-1-

ALTIKIRKBE YAYIN Sitasyonist Enternasyonal 1.bask: Ekim 2008 Yayn Ynetmeni Kaan aydaml Dizi Ynetmeni enol Erdoan Kapak Tasarm Erol Egemen Bask Umut Matbaaclk (0-212) 637 04 11 ALTIKIRKBE YAYIN Sertifika no: 10860
Kadkyn yamurlu ve puslu sokaklarnda hazrlanan bu kitap sizi uurumdan aa atabilecek gce sahip olabilir. Herhangi bir ekilde ve zellikle izinsiz olarak iktibas edildiinde Kadkyn o bilinen, serin ve rutubetli lneti, yllar boyunca bunu yapan takip eder, salar dklr, ryasnda srekli olarak Kadky sokaklarndan akn akn geerek yllk intiharlarn gerekletirmeye giden lemur srleri grr ve derin bir yalnzla gmlr.

ALTIKIRKBE YAYIN bir Kaybedenler Kulb tribidir. Lise sk aydaml apt no:7 d:9 Acbadem Tel-Fax: (0216) 346 05 79 04 78 www. altikirkbes.com.tr kopotak@gmail.com

-2-

STASYONST ENTERNASYONAL
NOT BOREDin katklarya Jan D. Matthews Ken Knabb Guy Debord Guy Bodson Bill Brown

*
Hazrlayan enol Erdoan Trkeletirenler Merve Darende Melis Oflas Artemis Gnebakanl

ALTIKIRKBE YAYIN
Kadky

-3-

-4-

indekiler S.ENN SUNUMU S.EYE TEMEL GR S.EYE MARKSST GR STASYONZM TOPLUMU STASYONZM NEDR STASYONSTLERE PUNK BAKI

-5-

-6-

KISA Ge kalmlk, hep Aslnda Trkede ok nemli 3 Sitasyonist metin sunuldu bize (ki bunlara ierde dipnotlar verildi), aznlk tarafndan nemsendi bu metinler salt, doal olarak da satmalar on yl buldu, sryor Hep olduunca b filmi tadndaki lkelerde tarih, nesneletirilir ve satlr, kapitalin mal edilir. Szde muhalif de kr alc konumundadr. Bu her an enternasyonalin de bana gelebilir, piyasa bunu gsteriyor. Debordun satld bir dnyada sanrm gsteriden bahsetmeye artk gerek yok. Blissetin dediince: Debord harbiden ld ama akbabalar yayor. Kltr seviciliin kular Bu kitap neden ortaya kt: katldmz bir Sitasyonizm zerine panelde, iki akademisyenin nasl zrvaladn grdkten sonra alnan karar neticesinde ortaya kt. Enternasyonalin yn halinde klliyatn btnnden neredeyse bir ey anlamayacak olan insanlarn nne koymak anlamszln ta kendisidir. Manifestosal btne pratiksiz bugnden bakmann samal zerine konumaya da hi

-7-

gerek yoktur. Yaplmas gerekenin ne olduu zerine deerli insanlarn katlm ve fikirleriyle ksa bir yry sonrasnda alnan karar uydu: nedir sorusunun net cevabnn verilmesine yaklalmas ve tam anlamyla pop yaplanmadan uzak hap kavram dnda bir giri sunarak; bu, nedir ortadan kaldrn ok ynl beslemek. Bu oldu. Son olarak, kitabn yazarlar da evirmenleri de eserlerinin yayn haklarn ZGR BIRAKMILARDIR. Bu kitabn hibir hakk mahfuz vs deildir. Arka kapakta yer alan linkten de isteyen indirebilir. Bu kolektifte zevkle emek veren herkese teekkr ederiz.

GOD SAVE THE T.C

Haz.

-8-

Sitasyonist Enternasyonalin

Sunumu

Trkesi Merve Darende

-9-

Hadi bir denemeyle balayalm: Belirsiz ve anlalmaz situasyonist kelimesini internette aratn. MetaCrawler karlatrlan 45 referans gsterir. Magellan geri dnen 47 sonu rapor eder. Lycos 409 tane belgenin varln iletir. Excite 792 tane belgenin bulunduunu bildirir. InfoSeek ise 1,285 tane site sunar. (Saolun millet. Motorlarnza baylyorum!) Her halkarda, 1957de talyada vcut bulan ve muhalif olmak uruna ellerinden geleni yapmalarna ramen, yelerinin birer hret olmaya baladn anlaynca 1971de dalan, kasten mulak ama ok etkili olan bir grup avangart sanatdan ve ar solcu ahsiyetten oluan Sitasyonist Enternasyonale (SE) hatr saylr bir ilgi vardr. SE iin en az drt ana sunum ya da rehber oktan yazlm ve nternete yklenmitir. (Okumakta olduunuz kitap ta bu amala ortaya konmutur zaten.) 1) eride de okuyacanz SEye Giri adl metin. Eer Greil Marcusun 1989 tarihli Ruj Lekesi1 (phesiz SE zerine ngilizce yazlan en iyi eser) kitabyla ve Sitasyonistlerin Sex Pistols, Gang of Four ve The Feederz gibi Anglo-Amerikan punk gruplar zerindeki etkileriyle ilgileniyorsanz, bu metne bavurabilirsiniz. Bu SEye giri, bir kamu skandalna yol amamak iin 1981den sonra yazlan tek deilse bile, az saydakilerden biridir. 2) Jamal Hannahnn Egoist Communism sitesinde yer
1

Bu eser Ayrnt Yaynlar tarafndan dilmize kazandrlm ve yaymlanmtr.

-10-

alan SEye dair adl kendi metni. phesiz yklenen drt sunumun en iyisi, bu ksa deneme, SEnin mrekkep yalam genlere, rencilere ve entelektel terklere (adamakll skc ve baskc olarak alglandklar iin normalde devrimci gruplarla ya da siyasetle hibir alakalar olmayacak insanlar) ekici geldiini vurgular. 3) Shawn Wilburun kendi sitesinde yaynlanan SEnin Kullanm zerine(1994) adl kendi metni. Sitasyonistlerin (Hegelin epigramlarn parodiletirmeye niyetlenmi) tercih ettii epigramatik biimde yazlm bu metin, bir nevi antiturizm gibi kentsel mekanlar srklemek ve reklamlar ve dier grkemli propaganda biimlerini harap etmek gibi Sitasyonist uygulamalarn daimi nemini vurgular. 4) Max Angern Against Sleep And Nightmare sitesinde yaynlanan 10 Basit Admda SEyi Amak adl metni. ok vahim bir ekilde yazlm, yanllklar ve bask hatalaryla delik deik edilmi ve neredeyse takip etmesi imkansz olan bu metin ak bir ekilde eletiriye cret eder ve salam ya da adil bir tavrla tanmlamak ve aklamak iin aslnda hi zahmete girmedii sitasyonistlerle bu suretle iini bitirir. Aslnda bu metin son 15 yllk gidiatta Anglo-Amerikan fanzinlerinde yaynlanan SE ile ilgili birok yaznn kalitesini gstermek asndan mkemmel bir rnektir. Aka bellidir ki, bu drt metin Sitasyonist kelimesi iin yaplan bir aramadaki tm hitlerin aklamasn karlamaz. Aslna baklrsa, SEnin kurucu yelerinden biri olan, en ok eser veren ve en etkili teorisyeni kabul edilegelmi, onun

-11-

1971de kalan son yelerinden olan Guy Deborda ilikin sihirli kelimeden bahseden bir hayli makale ve eletiri u anda nternette mevcuttur. Debordun SEnin geliimindeki ebedi merkezi rolnden ve Debord SE sonras dnemde ksa ama vurucu kitaplar yazmaya, yaynlamaya devam ettiinden, birka tane Sitasyonist-etkili uzun metrajl film yapt iin; Sitasyonist hareketin rencilerinin ve amatr tarihilerinin ounun alkanl SEye ilerinden biri de Guy Debord olan 70 farkl insandan oluan bir grup muamelesi yapmaktansa Debordun hayatnn bir aral muamelesi yapmaktr. Bu nedenle sitasyonistlere genel baklarn ya da onlarn tantmlarnn birou, Debordun kitaplarnn eletirilerinin, zellikle de 1967 tarihli bayapt Gsteri Toplumu ve onun devam niteliindeki 1988 tarihli Gsteri Toplumu ve Yorumlar2, 1989 tarihli otobiyografisi Panegryquen iinde verilmitir. Grne baklrsa, yeni yazlan bu Sitasyonist Enternasyonale giri gibi, yaklak her be ylda bir, bir makalenin (yeniden) yazlmas ve (yeniden) yaynlanmas gerekir; zira SEye eksiksiz bir giriin, ya da onun genel bir deerlendirmesinin ve eletirisinin yazlmas pek muhtemel grnmyor. Peki neden byle? Bazlar yeni bitmi II. Dnya Savandan sonraki dnemde sabit kalan, artk varolmayan bir grubu eksiksiz bir ekilde zetlemek kolay olmal diye dnebilir. Ama mesele bu deildir. Yalnzca, ne zaman yeni biri kendi almasna nereden balamas gerektiini merak etse, her seferinde SEye ilikin ayn eski sunumlar yeniden basmaya
2

Bu eser de Ayrnt Yaynlar tarafndan baslmtr.

-12-

devam etmek yeterli deildir. Biri, her seferinde tekrar balamak zorundadr. Bu olaand durumun ok da kt bir ey olmayan (aslnda dogmatizmi engelledii iin iyi bile saylabilir) varlnn tek aklamas, 1960larn ortalarndan beri Amerika ve ngilteredeki yaynclarn Sitasyonist kitaplar, brorler, el ilanlar, duvar posterleri, grafiti ve senaryolar arasnda bir eviri dalgasna neden olmu olmalardr. (SEnin Amerikan ve ngiliz kollar olmasna ramen, yapnn kollarnn byk ounluu Avrupa lkelerine dayanmaktadr. Fransz kolu, SEnin en ok eser veren teorisyenlerini ve yazarlarn iine dahil ettiinden beri, Sitasyonist metinlerin ou u anda Franszca orijinalinden ngilizceye evrilmekte ya da evrilmeyi beklemektedir.) 1981de Ken Knabb kendi Situationist International Anthologysini yaynladnda, imdi nc basksndadr; 1983te, ufak Amerikan matbaalar Left Bank ve Black & Red, Raoul Vaneigem'n 1967 tarihli Traite de savoir-vivre a l'usage des jeunes generations ve Debord'un La Societe du Spectacle adl kitaplarn yeniden bastnda ya da yeni evirilerini yaynladnda; 1989da ada Sanat Enstits Sitasyonist eserlerden oluan bir gezici sergi (Paris, Londra ve Boston) dzenlediinde ve daha nceden evrilmemi materyallerden oluan bir sergi katalogu yaynladnda; 1992de ufak ngiliz matbaalar Pelagian and Rebel, Guy Debordun alt filminin her birinin senaryosunu evirip bastnda ve 1995te Keith Sanborn Debordun en nl filmi La Societe du Spectacle (Simar Films, 1973) iin altyazl bir eviri hazrladnda; bir

-13-

dneme almtr3. Gn getike SE ve onun 14 yl boyunca yaptklar konusunda daha fazla ey reniyoruz. Kanlmaz olarak, sitasyonistlerle ilgili en temel grlerimizin deimeleri ya da dzeltilmeleri gereklidir ve phesiz gerekli olmaya devam edecektir. Tercme edilmesi gereken Franszca yazlm daha nemli muhtelif Sitasyonist kitaplar vardr. Ayn zamanda gayet ilgi ekici ama hala evrilmemi Danca, Felemenke, Almanca, talyanca ve spanyolca pek ok Sitasyonist metin vardr. Ve bylece yaklak olarak, nmzdeki on yl iersinde bu kylara varmak iin en az birka tane ngilizce eviri dalgas olacak. Birka ylda bir SEye yeni bir giri yazlmasnn bir dier sebebi de, Sitasyonist literatrn tm dier byk sanatlar gibi, herhangi biri tarafndan, Franszcaya ya da metinlerin kendilerine ainal olsa bile, kesin bir ekilde zetlenmek iin fazla deneysel, deiken ve kendi iinde elikili olmasdr. nemli bir ey her zaman gzden kaar. SEye dair tm rehberler ve zetler can alc hatalar, inanlmaz ihmaller, talihsiz yanl yorumlamalar ve zayf ya da dncesizce yaplm deerlendirmeler yapmaya mahkum gibi grnr. ki

Cin-Sabotage metni, 6.45 tarafndan yaymlanmak zeredir. Ayrca 2008 Tyap Sanat Fuar bnyesinde yeralmas u an planlanan Sitasyonist Serginin ana hazrlaycs olan 6.45, bu kapsamda Trke altyazlar hazrlnanan "gsteri toplumu" filmini de sanal olarak dolama sokacaktr.

-14-

tane SEye giriin ve artk ncsnn de yazar olarak, ne yazk ki tecrbeme dayanarak konuuyorum. Ama ayn zamanda kuvvetle ihtimaldir ki, yeni giriler yazlmas problemi SEye ya da onun metinlerinin doasna bal deildir. Aksine problem, kendimizi iinde bulduumuz toplumun deien yapsyla ve onunla olan ilikimize bal olabilir. Greceimiz zere, Sitasyonist proje hem batnn kapitalizmini hem de dounun brokratik komnizmini tamamen ortadan kaldrp tarihte ilk defa gerek (anarist) sosyal demokrasi kurmay hedefleyen bir giriiminin balangcyd. SEnin dalmasndan beri, benzeri grlmemi sayda olay cereyan etmitir; en basitinden dnya sahnesi artk 1950li, 60l ve 70li yllarda olduu gidiatta deildir. zellikle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii (Tm Avrupal uydular gibi) yklm ve kaybolup gitmitir. Dolaysyla kapitalizm ve brokratik komnizm arasndaki kresel kartlk - 1957den 1971e kadar olan dnemde sivri olan- durgunlamtr. Ama kaybolmamtr: Dnyann en kalabalk nfuslu milleti, nitekim drtte biri, hala totaliter bir sosyalist brokrasi tarafndan ynetilmektedir. Silahl atmalar jeopolitik alanda giderek daha az yer alrken, sosyoekonomik alanda daha fazla yer almaya balam gibidir; rksal ve etnik dmanlklar da ideolojik dmanlklarn yerine gemi gibidir. Ama uluslararas snf mcadelesi kaybolmamtr: Nijerya, Arnavutluk, Seul, ve Yangon4daki ii snflar gnmzde youn bir mcadele vermektedirler, tm g4

Myanmarn bakenti.

-15-

leriyle hem onlara hkmeden askeri cuntalara hem de onlar acmaszca smren okuluslu irketlere kar savamaktadrlar. Souk Sava sonras Dnemin (yani organize karmaann), ortasnda kapitalizmden baka bir eyin mmkn olup olmadn ya da hi mmkn olup olmayacan hayal etmek olduka zordur. Buna ramen, anarist sosyal demokrasinin ortaya k iin maddi n koullar her gn daha da olgunlamaktadr. Bu nedenle, kapitalizmin gerekten ne olduuna ve nasl ilediine dair ak ve kesin bir tanma sahip olmay ve kapitalizmin tamamen ortadan kaldrlabilecei, brokratik komnizmin nlenebilecei ve anarist sosyal demokrasinin balayabilecei somut ve etkili bir dzene sahip olmay hereyden daha fazla isteyen bir grup anarist ve sanatdan oluan Sitasyonist Enternasyonalin hikayesini (tekrar) anlatma gerei hissederiz. Sylediimiz gibi Sitasyonist Enternasyonal, ufak ama azimli Avrupal grubun temsilcilerinin sahip olduklar ortak noktalar ve beraber yapabilecekleri eyleri grmek iin bulumalarndan bir yl sonra 1957 ylnda talyada kurulmutur. Bu grup Letrist Enternasyonal (1952de kurulmutur, Fransa kkenlidir ),IMIB5 (1953de kurulmutur, talya kkenlidir), ve COBRA (1948de kurulmutur, Kopenhag, Brksel ve Amsterdam kkenlidir [nitekim grubun ad buradan gelir].)dr. Tm bu gruplarn karakter olarak Avrupal olmas, varoluunun ilk yl ierisinde Avrupann (Almanya ve s5

The International Movement for an Imaginist Bauhaus.

-16-

kandinavya) dier blmlerinde de kollar edinen Situasyonist Enternasyonal hakknda bir hayli ey syler. Balangtan, SE bir nevi enternasyonalistlerin enternasyonal federasyonu- milletler, milli kimlik ve milliyetilik ile olan balarndan tamamen kurtulup dnyada da gerekten neler olup bittiine dair en doru betimleme ya da davurum olmaya niyetlenmiti. (Tesadf eseri deil, gemite ve halen dnyada gerekten neler olup bittii, genellikle belli lkelere nceden kstlanm ileri kapitalizmle badatrlan belli koullarn ve fenomenlerin enternasyonal hale getirilmesidir.) kurucu mikro grubun yan sra oluturmak iin bir araya geldikleri makro grubun da kastl olarak ufak(asla ayn anda bir dzine yeden fazlasn almayarak) tutulmas gerei, bize SEnin uluslararas olduu kadar kusursuz, militan ve u bir rgt olarak tasarlandn gsterir. Belirlenmi enternasyonalizmin dnda LI, IMIB ve COBRA iki eye kar derin bir sadakat ve ballk gsterdiler: doas gerei ikisi de aslnda topik olan, ada sanat ve radikal politika. Bu gruplarn problemi, II. Dnya Savandan yaklak on yl sonra, modern sanatn ve radikal politikann mevcut ya da geleneksel biimlerinin ok aznn (eer varsa) telafi edilemez bir ekilde yozlam ve tkenmi olmalar, ya da dev irketlerle, Nazizm ve Stalinizmle ibirlii ierisinde olmalaryd. Nereden baklrsa hem pro-kapitalist siyasi partilerde, hem onlarn sosyalist alternatiflerinde, hem i yerinde hem de bo vakitlerde elitler, gerekst liderler ve muazzam, gayri ahsi brokrasiler giderek bireylerin hayatlarn daha fazla egemenlii altna alyor, denetliyor

-17-

ve mahvediyordu. topya tam anlamyla hibir yerdeydi. Besbelli bu yldrc problemin zm mevcut biimlerin yalnzca stnkr tamir edilmelerini reddetmek ve batan hem modern sanat hem de radikal politikay yeniden kefetmektir. Ama nasl? Onlar sanat ve politikann batan ele alnacaklar -ama gemite sklkla yaanm olan; yanl anlamaktan, birbirleriyle olan ilikilerini denetlemeye ya da dogmatik bir ekilde inkar etmeye kalkmaktan ziyade birbirlerini zenginletirecekleri ve glendirecekleri bir ekilde ele alnacaklar- birleik bir projede toplamnn bir yolunu bularak. 1940larn sonlarnda, genliinde Srrealist bir partizan olan ve sanat duygusunu kaybetmemi Marksist sosyolog Henri Lefebvre tarafndan iaret edilen yn izleyerek Sitasyonist Enternasyonal, birleik projelerini gemile badaan istekler ve beklentilerden ve szde gelimenin nesnelliinden ziyade gnlk hayat ile badaan istekler ve beklentilere, bireylerin znelliine dayandrmtr. SEe gre hem modern sanat hem de radikal politika; toplumun ounluu iin burada ve imdi, bu hayatta, gn be gn uzak bir gelecekte, Cennette ya da Byk Devrim sonras bir dnemde deil- heyecan verici, tatmin edici ve annda etkili olmaldr. Her dakika vaatlerde bulunup ve yine bunlarn muhakkak salanacan duyururken, insani zenginletirme ve memnuniyet vermeyi ertelemeye devam eden sanat ve politika ortadan kaldrlmalyd. Sitasyonistlerin harikulade olarak

-18-

adlandrdklar bu biimler, szde Gelimenin ok uzun zaman nce modern hayattaki gnlk hayat yaayan bir cehennemden ziyade bir yeryz Cenneti haline getirmek iin gerekli maddi n koullar rettii gereini gizlemek zere tasarlanmlardr. Ortada bunu yapacak biri ya da talip olmad iin, SE gsteri toplumuna (modas gemi, khne ve bozulmu olan bile isteye devam ettiren irrasyonel toplumuna) kar bir saldr balatma zahmetini yaknda bakalarnn da katlacandan gayet emin bir ekilde bizzat kendisi stlenmitir. rgtn kuruluundan on yldan ksa bir zaman sonra, tek kelimeyle SEnin hakl olduu netlik kazanmtr. Sosyal devrim hem cazip hem de mmknd ve hala yledir. Sitasyonist Enternasyonalin yeleri, hayallerinde canlandrdklar sanat ve politikann yeni karmasn (mesela sosyal hayatn yeni biimlerini) belirten eitli isimler ve ifadelerle kagelmilerdir. Bu belirtmelerin en nemlisi, SEnin dergisinin ilk saysnda niter bir evrenin ve olaylarn bir oyununun kolektif rgt tarafndan somut ve kastl bir ekilde yaplandrlan bir hayat an olarak tanmlayaca varedilmi durum idi. Sitasyonist ismi bu merkezi ve henz kastl olarak mulak kavramdan gelmitir. Bir Sitasyonist durumlarn yaplandrmasyla uraan, durumlarn ina edilmelerinin teorik ya da pratik eylemiyle ilikisi olan ve ayn zamanda SEnin de bir yesi olan kimsedir. Bylelikle temel ve dolaysyla retken bir belirsizlik yaratlr: Sitasyonistler olmasna ramen, sitasyonizm diye

-19-

bir ey yoktur SEnin deyiiyle mevcut gereklerin yorumlanmas doktrini yoktur, renilecek ve tekrarlanacak bir dogma yoktur -zira gerekten Yirminci Yzyla uygun durumlar daha ina edilmemitir. Byle durumlar, birileri onlarn yorumlarndan bir dogma ya da doktrin karmadan EVVEL ina edilmeliydi. Sitasyonizm diye bir ey olmad iin, SE, dergisinin ilk saysnda; sitasyonizm kavramnn besbelli anti-sitasyonistler tarafndan icat edildiini deklare etmitir. Ama eer sitasyonizm dncesinden bile vazgeersek,durumlarn ina edilmesi teorisinden nasl bahsedebiliriz ki? Ortada ne teorisi olabilir? Belki de gerekten ina edilmi bir durumun somut bir rnei meseleyi aydnlatmaya yardmc olabilirdi. Ama bu, tamamen SEnin problemiydi (ve en byk gcyd, zira bu problem SEnin 15 yllk gidiattaki deien koullara uyum salamasna izin vermitir): birok tarihi rnek bulabilecek olmasna ramen, SE hibir zaman ideal bir ina edilen durumun gerekten ne olduu konusunda tam bir anlamaya varmamtr. Neticede de SE yelerinin durumunu belirlememi, organizasyon bir btn halinde ina ile ilgilenmitir. Ama bu gerein eyleme bir engel tekil etmesine izin vermektense, SE ina edilmi bir duruma yol gsterebilecek her trl geidi amtr, her ne olursa olsun. Daha iyi anlalsn diye, dierlerinin yapt gibi, SEnin tarihinin farkl aamadan olutuunu varsayalm.(Bu varsaymn Thomas F. McDonoughnun Rereading the Situationists, Rereading Debord adl makalesinde reddedildiini dikkate alalm.) lk aamada (19571961 aras), rgt

-20-

yeleri kendilerini sanat ve politikann yeni karmasnn yaratc davurumlarna adamlardr. Bu birka yl boyunca, artc miktarda ve eitlilikte sanat bazl politik (sentetik) eserler rettiler: dergilerinin nshalar, risale, bror, albm, teybe kaydedilmi sunumlar ve dersler, konferanslar, sergiler, resimler, izimler, mimari model ve planlar, filmler, boykotlar, harikulade kltrel olaylara engel olunmas vs vs. Bu ilk aamada, ina edilmi bir durum Amerikada performans-gerek, insani tutkular tatmin etme amac uruna eldeki tm aralarn bir sentezi olduu lde politik olarak radikal olan interaktif bir performans- olarak bilinen eye akrabayd, sitasyonistlerin kendi olaylarnn yalnzca tm performans alanlarn deil, tm evreleri kuatmalarn, doldurmalarn ve dntrmelerini beklemelerine ramen. Bir baka deyile, bir durumun ina edilmesi, olduka byk bir insan topluluunun ibirliini ve katlmn gerektiren bir eydi.

-21-

-22-

-23-

1962 civarnda SEnin yelii ve ynetimi, ksmen rgtn radikal politikadan ziyade avangart sanatla ilgili grnen insanlar dlayp onlarla yollarn ayran kat politikasnn bir sonucu olarak, ksmen de SEye katlma niyetiyle yaklaan yeni insan tiplerinin bir sonucu olarak deimeye balad. Kabaca ama tam olarak belirtmek gerekirse: radikal bir ekilde deneysel olan sanatlar initeydiler ve radikal bir ekilde deneysel olan teorisyenler ktaydlar. Bu kopma ya da blnme ylesine derindi ki, bir dzinenin yarsndan fazla dlanm Sitasyonist (Nashistler olarak adlandrlanlar) kinci Sitasyonist Enternasyonali kurdu. Bu ad altnda bu eski sitasyonistler, Amsterdamdan The Situationist Times from Amsterdam yaynlayarak birka yl boyunca aktif olmaya devam ettiler. Ama o zamanlarda ya da son zamanlarda ans eseri resmi olarak hi dalmayan kinci Enternasyonale ok az ilgi gsterilmitir. 1962den 1967ye kadar devam eden (Birinci) Sitasyonist Enternasyonalin tarihinin ikinci aamasnda; grubun vurgusu, eletirel gsteri teorisini gelitirmekten, sanat-bazl politik eserler retme ynne kaymtr. Bu nedenle sitasyonistlerin operasyon sahneleri, sergi alanlarndan, niversite amfilerine tanmtr. 1965 ylnda SE, Strasbourg niversitesinde konuma yapmay amalayan nl sibernetikilere yaplan saldrlara destek olmutur. Ertesi yl, SE Strausborg niversitesindeki bir grup radikal renci sayesinde yaymlanmas (pek de elenmeyen) renci birlii tarafndan karlanan On

-24-

the Poverty of Student Life6 kaleme almtr. Enteljensiya arasndaki bu gerginlik dneminin doruk noktas Sitasyonist teorinin neredeyse e zamanl iki kitabnn yaymlanmasyd: Debord'un La Societe du Spectacle ile Vaneigem'in Traite de Savoir-vivresi. Bu eserlerde ve bu dnem boyunca SEnin dergisinde yaynlanan makalelerde, ina edilmi bir durumun ne olduuna dair en iyi rnek, 1871 Paris Komn, 1921 Kronstadt Ayaklanmas ya da 1956 Budapete i Konseyi gibi, bilinen bir isyan haline gelmitir. SEnin, 1968 Maysnn banda tm Fransay haftalar boyunca felce uratan ve neredeyse Fransz hkmetini deviren, bugne kadar benzeri grlmemi genel bir yasad grevi tetikleyen festivalimsi Paris'i igal hareketinde karlat ve katld, 1968te geride brakt ynelim buydu. Biroklarnn aksine (phesiz kinci SEnin yeleri de dahil), sitasyonistler bu dpedz anarist isyan patladnda ve halk ele geirdiinde, gafil avlanmadlar onlar zaten 10 yldan uzun bir sreden beri byle bir isyann geliini ngrmekteydiler. Sonu olarak, SE; Mays Olaylar sresince hzl, gvenli ve etkili bir ekilde hareket etti; yeleri de, o andan itibaren birok yorumcunun nemsiz, yerel ve var olmam gibi defetmeye kararl olduu olayn nemini ak ve net bir ekilde grebilmilerdi. Dier taraftan, SEnin enternasyonal devrimci hareketi diriltme konusundaki ball sarslmad iin, isyann baarszla uramamas iin baz belirgin Sitasyonist zelliklere sahip olmasndan baka aresi yoktu
6

6.45 tarafndan yayna hazrlamaktadr.

-25-

(Enragesin politik-poetik grafiti ve sloganlar, popler kltrden alnan ve yine ona kar kullanlan grntleri kullanm ve gnlk hayat tarzlarnn radikal deiimi talepleri gibi). SEnin nc aamas (1968-1971 aras) byk lde, Mays 1968 sresince Pariste ve Fransann baka bir yerinde yaananlar ak bir ekilde rapor etmek, belgelere dayandrmak ve yorumlamakla gemitir. syan stlenmelerinin aklndan ve ciddiyetinden, sitasyonistler- Rene Vienet'in 1968 tarihli kitab Enrages and Situationists in the Occupations Movement da ve dergilerinin 12. oysa aslnda son saysnda (Eyll 1969)- onun hem en malumatl hem de en yararl hesaplarn ortaya koymulardr. Ama SE bir sonraki admnn ne olmas gerektii konusunda emin deildi, imdi bu ok beklenen devrim gelmiti; gerekten, yeleri bile SEnin Maysn akabinde daha nce olduu gibi varlna devam edip etmemesi gerektii konusunda emin deildiler. 1970 ylnn banda bu sorular zerine rgtte oylama yaplmtr. Yln sonunda, Raoul Vaneigem istifa etmitir ve birok ye srekli dncelere dald iin, yani Mays 1968in yldz olma konumuyla ok fazla ilgilendiinden ihra edilmitir. 1971 ylnda SEnin kalan yeleri grubu datmaya ve kendi kiisel eylemlerini bamsz bireyler olarak srdrmeye karar vermilerdi. Ertesi yl grup ierisinde, SEnin sessiz ve beklenmedik dalma karar dnda her eyle ilgili -Mays 1968 isyan, sitasyonistlerin artc gr netlikleri, Vaneigemin istifas ve bunun getirdii sorunlar vs.derinlemesine analizlerin yapld The Veritable Split in the

-26-

International yaynlamtr. Grubun dier seme haklar arasnda; kendilerini istenmeyen nlerine altrmak ve bunu amalarna ulamak iin, ya da kendilerini silahlandrmak, yeraltna inmek, terrist olmak iin, 1970lerde Fransa, Almanya, talya, ngiltere ve Amerikada birok ar solcu grubun yapt gibi, nasl kullanacaklarn renmek vard. Ama phesiz bu seenekler sama diye bir kenara atldlar. Kalan tek seenek hareketlerinin hi beklenmedik bir ekilde bir anda ortaya kt yere geri dnmek iin, mmkn olduunca sessiz bir ekilde ortadan kaybolmakt. Debordun 1973 tarihli sinematik uyarlamas La Societe du Spectacle daki SE ye veda ylesine sessizdir ki, filmin varolma nedeninin SEnin ykseliini ve dn kutlamak olduu gereini gzden karabilirsiniz. Ne gemilerine taparlar ya da onu inkar ederler. 1960lara duyulan zlemle tertemiz ve ldrlen insanlarn kanlar tarafndan kirlenmemilerdir. Sitasyonistler kir zerlerine bulamay denedike uzaklamay bilmilerdir, kendi kaderlerinin efendileridirler. Bylece bu bize, artk onlarn planlarnn bunu yapabilecek hrsa, vizyona ve balla sahip herhangi biri tarafndan her an yeniden srdrlebileceini gsterir. Hal byleyken, besbelli ve kanlmaz olarak, Sitasyonist Enternasyonalin teorisini ve pratiini Amerikadaki ada mcadelelere uygulamaya alan herhangi bir toplu giriimde problemler yaanacaktr. imdi bunlarn en nemli drt tanesi zerinde younlaalm.

-27-

1) Sitasyonist Enternasyonal kendisini avangart bir grup olarak rgtlemi ve ynetmitir, gerekten de, sanki bu yzyln pek ok avangart grubunun en sonuncusu olacak gibiydi. Grup yeleri arasnda eitlii srdrmek konusunda militan olsa da, SE yine de devrimcilerden oluan elit bir gruptu. Yetenekli insanlar ye yapmaya ve bir sre sonra vaatlerini yerine getiremediklerini grnce de karmaya alyordu. Burada problem Amerikann avangart gelenei olmayan bir lke olmasdr. Burada bunu ok iyi beceren kltrel hareketler anti-elitist, kapsayc ve zamanna aittir. Ufak gruplar ne kadar ihtiaml isimleri ya da iddial planlar olursa olsunAmerika gibi usuz bucaksz bir lkede kolaylkla, aslnda rutin bir ekilde kaybolurlar. Bu nedenle, SE rnei Amerikaya getirilirse ya da uyarlanrsa, mstakbel sitasyonistler onun kapsayclnn bir sonucu olarak ne teorik ne de rgtsel olarak tutarsz olmayan, heterojen, tabana yaylm bir hareket ina etmenin bir yolunu bulmak zorundadrlar.

-28-

2) Sitasyonist Enternasyonal hem devletin hem de zel sektrn modern sanat eserlerinin sponse edilmesi , datlmas ve sergilenmesi iinde beraber olduu bir kltrden domutur. Nitekim bu kltrde SEnin geri kazanma diye adlandrd eyin yani isyan paraya dntrmenin iki yolu vardr. Bu iki geri kazanma yolu da, savamak iin SE gelitike, sanatn uygulamasn (hatta saptrma, kaydrma ve psikocorafya gibi Sitasyonist sanat tekniklerini dahi) brakmay ve geri kazanmaya bal tehlikeleri yeteri kadar gzetmeden uygulayanlar knamay giderek daha gerekli bulmutur. Burada problem, Amerikada devletin hibir zaman gerek anlamda modern sanat iinde olmamasdr; yalnzca zel sektr sanat yoluyla yaplan yaralayc saldrlar ve tehlikeli talepleri geri kazanmaya alkndr. Bu nedenle, eer Amerikan sitasyonistler olacaksa, i sanat retimine geldiinde geri kazanmann can alc fonksiyonunun farkndaln da yitirmeden orijinal sitasyonistlerden daha az dogmatik olmak zorundadrlar.

-29-

3) Sitasyonist Enternasyonal hem zel hem de brokratik mcadele kart uzun bir anarist kar-koyu geleneinden gelen politik kltrden domutur. Avrupa anarizmi, belirleyici savalar kazanmam ya da baarl devrimler kartmam olmasna ramen, 1957 ile 1971 arasndaki dnemde, yandalarnn da payyla aktif bir sosyal eilimde kalmtr. Sonu olarak SE, anarizmi -her zaman uzak durmak iin urat- toplumun egemen kurumlarna gre kendi pozisyonunu tanmlayacak ve akla kavuturacak faktr olarak kullanabilirdi. Burada problem; Amerikann kendi geleneksel kuralszlna ve anarist geleneine (Benjamin Tucker ve William Godwinden Dnya Sanayi ilerine ve Dwight MacDonalda uzanan)- ramen, allagelmi bir biimde devlete kar gerekletirilen terrist iddet ile kartrlan anarizmden fazlasyla ve derinlemesine bir phe duymasdr. Ve szde Amerikan sitasyonistler anarizmi, hem ar bireyselcilerin ve hem de kendileri gibi anti-brokratik antikapitalistlerin uyum iinde olabilecekleri bir ekilde tanmlamak ve uygulamak zorundadrlar.

-30-

4) Sitasyonist Enternasyonal etkili ii sendikalarna ve gl bir ii hareketine sahip bir kltrden domutur. Bu sendikalarn khnemi komnist solun hakimiyeti altnda olmasna ramen, SE iki eye gvenmekteydi: bunlar ynetilen yelerin snf bilinci, snf mcadelesi ve devrimci sosyalizmden bahsetmeye alkn olmalar ve dolaysyla SEnin yaynlarn kolayca anlayabilecek olmalaryd; sradan sendika yeleri eitli komnist partiler tarafndan grevlendirilen kuramsalc entelektellerin yan sra, SE yelii ya da anarist devrimci tasarnn bamsz davurumlar iin de mkemmel adaylard. Burada problem uydu; Amerikann neredeyse tm byk ii sendikalar sosyalistler tarafndan kurulmu olmalarna ramen, bu sendikalar A) on yllk toplu ii kart siyasi ve ekonomik politikalardan sonra iddetli bir biimde zayflatlmtr ve B) birka yldr srekli gerilemekte olan organize komnist sol gruplar tarafndan daha fazla kontrol edilmemitir; hatta uruna mcadele bile edilmemitir. Dolaysyla Sitasyonist olacak Amerikallar, iilerin devrimci temalar ve retorikler konusunda alkn ve rahat olmalarna bel balamamak zorundadrlar ve okuyucular, katlmclar, erler ya da siper yoldalar, baka bir yerden gelmek zorunda olanlarn hepsi iin sendikalara ve sosyalist politik partilere istemsiz ya da zorunlu bir biimde bakmak zorundadrlar. Ama insanlarn beklentilerini bu belirli ekillerde deitirmek, anarizmi benimsemek ve Marksizmin yalnzca saptrlm olmamas gerektiini (gnmze uyarlandnda) ayn zamanda sonunda ekarte edilmi olduunu da kabul etmek demektir. Burada sunulan deiiklikler yapld tak-

-31-

dirde Sitasyonist projeden geriye ne kalabileceini merak etmeye herkesin hakk vardr. zellikle de, artk proletaryaya ve Stalinist partilerin hem zel hem de brokratik kapitalizme kar etkili bir ekilde mcadele etmesini nledii hususlara skca odaklanmayan bir Sitasyonist teoride ve uygulamada sitasyonistlerle ilgili ne olduunu herkes sorabilir. Cevap SEnin devrimci harekete tantrd eitli taktiklerden ve tekniklerden baka hibir ey olacak gibi grnmektedir. Bu, sitasyonistlerin aslnda stratejik dzeyde Marksizme; Bakuninin, Proudhonun, Blanquinin anarizmine olduklarndan daha yakn olduklarn iddia etmeleriyle sonulanabilir. Bu ayn zamanda Maksizmi devrimci bir hareket stratejisi olarak kullanan SEyi de dibe ekebilir ki onu bu bataktan kurtaracak yegane ey anarizmdir. Ama bu bizi, sitasyonistlerin yaptklarn ada Amerikaya uygulamaya almaktan alkoymamaldr. Zamana, mekana ve koullara uyan bir ekilde davrandmzda gerekletirebileceimizden, bizi cesaretlendirmelidir.

-32-

Sitasyonist Enternasyonale Temel Giri

Trkesi Merve Darende

-33-

Sitasyonist

Enternasyonal

1957te

International

Movement for an Imaginative Bauhaus, The Lettrist International ve The London Psychogeographic Society olarak adlandrlan birka grubun birlemesiyle oluan politik ve sanatsal yn olan bir gruptu. Ana felsefeleri, kendileri tarafndan niter bir evrenin ve olaylarn bir oyununun kolektif rgt tarafndan somut ve kastl bir ekilde ina edilen bir hayat an olarak tanmlanan durumlarn yaratlmasyd. Onlar evreleyen gelimekte olan kapitalist dnyay byk lde eletiriyorlard ve tketim mallarnn promosyonuna ve bu rnlerin vaat ettii yksek hayat standardna kar ciddi bir honutsuzluk duyuyorlard. Ana karakterlerden biri olan Guy Debord insanlar arasndaki ilikilere hkmeden ve toplumumuzu onun mterilerinden biri haline getiren gnlk hayat gsterisinin yerine geen Gsteri Toplumu kavramn tretti. e Internationale Situationiste dergisini yaynlayan, arlkl olarak sanatsal yn olan bir grup olarak balayan yap, derginin dier blmleri baka lkelerde oluturulmasna ramen, Pariste Renin bats olarak adlandrlan alan civarnda toplanmtr. Belirttiimiz ve belirteceimiz gibi; Sitasyonistler tarafndan yazlan iki bayapt; Guy Debordun Society Of The Spectacle ve Raoul Vaneigemin The Revolution Of Everyday Lifedr. Sitasyonistler, Paristeki Mays 1968 bakaldrlarna katlmalarna bal olarak uluslararas kt bir n edinmilerdir.

-34-

Bu Sorbonne niversitesinin igaline neden olmu ve Fransay da Genel Grevin eiine getirmitir. renciler caddelerdeki atmalarla durumu ele geirdike, Paris duvarlar Sitasyonist sloganlarla bezenmitir. Netice itibariyle 1972de dalan SE, saysz anti-kapitalist ve devrimci sanat grubunu ve bireyi etkilemeye devam etmitir. Aada sitasyonizmin kendi azndan kendini anlatt eserlerin bir sekisini bulacaksnz.

-35-

The Situationist International Modern Kltrde Devrim ve Kar Devrim

ncelikle, dnyann deimesi gerektiini dnyoruz. inde kendimizi hapsedilmi hissettiimiz hayatn ve toplumun en zgrletirici deiimini istiyoruz. Byle bir deiimin uygun eylemler yoluyla mmkn olacan biliyoruz. Bizim ilgi ve alma alanmz, kltr ve geleneklerin nfuz blgesinde daha kolay tannabilen ama tm devrimci deiikliklerle karlkl iliki ierisinde uygulanmas gereken belirli eylem aralarnn kullanm ve yenilerinin kefedilmesidir. Bir toplumun kltr hem hayat rgtlemesinin muhtemel biimlerini yanstr hem de nceden fikir verir. Yaadmz a; dnyann daha st dzey bir rgtlenmesini talep eden modern retim imkanlarnn geliiminin, gerisinde kalan devrimci politik eylemin gecikmesiyle karakterize edilmitir Burjuvann d dneminde yaad elikilerden biri; entelektel ve sanatsal tasarmn soyut ilkesine sayg gsterirken, gerek tasarmlara ilk ortaya ktklarnda kar kp sonunda onlar smryor olmasyd. Bu, bir aznlk arasnda belirli bir dzeyde eletirel ve deneysel bir aratrma srdrmesi gerektii iindir ama bu eylemi dar bir ekilde blmelere ayrlm faydac disiplinlere ynlendirmeye ve herhangi bir

-36-

btnselci eletiri ve deneyimin nne gemeye zen gstermek zorundadr. Kltrn nfuz blgesinde burjuva, amzda onun iin tehlikeli olan yenilik zevkini, yeni km kark, rtbesi inmi ve zararsz biimler ynnde deitirmeye alr. Kltrel aktiviteyi denetleyen ticari mekanizmalar yoluyla, avangart eilimler, toplumun onu destekleyebilecek blmlerinden, genel toplumsal koullar yznden zaten kstlanm blmlerinden koparlmtr Kolektif bir avangart kavram, ierdii militan ynyle, e zamanl olarak kltrde tutarl bir devrimci programn gerekliliine ve byle bir programn geliimine engel olan glere kar mcadele etme gerekliliine yol aan tarihsel koullarn son rndr. Byle gruplar eylem alanlarn, aslen devrimci politikalar tarafndan yaratlan belli rgtsel metodlar ile deitirirler ve bu andan itibaren eylemleri politik bir eletiriyle balantl olmakszn anlalamaz hale gelir.

-37-

Situasyonist Enternasyonal zerine

Bizim ana fikrimiz durumlarn ina edilmesidir, bir baka deyile, hayatn anlk ambiyanslarnn somut bir ekilde ina edilmesi ve onlarn daha stn bir tutkusal nitelie dntrlmesidir. Srekli olarak etkileim ierisinde olan iki bileenin karmak unsurlarna dayal sistematik bir mdahale gelitirmemiz gerekir; hayatn maddi evresi ve ona yol aan ve onu radikal bir ekilde deitiren hareket tarzlar. evre zerine eylem perspektiflerimiz bizi niter ehircilik kavramna gtrr. niter ehircilik ncelikle, tm sanatlarn ve tekniklerin birleik bir evre kompozisyonuna katk salayan aralar olarak kullanlmasna denir. Bylesine birbiriyle ilikili olan bir birlik, mimarinin geleneksel sanatlar zerindeki eski egemenliinden ya da uzmanlam teknolojinin ve ekoloji gibi bilimsel aratrmalarn anarik ehircilie halihazrda tek tk uygulanmasndan kyaslanamaz bir ekilde daha geni kapsaml olarak tahayyl edilmelidir. niter ehircilik, rnein, yiyecek ve iecein farkl trlerinin datmn olduu kadar akustik evreyi de belirlemelidir. Hem yeni biimlerin tasarmn hem de mimarinin, ehirciliin, iirin ve sinemann nceki biimlerinin dtournementn iermelidir. Hakknda ok konuulan btnleyici sanat, yalnzca ehircilik dzeyinde gerekletirilebilir. Ama artk geleneksel estetik kategorilerinin hibirine uymayabilir. niter ehircilik deneysel ehirlerinin her birinde,

-38-

bizim geici olarak klasik mahalle terimiyle belirtebileceimiz, belirli sayda g sahas eklinde hareket edecektir. Her mahalle komu uyumundan farkl olarak kendine zg bir uyum yakalayacaktr; ya da bunu gerekletirmemesi genel armoniyi bozan bir sre yaratacaktr. [] Davran zerine eylemimiz, aslnda ksaca yeni bir trn oyunlarnn kefi olarak tanmlanabilecek geleneklerdeki bir devrimin dier arzulanan ynleriyle balantldr. En genel ama, hayatn vasat olmayan ksmlarn geniletmek, hayatn bo anlarn mmkn olabildiince azaltmak olmaldr. Bylelikle biri, insan hayatn niceliksel olarak arttran bir proje olan giriimimizden, u anda aratrlan biyolojik metodlardan daha ciddi ve gelimeleri nceden kestirilemeyen niteliksel bir art otomatik olarak iaret eden bir giriim olarak bahsedebilir. Situasyonist oyun, klasik oyun kavramlarndan rekabet esini ve gnlk hayattan kopmay kkten bir biimde yadsmasyla ayrlr. Dier taraftan, gelecekteki zgrlk ve oyun egemenliinin beraberinde getireceklerinin lehine bir tavr takndn belirttii iin etik bir seimden ayr deildir. Bu perspektif besbelli, amzn eritii retken glerin seviyesinden kaynaklanan bo zamanlarn srekli ve hzl artna baldr. Bu ayn zamanda, gzlerimizin nnde vuku bulan, snf mcadelesindeki nemi henz yeterince analiz edilmemi bir sava olan, bo zaman sava gereinin tannmasna baldr. Bu zamana dek ynetici snf, ideoloji ve burjuvann zevklerinin artc yan rnleri ile proletaryay sersemletmekte esiz bir ara olan bo zaman aktiviteleri iin

-39-

ok geni bir sanayi sektr gelitirerek, devrimci proletaryann zorla ondan kopard bo zaman kullanmakta baarl olmutur. Televizyonda yaynlanan ahmaklklarn bolluu muhtemelen, Amerikan ii snfnn herhangi bir politik bilin gelitirmekten aciz oluundan kaynaklanr. Kolektif bask yoluyla, kendi igc bedelinde igcnn retimi iin gerekli minimumun stnde ufak bir art salayarak, proletarya yalnzca mcadele gcn geniletmez ayn zamanda mcadele alann da geniletir. Bu mcadelenin yeni biimleri ok gemeden direkt olarak ekonomik ve politik elikiler dourur. imdiye kadar ileri endstriyel teknolojinin mcadelenin bu yeni biimlerini ortaya kard tm lkelerde, devrimci propagandann durmakszn onlarn stesinden geldii sylenebilir. Altyapnn bu gerekli deiimi, yirminci yzyln eitli denemeleriyle ne yazk ki kantlanm styap dzeyindeki hatalar ve zayflklar yznden gecikebilirdi. Bo zaman sava cephesine yeni glerin sevki gerekir. Biz orada yerimizi alacaz. Durumlarn ina edilmesi modern gsterinin kalntlarndan doar. Gsterinin mutlak ilkesinin mdahale etmemenin- eski dnyann yabanclamasna ne kadar bal olduunu grmek hi de zor deildir. Aksine, kltrdeki en yerinde devrimci deneyler, onlar kendi hayatlarnda devrim yapmak iin kapasitelerini kullanmaya ynlendirerek, onlar eyleme srklemek iin gstericilerin psikolojik kimlikleriyle kahramanlar ayrmaya almtr. Bylelikle durum onu ina edenler tarafndan yaanmak zere tasarlanr. Aktr olarak

-40-

deil de, yeni bir terim anlayyla, yaayanlar olarak adlandrlanlar tarafndan oynanan rol durmadan oalrken, pasif ya da yalnzca ufak bir para oynayan kamu tarafndan oynanan rol durmakszn azalmaldr. Poetik nesneleri ve objeleri ne yazk ki u anda ok seyrek olduu iin en nemsizlerine bile abartlm bir duygusal nem atfedilmekte olan oaltmalyz ve bu poetik nesnelerin kullanmn sklatrmak iin onlarn kullanld oyunlar dzenlemeliyiz. Bu bizim esas itibariyle geici olan tm programmzdr. Durumlarmz bir gelecekten uzak, ksa mrl olacaktr. Gei koridorlar. Bizim tek merakmz gerek hayattr; sanatn ya da baka bir eyin sreklilii ile zerre kadar ilgilenmiyoruz. Sonsuzluk bir insann eylemleriyle balantl olarak tasavvur edebilecei en hantal dncedir. [. . . ]

-41-

Drive7 Teorisi Guy-Ernest Debord

En temel Sitasyonist uygulamalardan biri, eitli ortamlar arasndaki hzl bir gei teknii olan, drivedir [sapma]. Drivelar oyunbaz-yapc bir tavr ve psikocorafik etkilerin farkndaln ierir ve dolaysyla klasik yolculuk ya da gezinti kavramlarndan epey farkldr. Bir driveda bir veya daha fazla insan belli bir sre boyunca, ilikilerini, almalarn, bo zaman aktivitelerini, tm olaan hareket ve eylem gdlerini brakrlar ve kendilerini blgenin ekiciliine ve orada vardklar karlamalara brakrlar. Bu etkinlikte ans insanlarn dndnden daha nemsiz bir unsurdur: bir drive bak asndan ehirlerin belli blgelere giriin ya da kn iddetli bir ekilde nne geen sabit akmlara, deimez noktalara ve vortekslere sahip psikocorafik konturlar vardr. Ama drive hem bu salvermeyi hem de onun zorunlu elikisini ierir: psikocorafik eitliliklerin olanaklarnn bilgisi ve hesaplanmas yoluyla egemenlii. Bu son bakmdan, ekolojik bilim kendisini kstlad dar sosyal alana ramen psikocorafyaya ynla veri temin eder. ehir ebekesindeki atlaklarn mutlak ya da greceli karakterinin, mikroiklimlerin rolnn, idari snrlarla ilikileri farkl semtlerin ve hepsinin zerinde ekim merkezlerinin

Fr. sapma

-42-

baskn hareketinin ekolojik analizinden yararlanlmal ve psikocorafik yntemler tarafndan tamamlanmaldr. Drivein nesnel tutkusal blgesi, hem kendi mantna hem de onun toplumsal morfolojiyle8 olan ilikisine gre tanmlanmaldr. [] Eer drivelerde ans nemli bir rol oynarsa, bu psikocorafik gzlem metodolojisinin hala emekleme dneminde olmasndan kaynaklanr. Ama ans eylemi doal olarak muhafazakardr ve yeni bir ortamda her eyi bir alkanlk ya da snrl sayda deikenin deiimi haline getirir. lerleme, ansn amalarmza daha uygun olan yeni koullar yaratarak egemen olduu sahalara atlm yapmak anlamna gelir. O halde diyebiliriz ki, bir driven rastlantsall temelde gezintininkinden ok farkldr, ama ayn zamanda driverlar tarafndan kefedilen ilk psikocorafik ekicilikler onlar durmakszn gerileyecekleri, yeni daimi eksenlerin evresine sabitleme eilimi gsterebilir Drivelardan karlan dersler, modern bir ehrin psikocorafik eklemlenmelerinin ilk incelemelerini yapmamz salar. Ortam birliklerinin ve onlarn temel bileenlerinin ve mekansal lokalizasyonlarnn kefinin tesinde; onlarn balca gei eksenleri, klar ve savunmalar anlalmaya balanr. Psikocorafik eksensel noktalarn varlnn temel hipotezine varlr. Aslnda bir ehrin iki blgesini ayran, aralarndaki fiziksel mesafeyle pek bir alakas olmayan, mesafeler llr. Eski haritalarn, hava fotoraflarnn ve deneysel
8

Biim bilimi.

-43-

drivelarn yardmyla; etkilerin bu ilk aamadaki kanlmaz kesinlii navigasyonel izelgeninkinden daha kt olmayan, imdiye kadar eksik kalan haritalar dzenlenebilir. Tek fark artk betimleyici sabit ktalar diye bir meselenin olmamas, deien mimari ve ehircilik diye bir meselenin olmasdr. Gnmzde evrenin ve meskenlerin farkl birimlerinin tam olarak snrlar izilmemitir, ama aa yukar kapsaml ve belli belirsiz snr blgeleri tarafndan evrilmilerdir. Drive deneyiminin ngrd en temel deiiklik, bu snr blgelerinin tamamen bastrlncaya kadar srekli olarak kltlmeleridir.

-44-

Yadsma ve balang olarak Dtournement9

Dtournement, daha nceden varolan sanatsal elerin, hem SEin ncesinde hem de sonrasnda, ada avangarda daima mevcut bir eilimi olmu yeni bir toplulukta tekrar kullanlmasdr. Dtournementn iki ana kural; saptrlm her otonom enin nemini kaybetmesi ki bu esas anlamn kaybetmesine kadar gidebilir- ve ayn zamanda her esine kendi yeni kapsamn ve etkisini veren bir baka anlaml topluluun rgtlenmesidir. Dtournementn besbelli ifte anlamdan, eski ve yeni anlamlarn bir arada var olmalaryla koullarn ounun zenginlemesinden kaynaklanan kendine zg bir gc vardr. Ve hem kullanmas ok kolay olduu iin hem de bitmek tkenmek bilmeyen yeniden kullanm potansiyelinden tr ok pratiktir. Dtournement iin gereken kayda demez abann rnlerinin ucuzluunun, anlayn tm in Seddini ykp geen ar silahlar (A Users Guide to Dtournement, May 1956) olduunu ifade etmitik. Ama bu hususlar, ayn metnin tm sosyal ve yasal geleneklere kar kafa kafaya arpmak olarak grd bu ynteme kendi
Saptrma kavram (detournement) (International Situationistte 1958de yaymlanan ilk saysnda dtournement kavram yle aklanmtr; Daha nce kullanlan estetik elerin alnp deitirilmesinin ksaltlm biimi. Gemiteki ve bugnk sanat retiminin, daha stn bir ortam yaratmak zere i ie geirilmesi. Bu anlamda situasyonist resim ya da mzikten deil, yalnzca bunlarn situasyonist kullanmlarndan sz edilebilir. Daha basit anlamyla, eski kltrn alnp deitirilmesi, bu alanlarn ypranp nemini kaybetmesini kantlayan bir propaganda biimidir.)
9

-45-

balarna bavurmalarn hakl karmaz. Dtournementn tarihi bir nemi vardr? Peki nedir bu? Dtournement devalasyon kapasitesi tarafndan mmkn klnan bir oyundur diye yazar Jorn, Detourned Painting adl eserinde kltrel gemiin tm elerine yeniden yatrm yaplmas gerektiini ya da onlarn kaybolacan syleyerek devam eder. Dolaysyla dtournement her eyden nce, nceki davurum rgtnn deerinin bir yadsmasdr. Sanatsal davurumun bozunumunun tarihsel dneminde gittike daha gl bir ekilde doar ve byr. Ama ayn zamanda saptrlabilir bloku dier topluluklar iin malzeme olarak yeniden kullanma giriimleri daha geni bir ina arayn, daha st dzeyde yeni bir yaratm trn ifade eder. SE doas gerei, nceki salt sanatsal avangardlardan farkl, ok zel bir hareket trdr. Kltr kapsamnda, SE bir aratrma laboratuarna benzetilebilir ya da sz gelimi Sitasyonist olduumuz halde henz Sitasyonist olan bir ey yapamadmz bir partiye benzetilebilir. Bu kimse iin bir inkar deildir. Bizler mstakbel gelecein ve kltrn partizanlaryz. Sitasyonist eylem henz uygulayamadmz zel bir zanaattr. Bu nedenle ada kltrel gereklikteki Sitasyonist hareketin imzas, mevcudiyetinin ve mcadelesinin iareti (herhangi bir ortak tarz betimleyemediimiz iin) ncelikle dtournementn kullanlmasdr. Saptrlm davurum kullanmlarmzn rnekleri; Jornun deitirilmi resimlerini,

-46-

sayfalardaki yazlarn her yne gittii ve szck beklerinin karlkl ilikilerinin istisnasz bir ekilde tamamlanmad Debord ve Jornun tamamen prefabrike elerden oluan kitab Mmoiresi, Constantn saptrlm heykeller projesini ve Debordun saptrlm belgesel filmi On the Passage of a Few Persons Through a Rather Brief Unity of Time ierir. Bu noktada dnyann geliiminde, tm davurum biimleri gereklik zerindeki kontroln kaybediyor ve z-parodi haline geliyor. Bu derginin okuyucularnn sklkla dorulayabilecei gibi, gnmzdeki yazlarn deimez bir ekilde bir parodi esi var. Kullanc Klavuzunun da belirttii gibi: saptrlm elerin birikiminin baz orijinal eserleri kastederek fke ya da sevin uyandrmaktan uzak durduu parodik-ciddi bir aamann, bizim anlamsz ve unutulmu bir orijinale olan kaytszlmz ifade edeceini ve belli bir ycelik sergilemekle megul olacan alglamak gerekir. Bu parodi ve ciddiyetin birleimi, kendimizi tamamen yeniliki kolektif bir eylem balatmann ve srdrmenin hem acil gerekliliiyle hem de yakn ihtimalsizliiyle kar karya bulduumuz bir devrin -en ciddi risklerin sanat ve onun gerekli yadsmas arasndaki etkileimde gizli olduu ve nemli keif yolculuklarna alacak derecede kabiliyetsiz insanlar tarafndan giriildii bir devrin-elikilerini yanstr.

-47-

STUASYONST ENTERNASYONEL 1959

niter Devrimci bir Plan Tanmlamaya dair n artlar Kapitalizm: Kltrsz bir Toplum 5 Mevcut kltr; bir btn olarak her eylemin, hayatn her annn, her fikrin, her davran trnn; yalnzca kendisinin dnda, artk cennette olmayan, kelimenin tam anlamyla modern dnyaya hkmeden bir topyay denemesi ve yerletirmesi, yalnzca daha can skc olan baka bir yerde, bir anlam olduu kapsamnda yabanclatrlm olarak nitelenebilir. 6 Atlyeden laboratuara kadar tm anlamn retim faaliyetini kendisi iin boaltarak kapitalizm, hayatn anlamn bo zaman aktivitelerine yerletirmeye ve retim faaliyetlerine de bu temele gre yeniden yn vermeye alr. retim hakim ahlak emasnda felaket olduu iin, gerek hayat tketimde, mallarn yerinde tketiminde bulunmaldr. Tketim dnyas aslnda herkesin ortak bir ekilde mkemmelletirilmesi dnyasdr, herkesin ayrlmas, yabanclamas, dahil olmamas dnyasdr.

-48-

7 in dnda, gsteri insanlarn birbirleriyle iliki kurduu egemen biimdir. nsanlar gsteri yoluyla, bilimsel ya da teknolojik baarlardan uluslararas siyasi nllerin planlanm grmelerine ve mevcut ynetim biimlerine kadar yalnzca sosyal hayatn belli genel ynleri hakknda (dzmece) bilgi edinirler. Yaratclar ve seyirciler arasndaki iliki yalnzca karar alanlar ve icra edenler arasndaki temel ilikinin bir aktarmdr. Bu maddeletirilmi ve yabanclatrlm bir kltrn ihtiyalarna mkemmel bir ekilde cevap verir: gsteri-seyirci ilikisi kendi iinde kapitalist dzenin sadk bir taycsdr. Tm devrimci sanatlarn belirsizlii aslnda, herhangi bir gsterinin devrimci ynnn her zaman elikili olmasndan ve tm gsterilerde bulunan gerici eyle denklemesinden kaynaklanr. Bu, kapitalist toplumun kendi ileyiinin verimlilik dzeyini arttrmak iin her eyden nce mkemmelletirme mekanizmasn durmakszn tasfiye etmek zorunda olmasnn nedenidir. Bahsedilen besbelli karmak bir mekanizmadr. Eer temel rol kapitalist dzenin yaylmasn salamak deilse, hal byleyken halka srf kapitalist bir lgnlkm gibi gzkmemelidir, toplumsal rasyonelliin paralar halindekarl olan temsil elerini bir araya getirerek kamuyu da iine almaldr. Tatminleri ynetici dzen tarafndan yasaklananlarn tutkularn saptrmak zorundadr. rnein, modern kitle turizmi, ehirler ve manzaralar sunar ama byle beeri ve corafi ortamlarda yaama gibi otantik tutkular tatmin etmek iin sunmaz; onlar saf, seri ve stnkr (insanlarn

-49-

hakknda anlar anlatarak itibar kazanabilecei) gsteriler olarak sunar. Benzer ekilde, striptiz erotizmin yalnzca bir gsteriye indirgenmesinin en ak biimidir. 8 Sanatn evrimi ve muhafazas bu kuvvet hatlar tarafndan idare edilmitir. Bir kutupta, sanat tamamen ve sadece kapitalizm tarafndan halk koullandran bir ara olarak seilmitir. Dier kutupta ise, kapitalizm sanata daimi bir ayrcalk baheder: tm dier faaliyetlerin dlanmas iin bir mazeret grevi gren (ve bylelikle ayn zamanda onu en pahal ve prestijli stat sembol yapan) dlanm bir faaliyet olan- saf yaratc faaliyetin ayrcaln. Ama ayn zamanda bu serbest yaratc faaliyet iin ayrlm alan, hayattaki gereksinimlerimiz ve iletiimin meselelerinin tam ve pratik bir ekilde konumlanm olduu tek yerdir. Sanat bu bakmdan dikte edilmi yaama sebeplerinin yandalar ve dmanlar arasndaki temel anlamazlklar yanstabilir. Yerlemi anlamszlk ve ayrlma geleneksel sanat aralarnda genel krize -yaamann alternatif yollarn denemeye ya da byle bir deneyim talep etmeye bal bir krize- neden olur. Devrimci sanatlar, mdahale arsnda bulunan ve gsteriyi bozup ortadan kaldrmak iin duruma mdahale edenlerdir.

-50-

Gnlk hayatta bilinli deiiklikler iin perspektifler

Kapitalist uygarln yerine henz bir yenisi gememitir ama her yerde kendisine yeni dmanlar edinmeye devam etmektedir. Devrimci hareketin bundan sonraki k, gemi yenilgilerden alnan derslerle ve modern toplumun pratik glerine (sosyalizmin szde topik akmlarnda eksik olan potansiyel madde esasn imdiden kuran glere) oranla zenginletirilmi bir programla radikalletirilmitir -kapitalizmin btncl mcadelesindeki bir sonraki giriim, gnlk hayatn nasl kefedileceini ve farkl bir kullanmnn nasl tasarlanabileceini bilecektir ve hemen kendisini yeni gnlk uygulamalara, insan ilikilerinin yeni biimlerine dayandracaktr. (Mevcut toplumda hkm sren devrimci hareket iindeki ilikilerin koruyuculuunun, belli belirsiz bir ekilde bu toplumun bir ya da bir baka varyantnn yeniden kurulmasna yol aacandan artk bihaber olmayarak) Burjuvann, ykseli aamasnda dnyevi hayatn tesine geen her eyi (cennet, sonsuzluk) acmaszca yok etmek zorunda kalmas gibi, devrimci proletarya da kendisini hibir zaman, devrimci olmaktan vazgemeksizin, gemiteki ya da herhangi bir modelde sz hakk tanyamayan- gnlk hayatn tesine geen her eyden feragat etmek zorunda kalacaktr. Daha dorusu, onun tesine geme iddiasnda olan gsteri, tarihsel eylem ya da bildiri, liderlerin ycelii, ihtisaslamann gizemi, sanatn lmszl ve onun hayat d-

-51-

ndaki nemi gibi her eyden. Bir dier deyile, yneticiler dnyasnn silahlar olarak hayatta kalm edebiyetin tm yan rnlerden feragat etmek zorundadr. Gnlk hayattaki devrim, tarihsel (ve her tr deiime) kar mevcut direncini krarak, imdinin gemie hkmettii ve hayatn yaratc ynlerinin yineleyici olanlara baskn kt koullar yaratacaktr. Gnlk hayatn btnlnn kritii ve daimi bir yeniden yaratm tm insanlar tarafndan doal bir eylemeye dnmeden nce, mevcut bask koullarn ortadan kaldrmak iin bu koullar iersinde gerekletirilmelidir. Ne devrimci grleri olan avangart bir kltrel hareket ne de kltrn eletirisine (bu terimden toplumun, sayesinde kendisini kendisine anlatt ve hayatn amalarn kendisine gsterdii sanatsal ve kavramsal aralarn tmn anlayarak) geni bir yer ayran geleneksel modeldeki bir devrimci parti bunu baaramaz. Bu kltr ve politika paavraya dnmtr, dolaysyla insanlarn ounun bunlara ilgi duymamas sebepsiz deildir. Gnlk hayatn devrimci dnm, belirsiz bir gelecek iin ayrlmam ama kapitalizmin ve onun dayanlmaz taleplerinin geliimiyle -modern kleliin pekitirilmesinin alternatifi olmann- hemen bizden nce yerletirilmi olan, bu dnmsel metalar eklinde stoklanm olan tm tek ynl sanatsal ifadelerin, ayn zamanda tm ihtisaslam politikalarn, sonuna damgasn vuracaktr. Bu balangcndan itibaren yeni bir devrimci rgt trnn grevi olacaktr.

-52-

Sitasyonistlere Marksist Giri

Jan D. Matthews Trkesi: Artemis Gnebakanl

-53-

Kendilerine ak veya p tc seenekleri sunulduunda, tm lkelerin gen insanlar p tcy setiler. IS #1

-54-

Sitasyonist Enternasyonal (1957-1972), kaynan avant-garde sanat geleneinden alan Paris merkezli, grece kk fakat etkili bir gruptu. Sitasyonistler en ok radikal politik teorileri ve Mays 1968de Fransadaki ii ve renci ayaklanmalar zerindeki etkileriyle bilinirler. Sitasyonist Enternasyonal, Internationale Situationniste (IS) adl bir gazete karyordu. Gazetenin on iki saysndan semeler, Ken Knabb tarafndan evrilip Situationist International Anthology adyla yaymland. ISin10 teorisini anlamak iin esas olan dier iki metin, Guy Debordun (ISin nde gelen kuramcs) Gsteri Toplumu ve Raoul Vaneigemin Gndelik Hayatta Devrimidir. Debord Gsteri Toplumu hakknda: son yzylda yazlan bu kadar nemli sosyal eletiri kitaplarnn says bulmaz demitir. Debord muhtemelen ilk cildi Gsteri Toplumundan tam yz yl nce, 1867de yaymlanan Marxn Kapitalini dnyordu. Debord alakgnlllyle tannan biri olmasa da, kitabna aina olan biroklar, buna ben de dahilim, onunla ayn fikirdedir. rnein devlet kart komnist ngiliz gazetesi Aufheben, bu yzyln Kapitali olmasa da, bunu iddia edebilecek birka kitaptan biri olduunu belirtiyor. 1964te IS #9da yer alan bir dier iddia, ok daha byktr: Bizimki, yirminci yzyldan kma yolundaki en iyi giriimdir. Bu makalede, bahsedilen son iddiann geerlilii deerlendirilecektir.

10

IS: Internationale Situationniste. eviride Franszca ksaltma kullanlmtr. (.n.)

-55-

ISin Birleik Devletlerdeki etkisi en ok anarist evrede fark edilir. Ancak, Sitasyonistler anarist deillerdi. Debord 1968de Son tecrbelerimiz anarist teriminin yeniden kazand karkl ortaya koyuyor, ve bence buna her yerde kar kmalyz diye yazyordu. Sitasyonistler, devlet kart komnistler olarak tanmlanabilirdi: Marxtan ok etkilenmilerdi ve anarist gelenekle uyumuyorlard, fakat anaristlerin devlet kart durularn paylayorlard. (Sitasyonistler, Komnist Partilerle ilikilendirildii iin kendilerine komnist demiyorlard.) Birleik Devletlerdeki anaristlerin genellikle IS ile ilgili yanl kanlar vardr. Bunlardan biri, Sitasyonistlerin anlalmaz Marksist entelekteller olduu ve bu yzden anaristlerin basit ve pratik fikirlerini bekleyen insan kitlelerine verecek bir eyleri olmaddr. Bu kan kulaa Marksist veya kuramsal gelen her eye otomatik bir tepki gsteren, ve ne Marksist teori ne de anarist prensipleri umursamayp kimlik politikalar ve solcu ahlakln tercih eden artan sayda anaristi cezbetmektedir. Dier yanl anlamalar gsteri kavramn Debordun kapitalizm eletirisinden ayrmak, veya sadece ISin hayat tarz ya da estetik ynlerine odaklanmaktan kaynaklanr. ISi Marxla ilikisi iinde anlamak, kendi projelerini nasl Marxn kapitalizm eletirisinin bir devam olarak deerlendirdiklerini grmek nemlidir (ve bu makale kesinlikle bu noktaya odaklanacaktr). Marx, Filozoflar dnyay yalnzca eitli biimlerde yorumlamlardr; oysa sorun onu deitirmektir diye yazyordu. IS de yle diyordu: imdiye kadar filozof ve sanatlar durumlar sadece yorumladlar; imdi sorun

-56-

onlar dntrmek. Sitasyonistlerin sanatn gerekletirimi ve bastrm konusundaki fikirleri birok bakmdan Marxn ele ald, felsefenin kuramsal gerekletirimi ve bastrmna benzer. Sitasyonistler, Marxn kuramn canl tutarken, Marx gibi Hegelden ilham aldlar. Hegel, Minervann [akl tanras] baykuu kanatlarn yalnzca alacakaranlk ktnde aar diye yazyordu. Yani felsefe, eskimi bir yaam biimi, hayattan bir ayrlma ve post festum bir muhakeme gerektirir diyordu. Hegeli tekrarlayarak, ama temelde farkl bir yaklamla Debord yle yazyordu, sanatn bykl yalnzca hayatn alacakaranlnda ortaya kar. IS nemsiz sanatlar deillerdi, ve byklklerini olduka erken ilan ettiler.

-57-

ISin Kuruluu ve Tarihi Anselm Jappe, kitab Guy Debordda yle yazyor, Guy Debord, 1968de dnyay saran karkln kaynan, 1952de kendilerine Lettrist Enternasyonal diyen yoldan km bir avu gen insann fazlaca iip derive adn verdikleri sistematik gezintiler planlad birka kafe masasndan aldndan emindi. Lettristler esasen Isadore Isounun evresinde toplanm, Dadaist ve Srrealist gelenei izleyen bir grup avant garde sanatyd. Adlarn, Isounun iiri harfe indirgeme arzusundan almlard. Gen Debord, 1951de Cannes Film Festivalinde Isou ve Lettristlerin gsterdii Treatise on Slobber and Eternity11 adl filmden (seyircilerin ounun aksine) zellikle etkilendi. Filmde grnt yoktu ve film mzii onomatopoeic12 iirlerden ve monologlardan oluuyordu. Debord, daha sonra Lettristler arasnda nemli bir rol oynayacakt. 1952de Hurlements en Faveur de Sade13 adl filmi yapt. Debordun btn filmleri gibi bu film de arac eletirirken bir mesaj veriyor: Sinema ld. Filmler artk olas deil. sterseniz, tartalm. Film siyah veya beyaz grntlerden oluuyor. eitli alntlar, Lettristler zerine gzlemler ve kuramsal nermelerin yannda bolca sessizlik de ieriyor. 24 dakikalk

11 12

ng. Zevzeklik ve Sonsuzluk zerine Tez ng. Doal seslerin yansmasyla oluan kelimeler. Hrt, rlt vb. 13 Sadedan Yana Ulumalar (Bu metne "Kadky Underground Poetix"in 99.cildinden ulaabilirsiniz, ayrca yaknda yaymlanacak olan cinsabotage almasnda da yer almaktadr)-Ed.

-58-

bir sessizlik ve karanlk. Lettristler sanatn ve estetiin yerine geecek bir etkinlik icat eden Dada tipi kltrel sabotajla ilgiliydiler. 1950de Notre Damedaki Paskalya ayinini sabote ettiler. Bir rahibin azn tkayp, soyup, baladlar. Onun cbbesini zerine geiren eski Katolik bir Lettrist, krsye kp kardeler, Tanr ld dedi ve Tanrnn lmnn douraca sonulardan bahsetmeye balad. Cemaat onu lin etmeye alnca cann kurtarmak iin polise teslim olmak zorunda kald. Baz Lettristlerin bir dier numaras da Charlie Chaplinin basn toplantsn sabote etmekti. Isou bunu knad. Bu, Lettristler arasnda bir blnmeye yol at. Debord, ve Isoudan ayrlan bir grup 1952 Kasmnda Lettrist Enternasyonali (LI) kurdu. Potlach adl bir gazete kurdular. Lettristler ok ierler, uyuturucu kullanrlar ve genelde almaktan kanrlard. Sosyal gruplar iinde birden ok cinayet teebbs ve birok intihar vard. Bu dnemde Fransa hzl bir modernlemeye maruz kalmt ve Lettristler tketim toplumunun bayalna svyorlard. LI, daha sonra ISde daha grnr hale gelen rgtsel bir ciddiyete sahipti. yelerin kuramlarna gre yaamalar ve burjuva toplumunu tamamen reddetmeleri bekleniyordu. 1961 tarihli bir filmde, Debord o yllarda biimlenen uzlamaz radikalizmin ruhunu yakalyordu: Oyunu oynamaya niyetli olmadm size ancak anlatabiliyorum. IS 1957de Kuzey talyadaki Cosio dArrosciada, ounlukla kendisinden nceki iki avant garde grubun birle-

-59-

mesiyle kuruldu; LI ve International Movement for an Imaginist Bauhaus (IMIB). 1960da IS, tm hogrlebilir eserlerin kkten yetersizliine dayanan ilk sanat rgtdr diyorlard. (Daha sonra kendilerini bir sanat rgt olarak deerlendirmeyi tamamen braktlar.) ISde Cezayir, Belika, ngiltere, Fransa, Almanya, Hollanda, talya ve sveten yeler vard. Ulusal blmler, yllk konferanslar ve ylda bir-iki kere Pariste yaymlanan dergi vastasyla bir arada tutuluyordu. Dergi sudan ucuzdu, kue kada baslyordu, kapa altn yaldzlyd ve telif hakk yoktu.

Erken dnem IS, gnlk kapitalist rutin ve rollerden kp, daha yksek bir tutkusal kalitede durumlar yaratmakla ilgileniyordu. ehir planlamas ve mimariyle ilgiliydiler. ehirde gezintilere kp ehir ortamn yeni bir biimde deneyimliyorlar, yaadklarn ve bulduklarn kaydediyorlard. Corafi evrenin (bilinli olarak dzenlenmi olsun

-60-

olmasn) bireylerin duygu ve davranlar zerindeki belirli etkilerini inceliyor ve buna psikocorafya diyorlard. Sanatn gerekletirimi ve bastrmnn gerekliliine inanyorlard, ya da sanatn ayr bir yaam alan olarak bastrm ve sanatn tutku ve gzelliinin gnlk yaamda gerekletirimi veya ona entegrasyonuna. 1962de ISdeki politik kuramclar ve sanatlar arasnda bir blnme oldu. Debord sanatn blnmez bir devrimci uygulama iinde erimesi gerektiinde srarcyd. O tarihten sonra IS artk, sanat yerine geebilecek bir etkinlik bularak yrrlkten kaldrmaya odaklanmad. 1967de Debordun Gsteri Toplumu ve Vaneigemin Gndelik Hayatta Devrimi yaymland, ikisi de sitasyonist perspektiften mkemmel modern kapitalizm eletirileri sunuyorlard. Varl boyunca ISin ye says ortalama 10-20 arasnda deiti. Toplamda, 16 lkeden 63 erkek ve 7 kadn, deiik zamanlarda ISnin yesi oldular. Yarsndan ou deiik zamanlarda kovuldu, dierlerinin ou da istifa etti. ISin 1den 5e kadar olan saylar ortaklaa, 6-9 aras ounlukla kii tarafndan, ve 10-12. saylar ounlukla Guy Debord tarafndan hazrland (kendisi bu saylara en iyiler diyordu). ISin son konferans 1969da dzenlendi. IS, 1968 sonrasndaki yeni mcadele dnemiyle baa kamyordu. 1972de resmi olarak daldklarnda, yalnzca iki ye kalmt, Guy Debord ve Gianfranco Sanguinetti.

-61-

ISin Kuram ISin politik kuram Marx, Hegel, Lukacs, (konseyciliklerini ve Sovyetler Birlii eletirilerini aldklar) Fransz Ya Sosyalizm Ya Barbarlk grubu, (gnlk hayatn kesin bir eletirisini sunan) hmanist Marksist Henri Lefebvre ve daha az oranda Wilhelm Reich ve Nietzsche gibi eitli kiilerden etkilenmiti. IS her zaman eitli yazarlarda kendisine uygun bulduklarn kullanp gerisini atmtr. Lukacs, Henri Lefebvre ve Sartre gibi kiileri iddetle knadklar zamanlar olmutur. ISin, muhtelif solcu akademisyen veya sanatlara ve revataki fikirlerine ynelik ithamlar hep inandrcdr.

-62-

imdi, ISin temel kuramsal kavramlarndan birkan ortaya koyacam:

1. Geri Kazanma ve Atlatma Geri kazanma, sosyal bakaldrnn kapitalizmi devam ettirecek ekilde ynlendirilmesidir. Geri kazanmay anlamak, ii snf mcadelesinin nasl kontrol altnda tutulduunu ve ii snfnn taleplerinin nasl kapitalin stratejisiyle birletiini anlamaktr. Geri kazanmay anlamak, bunun medya ve modern sendikalarn ana ilevi olduunu anlamaktr. Punk rock kltrnn butiklerde satlmas geri kazanmann bir rneidir. Tabii, punk rock kltrn buna tamamen aan ey, onun hibir eye etkili bir biimde meydan okuyamamasdr. Kapitalin sadk muhalefeti olarak sol, politik geri kazanmann ya da olaylar siyaset ve temsil alan iinde tutmann ta kendisidir. Atlatma, geri kazanmann tersi gibidir. maj veya fikirleri kendine mal edip, asl anlamlarn baskn kltre meydan okuyacak biimde deitirmektir. Bunun iyi bir rnei, sitasyonistlerin yaygnlatrd, karakterlerin sylemesi gereken cmlelerin yerine devrimci slogan ve fikirlerin yerletirildii karikatrlerdir.

-63-

2. Yabanclama ve Ayrlklar Marx, 1844 Elyazmalar nda yabanclama eletirisini sundu. Kapitalist cret-emek ilikisinin iiyi, hayatta kalmak iin i gcn (zaman ve enerjisini) kapitaliste satmak zorunda braktn gzlemledi. Bu yzden alma etkinlii kendi arzularnn ve yaratc yeteneinin bir ifadesi deil, iinin karsna bakasnn dayatt yabanc bir yk olarak kan zorunlu bir iti. i, cret almak iin i gcn yabanclatrr. Marxn gzlemine gre bu durum 1) iiyi emeinin rnne yabanclatrr (nk onun akbetini belirleyemez), 2) iiyi alma eylemine yabanclatrr (nk alma sreci kapitalist tarafndan dikte edilir), 3) insan kendi trne yabanclatrr (insan geliiminin belirledii doasna ve zihinsel glerine), ve 4) insan insana yabanclatrr (iiler etkinliklerini birlikte belirlemez, kapitalist bir tiran gibi onlarn zerindedir). Sitasyonistler, Marksist-Leninistlerin aksine Marxn yabanclama teorisinden azami surette faydalandlar ve modern kapitalizm zmlemelerinin byk blmn bu kavramsal temel zerine oturttular. IS unu vurguluyordu: devrimci rgtlenme artk yabanclamayla, yabanclam aralar kullanarak mcadele edemeyeceini renmeli. nsanlara etkinliklerini birlikte zgrce belirleme imkan vermeyen rgtlenme biimleri (hiyerari), yabanclam aralardr. nsanlar yabanc amalar veya idealler iin almaya cesaretlendirirler. Ya Sosyalizm Ya Barbarlk gibi, IS de emir veren-

-64-

lerle emir alanlar arasndaki ayrm yok etmek istiyordu. Yabanclama eletirileri, ISi tam bir yabanclam ara rnei olan devleti iddetle reddetmeye yneltti. IS, gsteri toplumunu da (gsteriye daha sonra deineceim) bir ayrlklar sistemi olarak niteliyordu. Sitasyonist etkisi tayan Against Sleep And Nightmare de yle yazlmt: Pazar bydke, daha ok mal satmas gerekir. Bir kapitalist, mal satmak iin insanlarn mal sadece istemelerini deil, ona ihtiya duymalarn salamak zorundadr. Kapitalistler daha nce farkllamam sosyal hayat alanlarn llebilir birimlere blerek, atomlam iileri ihtiyalarn topluluk balantl, pazar-d ilikilerle deil, maddi yollardan karlamaya zorlad. Ayr bir yaam alan olarak ekonomi, etkinliklerimizin gitgide daha ounu kapsayarak byrken, birbirimizden ve kendi arzu ve glerimizden ayrlmz akutlayor. ISin, sanat ve edebiyatta tasvir edilen modern insann yabanclam durumunu anlamak iin kuramsal bir temeli vard. Ekonominin hayatn tamam zerindeki hakimiyetine ancak kapitalizmin yok edilmesi son verebilir.

-65-

3. Uzmanlama ve Militanlk Marxn belirttii gibi, snf toplumu zihinsel-fiziksel olarak balayan iblmne baldr. Kapitalizm, sosyal hayatn gitgide daha byk alanlarnn idare ve kontrol ihtiyacn yaratarak bu iblmn geniletir. Kapitalizm, kendisini srdrmek iin alan bir dizi uzman (psikologlar, profesrler, bilim insanlar vs.) yaratr. Genellikle uzmanlara baml olmay biz semeyiz, sadece sistem byle kurulmutur. nsanlar istese de istemese de, onlar temsil eden siyaseti denen uzmanlarn saltanat bunun iyi bir rneidir. Sitasyonistler kapitalizmin bu zelliinin sol muhalefet tarafndan nasl yanstldn anlamt. Solcu militan rol, Sitasyonistlerin nefret ettii ayrlklar dnyasna tamamen uyar: militan, bir davaya inanmtr ve dierlerinin de inanmasn salamas gerekir, bunun iin militan insanlar adna konuup onlar iin neyin iyi olduunu syleme zorunluluunu hisseder. Solcu militan, brokrat olmaya can atar. IS uzmanlama eletirisinin temelde bir snf toplumu eletirisi ve komnizmin tasdiki olduunu anlamt. Marx, Komnist bir toplumda ressam yoktur, olsa olsa dier etkinliklerin yannda resimle de uraan insanlar vardr diye yazyordu.

-66-

4. znellik Marksizm-Leninizmin nesnellik yanls diyalektikleri ve irket kapitalizminin souk nesnelliinin aksine, IS bakaldrnn znelliini, proletaryann brokratik tasarmn pasif nesneleri deil tarihin bilinli zneleri olma yeteneini vurgulad. Byk nesnel zenginliklere ve sanayilemi dnyada iilerin eitli yeni rnler satn alabilmelerine ramen, gnlk hayatta artan bir znel yoksulluk vardr. IS gsteri toplumunun sknt ve bayalna kfrediyordu. Sadece ekonomik mcadeleler veya politik anlamazlklara odaklanmak yerine, kapitalist toplumda gnlk hayat tanmlayan znel bask ve edilgenlik hislerinden bahsettiler. Vaneigem, ISin znel, arzu ve fkesi zerine younlama eilimine rnek oluturdu.

-67-

5. Hayatta Kalma Dnyann proleterlemesini gzlemleyen IS, kapitalizmin garantiledii hayatta kalmann, gerekten yaamakla ayn ey olmadn vurgulad. znel zerinde durmasalard, bunu bylesine nemli bulmayacaklard. Marx, cret-i ilikisine zg insan etkinliinin bozulmasn iddetle eletirmiti: bu nedenle [i] bir ihtiyacn karlanmas deil, kendisi dndaki ihtiyalar karlamak iin bir aratr. i, kapitalistlerin satt rnleri almasn salayacak bir cret alr, ancak retim zerinde hibir kontrol yoktur. Bu belki de ISin hayat ve hayatta kalma kartlnn temel prensibidir. Hayat, kiinin arzular ve yaratc yeteneinin onaydr, hayatta kalma ise almak, tketmek, televizyon seyretmek vs.dir. IS ou kez Marxn fikirlerini geniletmitir, bu da kapitalizmin bir yzyl iindeki geliimi dnldnde tamamen gereklidir.

-68-

6. deoloji Debord Gsteri Toplumu nda Devrimci kuram imdi btn devrimci ideolojinin ezeli dmandr, ve bunun farkndadr diyordu. IS okurlarna Marxn bir ideoloji eletirisinin olduunu, bunun ynteminin doasnda olduunu gururla hatrlatmt. Tabii ki haklydlar. Marx bu eletiriyi ayrntlaryla aklamasa da, eserlerinin ounda rtl biimde bulunur, ve Alman deolojisi, Alman filozoflarn ideolojik dnlerine bir eletiri olarak yazlmt. deoloji, baskn sosyal dzenin, kendi devamll iin yeniden rettii yanl bilintir. Krallarn ilahi hakk14 yanl bilince rnek gsterilebilir. Irklk, Sosyal Darwinizm, Liberalizm ve lerleme, kapitalizmin eitli nedenlerle kulland ideolojilerdir. Kapitalizmde ideoloji, dncenin maddeletirilmesi veya teorinin pratikten ayrlmas olarak ortaya kar (bu durumda teori ye ideoloji denebilir). IS, Bolevik ideolojisinde olduu gibi iinin kontrol teorisinin pratikteki uygulamasndan ayrldnn farkndayd. Sovyet brokrasisinin srekli hakimiyeti, devam eden emek smrsn saklamak iin iinin kontrol mitini, ii devleti mitini kullanmay gerektiriyordu. iler smrlmyor, diye devam ediyordu mit, nk yaptklar her ey, kendilerini de ieren ii devletinin iyilii iindir. Bu yzden iiler devlete kar ayaklanrlarsa, devrimin siyasi ifadesi olan ii devletine kar savatklar iin kar-devrimci
14

ng. Divine Right of Kings. Kraln yetkisini dorudan Tanrdan aldn savunan doktrin. (.n.)

-69-

olacaklardr. Tm ideolojilerde dinsel bir yan vardr. znel dzeyde, ideoloji fikirlerin egemenlii gibi grnr insanlar kendi arzularna gre hareket etmek yerine, ideolojilerinin (Tanrlarnn) ann yrtmek iin hareket eder. imdi sitasyonistler iin en nemli olan baz Marksist fikirlerden bahsedeceim, sonrasndaysa gsteri kavramna ksaca deineceim. Marx kimileri ekonomi politik kuramcs, kimileri ekonomi politik eletirisi yapan bir kuramc; bazlar bir eit planl ekonomi taraftar, bazlarysa aka ekonominin yok edilmesi taraftar olarak grmtr. Kuramsal olarak, son iki gr daha savunulabilirdir. Ancak Marx, Bakunin gibi siyasal katlm ve devlet iktidarn ele geirmeye kar bir tavr almad iin, kendisini (kapitalin) devlet tarafndan ynetilmesini sosyalizmin z olarak gren Leninist yoruma ak brakmtr. Bakuninin erdemi, Marksist bir partinin iktidar ele geirmesinin yeni bir ynetici snfn yaratlmasna yol aacan ngrmesiydi. Marksizm-Leninizm, Marxn devrim projesinden ne lde ayrlr? Bu phesiz olduka karmak bir tartmadr, bundan sz etmekteki ama, Marx okumam (ama ondan gerekten hi mi hi holanmayan) kiilere ne kadar artc gelse de, devlet-kart komnistlerin devleti Marxn kuramna dayanarak reddettiklerini akla kavuturmaktr. Diyalektik fikri, sitasyonistlerle birlikte tekrar tekrar gndeme gelir ve bata olduka artc grnr. Anarist bir yazar diyalektik iin yalan sylerken yakalanan bir Marksistin bahanesi demitir. Bu kesinlikle doru olabilecei gibi, diyalektik ayn zamanda baka eylerdir de. Szle

-70-

bakmak ikilemi zmez. Yunanca dia ikiye blnm, zt, arpan, logos ise mantk anlamna gelir. Diyalektik, eyleri sadece ikiye blnm olarak deil, hareket eden, etkileen ve birbirinin zddna dnen nesneler olarak gren bir akl yrtme biimidir. Diyalektik, hareket halinde olan eylerin bilgisidir. Hareket halindeki bir nesne, bulunduu yer ve gittii yerin bileimi olduuna gre, diyalektik elikinin bilgisini gerektirir. Diyalektik srecin aamalar olumlama, olumsuzlama ve olumsuzlamann olumsuzlamas olarak tanmlanabilir. Olumsuzlamann iki kart bamsz ve farkldr olumsuzlamann olumsuzlamas yeni bir eit olumlamay belirtir. Bu, bir anlamda mmkndr, nk diyalektik boyutlu akl yrtr. Lukacsn vurgulad gibi, eylerin, srelerin safhalar olduklar gsterilmelidir gr diyalektiin ncldr. Debord, rencinin olgunlamas, varlnn hakikatidir, diyordu. Diyalektik ayrca, eylerin hazr grntlerinin arkasndaki sreleri veya altnda yatan ilikileri kavramak iin, grntnn tesine bakan bir akl yrtme olarak dnlebilir. Engels pastann kant kendisindedir demedi, bunun yerine pastann kant onu yiyebilmendedir dedi.15 kincisi daha diyalektiktir nk pastayla ilgili herhangi bir yargnn nesnel (pasta) ve znel (yemek) safhalarn kavrar. Marx sadece tarih boyunca gerekleen snf atmasn yazmad, bunu yazanlarn onun hareketinden bamsz olmadklarn da grd. Kuramn devrimci yapan, teori ve pratik
15

ng. The proof of the pudding is in the eating. Trkede Ayinesi itir kiinin, lafa baklmaz szyle karlanabilecek bir deyim. (.n.)

-71-

arasndaki diyalektik ilikiyi anlamasyd (zellikle bkz. Feuerbach zerine Tezler). Marx yle yazyordu: dncenin kendini gerekletirmeye abalamas yeterli deildir; gerekliin kendisi dnceye doru abalamaldr. ISden Mustapha Khayati, Marxn formln gelitirdi: Kuramn pratik karln aramas yeterli deildir; pratik de kuramn aramaldr. Diyalektik dncesiyle ilikili olarak btnlk, Hegel ve Marxn yazlarnda yer alm, Lukacs tarafndan vurgulanm ve IS tarafndan sklkla kullanlmtr. Btnlk, ksmen geldii dnlen anlama gelir, ama bunun yannda bir btn ve onu oluturan paralarn diyalektik bilgisini de ierir. Hegel iin btnlk Tanryd, Marx iinse belirli bir toplumdaki retim ilikileri. Lukacs konu zerine unlar sylyordu: Aklmzdaki etkileim, baka trl deimeyen nesnelerin etkileiminden fazlas olmaldr. . . . Nitekim tm sosyal olgularn nesnel biimleri, birbirleriyle aralksz diyalektik etkileimleri boyunca srekli deiir. Nesnelerin ait olduklar btnlk iindeki ilevi kavrandka, anlalabilirlikleri de orantl olarak artar. Bu yzden sadece diyalektik btnlk anlay, gereklii sosyal bir sre olarak anlamamz salayabilir. nk sadece bu anlay, kapitalist retim biiminin zorunlu olarak yaratt fetiist formlar yok eder ve onlar yalnzca yanlsamalar olarak grebilmemizi salar (gerekli olduklarnn dnlmesi, onlar daha az aldatc yapmaz). Lukacsn bahsettii fetiist formlar, maddeletirmenin (ISin kulland bir dier terim), veya kapitalizmin eyler arasndaki ilikileri kiiletirip eyletirdii , ya da insanlar arasn-

-72-

daki ilikileri maddeletirdii srecin sonucudur. Btn bunlar diyalektik dncenin olaylarn basit bilgisinden ayr, gerekliin bilgisini amaladn akla kavuturmaldr. Marxn ynteminin nemli bir yan da materyalizmidir. Marx varoluun bilinci belirlediine, oysa bilincin varoluu belirlemediine inanyordu. Yani, fikirler kendilerine ait bir dnyada varolup, kendilerini maddi dnyada gstermezler. Fikirler dnyadaki deneyimlerimiz vastasyla retilir, ve ayn dnyann bir bileeni olarak kalrlar. Marxn, Hegelin temsil ettii idealist felsefeye ynelttii eletirinin z budur. Marx, 19 yanda Hegel zerine yazd bir iirde, onun kelimeleri kartrp eytani bir karmaa yarattn sylyordu. Bunun sebebi ksmen Hegelin diyalektiinin eninde sonunda tinsel glerin eseri olmasyd. Oysa Marx, dncesinin merkezine maddi ilikileri iinde insan koyuyordu. Marxn idealizm eletirisi, ideoloji eletirisiyle yakndan ilgiliydi, nk ideolojik dnce, kabul etse de etmese de, sosyal gereklii dntrecek doru bir bilin varsaymna dayanr. Hegel, tarih, olaylarn biimi veya doann imdiki gerekliiyle giyinen akldr. diye yazyordu. Lukacs ise tersine, Marksist bir bak asyla, . . . tarih, insann hayatn ekillendiren nesnel biimlerin bitmek bilmeyen yklnn yksdr. diyordu.

-73-

Kapitalizm ve Marksist kuramn anlalmas iin, kapitalin anlalmas esastr. yleyse, kapital nedir? Fredy Perlman kapitali yle tanmlar: . . . hem iiler ve kapitalistler arasndaki sosyal ilikinin, hem bir kapitalistin sahip olduu retim aralarnn, hem de bu aralar ve elle tutulamayan deerlerin parasal karlnn ad. . . . Kapital, eylerin belirli bir biimde kullanlmasn gerektiren bir sosyal ilikidir, ayn zamanda deer birikimi srecinde bu sosyal ilikiyi dorudan reten eyler de kapitaldir. Marxn Grundrisse de vurgulad gibi, kapital bir sre olarak anlalmaldr. Marxn eitli kapital tanmlamalar vardr; sosyal bir retim ilikisi, sre iindeki deer, bir Moloch, birikmi igc, ve en airanesi vampir gibi, yaayan igcn emerek yaayan l igc, ne kadar ok igc emerse o kadar ok yaar. Aufheben kapitali yabanclam igcnn genilemesi olarak tanmlyordu. Bu yabanclam igc, Marxn temel kapital formlnde mal (C) olarak yer alr (para ise Mdir): M-C-M. Para, malla (igc) deitirilir, bu da daha byk miktarda para getirir. Sadeletirirsek, elimizde M-M vardr, daha ok para getiren para (kulaa balbana samalk gibi geliyor), ya da kapital, Marxn yazd gibi kendi kendini byten deer. Marxn deer-reten igcn eletirdiini bilmek ok nemlidir (ve birok Marksist bunu anlamaz). Kapitalist toplumda igc ift karakterlidir: kullanm-deeri veya kullanl rnler reten bir etkinliktir, ve deer reten esiz bir maldr. Deerin grnr biimi deiim deeridir. Deer, deiim srecine binaen varolur ve sadece bir maln mlki-

-74-

yeti deildir. Kapitalizmde insanlar dierleriyle, onlarn sahip olduu eyler (igc veya dier mallar) kendi ilerine ne lde yararsa o kadar ekonomik iliki kurar. Sosyal ilikiler dorudan deil, eyler zerinden kurulur. Bylece, deer ortaya kar ve igcnn rn olan maln temsil ettii soyut, sosyal olarak zorunlu olan igc-zaman miktaryla llebilir hale gelir. Deer, piyasa vastasyla dzenlenir, ama bireyler tarafndan deil. Kapitalist sosyal ilikiler sadece grnrde deil gerekten de kiiler arasndaki maddi ilikiler ve eyler arasndaki sosyal ilikilerdir. Marx kapitalizmin bu niteliini mal fetiizmi olarak tanmlyordu. Marx mal fetiizmini dine benzeterek aklamaya almtr: insan aklnn rnleri, yaayan bamsz varlklar gibi grnr, birbirleriyle ve insanlarla ilikiye girer. Debordun gsteri kavram, mal fetiizminin bir biimidir. Debord gsterinin bir grntler yn deil, daha ok insanlar arasnda, grntler dolaysyla kurulan bir sosyal iliki olduunu vurgulamtr. Benzer ekilde Marx da kapitalin, insanlar arasnda eyler dolaysyla kurulan bir sosyal iliki olduunu yazmt. Gsteri hayatn somut tersine evrimi ve hayat-olmayann zerk hareketidir. Gsterinin prensibi mdahalesizliktir. Marxa gre belirli bir eii aan para birikimi kapitale dnr. Deborda gre ise belirli bir eii aan kapital birikimi grntlere dnr. Debord, maddeletirme dncesini sosyal hayatn tm alanlarna uygulayarak, Marxn mal fetiizmi kuramn gncelletirip geniletti. Tm bunlar daha iyi anlamak iin, Gsteri Toplumu nu okumak gerekir.

-75-

Mays 1968 imdi Mays 1968deki olaylar ve devrimci harekete ksaca deineceim. IS asndan, renci hayat ve kapitalist toplumun sitasyonist bir eletirisi, ve sitasyonist fikirlere iyi bir giri niteliinde olan On the Poverty of Student Life dan bahsetmek gerekir. 1966da, ISe yaknlk duyan bir grup renci, Strasbourg niversitesi renci birliine seildi. Mevkilerini aldktan sonra renci birliini feshetmeyi planlyorlard, ama nce bir skandal yaratmak istediler. niversite aleyhinde bir eit propaganda yapmak ve devrimci bir kapitalizm eletirisi ortaya koymak iin ibirlii yapmak zere IS ile balantya getiler. Sonuta IS yesi Mustapha Khayati tarafndan yazlan On the Poverty of Student Life ortaya kt. niversite denekleri kullanlarak 10.000 kopya basld ve kitapklar okulun ilk gn kampusun her yerine datld. Alan davada hakim, niversiteye ynelen anarist tehdidi knad16.

16

(Bkz.http://library.nothingness.org/articles/IS/en/di

splay/4)

-76-

ISinkiler gibi radikal fikirlerin bir dereceye kadar tutulmas, Vietnam savana kar artan galeyan, niversite dzenlemelerinden bkknlk ve cinsellik kart kanunlarn etkisiyle, Fransada renciler ortal kartrmaya balad. rnein Nanterre niversitesinde, erkekler kzlar yurdunu, kzlar da erkekler yurdunu igal etti. Sitasyonist Rene Vienet 68 Maysyla ilgili kitabnda, IS ile anlaan, sradan 4-5 kampus ka radikalin 1967 Aralknda Nanterrede, daha sonra Mays 68 devrimci krizine dnecek olan hareketi balattklarn yazyor. Nanterredeki polis varlna kar bir eylemde, bu gen radikaller kendilerine fkeliler demeye balad. Bu, Fransz Devrimi srasnda ou radikal eye verilen isimdi. Dz giyinmi polislerin fotoraflarn ekip, onlar iekli giysiler iinde gsteren fotoraflar kampusta sergilediler. Sosyologlarn derslerini blp, zaman zaman solcu renciler tarafndan korunan profesrlere meyve frlatmaya baladlar. 22 Martta renciler Nanterrede bir idare binasn ele geirdi ve 29 Martta Nanterre 2 gnlne kapatld. 2 Maysta niversite sresiz olarak kapatld. 3 Maysta Nanterrein kapatlmas ve rencilerin kovulmakla tehdit edilmesini protesto etmek iin Sorbonneda byk bir miting dzenlendi. Polis olay yerine vardktan sonra insanlar dvld ve tutukland. Bu noktada renciler son derece fkeliydi ve polis minibslerinden biri bir daha karakola dnemedi. Yakndaki Latin Mahallesinde polis ve renciler arasnda atmalar kt. Bu ilk atmadan sonra bir hafta boyunca renci gsterileri ve isyanlar birbirini izledi.

-77-

6 Maysta isyanlar birok iiyi, isizleri, lise rencilerini ve gen sulular da iine alarak bymt. 10 Maysa gelindiinde isyanclarn ou niversite rencisi deildi. Mahalle sakinlerinin ou (arabalar belki sokakta yaklyor da olsa) isyanclara yemek ve su verdi. Polis sokaklar temizleme emri almt ve sokak atmalar gece boyunca srd. syanclar barikatlar kurdu, bir sr grafiti yapt ve polise birok kaldrm ta ve Molotof kokteyli att. 11 Maysta polis yeni bir emirle Latin Mahallesinden ekildi ve 13 Maysta faklteler yeniden ald. Bylece 13 Maysta polis ekildikten hemen sonra renciler Sorbonneu igal etti. renciler genel bir mecliste bulutu ve mcadeleyi dzenlemek iin bir gal Komitesi oluturmaya balad. gal Komitesi, genel meclis tarafndan gnlk olarak seilen ve iptal edilebilen 15 yeden oluuyordu (bunlardan biri de Rene Rieseldi). gal altndaki Sorbonneda pek ok farkl siyasal eilim grlyordu. Bir yanda niversite reformu isteyenler vard, kimileri Gaullismin yklmasn istiyordu (de Gaulle Fransa cumhurbakanyd), kimileriyse snf toplumunun sona ermesini. Yine 13 Maysta balca ii sendikalar CGT (Komnist Parti tarafndan kontrol edilen sendika), CFDT ve FO, polis iddetini protesto etmek

-78-

ve cretler, alma saatleri, emeklilik ve sendikal haklarla ilgili uzun zamandr gz ard edilen talepleri iin bir gnlk genel grev ilan ettiler. Birok ii Boulogne Billancourtdaki Renault tesislerinde topland (Fransadaki en byk fabrika). Komnist Parti oktan kararllk, skunet, ihtiyat ve birlie aran bildiriler datmaya balamt. Sendika (CGT) hoparlrleri modernizasyon isteklerini bildiriyor ve ii snfna yabanc, blc unsurlara kar uyaryordu. leden sonra devasa bir yry iiler, renciler ve retmenleri birletirdi. Binlerce CP temsilcisi yryenleri evreleyip iilerle renciler arasndaki temas kesmeye, ve yryn bitmesi gerektiini syleyip insanlar datmaya alt. rencilerin ou baka bir caddede iilerle birlemek istedi, bunu nerdiklerinde CP temsilcileri tarafndan saldrya uradlar. Yry srasnda bir polis arabas, insanlarn yrd caddelerden birinde grnd (muhtemelen yryn bittiini veya insanlarn bu caddeyi kullanmadn sanyorlard). Gidecek yeri olmayan polis hzlanarak insanlar yaralad. Arabadaki iki polisten biri dar ekilip dvld, ancak hayat CP temsilcileri tarafndan kurtarld. Kalabalk arabay sarsmaya balad ve dier polis kalabala ate at, neyse ki kimse vurulmad. Bunun zerine kalabalk bu polise de saldrd, CP temsilcileri onun da kurtulmasn salad.

-79-

14

Maysta

Nantesdaki Sud Aviation tesisi iiler tarafndan igal edildi. Hareketin sendikalarn kontrolnde olmad ortaya kt ve bir gnlk genel grev, muazzam bir yasad greve dnt. 16 Maysta Cleon ve Flinsdeki Renault fabrikalar iiler tarafndan igal edildi. 17 Maysta milyonlarca Fransz ii yasad grevdeydi. Birok renci grevdeki iilere destek vermek ve onlarla iletiim kurmak iin Renault fabrikalarna yrd. Onlar kapal fabrika kaplar ve CGTnin eve dnmelerini syleyen hoparlr karlad. Baz renciler kapdan iilerle konumay baard, ama fabrika kaplarna saldrmadlar, bylece CGTnin otoritesi merulat. CGT, grev hareketinin sorumluluunu almaya ve genel grevi bir dizi irket grevine dntrmeye alt. Bunda pek baarl olamadlar. Hayatlarnn kontroln ele geirmekte olan iilerin, ie geri dnmeye niyetleri yoktu. Rene Vienetnin gzlemledii gibi, sendikalar iin proletaryann tm devrimci gcnn tek faydas, kendilerini etkin biimde mlkszletirilmi bir ynetimin ve

-80-

gerekte varolmayan bir hkmetin gznde uygun klmakt. Bu srada Sorbonneda konferans salonlarnda her trden sosyal sorun tartlyor ve devrimci mcadele devam ediyordu. renciler ve katlmak isteyen herkes tarafndan ii-renci eylem komiteleri kuruluyordu. Sorbonne ve Censier gibi igal altndaki niversiteler, iiler ve halk faaliyetlerine katlmaya davet ediyordu. i-renci eylem komiteleri zellikle Censierde yaygnd. Bu komiteler, birlikte el ilanlar tasarlayp datacaklar devrimci iilerle balant kurdu, iilerin kontrol edecei grev komiteleri istedi ve genellikle iiler ve rencilerin mevcut sorunlarnn tartlmasn tevik etti. Ortalkta grnen pek ok grafiti vard, ou sitasyonist-etkiliydi. Guy Debordun 1953 tarihli slogan asla alma bu kez daha geni bir anlamla yeniden ortaya kmt. Sorbonnedaki bilhassa dokunakl bir yaz yle diyordu: 1936dan beri zam iin savayorum. imdi bir televizyonum, bir buzdolabm ve bir Volkswagenim var. Ancak sonuta, hayatm hep sefalet iinde geti. Patronlarla tartmayn. Onlar yok edin. Sorbonnedaki gal Komitesi sonunda solcu hizipler ve muhafazakarlar tarafndan bastrld ve genel meclis bozuluyordu. Daha radikal kiilerin ou Sorbonnedan ayrlmaya karar verdi. Bylece, gallerin Srdrlmesi Konseyi (CMDO)17 kuruldu. 19 Maysta CMDO Ulusal Pedagoji Enstitsne tand. Debord, Khayati, Riesel ve Vaneigem gibi
17

CMDO: Council for the Maintenance of the Occupations.

-81-

sitasyonistler de CMDO yesiydi. Bir basm komitesi, bir ibirlii komitesi, ve bir istek komiteleri vard. gallerin ve Stalinist sendika bozuntular dndaki zerk ii rgtlerinin yaylmasn amalyorlard. Nihai hedefleri tek gcn ii konseylerinin gc olaca bir toplum yaratmakt. 68 Mays ve bir ii-renci eylem komitesi deneyiminin iyi bir rneini, o dnemde bu komitelerden birinde faal olan Fredy Perlman anlatyor. Bir grev komitesi, bir Citroen fabrikasnda grev ve igal ars yapt, ii-renci eylem komitesi de bunu halka duyurdu. Grev gn eylem komitesinin fabrikaya girmesi CGT tarafndan engellendi. CGT, olay cret ve alma koullar taleplerine indirgeyecek ekilde, grevi kendileri balatm gibi davrand. Fransz iilerinden halihazrda birok biimde ayrlm olan yabanc Citroen iileri sosyal konutlarda yayordu ve grev boyunca fabrikaya ulaamyordu. Eylem komitesi yeleri bu iiler iin Franszca dersleri organize edilmesine yardm etti ve grevcileri destekleyen kyllerin verdii yiyeceklerin ulatrlmas iin kamyonlar buldu. Perlmann eylem komitesi grevi destekleyerek ve toplumun potansiyel devrimci unsurlar arasndaki bariyerleri ykmaya alarak sradan sendika yeleri arasnda rgtlenmeyi tevik etti. 24 Maysta dzenlenen bir gsteri isyana dnt, borsann bir ksm yakld ve iki karakol tahrip edildi. Hkmet ve brokratik kurumlar gsterilerin yasaklanmasn ve (patronlarla) acil mzakerelere balanmasn istedi. Fransada hayat grevlerle hemen hemen durmutu. Bankalar kapalyd. Kyllerden belli bir miktar bedava yiyecek datm vard

-82-

ama o artlarda olabilecek kadar yama yoktu. 30 Maysta lkeye dnen cumhurbakan De Gaulle (lkeden ayrlmt), grevde kalmaya niyetli olduunu aklad. Seim tarihini belirledi, seenekler ya seim ya i savat. Sa kanat De Gaulle yanls bir gsteriyle sahneye kt. ilere lke genelinde Grenelle anlamas ad verilen, bir cret artrm teklifi yapld, iiler bunu reddetti. Grevin fabrika fabrika krlmas gerekti. Maysn sonuna doru, Fransz devrimci hareketi g kaybediyor gibi grnyordu. 6 Haziranda polis iileri Flinsdeki Renault fabrikasndan kard. Sendikalar devrimci hareketi snrlandrmada aracyd ve neredeyse her yerde yeniden iba yaplmasn salamlard. Sendikalar bazen iilere, yle olmad halde dier fabrikalarn iba yaptklarn sylyordu. Devrimci hareketin iflas boyunca hkmet kaybettii gc ve belirginlii geri kazand. Birok sol rgt datld. 16 Haziranda Sorbonne igali sona erdi polis herkesi dar att. De Gaulle 23 Hazirandaki seimleri kazandktan sonra, igal altndaki tm binalar boaltld. Yasad greve 10 milyon ii katlmt, yani Fransz igcnn te ikisi. Modern, sanayilemi bir lkeyi felce uratmlard ve neredeyse bir devrim yapyorlard.

-83-

ISin lga Edilmesi IS ilga edilmelidir diye yazmlard. Kendilerinden sonra gelecek devrimcilerin, glerini birletirirken teorilerini gelitirmeleri gerektiini dnyorlard. imdi ISin teorisinin ilgasnn neye benzedii konusunu tartacam. 1919da Lukacs, Sovyetler Birliindeki durumla ilgili yle yazyordu: snf mcadelesi artk yukardan srdrlyor. Bu gln bir ideolojik sav. Ancak, Lukacs ve Marxn teorisinde, insan byle bir ey sylemeye itebilecek ne vard? IS 1969da proleter snf mcadelesinin zerk amalarnn teorik bilgisinden yoksunluktan yaknmt. Bunun tam olarak ne anlama geldiinden emin deilim. Ama proleter snf mcadelesinin amalar var m? Rus anaristler daha 1918de, Lukacs konuyla ilgili Marksist dncesini belirtmeden bir yl nce Bolevik rejimini nasl devlet kapitalizmi olarak nitelendirebiliyordu? Anaristlerin devlet kartl Marksist bak asndan hayli basit, hatta tamamen ideolojik grnebilir. Ama Marksist, snf mcadelesinin tarih boyunca sregelen ve gerekliin zerinde bir yerde dolaan amalar olduunu dnyorsa, bu ideolojik deil midir? Determinizm gerekten de ISin teorisinde grlr. IS sklkla teknolojinin hzl geliiminden, komnist toplumun douuna yardm eden bir unsur olarak bahsetmitir. Olaylara bu ekilde bakmann temelinde, kapitalist toplumdaki retim gleriyle mlkiyet ilikileri arasndaki artan eliki kavram vardr. IS de Marx gibi

-84-

teknolojiye olduka iyimser yaklayordu. imdi, yle grnyor ki bu sadece saflk olabilir. ISin bugn tartmal grnen dier ynleriyse konseycilikleri ve rgtlenme biimleridir. IS, devrimci mcadelenin asl rgtlenme biimi olmas gerektiini dnd ii konseylerine o kadar dknd ki, bu konseylerin doasn gz ard ediyordu. Komnizm belirli bir rgtlenme biimi deildir, ve iilerin mcadelesinin ieriiyle uramadan biimine younlamak ak bir tehlikedir. (Dorudan demokratik bir biim mutlaka devrimci midir?) IS, Debord tarafndan liderlik edilen resmi bir rgt oluturdu. Jacques Camatte On Organization18 balkl makalesinde, byle rgtlerin nasl kapitalist biimleri yeniden retme ilevi grebileceini ortaya koyar. Jean Barrot, ISi eletirdii bir makalesinde Vaneigemin Gndelik Hayatta Devrim inden bahseder: Vaneigemin kitab retilmesi zor bir eserdi, nk yaanamazd. Bir yandan marjinal bir olaslkla dme, dier yandan gerekletirilemeyecek ve ahlaki bir emre dnme tehlikesi. Kii ya burjuva toplumunun atlaklarnda skr, ya da durmakszn onun karsna farkl bir hayat koyar. Bu hayat da yetersizdir nk sadece devrim onu gerek klabilir. IS en kt metnine, elinden gelenin en ktsn koydu. Vaneigem ISin en zayf yanyd, tm zayflklarn ortaya karan yan. Sadece devrim? Vaneigem ISin Marxa ok dayanmayan blmn temsil eder. Barrot (muhtemelen bilmeden) hayli diyalektik-d
18

ng. rgtlenme zerine

-85-

bir devrim kavram sunmuyor mu? rnein isyanc bir anarist yaklam, olduka farkldr. Byle farkl bir hayatn greceli deerine dair talyan Anarchismo nun yazd gibi, devrim-ncesi evre diye tanmlanan eyi bildiren, bu otorite kart yasad tutumdur. Bazlarnn iddia ettii gibi, byle bir tutumu mantkl klan bu evre deildir. Vaneigem ve Debord, teorilerindeki baz zayflklarn tesine nasl iaret etti? Ve 68 Maysndan bugne geen sre, teorilerinin uygulanmasn nasl deitirdi? yle geliyor ki bu konular tartlmaya devam edilmelidir, ancak bu, makalemizin kapsamn amaktadr.

-86-

Fransz Sitasyonistlerin punkla ilikilendirilmesi tam bir zrva. Samalk! . . . Sitasyonistler . . . benim iin fazla yapsald, kelime oyunlar var, i yok. stelik Franszlard, o yzden siktirsinler.

Sex Pistolstan Johnny Rotten

-87-

Sitasyonizm Toplumu

KEN KNABB
Trkesi Melis Oflas

-88-

Eer oluturulan sitasyonist bir teori, esinlenmenin olas bir kayna olarak hibir zaman var olmamsa, meta tketimi sistemi tamamen kendi sitasyonizmini ierir."

-Daniel Denevert Yoksulluun Teorisi, Teorinin Yoksulluu

-89-

Proletaryann snf toplumuna kar ikinci saldrs ikinci evresine girdi.

-90-

2 Yaygn olarak 1950lerde balayan ve 60larn sonunda ak mcadelelerle son noktaya ulaan birinci evre, kendi gelimi kuramsal ifadesini Sitasyonist Enternasyonal'de buldu. Sitasyonizm, sitasyonist teorinin, devrimci hareketin ve bir btn olarak toplumun iinde dorudan ya da dolayl olarak ideolojiletirilmesidir.

-91-

3 SE ayn zamanda kendisinin de bulunduu kesimin bir paras olarak kresel hareketin tmnden, "siyah sulularn fkesini fikirler dzleminde" gzden geirerek ve kendi kuramsal tutumuna hemen pratik bir uygulama vererek aka bahsetti. SE, devrimci hareket iin, yalnzca sonularnn biiminde deil ayn zamanda sregelen geersiz klma ynteminde de rnek tekil eden bir model sundu. Bu yntem sonularnn her zaman doru olmasnn nedeniydi.

-92-

4 Birok partizan arasnda kendisine uygulad ayn zorunluluklar oluturarak, kendisiyle kar karya olan otonomsuzluktan en az otonoma dnm zorlayarak SE, devrimcilik eitimini bildiini gsterdi. Birka yl aralkla, bir yzyl boyunca sren eski harekette ulalr olmayan kuramsal eylemin demokratikletirilmesi grlmtr. Marks ve Engels'in rakiplerini kkrtabilecek yetenekleri yoktu: Marksizmin yolundaki hi kimse Marks'n blnmez bak asn srdrmedi. Lenin'in 1914'deki "Geen yarm yzyldaki hibir Marksist Marks' anlamad." gzlemi, Marks'n teorisine gerek bir eletiridir; ok zor olduu iin deil, btnle olan ilikisinin farkna varmad ve onu hesaplamad iin.

-93-

Sitasyonistlerin olaan yanll - hi acmadan ifa edip eletirmeleri- kendi yntemlerini onaylamalardr. Baarlar gibi hatalar da bir noktada odaklanmaya, aa kavuturmaya ve iki ayr noktada toplamaya hizmet etmektedir. Tarihte byle kastlca aleni bir kuramsal tartma seviyesi bundan baka radikal akmda grlmemitir. Kuramsal kutuplamann sonucu olan eski proletarya akm her zaman bir istisna oldu, kuramclarn kendilerine ait ve yalnzca son are olan amalarnn tersine ortaya kan patlama, bir yapmacklk dayanmas srdrldnde artk aka mmkn deildir. Marks ve Engels, kendilerini aka Gotha Programndan ayrmakla baarszla dtler nk "ahmak burjuva gazeteleri bu program ciddiye aldlar, komnistlii iermeyen ve onu deerlendiren yazlar okudular; iiler de ayn eyi yapyor gibi." (Engels'den Bebel'e, 12 Ekim 1875). Bylece Engels, dmanlarna kar sessizce savunduu bir program, arkadalarna kar da eit derecede savundu. Engels ayn mektupta "eer burjuva basn eletirel zihinde bir birey olsayd bu program cmle cmle ayrp devirir, her cmlenin gerek ieriini inceler, yapabildiince aklkla samaln ortaya koyar, elikilerini ve ekonomik dncesizliklerini gsterir (...) ve bizim tm partimizin berbat glnln ifa ederdi." diyerek burjuva basnnn yetersizliinden ok, kendi zamannn devrimci hareketinin yetersizliini tanmlyor.

-94-

6 Gncel tarihsel ykmn younlatrlm ifadesi kendisini merkezden uzaklatrmtr. SE'nin salam efsanesi sonsuza dek patlar. Birinci sayfadan itibaren bu efsanenin kesin temel bir hedefi vard: SE etkiledii seviyede, ciddi rakiplere sahip deildi. imdi yaklaan tekelletirmeye eilimi olmayan bir halkn ve otonomcu sitasyonist teori ve ideolojilerinin enternasyonal anlamazlna tank oluyoruz. sitasyonist doruluk ana kaynak noktasn kaybetti. Bu dnemden balayarak her sitasyonist ya da sitasyonist olmak isteyen herkes kendi yolunu takip etmelidir.

-95-

7 Sitasyonizmin ilk eletirileri tarihle tamamen ilgisi olmadan olduu yerde kald. Birinci evrenin teorisine kar sitasyonizm taraftar kuramsal yoksulluu hesapladlar. Belirli bir zamanda teorinin ve uygulamann tayclarnn toplamyla balantl olmayan konumlarnda, znel yoksulluu ve evredeki dahili tutarszlklar grdler; bu "ilk diyalektik olmayan uygulama"y btnn niteliksel zayfl gibi, bir "gerein zaman"nn gereklilii gibi kavrayamadlar. SE zerine tezler ve onun dnemi - ikinci evreye gei noktasnda birinci evrenin saygyla yaplan pek ok zeti - hemen hemen sitasyonizmin tam tarihsel grn konusunu amakta.

-96-

8 Mcadelenin her aamasnda eletirinin ksmen gereklemesi, egemen toplumla birlikte kendi yeni denge noktasn meydana getirir. Teori, kendi ifade ediliinden katka, kendi duraan ideolojik otonomu arasnda gelimeleri ve ann yeni yanlsamalarn tamamen yanstan tm deiim ve birleim olaslklarn abucak tketme eiliminde olacaktr. Birinci evreden ikinci evreye geite, post 1968'in "Mays'n geri dn" dnemindeki sitasyonist taraftarlar, onaylanm bir teorinin eylemsizliinin somut rnekleriydiler. Bu ideolojik gecikme - sitasyonist teorinin yandalarnn kendi uygulamalarnda, proletaryann ve bir btn olarak toplumun uygulamalarnda yeni gelimeler karsnda baarsz olmalar sitasyonist hareketin zayfln hesaplad; kendi dahili olumsuzluklarna sebep olan daha nce grlmemi bir hzdayken - ondan oktan kam olan patlamay dorulamak ve yeni evreye zemin hazrlamak iin kendisini etkili olarak sabote ederek - temel doruluunu onaylamaktadr.

-97-

9 Sitasyonizm yandalar, birinci evrenin terimlerinde ikinci evrenin konularn grdler. Herkese bilinen "yapm olduklarnn bilinlilii"nin eksikliiyle erken dnemdeki nihilist hareketlerce yalnzlatrlm yaygn ve eskiye nazaran daha bilinli olan iilerin yeni mcadelesinden bahsederek yalnzca dierlerinin bilinsizce yapm olduklarn ve hala bilinsiz olduklarn gsterdiler. Her mcadelede ayn basit sonucu grdler ve proletaryann bu sonuca sahip kmasyla devrimin gidiatn tanmladlar. Snf mcadelesinin geliiminin karmak ilerleyii zerindeki soyuta younlatrlm insann uygulama yapma anlaynda aktivist sitasyonizm yandalar, snf bilincinin hayali bir darbesinin szde Bolevikleriydiler. Kendi programlarnn gerekliine anlayszlklarn ve sabrszlklarn bulatrdklarn hesaba katmadan bu yolu umut ettiler.

-98-

10 SE, nihai demokratikletirmesi anlamna gelen ve bylece bu sorunu gncelletiren teorinin doas olduu halde, teorinin oluumunun eylemselliinden dolay kendi teorisini uygulamad. Mays'tan sonra ne SE ne de etkilenmi yeni nesil asiler, birka belirsizliin ve daha nceden tecrbe edilmi pratik yntemlerin dnda ne kuramsal retimin ilerleyiini ne de yntemleri ve onlarn nesnel takviyelerini incelemilerdir. Sitasyonist teorinin ksmi gerekliinin gl tepkisi onlar ne olduklarn hibir zaman sylemedikleri megaloman sayklamadan anlalmazla, saysz bozulmalarn zincirleme tepkimelerine, etkisizlie, en sonunda da tm deneyimlerin ar psikolojik basksna atmtr.

-99-

11 SE baarszca hazrlanm birok partizan kendisine ektiyse de, zerk bir ekilde kendilerine balanan bir blgede sitasyonist eylemi salamak iin devrimci politik dncelerde ahsi deneyimi, yetenei ya da beenisi olmayan insan topluluunun gereklii, hem teorinin hem de dnemin kktenciliini doruluyor. Eer sitasyonist evre birok gsteriyi ve yanlsamay ortaya karttysa, bu yalnzca egemen toplum zerindeki birok gsterinin ve yanlsamann patlatt bir eletirinin ilk zaferinin doal bir yan etkisidir.

-100-

12 Birince evrenin sitasyonistlerle ilgisi olan tm bastrlm ideolojileri kapsamnda - bu yzden aka onlara bal olan kavramlar da kapsayan - sitasyonist eletirinin nihai kefi, modern toplumun kktenci anlaynn sitasyonistlere ak bir tekel vermesinin abartlm sonucu olmutu. Bu nedenle sitasyonist eletiriye ballk ani bir din deiikliliinin ani ve fanatik karakteri olmakt (sk sk btndeki gizli reddin bir karl olmakla birlikte). Sitasyonist grlere bal kalan gen devrimciler, bu tamamen arca fanatiklie daha az bal olan ilerle megul oluyorlar imdi. nk sitasyonist mcadelenin eitli farkllklar ve onlarn onarlmas onun dnyasnn bilinen bir yndr.

-101-

13 kinci evrede devrim artk marjinal olarak deil, aka merkezde grlen bir olaydr. Az gelimi lkeler srtmenin grnen tekelini kaybettiler ama devrimler hi durmad; basite modernletiler ve mcadeleleri daha da fazla artarak gelimi lkelerdekilere benzedi. Kendi refahn ilan eden toplum imdi resmen bunalmda. Grnte soyutlanm sefalete kar isyann eski soyutlanm hareketleri imdi yaygn olmak, artmak ve tm hesaplar istila etmek iin biliniyor. Devrimci hareketlerin kendilerini enternasyonal toplulukta grmeye baladklar an 1968di ve proletarya hari her yerden devrimi gren tamamen paralanm ideolojilerin kresel bir grnmyd bu. 1968 ayn zamanda, rencilerin de bakaldrs gibi grnen en byk isyanlar demekti.

-102-

14 Proletarya kendisini eyleme geirmeye balad ama imdiye kadar hemen hemen kendisi iin yapmt bunu. Ayaklanmalar ounlukla savunma tepkileriyle olmaya devam ediyor, son yzylda olduu gibi: sahipleri tarafndan terk edilmi fabrikalar ya da liderleri tarafndan terk edilmi mcadelelerin ele geirilmesi (zellikle savalarn sonucunda). Eer proletarya kendisi iin konumaya balasayd, ak bir enternasyonal devrim programn ayrntl olarak hazrlamak ve enternasyonal bir biimde ama ve isteklerini belirtmek zorunda kalacakt. Eer dier lkelerin proleterleri iin rnekler sunuyorlarsa, bu hala radikal gruplarn ve etkileyici bilgilendirmenin gerek derin dncesinden dolaydr.

-103-

15 Olumsuzu ya da btn kavramadan radikal deiimin somut gerekliini vurgulayan birinci evrenin ideolojisi, kendi anlamn szde alternatif kurumlarn oalmasnda buldu. Alternatif kurum, devleti beklemeden kendini idare eden ani bir reformculuk olmakta klasik reformculuktan farkllk gstermektedir. Memnuniyetsizlik giriimini ve abasn kibarca telafi eder, sistemdeki hatalarn ve onlarn olas zmlerinin hassas bir gstergesidir. Alternatif retim - ekonominin snrlarndaki geliimin, meta retiminin tarihsel geliimini zetledii - brokratikletirilmi ekonomiye dzeltici bir serbest giriim ilevi gibidir. Fakat yanlsamalarn retkenliinden gelen demokratikletirme ve toplumsal yaplarn "kendi kendini ynetimcilik"i ayn zamanda devrimci eletirinin geliimi iin faydal bir etkendir. Ulaabilecei esaslardan balayarak gvenli ve kolay bir alan saladnda, mcadelenin yzeysel odak noktalarn arkasnda brakr. Katlmc retimdeki ve alternatif dalmdaki eliki, iyiliklerinin ve araclklarnn alnp kullanlmasn kolaylatrr.

-104-

16 Argoda trip, metann olduka verimli, hemen uyum salayabilen ve daha ok harcanabilene dnmesinin gerekliini belirtmektedir. Bireysel meta, topluluun beenisindeki deerini drr. Trip, tek bir meta ya da fikir deil ama tm metalardan ve tm fikirlerden semeye olanak salayan bir dzenleme ilkesi ortaya koyar. "her eyin dahil olduu" yerde hala bamsz bir meta gibi satlan zamann engellemesiyle kart olarak belirsiz bir srede uzatlm tribin meta karakteri (sanat, zanaat, zaman geirme, geici moda, yaam biimi, alt kltr, toplumsal proje, din) - metann ve yldzlarn esnek bir karmakln bulundurarak - bireyin egemenmi gibi grnd szde otonom eyleminin arkasna saklanmtr. Trip, katlmc olmaya balayan gsterinin fazlasyla gelimi olduunu belirttii andr. Gsterisi olmayan znel eylemi kefeder ama gsteri tarafndan belirlenen dnyann snrlarna iddetle arpar - gsteride snrlar yoktur, nk o gnlk hayattan ayrdr.

-105-

17 almann tekelde olan egemenliinin azalmas ve bo zamann uzatlmasyla paralanmas, modern toplumun yaygn amatrlerinin olumasna sebep oldu. Gsteri, sake19nin ka derecede servis edilmesi gerektiini syleyen gizli ajan temsil eder ve yaamann egzotik yntemlerini, nceden st snflar iin ayrlan gsterili zevkleri kitlelere sunar. Ama gsterinin vd "yeni Rnesans nsan" kendi hayatnn ustas olmaktan ok uzaktr. Gsteri ar gelimeye baladnda ve kendi kkeninde yoksulluu ve tek tarafll reddetmek istediinde, kendisini basite devrimci projenin fakir bir akrabas gibi gsterir. Elenceleri oaltp katlmclarn saysn arttrabilir ancak meta temelleri kanlmaz bir ekilde tketim kalbnda bask altna alnmtr. Fourier'nin bir karikatrndeki soyutlanm bireyler, ortak gsteri zevklerinin her zaman belirli ince ayrntlarn bir araya getirirler ama bu balant noktalar birbirlerinden ve toplumsal btnlkten ok daha fazla ayrlmaktadr. Tutku arayndaki eylem kendi samalnda kecektir. Yeni kozmopolitlik anlay tarihsel olarak taral kalr.

19

Japonlarn ulusal ikisi. Pirin ve tahldan yaplr ve trne gre zel servis edilme scaklklar vardr. (.n.)

-106-

18 Gsteri, kendisini deitirerek birbirine benzeyen en kk ortak paydalara eilimiyle birlikte artan memnuniyetsizlie kar tepkisini gstermektedir. Mcadeleler, gsteride bir yer almak iin ynlendirilen, belirli toplumsal gruplamalar iin ayr ayr yaplan gsterilerin yar-otonom geliimleriyle sonulanan mcadelelerdir. Bir gsterinin tekil gc toplumsal yaamn merkezindeki bir an iin yerletirilmesinden gelir. Bylece gsteri seiminin art ayn zamanda gsterinin bir araya getirdii szde topluluun blnmemi kleliliine ve nemine bal olan gsterinin gcn azaltr. Gsteride her ey bireysel olarak tm insanlar iin olmaldr ve srekli olarak tek ve kesin birletirici ilkesini dorulamak zorundadr.

-107-

19 Gsteri ly diriltir, yabancya nem verir ve var olan yeniden yorumlar. Bir eylerin "retro" olmasn salamakta sradan tuhaflklarn uygun derecesini elde etmek iin gereken zaman srekli azalyor; orijinal olan hemen hemen ayrt edilebilir taklidiyle birlikte e zamanl olarak piyasaya srlyor; estetik tartmalar her eyin bir parodi olup olmad sorusu iinde artarak devam ediyor. Bu, reticileri ve tketicileri tarafndan gsteri kltrne acmann artan kmsemesini ifade eder. Toplum, ideolojilerin ve biimlerin ka olmayan lgnlk noktasna ulaarak, gitgide daha hzl bir ak retiyor. Deiim ve birleimlerin abucak tketildii lde bireysel yoksulluklar ve tutarszlklar onlar bilinir hale getiriyor ve eitli ieriklerin ardnda yer alan komn biimi idrak edilmeye balanyor: "gittike hzlanan ritimdeki yanlsamalar deitirmek, deiimin yanlsamasn zmektir." Gsteri tarafndan snanan kresel birlemeyle birlikte bir sistemi idealletirmek gittike zorlar nk o, dnyann farkl bir yerindedir; metann ve ona bal olarak insanlarn kresel dolam Dou ve Bat lkelerinin proletaryalarnn tarihsel karlamasn daha da yaknlatrmaktadr. Kltr yeniden kazanm, tm eski kltrleri "yeninin gelenei"nden baka gsterisellik brakmakszn zayflatr ve sona erdirir. Fakat yeni olan yeniliini kaybeder ve gsteri tarafndan oluturulan yeniliin sabrszl, gsteriyi kavramaya ve onu yok etmeye duyulan bir sabrszla dnebilir. Srekli kalan tek dnce "yeni ve farkl" olandr.

-108-

20

Zira sitasyonist teori yabanclam yaamn tm grnmlerinin bir eletirisidir, sitasyonizmin farkl ayrntlar toplumun genel yanlsamalarnn younlatrlm biimini yanstr ve sitasyonistler tarafndan oluturulan ideolojik savunmalar, sistemin ideolojik savunmalarnn nceden canlandrlmasdr.

-109-

21 Sitasyonist teori, gnlk yaamn sitasyonist eletirisinde mevcut durumun bir ispatnn teferruatl szcn saladnda halkay tamamlad. Sitasyonist ortamdaki kendinden memnunluluun szde elenceleriyle bireylerin memnuniyetsizliklerini ifade etmelerini, mesela "elence yetenei"nden, "oyunun hissi"nden ve hatta "radikal znellik"ten yoksunluu tanmladlar ve somut bir ekilde nerilen radikal tasarlara ve daha fazla deneysel eyleme sahip olmak iin "gnlllk" ve "kavgaclk" suladlar.

-110-

22 Vaneigemizm20, elenceli olduu varsaylana eleniyormu gibi yapmann zorunda olunduu modern anti pritenliin21 ar bir biimidir. ehirli, "krsalda yaamak" iin tercihlerini bildirse de baz nedenlerden dolay oraya hi gitmez ya da gittiyse bile yaknda sklr ve ehre geri dner. Oysa vaneigemci bundan zevk alyormu gibi grnmek zorundadr nk onun eylemi "tutkulu" tanmndan gelse de gerekte usandrc ve var olmayan bir eylemdir. Fedakrl reddettiini ve her eyi istediini herkesin bilmesini salayarak eksiksiz anlaynda kalan gsteri derecesinde ve engellemelerin ideolojik beyannda- genellikle olduka simgesel - "en iyisini isteyen" reklamlardaki insanlardan kendisini farkl gsterdi. Memnuniyetsizlii ve can skntsn onlar bir eit skclkla ele verdiklerinde unutuyoruz; en yozlam ideolojiler kendi rylerinde aka ktmserlie ve zeletirisellie dntnde Vaneigemizm, mevcut honutluun etkili bir grntsn temsil ediyor.

20

Kastedilen Raoul Vaneigem. Bkz. Genler in Hayat Bilgisi El Kitab Gndelik Hayatta Devrim, Ayrnt yay. (.n.) 21 Puritanism, 17.yzyln lanetli din akm. (.n.)

-111-

23 Vaneigemistci ideolojik egoizm, burjuvay knamak amacyla insanln en ok yabanclam koulunu, soyutlanm egolarn koleksiyonu iin anlamlandrmann farkl bir yntemini planlayarak burjuva biiminden tesadfen farkllk gsteren "insanla insan arasnda geriye plak kiisel kardan baka bir balant noktas brakmayan" insanln kkl esas olarak saymaktadr. Bu konum devrimlerin mevcut tarihsel deneyimi ve ona bavuran eylemler tarafndan yalanlanmaktadr.

-112-

24 Sitasyonistlerin eletirisellii, genellikle planl olan "kibirleri" ve hakaretleri, - hayat deitirmek iin aktif mcadelenin balamndan bir kez yola kmalar - herkesin onu "farkl" dnmesine tevik ettii ve aalk bir gsterinin sunulduu bir dnyada olaan bir yer bulmakta: her turistin "turistlerden" kurtulmaya alt ve her tketicinin inanlmas g reklamlarda kendisini vd yerde (esas bilinalt mesajnn ezamanl kavrann kolaylatrmak iin kastl olarak programlanm stnln bir yanlsamas). Szde eletirel birey aalamalarndan ve kabaca olan ya da en azndan farkl yanlsamalara sahip olan dierlerinin sonuca ulamayan eletirilerinden dolay kendi statik stnln onaylar. Sitasyonist mizah - devrin gizil olaslklaryla absrd gereklii arasndaki elikilerin retimi olan - durmakszn uygulanr, utanmaz izleyicinin ounlukla iyi izleyiciyle yer deitirdii bir toplumun popler olan mizahna tamamen yaklar.

-113-

25 Gemiin kltrel zenginliklerinin -ki bu zenginliin kullanm kaybedilmitiryeni yatrmclarym gibi sitasyonistler, kltrn tek destekileri olarak izleyici toplumu yeniden bir araya getirirler. Modern devrimin ilerleyii, -kendi eletirisini ieren iletiim, gemi zerindeki imdiki zamann sregelen egemenlii- metann devaml dnne bal olan, her yeni yalann bir ncekini kusurlu bulduu bir toplumla badamaktadr. Gsterinin eletirisiyle bir eylere sahip olan eser -"otantik radikallik"in bir esini ierdiinden ya da kuramsal olarak aklanan gsterinin bozulmasn betimlediinden- gsteri asndan olduka sakncaldr. Sitasyonistler, kendilerinden ncekilerden alp uyarladklar -nk nitelikten yoksundu- temel bilgilerine dikkat ektikleri halde, ezamanl olarak kltrel eyalarn sata sunulduu pazarlarn onayn veren gsteride atalar iin bir yer kazandlar. Paralanan alp uyarlama bir paralanma olarak yeniden kefedilir; kullanm gitse de tketim kalr; alp uyarlayanlar alp uyarlam olur.

-114-

26

Sitasyonist gibi yaamsal bir kavram orta seviyedeki anlalmazln bir ynyla birlikte, ister istemez en doru ve ayn zamanda da en yanl kullanmlar tanmaktadr.

-115-

27 Dier kuramsal kavramlarda olduu gibi, sitasyonist etiketi yok ederek sitasyonist kavramn oluturduu karklk merakn ortadan kaldramayz. "Sitasyonist" teriminin belirsizlikleri ayn zamanda sitasyonist eletirinin belirsizliklerini de yanstr, ayn anda toplumun bir paras olarak ve ondan ayr olarak mcadele eder, ayn anda partiden ayrlr ve bu ayrl inkr eder. Bamsz bir "sitasyonist ortam"n varoluu - gelimi devrimci bilincin toplumsal younluuyla ve younlam sitasyonizmin toplumsal somutluuyla- bu dnemdeki bilinli mcadelenin dzensiz geliiminin elikilerini ifade etmektedir. Aka sitasyonist olmak, akllca uygulamann bir garantisi olabiliyorken sahtekrln ya da isteyerek zorla tutulan bir bilgisizliin amalarnn bir garantisi deildir aslnda. "gsteri", yalnzca toplumun nemsiz bir unsuru olarak sayld srece, sitasyoniste zg bir kavram olarak dikkate alnacaktr. Ama bu toplum, belli bal grnmlerini, temelde bildirilen teoriyi nleyerek ve sonra bu snflandrlamaz eylerin bir araya yp bir tata iki kuu ldrmeyi dnerek onlarn gerek birlemesini onaylyor; bir kaynakann bir blm unu ieriyor rnein: "Gnlk Yaam, Tketim Toplumu ve Sitasyonist Konular."

-116-

28 S.E. iin sitasyonist etiket, yaygn tutarszlkla yeni bir gereklilik arasnda bir izgi izilmesini salyor. Bu terimin nemi, yaygn olarak bilinen ve uygulanan yeni gerekliliklerin ve proletarya hareketinin kendisini sitasyoniste dntrmesinin etkisiyle yitiyor. Byle bir etiket, simgelediklerinin gsterisel bir snflandrmasn da kolaylatryor. Ama bu snflandrma ayn zamanda tek bir etiket tayabilen eitli sitasyonist konumlarn tutarllklarn topluma sergiliyor; bu sergilemenin terim tarafndan tanan anlamlarnn btnlne bal olan gc zamana yenik dyor. Bu, birinin ya da bir eyin sitasyonist olup olmadn bilmek iin eitli karlamalarda sorun olan terimin keskinliidir ve sitasyonist yanls terimini kk drc bir terim gibi evrensel olarak tanmlatran keskinliin nemli bir lsdr. Etiketle olan ilikileri eylemler iin bir savunma salamad halde baz anlamlarda sitasyonistlerin eylemleri "sitasyonist" terimini savunuyordu. Kk zorluklarla "komnist", "Marksist" ya da "zgrlk" olarak kendi blgelerini sunan toplum, o ana kadar ki herhangi bir grnn "sitasyonist" olarak gstermenin imdiye kadar olanakszln ve uygunsuzluunu buldu.

-117-

29 Aslnda oka yandalarnn yalnzca byk bir yalan ve yanl anlalmadan baka hayal edebildikleri herhangi bir sitasyonizmin, hi kimsenin ona yakn olmad sre iindeki balangcndaki sitasyonist eletirisi anti-ideolojik gibi grnyor. Enternasyonal Sitasyonist #1 de bildirilen "Sitasyonizm yoktur.", "anlamsz" bir szdr. Bu sz yanl kullanmndan korumak iin basit bir ayrm yeterlidir: SE'nin 5. Kongresinde, yeleri tarafndan yaplan her sanatsal almann "anti sitasyonist" olarak nitelendirilmesi gerektii karar alnr. Fakat kendi ideolojiletirme tanmna ters den eletiri kesin olarak ya da kesinlikle kendisini ondan ayramaz. SE "oka savatmz eski sanatsal dnceden ok daha fazla tehlikeli" bir eilim kefeder, "daha ok modern ve bu nedenle de daha az anlalr(...) tasarmz ayn zamanda, birleme karsndaki modern eilimler gibi ekil almaktadr. Bylece yalnzca dorudan bir muhalefet deil, iki tarafn da ayn zamanda yer almaya baladndan beri bir benzerlik durumu sz konusudur(...) ister istemez dmanlarmzla ayn yoldayz -ounlukla onlardan nde giderek." (Internationale Situationniste #9)

-118-

30 Herkesin bildii modern aydn snf sk sk, nceden kabul etmedikleri ama ok yakn bir gemite ounlukla onayladklar sitasyonist teorinin unsurlarndan faydalanmaktadr. stelik dorudan sitasyonistlerden etkilenmemi ve birbirlerinin varlndan habersiz birok kuramsal ve ideolojik gstergenin kanlmaz bir biimde ayn sorunlar ve ayn belirlemeyi tamalar olduka anlamldr. nk bu modern toplumun ve onun elikilerinin esas nem noktalarndan baka bir ey deildir.

-119-

31 Sitasyonist eletiri kendisini gelitirdiinde ve derinletirdiinde modern toplum, yalnzca kendi ilevselliini ve kartln minimal derecede anlamas ya da en ok isteneni yanstan gsteriyi temsil etmek iin bu eletirinin unsurlarn geri kazanmak zorundadr. Aksi takdirde kendi kr noktalarnn kurban olur.

-120-

32 SE'nin sanat, proletarya, ehircilik, gsteri hakknda syledii her ey, bugn her yere yaylmtr. deolojik piyasann anarisinde bireysel ideolojiler, bir topluluk gibi olan kendi somut btnlnden ayrlm sitasyonist teorinin unsularn iermektedirler. Cephe alnan btn modernist ideolojiler sitasyonizmi ierir.

-121-

33 Sitasyonizm, giriimin devrimci hareketten alnmasdr. Gnlk hayatn eletirisi kendi gc tarafndan ynetilir. Gsteri kendisini, yaratc ya da en azndan kendi ykmnn dncelerinin konuulduu tartma alanlarnda gerekli olarak sunar. Devrimci tezler devrimci dnceler olarak ortaya kmazlar; belirli bir deneyime ve tasarya baldrlar ve yneticilerin, yldzlarn ve satclarn ak grrlklerinin beklenmedik bir patlamasndan daha iyidir. sitasyonizme dnen devrimdir.

-122-

34 Sitasyonizm toplumu ne olduunu bilmez; bunu kavramas iin oka erdemli olmas gerekir. Yalnzca proletarya onu yok etme ilerleyiinde btnln kavrayabilir. Bu, sistemi destekleyebilen ve onarlm bir mevcut durumu dorulayabilen eitli yanlsamalarn ve ideolojik farkllklarn rettii devrimci cephedir. Sistemle denge iinde olan bir noktann belirsizliine ulaan isyanlarn baars, byle radikal bir baary barndrabilen ve oluturabilen bir sistemin mkemmelliinin tantmnda ksmen de olsa etkili olmutur.

-123-

35 Sitasyonizmin temeli birden bire ve tamamen anlalamaz. Kelimesi kelimesine alnmas beklenemez ama ayrmn kk bir aamasn takip eder; eer bu ayrm yok edilirse, aldatclk ortaya kar.

-124-

36 Kendi sitasyonizmini retmede toplum, dier ideolojilerin uyumunu bozar, arkaik ve rastlantsal sahtekrlklar srkler ve paralananlar yeniden bir araya getirebilir. Fakat yanl sosyal bilince younlamada toplum, bu zaten kamulatrlm bilincin kamulatrlmas iin bir yol hazrlar. Toparlanmann kurnazl devrimcilere zorla doru yolu gsterir ve dnyaya yaylm olan sitasyonizmin unsurlar, yeterli kuramsal bir temel tarafndan henz gelitirilmedikleri blgelerde kendi deiimine neden olur.

-125-

37 SE yalnzca sylediklerinin rnei deildi, her eyden nce sylemedikleriydi. Gereksiz laflar eletirel gcn hafifletir. Belirsiz farkllk yaratmayan noktalarn tartlmasyd. Egemen olan szde diyalogun alanna girildiinde, doruluk yalanla yer deitirir. Devrimciler nasl susmalar gerektiini bilmek zorundalar.

Ocak 1976

-126-

Sitasyonizm Nedir?
Guy Bodson
Trkesi: Melis Oflas

-127-

"Eer imdi sitasyonizm diye bir eyin olmadn anlarsan geceni boa harcamam olursun" SE'nin 4. Konferans (#5)

"Marksist misiniz? Marks, 'Ben Marksist' deilim dediinde en fazla onun kadar Marksistsiniz." E.S. (#9).

-128-

Dokuz yl nce zgrlk hareketin baz durumlarna olduka yakn ve dier durumlardan ok farkl olan bir hareket dodu. Neden ondan bahsetmiyoruz? Bir yandan bu hareket Sitasyonist Enternasyonal konularnn gl kuramsal grnmne bal sessizlik gibi grnrken, dier yandan da sitasyonist uralarn yalnzca kk bir aznl ilgilendirdii grlyordu. Nedenleri neydi? Kukusuz en nemlilerinden biri, Lenin'den Bakunin'e kadar profesyonel devrimci olgusunun her zaman kltrdeki hareketten ekonomi-politik hareketi ayrmas olmutur. Onlara gre ncelikle hayatn materyal ilkesini deitirilmeli ve yalnzca ikinci evrede kalanlarla (sanatsal problemler ve yaam biimi) ilgilenilmelidir, "kltr" burjuvann elinde braktklarn grmeksizin. Bildiimiz tm verimlilik olaslklar, tketim zerinde nc biimleri olan kapitalizmin (kendi varln srdrmesi ve ayn zamanda tm retim sektrnn de -otomobilden silaha, sanat eserine yani ksacas kurallarn metann belirledii bir dnyann mterisi olup her eyi satmak, satn almak- devam iin gerekli olan) teknik bilimleri yoluyla gelitirilmektedir. Nitelik, niceliin karnda kaybolmaktadr; nesnenin kullanm deeri (rnein otomobilin) deiim deerinin ardnda kaybolur. SE yalnzca, tketim toplumunun davrannn (artl zgrlk), habitatnn, iinin, zaman geirmesinin ve gsterisinin tesir ederek hlihazrdaki gezegene yaylmasyla ilikili olarak var olmaktadr. Sitasyonistler, var olan politik mcadelelerin faydaszln knarlar (ilke olarak) ve aka kendilerinin tarafl olduklarn ve bir btn olarak sosyal yapyla

-129-

rekabet halinde olmadklarn iddia ederler. SE zerinde almalarda bulunmu olan Herbert Marcuse, "kltr" problemiyle kar karya gelen hlihazrdaki toplumun durumunu yle zetler: Kltrel bir alanda, btnsel bir kar yceltme blgesinde, almakta olan bu toplumun btnsel talepleri grlr. Bir zdelik ya da alma saatiyle bo zaman arasnda bir karklk vardr, yle ki almaya adanan adam artk bo vakit bulamaz: daha fazla almas iin gerekli davranlarn tm koullar oluturulur. Her eyden nce kendisini iiyle zdeletirecektir. Edebiyatta, sanatta, somutlatrlm bir dilde ifade etmenin imknszl onu daha da kzdracaktr. Topluma kar olan sulamann tm edimleri de bir "ok satan"a -piyasa tarafndan hemen edinilen, ayn eletiren toplum tarafndan alnan, satlan, creti denen- kanlmaz bir biimde dnmeden artk onlar ifade edemez. ayet sitasyonistler, gcn bo zaman (vakit geirme) almak istediini ncelikle fark edebilselerdi, phesiz ki bu el koyma biimine kar bir saldr dzenlerlerdi. G, retime ve "seyircileri" tarafndan oluturulan edilgen tketime ihtiya duymaktadr; bylece burjuva yaam biiminin sabit propagandas "kitleletirilmi" proletaryann yabanclamasnn temel ilkelerinden biridir. SE'nin bunun iin syleyecek bir eyleri vardr: "Devrimci dnce burjuva toplumundaki hayatn her gnn eletirmelidir: mutluluun bir baka fikri yaylmaldr"(E.S. #2). nk bugne kadarki eski toplum hayatnn eski yntemleri kendilerini -devrimciler arasnda bile- yeniden oluturmaktalar. SE iin ii ve d deitirmek zorunludur: "nsanlar arasndaki iletiim, toplumla ilgili politik programlar tarafndan gvence altna alnamamtr, anti

-130-

hiyerarik ve zgrlk gruplarda bile."(E.S. #6). Sosyologlar olduka rahatsz eden geici hareketin ortaya k, SE tarafndan ifade edilen hayatn deneysel deerine uymaktadr ama en ok da sitasyonistler eylemi ve kuram sistemletirmeye ve dzenlemeye almlardr. Geici olanlar eylemde doalamadr ve daha az kuramsallatrlanlardr ve bylece de g tarafndan kolayca telafi edilir. 'telafi etmek' sitasyonist anlayta bir anahtar szck gibi grnmektedir --- g hibir ey yaratmaz, [basite] telafi eder. Eer Birinci Enternasyonal'in oluumunun enternasyonalizmin kullanclarnn bir kopyas olduunu syleyebilirsek, sitasyonistler gc farkl bir anlamda telafi ederek farkl alanlardan unsurlar edinmilerdir: sosyoloji, ekonomi-politik, psikanaliz, ehircilik gibi. "Nitelik bizim gl abamzdr." (I.S. #8) ve bylece bu toplumun kresel bir dzenlemesine varlr (tasar, kendi eletirisinden ayrlmazdr). Sitasyonistler, devrimci hareketin kuramsal ve uygulama olaslklarn akla kavuturmak zorunda olan bir tartmann merkezindelerdir. Paradoksal olarak onlar, devrimci hareketin yok oluunu bildirenlerdir: "Devrimden bahsetmekte aka gln bir ey vardr nk dzenlenmi devrim hareketi, toplumun gln bir deiimin olaslklarnda younlatrld modern lkelerde ok nce ortadan kalkmtr" (I.S. #6). Sitasyonistler bir parti kurmay talep etmezler. Eski devrimci hareket olarak adlandrp sayg duyduklar eyle kendi doru yolu gsterme tavr, tarihsel snflamasnda onu

-131-

ifade etmektedir: "Tipik ii hareketinin [Birinci] Enternasyonal'den elli yl nce, Marks ve arkadalarnn 1845'te Brkselde eitli lkelerden gelen komnist gruplarla dzenledii ilk balantlarla birlikte balam olduu kabul edilebilir. spanyol devriminin baarszlndan sonra bu tamamen sona ermitir, "Mays Gnleri"nin Barcelona'da 1937'de yaand sylenebilir."(I.S. #7). Sitasyonist etkinlik, anti-kltrel olarak ilk bakta nitelikli olabilir; bu grnm, hareketin kurucularnn Lettrist soldan ve sanatn yerini deitiren partizanlardan gelen sanatlar olmasyla daha az anlalrdr. Sitasyonist Enternasyonal, 28 Temmuz 1957'de Cosio d'Arroscia'daki bir konferansta kuruldu. Lettrist Enternasyonal ve dier avant-garde sanatsal hareketlerden olutu: Cobra, Bauhaus, Psikocorafya Enstits. Balanglarndan itibaren sitasyonistler, sanat eserlerinin retimiyle ilgili bir meselede deil ama hayat bir sanat eseri olarak kavrama konusunda sonuca ulatlar; hayat, byk bir oyunun algsnda kstlamalar serbest brakt. Sitasyonistler iin bu ancak kolektif bir tarzda, evrenin zgr inasndaki retimin kullanlan modern anlamlarnn olaslna sahip olarak gerekleebilirdi: "Durumlarn inas, gsteri kavramnn modern ykntsnn tesinde balar. Gsterinin ilkesinin eski dnyann yabanclamasna bal olduunu -mdahale etmeksizin- bu noktadan grebilmek kolaydr. Tersine, kltrdeki nemli devrimci aratrmalarn, seyircinin kahramanlar rnek alarak kiiliini o ynde paralad, eylemde seyirciyi kuatt grlmektedir... Bylece du-

-132-

rum, kendi yapclar tarafndan yaatlmak iin yaplr." (I.S. #3). Sitasyonistler eletirel gerekstc etkinlie yol gsterdiler, daha ok sanatsal etkinliin meta retimine ve bir isyan gibi onlar mzeye koymasna: "Bu toplumun ideolojisinin gereklii olan gerekstc yalanlarn baars, sahte deerlerin bir hiyerarisi gibi braklmaktadr ama dngsnde aka kendisini mantksz hisseder."(I.S. #4). Sitasyonistler ayn zamanda "lgn ak" tarznn eletirisine de nc olmulardr: "Bu, varoluun modern koullarnda ak olas tek macera olarak gsteren burjuva propagandasna katlr..."(I.S.#2). Sitasyonistler kullandklar kelimelere kesin anlamlar verirler -- alp deitirme,22 dolanma,23 birletirici ehircilik,24 kurulan durum,25 gsteri26. Hem dnyann kltrel etkinlikleri hem de politikalar iin srekli kullanlan ve artlandrlm topluluu belirten szck "gsteri"dir. Asger Jorn bunu yle zetler: "Nedir bu gsterisel elikinin gerei? Savata stratejik bombalamalarn ynetimiyle ilgilenen John Kenneth Galbraith, olmas gerektii gibi madalyalandrld, 'varlkl toplum' kitabnda modern kapitalizmin sosyalizm kart olduuna inanarak ve bugn kendi kkenini redderek ve Karl
22 23

Detournement. Drive. 24 Unitary urbanism. 25 Constructed situation. 26 Spectacle.

-133-

Marks'a kfrederek Marksist birka dogmann geerli olduunu itiraf etti. Bunun bir benzeri Rus toplumunda grlebilir, Marksizme her zaman inanarak onu ereflendirmek iin Marks'a kfr etmekteler." Dnyadaki genelletirilmi telafi sisteminde gcn "ibirlikilii"nden bahsedebiliriz: "ki adr sava iin hazrlanmak deildir ama glerinin dahili istikrarnn bir grnts olan bu dengenin snrsz muhafazasdr. Olas bir sava mecburi klan gsterinin derecesini arttrmn devasa kaynaklarn akkanlyla ilgili olaca sylenmeden geer."(I.S. #7). Ksaca syleyebiliriz ki bu yaznn balangcnda zgrlk hareketinden ok uzakta kesin grnmler vardr. "ideoloji" kavramyla bir benzerlii yok gibi grnmektedir: "Eski dnyann her yerine yaylm ideolojiler eletirildi ve reddedildi ama hibir yerde Marks'n dncesindeki bir ideolojide 'var olan koullar rtbas eden' gerek hareket serbest deildi: fikirler, efendilere hizmet eder." Neyi ierdiini kavramak, bu cmledeki balamn yerini tekrar deitiren adamlarn kullandklar gibi gereklidir: Hegel, felsefenin sonu; Kierkegaard, teolojinin sonu; Marks, ideolojinin sonu. Sitasyonistler bu konular geri istediler, bu onlar iin baka bir yaamn yaratmnda ortadan kaybolan bir sorundu. Btn bu sorunlar insann tarih ncesi sorunlarndan daha fazla deildi. Kendi kkleri iin zaten ok az anlalm olan bu unsurlarn bir geri dn problemiydi. Mesela Sartre kendisine "Marksist" diyordu ama felsefeye inanmaya baladndan beri yle deildi.

-134-

zgrlk hareketinde zihni megul eden bu konular uygulamada yoktular. Neden? nk zamannda Marks'n politik eylemindeki bir saplant olarak grld ve Bakunin tarafndan bir dman olarak suland ve ayn zamanda nemsizce ilgilenilen diyalektik akl yrtme de vard. Sitasyonistlerin ayn yolu takip etmedikleri grlyor: "ntihal gereklidir: gidiat bunu gstermektedir. Bir yazarn cmlesine yaklar, onun ifadelerini kullanlabilir klar, yanl dnceyi yok eder ve onu dorusuyla deitirir."27 te imdi zgrlk dnce tarafndan zar zor onaylanan bir yerdeyiz, phesiz hatal bir biimde. Devrimci hareket kesin olarak kendi ann bir ilevi olarak hibe ettiklerini yeniden dnmek zorundadr. Eer sitasyonist neriler ar bir istee cesaret vermiyorsa, belki de bu zamanda yaplacak doru bir yeniden-deerlendirmeye olanak saladklar iindir, yani kendi amzda yaplmaldr.

Guy Bodson / 1966

27

Lautreamont. Poetry.

-135-

Sitasyonistlere PUNK Bak

Bill Brown

Trkesi Melis Oflas

-136-

-1 Bu metin, kaynak gsterilmeksizin, serbeste oaltlabilir, evrilebilir ve uyarlanabilir .

Metindeki imlaszlk yazara aittir. Geri kalanlar da bize elbet:)-6.45

-137-

-2 1940lara kadar punkn irkinlii ve uyumsuzluuyla paylalan sanat biimleri ve bohem yaamn kkleri - grsel sanatlarda dada ve gerekstclk, felsefede varoluuluk, mzikte serializm gibi - orta snf kltr tarafndan rezil ve iren olarak alglanmtr. Bu kt hretli sanat biimleri kendi zamanlarnda hedeflerine ulaabilirdi: estetik, politik ve ahlaki deerleri ykma giriimlerinin zeri kapatld. O zamandan beri orta snf kltr, reklam endstrisinin, toplum zerinde "klasik" ya da "gereki" gibi bak alaryla niversitelerde iyice tantp oaltt eylerle sanat eserine dikkatle bakmaya balad. Sonu olarak bizim kuamz l bir kltrn antlarn somutlatran bu kart hareketlerin hatal bir dncesiyle birlikte bymekten ok yabanclamann ve can skntsnn var olmad bir dnya yaratma abalarnn balang noktas oldu.

-138-

-3 1976 son derece nemlidir. Punk, ngiliz sosyo-kltrel alanna kar tavrn aldnda gl kltrel kurumlar --EMI ve CBS Records, Melody Maker ve New Musical Express gibi-- Damned', Sex Pistols' ve Clash'i kollarn aarak karladlar. Pistols istisnasyla birlikte punk gruplarnn sarsc ilk dalgasn elleriyle beslediler. zellikle Clash ona frsatlkla yardm edenlere hep bir yardm arzusu gsterdi. 8 yl sonra "punk rock" anlatm biiminin ticari bir baarsna dnt, niversitelerdeki erkek renci birlikleri ve neo-naziler bile tuhaf ve tiksindirici olma korkusu tamadan onu sevdiler. Tral kafalar ve toplu ineleriyle mohikanlar, Clash ya da John Lyndon'dan bahsetmeden, gittike artan MTV frekanslarnda grlebiliyorlar artk.

-139-

-4 1940lardan sonra estetik retim tamamen meta retimiyle birletirildi. Yalnzca "sanat, sanat iindir" dncesine katlanmak yerine, kapitalist zorunluluk her zaman yeni ve iyi gibi grnen taze dalgalar retti, sat hzlar arttka artt; gittike ykselen temel yapsal bir ilev imdi, estetiin deiiklii ve deneysellii konumuna devredilmekte. Kapitalizmin kltrel mantndan gelen bu deiimlerin sonucu olarak deiiklikler, tekelleme aamasndan ok uluslu kapitalizm sahnesine, sahip olduumuz tarihsel algya, tamamen andrlm olan kiisellie ve kolektiflie doru bir hareketin sonucu olumulardr. Biz imdi, daimi bir imdiki zamanda yayoruz. Bu koullar altnda gelecei kavramak nerdeyse olanaksz. Toplumun geliimine kar kan herhangi bir geleneksel giriim ayn toplum tarafndan gizlice zararsz hale getirilip tekrar kendi iine ekiliyor.

-140-

-5 Resmi bat kltrnn entelektel ilaveleri, herkesin bu sersemlii, rahatszl ve kltrdeki tarihsel zgn deiimleri anlayacana ve de devrimciler de dahil olmak zere birinin yllar nce muhalif yntemlerle yeni bir duru gelitirebildiine bizi inandracak. Artforum ve ZG gibi sanat dergilerinden, Paris ve Yale gibi niversitelerin sosyoloji departmanlarna, The Village Voice ve In These Times gibi "alternatif" gazetelere kadar, genellikle "postmodernizm teorileri" bal altnda birletirilmi olan konularn zmlemeleri ve tartmann hzla ak grlyor imdi. u ana kadar isyann yeni biimlerinin doasym gibi okuluslu kapitalizmin kltrel mantnn doasndan gelen meselenin gereklii 30 yldr biliniyor! Bu fikre uygun olarak ve yalnzca kiisel yetenek olmakszn, Sitasyonist Enternasyonal diye bilinen ar kolektif bir grup oluyor. Sessizlik yllarndan sonra gelen "postmodernizm" zmlemelerinin son zamanlardaki artlaryla Sitasyonistlerin gelien referanslarnn birlikte bulundurulmas tesadf deildir. 1960larn banda SE'nin postmodern kltrn birdenbire grnrlln kabulyle ayn derecede uygulanabilir bir paragrafnda, SE yle yazd: "birok entelellektel SE hakknda aka konumaya ekiniyor, nk ondan bahsetmek kk bir yer almak anlamna gelir. Birou tamamen yanllkla, daha sonraki mesuliyetlerini yok etmek iin bilgisizliklerinin yeterli olacana inanyor."

-141-

-6 1950lerin banda Paris'de oluan Lettrist hareket, birka Avrupal avant-garde grup tarafndan 1957de Sitasyonist Enternasyonali kurdu. Gelecek on ylda SE, szde muhalefeti Batnn okuluslu kapitalizminin ve Dounun brokratik kapitalizminin gittike artan keskin ve tutarl bir eletirisini gelitirdi. SE'nin gelitirdii yeni kkrtma yntemleri Fransa'daki 68 Mays ayaklanmasn etkileyerek harekete nclk etti. O zamandan beri --her ne kadar tekilat kendini 1972de yok etse de-- sitasyonist tezler ve yntemler dnyann her yanndaki dzinelerce lkenin radikal akmlar tarafndan, belki de zellikle 1970lerin ortasnda beliren ngilteredeki punk hareketi tarafndan devam ettirildi. Bu yazda SE tarafndan "alnp deitirilen" (detournement) sitasyonist yaz ve imajlarn yararl bir seimini sunmaya teebbs edeceim, SE'nin balangcn ve geliimini resimlemek gibi. SE'nin rneinden gerekten bir ey renmek isteyen herhangi bir kimse onlarn btn yazdklarn okumak isteyecektir. Guy Debord'un Gsteri Toplumu yalnzca 10 ytl (ideefixe'den sipari ederseniz 9,03 ytl, Ayrnt Yaynlar), Raoul Vaneigem'in Gndelik Hayatta Devrim kitab (Gsteri Toplumu'yla ayn fiyatta, Ayrnt Yaynlar) ve imdi elinizde tutmakta ve hatta sanrm okumakta olduuz kitap, ki bedava da edinilebilmektedir

-142-

-7 Gemite dayanamayan devrimci entelektellerin hareketleriyle karlatrlabilen sitasyonistlerin teorilerinin talihsizlii eninde sonunda kendi baarszlklarnn belirli doasnda birletirildi. Marksist dncede ve dierlerinde olduu gibi, devrimci eletirideki son teebbsler, SE'nin abalarnn tm sonularn 1970lerdeki anlamlarnn tam tersi olarak tantt. Var olan koullarca kadn ve erkeklere kabul ettirilen genelletirilmi sahne iletiimde kltrel laf kalabalnn belirli bir usulnden baka oluan bir ey olmad iin onlarn bu koullar kabul onlara kar bir isyan niteliindedir. Sz konusu olan meseleye byk bir kiisel tatminle "sitasyonistlerin bizim zerimizde ok etkisi oldu" diye ilan eden Feederz grubu rnektir; sitasyonizme, bir ideolojiye dntrdkleri sitasyonist teorilerin btnlne olan fkelerine ramen sitasyonistleri yle aklar: "SE'nin farknda olmayan ama kendi hayatlarn ekinmeden onunla karlatran byle insanlar, ar engellenmi ve ilgin olmayan kyaslamalardr." Biri SE'nin tezlerinden birine ters olan Feederz'in "l Bedenler" arksn onu gerekliine ulatrmak iin tersyz etmelidir (yani gncel koullarn ideolojik bir uygulamasnn herhangi bir teebbs kelime anlamyla nekrofilidir). Bu dnce yolunu izlemek (ve bylece sitasyonistlerin dnceleri, devrimci fkeleri hakkndaki yanl kanlar aydnlatmak): Feederz'in "Destruction Unit," adl silahsz memnuniyetsizlik arksnn gereklii, onu ncelikle kendisi iin ters evirmi bak asnn dorulanmas iin ters evrilir, dier esaslar

-143-

zerinde insan eyleminin varln hatrlatma kapasitesine sahip olamayan sradan "dnya" tarafndan sunulmu yanl eylemleri reddettii kadar szde devrimciler tarafndan savunulduunda kapitalist reklamclktan ve iki kez tiksindiricilikten dolay ayrt edilemezdir.

-144-

-8 Bu yaznn yazlmasn ve yaynlanmasn artc bir biimde tevik edecek, embesil bulunabilecek (Feederz tarafndan) ya da sitasyonistlerin tezlerinin ve rneklerinin uygunsuz kullanmna kar iyi bir itiraz yaplabilir. Benim umudum SE'nin uygunsuz kullanmlarn kastl olarak beslemektir, onun daha iyi kullanmlarnn olasln diyalektik bir biimde yaratacam. Aka syleyelim: bu yazy okuyan herkes sitasyonistlerin gemite olduklarn anlamal. Kendinden honut referanslaryla ortadan kaldrlmakta olan gvenliin SE'nin ya da herhangi bir harici yetkilinin olumas gibi her devrimci his benim de umut etmemi salyor: yani kadn ya da erkek kendi dnceleri ve eylemleri iin kendi sorumluluklarn almallar. Bu, otonomiye, militanlar, taraftarlar ve dalkavuklar olmadan gerekten ekil verilen tekilatlarn olaslklarna doru atlan ilk admdr.

-145-

-9 Sitasyonist Mustafa Hayat, 1966'da yle yazar: "yeni devrimci teori, kavramlarn esaslarn tekrar tanmlamadan ilerleyemez. 'fikirler gelitirilir' der Lautrmont. 'kelimelerin anlamlar harekete katlr. ntihal gereklidir. lerleme beraberinde gelir. Bir yazarn cmlesini benimser, onu kendi ifadesi haline getirir, yanl bir dnceyi karr ve doru olan dncelerle onu doldurur.' Marksn dncesini kurtarmak iin onu srekli olarak ifade etmek, dorulamak, yabanclamann desteinin yzyllk nda ve onu inkr etmenin olaslklarnda tekrar tasarlamak gerekir." Sitasyonistler toplumun tutarl bir eletirisini yapma teebbslerinde Marksn, Hegel'in, Fourier'nin, Lewis Carroll'un, Sade'n, Lautremont'un, srrealistlerin, Henri Lefebvre'in, Georg Lukacs'nn - ksacas toplumun btnlnn kuramn oluturan itici glerin- yazdklarn kendilerine mal etmilerdir. Kendi eserleriymi gibi yaynladklarnn sahibi olan neredeyse tm teorist ve sanatlardan farkl olarak sitasyonistler, ballk gayreti ya da karlk verme korkusu olmadan toplumu eletirdiler. SE hibir zaman tekellemi bir zihniyeti taklit etmedi ama onu kulland.

-146-

-10 Marksist-sitasyonist teorinin mihenk talar unlardr: A) kapitalist toplumun btn biimleri, anonim ya da brokratik olabilirler, en son zmlemede genelleme ve -kitlelerin seviyesinde-- ynetici ve icrac arasndaki sabit blnmedir: emirler verenler ve onlar yerine getirenler. B) sonradan gelen teknolojinin btnsel hkimiyeti ve doann smrgelemesi (yaamn devam ettirmek iin abalamak zorunda olan insanln serbest braklnn bir zaferi), mdrlk, kapitalizmin ihtiyac olan yerletirme, ham madde ve retimleri iin yeni pazarlar smrmesiyle glenmesi, insan doasn hkimiyeti altna alp smrgeletirmesi. Son alternatif yneticinin kazanan doaya kar olan sava kabul etmesi ve artk gerekli ya da gereksiz bir ey arzu etmemesi. C) insan doasnn hkimiyeti ve smrgelemesi temeli topluma dayanan bir tketim biiminden geldi, retimin de topluma dayanmasna ramen; bu "yeni" toplumu sitasyonistler gsteri toplumu olarak adlandrdlar. D) 19. yzyldaki yabanclamann sebep olduu ekonomik sefalet 20.yzylda yanl bilince saplanmaya dnt. E) bu yanl bilin "gndelik yaam" (yani birinin kiisel olarak ideolojilerin ve metalarn birlikteliini semesi) "tarih"ten ayrd (yani toplam miktarn iten ve ustadan olmas). ve F) bu gsteri toplumu kendi varln daha fazla ve ok

-147-

fazla metayla birlikte tarih yapmaktan mahrum kalmann bedelini deyerek srdrmekte, btn bunlar temel bir tatminsizlikten nk hayatta kalmann ideolojisi ilerinde kodlanm olarak kald.

-148-

-11 Marksist-sitasyonist uygulamann mihenk talar unlardr: A)1910 ile 1925 arasndaki dnem boyunca, dadaizm, srrealizm ve modern sanat biimleri gsteri toplumunun dnce dzlemindeki almalarn oktan ortaya kartm ve ykmt. B) modern sanatn eylem dzlemindeki baarszl ayn dnemdeki ii hareketinin baarszlndan ayrlamaz. C) post-srrealist modern sanat, imdiki zamann ii hareketleriyle birlemiyorsa, yardm edemez ama skc, verimsiz ve aka okuluslu kapitalizm iin savunucu olur. D) kesinlikle modern bir ii hareketi vardr; gncellii gemi fikirlere tutunan modern proletaryann herkesin ne olduunu grmesini engellemesi bir sorundur. C) can skntsnn dnda ayaklanmayan bu modern proletarya daha henz bunun herkesin etrafn saracan bilmemektedir. ve F) modern sanatn zgrlnn uygulamaya gemesinde sitasyonlar (bu szck "sitasyonist"den tretilmitir) yaratldnda, modern proletarya neyin gerek olacan bilecek ve ona seyirci olmaktan ok modern zgrlkte yaamak isteyeceini kavrayacaktr.

-149-

-12 Birisi sitasyonistlerin geliiminin ana dnemini ayrt edebilir. 1957deki Enternasyonalin asl oluumundan nce gelen birincisinde sitasyonistler, kendilerini dolanmalara, gnlerce, haftalarca ve bazen aylarca ehrin iinde gezmelere, Lettrist Ivan Chtcheglov'un adlandrd "unutulmu istekler"in ne olduunu bulmaya almaya adadlar: oyunun imajlar, tuhaflk, gizli isyan, inkr. Dolanmalar gnlk hayatn yeni bir grn dzenleyen kendini bilme teebbsnn bir parasydlar; kendini tanma olmakszn sradan bir yere sahip olan bir gelimeydi. 1958 ile 1962 arasndaki nc dnemde sitasyonistler, sanatn yerine baka bir ey koyarak deneyler yaptlar. Bu deneylerin drt biimi vard: 1) fotoromanlardaki fazladan yerletirilmi ya da deitirilmi konuma baloncuklarnn uygulanmas; 2) kitle haberleme aralarndaki gerilla yntemlerinin reklam; 3) sitasyonist mizahn geliimi; 4) sitasyonist filmlerin retimi. Bu yazyla birlikte birisi "otantik" sitasyonist karikatr ve fotoroman rnekleri bulabilir. (otantik kelimesini trnak iine aldm nk sitasyonist mizahn tm noktas, yalnzca parodi ve hiciv'in "otantik" rneklerle retilebilmesinden gelen bir anlayn idrak edilmesidir.) 1963'le 1968'i kapsayan nc dnemde SE, bir teori

-150-

ve rnek alnacak eylemin uygulamasn gelitirdi. SE; davet ederek, kutlayarak, zmleyerek ve olabildiince sklkla 1965deki Watts ayaklanmas, 1966daki Cezayir Devrimi ve 1967deki renci direnileriyle gerekleen in Kltrel Devrimi gibi geri ret rnekleriyle uygulamal destekler vererek baarl tek devrimci hareketin enternasyonal devrimci hareket olduuna olan inancn aka belli etti. Bu eylemlerden bazlar hibir yere ulamad; bazlar --1966da Strasbourg niversitesindeki Fransz sibernetikilere, 1967de Nanterre niversitesindeki sosyologlara kar yaplan SE saldrlar gibi-- tarihteki ilk yasad ve ilerleyen bir endstri toplumunun ekonomisini durduran en geni genel grev olan Mays 68'e ulat.

-151-

-13 Belki de SE'nin en devrimci grn, meta "dnya"snn hiyerarik koullarnn ve ona direnmeyi talep eden muhtelif szde "ii" yandalarnn dahili retimini sabit bir biimde reddetmeleriydi. "SE, byk bir tekilat olamaz ve hibir zaman kktenci konvansiyonel gruplarn yapt gibi mritleri kabul etmez." demi 1963'te kimlii belirlenemeyen bir sitasyonist. "eski dnyann bilinen silahlarndan biri, belki de hayatn dzenini deitirmek iin teebbste bulunan gruplara kar en ok kullanlan, katlmclarn birkan 'yldzlar' gibi ayrmak ve yalnz brakmak iindir. Kendimizi 'doal'm gibi grnen bu ynteme kar korumalyz. Bunlarn arasnda biz, oktan reddedilmi olan yldzlar grevine ve yldzlara bal olmaya talibiz. SE yalnzca patlamay dzenleyecek; zgr patlama bizi ve dier denetimleri sonsuza dek kurtarmal." cmleleriyle badaan, 1968deki patlama gerekletiinde, ayaklanmann iinde yer alan dierlerinden farkl olarak sitasyonistler her ne olursa olsun, geici olarak yenilmi gsteri toplumunun onlara sunduunun karln vermek iin zaferlerini dei toku etmezler. Daha dorusu SE, isyann en kktenci olaslklarn tanmlamak iin reformizme kar mcadele verdi ve en sonunda sitasyonistler Mays 1968'in en kktenci tanmlamasn arkalarnda brakacaklard ama olmad.

-152-

-14 Eer Mays 1968 ayaklanmas Sitasyonist Enternasyonalin fark edilmesi, yntem ve tezlerinin onaylanmas olsayd bu fark edili ayn zamanda SE'nin sonu olacakt. sitasyonistlerin kendi tekilatlarnn inas srasnda gsteri toplumu hakknda kullandklar teoriler olmasna ramen, teori dzenlemesi faaliyetine onlar dahil etmezler. SE'nin ortaya att sitasyonist teorinin onaylanmasyla oluturulmu gl tepki, tutarszla, etkisizlie ve en sonunda da tm deneyimlerin byk psikolojik basksna direnmekte hazrlkszd.

-153-

-15 Mays 1968 ayaklanmasnn akbetinde, Maximum Rock 'n' Roll okuyucular iin ok nemli olan iki ey meydana geldi. Birincisi devrimin grlebilir bir merkezden belirsiz bir marjinal olaya tanmasyd. Az gelimi lkeler grnrdeki tekellemelerini anlamazlkta kaybettiler; ama "nc dnya" devrimleri hi durmad; basite modern olana dntler ve her gn daha fazla, gelimi lkelerdeki mcadeleye benzer bir mcadele ediyorlar. syann eski uzaklatrlm hareketlerine kar yabanclamann ve can skntsnn uzaklatrlmas gibi grnen enternasyonali ve oalmay kendilerine tantyorlar imdi. Bu, devrimi her yerde ama en ok proletaryada gren bozuk ideolojilere sahip kresel grnrlktr. 1968 Mays'nn ikinci sonucu, 1950lerde refahn ilan eden toplumun imdi resmen bunalmda olmas. sitasyonistlerin sanat hakknda syledikleri her ey (proletarya, gsteri) her yerde yaymland -- olmazsa olmaz eksiklikleriyle. Devrimci tezler, gerekten onlarn ne olduunu gstermez (devrimcilerin fikirleri) ama saduyunun beklenmeyen patlamasnda, yanlsamann yldzlar ve satclarnn grld imajlarda ortaya kar. Bu hipotezi dorulayan ngiltere'nin en byk ve en tutucu markas olan EMI Records'un "Anarchy in the U.K."i yaymlamay kabul etmesi oldu.

-154-

-16 Sex Pistols'n dehal --onu 1970lerin ortasndaki ngiliz punk hareketinin adalarndan ayran tarz-- 1968 Maysnn sonucundaki toplumsal zayfl tamamen anlamalaryd. MPLA'e, UDA'e ve IRA'e keskin referanslar yaparak "Anarchy in the U.K." birden birok eyin stesinden geldi: devrimcilerin retimiymi gibi devrimci fikirleri yeniledi; devrimin grnen merkezi doasna modern toplumun dikkatini ekti; toplumla memnuniyetsizliin ayn anda byk bir etki ya da hibir ey olmadn iddia ederek bir bunalm halinde gerek umutsuzluun arkasnda duran toplumun resmi bildirilerini aa vurdu. Onlardan nceki sitasyonistler gibi, Sex Pistols onlara sunulan toplum iin kazand, "Anarchy in the U.K." temelini deitirmedi. Pistols, ykselerek oyuna girdi: "God Save the Queen"de ideoloji tarafndan benimsenen kutsallk dncesinin ilevini ortaya koyarak; "Pretty Vacant"da imaj merakna meydan okuyarak ve "Holidays in the Sun"da hemen imdi bir tarih yazlmasn talep ederek. Bir kez daha sitasyonistler gibi Sex Pistols da yalnzca patlamay dzenledi; onlar -- en azndan Johnny Rotten -- kurtulmak iin zgrce patlamaya izin verdiler. Eer biri Melody Maker'n "rock 'n' roll'da sitasyonizmin muhteem kullanm" diye bahsetti Malcolm McLaren'e inanyorsa, Pistols ve SE arasnda salam bir balant vardr.

-155-

-17 Bu yaznn balarnda artk orta snf kltr iin artc olmayan punkn ldn ne srdm ve imdi gittike artan MTV frekanslarnda bu grlmekte. Olduka ak ki ayn ey hardcore hareketi iin sylenemez. Hzl davranmazsak, hardcore akmnn gnleri snrl olabilir. Zaten imdiden biri, punk sakatlayp sonunda da yok eden hardcore'u ayn gszlk iinde bulabilir: yani ona dahil olan insanlarn byk ounluu meta "dnyas" ile olan ilikilerini kuramsallatrmyorlar. Byle bir eletirinin eksikliinde, hardcore akm kendisini anarizmin bir ideolojisini gelitirerek grnrlklerini srdrmeye alan, hi bilmedikleri bir ziyafetin kflenmi yemek artklaryla birlikte atlan bir salata olan kararsz liderlerin kk gruplarnn korumas altnda buldu. Anarizmin iki u arasnda salland bir dnemden daha fazla hi olmad -- biri teslim olma ve bamllk yolunda (Jello Biafra'nn belediye bakan kampanyasnda olduu gibi), dieriyse daimi isyan (Dead Kennedy'nin "Nazi Punks Fuck Off"u) -- zerinde devrimci bir akm yaratmak iin tamamen temelsizdi. Bir rnek mi? Dead Kennedys'nin East Bay Ray'i (grubun gitaristi) : "ka insann bizim ciddi olduumuzu dndn grseniz arrsnz. 'Kill the Poor' Portekiz listelerinde 4. srada. Bunu ynetimin ykselttiini dnyoruz." diyor. hardcore akm, dahili olduu kadar harici dmanlarndan da kendisini korumak iin, insanlar boaltmaya niyetli Frank Discussion (Feederz'in solisti) ve Ian MacKaye (arkc, gitarist) gibi nclerine kar ayaklanmal; bu onlarn "kurulu

-156-

sahne"deki nemlerinin azalmas anlamna gelen listelerdeki sralarn drmeli; herkesin sosyal hayatn btnyle olan kendi ilikisini anlayabileceini ifade eden kendi sralarndaki kalitelerini arttrmal ve modern proletaryann devrimci glerle bal olduu anlamna gelen ulamn enternasyonalletirmeli. Bir an nce! Zaten ben ok fazla zamannz aldm.

-157-

Mini album

-158-

-159-

-160-

-161-

-162-

-163-

-164-

-165-

-166-

-167-

-168-

-169-

-170-

-171-

-172-

-173-

-174-

-175-

-176-

-177-

-178-

-179-

-180-

-181-

-182-

-183-

-184-

-185-

-186-

-187-

-188-

-189-

-190-