grdnz gibi, kin gttnz anda, birinden nefret ettiiniz anda, bu size holanmadnz kiiye verdiinden daha byk zarar verir, nk bu kin duygusu iltihaplanan bir yara gibi iinizde byr. Fakat ocuklar iin, genler iin bunu anlamak ok zordur. Her eyden nce, ocuklar doal olarak haylazla, trl oyunbazlklara yatkndr ve eer ebe veynler onlar belli bir kalba veya ablona uymaya zorlarlar sa ocukta muazzam bir diren, kr bir dmanlk duygusu
215

yaratrlar ve ocuk da ya ilerledike acsn bir bakasndan karr. ayet bunu anlamaya balarsanz, arkadanzla da bu konuyu konuup kendi iinde nefret ve husumet duygu su beslememesine yardm edebilirsiniz. Dinleyici: rencinin tanm nedir? Krishnamurti: Bir tanm bulmak ok kolay, deil mi? Tek ya pacanz ey szl ap doru yere bakmak, o size bir ta nm verir. Ama bu sizin istediiniz trde bir tanm deil sa nrm. Siz bu konuyu konumak, hakiki rencinin ne oldu unu renmek istiyorsunuz. Hakiki renci snavlardan ge ip i bulan ve ardndan tm kitaplar kapatan renci midir? renci olmak mfredatn gerektirdii birka kitab okumak deil hayata incelemek demektir; sadece belli bir dnemde birka eyi deil, yaam boyu her eyi gzlemleme kapasite sine sahip olmak anlamna gelir. renci elbette sadece oku yan kii deil, ayrca "Bu doru, u yanl" demeden isel ve dsal alanlarda hayatn tm devinimlerini gzlemleyebilen kiidir. Eer bir eyi yarglarsanz, onu gzlemleyemezsiniz, deil mi? Gzlemlemek iin yarglamadan, kyaslamadan in celemeniz gerekir. Eer sizi bir bakasyla kyaslarsam, sizi inceleyemem deil mi? Eer sizi kardeinizle veya ablanzla kyaslarsam, nemli olan kardeiniz veya ablanz olur; dola ysyla sizi inceleyemem. Ne var ki bizim tm eitim sistemimiz kyaslamaktan iba ret. Siz srekli kendinizi bakalaryla kyaslyorsunuz, gurunuzla, idealinizle, ok zeki olan babanzla, byk bir politika cyla vesaire. Bu kyaslama ve yarglama ilemi gzlem yap manza, incelemenize engel olur. yleyse hakiki bir renci gerek isel gerekse dsal anlamda hayattaki her eyi kyasla madan, onaylamadan veya knamadan gzlemler. Yalnzca bilimsel konularda aratrma yapma yetisiyle snrl kalmaz, bundan ok daha zor olan kendi zihninin, kendi duygular
216

nn ileyiini de gzlemleyebilir. Kiinin kendi zihninin tm ileyiini anlamas byk lde sezgiyi, byk lde yar gsz aratrmay gerektirir. Dinleyici: Btn idealistlerin ikiyzl olduunu syledi niz. Kime idealist diyorsunuz? Krishnamurti: dealistin kim olduunu bilmiyor musunuz? Eer iddet doluysam, benim idealim iddetsizlik diyebili rim, ama bu, iddet dolu olduum gereini deitirmez. deal sonunda olmay umduum eydir. iddetten arnmam yllarm alabilir ama bu arada ben hl iddet doluyumdur, gerek olan budur. iddet dolu olan biri olarak srekli iddet ten arnmaya alrm ki bu gereki deildir, ikiyzllk tr. iddetimi anlayp zmek yerine baka biri olmaya gay ret ederim. Gerekte olduundan bakas olmaya alan kii elbette ikiyzldr. Bu bir maske takp farkl biri olduunu sylemeye benzer, ama maskesinin ardndaki kii yine ayn kiidir. Oysa iddet srecini ele alp kavrarsam o zaman id detten kurtulma olanan yakalayabilirim.

217

22
HAKKAT KEFETMEK

enken her eyin asln renmeyi merak edersiniz: Gne neden douyor, yldzlar nedir, evremizdeki dnya ve ay nasl hareket ediyor vesaire; fakat yanz ilerledike bilgi edinme herhangi bir duygu tamayan salt malumat toplamaya dnr. Uzman oluruz, falanca veya fi lanca konu hakknda ok fazla ey biliriz ve artk evremiz deki eylerle, sokaktaki dilenciyle, yanmzdan arabasyla ge en zengin adamla pek ilgilenmeyiz. Eer dnyada neden zenginliin ve yoksulluun olduunu bilmek istiyorsak, bir aklama bulabiliriz. Her eyin bir aklamas vardr ve gr ne baklrsa aklama oumuzu tatmin etmektedir. Ayn ey din iin de geerlidir. Aklamalar bizi tatmin eder; her eyi aklamalarla rtbas etmeye bilgi adm veririz. Ve ei timden de anladmz bu deil mi? Biz kefetmek iin mi reniyoruz yoksa daha fazla aratrmak zorunda kalmamak ve zihnimizi rahat ettirmek iin sadece aklama, tanm ve ka rmlar peinde mi kouyoruz?
219

Byklerimiz her eyi bize aklad ama bu yzden kendi ilgimiz ve merakmz genellikle ld. Yamz ilerledike ha yat daha karmak ve zor hale gelir. renilmesi gereken ok ey var; onca sefalet ve strap var. Btn bu karmaay gren bizler aklamalarla onu tamamen zdmz sanyoruz. Birisi lr ve bu, aklamayla rtbas edilir; strap aklamay la hafifletilir. Belki henz genken sava fikrine kar kyoruzdur ama yamz ilerledike savan aklamasn kabul ederiz ve zihnimiz bnleir. Genken nemli olan ey aklamalarla tatmin olmayp nasl zeki olunacam kefetmek ve bu sayede eylerin haki katine ermektir ve eer zgr deilsek zeki olamayz. zgr le ancak yal ve bilge olduumuzda ulaabileceimiz sy lenir, ama hi kukusuz henz genken zgrle kavuma lyz: Her istediini yapma zgrlne deil de igdleri mizi ve drtlerimizi derinlemesine kavrama zgrlne. inde korku barndrmayan bir zgrln olmas gerek. Nitekim insan aklama yoluyla korkudan kurtulamaz. Biz lmn ve lm korkusunun farkndayz. lm aklaya rak lmenin ne demek olduunu veya lm korkusundan nasl kurtulacamz renebilir miyiz? Ayrca yamz ilerledike ok sade dnme yetisine sa hip olmamz byk nem tayor. Sadelik nedir? Sade insan kimdir? Mnzevi bir hayat sren, ok az eyaya sahip biri sa hiden sade midir? Sadelik bundan tamamen farkl bir ey de il midir? Sadelik zihne ve kalbe aittir. oumuz epey kar maz, pek ok isteimiz ve arzumuz var. rnein, snav lardan gemek istiyorsunuz, iyi bir i bulmak istiyorsunuz, idealleriniz var ve iyi bir karakter gelitirmek istiyorsunuz vesaire. Zihnin birok talebi var ve sadelie engel olmuyor mu? Kefetmek ok nemli deil mi? Kark bir zihin hibir eyin hakikatini kavrayamaz, ger ek olan bulamaz; ite bizim skntmz da bu. ocukluktan itibaren uyum salamak zere eitiliriz ve karmakl nasl
220

sadelie indirgeyeceimizi bilmeyiz. Ancak ok yaln ve dorudan zihin gerei, doruyu bulabilir. Bilgilerimiz giderek artyor ama zihnimiz hibir zaman basit olmuyor, oysa ancak basit bir zihin yaratc olabilir. Bir aacn resmini yaparken resmini yaptnz ey nedir? Yapraklar, dallan, gvdesi, her ayrntsyla olduu gibi aa c m resmediyorsunuz yoksa aacn sizde uyandrd duy guyu mu resmediyorsunuz? Eer aa size bir ey sylyor sa, sizde uyanan duygu ne kadar kark olursa olsun isel deneyimle resmediyorsanz, izdiiniz resim byk bir sade liin rn olur. Henz genken istediiniz tm bilgilere sa hip olsanz bile zihninizi ok sade ve kirlenmemi tutmanz gerek. Dinleyici: Eer hepimiz doru eitim alsaydk korkudan kurtulur muyduk? Krishnamurti: Korkudan kurtulmak ok nemli, deil mi? Ve ancak zekyla korkudan kurtulabilirsiniz. yleyse gelin, ilk nce korkudan nasl kurtulacamza deil de nasl zeki olacamza bakalm. Eer zeki olmay deneyimlersek, o za man korkudan nasl kurtulacamz da bulabiliriz. Korku hep bir eyle ilintilidir, kendi bana var olmaz. lm korku su, hastalk korkusu, kaybetme korkusu, anne baba korkusu, bakalarnn ne diyecei korkusu ve benzeri korkular var. Mesele korkunun nasl yok edilecei deil, korkuyla yzleip onu anlayarak aabilmemizi salayacak zeky nasl uyand racamzdr. Peki, eitim bizim zeki olmamza nasl yardm edebilir? Zek nedir? Eitim snavlardan gemek veya kurnaz olmak mdr? Pek ok kitap okuyabilir, sekin insanlarla karlaabi lirsiniz, ok yetenekli biri olabilirsiniz ama bu sizi zeki yapar m? Zek ancak btnlemi bir insan olduunuzda aa kar. Biz birok paradan oluuyoruz; bazen alngan, kskan,
221

iddete meyilli oluyoruz, bazen de alakgnll, dnceli ve sakin oluyoruz. Farkl zamanlarda farkl ruh hallerine b rnyoruz; hibir zaman bir btn deiliz, hibir zaman ta mamen btnlemi bir varlk deiliz. nsann pek ok istei olduunda, isel olarak birok paraya blnyor. Soruna basit yaklamalyz. Sorun korkudan kurtulmak iin nasl zeki olunacadr. Eer ocukluktan itibaren hangi sorununuz varsa ondan size sz edilmi olsayd, o sorunu sa dece lafta deil gerekten anlamanz size hayatn btnn grme imkn verirdi; o zaman byle bir eitim zeky uyan drabilir ve bu sayede zihni korkudan kurtarabilirdi. Dinleyici: Hrsl olmann aptalca ve acmaszca olduunu sylediniz. O zaman doru eitim alma hrsna sahip ol mak aptalca ve acmaszca deil midir? Krishnamurti: Hrsl msnz? Hrs nedir? Bakalarndan daha iyi olmak istediinizde, bakalarnn notlarndan daha yksek notlar almak istediinizde, kukusuz buna hrs diyoruz. nemsiz bir politikac byk bir politikac olma isteinde hrs ldr; ama doru eitimi almay istemek hrs mdr? Sevdiiniz eyi yapmanz hrs mdr? tibar istediiniz iin deil de yaz may veya resim yapmay sevdiiniz iin yazyorsanz veya re sim yapyorsanz, bu kesinlikle hrs deildir. Kendinizi baka yazarlarla veya ressamlarla karlatrdnzda, onlarn nne gemek istediinizde hrs ortaya kar. yleyse gerekten sev diiniz iin bir eyi yapmanz hrs deildir. Dinleyici: nsan hakikati veya huzuru bulmak istediinde bir sannyasi olur. yleyse sannyasi sadelie sahip midir? Krishnamurti: nsan huzuru istediinde sadelii bilir mi? Bir sannyasi veya sadhu olunarak m sadelie kavuulur? Huzur ke sinlikle zihne ait olmayan bir eydir. Eer huzuru istiyorsam ve
222

zihnimi btn iddet dncelerinden arndrmaya gayret edi yorsam, bu bana huzur verir mi? Ya da eer birok tutkum ol duu halde hi tutkum olmamal diyorsam huzurlu olabilir mi yim? Bir eyi istediiniz anda atmaya, mcadeleye girersi niz; sadelii douran ey btn o tutku srecini anlamanzdr. Dinleyici: Eer doru eitim alrsak korkudan kurtuluruz ama eer yanl eitim alrsak korkak oluruz. Doru mu bu? Krishnamurti: Elbette doru, yle deil mi? Ve hepimiz bir eylerden korkmuyor muyuz? Herkes bir eyden korkuyor, kamuoyundan, lmden, hastalktan vesaire. Bu apak bir gerektir. Dinleyici: Eer sizin dediiniz gibi, herkes korkuyorsa, o zaman hi kimse aziz veya kahraman deildir. Yani bu dn yada hi byk adam yok mu? Krishnamurti: Bu salt mantksal bir akl yrtme, deil mi? Byk adamlar, azizleri, kahramanlar niye kafaya takalm ki? nemli olan sizsiniz. Eer korkuyorsanz irkin bir dn ya yaratrsnz. Mesele budur, byk adamlarn olup olma mas deil. Dinleyici: Aklamann kt bir ey olduunu sylediniz. Biz buraya aklama iin geldik. Bu kt m? Krishnamurti: Aklamann kt olduunu sylemedim; aklamayla yetinmemeniz gerektiini syledim. Dinleyici: Hindistan'n geleceine dair dnceniz nedir? Krishnamurti: Hibir ey dnmyorum. Hindistan'n ok nemli olduunu sanmyorum. nemli olan dnyadr. ster
223

in'de ister Japonya'da ister ngiltere'de ister Hindistan'da ister Amerika'da yaayalm hepimiz "Benim lkem ok nemli" diyoruz ve hibirimiz dnyay bir btn olarak nemsemiyoruz. Tarih kitaplar srekli tekrarlayan savalar la dolu. Eer kendimizi insan olarak anlamaya balayabilir sek, o zaman herhalde birbirimizi ldrmeye bir son verip savalar durdurabiliriz; ama milliyeti olduumuz ve srf kendi lkemizi dndmz srece feci bir dnya yarat maya devam ederiz. Burasnn hepimizin birlikte huzur ve mutluluk iinde yaayabilecei ortak dnyamz olduunu kavrarsak yeni bir dnya kurabiliriz; ama eer kendimizi Hintli, Alman veya Rus olarak grp baka herkese yabanc gzyle bakarsak, o zaman asla huzur ve bar olmayaca gibi yeni bir dnya da kuramayz. Dinleyici: Bu dnyada ok az sayda byk adam olduu nu sylediniz. O zaman siz nesiniz? Krishnamurti: Benim ne olduum nemli deil. nemli olan sylenen eyin doruluunu veya yanlln ortaya kar makta. Eer falanca kii syledii iin filanca eyin nemli olduunu dnyorsanz, o zaman aslnda dinlemiyorsunuzdur, neyin doru neyin yanl olduunu kendi banza bulmaya almyorsunuzdur. te yandan grdnz gibi, oumuz neyin doru neyin yanl olduunu bulmaktan korkuyoruz; ite bu yzden bakalarnn sylediklerini kabullenmekle yetiniyoruz. nemli olan ey sorgulamak, gzlemlemek, asla kabullenmemektir. Ne yazk ki oumuz sadece byk adam saydmz kimsele ri, yerleik bir otoriteyi, Upaniadlar, Gita'y ve benzeri eyle ri dinliyoruz. Kular, denizin sesini, dilenciyi hi dinlemiyo ruz. Sonuta dilencinin syledii eyi karyoruz. Oysa zengin adamn veya gl adamn sylediinde hi hakikat pay yok ken dilencinin sylediinde hakikat pay olabilir.
224

Dinleyici: Merakl olduumuz iin kitap okuyoruz. Gen ken siz de merakl deil miydiniz? Krishnamurti: Sadece kitap okuyarak doruyu kendi ban za bulabileceinizi mi sanyorsunuz? Bakalarnn syledik lerini tekrarlayarak herhangi bir eyi kefedebilir misiniz? Yoksa ancak aratrarak, kukulanarak, asla kabullenmeye rek mi kefedersiniz? oumuz felsefe hakknda bir sr ki tap okuyoruz ve bu okumalar zihnimizi ekillendirip neyin doru neyin yanl olduunu kendi bamza bulmamz ok zorlatryor. Biimlenmi, kalplanm zihin hakikati ancak g bela bulur. Dinleyici: Gelecekle ilgilenmemeli miyiz? Krishnamurti: Gelecekten kastnz nedir? nmzdeki yirmi veya elli yl m gelecekten kastnz? Onca yl uzaktaki bir gele cek ok belirsizdir, deil mi? Ne olacan bilmiyorsunuz, o hal de endielenmenin veya rahatszlk duymann ne anlam var? Belki sava kar, belki de salgn; her ey olabilir, dolaysyla ge lecek belirsizdir, bilinmezdir. nemli olan nokta sizin imdi na sl yaadnz, ne dndnz ve ne hissettiinizdir. Asl nemli olan yarn veya yirmi yl sonra ne olaca deil imdi, bugndr. Bu imdiyi anlamak byk lde zek gerektirir. Dinleyici: Genken ok oyunbaz oluruz ve bizim iin iyi olan her zaman bilmeyiz. Eer bir baba oluna onun iyili ini tlyorsa, olu babasnn dne uymamal m? Krishnamurti: Siz ne dnyorsunuz? Eer ben babay sam ilk nce olumun hayatta sahiden ne yapmak istedii ni ortaya karmalym, deil mi? Ebeveyn ocuunu ona tte bulunacak kadar iyi tanyor mu? Ebeveyn ocuu inceledi mi? ocuunu gzlemlemek iin ok az zaman
225

olan bir ebeveyn nasl olur da ona tte bulunabilir? Ba bann olunu ynlendirmesi gerektiini sylemek ho ama ya baba olunu yeterince tanmyorsa, ne yapacak? Her o cuk belli bir zamanda veya yerde deil de btn bir ocuk luk sresince ele alnp incelenmesi gereken kendi ynelim lerine ve yetilerine sahiptir. Dinleyici: Geen sefer idealistin ikiyzl olduunu syle diniz. Eer bir bina ina etmek istiyorsak, nce o binann fikrine sahip olmalyz. Ayn ekilde, eer yeni bir dnya kurmak istiyorsak, ilk nce bir ideale sahip olmamz gerek mez mi? Krishnamurti: na etmek istediiniz binann bir fikrine sa hip olmakla bir konuda idealist olmak ayn ey deildir. Bun lar kesinlikle farkl eylerdir. Dinleyici: Kendi lkemizin iyiliini isteyerek ayn zaman da insanln da iyiliini istemi olmuyor muyuz? Doru dan insanln iyiliini amalamak sradan insann eriebi lecei bir ey midir? Krishnamurti: Bir lkenin iyiliini dier lkeler pahasna g zetmek smrye ve emperyalizme gtrr. Yalnzca kendi lkemizi dndmz srece atmaya ve savaa mah km oluruz. Dorudan insanln iyiliini amalamak sradan insann eriebilecei bir ey midir diye sorarken sradan insandan kastnz nedir? Siz ve ben sradan insanlar deil miyiz? Biz ler sradan insanlardan farkl myz? Bizi o kadar sra d yapan ey nedir? Hepimiz sradan insanlarz deil mi? Sa dece temiz kyafetleriniz, cilal ayakkablarnz veya bir ke diniz var diye kendinizi bunlara sahip olmayanlardan fark l m gryorsunuz? Hepimiz sradanz ve eer bu gerei
226

sahiden kavrarsak bir devrim gerekletirebiliriz. Kendimi zi sokaktaki gya sradan insann epey stnde grmemi ze, ok zel hissetmemize neden olmas mevcut eitimimi zin hatalarndan biridir.

227

23
OKULU BTRMEK

kulu bitirdikten sonra hayatn sonraki blmnde mutluluu bulmak sanrm ok ender grlen bir ey. Buradan mezun olduktan sonra acayip sorunlarla karlaacaksnz: sava sorunu, kiisel iliki sorunu, vatan dalk sorunlar, din sorunu ve toplumdaki srekli atma. Ve bana yle geliyor ki bu sorunlarla yzlemeye sizi hazr lamam ve daha doru, daha mutlu bir dnya kurmam bir eitim yanl bir eitim olurdu. rencilerin zihinlerini da raltarak bak alarm ve mutluluklarm kstlayan toplumsal ve evresel etmenlerin etkisi altnda kalmamalar iin ren cilere yardm etmek, zellikle kendinizi yaratc ekilde ifade etme imknna sahip olduunuz bir okulda, eitimin ilevi dir. Ve bana kalrsa okula girmek zere olan kiilerin hepimi zin birok sorunla kar karya olduunu bilmeleri gerekir. Fevkalade berrak bir zekya sahip olmak zellikle sizi bekle yen dnyada ok nemlidir ve bu zeky herhangi bir dsal etki veya kitaplar douramaz. Kii bu sorunlarn farkna var

229

dnda ve bir insan olarak bu sorunlarla yzleebildiinde szn ettiimiz zek aa kar diye dnyorum. nsan bir Amerikal, bir Hintli veya bir Komnist olarak ahsi veya kstl anlamda deil de, eylerin hakikatini olduu gibi gr me sorumluluu tayabilen ve olan bitenleri herhangi bir ideolojiye veya dnce kalbna gre yorumlamayan bir in san olarak zikrettiimiz sorunlarla yzleebilmelidir. Eitimin sadece bilgi veya teknolojik donanm kazandr makla yetinmeyip her birimizi insani sorunlarmz anlaya rak onlarla yzlemeye hazrlamas gerekmez mi? Zira gr dnz gibi hayat ok kolay deil. imdi mutlu bir dnem, yaratc bir dnem, olgunlatnz bir dnem yayor olabi lirsiniz ama okuldan mezun olduunuzda evrenizi yeni ey ler kuatacak; yalnzca kiisel ilikilerle deil, ayrca toplum sal etkiler, kendi korkularnz ve kanlmaz baarma hrsyla snrlandrlacaksnz. Bence hrsl olmak bir lanettir. Hrs bir tr bencillik ve kendini d dnyaya kapatmadr ve dolaysyla zihnin baya ln besler. Hrsl olmadan hrsla dolu bir dnyada yaa mak demek hibir kar ve sonu gzetmeden bir eyi o oldu u iin sahiden sevmek demektir ve bu ok zordur, nk tm dnya, btn arkadalarnz, akrabalarnz, herkes ba armak, kendini tatmin etmek, falanca kii olmak iin rp np duruyor. Fakat btn bunlar anlamak ve bunlardan kur tulmak ve sahiden sevdiiniz eyi -o ey ne kadar eften pften ve bilinmedik olsa da- yapmak, sanrm iinizdeki yce ruhu uyandracaktr. Bu yce ruh asla vg veya dl bekle mez, her eyi o eyin hatr iin yapar ve dolaysyla bayal n etkisi altnda kalmama kapasitesine ve gcne sahiptir. Henz genken bu meseleyi anlamanz sanrm ok nem lidir, nk gazeteler, dergiler, televizyon ve radyo srekli baarya duyulan hayranl vurguluyor, bu yolla zihnin ba yaln besleyen hrs ve rekabeti krklyor. Hrsl oldu unuzda ister Amerika'da ister Rusya'da ister Hindistan'da
230

olsun sadece belli bir toplum yapsna kendinizi uyduruyor sunuz ve dolaysyla ok yzeysel bir hayat yayorsunuzdur. Bu okuldan mezun olup niversiteye girdiinizde ve ar dndan oray da bitirdiinizde dnyayla yzleeceksiniz. Ve o zaman bence nemli olan eitli etkilere teslim olmak, bo yun emek deil, dnyaya daha fazla kargaa getirmeyecek, byk isel gce sahip nazik bir ruhla onlar olduu gibi kar layp anlamak ve anlamlarm ve nemlerini fark edebil mektir. Sonuta bence hakiki bir okul rencileri araclyla dn yaya mutluluk vermelidir. Ne de olsa imdi berbat bir halde olan dnyann mutlulua ihtiyac var ve ancak bireyler ola rak bizler g peinde komadmz, kiisel hrslarmz tat min etmeye almadmz, karmza kan devasa sorunla r apak anladmz zaman mutlulua eriebiliriz. Bu ise byk bir zeky, yani belli bir kalba gre dnmeyen, ken di iinde zgr ve dolaysyla doru olan grme, yanl ola n bir kenara atma yetisine sahip bir zihni gerektirir.

231

SORU DZN
2 Korku nisiyatifi nler Korkusuzluk alkanln nasl edineceiz? 3 Otorite Zeky Kreltir nsan nasl zeki olur? Hepimiz bir gn leceimizi biliyoruz. Neden lmden korkuyoruz? Nasl mutlu bir hayat yaarz? 4 zgrl ve Disiplini Anlamak nsann ayn zamanda hem kendini korku duygusundan bsbtn kurtarp hem de toplumla birlikte yaamas onun iin faydal mdr? Tanr nedir? Bilind arzularmzn farkna varabilir miyiz? Neden baz insanlar mahrumiyet koullarnda doarken dierleri zenginlik ve refah iinde douyor? Tanr erkek midir kadn m yoksa tamamen gizemli bir ey midir? 5 Dnmeyi renmek Gelenekle dolu bir toplumda yaarken zihinlerimizi nasl zgr klabiliriz? Korkuya dayal bir toplumda yetitiimiz iin korkudan kurtulmamz nasl mmkn olabilir? Gerek zgrlk nedir ve insan onu nasl elde edebilir?
233

6 Gvence Diye Bir ey Var m? Tanr'nn bizi koruduunu bildiimiz halde neden korku yoruz? Toplum nedir? Bu toplumda yaarken zgr olabilir miyiz? nsanlar yalnz yaayabilecekken neden toplum iinde ya amak istiyorlar? Her zaman birbirimizle iliki iinde olduumuz iin tam bir zgrle asla kavuamayacamz doru deil mi? Anne babamz ihtiyarlaynca bize baml olduklarnda bizler zgr olabilir miyiz? Anne babanz ala terk etmek sizin anzdan iyi olur muydu? 7 Neden Hrslsnz? Eer bir insann mhendis olma hrs varsa bu onun m hendislie ilgi duyduu anlamna gelmez mi? Tanr'y bulmann en kolay yolu nedir? Tanr her yerde midir? Hayatn asl amac nedir? Eer ok alrsam sonunda nihai hakikati grebilir mi yim? 8 Sevgi Nedir? Dnyada neden strap ve sefalet var? ayet bir adam alk ekiyorsa ve ben ona yardm edebile ceimi dnyorsam, bu hrs mdr yoksa sevgi mi? Eer yardmseverliimle onun aln giderirsem, sevgi deil midir bu? Varsayalm ki ben eve gitmek istiyorum ama retmen hayr diyor. Eer ona itaatsizlik edersem, bunun sonularna katlanmak zorunda kalrm. te yandan eer ona itaat eder sem incineceim. Bu durumda ne yapmam lazm? Niin puja yapmamalyz?
234

9 Zihni Anlamann nemi Tanr'dan bize ne vermesini isteyelim? Gerek byklk nedir ve onu nasl elde edebilirim? Sevgi ekime dayal deil midir? Dua nedir? Gnlk hayatmzda bir nemi var mdr? 10 Dinlemek zerine Baarl olduumuzda neden gurur duygusuna kaplyoruz? Gururdan nasl kurtulabiliriz? Bir gzellik nesnesi nasl sonsuz bir nee kayna olabilir? Neden yoksullar mutluyken zenginler mutsuz? Her ne kadar farkl alanlarda gelimeler kaydedilse de ne den kardelie rastlamyoruz? 12 Gerek Sevginin Nitelii Saf sevgi nedir? Din nedir? Eer bir insan mutsuzsa ve mutlu olmak istiyorsa bu hrs mdr? 13 Anlamak Ezberlemek Deildir Gzellik znel midir yoksa nesnel mi? Neden gller zayflar eziyor? Bilimsel keiflerin hayatmz kolaylatrd doru mu? lm nedir? 14 Kskanlk Nedir? Hakikat greceli midir yoksa mutlak m? Dsal farkndalk nedir? Gerek nihai mutluluk nedir? nsanlar neden bir eyler istiyorlar? 15 Yaratc Olan Hafza Deil Anlaytr Zek karakter oluturur mu?
235

Neden birisi bize maksatl baktnda rahatsz oluyoruz? Anlay gelitirebilir miyiz? Srekli anlamaya alrsak, bu bizim anlay egzersizi yaptmz gstermez mi? Anlay gc her insanda ayn mdr? nsan srekli anlamaya alarak engelleri yava yava or tadan kaldrabilir mi? 16 Szcklerin nemini Kavramak Yaratln gayesi nedir? Karma nedir? Saygda korku unsuru var mdr? 17 Zihin Huzuru Bulabilir mi? Bizden daha yukarda olanlar karsnda neden aalk duygusuna kaplyoruz? Hayatmzn her annda evreye kar mcadele verirken huzura ermemiz mmkn mdr? Neden strap ekiyoruz? Niin hastalktan ve lmden kurtulamyoruz? 18 Ne in Yayoruz? taat nedir? Onu anlamasak bile bir dzene itaat etmeli miyiz? 19 Zekice Yaamak Toplum bizim karlkl bamllmza dayanyor. Dok tor iftiye, ifti de doktora baml. nsan nasl tamamen ba msz olabilir? Neden hakikat nahotur? imdiye dein retmenlerimiz bizi gayet kararl bir ekilde allageldik yntemle eittiler ama burada sylenenleri dinle yip tartmalara katldktan sonra retmenlerimiz o eski karar llklarn yitirdiler. Zeki bir renci bu koullar altnda kendini nasl ifade edeceini bilir ama zeki olmayanlar ne yapacak?
236

ifti fiziksel acnn tedavisi iin doktora baml. Bu da bir bamllk ilikisi deil mi? 20 Doru Eitim Almak Ben beni mutlu edecek her eye sahibim ama bakalar sa hip deil. Niin byle oluyor? imizden korkuyu skp atmann yolu nedir? Eer anne baba ocuklarm sahiden seviyor olsayd onu bir eyler yapmaya zorlamazd dediniz. Fakat eer ocuk te miz olmak istemiyorsa ya da sal iin kt olan bir eyi ye mek istiyorsa ona engel olmak gerekmez mi? Hayatta ideallere sahip olmak nemli deil mi? Henz daha kz, nasl yeni bir dnya yaratabiliriz ki? ocuklar korkusuz klacak eitim sistemi nasl olmaldr? Onu zel bir testten geirmeden altnn kalitesini bilmek mmkn mdr? Ayn ekilde, bir ocuun kapasitesi onu bir tr snava sokmadan bilinebilir mi? Beyefendi, yeni bir dnyaya dair fikriniz nedir? Eer ne yaratmak istediimizi bilmiyorsak yeni bir eyi nasl yaratabiliriz? ocuklar her eyi ciddiye almal mdrlar? Eer alrlarsa kendilerini elendirmeye vakit bulabilirler mi? 21 Din Aslnda Bir Eitim Srecidir Eitim hakkndaki kitabnzda modern eitimin tam bir fi yasko olduunu sylyorsunuz. Bu tespitinizi aklamanz istiyorum. Anne babamz bizim iyiliimizi istedii iin neden onlarn planlarna uymayalm ki? Modern eitimin bir fiyasko olduunu belirtiyorsunuz. Fakat eer politikaclar eitim almam olsalard daha iyi bir dnya yaratabilirler miydi? O halde sizin doru eitim anlaynz nedir? Doru eitimi almak istesem, retmenlere ihtiya duyar mym?
237

Eer tm hrslar aptalcaysa o zaman insan nasl geliebilir? Onu sevdii kiiden ayrdklar iin ebeveynlerinden nefret eden bir arkadam var. Ona nasl yardm edebili rim? rencinin tanm nedir? Btn idealistlerin ikiyzl olduunu sylediniz. Kime idealist diyorsunuz? 22 Hakikati Kefetmek Eer hepimiz doru eitim alsaydk korkudan kurtulur muyduk? Hrsl olmann aptalca ve acmaszca olduunu syledi niz. O zaman doru eitim alma hrsna sahip olmak aptalca ve acmaszca deil midir? nsan hakikati veya huzuru bulmak istediinde, sannyasi olur. yleyse sannyasi sadelie sahip midir? Eer doru eitim alrsak korkudan kurtuluruz ama eer yanl eitim alrsak korkak oluruz. Doru mu bu? Eer sizin dediiniz gibi, herkes korkuyorsa, o zaman hi kimse aziz veya kahraman deildir. Yani bu dnyada hi b yk adam yok mu? Aklamann kt bir ey olduunu sylediniz. Biz bura ya aklama iin geldik. Bu kt m? Hindistan'n geleceine dair dnceniz nedir? Bu dnyada byk olan ok insan olduunu sylediniz. O zaman siz nesiniz? Merakl olduumuz iin kitap okuyoruz. Genken siz de merakl deil miydiniz? Gelecekle ilgilenmemeli miyiz? Biz genken ok oyunbaz oluruz ve bizim iin iyi olan her zaman bilmeyiz. Eer bir baba oluna onun iyiliini tlyorsa, olu babasnn dne uymamak m? Geen sefer idealistin ikiyzl olduunu sylediniz. Eer bir bina ina etmek istiyorsak, nce o binann fikrine sahip ol
238

malyz. Ayn ekilde, eer yeni bir dnya kurmak istiyorsak, ilk nce bir ideale sahip olmamz gerekmez mi? Kendi lkemizin iyiliini isteyerek ayn zamanda insanl n da iyiliini istemi olmuyor muyuz? Dorudan insanln iyiliini amalamak sradan insann eriebilecei bir ey mi dir?

SZLK
Bhagavad-Gita: Szlk anlam "Tanr'nn arks", Hindu

epik eser Mahabharata'nn bir blm.

Ghat: Hindistan'da rmak veya gl kenarlarnda insanlarn

ounlukla ykanmak iin suya indikleri basamaklar. Ghat yakma ilemi iin de kullanlr, bylece cenaze alay arndr ma ve kllerin atlmas iin suya ulaabilir.
Guru: Din hocas Karma: Hindularn inand ekliyle, manevi dnyada ile

yen sebep ve sonu yasas.

Mantram: lahi gce sahip szler. Nirvana: Ruhsal aydnlanma veya uyan hali. Budizme

gre nirvana insan doum, strap, lm dngsnden ve di er tm dnyevi esaretlerden kurtarr.

Puja: Hindu ayini. Pundit: zellikle Hindularn Sanskrite bilimine hkim bir

bilgin.
Sadhu: Hindu azizi veya keii. Sannyasi: Hindu trenlerine gre son feragat yeminini et

mi kei.
Sari: Hintli kadnlarn giydii bir elbise. Swami: Hindularn bir dinsel payesi. Upaniadlar: Vedalar diye adlandrlan kadim kutsal Hin

du metinlerinin bir blm.

240