tmmob makine mhendisleri odas

YANGIN SNDRME TESSATI VE DUMAN TAHLYE PROJELER

HAZIRLAMA ESASLARI

Dr. Z. SABAHATTN BOZBEY Mak. Yk. Mh. MMO ZMR

SUNU
lkemizde ve dnyada Yangn felaketi nedeniyle ciddi miktarlarda can ve mal kayb meydana gelmektedir. Yangn ne zaman ve nerede balayaca belli olmayan ve ne kadar srecei de nceden kestirilemeyen bir felakettir. Yangn da can ve mal kaybn nlemenin 1. koulu yangnn kmasn nlemek ve buna uygun tedbirleri almaktr. 2. koulu ise yangn ktnda erken mdahale ederek yangnn bymesini ve yaylmasn nlemektir. Yangnn sndrlmesini salamak ve yangn esnasnda insanlarn gvenli bir ekilde binadan tahliyesi iin gerekli nlemleri almak yap sektrnde mekanik tesisat alanna giren bir uzmanlk alandr. 26.07.2002 tarihinde yrrle giren Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik sonucu Trkiye genelinde yangn gvenlii ile ilgili binalarda eitli nlemler alnmas gerekmektedir. Makine Mhendisleri Odas, meslek alanlar ierisinde yer alan her konuda olduu gibi mekanik tesisat alannda da hzla gelien teknoloji ve artan bilgi birikimi dorultusunda, makine mhendisi yelerinin gereksinimlerini srekli gndeminde tutmakta ve ok ynl almalar yapmaktadr. Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik gerei Yangn Sndrme Tesisat ve Duman Kontrol Projeleri ayr izilecektir. Mekanik tesisat uzmanlk kapsamnda yer alan Yangn Sndrme Tesisat ve Duman Kontrol Proje Hazrlama Esaslar kitabnn Tesisat Mhendislii alannda alan meslektalarmzn ve niversitelerin Makine Mhendislii blmnde okuyan rencilerin ilgisine sunuyoruz. Kitabmzda birim sistemi olarak tm dnyada kabul gren SI kullanlmtr. Bu kitabn hazrlanmasnda sekreterya almalarn yrten Makine Mhendisleri Odas zmir ubesine, yayna hazrlayan Dr. Mh. Z. Sabahattin BOZBEYe, inceleme komisyonunda yer alan ........................................,ayrca kitabn kmasnda emei geenlere teekkr ederiz.

TMMOB Makine Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu Haziran-2003

NDEKLER
L BRMLER EVRM TABLOSU...............................................................................................................................5 PROJE HAZIRLAMA ESASLARI.............................................................................................................................10 YANGIN SNDRME TESSATI VE DUMAN TAHLYE PROJELER HAZIRLAMA ESASLARI...................................................................................................11 1. 2. 3. PROJE N SAYFA DZAYNI VE YAZIMI..........................................................12 BNA TANIMI VE ANTET......................................................................................13 VAZYET PLANI VE KEST..................................................................................14 3. KAT PLANLARI.......................................................................................................15 3.1. BODRUM KAT PLANI...........................................................................................17 3.2. ZEMN-NORMAL KAT PLANI.............................................................................18 4. YANGIN POMPA DARES 1/20 LEKTE DETAY ZM.........................20 5. KOLON EMASI VE BORU ZOMETR.........................................................23 6. SABT BORU TESSATI.........................................................................................25 7. YANGIN DOLAPLARI SSTEM...........................................................................27 8. BNA DII YANGIN HDRANT TESSATI SSTEM........................................29 9. YANGIN SUYU DEPOSU VE TESSATI TASARIMI.........................................31 10. YANGIN POMPALARI VE EKPMANLARI TESSATI TASARIMI.............33 11. OTOMATK SULU YANGIN SNDRME SSTEM........................................42 11.1 BNA YANGIN TEHLKE SINIFLANDIRMASI...............................................42 11.2 SPRNKLER SSTEM YAPILMASI ZORUNLU BNALAR..........................43 11.3 SPRNKLER SSTEM TASARIMI......................................................................44 11.4 BORU TABLOSU YNTEM...............................................................................54 11.4.1 HAFF TEHLKE SINIFI BNALAR................................................................54 11.4.2 ORTA TEHLKE SINIFI BNALAR.................................................................54 11.4.3 YKSEK TEHLKE SINIFI BNALAR...........................................................55 11.5 HDROLK HESAP YNTEM............................................................................55 11.5.1 DZAYN BOALTMA DEER........................................................................55 11.5.2 SPRNKLER TASARIM ADED.......................................................................56 11.5.3 BORU BOYUTLANDIRILMASI.......................................................................57 11.6 OTOMATK SULU YANGIN SNDRME SSTEMLER PROJESNDE BULUNMASI GEREKEN BLGLER........................................................................60 11.7 SPRNKLERLERN DZAYN VE PERFORMANS KARAKTERSTKLERNE GRE SINIFLANDIRILMASI............................67 12.SPRNKLER TESSATI VE TASARIM KURALLARI........................................69 12.1 SPRNKLER TESSATI ELEMANLARI............................................................71 12.2 SPRNKLER LE DUVAR ARASI MAKSMUM UZUNLUK.........................71 12.3 STANDART AAI VE YUKARI TP SPRNKLER........................................72 12.4 STANDART DUVAR TP SPRNKLER..............................................................74 12.5 KORUMA ALANI GENLETLM YUKARI/AAI TP SPRNKLER..79

12.6 KORUMA ALANI GENLETLM DUVAR TP SPRNKLER..................79 12.7 ESFR TP SPRNKLER.........................................................................................81 12.8 BYK DAMLACIKLI SPRNKLER VE YERLEM..................................83 12.9 ZEL DURUMLAR...............................................................................................84 12.10 SPRNKLER TESSATININ DEPREME KARI KORUNMASI..................85 12.10.1 SSMK AYRIIM APARATI..........................................................................85 12.10.2 DALGALANMA KUVVETLENDRC LEMLER...................................86 12.11 SPRNKLER SSTEM TEST VE DRENAJI....................................................92 RNEKLER...........................................................................................................94 13. DUMAN KONTROL VE YNETM SSTEM TASARIMI...............................93 13.1 MUTFAK EGZOS SSTEM................................................................................110 13.2 KAPALI OTOPARK EGZOS SSTEM.............................................................110 13.3 SIINAK EGZOS SSTEM................................................................................110 14. ATRUMLARDA DUMAN KONTROL VE EGZOS SSTEM.....................112 14. MERDVEN BASINLANDIRMASI..................................................................115 15.1 MERDVEN KOVASI BASIN DEM......................................................115 15.2 MERDVEN KOVALARINA HAVA BESLEME EKLLER......................118 15.2.1 TEK KADEMEL VE K KADEMEL BASINLANDIRMA...................118 15.2.2 TEKL VE OKLU BESLEME.......................................................................119 15.2.3 MERDVEN BLMELENDRMES...............................................................121 15.3 BASINLANDIRMA YNTEMLER...............................................................121 15.3.1 SABT BESLEMEL, DI KAPI KONTROLLU SSTEMLER...................121 15.3.2 SABT BESLEMEL BAROMETRK DAMPERL SSTEMLER..............122 15.3.3 BESLEME HAVASININ DEKEN OLDUU SSTEMLER..................122 15.3.4 YANGIN KATINDA HAVALANDIRMA VE EGZOS YAPILAN SSTEMLER..................................................................................................................122 15.3.5 BASINLANDIRMA SSTEM TASARIMI...................................................122 16. MUTFAK DAVLUMBAZ SNDRME SSTEM............................................125 16.1 MUTFAK DAVLUMBAZ SNDRME SSTEM DZAYNI..........................125 17. SPRNKLER TPLER VE K FAKTRLER....................................................129 18. KAYNAKA............................................................................................................147

PROJE HAZIRLAMA ESASLARI

Mekanik Tesisat Proje Tasarm Tesisat Mhendisliinin zn ierir. Bir yapnn tasarmnn tekniine uygun olarak yaplabilmesi iin Kanun, Ynetmelik, Standartlar ve teknolojiyi yakndan takip edip, ok yn ve doru bir ekilde tasarm gerekleme yeteneine sahip olmaldr. Proje dzenlenir iken; rapor ve hesaplar bir arada, kat plan, kolon emalar ve boru izometriinin bir arada olmas esastr. Yangndan korunma ve sndrme projeleri dier tesisat projelerinin rapor ve hesaplarndan ayr hazrlanacak, projelerde dier tesisat projelerinden ayr dzenlenecektir. Ancak iklimlendirme ve havalandrma tesisat ile birlikte yaplacak duman kontrolnde duman kontrol projeleri de yangndan korunma ve sndrme projelerine ilave edilecektir. Rapor ve hesaplar, asgari er (3) nsha olarak dzenlenecektir. Proje n sayfasnn dzeni A4 formunda hazrlanacak, ilk sayfa u ekilde olacaktr. Birinci sayfa -4708 sayl kanun uygulanan illerde: Sol taraf proje sorumlusu, sa taraf denetim uzmannn onayna ayrlr. -4708 sayl kanun dnda kalan yerler iin: Sol taraf proje sorumlusu, Sa taraf TUS onay iin ayrlr. -Birinci sayfa ikinci satr sol taraf MMO (vize) onay, sa taraf Belediye onayna ayrlr. Orta ksm proje sorumlusunun, firma, adres, telefon ve vergi numaras ile mekanik tesisat projesinin cinsi bilgileri yazlacaktr. Alt ksm arsann ortak mesleki denetim esaslarna gre bilgileri ve mekanik tesisat projesinin proje sorumlusu ve TUS ya da denetim sorumlusunun ad, soyad, oda sicil numaras, bro tescil numaras ve imza blmleri dzenlenmitir. kinci sayfada ise 1/500 lekli bina vaziyet plan, kesit plan ve yn bulunacaktr. Yangndan korunma ve sndrme projesi tasarm onayl mimari projeye yaplacaktr.yangndan korunma ve sndrme projesi yaplmadan nce mimar, mteahhit ve mal sahibinden yangn tahliye projesi ve yangn gvenli blgeler ile pasif koruma bilgileri alnacak. Projede gsterilen cihazlarn ve borularn, MMO izim tekniine uygunluu aranacaktr.
Pis Su Borular Yangn Suyu Borular Souk Su-Scak Su Borular Cihazlar Mimari Proje 0.8-1.0 mm 0.4 mm 0.3 mm 0.4-0.5 mm 0.12-0.2 mm

YANGIN SNDRME TESSATI VE DUMAN TAHLYE PROJELER HAZIRLAMA ESASLARI

YANGIN SNDRME TESSATI VE DUMAN TAHLYE PROJELER HAZIRLAMA ESASLARI AKI EMASI
1. Proje n sayfa dizayn ve yazm 2. Vaziyet plan ve kesit 3. Kat planlar 3.1 Bodrum kat 3.2 Zemin kat- Normal kat 4. Kolon emas ve boru izometrii 5. Sabit boru tesisat tasarm 6. Yangn dolaplar tesisat tasarm ve hesab 7. Bina d yangn hidrant tesisat tasarm 8. Otomatik sulu yangn sndrme tesisat tasarm, hesab ve izimi 9. Yangn suyu deposu ve tesisat tasarm 10.Yangn pompa dairesi 1/20 lekte detay izimi 11.Duman kontrol ve ynetim sistemi tasarm ve hesab 12.Merdiven basnlandrma tasarm ve hesab 13.Mutfak davlumbaz sndrme tesisat tasarm ve hesab

1.PROJE N SAYFA DZAYNI VE YAZIMI

Proje n sayfasnn dzeni A4 formunda hazrlanacaktr. Yaz standard 0,4 mm olacaktr. Proje n sayfa tasarm standart olacaktr. Birinci sayfa: -4708 sayl kanun uygulanan illerde: Sol taraf proje sorumlusu, sa taraf denetim uzmannn onayna ayrlr. -4708 sayl kanun dnda kalan yerler iin: Sol taraf proje sorumlusu, Sa taraf TUS onay iin ayrlr. -Birinci sayfa ikinci satr sol taraf MMO (vize) onay, sa taraf Belediye onayna ayrlr. Orta ksm proje sorumlusunun, firma, adres, telefon ve vergi numaras ile mekanik tesisat projesinin cinsi bilgileri yazlacaktr. Alt ksm arsann ortak mesleki denetim esaslarna gre bilgileri ve mekanik tesisat projesinin proje sorumlusu ve TUS ya da denetim sorumlusunun ad, soyad, oda sicil numaras, bro tescil numaras ve imza blmleri dzenlenmitir. Yapnn zellikleri blmne binann tehlike snf ve binaya en yakn itfaiye birimi yazlacaktr. Bilgiler eksiksiz ve tam olarak doldurulup imzalanacaktr.

2. VAZYET PLANI VE KEST

Vaziyet plan sayfa dzeni A4 formunda hazrlanacaktr. Vaziyet plannda yn belirtilecektir. Vaziyet plan izgi kalnl 0,2 mm olacaktr. Yaz standart 0,3 mm olacaktr. Yapnn 1/500 lekli plan veya byk ve yaygn yaplarda uygun bir lekte olmas ve kat saysn belirten kesit izilmesi gereklidir. Birden fazla yap olmas durumunda bliklar aras boru balants, zon vana yerleri, bina d hidrant yerleri ve pompa dairesi yeri gsterilecek. Yangn suyu deposu ve itfaiye balant az yeri gsterilecek. tfaiye tekilat ehir hidrant lek dahilinde ise vaziyet plannda gsterilecektir.

3. KAT PLANLARI 3.1 BODRUM KAT

lek 1/50 olacak. Bodrum kat plan onayl mimariden 0,2 mm izgi kalnl ile izilecek. Mimari projeyi ilgilendiren detaylar izilmeyecek. (Kap, pencere, merdiven, duvar, bina boyut lleri ile kaplar izilmeyecek) Yangn pompa dairesi 1/50 lekte kat plannda gsterilecektir. Hidrolik hesaplarda veya hesap tablosundan belirlenen boru aplar projede gsterilecektir. Yangn dolaplar, zon vanalar, check-valf, ak anahtarlar, test ve drenaj vanas ve izleme anahtarl hat kesme vanas, drenaj balants projede gsterilecektir. Bodrum kat tavannda yaplacak boru hattnda hareketli kelepe ve sabit konsollar olacak, depreme kar nlem olacaktr. Proje tasarmnda boru gzergah belirlenir iken, mimardan istenecek kolon ve kiri detayna gre tasarmn gereklenmesi gerekmektedir. Kolon borular yerleri belirlenip numaralanacak, daire iinde (YG1, YG2,...) gibi yaz standart 4 mm olacaktr. Test ve drenaj vanas en yakn pis su hattna ak gzlenebilir ekilde balanacaktr. Sabit boru tesisat bodrum kata tasarlanacaktr.

3.2 ZEMN-NORMAL KAT

lek 1/50 olacak. Zemin kat ve normal kat plan onayl mimariden 0,2 mm izgi kalnl ile izilecek. Kolon veya perde betonlarn mekanik tesisat projesinde gsterimi 0,8 mm izgi kalnlnda olacaktr. Mimari projeyi ilgilendiren detaylar izilmeyecek. (Kap, pencere, merdiven, duvar, bina boyut lleri ile kaplar izilmeyecek) Kat plannda ki mahallerin adlar (Banyo, hol, mutfak, oda, salon v.s.) 0,3 mm ile yazlacak. Hidrolik hesaplarda veya hesap tablosundan belirlenen boru aplar projede gsterilecektir. Yangn dolaplar, zon vanalar, check-valf, ak anahtarlar, test ve drenaj vanas ve izleme anahtarl hat kesme vanas, drenaj balants projede gsterilecektir.

 Yangn boru sabitlemeleri yangna dayankl ve kolon tesisatnda da depreme kar nlem olacaktr. Proje tasarmnda boru gzergah belirlenir iken, mimardan istenecek kolon ve kiri detayna gre tasarmn gereklenmesi gerekmektedir. Kolon borular yerleri belirlenip numaralanacak, her kat plannda daire iinde (YG1, YG2,...) gibi 4 mm yaz standartnda olacaktr. Test ve drenaj vanas en yakn pis su hattna ak gzlenebilir ekilde balanacaktr. Sabit boru tesisat , sprinkler tesisat ve yangn dolaplar zemin ve kat plannda gsterilecek ve boru aplar yazlacaktr. Duvar, deme ve perde geilerinde yangn szdrmazl salanmaldr ibaresi yer alacaktr. Yangndan korunma ve sndrme projelerinde her paftada alttaki bilgiler (projeye gre) yer alacaktr. 1. Tasarm standart 2. Bina tehlike snf 3. Sistem tr 4. Sistem su talebi (debi,basn) 5. Sprinkler zellikleri 6. Sprinkler koruma alan 7. Toplam koruma alan 8. Su uygulama sresi 9. Olas yangn snf

4.YANGIN POMPA DARES 1/20 LEKTE DETAY ZM

lek 1/20 olacak. Pompa dairesi kat plan onayl mimariden aydingere 0,2 mm izgi kalnlnda izilecek. Boru ap lleri mm olacak ve 2 mm ablonla yazlacaktr. Dier yazlar 4 mm olacaktr. Mimari projeyi ilgilendiren detaylar izilmeyecek. (ka yerleri gsterilecek) Yangn pompa dairesi cihaz i tasarm yaplacak. Cihaz izgi kalnl 0,4 mm olacaktr. Dizel pompa ekzost borusu 0,3 mm olacaktr. Yangn pompa tesisat boru donanm izilecek, boru donanm izgi kalnl aadaki gibi olacaktr.
Yangn Borusu Aralkl Y yazl dz izgi 0,4 mm izgi kalnlnda 0,3 mm izgi kalnlnda 0,3 mm izgi kalnlnda 0,2 mm izgi kalnlnda 0,2 mm izgi kalnlnda 0,6 mm izgi kalnlnda Ve basn hissetme yazl olacak 0,6 mm izgi kalnlnda Ve basn hissetme yazl olacak 0,2 mm izgi kalnlnda

Yakt gidi ar yakt Aralkl FG yazl dz izgi Borusu Yakt gidi mazot borusu Aralkl MG yazl dz izgi Yakt dn ar yakt Aralkl MD yazl dz izgi Borusu Yakt dn ar yakt Aralkl FD yazl dz izgi Borusu Basn Rahatlatma Borusu Dz izgi Basn Hissetme Hatt Su borusu Kesikli noktal izgi Dz izgi

 Pompa-boru tesisat armatrleri 0,3 mm izgi kalnlnda olacaktr. Yangn pompa dairesi dier tesisattan ayr bir blmde olmal ve tehlike snfna gre minimum 60 dakika yangna dayankl olmaldr. Yangn pompa dairesinde +4 Cnin zerinde scakln srekli salanabilmesi iin uygun gereler kullanlacaktr. Yangn pompa dairesinde servis, muayene ve ayar gerektiren cihazlarn alma alan etrafnda acil aydnlatma salanacaktr. Zemin yeterli bir drenaj iin eimli olarak hazrlanarak pompa, src ve kontrol panosu gibi kritik cihazlardan suyun uzaklatrlmas salanacaktr. Gerekirse pis su ukur, pis su pompa ve tesisat tasarlanmaldr. Dizel pompa imalatsnn deerlerine gre yeterli havalandrma yaplacaktr. Otomatik yangn alglama ve uyar sistemi yaplacaktr. Yangn pompa dairesine en az iki adet 6 kglk ABC tr tanabilir sndrc konulacaktr. Yangn pompa dairesinde ulalabilecek 150 lt/dk kapasiteli yangn dolab ve en fazla 140 m2de alacak, 6 lt/dk/m2 su debisi salayabilen sprinkler sistemi yaplacaktr. Yangn pompa dairesi ykseklii en az 2.10 m olacaktr. Kap girii minimum 61 cm x 2m olacaktr. Yangn pompa dairesindeki cihazlara servis, muayene ve ayar yaplabilmesi iin minimum 75 cm alma alan olacaktr. Pompa arln tayabilecek minimum 40 cm yksekliinde (altnda tireim snmleyici plaka olan) pompa asesinden 15-20 cm daha uzun beton kaide yaplacaktr. Yangn pompa dairesi cihaz ve ekipmanlarn montaj ve demontajn yapabilecek ekilde tasarm yaplacaktr.

5.KOLON EMASI VE BORU ZOMETR

Kolon emas, kat plannda tasarm yaplp izilen mekanik tesisat proje iziminin dikey kesitte izilmesidir. Kolon emasnda cihazlarn yerden ykseklii bir tablo halinde belirtilecektir. Yangn dolaplar, sabit boru tesisat ve sprinkler zon hatlar kolon emasna izilecek. Sprinkler projesi boru izometrii olarak izilecektir. Kolon emalar ayn paftada izilebilir. Boru izometrii ise ayr paftada izilmelidir. Kolon emas 1/50 lekli olacaktr. Kolon emasnda bilinmesi gerekenler sras ile ; net kat ykseklii, kat adedi (bodrum, zemin kat, 1.kat, 2.kat, 3.kat,...), taban deme kalnl, deme kalnl, su basmandan itibaren katlarn kotlar mimari projeden alnacak. Deme-tavan 0,2 mm izgi kalnlnda paralel iki izgi olarak izilecek. Kolon emas tasarm kat plan ile koordineli olacaktr. Btn cihaz ve ekipmanlar ve boru dalmnn kat planlar ve kolon emasnda ayn olmas gerekmektedir. Tasarm tamamlandktan sonra kritik devre seimi yaplacaktr. Kritik devre seiminde dikkat edilecek en nemli nokta kat plan kolon emasnn ok iyi etd edilmesidir. Yatay planda en uzak, dey planda en yksek sprinkler boru hatt kritik devre olarak seilecektir. Ancak proje tasarmna yangn dolab ve sabit boru tesisat da tetkik edilmeli, toplam debi pompa seiminde ve ana datmda dikkate alnmaldr. Kritik devre en uzak ve yksek noktadan yangn pompas (dahil) na olan yangn tesisat boru sistemidir. Kolon emas 1/50 lekli yangn pompas ve ekipmanlar izilecektir. Branman kolon hatt boru ap, kat ykseklii boyunca her blme yazlacaktr. Boru aplar boru izometriine yazlacaktr. Kolon emasnda yangn dolab tipi, adedi, ve su talebi ile basn deerleri yazlacaktr.

 Boru izometriin de boru aplar yazlacak ve altta ki bilgiler tablo halinde belirtilecektir. Tasarm standard Bina tehlike snf Sistem tr Sistem su talebi (debi,basn) Sprinkler zellikleri Sprinkler koruma alan Toplam koruma alan Sprinkler adedi Su uygulama sresi Olas yangn snf

1/2" 22 2" 6

3" 3" 16.20 kotu 3"

3"

3" 3"

3" C 8.40 kotu 0.00 kotu 4" 3" 3" K R ESEL V A N A

8.40 ve 16.20 K O T U Y A N G IN D O L A PL A R I Z O M E TR
zometrik izim rnei

6. SABT BORU TESSATI

6.1 Sabit boru tesisat sistem tasarm Sabit boru tesisat sistem tasarm 5 trl yaplabilir. 1. Islak sabit boru sistemi: Bu sistemde su kayna ile sistem arasndaki vana ak olup , devrede her an basnl su bulunmaktadr. ayet sistem sprinkler olarak tasarlanm ise uyar scaklnda sprinklerlerin almas ile su pskrtme yaplacaktr. Yangn sisteminin kapatma , besleme vanas yardm ile olacaktr. 2. Otomatik beslenen sabit boru sistemi: Bu sistem tasarmnda normal halde donma tehlikesine kar borular hava ile doldurulur. Vana aldnda veya sprinkler uyar scaklnda alrsa boru devresindeki hava basnc derek sistem otomatik olarak su ile beslenir. 3. El ile alan sabit boru sistemi: Bu sistemde her yangn hortum dolabnda bulunan el ile kumandal bir alterin almas ile suyun devreye girmesi salanr. 4. Kuru sabit boru sistemi: Bu sistemde devrede su yoktur. Islak boru sistemine yardmc tesisattr. tfaiye tekilat tarafndan yaplan balant ile su salanr. 5. Kendiliinden kapanan tekrarlamal sndrme sistemi: Yanmaz kablolu ve dedektrl alglama yolu ile alr. Yangn sndnde otomatik olarak kapanr. Tasarm mzeler, arivler, deerli eya depolar ve endstriyel tesisler iin yaplacaktr. Sabit boru tesisat itfaiye ve eitilmi personelin kullanmna olanak salayan her katta balant azlar braklmal ve bu balant azlar yangn merdiveni veya yangn gvenlik hacmi gibi korunmu mekanlarda olmaldr. Balant azlar yapnn sprinkler ve yangn dolaplar sistemine de suyu salayan sabit boru tesisatnda braklmas durumunda , bu balantlar ana kolonlar zerinden yaplacaktr. Sabit boru tesisat bina dna karlacak ve itfaiye balant az olacaktr 6.1.1 Kuru boru ap hesab Kuru sabit boru sistemi, ykseklii 22 metreye kadar olan 7 kat ve daha alak binalarda dey ve yatay borularda 2, ykseklii 22 metreden daha yksek yaplarda kuru yangn tesisat dey borusu 21/2 branman 2 olacaktr. Kuru yangn tesisat borusu yap girii ve her kat merdiven sahanlnda tasarlanp itfaiye aralarnn balant yapabilmeleri iin azlar O 110 mm AR (Alman Rekoru) olacaktr.

Yksek yaplarda boru aplarnn belirlenmesinde 21/2 den az olmamak zere boru ap hesab yaplacaktr.

6.1.2 SABT BORU TESSATI DETAY VE ZM

Yerden 130 cm

2"
O110 itfaiye balant rakoru

2"

2"

2" 8.40 kotu

2"

2"

2"

2"

2"

2"

2"

2" 4.20 kotu

2"

2" 2"

2" 2"

2" 2"

2" 0.00 kotu

Sabit Boru Tesisat Proje rnei

7. YANGIN DOLAPLARI SSTEM 7.1YANGIN DOLAPLARI TESSAT SSTEM TASARIMI

7.1.1 Yksek yaplar, arlar, toplanma amal binalar, konaklama ve salk amal yaplar, kapal kullanm alan 2000 m2 den byk olan btn binalar, 1000 m2 den byk imalathane ve atlyelere yangn dolab yaplacaktr. 7.1.2 Yangn dolaplar her katta ve yangn duvarlar ile ayrlm her blmde aralarndaki uzaklk 30 m'den fazla olmayacak ekilde dzenlenecektir. 7.1.3 Yangn dolaplar mmkn olduu kadar koridor k ve merdiven sahanl yaknna kolaylkla grlebilecek ekilde yerletirilecektir. Binann sprinkler sistemi ile korunmas ve katlara itfaiye balant az braklmas durumunda yangn dolaplar arasndaki uzaklk 45 m'ye kadar karlabilir. 7.1.4 Hortumlarn sakland dolap ve kabinler gerekli cihazlarn denmesine izin verecek byklkte olacaktr. Bunlar yangn srasnda hortum ve cihazlarn kullanlmasn zorlatrmayacak ekilde tasarlanacak ve sadece yangn sndrme amac iin kullanlacaktr. 7.1.5 Hortumlar, serme ve balama gibi becerilere sahip eitilmi personel veya itfaiye grevlisi olmayan yaplarda, yuvarlak yar-sert hortumlu yangn dolaplar TS EN 671-1'e uygun olmaldr. Hortum, yuvarlak yarsert TS EN 694 normuna uygun, ap 25 mm olmal ve hortum uzunluu 30 m'yi amamaldr. Nozul (lle) veya lans kapama, pskrtme ve/veya fiskiye yapabilmelidir. 7.1.6 tfaiye balants olmayan yuvarlak hortumlu yangn dolap dizayn debisi 100 1/dak ve lans giriindeki basn 400 kPa olmaldr. Basncn 700 kPa' gemesi durumunda basn drcler kullanlmaldr. 7.1.7 Yetimi yangn sndrme grevlisi bulundurmak zorunda olan yaplarda kullanlabilecek yass hortumlu yangn dolaplar TS EN 671-2 nolu standartlara uygun olmaldr. Yass hortum anma ap 50 mm'yi ve hortum uzunluu 20 m'yi gememelidir. Nozul (lle) veya lans kapama, pskrtme ve/veya fiskiye yapabilmelidir. Dolap dizayn debisi 400 l/dak ve lans giriindeki basnc 600 kPa olmaldr. Basn 900 kPa' gemesi durumunda basn drc kullanlmaldr. 7.1.8 Yangn dolap yerleiminde yangn dolap hortumunun btn alanlara ulaabilecei dikkate alnmaldr.

7.1.1 Yap ierisinde sprinkler sistemi olmad durumlarda yangn dolab ana borular alttaki gibi alnabilir. 2 Yangn dolab iin DN50 3 Yangn dolab iin DN65 4 ve daha fazla Y.D. iin DN80

ekil 1 Gmme Tip TSE EN 671-1 Yangn Dolab (Tpl)

8 BNA DII YANGIN HDRANT TESSATI SSTEM

Yaplarn yangndan korunmasnda, ilk mdahalede sndrlemeyen yangnlara dardan mdahale edebilmek iin mmkn olduunca yapnn veya binann tm evresini kapsayacak ekilde tesis edilecek hidrant sistemi bnyesinde yerletirilecek hidrantlar, itfaiye ve aralarnn kolay yanaabilecei ve balant yapabilecei ekilde dzenlenmelidir. Hidrant sistemi dizayn debisi en az 1900 l/dak olmal ve debi yapnn risk snfna gre arttrlmaldr. Hidrant knda 700 kPa basn olmaldr. Hidrantlar aras uzaklk ok riskli blgelerde 50 m, riskli blgelerde 100 m, orta riskli blgelerde 125 m, az riskli blgelerde 150 m alnmaldr. Yangn hidrantlar mmkn mertebe ke balarna ve tepe noktalarna gelecek ekilde tasarlanmal, yangndan byk zarar grecek binalarn civarnda daha sk yerletirilmelidir. Yangn hidrantlarnn trafik kazalarnda az etkilenmesini salamak iin hidrantlar kuytu yerlere ve kaldrm tandan takriben 60 cm i tarafa konulmaldr. Normal artlarda hidrantlar korunan binalardan ortalama 5-15 m kadar uzaa yerletirilmelidir. Hidrant zerindeki hortum balant yerleri yerden en az 40 cm ykseklikte olmal ve 110 cm den yksekte kalmamaldr. Hidrant sistemine suyu salayan boru donanmnda ring sistemi mevcut deilse kullanlabilecek en dk boru ap 150 mm olmaldr. Sistemde kullanlacak hidrantlar yer st yangn hidrant olmal ve TS 2821 nolu standarda uygun olacaktr. Hidrant sisteminde, hidrant yenilenmesini ve bakm ilemlerinin yaplmasn kolaylatracak uygun noktalarda ve yerlerde yer alt ve/veya yer st hat kesme vanalar temin ve tesis projelendirilecektir. Sorumluluk blgelerinde hizmette bulunan aralarn giremeyecei ya da manevra yapamayaca kinci Ksm Birinci Blmde ngrlen hususlara uygun ulam imkan olmayan yerleim mahalleri olan belediyeler buralarda meydana gelebilecek yangnlara etkili bir mdahale bakmndan bu yerleim yerlerinin uygun yerlerine yerst yangn hidrantlar veya pompa ile tehiz edilmi yeterli kapasitede yangn havuzlar ve sarnlar yaptrmak zorundadrlar.

ekil 2 Yer st Yangn Hidrant

9. YANGIN SUYU DEPOSU VE TESSATI TASARIMI

Sulu sndrme Sistemlerinde en az bir gvenilir su kayna bulunmaldr. Sulu sndrme sistemleri iin kullanlacak su depolarnn yangn rezervi olarak ayrlm blmleri baka amalar iin kullanlmayacak, depo tesisat sadece sndrme sistemlerine hizmet verecek ekilde dzenlenecektir. Yapda sulu sndrme sistemi olarak sadece yangn dolaplar sistemi mevcut ise su kapasitesi en az 200 litre debiyi 60 dakika sre ile karlayacak ekilde en az 12 m3 olacaktr. Yapda sprinkler sistemi bulunmas durumunda, su deposu kapasitesi yapnn risk snfna bal olarak en az Tablo 1'de belirtilen sreyi salayacak kapasitede seilecektir.
Tablo 1: Sprinkler sndrme sistemleri iin su ihtiyac. Debi (lt/dak) Dk tehlike Snf 1000 Orta tehlike snf Yksek tehlike snf Yksek binalar 2000 Hidrolik hesaplar ile belirlenir Hidrolik hesaplar ile belirlenir 45 60 Sre (dak)

Sprinkler sndrme sistemi yannda yap ii yangn dolaplar ve yap d hidrant sistemi mevcut ise bu durumda sprinkler sndrme suyu debisine Tablo 2'de belirtilen deerler ilave edilerek su depo kapasitesi belirlenmelidir.
Tablo 2: Yangn dolaplar ve hidrant sistemi iin ilave edilecek su ihtiyalar Yangn Dolab Debisi (lt/dak) Dk tehlike Snf 100 1000 Orta tehlike snf Yksek tehlike snf 100 1500 200 90 60 Hidrant Debisi ( Litre/dakika) 400 45 Sre (dak)

Yapda sadece evre hidrant sistemi bulunmas durumunda su ihtiyac en az 1900 litre debiyi 90 dakika sre ile karlayacak kapasitede olmak zere yapnn risk snfna gre yaplacak hidrolik hesaplar ile belirlenecektir.

ekil 3 Yangn Suyu Deposu Elemanlar

ekil 4 Depo Seviyeleri

10.

YANGIN POMPALARI VE EKPMANLARI TESSATI TASARIMI

Yangn Pompalar: Sulu sndrme sistemlerine basnl su salayan, anma debi ve anma basn deeri ile ifade edilen pompalardr. Pompalar, kapal vana (sfr debi) basma ykseklii anma basma ykseklii deerinin en fazla %140' kadar olmal ve %150 debideki basma ykseklii, anma basma yksekliinin %65'inden daha kk olmamaldr. Bu tr pompalar, istenen basn deerini karlamak kouluyla, anma debi deerlerinin %130'u kapasitedeki sistem talepleri iin kullanlabilir.

ekil 5 Yangn Pompas Karakteristik Erisi Sistemde bir pompa kullanlmas halinde ayn kapasitede yedek pompa olmaldr. Birden fazla pompa olmas halinde toplam kapasitenin en az %50'si yedeklenmek artyla yeterli sayda yedek pompa kullanlacaktr. Pompann evrilmesi elektrik motoru yan sra iten yanmal motorlar veya trbinler ile olabilir. Yedek diesel pompa kullanlmad takdirde yangn pompalarnn enerji beslemesi gvenilir kaynaktan salanarak, yapnn genel elektrik sisteminden bamsz beslenecektir. Yangn pompalarnn, otomatik hava boaltma valf, sirklasyon rahatlama valf gibi yardmc elemanlar bulunmaldr. Her pompann ayr bir kumanda panosu olmaldr. Pano kilitli olmaldr. Elektrik kumanda panosu, faz hatas, faz sras hatas, kumanda faz hatas, bilgi klaryla donatlmaldr. Ama kapama alterine pano kilidi almadan eriilememelidir. Her pompann ayr bir kumanda basn anahtar olmaldr. Basn anahtarlar, kumanda panosunun iine yerletirilmi, su basncn boru balantsyla hisseden, su darbelerine kar korumal, alt ve st deerler ayr ayr ve bamsz olarak ayarlanabilir ve ayarlandktan sonra kilitlenebilir olmaldr.

Pompa kontrol basn kumandal tam (otomatik bala-otomatik dur) veya yar otomatik (otomatik bala-elle dur) olabilir. Yangn pompalarnn basma ykseklii sprinkler tesisat olmamas durumunda aadakilerin cebirsel toplam olarak hesaplanr. Hizmet verilen zon veya sistemin st noktasnda gerek duyulan basn deeri (mSS) Pompadan en yksekteki hortum vanasna kadar olan ykseklik (m) Pompa ile en yksekteki hortum vanas arasndaki srtnme kayb. Bu ykseklikler toplamndan ; minimum emre amade emme basnc kartlr. Yapda sprinkler tesisat olmas durumunda sprinkler sistemi basn talebi bulunur. Pompa dairesi basn kayplar ilave edilerek en yksek basn deeri pompann basma ykseklii olarak alnr. Tek zonlu bir sistemde basn kayb hesaplanrken, bina giriindeki balantlar ve/veya yangn ana borusundan; atdaki manifoldu besleyen en stteki hortum vanasna kadar; tm debinin getii varsaylmaldr. ok zonlu bir sistemde aadaki zonda ortaya kan basn kaybn hesaplarken, giriteki balant borusundan, stte ikiye ayrlan kolonlardan ve ara kattaki balant borusundan tm debinin getii varsaylr. ki zonlu bir sistemde st zondaki basn kayb, tek zonlu bir sisteminki gibi hesaplanr. kiden fazla zon bulunan sistemlerde, st zondaki basn kayb tek zonlu bir sistemlerdeki gibi alt zonlarda ki basn kayb ise iki zonlu bir sistemin alt zonundaki gibi hesaplanr. Emniyet vanasnn ayarlanmas iin ve gerekli pompa gvde basncn hesaplamak iin, pompa dururken zerindeki ykseklie ( aksz durumdaki ykseklik olup; pompay karakterize eden basma ykseklii deildir), olas emme basnc eklenir. Bu pompann (aksz koullardaki) maksimum basma basncn verir. Kaak giderme pompas iin gerekli basma ykseklii, kk ak miktarlarnn dnda; yangn pompasnn ki gibi hesaplanr. Sulu yangn sndrme sisteminin gerektirdii en dk basntan daha dk basn deerinde olmamaldr. Kaak giderme pompa debisi en az 1 gpm kapasitede veya izin verilebilir bir kaa 10 dakika iinde karlayarak basnc gerekli dzeye getirebilecek kapasitede olmaldr. Yangn pompalar emme ve basma hat kapama vanalar ykselen milli trde olacaktr ve gerektiinde vana izleme anahtarlaryla kumanda nitelerine balant salanacaktr. Pompa emme flanyla emme borusunun aplarnn farkl olmas durumunda eksantrik redksiyon kullanlmaldr. Pompa basma flanyla basma borusunun aplarnn farkl olmas durumunda konsantrik redksiyon kullanlmaldr.

Diesel pompa yedeklenmesi durumunda diesel motorlar gvenilir, birinci snf ve yangn sndrme sistemleri iin tasarlanm olmaldr. Haftada en az 30 dakika altrlabilmesi iin gerekli dzenekli donatlmaldr. Motor gc, gerekli maksimum mil gcnden en az %10 fazla gce sahip olmaldr. Motor devrini , kapal basma basnc ve maksimum yk koullarnda bile %10 aralnda sabit tutacak otomatik gaz mekanizmas olmaldr. Ana ve yedek olmak zere iki ak grubu olmaldr. Emi borusu aplandrlmasnda, en yksek 4,5 m/sn su hz geilmeyecek biimde aplandrlmaldr. Basma hatt ise 3 m/snyi gememelidir. Tablo 3 Pompa evre elemanlar tablosu
Anma Debisi L/Dak 95 189 379 568 757 946 1.136 1.514 1.703 1.892 2.839 3.785 4.731 5.677 7.570 9.462 11.35 5 13.24 7 15.41 0 17.03 2 18.92 5 Emme Boru ap** DN 25 40 50 65 80 100 100 100 125 125 150 200 200 200 250 250 300 300 350 400 400 Basma Boru ap*** DN 25 32 40 50 50 50 65 80 80 80 100 100 150 150 150 150 200 300 300 350 350 Emniyet Vanas ap DN 15 32 40 50 50 50 65 80 80 80 100 100 150 150 150 150 200 200 200 200 200 Emniyet Vanas Gider Borusu ap DN 15 40 50 65 65 65 100 125 125 125 150 200 200 200 250 250 300 300 350 350 350 Ak Metre ap DN 32 50 65 80 80 100 100 100 100 125 125 150 150 200 200 200 200 250 250 250 250 Deneme Vana Deneme Vanalar Says-ap Kollektr ap DN DN 1-40 1-40 1-65 1-65 1-65 1-65 1-65 2-65 2-65 2-65 3-65 4-65 6-65 6-65 6-65 8-65 12-65 12-65 16-65 16-64 20-65 25 40 65 65 65 80 80 100 100 100 150 150 200 200 200 250 250 300 300 300 300

* NFPA 20-1996 Tablo 2-20ye gre 31/2 yerine 4 kullanlarak hazrlanmtr. ** Emiden nceki 10 ap uzunluundaki blm iin geerlidir.

*** Pompa flanlar boru apndan farkl olabilir.

1. 2. 3. 4. 8.

Zemin st su deposu Emme dirsei ve plakas Emme borusu Is izolasyonlu plaka Emi hatt basn (vakum) gstergesi 9. Ayrlabilir gvdeli yangn pompas 10.Otomatik hava atc 11.Basma hatt basn gstergesi 12.Redksiyon Te 13.Basma hatt ek vanas

5. Esnek balant 6. Emme hatt vanas 7. Eksantrik redksiyon 14.Basn emniyet vanas (gerekirse) 15.Yangn korunma sistemi iin ebeke vd. balant 16.Boaltma vanas 17.Hidrant ve/veya yangn dolab vanalar 18.Boru destek elemanlar 19.zleme anahtarl kelebek vana

ekil.6 Ayrlabilir gvdeli yangn pompas balant ekipmanlar

ekil 7 Dizel Yakt Deposu

ekil 8 Yangn pompas basn hissetme hatt

ekil 9 Yangn pompa gvde tipleri

38

ekil 10 Pompa balant emas

39

X:Ykseklik veya genilik, hangisi bykse

Duvar Genilii: 2X

ekil 11 Diesel motor radyatr kanal balants

Doru

Yanl

Dirsekli balant yaplmal ve trblans nlemek iin dirsekte ynlendirici kanatk kullanlmaldr.

Bu balant yaplmamaldr. Trblans yeterli hava akn salamayacaktr.

Taze hava pancuru

Souk hava dn kanal

Scaklk kontrollu
Damper

Esnek balant

Egzos havas pancuru

At kan

Damper

ekil 12 Su soutmal diesel motor radyatr kanal balants

40

ekil 13 Diesel pompa ve ekipmanlar balant izometri rnei

ekil 14 Yangn pompa dairesi ak emas

41

11. OTOMATK SULU YANGIN SNDRME SSTEM 11.1 BNA YANGIN TEHLKE SINIFLANDIRILMASI
Bina veya bir blmnn tehlikesi; yangnn balama ve yaylmas, yangn esnasnda ortaya kan duman ve gazlar, patlama tehlikesi gibi bina veya yapda bulunanlarn yaamlar ve emniyetleri iin potansiyel tehlike oluturan faktrlerin izafi tehlike dereceleri anlamndadr. Bina veya bir blmnn tehlike snf, binann zelliklerine ve binada yrtlen ilem ve operasyonlarn niteliine bal olarak saptanr. Eer bir binann eitli blmlerinde deiik tehlike snflarna sahip maddeler bulunuyorsa en yksek tehlike snflandrmasna gre uygulama yaplr. Otomatik sulu yangn sndrme sistemi tasarmnda binalar veya bir blmn altta tanmlanan ekilde dk, orta ve yksek tehlike snf olarak snflandrlr. a-) Dk Tehlike Snf binalar bnyesinde kendi kendine yaylan bir yangnn olumasna imkan vermeyecek ekilde dk yanabilirlie sahip malzemelerden oluur. Bunlardan bazlar Konutlar, badethaneler, Hastaneler, Okullar, Eitim kurumlar, Kulpler, Ktphaneler, (geni depo alanlar hari) Mzeler, Brolar, Restoran oturma alanlar, Tiyatro, Oditoryum, Kullanlmayan at katlar, dam, saak alt mahaller ... ve benzeri yerlerdir. b) Orta Tehlike Snf binalar orta hzla ve nemli miktarda duman kararak yanma olasl bulunan malzemelerden oluur. Otomobil park sahas, Frnlar, ecek retim tesisleri, Mandralar, Elektronik retim tesisleri, Cam ve cam rnleri retim tesisleri, amarhane, Restoran servis alanlar,
42

Kuru temizleme tesisleri, Deri retim yerleri, Kat retim yerleri, Postane, Yayn evi, Matbaa, Ktphanelerin geni depo sahalar, Otomobil tamirhaneleri, Tekstil retimi, Lastik retimi, Marangozhane ve benzeri yerler orta tehlike snf kapsamndadr. c) Yksek tehlike snf binalar ok hzl olarak yanma olasl bulunan veya patlama tehlikesi bulunan malzemelerden oluur. Uak hangarlar, Dkmhaneler, Metal ekme tesisleri, Kontraplak ve sunta retim yerleri, Tutuma scakl 38C dan dk yanc madde kullanlan yerler, Lastik dzeltme,birletirme kurutma tesisleri, Bk fabrikalar, Tekstil hammadde ileme fabrikalar, Kpkl kuma kaplama tesisleri, Asfalt doldurma tesisleri, Yanc sv ve gazlarn retildii, depoland ve datld yerler, Plastik, plastik kpk ve benzeri madde retim yerleri, Vernikleme ve boyama tesisleri, Solvent temizleme tesisleri, Modler binalar, Yanc sv spreyleme yapan tesisler .... ve benzeri yerler yksek tehlike snf kapsamndadr.

11.2 SPRNKLER YAPILAR

SSTEM

YAPILMASI

ZORUNLU

Aada belirtilen yerler 26.07.2002 tarih ve 24827 sayl resmi gazete de yaynlanan BNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YNETMELNE gre tam veya ksmi otomatik sprinkler sistemi ile korunmak zorundadr. a) Bro ve konut haricindeki btn yksek binalar, b) Yap ykseklii 30.50 m'den fazla olan bro binalar,
43

c) Yap ykseklii 51.50 m'yi geen apartmanlar, d) Ara kapasitesi 20 den fazla olan veya birden fazla bodrum kat kullanan kapal otoparklarda, e) Yatak says 200' geen otel, pansiyon ve misafirhanelerde, f) Toplam kullanm alan 2000 m2 nin zerinde olan katl maazalar, alveri, ticaret, elence ve toplanma yerleri otomatik sprinkler sistemi ile korunacaktr.

11.3 SPRNKLER SSTEM TASARIMI

Sprinkler sistemlerine suyu salayan sabit boru tesisat ap yaplacak hidrolik hesaplara gre belirlenmelidir. Deprem tehlikesi bulunan blgelerde, sismik hareketlere kar ana kolonlarn her hangi bir yne srklenmemesi iin drt yollu destek kullanlmal ve 63 mm veya daha byk apl branman borularda esnek balantlar kullanlarak borularn krlmas nlenmelidir. Sprinkler sistemi ana besleme borusu birden fazla yangn zonuna hitap ediyorsa; her bir zon veya kolon hattna ak anahtarlar, test ve drenaj vanas ve izleme anahtarl hat kesme vanas konulmaldr. Sprinkler sistemini besleyen borular zerinde kesme vanalar bulunmaldr. Boru hatlarnda bulunan vanalarn, blgesel kontrol vanalarnn ve su kayna ile sprinkler sistemi arasnda bulunan tm vanalarn devaml ak kalmasn salayacak nlemler alnmaldr. Sistemde basn drc vana kullanlmas durumunda, her bir basn drc vanann nne ve arkasna birer adet manometre konulmaldr. Bina ve tesisler, kullanm amalarna ve ierdikleri-depoladklar malzemeler asndan dk tehlike snf, orta tehlike snf ve yksek tehlike snf olarak ayrldklar risk gruplarna gre projelendirilmelidir. Tesis ve yapnn yangn risk snfna bal olarak sprinkler sisteminin herhangi bir besleme kolonuna balanan sprinklerin koruduu birim kat iin en byk korunma alan; Dk ve orta tehlike snf iin en fazla 4800 m2 Yksek tehlike snf iin en fazla 2300 m2 olacaktr. Sprinkler tesisatnda her zon iin en az birer adet test ve drenaj vanas projelendirilecektir ve gideri yamur suyu veya en yakn pis su giderine balanacaktr. Test ve drenaj vanas su ak gzlenebilir olmaldr. Tehlike snf, dk tehlike ve orta tehlike olan binalarda boru tablosu yntemine gre boru aplar belirlenir. Proje tasarmnda aplarn tabloya gre belirlenmesinden sonra hidrolik hesap yaplr.

44

Sprinkler projesi altta akland gibi hazrlanr. 1. Bina yangn snf tespit edilir. (ekil 15) 2. Debi/Uygulama Alan Grafiinden yangn ykne gre su debisi alnr. (ekil 16) 3. Branman says hesaplanr, branmanlar aras uzunluk belirlenir. 4. Sprinklerler aras max mesafe ile sprinkler says bulunur. 5. Uygulama alan ve uygulama alannda ki sprinkler says belirlenir. 6. Sprinklerden istenen minimum ak hesaplanr. 7. Sprinklerde olmas gereken minimum basn hesaplanr. 8. Boru aplar tayin edilir. 9. Basn dm hesaplanr. 1. Hidrolik Hesaplarda Dikkate Alnacak Bina Yangn Snf Tespiti Binann kullanm amacna ynelik olarak kullanlan malzemeler farkl yangn yk su debisi gerektirirler. ok eitli materyaller yangn esnasnda farkl s enerjisi verirler. Binann ierdii malzemenin iyi bilinmesi, kullanm amac deien veya deiebilir binalarn doru tespit edilmesi ve bunlar sonucunda da yangn snf ekil 15 ten seilmelidir.

ekil 15

45

2. Yangn Ykne Gre Su Debisi Belirlenmesi Binann yangn tehlike snf tespit edilir ve Debi/Uygulama Alan (ekil 16) grafiinden yangn ykne gre yangn annda birim alanda verilmesi gereken su miktar belirlenir. Yangn snf dikkatlice belirlendikten sonra uygulama alan dikkate alnarak (139 m2 232 m2 ) ekil 6-14 de yatayda su debisi tehlike snfna gre tespit edilir. rnein dk tehlike snfnda 139 m2 uygulama alannda 4,1 lt/dak.m2, orta tehlikede 6,5 lt/dak.m2 ile 8,1 lt/dak.m2 alnabilir.

ekil 16 3. Branman Says Hesaplanmas Branman says hesaplanr iken binann tavan yaps, tavanda bulunan kiri ve benzeri engeller dikkate alnmaldr. Dz bir tavan da branman saysnn hesaplanmas yapnn duvarlar aras uzakln sprinklerler aras maximum uzakla blnmesi ile yaplr. Yap duvarlar olarak kiri gibi engeller bulunmas durumunda branmanlarn kirilere paralel olaca dikkate alnmaldr. Eer yaplan hesaplamalarda tam say kmaz ise en yakn tam sayya yuvarlanmaldr. Branman Says = Duvar Genilii (dikkate alnan) / Lmax Alan (12 x 97,5) 1170 m2 olan bir yapnn branman says hesaplanmas; Lmax= 4 mt olursa BS = 12 / 4 BS = 3 , Branman says 3 olacaktr.
46

Branmanlar aras uzaklk hesaplanmasnda (dikkate alnan yap geniliinin) yap geniliinin branman tam saysna blnmesi ile elde edilen mesafedir. L= Ksa Kenar Genilii/ Branman Says L= 12 / 3 = 4 metre olacaktr. Branman hattnn yan duvardan uzaklnn hesaplanmasnda (L) ls de dikkate alnmaldr.

ekil 17 4. Sprinklerler Aras Maximum Mesafe ve Sprinkler Says

47

Sprinklerler aras maximum mesafeler sprinklerler tipi ve tehlike snfna gre belirlenerek hesaplanacaktr. rneimizde orta tehlike snf bina dikkate alnmaktadr. Sprinkler uygulama alan 12 m2 dir. Sprinkler uygulama alannn iki branman aras uzakla blnmesi ile sprinklerler aras mesafe bulunur. S= A / L olacaktr. Branman hattnda sprinkler says , branman hattna paralel duvar uzunluunun sprinklerler aras maximum uzakla blnmesi ile bulunur. SS=97,5 / 3 = 32,5 , tam sayya tamamlanarak branman hattnda 33 adet sprinkler olacaktr. Yaplacak tasarm sonucunda sprinklerler aras gerek mesafe ve sprinklerler adedi hesaplanr. Branman hatt balangcnda ve sonunda sprinklerin duvara uzakl 1/2S olmaldr. 5. Uygulama alan ve uygulama alannda ki sprinkler says belirlenir. Tablo 4 Sprinkler uygulama alan tablosu Sistem Tipi En fazla koruma alan ki sprinkler aras en fazla mesafe Hafif tehlike 21 m2 4,6 m Orta tehlike 12,1 m2 3,7 m Yksek tehlike 9,3 m2 3,0 m Sprinkler uygulama alan hesaplanmasnda ; Hafif ve orta tehlike snf binalarda 139 m2, Yksek tehlike snf binalarda 232 m2, alanlar dikkate alnacaktr. Sprinkler sistemi uygulama alan belirlenmesinde alttaki ekil rnek olarak verilmitir. B noktas olarak branmanda dikkate alnacak bir adet sprinkler olduunda ana datm borusuna yakn olan sprinkler seilmelidir. S= 12/4 =3 mt

Branman hattn da sprinklerler aras maximum uzaklk 3 metre

48

ekil 18 Sprinkler uygulama alan ve sprinkler adedi hesab Uygulama alan ve uygulama alannda olmas gerekli sprinkler adedi: Orta tehlike snf bir bina da 139 m2 toplam alanda her bir tanesi 12.1 m2 alan etkileyen sprinkler kullanld kabul edilir. Toplam Sprinkler Says=Uygulama alan/Bir adet sprinklerin koruduu alan TSS= 139/12,1 =11,48 adet sprinkler hesaplanr. Burada 12 adet sprinkler olacaktr. Uygulama alan uzunluunun hesaplanmas: Sprinkler uygulama alannn belirlenmesi sonucu, alan (rnein 139 m 2) dikdrtgen kabul edilir ve dikdrtgenin uzun kenar branman hattna paralel hesaplanmaldr. ekil 19 de gsterilen uygulama alan minimum uzunluu; L = ( 1/2 ) * A1/2 Olarak hesaplanr.

ekil 19 Uygulama alan uzunluu

49

Uygulama alan branman hattnda sprinkler saysnn hesaplanmas; Branman hattnda sprinkler says=1.2 * A1/2 /S A: Sprinkler uygulama alan S: Branman hattnda sprinklerler aras uzaklk BSS=1.2 *139/3,65 = 3.88 sprinkler hesaplanr. dzeltme yaplarak branman hattnda 4 adet

ekil 20 6. Sprinklerden stenen Minimum Su Ak Sprinklerden uygulama annda su aknn etkili olabilmesi iin dizayn debisi, sprinklerin uygulama alan ve sprinklerin boaltma karakteristii dikkate alnmaldr. Hidrolik hesap yaplan projelerde sprinklerin uygulama alan ve debi/uygulama alan grafiinden alnacak debi arplarak sprinklerde olmas gereken minimum ak hesaplanacaktr. Q = (d) x As d= dizayn debisi (lt/dk m2) ekil ...... den As = Bir adet sprinklerin uygulama alan (m2)
50

rnein orta tehlike snf bir yapda debi/uygulama alan grafiinden (6.1 lt/dk m2) alnarak; Q= 6,1 x 12,1 = 73,81 (lt/dk) minimum ak olmas gerektii hesaplanr. 7. Sprinklerde Akma Esnasnda Olmas Gereken Minimum Basn Sprinkler balnda su ak altta ki forml ile hesaplanr; Qm=Km P1/2 Qm : Debi (lt/dak) Pm : Basn (bar) Km : K Faktr Metrik (Birimsiz) K=5.6 Km=80 Sprinklerdeki ak , sprinklerdeki basncn karekk ile K sabitinin arpmyla elde edilir. K sabiti test edilmi ve onayl her bir sprinklerin orifis sabitidir. Minimum basn hesaplanmasndan nce kullanlacak sprinklerin seilmesi gereklidir. Nominal orifisi olan sprinklerin K sabiti yaklak Km=80 dir. steki rnekte verilen sprinkler Km=80 olarak seilmitir. Uygulama alan su debisi 73,81 lt/dk dr. P =(Qm/Km ) 2 P = (73,81 / 80)2 = 0,85 Bar Kritik devrede ki en u ve en yksekteki sprinklerin 73,81 lt/dk ve 0.85 Bar akma ve basn deerlerinde salanmas gerekir. Sprinklerde minimum basn (konutlarda) 0,5 Bar olmaldr. Basncn daha dk kmas durumunda K sabiti deiik sprinkler seilmelidir. 8. Boru aplar Belirlenmesi Blm 12.4 den itibaren boru ap tablosu yntemi ve hidrolik hesap ile boru aplar belirlenmesi yer almaktadr. 9. Basn Dm Hesab Blm 12.5 den itibaren hidrolik hesaplar olarak anlatlmaktadr.

51

ekil 21 Hidrolik hesaplamada esas alnan sprinkler sistemleri uygulama alan rnekleri

52

ekil 22 Hidrolik hesaplama da esas alnan sprinkler sistemleri uygulama alan rnekleri (looped sistem)
53

11.4 BORU TABLOSU YNTEM

11.4.1 Hafif tehlike snf binalarda sprinkler boru ap tablo 5 e gre belirlenir. Tablo 5 Boru ap elik 1 2 11/4 3 11/2 5 2 10 21/2 30 3 60 31/2 100 Bakr 2 3 5 12 40 65 115

11.4.2 Orta tehlike snf binalarda sprinkler boru ap tablo 6e gre belirlenir. Tablo 6 Boru ap elik 1 2 11/4 3 11/2 5 2 10 21/2 20 3 40 31/2 65 4 100 5 160 6 275 8 Bakr 2 3 5 12 25 45 75 115 180 300

Ana borudan alnan branman hattnda en fazla 8 adet sprinkler olacaktr. Ancak son sprinkler borusu 1 ondan nceki 11/4 olur ise branmman hattnda 9 adet sprinkler yaplabilir. Branman hattna 10 adet sprinkler de projelendirilebilir fakat yine 2.sprinkler borusu 11/4 olmal ve 10 adet sprinkler ana boruya 21/2 boru ile balanmaldr.

54

11.4.3 Yksek tehlike snf bina veya tesislerde boru aplar hidrolik hesap ile belirlenir.

11.5 HDROLK HESAP YNTEM 11.5.1 Dizayn boaltma deeri; Bir ve iki katl konutlarda
Bir adet sprinkler almas dikkate alnrsa boaltma debisi 68 (l/dak) dan az olamaz. Birden fazla sprinklerin su boaltaca kabul edildiinde bir sprinklerin 49 (l/dak) debiden daha az alnamaz. kamet amal konutlarda minimum sprinkler alma basnc 0,5 bardr.

55

HDROLK HESAPLAR BLG TABLOSU

Mteri Ad:.................................................. ................................................... .................................................... Szleme No: Tarih: Dizayn deerleri :...........................................................

Yap Tehlike Snf: ........................................................... Debi Uygulama alan : ........................................................... : ...........................................................

Bir Sprinklerin Etki Alan: ............................................... Hesaplanan Sprinkler Alan: ............................................ Hortum Debisi : ...........................................................

Toplam Debi : ........................................................... (Yangn dolab dahil) Mteahhit Firma : ...........................................................

Dizayn Yapann Ad Soyad : ............................................ Adres : ...........................................................

Tasdik Makam.

11.5.2 Sprinkler Tasarm Adedi;

Sprinkler tasarm adedi olarak tek bir zonda ve ayn blmde tavan alt, tavan ii ve duvar tipi sprinklerin toplam kabul edilir. Bir adet sprinkler almas ve birden ok sprinkler almasna gre hesap yaplr.

56

11.5.3 Boru Boyutlandrmas

Boru boyutlandrlmasnda NFPA13 kriterleri dikkate alnmtr.Boru hatlarnda bakr, CPVC veya PE borusu kullanldnda en kk ap olacaktr. elik borularda ise en kk ap 1 yaplacak, sprinkler takld u noktada 1-1/2 redksiyon kullanlacaktr. lkemizde ebeke suyunun 24 kesintisiz olmasnda yaanan problemler nedeniyle sprinkler sistemi kurulan tesislerde yangn suyu deposu ve yangn pompa seti projelendirilecektir. Boru boyutlandrlmasnda boru basn kayplar 8 nolu tablolardan alnacak deerler ile hesaplanacaktr. Tablo 8 Boru srtnme kayb katsaylar Boru Tr Dkm Boru Duktil Boru Siyah elik Boru (Kuru ve n tepkili sis.) Siyah elik Boru (Islak ve Baskn Sistem.) Galvanize Boru Beton Boru PE Boru CPVC Boru Bakr Boru Paslanmaz elik Boru Srtnme Kayb Katsays C 100 100 100 120 120 140 150 150 150 150

57

Tablo 9 C Dzeltme katsaylar Srtnme Kayb Katsays C 100 120 130 140 150 Dzeltme arpan 0.713 1.00 1.16 1.33 1.51

Tablo 10 Tesisat elemanlar edeer uzunluklar Anma 90 stavroz Kelebe Srgl ek Vana Alarm ap Dirsek (m) k Vana (alparal) Vanas (nch) (m) Vana (m) (m) (mm) (m) 1 25 0.6 1.5 1.5 11/4 32 0.9 1.8 2.1 11/2 40 1.2 2.4 2.8 2 50 1.5 3.1 1.8 0.3 3.4 21/2 65 1.8 3.7 2.1 0.3 4.3 3 80 2.1 4.6 3.1 0.3 4.9 4 10 3.1 6.1 3.7 0.6 6.7 8.5 0 5 12 3.7 7.62 2.7 0.6 8.2 5 6 15 4.3 9.2 3.1 0.9 9.8 9.2 0 8 20 5.5 10.7 3.7 1.2 13.7 12.5 0 10 25 6.7 15.2 5.8 1.5 16.8 0 12 30 8.2 18.3 6.4 1.8 19.8 0

58

Tablo 11 elik boru fiziksel zellikleri Anma ap inch mm 1 25 11/4 32 11/2 40 2 50 21/2 65 3 80 4 100 5 125 6 150 8 200 10 250 12 300 D ap mm 33.7 42.4 48.3 60.3 76.1 88.9 114.3 139.7 165.1 219.1 273.0 323.9 Et KAlnl mm 3.25 3.25 3.25 3.65 3.65 4.05 4.50 5.00 5.00 6.00 6.30 7.10 ap mm 27.2 35.9 41.8 53.0 68.8 80.8 105.3 129.7 155.1 207.1 260.4 309.7

Tablo.12 Polietilen boru zellikleri (PE100) PN16 Anma ap inch mm 2 63 21/2 75 3 90 4 110 5 160 6 180 8 200 D ap mm 63 75 90 110 160 180 200 Et Kalnl mm 5.8 6.8 8.2 10 14.6 16.4 18.2 ap mm 51.4 61.4 73.6 90.0 130.8 147.2 163.6

59

11.6 YANGIN SNDRME SSTEMLERNDE SUYUN ZELLKLER VE BASIN DM HESABI

11.6.1 Suyun Avantajlar 1. Su artc derece de etkili bir yangn sndrc malzemedir. Yangn geninde ki oksijen , s ve yakt yangn geninden ayrma da alttaki zellikleri nedeniyle su olduka etkilidir. 2. Su ekonomik bir zmdr. Dier yangn sndrc malzemelerden daha ucuzdur. 3. Su hazr bir sndrcdr, ebekeden veya su deposundan kolayca temin edilir. Kesintisiz yeterli basn ve debi ebeke tesisatnda var ise ilave pompa tesisatna da gerek yoktur. 4. Suyun kimyasal zellikleri bilinmektedir. a-) Su 0o C de donar. b-) Su 100oC de kaynar. c-) Suyun 1 m3 1000 kgdr. d-) Su 100oC de kaynadnda buhara dnr. 1:1600 orannda genleir. 3,785 litre su 6,3 m3 buhara dnr. Su yangnda 9330 Btu/pound sy absorbe eder. 11.6.2. Hidrostatik Statik durumda suyun almasna hidrostatik denilir. Akn ve de su da bir hareketin olmad durumda gerek depoda ve gerek ise zeminden daha st noktalarda (katl binalarda) suyun tutulmas iin gerekli artlardr. Statik ykseklik basn kayb hesabnda hesaplanan nokta ile zemin aras (kritik mesafe) ykseklik 0,098 ile arplarak, ykseklik basn kayb bar olarak bulunur.
60

Pst= h x 0,098 h = Zemin kotu ile basnc hesaplanmak istenen ykseklik (m) Pst= Basn (Bar) 11.6.3. Hidrokinetik Suyun hznn sfr olduu durum hidrostatik olarak aklanr. Hidrokinetik ise suyun hareket halinde ki almasdr. Suyun boru ierisindeki hareketi debi ve hz ile aklanr. Boru ierisinde ki ak borunun i kesit alan ile suyun hznn bir fonksiyonudur. Q=Axv A = Borunun i kesit alan (m2) = 3,1416 x r2 V = Suyun hz (m/s) Q = Suyun debisi (m3/s) 11.6.4 Srtnme Kayb Suyun arl ile olan basn kayb yannda hidrolik hesaplamalarda dier bir nemli basn kayb srtnme kaybdr. Borunun i yzeyinin suya kar gstermi olduu srtnme direncinden kaynaklanan kayptr. Yangn sulu sndrme sistemleri hidrolik hesaplamalarnda srtnme basn kaybn hesaplamak iin Hazen-Williams forml en ok kullanlan standart bir formldr. Antoine de Chezzynin 1775 ylnda yapt almasndan yararlanarak 1905 ylnda Allen Hazen ve Gardner S. Williams eitli testler ve almalar yaparak Hazen-Willams srtnme kayb formln bulmulardr. Hazen-Williams Forml Pm=6.05 [(Qm 1,85)/C1,85 dm4,87] *105 Pm= Birim uzunluk borudaki srtnme direnci (bar/m) Qm= ak (lt/dk) C= Srtnme Kayb Katsays dm= boru i ap (mm) C srtnme kayb katsays Hazen ve Williams tarafndan gelitirilen boru i yzeyinin malzeme , retim ve ortam artlarnda karlatrlarak oluturulan
61

boru i yzeyinin przllk durumunu gsteren bir katsaydr. C srtnme kayb katsays bydke boru i yzeyi daha przszdr. rnek Hesap; 2 apnda galvanizli boruda 200 lt/dk debi ile aktnda birim boyda ki srtnme kayb nedir? 2 borunun i ap 53 (mm) dir, C= 120 Galvanizli boru, Q= 200 (lt/dk) Pm=6.05 [(Qm 1,85)/C1,85 dm4,87] *105 Pm=6.05 [(200 1,85)/1201,85 534,87] *105 Pm= 0,0062 (bar/m) Toplam srtnme kaybn hesaplamak iin boru boyu ile Pm arplr. Boru i ap Hazen-Willams formlnde 4,87 kuvveti ile yer almaktadr. Bu formlde grld gibi boru ap srtnme kaybnn ok nemli bir fonksiyonudur. Boru ap bydke srtnme kayb azalmakta, boru ap kldke srtnme kayb artmaktadr. Bir yangn sndrme projesinin hidrolik hesabn yapar iken boru aplarn deitirerek sprinkler boru aplarn deitirebilirsiniz, ancak minimum debi, minimum basn ile ekonomik olmayan, uygulama da ve iletme annda problemler oluturabilecek durumlar da dikkate almalsnz. 11.6.5 Srtnme Kayb Azaltlmas Ayn malzemeden yaplm uygulamada boru apn daha byk seerek srtnme kayb azaltlr. 2 galvanizli boruda, 200 lt/dk debide Pm=0,0062 bar/m dir. 3 galvanizli boruda, 200 lt/dk debide Pm=0,0008 bar/m olur. 11.6.6 Basit evrimlerde Srtnme Kayb Yer alt boru tesisatlarnda zellikle ehir ebekelerinde evrim ve zgara sistemi yaplmaktadr. evrim sisteminde suyun her iki taraftan ulatrlmas nedeniyle hidrolik avantaj bulunmaktadr.

62

ekil 23 Ayn sistem sprinkler sisteminde de ok etkili olarak uygulanmaktadr.

Basit evrimlerde srtnme kayb P1=6.05 [(Qm1 1,85)/C11,85 dm14,87] *105 L1 P2=6.05 [(Qm2 1,85)/C21,85 dm24,87] *105 L2 P1 = 1 nolu borunun srtnme kayb P2 = 2 nolu borunun srtnme kayb A noktasnda ak ikiye ayrlmaktadr. Boru aplar ile malzemenin ayn olduu , dikkate alndnda ve doada, uzayda, vb. ayn noktada farkl bir basn olamayacandan P1 ve P2 birbirine eit olacaktr. stteki forml birbirine eitlediimizde basit evrimlerde ok kullanl bir forml elde edilir. Ayrlma forml ; Q1 = Qt / [1+( L1 / L2 )0,54] Q1 = 1 numaral boruda ki su debisi (lt/dk) Qt = Toplam su debisi Q1 + Q2 = Qt (lt/dk) L1 = 1 numaral boru boyu (m) L2 = 2 numaral boru boyu (m) rnek Hesap;

63

ekil 6-12 de 500 lt/dk debide su A noktasna gelmektedir ve iki hatta ayrlmaktadr. Her iki boru ap 3 ve C=120 dir. 1 numaral boru 30 metredir. 2 numaral boru 20 metredir. Q1 = Qt / [1+( L1 / L2 )0,54] Verilenler Qt = 500 L1 = 30 m L2 = 20 m

ekil 24 Q1 = 500 / [1+( 30 / 20 )0,54] Q1 = 222,74 lt/dk Q1 + Q2 = Qt Q2 = 277,26 lt/dk 11.6.7 Basit evrimlerde Edeer Uzunluk Basit evrimlerde stte aklanan ayrlma forml boru apnn ayn olmas, boru zelliklerinin ayn olmas durumunda geerlidir. Ancak baz uygulamalarda ap farkl olabilir, aplarn farkl olmas durumunda edeer uzunluk hesaplanmas gerekir. Edeer uzunluk bir borunun srtnme kaybnn farkl apta eit srtnme kaybn salayan uzunluktur. Edeer uzunluk formul ; Le = (L1) x (De / D1)4,87 x (Ce/C1)1,85 Le = Edeer uzunluk (m)
64

L1 = Orijinal uzunluk (m) D1 = Orijinal ap (mm) De = Yeni edeer uzunluun ap (mm) C1 = Orijinal C srtnme kayb katsays Ce = Yeni edeer uzunluklu borunun C srtnme kayb katsays Edeer uzunluk iin rnek; Verilenler; L1 = 500 m D1 = 80,8 (mm) De = 53 (mm) C1 = 120 Ce = 120 Le = 500 x (53 / 80,8)4,87 x (120/120)1,85 = 500 x 0,128 x 1 = 64,13 m Ayrlma formlnde farkl aplarn edeer uzunluu kullanlarak debi hesab yaplr.

Hz basn forml Pv=0,001123 Q2/D4 Pv=Hz basnc (psi) Q= ak (gpm) D= Boru i ap (inch) SI birim sistemine evirmek iin 1 inch= 25,4 mm 1 gpm=3,785 litre/dak 1 psi= 0,0689 bar

Hesaplamalarda Dzeltme tablosu Proje hesaplarnda tablo13 deki dzeltmeler yaplmaldr. zellik Uzunluk Ykseklik Edeer uzunluk Debi Tablo13 Hidrolik hesaplamalarda dzeltme Birimi Dzeltme m 0,01 m 0,01 m 0,01 l/dak 1,0

65

Basn Kayb Basn Hz Alan

mbar/m mbar M/s M2

1,0 1,0 0,1 0,01

Tablo13 Boru srtnme kayb hesap tablosu

66

................... YANGIN SNDRME SPRNKLER SSTEM HESABI BNA ADI: UYGULAMA HESAP ALANI: 139 m 2 DEB: 6.5 lt/da 2 k.m SPRNKLER KORUMA ALANI:12 m 2 SPRNKLER SAYISI: 12 C= 120 Pa ra De bi Boru Fittin s Ede e Boru g r Ba . Topla Ba D= lt/da 2 sn m sn 6,5 k.m a p ve Ka yb Boyu(m ) (ba r) No No (lt/dk) (") Cih zla a r (ba ) r/m K= 5.5 q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : q:12*65:78 1 1 Te T= Pf: Pt:k1(q/k)2 q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 2 2 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 3 3 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 4 4 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 5 5 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 6 6 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 7 7 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 8 8 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 9 9 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 10 10 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 11 11 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 12 12 Te T= Pf: Topla Ba = m sn ..................< 12.1 Ba r

67

11.7 OTOMATK SULU YANGIN SNDRME SSTEMLER PROJESNDE BULUNMASI GEREKEN BLGLER
1. Tehlike snf 2. Sistem su talebi (debi,basn) 3. Sprinkler zellikleri 4. Sprinkler yerleri 5. Borulama plan 6. Boru izometrii 7. Alarm vanas ve yeri 8. Sprinkler adedi 9. Boru ve boru balant tr

11.8 SPRNKLERLERN DZAYN VE PERFORMANS KARAKTERSTKLERNE GRE SINIFLANDIRILMASI

sSprisnkler Sprinklerler s

Konvansiyonel

Konut Tipi

Sprey

Byk Damlackl

ESFR

zel

Standart Etkili

abuk Etkili

Geniletilmi Etkili

abuk Tepkili Koruma Alan Geniletilmi

ESFR Sprinkler : zel ve spesifik yksek riskli yangn alanlarnda, yangn su ile basklama (boma) yetenei ile listelenmi hzl tepkili tr sprinklerdir. Tavan ykseklii fazla depolarda kullanlan debisi yksek, erken patlayan sprinkler trdr.Sadece slak borulu sistemlerde ve tavan veya at eimi 158 mm/m den az olan binalarda kullanlr. Koruma Alan Geniletilmi Sprinkler: NFPA 13, blm 4de belirlenmi daha geni alanlardaki yangn sndrmek iin kullanlan su pskrtme sprinkleridir. Byk damlackl sprinkler: Byk su damlacklarn deflektr karakteristii gerei oluturabilen ve spesifik yksek riskli yangn alanlar
68

iin yangn kontrol yeteneine sahip bir sprinklerdir. Islak, kuru ve n tepkili sistemlerde kullanlr. n tepkili ve kuru borulu sistemlerde borular galvaniz veya bakr olmaldr. Galvaniz olmayan balant (fittings) elemanlar kullanlabilir. Nozul: zel su boaltma modeli istenen uygulamalarda, dorudan pskrtme veya dier az rastlanr su boaltma karakteristiine sahip bir elemandr. Konvansiyonel tip sprinkler: Orifisinden geen toplam su debisinin %40 ile %60n aa doru pskrten ve deflektr yukar veya aa olacak ekilde monte edilen sprinklerdir. Ak tip sprinkler: Sprinklerin belli scaklkta almasn salayan tahrik nitesinin veya s duyarl elemannn olmad veya karlm olduu sprinklerdir.Yksek yangn riski olan veya patlama tehlikesi olan zel uygulamalarda kullanlr. abuk Tepkili (QR) sprinkler: Kullanm yerine gre listelenmi ve abuk tepki verebilme yetenei olan bir sprinklerdir. abuk Tepkili erken baskl (QRES) sprinkler: Spesifik yangn alanlarnda yangn basklamas salayabilen ve abuk tepkili sprinkler kriterlerine haiz bir sprinklerdir. abuk tepkili koruma alan geniletilmi (QREC) sprinkler: NFPA 13, blm 4de belirlenmi koruma alan zelliklerine haiz, abuk tepki verebilme yeteneinde olan sprinklerdir. Konut tip sprinkler: Konut oda veya koridorlarnda oluabilecek yangnlar sndrebilme yeteneine sahip ve bu tr uygulamalar iin listelenmi ve test edilmi hzl tepkili sprinklerdir. zel sprinkler: NFPA 13, blm 4-4.9a gre listelenmi ve test edilmi sprinklerdir. Sprey sprinkler: yangn uygulamalarnn geni bir blm iin yangn kontrolu salayabilme yetenei iin listelenmi ve test edilmi bir sprinklerdir.

69

12. SPRNKLER TESSATI VE TASARIM KURALLARI

Deiik orifis apna gre sprinkler su dearj karakteristii sprinklerlerin K faktr ve tanmlar Tablo15de belirtilmektedir. Sprinkler tesisat projelendirilmesinde ilk olarak yangn pompa dairesine en uzak ve yksekteki sprinklerin minimum debi ve olmas gereken minimum su basncna gre seimi yaplr. Bu da altta ki formlde ki gibidir; Qm=Km P1/2 Qm : Debi (lt/dak) Pm : Basn (bar) Km : K Faktr Metrik (Birimsiz) K=5.6 Km=80 Tablo 15 Sprinkler su boaltma karakteristii nominal orifis ls
Nominal Orifis ls nch mm 5/16 3/8 7/16 17/32 5/8 3/4 6.4 8.0 9.5 11.0 12.7 13.5 15.9 19.0 K Faktr 1.3-1.5 1.8-2.0 2.6-2.9 4.0-4.4 5.3-5.8 7.4-8.2 11.0-11.5 13.5-14.5 Nominal Dili Balant Boaltma Tr Oran 25 NPT 33.3 NPT 50 NPT 75 NPT 100 NPT 140 NPT veya NPT 200 250 NPT veya NPT NPT neli Evet Evet Evet Evet Hayr Hayr Evet Evet Evet Evet Nominal Orifis ap gvdede aretli mi? Evet Evet Evet Evet Hayr Hayr Evet Evet Evet Evet

70

Sprinkler Basn-Debi Karakteristii Grafii (K imperial) Tablo 16 Scaklk oranlar, snflandrma ve renk kodlar
Max. Tavan C 38 66 107 149 191 246 329 Scaklk Aral C 57-77 79-107 121-149 163-191 204-246 260-302 343 Scaklk Snf Sradan Renk Kodu Cam Tp Renkleri

Renksiz ya da Portakal ya da Siyah Krmz Orta Beyaz Sar ya da yeil Yksek Mavi Mavi Ar Yksek Krmz Mor ok Ar Yksek Yeil Siyah Ultra Yksek Portakal Siyah Ultra Yksek Portakal Siyah

71

12.1 Sprinkler Tesisat Elemanlar

ekil.25 Sprinkler tesisat elemanlar 1. Sprinkler 6. Ana datm borusu 2. Ykseltme borusu 7. Kontrol vana seti 3. Dizayn noktas 8. Ykseltme borusu 4. Datm borusu 9. Branman borular 5. Sprinkler balant borusu 10. Dme borusu Sulu sndrme sistemleri projelendirilmesinde etkili bir sndrme salanmas iin aada ki sprinkler yerleim tavsiyelerine uyulmaldr.

12.2 Sprinkler ile Duvar Aras Maksimum Uzunluk

Sprinkler ile duvar aras en fazla uzaklk, sprinkler aras verilen uzakln yarsndan fazla olmamaldr.Uzaklk alnrken sprinkler ile duvar veya sprinklerler arasnn dik a yapacak ekilde olmaldr. Sprinkler yerletirilmesinde sprinklerin su pskrtme modeline de dikkat edilmelidir. Tipik bir standart sprinkler su pskrtme modeli ekil.... verilmitir. Sprinkler deflektr altnda 457 mmden daha yakn devaml veya devamsz herhangi bir engel var ise sprinklerin performans etkilenecektir. 609 mm byklne kadar olan engellerde (Boru, kiri, kolon gibi), sprinkler yle bir ekilde konulmal ki sprinklerle engel arasndaki mesafe engelin 3 kat byklnde olmaldr. Dorudan 75 mmden daha az mesafe de boruya balanan yukar bakan sprinkler veya dorudan boruya balanan aa bakan sprinkler uygulamas bunun dnda tutulur.
72

Sprinklerler, genilii 1.2 m den byk olan sabit engellyiciler (havalandrma kanal, at yana, kesme tablalar, alma kapaklar vb.) altna monte edilebilir.

ekil 26 Standart sprinklerin tipik su pskrtme modeli

12.3 Standart aa ve yukar tip sprinkler

Bir sprinklerin maksimum koruma alan 21 m2den byk olamaz. Sprinkler yerleimi iin tablo 17 baknz. Kolon aralklar 7.6 m genilikte olan yksek tehlike snfnda ki yerlerde ve yksek depolarda, 3.6 m yerleime msaade edilir. Ayrca 10,2 l/dak m2 den az debilerde, 4,6 m mesafede sprinkler yerletirilebilir. Sprinkler ile duvar arasnda ki mesafe Tablo 18de tanml sprinklerler arasnda ki mesafenin yarsn geemez.Keli veya dzgn olmayan

73

duvarlarda; sprinkler ile duvarn herhangi bir noktas arasndaki maksimum yatay mesafe, sprinklerler aras mesafenin 0.75 ini geemez. Sprinkler ve duvar aras minimum uzaklk 102 mmdir. Genel olarak iki sprinkler aras minimum uzaklk merkezden merkeze 1.8 m olmaldr. Dz tavanl binalarda sprinkler deflektr ile tavan aras maksimum 305 mm, minimum 25,4 mme olacak ekilde yerletirilmelidir. . Tablo 17 Sprinkler Koruma Alanlar ve Maksimum Yerleimi
Dk Tehlike Orta Tehlike Snf Snf Koruma Mesafe Koruma Mesafe Alan (max) Alan (max) M2 m2 m2 m2 20.9 4.6 12 4.6 Yksek Tehlike Snf Koruma Mesafe Alan (max) m2 m2 9.3 3.6 Yksek depo Koruma Alan M2 9.3 Mesafe (max) m2 3.6

Yapnn Tipi Yanc olmayan engelsiz Veya engelli tavanl; Yanc engelsiz tavanl Yanc engelli tavanl

15.6

4.6

12

4.6

9.3

3.6

9.3

3.6

Tavanda engeller var ise (kiri,hava kanal vs. )sprinkler deflektr ile tavan engeli aras minimum 25,4 mmden 152 mmye , ve tavan atsna maksimum 559 mm olacak ekilde konumlandrlmaldr.

ekil 27 Tepe noktal atlarda sprinkler yerleimi Tavan veya at tepe noktas altna veya yaknna konacak sprinkler, at tepe noktasnn maksimum 0.9 m altna konmaldr.
74

Standart aa bakan tip veya yukar bakan tip sprinklerin engellere kar konumlandrlmas iin Tablo 18ye baknz. Asma tavan var ise Tablo 19a baknz. Tablo 18 Sprinklerin engellerden etkilenmemeleri iin tavsiye edilen pozisyonlar

Tablo 19 Asma tavan ya da demeden kaynaklanan engeller Yatay Mesafe (a) cm Deflektrn Altnda olmas Gereken minimum Dikey mesafe (b) cm 10 15 20 24 32 39.4 45.7

15-23 23-30.4 30.4-38 38-45.7 45.7-61 61-76 76cmden byk

12.4 Standart Duvar Tip sprinkler

Standart duvar tip sprinkler maksimum koruma alan 59.7 m2den byk olmamaldr. Standart duvar tip sprinklerler aras maksimum uzaklk ; eer boru eimli ise eik boru zerinde sprinkler merkezinden dier sprinkler merkezine kadar olan uzaklktr ve tablo 20de belirtilmitir.

75

Tablo 20 Koruma alan ve sprinkler yerleimi

Yanc Yanmayan Dekorasyon Dekorasyon Malzemesi veya Malzemesi Ksmen Yanc Duvar boyunca Olan max. Uzunluk (S) Max. Oda genilii (L) Max. Koruma alan 4.2 m 3.6 m 11 m2 4.2 m 4.2 m 18.2 m2 Yanc Dekorasyon Malzemeli 3m 3m 7.5 m2 Yanmayan Dekorasyon Malzemeli veya Ksmen Yanc 3m 3m 9.3 m2

Standart duvar tip sprinklerin duvardan maksimum uzakl tabloda belirtilen uzaklnn yarsndan fazla veya 152 mm daha fazla olamaz. Standart duvar tip sprinklerler aras uzaklk ise 1.8 mden kk alnmamaldr. Standart duvar tip sprinklerler duvardan 102mmden daha yakna konulmamaldr. Duvar tip sprinkler deflektr (dikey tip) tavandan maksimum 152 mm ve minimum 102 mm olacak ekilde konumlandrlmaldr. Standart duvar tip sprinkler performans deerinin efektif olabilmesi iin tablo21e uygun yerletirilmelidir. 910 mm bykle kadar olan daimi veya kesintili bir engel (kiri, kolon, konstrksiyon gibi) varsa sprinkler engel byklnn 4 kat kadar uzakla konulmaldr. Genilii 1.2 mye kadar olan sabit engellerin (hava kanallar) altna konulabilir. Ara blme veya asma tavan olan blmlerde uygulanmas gereken sprinkler yerleimi tablo22 verilmitir. Standart duvar tip sprinkler elektrik lambasna 2.3 mden daha yakna yerletirilmemelidir. Zorunlu durumlarda tablo 20 ve tablo 21, tablo 22 kullanlr. Daimi kesintili herhangi bir engel standart duvar tip sprinklerden 460 mm daha aada ise sprinklerin almas engellenecektir.

76

Tablo 21 Sprinklerin engellerden etkilenmemesi iin tavsiye edilen pozisyonlar Sprinklerin Deflektrn eng engelden elin Msaade Kenarndan edilebilen olan Max. Uzaklk (a) Mesafesi (b) cm cm 120 cmden 0 kk 2.5 120-150 5 150-165 7.5 165-180 10 180-195 15 195-210 17.5 210-225 22.5 225-240 27.5 240-255 35 255 cmden byk 600 mm bykle kadar olan herhangi daimi veya kesintili bir engeli var ise standart duvar tip sprinkler bu nesnenin byklnn 3 kat kadar uzaa konulmaldr. Stok ile standart duvar tip sprinkler aras uzaklk maksimum 460 mm veya daha fazla olmaldr. Genilii 1.2 m ve byk olan engellerin (hava kanal gibi) altna sprinkler konulabilir. Ara blme veya asma tavan uygulamasnda, standart duvar tip sprinkler ile ara blme veya zel perde gibi yerlerde sprinkler tablo 22a gre yerletirilir.

77

Tablo 22 Asma tavan ya da demeden kaynaklanan engeller Deflektrn altnda Yatay mesafe Olmas gereken min. (a) cm Dikey mesafe (b) cm 15 cmden kk 8 15-20 10 20-30 15 30-40 20 40-45 24 45-60 32 60-75 40 75 cmden byk 45

Standart duvar tip sprinklerin duvarlarda ki kiri veya herhangi bir engele olmas gereken mesafeler tablo 23daki gibidir.

78

Tablo 23 Standart duvar tip sprinklerin kirilerdeki engellere kar konumlandrlmas Kiriin alt Sprinklerle le deflektrn kiri Arasnda msaade Arasndaki Edilebilen max. Mesafe (a) cm Mesafe (b) cm 15 cmden kk 2.5 15-30 5 30-45 7.5 45-60 11.2 60-75 14 75-90 17.5 90-105 20 105-120 23 120-135 25 135-150 29 150-165 32 165-180 35 180-195 35 195-210 40 210-225 44

79

12.5 Koruma Alan Geniletilmi Yukar/Aa tip Sprinkler

Bir sprinklerin maksimum koruma alanlarn bulmak iin aadaki tabloya baknz. Yukar ve aa tip sprinkler iin uygulanan tm kurallar geerli olup, buna ilaveten aadakiler yaplmaldr. Koruma alan geniletilmi sprinkler performans deerlerini yakalamak iin tablo 24ye uygun yerletirilmelidir.
Tablo 24 Sprinklerin kirilerdeki engellere kar konumlandrlmas

Yapnn Tipi

Engelsiz Engelli

Dk Tehlike Orta Tehlike Yksek Tehlike Depo Alanlar Snf Snf Snf Koruma Koruma Koruma Koruma Mesafe Mesafe Mesafe Mesafe Alan Alan Alan Alan m m m m m2 m2 m2 m2 40 6 30 5.5 37 6 24 5 30 5.5 18 4.2 18 4.2 18 4.2 24 5 14 3.6 14 3.6 14 3.6 40 6 30 5.5

80

Yanc olmayan
Engelli ve yanc

37 30 24

6 5.5 5

24 18 14

5 4.2 3.6

18 14

4.2 3.6

18 14

4.2 3.6

12.6 Koruma Alan Geniletilmi Duvar Tip Sprinkler

Duvar tip sprinkler iin geerli olan tm yerleim detaylar koruma alan geniletilmi duvar tip sprinkler iinde geerlidir. lave olarak aadaki kurallar uygulanmaldr. Maksimum koruma alan ve boru zerindeki uzaklklar tablo 25de belirtilmi olup; duvar ile sprinkler arasndaki maksimum uzaklk tablo 26de belirtilen uzakln yarsndan daha fazla ve 100 mmden daha az olmamaldr.

Tablo 25 Maksimum koruma alan ve boru zerindeki uzaklklar

Sprinkler ile engelin Kenar arasndaki Mesafe (a) cm Kiriin alt ile deflketr Arasnda msaade edilebilen Max. Mesafe (b) cm

30 den az 30-45 45-60 60-75 75-90 90-105 105-120 120-135 135-150 150-165 165-180 180-195 195-210 210 den byk

0 0 2.5 2.5 2.5 7.5 7.5 12.5 17.5 17.5 17.5 22.5 27.5 35 Tablo 26 Maksimum koruma alan Dk Tehlike Snf Orta Tehlike Snf Koruma Alan Mesafe m Koruma Alan Mesafe m

Yapnn Tipi

81

m2 Engelsiz ve dz alanlar 37 8.5

m2 37 8.5

Tablo27 Sprinklerin engellere kar konumlandrlmas Sprinklerle Kriin alt ile deflektr engelin arasnda msaade kenar edilebilen arasndaki max. Mesafe (b) cm mesafe (a) cm 240-300 2.5 300-330 5.0 330-360 7.5 360-390 10 390-420 15 420-450 17.5 450-480 22.5 480-510 27.5 510 35 Koruma alan geniletilmi duvar tip sprinkler tavandan 100 mmden daha az ve 150 mmden daha fazla olmayacak ekilde yerletirilmelidir. Duvardan uzakl ise 230 mmden daha fazla ve 102 mmden daha az olmayacak ekilde yerletirilmelidir. Koruma alan geniletilmi duvar tip sprinkler elektrik lambas veya buna benzer bir engele 2.3 mden daha yakna konulmamaldr. Sprinklerin engellerden hangi mesafede konulaca tablo 27de gsterilmitir.

12.7 ESFR TP SPRNKLER

Sadece sulu sprinkler sistemlerinde kullanlabilen bu tip sprinklerin koruma alanlar ve uzaklklar tablo 28e gre belirlenmeli ve hibir zaman maksimum alan 9.3 m2 den byk, 7.4 m2 den kk olmamaldr. Tablo 28 Koruma alanlar ve sprinkler aras mesafe
ESFR Sprinkleri 9m ykseklie ESFR Sprinkleri 12m ykseklie kadar kadar Koruma alanlar Mesafeler Koruma alanlar Mesafeler (m2) (m) (m2) (m) 9.3 3.7 9.3 3

Yapnn Tipi Yanc olmayan ve

82

Engelsiz Yanc olmayan Engelli Yanc,Engelsiz Yanc, Engelli

9.3 9.3 N/A

3.7 3.7 N/A

9.3 9.3 N/A

3 3 N/A

ki sprinkler aras mesafe merkezden merkeze maksimum 3.7 mdir. Monte edilmi sprinklerin ykseklii 7.6m veya tavan yksekliinin 9.1m olan yerlerde sprinkler aras mesafe 3m2yi geemez. Sprinkler aras mesafe minimum 2.4 mdir. ESFR sprinklerin duvara olan maksimum mesafesi tabloda belirtilen uzakln yarsndan fazla ve 102 mmden daha az olmamaldr. Pendent tip ESFR sprinkler deflektr ile tavan aras mesafe 356mmden daha fazla ve 152mmden daha az olmamaldr.Yukar tip ESFR sprinkler deflektr ise 76.2mmden 127 mmye kadar konumlandrlmaldr. ESFR sprinkler at veya tavan konstrksiyonuna her zaman paralel gitmek zorundadr. ESFR sprinkler yle bir konumlandrlmal ki sprinkler ile engel (boru,kiri, kolon veya herhangi bir sabitleyici eleman ) aras uzaklk, bu engel byklnn kat kadar uzakla yerletirilmelidir. Sprinklerin engellere kar konumlandrlmas tablo29da gsterilmitir. Tablo 29 Sprinklerin engellere kar konumlandrlmas Sprinkler ile engelin kenar Kiriin alt ile deflektrn arasnda arasndaki mesafe (a) cm msaade edilen max. Mesafe (b) cm 30cmden kk 0 30-45 4 45-60 7.5 60-75 14 75-90 20 90-105 25 105-120 30 120-135 37.5 135-150 45 150-165 55 165-180 65 180 zeri 77.5

83

12.8 Byk Damlackl Sprinkler ve Yerleimi

Byk damlackl sprinklerin koruma alan 12.9 m2 ve minimum koruma alan 7.4 m2dir. ki sprinkler aras mesafe merkezden merkeze maksimum 3.7mdir. Yanc malzeme ve engelleyici bulunan yerlerde sprinkler aras mesafe 3 myi geemez. Sprinkler aras mesafe minimum 2.4 mdir. Duvar ile byk damlackl sprinkler aras maksimum aras uzaklk, tabloda belirlenen uzakln yarsndan daha fazla ve 102mmden daha az olmamaldr. Dz tavan ile byk damlackl sprinkler aras uzaklk maksimum 203mm ve 152mmden daha az olmamaldr. Engelli tavan ile byk damlackl sprinkler deflektr aras maksimum 305mm ve minimum 152mm olmaldr. Sprinkler deflektrleri her zaman tavan veya at konstrksiyonuna paralel devam etmelidir. Sprinkler performansnn optimum alabilmesi iin tablo 30a uygun konumlandrlmaldr.

84

Tablo.30 Sprinklerin engellere kar konumlandrlmas Sprinkler ile engelin kenar Kiriin alt ile deflektr arasnda arasndaki mesafe (a) cm msaade edilen max mesafe (b) cm 0 cmden kk 0 30-45 4 45-60 7.5 60-75 14 75-90 20 90-105 25 105-120 30 120-135 38 135-150 45 150-165 55 165-180 65 180 zeri 78 Sprinkler deflektrnden 915 mm aada bulunan herhangi srekli veya kesintili bir engel sprinklerin almasn etkileyecektir. Sprinkler yle bir konumlandrlmaldr ki sprinkler ile engel (boru, kiri,kolon vb.) aras uzaklk, bu engel byklnn kat kadar olsun. Sprinkler aydnlatma eleman, hava kanal veya 610mmden daha geni bir engelin kenarna tablo 31e gre konulmaldr.

Tablo 31 Sprinklerin altndaki engel Kiriin alt ile deflektr Sprinkler ile engel arasndaki mesafe (a) cm arasndaki max. Mesafe (b) cm 15 cmden kk 4 15-30 7.5 30-45 10 45-60 12.5 60-75 13.8 75-90 15 Sprinkler deflektrnden 600mm veya daha aada bir engel var ise, engel sprinklerin tam ortasnda kalacak ekilde ayarlanmal ve engelin genilii maksimum 610 mm olmaldr. Sprinkler ile stoklayc veya kabin st ykseklii aras uzaklk minimum 914 mm veya daha fazla olmaldr.

12.9 zel Durumlar

85

Ksmi yada tamamyla yanc malzeme ihtiva eden tesisat aftlar ,merdiven gibi gizli mahallerde korumas yaplmas faydaldr. Dey aftlarda , aftn en st noktasna bir adet sprinkler konulmasnda yarar vardr. Fakat tutumayan veya ksm yanc ve ulalmaz mekanik veya elektrik aftna konulmayabilir. Eer dey aftta yanc yzeyler var ise artmal olarak her bir katta bir adet sprinkler kullanlmaldr. Ulalabilir ve yanc yzeyleri bulunmayan aftlarn en alt noktasna bir adet sprinkler konulmaldr. Yanc malzemeler ihtiva eden tm merdivenlerde sprinkler korumas yaplmaldr. Su kaynaklarndan gelebilecek pisliklerin boru ierisinde kelmesi sonucunda aa tip sprinkler balants ekil 21 deki gibi borunun stnden yaplmaldr. Asma tavan uygulamalar iin aadaki resimlere baknz.

ekil 27 Sprinkler boru balants

12.10 Sprinkler Tesisatnn Depreme Kar Korunmas

Deprem tehlikesi bulunan blgelerde veya sismik hareketlere kar, boru hatlar esnek kaplin veya balant elemanlar ile birletirilmelidir. ekil 22de balant noktalar gsterilmitir. Tm kolon hatlarnn alttan ve stten 610mm uzana birer adet esnek balant konulmaldr. Kolon uzunluu 0.9mden ksa ise esnek balant kullanlmas gerekmez. Ayrca kolon uzunluu 0.9m-2.1m arasnda ise bir adet esnek balant kullanlmak yeterlidir. Duvar veya ta yzeydeki esnek balant montaj, duvardan 0.9m uzak olacak ekilde yaplmaldr. Raf ii sprinkler, asma tavan tepesinde veya yangn dolab iin branman alnan yerin stnde, 610mm uzaa esnek balant konulmamaldr. Boru apndan bamsz olarak a inen ve birden fazla sprinkler besleyen ve uzunluu 4.6myi aan hatlarn tepesinde, 610mmde esnek balant kullanlmaldr.

12.10.1 Sismik Ayrm Aparat

86

Bu aparatlar ; esnek balant elemanlar ile birlikte boru apndan bamsz olarak sprinkler borulamasnn bulunduu yerlerde, bu hatlarn binann sismik ayrm balantlarndan gemesi durumunda kullanlr. Tabandan, duvardan, platformdan ve benzeri yerlerden geen her trl boru hatt (ana sprinkler hatt, drenaj hatt, yangn departman balant hatt vb.) etrafnda belli bir aralk braklmaldr. Hattn tm evresinde braklmas gereken minimum aralk DN25 ile DN90 boru aplar iin 25.4mm; DN100 ve st aptaki borular iin 51mm olmaldr. Bu araln bir boru kelepesi yada benzeri aparat ile saland durumlarda DN25den DN90a kadar olan boru aplarnda 51mm veya daha fazla apl kelepeler kullanlabilir. Ayn artlar altnda DN100 boru ap iin nominal ap DN100den daha fazla olan boru kelepeleri kullanlabilir. Yangn dayanm deeri olmayan al ta yada krlabilir konstrksiyon elemanlarnn iinden geirilirse; veya esnek balantlar duvarn yada platformun her iki yannda 0.31m mesafede yerletirilmise aralk brakmaya gerek yoktur. Gerekli olduu durumlarda braklan bu boluklar mastik yada benzeri elastik malzeme ile doldurulabilir.

Bina 1

Bina 2 A: Dey dorultuda Drt ynl balant B: Yanal gergi C: Yanal gergi D: Short drop E: Duvar geiinde kaplin F: Uzunlamasna gergi

ekil 28 Sprinkler boru tesisatnn depremden korunmas

12.10.2 Dalgalanma Kuvvetlendirici lemler

87

Sistemdeki borular yatay ve dey ykleri alabilmek iin, titreim alc desteklerle korunmaldr. Destekler, ekme ve basma kuvvetlerine kar dayankl olmaldr. Hem yatay hem de boyuna gelebilecek kuvvetlere gre tablo 24.30 uygun destek kullanlmaldr. Bu tablo FP =0.5 Wp olarak gz nne alnarak hazrlanmtr. Burada FP yatay kuvvet faktr ve Wp ise su dolu boru arldr.Tablo yerine yatay ve yan yk analizleri hesaplanmak suretiyle de destek konstrksiyonu tesbit edilebilir. Dalgalanma kuvvetlendiriciler su dolu borularn arlnn yarsn tayabilecek ekilde dizayn edilmelidir. Yan sarsntlar iin (branman hatlar eksenel yke maruz kalmad taktirde) yk olarak tm branman hatlar ve ana hatlar gz nne alnmaldr. Eksenel sarsntlar iinse tm ana hatlar gz nne alnmaldr.

Tablo 32 Tanml yk tablosu(su dolu boru arlnn yarsna gre) Yanal g faktr FP arpm katsays 0.2 Wp 0.4 0.4 Wp 0.8 0.6 Wp 1.2 0.8 Wp 1.6 1.0 Wp 2.0 1.2 Wp 2.4 Sarsntc nleyiciler sk ve konsantre olmaldr. Sarsnt kuvvetlendirici sistemin tm ekipmanlar (balayclar,fittingsler vb.) eksantrik kuvvetlerin nlenmesi amacyla mmkn mertebe dz bir hat boyunca yerletirilmelidir. Sadece eksenel kuvvetlendiriciler, ilgili blmde belirtilen artlar dahilinde boru hattna kaynaklanan bir asklktan ibaret olabilir. Ksmi kuvvetlendicilerde narinlik yar ap (l/r) 300 deerinden fazla olmamaldr. Burada l kuvvetlendirici uzunluu, r ise en az jirasyon yar apdr. Tablo 32ye gre belirlenmi kuvvetlendiriciler zerindeki yk deerleri tablo 33de belirtilen maksimum deerleri amamaldr. Tablo 33 Tanml yk tablosu (su dolu boru arlnn yarsna gre) Yanal Asal Desteklenecek boru aplar iin tanml ykler (lb) Desteklerin Desteklerin

88

Yerleimi Yerleimi 2 21/2 3 4 5 (ft) (ft) 10 20 380 395 410 435 470 20 40 760 785 815 870 940 25 50 950 980 1020 1090 1175 30 60 1140 1180 1225 1305 1410 40 80 1515 1570 1630 1740 1880 50 1895 1965 2035 2175 2350 SI birimleri iin: 1=25.4mm; 1ft=0.3048; 1 lb=0.45 kg

6 655 1305 1630 1960 2610 3260

8 915 1830 2290 2745 3660 4575

Yatay kuvvet faktrnn 0.5Wpyi getii ve tayc-sarsnt kuvvetlendirici asnn dikey eksenden 45oden daha az ada olduu durumlarda veya yatay kuvvet faktrnn 1.0Wpyi getii tayc-sarsnt kuvvetlendirici asnn dikey eksenden 60oden daha az ada olduu durumlarda; sarsnt kuvvetlendirici, yatay yklerin oluturaca net dikey direnci karlayabilecek ekilde seilmelidir. Sprinkler ana besleme ve ara besleme boru hatlarnda 24mde bir eksenel destek olunmaldr. 152mmden daha ksa rodlarla balanan hatlarda ayr eksenel destek kullanmaya gerek yoktur. Kolonlarn st ksmlarnn herhangi bir yne srklenmemesi iin drt yollu destek kullanlmaldr.

89

ekil 29 Sismik ayrma balantlar Sprinkler ana besleme ve ara besleme boru hatlarnda 12m de bri yan sarsnt kuvvetlendirici destek olmaldr. 152 mmden daha ksa rodlarla balanan hatlarda ayr olarak yan sarsnt kuvvetlendirici destek kullanmaya gerek yoktur. Ana besleme hatlarn tayan U tipi tayclar da yan sarsnt destekleyicileri iin dikeyden 300 ayla kvrlm olan ayaklarn kullanlmasna ilgili tablo 34deki artlar karlanmak kaydyla msaade edilebilir. Borulama da flexible balant kullanlm ise, yan sarsnt destekleri her bir balantdan 610mm teye yerletirilmelidir. Ancak bunlar merkezden 12 mden daha teye yerletirilmemelidir. Binann birincil konstrktif elemanlarnn merkezden itibaren 12 myi amas halinde yan sarsnt destekleri 15.2 m ara ile yerletirilebilir.
Tablo 34 Deiik tip yaplar iin maksimum ykler, yaplardaki deiik tip balayclar iin maksimum ykler Boru Tip ve l Maksimum Yatay yk (lb) Maksimum Dikeye Dikeye Dikeye

90

Dairenin Radys Boru (elik) L/r=200 iin 1 .42 11/4 .54 11/2 .623 2 .787 Alar L/r=200 iin 11/2x11/2x1/4 .292 2x2x1/4 .391 21/2x2x1/4 .424 21/2x21/2x1/4 .491 3x21/2x1/4 .528 3x3x1/4 .592 Asklar 3/8 .094 .125 5/8 .156 .188 7/8 .219 Yatay=0.29h (h deeri iki yan lden kk ise) 11/2x1/4 .0725 2x1/4 .0725 2x3/8 0.109 Boru (elik) L/r=100 iin 1 .42 11/4 .54 11/2 .623 2 .787 Asklar L/r=100 iin 3/8 .094 .125 5/8 .156 .188 7/8 .219 Boru (elik) L/r=300 iin 1 .42 11/4 .54 11/2 .623 2 .787 Asklar L/r=300 iin 3/8 .094 .125 5/8 .156 .188 7/8 .219

Uzunluk 7 9 104 131 410 66 7 82 810 910 16 26 27 31 37 L/r=200 12 12 19 36 46 52 66 09 1 13 16 19 106 136 157 198 24 31 311 48 56

Gre Gre Gre 0 0 30 -44 450-590 600-900 1767 2393 2858 3828 2461 3356 3792 4257 4687 5152 L/r=200 395 702 1087 1580 2151 1118 1789 2683 7068 9567 11441 15377 1580 2809 4390 6322 8675 786 1063 1272 1666 176 312 488 702 956 2500 3385 4043 5414 3481 4746 5363 6021 6628 7286 559 993 1537 2235 3043 1581 2530 3795 9996 13530 16181 21746 2234 3972 6209 8941 12169 1111 1503 1798 2355 248 441 690 993 1352 3061 4145 4955 6630 4263 5813 6569 7374 8118 8923 685 1217 1883 2737 3726 1936 3098 4648 12242 16570 19817 26634 2737 4865 7605 10951 14904 1360 1841 2202 2885 304 540 845 1217 1656

91

Yatay kuvvetlerin dey arln (0.5Wpnin) zerinde olmas durumunda destek as 450 den az olmaldr. Yatay kuvvet 1.0Wpnin zerinde olduu zaman destek as 600 den daha az olmaldr. Yapnn birbirine greceli olarak diferansiyel byklkte hareket edebilen ksmlarna boru destek elemanlar konulmamaldr. Ana besleme ve ara besleme boru hatlarnn son paras yan sarsnt destekleriyle kuvvetlendirilmelidir. Ayrca bu yan destekler 610mmde bir yerletirildikleri taktirde eksenel destek eleman olarak ta grev yapabilmelidir. Branman hatlar iin; hatta bal son sprinklerin hareketinin snrlandrlmas veya DN65 den byk branmanlarn yan desteklerle desteklenmesi istisna olmak kayd ile sarsnt desteklerine ihtiya yoktur. Sprinklerin yukar yada yana doru hareketi bina yapsna, asma tavana ters bir etki yapacak olursa branman hatlar 9 myi amayan aralklarla U kancalar ile desteklenmelidir. Bu mmkn deilse Tablo 34 ye uygun eimli sismik desteklerle desteklenmelidir. Bu destekler dikey dzleme 450 a ile boruya sabitlenmelidir. Bu destekler asklklarn 610mm yannda bulunmaldr. Bu eimli desteklere en yakn olan asklklar branman hattnn yukar doru en fazla oynamasna dayankl olmaldr. Sertifikal olsun veya olmasn tm destekleyiciler iin maksimum mmkn olabilecek yatay ykler; emniyet faktr ile hesaplanm ve imal edilmi destekleyicinin en zayf noktas eleman ile balantldr. retici firmalarn sertifikal 30-440, 45-590 ve 60-900 al destekleyicilerinin maksimum mmkn olabilen yatay yk deerleri tablo 34deki msaade edilebilir maksimum yk deerlerinden az olamaz. Sertifikal mmkn olabilir yatay ykler, destekleyici malzemesinin muhtemel krlma kuvvetine kar minimum 1.5 emniyet faktr iermelidir.

ekil 30 Boru balant rnei

92

ekil 31 Boru ask detay

ekil 32 Deiik tip yaplar iin Maksimum ykler, yaplardaki deiik tip balayclar iin maksimum ykler
93

12.11 Sprinkler Sistemi Test ve Drenaj

Tm sprinkler sistemindeki boru ve fittingsler; sistemdeki suyun kolayca boaltlabilmesini salayacak ekilde tasarlanmal ve monte edilmelidir. Kuru borulu veya n tepkili sistemlerde, suyun boru ierisinde kalp donmamas iin borular eimli olmaldr. Branman borular her 4mm/m de ve ana hatlar 2mm/m olacak ekilde eimlendirilmelidir. Souk depo vb yerlerdeki uygulamalarda ana hatlar 4mm/m eimlendirilmelidir. Sistem, kollektr, blgesel vanalar, yer kontrol vanalar veya belli bir blgenin suyunun boaltlmasnda tablo 35de gsterilen boyutlarda drenaj balants bulunmaldr. Basn drc vanalarn drenaj ksmlar sistemin maksimum kapasite ile alt durumda drenaj ihtiyacna cevap verebilecek ekilde seilmelidir. Boru gzergahlarnda oluan yn deitirmelerin ana drenaj vanasnn almasn engelledii durumlarda, yardmc drenaj hatlar kullanlmaldr. Tablo 35 Boaltma balants aplar
Kolon veya ana hat ap DN50ye kadar DN65, DN80 DN100 ve st Boaltma balants ap DN20 veya daha byk DN40 veya daha byk Sadece DN50

Sprinkler drenaj hatt ile kanalizasyon hatt arasnda balant yaplmamal ve drenaj borular yer altna konulursa korozyona dayankl borular kullanlmaldr. Atmosferle temasta olduu taktirde drenaj hatlar bir dirsek ile aa dndrlmelidir. Drenaj bina iinde kr noktalarda bitirilmemeli ve sprinkler sisteminin herhangi bir blmn donmaya maruz brakmayacak ekilde dzenlemelidir.

ekil 33 Sistem kolon drenaj ve Islak sprinkler sistemi test ve drenaj balants

94

Islak borulu sprinkler sistemlerinde kvrml ksmlarn kapasitesi 18.9 ltden daha az ise ap DN15den kk olmamak art ile yardmc drenaj ekipmanlar konulmaldr. Tek bir aa tip sprinklerin karlmas ile drenaj edilebilen sistemlerde yardmc drenaja ihtiya yoktur. Islak borulu sprinkler sistemlerinde kvrml ksmlarn kapasitesi 18.9 ltden fazla189ltden az olduu durumlarda DN20 veya daha byk apl yardmc drenaja ihtiya vardr. Sistemin hacmi 189lt veya daha fazla ise DN25den kk olmayacak yardmc drenaj konulmaldr. Kuru borulu sistemlerde veya donma tehlikesi oluabilecek n tepkili sistemlerde; sistemlerin kvrml ksmlarn kapasitesi 18.9 ltden daha az ise ap DN15den kk olmamak art ile yardmc drenaj ekipmanlar konulmaldr. Tek bir aa tip sprinklerin karlmas ile drenaj edilebilen sistemlerde yardmc drenaja ihtiya yoktur. Sistemlerin kvrml ksmlarn kapasitesi 18.9 ltden fazla ise iki adet DN25 drenaj vanas ve iki adet 50mmye 305 mm boyutlarnda youturma nipeline ihtiya vardr.

ekil 34 Katlarda uygulanmas gerekli test ve drenaj boru dzenei

ekil 35 Kuru sistem drenaj

95

rnekler:
Kitapta kullanlan hidrolik hesaplar , tablolar ve formller SI birim sistemine gredir. Konunun uygulamasnn grlebilmesi iin eitli yangn sndrme proje rnekleri verilmitir. Birinci rnek NFPA13ten alnm olup hesap tekniini belirtmek iin konulmutur. Bu rnek, grld gibi metrik birim sistemi deildir. Dolays ile kullanlan formller ve katsaylar farkldr. Hidrolik hesaplamalarda metrik birim sistemi iin evrilmi Hazen-Williams forml kullanlacaktr. rnek 1

ekil.36 rnek hidrolik hesap projesi (NFPA13ten)

96

ekil 37 rnek proje kesit grn (NFPA13ten)

Tablo 36 rnek 38 hidrolik hesap tablosu (NFPA13ten)

97

ekil 39 rnek proje 2 uygulama alan ekil 40 rnek garaj projesi 2

98

99

Tablo 37 rnek 2 garaj sprinkler hesab

GARAJ YANGIN SNDRME SPRNKLER SSTEM HESABI BNA ADI: UYGULAMA HESAP ALANI: m 2 DEB: 6.5 lt/da 2 k.m SPRNKLER KORUMA ALANI:12 m 2 SPRNKLER SAYISI: 11 C= 120 Pa ra De (lt/dk) bi a p Fittin s g BoruBoy (m u ) S rt. Ba (ba sn r) D= 6,5 ve Ka yb lt/da 2 k.m No No (") Cih zla a r (ba ) r/m K= 5.5 q D boru z L= 68,62 0,0036 Pt: 1,74 Q 899,09 90 dirse 1 F= k 6,10 Pe : 13 13 4 Te 1 T= 74,72 Pf: 0,27 q D boru z L= 45,00 0,0005 Pt: 2,01 Q 899,09 90 dirse k F= 47,90 Pe : 14 14 6 Te 1 T= 92,80 Pf: 0,04 q D boru z L= Pt: 2,05 Q 90 dirse 1 F= k Pe : 1,20 Te T= 3,25 q D boru z L= 10% 0,33 Q 90 dirse k F= Te 1 T= top 3,58 q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : Te 1 T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse 1 F= k Pe : Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : Te 1 T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : Te 1 T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse 1 F= k Pe : Q Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q Te 1 T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 3 Te T= Pf: U n da y n ndola Pa a Ba ila ee okta ki a g b km :4 r v dilire k Topla Ba = m sn .......7,58...........< 12.1 Ba r

100

101

ekil 41 rnek 3

ekil 42 rnek 3 Uygulama alan

102

ekil 42.1 rnek 3 Numaralandrma Plan

103

Tablo38 rnek 3 sprinkler hesab

OFSLER YANGIN SNDRME SPRNKLER SSTEM HESABI BNA ADI: UYGULAMA HESAP ALANI:139 m 2 DEB: 6.5 lt/da 2 k.m SPRNKLER KORUMA ALANI:12 m 2 SPRNKLER SAYISI: 12 C= 120 Pa De (lt/dk) a bi p Fittin s g BoruBoy u S rt. Ba (ba sn r) D= 6,5 r v e Ka yb lt/da 2 k.m (m ) No a (") Cih zla a r (ba ) r/m K= 5.5 q D boru L= 3,84 z 0,0280 Pt: 0,95 Q 78 90 dirse 1 F= 0,60 k Pe : q:12*65:78 1 1 1 Te T= 4,44 Pf: 0,12 Pt:k1(q/k)2 q 82,03 D boru L= 3,64 z 0,1060 Pt: 1,07 Q 160,03 90 dirse F= 1,50 k Pe : 82,03 2 2 1 Te 1 T= 5,14 Pf: 0,55 q 100,94 D boru L= 3,64 z 0,0700 Pt: 1,62 Q 260,97 90 dirse F= 1,80 k Pe : 100,94 3 3 Te1 T= 5,44 Pf: 0,37 q 112,89 D boru L= 0,30 z 0,0600 Pt: 1,99 Q 363,86 90 dirse 1 F= 3,60 k Pe : 112,89 4 4 Te1 T= 3,90 Pf: 0,23 q D boru L= 3,82 z 0,0600 Pt: 2,22 Q 363,86 90 dirse F= k Pe : k:16,94 5 5 Te T= 3,82 Pf: 0,23 q 382,32 D boru L= 1,78 z 0,0700 Pt: 2,45 90 dirse F= 3,10 k Pe : 382,32 Q 746,18 6 6 2 Te1 T= 4,88 Pf: 0,17 2,62 D boru L= 4,02 z 0,95 q 0,0280 Pt: 90 dirse 1 F= 0,60 k Pe : q:12*65:78 Q 78 7 7 1 Te T= 4,62 Pf: 0,13 Pt:k1(q/k)2 q 82,41 D boru L= 1,56 z 0,1070 Pt: 1,08 Q 160,41 90 dirse F= 1,50 k Pe : 82,41 8 8 1 Te 1 T= 3,06 Pf: 0,33 q D boru L= 3,62 z 0,0005 Pt: 1,41 90 dirse F= 4,60 k Pe : k:9,37 Q 160,41 9 9 3 Te1 T= 8,22 Pf: 0,004 D boru L= 2,83 z 2,62 q 160,43 0,0131 Pt: 90 dirse F= 4,60 k Pe : 160,43 Q 906,61 10 10 3 Te1 T= 7,43 Pf: 0,097 2,71 D boru L= 4,00 z 0,95 q 0,0280 Pt: 90 dirse F= 0,60 k Pe : 78,00 Q 78 11 11 1 Te 1 T= 4,60 Pf: 0,13 D boru L= 1,75 z 1,08 q 82,41 0,1070 Pt: 90 dirse F= 1,50 k Pe : 82,41 Q 160,41 12 12 1 Te T= 3,25 Pf: 0,35 Topla Ba = m sn ..................< 12.1 Ba r

104

OFSLER YANGIN SNDRME SPRNKLER SSTEM HESABI BNA ADI: UYGULAMA HESAP ALANI:139 m 2 DEB: 6.5 lt/da 2 k.m SPRNKLER KORUMA ALANI:12 m 2 SPRNKLER SAYISI: 12 C= 120 Pa ra De (lt/dk) a Fittin s BoruBoyu(m bi p g ) S rt. Ba (ba sn r) D= 6,5 v e Ka b y lt/da 2 k.m No No (") Cih zla a r (ba ) r/m K= 5.5 q D boru L= 42,76 z 0,0177 Pt: 2,71 Q 1067,02 90 dirse 1 F= k 4,60 Pe : 13 13 3 Te1 T= 47,76 Pf: 0,85 q D boru L= 61,00 z 0,0049 Pt: 3,56 Q 1067,02 90 dirse F= k 3,10 Pe : 14 14 4 Te 1 T= 64,10 Pf: 0,31 q D boru L= 45,00 z 0,0015 Pt: 3,87 Q 1067,02 90 dirse 1 F= k Pe : 15 15 5 Te T= 45,00 Pf: 0,07 q D boru L= 63,30 z 0,0006 Pt: 3,94 Q 1067,02 90 dirse F= 47,90 k Pe : 16 16 6 Te1 T= 111,20 Pf: 0,07 q D boru L= z Pt: 4,01 Q 90 dirse F= k Pe : 1,00 Te 1 T= Ptop: 5,01 q D boru L= z 10% 0,50 Q 90 dirse 1 F= k P : 5 1 ,5 Te T= D boru L= z Pt: q 90 dirse F= k Pe : Q Te 1 T= Pf: D boru L= z Pt: q 90 dirse F= k Pe : Q Te 1 T= Pf: D boru L= z Pt: q 90 dirse 1 F= k Pe : Q Te T= Pf: D boru L= z Pt: q 90 dirse F= k Pe : Q Te T= Pf: D boru L= z Pt: q 90 dirse F= k Pe : Q Te 1 T= Pf: q D boru L= z Pt: Q 90 dirse F= k Pe : 3 Te T= Pf: U n da y n ndola Pa a Ba ila e re okta ki a g b km :4 r ve dile k Topla Ba = m sn .......9,5...........< 12.1 Ba r

105

13.DUMAN KONTROL VE YNETM SSTEM TASARIMI

Yangn esnasnda lmlerin %90ndan fazlasnn duman zehirlenmesinden olduu tespit edilmitir. Binalarda dumann yaylmasnn nlenmesi ve hacimlerin dumandan arndrlmas hem can gvenlii bakmndan, hem dier blmlere dumann verdii maddi zararn azaltlmas ve hem de yangna kolay mdahale edilebilmesi bakmndan yangn gvenliinde son derece nemli bir nlemdir. Duman bariyerleri, kaplar ve duman tahliye bacalar ve bir hacimden dier hacimlere geiinin nlenmesi iin duman damperleri veya perdeleri ve bir hacime dumann girmemesi iin basnlandrma sistemleri ile dumann yaylmas nlenir. Doal duman tahliyesi iin duman eki bacalar ve blmeleri ile alev ynlendirme bacalar kullanlacaktr. Mekanik duman tahliye sistemleri olarak iklimlendirme sistemleri zel dzenlemeler yaplarak kullanlacak veya ayr mekanik duman tahliye sistemleri kullanlacaktr. Modern mimari de, galeri ve endstri yaplarnda, kapal ar dizaynnda kullanlan atrium, mall gibi yaplarda en st noktaya duman bacalar veya duman at aspiratrleri gibi duman tahliye sistemleri projelendirilmelidir. Duman baca azlar daima ak olabilecei gibi yangn vukuunda elle kolaylkla alabilen mekanik dzenlerle de altrlabilirler. Yaplarda ki yangnlarda, duman yangnn olduu yerden ok uzaktaki noktalara kadar ular ve buralarda lmlere ve maddi zarara yol aarlar. Ayrca merdivenler ve asansrler dumanla dolarak ka yollar tkanr. Bu nedenle dumann en ksa srede ve yoldan dar atlmas gerekir. Duman kontrol yntemlerinden birisi ve gnmzde en ok uygulanan yangnn basn sandivii altna alnmasdr. Bu da blge kontrolu ile mmkndr. Burada yaplmas istenen ekil 36 de grld gibi yangn annda binay basn blgelerine ayrarak duman kontrol etmektir. Mekanik havalandrma sistemi yardm ile yangn olan blgeden duman emilerek dar atlr iken, dier blgelere taze hava verilir. Yangnn olduu kat veya blge negatif basnta tutulur ve dier blmler ise pozitif basnta tutularak dumann yangn blgesinden yada katndan dier alanlara gemesi nlenir. Bu tr duman kontrol veya ynlendirmenin baarl olabilmesi iin blgeler arasnda hava szmalarnn ve geilerinin nlenmesi gerekir.

106

ekil 43 Duman kontrol blgelerinin dzenlenmesi

107

Bu sistemde yangn blgesinden dumann egzost edilmesi, sl genleme nedeniyle yangn blgesindeki ar basn artlarn da nler. Dumann egzost edilmesi d duvarlardaki aklklarla, duman aftlar ile veya mekanik havalandrma sistemi ile gerekletirilebilir. Besleme havas da mekanik havalandrma ile salanr.Yapnn havalandrma sistemi, yangn annda kumanda merkezinden kumanda edilmek suretiyle yukarda ngrlen biimde alacak ekilde dizayn edilmelidir. ekil 44 da bu almaya rnek bir bina kesiti verilmektedir. Yangn alglandktan sonra sistem aadaki gibi alr. 1. Yangn ve duman olan blgedeki besleme kanalndaki duman damperleri kapanr. 2. Dumandan korunmas gereken blgelerdeki dn kanallarnda bulunan damperleri kapanr. 3. Dn ile besleme santrallarn balayan resirklasyon hatt zerindeki duman damperi kapanr. Bylece besleme santral %100 d hava ile alma konumuna geer.

108

ekil 44 Bina duman blgeleri ve dumann dar atlmas

109

Yangn gvenli blge oluturulmas durumunda bu blgenin ve yangn ka koridorlarnn da pozitif basnta tutulacak ekilde dizayn edilmelidir. Duman tahliye kanallar yangn merdivenlerinden ve yangn gvenlik hacimlerinden gememelidir. Elde olmayan nedenlerden dolay, kanaln bu blmnden gemesi durumunda getii blmn yapsal olarak yangna dayanm sresi olarak yangna dayankl malzeme ile kaplanmaldr. Kanal bir duvar geerek blm ierisine giriyorsa, duvar geilerinde yangn damperi kullanlmaldr. Ayn hava santral ile birden fazla mahallin havalandrlmas ya da iklimlendirilmesi yaplyorsa, mahaller aras geilerde, dn ve toplama kanallarnda yangn damperi kullanlmaldr. Topluma ak zel nlem isteyen yaplarda havalandrma kanal iine damperlere kumanda eden kanal tipi duman dedektrleri konulmaldr. Duman tahliye kanallar yangn zonu duvarlarn delmemelidir. Kanaln bir yangn zonu duvarn veya katn gemesi durumunda, kanal zerine yangn zonu duvarn veya katn getii yerde yangn damperi konulmaldr. Eer , havalandrma kanal korunmu bir aft iinden geiyorsa afta giri ve kta yangn damperi kullanlmaldr. Basnlandrma sistemine ait kanallarda yangn damperi kullanlmaz. Diesel pompa ve acil durum jeneratrn altrabilmek iin mekanik havalandrmann gerekli olduu yerlerde, bu blmlerin duman tahliye sistemleri dier blmlere hizmet veren sistemlerden bamsz olarak dizayn edilmeli, hava dorudan dardan ve herhangi bir egzos k noktasndan 5 metre uzaktan alnmal ve mahallin egzos k da dorudan darya ve herhangi bir hava girii noktasndan en az 5 metre uzaa atlmaldr. Duman tahliye sistemlerinde insanlarn gvenli bir ekilde kann salanmas iin dumansz blge ykseklii ka yollarnda 3 m, Konut, hastane, alveri merkezi ve bu gibi yerlerde 2.5 m, Tavan yksek olmayan mahallerde 2 m, Tavan 2.5 mnin altnda olan yerlerde tavan yksekliinin %80i olmaldr. Duman kontrol ve ynetim sistemi elle veya otomatik altrlabilir. Ancak duman alglama sisteminin ve yangn kontrol panelli otomatik sistemlerde otomatik devreye girmelidir.Duman kontrol sisteminde herhangi bir yangn annda 1. Fanlar 60 saniye de almaldr. 2. Duman kotrol sisteminde ki yangn ve duman damperleri de 75 saniye de yangn senaryosuna gre almal veya kapanmaldrlar. Duman kontrol sistemi ; a) Duman dedektrlerinden, b) Kiri tip dedektrlerden, c) Otomatik sprinkler sistemi su ak anahtarndan,
110

d) Bina da tesis edilmi dier dedektrlerden, e) stte ki yangndan korunma veya alglama sistemlerinin kombinasyonundan Otomatik olarak aktive edilebilir.

13.1 Mutfak Egzos Sistemi;

Bir otel, restoran, kafeterya benzeri yerlerin mutfaklarndaki piirme alanlarnn mekanik egzoz sistemi binann dier blmlerine hizmet veren sistemlerden bamsz olmal ve egzoz kanallar korunmam yanabilir malzemelerden en az 500 mm aktan gemeli, egzoz dorudan darya atlmal ve herhangi bir hava giri aklndan en az 5 metre uzakta olmaldr, mutfak dndan geen egzoz kanal getii blmn veya mutfak blmnn yapsal olarak yangna dayanma sresi kadar bir malzeme ile kaplanmal, eer kanal bir tula aft ierisinden geiyorsa aftn dier blmlerinden ve dier kanallardan veya servis elemanlarndan ayrlmaldr. Mutfak egzoz kanallarna yangn damperi konulmamaldr. Mutfak duman kontrol iin en az 15 deiim yaplmaldr.

13.2 Kapal Otopark Egzos Sistemi;

Toplam alan 1900 m2 yi aan bodrumlardaki otomobil park alanlar iin mekanik duman tahliye sistemi zorunludur. Duman tahliye sistemi binann dier blmlerine hizmet veren sistemlerden bamsz olmal ve saatte en az 9 defa hava deiimi salamaldr.

13.3 Snak Egzos Sistemi;

Snaklarda mekanik duman tahliye sistemi yaplmaldr. Duman tahliye sistemi binann dier blmlerine hizmet veren sistemlerden bamsz olmal ve saatte en az 15 deiim salanmaldr.

111

ekil 45 Bina iklimlendirme sisteminde duman kontrol

112

14.ATRUMLARDA DUMAN KONTROL VE EGZOS SSTEM

Atrium gibi yaplarda duman kontrolnde yntem dumann st seviyelerden egzos edilmesine dayanr. Bylece alt blgelerde dumansz bir ka zonu yaratlr. Ancak atriumun geometrisine, boyutlarna, kullanm biimine, yerleime ve yangn bykl ve yerine gre egzos sistemi ok farkldr. Bu nedenle dizayn esnasnda alttaki kriterler dikkate alnmaldr. 1. Egzos sisteminin kapasitesi, esas olarak retilen duman miktarnn karlayacak byklkte olmaldr. Burada sz konusu olan duman, yanma rnlerinden ok daha fazla oranda evreden yanma rnlerine karan havay ierir. ekil 39 da grlen atrium tabanndaki bir yangndan ykselen simetrik duman geometrisi iin, retilen normal artlarda ki duman hacim ekil 40de grafik olarak verilmitir. Bu grafikte parametre olarak olarak grlen yangn bykl, E deeri iin kabul edilebilecek en kk deer 1,1 MW olarak belirlenmitir. Buna gre 20 metre net dumansz ykseklik istenen bir atrium da retilen ve ayn zaman da egzos edilmesi gereken minimum duman miktar 180 m3/s mertebesindedir. Egzos fan debisi= 180 m3/s gibi ok yksek deerlerde olmaldr. 2. Duman egzost azlarnn yeri st seviyelerde olmaldr. Bu azlar ekli.... da ngrlen yatay duman tabakasnn alt snrn belirleyen Z yksekliinin stnde olmaldr. 3. Eer atrium ykseklii 18 mden daha az ise doal havalandrma yaplabilir. Ancak yangn halinde atrium stnden alan kapaklarla dumann egzost edilmesi salanmaldr. zellikle yksek tavanl fabrika hacimleri duman tahliyesi iin gelitirilen bu otomatik kapaklarn, seimi ve yerletirilmesi imalat firma kataloglarndan alnabilir. 4. Mekanik egzost yaplan atrium hacmine, mekanik olarak ayn zamanda hava beslenmelidir. Beslenen bu hava temiz olmal ve duman tabakasnn altndaki kotlardan flenmelidir. fleme havas dk olmal ve ykselen duman stununu rahatsz etmemelidir. (yaklak 1 m/s) 5. Besleme havas debisi mutlaka egzost havas debisinden daha az olmaldr.

113

ekil 46 Simetrik duman stunu

ekil 47 Eksenel Simetrik Duman Stunlarnda retim Hz

114

ekil 48 .Atrium duman bacas

Hava giriinden 6m veya daha yakna monte edilmeli,200C de 60 dak. alacak, hz_< 5m/s olmaldr

Her bir duman hcresine bir aspiratr

Duman Dumann binadan kna engel olmamal

Duman engeli

ekil 49 Duman egsoz sisteminde baz deerler

115

15. MERDVEN BASINLANDIRMASI

Yangn merdivenlerine dumann giriinin engellenerek insanlarn tahliyesinin dumansz bir ortamda yaplabilmesi ve itfaiyecilere yangna mdahale amac ile uygun ulam yolu salanmas iin basnlandrma yaplr. Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelie gre alttaki binalarda basnlandrma zorunludur. Yap ykseklii 21,50 metreyi geen btn binalarda kapal merdivenler basnlandrlmaldr. Konutlarda ykseklik 51,50 metreyi gemesi durumunda kapal merdivenlerin basnlandrma zorunluluu vardr. Bodrum kat says 4den fazla olan binalarda yangn merdiveni basnlandrmas zorunludur. Yangn annda acil durum asansr kuyularnn yangn etkisi altnda kalmamas iin acil durum asansr kuyular basnlandrlmaldr. Merdiven ierisinde oluacak ar basn artlarn bertaraf edecek ar basn damperi, frekans kontroll fan gibi sistemler dnlmelidir. Basnlandrma havas dorudan dardan alnmal ve egzoz k noktalarndan en az 5 m uzakta olmaldr. Basnlandrma fannn dardan hava emiine dedektr konulmal, duman alglanmas durumunda fan otomatik olarak durdurulmaldr. Basnlandrma sistemi bina yangn alarm sistemi tarafndan otomatik olarak altrlmaldr. Yangn merdivenlerinde pozitif basnlandrma yaplmam ise; Merdiven blmnde alabilir pencere veya her merdivenin zerinde devaml havalandrmay salayacak tepe penceresi bulunacaktr. Ayrca, dumann boalabilmesi iin, merdivenlerde uygun aralklarla delikler braklacaktr. Bu merdivenlere, her kattan ksmen veya tamamen mekanik havalandrma salanm hollerden-ka yollarndan geilmesi zorunludur. 15.1Merdiven Kovas Basn deiimi Merdiven kovasndaki basn deiimleri daha ok merdiven kovas ykseklii fonksiyonudur. Ykseklik arttka alt ve st seviye arasndaki basn fark artar. Buna bal olarak duman hareketi de deiir. Genel olarak dumann hareketine , baca etkisi, scak dumann genleerek ykselmesi, rzgar, scaklk fark, havalandrma kanallar ve aklklar neden olur. Bu faktrlerin deiimi ise binann konumuna, basnlandrma durumuna baldr. Merdiven kovas, asansr kovas ve aftlarda ki scaklk, d hava scaklndan farkl ise, hava alt ve st noktalarda ki younluk nedeniyle hareket eder. erideki scaklk dardaki scaklktan daha bykse alt ksmlardan girer

116

ve st ksmlardan kar, buna baca etkisi ve tersi ise yani d scaklk byk ise tersi bir hava girii olur, buna da ters baca etkisi ad verilir.

ekil 50 Merdiven Kovas, Hacim ve D Ortamda Basnlar Genelde merdiven aftndaki aklarda srtnmeler ihmal edilebilecek derecede kktr.zellikle kaplar kapal basit merdiven kovas sistemleri iin srtnmeler ihmal edilebilir mertebededir. Dolays ile merdiven kovasndaki basn hidrosatatik kabul edilerek , (kg/m3) merdiven kovas iindeki hava younluu, Psa (Pa) merdiven kovasnn tabanndaki mutlak hava basnc, g (m/s2) yerekimi ivmesi olmak zere, merdiven kovasnda tabandan itibaren z(m) yksekliinde ki mutlak hava basnc Ps; Ps=Psa-g.s.z eklinde yazlabilir.

Rzgar hz ihmal edilirse darda z yksekliinde basn, hidrostatik basn alnabilir ve merdiven kovas dndaki basn fark benzer ekilde, bina dnda alt seviyede ki basn Poa (Pa), hava younluu qo (kg/m3) olmak zere bina dndaki z (m) yksekliindeki basn Po= Poa-g.o.z Ve merdiven kovas ile dars arasndaki basn fark Pso=Ps-Po= Psoa+g.z.(o-s)
117

yazlabilir. Younluun deimedii ve ykseklikle basncn az deitii kabul yaplarak, P=qRT mkemmel gaz denkleminden yararlanarak Pso= Psoa+Ks [1/To-1/Ts]z elde edilir. Burada ; To (K) d hava scakl, Ts (K) merdiven kovas scakldr, R mkemmel gaz sabiti Ks 3460 (1/K) deeridir. D basn , aft basnc ve bina ierisindeki basn ykseklik arttka azalr (ekil 44). Basn farklar ise, k artlarnda aft basnc ile d ortam arasndaki basn fark ykseklikle artar. Bina ierisindeki basn ile d ortam arasndaki basn fark da benzer deiim gsterir.

ekil 51 Merdiven yuvas basn deiimi Yangn kan binada, eer duman ntr dzlemin (basn farknn sfr olduu dzlem) altnda ise aftlara girer ve ykselir, ntr dzlemin stnde ise aftlardan kar ve binaya yaylr veya dar gider. ekil 45da baca etkisinin ykseklik ve i scaklkla deiimi grlmektedir. ekilde grlen deiim sznt olmayan aftlar iin ve ntr dzlemden llen ykseklikler iin geerlidir. D scakln bina ii scaklktan byk olduu yaz artlarnda ters baca etkisi nedeniyle duman aa doru hareket eder. Ntr dzlemin altnda duman ieriye girmeye ve stndeki katlarda dar kmaya alr. Bununla beraber, d scakln yksek olduu duruma ksa sre rastlanr. erideki yangn nedeniyle i scaklk ksa srede d scakln zerine kar ve k artlarndaki duruma dnlr. scakln ykselmesinin yannda scak

118

duman gazlarnn ykselme eilimi de ters baca etkisini azaltr ve ou zaman ortadan kaldrr.

ekil 52 Baca etkisinin ykseklik ve scaklkla deiimi Gazlarn ykselmesi scaklk ve younluk fark nedeniyle olur. Gaz scakl Tg (K) olmak zere gazlarn kaldrma basnc Pg= Ks[1/To-1/Tg]z eklinde yazlabilir. Gaz scakl arttka gazlarda oluan basn fark artar ve duman kontrol zorlar. Gazlarn scak olduu yangn katna yakn yerlerde hzl olarak ykselen duman st katlarda soumaya ve hzn kaybetmeye balar.

15.2 Merdiven Kovalarna Hava Besleme ekilleri

15.2.1 Tek kademeli ve ki Kademeli Basnlandrma Tek kademeli sistemde basnlandrma sistemi yalnz acil durumlarda devreye girer. Basnlandrma iin ayr bir fan kullanlabilecei gibi, normal havalandrma sistemi fanndan da yararlanmak mmkndr. Normal havalandrma sistemi ayn zamanda acil durum basnlandrlmas iin dnlmse, fanlar iki kademeli seilmelidir. Fan kapasitesi birinci kademede normal havalandrma yapacak deerdedir. kinci kademede ise basnlandrlan yerin zelliine gre kapasitesi %50 ile %300 arasnda arttrlr.

119

15.2.2

Tekli ve oklu Besleme

Tekli besleme sistemi, besleme havasnn merdiven kovasna tek bir noktadan flenmesi esasna dayanr. En yaygn tekli besleme tipi tepeden yaplandr. Yksekliin fazla olduu binalarda, merdiven kovasnn alt ve st ksmndan ayn anda basnlandrma yaplabilecei gibi farkl noktalarda besleme de yaplr. Bu sistemlerde, merdiven kaplarnn mutlaka kendiliinden kapanan tip olmas gerekir. Yksek merdiven kovalarnda, besleme noktasna yakn olan birka kap aldnda, tekli fleme sistemi baarl olmaz. Tm basnlandrma havas bu ak kaplardan kar ve uzak noktalarda pozitif basn salanamaz. Bu nedenle tekli besleme merdiven kovasnn st ksmndan yaplyorsa kat says 8den fazla olmamaldr. Alttan besleme yaplmas durumunda, kaplarn almas st katlara hava geiini fazla azaltacandan kat says en ok 6 olmaldr. Havann merdiven kovasna alt ve st ksmlarndan flendii binalarda ise kat says 12yi gememelidir. Alt ve st noktalardan fleme yaplan merdivenlerde fan kapasiteleri hesaplanr iken st ksma yerletirilen fann daha ok sayda kata basnlandrma salayaca gz nnde bulundurmal ve daha byk kapasitede seilmelidir. Uygun zm bir aft aracl ile her katta bir besleme menfezinden merdiven kovasna hava gnderilmesidir. Bir aft iinden geen kanaldan datm yaplabilecei gibi aft dorudan kanal gibi de kullanlabilir. Ak kaplardan havann kamasn engellemek iin, oklu fleme sisteminde her kattan fleme yaplr. ki katta bir besleme yaplmas da kabul edilen zmlerdendir. Besleme noktalar arasndaki emniyetli mesafe olarak iki fleme menfezi arasndaki mesafenin 3 kattan fazla olmas verimli olmayacaktr.

120

ekil 53 atya ve zemine yerletirilmi tekli besleme ile basnlandrma sistemi

ekil 54 atya ve Zemine yerletirilmi fanla oklu besleme basnlandrma sistemi

ekil 55 Her katta menfezin bulunduu (kanada) basnlandrma sistemi

121

15.2.3

Merdiven Blmelendirmesi

oklu besleme sistemine bir alternatif, merdiven kovasnn blnmesidir. Blmeler, duvarlarla ayrlr ve blmler arasna normal kapanan kaplar konulur. Bu kaplarn yangn kaps olmas art deildir, szdrmaz olmalar yeterlidir. Her blmede en az bir fleme noktas vardr. Blmlendirmenin nemli avantaj, ok uzun olan merdiven kovalarnn paralara blnerek yeterli seviyede uniform basnlandrmann salanmasdr. Dezavantaj ise merdiven kovasn blmlere ayran duvar ve kaplar yznden daha geni bir alana ihtiya duyulmasdr. Blmeler arasndaki kap aldnda blme etkisi yok olur. Bu nedenle insan younluu ok olan binalar iin uygun deildir. Blmlendirilmeli sistem maksimum ak kap says dnlerek uygulandnda, ok yksek binalarn merdiven kovalarnn basnlandrlmasnda kanal kesitinin klmesi bakmndan yararl olabilir.

15.3 Basnlandrma Yntemleri

Merdiven basnlandrlmasnda en nemli problem msaade edilen alt basn (10 Pa) ve st (100 Pa) basn seviyeleri arasnda basnlandrmann salanmasdr. Tm kaplar kapalyken veya baz kaplar akken kabul edilebilir basn seviyelerinin salanmas gerekir. Tm kaplar kapal iken , basn msaade edilen maksimum basncn (100 Pa) zerine kabilir, ki bu durumda merdiven kaplarnn almas zorlar, ak kap says fazla ise basn msaade edilen minimum (100 Pa) basncn altna der ki bu durumda merdiven kovasna dumann girmesi engellenemez. Basncn msaade edilen alt ve st snrlar arasnda kalmasn salamak iin farkl sistemler uygulanr. Bunlar arasnda en ok uygulananlar altta zet olarak verilmitir.

15.3.1 Sabit beslemeli,D Kap kontroll sistemler

Besleme havas miktar, fan karsndaki basn ile bir miktar deiebilsede sabit kabul edilir. Basn artt zaman merdiven kovas d kaps otomatik alr. Kanada sistemi olarak da bilinen bu sistemde, besleme bir noktadan veya ok noktadan yaplabilir.

122

Sistemin tasarmnda d kapnn ak olduu esas alnmaldr. Sistemin tasarmnn basit ve bir dereceye kadar ucuz olmasndan dolay ihtiyalar karlad srece nerilir.

15.3.2 Sabit Beslemeli Barometrik Damperli Sistemler

Merdivende basn belirli bir seviyeye gelince, bina dna veya bina iine alan barometrik damperler otomatik olarak alr. Barometrik damperler basn belirli bir deerin altna dtnde tekrar kapanr. D duvardaki menfezler rzgarn zararl etkilerine maruz kalabileceinden da alan damperlerde rzgarn ters etkisini nlemek zere rzgar kalkanlar kullanlmaldr. Kaplar aldnda ise den basn etkisi ile damperler tekrar kapanmaldr. Bina ile merdiven kovas arasnda menfez bulunan sistemlerde, menfezler bir barometrik damperle beraber bir veya daha fazla yangn damperi de iermelidir. Bu yangn damperleri normalde kapaldr, ancak basnlandrma sistemi etkin duruma geldiinde alr. Bylece barometrik damperin gereksiz yere sk sk alp kapanmasn nler.

15.3.3 Besleme Havasnn Deiken Olduu Sistemler

Ak miktarn deitirmek iin deiken fanlar bina ile merdiven kovas arasndaki basn farkn hisseden bir veya daha fazla statik basn sensr ile kontrol edilir. Kaplar aldnda merdiven kovas basnc der ve akan besleme havas miktar en az minimum tasarm basncna kadar artrlr. Tm kaplar kapandnda merdiven kovas basnc artar ve ak miktar ar basn farkn nlemek iin azaltlr. Besleme fanna by-pass devresi kontrolu yaplarak da ak debisi deitirilebilir. By-pass sisteminde merdiven kovas iindeki hava miktar bypass damperlerinden yararlanarak deitirilir. Merdiven kovasndaki bir veya birka statik basn sensrnden kumanda alan oransal by-pass damperi, basn arttka by-pass devresini aarak merdivene baslan havay azaltr.

15.3.4 Yangn Katnda Havalandrma ve Egzos Yaplan Sistemler

Diferansiyel basn farkndan kumanda alan bu egzost fanlar, basn belirli bir deeri geince almaya balar ve fazla havay dar atar. Kontrol sistemi
123

kaplar aldnda bu fann almaya devam ederek yangn blgesinden merdivene duman emmesini nler.

15.3.5 Basnlandrma Sistem Tasarm

Basnlandrma sistemi tasarlanrken merdiven giriinde lobi olup olmad, i mekanlarda duman tahliyesi yaplp yaplmadnn belirlenmesi d kap konumunun ok iyi deerlendirilmesi gerekir. Merdiven kovas basnlandrmasnda ak kap says hesaplarda dikkate alnmaldr. Basnlandrma sistemi alt zaman, btn kaplar kapal iken basnlandrlan merdiven kovas ile bina kullanm alanlar arasndaki basn fark en az 50 Pa olmaldr. Ak kap durumu iin basn fark en az 15 Pa olmaldr. Basnlandrma sisteminin yangn gvenlik hacmine de yaplmas durumunda, merdiven tarafndaki basn yangn gvenlik hacmi tarafndaki basntan daha yksek olacak ekilde bir basn dalm oluturulmaldr. Hem basnl havann hem de otomatik kap kapatcnn kap zerinde yaratt kuvveti yenerek kapy amak iin kap tutamana uygulanmas gereken kuvvet 110 Newton'u gememelidir. Operasyon srasnda basnlandrma sistemi ak bir kapdan basnlandrlm alana duman giriini engelleyecek yeterlilikte hava hzn salayabilmelidir. Her hangi bir kapnn tamamnn ak olmas durumunda ortalama hz bykl en az 1 m/s olmaldr. En az bir i kap ve bir darya tahliye kapsnn ak olaca dnlerek dizayn yaplmal ve bina kat saysna gre ak i kap says arttrlmaldr. Ak kap saysn d kapnn ak olmasna ilaveten 10 kata kadar 1,20 kata kadar 2 ve 30 kata kadar 3 i kap olarak hesaplanmaldr. Merdiven basnlandrmasnda kat bana 0,09 m3/s hava debisi ilave edilmelidir. Basnlandrma havas miktar, sznt alanlarndan evreye olan hava aklarn karlayacak mertebede olmaldr. rnein 8 katl bir merdiven kovasnda; Kap alan yaklak 1.8 m2 alndn kabul edilirse, 1.8 m2 * 1 (i kap+ 1 d kap)=3.6 m2 Ak kap analizine gre debi; a. m2*1m/s =3.6 m3/s , 12960 m3/h olmaktadr. Kat ilavesi olarak 0,09*8=0,72 m3/s , 2592 m3/h Toplam fan debisi 12960+2592=15552 m3/h olacaktr. Emniyet ilavesi yaplarak fan debisi belirlenir. Tablo 40 Duman kontrolnde nerilen minimum basn deerleri

124

Bina Tipi Sprinkler var Sprinkler yok Sprinkler yok Sprinkler yok

Tavan Ykseklii Dizayn Basn Fark (m) (Pa) Herhangi bir deer 12.5 2.7 25 4.6 35 6.4 45

16. MUTFAK DAVLUMBAZ SNDRME SSTEMLER

Alveri merkezleri ve yksek binalar iinde bulunan mutfaklar ile bir anda 100'den fazla kiiye hizmet veren mutfaklarn davlumbazlarna otomatik sndrme sistemi yaplmal ve ocaklarda kullanlan gazn zelliklerine gre gaz alglama tesisat kurulmas zorunludur. Mutfak davlumbaz sndrme sistemi su bazl ierikte ve potasyum-tuz solsyonu zelliinde bir sndrme sistemidir. Mutfak davlumbaz sndrme sistemi aadaki elemanlardan oluur. Sndrc tp ve nikel alaml valf, Mekanik kontrol bal, Pskrtc nozul, Eriyebilir dedektr, Uzaktan kumanda butonu, Sndrc sv, Montaj malzemesi Sndrc sv ya yangnlarnda snan ve yanan yzeydeki riski bir kpk tabakas oluturarak yanan yal yzeydeki buhar ile oksijen-hava arasnda bir bariyer oluturacak ve yangn sndrecektir. Sv sndrcl mutfak sndrme sisteminin sndrc svmm boaltma hatt siyah elik boru ile tesis edilmelidir. Sistemin alglama ve uzaktan boaltma buton hatt galvaniz boru tesisat iinden geirilerek tesis edilmelidir. Alglama germe telinin galvaniz boru iindeki hareketini ii makaral tip dirsekler salamaldr. Sndrc tp 12 bar basnta, 21 Cta azotla basnlandrlm olacak, tpn zerinde basn manometresi bulunacaktr. Sistem dizaynnda yaplacak projeye uygun olarak aadaki tip nozullar kullanlacaktr. Baca koruma nozulu Davlumbaz ii koruma nozulu Uygulama niteleri ve yzeyleri koruma nozulu, Pskrtc nozullarn gvdesi, boalma boru hattna NPT balant ile monte edilecektir. Tm cins nozullar nikelden maml olacaktr.
125

Mutfak davlumbaz sndrme sisteminde kullanlacak eriyebilir dedektr, bir dedektr muhafaza kiti iinde bulunacaktr. Muhafaza kitinindedktr hattna balants NPT olacak, dedektr tayacak tm yardmc (S konca, germe teli, balant pimi vs.) aksesuar olacaktr.

Dedektr dizaynnda yaplacak projeye uygun olarak aadaki cinsler iinden seilecektir. Eriyebilir dedektr Eriyebilir dedektr Eriyebilir dedektr 74 C 100 C 182 C

ekil 56 Davlumbaz ii sigorta

16.1 Mutfak Davlumbaz Sistem Dizayn :

Sistem tesis edilecek mutfaktaki ve restauranttaki planlara ve davlumbaz, piirme nitelerinin projelerine gre dizayn edilecek ve sonrasnda her bir sistem iin sndrc sv boru datm hatt, dedektr hatt ve davlumbaz vaziyet plan olmak zere 3 ayr proje izilecektir. Davlumbaz uzunluuna gre seilecek davlumbaz ii koruma nozulu; 3048 mm uzunlua kadar tek nozul, 6096 mm uzunlua kadar ift nozul kullanllacaktr. Davlumbaz eni ise bu uzunluklarda 1290 mm olacaktr. Davlumbaz iindeki baca says ve byklne gre seilecek baca ii koruma nozulu; Baca evresi 686 mmye kadar tek nozul kullanlacaktr. Piirme yzeylerinin alanna gre seilecek yzey koruma nozulu; 762 mm*762 mm alan iin tek nozul kullanlacaktr.

126

A: Aspiratr B: Dey kanal st noktasnda sprinkler veya nozul C: Kanal orta noktasnda sprinkler veya nozul D: Maksimum 1.6 metre E: Yatay kanal sprinkleri veya nozulu F: Maksimum 3.2 metre G: Kanal-davlumbaz balantsnda sprinkler veya nozul H: Minimum 25mm, maksimum 305 mm I: Davlumbaz ii sprinkler veya nozul, J: Maksimum 25 mm K: Listede ki lye gre M: Listede ki lye gre N:Piirme nitesi sprinkler veya nozulu O:Piirici ekipman st ykseklii P:st kzartma nitesi Q:Kzartma nitesi sprinkleri veya nozulu R:Kzartma nitesi S: Davlumbaz

ekil 57 Davlumbaz Sndrme sistemi sprinkler/nozul yerleimi

127

ekil 58 Davlumbaz ve mutfak ekipman

ekil 59 Davlumbaz sndrme sistemi alglama proje rnei

128

129

17. Sprinkler Tipleri ve K-Faktrleri

Altta ve dier sayfalarda sprinklerler fotorafl olarak konulmulardr. Yangn sndrme sisteminde en u noktada kullanlan ve yangnn yaylmasn sndrerek engelleyen sprinklerlerin K-faktrleri imperial ve SI birim sisteminde (parantez iinde) verilmitir.

130

131

132

133

134

135

136

137

138

139

140

141

142

143

SSTEM SEM ZELGES Otel Kullanm ve Mahal Tr nsanl Sistemler Otomatik Sistemler Yatak Odas Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Koridor Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Kat Ofisi Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Temizlik Ofisi Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Restaurant Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Etkinlik Salonu/Disko Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Konferans Salonu Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Mutfak Alan Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Mutfak Piirme Alan ve Bina ii hortum sistemi Sv kimyasal sndrme Davlumbazlar sistemi amarhane Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Mekanik Tesisat Odas Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Yangn Pompa Dairesi Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Bina D LPG Tank Bina ii hortum sistemi Baskn su pskrtme sistemi Baskn su pskrtme sistemi Elektrik Pano Odas Bina ii hortum sistemi Gazl sndrme sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik su sisi sistemi Dizel Jeneratr Odas Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi CO2 gazl sndrme sistemi Kapal Hava Soutmal Bina ii hortum sistemi CO2 gazl sndrme sistemi Trafo Baskn su pskrtme sistemi Ak Ya Soutmal Bina ii hortum sistemi CO2 gazl sndrme sistemi Trafo Baskn su pskrtme sistemi p Odas Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Taze Gda Deposu Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Kuru Gda Deposu Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Eya Deposu Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Souk Hava Deposu Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Kapal Otopark Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Ak Otopark Bina ii hortum sistemi Bahe Bina ii hortum sistemi

144

SSTEM SEM ZELGES Al Veri Merkezi Kullanm ve Mahal Tr nsanl Sistemler Otomatik Sistemler Al-veri Alan Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Koridor Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Maazalar Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Pastane-Frn Bina ii hortum sistemi Sv kimyasal sndrme sis. CO2 gazl sndrme sistemi Souk Hava Deposu Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Personel Yemekhanesi Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Mutfak Alan Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Mutfak Piirme Alan ve Bina ii hortum sistemi Sv kimyasal sndrme sis. Davlumbazlar amarhane Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Mekanik Tesisat Odas Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Yangn Pompa Dairesi Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Bina D LPG Tank Bina ii hortum sistemi Baskn su pskrtme sistemi Baskn su pskrtme sistemi Bina i Mazot Tank Bina d hortum sistemi Kpkl sndrme sistemi Bina D Mazot Tank Bina i Fule-Oil Tank Bina D Fuel-Oil Tank Elektrik Pano Odas Dizel Jeneratr Odas Kapal Hava Soutmal Trafo Ak Ya Soutmal Trafo p Odas Kapal Depo Sundurma Alt Ak Saha Deposu Ak Saha Deposu Kapal Otopark Ak Otopark Bahe Bina d hortum sistemi Bina d hortum sistemi Bina d hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina d hortum sistemi Bina d hortum sistemi Kpkl sndrme sistemi Kpkl sndrme sistemi Kpkl sndrme sistemi Otomatik sprinkler sistemi CO2 gazl sndrme sistemi Otomatik su sisi sistemi Otomatik sprinkler sistemi CO2 gazl sndrme sistemi CO2 gazl sndrme sistemi Baskn su pskrtme sistemi CO2 gazl sndrme sistemi Baskn su pskrtme sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi

145

Kullanm ve Mahal Tr Ev Koridor Kazan dairesi Depo Snak Kapal Otopark Ak Otopark

SSTEM SEM ZELGES Apartman / Konut nsanl Sistemler Otomatik Sistemler Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina d hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi

Kullanm ve Mahal Tr Bro/Ofis Koridor Ariv Mekanik Tesisat Odas Elektrik Pano Odas

SSTEM SEM ZELGES Resmi Bina nsanl Sistemler Otomatik Sistemler Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi CO2 gazl sndrme sistemi Otomatik su sisi sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi CO2 gazl sndrme sistemi Otomatik su sisi sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi

Asansr Makine Dairesi Bina ii hortum sistemi Kapal Otopark Bina ii hortum sistemi

Kullanm ve Mahal Tr Bro / Ofis

SSTEM SEM ZELGES Binas nsanl Sistemler Otomatik Sistemler Bina ii hortum sistemi Otomatik sprinkler sistemi

146

Koridor Mekanik Tesisat Odas Asansr Makine Odas Kapal Otopark

Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi Bina ii hortum sistemi

Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi

SSTEM SEM ZELGES Kullanm ve Mahal Tr Derslik Okul nsanl Sistemler Otomatik Sistemler Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Sv kimyasal sndrme sis. Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi

Bina ii hortum sistemi Koridor Bina ii hortum sistemi Spor Salonu Bina ii hortum sistemi Yatakhane Bina ii hortum sistemi Mutfak Alan Bina ii hortum sistemi Mutfak Piirme Alan ve Bina ii hortum Davlumbazlar sistemi amarhane Bina ii hortum sistemi Mekanik Tesisat Odas Bina ii hortum sistemi

Kullanm ve Mahal Tr Derslik

SSTEM SEM ZELGES niversite nsanl Sistemler Otomatik Sistemler Bina ii hortum Otomatik sprinkler sistemi

147

sistemi Koridor Bina ii hortum sistemi Spor Salonu Bina ii hortum sistemi Yatakhane Bina ii hortum sistemi Bilgisayar Merkezi Bina ii hortum sistemi Mutfak Alan Bina ii hortum sistemi Mutfak Piirme Alan ve Bina ii hortum Davlumbazlar sistemi amarhane Bina ii hortum sistemi Oto Tamirhane Bina ii hortum sistemi Marangozhane Bina ii hortum sistemi Is Merkezi Bina ii hortum sistemi Ya Soutmal Trafo Bina ii hortum sistemi Yangn Pompa Odas Bina ii hortum sistemi

Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Temiz gazl sndrme sistemi Otomatik sprinkler sistemi Sv kimyasal sndrme sis. Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Otomatik sprinkler sistemi Baskn su pskrtme sistemi Otomatik sprinkler sistemi

18. KAYNAKA 1. TMMOB Makine Mhendisleri Odas Yayn No:MMO/2002/300, Yangn Sndrme Sistemleri
148

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

TTMD Yayn No:10, Yangn Sndrme Sistemleri ve Duman Kontrol TSE,EN Normlar, Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik, ISISAN ALIMALARI NO:158 , Klima Havalandrma Tesisat Kitab ISISAN ALIMALARI NO:272, Shhi Tesisat Kitab ISISAN ALIMALARI NO: 238, Mimarn Tesisat El Kitab TTMD Yayn No: , Tesisat Mhendislii Uygulama Kitab TMMOB Makine Mhendisleri Odas Yayn No:MMO/2002/259-2, Kalorifer Tesisat Proje Hazrlama Esaslar 10.TMMOB Makine Mhendisleri Odas Yayn No:MMO/2002/260-2, Shhi Tesisat Proje Hazrlama Esaslar 11.TMMOB Makine Mhendisleri Odas Yayn No122, Shhi Tesisat Proje Hazrlama Esaslar 12.Hava Kanallar Hesab ve Konstrksiyonu, Dipl. Ing O. H. Brandi 13.Design of Water Based Fire Protection Systems, Robert M. Gaugnon

149

150

151

................... YANGIN SNDRME SPRNKLER SSTEM HESABI BNA ADI: UYGULAMA HESAP ALANI: 139 m 2 DEB: SPRNKLER KORUMA ALANI: SPRNKLER SAYISI: C= 120 Pa ra De bi Boru Fittin s Ede e Boru g r Ba . Topla Ba sn m sn a p v e Ka b y Boy (m u ) (ba r) No No (lt/dk) (") Cih zla a r (ba ) r/m q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 1 1 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 2 2 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 3 3 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 4 4 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 5 5 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 6 6 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 7 7 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 8 8 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 9 9 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 10 10 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 11 11 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 12 12 Te T= Pf:

D= lt/da 6,5 k.m K m= 80

Topla Ba = m sn ..................< 12.1 Ba r

152

................... YANGIN SNDRME SPRNKLER SSTEM HESABI BNA ADI: UYGULAMA HESAP ALANI: 139 m 2 DEB: SPRNKLER KORUMA ALANI: SPRNKLER SAYISI: C= 120 Pa ra De bi Boru Fittin s Ede e Boru g r Ba . Topla Ba sn m sn a p v e Ka b y Boy (m u ) (ba r) No No (lt/dk) (") Cih zla a r (ba ) r/m q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 1 1 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 2 2 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 3 3 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 4 4 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 5 5 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 6 6 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 7 7 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 8 8 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 9 9 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 10 10 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 11 11 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 12 12 Te T= Pf:

D= lt/da 6,5 k.m K m= 80

Topla Ba = m sn ..................< 12.1 Ba r

153

................... YANGIN SNDRME SPRNKLER SSTEM HESABI BNA ADI: UYGULAMA HESAP ALANI: 139 m 2 DEB: SPRNKLER KORUMA ALANI: SPRNKLER SAYISI: C= 120 Pa ra De bi Boru Fittin s Ede e Boru g r Ba . Topla Ba sn m sn a p v e Ka b y Boy (m u ) (ba r) No No (lt/dk) (") Cih zla a r (ba ) r/m q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 1 1 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 2 2 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 3 3 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 4 4 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 5 5 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 6 6 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 7 7 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 8 8 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 9 9 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 10 10 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 11 11 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 12 12 Te T= Pf:

D= lt/da 6,5 k.m K m= 80

Topla Ba = m sn ..................< 12.1 Ba r

154

................... YANGIN SNDRME SPRNKLER SSTEM HESABI BNA ADI: UYGULAMA HESAP ALANI: 139 m 2 DEB: SPRNKLER KORUMA ALANI: SPRNKLER SAYISI: C= 120 Pa ra De bi Boru Fittin s Ede e Boru g r Ba . Topla Ba sn m sn a p v e Ka b y Boy (m u ) (ba r) No No (lt/dk) (") Cih zla a r (ba ) r/m q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 1 1 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 2 2 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 3 3 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 4 4 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 5 5 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 6 6 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 7 7 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 8 8 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 9 9 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 10 10 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 11 11 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 12 12 Te T= Pf:

D= lt/da 6,5 k.m K m= 80

Topla Ba = m sn ..................< 12.1 Ba r

155

................... YANGIN SNDRME SPRNKLER SSTEM HESABI BNA ADI: UYGULAMA HESAP ALANI: 139 m 2 DEB: SPRNKLER KORUMA ALANI: SPRNKLER SAYISI: C= 120 Pa ra De bi Boru Fittin s Ede e Boru g r Ba . Topla Ba sn m sn a p v e Ka b y Boy (m u ) (ba r) No No (lt/dk) (") Cih zla a r (ba ) r/m q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 1 1 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 2 2 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 3 3 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 4 4 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 5 5 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 6 6 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 7 7 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 8 8 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 9 9 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 10 10 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 11 11 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 12 12 Te T= Pf:

D= lt/da 6,5 k.m K m= 80

Topla Ba = m sn ..................< 12.1 Ba r

156

................... YANGIN SNDRME SPRNKLER SSTEM HESABI BNA ADI: UYGULAMA HESAP ALANI: 139 m 2 DEB: SPRNKLER KORUMA ALANI: SPRNKLER SAYISI: C= 120 Pa ra De bi Boru Fittin s Ede e Boru g r Ba . Topla Ba sn m sn a p v e Ka b y Boy (m u ) (ba r) No No (lt/dk) (") Cih zla a r (ba ) r/m q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 1 1 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 2 2 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 3 3 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 4 4 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 5 5 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 6 6 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 7 7 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 8 8 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 9 9 Te T= Pf: D boru z L= Pt: q 90 dirse k F= Pe : Q 10 10 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 11 11 Te T= Pf: q D boru z L= Pt: Q 90 dirse k F= Pe : 12 12 Te T= Pf:

D= lt/da 6,5 k.m K m= 80

Topla Ba = m sn ..................< 12.1 Ba r

157

158