stanbul Teknik niversitesi Savunma Teknolojileri Kulb

Gemiten Gnmze Yolcu Uaklar

Yolcu uaklar yolcu tamak amacyla tasarlanm hava tatlardr. Ticari amala hava yolu irketleri tarafndan iletilirler. Yolcu uaklarnn kargo uaklarndan fark yolcu kapasitesinin fazlal ve insan tamaya elveriti basn ve havalandrma sistemlerinin varldr.

TARH

Wright

Kardelerin ilk hava tatn yapmasndan 11 yl sonra dnyann ilk yolcu ua yaplmtr. lk kez yolcu tayan hava tat ise DELAG isimli zeplindir (1909). 1919dan 1936ya kadar zeplinler dzenli seferlerini srdrd ancak 1936daki bir kazadan sonra zeplinlerin yerini yolcu uaklar almaya balad.

Ticari amala yolcu tamay hedefleyen ilk uak 1913te uuunu gerekletiren Rus Sikorsky Ilya Murometstir. lkeler aras ilk uuu gerekletiren de yine bu uaktr ve St Petersburg Kiev arasn 14 saat 38 dakikada almtr. Havaclkla ilgili gelimeler 1. Dnya Sava nedeniyle yavalamtr.

kinci yolcu ua ise 14 yolcu kapasitesiyle Farman F.60 Goliathtr (1919) ve 60 adet retilmitir.

Tamamen metalden yaplan ilk yolcu ua ise 1919da 322 adet retilen Junkers F.13tr.

Ford Trimotor ise iki kanatlarna taklm, biri ise burnunda bulunan motoruyla yolcu uaklarnn tarihesinde nemli bir yere sahiptir. Yolcu kapasitesi sekiz olan bu uan retimi 1925-1933 yllar arasnda devam etmitir ve kendisinden sonra retilen uaklara model olarak kullanlmtr.

Jet motorlar yaplana kadar uaklarda pistonlu motorlar kullanlmtr. Gnmzde ise neredeyse btn uaklarda trbinli motorlar, turbofanlar ya da trboprop motorlar kullanlmaktadr.

Yolcu uaklarnda 1930lara kadar yolcularn rahatn salamak ve bagajlar yklemek amacyla erkek grevliler kullanlmtr. 15 Mays 1930 tarihinde ise Boeing uu irketi ilk kez kadn uu grevlileri kullanmaya balamtr.

Ktalar aras uular ise Lufthansaya ait 12 motorlu dnyann en byk deniz ua nclnde srdrld. 1935te Byk Okyanus hatt ald ve deniz uaklar ile tamaclk 1950lere kadar srd.

Ancak daha sonra ekonomik sebeplerle kara tipli tamaclna ynelindi ve 1958de hizmete sunulan Boeing 727 gibi jet motorlu uaklar yaplmaya baland. Gnmzde ise yolcu kapasitesini arttrmak ynnde admlar atlmaktadr. Bunun en byk rnei 555 yolcu kapasiteli Airbus A380dir.

LKLER
Dnyann ilk yolcu ua kazas 14 Aralk 1920de Londrann kuzeyinde yaanmtr. Havalandktan bir sre sonra yeni yaplan bir binann arka cephesine arparak alev alan uakta bulunan iki mrettebat lm, alt yolcudan ikisi burnu bile kanamadan kurtulmu, dier drd hayatn kaybetmitir.

Dnyann ilk uak karma olay ise 16 Haziran 1948 tarihinde yaanmtr. Bir grup inli yolcunun Pasifik Havayollar Catalinaya ait olan ua karmas esnasnda pilotun bu olaya direnmesi sonucu silah kullanm ve uan dmesine sebep olmulardr. Uan enkzndan sadece bir kii sa kurtulmutur ve o da ua karan inli grubun elebadr.

1913ten gnmze kadar baz uak modelleri;

Benoist XIV-31 Aralk 1913. Dnyann ilk yolcu ua. Boeing Model 40-Boeing irketinin ilk yolcu ua. Igor Sikorskynin ticari olarak baarl ilk yolcu ua.

Douglas DC-3. lk modern grnml metal uak. Short S45 Solent. ngilterede retilen son deniz ua. Antonov An-22. Dnyann en byk trboprop motorlu ua.

VFV Fokker614. Kanat st motoruyla deiik dizayn.

Boeing 737. Dnyann en popler yolcu ua.

Aerospatiale BAC Concorde. Sesten hzl ilk yolcu ua olan Concorde ayrca dnyann en tartmal yolcu uadr. Fransz ngiliz ortak yapm olan Concorde ilk uuunu 2 Mart 1962de gerekletirmitir. evre, zellikle de ses kirlilii nedeniyle birok tepkiyle karlaan Concorde, terr korkular ve ekonomik sebeplerden tr 2003 ylnda hizmetten kaldrlmtr.

Boeing 787 Dreamliner. Yolcu uaklarna dair gnmzdeki en nemli gelimelerden biri de Boeing 787 Dreamliner. Dreamliner rakiplerine oranla %20 daha az yakt tketmesi sayesinde bu gne kadar retilen en verimli yolcu ua olma zelliine sahip. 787 ayrca daha seyrek aralklarla bakma alnaca iin de tasarruf salamakta.

TRKYEDE YOLCU UAKLARI

lkemizde ise Haziran 1933 ylnda Trk Hava Yollar, o zamanki adyla Devlet Hava Yollar letmesi kurulmu ve yolcu tamaclnda modern uaklardan yararlanlmaya balanmtr. 1933teki filo; 2 adet 5 koltuklu King Bird 2 adet 4 koltuklu Junkers F-13 1 adet 10 koltuklu Tupolev ANT-9 u anda ise THY filosunda 200 adet uak bulunmakta ve bunlarn ounu A330 ve B737 eitleri oluturmaktadr.

Yolcu uaklar 20. yzyldan beri geliimini srdren bir sektr. Zeplinlerle balayan bu macera artk Airbus A380deki gibi yolcu kapasitesinin artrlmas veya Boeing 787deki gibi verimlilik esaslarna dayanlarak genilemeye devam etmekte. NASAnn 2030 iin hedefledikleri ise Boeing 737den 71 desibel daha az ses karan ve %70 daha az yakt tketen ya da ksa mesafeler iin elektrik gcyle alacak bataryal uaklarn retimi. Gnmzde mmkn olmayan bu gelimelere 2030da ulalabilecek mi, bunu zaman gsterecek.

Kaynaklar:
http://www.wikipedia.org/ http://www.century-of-flight.net/index.htm http://www.airliners.net/ http://www.dunyaninilkleri.com http://blogs.crikey.com.au/planetalking/2010/05/20/five-amazing-airlinersfor-the-future/ http://www.turkishairlines.com/tr-tr/seyahat-bilgi/turk-hava-yollari-yolcukargo-airbus-boeing-tum-ucak-filo

DNLEDNZ N TEEKKRLER