1

STRESLE BAETME VE PROBLEM ZMEDE GLENELM

KEND KENDNE OLUMLU DYALOG
1.Stres yaratan bir problemle kar karya olduumuzda, problem in zm ne gemeden nce, kendimizi cesaretlendirelim; "Dnyann sonu deil ya!" "Her iniin bir k vardr." gibi cmleler buna yardmc olabilir. 2. Problem zmnde izleyeceimiz yol; A. Problemi saptama, B. Seenekleri gzden geirme, C. Bir zm yntemini seme, D. Eyleme geme, E. Sonular deerlendirme. Problemin zmne gemeden, baz sorulara yant aramak zmde yardmc olabilir. Kesin yantlarn, "problem saptama" aamasnda vermemizde yarar olan baz sorular da kapsayan bir n deerlendirme yapalm. Aadaki sorular zerinde dnelim; Bu konuda, beni zellikle rahatsz eden ne? Bu neden bir problem? Ben bu probleme kendim, nasl bir katkda bulundum? Dier kiiler nasl bir katkda bulundular? Problem daha bymeden, yapabileceim bir ey var m? Baa kabilmek iin nasl bir plan gelitirebilirim? Olabilecek en kt ey nedir? Gerekten o kadar kt olabilir mi? A. PROBLEM SAPTAMA Problemin ne olduunu aka ortaya koyalm, belirginletirelim. Problemi kk paralara ayrmak ie yarayabilir. Bunun iin u sorulara yant bulmaya alalm;
DERLEYENMURAT BAYHAN, 1999

 Bu durum neden bir problem oldu? Bu, yalnzca benim amdan m problem, yoksa bakalar da bunu byle mi gryor? Benim bir katkm var m? Katks olabilecek baka eyler ya da kiiler var m? Nasl bir sonu elde etmek istiyorum? Problem ideal bir ekilde zlebilse, neler olmasn isterdim? Karmdaki(leri) nin gvence vermesi, ideal zm m?

Karmdaki(leri) nin tavrndaki deime benim stresimi hafifletecek tek ey mi? B. SEENEKLER GZDEN GERME zm iin olabildiince ok seenek bulalm, komik ve sama bile olsa tm seenekleri nmze serip, gzden geirelim. Liste yapmak yararl olabilir; listenin iine sadece yapacaklarmz deil, aklmza gelen her eyi yazalm. Bylece yaratclmz, klielemi tepki rntlerinden kurtarabiliriz. Herkesin listesinde bulunmas gereken ve deimeyen iki seenek; Stresli durum ya da durumlardan kamak ya da yok saymak, asl problemi bir yana brakarak, problemin yaatt duygular zerinde younlamak. Bu iki seenein hibirini semeyebiliriz. Ama, stresi kendi beklentilerimiz, bak amz ya da tepkilerimizi deitirerek azaltabileceimizi veya stresin kaynandan uzaklamay seebileceimizi unutmayalm. Bunlar normal tepkiler! C. BR ZM YNTEMN SEME Listeyi inceleyip, birbiriyle uzlaan zmler aramaya ve seeneklerin bazlarn birletirmeye almak ve bir eylem plan izmek yararldr. D. EYLEME GEME Plan uygulamadan nce, bunu nasl yapacamz bilmek ok nemlidir. steimize ulamak iin ne yapmamz gerektiini, ne tr kaynaklara gereksinimimiz olabileceini, zaman snrmzn ne olduunu ve sorunumuzla ilgili olarak her ne yapmaya karar vermisek, bunlar gerekten yapabilmek iin daha hangi bilgileri istediimizi belirleyerek, bunlar planmzn iine yerletirelim.

DERLEYENMURAT BAYHAN, 1999

Bu aamada kendimizi, glendirmek adna, biraz martmamzda ne saknca olabilir?! Planmz uygulamak adna kendimizi cesaretlendirmemizin yarar olabilir. Vazgemek ve yarm brakmak yerine, stres dzeyimizin ykseldiini fark ettiimizde, kendimize aadakiler iinden uygun olan birini seerek syleyebiliriz. Bunlar dnda, duruma zg glendirici ve sakinletirici yeni cmleleri kendimiz retebilir ve kullanabiliriz; Hemen sonuca gitmek doru deil. Eer kaslarm biraz gevetebilirsem, kendimi daha sakin hissedebileceim. ok rahatszm ama bu, dnyann sonu deil. Bunu da atlatrm! Kzmak, ileri daha da berbat edebilir. Elimden geldiince sakin olmalym. Onun (onlarn) beni hie saymasna izin vermeyeceim. Ama kendimi de kaybetmeyeceim. E. SONULARI DEERLENDRME Eylem plannda, sonularn deerlendirilecei zaman belirlemek ok nemlidir. Uygulamaya altmz zm yollarnn, iyi ileyip ilemediini kontrol etmek iyi olur. O tarihe kadar sorun ortadan kalkmam olabilir, asla da yok olmayabilir. Ancak, sorun zerinde almaya baladmzdan bu yana, yaadmz skntda bir deime olup olmadna bakabiliriz. Aadaki sorulara yant arayarak, geldiimiz noktay deerlendirebiliriz; Eskiye gre kyaslandnda, bu sorun u sralarda zamanmzn, enerjimizin, dikkatimizin ne kadarn alyor? Son zamanlarda durumumuzdan daha m honutuz? Gerginliimiz biraz olsun azald m? Bu sorunun ikisine yantmz "evet" ise, yntemimiz iliyor demektir, devam edebiliriz. Yantlarmzn ikisi "hayr" ise; listedeki seeneklerimize yeniden gz atp, hala elimizde varolanlardan yenilerini deneyebiliriz. Ya da geriye dnp, baa kmaya altmz stresin ana kaynan doru belirleyip belirlemediimize bakabiliriz. 3. Yntemimiz iyi gidiyorsa, kendimizi dllendirmeyi hakettik! Aadakilerden uygun olan ya da kendimiz iin belirleyeceimiz dl cm lelerini kendimize sylemekten ekinmeyelim; Bu problemden bir eyler renebilir, bir dahaki sefere daha iyi sonular alabilirim. Gerekten ok fkeliydim ama duygularm kontrol altnda tutmay baardm. Aferin bana!
DERLEYENMURAT BAYHAN, 1999

NERLEN KAYNAKLAR: ahin, N. H. (eds) (1994). Stresle Baa kma; Olumlu Bir Yaklam. Trk Psikologlar Dernei Yaynlar: Ankara.

DERLEYENMURAT BAYHAN, 1999