Avarif-l Mearif ihabuddin Shreverdi Hazretleri

SHREVERDNN HAYATI VE ESERLER 1.Hayat: " Devrin siyasi ve kltrel durumu Mellifin yaad a Abbasi hilafetinin yklna tekaddm eder. Bu dnem ayn zamanda slam dnyasnda medreselerin ve tekkelerin kurulup yaygnlamaya balad dnemdir. bn-i Arabi, N. Kbra, A. Geylani, Razi gibi byk kametler bu dnemde boy gsterir. " Mellifin ad ve nesebi Ad mer bin Muhammed Knyeleri Ebu Hafs, Ebu Abdullah, Ebu Nasr, Ebul Kasm Nesebi Ebubekir (ra)' e dayanr. Shreverdi 6 aylk ocukken babas kadlk makamnda bir iftira sonucu idam edilir.

Lakablar, ihabuddin, eyh-l slam, eyh-u uyuh, " Memleketi ve doumu Doum yeri Irak-I Acem blgesinin kuzey bat kesinde Cibal eyaleti, Zencan'a bal kk bir kasaba olan Shreverdi 16 yana kadar burada, geri kalan mrn Badat'ta geirdi. Doum tarihi H. 539 abann ilk gecesi (27 Ocak 1145) " Yetimesi ve hocalar 1.Abdulkahir Es-Shreverdi (d.488) Shreverdi'nin amcasdr. Ebulkasm b. Fadlan (. 565) Ebul Muzaffer Hibetullah e ibli (. 563) Ebul Feth ibn-ul Batti (.564) Ma'mer bin El Fahir (.564) Ebu Zr'a el Makdisi (.566) Ebul Ftuh et Tai (. 555) A. Kadir Geylani (. 561) Bir ara uzlete ekildi. Daha sonralar irad ve vaazlara balad. Zamann halifesi (Nasr) kendisine ciddi hrmet gsterdi. Halife tarafndan muhtelif yerlere (Harezm, Konya vs.) elilik vazifesi ile gidip gelmitir. Hayatnn sonlarna doru gzlerini kaybetti. 26 Kasm 1234'te vefat etti. Bahauddin veled, bnu Farid, bni Arabi'lerle mlakat olmutur. Mnziri, Hafz Zeynettin gibi kimseler kendisinden icazet almlardr. " Halife ve mridleri 1. Ebu Cafer Muhammed bin mer es Shreverdi ( .655) 2. Bahauddin Zekeriyya el Multani (. 661)

3. Necmuddin Alibuzgu e irazi (.678) 4. Kemaleddin sfahani (.635) 5. zzeddin b. Abdsselam (.660) 6. Sadi-i irazi (.691) 2. Eserleri: 1. Avarif-l Mea'rif En mehur eseridir. 63. Blmden meydana gelir. Muhtelif konular bakmndan Kueyri Risalesi, Kut-ul Kulup ve hya ile ciddi benzerlik gsterir. Yllarca tekkelerde hassaten okutulmutur. 2. Nubet-l Beyan Fi tefsir-l Kur'an 3. Ref-ul Nesayih-il maniye ve Kef-ul Fadayih-il Yunaniye 4. rad-l Mridin ve Mecd-ad Talibin 5. 'laml hda Akidet Erbaa't-t Tka 6. Er-Rahik-ul Mahtum MELLFN NSZ Allah (cc) kalp temizliine ermi olanlara kendini tanmaya baheder. Onlar zikirle ho ve derin nefes alrlar. Dnyay ve menfaatini hor grr geceleri kaim, gndzleri saimdirler. Dnyevi lezzetlere bedel Kur'an'dan tad alrlar. Kur'an ve snnete ballklarndan tr. Onlara taraf- ilahiden halk irad, Hakk'a davet vazifesi verilmitir. Bir kavmin saysn arttran onlardan olur.

lmi Tasavvuf, saf gnllere, ihlasl kalplere inen Rabbani bir hak vergisidir. 1. BLM TASAVVUF LMNN MENE Tasavvuf hali, zevki ve kefi bir ilimdir. nsan tabiatnn devaml deien istekleri cehaletin, gafletin, bir eitidir. Sufilerin kalpleri ise Allah ile doludur. Her ilmin kendi sahasnda temel dinamikleri belirlenip usulleri tayin edilmitir. Tasavvuf da bu tasniften nasibini almtr. Allah gkten su indirdi, demek nurlar taksim etti, dereler onunla dolup tat ayeti ise Allah Teala'nn ezelde taksim ettii nur kalplerde dolup tat manasna gelir. Fkh, dnyada tam manasyla zht hayat yaayan tasavvuf aliminin ilmidir. Birinci dereceden ilim, istikamet ve hidayet kayna Peygamberimiz (SAV) dir. Aada olan her ey mtevazi olur. Din insann kendisini Rabbine adamas onun karsnda varlk iddia etmemesidir. lim pnarlarnn suyu kalbe ulanca kalp gzleri tam manasyla alr. Kii hakk batldan ayrdeder. bn-i Abbas: En iyi ibadet dini anlamaktr. Efendimiz (SAV)'in ilim ve marifeti, btn varllarn isimleri kendisine retilen Hz. Adem

(AS)'den intikal etmitir. Gerek sufi mukarrebdir. Ebrar, mukarrebin haliyle hallenmedike "mutasavvuf", hal kendilerinde tahakkuk ederse "sufi" olur. 2. BLM SUFLERN DUYDUKLARINI ANLAMALARI itmenin hayrl oluunun alameti, kiinin Hakk'tan duyduunu btn zellik ve vasflaryla anlayarak iitmesi ve dinlemesidir. Sufi anlatlan ve ilham edilene kulak verir. ibli: "Kur'an'n nasihatleri kalbi Allah ile beraber olan ve gz ap kapayncaya kadar da olsa O (cc)'ndan gafil olmayanlar iindir." Anlay makam, sohbet ve konuma yeridir. O da kalbin iitmesinden ibarettir. Mahade makam ise kalbin basiretli olmasdr. Anlay, ilham ve semain tabi neticesidir. Kalbin lm nefsin ehvetlere dalmasndandr. Allah Teala'ya kulak vermeye mani olan her ey nefisden kaynaklanr. Anahatlar umumi bir bakla idrak edilir. Tefarruat ise insan yaratlnn kifayetsizlii sebebiyle tamamiyle idrak edilemez. Tohum eken hakime benzer, tohum ise doru sze benzer.

Heva ve hevesten tad almak asalak bir dikenin gelimekte olan bir bitkiye mani olmas gibidir. Sufinin kalbi ilahi sevginin btn lezzetleriyle konaklad yerdir. Saf sevgi ruhu huzur-u ilahiye ulatran bir badr. Rasulullah (SAV) kainat yaratlmadan nce makam- istikrara en yakn kii olmu, temkin sohbetine katlm bulunduundan btn hal ve davranlarnda ilahi n urlar apak grlmtr. Fehimden ilme, ilimden amale ulalr. Ayetler, ilahi hususiyet ve vasflar tar. Okunmas ve dinlenilmesiyle ilahi tecelliler yenilenir ve kii Allah'n azamet ve cemalinin aksettii bir ayna olur. Cafer-i Sadk "Allah kullarna kelam ile tecelli eder, fakat onlar bunu idrak edemezler." Duyduklar ve dinledikleri Allah katndan olunca, duyduu grd, grd duyduu olur. Sonu evvelki haline dner. Evveli sonu olur. Konuana szn bitirinceye kadar mhlet vermek, dinlerken saa sola bakmamak ve hatibin yzne bakmak iyi dinleme adabndandr. Rasulullah (SAV)'tan gelen haberleri, salihlerin hayatn, ahiret ahvalini dinlemek, ilim renmek isteyene gereklidir. 3.BLM TASAVVUF LMNN FAZLET

Ulema, mmetin yol gstericisi, delili, dinin direidir. Sfyan b. Uyeyne "nsanlarn en cahili bildii halde yapmayan ve en faziletlisi ise Allah'tan en ok korkandr." " lmi ile amil olmayan alimin ilmi bereketiyle amele dnmesi umulur. lim hem farz hem de fazilettir. Kitap ve Snnete istinat etmelidir. Farz ilim, ihlas ilmidir. Tehlikeli davranlar incelikleriyle bilmektir. Vakit ilmidir. Helali bilmeye yarayan ilimdir. Al-veri, nikah ve talak ilmidir. Cahili olduu ilmi elde etme ilmidir. lmi tevhidi renmek, yerine getirilmesi farz olan eyleri amel etmeyi bilecek kadar renmek, emir ve nehy ilmini renmek farz olan ilimdir denilmitir. Ebu Ali el Czcani: Allah'tan istikamet zere olmay isteyenlerden ol, keramet sahibi olmay isteyenlerden deil. Krk kalpli ve amelinden tr kendini sorumlu tutmak, nefsini itham etmek, keramet ve keiften stn tutulmaldr. Yakin bir defa hasl oldumu yeni harikuladeliklerle yakin artmaz. Bulunduu makam istina makam olduundan ilahi kudretin harikuladelikler vastasyla bilinmesine ihtiyac olmad gibi, bunda ilahi bir hikmet de yoktur. Eer kii marifet yolunda ilerlerken keramet ve harikuladeliklere rastlarsa bu caiz ve gzeldir,

rastlamazsa bu mhim olmad gibi eksiklik de deildir. Btn ilimlerin tahsili esnasnda dnya muhabbeti ve takvann hakikatlerinden uzak kalmak tahsile mani olmaz hatta bazen bu ilmi elde etmeye (nk ilimle uramak ok zordur) yardmc olur. Ehl-i tasavvufun ilmi, dnya ile elde edilmez, heva ve hevesten kanmadka bu ilmin hakikatlerine ulalmaz. Takva medresesi dnda da renilemez. Sufiler, muhabbetin her eidine vakftrlar. Muhabbet-i Zati'den muhabbet-i sfat, kalbi muhabbetten ruhi muhabbetin farkn bilirler. Saf bir takva ve zhdde kemal, ilimde stn olmakla elde edilir. Kalp aynas cilalanm kimse, Levh-i Mahfuz'dan baz bilgilere sahip olabilir. Klli ilimleri ihata eden, cz'i ilimlere dnmeye onlarla uramaya ihtiyac yoktur. Yaanmayp ok ilim elde etme dncesi eytann bir aldatmacasdr. lm-l verase ilm-l diraseden geer. Hakka'l yakin derecesi ilimleri vicdanidir. Mahade makamndan stndr. Sahabe yakin ilmini kendileri hallederken, fetva ilmini tabiine havale ediyordu. Mufassal bilgi, kalp temizlii, stn seciye ve kabiliyetle elde edilir. Mcmel bilgi ilmin asldr. Allah (cc) kuluna hayr murad ettimi onu taate muvaffak klar. Salih amel, salih amele gtrr. Alim ve zahid sufi

kendini kimseden stn grmez. Tercih edildiinde aleyhinde bir fitne olmasndan korkar. 4. BLM SUFLERN HALLER VE TARKATLER En mhim ey, her trl kin ve dmanlktan arnma. Kin adavete saik dnya sevgisi, makam ve mevki tutkusu. Kt sfatlar deitike perdeler kalkar, snnete muvafakat mmkn olur. Resulullah (sav)' a intiba eden ilahi muhabbetten en ok nasib dar olandr. Resulullah (sav)'intiba etmekle elde edilen baarlarn en ereflisi Allah (cc)'a snma ve ilticadr. Bunda ruhi bit istirak ve dua makamna yakn olma gizlidir. " Murad" ilahi yardma mazhar olmu, uhum aleminin ktlklerinden korunmu demektir. Tasavvuf nefsin tabii arzularna sed ekme, alk ve dnyay terkle elde edilir. Mutabakat yolu dndaki bir hareket mahrumiyet, snnete ittiba ise hikmetli konumay netice verir. Sehl b. Abdullah: Kitap ve snnetin kabul etmedii btn vecd halleri batldr. 5. BLM TASAVVUFUN MAHYET

Tasavvufun mahiyeti "fakr" oluturur. Fakrn sfat; yokluk annda skunet ve rza, varlkta datma ve isar. Fakir, Allah' a arzedilecek haceti olmayandr. Fakir, hibir eye malik olmayan, hi bir eyin de kendisine malik olmaddr. Fakir, kulluk vazifesiyle meguldr. Rabb'isinin hacetini bildiini bilir. Tasavvuf, fakr ve zhd cem eden bir isimdir. Tasavvuf edeptir, gzel oydur. Sadk mridin izn-i ilahiye olan ball salamlamadka zenginlie dalvermesine izin verilmez. Tasavvuf iyi geinme, alnana zlmeme, altnla topra bir grmedir. Tasavvuf, kendinde lp Hakk'la dirilmedir. Sufi toprak gibidir, ona her ey atlr, ama ondan sadece gzel ve ho eyler kar. Tasavvuf iledir, skntdr, straptr. 6. BLM SUF KELMESNN KK Sufiler yn giyerler yn (suf) e izafeten "sufi" denir. Huzur-u ilahide n safta bulunduklarndan "saff"a izafeten Safevi kelimesinden tremitir. Eshab- suffe'ye

izafeten. Horasanllar yerletikleri maaraya izafeten "ikufiyye", amllar ise "Cuiyye" ile adlandrlrlar. Tercihe ayan ise "suf" ( yn) e nisbet edilenidir. Sufi, H.200'nc yla kadar kullanlan bir kelime deildir. 7. BLM MUTASAVVIFLAR VE ONLARA BENZEYENLER Kii sevdii ile beraberdir. Mteebbihin sufilere olan sevgisi, sufilerin ruhlarnn kendisini anlad gibi kendi ruhunun da onlar anlamas ve yaknlamasndan kaynaklanr. Sufiyye yolunun basamaklar; iman, ilm, zevk. Sufinin telvini (halden hale gemek) kalbini bulma, mutasavvfnki kalp mertebesinden nefis mertebesine derek, nefsini grmekle gerekleir. Mteebbihin telvini yoktur. Sufinin arab saf ve halis, mutasavvfnki biraz kark, mteebbihin arab ise daha katkldr. bn- i Ata: "Cenab- Hakk' dnyevi endie veya menfaat nedeniyle seven zalim, ahiret iin seven muktesid, iradesini Cenab- Hakk'm iradesine terkeden sabktr. Cneyd: "Marifete ihtiyac olanla karlatn

zaman ona ilimle deil, rfk ve hilmle yana." Sufilerle veya mteebbihlerle beraber olan aki olmaz. 8.BLM MELAMETLK VE MELAMETLER Melameti, halis, sadk kimselerdir ki amellerine bakalarnn vakf olmasn istemezler. Amelinin ortaya kmasndan, gnahnn ortaya kmasndan korktuu gibi korkar. Sufi ise ihlasndan dolay kendi ihlasn da unutmutur. Osman el Maribi: "Melameti; halk aradan karan, fakat nefsine kar bunda muvaffak olamayan kimsedir. Bu "muhlis"tir. Sufi ise kalbinden ve amelinden halk karp nefsini de bertaraf eden kimsedir ki bu da "muhlas"tr." Arif gerektiinde amelini maslaha iin izhar eder. Melameti, mutasavvftan ileri, sufiden geri bir mertebededir. Melamatiyye Usulne Gre Zikir: 1. Dil ile 2. Kalp ile 3. Sr ile 4. Ruh ile

9. BLM SUF OLMADIKLARI HALDE SUF GRNENLER Fitneye tutulmu arpk kimselerin zannettii eyler melametilerde yoktur. "Kalenderiyye", kalp temizliinin verdii sarholukla er'i hudutlar bozan, bir arda oturma ve birlikte olma konusundaki her trl kaytlar ve adab ortadan kaldran gruptur. Allah ile beraber olduuna inandklar kalplerinin gzellii ve temizlii ile yetinirler. Kimisi ibahilerin yolunu tutarak ilerinin Allah'a ulatn iddia ederek, bunun da ulalmas gereken hedef olduunu savunmulardr. eriatn reddettii her ey zndkadan baka bir ey deildir. Aldatlm olan bu tr kimseler, eriatn kulluun gerektirdii bir hak ve vecibe, hakikatin da kulluk grevinin inceliklerine vakf olmak, demek olduunu bilemediler. Hz. mer (ra): "Kendisini thmet altnda brakacak duruma sokan kimse, bu yzden hakknda da kt dnen kimseleri knamasn." Allah(cc) her hangi bir eye hululdan mnezzeh olduu gibi, kendisine de her hangi bir eyin hululnden mnezzehtir. Hakikat derecesine ermi baz muhakkiklerin, sohbetlerinde duyduklar gibi konumaya ve yanl anlamaya sebep olacak szler sylemeye cesaret

etmelerinin sebebi, uzun muamele ve mcahade neticesinde zahiri ve batni olarak bu szlerin kendilerine gelmesi, sufiye topluluunun esaslar olan takvada sadakat, dnyaya kar gsterilen zhd ve kemal gibi prensiplere smsk sarlmalardr. 10. BLM EYHLK MAKAMI eyh, Allah' kullarna gerek manada sevdiren, kullarn da Allah(cc)'a sevdiren ve yaklatran kimsedir. eyh, ittiba-i Resul(sav)'u art koar ve oraya gtrr. Tezkiy-i nefis yoluyla Cenab- Hakk' bildirir ve sevdirir. eyhin zerinde Cenab- Hakk' m verdii bir vakar vardr. eyhlik yolundaki salik nefsini iradesiyle iyilie sevkeder. Kalbin biri nefse dieri ruha bakan iki yz vardr. eyh, kendi nefsini daha nce nasl dzeltmi ise mridini de ylece dzeltir. Hz. sa: "kinci doumu gerekletiremeyen kimse, semann melekutuna ykselemez." Akl, mlk aleminde tasarrufa sahip olduu iin matematik ilminin delillerine vakf olabilir. Fakat,

melekut alemine ykselemez. eyhlik konusunda salih salikin durumu 1-Mcerred Salik: Cenab- Hakk'n kendisine lutfettii kadar nasibini alr. Nefse ait baz sfatlardan dolay eyhlie eriemezler. 2. Mcerred Meczup: Farzlarn dnda belli bir amelleri ve seyr-i suluklar olmad halde Allah (cc)'m kendilerine lutfettii kadar, ruhi huzur ve skuna eriilen hallerden nasibini alabilirler. eyhlik makamna layk olamazlar. 1. Salik-i Meczub: Dier ikisine nazaran daha ak, lutf-u ilahiye daha mazhar, daima avlar ama avlanmaz. Baz sfatlardan dolay eyhlik makamna ulaamazlar. 2. Meczub-u Salik: Mutlak eyhlik makamna en layk olanlar ; "Perde-i gayb kalksa yakinim ziyadelemeyecek." diyebilenler. Halin etkisinden kurtulmu, hal ona deil o hale galiptir. Bedenler ve kalplar Hakka yaklatrlm ruhlarn uzanp ksalarak secde eden glgeleri gibidir. Asllar ehadet aleminde kesif, glgeleri latiftir. Gayp aleminde ise asllara latif, glgeleri kesiftir. eyhlik makamna eren; Hakkal yakine ulam bir arif , Maddi - manevi, nurani ve zulmani perdelerden syrlm, Hakk tarafndan sevilen, nazar deva, sz ifa, Sukutu Allah'la Lutf-u kahr bir gren kimsedir.

11.BLM HADMLER VE ONLARA BENZEYENLER Cenab- Hakk: Davut (as) 'a " Ey Davut bana talip olan ve beni isteyen birini grdn zaman onun hizmetisi ol" diye vahyetmitir. eyh her konuda Cenab- Hakk'n muradn, hadim ise niyetini bilir. Hadim her iini Allah iin, eyh ise Allah ile birlikte, O' ondan gafil olmakszn yapar. Hizmet, kiinin Allah ile beraber olabilme halini dzeltmek ve devaml yapt nafileler hari sair nafilelerden daha hayrldr. Yaplan hizmet ne olursa hepsi de kendi arzular ile bakalarna hizmeti tercih ettii ve sufiler grubuna benzemeye alt iin onlarn bereketine nail olur. " Onlar kendileriyle bulunanlarn aki olmad bir topluluktur" 12.BLM SUFLER GRE HIRKANIN HKM Hrka giymek, eyh ile mrit ile arasnda bir balant kurmak, mridin nefsi ile kendi arasnda eyhin hakemliini kabul etmesi ve eyhine ait elbise ile talibin nefsinde eyhin iradesinin

hakimiyet tesis etmesi demektir. Kendiliinden yetien aa, yapraklansa da meyve vermez, meyve verse de bakml meyve gibi olmaz. Hrka giymek snnet-i Peygamberi'de aka yoktur. Kabul maslahata dayanr. *Batn yn ile eyhine itiraz eden bir mridin feyz alp, felaha ermesi pek nadirdir. eyh, hrkann artlarn yerine getireceine ve edebine riayet edeceine dair mritten sz alr. Mrit, eyhe bir emanettir, heva ve hevesle tasarruf edilmez. Mridin eyhin sohbetinden izinsiz ayrlmas uygun deildir. Mridin st emme zaman eyhin sohbet vakitleridir. Hrka 1.Mritlik hrkas Sadece gerek mridlere giydirilir. 2.Teberrk hrkas Mrid olmayp onlara benzemeye alanlara giydirilir. Hz. Yusuf (as)'un gmlei Hz. Yakup (as)'un gzlerini nasl amsa eyhin giydirdii hrka da mridde ayn tesirleri yapar. Teberrk hrkas giydirilene eriatn snrlarna sk skya bal kalmas tavsiye edilir. Bu haldeki kimse mridlik hrkas giyme seviyesine ykselebilir. Hrka konusunda yaplan tercihler (renk, cins) dinden ve hakikatten bir ey deildir. Hrka giydirme ve giydirmemede bir beis yoktur. 13.BLM

RBAT (TEKKELER)'DE YAAYAN DERVLER Ribat ve tekkelerde yaayan derviler "ne ticaret ne de alveriin kendilerini Allah'm zikrinden alkoymad" kimselerdir. Ribatn asl, atlarn baland yer idi. Sonralar ardndan gelecek tehlikelere kar, iindekileri korumak iin hudut boylarndaki tekkelere "ribat" denilmitir. Salih bir mslman vesilesiyle evresindeki nice kimseler slah olur. Ribat; bir ibadetin ardndan dierini gzlemektir. Ribat, nefisle savatr. *Masivayla ilikiyi kesen, btn organlara hakkn tam veren, kefalet-i ilahi ile yetinen... kimse hakiki murabttr. 14.BLM SUFFE ASHABI VE RBATLARDAK DERVLER oka temizlenmeyi severler. Ribat onlarn evi ve ikametgahdr. Ribatlardaki dervilerin ilerinden kin sklp atlmtr. Zahidler halveti, sufiler halvet de- encmeni tercih ederler. * Cemaat evlerindeki kaidelerle genler zerindeki nefsin hakimiyeti daraltlr. Gzlerin ona evrilmesi, zerimde davranlarn kontrol eden

baklarn oalmas ile genler cemaat iinde murakabe altna alnr ve terbiye edilirler. Hizmet, bakalarna kar davranmann ve hizmet etmenin lezzetini alm, muamelenin tadna varm, ribatlara ilk defa giren, acemi ve mbtedilerin yapaca itir. Kalp kazanma bereketine ve abidlere yardm sevabna bylece nail olur. 15.BLM MURABITLAR VE SUFLERN ZELLKLER Mevzii ve arizi bir takm kusurlarn varl, iin ruhuna zarar vermez. M'min seven ve sevilen, iyi geinen ve iyi geinilen insandr. Zddnda hayr yoktur. Karlkl murakabe altndadrlar. Tefrika nefsin zuhuruyla ortaya kar. Ruveym: "Sufiler aralarnda anlatklar ve knamay kaldrdklar vakit helak olurlar." Nefis, kalple karlatnda ondan ktlk ve er def'olur. ikayet eden de ikayet edilen de eyh tarafndan tekdir edilir. Derviler kusurlarndan dolay istifar ederler, kusurda ala srar etmezler. Af ve zr dilendiinde kabul edip reddetmezler. Af diledikten sonra kardelerine bir ey takdim etmek snnettendir. Sufi yaplan bir iltifattan dolay kalbine bir gurur gelirse, kendini bundan alkor.

Ribatlardaki dervilerin dnyevi tasa ve megaleye dmemeleri iin ihtiyalar giderilir. eyh, vaktini btnyle Hakk'a veremeyen dervilerin ribatlardan yedirilip iirilmelerini uygun grebilir. Sufiler ve eyhler, genleri ba boluktan korumak iin onlar istihdam ederler. Hakiki dervi ve mrid dner dolar gene ribata gelir. 16.BLM SEFR VE KAMET ADABI A. Balangta sefer edip nihayette ikameti tercih edenler 1. Sefer vesilesiyle ilim renmek iin. lm kastyla evinden kan Allah yolundadr. Ona cennetin yolu kolaylatrlr. 2. eyh aramak ve sadk ihvan bulmak iin. Sadk ve salih kimselerle grme inkiafa vesiledir. Nazar ve vakar fayda salamayann sz de tesir ve fayda salamaz. Szn nuranilii kalp nuraniyeti kadardr. Kalp nuraniyeti de istikametin ve ubudiyyetin hakkyla ifasyla gerekleir. 3. Alkanlk ve hoa giden eylerden uzaklamak iin Eer kii doduu yerden baka bir yerde lrse, kendisine cennetten doduu yerle izinin bulunduu yer aras mesafe llr. 4. Nefsin ince tuzak ve hilelerini ortaya karmak

iin 1. Eskiye ait ibretli eserleri grmek iin. 2. Hsn- tevecchten syrlmak ve unutulmak iin. Hsn- tevecch ayaklarn kayd bir makamdr. Eer tevecch nefsin mdahalesi olmakszn geliyorsa bunda mahzur yoktur, bilakis shhat- hale iarettir. B-Balangta ikameti tercih edip, nihayette sefere ynelenler. C. Devaml ikameti tercih edenler. Bunlar Hakk'n terbiye ve murakabesinde yetiirler. A. Devaml seferde olmay tercih edenler. Tannmaktan saknrlar. kametin tevekkle mani olduuna kanidirler. " Bazen nefsin cokunluu ve heyecan kalp hareketine kartrlr. Bu ise felakete gtrr. Sefere kmadan istihare namaz klmak adabtandr. 17.BLM SEFERN FARZLARI VE FAZLETLER Sefere karar veren sufinin; Teyemmmn, Namazn kasr ve cem durumunu, Mest zerine mesh ahkamn bilmesi gerekir.

Sefer adab: 1. Yolda ve arkada edinilmeli. Tek bana yolculuk uygun deildir. kii olunduunda biri imam tayin edilir. Tasallut ve cah dncesiyle riyasete talip olma heva ve hevesten kaynaklanr 2. Sefere niyetlenen sufi arkadalarna veda eder ve onlara duada bulunur. 3. Uranlan yerlerde en azndan iki rekat namaz klar. 4. Binite bindiinde mesnun olan duay okur. 5. Yolculua sabah erkenden ve Perembe gn kmak iyi olur. 6. Konak yerine urandnda dua etmek 7. Temizlik malzemelerini yannda bulundurmak 8. Sefere kmadan evvel iki rekat namaz klmak. Bu kaidelere bal kalanlar reddolunmaz. Kabul etmeyenlerin gr de bsbtn atlmaz. 18. BLM SEFERDEN DNME ADABI kamet edilecek yerin l ve dirilerine selam vermek. Karde edindii kimseyi ziyaret edenin yolu asan olur. Mescidlerden birine girince iki rekat namaz klmak. Tekkeye girince hususi ve maslahata dayal baz

sebeplerden dolay selam vermek bazen terkedilir. Seferden dnene ho amedide bulunmak. Sefer dn geridekilere hediye getirmek. Seferden dnen kimsenin istirahat iin hazrlk yapmak. Gelir gelmez konumaya dalmama, sorulmadka konumama Ziyaret ettiklerinin yanndan izinsiz ayrlmama 19. BLM ESBABA TEVESSL VE SUFLER Aslolan kimseden bir ey istememektir. Yakin durumuna gre esbaba tevessl farkllk gsterir. Tevekklde vesvese maruz kimseler, esbaba kafi miktarda tevessl edebilirler. Gerek miskin insanlardan bir ey istemeyendir. Sufiler Hz. brahim (as) vari Allah (cc)'dan bir ey istemekten haya ederler. O (as) "Allah (cc) beni biliyor mu ?" demiti. Bazen rzka meyil Cenab- Hakk'n verdii bir intibah, bazen de bir gnahn cezasdr. Rzk bazan hikmet yollu, bazen de kudret - Hz. Meryem'e olduu gibi- yollu gelir. Rzk ve bor konusunda daim sabr hazinesine mracaat edilmelidir. Btn bu tevekkl ve esbab dairesinde bir ey gelmiyorsa zaruret miktar istenilebilir. Veren el alan elden stndr.

Kendine verilen mala emanet nazaryla bakan fakr lisanyla, kendi mal gibi seyre dalan, fahr lisanyla ve hayalperestlerin diliyle konuur. Gerek fakir indirileni deil, asl indirenin yaknln taleb eder. 20.BLM FETH- MANEV VE HSAN-I LAH Sufi Allah ile meguliyetin kemaline ererek takvada kemal sahibi olunca, hali onu esbaba tevessl terke mecbur edebilir. Bunun mebdeinde bir kap alr ki, gerek kendinin gerekse eriatn gnah sayd eye duar olursa yaptnn cezas olarak telakki eder. "Gnaha dtm ocuumun kt ahlakndan anlyorum." sz mehurdur. Allah (cc), bahedecei idrakle onu tevhide ve Hakk'la megul olmaya muvaffak klar. Allah(cc)'m tecelliyat- ef'alinden kendisine mnkeif olan hadiseleri tarassut ve mlahazaya devamla kul, tecelliyat- ef'alden tecelliyat- zata ykselir. Tecelli-i ef'al; rza ve teslimiyeti dourur. Tecelli-i sfat; heybet ve ns kazandrr. Tecelli-i zat ; fena ve beka duygularn baheder. Fena, terk-i ihtiyar ve fiil-i ilahiye vukufun addr. Cenab- Hakk'n zatnn bizzat tecellisi ancak ahirette olacaktr.

Resulullah (sav), ashabn tedricen ve nefsin tedbirinden, fiil-i ilahiyi mahade ve Hakk'n hsn- tedbirine ynelmeye hazrlad. Cenab- Hakk'n kendisine sevkettii rzk kabul hususunda ilm-i ilahiye vakf olan kul, korktuundan emindir. Feth-i ilahinin farknda olan da vardr olmayan da. Mkaefeye mazhar olanlar ; Allah'tan ilm sunularak, Ef'alden tecrid ile ilim sunularak, Her ikisi de olmakszn mkaefeye ulatlar. Rzk alrken de verirken de iaret beklenir. Nefis endiesi kalkarsa iaret beklenmez. Dervilerin bazsna musallat olan skntlar, kalplerin Allah ile meguliyetini, kulluk hukukuna riayetini kemale erdirmek iindir. Kul, Allah(cc) ile olan meguliyetinden hali olduu lde dnya sevgisine mptela olur. Zhd, ehlinin son adm, tevekkl ehlinin ilk adm mesabesindedir. Feth-i ilahiye mazhar olana, hikmet veya kudret elinden merzuk olmas msavidir. htiyacndan ve zaruret miktarndan fazlasn isteyenin sufilikle alakas yoktur. 21. BLM SUFLERE GRE EVLLK VE BEKARLIK Sufi'lere gre her ikisinin de bir gaye ve zaman

vardr. Herhangi bir halin (evlilik-bekarlk) ihtiyar edilmesi, Allah (cc) iindir. Nefsin isyanndan emin olunduka, bekarlk tercih edilir. Nefis, ilimle dizginlenir. Evlenme adna ehevi bir acelecilik, erkeklerin manevi yolda gerilemesi demektir. Sadk mrid bulua ermedike evlenmez. Buluu ise 'Rical' olmasdr. Evlilik ve bekarlk hakkndaki haberlerin farkllk gstermesi, muhatabn farkllndandr. Fazileti muhataba gre deiir. Evli sufiye yardm edilmelidir. Mcerred yaamak, derviini iini kolaylatrr. 'Bizim arkadalarmzdan evlenip de manevi derecesini muhafaza edeni grmedim. S. ed Darani Evlenmek, azimetten, ruhsata dmektir. Skntya sabr, refaha sabrdan daha kolaydr. Oru tutulmal, nefis, ibadete altrlmal. Mridin evlilii dnmemesi, hsn- edebdendir. Kadn ve ehvet akla gelince tevbe edilmelidir. Kalbi namaz ve ibadetten megul olacak derecede evlenme dncesi arz olunca, eyhe mkil arzedilir ve duas talep edilir. Bazen kefen, yakazaten veya bir zatn iareti ile evlilik telkin, bekarlk men'edilir. Evlilie basiretle gidilir; gz kapal gidilmez. Tezkiye olmu nefisler, nasibi olan hazlara eritiinde kalblerin inirah artar. Sfyan b. Uyeyne; 'ok kadnla evlenmek, dnya sevgisinden deildir. nk Hz. Ali (ra) Peygamber Efendimiz (sav)'in Ashab'nn en zahidi

olduu halde, drt hanmla evli idi, on yedi kariyesi vard'. Evlilik nedeniyle hanmdan gelen iki fitne vardr: 1-Maiet derdi 2-Kadnla ihtilat ve mbaerette ifrat, hizmetten uzaklk. Evliler iin byk bir gizli fitne de, fuhu cemal ltfunda skunet bulmas ve neticede ruhta bir donukluk hasl olur ki, bunun farkedilmesi ok zordur. Ariflerin gnlne zina dncesinin arz olmas, onu ileyenin durumuna dmeleri demektir. 22.BLM SUFLER'N SEMAI 'Sz dinleyip, en gzeline uyanlar mjdele! Onlar Allah (cc)'n doru yola ilettii kimselerdir. Onlar, akl ve basiret sahibidirler' (Zmer Suresi, Ayet: 18) Btn sema'n harareti, yolu, duygusunun burudeti zerine gelince, gzlerinden yalar boanr. Bazen bu vecdden de rperti ve titremeyle zahir olur. Beyne ve ruha da etkisi vardr. Ehl-i batl, heva sahiplerinden de btn haller nakledilir. Kalb incelendiinde duaya ynelinmelidir. Allah korkusundan, derisi rperince Cenab- Hak Cehennemi haram klar.

Seman ihtilafl olan, name ile sylenen iirlerin dinlenmesidir. Sema, nefse hitab, e ve cariyelerin ylesi elenceli ve Hakk'a davet itibariyle haram, pheli ve helal pozisyonu szkonusudur. Bunlarn helal ve pheli hallerine de acz-u msamaha gsterilmesi uygun deildir. Sema yapann diri bir kalb ve l bir nefisle sema yapmas gerekir. Aksi halde sema helal deildir (Abdurrahman es-Slemi) Nefsini rahatlatmak iin, hal iddiasndan uzak olarak sema yapann raks ve sema faydal da deildir, zararl da... eyh ve manevi liderlerin raksetmeleri hi yakk almaz. SEMA'I NKAR EDENLER 1-Snnet-i Seniyye ve Asar'dan habersizdir. 2-Kendisinin iyi amellerine aldanmtr. 3-Souk tabiatl, zevkten nasibi yoktur. Haram olan, mcerred deil, fitne endiesidir. Taat, zahiri sfatlarn srr, vecd batni sfatlarn zdr. Zahiri sfatlar hareket ve skunet, batni sfatlar ahval ve ahlak eklindedir. 23.BLM SEMA'A KARI IKANLAR

Sema, temkin ehli ariflerden bakas iin sahih olmad gibi, mbtedi mridlere de mbah deildir. arkyla oka megul olan, sefih saylr. Sefihin de ehadeti muteber deildir. (mam afi'i). ark kalbe nifak tohumu eker. (Abdullah b. Mes'ud) ark zinann bydr (F. b. yaz) Sema, eer bir olann sesini dinleyerek yaplyorsa, ona fitne kartndan, dindar kimselerin bunu reddi gerekir. Tasavvufun tamam ciddiyet'dir. 24.BLM SEMA'A HTYA DUYMAYANLAR Vecd, kaybettiini hissetmektir. Ehl-i batn, nefsinin hevasn bulduunda vecde ular. Ehl-i Hak ise, kalbinin muradna erdiinde vecd duyar. Nefsin perdeleri, arzi ve zulmani hicaplar, kalbin perdeleri ise semavi ve nurani hicaplardr. Vecd bazen manalarn anlalmasndan, bazen de sadece muski ve namelerin tesiriyle olur. Vecd kayna Hak Teala olan, bir varidatdr. Allah'n zatn murat eden O'nun (cc) indinden gelenle yetinmez. Mekan- kurba erimi olan kimseyi nezd-i ilahiden gelen bir varidat megul

etmez ve harekete geirmez. Varidat kulun Allah (cc)'a uzakln gsterir. Halbuki kurb makamndaki kimse aradn bulmutur. Varidat gl ve kamil olan deitirmez. Hz. Ebubekir (ra)'in szne telmihen. 'Allahm! Beni gz yal olmakla merzuk kl'. (H. erif) 25. BLM SEMA ADABI Sdk, ciddiyet, halis niyet, vakar ve semadan nce istihare, bereket ve istifade iin dua. Sema meclisinde vecde davetiye karmaktan korkmaldr. 1- Vecd gelmeden, vecd gsterisinde bulunulursa: 2- Allah'a yalan isnad 3- Halk aldatma 4- Salah dncesinin bozulmasna sebep olur. 5- Halk batl yola zorlama. En gzeli, vecd annda hrka yrtmamaktr. Hrkay paralayp datmak Sufilere gre ahdi yenilemektir. Hrka hususunda sz hakk, eyhindir. Sema'a ehil olmayann katlmas mekruhtur. 26.BLM

HALVET, LE VEYA ERBAN Erbain, sair zamanlarda hak, ters den arzularn bastrlmas iin yaplr. Krk gn ihlasla amel eden kimsenin kalbinden diline doru hikmet pnarlar akseder, ilm-i lednne alan kap, buradadr. Kul, insanlardan ayrlp, Allah-u Teala'ya ynelmesi sayesinde mesafeler kat'ederek nefis madeninden ilim cevherini karr. Erbain'de muvaffak olmann art, artlar ihlasla yerine getirmektir. Halvette nefsin arzularndan uzaklama vardr. Peygamber Efendimiz (sav) de nbvvet ncesi halvet yaamt. 27. BLM HALVETTE VAK OLABLECEKLER Halvet, dinin selameti, nefis ahvalinin yok olmas, amelin Allah iin yaplmas iindir. Kef ve Fetih mlahazasyla yaplan halvet fitneye dme demektir. Taleb edilecek istikamettir; keramet deildir. Dinin esaslarna uygun halvet, kalbi nurlandrr, dnya rabetini keser, zikrin tadna erdirir, namaz, tilavet vs. ibadetlerin ihlasla yaplmasn salar. Bazen zihne hayaller der ki, bunlar vehametle kartrmamak lazmdr.

Zikre, hususiyle 'La ilahe illallah' mlazemet esastr. Kalbe yermeen kelime-i tevhid, kalbe yerleince nefsin itirazlarn nler. Zikir nurunun kalbe bir cevher halinde yerlemesi, halvetten gaye budur. Baz hayaller aslsz bazen de mevhibe-i ilahi olarak belirir ki, onlar da hakikatle irtibatldr. Hakikatler misal elbisesinden syrlarak, zel bir haber ve keif halini alr. Mkaefelerin hepsi yakin duygusunu takviye iindir. Asl kayine ulaan kimsenin bunlara ihtiyac yoktur. Her ne olursa olsun, takva ve zhdn hakk verilmeli, asla aldanlmamaldr. 28. BLM HALVETE NASIL GRLR Dnyada tecerrd, halvete girip, gusl, iki rekat namaz, gzya tevbe, ahlak- zemimeden arnma, cemaatle klnacak namazlara sadece devam. Halka halveti belli etmeme, daim zikr-i lahi ile megul olma, hayale baka eylerin girmesine izin verilmemelidir. Daim abdestli bulunmaya allmaldr. Uykuya kar mcadele etmelidir. Azk, tuz ve ekmektir. ok zor durumda katk da alnabilir. Kllet-i Taam, Kllet-i menam, Kllet-i kelam, uzlet ani'l enam esastr. Yeme, tedricen azaltlabilir.

Aln snr; ekmek-katk ayrt edilemeyecek seviyeye gelmesi. Belli bir dnemden sonra Allah (cc) yemei unutturur. Unutmasa bile, kalbin nur ile dolmas, ruhun ekici kabiliyetini glendirir. Ruh, onu kendi merkezine ve alem-i ruhanideki yerine doru kmaya balar. Bu sayede salik, nefsani ehvet duygularndan nefret eder. Lzumsuz, konuma gibi, eyler nefsi uyarc etki yapar. Fakat Cenab- Hakk'n mevahib-i lahiyesi buna mnhasr deildir. Erbain iin tercih edilen zaman: Zi'l-Ka'de, Zi'lHicce'nin ilk on gndr. 29. BLM SUFYYENN AHLAK ANLAYII Ahlakta model Peygamber Efendimiz (sav)'dir. O (sav)'nun ahlakyla ahlaklanmak esastr. Rasulullah (sav)'dan eytani sfat sklp alnmtr. Baz sfatlarn bulunmas ise Allah (cc)'n Nebi'sini (sav) zel rahmeti ile terbiye etmesi ve mmetine rnek almasna vesiledir. Tasavvuf halka iyi muamele, Hakk'a sadakattir. yi geim, sabr, cmertlik, lfet, nasihat ve efkat hukuk-u azimdendir. Allah (cc)'n ahlakyla ahlaklanmak hedeftir. Gzel ahlak, insan Cennet'e gtrr.

30. BLM SUFLERN AHLAKI 1-Tevazu: Her davete icabet, hediye kabul, selam verme, selam alma. Kendinde bir deer grmeme, hakk her kimden olursa olsun kabul etme, herkesi kendinden hayrl grme. Bbrlenerek yrmeme, insann yaratl eye bakmas. Zillet ve meskenete dmek, uygun deildir. 2-nsanlara yumuak davranmak: Halkn arasna karp ezalarna sabr, uzletten daha hayrldr. fkeyi yutma, aff-u safv memduhdur. Yumuaklk hayrdan nasipdarlk demektir. 3-sar: Kendileri muhta iken bakalarn kendilerine tercih edenler. Kendisini mlkn emanetisi grenin isar en salkl isardr. Huzeyfet'l-Adevi'nin Yermk'teki su hadisesi, Ebu Talha ve misafiri Sa'd b. Rebi ve Abdurrahman b. Avf kardelii. Cmertlik, buhl'la kazanlr

4-Afv ve Msamaha: hsan sana ktlk yapana iyilik yapmandr. nsan, gne, rzgar ve yamur gibi umumidir. 5-Gler Yzllk ve Tatl Dillilik: Gler yzllk, tebessm, sadakadr. m'minin kalbinin aydnl yzne vurur. Sevin ve nee Allah iin ve O'ndan (cc) trdr. 6-akalama ve Yumuak Muamele Sufiyye ahlakndandr. Rasulullah (sav) latife ve aka yapard. Mbtedilerin oka akalamalar uygun olmaz. in iine nefs karabilir. nsanlar rahatlatmak iin aka yaplsa da, halvette ciddiyyet esastr. Mizah bast ve recadan ileri gelir, 7-Yapmack Davranlar Terketmek: Tekellf, nefsin arzusu zere insanlara gsteri olsun diye yaplan yapmack hareketlerdir. kram ederken dahi tekellften uzak peygamberane ahlaktr. ziyaretiye elde olan, davetliye elden geleni ikram etmek esastr. 8-Mal Biriktirmeyi Terketmek: Rasulullah (sav) ertesi gn iin evde bir ey brakmaz ve braktrmazlar. Sufilerin Cenab- Hakk'n hazinelerini deniz gibi (tkenmez) bilir.

Allah (cc) kular gibi tevekkl iinde olmak 9-Aza Kanaat Etmek: Kanaat rzadan kaynaklanr. erefi artrr. Fitnelerden korur. O, tkenmez hazinedir. Az maln kr daha kolaydr. 10-Mnakaa ve Cedelden Uzaklamak Hakk sylemenin dnda cedel ve mnakaadan uzaklama. Nefisten gelen fkeye kalbi hilm gsterme fke annda nefsi itham etme, pozisyon deitirme. fke ve normal halde hkmetmek ancak nefsini dizginleyebileceklerin iidir. 11-nsanlar sevmek ve onlarla iyi geinmek: Mmine merhamet, kardelik. Geinemeyen ve geinilemeyende hayr yoktur. yi kimselerle lfet ve nsiyyet kalbe inirah verir. Sevgi ile itaat, korkarak itaatten daha faziletlidir. Allah (cc)'n sevdikleriyle beraberlik O'nun (cc) sevgisine gtrr. 12-yilik Yapana Teekkr ve Dua: Sufinin hakkn varln kabul, hakkn vcudunu perdelemez, O (cc) her eyi ak seik grr. Nimete hamd, nimetden daha deerlidir. Sufinin teekkr, teekkln kemalinden, inancn nimeti Allah (cc)'dan grmelerindendir. 13-Makam Mslmanlara Hizmet in Kullanmak:

Makam hizmet iin isteyenler, lmeden evvel lenler iindir. Nefsin hilelerinden emin olmayann fitnesinden korkulur. Bilgisizlikle insanlara zarar vermemek. nsanlarn cehaletine sabretmek nsanlarn elindekilerine talip olmamal, kendi elindekini onlar iin harcamak. Riyasete liyakat iin gerekli artlardr. (Sehl b. Abdullah) 31. BLM TASAVVUFTA EDEB Ebed, zahir ve batn terbiyesidir. nsan edebe (ahlaki deiiklie) ehil yaratlmtr. Edebin menba, iyi seciyedir. Kimse halindeki seciye mmarese ve riyazetle fiile karlarak edeb ve terbiye kazanlr. Bazen mmarese ve riyazete ihtiya duyulmaz. lim edeble anlalr badetteki edeb, hizmetten daha ycedir. Taat Cennet'e, taatteki edeb, Rza-y Bari'ye ulatrr. Zahiri su-i edeb, zahiri ceza, batni dolan da batni cezay mucib olur. 32. BLM HUZUR-U LAH'DE EDEB

Bu edeb, Rasulullah (sav)'dan alnr. Sevinteki ifrat veya bastn halinin ars, varidatn oalmasna mani olur. Her kabz halinde bir ceza szkonusudur. Kabz bast halindeki ifrattandr. Bastn itidali mesalih-i ilahiyyeyi nefse kaydrmamaktr. Gz, basiretle istikamete erer. Sultandan kk eyler istenmez. Kurb nedeniyle hamet perdesi mstesna. Arif iin edeb, mbtedi iin tevbe mesabesindedir. 33. BLM TAHARET ADABI stinca, Kble'ye ynelmeme, Pislii izale ve kullanlacak ta ve suyun temiz olmas istibra, idrar kalmamas iin yaplan temizlik hareketi istinca, ksrme gibi hareketlerle iyice temizlenme. Temizlikte eytan vesvesesine frsat verecek arlktan saknlmaldr. Def-i hacet halinde istitar (nazar- nas'dan gizlenme) drar serpintilerinden ictinab edilmelidir. Gusledilen banyoya bevletmemek. Dualar yerli yerince okumak Girite sol ayak, knca sa ayak

sm-i lahi bulunan eyleri yanndan bulundurmamak 34. BLM ABDEST ADABI Abdestden nce -adabyla- misvaklanmak Abdest dualarn okumak Farzlarn noksansz yapmak, tertibe riayet etmek Snnetlerine riayet etmek. 35. BLM HAVASS'IN ABDEST ADABI Uzuvlarn huzur-u kalb ile ykamak Daim abdestli bulunmak Suyu israf etmemek, i'tidal snrna vakf olmak Zahiri temizlie kafi miktarda nem verip, asl batna ynelmek. 36. BLM NAMAZIN FAZLETLER Namaz, felaha gtrr. Namaz klan, atete snan ve erilikleri dzeltilen

az gibidir. Namaz, kul ile Rabb'i arasnda kavuma vesilesidir. Namaz, Allah' hatrlatr. Namaz klan btn azalaryla dua halindedir. Namaz klan ehl-i semann btn hallerini cem'etmitir. Namazda srat ve acele, felah kaplarn kapatr. 37. BLM NAMAZIN KEYFYYET VE ADABI Abdest, vakit girmeden alnmaldr. Snnet, insan farza hazrlar, berekete vesile olur. Snnet-farz aras tevbe edilir. lk tekbirler ruhi ve bedeni tam konsantrasyona girilmelidir. Kyam, rku', secde hallerinde okunmas farz, vacip ve mendub olan dualar okunur. Gzler secdede ak bulundurulur. Zira onlar da secde ederler. Namazda Mirac srr vardr. mam, sultann kapsnda duran eliye benzer. Temsil ettiklerini unutmaz ve onlara tercman olur. 38. BLM NAMAZIN ADABI VE SIRLARI Kalbi dnyevi eyle megul etmeme. Maddi-

manevi. Namazda istikamet zere olma, namaz hrszlna girmeme, kiiye namazda yazlacak ecir, kalb huzurudur. 39. BLM ORUCUN FAZLET VE TESR Oru, sabrn yarsdr. ehveti krar. Oru, Allah (cc)'a doru seyahattir. Hikmeti dourur. Melekut kaplar orula alnr. Mide doldurulan en erli kaptr. 40. BLM ORULA LGL MUHTELF GRLER Kalb selameti oruta grlyorsa, oruca devam edilir. ara-sra oru braklr. Bayram ve terik gnleri hari, savm-dehr tutulabilir. Oru tutma sra ve keyfiyeti kalbin ve nefsin durumlarna gre farkl deerlendirilmitir. Kimileri orucun bozulmasn mbah ve iyi grrken kimileri irkin grmtr. Eyyam- beyz, aban'n ilk 15'i Zi'l-Hicce ve Muharrem aynn ilk 10 gnnde oru mstehabdr.

41. BLM ORUCUN ADABI Zahir ve batn btnl selameti. Yemein normal zamanlarda daha az yenmesi Orula nefis zarurete altrlrsa dier zaruretlere geilir. Sahur yapmak, iftara acele etmek. ftarn namazdan nce olmas snnetdir. Gybet gibi ma'nevi arazlardan ictinab. Sufiler orucun da alkanlk haline gelmesinden holanmazlar. Orusuz bir cemaatin sohbetine katlann da orusuz olmas adabdandr. Belli bir program olanlarn ise oruca devamll uygun olandr. Orucun bozulmasndaki ve bozulmamasndaki efdaliyet niyetleri sadakate baldr. Yediklerinizi zikirle eritiniz (H. erif) Mmkn mertebe gizlenmek. 42. BLM YEMENN FAYDA VE ZARARLARI Niyetle adet ibadete dner. Sufi vaktini Allah'a vermitir. Sufi adet olan eylere ancak zaruret miktar rabet eder. Vukuf rutubeti (su) hararet-i nefis, (toprak)

serinlik (ruh) hususiyeti vardr. Dengeli olmalar esastr. Yiyecekler helal olmaldr. Yemekten nce eller ykanr besmele ekilir, Mn'im olan Allah hatrlanr. Kalbin bozulmas lokmadan geer. Nimetin deerini takdir, kr saylr. 43. BLM YEME-ME ADABI 1-Tuzla balayp, tuzla bitirmek 2-Topluca yemek, bereket olur. 3-Yer sofrasnda yemek 4-Lokmalar kk kk almak ve iyice inemek, yaslanmadan yemek 5-nce ya ve ilim bakmndan stn olan kimsenin balamas, 6-Sa el ile yemek 7-Kendi nnden ve yemein kenarndan yemek 8-Kusur aramamak 9-Yere den lokmay alp yemek 10-Parmaklarn yalamak. 11-Yemek kabn iyice syrmak 12-Yemein iine flememek 13-Sofrada sirke ve yeillik cinsinden eyler bulundurmak. 14-Yemekte suskun durmamak 15-Et ve ekmei bakla kesmemek.

16-Sofradakiler ellerini ekmedike yemee devam etmek. 17-Ekmek konulunca baka bir ey beklememek 18-yice ackmadan yememek, iyice doymadan da kalkmak. 19-Hizmet edene en azndan yemekten birka lokma yedirmek. 20-Kalknca hamdetmek. 21-Dileri ve elleri temizlemek, dilerdeki krntlar yutmak. 22-Elinin sla ile gzleri meshetmek 23-Yapmack davranlardan saknmak. pheli yiyeceklerde istifar. 24-Bir topluluun yanna tam yemek vaktinde gitmemek. 25-kramda tekellften saknmak. kram etme niyeti mstesna... 26-Konulan yemei kmsememek 27-Davete icabet etmek. 44. BLM SUFLERN GYNME ADABI Elbisenin helal ve temiz olmas esastr. Scak ve souktan korumak. Giyilen elbise, bulunan mevki ve makamla tenasb iinde olmaldr. Nefsine galip gelen, hrstan uzak, hsn- niyyet sahibi kimselerin gzel ve yumuak elbise

giymelerinde bir beis yoktur. Kibre sebep olacak, nefsin heva ve hevesini teci edecek giysilerden saknlmaldr. pheli eyleri terk etmek. 45. BLM GECELER HYA ETMENN FAZLET Kalb ve nefis birbiriyle mcadele ettii srada, artlarna riayet ederek, dengeli bir ekilde uymak. Salih ise, mridlerin kalblerinin skun bulmasna sebep olur. Ruh, kalb ve ns, uykunun yerini tuttuunda az uyku zarar vermez. Gece elde edilen nimetler, gndze yaylr. Bu durumda kalb ilahi nurlarla dolar. Geceleri namaz klann yz, gndzleri ak olur. 46. BLM GECELEYN KALKI VE UYKU ADABI Akam namazn evrad-u ezkarlar beklemek, gece kalk akam ile yats arasn ibadet ve zikirle geirmek. Yatsdan sonra konumamak. Abdest tazelemek. Nefis derin haz almaya alr. Hakk verilir ama hazz verilmez.

Alkanlklar deitirmek de gece kalkmay kolaylatrr. Midenin yemekle dolu olmamas. Yeniler yiyecekler tilavet zikir ve istifarla eritilmelidir. htiyaten vitir uykudan nce klnmaldr. Taze abdestle sadk rya zahir ve batnn temizliinden geer. Ryada Hak Teala ile konuanlar olur ki, emir ve nehy alrlar. Bu zahiri emir ve nehy gibidir. Kendileri hakknda gafletten kurtulmak iin abdeste azami dikkat gerekir. Mesela, gece yatarken mesnun olan dura ve sureler okunur. 47. BLM GECE NAMAZI VE ADABI Akam ezanyla ikameti arasnda iki rekat namaz ve farz namazdan sonra da iki rek'at namaz klnr. Akam ile yats aras ibadet gndzn gnahlarn siler. Yatsdan sonra da drt veya iki rekat nafile klar. Eve girince drt rek'at daha klar. Uyanacandan emin olmayann vitir namazn yatmadan klmaldr. Gece kalknca gnl sadece Allah (cc)'a vermeli. Daima Allah (cc)'a iltica edilmelidir. Su ile temizlenip, Kur'an okunduu zaman iki temizleyici bir araya gelir (zahiri ve batni). Bylece eytan'n vesveseleri, te'sir ve aldatmalar zail olur.

12 rek'at teheccd namaz klnr. 48. BLM GECEY BLMLERE AYIRMAK Gecenin tamamn ihya edemeyenler te birini, te ikisini, veya altda birini ihya etmeleri mstehabdr. Gece ibadeti uurlu yaplmal. Uyku gibi sknt veren eyler giderilmeli. Tan yerinin aarmas (uykuyla geirilerek) gece ibadetine tercih edilmemeli. Kurb makamna erenler artan bir evkle gece ibadetine mdavimlerdir. Gndz ilenen gnah, kusur, gece ibadetine mani olur. Dnyevi ile ok fazla itigal. 49. BLM GNDZN ADABI Tan yeri aarmadan abdestli olarak sabah namaz beklenir. Gndzn iki ucunda ve gecenin bir ksmnda klnan namaz, gnahlara keffaretdir. Sabah namaz, snnetinden sonra tevbe istifar getirilip, dua edilir. Efendimiz (sav)'e salat-u selam getirilir.

Sabah namazndan sonra mnacaat yaplr. 50. BLM GNLK BADETLERN VAKTLERNE GRE DAILIMI Sabah namazndan sonra yerinden kalkmadan Kble'ye ynelik olarak oturup, evrad-u ezkar okunur. Kerahet vaktinde uyumamaldr. Gne iki mzrak boyu ykselince iki rekat namaz klnr. e gidecek bir kimse evden kmadan nce iki rekat namaz klar; eve dndnde de iki rek'at klar. Sabahla le aras iki veya on iki rekat kuluk namaz klar. Darda hizmeti olmayan taat, tilavet, zikir ve mnacaatla megul olur. Kuluk sonras namazdan sonra biraz uyumak iyidir. Gece kalkmaya yardmc olur. Kalbi saflatrr. Zeval vaktine bir saat kala kalkar. Tilavet ve zikirle megul olur. badet- ta'ate oluk-ocukla meguliyetten ar bir geveklik hasl olur. badete olan isteksizlik giderilmedike namaza durulmaz. Bu da halk iinde Hakk'la olmaktan geer. Ruhu daim hak huzurunda bulunanlara ise halkla beraber olmas zorluk vermez, bilakis ibadet gibi olur.

le ile ikindi aras ibadet ve tilavetle geirilir. Azn tad deitiinde misvak kullanlr. Hevann, dnyann ve nefsin galebesiyle ibadetten geri kalan kalbiyle bunun ezikliini yaar. kindiden sonra nafile ibadet vakti bittiinden tilavet ve zikirle megul olur veya sohbet dinler. 51. BLM MRD-MRD MNASEBETLER Mrid, mridin nnde bulunmaz. Ondan nce ie ve sze balamaz. eyh konuurken ses tonuna dikkat eder. Mrid gerek malnda, gerek ahsnda ahsi tercihte bulunmaz. halinde ve hareketlerinde aklanmas gereken bir ey hisseden mrid, bunu eyhinden sorarak zmler. Mrid, mridin problemlerinin halline alr ve onlar giderir. Rasulullah (sav) iin Cibril (as) bir vahy emini olduu gibi, mrid de mrid iin ilham eminidir. Mrid konuurken, aibeli, parlak, nefse ho gelen sz ve davranlardan uzaktr. Mrid, eyhinin makamndan daha stn bir makam aramaz. eyh iin arzu edilen ey, mride daha yksek dereceler kazandrr. Tam teslimiyetle mrid gyabi huzur edebine nail olur.

Yksek sesle konumak vakarn gitmesine sebeptir. Kalbde hrmet ve vakar olduu zaman dil, ma la ya'niyyat ve garabetten kurtulur. eyhe (bye) temsil ettii makam muktezasyla hitab edilir. Yabanclk nisbetinde zahire alaka artar. eyh yeni gelenlere nceki mridlere nisbeten daha fazla alaka gsterebilir. Ebu Mansur el-Maribi: eyhe hizmet, ihvan ve akranla da arkadalk edilir. eyhde grlen beenilmedik hareket, eyhin ilim ve hikmet ynyle bir mazeretinin bulunduunu bilmesi ve ona teslim olmas, mridin edebindendir. eyhin yannda nafile namaza durmamak da adabdandr. Kendine gelen tecelli, mesbibe, keramet gibi eyleri eyhinden gizlemeli. Kendi terbiye ve eitimine layk olduuna inanmad eyhin sohbetine girmemesi edebdendir. Karlkl sevgi ve lfet hal ve feyz in'ikasna en byk vesiledir. Rya ve halleri eyhinden habersiz tek bana yorumlamamal. Her trl hacetini arzetmek iin acele etmemesi eyhin hazr hale gelmesini beklemesi adabdandr. Huzura varrken hususi grmelerde eyhe hediye (sadaka) takdim edilir.

52. BLM EYHN RAYET EDECE ADAB 1-Sufiler arasndan sivrilip, ortaya atlmamak, insanlar celb iin ltuf, merhamet, gzel konuma gsterisinde bulunmamak. Kalbini Hakk'a nazr tutmakszn, O'ndan (cc) yardm istememeksizin mridlere tek bir kelime etmez. Dili kalbe, kalbi Allah'a balar. Ebu'n-Necib es-Shreverdi: Derviler, sz ve sohbeti alglamaya hazr bulunmad srece onlarla konumaz. Mridin deien halini grp ona gre hareket eder. Umuma kar konuurken konular genel boyutlaryla ele alr. 2-Halkla beraber bulunduktan sonra kendini tefekkr zikir ve ibadete verecei bir halvethanesi olmal. Celveti halvetin himayesine alr. Fetret devrinde (be vakit) halk irad ile faydalandran eyh, fazilet kazanr. 3-Kendinden irad isteyenlere gzel davranmas, hrmet ve saygya layk eylere kar grevini yaparak mtevazi davranmas. 'lk defa gelmi mride, rfk ve mlayemetle davran, ilimle deil'. 4-Mridleri sever, hastalk ve shhat halinde haklarn yerine getirir. 'Onlarn irade ve sadakatlerine gvenerek onlar asla terketmez'. 5-nefis terbiyesinde mride yardmc olmak,

sadakatlerine gven nisbetinde ruhsat snrlarna kadar yaplanlara msaade eder. 6-Mridlerinden kendisine gelecek, herhangi bir menfaat ya da hizmete mridin lehine olacana inand mstesna, tenezzl etmez. 7-Mridden sadr olacak kusuru ahsn hedef alarak sylemez. Umuma konuur, 'Kzm sana sylyorum; gelinim sen anla' kabilinden. 8-Mridin kef ve varidat gibi eylerini korur, onu bakalarna anlatmaz. Mridin hal ve kefini kmsemez. Bunlara taklp kalnmayacan da izah eder. 53. BLM SOHBET VE TESRLER Cinsiyet ve birtakm asgari mterekler sohbete sebeptir. Sohbete yaknlk duyan kii, muhatab eriat terazisine vurmaldr. Sadk ve samimi bir mrid, fasidlerle birarada bulunmaktan ok, salih ve iyi kimselerle bulunmakla bozulur. Sleyman el-Havvas'a brahim b. Edhem gelir. Onu karlamayacak msn? denildiinde 'brahim b. Edhem'i karlamaktansa, yrtc arslanlarla karlamay tercih ederim. nk ben onu grdmde ona kar en gzel szleri sylerim. Nefsimin en gzel hallerini ona arzederim. Bu ise fitnenin ta kendisidir'. der.

Halvette toplumdan maddi bir ayrl, uzlette ise manevi ve uuri bir ayrl vardr. Halvet asl ve daimi, ihtilat ise geici ve arzidir. Ehli ile sohbet batni gzleri aar, eyann hakikatna erdirir. Arkadann iini nemseme samimi dostluu gsterir. Kaynaan ve kaynalan insan Allah'a sevimli ve yakndr. Uzleti tercih lfet etme ve edilme zelliini gidermez. Bizim anlattmz dostluk hemcinse kar duyulan temaylden gelen lfet ve nsiyet deil, Allah iin Allah'la ve Allah'dan olandr. Allah iin sevenler imann tadna ererler. Allah'la sohbet edenlerle sohbet insan, sohbet-i ilahi'ye gtrr. 54. BLM SOHBET VE KARDELN SORUMLULUKLARI Takva ve hayrda yardmlamana Arkadana af dileme, dua etme, birliktelik iin bereket niyaz. Allah iin birbirini sevenler ve O'nun (cc) iin ayrlanlar Ar- Ala'da glgelenecekler. 'Biri, dierini dnyevi menfaat sebebiyle terk eden, Allah yolunda karde olamaz'. (Cneyd el-

Badadi) Karde incitilmez, ar aka yaplmaz, yerine getirilemeyecek sz verilmez. Bir ayrlk vuku bulsa da arkada iyilikle anmak. Mmkn olduka hsn- zan etmek. Sadr olacak nefi bir harekete dorudan knamada bulunmaz, yanl gidermede en iyi yolu tercih eder. Kii, dostunun dini zeredir. 55. BLM SOHBET VE KARDELN ADABI 1-Kardeinin hatasn grmezlikten gelmek. Nasihat uluorta herkesin ortasnda yaplmaz. 2-Kardelerine hizmet etmek, skntlarna katlanmak. 3-Elindeki mal ve mlk kendine ait grmemek. 4-Fazilet ve stnln bildii kiiye deer vermek. 5-Gereksiz dnya ileriyle fazla ilgilenen kimselerin sohbetinden uzak durmak. 6-Kardeinin iine, kendi iinden daha ok nem vermek. 7-Yumuak muamele etmek. 8-Sylediklerini, dikkatlice sylemek 9-Kardeliin devam iin btn gcn kullanmak. 10-Kklere efkat ve sevgi ile muamele etmek.

11-Bir yere arldnda, 'Nereye?', 'Niin?' gibi sorular sormamak. 12-Kardelerine yk olmama. 13-Ak ve samimi davranmak, mudarat etmek, mdahane etmemek. 14-Beraberlikte inkbaz ve inbisat aras orta yolu tercih etmek. 15-Ayp ve kusurlarn rtmek. 16-Kardeinin ayplar iin istifarda bulunmak. 17-Kardelerini kendisiyle mudarat etmeye mecbur brakmamak. *Btn ktlkler nefisten, onun tezkiye edilmeyiinden kaynaklanr. 56. BLM KENDLERN TANIMA KONUSUNDA SUFLERN GRLER Akl ve nakil sahipleri ruh konusunda ihtilafa dtkleri kadar hi bir konuda ihtilaf etmediler. Sadklarn bu konudaki konumalarn Allah'n(cc) Kelam ve ayetlerinin tevili olarak deerlendirmek daha dorudur. Ruh konusunda konuulanlarn bir ksm ruhun Kdemine, dier bir ksm da hududuna kildir. Akl, ruhla bir varlk ve kiilik kazanr. Onunla eya zerine hccet getirebilir. Eer ruh olmasayd akl dumura urar, hibir eyin leh ve aleyhinde bir delil getiremezdi. Ancak o, yaratklarn en latifi,

cevherlerin safi ve parladr. Gayblar onunla sezilebilir. Hakikat ehlinin kefi onunladr. Ruh bilinmesi g, hatta imkansz gibi eyleri bilebilir. Ruhlara gre dnya ve ahiret arasnda fark yoktur. Ruhlar, berzahta dolaan, dnya ahvali ve melekleri gren, insanlarn durumlar ile ilgili semada yaplan konumalar duyan ruhlar, Arn altndaki ruhlar, cennetlerde uan ruhlar, diledii ve gc yettii kadar, hayat boyunca, Allah'a doru koan ruhlar vardr. nsanlardan biri lp de ruhlar alemine gelince tandklar ile konuur ve haber sorarlar. Ruh, bedende bir ara, sfat ve vasf deil, cevher, zat ve ayndr. Ruh ilimle gdalanr. Ruh, yeil ve taze ubuun iinde bulunan su gibi, kesif bedenle i ie girmi, latif bir cisimdir. (Cveyni) Baz kelamclar, ruhun araz olduu fikrini tercih etmitir. Ruhun, bedenden ayrlrken, ondan btnyle ayrlmas mmkn deildir. Beden ruhtan ayrlrken lm hissettii gibi, ruh da cesetten ayrlrken lm hisseder. Ulvi ve semavi olan ruh-u insani, emir aleminden, beeri olan ruh-u hayvani de halk alemindendir. Akln yeri dima, diyen de, kalp diyen de olmutur. Nefsin ekillenmesi, ruh-u insaninin Ruh-u hayvani zerinde galebesi ve bylece hayvani ruhun dier hayvanlardaki ruh-u hayvani cinsinden ayrlmasdr.

Ruh, kendisi ile hayata ve canlla kavuulan gzel bir bahar rzgar, nefis, ehvetlerin ve ktlklerin kendisinden kaynakland scak ve kavurucu bir rzgar. Kt fiil ve ahlaklar hsn- riyazetle giderilebilir veya deitirilebilir. A gzllk ve ihtirastan tama' ve hrs meydana gelir. Bir kul, yaratlnda mevcud olan hayvani insiyaklar ilim ve adl ile eitip ynlendirmedike insanlk derecesine eriemez Kalp sekine ile dolduu zaman nefse itminan verir. nk sekine iman artran bir haldir. Nefis cibilli vasflardan syrld ve tabi hareketlerinden kurtulduu zaman, itminan makamna ynelmeye balar. Nefis tabii halinde, pimanlk duymakszn ve kendine kymakszn durusa ilim ve marifetin nuru onu etkilemez. Sufiler, "Sr, mahede mahalli, kalp, kalp de marifet mahallidir." demilerdir. Bir ksm srrn, ruhtan aada olduuna iaret etmi, dier bir ksm da ruhtan daha latif ve stn olduu fikrini benimsemitir. Akl, ruhun dili ve tercmandr. Amellere eit ve ayn olsa da akllar farkl deer arzeder. Akl nazari ilimlerden deildir. Akl, ilimlerin hepsi deilse de, zaruri ilimlerden biridir. Akl, kendisi ile ilimlerin idrak edilebildii bir

sfattr. Akln nuru, ruhtan feyz alr ilimler de akln nuru ile retilebilir. Akl, akl- mea ve akl- mead olarak iki ksmdr. Akla, cehalete mani olduu iin mani, engel anlamnda akl ad verilmitir. Basiret akln iine ald btn ilimleri kuatr. Akl eriat nuru ile aydnlanan ve basiretle takviye edilen kimse, basiret erbabnn ve yalnzca mcerret akla dayanmayan akl sahiplerinin mkaefesine mahsus olan ve kainatn batnn ifade eden melekut alemini kavrayabilir. 57. BLM KALBE GELEN HAVATIRIN BLNMES Melein ve eytann insann zerinde ynlendiren etkisi vardr. Havatr tefrike aid arz ve istek, mridin himmeti. talebi, iradesi ve Cenab- Hakk'n takdir ve ettii nasib kadardr. Havatr Allah (cc)'n kuluna gnderdii elilerdir. Kalp lekelendii zaman eytan onu arzu ederek ona doru yaklar. Kalbin saffeti, zikir ve murakebe ile muhafaza altna alnmtr. Zikrin kendine ait bir nuru vardr. Zikrin kaps takva ile alr. Kul organlarn ilahi yasaklardan korumadka takvaya eremez. Takva nce yasaklardan, sonra da lzmsuz

megalelerden alkor, hatta nefsin vesveselerinden bile alkor. Nefsin syledikleri genel olarak telakki edilmeli. Nefsin hak ve hazlar ancak zere iki ihtiyac vardr. Nefis, vesvese ile eyay geree ve hakikate aykr bir ekilde, sahibine ters yz ederek gstermeye bylece kiiyi eri tarafa ekmeye alr. nsanlarn bir ksmna havatrn yn konusunda, haz tarafn brakarak hak tarafn yapmas dnda bakas caiz deildir. Havatr hakknda pheye den insanlardan bir ksm da Allah (cc)'tan kendilerine verilen gl ilmin tesiriyle, haz tarafna meyleden havatr ve onun gereini yapma yoluna gider. Uru eden kii, bu halini muhafaza ederek normal durumuna iner. Fakat hali ayn ekilde devam etmez. nii ile birlikte nefsin istek ve ihtiyalar menziline tekrar girer. Btn fiiller, kendilerinden nce bulunan havatrdan doar. Yedii itii haram olan kimse ilham ile vesveseyi birbirinden ayrdedemez. Havatr konusunda pheye sevkeden sebepler: 1- Yakin zayfl 2- Nefsin sfatlarn tanmadaki ilim azl 3- Heva ve hevese uyma 4- Dnya, makam, mevki ve hubb-u cah sevgisi. Cneyd: "Hakk'tan gelen havatrn birincisi dierinden daha kuvvetlidir."

Allah'n hatr bazen meleklerden bazen de nefisten gelir. 58. BLM HAL, SABT VE KALICI DELDR Bir ey nce "hal" olarak balar, bilahere makam haline gelir. "Muhasebe hali"nefsin vatan, yerleme yeri ve makam haline gelir. Bunun devaml hale gelmesi ve muhasebenin kulda yerleik duruma ykselmesi halinde, muhasebe halinden, muhasebe makamna ykselmi olur. Btn hallerin en ycesi, Hakka'l yakin halidir. Mevhibe-i lahidir. Makamlar kesbi, haller vehbidir. Haller, Cenab- Hakk'n gnlde uyandrd eyler, makamlar ise bunlarn yollardr. Haller devaml olmaz ve pepee gelmezse hal deil, tevih ve besadih adn alr. Bu hallerin balangcdr. Devam ederse hal olur. Kul, makamlara ykselmeye, hallerin artmas ve fazlalamas ile devam eder. Kul, gerek tevbeye eriinceye kadar, hal olan tevbe ile tekrar tevbe etmeye devam eder. Tevbenin banda meydana gelen zecr ve me hali ekilde tezahr eder: 1- lim yoluyla mez 2- Akl yoluyla mez

3- man yoluyla mez Rza hali de kul, rza makamnda mutmain oluncaya kadar gidip gelmesine devam eder. Tevbe, btn mekanlarn asl ve z btn hallerin anahtardr. Makamlarn ilkidir. Kulda zecr ve mez'in hal olarak baknmas tevbenin anahtar ve balangcdr. Mezi ve Zecirden sonra"intibah" hali hissedilir. ntibah kiiye hayra gtren hallerin banda gelir. Yakaza; Hakk'tan korkan kimselerin kalbine Allah (cc) tarafndan ihsan edilen ve onlar tevbe etmeye ynlendiren ilahi bir ikazdr. Gerek bir muhasebe ancak sahih ve salam bir tevbeden sonra olur. Murakabe menfi hatralar keser. nabe tevbenin ikinci derecesidir. nabe, Allah' (cc) tan yine Allah' (cc) a dntr. Tevbe, mcahedeyle, mcahede ise sabrla olur. Sehl b. Abdullah: "Nimetlere sabr, bela ve musibetler sabrdan daha zordur." Sabrn hakikat, nefsin itminana ermesinden, onun itminana ermesi, keskiye edilmesinden nefsin tezkiyesi de ancak tevbe ile olur. mer b. Abdulaziz"Kaza ve kaderin ahsma takdir ettii eyler dnda asla sevincim olmad." Havf tevbeye yneliten hasl olur. Tevbede istikamet havf ve recann mutedil olmasna vesiledir. Tevbe makam btn makamlar toplar.

Hz. Ali(ra): " Zhd, mmin olsun kafir olsun dnyay yiyen kimseye aldrmamandr." Fakirde zaruri bir katlanma, zahidde ve iradi bir katlanma ve terkedi vardr. Sehl b. Abdullah: "Gerek ubudiyyet, ahsi tedbir ve ihtiyar terk edildiinde elde edilir." Yaptn Hakk'la yapan, dndn Hakk'la dnen ve O'nun emirlerine yasaklarna aykr, ufack bir eye ynelmeyen kimsenin durumu "beka" makamndr. Tevbe: Tevbede tevbe etmektir. ahsi dnceler ve duygularn varl silkinmesi gereken gnahtr. Gnlne doan ktlkten zevk almay hor ve hakir grmekten bir an bile gafil olan kiinin selamette olmayacandan ve bu zevkin kalbe ilemesinden korkulur. Heva ve hevese duyulan sevk, Cenab- Hakk'a kar hissedilen sevginin yokluundan veya azlndandr. Vera: Dinin asl veradr(Hadisi erif) Hz. mer:" Takva ve vera'i elinde bulunduran, dnyal elinde bulunduranlara kar boyun emesi layk deildir." Vera zhdn balangcdr. Vera pheli eylerden ekinmedir. Allah' (cc) tan bir an olsun gafil olmamadr. el-Havvas:"Vera, korkunun, korku marifetin, marifette Allah' (cc) a yakn olmann delilidir,"

Zhd: Cneyd:" Zhd, elde olmayann gnlde de olmamasdr." Zhd, elde olandan el etek ekme, elde olan da datmaktr." Zhd, nefsin hazlarn terk etmektir. ibli:"Zhd, gaflettir, dnya deersiz bir metadr, deersiz bir eye kar zahid olma ise gaflettir. Zhd iinde zhd, zhd srasyla ahsi irade ve ihtiyarndan kmaktr. Hakiki zahid, dnyay alrsa, yine Allah' (cc) la ve O'nun msadesi ile alr. Sabr: Sabr, sabrda sabretmektir. Sabr nefsi olgunlatrr. Ancak sabredenlere, mkafatlar hesapsz olarak denecektir. ibli:"Sabrn en g olan Allah' (cc) ta(Sabrfillah) sabreder. Bir defa sabreder. Sabr Allah' (cc) ta(Billah) ve Allah (cc) iin (lillah) sabreden ve asla sabrszlk gstermeyen kiidir. Fakat az da olsa ikayet onda vuku bulur. Sabbar(Sabur)'un sabr, yalnz Allah' (cc) ta Allah (cc) iin ve yalnz Allah' (cc) la olan kiidir. Sabrda izzet ve gzellik vardr. Fakr: Fakr, sana ait hibir eyin bulunmamasdr. Kettani"Allan' (cc) a fakr gerekleince Allah (cc) ile gna hali gereklemi olur." Fakr, ihtiyalarn kalpte belirmesi ve Allah' (cc) n dnda ki eylere kar muhtaln yok olmasdr.

Fakr, Allah' (cc) dan baka hibir sebebe istinad etmemektir. Fakr, tevhid menzillerinin ilkidir. kr: kr, M'mini grerek nimetin farkna varmamaktr. kr de Allah'n bir nimetidir. Ona da ayrca kr gerekir. kr, Allah' (cc) n verdii nimetlerle O'na isyan etmemektir. krn hakikat: Kulun, dinine zarar verenler dnda kendisi hakknda takdir edilen her eyi, nimet olarak bilmesidir. Havf: Hikmetin ba Allah (cc) korkusudur. Gerek havf sahibi azaba sebep olan korktuu eyleri terketmektir. Zunnur el-Msri"Allah' (cc) gerek manada seven kii, havf kalbini sulamadka muhabbet kadehinden iemez." Reca: Hardal tanesi arlnda imana sahip olann kurtulaca mjdesi verilmitir. Recann alameti, gzelce itaat ve ibadet etmektir. Reca, helal tecellileri cemal gz ile grmektir. Havf ve reva bir kuun iki kanad gibidir. Reca, Cenab- Hakk'n keremini grerek rahata ermektir. Tevekkl: Her iini Allah' (cc) a havale etmek. Tevekkln yalnzca grnen bir taraf vardr.

Tevekkl imann neticesidir. Znnun: "Tevekkl nefsin tedbiri terk etmesi ve Cenab- Hakk'a kar her trl g ve kuvvetten soyutlanmasdr. Tevekkl Allah' (cc) a smsk sarlmaktr. Tevekkl Allah' (cc) bilme nisbetinde olur. Masivadan bir eyler umarak bakmak cehalet ve marifet ktlndan kaynaklanr. Rza: Rza, takdir edilenleri kalbin skunetle karlanmasdr. Musibet ve belalara, nimet ve ltuflara sevinildii gibi sevinmektir. Rza, kalplere vasl olan ilmin salam ve sahih olmasdr. Rza kalbin inirahndan, kalbin inirah da yakin nurundan meydana gelir. Seven, sevgiliden gelen her eyi kendisinin murad ve tercihi olarak grr. 59.BLM HALLERLE LGL BAZI AIKLAMALAR Muhabbet: Allah ve Resulullah sevgisini hereyden stn tutulan hakkn ve imann zevkine varm demektir. Allah ve Resul iman hkm ile sevilirken, oluk ocuk da ftratn hkm ile sevilebilir. Ruhun muhabbeti, kalbin muhabbeti, nefsin

muhabbeti, akln muhabbeti gibi muhabbetin deiik saikleri vardr. Genel anlamda sevgi emirleri yerine getirmek olarak zel anlamda: Ruhun Cenab- Hakk' yakinen bilmesinden doan zat sevgisidir. Gerek manada sevenler, sevdiine ve sevdiinin de sevdiine ulamak gnlle olur. El- Ruzbari:" Btn varlndan syrlmadka sevginin snrna yaklaamazsn." Cneyd:"Muhabbet, muhibbin, kendi sfatlar yerine mahbub olan Allah' (cc) n sfatlarna brnmektir. evk: Seven kiide meydana gelen evk, ahsi gayreti ile deildir. Tevbe istikrara kavuunca zhd, muhabbet istikrara kavuunca evk meydana gelir. evk muhabbetin meyvesidir. Muhitlerin dnyada bekledikleri evk, lmden sonras iin, bekledikleri evkten farkldr. Nice sadk muhibler yaamaktan zevk alrlar. Mcahededen hasl olan evk bu'd ve gaybubet halinde hasl olan evkten daha iddetlidir. ns: Cneyd:"ns, heybetin varl ile beraber yksek haya duygusunun birlikte bulunmasdr." Znnun "ns, sevginin sevgilisine kar i huzuru duymasdr." el-Vasit:"Kainattan kalben ve manen btnyle uzaklamayan kimse nsibillah haline eremez." Allah' (cc) a olan tazm ve heybetin artmas nsn

de artmas demektir. nsn hakikat"Cenab- Hakk'n azametini renmenin arl ile beeri varln bir kenara srlp atlmas, fetih meydanlarnda ruhun serbeste yaylmasdr. Zati ns feradan sonra gelir, zat tecellilerinin mtaalasndan sonra hasl olan beka ve temkin makamn da meydana gelir. Nefsi mutmainnenin hudu nsten, huu de heybettendir. Kurb: Kulun Rabbisine en yakn hali secde andr. Nefsin ibadet ve taatla ifa etmesi ile ruhun kurbiyetle olan nasibi gittike artar. Cneyd:"Cenab- Hakk, kullarn kalbini kendisine ne kadar yakn grrse, o nisbette onlarn kalbine yaklar." Sehl:" Kurbiyet makamlarnn en aa derecesi hayadr." Haya: Haya sahibi, organlarna ve dncelerine hakm olmaldr. Hz. Osman(ra):"Evde karanlkta guslederken bile Allah' (cc) tan utancmdan bzlr de yle ykanrm." Haya, Cenab- Hakk'n celal tecellilerinin azameti karsnda ruhun teslimiyeti ve ban nne emesidir. Vuslak(ttisal) Nuri:"ttisal, kalplerin mkaefe, srlarn mahede makamna ermesidir." Vuslak, kulun, Halk'ndan bakasn grmemesi ve

iinde yaratcdan bakasna ait bir duygu bulunmamasdr. Vasl, Allah'n vuslata erdirdii kiidir. Muttasl ise, kendi ahsi gayret ve almas ile vuslata eren kiidir. Vasl olan, Allah' (cc) dan alkoyacak hibir ey yoktur. Zunnur:"Dnen, gittii ynden dnmedike Hakk'a rc etmi saylmaz. Her eyden kesilip O' (cc) na ynelmeyen vuslata eremez. Vuslak yolunun basamaklar ebedi ahiret hayatnda bile asla katedilemez. Kabz Ve Bast: eyhler, kabz ve bastn alametlerine iaret etmilerdir. Kabz ve bastn kendilerine ait muayyen mevsimi vardr. Bunlarn vakti, havvasa ait muhabbet makamnda bulunan kimselerde. kabz ve bast hali grlmez. Bu durumda birinin ancak havf ve recas vardr. Bazen kabz ve bast haline benzer duygular hisseder ve buna da gerek kabz ve bast zanneder. Halbuki yle deildir, kendisine arz olan bir sknt halidir, ancak o kabz zanneder. Veya nefsani bir rahatlama ve tabii bir ne'edir. Fakat o bunu bast zanneder. Kiide nefs-i emmareye aid sfatlar bulunduu srece bu tr rahatlk ve ferahlk ortaya kar. el-Vast:"Cenab- Hakk, sana ait olan eylerden dolay seni kabzeder. Kendisine ait eylerden de seni bast eder." Kabz ve bast nefs-i levvameden kaynaklanr.

Fena ve beka makamna erdii zaman kabz ve bast yoktur. Kabz, bazen bast konusunda ar gitmenin neticesinde vaki olabilir. Avama ait muhabbetin ilk devresinde bulunan kimse, kabz ile himmi bast ile de neat kartrr. Bazen, kabz ve basta benzer haller meydana gelebilir; amma bu nefsin tabii sfatlarndan deil, mutmainne halinden doar. Fena ve Beka: Fena; btn hallerden syrlmak, hibir eye kar haz duymamaktr. Beka; kulun kendisine ait olan eylerde fani ve Allah (cc) iin olan eylerle baki olmasdr. Cneyd:"Fena, beeri ve nefsani vasflarn btnyle susturulmas, tm varln Cenab- Hakk'la megul olmasdr." Fena, Allah' (cc) n emirlerinin kul zerinde tam bir hakimiyet kurmasdr. Fena, bazen Cenab- Hakk'n sfatlarn, bazen de zat tecellilerini azametini mahade etmekle meydana gelir. Beka makamna erien kiiye, Hakk, halktan, halk da Hakk'tan engelleyemez. Fena halinde bulunan kimse ise Hakk ile halktan perdelenmitir. 60. BLM HALLERE DAR BAZI TASAVVUF ISTILAHLAR

Cem' ve Fark'Tefrika Cem' asl, fark ise Fer'idir. Cem': Sahabinin Allah' (cc) tan baka hibir eyi mahade edemedii vuslattr. Tefrika ise dilediini ak seik grmektir. Cneyd:"Kurbiyetin vecd ile bulunmas cem', kulun beeri zellikleri ile kaybolmas da tefrikadr. Cem' ile tevhidin her trl beeri sfatlardan tecridine, fark ile de ahsi gayretle elde edilene iaret edilmitir. Kul amellerine kesb nazaryla bakacak ve nefsine bir eyler izafe edecek olursa tefrikada, hereyi Hakk'a izafe edecek olursa cem'dir. Tefrika ubudiyyet, cem' ise tevhiddir. Cem' fena ile tahakkuk ederse "Cem'ul cem" adn alr. Hakk'n fiillerini grmek tefrika, sfatlarn grmek cem' zatn grmek de cem'ul cemdir. Tecelli ve stikrar: stikrar, kalbe ait sfatlarn gl olmas ve kemali sebebiyle nefsani sfatlarn ortadan kalkmasdr. Tecelli ise, Cenab- Hakk'n bazen fiilleri, bazen sfatlar, bazen de zati ile olur. Tecelli, beeri perdelerin kaldrlmas, Cenab- Hakk'n zat tecellilerinde, kula gre bir televvun ve deiikliin olmamasdr. stikrar ise, beeri kiiliinin seninle gayb

mahade arasnda bir engel olmasdr. Denilmitir. Tecrid ve Tefrid: Tecrid: yapt eylerde kulun btn gaye ve garazlardan syrlmas Telfid ise; kulun kendisine gelen eylerde nefsini grmemesi, Allah' (cc) tan bilmesi Vecd, Tevaccud, Vucud: Vecd: Allah' (cc) tan kulun batnna gelen ve ona ferah veya hzn kazandran bir haldir. Tevaccud: Zikir veya fikirle vecdi elde etmee almaktr. Vcud: Vecdin vicdan boluuna ulaarak ferahlnn genilenmesi ve yaylmasdr. Galebe: Vecdin birbiri andndan srekli gelmesidir Muvamere: Sekr, hal saltanatn kulu istila etmesi sahu ise, kulun yeniden szleri ve ilerini dzene koymaya ynelmesidir. Kimin zerinde halin cereyanndan bir eser varsa, onda sekr den bir eser var demektir. Btn duygular yerli yerine dnnce de sahu hali meydana gelir. Mahu ve Isbat: Mahu: Nefse ve nefsin kaynana fena nazar ile bakarak amellerin kalp ve ekillerini imha etmek. Isbat; Hakk'n o kimse iin bahettii vcud ile amellerin resimlerini isbat etmek.

lmel Yakin: Nazar ve delel tariki ile Aynel yakin: Kef ve ilham yoluyla Hakkel yakin: Beeri vasflardan syrlmann gereklemesi ve vuslat isteyen kimsenin bu dereceye erimesi ile elde edilir. lmel yakin tefrika hali, ayne'l yakin yolun cem' hali, hakka'l yakin de cem'ul cem halidir. Vakt: Vat, kula hakim olan eydir. Vakitle, kulun irade ve gayreti dnda zerine hcum eden haller kastedilir. Gaybet-hud: hud: Bir an murakebe, bir an da mahade vasf ile birlikte olmaktr. Murakebe ve mahede halini kaybedip huzur dairesinden knca gaybet halindedir. Kulun Hakk'la eyadan kaybolmas kasdedilir. Zevk-rb-Reyy: Zevk iman, urb ilim, reyy de haldir. Zevk bevadih erbab, urb, tevali, levaih ve levami erbab, reyy de hal erbab iindir. Muhadara: Telvin erbab

Muahade: Temkin erbab Mkaefe: Kul telvin ve temkin arasnda istikrar kazanncaya kadar her ikisinin arasnda bulunan kimseler iindir. Tevarik-Bevadih-Levami: Btn bunlarla ifade edilmek istenen ey, halin balangc ile ilk ondaki grntlerdir. Temkin ve Telvin: Telvin, erbab- kulub iindir. Kalpler deiik sfatlara ynelir. Kalp erbabna bu sfatlarn saysnca telvinler zahirdir. Temkin erbab ise; hallerin olumsuz etkilerden kurtularak kalp perdelerini yrtm ve ruhlar Cenab- Hakk'n tecellilerinde bir deime sz konusu olmad iin, telvin ortadan kalkmtr. Telvin sahibinde, nefsin sfatlar ortaya kt zaman onda baz eyler eksilebilir. Nefes: Mntehi, hal kendisinde salamca yerletii iin nefes sahibidir. Huzur ve gaybet halleri gelip geici deildir. Vecd halleri nefesleri ile birlikte istikrar kazanmtr. 61. BLM BDAYET VE NHAYETLE LGL AIKLAMA

Niyet amellerin balangcdr. Balangta bir mrid iin en nemli ey onun sufiyyi yoluna girip, onlar gibi giyinmesi, Allah (cc) iin onlarn meclisinde bulunmutur. Mrid, sufiler yoluna Allah (cc) iin girmelidir. Bidayeti salam olan kimsenin nihayeti de kamil ve tam olur. Seyr-u sluk srasnda manevi terakkiyi engelleyen alaka ve maniler, balangcn bozuk olmasndandr. Mbtedi mridin ilk yapaca kt davranlarndan uzaklamasdr. Mrid sdk ve ihlasa sarlrsa marifet sahibi kiiler seviyesine erer. Slukun bandaki mridlere arz olan afetlerin hepsi nazarlarnn mahlukata ynelik olmasndandr. Doruluk iyilie gtrr. Mrid iin en faydal ey nefsini tanmasdr. Yemesi, imesi ve giyinmesi(hereyi) Allah (cc) iin olmaldr. Bidayetinde, dost, tandk ve arkadalarndan ayrlmak suretiyle iini salam yapmayan ve yalnzla smsk sarlmayan kiinin bidayeti istikrarl olmaz. Sadakatn azl, ihtilat ve bakalar ile har neir olmann okluundandr. ou zaman srf insanlara bakmas bile ona zarar verebilir. Zaruret snrn aan kimsenin kalbinin ynelileri birbirine arm yapar ve kalp tek tek zlerek

dalmaa balar. Mbtedini, dnyaya deer veren kimselerin hibirini tanmamas gerekir. Mrid cuma gnne zel bir nem verir. Mbtedinin dnyaya deer veren kimselerin hibirini tanmamas gerekir. Mrid cuma gnne zel bir nem verir. Mbtedinin Kur'an tilaveti ve hfzndan nasibi olmaldr. Kalp ile dilin birlikte bulunmad, buna btn gcyle nem vermedii tilavet, namaz ve zikir gibi her amel eksiktir. Kul, Allah' (cc) a muhta olma ve O' (cc) na snma miktarnca belalar tanr. Cneyd:"Sadk, bin sene Allah' (cc) a ynelse de, bir an O'ndan yn evirse kaybettii kazandndan ok olurdu." Mbtedi: Sadk, mntehi sddktr. Mntehilerin heva ve hevesleri lm, ruhlar heva nefislerinden kurtulmutur. Mntehiler kendilerine nimetler oaldka ubudiyetlerini oaltan kimselerdir. Dnyalklar oaldka kurbiyetleri artar. Mevki ve makamlar ykseldike, tevazu ve alak gnlllkleri artar. Mntehi, avamdan bir m'min gibi namaz, oru ve her trl hayrla, hatta yoldan insanlara eziyet veren bir eyin kaldrlmasyla Allah' (cc) a yaklar. Mridde nihai makamlar istikrar bulunca o, ahz ve terk ile mukayyed deildir. nk o, her iki halde de salam bir ihtiyar ve tercih gcne sahiptir.

stikamet ve istikrar kazanan herkes Resulullah (SAV)'n haline benzer Resulullah'(SAV) n szleri ruhsat erbab, fiilleri ise azimet erbab iindir. Cneyd:"Nihayet, tekrar balangca dnmektir."

Bu yaz ilim2000.tripod.com adl internet sitesinden alnarak dzenlenmitir.