nsan- Kmil (Giri) Abdlkerm Ceyl

Hazrlayan : Nuran elik Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

GR "Allh" ad ile kaim olan o yce Zat'a. Hak ettii ekilde hamd olsun.. bu yce Allah; Zatnn hakkna ve hkmne gre: Her kemlde tecelli eyledi.. Cell beni noktasn, ceml harfleri noktasna yerletirdi.. Hem de noktasz olarak.. Mabuda yaplan sena yolu ile, zatn vgsn duydu.. Nasl duymasn ki; Hamd eden, hamd ve hamd edilen kendisidir... bu yce Allah: Kaytsz artsz, mutlak varln hakikatdr.. Hak ve halk ismi ile yad edilen msemmann kimlii ondadr.. bu yce Allah: Bu zahir alemi, Adem sureti zerine snrlad.. Kinat, kelimesinin; sznn ve vasfnn manasdr.. Bu benzeri olmayan esiz sanat eserlerinin suretlerine bir ruhtur.. Her aydnlkta, onun cemal yznn nuru parlar.. Zat' iin nasl gerekirse.. O ekilde bir ceml sahibidir.. Her iyiyi ve gzeli kapsamna alan bir kemale sahiptir.. lk yaratla bir z ekirdek olan cevherlerin de, bu cevherlere sonradan ilien arzlarn da hakiki yzne bir varlk olan zattr..

Varln da, yokluun da kimliini tar.. Babann da oulun da benlii ondadr.. Sfatlar ile, cmle gzellikleri mulne ald. Zat ile, cmle kemlleri znde toplad.. Gzellikleri: Safha safha, sfatlar yanaklarnda kendini gsterir.. Zatndan gelen sesle: Kayymiyet sfatna istikamet izdi.. Durum ki, yukarda anlatld gibi oldu, sessizler konutu: - O, kendilerinin ayn'dr.. yilikler de ktlkler de ehadet getirdi: - O, kendilerinin ssdr.. bu yce Allah: Saylrda bir oldu.. Azmeti ile: Ezellerin ve ebedlerin ferdiyetini ald.. O kadar ki: Tenzih edilmekten yana mnezzehtir.. Temsilden, tebihten yana mukaddestir ! Birliinde sayya gelmez; byktr.. Byklne hudut izilmez; Azz'dir.. Onun zerine, bir keyyimiyet ls vurulup: - Ne kadar?. Gibi bir soru vakas olamaz.. Onun iin, bir ekil ve bir keyfiyet de dnlemez. - Nasl?. Denemez.. Bir yer tahayyl edip:

- Nerede?. Sz edilemez.. lim onu ihatasna alamaz.. Gz onu idrk edemez.. Hayat, hayat varlnn zdr.. Nefesidir.. Nefsidir.. Zat, sfatlarn tesinde kaim olan varln ayndr.. En ykseklerde, onun ncl grlr.. En altlarda, yine onun nderlii vardr.. Evvellerin de, ahirlerin de ayn'dr.. Yceliine, yce kemal durumunu kabul eden bir varlktr.. Sonsuz azametin menei O'dur.. Onun eyaya hayat verisi: Varla ilim kayna oluudur.. Bilgi merkezidir. Onlar bilmesi: Her gizliyi ve aikareyi grp idrak mahallinde olmasdr.. Onlar grmesi: Onlarn kelamn batan duymasdr.. Onun duymas ise.. zatnn bir iktizasdr.. Durum ki anlatld gibidir; Onlar nizama sokmas hakkdr.. Onun iradesi; Ak, parlak kelamnn merkezidir. Kelam ise; Kadir sfatnn meneidir.. Onun bekas; Ademin -yokluun- batn durumlar ile .. varln zuhur hviyetidir.. Onun uluhiyeti; Mabudun izzeti ile, abidin zilleti arasn birletirmektir..

hata edici sfat ile: Ferdiyet vasfn ald.. - Ve bir oldu.. tek oldu.. Babas yoktur; olu yoktur; orta yoktur.. Zatn, azamet ve kibriya sfat ile rtledi.. Mecid ve baha gmleini giydi.. bu yce Allah; Anlatlan vasflar icabdr ki; her harekette, hareket edenle hereket etti.. Her sakin durann skunu ile sakin oldu.. Ama hululsz.. Zatna ait her makamda, halkn her eidinde; stedii gibi zuhur eder.. Hak ve halk olarak her manada sfat ald.. Ztlarn btn eidini zat ile cem etti.. Btn sfatlar vahidiyet sfat ile mulne ald.. Ycedir Allah.. hem de mukaddes.. zellikle kendilerine ihtiya duyulan zevclerden ve ferdlerden.. Zira onun teklii, bunlara manidir.. Onun ahadiyeti, aynen kesretidir de.. Onun gizlilii, birleyi izdivalar meyannda saylr.. Hatta ayn'dr.. Tenzih sergisi, tebih terkibinin kendisidir.. Zatnda ycelii: - zzet nianna sahib.. Namnn kimliidir.. Azametini, ilimler kavrayamaz..

Celalinin zn, fehimler idrak edemez.. lim sahibi; O'nu idrakten yana aczini itiraf etti.. Akl; Ulamas babndan onun bana dnd. Hem de; Ondan ayrlp blnmekten yana eli bo olarak.. Gerekli olan vcub, gerekli olmayan cevaz dairesi: Ak sylenen szlerde ve yaplan beyanlarn noktasndadr.. mkan hviyetinin bir yan; Gayeyi anlamak ve tam sehadetgahtadr.. Bir de; Cevherin ve arazn zarfndadr.. O'na Dir Hayat; Baz mahadelerin douu ile balar.. Bitkiler olsun, canllar olsun.. O hayat eserinin inii ile, alametleri belirir.. Bir denizdir ki; Ulvi ruhaniyetler gelir.. Hem de, sultann yce kkne.. eytann ve hevann dt baheye.. man ve idrak nurunun beyazl, irk ve kfr karanln yok eder. Allah ad ile kaim olan o yce zata. Hak ettii ekilde hamd olsun.. Hda alnnn sabah, aknlk ve 'Am' gecesi; ezelin ve sonradan olmularn aynasdr. Azabn ve nimetin parlak niandr.. Yce Allah'n eyay kuatmas; Onlarn zat oluudur.. yle bir zat ki; Sfatlar onu kavramaktan yana gszdr.. Evvellii iin bir evvellik dnlemez.. Ahiri iin de bir son dnlemez.. Ezeli bir kayyumdur.. Ebedi bakidir.. Bu varlkta; Bir zerre dahi kprdayamaz.. Ancak onun arzusu, onun kuvveti ve onun kudreti ile kprdar.. hareket eder.. canlanr..

Olan ve olaca bilir.. in nnden taa, sonuna kadar.. ehadet ederim; Allah'tan baka ilah yoktur.. yle bir Allah'tr ki; Btn bu ibarelerden tededir.. stndr.. Ksaca; O, bu ibarelerle anlatlamaz.. Mnezzehtir.. Mukaddestir.. Onun varl; Ne sarih ifade, ne de muammal iaretlerle anlatlabilir.. Burada; Ona delil olsun, diye yaplan her iareti; Onun hakikatndan bir perdeyi asn diye yazdm.. Bu da, ancak temsil yollu oldu.. Hangi ibare ki; Ona vardrr, midiyle getirildi; nice nice onu anlatmaktan uzaktr. Ona vardran asl yoldan alr.. Hem de srratle.. Ve o; Zatn bildii gibidir.. Amma nasl gerekli ise.. Nasl iktiza ediyorsa.. Bizzat o; Her ynyle, kemal vasfn haizdir.. Hem de yeteri kadar.. Varlna ne kadar kemal vasf gerekse o kadar.. Resulllah S.A. efendimiz iin de, ayn ehadetimi tekrar ederim.. Yce Allah'tan ona selat ve selam olsun.. yle ki; O, ademolu ferdleri arasnda, yce Hakkn zatna davet edilen ve vasl olan tek ferddir.. Allah'n kuludur.. Kendinden nce gelen resullerin eriatn silip, yeni bir eriatla gelen, Allah'n muazzam Resuldr.. Yeni bir eriatla gelmeyen, kendinden nce gelen resullerin yolunu izleyen nebiler arasnda da; Allah'n en ok keremine nail olan, Allah'n bir nebisidir.. Zat iin bir ridadr; perdedir.. Zatna delalet eden, stn bir niandr.. alametidir.. Varlna kavumakta en kdemli olandr.. Ona vardran yolun en salamdr.. Sonra o; Hakkn zatna parlak bir aynadr.. simlerin ve sfatlarn son derecede tecellisine bir zuhur yeri olandr.. CEBERUT, nurlarn bir geli yeridir.. (CEBERUT: Ebu Talib-i Mekkiye gre; Azamet alemidir.. Yani; sim ve sfatlar alemi.. Fakat ounluk u fikirdedir; Orta alemdir.. Yani; Berzah.. Toplu olarak btn ilerin iinde durduu alem..)

MELEKUT, srlarna bir konak yeridir.. (MELEKUT; Ruhlara ve nefislere has olan gayb alemi..) LAHUT, hakikatlerinin topland bir merkezdir.. (LAHUT; Melekiyet.. Yani; Melekler alemi..) NASUT, inceliklerinin bir kaynadr.. (NASUT; nsaniyet.. Yani; Bu insanlk alemi..) Sonra O'dur; Cibril'in ruhu ile fleyen.. Mikail'in srr ile ihsanlar yadran.. Azrail'in kahr ile yzp gezen.. srafil'in toplamasna ynelen.. ilk koan.. .. Ve O'dur; Sidrelere mnteha.. son yolcu.. son yolcu ve.. son yolculuk.. .. Ve isralar kkne refref olan O'dur.. Hebann da, tabiatn da, heyulas O'dur.. luhiyet atlasnn felekidir.. Rububiyet vc burcunun bir mntkasdr.. Ykseklik ve terakki vlmesinin semalardr.. lmin, dirayetin gneidir.. Kemal halinin nihayetinde, mehtap safasnn aydr.. kameridir.. Seilme ve hidayet yolunda, yn gsteren bir yldzdr.. Dilek hararetinin ateidir..

Gayb ve ehadetin ki; Grnen ve grnmeyen hayatn suyudur.. Rahmet ve rbubiyet nefesinde esen bir saba rzgardr.. Zillet ve ubudiyet yerinin billur sakssdr.. Seb-i Mesn'nin sahibi, birinci ve ikinci derecedeki fyuzat kaplarnn anahtarna sahiptir.. Cemal ve celal sfatlarnn bir iktizas olarak Kemal sfatnn mazhardr.. Ho manaya bir ayna, Y ce nm'a tecelligah; Tatl bir kaynaktr, kemal makamnda cilvegah. Gzellik semasnn kutbu, orann gnei; Hi de snmez o olduka doua bir karargah; Tmden kemal, bir hardaldan ibaret ona gre; Ki dalta onun gzellii bir nazargah.. Ona salat ve selam.. Hallerinde yerine kaim olan ashabna da, ali'ne de salat ve selam.. Kald ki; Bunlar, Resulullah S.A. efendimizin, szlerinde ve ilerinde nbet makamna nail olan vekil oldular.. ehadetimi tekrarlarm; Kur'an Allah kelamdr.. Onun kapsamna giren manalar da haktr.. Onu; Ruh-u emin olan Cebrail, Nebilerin ve Resullerin sonuncusu olan en byk Neb/Rasl'n kalbine indirmitir.. Tekrar ehadet ederim ki; Neb/Rasl haktr.. Onlara gelen kitaplar dorudur.. Btn bunlara iman etmek kesin olarak vaciptir..

Kabir, Berzah, azab olacaktr.. Kyamet de gelecektir; ki ona, phe yoktur.. Ve Allah; Kabirdekileri diriltecektir.. Tekrar ehadet ederim ki; Cennet haktr.. Cehennem haktr.. Srat haktr.. Neir gnnn hesab haktr.. Tekrar ehadet ederim ki; Allah hayr da erri de diler.. Krmak ve zorlamak, onun eli ile olur.. Hayr; Onun dilei, kudreti, rzas ve hkm ile olur.. er; Onun dilei, kudreti, hkm ile olur; ama buna rzas yoktur.. yilik; Allah'n kuvveti ile hidayeti ile olur.. Ktlk onun hkm iledir.. Kulun umluu ve azgnl sebebi ile gelir.. Edeb icab u manaya dikkat; "Sana bir iyilik gelirse.. Allah'tandr.. Bir ktlk isabet ederse.. nefsindendir.. De ki; Hepsi Allah'tan.." (1/79) Vcud ondan balad ve.. emri olduundan yine ona dnecektir.. Besmeleyi ektik.. Allah'a hamd ettik.. Resulullaha salat ve selam getirdik.. ehadet de getirdik.. imdi GR ksmnda anlatacamz mevzua girebiliriz..imdi iyi dinle; nsann kemal derecesine erip ergin bir kimse olmas; Allah' bilmesine bal olduuna gre.. Keza insann fazileti; Cinsi izinde, onun kapsad manadan kazanc kadar olacana gre.. Evet.. Byle olacana gre; Marifet duygularnn elde edilmesi gerekir.. Tahkik sonunda elde edilecei kesin olan marifet duygularna gelince; lahi bir ilhama ve onun verecei baarya baldr..

Fakat.. fakat.. oras bir baka blgedir ki, manasn u yet-i kerimenin derinliinde bulur; - "Emniyet telkin eden, saygdeer bir yerdir.. nsanlar onun evresinden uzaklatrlr.." (29/68) Amma neyle?. Evet, neyle uzaklatrlr?. ununla; Bir sr engeller ve oyalayc eylerle.. Sonra orann hali yerleri, sahilleri; Bir sr kaya ve kaydrmaclarla doludur.. Denizlerine gelince; Helak ve boulmacalarla doludur.. Bu arada onun yolu; nce bir kldan daha incedir.. Keskinliine gelince; Keskin bir kltan da keskindir.. Durum anlatld gibi olunca; Yolcunun byle bir yolda yryebilmesi.. ama tam olarak.. drst bir ekilde imknsz gibidir.. Durum yukarda arz edildii gibi olunca, ister istemez sorulacak; - Pekl.. O halde bu yola nasl girilecek?. Nasl yrnecek?.. Ve dneceksiniz deil mi?.. Nitekim ben de dndm.. Dndm ve bir kitap yazdm.. yle bir kitap ki; Hakikat gnei gibi parlak.. Ak, belli bir ileme tabi tutulan ve tam bir tetkik mahsul.. Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin, en yce refikine ileten ola.. Amma, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi.. Emelim o ki; Bu kitap, bu yollar taleb edenler iin, efkatli bir karde gibi olacaktr.. Evet.. Byle olmas icab eder ki; Issz vahalarda, kimsesiz kald zaman, onunla nsiyet edebile.. Onun gizli talimghna gire, ban onun sinesine yaslayp kala.. Onun irfan duygusu alayan aydnl ile, snk kesini, bilinmeyen karanlklarn aydnlatmaya baka.. Bu iin baka aresi yoktur.. Sebebine gelince; Artk mridlerin kalb semalarndaki cezbe gneleri kalmad.. Yolcularn felek semalarnda, mehtap safalar getiren dolunay kalmad.. Bu yolu kasd edenlerin himmet balarndaki azimet yldzlar batt.. te.. Anlatlan manlarn bir icabdr ki; O lemin denizinde yzenlerin kurtulma midi azald.. Onun sahillerinde gezenler iin de, necat midi pek kalmad..

Neden byledir? Hepsi nasl anlatlsn?. Anlatlamaz; zira: Anlatlanlar dnda menziller var ycesine; nemlileri: Sarmtr dehetler bycesine.. Kllar var ki, beyaz beyaz yeil yeil; Mzraklar sanki zulm yklenmitir glcesine.. bu halet iinde kitab tamamladm: Ak bir keif zerine.. Ve.. ondaki meseleleri glendirdim; Salam kaynaktan gelen haberlerle.. Ve ona bir isim verdim; EL-NSAN'L-KML F MARFETL-EVAHR VEL-EVAL. (EVVELLER VE AHRLER BLMEKTE NSAN-I KML.) Bu eseri yazarken ve yazdktan sonra, baz haller geirdim ki: Onlar da burada anlatmak isterim.. Bu eserin telifine baladm.. Baz beyanlar ve tarifler yapyordum.. Bunlar yaparken, hatrma gelen u oldu: Bu ii brakaym.. Bunlar birer birer tahkik gerektiren meseleler olmas hasebiyle, sayg gstermek istedim.. Tetkik sonunda, bana ihsan edilenin yaymn azaltmak diledim.. bu dnce iledir ki: Eseri paralamak istedim.. Btn gayretimi bu yola verdim.. Baladm onu darmadan etmeye.. Btn blmlerini dattm.. Bu bahsi kapadm.. Birbirinden ayrdm; Pare pare ettim.. Hi bir ie yaramaz hale getirdim.. Bundan sonradr ki; Onun gnei batt; gitti.. Onun gzel yzne perde ekildi.. Unutulup giden bir ey oldu.. Yaramaz.. hi bir ie yaramaz saydm.. Bir zaman sonra, iin rengi deiti.. Bir hayr olarak ortaya kt.. Byle yazlp dururken bir hayr oluu ortaya kt.. u ayet-i kerimeyi okudum; - "nsan zerinden yle bir zaman geti ki; O zamanda o, anlan bir ey deildi.." (76/1) Sanki yoktur hacun ile safa aras; Ne Mekkede yolda ne seyir safas.. te; btn bu istihalelerden, deien hallerden sonra.. Cenab- Hak bana, bu eserin aklanmas emrini verdi.. Aktan anlatlmas gereken blmleri ile, kapal ifade edilmesi gereken ksmlar aydnlatt.. Ayrca ummi bir fayda salayaca ynnden vaadde de bulundu..

Aldm emirlerle vaadler, uyulmas icap eden eittendi.. Bu sebepledir ki; Ba stne.. Deyip, eserin, yeni ekli iel telifine hemen baladm.. Anlatld ekilde de, Cenab- Hakka tevekkl eyledim.. Evet.. ite ben; Onun ezeli olan kocaman kadehi ile iirmekteyim.. Ama ALM ismi ksesine dalp kararaktan.. Ama kimlere?. Haliyle herkese deil.. iman ve teslim ehli olup, bu arab imeye ve sindirmeye gl olanlara.. Bu, yle bir araptr ki; kram sahibi olan candan gelir; emilircesine de iilir.. Bu yle bir araptr ki; Yoku da var da sarho eder.. Bir gemi ki, brakt gnei, karanlk geceyi; SHA belirdi, sabah aydnland z bilmeceyi.. Soyun bu vasflardan latif bir emaile brn; Ama mull bil, zamandaki ince kesmeceyi.. Kadehten geersen taa, yce menbana kadar; Dnersin, dndke zaman, renirsin zemzemceyi.. Ve, niceleri baland kald ssl atksnda; Balar Allah'n mlkdr emr gsterir en yceyi.. Nice fakir vardr ki, sz kendini kul eyledi; Balad varda yokken, rendi ilerlemeceyi.. Nice cahil vardr ki, kokular onlara vard; Ve.. haber verdiler hem iblisceyi, hem ademceyi.. Nice susanlar vardr ki, dinledim haberlerini; Arta izzet ikram grdler ondan ycelmeceyi.. Onun kadehinin gzne bir kez nazar eylesen; Yapmazsn artk bilmediine srme ekmeceyi.. Bu bir nur gne saylr, belki de gece zulmeti; Bir yce hayrettir ki, renirsin ekimeceyi..

Bir nurdur ama ona gz yok, ona bir k da yok; Bir gzel var, yz yok, yz vardr neyler plmeceyi.. Bir burun var, koku yok ve bir kokudur ki yaylmaz; Bir arap.. Yok barda ve bulmu mhrlenmeceyi.. Ey yaknlar, tutunuz onun yce kadehlerinden; Emniyet emelleridir, ycel gr bymeceyi.. Allah iin, yce an hakkna ihmal etmeyin; Ne tad.. Onu brakan grr nedamet etmeceyi.. Nolurdu ondan tad alanlar kardeim olsalard; Selmm onlara.. Selm bilir teslim etmeceyi.

nsan- Kmil (Mukaddime) Abdlkerm Ceyl

Hazrlayan : Nuran elik

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

MUKADDME Rahman ve Rahim olan Allah ad ile balarm.. Hamd.. Tek olan Allaha mahsustur.. Salt ve selm; Kendisinden sonra bir peygamber gelmeyecek olan byk Resle.. Bu eserin meydana gelmesinden beklenen; Cenab- Hakkn marifeti olduuna gre; Bize den, mukaddes ve yce olan Cenab- Hak zerine konumak olacaktr.. Ama nce onun isimleri ynnden gideceiz.. nk; Ona delil olan isimleridir.. Daha sonra vasflar cihetine yneleceiz.. nk; Zat- lhinin keml derecesi eitleri oradadr.. Kald ki; Cenab- Hakka has mahallerde, ilk zahir olan sfatlardr. Zuhurlarda, sfattan sonra, ancak zat gelir.. Bu itibarla: Mertebe cihetinden; sfatlar, isimlerden daha yksektir.. Zat zerine sarf edeceimiz kelm; Esma ve sfatlardan sonraya brakacaz. Haliyle bu blmdeki konumamz, bu aleme has olan ibarelerin tahamml kadar olacaktr.. Durum byle olunca; Konumalarda sofiyenin kullanmakta olduu kelm derecesine inmemiz gerekli olacaktr.. Bu arada baz aklamalar da yapacaz.. Haliyle; Lzumlu olduu ve ihtiya duyulduu yerlerde.. Ta ki; Bakp okuyana kolay anlama durumu hsl ola..

Baz srlara kar da aklayacaz.. Ki onlar, lmi; Kitaba yerletiren zatn yazmad meseleler olacaktr.. Ki onlar; Yce Hakk bilip anlama ile ilgili ilerdir.. Mlk ve melekt alemini anlamaya yarayan mevzulardr.. Btn bunlar anlatmaya alacaz.. Ama: Mevcud olan iaretli ifadelerle.. Bal remizleri nkteleri ancak bu yoldan bileceiz.. Bu arada isleyeceimiz yol; Saklamakla, amak aras bir ifade tarz olacaktr.. Bu haller iinde bir tercman olacaz ki; Bazan ykp datmak, bazan da yapp onarmak durumu meydana kacaktr.. Ta ki; Dnce gcn kendinde bulan, tam manas ile dnebilsin.. Anlatlan manlar arasnda yleleri vardr ki; Ancak kapal bir ifade, ya da geni manl bir iaretle anlatlabilir.. Byle anlatlmas gereken bir ey; Eer ak bir ekilde anlatlacak olursa.. zihin kayar.. Esas mahallinden ayrlr; baka bir yne gider.. Bu ise.. beklenen haslat getirmez.. yle ki; Aranann bulunmas imknsz hale gelir.. Bu durum nce bir itir.. ou kez vukubulur.. Bu many, -Nuhun gemisi anlatlrken geen- u yet-i kerime ile, daha iyi anlatabiliriz; - Onu levhalar ve ivilerle yaplma ykledik.. (54/13) Grlyor ki; Burada gemiden sz edilmiyor.. Ve o, Nuhu yklenen, aslnda; Levhalarla, ivilerle yaplan deildir.. O halde neyle?. Dn.. Byle olsayd; - Levhalarla, ivilerle yaplan gemiye ykledik.. eklinde bir ifade tarz tercih edilirdi.. unu da bildirmem gerekir ki; Bu kitaba, Kuran ve Resulullah S.A. efendimizin snneti ile teyid edilmeyen hi bir eyi almadm..

, anlatld gibi olunca; Bu esere bakp okuyandan bir dileim var; ayet, Kuran Kerim, veya Hadis-i erif dnda bir szm grrse.. onunla amel etmeyi braksn.. Ve, o szn, benim kasdm olmadna, yet-i kerime ve hadis-i erifin man mefhumu iinde olduuna inanp teslim olsun; inkr etmesin.. Ta, Allah- Tel, o man yolunda kendisine bir kap ancaya kadar.. Burada inkr yoluna sapmamann ve teslim olmann faydas udur, O anlamad bir eyi anlama bereketinden mahrum kalmaz.. imdi anlayamadn, belki de az zaman sonra anlar.. Sebebine gelince; Bizim bu bilgilerimizden bir eyi inkr eden kimse, onun asln bilmekten yana mahrum kalr.. bu mahrumiyeti ise; nkr devam ettii sre srer.. Daha teye geemez.. Baka yolu yoktur.. Sonra, Onun vuslat tad; Bu inkr sebebi iel, ondan kesin olarak tamamen gider.. Hem de; lk inkr annda.. O kadar ki; Onu iin artk iman ve teslim babnda baka bir yol da kalmaz.. Burada nemli bir husus aklamak isterim.. Bilesin ki; Hangi ilim olursa olsun; onu, yet ve hadis teyid etmiyorsa.. o bir dellettir.. Belki de hi bir ey deildir.. Belki de yle bir ey yoktur.. Ancak bu durum; Senin o many deerlendiren, yet ve hadisi bulamadn iin meydana gelmez.. Hemen her ilmin ; kendi znde, yet ve hadisle teyid edilmi olmas bir gerektir.. Ancak seni o ilmi anlamaktan alkoyan, istidadnn azldr.. Bu halin, o ilmi anlamana engel olur.. O ilmi, kendi gcnle almaya, onunla nimetlenmeye kalkarsn.. Ne var ki, byle bir eye; asla gcn yetmeyecektir.. Bu halini anlamadn iin, sanrsn ki; O ilm konu, yet ve hadise aykrdr.. imdi sana bir tavsiye:

Byle bir halle karlarsan, teslim bayran ekmelisin.. asla, inkr yoluna sapmamalsn.. Taa, yce Allah elinden tutup seni, o ilmi anlay makamna karncaya kadar.. Zira bu ilim; Bir varidattr.. Gelitir.. Ama; Sence yaplan bir ey olmadan.. Sana faydal olaca cihetiyle, aada anlatlanlar iyi dinle.. Zira bu anlatlanlar, ilmin geli yollarn gsterecektir.. Sana gelecek ilmi varidat, u ynn dnda deildir.. BRNC YN: Bu, bir mklemedir.. Karlkl konuma manasna.. Bu, senin kalbine gelir.. Fakat, Rabban ve melek bir ihtarla.. lhi bir an ile.. Ondan gelen bir tahrikle.. Byle bir halin reddine, yollar kapaldr.. Keza inkr da imknszdr.. nk Cenab- Hakkn, kullar ile konumas, onlara yapt ihbarlar zatna has bir ekilde kabul edilmek zorundadr.. Bylr bir hali defetmeye, kabul etmemeye, hi bir yaratlmn gc yetmez.. ama hi bir zaman.. Ancak, zihne gelen her kelm bu manaya almamak veya; - Bu Allah kelmdr.. Dememek iin, almetlerini, iaretlerini bilmek icab eder.. O almetleri bildikten sonra: Duyan, mecburi bir ekilde anlar ve; - Bu yce Allahn kelmdr.. Der.. Mesel O kelm duyan, her yan ile duyar.. Tepeden trnaa kadar.. Hi bir ekilde o duyduunu belli bir yne balayamaz..

Bir ynden duyup, dier ynden duymamak olmaz.. Tek ynden duyulursa.. onun; Allah kelm olmas imknsz olur.. nk o; Bir yne mahsus oluyor, baka yne geemiyor.. Grmyor musun; Musa a.s. kendisine gelen hitab aatan dinledi.. aac dinlemedi.. O sesi hi bir yne balamad.. Aaca da balamad.. nk aa bir cihettir.. Yndr.. Evet.. Rabbani ihtarn durumu budur.. Melek ihtara gelince.. Kabl ynnden Rabban olana yakndr.. Birincisi kadar kuvveti haiz deildir.. Ancak, kabul edilmesi itibari ynnden zaruridir.. Bu srf Cenab- Hakla mkleme deildir.. Demek oluyor ki; Varidat yolundan, Cenab- Hakla vastasz bir konuma deildir.. Buna, yca Hakkn tecellileri de karr.. zetleyelim; Her ne zaman ki, Cenab- Hakkn nurlarndan bir krnt kula tecelli oldu.. Kul; lk anda bir ilim sahibi olur.. Anlar ki; O bildii, Cenab- Hakkn bir nurudur.. ... Bu tecelliler deimez.. Zata ait oluu, sfata ait oluu, bilgiye ait oluu hi bir ey deitirmez.. Hatta, ayn oluu bile ayr bir man tamaz.. Hepsi odur.. Durum byle olunca; Her ne zaman sana bir tecelli gelirse.. Ve sen de; Onu ilk anda Cenab- Hakkn nuru bilirsen.. amma sfatnn nuru, amma zatnn nuru.. te tecelli odur.. Anla.. Zira bu yle bir ummandr ki, sahili yoktur.. Anlatlan makamn altnda bir de ilham vardr.. Bunun durumunu da biraz aklamak icab eder.. lham, daha ziyade iin banda olanlar iindir..

Bir mptedinin, henz iin banda olann, ilhamla amel etmesi, ancak ayet veya hadise dayandktan sonra olur.. yet ve hadiste ahitleri bulunursa.. lhi bir ilham vasfn alr.. yet ve hadiste onu teyid eden bir mana olmad takdirde; nkr etmeden durmak, beklemek lzmdr.. Daha nce de izah edildii gibi.. Burada, durmann faydas; eytan bir ey olup olmadn tam olarak tesbir edebilmektir.. yle ya; eytan mptedi olann, henz iin banda durann kalbine bir ey atar ve onun ilham olduunu anlatmaya alr.. Durup dnmek gerekir ki; Byle bir ey olup olmad sezile.. Bu arada tam ve katksz bir ynelile, Allah- Telya ynelmek icab eder.. Usulne edebine, erknna gre, ona tutunmak gerekir.. Taki; O yet ve hadisle teyid edilemeyenin ne olduunu Cenab- Hakk kendisine bildire.. KNC YN : lim aln, bu yndeki durumuna gelince.. Bu da, ehl-i snnet ve onlara mensup olanlarn dilinden dklen ilimdir.. Bu eitten bir ilmin de, yet ve hadiste ahidini ve delilini bulursan; ondan murad ne ise, odur.. Daha tesini aramamak icab eder.. Ters bir durum meydana kt takdirde kendini ondan ekmen gerek.. O beyan edilen eye mutlaka iman etmesi imknsz olanlar arasna gir.. Zaten baka trl de olmaz.. Sebebi de; Akl nurunun, iman nuruna galebe alm olmasdr.. Burada da izleyecein yol; lham meselesinde izleyecein yoldur.. Durup beklemekle, teslim olmak aras bir yola gir.. NC YN:

Bu derecedeki ilim, mutlak bir ilimdir.. Belli bir ciheti ve belli, sabit bir durumu yoktur.. Hem kabul edilebilir; hem de kabul edilmez.. lle de kabul edilmeyecek diye bir zorlama yoktur.. Kabul etmemek de byle.. bu ekilde gelen ilim eidi; Mezhep d kalan, bidat ehli arasna katlan kimselerden sadir olan ilimdir.. Aslnda, bu eitten ilimler; atlmtr.. Makbul saylmazlar.. Ancak; Zirek, keskin akll bir kimse, keskin olarak, btn eidi ile onlar inkr etmez.. Ama, her eidi ile.. O, eit ilimlerin; Kitap ve snnete uyan ksmlarn kabul eder, kitap ve snnete uymayan ksmlarn da reddeder.. Ama her eidi ile.. Onlarn da, hemen hepsi kble ehli saylr.. Aralarnda, ittifak halinde belirtilen meseleler azdr.. ster Kurandan olsun; isterse hadisten.. Onlar, bir yn ile kabul edilir, bir yn ile de kabul edilmez.. Hemen hepsi, ayn ynde gider.. Onlarn ihtilaflarna konu olan meseleler, karlkldr.. Bir manay bazan ikinci bir mana gibi gstermeye benzer.. Bu eitten meseleler, yetlerde de gelir; hadislerde de.. Bunlardan bir tanesi, HDAYET iidir ki, u yet-i kerimelerle tesbit edilir;
- Sen sevdiini HDAYETe erdiremezsin.. Lkin Allah dilediini HDAYETe erdirir.. (28/56) - Gerekten sen; Doru yola HDAYET edersin.. (43/52)

Grlyor ki, bu yet-i kerimelerde, hidayet iki ekilde anlatlyor.. Onlardaki fikir eidi de bundan douyor.. Bir tanesi de;
- NCE YARATTI.

Meselesidir.. Bullar da u yet-i eriflerin manalarnda grlr;

- Allah akl nce yaratt..

- Allah kalemi nce yaratt.. - Ya Cabir, Allah nce Peygamberinin nurunu yaratt..

bu hadis-s erifler de, ayr ayr dncelere, HDAYET meselesi gibi yol ayor.. Btn dnceler bir yana; biz kendi dncemize bir yn vermeliyiz.. Hi birini inkr etmeden, en gzel ekle brndrmeliyiz.. Eksiksiz, tam ve umuma yarar bir ekilde.. i bu adan ele aldmz zaman, anlattmz gibi umuma yarar bir mana olursa.. kabul ederiz.. Ama, brn de reddetmeyiz.. HDAYET iin, iimize yarayan u fikir vardr; - Resulullah s.a. efendimizin elinde olmad anlatlan HDAYET, ancak Allahn zatna olan HDAYETtir.. Resulullah s.a. efendimizin elinde olan HDAYETe gelince, bu da Cenab- Hakka ulatran yola HDAYETtir.. Yukarda anlatlan hadis-s erif iin ise, u mana verilmitir; - Bunlardan tek ey murad edilmitir.. Ancak, nisbet edildikleri makama gre, ayr ayr saylmtr.. Tpk mirac iindeki; ESVED, LAM, BRAK gibi.. Bunlarn de birdir ve ad HBRdir.. Btn bu anlatlanlar, bir mesele idi.. Ve bunlar bir MUKADDME ile sana sunuyorum.. Hemen hepsini; Seni, mahcuplarn dt vartadan karmak iin yazdm.. Demek istiyorum ki; - ok yzler arasndan syrlp tek yz grebilesin.. ...Ve bu kitapta benim dilimden dklen, yce Allahn yrttklerine marifet hali ile ersin.. ... Ve bylece.. Hak erleri derecesine kasn.. kasn.. kasn ki; Bundan sonra anlatlacaklar rahatlkla dinleyesin.. Hele, ARET olarak aada anlatlanlar..

Ve.. anlayasn.. te, o iaretlerden biri.. Dinle.. ama, itirazsz.. Anladn kabullen.. Kalann da, sonraya brak.. Tam anlayabilmek iin, znde bir zemin hazrla.. te anlatmaya balyorum; Gemile, gelecekle balants olmayan bir vakt iinde, Cenab- Hakkn huzurunda olduk.. arkn; - G A R B.. Vasfn alan vel zatlarndan biri ile.. Samediyet rts ile rtnmt.. Ahadiyet izarna sarnmt.. Cell perdesine brnmt.. Gzellik ve Ceml tacn da giymiti.. Keml dili ile selmlatk.. O hal, o kadar gzeldi ki.. Selmna, merhabasna karlk verdiim zaman; Onun mehtap safal bedrinin stnden rts kayp gitti.. Onu bir rnek ve bir numune gibi grdm.. Evet, yle mhade ettim.. Bir varlkt; ama hkm idi.. Hkm idi; ama her eyi znde okunan bir kitap fihristi gibi idi.. Her ey znde bulunan dersler manzumesindeydi.. Gl olarak bir farz yoldan girdik iin iine.. Haliyle onunla.. Zira bakas yoktu arada.. Bu arada zimmet gitti; bor klelii kalmad.. kalkt.. Bu sefer onun itibar ibresini, kendi lmde buldum.. Onun iin inciler dizer gibi bir nazm dizdim..

Ve.. lk anda benden; Herhangi bir eye muhtac olma balar zlp gitti.. O halimi; u an mefhumunun inkisar sopas ile yararl hale getirdim.. Bylece ayar saltanatm tam oldu.. Tam lsn buldu.. te o zaman; Arn Rabb bu evde oldu.. ktidar krssn kurdum.. Onu da, itibar terazisine oturttum.. te o zaman; Olduumu, olacam halimi ve gelecek zamanm ibretle grdm.. Ama, anlattm yceliklerin usulnce.. O kanunlara gre.. te benim yolum.. halim.. durumum.. edebim.. Ben bu halimi hayli gizledim.. Ama ne kadar gizleyebilirdim ki?.. Sonunda; Okkalar, kilolar, batmanlar bitti.. Tartacak bir arlk ls kalmad.. te.. Bu zamana kadar gizleyebildim.. Artk onun arln tartabilecek bir dirhem kalmad.. Onun tartacak bir kar arlk bulunmad.. Dndm, tandm; Arlk zaferimi, tetkikte, incelemede buldum.. Ama onu; Tahkik ayar ile de perkittim.. glendirdim.. Salama erdirdim.. Sonra ellerimi kna ile boyadm.. Gzm uyur uyank bir halle de srmeledim.. te o zaman; Gzm, esastan tam olarak atm.. Kilitleri krdm.. Ve.. O zaman bana; - Nerede?.. Diye hitab etti.. Ben de; - Arada.. eklinde bir lisanla cevap verdim.. bu halden sonradr ki; Aadaki beytleri dile getirdim.. Nefy ile isbat, yokla var aras bir dizi ekline soktum..

Bence gerek olan o: Yok oldu birdenbire; Mademki varlk, tehir edeniyim habire.. Hayal onu, taa uzaktan grd gerekten: Kudret olarak varlk iktidarna gre.. Sen olamazsn kurulan bir duvardan baka; Haznelerin var o haznedar olduu sre.. Ben ite u duvarm o dahi onun iin; Gizli haznedir bilirim grdme gre.. Ve sen onu elinde bir kalp olarak tut; O, onun iin bir ruhtur, ibretine gre.. Allah gzelliini artrsn, zira oldu; Yce ilhn cemal mehur olduu sre.. Parlaklkta senden baka kaim olan yoktur; i anla ki, suretlerini seyrin sre.. Yukardaki inci dizisi halindeki nazmlar duyduktan sonra, halimla hallendi.. Heyecan dalgamdaki mehtab devre balad.. Sonra.. evet sonra; u nazm beyitleri sralad.. Ama hi bir eyi ifa etmeden.. Ama ne gzel ifa etti.. Haliyle ehline.. Sakl gzellikler dizisi, rtler de kendinden; Ylan sran, sihri dahi grclerden.. Sarholarda tadp arap bir ho surete brnd; Sarholarla ayan oldu grnd perdelerinden.. Mehtap onun hayaline girdi tamam olup ald; Ondaki huylardan her ne ki bulunmaz gibilerden.. Atllar merkezinde knac naklarn grd; Onu yazmay istedi balad sa tellerinden..

Kayserin tacn giydi tebaasna uyaraktan; Orann mlknde saltanat ald evrelerinden.. Sonra, tmden halkn mlkiyetine de sahip kt; Ne varsa yeil beyazlardan, krmz bitkilerden.. Onu saylan tm gzellikler sahibi bildike; mirin bildii Leyldakine benzeyenlerden.. Onun znde sakl duran azizlik hepten kt; gzelliidir ne ki var belli gzelliklerden.. Onun yukardaki tatl hitabn dinledim; iindeki kurtulu ifade eden manay da anladm.. te o andadr ki, olan ve olacak oldu; bunun zerine de yemin ettim.. Bu yemin zerine ahdine vefa gsterdi, dnmedi; bozmad.. Yeni libasna brnd; eskilerden soyundu.. Ve.. ufuklarda cemalini gstermeye balad.. Artk onlardan hi bir ey, onun iin olmad.. Ne ne iin olabilirdi.. kilik mi var ki; Bir ey, bir ey iin olsun.. Sonra.. Akllarn ve dncelerin uzak grd her ne ki var; hepsi onun bir beyan, aklamas babnda zuhura geldi.. Srlar ve ruhlar onu can evine yaklatrd.. Bir bereket geldi ki; Onun kuatmas iin dehetler sat.. Artk olduu yerde soyundu.. Bir nokta zerinde mekn tuttu.. Sonra, kuatma, sarma emberini uzattka uzatt.. Evet, bunlar yapt.. Ta ki, hicap rtsn kaldra.. .. Ve aktan aa bana hitab ede..

Beklenen hitabn yapt.. Nzul eyledi.. Bana hitabn sonra yapt.. Ama kim?.. kendisi ile bulunduum zat.. - ark gariblerinden biri.. Demitim ya.. te o.. Amma zahirde o.. Batnda anlattm vasflarn sahibi.. Allah rahmet eyleye.. yle syledi; Var veya yok, nefyedilen veya bak kalan benim; Hissedilen, vehmedilen, ylan ve efsuncu benim; Benim balanan ve zlen, iilen, hem de sak: Hazine, fakir de benim; HALLAKm, halkm da benim.. Kadehlerimle ime, zira onda tiryak zehirim var; Baka arama onu balamtr balarm benim.. Beni zimmetlerle koruma, dahi ahdimi bozma; Varlm sabit klma, yok da grme bak benim.. Ne bana bir yabanc, ne de bana uzanan bir gz yap; Her neyi ki aynm yaptn; evklerim kaybettin benim.. Beni grdklerinde ol, dolu kadehlerimden i: zme kua belimden, giyme zd elbisem benim.. De: uyum, u deilim vasflarmla huylarmla, Ben, souum, ama u kalb yanar ateimle benim.. Susuzluk benimledir, ama ceyhunda bomam da var; Yk aynmdr, ama hi bir yk yoktur boynumda benim.. Ardan ar ekimi hafiflettim hava sakim; Hayvanat halim anlatr, evkim enliimdir benim..

O, kanatlarda bir kutur, boyunlarla bir devedir; Ama ne devedir ne ku.. geen iaretim benim.. Ne gz var, ne de grmek gerek uzanan bir srrmdr; Ne ecel var ne mr, ne de fanim var, bakm benim.. Yukarda geen iirde bir; - O... Var ki, bu; - HU... Mansna gelir.. Bu nedir, imdi onun zerinde duracaz.. O; Bir cevherdir.. Mahiyettir.. eitli ynleri olan, zahirde hi bir belli yn izilmeyen z varlktr.. bu varln kendisine ekli iki araz vardr.. Maddi bir tabirle; Kendisine gelen.. Ya da; Kendisinde bulunan.. iki hl.. ... Ve ikinci bir man.. O, Bir zattr.. zn de zdr.. Bunun da iki vasf vardr ki.. aada bu manlar i ie anlatlacaktr.. Bulup karmaya baklmal.. Biraz tafsile geelim.. Yukarda bahsi geen cevherin kimlii; a) limdir.. Bilgidir.. b) Gtr.. Kuvvettir.. Veya, gler ve kuvvetler.. (Bizdeki eitli kuvvetler, mansna da gelebilir..)

Belki de; Alm ve Hakmdir.. Bizzat bilen, bizzat hkim bir ekilde hkmn verip sahip olandr.. Anlatlan iki vasf, Allahn yce varlndan ki sfattr ki; Kuvveler szgecinden szlr gelir.. Yani; Duygularn inbiinden.. Fakat o gelenleri kuvvelerden, kuvveleri de onlardan ayrmak mmkn deildir.. Ayrca burada KUVVAYI: Nebat, hayvni nefis, insan nefis eklinde almak da mmkndr.. Bunlarn madd tabiri: l bir sa aya gibidir.. te.. meydana kan ilim ve hikmet bu l kuvvet eklinde kar.. nce ilim olarak akp gelen duygulara parmak basalm.. Bunun hakimiyeti; Basit madde olarak grnenin, te bir kadar nisbetini hkm altna almasdr.. Bu manay kendi zn anlatabilmek iin u iki cmleyi sarf edebilirsin: a) Madde asldr; kuvveler de paralar... b) Kuvveler bir yerdir; ilim de ekilen bir ekindir.. Tekrar ilim ve kuvvelere dnelim.. Burada ilmi iki ynl ele almak kbildir.. yle ki; a) Kavl ilim.. Szde bilgi.. b) Amel ilim.. 'te bilgi.. Szdeki, yani; Szle gelen ilim, bir nmuneden ve bir rnekten ibarettir ki; Bu rnei senin, zdl eylerden bir araya gelen eklinde bulabiliriz.. bu hl, senin esas benliinde sakl bir enlikten, sakl grnen varlndan soyunup arnmtr.. 'teki bilgiye gelelim.. Bu, snrsz bir hikmet kaynadr ki; Hakim bir kimse, ilmi ile faydalanmay, o yoldan salar.. Ve bir sultan; Verdii hkmlerde artc ileri baarma derecesine o yoldan ular..

imdi KUVVA olarak adlandrlan, duygulara gelelim.. Onun blmlerini anlatalm.. bu KUVVA da ilim gibi, iki ksma ayrlr; a) Cmel kuvva.. Toplu, blnmez olan duygular.. Ya da gler.. Tek kelime ile; Kuvva, gtr.. b) Tafsl kuvva.. Yaygn dank duygular.. Kuvvetler, ya da gler.. Grnrde byle.. Birinci derecede geen kuvva iin; Mizacn bozuk olmamas, takip edilen usuln tam olmas arttr.. zellikle burada istidat nemlidir.. Zira, tabiatnda deiiklik olan, acy tatl, ya da tatly ac sanabilir.. Yanl yola sapar.. Bozuk usul takip eden de ayn ekilde yanlabilir.. Kald ki, bir iin shhatli ve salam olabilmesi iin, gelen naklin salam olmas arttr.. Kemlli, olgun ve yeterli durum ancak bu yoldan elde edilir.. kinci derecede geen KUVVA iin; Yine baz artlar vardr.. Zira bunun hayl alemi ile de, ilgisi balants vardr.. artlara gelince; - Kbiliyettir.. Demek ve bu art bata saymak gerekir.. zellikle onun bir cevher olmas ynnden.. Ve.. o cevhere bir yer olabilme cihetinden.. Hsl; Anlatlan KUVVA iin iki ey vardr.. Ama her iki halde.. Ve, grnrde.. O iki ey ise Kabiliyet ve istidattr.. Burada kabiliyet, sadece bir semedir.. Yani; Ayrt edebilme.. Anlatlan istidat ve kabiliyet tam olunca, tesi kolaydr.. Artk zt'a geilebilir.. Biraz da zat zerinde duralm.. Zat bahsi de, yukardaki gibi iki ekildedir.. Bu da iki vasfta kendini gsterir.. Bir tanesi : S E N..

Dieri de : B E N.. Bu ikisi temeldir.. Kalan da bunlara eklenen teferruat saylr.. Mesel; Benim iin; sana.. Ya da: senin iin; bana.. Ve mterek bir kelime; lahmz.. - S e n.. Dediimiz zattr.. Ama bu sen, esas kimliin ynyle olan SENdir.. Aklla kabul edilen bu zahirdeki SENliin deil.. Anlatlmak istenen zet man udur; - Zat olarak tavsif edilen SEN, bu kulluk vasflarnla tayin edilen sen deilsin.. Bir de; - B E N.. Demitim.. Bu da, hakikatm olan BENdir.. Bu akln kabullenecei cinsten bir BEN deil.. Zira, esas bahsimiz olan BEN, Rabbn vasflar arasnda saylr.. - B E N.. Kelimesi ile iaret edilen, zattr.. Bir baka BEN daha var ki, bu itibar yndendir.. Bu, akln kabul edecei BENliin ynndendir.. Sonra; - B E N.. Kelimesi, hkmler meynnda saylrsa.. phesiz o; - Allh..

Demektir.. Yine ayn hkmler meyannda; - S E N.. Kelimesi.. onun kulluk yndr.. Yukarda anlatlanlar dinledin.. imdi dnmeye bala.. Anlatlanlardan ne anladnsa, anladn.. zne bir bak.. nazar eyele.. stersen zn; - B E N.. Faslna bala.. Dilersen; - S E N.. Bab'na yasla.. Deien hi bir ey yoktur.. Gerekten, bu makamda; Kll hakikatten baka bir ey yoktur.. O, subhandr.. an ycedir.. Mnezzehtir.. Tektir.. Orta da yoktur.. yle bir zattr ki, iki yzldr z varlnda: Bir yz var sflde br yce varlnda.. Hangi yz olursa olsun ibarenin ve edann; te o zattr, sfatlardr beyan aklnda.. - O birdir.. Diyeceksen dorusun; ayet diyeceksen: - kidir.. O dahi Haktr, ikilii de annda.. ayet diyeceksen;

- yle deil; belki de ldr; Yine dorusun, bu da gerek insanlk meyannda.. Onun ahadiyetine bak ite onun zatdr; - Birdir, ahaddr.. Diyeceksin onun teklik makamnda.. Zatnda bir ikilik grrsen bu oluundadr; Hem kul, hem de Rabb olur o gerek ikilik kabnda.. Dilersen, safhalara ayrrsn o varl ki; nce toplanmtr, iki zd dahi hkm altnda.. Nazarn keskin klsan diyemezsin sfl iin; - Yksektir, alttr.. Tekrar onun ok ok yce namnda.. Evet ona nc ismini ver bir gerek iin; ki vasfl hakikatlerine katldnda.. Bu halde iken verilen ismi: Ahmed olmaktadr; Sonra da: Muhammeddir halkn zne dalnda.. O, Aziz olarak bilinir sonra Hda da olur; Canm feda olsun bir Rabb oluu annda. Ey pergelin noktas, ey hidayetin srr olan; Ey icab ve imkn leminin tam mihveri olan.. Ey varlk dairesinin tmden en l kayna; Ey Kurann da noktas, frkann da noktas olan.. Ey hem kmil, hem de mkemmel olan kmil de ne ki; Geree baknca ssler onlar cell-i Rahman.. Hep acaipler kutbusun sen onun gizli iinde; Keml kresi yapar senin zerinde deveran..

Mnezzehsin belki benzerin var senin ne zaman ki; kar ortaya bak, fni anlayan anlamayan.. Varlk senin iin, yokluk dahi yledir gerekte; Sensin gzel balarda iki yce libasa dalan.. Sensin aydnlk, ve zdd olan karanlk da ancak; Sensin karanlk o rife.. ama hayrete dalan.. Onun takassn, sonra.. lmbassn zeyt yasn; Bu manadan mutad sen, kim beni bu alana salan?. Sen bir zeyt yasn ki, bu ilk oluundan sonra da; Oluundur bir halk, takada ikinci aydnlatan.. Rabba ait bir kaynaksn vasfn dahi onun ayn; te sen kandilsin, nursun, grnrsn ayan beyan.. Bana nder olunuz karanlk gecelerinizde; Aydnlnzda dahi noksanm tamamlayan.. Ey Kerim ve Resullerin Efendisi ki zne; Mekn st yce bir meknda imknlar bulunan.. Kerim olan sensin tut elimi sana nisbetim var; Zira ben: Fani Abdlkerimim sevgiyle balanan.. Skca bala kulun ban taki ola sende; Boynum tam olarak salnp gezen rahat bulan.. Ey mit kaps, ruhum da canm da sana bal; Evet byle.. sevgi de dilimdir sana yalvaran.. Allahn salt sana, ama alabildiine; Surete gelip manalarn da manalar olan.. Keza cmle yaknlara ve o sahabelere ki; Oldular din evini stun stun durutan..

Onun varislerine ve her kim varsa alannda; Haberli bilgili ve dahi inanp ta balanan.. Tekrar sana Allahn salt ey hayatn (ha)s; Sonra.. ey insandaki Allah srrnn da (sin) harfi.. Onun bana sylediklerini duyup fazilet arabndan kalan, kana kana itikten sonra.. iimden bir kaynama geldi.. coarak dedim ki; - Nolur?. Bana halinden anlat.. ama hayret veren, daldran.. Bu anlatacaklarn senin terkibinden olmal.. Yaratlndan olmal.. Dardan teden beriden deil; senden anlat.. Balad anlatmaya; - yle ki.. Dedi sonra devam etti; - Ne zaman ki, ben: Tur dana ktm.. Dolu dolu denizden itim.. Ve.. satr satr yazlp meydana gelen kitab okudum.. te o zaman her eyi bir remizden ibaret grdm.. yle bir remiz ki; Kanunlar onun zerine terkib edilmi.. Ve, o ey ki, kendisi iindir; elbette senin iindir.. Ve.. o ey senden haber almadan dar kamaz.. Sonra.. bu ynde senin iin yararl olan nian da bulunmaz ki; - u , onundur; u da benimdir.. nk onun hali ile benim halim arasnda bir benzerlik yoktur.. Olamaz da.. Diyebilesin.. Bu hali, ancak Allah- Tal sana bir yapla yapt ki o, sende yerli bir haldir.. Tpk bir benlik gibi.. Ne atlr ne de itilir.. Aksi bir hal tayorsan; o bir ayna misalidir.. Bunun aksi de dile gelir.. Yani; Bu konuan dille ayr gibi grnr.. ama asla hakikat yoktur..

Belki de; - Niin bunlar byle?. Diyeceksin.. Dinle ki onu da diyeyim; - Btn bunlar senin iin yapt.. Ta ki, onda senin iin olan gresin.. Onun evresini, senin evren bilesin.. Gerekte durumun byle olduunu anlayasn.. te.. anlatlan manann bir icabdr ki: Onu gremezsin.. Onu idrk edemezsin.. Onu bir yere konmu gibi bulup ta tutamazsn.. ayet, her hangi bir eyi bir yerde, bulacak olursan; onu ele alrken yce Hakk bulduunu bilesin.. O: Sbhandr; yce vasflarn sahibidir.. Btn bunlar, irfana bal eylerdir.. Bir irfan sahibi rif ki; - Ben, onun kula olurum; gz olurum.. Meline gelen hadis-i kudsdeki manay, gerek manada anlar da, zne sindirirse.. onun zne: Bu varlklar leminde hi bir gizli kalmaz.. Her ey ona alr, salr.. Hem de, ayan beyan.. Zira ondaki bu gz; Bu varl yaratan yce yaratcnn gzdr.. Anlatlan manay, hi bir ekilde, kabullenmeyip atmak, doru olmaz.. Onun orada yokluunu iddia etmek yaramaz.. Zira onun yokluu, seninde yok olman gerektirir.. Zira sen onun bir rneisin; sanatnn maketisin.. Durum byle olunca, senin yokluun nasl olur?. Bak kendine varsn.. Tadn sfatlardan yok olan da yok.. Onun isbat da ayn ekildedir.. Yani; Yokluunu iddiann yersizlii gibi.. Onun isbat cihetine yneldii an; Put yapm olusun.. O, elle tutulan belli ve ayrntl bir ey deil ki, isbat edesin.. Yok gibi grnyor.. Byle grnen nasl isbat edilir?. Byle bir yola girersen, byk nasiblerden mahrum kalrsn.. Bir yana bakarsn; yok.. gremiyorsun.. Byle olunca nasl isbat edilir?. Bir baka yana bakarsn: Sen mevcutsun.. o sen olarak mevcut.. Nasl yokluun dnlr?.. Nefyi de, isbat da brak.. Ve bak; Allah- Tal, seni kendi suretinde yaratt..

Yine bak: Hay, alim, kadir, mrid, semi, basir, mtekellim, (diri, bilen, gl, dileyen, iiten, gren, konuan) sfatlar onundur.. Ama, bunlar sende de var.. Bunlarn sende oluu, bir grektir.. hakikattr.. Byle olunca, onlarn hangisini senden ayrp atabilirsin?.. Yapamazsn.. nk elinde deildir; zira onlar yce Allahn sfatlardr.. Bir suretidir ki; Seni o sureti zerine yaratmtr.. Seni gzel sfatlar ile sslemitir.. Yce isimleri ile seni yceltmitir.. Hele bir seyreyle; O, Haydir.. Diridir; sen de dirisin.. O, limdir.. Bilendir; sen de bilirsin.. O, Mriddir..Diler, ister; sen de dilersin, istersin.. O, Kadirdir.. Gldr; senin de gcn var.. O, Semidir.. itir; sen de iitirsin.. O, Basirdir.. Grr; sen de grrsn.. O, Zattr.. Kendi banadr.. Benzeri yokyur.. Sen de kendi banasn.. Esasta bir benzerin yoktur.. O, Camdir.. Toplayc bir vasf tar.. Sende ylesin.. Her ey sende sakl; derli toplu.. O, Mevcudtur.. Vardr; sende varsn.. O, Rububiyet sahibidir.. Besler; bytr.. Sen de yle deil misin?. -Hepiniz obansnz; hepiniz gttnzden sorumlusunuz.. Meline gelen hadis-i erif bu manay teyid etmiyor mu?.. O, kdem sahibidir.. Evveli yoktur.. Sen de ylesin.. Ezelden beri, onun ilminde mevcutsun.. lmi ise.. ondan hi ayrlmad.. O vard; ilmi de vard.. lim, onun ayrlmaz bir vasfdr..

Bu makamda, mhede gzn kullan; dn gr: Ona ne izafe ediliyorsa.. sana da ayns oluyor.. Sana ne izafe ediliyorsa.. ona da ayns oluyor.. Ne var ki, sonradan durum deiti.. O, zatn izzet ve kibriya perdesine sard.. tekleti.. Sana da, zillet ve acizlikle kalmak dt.. nce aranzdaki nisbet, tamd; sahihti.. Ama, burada o nisbet kesildi.. grnmez oldu.. Bu anlattklarn dinledikten sonra, o zata yle dedim; nce beni yaklatrdn; sonra uzaa attn.. nce zn meydana kardn.. .. Bunun zerine u cevab verdi;Sonra onu, kabukla kapadn - Onu, bir hkme baladm ki; lhi hikmet kanunu yle icab ediyordu.. Onu, beer idrki terazisinin tartabilecei yoldan aldm.. Ta ki, onu alp yemek; uzaa da, yaknada kolay gele.. Bu yola alnana da, uzak tutulana da onu tahsil etmek nasibi kolay yoldan ola.. Tekrar o zattan istedim; - Nolur?. O safi arabndan bana biraz daha iir.. nce iirdiin gzel arabn tadndan, daha tatlsn tattr.. Bu isteim zerine yle anlatt: - Ben, mavi kubbe altndaydm.. Orada bir bilgini dinledim.. Onun lkabna; - A n k a.. Deniyordu.. Ondan holandm.. Getim nne oturdum.. O zat, bir ara sustu.. O kadarn anlatp durunca, beni bir merak sard; hemen: -Bu haberini bana daha ak anlatman dilerim.. Hele ona ait izlerden bana salkla anlat..

Dedim; balad anlatmaya: - O, her bakmdan hakikata uygun, mtenasipti.. Bu hali ile, dehet ve hayret verici, artc idi.. Bir kutu ki; ok keskin baklar vard.. Bu hali ile onun; ALTI YZ kanad vard.. BN tane de salam kuyruu vard.. Onun yannda; Haram olan mubah saylrd.. smi de u idi: - Sffah olu sffah.. Kanatlarna gzel isimler yazlmt.. BA, harfinin sureti bana ilenmiti.. ELF, gsne yazlmt.. CM, alnna yazlmt.. HA, gerdan ksmna yazlm duruyordu.. Baki kalan harfler ise.. saf saf, iki gz arasna ilenmiti.. Bu kuun belirli nianlar yle idi; Elinde bir mhr.. Peesindeyse.. kesin emirleri ferman vard.. Onda bir nokta vardr, zm g bir eydir.. Onun bir uu stnl vardr ki; Refreften daha ileridir.. Bundan sonra tekrar sordum; - O kuun mahalli neresidir?.. u cevab aldm; - Vsat konanda.. Hayrn bulunduu maknda.. Sylenen lafzlaraki ibareyi anladm.. aretleri de zp fehmime yerletirdim.. Artk oras benim duram olamazd..

Atmosferde dolamaya baladm.. Orada hayli mesafeler atm.. Mlk de braktm; meleki de.. (meliki de olabilir) hepsini ap getim.. Devrim, bu; - Anka-i Marib.. Nam ile yad edilen hayretengiz i zerinde idi.. Ondan hi bir haber alamadm.. Onun izine, hi bir yerde raslamadm.. Sonunda isim bana bir delil oldu.. Bir de VASIF.. bu isim, vasf ikilisi ise.. beni balardan zd.. Resmiyeti attrd.. Sfatm falan kalmad artk.. Ne zaman ki, sfattan soyundum; kendimi zat semasnda buldum.. Artk oradaydm.. - Hayret.. Nam ile yad edilen denize daldm; gittim.. Bu denizde; - N u n.. Ad ile sylenen balk benim kanatlarm yuttu.. Kanatsz kaldm.. Ama yalnz brakmad.. Ald beni; nci hazinesinden de stn bir yerde yzdrmeye balad.. byle devam ederken, o balk bana yle bir dokundu; Usuz bucaksz bie yere att.. Usuz bucaksz bir yayla gibi bir yerdi.. Bir sre o yerde kaldm.. Bu sre iinde, ne grmem kald; ne de iitmem.. Artk bir ey gremiyor ve bir ey duyamyordum.. Bu dalgnln kalkma zaman gelmiti.. Gzm atm..

Gzm anca da, zaman ve mekn kaydndan salndm.. bu demde anladm ki; Btn o iaretler bana.. O ku iin saylp dklen ibareler nmde.. Anlatlan kanatlar hep bende.. Tesbihlerle ekilen o isimler, o kanatlarn zerine ilenmi.. Yine grdm ki; ELF, gsmde.. CMde, anlatld gibi.. HA, gerdanmda.. Anlattmz eylerin hi biri darda deil.. Hepsi bende hazr.. tamam.. Her ne var ki: Bana gelmekte; yine benden kmakta.. te olanlar.. Yukarda okudunuz.. grdnz.. Ben de grdm.. Hem de nasl grdm; O hazretin kasd benmiim.. ...Ve noktann manas zhir oldu.. Zor mana zld.. Almetleri ite.. ben; lm bir kimse diriltildi.. Bu defa o zata baka eylerden sordum.. nce; - Efendim, emr-i mahtum; kes'i mahtum nedir?. Cmlesini sordum.. Bunlar bana ak bir ifade ile, hemen anlatmad.. Yabanc bir dille konutu.. Sonra, onu evirdi.. Daha garib bir ifade kulland; onu da tercme etti.. Sonra korkutucu bir ifade tarz ald.. Bir daha kapal bir ifade kulland onu evirdi.. Ancak bunlardan sonra, mevzua girdi ve yle devam etti;

- Makul yoldan bir yce modeldir.. enmuzecin karl- Ve bu, bir binektir.. mahmel karl..Bunun bir binek oluu, kendisine gre deildir; bindirilene gredir.. mahmul karl..Anlatlan yce modelde bir nak varsa.. bu da kendisi iin deildir.. Bu naklar menkul halde olan ve oradan oraya tanan esfel derecede olanlar iindir.. Esfel derecede olanlar ise; - u u.. eklinde bir iaret yaplabilen eydir.. Zaten konumalarda bunun zerinedir.. Zira o yce iin sz olmaz.. Ona yetiemeyiz.. imdi.. durum yukarda anlatld gibi olduuna gre dn; Naklar, kendisine iaret edilene ilendike ve yce modeldekiler de u himara verilse.. ite o zaman: Esfel ile al arasnda bir fark kalmaz; ayn olurlar.. Ve o ycede ne varsa, hemen hemen esfelde de olur.. Yukarda anlatna mesele nemlidir ve bunun zerine baz zatlarn fikirleri vardr.. Aada onlar da anlatacaz.. Bu fikirler, yukarda nisbeten kapal geen bahsi aacaktr.. O fikirleri anlatrken, hatal taraflarna da iaret edeceiz.. Ayrca faydal ynlerini de noktalayacaz.. stenen yolun bylece, bulunmasna gayret edeceiz.. Mesel, zatn biri yle demitir; - zerine nak ilenen bir eyle, nak ilenen model arasnda bir balant yoktur.. Bu fikri savunan her ne kaadar hatal ise de, doru yn de yok deildir.. Kasdedilen manay kknden kavrayamamtr.. Zira esas maksad; - Model, bir ey zerine ilenen nakn ayndr.. Demek deildir.. Zira, bu manada sylenen; - zerine nak yaplan ey, modelin ayndr.. eklinde serdedilen fikri de kabul edemeyiz.. Bu modelin ve maksadn asl zerinde hata etmi olabilir.. Zira, model, eksiz bir stnle sahiptir.. Kendisine modelin nak ilenen ise.. kullanlan ifade iel; Sadece bir dklk vasf tar..

Yine ayn manada; - Model, her eyi znde toplayc bir vasfa sahiptir.. eklinde bir cmle sarf eden etmitir.. Hatal olabilir.. Ama, doru yan vardr.. u ynden hataldr ki; Model, sadece keml sfatna sahiptir; noksan sfatlar hani?. Yanl karar nerede?. Model gzeldir; eksiksizdir.. lendii yerin noksan nasl olur da kendisine yklenir?. Bir bakas ise.. yle demitir; - zerine modelin nak ilenen varlk, ancak modelin nakn kendinde bulur.. Bu hatal saylabilir.. u yoldan ki; Kendisine nak ilenen varlk, ancak noksan sfatlara ait bir yerin addr.. Nitekim bu manay; Nak ilenen bir eyi gstermek iin iaret kullanldn, mevkilerin snrl olduunu, ibarelerdeki darl grrsen anlarsn.. Yine bu manada; - Cem halini bulmak iin, idrakten aciz kalmann yeterli olduunu.. Syleyen vardr.. Bu da yanlm olabilir.. Bu mana dnlrse.. zerine modelin nak ilenen varlk iin, koulan bir art vardr ki, gzden kam olabilir.. bu art ise; Modelin btn naklarn, kendi zne ilemeye gayret etmesinin gerekli olmasdr.. Evet byle yapmal ki; Kendisine idrk gele.. bu idrk ise.. o yce modelle tam bir ekilde, hem cins olduktan sonra, karar kld yerde olabilir.. Kendisinin nasibi olur.. Durum byle olduktan sonra da, onun iin, bir acizlik durumu olamaz.. Kald ki; drkten acizlik gibi bir eyi, irfan sahibi bir zatn vasflar arasnda saymak, salam ve doru olmaz.. Bu manada bir yol gsterelim;

- Bir irfan sahibi dnelim.. Bu zat, bir eyi idrke alyor; ama idrk edemiyor.. Bu babda da aczini itiraf ediyor.. bu itiraf ise.. o eyin sfatna kar tam bir irfana sahib olduu iindir.. Bu idrak edilemeyi, iki yoldan olur; a) drkine allan eyin sonsuzluundan.. b) drke alan ahsn idrk kabiliyetinin olamayndan.. Hsl; Anlatld ekilde olan acizlik ne kadarsa.. o kadar o eyi anlamak saylr.. Haliyle, o eye uyduu ekilde.. Bir eyi, kendisine uyar bir ekilde anlarsan.. ayn ekilde onu idrk etmi olursun.. Nitekim bu manada, Hazreti-i Sddk r.a. yle anlatmtr; - Bir eyi idrkten yana acizlii idrk; idrkin taa, kendisi saylr.. Bir baka rivayette ise, bu cmle yledir; - drki kavramaktan yana acizlikidrktir.. Anlatld gibi bir idrkin husul ise.. phesiz, esas manas ile.. idrkten acizlik saylmaz.. Kul bu yolda olursa.. izzet sfatna brnr.. Ondan snr da kalkar; acizlik de.. Bu manada gelen bir yet-i kerime yledir; - Bu gzler onu gremez.. (6/103) Burda gzlerden murad, bu mahluk olan gzlerdir.. Ama, hafi ve kadim olan gz yledir ki; Kul Rabbn onunla grebilir.. nk o mahluk deildir.. Kulun grmesini salayan gznn asl hakikatdr.. Bu manalar anlamaya al.. Akta var benim iin garib haller; Benim ve Rabbnndr acip haller.. Ktbum da devreder bir ark zere; O felekte ki onda ender eyler..

aretim havada bir hal ald; Acizdir okumaktan hep ktipler.. Onu bir ibarede akladm; Anlayllar dahi sezemezler.. Sonra onu ssleyip de gsterdim; Verdim ki ondan kanarak ieler.. Aacn diktim yemiler derdim; Kazdm yeri gmdm ki gizleneneler.. Zaman zaman hem atm hem kapadm; Vallah dostlar dahi bilmeyeler.. Yabanc dillere derse zira; Sr alr fa olur sezer eller.. Yabanclar da banden uzak dursun; Sevgiyi bulanlar elimden yerler.. tnn szn dinle, sana; Kle eritme usul hibeler.. Bu iareti anla u yoldan ki; Derledim bunda nice mertebeler.. Anladnsa kr yolunu tut ki; kre kar geridir hep mezhepler..

Burada nemli bir noktaya iaret edeceiz.. Dinle, anla ve ren.. - Tlsm- Kutb.. eklinde bir tabir var.. Ki bu; Model yuvarlann mihveridir.. Ve bu: - M o d e l .. Diye anlattmz, modeller lemini dndren arktr..

bu anlatlan manadaki tlsm, tlsmlarn evvelidir ki; Nefis suretleri, kvamn bununla bulur.. Aksi halde.. yani; Bu tlsm olmadan ona ait ahkmn kmas iin bir yol bulunmazd.. Ve.. onun gerek durumu kazanm bir yn olmasayd; hi bir hkm olmazd ve.. nak kendinde gsteren, bu naklanm ekli ile zhir olmazd.. Bu manay bir baka yoldan ele alalm.. Mesel; urada bir ayna var.. br yanda da, cisim halinde yapl bir heykel.. bu heykel, o aynann karsna dmeseydi.. elbette o aynada grnmesi imknsz olurdu.. Bir baka yoldan girelim.. yle ki; Verilen bir hkm var.. bu hkm ise: Herhangi bir suretin aynaya kar durmasn yok bilir.. Byle bir durumda, suret nasl olur da, aynaya kar?. Durum byle olunca: Aynada, karl olmad iin, bir varlk yz grmek imknsz olur.. Anlatlanlar birer misaldir ki, devam ediyoruz.. Bunlardan mana karmaya ve bir eyler anlamaya al.. Mesel; Bir suret dn, bir ayna olmadan kendini gsteremez.. Onun iin bir cevaz yolu yoktur.. unu da bil ki; Bu da, yukarda geen manalar asndan syleniyor.. Dardan, yabanc bir ey aynada kendini gsterdii zaman, o aynada grnen ey, aynann taa, kendisidir.. Baka deil.. Karsndaki sureti gsterdii zaman da aynann durumu ayndr.. Zira ayna yabanc bir eyle birlememitir.. Onun o andaki mizac bir karkla msait deildir.. Bakld zaman, ancak ayna bulunur; bakas bulunmaz.. Onda grdn eye, hi bir ekilde, onun dndaki bir eyin adn vermezsin.. Yukarda anlatlan zm g tlsml mana, daha nce de ifade edildii gibi, ilk tlsm idi.. Devam otuz tlsma kadar gider.. Kalanlar; KUTBL-ACAB VE FELEKL-GARAB nam eserimize aldk.. O tlsmlarn hepsi, bu varlkta, iaret yollu vardr; yerlemitir..

Btn bunlar, sz geen eserimizde ak bir dille anlattk.. Bu: NSAN-I KML adl eserimizde, o manalar zerine baz tenbihlerde bulunduk.. u mana da gerektir ki; Bu eseri tam anlamak isteyen; KUTBL-ACAB ve FELEKL-GARAB adl eserimizi iyi bir ekilde okumaldr.. Onu okuduktan sonra, dnp bu esere bakarsa.. brnn cmlesini bu eserde bulur.. Bu eser, brne gre, bir ana gibidir.. Ama dallar da olabilir.. Bunun aksine; br eser de bu kitab iinde bir kk, bu da onun dallar olabilir.. ki kitab iin anlatlan bu manalar anla.. Her iki eserdeki hitaplarn muhatabn da se.. ... Ve bylece, remizleri z, hazineyi bul.. KUTB-L ACABden murad.. aret kabul eden bir varlktr.. FELEKL-GARABden murad ise.. bunda hazr srlardr.. u manay da, burada aklamak yerinde olur; br kitab bir asl kabul edince, ona varmak iin dallarn tutmak icab eder.. Baka yolu yoktur.. Akla ancak bu yoldan kavuulur.. Anlatlan misallerden u yola kyoruz; Allah- Tal ancak esma ve sfatlar yolundan bilinir.. Onun marifetine yol, ancak anlatld gibi kar.. zet olarak bir mana karalm: Kul, nce; Yce Allahn esma ve sfatn mahade yolu ile anlar.. Bu, mutlak olmas gereken bir itir.. Ve.. bu yoldan, yce Allahn zatna marifet derecesine ykselir.. Amma bir hakikat olarak.. aret ettiimiz bu manay iyi anla.. nk her ey; Sana, delillerle isbatna altmz manann srrna sdrlmtr.. Sende hrm de, heva ilerde yollarm dar; Ey arzum, karnda akln, tedbirin ne hkm var?.

Allah.. kalbim senden daha ne kadar yk alacak?. Beni hevaiyata attn kalbimi sarman var.. Kalb tasada, gz yalar dahi daim akmakta; Ate cierimi dalar da su bakmamdan akar.. Eer desem ki, yokum o dem biterim ama; te ruhum benliim szmde iimde kar.. ayet ben mevcudum dersem bu szm dahi; Halk arasnda hi grmedim ki illetsiz bir var.. imdi bir baka yoldan girelim.. Basks yaplacak bir klieyi dnceyi dnelim.. Bask yaplnca, karda kacak suret, mutlaka esas ekli biiminde olacaktr.. Mesela : Daire.. drtgen ve gen.. Suretin k eklindeki tamlk derecesi ise, baslan veya esas klienin karlk durumlarnn salna gre olur.. Burada klienin veya basld eyin yaps, sertlii bir mana ifade etmez.. Esas mesele karlk durumun tam olmasdr.. Zira bazen sureti kacak eyin, karda kan suretinden yap itibari ile daha byk olduu olur.. Bunun tam tersine kan suretin, aslna nazaran yap itibari ile daha byk olduu da grlr.. Buras yle bir makamdr ki, hakikati bulan byk kmiller dahi karkla dmlerdir.. Hem de, keml derecesini bulup cemal ve cellin birbirine yaklat noktaya vardktan sonra.. u hususta da bir ittifak vardr; Basknn yapld yer baskda esas olan eyin aksi istikametinde seyreder.. Mesel: Sadan sola doru baskda esas olanda bir zuhur balar.. Soldan saa doru da basknn kt yerde ayn zuhur peydah olur.. Bylece bir durumun, meydana geldii yer, zdlar mntkasdr.. Bir de, kulluk srrnn Rabb olmaktaki zuhur yeridir.. bu durum, u hadis-i erifin gizli manasdr.. yle rivayet edilmitir:

- "Resulullah S.A. efendimiz, miraca ktnda, kendisinde btn perdeler ald; ancak bir perde kald.. O bir perdenin almasn diledii zaman kendisine : - Dur, Rabbn namaz klyor.. Dendi.. Bunu bizzat Rasulllah S.A. efendimiz anlatmtr.. Bu yce bir srdr ki: Ancak keml sahibi zatlar onu idrak edebilir.. Haliyle bu idrak : Cenab- Hakkn kmil ismine bir zuhur yeri olmas sonucudur.. Bu halin idrki, baz irfan sahiplerinde grlr.. Ama tahkiki bir yn yoktur.. Sadece bir ittladan ibarettir.. Byle bir eyin oluu: Cemal sfat cihetinden gelir.. Ama, keml sfatnn cemal derecesindendir.. Mutlak cemalden deil.. Cemal sfatnn keml derecesinden de deil.. Baz irfan sahipleri bu hali, cell tecellisinde de bulabilir.. Bu da yukarda anlatld gibi: Keml sfatnn cell ynnden olur; mutlak cellden deil.. Cell sfatnn kemlinden de deil.. Burada ayr bir fasl ayoruz.. Konuyu az aacak, sonra toplayp maksad anlatmaya alacaz.. Mesel: Bir ey vasfn alan herhangi bir eyi dnn.. Bu ey, toplanmay gerektiriyor.. Zira tek bana manasz kalr.. Bir rnek eyi dnn.. Bu da: zzeti gerektirir olsun.. Yani : Bir azizlik ister.. El ayak nnde yuvarlanp giden rakim cinsi eyler ise.. zilletin mahkmudur.. Btn bu anlatlanlarn, kendilerine has bir semas vardr; orada yzerler.. imdi bir baka kapy aalm.. yleki: A) Model zerine rakm sfatlardan birini giydirdiin zaman, sende modelin kanunlar yrr.. nk rakim sensin.. Modelle aranzda bir benzerlik olur.. Ama zhiri bir beraberlik dnme.. B) Model kisvelerinden birini rakime giydirirsen.. Oonu onda gremezsin.. nk zne ait olmayan bir yere grnm oluyor..

Bu arada esas zat kaybolur.. Ne modelle grebilirsin; ne de rakimde. kisinden birine zat balarsan; dieri iin ikinci bir zata muhta duruma dersin.. Byle yapnca da irke saplanm olursun.. Durum anlatld gibi olunca, sana iki yol gzkr: a) Zat rakimde, yani kulda tasarruf ettirmen.. b) Zat modelde, -enmzecde- tasarruf ettirmen.. Bu iki durumu biraz aalm ve sonucunu getirelim: Zat modelden bir para ile, rakimin elinde tasarruf ettirirsen, bunun adna: Zat ykselme.. Denir.. Zat modelin eli ile, rakimden bir eyde tasarruf ettirirsen, bunun adna da:Zat bir tenezzl.. Verilir ki, d kaydeder.. imdi de baka bir yoldan girelim; mesel: Zat, rakimin eli ile rakimde tasarruf ettirirsen, onun ad artk: R a k i m.. Olur.. Yani. Zatn.. Zat, modelin eli ile tasarruf sahibi grnce de, artk onun ad da: M o d e l.. Olur.. Ne var ki, burada nemli bir nokta vardr.. Onu unutmamak yerinde olur: Btn nisbetlerin kalkmas, srf zatn sz edilmesi, ismin ve resmin ortadan silinmesi gerekir.. Bu faslda kelime geti.. Yanl bir yoruma gidilmemesi iin onlar ne manaya kullandmz anlatmamz icab edecek.. Mesel: Rakim : Bundan kastmz kulun kendisidir.. Enmuzec : KUTBUL ACAB VE FELEKUL-GARAB nam kitabmzn ihtiva ettii manadr.. Zat : Bu eserimizdir.. Yani:NSAN-I KML F MARIFETIL-EVAIL-I VEL-EVAHR..

*
Bu gzelliin rengi onun yanaklarnda; Sonsuzdur renklenme, yoktur zden douunda.. Tozlarda beyaz, bir krmz da kabilir; Onun beyaz yeillendiren siyahlnda.. O ki an renklenmedir ve renk zndedir; Bu durumda renk bulunmaz onun z zatnda.. Ne zaman ki bir gzellik tam olarak doar; Her gzellikte de stn odur tek zatnda.. Ey ceyln yavrusu by salnp da gelide; Gzellikten bir temizlik kap tebihatnda.. Sen hicazl ceylan msn ki yoksa Zeynep mi? Ak hayretinde berdavam her sarnda.. Allah iin bir haber hepten alabildin mi? Bilinmez nktesini benli yanaklarnda.. Salnm salarn onun balar mdr ki? rgleri saylr dt omuzlarda.. Kkllerin kvrm beninin derinlii; Yabanc kuu dehete verdi penesinde.. Yemin olsun, o kaim olan ehad zata ki; Cmle sfatlar syrp geti ssz dada.. Bu diyarda mifer giyenden gayr bulunmaz; Benim diri ve beki turalar yanmda..

Mukaddimenin sonuna geldik; bir fasl daha aalm.. yi dinle ve anlamaya al.. Baz isimlerin zellikleri anlalacaktr..

AHADYET : Esma ve sfatlarn yokluunu ister.. Hem de izleri ve bu izlerin sebep ve tesirleri ile.. VAHDYET : Bu alemin fena bulmasn ister.. Hak isimleri ve ona ait vasflarn zuhuru ile.. RUBUBYET : Bu lemin bekasn ister.. LHYET : Bu lemin fena bulmasn gerektirir.. Ama kendi beka gznde.. Bu lemin bekas ise.. fena gzndedir.. ZZET : Hakla halk arasndaki nisbet benzerliini defe arr.. KAYYUMYET : Allahla kulu arasndaki nisbet vukuunun salanmasn ister.. Zira, KAYYUM: Kendi nefsi ile kaim olandr.. Bir de onunla kaim olandr.. Hlsa olarak: Btn bu ibarelerden her biri, kendisi iin ne gerekli ise.. onu ister..

*
imdi baz eyler daha anlatacaz ki, yukarda geen cmleleri ac olacak.. Dinle.. Deriz ki: - AHADYET tecellisi cihetinden baklnca, ne bir isim; ne de bir vasf kalr.. - VAHDYET tecellisi cihetinden ise.. halk yoktur. nk bu sfatn zuhur ynnde bir sultanl vardr.. yle bir suretle ki: Her varla suret getiren bu sfattr.. - RUBUBYET tecellisi ynnden de Hak ve Halk vardr.. Hakkn ve halkn vcudu iin bu sfat gereklidir.. - ULUHYET tecellisi cihetinde ise.. ancak Hak vardr.. Ama onun sureti halktr.. Ve.. ancak halk vardr.. Onun mana ciheti ise.. Haktr.. - ZZET tecellisinde ise.. kulla Allah arasndaki nisbet kalkar.. - KAYYUMYET sfat cihetinden baklnca da, Rabb sfatnn varl iin, Rabb olarak kabul edilecek bir zata ihtiya vardr.. Ki bunun ad: MERBUBdur.. MERBUB sfatnn varlna da, Rabb sfatndan bir katk mutlaka gereklidir.. Bu son cmle biraz kapal geti.. Onu, u cmlelerle balamak isteyerek deriz ki: - O, zhir ismi cihetinden baklnca, eyann ayn'dr. Batn ismi cihetinden de baklnca da eya onun ayn' olur..

*
Allah tenzih et ki, anna bu yarar; Bunu ne gafiller ne de ayklar anlar.. Onlarda ne varsa, zattan sfattan yana; Hakikat olamaz, rayihadr ki kokar.. Onlar ki ihsandalar yle sanrlar ki; Olmu.. haa nasl olur bu kalplar?. lh kul olamaz, olamaz o sonsuzdur; Nasl sonsuz varlk sonu olana sar.. Zat birdir stn vasflar dahi Allahn; Sfli dk sfatlar zayf kula yarar..

nsan- Kmil 1.Blm (Zat)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

ZAT Balktan da anlalaca gibi, bu blmde Z A T dan bahsedilecektir.. Z A T bir emirden ibarettir.. - .. Manasna alnabilir.. Bu, yle bir itir ki; isimler ve sfatlar ona dayanmaktadr.. Ama, isimlerin ve sfatlarn zlerindedir.. vcud halini allarnda deil.. Bir isim veya sfat dnn.. Bunlarn hangisi olursa olsun; dayandklar ey; Z A Ttr.. Bu: - Z A T .. Tabirini kabul eden: ster mevcud bir ey olsun; isterse A N K A gibi yok olsun.. Bu manadaki incelii anlamaya bak.. Mevcud, iki ynden mtalaa edilir:

a) Katksz varlk.. Yani: Mevcud.. bu; varlk yce yaratc Allahn zatdr.. b) Yokluk karm varlk.. Yani mevcud.. bu trden varlk ise.. Bu yaratlmlarn zatdr.. Burada nemli bir nokta daha var ki, onu da bilmen gerekir.. Sbhan olan yce Allahn zat, kendi nefsinden ibarettir.. yleki: Yce Allah onunla vardr.. Zira o: Nefsi ile kaimdir.. O yce zat odur ki: Kendi kimliinde, isimleri ve sfatlar hak etmitir.. Durum byle olunca o zat: Her suretin kabiliyetine gre suret olur.. Btn mana ondadr.. Daha ak anlataym: Her tr sfatn istedii her trl vasfa girer. Kemal hkm mefhumu zerine dellet eden her isimden, o yce zat, hak taleb eder.. Onun keml dereceleri oktur.. Bu cmleden : - Onun sonsuz oluunun idrak edilemeyiini.. Syleyebiliriz.. Bu manada bir hkm udur: Kemal dereceleri tm olarak idrak edilemez.. Ama ona gre bunlar idrak edilebilen eylerdir.. Byle olmas gereklidir.. nk : Onun iin bir cehalet imkanszdr.. Bu manay da iyi belle..

Anlatlan manalar, aadaki kasidede syledim : hata ettin mi mcmel, mufassal haberini ; Zatn ey toplayan sfatlarn her birini .. Yoksa yceldi mi yzn tm kavranmaktan yana ; Sardn ki kuatlmaya zatnn derini.. Haa sana son buluna.. haaki olasn sen ; Sana cahil.. ah.. neyle silerim hayretlerini?. * Aada anlatlacak hususlara dikkatle bak ; bil.. Allah- Talnn zat: Gizli tekliinden ibarettir.. yle bir teklik ki : Btn ibareler onun zerine der.. Ama onun manasn pek ok ynden anlatmaya yetmeyecek bir ekilde.. Zira o : Getirilip zlen ibarelerin anlat ile idrak edilemez.. aretten doan bilgi ile onun tekliini fetmetmeye yeterli deildir.. u bir gerektir ki : Hangi ey olursa olsun; onun bilinmesi, anlalmas: O eye denk ve mnasip bir eyle olur.. Yahut, o eye aykr olan zdd ile bilinir.. Halbuki Allah- Telnn zatna kar bu varlkta: Denk bir ey yoktur.. Mnasip bir ey yoktur.. Aykr bir ey yoktur.. Hele ona zd bir ey hi olamaz..

* yle bir raddeye geldi ki: Onun szde manas iin kullanlan istlah yn uup gitti.. Bitti.. bitti artk, insanlar iin onu idrak silindi.. Yce Allahn zat zerine kelm eden susar oldu.. Oynayp zplayan donup kald.. Bakann da gzleri kamat.. yle bir izzete brnd ki: Akllar ve fehimler onu idrkten yana yaya kald.. Yceldi.. Yceldi fehim ve efkr kular.. onun sahnnda ceveln edemez oldu.. lmin sonradan olmuu da, ezeldeki de ona iliemez.. Snrlamann ne by, ne k, artk onu derleyip toplayamaz.. * Mukaddes ku bu bo fezann derinliine utu.. Bu yce semann havasnda btnyle yzp gezdi.. Ve kinatn tmnde kaybolup kaybolup geti.. Hakikatn bulmakla, ayan beyan ak hale varmakla isimlerinde, sfatlarnda perdesini aralad.. bu hal nice mesafeler kat etti.. Hdustan ve kdemden .. Sonra.. Turlar atarak, yokluk ahikasna utu.. Onu yle buldu: Vcudu mutlak gerekli.. vacip.. Olsa da olur; olmasa da olur.. diye bir ey olamaz.. Bir yitirilmii varsa.. ona gre o : Kayp saylmaz..

* O mukaddes ku, artk aradn bulmutu.. Bu yapma leme dnmek istedi.. Ne var ki, bir baka ey daha istiyordu: Bir almet.. bir nian.. Uup gittii lemden buraya getirecei bir nian.. Ve dilek kabul edildi.. O gzel gvercinin kanadna unlar yazld.. imdi gerek olan sen.. ey zm g bilmece.. tlsm.. osun ki: Ne zatsn; ne isim.. Ne glgesin; ne resim.. Ne ruhsun; ne cisim.. Ne vasfsn; ne sfatsn.. Ne de knye.. Varlk senin.. Yokluk senin.. Sonradan olma senin ii, ncelik de senin.. Zatna gre yoksun.. Ama nefsinde mevcutsun.. Nimetinle bilinirsin.. Bir cins, eit olmadan yana yoksun.. Sanki sen : Emaneten yaratldn.. Sanki sen: Ancak eserleri gstermekten ibaretsin.. Ak dilinle, zatna deliller getirirsin.. Seni yaar buldum.. bilgin grdm.. gl tandm.. Konuan, gren, duyan kabul ettim.. Cemal sfat varlnda drl.. Cell sfatna nail oldun.. Kemalatnn btn eitlerini, kendinde topladn.. Senden baka bir mevcut tasavvur ettiim ey hi olmuyor.. Bunun isbat imknsz..

Gzelliine gelince: Her ynyle tamdr.. Sonra.. bak.. bu kelmn muhatab sensin.. Ama, sen de olursun; ben de olurum.. Ey.. burada yok olan.. Ne var ki, seni yine burada bulduk.. * drk noktalar yce; lemleri de gizlice.. okadr tehlikeleri Vurular da sessizce.. Gzler onu grmeyince; Snr da alamaz ie.. Vasf getiremez ne; Ona nedim olan nice.. nnde ibare dilsiz; aretleri gidince.. Mamuresi yklr; arpan devrilince.. Yce ama, sema deil; Ruhtur da, deil meleke.. Hem sultan hem de mlk var; Mahremleri de azizce.. Bir gz ama bu gz deil;

limdir deil haberce.. Bir fiildir de izi yok; aretleri bilmece.. Kutuptur felek zere; Gnetir yola esence.. Bir tavustur ykseklerde; Grnte de pek yce.. stlahla da saridir; Hem satrdr enmuzece.. Hep ruhumdur lemleri; Varlktan yana temizce.. te yaplm bir evdir; Bir savatr ki renklice.. Kan diken diken l; Nefesi derli topluca.. Zat da tecrit edilmi; Hem sfattr dahi teke.. Nianlar da sra sra; Okunurlar yazarnca... Nefyi kendi kapsamnda; Varlk temizdir znce.. Bilinir de bilinmez de; Kim uykucu kalknca..

Nefiy olsa da sabittir; Atlsa yine gereke.. Bir iarettir bilinir; Bir yayndr ki eserce.. Tamaha dahi kaplma; Grmezsin onu mahremce.. ayet ganimeti isen; Ganimetleri hazrca.. Onun marib kuu Anka; Sensin onunla dileke.. Ve nasl uygun olursa; Kark ya da temizce.. Denizdir aldatmas var; Dalgalar koca koca..

Atetir klleri de var; Sslenir onu sevince.. Bilinmez, vasf edilir; Marife olur nekrece.. Vahdirlfet edilir; Kalb de balanr zalimce.. Bir bildiini sylesem; Sen durmazsn insaflca..

Bilmediini sylesem; Ama sendedir bilmece.. Srrm onun kimliidir; Benlii de tam ruhumca.. Kalbimde onun krss; Hizmeti olur cismimce.. Onu akl ediyorum; Ama durumum cahilce.. Kim onlar aparr ki; Ki koyunlar seslice.. Saklarmda ykseldike; Hem de bilirim dndke.. ml olduka yazarm; Seni korkutur durunca.. Tenzih ettim uryan oldu; Benzettim kayd gizlice.. Cisme benzettim de kt; Bana dayanma o gce.. ndirdim de kayp gitti; Datt hep gzellike.. Ona balanan kavuur; Kirpiklerdedir kesmece.. Sicili yanaklarnda;

uleleri de parlaka.. Gzlerinde srmesi bir; Mzrak gibi durur ince.. Tkrnde de bal var; Ve bir fidandr o boyca..

Lle lledir salar; Dileri gler zalimce.. Bilekleri nak ili; Salar dahi siyaha.. Dileri beyaz beyazdr; Tebessm dahi alca.. Parmandaki araptr; hsanlar bylce.. Latifeleri vehimdir; Buna amak gerek bence.. Bilinmez vasf edilir; Anlalr saltanata.. Yabancyla lfet oldu; Konumalar kalbimce.. Sanat dahi yrtmaktr; ldrmek de detince.. Ayrmak oyuncadr;

Yemekleri aulunca.. Yaygn olan terkibi var; Balanr o zlnce.. Ne cevherdir ne de araz; Ne hasta saylr saca.. Oktur, hedef dahi odur; Yaylar dahi aknca.. Bir ferdir ama oald; Topluca hem de ayrca.. nmz ve kalanlarn; Hepsi de onun, lemce.. Cahildir ama ilimdir; Harptir ama selmete.. Zulm gibi ama dil; Tehlikeleri yaygnca.. Alatr gldrr beni; Ayltr eder sarhoa.. Hem kurtarr hem de boar; Dileimdir durumaca.. Bazan olur oynarm; Bazan dahi arkadaa.. Bazan hepten tanmayz; Bazan dahi konumaca..

Bazan bana vuslat verir; Bazan da kucaklar dosta.. Bazan benimle cenk eder; Bazan da bakar hasmca.. Byle.. bu ferahtr desem; Ki metin durur grnce.. Yabanclk eder durur; Hi tanmaz; bir bilmece.. Bir zattr ki vasfa gelmez; Dsturlar da ok yce.. Bir gnetir aydnlatr; imekler akt parlaka.. Bir szdr yayld byle; Kular beni anca.. ki zd dahi birleti; Onda yoktur ayrlmaca.. Bir kaynaktr ki kaynad; Dalgalar da counca.. Tadana zehir kesilir; Misk olur hep koklaynca.. Almetleri kaybolur; Dalana denizdir onca.. Bundan sonra; o yeil kuun kanadna, kibrit-i ahmer mrekkebinin kalemi ile u satrlar yazld:

Bundan sonrasna gelince.. Azamet atetir.. lim sudur. Kuvvetler de havadr.. Hikmet topraktr ki: Ferd vasfn alan cevherimiz onun gerekliini bulur.. bu cevherin iki araz vardr: a) Ezel.. b) Ebed.. Ayn biimde o cevherin iki vasf vardr: a) Hak.. b) Halk.. Ayn ekilde o cevherin iki na't sfat vardr: a) Kdem.. b) Huds.. Ayn deerde o cevherin iki ad vardr: a) Rabb.. b) Abd.. Ayn ynde iki yz vardr: a) Zahir.. Ki, bu, dnyadr.. b) Batn.. Ki bu ahirettir..

Ayn yoldan o cevherin iki hkm vardr: a) Vcub.. Varl gerekli olmak.. b) mkn.. Oluu da, olmay da eit olmak.. Yine o cevhere iki ynden itibar edilir: a) Kendi zne gre yok oluu.. Bakas iin mevcut oluu.. b) Kendisi iin var oluu.. Bakas iin de yok oluu.. Yine o cevherin iki marifet yn vardr: a) nce vcudiyetini kabul etmek: sonra da selbiyeti cihetine gitmek.. b) nce selbiyeti cihetine gitmek; sonra vcubiyetini kabul etmek. Sonra.. O cevherin anlalmas babnda bir noktas vardr ki, ok dikkat gerek .. Zira onda: Bir sertlik vardr.. Onun ibareleri zlrken, manalarndan inhiraflar olabilir.. aretleri zlmeye allrken, dikkat baka cihete dalabilir.. Sakn ha.. Sakn ey ku, bu yazlanlar ok iyi korumaya bak.. O kadar ki: Yabanc onu okumasn. * O ku, bu semalarda uuunu srdrd.. Hali: lm iinde dirilik.. Helk iinde beka.. Taa, toplad kanatlarn ap yayncaya kadar.. Kapam olduu gzn ancaya kadar..

Bir de bakt ki, o : Kendi dnda deil.. Kendi cinsinden bakasna salnm deil.. Bir denize girmi ki: Ondan hari gibi.. Her ne kadar ondan imekte ise de, yine susuz; yine ii yank.. Ondan yana hibir ey demedi.. Ama onda bir ey de kaybetmedi.. Mutlak kemal derecesini hakikat olarak : Kendi nefsinden ve zatndan ibaret buldu.. Hal byle iken; onun sfatlarndan bir sfata dahi, sahip olamad ki: Zt ve sfat isimlerine hakkyla brne.. Sonra o arad yce varln bir tutulacak yeri de yok ki: ttifak, ihtilaf hkm ile de olsa, ona yapp kala.. Tam manas ile, onun sfatlarndan birinde mekn tuta.. Bu iler byle olunca, o kuun bu tayin leminde, kendine has bir keml durumu olmad.. Uuunda bir keml durumu varsa o da, ancak kendi leminde ve kendine tayin edilen mahalde oluyor.. Bu durumda ise, kanatlarnda iaretli yerlerde, kendisine ancak inhisarl bir hal kalyor.. Bundan sonra o ku bakt: Arad yce zatn mehtabn kendi znde hakikat olarak grd.. Artk o gne iinde domutu.. Onun nurunu sndurmeye de, g yetiremiyordu.. Bir ey bilmez gzkt halde, biliyordu.. Bir yerden gp gidiyordu: ama baknca yine ilk olduu yerde durduunu gryordu.. Onun dilsiz konumas vardr; dilli de konuabilir.. rfan duygusu tamdr.. Onda bir kayganlk yoktur.. rfan bakmndan; lem halknn irfanna sahip olduu varlkta, en girginidir.. Bir aklama olduunda, en uza yine o grnr.. O irfan sahasna, halk arasnda en uzak olan olduu gibi, onlarn en yakn olan yine odur..

Onun kelm harfleri okunmaz.. Manasn anlamak ve derinliini kavramak gtr.. Onun harfi zerinde vehm bir nokta vardr.. Daire, onun zerinde devrini tamamlamaya alr.. Ve noktann znde bir lem yaar.. O lemde yuvarlak bir daire gibidir.. Yine onun iin, iki noktay kasdediyorum; sz geen daireden bir nokta vardr.. O nokta ise..o dairenin umum heyeti czlerinden bir czdr.. Daire btnyle, o noktann genilik yanlarndan birindedir.. Ad geen nokta, znde basit; ama duruuna gre mrekkeptir.. Zat ynnden tekdir.. Aydnl ynnden bir nurdur.. Bilinmeyii ciheti ile de, zulmettir. Nice eyler sylendi; deil mi?. Hemen hepsi, iaret ve imal szlerdi.. Byle olunca: hi biri o yce zatn hakikat noktasna isabet etmez.. Baka tr olmas da imkn ddr.. Zira bu dil, onu anlatmakta ll oldu.. Ksld; kald.. Zaman da ondan yana faydasz.. Dardr.. Sktrlamaz ona; zira o da, belli bir haldedir.. lldr.. ll olan, bir lsze nice zarf olur? Kab olur? * Yce Allah.. an byk.. Btn rifat dereceleri olan sultandr. Azizdir, Deyyandr.. *

Hindin blgesinin ev eikleri ok engellidir; Binalar yce, kaplar dahi ereflidir.. Onun tesinde nice boyunlar vuruldu gitti; O ite halk gszdr, eviremez engebelidir.. Hey.. orada bir rzgr esecek olsa dehetinden: Akllar gider, kalbler arpar zira dehetlidir..

nsan- Kmil 2. Blm (sim)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Burada, umum bir ifade ile SM zerinde durulacak ; ona gre bir mana verilecektir.. SM : Kendisi ile ad konulan eydir.. yle ki : Fehim gznde isim verileni gsterir.. Hayalde, o isim verilene suret verir... Vehimde, o isim verilen hazr eder.. Fikirde, o isim verileni dndrr.. Sonra isim verilen ey ad getii zaman, alm olduu isimle ezberlenir.. sim verilen, aklda yoklannca, yine o isimle akla gelir.. Bu isim verilen eyin : Var olmas, yok olmas , SM durumunda bir deiiklik yapmaz.. * smin keml ynnden ilk bykl : Kendisi ile ad alan eyin ; kendisini bilmeyene

SM yolunda bildirmesi ile balar.. * smin, isim verilen balan, "i"in "d"a balan gibidir.. Esas mana anlatld gibi olunca: sim, kendisi ile ad alan eyin ayn olur.. * simlendirilen eyler arasnda, yleleri vardr ki, yok grnr.. Ama, kendi varl iinde.. Fakat, konuulurken ald isimle vardr.. Buna misal : Anka-i Maribdir.. Aslnda o, belli bir varlk deildir.. Ancak ismi ile vardr.. te bu isimdir ki : Onu bir varlk haline getirmitir.. Yine bu isim yolundadr ki : sim sahibi zata gerekli olan sfatlar bilinir.. Durum anlatlan yola girince, isim verilen ey, bir baka olur; isim erevesini aar.. sim, isimlendirilenden baka olur.. Misal olarak : Bu yolun ehli dilinden geen : Anka-i Marib mefhumu muteberdir.. Mana bu olunca : Anka-i Marib zerinde az duralm.. O nedir?. O, yle bir eydir ki : Akllardan fikirlerden uzak duran, zel durumu, yaps, nak ile azameti icab bu misal leminde benzeri mevcut deildir.. Anka-i Marib.. Adn almas da bu mana icabdr.. imdi dn.. Anka-i Marib iin getirilen isim, onun iin verilen man hkmn kapsar m?.. phesiz kapsamaz..

Sanki o isim, anlatlan mana iin ona konmamtr ; kll bir hal ile akla uygun bir mana iin konmutur.. zellikle varlk mertebesindeki rtbesi ezberlensin diye.. Ta ki, bylece yok olmaya ve onun: Zatnda, anlatlan hkmde olduunu bilesin.. te.. smin, ad olduu yeri bu yoldan bilmek mmkndr.. Fikir dahi, o adlanann akla uygun manasna bu yoldan girer.. * Yukarda nisbeten zm g cmleler geti.. Mana arlat.. Fakat sen: Bu szlerdeki arl kaldr.. Tomurcuklar arasndaki gl dermeye al.. karmaya bak.. Zira, aada anlatlacaklar iin lzumludur.. * imdi "halk" mefhumundaki Anka-i Marib ismi, "Hak" manasndaki Allah ad, alar ters orantl bir zdlk tekil eder.. Misal : Anka-i Marib ad ile adlandrlan, ald ada kar kendi znde "halk" olarak yoktan ibarettir.. Allah ad ile anlan yce zata gelince : Hak olarak srf varlktr.. Ancak yce Allah ad ile, Anka-i Marib mefhumu arasndaki zdlk bir ynde kalkar.. O da : Esas varlklarna, ancak isim yolundan gitmek.. yleki : Anka-i Maribe, ancak isimle varlr.. Ve o : Yalnz bu itibara gre mevcuttur.. Yce hak ise.. ayn minvalde ancak isimleri ve sfatlar yolundan vsl olunan bir varlktr.. Bu yol, geni bir alandr; Hakkn marifetine gemeyi mmkn klar.. Baka trl imknszdr..

Hasl- kelm: Allah- Talya vuslat iin Allah ismi yolundan baka bir yol yoktur.. * Bu yce ismi unutma, manasn bil.. nk bu ismin kazand bir varl vardr.. Bu varl : Hakikati ile birletii iin bulmutur.. Durum anlatld gibi olunca, yce Allaha varan yolu onunla aydnlanm olur.. nsandaki mana bykl de, onunla mhrlenmi olur.. Rahmete eren kimse dahi onunla rahmana varr.. Bu mana asndan yle bir hkme varmamz mmkndr: Bir kimse, mhrn nakna bakar kalrsa .. onun Allah ile oluu isimde kalr.. Ama ondaki naka, yazya bakmaz da, baka yanlar ile kalrsa, onun da Allah ile oluu sfatlara dayanr.. bu halin dnda, bir baka durum vardr ki: Tam bir stnlk sahibidir. Mesel : Bir kimse mhr paralarsa.. ismi de vasf da gemi olur.. Byle olunca da, o kimse : Yce Allahn zatn bulur.. Sfatlarn da grr.. Sfatlar da, kendisine kapal kalmaz.. Bu dururumda, o yce zata varan kimseye bir vazife der : Hak ile halk beynini bulmak.. Bu beyni bulup birletirmek kolaydr.. ayet o kimse : Yklp kmek zere olan duvar tekrar yaparsa.. paralar dalma tehlikesi geiren mhr yaptrr kuvvetlendirirse.. olur.. te o zaman, olduu lemde kalr.. Zevkle yaar.. .. Ve bylece onun :

Hak ve halk.. Namlar ile yad edilen iki yetimin hissesini yeterince demi olur.. Hem de onlarn erginlik alarnda .. Hem de, her iki halin hazinelerini bularaktan.. * Kademe kademe geiyoruz.. Yukarda anlatlanlar bildinse.. daha tesine geeceiz.. Bunu da, iyi kavrayp anlamaya gayret eyle. Btn noksan sfatlardan temiz olan yce Hak : "Allah" adn insana bir "ayna" yapmtr.. Bu manay yzne bakt zaman anlar.. Bilir.. Hem de geree dayanan bir ilimle.. zellikle : Var olan Allah imi.. onunla birlikte bir ey yok imi.. Cmlesi ile ifade edilen manann gerek yzne geer.. O yze geer gemez, kendisine bir keif kaps alr.. O keif sayesinde grrr ki: itmesi , Allahn iitmesi.. Grmesi , Allahn grmesi.. Konumas, Allahn konumas.. Hayat, Allahn hayat.. lmi, Allahn ilmi.. radesi, Allahn iradesi..

Kudreti, Allahn kudreti.. Evet.. Grr ve anlar ki : Kendinde bulunan btn bu duygular, asaleten yce Allahndr.. Yine bilir ki : Kendindeki o duygularn cmlesi ; bir mecaz, bir ariyet , emanet olarak kendisinde .. Hem hakikat ynnde ; hem de mlk olarak.. Ne varsa hepsi Allahn.. Bu manay bir yet-i kerime ile aalm : - Allah, sizi de, yaptnz ileri de yaratt.. Bir baka yerde ise.. yle buyuruldu : - Siz ancak putlara tapyorsunuz.. Bylece iftira yaratr durumdasnz.. ( 29/17) Grlyor ki, manalar birleti : Kul yaratyor ; Allah yaratyor.. imdi dm zelim: Sanki, bir eyi kullar yaratyor ; ne var ki, aslnda o eyi yaratan Allahtr.. Yaratma ii : Kullarda mecaz yolu ile ve emaneten balanmtr.. Ne var ki, hem mlkn sahibi oluu, hem de tam bir balant ile Allahndr.. Derin bir mana kaps atk.. Daha da ineceiz.. Dinleme ve anlama gcne sahip olarak dinle.. Btn bu anlatlanlar, bir zevk iidir.. Byle olunca, bu yce ismin aynasnda yzne bakan bir kimse : Zevk olarak bu ilmi elde eder.. Anlatlan zevke erdikten sonrada, o kimsede, Tevhid ilmi eidinden ( 37/96 )

vahidiyet ilmi vardr.. Her kim anlatlan makama yerleirse : Allah..

Diye arana icabet edip cevap veren olur.. nk o : Allah isminin mazhardr.. Bundan sonra o kimse, bir ykselme kaydeder ; yok olma durumu kederini siler : lme doru safa seyrini varl bir gerekli varlk halini alrsa.. sonunda, yce Allah onu kdem zuhuru ile, sonradan olma kirinden de temizlerse.. te o zaman, Allah isminin aynas olur.. Buna misal: ki aynann karlkl duruu gibidir.. Byle olunca da, o aynada ne varsa.. bu aynada da o olur.. Bu makama varan kimse iin dunn kabul olunma ihsan yaplr.. Kim iin du ediyorsa.. Allah o duy kabul eder.. Kime darlyorsa.. Allah ona darlr.. Kimden raz ise.. Allah ondan raz olur.. Bu makam bulan kimsede Tevhid ilmi eidinden ahadiyete kadar ne varsa.. mevcuttur.. Ahadiyetten yukars deil.. Bu anlatlan makamn sahibi ile zat tecelliye eren kimse arasnda bir incelik vardr.. yle ki : Bu makamn sahibi yalnz frkan okur.. sfatlar lemini okur, manasna alnabilir.. Zat tecelliye eren kimse ise.. nazil olan cmle kitaplar okur.. Bu manadaki incelii anla.. * B i l..

Bu Allah ismi, btn keml derecelerinin temel maddesidir.. Ne kadar keml derecesi varsa.. hepsi bu yce ismin kubbesi altndadr.. Onun dnda hi bir keml derecesi bulunmaz.. Bu durum ki byle oldu: Yce Allahn keml derecelerine bir son olmayaca aktr.. nk : Kendi zatndan, meydana getirdii hangi keml derecesi olursa olsun ; kendi gizliliinde, ondan daha stn, daha temellisi vardr.. Byle olunca, elbette onun keml durumunun sonunu bulmaya yol olamaz Yani : Onun katnda, gizli bir keml derecesi brakmama ynnden.. Bir baka kap aalm.. u yoldan ki: nsanda bu akl yolu ile bilinen bir temel madde vardr.. Ayn zamanda, bu kinatta da vardr.. Bunun bir kabiliyeti de , eitli grnt suretleri aa karmaktadr.. imdi dn : Buradaki bir temel maddenin kabiliyetli olduu suretlerin hepsini ; artakalan olmamak zere bilip bulmaya bir yol var mdr?.. Elbette olamaz.. Zira, hi bir ekilde onun suretlerinin sonuna varp : Bu i burada biter.. Deyip bir idrk noktas bulmaya imkn yoktur.. Yine dn : Anlatlan durum, bu yaratlmlar leminde ki byledir ; o yce, her ynyle byk hakta nasl olur?.. Onun keml derecelerine nasl bir hudud izilir?.. Bu byk bir itir.. Her kime ki, yce hakkn tecellilerinden bu ynde bir tecelli gelirse.. zn idrkten aciz kalr ve yle der : Bir eyi kavramaktan yana acizlii idrk idrkn taa, kendisidir..

Ne var ki, bu tecellinin de tesinde bir tecelli vardr.. Onu da unutmamal.. Mesel : Yce "Hak" bir kimseye, mana tecellisi iinde tecelli eder ve ilmi cihetinden kendisinin ayn olduunu, ayn oluu cihetinden hakikat bulmu olduunu anlatrsa.. gayr byle bir tecelliye eren, acizlik dili ile konumaz.. drkten aciz olduunu syleyemez.. Bu manaya aykr bir yne de kayamaz.. Peki ne yapar? Diyeceksiniz ; anlatalm : Her iki taraf da zne arr.. Sebebine gelince : Onun makam yle bir makam olmutur ki, onu anlatabilmek imknszdr.. Zira, o : Yce Allahn zatnda, en yce makama ykselmitir.. Sen de onu ara.. O makam iste.. ondan yaya kalma ; yanlma.. * Yukarda anlatlan manada sylenen u iir nekadar gzeldir.. Allah, syleyene rahmet eyleye.. Allah- ekber.. bu deniz ne kadar kabard; Esen frtna ile dalgaland inci kard.. Elbiseni kar, ona dal, sonra brak gayr ; Sendeki yzmeyi, vnlr yan kalmad.. Ve.. l.. zira Allah denizinde l rahattr ; Hayat Allah hayat oldu, z mr ald.. *

imdi, o yce Allah ismini bir baka yn ile ileyeceiz.. Bunu da bilmen gereklidir.. Sbhan olan yce Hak : Allah ismini, ilhi manalarn suretine de, ilk temel maddesi yapt.. Cenab- Hakkn kendisinde, kendisi iin nekadar tecellisi varsa.. hepsi, bu Allah isminin kapsamna dahildir.. Geri kalan srf zulmettir.. Ki : - Zatta, ztn batn yanlar.. Ad verilir.. Bu yce Allah ismi, anlatlan zulmete bir nurdur.. O nurla, Cenab- Hak kendisini grr.. .. Ve halk o nurla, Cenab- Hakk bilmeye ular. Bunu da byle bilesin.. Biraz da, bu kelime zerine sylenen itikad limlerinin fikirleri zerinde duracaz.. Bu yce kelimeyi, eitli ynleri ile eletirenleri dinleyelim.. Faydal olaca dncesi ile onlar iyi dinleyelim.. Mtekellim limlere gre, bu yce Allah kelimesi : lhiyet istihkak olan bir zat anlatan sancaktr.. Evet.. onlarn istilhnda , bu yce Allah isminin kelime treyii zerinde eitli grleri var.. Bazlar der ki : Bu kelime dondurulmutur.. Kendi banadr.. Ve ona cins olacak bir kk yoktur.. Dolays ile, baka bir kelime kknden de trememitir.. Bu gr bizim mezhebimizin grdr.. ki : Henz kelimeler trememi, treyen kelimelerden bir ey de trememi iken Cenab- Hak bu :

ALLAH.. Ad ile sylenir, anlrd.. Bu yce ismin, baz kelime kknden trediine kail olanlar ise yle diyor : Bu kelime : ELEHE YELEH, kknden gelmitir.. Bu kelimeler ise.. aka gelenin halini dile getirir.. imdi bu akn manas zerinde durularna bakalm. Demek istiyorlar ki : Anlatlan mana, yce Hakkn geerli iradesi zerine ; kinatn kendi zellii ile, onun kulluuna dknl ve onun azameti nnde zilleti istemeleridir.. Zira kinat, kendi olular icab, kendilerine gelen Hakka kulluk istek, arzu ve akna kar bir savunma gcne sahip olamaz.. Demir cinsi eylerin mknatsa can atp iten bir yneli gsterdikleri gibi.. Onlar da mknatsn ekicilii karsnda gszdrler.. Kinatn bu iten duyduu Hak kulluu ak, bir tesbihtir ki : Onun btnyle anlalmas zordur.. Anlalamaz.. Kinatn ikinci bir tesbihi daha vardr ki: Hakkn zuhurunu kendisinde kabulleniidir.. Kinatn nc bir tesbihi ise.. Kendisinin Hakta halk olarak zuhurudur.. Kinatn, yce Allah Tesbih edi ekli daha oktur.. Bitmez.. Zira, kinatn ; yce Allaha ait her isimde bir balants vardr.. O ilhi isme uyan biimde tesbihi yapar. Say itibar ile, okluundan tr, hesaba kitaba smayan bu tesbihlerin tm bir dille ve bir anda Allah iin yaplan tesbihlerdir.. Ve.. bu varlk lemi ferdlerinden her birinin, yce Allah ile olan halleri bu minval zere devam edip gider.. Anlatlan mana icabdr ki : Yce Allah, kelimesinin yukarda sz geen kelime kknden geldiini istidll eder ve derler ki :

Eer o, bir kelime kknden gelmeyip de dondurulmu, kendi bana olup kalsayd; anlatld gibi bir tasarrufa sahib olamazd.. Sonra, ELEHE kelimesini LH, haline getirmek isteyerek yle dediler : Bu yce ismin kk, ELEHE olduu kabul edildiine gre, mabud iin kullanlnca, baa bir EL, lm- tarifi getirildi.. O zaman EL-ELEHE oldu.. ok kullanlmas dolaysyla, ortadaki ELF grnmez hale getirildi ve : ALLAH, oldu.. Arab dili limlerinin bu yce isim zerine szleri oktur.. Ama teberrken bu kadarn aldk.. Bu kadarn yeterli grdk.. * Burada, ALLAH lafz zerine baz kelm edilecektir.. Ayrca, onun harfleri zerinde de durulup ifade ettii manalara baklacak.. Bu hususlar da, bilmen gereken bilgiler arasndadr.. yleki : ALLAH, olarak anlan bu yce isim, harf itibarile belidir.. Ama lafzda.. Her nekadar, yaz eklinde (LM) ile (HA) arasndaki (ELF) grnmemekte ise de ; lafzan sabittir.. Lafz da, yazya hkim olduuna gre : (ELF) i de, o harfler meyannda sayp : ALLAH ismi belidir.. Deyip kabullenmek icab eder.. * Bilmen gerekli olduundan o harflerin ifade ettii manalar zerinde duralm.. BRNC HARF ELF : Haliyle bataki elif.. bu harf, AHADYETTEN ibarettir.

.Ahadiyet teklik manasna alnabilir.. yle bir ahadiyet ki, onda okluk manasna gelen kesret tamamen dp helk olur.. Hangi yzden baklrsa, baklsn; ondan baka varlk kalmaz.. bu mana : Yznden baka her ey helke varr.. ( 28 / 88 ) Meline gelen, Yce Hak kelmnn hakikatdr.. Burada, zamir, EYe verilmektedir ki : Kalan, eyin yz olur.. Manas kar.. O eyin yz ise.. znde bulunan, znden tecelli eden yce Hakkn ahadiyetidir.. Byle olunca, her bakmdan duruma hkim olmak, o yze der.. Ve o yz: Kesretle bir kayda balanamaz. nk bu manada, kesretin hi bir hkm yoktur.. imdi manay toplayalm : Ahadiyet, zat tecellilerinin ilkidir.. Ama bu tecelli, zatn, kendinde, kendisine, kendisi ile olmaktadr.. Esas mana bu olunca : ELF, tek bana, bu ALLAH, isminin bana kondu.. yle bir teklik ki : Dier harflerin hi biri ile bir balant kurmadan.. bu durum, dorudan doruya, ahadiyet makamna bir tenbihtir ; uyarmadr.. O, yle bir ahadiyet makamdr ki : Ne Hakka ait vasflarn, ne de halka dair vasflarn orada zuhuru vardr.. nk o : Srf ahadiyettir.. O kadar ki: Orada, isimlerin ve sfatlarn,

fiilerin, mahlukatn hi bir hkm yoktur.. Tek bana deil de, yazl itbariyle, dier harfleri ile de, zata iaret edilir.. Zira hepsi, onun iinde gizlidir.. ELF; zat olunca, dierleri onda gizli sfat ve onunla alkal olanlar olur.. Ki bu mana, aada daha ak anlatlacaktr. Mesel : ELF harfi, yazl gsterildii zaman, ELF, LM, FA, dan ibarettir.. ELF harfi, tek bana yazld zaman, yazl eklini ve tek bana yazln da znde toplayan zata dellet eder.. LM, harfi, dik ksm ile ; yce zatn kadim sfatlarna dellet eder. Kendisinin, LM olduunu anlatan kvrk ksm ile de, sfatlarla alakal ksmlarna delil saylr.. Sfatlarla ilgili ksmlar ise.. zata balanan kadim fiillerdir.. FA harfinin ifade ettii manalar ise.. u ekilde sralamak mmkndr : a) Duruu ile, yaplm ilere dellet eder.. b) Bandaki noktas ile, halkn zatnda var olan, Hakkn varlna dellet eder.. c) Bann yuvarlak oluu, sonucu, iinin bo oluu feyz-i ilhyi kabul edileri ynyle halkn onda bir yer edinip sonsuzluunu kavramasna bir durak olmayacana dellet eder.. d) Ayrca yuvarlann daire biiminde oluu da; mmkin vasfn alan varlklarn sonsuzluuna iarettir.. Zira dairenin nerede balayp nerede bitecei bilinmez.. e) Ayrca iinin boluu, feyiz kabulne bir iaret mahallidir. Zira, ii bo olan ; kendisini dolduracak bir eyi kabul etmek zorundadr.. Sonra.. burada bir baka husus vardr; bunu da belirtmemiz yerinde olur.. bu husus : FA, harfinin banda duran noktadr.. Bu durumu ile o noktann yeri.

FA harfinin yuvarlak boluu gibidir.. Anlatlan manaya gre, ince bir iareti burada gstermek gerekecek.. bu iaret : nsann ezelde ald emanettir.. Burada, emanetten kasdm : - Keml-i ulhiyettir.. ki bu : Yerin, gn ve onlarda bulunan mahlukat eitlerinden hi birinin tamaya gc olmadklar emanettir. Burada bir baka husus var ki, onu da belirtmemiz yerinde olur.. yleki: FA harfi, btnyle ele alnd zaman, ii bo bandan baka noktaya yer yer olacak bir ksm yoktur.. bu ba ksm ise.. insandan ibarettir.. nk insan, bu lemin reisidir.. stte anlatlan mana icabdr ki, Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erifi rivayet edilmitir : Ya Cabir, Allahn nce yaratt peygamberinin ruhudur. Bu manadan anlalyor ki : nsan, yaratlta bir ncelie sahiptir. Ayn ekilde yazarn elindeki kalem, Fa harfini yazmaya balad zaman : Bo yuvarlan yapmaya ncelik verir. Gerek bu son szlerden, gerekse nceliklerden hsl olan mana udur : Yce Hakkn ahadiyeti : simler, sfatlar, etkisine ald dier eyler, mahlukatndan hemen her eyin hkmn kendi znde gizler.. Durum anlatld gibi olunca. Zat sfatndan baka baki kalan olmaz. Bu sfattan da bir baka ynyle AHADYET..

Diye bahsedilir.. * Bu yce ALLAH ismi, zerine, ak ibare ile; buradakinden daha fazla : - El - Kehf Ver Rakim Fi erh-i Bismillahirrahmanirrahim.. Adl eserimizde hayli kelm ettik.. Orada bulunup okunmaldr ; faydal olur.. * KNC HARF LM : Bu harf, Allah isminden , birinci Lm- dr.. Eliften sonra, ikinci sray alr.. Bu, cell sfatndan ibarettir.. Anlatlan mana icabdr ki : Elif'ten sonra geldi.. Ksmen onunla bititi.. Byle olmas gerekir ; nk Cell sfat, tecelliler derecesinin en ykseidir.. Cemal sfatndan daha ndedir.. Bu fikrimizi teyid eden bir hadis-i erif vardr.. Hemen arz edelim : Azamet gmleimdir, Kibriya cbbemdir.. Bu kuds hadis anlatyor ki : Bir ahsa en yakn olan ey, gmlek ve cbbedir.. imdi sabit oldu : Cell sfat, yaknlk itibariyle, cemal sfatndan daha yakndr.. Cell sfatnn bu yaknl : Rahmetim gazabm geti.. Meline alnan kuds hadisindeki manay bozmaz.. nk geen rahmet umum ve ml artdr.. Byle bir umumiyet ise Cell sfatna aittir..

Nisbeten kapal geen stteki ifadeyi daha iyi anlamak iin, aadaki cmlelere dikkat et ; bil ve anla.. Vahidiyet, eklinde de anlatlan cemal sfat : Zuhur ynnde tam kemlini bulduu : ya da anlatlan keml haline yaklat zaman, onun ad : C e l l.. Olur.. Onun byle oluu, kuvvetli ve saltanatl zuhurundan trdr.. Cemal sfatndaki rahmet mefhumu, mul ile sonucu ite bu celldir.. * NC HARF LM : bu harf de, Allah isminin ikinci lmdr.. te bu harf, yce ve sbhan olan Hakkn btn zuhur yerlerinde, mutlak geerli olan cemal sfatndan ibarettir..

Cemal sfat btnyle iki vasfa dnktr : l i m.. L t u f.. Ayn ekilde cell sfat da, iki vasfa dnktr: A z a m e t.. k t i d a r.. Cemal sfatnda saylan iki vasfn sonucu, cell sfatnn iki vasfnda birleir..

Byle olunca da : Cemal ve cell bir sfat haline gelir. Bu manada yle sylendi : Halka zahir olan cemal sfat cell sfatnn cemal cihetinden baka deildir.. Ayn ekilde onlara zahir olan cell ise, ancak cell sfatndan cemal saylr. Sebebine gelince : Pepee gidileri, birinin dieri iin gerekli olduudur.. Cemal ve cell sfatlarnn tecellisi iin bir misal olmak zere ; gnele tan yerinin aarmas ile balayan fecir vaktini getirebiliriz. Fecir, gnein domasna bir balangtr.. Gne tam douncaya kadar kalr.. Bu misalden cemal ile cell sfat arasnda bir balant kurmak isteyince : Fecrin cemal olduunu ; gnein de tam aydnlatc vasf ile, cell olduunu.. Bir benzetme yolundan syleyebiliriz.. Dn ki, o tam aydnlk fecrinden balayp geldi.. Fecir ise, aydnl gneten ald.. te : Cellin cemali, cemalin celli.. Demekteki mana budur.. Bu bahsi biraz daha aalm.. Bahsi edilmekte olan bu ikinci LM, yazl itibari ile harften ibarettir : LM, ELF, MM.. Ebced hesab ile bu harfin say toplam YETM BR eder.. bu say : Yce Hakkn sarnd ve halk ile arasna gerdii perdelerdir..

Nitekim bu mana, u hadis-i erifle kuvvet bulur : 1. Gerekten, Allahn nurdan ve zulmetten yetmi ksur perdesi vardr.. Onlar aacak olsa.. yznn gzelliinden, gznn grd yere kadar ne varsa yanar.. Bu hadisi erifte geen: - Nur.. Cemal sfatdr.. Zulmet.. se, celldir.. Bu hads-i erifin anlatmak istedii bir mana udur : - O makama varan kimsenin, ne kendisi kalr ; ne de izi.. bu halin adna, tasavvuf ehli zatlar : MAHK (1) ve SAHK (2) Derler.. Sz geen harfin saylardan her says : Yce Hakkn zatn halkndan gizledii mertebelerden bir mertebeye iaret eder.. Ve.. o hicap mertebelerinden her mertebe iin, yine bin perde vardr.. O mertebe eitlerinden, biri izzet mertebesidir.. Bunun da ilk perdesi: nsann bu kevn leminde ki badr.. Bu ban dahi, bin yz vardr.. Bu yzlerden her birinin de bir perdesi vardr..

Kalan perdeler de buna gredir.. * Burada kasdmz : Ksa kesmektir.. Eer byle olmasayd ; onlarn erhini yapardk.. Hem de en tam ekli ile.. Onlar anlatrdk: Eksiksiz, btn zellii ve fazilet toplamlarnn tm ile.. * DRDNC HARF ELF : Bu harf, Allah isminin drdnc harfi ve ikinci ELFidir.. Burada bu harfle, ifade etmek istedii mana verilecektir. zerinde durulacaktr.. Bu harf, yaz eklinde grlmez.. Ama okunurken, sylenirken, ikinci lama med olmas ynnden bellidir.. vardr.. Bunun adna : Kemal ELFi.. Denir.. Ama bir kaplayc nitelik tayan kemal.. O kadar ki : Onun ne bir sonu. Ne de bitimi iin snr vardr.. Onun snrsz oluunun iareti : Yazda grnmeyip dm olmasdr.. Byle bir eyin de, kendisini tam idrk mmkn olmayaca gibi, izini bulabilmek dahi zordur.. Okunurken, var oluu da u manaya iarettir : Kemal durumunun z hakikat, yce ve mnezzeh Hakkn zatnda gizlidir.. Yukarda ksaca yaplan izahtan u manay karabiliriz : Allah ehli, kmil ismini alan kimse, daha mkemmel olma ynnden daima : Yce mnezzeh Hakta ve onun cemal sfat tecellisinde terakki eder..

Ykselir.. Hi bir ekilde, bu tecelli kesilmez.. Pe pee gelir.. lerleyi ynnde, son gelen n gelenden yksektir.. Bir kaidedir : kinci, birinciyi de toplar.. Byle olunca da, her yeni tecelli bir ykselmedir. stteki aklamamz, tahkik ehli limlerin aadaki szleriyle teyid edebiliriz.. Derler ki : lem, her an, her nefes bir ykselme kaydeder.. Zira, o anlar ve nefesler Hakkn tecelli eseridir.. Byle bir ey ise.. terakki saylr.. Bu fikirden de anlalyor ki : Bu lemin, daima terakkide olmas lzm gelir.. Ancak, burada bir incelik vardr.. Onun zerinde biraz durmak isterim.. Anlatlan terki durumuna bakarak : Her noksandan mnezzeh ve her bakmdan yce olan Hakkn da terakki etmekte olduunu.. Sylediin zaman, meramn Hakkn halktaki zuhuru olursa.. bu oldu.. Aksi halde, Cenab- ilh bahsinde buyurulan : Yce Allah, artp eksiltmekten yana mnezzehtir.. Manasna gelen hadis-i erifi vardr ki : Onun zat iin bir ykselme mevzuu asla olamaz.. Zira o : Zatnda olduu gibidir.. Yaratlmlarn vasfna brnmekten yana tam olarak mnezzehtir.. * BENC HARF HA : Bu harf, bata da anlatld gibi, yce Allah isminin BENC ve son harfidir..

Burada onun ifade ettii manalar zerinde duracaz.. Burada, HA harfi Hakkn kimliine iarettir.. bu Hakkn kimlii ise... bu insann z varldr.. hls suresinin ba yetini burada zikretmek yerinde olur.. Allah- Tel yle buyurdu : - De ki : O, ahad olan Allahtr.. (112 / 1 ) Burada : De ki : Kelimesinin muhatab, Resulllah (S.A. efendimizdir..) O.. Zamiri ise.. insan gsterir.. Bu manann byle olduu, aada beyan edilecek delillerle de anlalacaktr.. O.. Manasna gelen (HVE) kelimesindeki HA : De ki : Emrinin failine iarettir ki : - O, sensin.. Demektir..

Bu, byledir ; baka trl olamaz.. nk, ad gemeyen bir eye zamirin balanmas usulde yoktur.. H v e.. Zamiri gaibe iarettir.. Muhatabdan evvel, bir gaib de gemediine gre, muhatab gaib yerine oturtulur.. Bu mana, beyan ilminde : ltifat, olarak kabul edilir ki, yaplan hitabn tek bana hazr olana deil ; hem hazra, hem de gaib ayn durumdadr.. Atee kar durdurulduklar zaman bir grsen.. ( 6 / 27) Meline gelen yet-i kerimedeki : Grsen.. Kelimesine de muhatab, sadece Resulllah S.A. efendimiz deil, btn grenlerdir.. * Ayrca, HA harfinin yuvarlak oluu : Hakka ve halka nisbet edilen varlk arknn insan zerinde dndne iarettir.. Bu misal leminde insan : HA, ile kendisine iaret edilen daire gibidir.. Anlatlan manay iyi anladktan sonra, dilediin gibi konuabilirsin.. stersen yle syle : Daire Haktr.. indeki boluk ise.. halk.. Dilersen, yle syle : Daire halktr..indeki boluk ise.. Haktr..

nk o : Hem Haktr ; hem halk.. nsann yapmakta olduu i emrine gelince, onun iinde : Onun emri ilham ile olmaktadr.. Diyebilirsin.. nk, bu i emrinde insan ; u iki devre arasndadr : O, mahluktur ; kulluk ve acizlii vardr.. O, rahman sureti zerinedir ; keml ve izzet sahibidir.. Aada arz edeceimiz yet-i kerimeler, anlatmak istediimiz manalar teyit babnda nemlidir.. Ve Allah, o velidir.. ( 42 / 9 ) Bu yet-i kerimede geen : V e l i.. Kelimesi : nsan Kmil.. Demektir.. Bu insan- kmil hakknda ise, u yet-i kerimede iaret vardr: Anlaynz ki : Allahn veli kullarna korku yoktur.. Ve onlar, mahzun da olmazlar.. ( 10 / 12 ) Bu mana, bir gerektir.. nk, onun iin korku ve hzn muhaldir.. Hatta buna benzer eyler de Allah iin muhaldir.. Sebebine gelince: O, Veli ve Hamiddir.. ( 42 / 28 ) yet-i kerimesi, yce Allah ve insan- kmili anlatma babnda aktr..

Ayn manada u yeti-i kerimeyi alabiliriz : Allah, o velidir.. lleri o diriltir ve o : Her eye kadirdir.. ( 42 / 9 ) Bu yeti-i kerimedeki: O.. Zamiri veliye aittir.. O, Haktr.. Halka balanan suretlerle suret bulur.. Yahut byle deildir de: lhi manalarla tahakkuk eden halktr.. Hsl : Durum ne olursa olsun ; her hal ve takdirde.. her sz ve ikrarda o : Hem noksan, hem de keml sfatlar znde toplar.. Yani : O yce gne nuruyla, yer varln aydnlatmaktadr.. Yer, odur; gk odur. Tul ve arz odur. * Anlatlan manalar zerine u beytleri syledim : ki cihanda damlk benimdir grmem onlarda; Gayrm yok ki, fazln dileyen ve korkan darda.. Evvelimden evvel yoktur ki, katlaym ona; Sonumdan son yok ki koaym ona has manada.. Kemal eitlerine nail oldum gerekten ben; Tmden celller cemaliyim ancak ben o varda.. Sonra.. ne kadar grrsen maden, bitki eidi; Ve.. hayvanatn nsiyet ettii huyda, arda.. Ne kadar grrsen, unsur ve tabiat cinsinden; Asldan bir toz, koku, olarak ilk olularda.. Ne kadar grrsen, denizlerden ve sahralardan;

Aa cinsi, ya da tepe ba yce yukarda.. Ne kadar grrsen, manevi suret eidinden; Hem de gze ho gelenin btn canl var da.. Ne kadar grrsen, fikir ve havaldekilerden; Akldan, nefisten, kalbden ne var ki bunlarda.. Ne kadar grrsen, meleklere has yaplardan; Ve.. neyi ki var blis ve hempasnn nazarda.. Ne kadar grrsen, beerde olan isteklerden; Tabiat icab, ya da Hak iin ihsanlarda.. Ne kadar grrsen, nceki ve sonrakilerden; Sonra bir kavme gitmi sarlp da kalm orda.. Ne kadar grrsen, seyid ve seyidlik taslayan; Ve ak ki, kalm Leylsndan esen rzgrda.. Ne kadar grrsen, tm arndan ve evresinden; Krss ve refrefden ki azizdir yukarda.. Ne kadar grrsen, parlak grnen yldzlardan; Aden cennetinden, ne hotur kalmak buralarda.. Ne kadar grrsen, sonu gsteren pk aatan; Ve bir zil alar ilenin dolduu anlarda.. te.. benimdir hep, tmden makammdr oralar; O deil, tecelli edeniyim hakikatlarda.. Dn, halkn rabb, hem de onlarn efendisi; Zatm msemmas tm isimdir o kalanlarda..

Mlk benim, melekt benim, dokurum i ilerim; Gayb benim ceberut gcmledir kurulularda.. imdi dikkat et, anlattklarmn hepsinde ben; Zattan anlattm, mevlya kulum her hal krda.. Hem fakirim, hem hakirim, dknm ve zelilim; Gnahlara esirim, bal kaldm hatalarda.. Ey sayg deer o Arab- kiram ve onlar ki; Sard onlar aknlk, ho melce olsalar da.. Ziyaretinize geldim, sularm azmdr; efaatim de sizsiniz bence umulanlarda.. Ey efendim, batan sona kemal olan yce zat; Yoluna komaya kurbanm ite.. ycel orda.. Alemlerin eyhi akna, hep eyhleri iin; Bir nur akna ki parlar kmilleri sarar da.. Selmm size, gecenin ve gndzn tmnde; Eklensin buna getike zaman, tahiyatlar da..
(1) MAHK : Kul vcudunun yce Hakk'n ztnda fena bulmasdr. (2) SAHK : Kul kendi varlndan geip ondan tamamen uzaklamasdr.

nsan- Kmil 3. Blm (Sfat)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Burada, umum bir ifade ile SIFAT zerinde durulacak ; ona gre mana verilecektir.. Sfat, zet olarak yle anlatabiliriz : - SIFAT, herhangi bir ekli ile tavsif edilen bir eyin durumunu sana ulatran bir eydir.. zet olarak : SIFAT, bir eyi zel hali ile bilmeyi, fehmine ulatran bir ekildir.. SIFAT, bir eyin sana gre ekillenmesini salayan bir vasftr.. SIFAT, bir eyin vehminde toplanmasn temin eden anlatl tarzdr.. SIFAT, bir eyi fikrinde aydnlatan izah eklidir.. Sfat bir eyi aklna yakn bir ekle getiren bir ifade yndr.. te.. btn bu anlatlanlar, sfatn tarifidir.. Bunlar anladktan sonradr ki : Anlatlan bir eyi kendine has ekli ile bilirsin.. Ne olduunu zevk yolu ile anlarsn..

bu anlay sonunda ise.. bir kyas yoluna gidersin.. Sana anlatlan eyi, znde bir lye vurur bakarsn : a) nsan "tabiat", yaratl, karakteri ona kar meyle msait midir?. Anlatlan eyde, insann meylini kabul edecek bir durum var mdr?.. Byle bir durum varsa.. phesiz " taban", o eye ynelmekte mmkndr.. Ona meyledilir ; yanalr.. b) O eyde, insan "tabiatna" zd bir ey var mdr?. Bir nefret uyandryor mu?. Byle bir durumdaysa.. phesiz o eye "tabiat" icab ynelmek mmkn deildir.. Ondan kalr.. Bu manay iyi anla.. Sonra.. iyi dn ve zevk haline getir ki : Her halini, cmle durumunu, Rahmann mhrcs, kulana doldura ; stne de mhr basa.. Anlatlan bir kabuk say.. Olmaya ki, bu kabuk sana engel ola.. Sonra, ze varamayasn.. Kabuu, daima z saklayan bir perde bilmeli ; yeri gelince de iine girmeli.. Kald ki, szde kalmak dahi idrk yzn kapatr..

Sonra.. SIFAT, kendisi ile sfat alana ( mevsufa ) baldr.. stteki cmlenin izahl aklamasn yle yapabiliriz: - Sen, senden bakasnn sfatlar ile sfat alamazsn.. Kendi z adn, lakabn vasf ile de bir sfat sahibi olamazsn.. Hlsa : Onlardan hi bir ey alamazsn ; ta ki :

Vasf edilen eyin ayns sen olduunu bilinceye kadar.. Byleki oldu : Vasfedilen eyin ayns olursun.. Ama yukarda da anlatld gibi, szde deil, hakikatte.. nk sz kabuktur ; perdedir.. Kabuu paralar, perdeyi aralar, ze varrsan.. bizzat bilen sen olduunu gerek manas ile bilirsen.. ite o zaman, bilgi sana balanr.. Bunun byle olmas zarurdir.. Daha fazla tekide, manay glendirmek iin delile ihtiya yoktur.. nk sfat : O sfat alann balsdr.. Ona tabidir.. Sfat alann bulunduu yerde sfat vardr.. Onun olmay ile de yok olur..

Arab dili zerine ihtisas olan bilginlere gre, sfat iki trldr : a) Sfat- fazailiye.. b) Sfat- fazliye..

Sfat- fazailiye : nsann zat ile, esas varl ilgili sfatlardr.. Mesel Hayat.. Sfat- fazliye : nsanla balantldr; ama onlardan ayr da olabilir. Mesel : Kerem sahibi olmak, iyilik etmek vb. vasflar.. Bu bahsi burada keselim; Cenab- Hakkn sfatlarna dnelim..

Muhakkik vasfn alan limler demitir ki : - Yce Hakkn isimleri iki ksmdr.. Burada : - s i m l e r..

eklinde ifade edilen mana vasftr.. Nahiv limlerine gre, isimlere : - Esam-i Nuutiye.. Tabir edilir.. BRNC KISIM : Bunlar Cenab- Hakkn zatna balanan isimlerdir.. Mesel : Ahad, Vahid, Ferd, Samed, Azim, Hayy, Aziz, Kebir, Mtel vb. isimler.. KNC KISIM : Bunlar, Cenab- Hakkn sfatlarna balanan isimlerdir. Mesel : lim ve kudret.. - Nefsiye..

Tabir edilen, Muti ve Hallak isimleri ile : - Efaliye.. Tabir edilen dier isimler de bu ksma balanr ki,

hemen hepsi, Cenab- Hakkn sfatlarna bal isimlerdir..

Btn ilhi sfatlarda yaplan vasfn kk : Yce Allahn RAHMAN ismine dayanr.. nk Rahman ismi, mul ve kapsam dolaysyle, ALLAH isminin mukabilidir.. Aralarnda fark udur : a) RAHMAN : Toplu ve umum bir mana ifade ettii iin, vasflarn zuhur yeridir.. b) ALLAH : Sadece isme mazhardr..

Burada, RAHMAN sfat zerinde biraz duralm.. Bilmen gereken husus vardr ; renmeye al..

Rahman sfat : Tam kemli ve umul icab ; var olma ynnden yce zat mertebesini gsterir.. Bu mertebede halka nazar olmadndan : Rahman sfatnda bir noksanlk grlmez.. ALLAH ismi : Vacibl-vcud olan zata iarettir.. yleki: Hakka "nisbet" edilen keml mul ile, halka "nisbet" edilen noksanlar da kapsamna alr..

nk : a) Allah, umum bir mana ifade eder.. b) Rahman sfat ise.. husus bir mana ifade eder.. Bu manay daha ak anlatmak isterim.. Esas kasdm udur : Rahman ismi, cmle ilhi kemlleri znde toplar.. Onun zellii buradadr.. Allah ismi ise.. hem hakk, hem de halk mulne alr.. anlatld gibi olunca : Rahman ismi, keml vasfn alan kemlli durumlarndan birine tahsis edilince, Rahman isminin manas, o kemle uyan bir isme geer.. Mesel : Rabb, Melik vb. isimler gibi.. Bu trden isimler snrldr.. Ancak vasfndan ald mertebenin manasn anlatr.. Rahman ismi byle deildir.. nk : Rahman isminden anlalan mana ; Btn kemlleri toplayc bir vasfa sahib olmaktr.. Kald ki, bu isim, yukarda ksmen izah edildii gibi : Cmle sfatlar znde toplar.. Onlarn hepsine bir asldr..

Sfat zerinde devam edelim.. Bu arada baz zatlarn fikirlerini alalm.. renmeye al.. Tahkik ehli bir zata gre : Sfat tam manas ile kavranamaz.. nk sonu yoktur.. Ama zat, byle deildir ; kavranabilir.. - u, Allahn zatdr..

Denir ve idrk edilip kavranr; ama keml iktizalar icab, sfat idrk edilemez.. Kavranamaz.. Mesel : Bir kimseyi, umum bir durumu ile tanmak ; ama onun gibi vasflara sahib olduunu ve neler yapacan tam kestirememek gibi.. Zira keml : Allahn zat itibr ile aktr : - yledir.. Diye kestirilir.. Ama sfatlar cihetine gidilince, kestirilemez.. Burada bir misal vermek yerinde olacak.. yle ki : Bir kul, bu kevn mertebeden ykselir ; kuds mertebeye geip, ondan kendisine gelen bir keif olursa, bilir ki : te Allahn zat kendi zatnn ayndr.. Bylece, zat idrk etmi olur.. Resulllah S.A efendimizin u hadis-i erifi bu manayadr : - Bir kimse ki, nefsini bildi ; gerekten Rabbn bilen o oldu..

Bundan sonra, o kula kalan : Zat iin gerekli sfatlar bilmektir.. Bu bilinmesi gereken sfatlar, O zat- ilhiye tam manasyla Hak olan ve zn brndrd vasflardan ibarettir.. Byle bir bilgiye ise.. o kul iin idrk yolu yoktur.. Bir misal olmak zere ilim sfatn ele alalm..

Diyelim ki : - O kul, ilim sfatn ald.. Peki btn dallar ile bu ilim sfatn nasl kavrasn?. Elbette kavrayamaz.. Ancak, kalbine o ilim sfatndan inen miktar bilir.. Mesel : Bu varlkta ne kadar insan vardr? Bunu bildikten sonra, o insanlarn isimlerini tek tek bilmek kalr.. O isimleri bildiini kabul edelim.. Bu sefer onlarn ekillerini bilmek kalr.. Hadi, ekillerini de bildi diyelim.. Bu sefer kendilerini tek tek tanmas, bir bir grmesi ve hallerini anlamas, bilmesi gerekir.. Hatta daha baka eyleri de bilmesi icab eder.. te, kalan sfatlar da byledir.. Onlarnda durumu tek tek ayn ekildedir.. bu durum gsteriyor ki, sfatlarn hibirini detaylar ile idrak etmek mmkn deildir.. Ancak toplu yoldan bilinir ki, O da zat cihetinden gelir ; zatn idrk edii icab bilinir.. Ve bundan da eksik bir ey kalmaz.. imdi bir neticeye varalm.. yleki : drk edilen ancak zat olduuna gre.. Sonsuzluu dolaysyla bu zatn sfatlarnn da idrk edilmeyen snfa girdiklerine gre : a) Zat idrk edilir, muhakkaktr ; malumdur.. b) Sfatlar ise.. mehuldr ; sonsuzdur..

Hak ehli zatlarn ouna, bu mana rtldr.. Kendilerine, Allah- Tel, zatn kefi nasib ettii zaman, sfatlarn idrki de istemilerdir.. Bu sfatlar idrki kendilerinde bulamaynca, Allah da inkr cihetine gitmilerdir.. zellikle Ms'larna : - Gerekten ben Allahm.. Benden baka ilh yoktur.. Bana ibadet et.. ( 20 / 14 ) yet-i kerimesi ile yaplan emre icabet etmediler ve o hitaba : - Sen ancak mahluksun.. Baka deilsin.. Dediler.. Bu durum da aka gsteriyor ki : Yce Hak iin itikadlarnda : Zatn idrk edileceini, sfatlarn bilinemiyeceini bilemediler.. Ne var ki, tecelli ; itikad edilenin aksine oldu.. Dolays ile inkr hasl oldu.. Sandlar ki : Mahede yolu ile, zat nasl idrk ediliyorsa.. O zattaki sfatlar da yle idrk edilir.. Bunun olmasnn imknszln kavrayamadlar.. Bu durum, deil yce Allahta, mahlukta da byledir.. Bizzat kendinde dene.. Sende grdn nedir?. Ancak zatndr ; kendindir.. Sende neler yok ki : Kahramanlk var, cmertlik var, ilim var.. Tam bir mahede ile, bunlarn durumunu tesbit edebiliyor musun?..

Onlardan ancak para, para, bilinen kadar gelenini, ortaya kann bilip gryorsun..

Sende anlatlan vasflardan biri knca, ancak onun bir belirtisi olur.. Ve hkm yolu ile ; - Bu budur.. Diyebiliyorsun.. ya onun dier teferruat.. Yok olan sfatlarn.. onlar, sende idrk edilemez.. Bir yoldan gizli kalyor.. Mahede edilmiyor.. Sende bir sfatn belirtisi grlyor ; akl onu sana balyor.. Bu, dettir.. Mefhum kanunu byle yryor.. Ama, ne temeline iniliyor; ne de, detaylar ile kavranyor..

Zat- ilhiyi idrk zerinde duralm.. Bu da, bilmen gerekli bir konudur.. znde tam bir ycelie sahib bulunan zat- ilhiyi idrk u yoldan olur : Bileceksin ki ; sen osun ; o da sen.. Ne var ki bu : Kuru bir bilgi ile deil : Hak katndan ihsan olunan ilhi bir kefe sahib olmakla olur.. Anlatlan kefe, ilhi bir ihsanla nail olup senin o olduunu ; onun da sen olduunu bildikten sonra anlarsn ki ; Bu byledir.. Bunun byle oluundaysa.. ne bir ittihad ne bir hull vardr.. Demek isteniyor ki : - Anladmz veya anlamadmz manada ne bir bitime var ; ne bir giri k..

Bunun byle olduuna, bitime veya giri k olmadna gre : Her ey yerli yerinde kalyor.. Bu olan i : Her ey yerinde olduu halde oluyor.. Rabb, makamnda ; kul da, kulluk halinde berdevam.. nk : Ne rabb kul olabilir.. Ne de kul Rabb.. lmin ve btn ak hallerin, ok ok stnde olan, bir zevk yolundan ve ilhi keif ihsan ile bu kadarn anlarsan.. sana u kalr : a) Yce Zat'ta, bu geici varln eriyip bitmesi.. b) Kulluk vasflarnn tamamen eriyip gitmesi.. Anlatlan yce makam bulmu olmann almeti vardr : 1) Kul, nce nefsinden geecek.. Nefsi bilinmez bir ey olacak ; fena bulacak ve Rabb zuhur edecek.. 2) Sonra, Rabbndan da geecek.. Ondan da fena bulacak.. Ve : Rubbiyet srr zuhur edecek.. 3) Bundan sonra, sfatlarla olan balantlar da kalmayacak.. nk : Her ey bitmi ; yce Zat'la hakikat bulunmutur.. Saylan bu hal, pe pee olduktan sonradr ki : Zat anlamak sana nasib olur.. Ve.. bu i de burada bitmi olur.. Daha fazlas yoktur.. Zat zattr ve almetleri tam olduuna gre, idrkin kadardr.. Bir eyi bilince, ondan daha fazla malumat edinmek sfatlar kapsndadr..

Sfatlar senin kimliindekilerdir.. lim, idrk, iitmek, grmek, azamet, kahr, kibir ve emsali eylerdir.. Ki bunlar, sfatlar kapsndan idrk edilip, grlr ve bilinir.. .. Ve "zata mensup kimselerden" her biri, bu sfatlar kendi azmi, kuvveti ve stn gayreti ve ilim sfatna brnd mikdar idrk eder..

Yukarda anlatlan manay iyi kavradktan sonra : - Zt idrak edilemez.. Diyebilirsin.. Haliyle bu idrk edilemeyi, sfatlar ynndendir.. nk sfatlar da, aynen zattr.. u yet-i kerime bu manaya iaret eder : - Gzler onu gremez.. ( 6 / 103 ) nk : Gzler, sfatlar meyannda saylr.. Sfatlar idrk edemeyen de zat idrk edemez.. Fakat, daha nce anlatlan, zat bulma bahsindeki mana itibar ile : - Zat, idrk edilebilir.. Diyebilirsin..

Bu mesele nemlidir : Ehlllahtan pek ou ; benden nce bu mevzuda konumamtr..

Bunun zerinde durmal ; dnmelidir.. zellikle bu zamanda benzerine raslamak mmkn deildir.. Nadirattan bir eydir.. Bu mevzuu anlamak, bir tecelli iidir ki : Kendisine bu tecelli yolu alan kimse, yce Allahn sfatlar ile sfatlanma tadn tadar ; bu hal iinde ykselirse.. Allahn sfatlar ile sfatlanma keyfiyetini de anlar.. Gerek bu yola giri, gerekse bu yolda yaplan yolculuun sonu buradadr.. Bu manay anla.. Zira, bunu ancak Cell ve ikram sahibi Zat'a yaknlk bulmak iin ; kendilerinde tam bir Keml hazrl olanlar anlayabilir. Anlatlan makam, tam bir kurtulu makamdr.. Bu makama kamayanlar iin, nice nice, ldrc oklar ve kesici kllar vardr.. Onun hayat suyunu kalbim de arzular; Vah bana, ld arzularla nice kullar.. enler arasnda umdum damlasn ; Evvelden beri, nicelerini bodu bu ummanlar..

Bu mevzu zerine bir baka szmz daha var.. D konumaya baklnca, ncekine zd gibi grnr.. Ne var ki, arada bir zdlk yoktur.. nk birbirine zd gibi grnen hakikatlarn tm gerek manada birdir..

ncekine zd gibi grnen fikrimiz udur : a) Mutlak olmalar ynnden, sfatlar malum manalar tarlar.. b) Zat ise.. bilinmeyen bir itir.. Durum yukarda anlatld gibi olunca, malum manalar anlamak, mehul ii anlamaktan daha kolaydr.. imdi.. daha nceki manalar da nazara alarak, sfatlar idrk mmkn olmaynca, hi bir ekilde zat idrka yol yoktur..

Daha ak bir mana ile konualm : Hakik manas ile, yce Allahn ne zat idrk edilen bir eydir ; ne de sfatlar.. Burada : Rahman, ismi zerinde duracaz.. Bu kelime : Falan, vezninde gelir.. Rahman, kelime olarak lgattaki manas udur : - Bu isimle sfat alan kimsenin kuvvetine ve zuhurdaki gcne dellet eder.. Bu mana icabdr ki, yce Allahn rahmeti, her eyi kapsad ; hatta cehennem ehlini bile kapsamna ald.. unu bilesin ki, bu Rahman ismi altnda : - Esma-i ilhiye-i nefsiye.. Ad ile anlan btn isimler vardr.. Sz geen isimler unlardr : Hayat, ilim, kudret, irade, semi, basar, kelm..

( Yaamak, bilmek, g, arzu, iitmek, grmek, konumak.. ) Bu isimler yedi tanedir.. Rahman, isminin harfleri de yedi tanedir.. nce bu ismin ba harfi olan ELFi alalm.. Bu harf, hayattr.. Baktn zaman, greceksin ki : Yce Allahn hayat btn eyaya sirayet etmitir.. Ve her ey onunla kaimdir.. Tpk ELF harfinin bizzat btn harflerde bulunduu gibi.. O kadar ki : Harfler tek tek incelendii zaman : Gerek konuma, gerekse yaz itibar ile, ELFten bakas mevcut deildir.. BA, elifin yaygn bir ekilde yazldr.. CM, elif harfinin iki taraf kvrk eklidir.. Kalan harfler de buna gredir.. Elif, harfi yazda anlatld biimdedir.. Konuma tarzna gelince, yine orada da ELFi bulursun.. Ya yazl eklinde, ya da yazl ekillerinden kan dier ekillerde.. Durum anlatld gibi olunca, ELF harfini bulmana imkn yoktur. Bir misal olarak : BA ile CM harfini ele alalm.. BA harfi yazl itibar ile grnd zaman, ortasnda ELF grrsn.. CM harfi yazld zaman : YA, MMden ibaret grlr.. YA harfinde, ELF bulunur.. MM harfi de byledir..

Kalan harfleri de bu misaldeki gibi kyas edebilirsin..

Yukarda anlatld manada ELF harfi, varlklara sirayet eden rahman hayatn zuhur yeri olduu bylece anlalm oldu.. Bu ELF harfinden sonraki LAM harfine bir gz atalm.. Bu harf, ilim mazhardr.. Dik ksm ile, Cenab- Hakkn kendi zatn bildiine dellet eder.. LAM harfi olduunu isbat eden kvrk ksm ise.. Cenab- Hakkn mahlukatn bildiine delildir..

RA harfine gelelim : Bu harf kudret mazhardr.. bu kudret, yokluk leminden bu varlk lemine gelenleri gsterir.. Bylece ilim denizinden gelenleri grrsn.. Yokluk leminden gelenleri de bulursun..

HA harfi, iradenin zuhur yeridir.. Mahalli ise, gizli tarafdr.. Ha harfinin gsteri tarz da bunu gsterir.. Boaz ksmnn sonundan balar ; gse kadar iner.. Byle olunca : Dtan grnmeyen bir ey olur..

Yce Allahn iradesi de ayn ekilde, bilinip grlen bir ey deildir.. radesini, arzusunu, yce Allah kendi zatnda saklar.. Neyi dileyecek ve ne hkm verecekse, kendisi verir.. Bakaca ne bilinir; ne de anlalr.. Hsl : rade srf gizlilikten ibarettir.. MM harfi, Semi isminin mazhardr.. Bu harf, dudan d ksm ile sylenir.. Ancak, sesle sylendii zaman duyulur.. Bu durum, lafzan sylendii zaman da, duru halinde de yledir.. Ba ksmnn yuvarlak oluu, kendisi iin bir hviyettir.. Ve kendi kelmn iitmesine bir yerdir.. nk, daire izilirken : Bir yerinden balanr, yine ayn yere gelinir.. Yce Hakkn kelm da ayn ekilde..Ondan balar; yine ona dner.. Bu harfin ekimli ksmna gelince ; Yce Hakkn, szle olsun ; halle olsun :Konumalarn duymasna delildir.. ELF : Bu harf, mim ile nun harfi arasndadr.. Basar ( grmek ) mazhardr.. Bu harf, say yn ile de, BR saysn gsterir.. Ki, bu say da Cenab- Hakk iarettir.. Bir de onun zat ile grleceine.. Bu harf, yazlrken grlmez ; dmtr.. Ama, sylenirken vardr ; sabittir.. Yazda d ekline verilecek mana udur :

- Yce Hak yaratlmlar kendinden grr.. Onlarda, kendisine yabanc bir ey yoktur.. Konumada sabit olduu da u manaya gelir : - Yce Hakkn, zat ile, zatnda mahlukatndan ayrd edili ekline dellet eder.. zellikle yce Allah, mahlukatn vasf olan : Zillet, noksan gibi vasflardan tamamen uzaktr.. Ycedir ; mukaddestir..

NUN harfine gelince.. Bu harf kelm mazhardr.. _ NUN, kaleme ve yazlanlara yemin olsun.. ( 68 / 1 )

Meline gelen yet-i kerime, bu manaya iaret eder.. Sonra, bu kinayeten levh-i mahfza da iaret saylr.. nk, levh-i mahfz, kelm denizidir.. Ve o : Allahn yle bir kitabdr ki, ondan bahsederken : - Kitaba almadmz bir ey kalmad.. ( 6 / 38 ) Buyurur.. Onun kitab, dorudan kelmdr.. Burada bilmen gereken baz noktalar da iaretleyelim.. Bunlar da bilesin.. NUN harfi, mahlukatn suret noktalarndan ibarettir.. Tm halleri, vasflar ile..Toplu halde, olduklar gibi..

Bunlara ilenen nak ise; yce Allahn : - Kn.. ol.. ( 16 / 40 ) Emrinden ibarettir.. Bu emir alndktan sonra, Yce Hazretin bu kelimesine zuhur yeri olan levhdeki kalem nasl izerse yle olurlar.. - Ol.. ( 16 / 40) Emrinden ne geliyorsa.. hepsi levh-i mahfzun kapsam altndadr.. te bu mana icabdr ki : - NUN, Allah kelmna bir zuhur yeridir.. Dedik..

Biraz da, NUN harfinin zerindeki noktada duralm ki, onu da bilesin. O nokta, mahlukat suretlerinde zhir olan, yce Allahn zatna iarettir.. nk mahlukatta, ilk zhir olan, onun zatdr.. Mahlukat sonra zhir olan, onun zatdr.. Mahlukat sonra zahir olur.. Zira, onun zat NUNu, mahlukatn NUNundan daha aikr ve daha ycedir.. Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erifi, buraya iaret eder.. - Sadaka, nce Rahmann eline der, sonra da dilencinin eline.. Bu durumu dn, halin icab nasldr? Anla.. Keza, Hazret-i Sddkn u cmlesi de, ayn manaya gelir..

- Her neye baktmsa, o baktm eyden nce Allah grdm.. Evet.. noktann yce Allahn zatna iaret olduunu bildiysen.. NUN harfinin yarm dairesini de mahlukata iaret bil..

RAHMAN, ismi zerinde : EL-KEHF VE'R-RAKM F ERH- BSMLLHRRAHMANRRAHM.

Adl eserimizde, buradakinden daha fazla kelm ettik. Bunu bilmek isteyen, o kitab mtalaa etmeli.. Bu gzel ismin ihtiva ettii srlar grmelidir.. Onlar, yle srlardr ki : Fikir kular orada tmez ; susar.. Bu ismin harfleri zerinde dursak, onun srlarn, yazl tarzlar ile, saylarn anlatsak ; harflerden her birinin altnda, bulunan kinatn infialini ve harika ilerini sylesek.. ok artc iler meydana getirmi, fehimleri hayrete daldran eyleri anlatm olurduk.. - Bu nereden geliyor?.. Denir ve alrd.. Ama, onlar sylemedik, yazmadk ; tuttuk.. Byle yapmamzn ad : - C i m r i l i k.. Deildir.. Maksadmz ksa kesmektir.. Bu eserde hlsa olarak yazdk ki : Okuyup yazan, bkp usanmaya..

ayet bir usanma olursa.. faydasn arzu ettiimiz manay kaybederler.. Ne var ki, bu esere yazdmz srlar, ondan daha fazladr.. Haliyle, dikkat edilince grlr.. Yardm talebine bir karargh yce Allahtr.. Gvenilecek makam yine odur..

nsan- Kmil 4. Blm (Ulhiyet)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bu blmde ULHYET manas izlenecek.. lenecek ki, o nedir? Bilesin.. Tm olarak, bu varln gerek yzleri ile, onlar kendi mertebelerinde korumaya : ULHYET Ad verilir.. - Bu varln gerek yzleri.. Dedim.. Bunda hkmm : Zhir olup gelenle, bu gelene tene olan zuhur yerleridir.. zet olarak diyelim : - Hak ve Halk Hak zhir, halk mazhardr.. Yani : Zuhur yeridir.. Bu kevn alemin tm mertebeleri, varlk mertebesinde,

her birine hak ettii eyin verilmesi.. te : ULHYET manas budur.. Bu mertebe, Rabbn mertebesidir.. Bu Rabbn ismi ise.. bu mertebede : Allahtr.. Allah ismi ise.. Vacibl-vcud, her bakmdan yce ve mukaddes zattan baka olamaz.. Yce zatn, zuhur yerlerinin en yksei, ULHYET zuhurunun meydana geldii yerdir.. nk o : Zuhur yerlerin her birini, kapsamna alr ; kuatr.. Bu vasf onda vardr.. Zira, her vasfn, her ismin zerine uar konar.. Bu vasf da onda vardr..

ULHYET : mml - kitabdr.. Kuran : Ahadiyettir.. Frkan : Vahidiyet-i frkaniyedir.. stte, zellikle ULHYET iin : mml - kitab eklinde yaplan aklama, itibar bir aklamadr.. Halbuki, muteber olan ilk sofiye tabirlerine gre : Zatn esas mahiyetinden ibarettir.. Durum byle olunca, aadaki tabirleri de dinle :

Kuran : Zattr.. Frkan : Sfattr.. Kitab : Mutlak varlktr.. Allah dilerse, bu aklama isteyen cmleler iin ; yeri geldiince izahlar yaplacaktr...

Yukarda iki eit tabir geti.. Dtan baknca, birbirinin aksi gibi.. Ama deil.. Sen iin zn bulmaya bak.. D aksam ile kalma.. in zne varp, istlhlardaki manay kavrar ; iaret ettiimiz z manann gerek yzne geer ; onda bir irfana sahip olursan.. te o zaman, bilirsin ki : Bu da br gibi.. ki sz arasndaki ayrlk, yalnz ibarede.. Mana ayn..

Yukarda anlatlanlar iyi anladktan sonra, sana bir baka mana kaps alr.. te o zaman grrsn ki : ULHYET saltanat altndaki isimlerin en yksei ahadiyettir.. Vahidiyet ismine gelince, bu da : Yce hakkn ahadiyet makamndaki tezahrlerinin ilkidir.. Vahidiyet mertebesinin kapsamnda bulunan mertebelerin

en yksei Rahmaniyettir.. Rahmaniyet mazharlarnn en yksek derecesi Rbubiyettedir.. Rbubiyet mazharlarnn en yksei ise, yce Allahn Melik isminde olmaktadr.. Durum anlatld gibi olunca, sonu u ekilde balanr : a) Melikiyet, rbubiyetin altndadr.. b) Rbubiyet, rahmaniyetin altndadr.. c) Rahmaniyet, vahidiyetin altndadr.. d) Vahidiyet, ahadiyetin altndadr.. e) Ahadiyet, ULHYETin altndadr.. Grlyor ki, ULHYET hepsini kapsamna ald.. Bunun byle olmas gerekir ; nk ULHYET : Bu varln dnda kalanlarn hakk, btn kapsam ve mulu ile verilmesi.. Demektir.. Ahadiyet, varlk hakikatlerinin tmnden bir hakikattr.. Bu manaya gre, LHYET daha yksektir.. bu mana icabdr ki : Onun Allah ismi, isimlerin en ycesidir.. Hatta : Ahad isiminden de ycedir..

Ahadiyet, zat mazharlarnda zatn kendine has zuhurudur.. LHYET ise.. zuhur yeri olma ynnden : zatn; gerek kendine, gerekse bakalarna gre, en faziletli makam alr.. Bu makamn bir gerei olarak. Ehlllah : Ahadiyet tecellisi bahsine engel olmular ; ULHYET tecellisi bahsine engel olmamlardr.. nk : Ahadiyet, srf zattan ibarettir.. Orada sfatlar iin bir zuhur yoktur.. Hele mahluk iin hibir ey olmaz.. Dolays ile ahadiyet makamnn, hi bir ekilde mahluka balanmasna yol yoktur.. Zira oras : Zatyla kaim olan ezel ve ebed zata mahsustur.. O : Varl mutlak gerekli bir zattr. Byle bir zat hakknda kelm yolu kapaldr.. Sebebine gelince : Ona kendisinden hibir ey gizli olamaz.. Anla.. Sen "o" olursan, sen "sen" olamazsn.. Elbette olan odur o.. O, sen olursa.. o, olamaz.. Elbette sensin sen.. Her kime, stte anlatlan tecelli hsl olursa.. bilsin ki : O vahidiyet tecellilerindendir, ahadiyet tecellisinden deil.. nk Ahadiyet tecellisinde : sen, o zikri gemez..

Bu manay anlamaya al.. Bu kitapta yeri geldii zaman : Yce Allah dilerse.. ahadiyet zerine kelm edilecektir.. imdi bir baka mana kaps aacaz ; dikkatle dinle ve anlamaya bak.. Bilesin ki.. Varlk ve yokluk karlkl durur.. ULHYET semas ise, her ikisini kapsamna alr.. nk ULHYET : Karlkl zdd znde toplar.. Mesel ; Evveli olmayan, sonradan olmuu : Hakk; halk ; varl, yokluu.. btn bunlarn hepsini znde toplar.. ULHYET durumu anlatld gibi olunca : Onda, vacib; muhal olarak zuhura gelir, zuhurundan sonra vacib olur.. Yine onda, muhal; vacib olarak zuhura gelir ; zuhurundan sonra, yine muhal olur.. .. Ve onda ; Hak halk suretinde zahir olur.. u hadis-i erif, bu manay anlatr : Rabbm, taze bir delikanl suretinde grdm.. .. Ve onda : Halk, Hak suretinde zhir olur.. u hadis-i erif de bu manay anlatr :

Yce Allah, demi kendi sureti zerine yaratt.. Anlatlan bu zd haller, daha da srdrlebilir.. nk, ULHYET, kendi umulnde bulunan hakikatlerden, her eye hakkn verir.. Sebebine gelince : ULHYET'in ekmel ve l mertebesinde zuhuru vardr.. En deerli ve en stn mazharlar vardr..

Halkn ULHYET sfatndaki zuhuru : Mmknn kendi eitleri, deiik halleri varl ve yokluu durumunca, hak ettii kadar olur.. Varln ULHYET teki zuhuru : Mertebelerinde hakk olduu gibi keml zeredir.. Haktan ve halktan hepsi bu mertebeye girer.. Bu mertebe Hakkn ve halkn fertlerini de iine alr.. Yokluun.. ULHYET teki zuhuruna gelince bu da :Onun gizlenii ve kendi bana kalmas saylr.. Bir de srf fena halinde, mevcutsuz olarak en gzel bir ekilde kendi bana kalmasdr..

Yukarda anlatlan mana : Akl yolu ile bilinemez ; dnmekle kavranamaz.. Ancak, birine bu ilhi keiften bir ey hsl olursa.. o kimse, bu manay srf zevk olarak tadar.. Bylece o tecelliden ho bir nefes alnr..

bu tecellinin bilinen manas : Tecelli-i ilhidir..

Buras, artc bir mevzidir.. Hatta, ehlllahtan kmil olanlar bile hayrete dmtr.. O kadar ki : Allah en ok bileniniz olduum halde ; ondan en ok korkannzm..

Hadis-i erifi ile, Resulllah S.A. efendimiz bu srra iaret etmitir.. Grlyor ki : Resulllah S.A. efendimiz, Rabdan ve Rahmandan korkmam ; ancak : Allahtan.. Korktuunu anlatmtr.. u yet-i kerime dahi bu manaya iarettir : Bilemem ; bana ne yaplr, size ne yaplr?.. ( 46 / 9 ) Burada biraz duralm.. Resulllah S.A. efendimiz, irfan ynyle ; yce Allaha marifetin en stnne sahiptir.. Onun bu durumunu, Cenab- lh katndan alp, aklad hakikatlerde gsterir.. Byle olduu halde :

Bilemem.. Buyuruyor.. Bunun manas udur : Bilemem ki, ilh tecellide ; suretlerin hangisi ile izhar edecek.. Bu durum byledir.. Bir suret meydana getirir ; bir sonraki zuhuru, o suretin hkmn bozar.. Meydana gelen o suretin hkmnde : Bunu, bir baka zuhur bozamaz.. Diye bir karar yoktur.. Byle olunca : Tecelli durumunu kendisi bilir, bakaca bilinmez.. Bakalarna mehuldr.. Ama kendisine deil.. Bu byledir.. nk LHYET tecellisi iin bir snr yoktur ki, tafsil edilsin.. Ve kalnsn.. Kald ki, tafsil ynnden de, hi bir ekilde ; tam olarak, oraya varmak mmkn deildir.. Byle bir idrk Allah iin, muhaldir.. nk, byle bir ey nihayet saylr.. Yce Allahn ise.. nihayeti yoktur.. Nihayetsiz bir eye de, idrk yolu kapaldr.. Ancak yce Hak, bu tecellide, kll, icmal ve btn olarak grlr.. Bu tecelliden alnan hazlar da deiiktir.. Durum anlatld gibi olunca, herkes o yaylan tecelli cmlesinden

nasibi kadarn ve yce, byk olann kendisine nasib ettiini alr.. Durum ki byledir.. Her keml sahibinde grlen keml hali ; esas keml halinden bir eserdir.. Ve o kimsenin haddi nisbetindedir..

Ey saba rzgr al ehl-i diyara tebliini ; Su ile ate arasndaki sevgi haberini.. nersen, geceyi bekle de yle in o diyara ; Gsz kalrsan, gndz bulamazsn menzilini.. Oras yle bir diyardr ceyln avlar arslan ; nk oralarda arsalann hi yoktur zarar vereni.. Dayanamadk onlarla olmaya da ayrldlar ; Katlandk ayrla uzattk ziyaretlerini.. Yce Hakkn gzellikleri kalbe Kuran yazd ; ndirdiler oraya da gsterdiler glerini.. Kalb, ak yetini o kadar okudu ki hatta ; Okuyup bitirdi itihar sresinin srrn.. Cemal yzndeki perdesi kalkp da grnnce ; Bakanlar da ldrd anca perdelerini.. Diller konutu gzelliine hayran olaraktan ;

Tkr sarho etti, kaldr arabn yeterini..

Kalbleri esaretle grd zaman yle dedi : Siz zengin oldunuz, seince fakrin iyicesini.. Bu varlkta ne varsa, gayrm, hemen hepsi bendendir ; O benim zatmdr istedim setim eitlerini.. Ben bir elbise gibiyim, renge brnrsem bir gn ; Alrm krmzy, bazen seerim sarsn.. Eer krmz beyaz yok gsterirse ortada ; Ortaya o kesret kar ki hepten arar rengini.. Bana, ne blnmek ne ayrlmak vardr hi bir zaman ; Almak olmaz bana gre elbiselerin rengini.. Elbiseler daim renklenmededir, Hakka gelince ; O perde iindedir ancak olmaz benden geleni.. Her ne var ise, lemlerinde cemadat cinsinden ; Bitkilerden ve say bu arada ruh sahiplerini.. Hepsi benim, arz ettiim suretler saylr ayet ; Onlar giderirsem, perdemdir ; gider sanma beni.. Onlarla bir ittifakm varsa, o eit eittir ; Rtbe olarak benimki yksekte geer hepsini.. Bende bir mana var ki, alnca mana olurum ; Onun manalar, gsterir fakrimde zenginliini.. O gitse de, ben yine kalrm libas' iinde ;

Elbise almadm, say gnlerimden plak geeni.. Her mana terkibi onun zerine kuruldu ; Ama benim iin gr aziz zatn parlak halini.. LHYETM dahi zatm iin bir kk saylr ; Belki de bir daldr syler iarmn belgesini.. Hayret edilir o kke ki, hkmen dahi yledir ; Dallara sirayet eder anlatr sirayetini.. Bu sz seni, hi dehete drmesin, zira ben ; Hi onun dal deilim, ancak say perdedekini.. Btn dallar, onun stnde kk olma yolundadr.. O bir asldr bana, grnr zhiri, batn.. Belli ey grnrse, grnen, tecellimdir orda ; Perdemdir, saylr ki, attm ondan salnp gideni.. Sen onu anlarsn ama gremezsin, fakat beni ; Grrsen, bilemezsin duramn belli yerini.. Bu dettir ki, bylece srp gider ama ben hi ; Muhta deilim istemem rtlmeyi ve greni.. ULHYET, eserleri ile mahede edilir, ama grnrde kayptr.. Hkmen vardr ; bilinir, ama resmen grlmez.. Zata gelince, aynen grlr ; ama ona bir mekn yoktur.. Ayanen grnr ; ama bir beyan yolu ile idrk edilemez..

Bu manada, bir insan misal yolu ile ele alabiliriz.. yle ki : Bir insan grrsn : eitli, mteaddit sfatlarla sfatlanmtr.. Ondaki, sabit vasflar ancak ilim ve itikad yolundan bilirsin.. Ve inanrsn ki, o belli vasflar onda vardr.. Fakat o vasflar ayan beyan gremezsin.. O ahsn zatna gelince, onu toplu olarak, aktan grrsn.. Ama onda baki kalan vasflar bilemezsin.. zellikle bilgi ynnden ulaamadn vasflar.. Belki o ahsen grdn zatn, bin vasf vardr ; byle olmas da mmkndr.. Ve sen : Ancak, onlarn az mikdarn biliyorsun.. Cmleyi toparlayalm : Zat grlr ; sfatlar mehul kalr.. Sfatlarn birini grrsen, ancak eserini grebilirsin ;ama o vasfn zn gremezsin.. Bu, hi bir zaman, grlemez.. Ama, hi mi hi.. Buna bir misal olmak zere, muharebe esnasnda bir kahraman gsterebiliriz.. Dman karsnda ancak, onun dmana hcumunu grebilirsin.. Bu ise.. kahramanln kendisi deil ; eseridir, belirtisidir.. Kerim olan bir zatn da, ancak ihsann grebilirsin. Bu ihsan ise, onun keremine bir belirtidir.. Kerem sfatnn kendisi deildir.. nk, sfatn kendisi zatta gizlidir.. Onun ortaya kmasna imkn yoktur.. O sfatn ortaya kmas, caiz olursa, O zattan ayrlma durumu meydana kar ki ;

ite bu, mmkn deildir.. Bu manay anla..

ULHYET sfatnn bir srr vardr.. yle ki : Bir ey olma ynnden her ferd, kendinden baka ey olma vasfn alanlara benzer bir isme de sahiptir.. Eya cinsinden bir ferdin, ezelden beri var olmas, sonradan yaratlm olmas, yok grnmesi veya var olmas hi bir ey deitirmez.. Durum, anlatld gibi olunca, o eyann bir ferdi, kendi z ile ULHYET saltanat kapsamnda bulunan cmle eyay toplar.. Btn mevcudatn, hali anlatld gibidir.. Byle olunca, varlklarn misalleri, birbirine kar konan aynalar gibi olur.. Birinde ne varsa dierinde de ayns olur.. Anlatlan misl zerine yle syleyebilirsin : Karlkl duran aynalardan her biri, ancak karsna gelen dier aynadakini alr.. Byle olunca, yalnz bir aynay alyor ; onun altnda kalan mteaddid aynalar alamamtr.. Bu durumla, yukardaki mana nasl badar?..

Bunu u ekilde cevaplandrmamz mmkn olur : - u aktr ki, varlk ferdlerinden her biri, ancak, zatnn hakk kadarn alabilir..

Daha fazlasn alamaz.. Bu, bir baka manadr.. Esas anlatlmak istenen manay itibara alarak : - Tmnn varl, aynalardan her birinde vardr.. Dersen ki burada : Varlk ferdlerinden her birinde, btn mevcudat gizlidir.. eklinde bir mana kar ki, senin iin, esasa bir geit noktasdr.. u bir hakikattr ki : Misaller tam manas ile, anlatlan manann tpks deildir.. Bir yaklatrmadr.. Ama misalini de ayn grmek icab eder.. Hakikatta, anlatlan misal asl murad edilen manaya bir kabuktur... Bu misal, ancak bir balant olsun, diye getirildi.. mid edilen odur ki : Fikir kuun belki bu sayede ahadiyet tuzana der.. te.. o zaman : Zatta, sfatlardan hakkn kadarn grrsn.. Kabuu at.. z al.. Perdeleri grmek sureti ile, esas yzden m olma..

Kalbim, hep sizden g alr; Hem dner,hem sakin kalr.. Hayali hep sevginizdir ;

Bazan gider, bazen gelir.. Siz hi gayrm deilsiniz; zmden nasl kalr?.. Nefsi attm sabahladm ; Oldum, lkenizde kalr.. Kendimi attm da buldum ; Ana baba szde kalr.. nkr ettim evvelimi ; Sonum da phesiz kalr.. Attm ihtisas yzden ; Ona nasl yaklalr.. Benim o kudds, yle ki ; Amada perdeli kalr.. Ve ben, yle bir ferdim ki; Kemldir bakan arr.. mid emberine kutbum ; Yceyim ki, toptan alr.. Ben, artrm ne varsa ; Gren arr brakr.. Gzellikler semasym ; Gneim hi batmaz kalr.. Meknda yceliim var ; Ona nasl yaklalr?..

Ve her kln bittii yer ; Benden tam bir keml alr.. O ku ki, daima ter ; Sonra, o dal ki sallanr.. Her aynada da suretim ; Gh kapanr gh alr.. Hep kemlim batan sona ; Halim de bundan hal alr.. Derim ki, onun halkym ; anz, zatm Hak kalr.. Nefsim temiz o szden ki ; Yalanlanmaz yle kalr.. Ycelik Allahn hakk ; imeim yamursuz kalr.. Ben, hi o ezel olmadm ; Sz uzatmaya ne kalr?.. Sz de bitti artk ses yok ; Sadece skt kalr.. Gzellikleri derledim ; Bam var, suum kalr..

nsan- Kmil 5. Blm (Ahadiyet)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bu blmde, AHADYET sfatndan anlatlacaktr.. AHADYET, yce zatn tecellisinden ibarettir.. Orada : Ne isimlerin, ne de sfatlarn sz geer.. sim ve sfatlarn tesir sahas da buraya varamaz.. Buras, mcerret, zata ait bir isimdir.. O kadar ki : Hakka dair itibarlarn da burada sz edilmez.. Keza, halka nisbet edilen itibarlarn da..

AHADYAT tecellisi sensin.. Btn bu kainat iinde, senden daha tam olarak, o tecelli iin bir zuhur yeri yoktur.. u artla ki : Sana "nisbet" edilen btn itibarlar bir yana atp zne dalasn..

Bir de, seni sende bulur, d balarndan da geersen.. te o zaman, sen sende olursun.. Hem de, sana "nisbet" edilen Hakka ait vasflarn tmn bir yana ataraktan.. Keza, halka dair vasflarn da tmn brakaraktan.. Mesel G, kuvvet vb. sfatlar gibisinden.. te.. anlatld gibi olunca ; insan bu hali kendinde bulursa.. bu kinatta ondan tam zuhur yeri olamaz..

Yukarda anlatlan manay iyi anlamaya al.. nk bu hal ; grlmez zulmet leminden, tecelli nurlarna ulaan "zatn" ilk tenezzldr.. Bu tecellinin en yksei ise.. anlatlan eklidir.. nk orada, srf kendisi vardr.. Btn sfat, isim, iaret, nisbet ve itibarlardan yana temizdir.. O kadar ki : Varlk tmden oraya dahildir.. Fakat ite olan bir ekilde.. Da kan bir zuhur hkm ile deil..

Bu AHADYET sfat iin umum ve mull bir tabir kullanld zaman, kendisinden : - Kesret.. ama tabi olanlar ile birlikte.. Olarak bahsedilir.. Bunun iin, yapl bir binay misal getirebiliriz.. yle ki : Bir kimse, uzaktan bir duvara bakar ; grr.. Bu bina ; amurdan, tuladan, kireten ve aatan yaplmtr..

Fakat.. yapya karan o eylerin hi bir eseri grlmez.. sylenmez.. Yalnz bir duvar grlr.. imdi bu duvar bir AHADYET misali olarak ele alalm.. Bu AHADYET, amurun, tulann, kirecin ve aacn toplam iinde bir AHADYETtir.. Hi bir ekilde ona : Saylan eyann ad isim olamaz.. zel durumu ile sadece bir duvar ismi verilir.. Bu misali, kendinde de deneyebilirsin.. Mahede ve istirak haline getiin zaman ; ama aslndaki hal zere.. yalnz "kendi" kimliini grrsn.. Bu mahede halinde sana, hakik durumlardan hi biri zahir olmaz. Ki o hakikatler, tm olarak sana baldr.. te senin iin AHADYET budur.. Ama, senin kimliine itibar edilerek, zata bir tecelligh olmana isim olaraktan.. Hakikatlerin tmnn sana bal oluu manasna gelemez.. - O hakikatlerin tm sen oldun.. Diyelim.. Ama, bir muhal olarak.. Esas zat tecelli nolacak?.. Ki o, esas AHADYETN sende bir zuhur yeridir.. Ama senin zatna, isim olaraktan.. Ve kimliin itibar ile.. Senin kimliinde bir zuhur yeri alan bu isim, yce Hakkn ilhi katnda ; isimlerinde, sfatlarnda tmnden yana mcerreddir.. Hatta orada, eserlerin messirlerinin de sz edilmez.. nk, tecelli ynlerinin en yksei orasdr.. Ondan sonraki tecelli yeri iin, ondan bir tahsis beklenir..

Hatta ulhiyet iin bile.. bir tahsis beklenir.. Sebebi aktr ; nk ulhiyet, umuma tahsis edilmi durumdadr.. AHADYETte umum diye bir ey yoktur.. Yukarda anlatld gibi, AHADYET zatn ilk zuhurudur.. Ondan sonras mahluktur.. Byle olunca da, AHADYETin mahluk sfatna girmesi mmkn deildir.. Daha nce de anlatld gibi, AHADYET srf zattan ibarettir.. Hakka ait itibarlar da, halka ait itibarlar da orada yoktur.. zet olarak, diyelim : Kul da, mahluk olduuna gre ; o hakikatlerin tmn almak kul iin mmkn deildir.. Keza, AHADYETle sfatlanamaz da.. Ayn ekilde, onunla sfat olmak ; almak ve zorlama ile de olmaz.. Zira, byle bir ey AHADYET hkmne uymaz.. Hi bir ekilde mahluk iin oraya yol yoktur.. nk : AHADYET, yce Allahndr ; ona mahsustur..

Yukarda anlatlanlar, dikkate alarak dinle.. imdi sen ; kendinde, anlatlan tecelliden bir ey grrsen.. onu Allahndan, Rabbndan bil.. Ona bala.. Yaratlmlnla onu iddia etme.. nk, bu tecellilerde mahluk iin, hi bir nasib yoktur.. Bu, kesin olarak byledir.. nk o, tek olan Allahndr.. Zat tecellilerin ilki oradan balar.. Sen, nefsinden ibaretsin.. Zattan, Hak dan ve halk dan murad, sen olduunu bilirsen.. halk cihetinden kesilmek suretiyle hkmn yrt..

Yce Hakk ise, isimlerinin ve sfatlarnn hakk ne ise.. onunla gr.. Byle yaptn takdirde, kendi zn mahede ile Allah mahede edenlerden olursun..

Ayn'm senin iindir, mnezzehtir zatnda ; Mukaddestir isimlerinde, sfatlarnda.. Onun hakk olduuna ehadet et, deme ; Nefsim hak etti hsnn onun sebatnda.. Kadehlerle imeye devam, ama konuma ; Bir gn biter yol, onun canibinde varanda.. Ne zarar sana, kinaye yollu kullansan ; Sana ismi kalsa, kusur etmesen saygda.. Zat tecellisini ismine mazhar yapsan da ; Bulsan izzet ismi, ycelii mazharnda.. Hazine stne bir ev yapsan da otursan ; Ta ki, grp yaya kalmaya cahil saygda.. Bu sana emanet, onu ok ok iyi sakla ; Brakma onun srrn yaygaraclarda..

nsan- Kmil 6. Blm (Vahidiyet)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

VAHDYET, mazhardr zatn ; Tm belirtir, farkn sfatn.. Her ey onda bir'dir para para ; a paralara 'bir'idir zatn.. Bu, u ile onun misalidir ; t hkme nian hakikatn.. Kesrettir, hakikatten ibaret ; Paralanma iinde vahdetin.. Her ey, orda her ey bir'de gibi ; Bu yz, nefyi saylr isbatn.. Frkn, Allaha zat, cem sresi ; Evsaf, says gibi ytn.. Oku, sendedir srr kitabn ; Aan sen, srrsn kinatn..

Burada, VAHDYET ismi anlatlacaktr.. ren, anlamaya gayret et.. VAHDYET, yce zatn zuhuruna bir tecelli yeri olmaktan ibarettir.. Onda, zat sfattr ; sfat da, zattr.. Durum anlatld gibi olunca : Meydana gelen her sfatn zuhuru, dier sfatn ayn saylr.. sterse birbirinin zdd olarak gzksn.. Mesel : Bu makamda, mntakim aynen Allahtr.. Allah ise, mntakimin ayndr. Ayn ekilde mntakim sfat ile, mnim sfat birdir.. Durum anlatld gibi olunca : VAHDYET, nimet iinde kendisi olur. Nikmet de onun ayn olur.. Nikmet, azabn kendisidir ; ayn olarak rahmetten ibarettir..

Her ey, buna gre kyas edilir ; zatn sfatlardaki zuhurunda ve bu zuhur eserlerinde, hatta VAHDYET hkm ile, zatn zuhura geldii her eyde.. daima : Biri, dierinin ayndr..

Yukarda anlatlanlar, zellikle, ayn olu ekillerini yanl anlamamak icab eder.. Ayn olu ekli, birlik tecellisine gredir ; her hak sahibinin hakkn teslim etmek gereine gre deildir.. Bu mana, zat tecelli yndr..

Yani : Bir sfatn, dierinin ayn oluu manas..

Burada ; ahadiyet, VAHDYET, ulhiyet sfatlar arasndaki fark zerinde duralm.. yle ki : Ahadiyet.. Bu sfatta isimlerin ve sfatlarn zuhuru yoktur.. Kendi zndedir.. Ve, srf zattan ibarettir.. Bu sfatn an bunu gerektirir.. VAHDYET.. Bu sfatta, isimlerin ve sfatlarn tesir sahasna gre zuhurlar vardr.. Ancak bu zuhur : Zatn hkm ile olur.. Zattan ayr bir hkm dnlemez.. Byle olunca : Her ey, birbirinin ayn olur.. - Ulhiyet.. Bu sfatta, isimlerin ve sfatlarn zuhuru vardr.. Ve, toplumdan her eyin hakkn tek tek vermek gibi bir zuhuru olur... Durum anlatld gibi olunca : Bu sfatta, zdlar belirir.. Mesel : Mnim, mntakimin zdd olur.. Mntakim ise, mnim zdd olur.. Bu makamda kalan isimler ve sfatlar da, birbirinin zdd olarak gzkr.. Mesel : Ahadiyet, ulhiyet sfatnda zuhura geldii zaman, ahadiyet hkmne gre zuhur eder.. VAHDYET de, ayn ekilde zuhur eder.. nk, ulhiyet hepsinin tecelli eklini mulne alr.. Her tecellinin hkm ne ise, onu meydana getirir.. Zira, ulhiyet her eyin hakkn yerine getirmeye yeterli bir tecelli makamdr.. Ahadiyet, ulhiyet gibi deildir ; onda ancak, Allah vardr..

Onunla ikili bir ey yoktur.. VAHDYET, ise : - u anda, ilk halinde gibidir.. Cmlesinin ifade ettii manaya bir tecelli makamdr.. Daha ncede anlatld gibi, ahadiyet bir baka makamdr.. Orada : -Onun yznden baka her ey, helke varr.. ( 28 / 88 ) Meline gelen yet-i kerimenin hkm geer.. bu hkm icabdr ki ; ahadiyet, VAHDYETten stndr.. nk, ahadiyet srf zattan ibarettir.. Ulhiyet ise, ahadiyetten stndr.. Ahadiyete, hakkn ulhiyet verir.. Zira, ulhiyet : Her haklnn hakkn verme makamdr.. Bundandr ki : simlerin en ycesi, en genii, en azizi ve en ykseidir.. Ahadiyetten stn oluunun misali : Btnn paraya olan stnl gibidir.. Ahadiyet sfatnn, kalan tecellilere nazaran stnl, kkn dallara nazaran stnl gibidir.. VAHDYET sfatnn, kalan tecellilere gre stnl de, toplu olann ayr kalana stnl gibidir.. bu manalara dikkat et.. Hepsini senden bil ve kendinde dn..

Der bu meyveleri ancak ; O sslendi toplanacak.. ahitleri ie katma ;

ahitlere zor ulamak.. Azdan arab i daim ; Onun iindedir kanmak.. Kadehleri bir nder gr ; Zor iindekine kanmak.. Atm ho gzelliini ; Dmez sana sakl tutmak.. Gayra aldanmay brak ; Deildir ulatracak.. Hep zden ye, at kabuu ; Olmaz onu elde tutmak.. Sakn, srr yayanlardan ; Gelmez sana yle olmak..

nsan- Kmil 7. Blm (Rahmaniyet)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

RAHMANYET : simlerin ve sfatlarn gerek yzleri ile meydana geliinden ibarettir.. Bu durumda onun yeri, yce Allahn zat isimlerinde kendisine tahsis edilen yerle ; bu isimlerin mahlukata dnk yzleri arasdr.. Zat isimlerinin halka dnk yzleri : Alim, Kadir, Semi, vb. isimleridir.. Bu isimler, varln hakik yzleri ile ilgilidir.. O hakik yzler, Hakka balanan btn mertebelerde, RAHMANYET sfatna bir isimdir.. O hakik yzlerde halka nisbet edilen mertebelerin itiraki yoktur..

RAHMANYET, ulhiyetten daha zge bir duruma sahiptir.. Sebebi : Yce Hakkn tekliini salayan isimle bir isim almtr.. Bu makamda, halkla bir ilikisi yoktur.. Ulhiyet, yle deildir.. Hakka ve halka nisbet edilen hkmlerin zn alr.. Durum anlatld gibi olunca : - Ulhiyet, umum ve mull bir mana tar..

- RAHMANYET, hussi bir durum alr.. Bu itibarladr ki, ulhiyetten daha aziz bir duruma geer.. nk, yksek mertebelerde zatn zuhurundan ibarettir.. Alt mertebelerden yana mukaddestir.. RAHMANYET sfat dnda ; zat iin tahsis edilen yksek mertebelerde zuhura yol yoktur.. RAHMANYET ile ulhiyet arasnda bir balant yapacamz zaman ; misal olarak, kam ile iindeki ekeri syleyebiliriz.. phesiz kam iindeki eker, derece itibar ile daha yksektir ; nk srf ekerdir.. Kamta ise, eker dnda baka eyler de vardr.. Bizim dncemiz bu yoldadr.. Ama baka trl de dnebilirsin.. ayet bizim fikrimize katlr : - ekerin kamtan daha deerli.. Olduunu sylersen ; ki bu, bizim anlattmz gibidir.. O zaman : RAHMANYET ulhiyetten daha stn olur.. Ancak bu yoldan deil de : - Kam tm olarak, ekeri ve dier eyleri kapsamna almtr.. O zaman, ulhiyet, RAHMANYETten daha stndr..

RAHMANYET mertebesine verilen zhir isim : RAHMANdr.. Bu, yle bir isimdir ki : Yce Allahn zatna ait isimlerle, nefsine ait sfatlara dnk yn vardr.. Nefs sfatlar yedi olup, sras ile yledir :

Hayat, ilim, kudret, irade, kelm, semi, basar.. Zat isimler de : Ahadiyet, vahidiyet, samediyet, azamet, kuddusiyet vb. sfatlardr.. bu isimler ancak : Vacibl-vcd olan yce ve mukaddes sultan "Ma'bd"undur..

RAHMANYET'in bu mertebede : Rahman ismi ile, bir zellik almasnn sebebi : Hakka ve halka balanan btn mertebeleri rahmet mulne almasdr.. Hakka balanan mertebelerdeki zuhuru ile,halka nisbet edilen mertebelerde zuhur etmi olur.. Durum, anlatld gibi olunca : RAHMANYET katndan gelen ve btn mevcudata amil olan bir rahmet olur..

Yce Allahn ilk rahmeti odur ki : Onunla btn leme rahmet tecellisi ile, onlar kendi znden yaratt.. Bu manay, u yet-i kerime dorular : Yerde ve gktekileri size teshir eyledi.. Hepsi O'ndandr.. ( 45 / 13 ) bu mana icabdr ki : Onun zuhuru btn mevcudata sirayet etti.. Byle olunca da, bu lemin paralarndan her birinde, her ferdinde kemal zuhuru gsterdi.. Bu zuhurlarda, hi bir zaman da, sayl paralara brnmedi.. Kendi znde, zat nasl iktiza ediyorsa, yle tektir.. Btn zuhur yerlerinde bir'dir..

Byle olunca : Btn mevcudata sirayeti, keml sfatlarnn icabdr.. Varlk zerrelerinden her zerrede zuhuru ile de, mevcudatn tm iinde, belli bir zmreye sirayet eden varlkla imtiyaz verdi.. Bu sirayetin balca srr, bu lemi kendi znden yaratm olmasdr.. Ama kendisi, hi bir ekilde ; blnp paralanmad.. Bu lemin paralarndan her ey, O'nun kemli iledir.. Bu ey, aslnda tam bir kemldir.. Ona : - Halkiyet smi bir emanet olarak verilmitir.. Ama sadece ; ilhi vasflarn kulda emanet olduunu sanann sand gibi deil.. Sadece : - Halkiyet smi emanettir.. u iir anlatlan manaya iarettir : Emaneti bir yandr, grr kendini ; Bir yan gren de, alr kendininkini..

Eyada bulunan emanet vasf, ancak ondaki halkiyet balantsdr.. Yce Hakka bal varlk ise, eyada asldr.. Yce Hak, hakikatlerine : - Halkyet.. smini emaneten verdi.. Ta ki, ulhiyet srlar ve onun gerekleri olan zdlar zuhur etsin..

Yce Hak, bu lemin bir temel maddesi ve asldr.. Bu manay u yet-i kerime bize anlatr : Yeri, semalar ve bu ikisi arasnda bulunanlar Hak olarak yarattk..(46 / 3)

Yukarda anlatlan manalar, daha iyi amak iin, ie bir misal katalm.. yle ki : Bu lem kara benzer.. Yce ve sbhan olan Hak ise.. bu karn asl olan sudur.. lk nazarda grlecektir ki ; kardaki : - K a r.. smi, bir emanettir.. - S u.. smi ise, onun iin bir hakikat olur..

stte geen mana zerine : Bevadirl-Gaybiyye Fin-Nevadirl-'Ayniyye.. Adl kasidemde hayli tenbihatm olmutur.. O, byk bir kasidedir ; derin manaldr.. Hakikatler gmleinin stne, onun benzeri bir ss ilenmemitir.. Onun gzellii zamann kulana girmemitir.. nk, onu anlamak pek zordur.. O manada yle demitim : Halkn misali kar gibidir yaan ; Sen ondaki suya benzersin akan.. Tahkikimizde kar ne? Sudan baka ; Bir'de hkmn icraya aran.. Lkin kar eriyince hkm kalkar ; biter, hkm, suyun olur kalan.. Zdlar topladn bir gzellikte ; Kar yok oldu, odur ancak parlayan..

RAHMANYET zerinde durmamz bitmedi.. Bu yce isim zerinde biraz daha duracaz.. Anlatacaz ki, onu iyice bilesin.. RAHMANYET, en byk zuhur yeridir.. RAHMANYET : Tecelli ynnden tamna sahiptir.. Anlatlan mana icabdr ki : a) Rububiyet, onun ardr.. b) Melikiyet, onun krss mevkiini ald .. c) Azamet, onun refref bineidir .. d) Kudret, onun uultulu avazdr .. e) Kahr, onun tantanal sesidir ..

Hsl : Rahman ismi, cmle keml iktiza eden yerlerde, zhir olur.. Haliyle, onun zuhuru : Yerinde yerlemi olmasna, btn mevcudata sirayetine, hepsini hkm altna almasna baldr.. bu mana ; - Rahman Ar' istiva etti.. (20 / 5) yet-i kerimesi ile, anlatlmak istenen manadr.. Bu, byledir ; nk : Varlklarn her birinde, yce ve sbhan Allahn "zat" vardr.. Onun zatnn bulunduu varlklar ise, dorudan doruya ardr.. Bu mana aktr ; nk onlar varlklarn yce Hakkn zatndan almaktadr.. O, Sbhn'dr ; ycedir.. Allah dilerse.. ar zerine, bu kitapta konuacaz..

Yeri geldiinde ok ok anlatrz..

Burada, Rahmann istils zerinde biraz duralm.. Yce sbhan Allahn, Rahman ismi ile istils : Kudret, ilim ve ihata ile varlklarn sarmasdr.. Bu sarma, varlklarn iine girme ; onlara yapma gibi bir durum almadan olmaktadr.. Ve.. kendi varl ile bir istiva hkm icabdr.. Varlklara girme ve onlara yapma durumu, onun iin nasl caiz olur?.. Olamaz ; nk mevcudatn z aynen kendisidir.. bu hkm icab : Rahman ismi ynnden ; yce Allahn varl bu varlklardadr.. Yaratlmlarda, kendi zuhurunu yapmakla onlara rahmetini ihsan etmitir.. Ayn ekilde mahlukat kendi zatnda meydana karmakla, onlar rahmetine nail eylemitir.. Anlatlan her iki mana da dorudur ve yce Hakkn zatnda olmutur..

stteki manay daha iyi anlatabilmek iin ; bir baka yola girelim.. Byle yapalm ki bilesin.. Bir hayal vardr.. Bu hayal zihninde bir suret benzeri olarak teekkl eder.. Anlatlan teekkl ve hayal, yaratlm, bir eydir.. Yaratan ise.. her yaratlmta vardr.. imdi.. bu manada kendini de al : Gerek hayal ; gerekse ondan meydana gelen ekil sende vardr.. nk, onun varl sendedir ; bu itibarla sen Haksn.. Byle olunca, Hakta suretlenmek senin iin gerekli oldu..

Hak ise, o hayalin ve ekillenen suretin iinde bulundu..

Bu manay iyi anla ve yoluna devam et.. Bu blmde, ok deerli srlar anlattk.. Dikkat edilirse, yce Allahn srlarndan ou bilinir. Kader srr, Allahn ilim srr gibi.. Hepsi bir bilgiden ibarettir. O bilgi ile, dikkat edilirse.. hem Hak bilinir ; hem de halk..

Kudretin menei aslnda ahadiyettir.. Lkin Rahman tecellisi yolundan gelir.. lmin kk, vahidiyet sfatna dayanr.. Ne var ki, bu da Rahman tecellisi yolundan gelir..

Szle ancak bu kadar anlatlabilir ; bunun ardnda, bir ok nktecikler vardr ki ; onlarn hemen hepsi, yce Hakkn bu varlkta keml durumlarna iaret eder..

Bu blmn bandan dnmeye bala.. Anla.. Kabuu at ; zn al.. Doru yolda baar nasib eden Allahtr..

Burada, ayr bir fasl amamz gerekecek..

Bu fasl : Rahm ve Rahman isimleri zerine alacaktr.. Bu da, bilmen gereken bir mevzudur.. Rahm ve Rahman, iki isimdir ; rahmet kknden gelmektedir.. Ayn kkten gelmesine ramen, mana itibar ile, baz zellikleri vardr.. yle ki : - Rahman, umum bir mana tar.. - Rahm, zel bir mana tar.. Tamamlayc bir durumu vardr.. Yukarda zet olarak anlatlan manay, biraz aalm : - Rahman isimin umum bir mana tamas demek, btn mevcudat rahmet yn ile zuhuruna almas saylr.. Rahim isminin zel bir mana tamas ; tamamlayc bir durum almas.. Demek, ancak saadet ehline tahsis edilmi olmas icabdr..

Rahman ismi ynnden gelen rahmet, azab ile karktr.. Mesel : Tatsz ve kt kokulu ilcn iilmesi gibi.. Aslnda o il, hasta iin deva ise de ; insann houna gitmeyen bir durumu vardr.. Rahm ismi ynnden gelen rahmet ise, srf nimettir.. Ona baka bir ey karmamtr.. Ve o, tam saadeti bulan kmillerde bulunur.. Ayrca Rahim ismi altnda bulunan, yce Allahn btn isim ve sfatlarna rahmeti ve btn eserleri ve tesirleri ile zuhurudur.. Rahman ismindeki Rahm ismi, insan heykelindeki gz gibidir.. Gz, Rahm olarak ele alrsak, zel ve aziz bir durum meydana kar..

Kalan ksm odur ki : Her eyi kapsamna alr..

Anlatlan mana icabdr ki : - Rahm ismi, tam kemli ile ancak ahiret leminde zuhura gelir.. Denmitir.. nk hiret, dnyadan daha genitir.. Dnyada gelen her nimete, mutlaka keder karmtr.. Bunun byle olmas gerekir ; nk, RAHMANYET tecellilerinden gelmektedir..

Allah.. Hak syler.. Doru yola hidayet eden O'dur..

nsan- Kmil 8. Blm (Rbubiyet)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

RUBBYET : Bu varlklarn istedikleri isimlerin iktiza ettii mertebe iin bir isimdir.. Yce Allahn : Alim, semi, basir, kayyum, mrid, melik, vb. isimleri RUBBYET isminin iindedir.. nk anlatlan isimlerden de her biri, kendisi iin olmas gereken bir ey ister.. Mrid ismini ele alalm : Bu da, murad olunan bir ey taleb eder.. Dierlerini buna gre lebilirsin..

unu da bil.. Yce Allahn Rabb ismi altnda toplanan btn isimler, halk ile kendi arasnda ortaklaa kullanlan isimlerdir.. Halka tahsis edilen isimler, sadece onlarn tesir zelliidir..

Yce Allahn zatna tahsis edilen isimlerle ; bir yz halka dnk olan isimlerden biri : - A l i m.. Diye anlattmz isimdir.. Bu isim, nefs isimdir.. Bu ismin bir gerei olarak : - Kendisi bilir ; halk da bilir.. Diyebilirsin.. Ayn ekilde ; Semi ismi iin de : - Kendisi iitir ; bakas da iitir..

Diyebilirsin.. Ayn ekilde, Basir ismini ele alalm : - Kendisi grr ; bakas da grr.. Diyebilirsin.. Hsl : Daha nce de anlatld gibi bu isimleri, benzerleri ile birlikte ; Hak ile halk arasnda ortaklaadr.. Bu ortakla maddi bir mana verilmemesi gerekir.. Esas kasdm udur : Bir ismin iki yz vardr.. Bir yz yce Allaha mahsustur.. Bir yz de halka bakar..

Anlatlan durum dnda, sadece halka tahsis edilen isimler vardr.. Bu isimlere : Esma-i fiiliye.. Ad verilir.. Bu isimlerden bir tanesi : - K a d i r ismidir.. Fiiliyat sahasnda, bu ismi ve benzerlerini, yce Allahn srf zat iin kullanamayz.. - Allah mevcudat yaratt.. Diyebilirsin ; ama ; - Allah kendisini de yaratt.. Diyemezsin.. Ayn ekilde : - Allah mevcudatn rzkn verdi.. Diyebilirsin ; ama ; - Allah kendi rzkn da verdi.. Diyemezsin.. Ayn yoldan : - Kendine gc yeter.. eklinde bir cmle kullanlmaz.. Bu cmlelerde her ne kadar tevil yolu varsa da ; zerinde durmadan, onlarn halka tahsis edildiini kabul etmek gerekir.. nk : - Esma-i fiiliye.. Diye anlattmz isimler, yce Hakkn Melik ismi kapsamndadr..

Melik olan zat iin ise.. elbette bir memleket gereklidir..

Burada, yce Allahn Melik ismi ile, Rabb ismi arasndaki farka iaret edeceiz.. yle ki : a) Melik, esma-i fiiliyeyi iine alan bir mertebenin ismidir.. Bunlarn halka tahsis edilen isimler olduunu anlatmtk.. b) Rabb, mterek isimlerdir ; halka tahsis edilen yzleri de vardr..

Rabb ve Rahman ismi arasnda da bir fark vardr.. yle ki : - Rahman, ilhi ve yce olan isimlere tahsis edilen bir mertebeye isimdir.. Bunda, yce zatn tekliini belirten : Azim, Ferd gibi isimler ile ; mterek olan Azim, Basir gibi isimleri, ayrca halka tahsis edilen Halik, Razik gibi isimler ayndr.. Rahman ismi ile, Allah ismi arasndaki fark yledir : - Allah ismi, ulvsi, sflsi ile beraber, btn mevcudatn hakikatn toplayan zata bal mertebeye isimdir..

Yukardaki manalar ylece zetleyelim : a) Rahman ismi Allah isminin kapsam altndadr.. b) Rabb ismi Rahman isminin kapsamna girer.. c) Melik ismi Rabb isminin kapsamndadr.. Durum anlatld gibi olunca ; RBUBYET, bir ar olur.. Yani : Kendisi iin bir zuhur yeri olur.. Ve orada zuhura gelir.. Yine bir zuhur yerinde : Rahman, varlklara nazar eder.. bu mertebe icabdr ki : Kullar ile Allah arasndaki balant salanm oldu..

Resulllah S.A. efendimizin u hadisi erifi bu manaya iarettir : - O, Rahmi, Rahmann HKVinden bulup ald.. Burada HKV, orta mahal manasnadr.. Bu arada RBUBYETi rahmaniyet isminin ortasnda saymak gerekir.. nk rahmaniyet : Hakkn teklii ile, halkla mterek olarak isimleri ; bir de sadece halka tahsis edilen isimleri toplar.. Bu manadan da anlalyor ki,mterek isimler ortada kalyor.. Buras ise, doruca RUBBYET mahallidir.. Rahmetin, Rahman ortasnda bulunmas, Rab ile merbub arasnda bir balantdr.. Bu byledir.. nk ; bir Rabbin mutlaka merbubu olmas gerekir.. Bu durumda sana den : Bu ortadaki balantya bakmak ve anlamaktr.. Bu balantnn srrn zmeye al.. Madd bir mana dnme.. nk Hak, "Kendinden ayr olana bitimeklik ve kendine bitiik olandan ayrlmaklk" gibi hallerden mnezzehtir.. imdi.. dn.. onun tecelli eitlerinden baka bir ey kalmad.. Bunlara da Hak ismi veriliyor : yahut bu Hak ismini, kinaye yollu mahlukata kullanrz..

Bizler, ancak sizlersiniz ; Deimez gelip gitmemiz.. Varlk sizden baka deil ; Ayn, kmanz kalmanz.. O, cemalinize suret ; Onun manas sizsiniz.. Bu varlk oluunuzla ;

Onun oluu sizsiniz.. Attnz yabanc sevbi ; Hsnnz de atnz.. Ho gzellii mal edip ; Size ihanet ettiniz.. Deyip : kasvet masiva hep ; Biz, demeye gelmediniz.. Hakikat isminiz oldu ; Gelen halk dahi isminiz.. Renkler verdiniz cemale ; Vefa var zayetmediniz.. Kemaliniz var ki ; sonsuz ; Halk onun, murad sizsiniz..

Burada, biraz RUBBYET tecelileri zerinde durmamz icab edecek. Bu da bilmen gereken bir mevzudur.. RUBBYET isminin iki tecellisi vardr : a) M a n e v .. b) S r i .. - Suretlerdeki tecellisi ile, mana ynnden gizli tecelliler.. Demee gelir.. nce manev tecelliyi ele alalm.. Bu tecelli : Tenzih kanunlar usulnce, isimlerde ve sfatlarda meydana gelir.. Bunlarn, hemen hepsi, tam bir keml eidinden saylr..

Sri tecelliye gelince : Bunun zuhuru da, yaratlmlar zerinde grlr.. Bu durumdaki tecelli ise, halka balanan tebih ynl icaplarnda grlr.. Bir de, mahluk vasfnn ihtiva ettii durumlarda.. Bu tecellide, noksan eitleri grlebilir..

Sbhan olan yce Allah, hak ettii ekilde mahlukatndan birinde zuhur edince ; bunun ad : - Tebih ynl zuhur olur.. Fakat bu zuhur yce Hakkn kendi zatndaki tenzihe bir halel getirmez.. eklinde bir cmle ile ifadesini bulur. Byle bir tecelli durumu ; tebihe bal bir suret tecellisiyle ; tenzihe bal manev bir tenzih durumu alr.. yle ki : a) Sur bir zuhur olursa, manev yn onun zuhur yeri olur.. b) Manev bir zuhur olunca, sur yn, onun iin zuhur yeri olur.. Anlatlan mana, bir galip - malup meselesidir.. Hangisi galip gelirse ; kalann iine alr.. bir tanesine kalr ; dierine perde olur.. Allah.. Hak syler.. Doru yola hidayet eden O'dur..

nsan- Kmil 9. Blm (AM)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

AM odur ki, ilk mahalli saylr evvelin; Bir semadr, sner onda gzellii gnein.. Bu yle bir zdr ki, Allahn z onunla; Olmutur ayrlmaz ve imkn yok deimenin.. Buna en gzel misal o gizlilik gibidir ki; Bir ta misalidir zn saklam atein.. Ne zaman ki, o talardan ate parlar grnr; Ate onun hkmdr, imkn yok ondan gmenin.. Ate bu talarda gizli durur ayet srrn; zmeye yeltenirsen, bir bak zorudur tahlilin.. Bu halde ona batanlarn nicesini grdk; Yolu kapal, yce Allaha misal vermenin.. Hep birden kalbler hayrettedir onun dehetinden; Bir AMdr salnp, kendisinde kendisinin. O kendi zdr ki, karanla itibar yok; Belli nurudur, iine yarar akl edenin..

Burada ahadiyetten gayrs hi bilinmez; Yahut bilinen kesret halidir vahidiyetin.. nce mana, zatnn inceliinde eridi; O gizlilii ilk grnmezliidir evvelin. Bilesin ki.. AM' Hakikatlarn z hakikatinden ibarettir.. bu hakikat: Hakka bal sfatlarla halka nisbet edilen sfatlarn hi biri ile sfatlanmaz.. nk o: Srf zattan ibarettir.. Sonra.. hi bir mertebeye da izafe edilemez; Hakka ait mertebelere de.. Halka ait mertebelere de.. Onda, bir izafet durumu olmaynca, kendisine bir vasf veya isim verilemez.. Bu manada, Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erifi yeterlidir: AM,nn ne altnda ne de stnde hava vardr.. Bu hadis-i erif unu anlatmak ister: - Orada, ne Hak ismi vardr, ne de halk.. AM, Ahadiyet isminin karldr.. Ahadiyette, isimlerin ve sfatlarn eriyip gittii gibi; AMda da ayn ekilde olur.. Orada hibir eyin zuhuru yoktur.. Ayn ekilde, AMda: Hibir ey iin bir tecelli ve bir zuhur dnlemez.. Ancak, AM ile ahadiyet arasnda bir fark vardr; yle ki; - Ahadiyet, zatn zatta hkmdr.. Bu geerli hkm yce zatn, ycelii iktizasna gre olur.. NETCE: Ahadiyet, tek zatn zuhurundan ibarettir.. - AM, itlak suretiyle zat hkmn geerli klar.. Byle olunca, ona: Ykseklik ve alaklk eklinde bir mana karlamaz.. NETCE: AM, grnmezlie brnen zatn gizliliklerinden ibarettir.. te, onun ahadiyete mukabil olmas anlatlan manadadr.. Bunun daha ak manas yledir: a) Ahadiyet, srf zatn tecelli hkmdr..

b) AM; ise srf zattan ibarettir.. Ama kapal bir ekilde.. Anlatlan kapal olma durumu, maddi manada bir rtnme manasna alnmamaldr.. Bu durum, yce Allahn kendi zatnda gizliliidir; hibir ekilde kendine gizli deildir.. Hele tecelliden yana; yahut kendi zne, perde arkasndan tecelli etmeden yana.. Yce Allah, bu gibi eylerden tenzih edilir.. Anlatlan bu mana, zatnn iktizasna gre olur.. Tecelli, perdeleme, gizlilik, aklk, ekil alma, balantlar, itibar ve izafetleri hep ayn yn ile grmek gerekir.. simlerinde ve sfatlarnda hibir deiiklik ve bakalk dnlemez.. Bir vasfa brnnce, dierini terk etti manas kmaz.. stndeki bir eyi atp dier bir eyi almas da tasavvur edilemez.. Hsl: Btn bunlar, zatnn hkmne gre olur.. Onun zat ise, olduu gibidir.. nceki hali ile, u andaki hali arasnda hibir fazlalk yoktur.. Yukarda anlatlan manalar, u yet-i kerime pek gzel ifade eder:

Allahn halk'nda hibir deiiklik yoktur.. (10/64)

Bu ayette geen: - H a l k.. (10/64) Sfatlar manasna gelir ve u demektir: - Kendisinde bulunan sfatlar iin, hibir deiiklik yoktur.. Bu zhir lemde grlen bakalamalar, deiiklikler, ancak bu suretlerde grlr.. Ayrca, balantlar, izafetler ve itibarlar da yine bu suret leminin grntleridir.. Btn bu olanlar, bizde yaplan tecelli hkmne gredir.. Bize olan tecelli byledir.. Daima deiir.. Ancak, yce Allah zatnda nasl ise, yledir.. Bize tecellisinden ve zuhurundan nce hangi halde ise, yce zat yine o hal zeredir.. Bunun dnda, O'nun zat iin verilecek hkm ancak olduu halden gsterdii tecellidir..

Baka trl bir ey O'nun iin makbul deildir.. Onun tecellisini de, para para deil, bir btn olarak ele almak lzmdr.. Tecelli bir olunca, ona verilecek isim de:
B i r.. Olur.. O 'Bir' isminin yalnzca bir vasf vardr.. Durum anlatld gibi olunca, toptan her ey iin, sayya gelmez tek Hak vardr..

NETCE: Yce Allah ezelde kendi zatna tecelli etmektedir; ebedde dahi kendi zatna tecelli edendir..

Zeynep verdii szlerin hepsinde sadk kald; Hadiseler bozmad, onun iin kapanmad.. Hi deimeden vermi olduu szleri tuttu; Zeynep tek szn dahi kartrp bozmad.. Ara bozanlar onu ayrmak isteseler de; Bu bir sebeb deil; onu yabanclatrmad.. Ayrmak ve kovmak iin korkutmalar dahi; Vefa imei, ltuf yamuru onu kurtard.. Ey nedimleri, kadehlerinden akan aln; Onun nedimlerinin elleri hep knaland.. Onun selmeti iin mitsiz olmaynz; Ama yarasa kular gnee yaklamad.. Onun baklar sizi ok gzel aydnlatt; Rahmeti yad artk,ona hi hicab kalmad..

Gerekten onun gzelliine bir denk olamaz; Ancak, size Ank-i maribden saknmak kald..

Bu manadaki tecelliye: - Tecelli-i Vhid.. Denir.. Btn izleri kendinde toplar.. Bu tecelli ile kendinden bakasna tecelli eylemez.. nk onda: Halkn hibir nasibi yoktur.. Sebebine gelince: Bu tecelli; itibar, blnmeyi, izafeti, vasflar vb. eylerin hibirini kabul etmez.. O tecellide, halkn bir balants olacak olsa, o zaman: Bir itibar, bir nisbet, bir vasf meydana gelmi olur ki; bunlarn hibiri o tecelli hkmnde deildir.. Zira bu tecelli, yce Allahn zatndadr ve ezelden ebede kadar durumu ayndr; deimez.. Ayrca, bu tecelli; zata bal ilhi tecellilere, sfatlara bal fiil tecellilere ve isme bal olan cmle tecellilere de yeterlidir; onlar da znde toplar.. Byle olunca, her ne kadar yce zatn o tecellilerde de, bir hakikat varsa da, bu onun bir zuhur iktizasdr ve kullarna olan tecelli yndr; baka deil..

Hlsa: Bu tecelli tam olarak zata mahsus bir tecellidir.. Durumu, kendi znde sakldr.. Anlatld gibi olmasna ramen, btn tecelli ekillerini de znde toplar.. Onun byle oluu: - Baka tecelli ile grnmez.. Demek deildir.. Kendi durumunu korur; bu durumu, baka trl tecelli etmesine engel deildir.. Ne var ki: - Baka trl tecelli.. Dediimizde de, bu tecellinin hkmn yrtr.. Buna bir misal olarak: - Yldzlarda, gne hkmnn yrdn.. Syleyip gsterebiliriz..

Yldzlarda nur vardr; ama aslnda kendilerinin olmad iin de yoktur.. Zira: Asl olarak; yldzlarn aydnl gneindir.. te kalan tecelliler, bu misaldeki gibi, zata has olan ve bu makamda anlatlan tecellinin hkmne bylece girmi olur.. Kalan tecellilerin hemen hepsi, bu: - Tecelli-i Vahid.. Adn verdiimiz tecelli semasndan bir nur olmaktadr.. Ya da, onun denizinden bir damla.. Aslnda, bunun dnda kalan tecelliler bu tecellinin etkisi ve sultanl altnda yok gibidirler..bu durum, yce zatn hakkdr.. Kendi ilminin kendisine olmas icabdr.. Kalan tecelliler iin byle bir ey dnlemez.. Onlarn hali bakasna aittir.. Bir bilgileri varsa.. bu bakasnn bildii bilgidir.. Kendi hak ettikleri bilgi deildir.. Bu manalar anlamaya al..

Burada bir baka hal oldu.. Beyan cmertlii yrd..zellikle bu saklanmas gerekenleri aklama yolunda.. O kadar ki: Almamas gereken mana yollar ald.. Dizgini biraz ekelim.. Artk klavuz lzm.. Klavuzun bulunduu yola girelim.. O yoldan yryelim..

Buraya kadar anlattklarmzn bir zetini yapalm: AM, gizlilikler iinde ve perdeler altnda kalan, itlak durumu da nazara alnarak, zatn kendisinden ibarettir.. Ahadiyet, kendisinde herhangi bir zuhur itibar nazara alnmadan, srf yceliine baklarak yce Hakkn kendi znden ibarettir.. Burada ycelik ve zuhur itibar vardr; AMda yoktur.. Yukarda: - Zuhurun ve perdelerin itibara alnmasn.. Syledim.. Aslnda bu, bir benzetmedir..Ve bunu, dinleyenin zihnine yerletirmek iin syledim.. Yoksa:

- G i z l i l i k.. Derken, bunu AMnn hkmnde saym deilim.. Ayn ekilde: - Z u h u r.. Derken; bunu ahadiyet hkm arasna katmak istemedim.. Burada sana retmek istediklerimi iyi anlamaya al.. Yukarda anlattklarmz ve sana retmek istediklerimizi anladnsa, sana baka bir kap aacaz.. Dikkat et ve bil.. nce kendini ele al.. Yce Allah iin, en gzel misali sende bulabiliriz.. zellikle, AM' zerine.. Senin kendine mutlak ve tamamen zuhurun olmadn nazara alalm.. e bu yoldan girelim.. Anlatlan durumunda: Sende ne gibi haller olduunu bildiin halde, bir zuhurun olmuyor.. bu halinde sen: AMda saylrsn.. imdi bu yoldan, yce Hakkn AM makamndaki durumunu kavrayabilirsin.. Zatta, AM' sensin.. Hele bir bir bak.. Sbhan olan yce Hak, senin aynn ve kimliindir.. stersen sen tam hakkn olan bu durumdan gafil bulun.. Biraz daha aalm.. Zuhurun olmad iin AMdasn.. Bu da seni bir hicaba brndrmyor.. Sen ki, anlatld gibisin; yce Hak iin nasl byle olmasn?. O'nun kendisi, kendisine nasl perde olsun.. nk O'nun hkm kendinden perdeli olmamaktr. Sende; Kendin iin bir zuhur olunca, AMdan sana kalan ne ise.. onunla olur.. Burada, senin iin AM, halk olma hkm ile perdelenmendir.. Byle olunca, sen kendin iin zhir olursun.. Ama, esas varlna gre batnsn.. nk, znden perdelisin.. Perde ise.. halk olma durumundur.. Yukarda geen cmleler, olduka kapal geti.. Ve, bir darb- meseldir.. Bu meselin durumuna, ancak u yet-i kerime ile cevap verebiliriz: - Bunlar, insanlara getirdiimiz misallerdir.. Ne var ki, onlara ancak, bilenlerin akl erer.. (29/43)

Bu manada, bir hadis-i erif anlatmamz yerinde olur. Bir gn soruldu: - HAK Tel, halk yaratmadan nce nerede idi?.. Resulllah S.A. efendimiz, u cevab verdi: - AMda idi.. Bu byledir.. nk tecellisi kendi znde idi.. nce Yce isminin iktizas gereince zatnda rtl idi Yukardaki cmlede geen: - n c e l i k.. Szmz hkmen bir nceliktir.. Vakte bal bir ncelik deildir.. nk Allah- Tal, halk ile arasnda: Vakte balanmaktan, ayrlmaktan, paralanmaktan, bitimek, bir eye bal olmaktan yana mnezzehtir.. nk, vakte balanmak, ayrlmak, paralanmak, bitimek, bir eye bal olmak onun yaratm olduu eylerdir.. Kendisi ile, yarattklar arasna ayr bir yaratlm nasl girebilir?.. Byle bir eyin olmas zincirleme bir yolu ve devri gerektirir.. Halbuki, bunlarn olmas muhaldir..

phesiz yce Allahn bir ncelii ve bir sonral vardr.. Evveli ve hiri vardr.. Ne var ki bu, hkmen byledir.. Byle bir eyin dtan nazara alnmas muhaldir.. Onun bal olduu eyler de vardr.. Snrlar da vardr.. Ne var ki, bunlar belli bir zaman ve mekn kaydna balamak mmkn deildir.. Btn bunlar, zatna lyk olduu ekildedir.. Zatna lyk olan ekli ise.. Halk yaratmadan nce AM oluudur.. Halk yarattktan sonra da, bu durum deimemitir.. Yine nceki gibidir..

Buraya kadar anlatlanlardan beklenen mana: AM, zata verilen gemi bir hkmdr.. Bu hkmde, zuhur iktiza eden halkn yaratlmasna itibar yoktur.. Baklmaz.. Zuhur, varlklar nazara alnarak sonradan zata balanan bir hkmdr.. Burada: a) Gemilik, bir nceliktir.. b) Sonradan zata balanan durum ise.. sonraln kendisidir.. in zne baklnca, ne ncelik vardr; ne de sonralk.. nk: nce O'dur; sonra da O'dur.. Evvel, O'dur; hir O'dur.. Asl hayrete dren mana udur ki: Zhir oluu, gizleniinin ayn'dr.. Byle oluunda, ne bir nisbet vardr; ne de bir yn.. O, u varln ayndr.. Bu varlk da onun ayndr.. Sebebine gelince: Onun Evveliyeti, hiriyetinin ayn; ncelii sonralnn ayndr..

Bundan te akllar iin yol yoktur; onda akllar hayrete dtler.. Onun azameti nnde artk bir vsul yolu da dnlemez.. Onun suretini izmek iin, zihinlere yerletirilecek bir mana yoktur; akl da onun eklini izme yolunu bulamaz.

nsan- Kmil 10. Blm (TENZH)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikine ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Balkta grld gibi,bu blmde TENZH, sfat anlatlacaktr. TENZH: Kadm'in, isimleri ve sfatlar ile mnferid bir vasfa brnmesinden ibarettir. Tpk: Zatnn, kendisinden kendisi iin, asaleten ve ycelik hakkn bulup ald gibi.. Sonradan yaratlm ve benzeri eyler gibi olmadan.. Zira, sbhan olan yce Hak, bu gibi eylerden tamamen ayr bir durum tar; kadim mnferiddir..
o

Aslna baklrsa, elimizde; yapma bir tenzihten bakas kalmaz.. Buna da kadim tenzihi katlr.. Bunu byle kabullenmek gerekir.. Yapma bir tenzihin tarifini yapalm.. Bu, u demektir: - Karsnda, kendi cinsinden bir eye kar yaplan tenzihtir.. Kadim tenzihi ise, u ekilde anlatabiliriz: - Tek bana mnferid kalan,kendisine denk olabilecek bir benzerinin, karsnda bulunmamas..

te, bizim tenzihimiz bu ikinci ekilde anlatlan kadim tenzihidir.. Sebebine gelince: Yce Hak kendi zatna zd bir eyi kabul etmez.. Durum, anlatld gibi olunca, onun tenzihi nasl olur?.. bilinmez.. u stte anlatlan mana icabdr ki: - Onu tenzih etmekten yana da ayn ekilde tenzih etmek gerekir.. Diyoruz.. nk, zatnda tenzihi nasldr; kendisinden bakas bunun yolunu bulamaz..
o

Durum yukarda anlatld gibi olunca; elimizde: Yapma bir TENZH kalr.. Bu tenzihin manas, bize gre udur: - Kendisine nisbet edilmesi mmkn olan her eyin, hkmden karlmas ve tenzih edilmesi.. Yce hak iin zatna balanacak bir benzer yoktur ki; ondan tenzih edilmesi gereksin.. Esasen, zat kendi znde mnezzehtir.. Onun bu mnezzeh oluu, kibriya sfatnn iktizasdr.. Bu TENZH ki, onun zatnn iktizasdr: tibar edilen durumlarn hangisinde olursa olsun; tecelli yolu ile zuhur edip meydana geldii yerlerin hangisinde olursa olsun; deimez.. yle ki: a) Tebih yolu ile gelebilir.. Bu tebihi, Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erifinde bulabiliriz: - Rabbm, taze bir delikanl suretinde grdm.. b) Tenzih yolu ile gelebilir.. Bu tenzihi, Resulllah S.A. efendimizin u hadis-i erifinde bulabiliriz:

- Nuran bir varlktr; onu gryorum.. Her iki halde de, TENZH durumu deimez..
o

Bu TENZH; bir baka yn ile: Zat bir TENZH olur.. Bu olu, onun iin gerekli bir hkmdr.. Tpk: Bir sfatn kendisi ile, sfat alma balan lzumu gibi.. Bu, bir tecelli makamdr ki: Onun hak ettii ekilde olur.. Ve.. kadim TENZH durumu ile bu, yle bir eydir ki: Sz hakk ancak O'nundur.. Bakas O'nun durumunu bilemez.. nk: simlerinde, sfatlarnda, zatnda, zuhur yerlerinde ve tecelilerinde mnferid bir varlktr.. Onun mnferid oluu, sonradan yaratlmlara nazaran, kadim bir varla sahip oluudur.. Hibir ekilde, sonradan yaratlmlara balanan eylerle bir balants yoktur.. Yce Hakkn TENZHi, halka bal tenzihlerden hi birine benzemez.. Onun tebihi de, bu manayadr.. Daha nce de, anlatld gibi, o: Zatnda, kadim sfatnda mnferiddir..
o

Baz zatlar, yle demilerdir: - TENZH, senin kendi mahallini temizlemendir.. Hakka ait bir ey deildir.. Bunda murad edilen mana: - Durum halka ait bir tenzihtir.. nk, karsnda benzeri olan eyler vardr.. Kendisini sarabilir.. Cmlesi ile anlatlabilir.. Bu durumda, kul iin TENZH yle olur: Hakkn sfatlarndan biri ile sfatland zaman, kendi mahallini, temizlemi olur.. lhi bir TENZH yolu ile, gelen noksanlardan yana temizlenir..

Ne var ki, bu TENZH, sonunda; yine Hakkn olur.. Kulun, sonradan olduunu vehmettii, noksan sayd vasflar silinince, baki kalan Hak olur.. Esiz, ortaksz durumunda TENZHi nasl idi ise.. imdi de yle kalr.. nk orada, halk iin bir kprdama durumu, varlk gsterme durumu kapaldr.. Bu durumda, mahluktan kasdm, bu TENZH iinde mahluk yznn grnmeyiidir.. O TENZHteki yz, teklik sfat ile Hakkndr.. Ama kendi zatnda nasl hakl ise.. yledir.. aret etmek istediimiz manay anlamaya al..
o

Burada nemli bir noktaya iaret edeceim.. Gerek bu kitabmda; gerekse dier eserlerimde: - Bu i Hakka aittir.. Orada, halkn nasibi yoktur.. Yahut: - Bu, halka mahsustur.. Hakka balanamaz.. eklinde sana anlattm cmlelerden muradm: - sim ve msemma ile ilgilidir.. smin kendisi ile, onunla ad alan ey.. Demektir.. Zatla ilgisi yoktur.. Bunu da byle bilesin; diye syledim.. Zat meselesine gelince.. O, hem Hak yzn, hem de halk yzn kendine dndrmtr.. Hak sfatnda ise.. Hakka ait eyler bulunur..Halkta ise.. halka ait olan iler bulunur..

Zat bir beka zeredir.. Onun bekas da, zat neyi gerektiriyorsa.. o ekildedir.. Hem de, katksz olarak.. Karklk, Hak ve halk durumunda olur.. Ama iki yzden birinde, dierinin hkm zhir olunca; birbirini ifna edemez.. Her ikisinin de hkm geerli olur.. Bu manann daha ak beyan, tebih babnda geecektir.. Yce zatn cevher ve araz almad anlatlacaktr..
o

Ey cevher, iki araza ikamet olan; Ey bir, ikilii kendi hkmne alan.. stn gzellikleri topladn bir oldun; Muhtelif olsa da sensin zdlar alan.. O gzellikte birlik ancak senindir; Keml onun iin tam oldu, yoktur noksan.. ster zhir ol, ister batn ol yine; Senin hakkn olmutur ycelikten sbhan.. Mnezzeh, mukaddes ve daima ycedir; Huds'tan geip ceberutta aziz olan.. Mahluk ancak, bir benzerini idrk eder; Yce Haktr, kinattan mnezzeh olan..

nsan- Kmil 11. Blm (TEBH)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

lhi TEBH cemal suretinden ibarettir.. Cemal-i ilh iin manalar vardr.. Bu manalar, ilh isimler ve sfatlardr.. Ayn ekilde, cemal-i ilhi iin suretler de vardr.. Bu suretler ise.. stte anlatlan manalarn tecelilerinden ibarettir.. Bu tecelliler ise.. dtan grlp tutulan eylerle; akl yolu ile anlalan eyler zerine gelenlerdir.. Dtan gelenler iin, Resulllah S.A. efendimizin: - Rabbm taze bir delikanl suretinde grdm.. Hadis-i erifini misal olarak gsterebiliriz.. Akl yolu ile anlalan eyler iin: - Ben, kulumun sand gibiyim; beni istedii gibi sanabilir.. Manasna gelen kuds hadisi gsterebiliriz..

Suret olarak anlattmz bu tecellilerden murad: TEBHtir.. Allah- Tel,

phesiz; zuhurunda cemal sureti ile grlmektedir.. Ancak, tenzih babndan da, hakk ne ise onu alyor. Yce Allahn daha nce tenzih hakkn tesbit ettiin gibi, ayn ekilde TEBH hakkn da vermen gerekir..

Burada TEBH zerinde biraz duralm.. Yce Allah iin yaplan TEBH anlalaca gibi; tenzihin tersidir.. bu TEBH, gzle grlen bir eydir.. Ne var ki, bu manay, ehlllahtan ancak keml derecesini bulanlar mahede eder.. Bunlarn dnda kalan iman sahiplerine gelince, szmzn manas idrak edemezler.. Ancak, yce Allahn gzelliine ve cemaline ait suretlerin iktizasna gre, taklid yollu bir imana sahip olurlar..

e bir baka yoldan girelim.. Bu varlklarn suretlerinden her biri, onun gzelliini gsterir.. Bunlara baktn zaman; tenzih gz ile bakmaz da, TEBH gzn kullanrsan phesiz yce Allahn gzelliini ve cemalini bir yzden mahede etmi olursun.. ayet, TEBH suretine geip, onlardaki yce Allahn tenzih durumunu da akl yolu ile grrsen, ite o zaman: Yce Allahn hem cemalini hem de cellini mahede etmi olursun.. Bu durum, hem TEBHtir.. Hem de, tenzihtir.. Anlatlan manalar u yet-i kerime ile balayalm: - Ne yana dnerseniz, Allahn yz oradadr.. ( 2 / 115 ) Bu yet-i kerimedeki manay anladktan sonra istersen tenzih et; istersen TEBH yoluna git.. Her halinde sen, onun tecellilerine dalm durumdasn.. Senin iin ondan ayrlmann imkn yoktur..

nk: Senin senliin ve onda olanlar, senin kimliindir: hviyetindir.. Halen de byledir.. Amel ciheti ile de byledir; mana ciheti ile de.. Hsl: Tm varln, onun cemal suretidir.. Halka benzer ynnde kalrsan; onun gzellik suretini mahede etmi olursun.. ayet sana tenzih babnda bir yol alrsa, TEBHin gider.. Onun gzelliine, cemaline ve manasna suret olursun.. ayet sana; TEBHin ve tenzihin tesinde bir sefer nasib olursa, ikisini de gemi olursun: TEBHin ve tenzihin tesinde bir makam alrsn.. bu makamn ad: ZATtr..

Artk her eyi brak teye ge; Temiz bulduunu da kendine se.. imdi TEBHin bir baka eklini anlatacaz.. Bunu da bilmen lzmdr.. Yce Hak iin, iki TEBH yolu vardr: a) Zat TEBH.. Bu TEBH ekli; dta grlp dokunulan mevcutlarn suretidir.. Hayal leminde bulunanlar da, bu dtan grlp dokunulan eyler arasna kat.. Bunlar, bylece: Hakk'n zat varl olduunu TEBH yollu bil.. b) Vasf TEBH.. Bu TEBH, isimlere bal manalarn suretleridir.. Bunlar hiss eylerden de, hayaldekilerden de temizdir..

Bunlar da, bylece: Hakkn vasf yollu TEBHi olduunu bil.. kinci kta anlatlan suretler, zihindedir; akl yolu ile bilinir.. His yolu ile, onlara bir ekil izilemez.. Bir ekil izildii zaman, zat TEBH olur.. nk, ekillenme, TEBH durumunun keml makamdr.. Keml ise.. her eyden nce zata lyktr..

Vasf TEBH zerinde biraz duralm.. Kalan Vasf TEBH iin, eitlerin hi biri ile, ekillenmek, mmkn deildir.. Hatta misal getirmek sureti ile de, onu ekillendirip, bir cins bulmak imknszdr.. yetlerle getirilen misal yollu ekilleri, anlatlan mana icab zata balamak icab eder.. Bu manada gelen, yetteki: - Mikt, misbah, zcceh.. (24/35) Kelime manalarna bir bak.. Bu TEBH, insann suretidir.. Ve: Zat TEBHtir.. - Mikt.. (24/35) Kelimesinden murad: nsann sinesidir.. - Zcceh.. (24/35) Kelimesinden murad: nsann kalbidir.. - Misbah.. (24/35) Kelimesinden murad: nsann srrdr.. Ayn yet-i kerimede geen dier cmle ve kelimeleri de ele alalm.. Mesel: - ecere-i mbareke.. (24/35) Kelimesinden murad: nsann gaybe imandr.. Gayb ise:

Yce Hakkn halk suretindeki zuhurudur.. Asl iman ise, gaybe imandr.. - Zeytuneh.. (24/35) Kelimesinden murad, Mutlak hakikattr.. Bu, yle bir hakikattr ki, onun iin: - Her yn ile Hakka aittir.. Diyemeyiz.. Keza onun iin: - Her ynyle halka aittir.. eklinde bir cmle de syleyemeyiz.. nk: Bu bir iman aacdr.. mn aac,'arkyyeh deildir..'(24/35); Yani,tebhi kaldracak ekilde mutlak tenzhi iermez.

- 'Garbiyyeh de deildir'(24/35); Tenzhi kaldrarak, mutlak tebhi de ierir deildir; belki tebh kabuu ile tenzh z arasndan szlen bir hakkattir. Bu szlme gerekleince, yaknden ibaret olan zeyt(ya), neredeyse kendisine ate demese bile k verir/r.
- O zeytinin kendi nruyla, kendi zulmeti ref' olunur/kaldrlr.. O zeyt-i yakn; nr stne nrdur - O, nurdur.. (24/35) Bu cmleden murad: TEBH nurudur.. - Nur zerinedir.. (24/35) Cmlesinden murad: man nurudur.. Tenzih nurudur.. Hsl bu yet-i kerime: - Allah dilediini nuruna ulatrr.. Allah, insanlar iin misaller getirir..

Allah her eyi bilendir.. (24/35) Cmleleri ile TEBHini tamamlar.. Btn bu TEBHlerden murad: Zti TEBHTR.. Her ne kadar misal yollu, zhir olsa dahi.. bu misal onun gzel suretlerinden biridir.. Btn bu misalleri, anlatlan manada nazara almak icab eder.. Mesel: - St.. Diyelim.. Bu st, rya leminde zhir olduu zaman, ilme misal olur.. St kendi durumu ile, ilim masasna ait suretlerden biridir.. Bu, byledir.. Zira, her misali, temsil eden bir mmessil vardr.. Gerekten, geen misal; onu temsil eden suretlerden biridir.. Ancak onu gsterir.. Ve onun mana cephesini ykldr.. Bu manay anla..

NETCE: Mikat, misbah, zcace, ecere, zeyt, arkye olmay, nurlandrmas, ate olmas, nur stne nur olmas.. btn bunlar, manalaryla alnd zaman: Zata bal suretler olur.. Bu ballk ise.. Allahn zat cemalinin suretidir.. - Allah, her eyi bilir.. (24/35) Cmlesinden anlalan zet mana udur: Allah cemalinin manasn bilir.. Bu, byledir.. nk ilim: limde bulunan bir ilmen mana cephesidir.. Bunlar anla.. Allah.. Hak syler.. En gzel bilen de Allahtr..

nsan- Kmil 12. Blm (Fiiller Tecellisi)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Yce ve sbhan olan Hakkn; kendi fiilerindeki tecellisi: Bir mahede makamndan ibarettir..

Kul, bu mahede makamnda kudretin eyada icrasn grr.. Grr ve anlar ki: Onlarn yrteni ve durduran, sbhan olan yce Haktr.. Bylece: Kuldan kar gibi grnen fiili, kula deil; yce Hakka balar.. Anlatlan mahede makamnda: G, kuvvet ve irade alnmtr..

Bu mahede makamnda: insanlarn durumu, baz eitlere ayrlr.. Onlar arasnda; aada sraladmz eitler vardr:

1 - Bu mahede makamnda olanlar, nce yce Hakkn iradesine ahid olurlar.. Sonra da fiilini mahede ederler.. FLER TECELLS babnda, en stn mahede makam burasdr..

.. Ve bu mahede makamnda, kuldan: G yetirmek, i yapmak, bir eyi arzulamak gibi eyler tamamen kalkar..

2 - Bu mahede makamnda bulunanlar; yce Hakkn iradesini mahede ederler.. Ama u yoldan: Mahlukatta tasarruflarn, bu tasarruflarn da yce Hakkn saltanat kudreti altnda hkm yrttklerini mahede ederek..

3 - Bu makamda bulunanlar bir fiilin k annda emri kuldan grr; sonra Hakka balar..

4 - Bu makamda bulunan kimseler ise.. fiilin kndan sonra mahlukattan grr.. Bu makamda kalan mahede ehli zerinde biraz duralm.. yle ki: a) Elde etmi olduu bu mahede, kendi dnda kalan birinde olursa, makbuldr.. b) Bu mahedesi, kendinde kalrsa.. o zaman makbul olmaz.. Meer ki hali, eriatn ahkmna uygun ola.. Aksi halde bu mahedesi kendisine teslim edilemez.. Bu mahede makamnda bulunan kimse: Yce Hakkn, kendisine iradesini mahedeyi nasip ettikten sonra.. fiilin kendisinden kndan nce, k annda; yce Hakkn tasarrufunu kendisinde mahede eden gibi olamaz.. Byle olmaynca, ona mahedesini tam teslim edemeyiz.. Kendisinden: eriatn d ahkmna uygun hal taleb ederiz.. Bu talebimizde aradmz, onda doru bulursak: Yce Allahla arasndaki ite, ihls sahibidir.. Burada fiilin, mahlukattan kndan sonra, ilh kudretin geerli olduunu mahede eden kimse iin:

- Mahedesini, teslim ederiz; veya mahedesini teslim edemeyiz.. eklinde sylediimiz szn, faydas vardr.. yle ki: - Onun mahedesini teslim edemeyiz.. Diyoruz.. Zira, kaderi kendisine bir dayanak bilir; emre ve nehye aykr harekette bulunur.. Halbuki, her ikisine de sahip olmas lzmdr.. ayet ona, emre ve nehye aykr hareket ettii halde, mahedesini teslim edersek: eriatn zahir emirlerini tatbik edemeyiz.. Halbuki eriatn tecavz babnda ondan bir ey karsa, haddini bildirmemiz, hakkn yerine getirmemiz gerekir.. nk bu durum, Allahn bizi balayan hkmleri arasnda saylr.. O ahs ise.. emre, nehye aykr hareket etmekle, bal olduu Allahn hkmlerinden birini ilemitir.. Bu icra iini, tecelli yerinin iktizas saymak gerekir.. O tecellinin iktiza ettii hkm yerine getirmemiz icab eder.. Zira , o yerine getirilmesi gereken hkm, Allahn hakkdr.. Bize den de, onun hakkn yerine getirmektir.. Kitabnda bize emrettii iin, kendisine asi olana haddini bildirmemiz gerekir.. - Mahedesini kendisine teslim ederiz.. Szmzn ifade ettii durum ise.. karsndakinin durumunu bilmeyiidir.. O, kendisi ile Allah arasndadr.. Mahedesini ikrar eder; kalr.. Daha tesini incelemek onun iin zordur.. Bu mahede makam sahibi zerinde ksa bir aklama yapacam.. zellikle: Fiilin kndan sonra, ilh kudretin geerli olduunu mahede edene, bu mahedesini teslim edemeyiz.. Meer ki, bakasnda mahede ede.. Kendisine; kitaba, snnete uyan teslim ederiz..

Byle dememin zet manas udur: Ta ki, kendisi iin; kitaba ve snnete uymayan bir hali kabul etmeye.. Sebebine gelince: Ayn eyi zndklar da yapyor.. Bir masiyeti iliyorlar; iledikten sonra da; - Bu i Allahn iradesi, kudreti ve fiili ile oldu.. Benim bunda bir eyim yok.. Bu bir makamdr.. Derler..

5 - Bu makamda bulunan, yce Allahn fiilini mahede eder.. Kendi yapt fiiline bal grr.. Byle olunca, eer itaat ediyorsa.. nefsine: - taat eden ad verilir.. Eer asi geliyorsa: - A s i.. Ad verilir.. Bu kimse, itaat halinde de, isyan halinde de: g, kuvvet ve irade sahibi deildir.. Bunlar kendisinden alnmtr..

6 - Bu makamda bulunan kimse, kendi fiilini gremez; ancak yce Allahn fiilini grr.. Hibir ii, kendine balayamaz.. Dolays ile; - taat eden.. olduunu syleyemez.. Ayn ekilde; isyan iinde ise: - A s i.. Olduunu syleyemez.. Bu kimsenin mahede makam cmlesinden misal yollu yle anlatabiliriz.. Diyelim ki: - Onlardan biri seninle oturur yemek yer.. Sonra: - Hibir ey yemedim.. Diye, yemin eder.. Ayn ekilde, seninle oturur, ier; sonra:

- Hibir ey imedim.. Diye yemin eder.. Yemin ettii halde; yemin etmemi olur.. Bu makamn sahibi: Allah katnda iyilerden ve dorulardandr.. Bu makamda bir incelik vardr ki: Onu, ancak mahede yolu ile tadanlar bilir; bir de aynen bu makama kanlar..

7 - Bu mahede makamndakiler, Allahn fiilini bakas ile grr.. Kendisine tahsis edilen bir mahede hali yoktur..

8 - Bu mahede makamndakiler, Allahn fiilini kendisinde grr; bakasnda onu mahede edemez.. Mahede makam olarak, buras sttekinden daha yksektir..

9 - Bu mahede makamnda bulunan kimse, Allahn kendisine gelen fiil tecellisini taatlerde grr.. syan hallerinde kudretinde geerli olduunu mahede edemez.. Bu makamn sahibi: FLLER TECELLS ciheti ile taat ilerinde Allah ile beraberdir.. syanlar yolu ile gelen fiil tecellisini, Allah ona kapamtr.. Bu ise, ona bir rahmettir.. Ta ki, masiyet: Kendisinde vuku bulmam ola.. Ne var ki, bu tek ynl mahede o kimsenin zayflna iarettir.. Eer gl olsayd; masiyet ilerine de, yce Allahn fiil tecellisini mahede ederdi Tpk: Taat ilerinde mahede ettii gibi.. Grrd ve eriatn d emirlerini korurdu..

10 - Bu makamda bulunana, ancak masiyetler babnda Hakkn fiil tecellisi gelir.. Bu ise, onun iin bir iptildr.. Bu iptil ise, ona taat mahede ettiremez.. Hali anlatld gibi olan kimse, iki demin birisidir; a) Ya o demin, taat ehli olmasn Cenb- Hak sevdii ve tati baka hle takdm etmesini irde ettii iin, tatte ondan muhtecib/perdeli olmutur. Bu masde/isyanlarda fiilini onun iin izhr etmitir/ortaya karmtr. Bundaki hikmet:Cenb- Hakk'n tatte o kimseden muhtecib/perdeli olup, ma'syette/isyanda zhir olmas, Hakk' mhedede keml-i ilhye mazhar olmasn temin iindir. Bunun almeti o kimsenin masiyet zerinde devam etmeyip, taata dnmesidir. . b) Yahut bu masiyet tecellisine mazhar olan kimse bir demdir ki, masyete kudrette kendisinde meknet hasl olmu/tamamen isyana dalm ve bu suretle istidrca maruz olmutur. Hak yolu bu kimseye kapaldr.. Byle olunca: Masiyete devam eder durur.. Byle bir halden Allaha snrz..

11 - Bu makamn sahibi, hem isyan hem de taat makamndadr.. Bazan yle bazan da yle.. u iir o kimsenin halini gzel anlatr: Eer Necde gidersen, ben de gelirim peinden; Eer Gavre gidersen, ben de gerim peinden..

12 - Bu makamda olan kimsenin durumu, ilh fiilerde durakszdr.. Kendisine hakim olamaz.. Masiyete doru gider.. Halini bildii iin; alar szlar mahzun olur ve Allh Taldan balanma ister

.. Ve diler ki, masiyet klarnda kudretin cereyanndan kendisini koruya.. Bu hal, onun doruluuna delildir.. Mahedesinin temizliine iarettir.. Kendisine hkm olunan ehvet duygularndan da kurtulacan gsterir..

13 - Bu makam sahibi, durum itibari ile; yukarda anlatlan gibi olmasna ramen szlamaz, mahzun olmaz, korunmasn da istemez.. Kudret cereyan altnda sakin durur.. Hibir ekilde ondan yzn evirmez.. Bu halinde kendisinde bir strap da grlmez.. Onun bu hali, bu mahede makamndaki kefinin kuvvetine delildir. Nefsinin vesveselerinden emin olduu takdirde; stte anlatlan kimseden makam itibar ile daha stndr..

14 - Yce Allah, bu makamda bulunan kimsenin masiyetini, taata evirir.. Bu kimse, kudret cereyann; isyanlarda ve dier hallerde grr.. Ayn ekilde, masiyet icrasnda da, yce Allah mahede eder.. Bu mahede iindir ki: O iledii masiyeti, Allah taat yazar.. Masiyet ismi onun zerinde yrmez..

15 - Bu makamda bulunan iin, masiyetin kendisi taat olur.. Sebebi: Allahn iradesine muvafakatdr.. sterse, onun muvafakat: Kendisine verilen emrin dnda bir eyle olsun.. Durum byle olunca, bu mahede makamnda kul:

a) Emir ciheti ile asidir.. b) Yce Allahn iradesine uyarl dolays ile, taat ehlidir.. Mutidir.. Bu makam sahibinin durumu yledir.. a) Fiilin vukuundan nce, yce Hakkn iradesini mahede etmitir.. Byle olunca, o hataya: - Allah iradesine muvafktr.. Denir.. Baka bir ey denmez.. Byle ki oldu: O fiildeki veya kendisindeki ilh kudretin akn seyretmek kalr; bir de, yce Hakkn yapt deiiklie girmek..

16 - Bu makamda bulunan, iptil iindedir.. ster eriat ynnden baklsn; ister hakikat ynnden grlsn.. Yce Allahn bu makamda bulunan tecellisi, zemmedilen cinstir.. Yce Allah, bu kimseye; hsran tecellisini mahede ettirir;bu mahede ettiini de, onda meydana getirir.. O kul dahi, kendisinin hsranda olduunu bilir; grr.. Bu hal ise.. o kulun, yce Hakkn zuhurundan, kendisine kalan mahede hkmnn bir iktizasdr.. Evet.. o ite kendisine den budur.. u iir bu manada gzeldir.. Dedi ki: - ikyeti brak, dan yceliinden; Onda hep sabra al, gel bellarn stesinden.. Dedim ki: - Beni brak, Zeynep neye ard baka; Hsranma gtren yoldan, bir de hep dertlisinden..

Durum byleyken Zeyneb'ten benim nasbimin irkinlii muhakkak deildir; Benim bu ikyetim, ilediim iin muhakkak irkinliindendir.

Yukarda anlatlan makam zerine bir hikye nakledelim.. Gayb ehlinden biri, mhedesi yukardaki gibi hzln/iflas, hsran eklinde olan bir fakr ile bulutu. Halini grd ve yle dedi: - Ey Fakr! Cenb- Hak ile edeb uslne riyet ederek, zhiri muhfazaya alsan ve Hak'tan selmet taleb etsen, Hak ile mumelede sana daha mnasib deil midir? Bunun zerine o zat u cevab verdi: - Efendim, hsran hil'atini giyip de, yahut isyan kemerini balayp da, Hakk'n irdesine muvfk hareket etmek mi edebe daha uygundur? Yoksa tat rubsn giyip de, O'nun irdesine muhlefeti taleb etmek mi uygundur? Halbuki bilirsin ki,O'nun irdesinden baka bir ey olamaz. Fakr bu sz syledi: ''beni brak'' dedi ve gitti.

stte anlatlan makam iin, sylenecekler bitmedi.. unu bilesin ki: Sz geen tecelli makamnda bulunanlar; makam itibar ile byk, makamlar yce olmasna ramen, iin znden mahcup durumdadrlar.. Haktan yana kaybettikleri; bulduklarndan fazladr..

Bu blm balarken, unu arz edelim ki: Yce Hakkn fiilerindeki tecellisi;

isimlerindeki, sfatlarndaki tecellisine perdedir.. FLLER TECELLS zerinde bu kadar durmamz yeter.. ine dalsak oktur.. Bu kitapta maksadm, ortalama bahistir.. Ne uzun, ne de ksa.. Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 13. Blm (simler Tecellisi)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

an yce olan Allah, isimleri iinden bir isimle, kullar arasndan birine tecelli ederse: O ismin salan nurlar altnda, o erir.. biter.. Byle olunca: Hakk ardn zaman, sana o nurlar altnda, eriyen kul cevabn verir..
o

SMLER TECELLS Babnda ilk mahede makam: Yce Allahn kuluna mevcut ismiyle tecelli etmesidir.. bu isim, mutlak yoldan kula verilir.. Mevcut, isminden daha stn; yce Allahn kuluna: Vahid ismiyle yapt tecellidir.. Vahid, isminden daha stn; Yce Allahn kuluna Allah ismiyle yapt tecellidir.. Allah ismi tecellisine nail olan bir kulun varl erir; biter.. Da un ufak olur.. Allah ismi tecellisine mazhar olan bir kul iin; yce Allah, hakikat turuna u niday yapar: - Gerekten ben Allahm.. ( 20 / 14 ) Bundan sonradr ki, kuldaki kulluk ismi kalkar.. Onun iin Allah ismi sabit kalr.. Durum byle olunca, sen:

- Ya Allah.. Dediin zaman, o kul sana: - Buyur, syle; arna geldim.. Diye cevap verir..
o

Sz geen kul, anlatlan makamdan teye geer, manev halinde tam bir kuvvet bulursa.. yani: Kendi mevhum benliinden geerse.. bu geiten sonra; yce Allah, isminde ona tam beka hali verir.. te o zaman : O kulu arana cevap veren, bizzat yce Allah olur.. Byle bir durumda sen: - Ya Muhammed.. Diye arrsan.. bizzat sana cevap veren: Buyur, syle; arna geldim.. Cmlesi ile Allah olur..
o

Kul, manev gcnde terakkiye devam ederse; yce Hak ona: Rahman ismi ile tecelli eder..
o

Kul manev takat nisbetinde terakkiye devam ederse; yce Hak ona: Rab ismi ile tecelli eder..
o

Kul manev gcnde terakkiye devam ederse; yce Hak ona:

Melik ismi ile tecelli eder..

o

Kul manev gcnde devam ederse; yce Hak ona: Alim ismi ile tecelli eder..
o

Kul manev gcnde terakkiye devam ederse; yce Hak ona: Kadir ismi ile tecelli eder..
o

Yukarda anlatlan isimlerden herhangi bir isimle, Cenab- Hakkn tecellisi: Tertib srasna gre, biri ncekinden deerlidir.. nk tafsil yolundan tecelli olmaktadr..Tafsil yolundan gelen tecelli ise, icmal yolu ile olan tecelliden daha azizdir.. Mesel: Yce Hakkn, Rahman ismi ile kuluna tecellisi; Allah ismindeki icmal zuhurundan tafsillidir.. Yce Hakkn, Rabb ismi ile kuluna tecellisi; Rahman ismindeki icmal zuhurundan tafsillidir.. Yce Hakkn, Melik ismi ile kuluna tecellisi; Rabb ismindeki icmal zuhurundan tafsillidir.. Yce Hakkn Alim simi ile kuluna tecellisi; Melik ismindeki icmal zuhurundan tafsillidir.. Dier isimleri de bu ekilde kyas edebilirsin.. Ancak, zata balanan tecellileri; bu kyasn dnda tutmak icab eder..

nk: Yce Allahn zat, anlatlan mertebelerden bir mertebenin hkm ile, zne tecelli edince.. zel durumlarnn da stnde; umum ve mull bir durum hsl olur.. te, o zaman: Rahman ismi, Rabb isminin stne kar.. Her ikisinden stn olan da Allah tr.. Bu manay iyi anla.. nk bu manalar, yukarda sz geen isimlere bal tecellilerin baka yndr..
o

Kul, z hakikat olan isimlere bal bu tecellilerde zata varr.. te o zaman; btn isimleri kendi znde taleb eder.. Onun bu talebi, emr-i vaki gibi bir durum alr.. Tpk: smin, kendisi ile isim verileni taleb ettii gibi.. Bundan sonradr ki, o kulun nsiyet kuu enlenir.. Mukaddes slubu ile yle dillenir: Ad sylenirse, cevap verenim Leyldan yana; Ben arlrsam, Leyl cevap verir benden yana.. Bu hi olmaz, ancak bir ruh oluumuzdan baka; Sadece cisimler deiiyor, ok alr buna.. Bir ahs gibidir, iki ismi vardr, zat tekdir, Hangi ynden nida edilse zata; kavuur ona.. Zatm onun zatdr, ismim dahi onun ismidir; Halim onunla mttahid olur, gariblik bir yana.. Gerekte ikimiz dahi zata bal bir deiliz; Ancak, seven sevgilinin z, sebeb sevgi buna..
o

SMLER TECELLS, bahsinde nemli bir nokta vardr.. Ki o: Kendisine tecelli gelen kimsenin, ismi gremeyii, onu mahede edemeyiidir.. Bu durumda o: Ancak, zat mahede eder.. Lkin, o isimde, ayrd edilen sultanln bilir.. Bilir ki: Allah ile oluu; kendisinde tecelli gsteren isimlerledir.. Ve.. zata varan yolunu, o ismin delleti ile karr.. Mesel: O isimle bilir ki, kendisi: Allahtr.. Yahut: Rahmandr.. Yahut: Alimdir.. Bu misaller oaltlabilir.. Hemen hepsi, ayn kyasa gredir.. Hangi ismin tecellisindeyse.. kendisine hkim olan o isimdir.. Zattan yana mahedesi de o kadardr.. SMLER TECELLS zerine insanlarn durumu deiiktir.. Kendi istidatlarna kabiliyetlerine gre, eit eit hallere girerler.. Burada, onlardan bir ksmn anlatacaz.. simlerin hemen hepsini sayma yolu kapaldr.. Kald ki: Her isimde, tecelli eden yce hak olmasna ramen, insanlar muhteliftir.. Deiiktir.. Kendileri, anlatld ekilde, deiik olduu gibi; yce Hakka vsul yollar da deiiktir.. O yollarn da hepsini anlatmamz zordur.. Benim burada anlatacaklarm; yce Allahn, slkm esnasnda bana gsterdikleridir.. Bamdan geenlerdir..
o

Aslna baklrsa, eserimde; hikye yollu bakalarndan naklettiim ve kendi halimden anlattm eylerin hemen hepsi ayndr.. Yaadm eylerdir.. Yaamadm halleri yazmadm.. Hsl: Anlattklarmn hemen hepsi, yce Allahn bana at kadardr.. zellikle bunlar, ona seyrim ve keif, ayan yolundan ona yol aldm zamana raslayan hallerdir..

Bu hususu da, byle naklettikten sonra, esas mevzua dnelim..

o

SMLER TECELLS zerine insanlarn durumu deiiktir.. Demitik.. imdi bu deiik durumlar anlatmaya geelim.. 1 - K A D M.. Bazlarna, yce Hak, bu KADM ismi ynnden tecelli eder.. Bu tecellide yol alan kimsenin durumu udur: Yce Hak o kimseye kendi oluunu, keif yolundan aar.. Bu keif sayesinde, o kimseye: Halk yaratmadan nce, kendisinin ilminde mevcud olduunu anlatr.. Bunu biraz aalm.. O kimse, Allahn ilminde var oluu ile, var olmutur..Yce Hakkn ilmi ise.. Kendi varlnn var oluu ile vardr.. Yce Allah ise: KADMdir.. Byleki oldu; ilim de: KADMdir.. Malum ise.. ilimden kar; yine ilme balanr.. Byle olunca, yine: KADM, vasfna brnr.. Biraz daha alalm.. lmin ilim olmas, ancak malumun olmasna baldr.. Malum ise, lim birine.. - limlik, bilginlik.. smini veren bir kelimedir.. imdi cmleleri toplayalm.. Bu itibara gre: lh ilimde, varlklarn KADM olmas lzm gelir.. Bu KADM vasfn alan kulun dn yeri ise, yce ve sbhan olan Hakk olduu bylece kesinlemi olur.. bu dn, onun KADM ismi tecellisi suretiyle olur..

NETCE: Yce Allah, zatnn ilh KADM isminden bir kula tecelli ihsan edince, onun sonradan yaratlm, hadis bir ey olma durumu kalkar.. Allah ile KADM kalr; kendi geici varlndan yana yok olur.. 2 - H A K.. Bazlarna gre yce Allah, bu HAK ismi cihetinden tecelli eder.. Bu tecelli yoluna giren kimsenin durumu udur: Yce Allah, o kimseye keif yolu ile; u yet-i kerimede iaret edilen hakikatnn srrn aar: - Yeri, semalar ve bu ikisi arasnda bulunanlar Hak olarak yarattk.. ( 46 / 3 ) bu Hak tecellisi, o kula geldikten sonradr ki: Ondaki halk vasf yok olur.. Byle olunca o: Mukaddes bir zat kalr; mnezzeh sfatlar halini alr..
o

3 - V A H D.. Bazlarna da, yce Allah, bu VAHD ismi cihetinden tecelli eder.. Yolu, bu tecelliden geen kimseye; yce Allah, bu lemin snrlarn artr.. Haliyle bu: O kula nasib ettii keif yolundan olur.. Bu tecelliye urayan kimseye, yce Allah zatndan grnr.. Tpk: Dalgann denizden grn gibi.. Byle bir mahede makamna varan kul: Yce Hakkn zuhurunu, saylarla tesbit edilen mahlukattan VAHD hkmyle grr.. bu gr anndadr ki, da yklr.. sz sayha olur.. VAHD olan yce ve sbhan Allahn birliinde vahdeti bulur.. Onun gznde yaratlmlar yok olur.. Yce Hak ise, ezel sahibi olarak baki kalr..

4 - K U D D U S.. Kullarndan bazlarna, yce ve sbhan olan Allah; bu KUDDUS ismi ile tecelli eder.. Bu tecelliye erdikten sonra; onun iin bir keif yolu alr.. bu keif yolunda ise: - Ona ruhumdan fledim.. ( 15 / 29 ) Ayeti kerimesindeki mana srr kendisine alr.. O kula u mana retilir.. - Yce Allahn ruhu onun zdr; bakas deil.. - Yce Allahn ruhu ise.. her ynyle; Mnezzehtir; mukaddestir.. te.. bu KUDDUS ismi ile, o kula tecelli ettii andadr ki; bu leme ait noksanlar onda yok olur.. Allah ile baki kalr; btn bu hadiselerden ve arz eylerden yana mnezzeh olarak..
o

5 - Z H R.. Sbhan olan Yce Allah, kullarndan bazlarna da; bu ZHR ismi ile tecelli eder.. Bu ZHR isim cihetinden tecelli alan kula: Bu keif leminin iinde; nur-u ilhnin srr alr..Bu alta, kendisine bir marifet yolu gzkr.. bu marifet yoluna girdii anda, anlar ki: O ZHR olan Allahtr.. Yine bu tecelli annda, yce Allah ikinci bir tecelliyi yapar.. bu tecelli annda dahi anlar ki, ZHR OLAN kendisidir.. Byle olunca, kul kaybolur.. Yce Hakkn batn lemlerinde; fena yolu ile gizlenir..

Yce Hakkn varlk zuhurunda yaratlma durumu gider; kalmaz..

o

6 - B A T I N.. Yce ve sbhan olan Hak, baz kullarna da, bu BATIN ismi ile tecelli eder.. Bu tecelliye nail olan kulun keif yolu udur.. - E y a.. Ad verilen her eyin kyam, yce Allah iledir.. Yce Allah, ibu kefi, kendisi o eyann batn olduunu kula bildirmek iin yapar.. Bu arada bir baka tecelli daha olur; yce Allah BATIN ismi ynnden zat tecellisini yapar.. Byle olunca, o kulun zuhuru, Hakkn nuru ile kaim olur.. Yce Hak ise, o kula BATIN olur.. Kendisi dahi, yce Hak iin zhir olan varlk olur..
o

7 A L L A H.. Kullarndan bazlarna, sbhan olan Yce Hak: ALLAH ismi ile tecelli eder.. bu tecellide, alan yollarn bir snr yoktur; kul, Allah kapsamna girer, btn tecellilere mazhar olur.. Bu mana, daha ncede anlatlmtr.. Bu tecelliye nail olan kul iin, belli bir yol izilemez.. nk: Allah tecellisi, zuhur yerlerinde daima deiik ekil alr.. Bu, onun ihtiva ettii manann bir icabdr.. bu deiiklikler ise, zuhur yerlerinin; o tecelliyi kabul etme ynnden, deiik mizaclarna ve kabiliyetlerine balamak lzm gelir..

Yce ve sbhan olan Hak, kuluna: ALLAH isminden tecelli ettii zaman o kul, kendi nefsinden yana fena bulur.. Byle olunca, kendisinden gaye: ALLAH olur.. Onda ve onun iin.. Bundan sonra, o kulun varl; zaman hadiselerine balanma kleliinden kurtulur.. Bu kinat balar ile ballk durumu, kalkar; zlr.. bu durumdan sonradr ki, o kul; a) Tek zat olur.. b) Sfatlarda tek olur.. c) Analar ne? Babalar ne? Hi birini tanmaz olur.. Durum ki anlatld gibi oldu: a) ALLAH zikreden kimse; o kulu zikreder.. b) ALLAHa bakan kimse, o kula bakm olur.. te.. btn bu olanlardan sonradr ki: Hal dili garib ve acib yoldan yle terennm etmeye balar: Sevgilim, beni yok etti; oldu vekil benden yana; Evet gaye olaraktan, aynen yokum ondan yana.. Ben o oldum, o dahi ben oldu, artk kimse yoktur; Bu tek varlk iinde onunla ekimekten yana.. Onunla onda oldum, hitap vasf yok aramzda: Evvel byleydik, yine yleyiz gelecekten yana.. Evet.. nefis kalkt ortadan, akl uup gitti; Uyandm uykumdan, muhta deilim uykudan yana.. Hakk, bana aynen hakikatm olarak gsterdi; Benim say, gzel alnda ne varsa ktan yana..

Cemalime cil vurdum da aynalar ssledim; Taki ksn ne varsa, keml basklarndan yana.. Onun vasflar hep vasfm, zat dahi zatmdr; Onun huylar benim, cemalde parlamadan yana.. smim gerekten ismidir, hatta zatna isimdir: sim, evsaf benim; ne varsa ballarndan yana..
o

8 R A H M A N.. Yce ve sbhan olan Hak, kullarndan bazlarna: RAHMAN ismi cihetinden tecelli eder..Bu tecelliye ulama yolu biraz dolaktr.. yleki: Yce ve sbhan olan Hak, kuluna Allah ismi ynnden tecelli ettii zaman, zatn onun iin delil klar.. Ve en yksek mertebesine ulatrr.. bu yce mertebe cmle gzel vasflar kapsamna alr.. Btn varlklara da sirayeti vardr.. Kul, istenilen yoldan getikten sonradr ki: RAHMAN tecellisine erer.. Buradaki tecelli, tamamen zati tecellidir.. Bu tecelliye nail olan kulun anna: Cmle ilh isimler, isim isim iner.. Bu inen isimleri, o kul devaml olarak alr.. Haliyle onun bu al, yce Hakkn zatndan kendisine verilen nur olur.. Bu isimlerin en sonunda, Rabb ismi gelir.. Kul, bu ismin tecellisini kabul ettikten, kabiliyetine gre yce Hak da ona Rabb ismi ile tecelli ettikten sonra: - Esma-i nefsiye.. Ad verilen ismiler, gelmeye balar.. Bu ad altndaki isimler, kulla yce Hakta mterektir.. Ve Rabb ismi sultanl altndadr..

Bu isimler: Alim, Kadir vb.. isimlerdir.. Bu tecelli tamamlannca, o kula; Melik ismi tecellisi gelir.. O kulun kabiliyetinde bu tecelliyi kabul etme durumu var ise, yce Hak da ona bu tecelliyi yaparsa.. keml durumlar ile, kula isimlerinin hemen hepsi gelir.. Taa, kayyum ismine kadar.. Yce Allah o kula hak olarak; Kayyum ismini de tecelli yolu ile verirse.. artk onun ii isim tecellilerinde bitmi olur.. ..Ve, bundan sonra, sfatlar tecellisine geer..

nsan- Kmil 14. Blm (Sfatlar Tecellisi) 1

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Yce ve Sbhan olan Hakkn zat, kullarndan birine; sfatlarndan biri ile tecelli edince.. o kul: Tecellisini ald o sfatn semasnda yzmeye balar.. cmal yolu ile, o sfatn son haddine ular.. - cmal yolu.. Dedik.. nk: Tafsil yolu kapaldr..

u bir gerektir ki, sfat tecellisine mazhar olan zatlara gelen tecelli ancak, icmal yolu ile gelir; tafsil yolu ile deil..

Kul, bir sfatn semasnda yzmeye balar; icmal yolu ile onun kemline ularsa.. o sfatn arn doldurur.. Yani: Kendi ald sfatn.. Bundan sonra, dier bir sfatla karlar; onunla olan hali de nceki gibi srer, gider.. O kul, bu halinde devamldr.. Taa, sfatlar tm olarak, yukarda anlatld gibi ikmal edinceye kadar..

Ey kardeim, bir kulun yukarda anlatlan hale gelmesi, seni mkilata drmesin.

. - Mkil itir.. Demeyesin.. Bu, olur; yle ki: Yce Hak bir kula, isimlerinden veya sfatlarndan biri ile tecelli etmeyi diledii zaman, zaten o kul fena bulur.. O kadar ki: Kendinden geer.. Varl kalmaz.. Onu, kendi varl bandan sker.. Kulun kendinde vehmettii nuru snd zaman, kulda; halkyete balanan ruhu fena bulduu zaman, ondan aldklarna karlk kendisi kalr; zat kalr.. O kulun heykelinde; yce Hak kaim olur..

Burada dikkat edilmesi gereken udur ki: a) Zatnda hull yolundan bu i olmaz.. Bir incelik tayan LATFE yollu olur .. b) Kendisinden aldklarna mukabil, kula kendini verip bitimek de olamaz .. unu unutmamal ki: Onun kullarna tecellisi, bir fazl ve ihsan yolundan gelir .. Onlar kendi varlnda ifna ettii, buna karlk onlara bir ihsanda bulunmazsa bu bir tr ; - N i k m e t .. Olur ki.. te bu, onun anna yakmaz.. Byle bir durumdan yce Hak tenzih edilir..
o

Yukarda: -LATFE eklinde bir kelime kullandk.. bu LATFE, balca: Rhu'l-Kuds'tr.. O, her eyini ifna ettii kula; bu: - Rhu'l-Kuds.. Dediimiz ltfu, ihsan yollu yapar.. Btn tecelliler de, bu LATFE zerine gelir..

Bu da onun varlndan baka bir ey deildir.. Durum anlatld gibi olunca o: Ancak kendi nefsine tecelli etmektedir.. Ne var ki, biz LATFE- LHYE iin: - Kul, abd.. Adn veriyoruz.. nk, kuldan gidene karlk o vardr.. Baka trl tarif de, imknszdr.. Yoksa: Ne kul kalr; ne Rabb.. Zira, merbubun yok oluu ile: Rab ismi de kalmaz.. bu tecellide: Ancak Allah vardr.. Tek bana.. Ahad ve Kahhr olan Allah.. Bu mevzuda u iiri sylyorum: Halka verilen bir varlk isimdir ancak; Baka yok, gerek mecaz yoluyla olacak.. Nurlar zuhura gelince alnrlar; simden kalanlar, ne olmu ne olacaklar.. Onlar yok eden zaten aslnda yoklar; Fi fenada bakiler; inkr kapanacak.. Onlar yok olunca tm varlk Hakkn oldu; Hkm sahibi o, onlara ne kalacak.. Sanki kul, hi olmam gibi oldu artk; Tek olan Haktr, ebed bak kalacak.. Gzelliini karnca belli zaman; Hak nurunu halk giyecek birlik olacak.. fna etti de, faniden kendisi kald;

Kaim kendisi, onlar da oturmayacak.. Onlarn hkm denizde dalga gibidir; Dalga kesret, sonra denize katlacak.. Deniz counca dalgalar toplanr gelir; Sakin ise ne say ne dalgalar olacak..
o

Burada; SIFAT TECELLLER zerinde daha baka hususlar da anlatacaz.. Bu anlatacaklarmz, zellikle bilmen iin gerekli mevzulardr.. Anlatalm ki bilesin.. nce SIFAT TECELLLER zerine, ksa bir tarif yapalm.. Ksaca tarifimizi yle yapabiliriz: - SIFAT TECELLLER kulun; zat durumuna gre, Rabb sfat ile sfat almasdr.. Evet.. SIFAT TECELLLER bundan ibarettir.. Ne var ki, bu sfat alma durumunda: Asl, hkm ve kat bir kabul olacaktr.. Tpk : Grlen ak manas ile, bir sfatla sfat alan kimsenin durumu gibi.. Bu kimsenin, o kendisine verilen sfat kesin olarak alp kabul ettii gibi.. stte anlatlan mana, daha nce de geen: - LH LATFE.. eklinde tarifini yapp, sonucunu baladmz mana gibi olacaktr.. Ki, bu kuldan yana; kulun grlen heykelinde kaim olan odur.. Byle olunca: Kul olmaz; o olur.. nk o: LATFE dediimiz sfatlar, ilh sfatlarla sfat almtr.. Onun byle oluu: Asldir.. Hkmdir.. Katdir.. imdi bir sonuca varmak iin soralm: - Kimdir bu sfat alan?. phesiz; yce Haktan bakas deildir; olamaz da..

Sebebine gelince: Bu makamda, kula hibir ey kalmamtr.. Bunu, byle balayalm geelim..
o

nsanlarn durumu, SIFAT TECELLLER bahsinde ok deiik ekil alr.. Herbiri, bir baka ekilde bu tecelliyi alr.. bu deiik durumun sebepleri unlardr.. a) Al kabiliyetinde durumlar.. b) lm yndeki yetenekleri, ilim sahasndaki kavray durumlar.. c) Azim ve sebatlarnn derecesi.. Kendilerinde stte saylan halde, ne kadar ilerleme varsa.. bu tecelliden yana nasipleri o kadardr.. Bunu da byle balayalm.. Onlarn SIFAT TECELLLER sahasnda aldklar ekle bakalm.. Bakalm ve stte saylan durumu dikkate alarak dinleyelim..
o

imdi onlar sraya koyalm.. .. Ve HAYATtan balayalm..

HAYATYET.. Yce Hak kullar arasndan, bazlarna; HAYAT sfat ile tecelli eder.. Bu sfat alan kul, lemin hayat olur.. Hem de tmne birden.. Bu varlklara bakt zaman: Onlarda hayatnn yrdn grr.. Ama, btnyle.. Bu hayatn yrmesi; varlklarn, ruh durumlarn ald gibi, cisim durumlarn da iine alr.. Byle olunca; o kul: Manalar, varlklara suret olmu grr..

Byle oluun, kendisinden gelen bir hayatla olduunu bilir.. yle bir hayat ki, her ey onunla kaim.. Durum anlatld gibi olunca, szlerin ve emellerin bir manas kalmaz.. Latif bir halde olan suretler de hkmsz kalr.. Kesif bir hal alan ruhlar da al.. Cisimleri de, bu arada say.. Bunlarn artk hibir manas yoktur; sadece HAYAT sfat tecellisine nail olan kul kalr.. Bunun hayat, artk onlarn tmne hayattr.. Bir mahede yolu ile, hayatn onlarda srp gittiini grr.. Btn bu olanlar kendisinden bilir.. baka yerden deil.. Bu arada vasta da kabul etmez.. lh bir zevk olarak kabul eder.. Gizli, ama ayan beyan bir keif sayar..
o

Evet.. Ben bu tecellide bir sre kaldm.. Zaman sremden bir sre, bu tecelli iinde geti.. te o zaman da ben: Btn varlklarn hayatn kendimde grdm.. Her varlkta, hayatmdan ne kadar varsa.. bakp gryordum.. Gryordum ki; onlarn zat kabiliyetleri ne kadarsa, o kadar alyorlar.. Ben bu tecellide, yce zatla bir hayattm.. Blnmez, paralanmaz.. Bu tecellide, nice zaman kaldm; taa, yardm eli bana uzanncaya kadar.. O yardm eli geldi; beni bir baka hale geirdi.. Baka yer dahi aslnda yoktu.. te, szn gelii byle..
o

LMYET Yce Allah, kullarndan bazlarna bu LMYE sfat ile tecelli eder. Bu tecelliye, hayat sfat tecellisinden girilir..

Bu durumu u ekilde anlatabiliriz.. Yce Allah, kuluna btn mevcudata sirayet eden Hayat sfat ile tecelli ettikten sonra; hayat birliinin gcnden doar.. o kulda bir zevk balar.. bu zevk, anlatlan

bu hayat birliinde, btn mevcudat, anlatlan tecelli dolays ile; o kulla bir olmutur.. Anlatlan bu birlikten sonradr ki; yce zat o kula, LMYE sfat ile tecelli eder.. te.. bu ilim sfat tecellisini aldktan sonradr ki o kul: Btn lemi, iinde bulunduklar duruma gre bilir.. Anlatlan lemlerin btn dallar ve kollar, o kulun ilim emberine girer.. Balangcndan ta sonuna kadar.. Byle olunca: O kul her eyi bilir.Nasl oldu, ne ekilde oluyor ve sonunda nasl olacak?. Btn bunlar bilir.. O bilir: Bu i, olmamtr.. O bilir: O olmayan ey, ne sebeple olmamtr? O bilir: Olmayan bir ey, olunca, nasl olur? Ve nasl olacak?.. Btn bu anlatlanlar; o kulda bir ilim olarak mevcuttur.. Ama asl bir ilim.. Ama hkm bir ilim.. Ama kefe, zevke dayanan bir ilim.. yle bir ilim ki.. yani yle bir bilgi ki, malum olup bilinenlere onun zatndan sirayet edip gemitir.. Hem de, icmal yolundan.. Hem de, tafsil yolundan.. Hem de kll ve cz yoldan..

Onun tafsili icmalinde gizlidir. Ama, gizliden de gizli bir gayb leminde.. Lednn ve zat olaraktan.. O, yle bir gelile gelmektedir ki; bu ilim, gaybn gaybndadr ve bu ehadet lemine kmaktadr.. Byle olunca, onun icmal tafsili, gaybnda mahede olunur.. Toplu icmali ise.. gaybn da gaybndadr.. Sfat tecellisi iinde olana; ilmin gelii, zhirde olan bir ey deildir.. Gizlinin de gizlisi lemde, o ilmin iine dalan bilir!
o

Burada anlatlanlar, ok ince manalardr.. Ancak: - G u r e b a.. Ad ile arlanlar anlarlar.. Burada tadlmas gereken zevkleri, kimse tadamaz; ancak: - mena ve deba.. Ad ile anlan zatlar tadarlar..
o

BASARYET Yce Allah, kullarndan bazlarna da, bu BASAR sfat ile tecelli eder.. Bu tecellide, o kulun durumu yle olur: Bu tecelli yce Allah katndan; ilme, ihataya, kefe dayanan bir tecellisi ile geldii zaman, onun iin tam bir BASAR tecellisi yolu alr.. Bu al, o kulun gr aldr.. lminin uzand yere kadar ne varsa, hepsini grr.. Bu makamda: a) Hakka dnk ilmin sz gemez.. b) Halka dnk ilmin sz de gemez..

Bu makamda sadece: BASAR tecellisine nail olan kulun gr vardr.. Varlklar tmden, iinde bulunduklar halleri ile, o kul grr.. Ama, gizlinin gizlisi bir lemde.. Burada pek hayret veren bir nokta vardr ki; udur: O kul, gizlinin gizlisi lemdeki her eyi bildii halde; bu ehadet lemindekilere kar bilemez ve gremez..
o

Bu mahede makamnn yceliine dikkat et; bak..Bu gzel manzaray seyret.. O kadar hayret verici bir eydir ki, verdii bu hayret kadar da tatldr..
o

Yukarda anlatlan durumun, zellikle cehalet durumunun meydana gelii u manaya baldr: - Kulun halk cephesinde; Hakka ait olanlardan hibir ey yoktur.. Bu mana yanl anlalmasn: - Halk durumunun kalmas.. Demektir.. Bu mana; balca: kiliin ortadan kalkmas demektir.. Burada anlatmak istediim esas manay u ekilde ksaca anlatabilirim: Sfat tecellisine nail olan kulun, gayb leminde bulunan eyleri bu ehadet leminde zuhur etmez.. ayet bir zuhur olacaksa, bu, nadirat hkmndendir.. Ancak, baz eylerde olur.. nk: O nadirattan eylerin zuhurunu ise.. yce Hak, o sfat tecellisine nail olan kula ikram yollu karr.. Bu arada bir noktaya dikkati ekmek isterim.. Bu dikkati ekmek istediim nokta, zat tecellisine nail olan kulun durumudur.. Bu kula her ey birdir.. ayndr.. ehadet lemi, gayb leminin ayndr.. Gayb lemi ise, aynen ehadet lemi gibidir..

Bu manalar anlamaya al..

o

SEM.. Yce Allah kullarndan bazlarna da, bu sfat ile tecelli eder.. Bu SEM sfat tecellisine eren kul: - Cemadat hkmnde bulunan (ta, toprak, vb.) eylerin konumalarn dinler.. Bitkilerin szlerini iitir.. Cmle canl varlklarn dillerinden anlar.. Meleklerin szlerini de anlar.. Btn bu deiik dilde konuanlarn lgatlarn bilir.. Hali anlatld gibi olan kul iin: Yakn ile uzan hibir fark yoktur.. Onun katnda uzak, yakn gibidir..
o

Yukarda anlatlan manalar biraz aalm.. Yce Allah bu SEM sfat ile, o kuluna tecelli ettii zaman: Bitkilerin dillerini, cemadatn gizli sesini, btn deiik dilleri; ondaki ahadiyet gc ile, o kul iitir ve anlar..
o

Bu tecelli sayesinde ben: Rahmaniyet ilmini Rahmandan dinledim.. Kuran okumay rendim.. Ben ratl/bir l birimi idim; o mzn idi..
o

bu anlatlan manalar, Kuran ehli zatlar anlayabilir.. Bakalar anlayamaz.. nk Kuran ehli zatlar; - E h l l l a h.. Ad ile arlr.. yle anlrlar.. Ve yce Hakkn zelliine sahip olmulardr..

K E L M.. Btn varlklar, bu kelm sfat tecellisine eren kulun kelmndandr.. Bunun olu yolu, aada anlatld gibidir.. Yce Allah: a) Kuluna hayat sfat ile tecelli eder.. b) Sonra, ilim sfat ile tecelli eder ve hayat srrnn O'ndan geldiini retir.. c) Bundan sonra, basar sfat ile tecelli eder; bildiklerini gsterir.. d) Bundan sonra, SEM, sfat ile tecelli eder; grdklerinin seslerini duyar ve anlar.. bu anlatlan durum, ondaki hayat birlii yznden hsl olur.. Bylece konumaya balar.. te btn bunlardan sonradr ki: - Btn varlklar, bu KELM sfat tecellisine eren kulun kelmndandr.. Dediimizin manas anlalm olur.. bu halet iinde; yce Allahn kelmn; ezelde olduu hali ile mahede eder.. Keza, ebede olduu gibi.. .. Ve anlar ki: Onun kelm iin bir tkenme yoktur.. Yani sonsuzdur..
o

Bu KELM tecellisi zerinde biraz duralm.. Faydal olaca dncesiyle, baz eitlerini nnze serelim.. Bu tecelli eitlerinden bir tanesi: Yce Allahn kullar ile konumasdr.. Bu konuma, arada bir perde olmadan olur.. bu perde, tecelliden nce gelir.. Tecelli annda kalkar..
o

Burada, bu konumaya nail olan zatlar zerinde duracaz.. Onlardan bazlar yce Hakkn zatna bal hakikatle mnacaatn yapar.. Ama bu mnacat, kendi znden yapar.. dtan deil.. Bir hitap duyar.. bu hitabn alp gelen belli bir yn yoktur.. bu hitab o kul, btn varl ile duyar; yalnz bir kulak ile deil..
o

Bu hitab iin, bir rnek verelim.. Mesela: Ona u nida gelir: - Sen sevgilimsin.. Sen sevdiimsin.. Arzulanan sensin.. Sen kullardaki yzmsn.. Sen, en stn gayesin.. En ok aranan sensin.. Sen, srlar iinde srrmsn.. Sen, nurlar iinde nurumsun.. Gzmsn; ssmsn.. Cemalim sensin; kemalim sensin.. smim sensin.. Zatm sensin.. Vasfm sensin.. Sfatm sensin.. Ben, senin isminim.. Ben senin resminim.. Niann benim.. lametin benim, sevdiim.. Sen, bu kinatn zsn.. Btn bu varlklar, ve onlardan maksad sensin.. Mahedeme yakla; ben sana varlmla yaklatm.. Uzak durma; nk ben: - Biz, ona ah damarndan daha yaknz. ( 50 / 16 ) Sznn sahibiyim.. Kulluk ismi ile balanp kalma.. Rabb olmasayd, kul da olmazd.. Ben seni nasl izhar ettimse, sen de beni izhar ettin..

Senin kulluun olmasayd; benim de, rububiyet vasfm olmazd.. Ben, seni nasl bulduysam, sen de beni yle buldun.. Senin vcudun olmasayd, benim vcudum da olmazd..

Sevgilim, yakla yakla.. Sevgilim, yksel yksel.. Sevgilim, seni vasfm iin istedim: kendim iin yaptm.. Kendin iin bakasn isteme; senin iin de benden bakasn arzulama Sevgilim, btn kokularda beni kokla.. Sevgilim, btn taamlarda beni ye.. Sevgilim, mevhum eylerden beni kar.. Sevgilim, malum eylerden bana akl yolu bul.. Sevgilim, bu hissedilen eylerde beni mahede et.. Sevgilim, el dedirilen eylerde bana dokun.. Sevgilim, giyilen eylerde beni giy.. Sevgilim, benden murad sensin.. Benimle knye aldn.. Namma knye alan sensin..
o

Yukarda anlatlan kelmlar o kadar gzeldir ki, o kadar tatldr ki.. o yoldan yaplan ihsanlara ne doyulur, ne de o latifelerden bklr..
o

KELM sfat kendisinde olanlardan bazlar da: Hakla konuur.. Ama, halk dili ile.. Sylenen sz bir yerden duyar.. Ama, o bilir ki: O sz, bir baka ynden gelmektedir.. Halktan biri ona seslenir; o da duyar.. Ama, Haktan duyar.. Halktan deil..

Bu manada yle sylerim: Leyl ile olurdum, gayr yoktu grsem bile; Cemadatla konuurdum Leylya hitab ile.. alacak bir ey yoktur, onlarla konusam da; Cemadattan cevab aldm, Leyldan cevab diye..
o

KELM tecellisine nail olan kullardan bazlarn; yce Hak cisimler leminden alr, ruhlar lemine gtrr.. Mertebe bakmndan, bunlar en yce mertebelerin sahibidir.. Baz kullar, bu yce hitab kalbinde bulur.. Kalben, yce Hakla konuur.. Bazlar ruh ile, dnya semasna ykselir.. Bu snfa mensub olanlar arasnda; ikinci ve nc semaya ykselen zatlar da vardr.. Haliyle, bu ykseli, kimin ksmetindeyse.. ksmeti ne kadarsa, o kadar olur.. Sidre-i muntehaya ykselen kimseler de vardr.. Ykselirler; konumalarn orada yaparlar..
o

Hsl: KELM tecellisine nail olanlar, hakikatler lemine girdikleri kadar yce Hakkn muhatab olurlar.. Bu byledir; baka trl olamaz.. Zira, her eyin bir yeri vardr.. Yce ve sbhan Hakkn an ise.. her eyi, yerinde yerine getirmektir..
o

KELM sfatnn tecellisi, Hakkn kelmna muhatab olacak kimselerden bazlar iin bir eref kk kurulur.. Hem de, nurlu ve parlak bir ekilde.. Prl prl yanan bir kk gibi..
o

Baz kullar da, i leminde parlayan bir nur grr.. Yce Hakkn hitabna, o nurlu ynden nail olur.. Bu nurun ekli deiiktir.. Bazen, okluu kavranabilir ve:

- u kadardr.. Denebilir.. Bazen, o nurun okluunu anlamak mmkn deildir.. ok oktur.. oktan da oktur.. Anlatlan nur, yuvarlak daire biiminde olabilir.. Uzayp giden bir ekilde de olabilir..
o

Bazlar, bu KELM tecellisinde, ruhani bir suret grrler.. Mnacatn o suretle yaparlar..
o

Aslnda, kulun bu anlatlanlarla nail olduu KELM tecellisine: - H i t a b.. Ad verilemez.. Ancak, bir ilimdir.. Bu ilimle, yce Allah kuluna, u manay anlatr: Konuan, bizzat Allahtr.. Bu manay anlatmak iin, delile ihtiya yoktur.. nk bu: bir anlk itir.. Kald ki, yce Allahn kelmnda zellik tayan bir gizlilik yoktur.. Kul, onun kelmn duyduu anda bilir ki o: Hakkn kelmdr.. Anlatld gibi ak bir durum olunca; delile, beyana artk ihtiya duyulmaz.. Tek bana ve mcerred olan o hitab duyduu anda, kul anlar ki: Duyduu Allah kelmdr..
o

Yukarda, bu kelm tecellisine erip yce Hakkn kelmn duyanlar iin: - Sidre-i mntehaya ykselen kimseler de vardr.. Demitik.. Bunlarn nail olaca kelmn bir eklini burada anlatmamz yerinde olur.. Bunlar arasnda u hitaba nail olanlar vardr:

- Sevgilim, senin benliin ite benim kimliimdir.. Sen aynen O'sun.. O ise.. ancak ben im; sevgilim.. Senin bu btnn benim terkibimdir.. okluk ynn, benim birliimdir.. Senin terkibin dahi, benim yaygn halimdir.. Senin cehaletin, benim ilmimdir.. Senden murad, ben im.. Ben, senin iinim, benim iin deil.. Sen de benim iinsin.. senin iin deil.. Sevgilim, sen zerinde vcud kresinin dnd bir noktasn.. O varlk kresinde, sen abd olmaktasn; ayn zamanda, ma'bd da olursun.. Nur sensin .. Zuhur sensin.. Sen bir gzelliksin; bir suretsin. Tpk insana lzm olan gz; bu gze de lzm olan insan gibisin..
o

Ey ruh, ruhun dahi ruhu, yet-i kbr olan; Ey yanp kavrulmu cierlere teselli olan.. Ey emellere son, arzulara dahi son gaye; Szn bende ho tad, hoa a bulunan.. Ey tahkik leminin kbesi, saf kblesi; Ey gaybn arafatlar, ey aln nurla olan.. Sana geldik, zatmz mlknde seni braktk; Sen hiretle dnyada tm tasarruf eden.. Sen olmasan, olmazdk; ben olmasam sen olmazdn; Ben oldum, biz olduk; hakikattr bilinmez olan..

Ancak sensin, kasdmz, izzette ve zenginlikte; Fakr da sende saydk, ama fakrdir olmaz olan..
o

Bu KELM tecellisine nail olan zatlardan bazsna da, gaybler leminin nidas gelir.. Bu niday alnca, olmadan evvel; olacak ilerin haberini syler.. Bu haber, ondan bir sual yoluyla gelir.. Bu zmre ounluktadr.. Daha ok, bu gibi iler, yce Hak yoluna giriliin ilk anlarnda grlr..
o

Bu KELM tecellisine nail olan baz zatlar da, kerametler talebinde bulunurlar.. Allah Tel ise.. ikram babndan onun bu talebini yerine getirir.. O keramet ikramna nail olan zat, bu his lemine dnd zaman, ald kerameti kendisine delil olur.. Bu delil sayesinde, Allah ile olan makamnn salamln anlar..
o

KELM ikramna nail olanlara dair bahsimizi burada kesiyoruz.. Onlar hakknda bu kadar yeter.. Biz yine yolumuza girelim.. Yani SIFATLAR TECELLS bahsine..
o

R A D E.. Sfatlar tecellisi iinde ehliyet kazanan baz kimselere yce Allah, RADE sfat ile tecelli eder.. Bu tecelliye nail olunca, yaratlmlar hep onun iradesi ve arzusuna gre olur.. Tecellinin yolu, kelm sfatndan geer.. Yce Allah, mtekellim sfatn o kulda tecelli ettirince;

o kul, bu sfatn ahadiyet yn ile, mahlukatta iradesini yrtmeye balar.. Artk her ey, onun arzusuna gre olur..
o

Burada, nemli bir noktaya iaret edeceiz.. zellikle dikkat edilmesi gerekir.. nk, bu tecelliye erenlerden, bazs gerisin geri dnm; yce Haktan yana grd eyleri inkr yoluna sapmtr.. Bu, yle olmutur: Yce Hak, o kimseye; ilh olan gayb leminde, her eyin kendi arzusu olduunu gstermitir.. Hem de, mahede yolu ile.. ak bir ekilde.. Kul, orada bu hale sahib olduunu grnce; ayn eyin bu ehadet leminde de olmasn istemitir.. Ne var ki, bu olamaz.. nk o durum, zat zellikler arasnda saylr. Bunu sezememitir.. te.. anlatlan talebi yerine gelmeyince, o aynen grd mahedeyi inkr etmitir.. Gerisin geri dnm ve kalbinin sras krlmtr.. Bu mahededen sonra Hakk da inkr etti. Onu bulduktan sonra yitirdi..
o

K U D R E T.. SIFATLAR TECELLS iinde bazlar bu KUDRET sfat tecellisine geer.. Bu gei sonunda, tmden eya onun kudreti ile olmaya balar.. Ama gayb lemde.. gizlice.. Ayn lemde bulunan, onun model varlnda olur.. Bu tecellide bir ykselme kaydedip ilerlerse.. ondan da teye geerse.. gizli tuttuu eyler, kendisine grnmeye balar.. Hem de aktan.. zhir..
o

Bu tecelliye nail oldum ve orada:

- Salsala-i ceres.. Ad ile bilinen zil sesini duydum.. Onu duyunca bu yapm dald.. terkibim zld.. Resmi varlm yok oldu.. smim de silinip gitti.. Karlatm bu halin iddetinden eski bir sergi bezi haline geldim.. deta bu bez; yksek bir aaca asl gibi idi.. iddetli esen rzgr ondan para para koparp gtryordu.. Artk bu halimde, hibir ey grmyordum.. Ancak grdm: Gk grlts ve imeklerdi.. Nurlar yadran buluttu.. Ate dalgalandran denizlerdi.. Yer gk birbirine kart.. Bu halde ben: Kat kat katmerli zulmet iindeydim.. KUDRET tecellisi bylece srp gidiyordu.. meydana gelen hadiseler, birbirinden daha kuvvetli idi.. Benim iin alan yollar, alabildiine uzuyordu.. Taa, cemal devesi hayal inesi deliinden geinceye kadar.. Bundan sonra, en yce manzara ald.. Sa el dahi bylece baland.. ite o nda Am' zil olarak, eya tekevvn etti.. Btn bu olanlardan sonra, Cud zerine gemi oturdu.. ve.. u nida geldi: - Ey yer ve sema, isteseniz da istemeseniz de geliniz.. Dediler ki: - steyerek gelmiiz.. ( 41 / 11 )
o

u iiri yukardaki manalar zerine syleyen syledi:

Nasl dilersen yle tasarruf et zamanda; Sen Mevlsn biz dahi kullarz varlnda.. Bu klc da dmanlarn boynunda syr; Klcn eliktir; sz geer dmanlarda.. ster bala, istersen tut cimrilik olmaz; Arzun kadar da yaparsn cmertlik babnda.. Yaknlk saadetini verdiin yaklar; ekavette attn da kalr uzaklarda.. Dilediine arzularn yerinde yap; Dilediini hakir kl, eremez murada.. stersen baladn zlmez dm z; zdn de balarsan, kalr balarnda.. Sakn, hkmdeki cezadan hi korkmayasn; Bakas yoktur ki, hepsi klcn altnda.. Melekt senindir, mlkn dahi sultansn; Ceberutta senindir, hep saadet katnda.. Sonra, ar- mecid sana aziz bir mekndr; Belli edersin, etmezsin de krs katnda..
o

Aada sra ile anlatlan haller, hep bu KUDRET sfat tecellisi blmne girer.. Mesel: Tasarruf ehli zatlarn yaptklar himmet bu tecelli eidindendir.. Hayal lemi bu tecelli babnda saylr.. Keza, o hayal leminde, benzeri olmayan harika acaib iler hep bu tecelli icabdr..

Yksek sihir , yine bu tecelliden gelir.. Cennet ehlinin, cennette arzu ettikleri eylerin diledikleri gibi olmas bu tecellinin sonucudur.. Muhiddi b. Arab Hz. eserinde anlatt: - demin tynetinden bakyye olan arz- semseme.. Acaibat bu tecelli iledir.. Su zerinde yrmek, bu tecelli iledir.. Havada umak, yine bu tecelli icabdr.. Az, ok yapmak; ou da, azaltmak vb. harika saylan iler hep bu tecelli icabdr..
o

Ey kardeim, Anlatlan manadan yana mahcub olma.. Btn bu olanlar bir eitten ibarettir.. Gsterdii yzlerin ekillerine gre deimektedir.. Saadet ehli olanlar, onunla saadeti bulmutur.. Tard olanlar, yine bu yoldan ekavete girmitir.. Bu manalar anla..
o

Burada sana baz iaretlerde bulundum.. Mkil manal cmlelerin srlarn gsterdim.. Eer bunlara kar bir vukufun olur; orada bir durak makam alrsan; sakl, gizli kader srrna muttali olabilirsin.. te o zaman; bir eye: - O l..

Dersen, o ey olur.. O, yle yce Allahtr ki, emri KF ile NUN arasndadr..

nsan- Kmil 14. Blm (Sfatlar Tecellisi) 2

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

R A H M A N Y E T.. Yce Allah, bazlarna da, bu RAHMANYET sfat ile tecelli eder.. Kulun, bu sfat tecellisine ermesi; ancak: kendisi iin rububiyet ar kurulup ona yerletikten sonra olur.. te.. o zaman, ayaklar altna bir de iktidar krss kurulur Bu yoldan onun rahmeti, btn mevcudata geer.. te.. o zaman o: Zatn krssne balanr.. Sfatlar kyamn bulur.. Ve.. yetlerden u yet-i kerimeyi okumaya balar: De ki: Ey mlkn sahibi Allah, sen mlk kime dilersen, ona verirsin.. Mlk, kimden dilersen; ondan alrsn.. Kimi dilersen, onun kadrini ykseltir; kimi dilersen, onu alaltrsn.. Hayr, yalnz senin elindedir. phesiz sen, her eye Kadir'sin.. Geceyi gndzn iine koyarsn; gndz de geceye sokarsn.. lden diri karrsn; diriden l karrsn.. Sen kimi dilersen, ona saysz rzk verirsin.. ( 3 / 26-27 )

Btn bu olanlar, onun gayb leminde olur.. Olu ekli, ekten ve pheden beridir..

Her ey, kendi sinesinde, kendi kalbinde olduu gibi aktr.. Zata mensup zatlarla, sfatlara mensup kimseler bu makamda ayrd edilir..

U L H Y E T.. Bazlarna da: yce Allah, ULHYET sfat ile tecelli eder.. Bu tecelliye nail olan kimse.. zdlar znde toplar.. Beyaz ve siyah bir eder.. Ykseklikleri de, aalar da mulne alr.. Topra da, incileri de bir grr.. Bu tecellide, kulun akl: sme, vasfa erer.. Ama, alp kapanmay kabul etmez. Bunun katnda o gibi iler, susuza su gibi gelen serap gibidir.. git git bulunmaz.. sonu yok.. Bir ey bulamaz; sonunda, Allahtan baka.. Allahn bulur; Allah da onun hesabn grr.. Sal sollu kitabn alr; ve u yetin okunuunu duyar: - Uzaklk, zalim toplulua.. ( 23 / 41 )

Burada; nur iin de, bir mana vermemiz gerekir ki; onu da bilesin.. N u r: - Kitab- mestur.. Olarak tarif edilen satrlar halinde yazlan kitabdr..

Bu kitabda yce Allah, istediini dallete; istediini hidayete getirir.. Haliyle bu hidayet ve dallet, onlarn istidatlar ve kabiliyetleri icabdr.. Bu manay, yce kitabda, yani: Kuranda bulabiliriz.. Allhu Tel, getirdii bir misal dolaysiyle yle buyurdu: - Allah onunla, ounu dallete drr; oklarna da, hidayeti nasib eder.. ( 2 / 26 ) Haliyle, bu hidayet ve dallet ii; onlarn getirilen misaldeki anlaylarna gre olmaktadr..

Yukarda anlatlan nuru, bilhassa, ULHYET tecellisi babnda gerekli bil.. Bil ki.. Bu nur, olmadan, yol kapaldr.. nk o: Yce Allahn sratdr.. Bu, anlatlan tecelliye ermeyi arzu edenlere, bir yol gsteren hidayettir.. Bundan yana nasibsiz olanlara da dallet olur.. Gelen hitap, her iki ekilde de tecelli edebilir. Sana den, her ikisine de itibar etmektir.. Keza, hidayet ve dallet yollu olan her iki isimle de isimlendirilmitir.. Yani: ULHYET tecellisi.. ULHYET semalarnda, aydnlatarak dndkleri halde; o parlak yldzlar batabilir.. Ama ama yoluna devam et.. Da kanma; ie dnk ol.. Yolu bulursun..

Bu arada, ULHYET tecellisinin baz zelliklerini de anlatmamz yerinde olacak.. Bu ULHYET tecellisine nail olan kul: eitli dinlere ve milletlere mensub olanlarn

grlerinde isabet bulur.. Onlar yanllama yoluna sapmaz.. Onlarn grlerindeki asl mahaz bilir.. Onlardan, saadeti bulanlarn; nasl saadet ehli olduklarn da; o yola nasl saptklarn mahede yolu ile anlar.. Ayn ekilde, onlardan ekavet yolunda olanlarn da; o yola nasl saptklarn mahede yolu ile anlar.. Onlarn ekavetine sebeb olan eyi bilir.. Yine bilir ve anlar ki: Dallet bataklarna batanlardan her biri; o dallet yollarna ne yoldan girmitir..
Yine ULHYET tecellisi zellikleri arasnda kalan: Btn din, millet ve mezhep mensuplarnn hatal ynlerini tesbit edip bulur..

O kadar ki: Mslman, mmin, muhsin, irfan sahibi kimselerin de hatal ynlerini tesbit eder.. Bu meyanda, onun doru bulduu; yalnz, tam keml halini bulan hakikat ehli kimselerdir.. Bakalar deil..

Yine bu ULHYET tecellisi zellikleri arasnda, ona nail olan kul iin: nefyin mmkn olmaydr.. Keza isbatn da mmkn olmaydr.. Byle olunca: Onun iin: - Vasftr.. zattr.. Gibi szler edip bir ayrd edici duruma girmek de mmkn deildir.. simlere meyli mmkn deildir.. Resmen grlr eylere de, ihtiyac yoktur..

Bu ULHYET tecellisinde: - Mheyminun.. Ad ile anlan meleklerle grp bulutum.. Onlar, deiik mahede makamlarnda grdm.. Onlarn her birini, kendilerine izilen snrlarda; hayranlk iinde buldum.. Bazs: Cemal tecellisi iinde, hayrette donup kalmt.. Bazsna: Cell gemi vurulmu; susup kalmt.. Bazsna: Keml saln gelmi; konuturup duruyordu.. Bazs: Kendi kimlii iinde kaybolmutu.. Bazs: Kendi benlii iinde ve yerinde hazrd.. Bazsn: Esas varlk yok etmiti.. Bazs Mahede iinde vard.. Bazs: Dehetine dm; hayran olmutu.. Bazs: Hayretine dalm; dehete dmt.. Bazs: Fenas iinde eriyip gitmiti.. Bazs: Beka iinde ykselmiti.. Bazs: Srf yokluk iinde secde ediyordu.. Bazs: Vcub iinde ibadet ediyordu.. Varl elzem bir durumda idi.. Bazs: Varlk iinde helk olup gitmiti.. Bazs: Mahede iinde boulmutu..

Bazs: Ahadiyet ateinde yanyordu.. Bazs: Samediyet denizlerinden avu avu alyordu..

Bazs: nsiyeti yitirmi; kudsiyeti bulmutu.. Bazs: Kudsiyeti kaybetmi; nsiyeti bulmutu.. Hsl: Onlarn hali, greni dehete brakyordu.. Konumalar, aknlktan ayltp yola getiriyordu..

Btn bu olanlar grdkten sonra.. Onlarn arasnda bulunan mahede bakmndan en kmiline yanatm.. Gerek neet edi ekli, gerekse kendisine verilen makam bakmndan en ykseinin yanna gittim Bu gidiim bir meyilden ibaretti; ama, ittila halinde bir meyil.. Onlarn halini grp hayret iinde kalan bir kimsenin edindii, kanaat cinsinden bir meyil deildi..

ann, yukarda anlattm melein yanna vardm ve yle dedim: - Ey yaknl bulan kmil, edebi tam mukaddes ruh; bana halinden anlat.. Bu mahede makamlarn, hallerini bana bildir.. Bu resm durumu, bana anlat; syle.. smini bana ak anlat.. Bu talebimde, benden iraz etti.. Ak sylemekten kanat aar gibi, omuz silkti.. Ama sonra dnd.. Fasih bir dille konumak isteyenin dn gibi bana dnd.. Ve.. dizleri zerine oturdu.. Hayret hali ile kt..

te.. bundan sonra tekrar halinden sordum.. O da, anlatt. nce yle dedi: - simden sorma.. Eer isimden sorarsan, resmiyette bal kalrsn.. Ama, onu brakma da; sonra hakkn tam bir snle sner.. Sonra bu, safha safha grlen eylere de yanama.. Sonra, semalara dalar; Rabbndan yana perdeli kalrsn.. Zata da ynelme; bu meyilli ynelme ile, un ufak olan bir yokluu taleb etmi olursun.. Nefyetmek, kfrandr.. sbat etmek, hsrandr.. sbat ve nefyetmek, iki denizdir.. Yce Hak ise, onlar arasnda bir berzah.. ki deniz birbirine karmaz.. Beni isbat yoluna gidersen; beni senden baka yapm olursun.. gayrnn yerine oturtmu olursun.. Beni nefyedersen, kendi z manann hakikatndan yana mahcup olursun.. Perdelenirsin.. ayet diyecek olursan: - Sen, benim.. O zaman denir: - Hani sende benim fennim?. ayet dersen: - Sen de, benden ayrsn; bakasn.. O zaman: Hayrmdan yana her manay yitirmi olursun..

Bu manada hayrete dalarsn; tam bir fakre dm olursun.. ayet: - A c i z l i k.. Babnda bir dille konuursan; o zaman da, izzet vasfn ldrm olursun.. Bir keml ve son gaye iddiasna yeltenirsen.. i yine deiir.. nk, senin iin nihayette deil; bidayettedir.. Eer bunlar tmden brakp: - Uykudan, dalp gitmekten.. Yana bir ey sylersen, gayr her ey biter.. Ne kadar eyler kaybedersin ne kadar.. ayet zatnda ikamet eder; arn kemline kurulursan syle, hani ne var benim kemlimden sende?. Bendekilerden sana ne kalr?.. Burada u iiri syledim: Hayretime de hayret ettim, neden diye; Vehmim de at, onun hayretinden diye.. Bu aknl hi bilemedim nedendir; Kalbimin cehli onun ilmimi ki diye.. Cehl dersem, onu tam yalanlam olurum; lim dersem kal ehli olan nerde diye..

Devam etti: - Sem'm ycelerin ycesidir. Mescidim, taa.. telerin tesindekidir.. Onun evresi, gelenler iin ok gzeldir.. Yolcular iin, tatl akan suyu vardr..

Denizime girip yzenleri, gerdanma inci gibi dizerim.. Atma binene, lkemi gezdiririm.. Ama, her kim haddini aar ve kendinde olmayan sylerse, ona ceza verir; kendilerine u emri okurum: - Allaha kar yalan sylemeyin; azabla sizin kknz kurutur.. ( 20 / 61 ) Doru yol, benim.. Kvrlan dz olan benim.. Kadim de, sonradan yaratlan da benim..

Bu mnademe kadehleri, yce Hakkn varlnda devam etti. Konuma, srp gitti.. Taa.. iten ie bir ses gelinceye kadar.. Ve mana ibriinin inbiinden sular akncaya kadar..

Bundan sonra baz sorular sordum; sakl manalar anlatmasn diledim.. - znde eitli fikirler yrtlen byk haberden sordum.. ( 78 / 2-3 ) Meline gelen yet-i kerimedeki byk haberleri sordum Buna karlk bana yle dedi: - Dinle.. Bu sorduun ey yce itir.. Ama bu yce iin zirvesinde, ondan daha ls ve daha ycesi vardr.. Oraya ktn zamandr ki, mnacatn ak bir dille yaparsn.. Sarih beyanla konuursun.. Bu, o yce makamlardan bir ihsandr..

Sakl taraf yoktur; aktan verilir..

Sordum: - Anlattklarnn hakikati nedir?.. Rahman.. Kur'n' retti.. ( 55 / 1-2 ) yeti-i kerimesini okudu..

Sonra; KADR ismini sordum ve: - Ey falan, bana benden haber ver.. Dedim.. Bunun zerine u yet-i kerimeleri okudu: nsan yaratt.. ona beyan retti.. ( 55/ 3-4 ) Sonra devamn okudu: - Ay da, gne de hesapldr.. Yere serili bitki ve dik aalar secde ederler.. Semay, Allah yaratt; ona ly o koydu.. ( 55 / 5-7 )

Bundan sonra, MRD iin sordum ve: - Ey kadim olan yeni.. Benden anlat.. Beni bana gnder.. Dedim.. u yet-i kerimeleri okudu: - Gne drld zaman.. Yldzlar dt zaman.. Dalar yrtld zaman.. Bulutlar yamursuz kald zaman.. Vah hayvanlar bir araya geldii zaman.. Denizler atae verildii zaman.. Ruhlar birletii zaman.. ( 81 / 1-7 ) Sonra alim ve hakim dili ile devam etti:

- Diri gmlen kza, hangi suundan dolay ldrld sorulduu zaman.. Sayfalar alp yayld zaman.. Sema koparld zaman.. Cehennem kzdrld zaman.. Cennet yaklatrld zaman.. te o zaman, her nefis ne getirdiini bilecek.. ( 81 / 8-14 )

Bundan sonra ona yle dedim.. - Ey anlalmaz hakim zat.. Bana anka-i maribden haber ver.. KF ile NUN arasnda bulunan hazineyi bana gster.. delilim ol.. Dedi ki: - Benden bu kadar yeter.. Kadim zatn syledii kfi.. Dedim ki: - Bu yetmez.. Dedi ki: - Sana daha fazlasn syleyip artraym.. Dedim ki: - Artr, lutfun olur.. Dedi ki: - Kalan, benden sana gelen salam haberdir.. Aydnlk grtr.. Dedim ki: - Anlalmas bana zor geliyor.. Sen kimsin?. ey efendimiz.. Dedi ki: - Kulun zym.. Sonra u yet-i kerimeyi okudu..

Buna dayanamazlar ki.. ( 21 / 102 ) Bir eyi dilediimiz zaman; emrimiz ancak ona: Ol.. Demekten ibarettir.. O ey olur.. ( 16 / 40 )

Bu stn huzur konumalar srp gitti.. Bylece onlarn el dememi hayr ynleri bana grnd.. Taa, saadet rzgr esinceye kadar.. Onun iin, ycelik nianlar da hakikat halini buldu.. Onun getirdii tatl kokuyu aldm..yle bir hal ald ki o koku: Lezzetle, lezzet iin, lezzette nefha nefha geliyordu artk.. Beni benden ald....Ve benden aldn yine bana getirdi.. Duygularm dald.. Civam akt, kayboldu.. Olmu ve olacak yok oldu.. Dnen de, kalan da ondan hakkn ald.. Artk blge isimleri silindi.. Ne l kald; ne diri.. te.. bu andadr ki: Ebedi bir lmle ldm.. Sonsuz bir yoklua kavutum.. Ama bir baka varlkta.. Bundan sonra, ne dirilme kald; ne de yaylma.. Bu makamda, kayp da yok; huzur da.. O anda diri fani oldu.. Evde bulunanlar hep helk oldular.. te o zaman zne sordu: - Bu gn mlk kimin?.. Cevabn verdi:

-Vahid kahhar olan Allahn.. ( 40 / 16 )

nsan- Kmil 15. Blm (Zat Tecelligh)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Esen yellerle gelen ZAT iin sende tad vardr; Onun dnda kalan ise, tmden paralardr.. Temiz tecellidir, vasfedilenin vasfndan da; Onda bir ey yok, ne itibar ne izafet vardr.. Gne gibi aikar olunca, yldzlarn vasflar gizlenir Yok gibi, hkmen onun iin isbat vardr.. Zulmetten ibrettir. Ne sabhtr, ne de afak; O menzile giden kafileler iin yolda hayret sahrlar vardr.. Nice deliller,O'nu kasd ederek kfileye dell olmak istedi; Dell hayrette kald.Kfileyi sevk edecek iml rzgrlar da esmedi.. Gizli yoldur, ne resmi vardr ne de almeti; Ona varmak zordur, koruyan ycelikler vardr.. Zatn yolu gizli, zahmetli,kadm bir yoldur. Fakat ona vuslata heves eden vehim kafileleri Tevakkufta kalarak ileriye gidememilerdir.

Katksz oluundan akl ona yol bulamaz; Hi katlamaz, fikir iin kokusuzluk vardr.. Hidayet atei, zat yollarnda almet yapamamtr; Ne de takva iin yol gsteren aydnlk vardr.. yle yollardr ki, banda deliller koyulur; Orada, ne yaama ne de lmeleri vardr.. Vasflar oldu, izzet denizinde boulmak; Hi vefa yoktur, onun znde ller vardr.. Onun nihayeti iin de yol bulunamaz; simle, sfatla da bu zatta ycelik vardr.. nce ZAT zerinde bir tarif yapalm.. Bunu yapalm ki bilesin.. ZAT: Mutlak vcuddan ibarettir.. Vcudu burada, sadece: - Var.. Manasna kabul etmek icab eder.. Mutlak dahi: Tam bir bamszlk, olarak almaldr..

Mana, yukarda anlatld gibi olunca; itibarlarn, izafetlerin, nisbet balantlarnn, vecihlerin tmden dmesi icab eder.. Burada, bir noktaya dikkat edilmesi icab edecek.. Anlatlan eyler iin: - Tmden dmesi icab eder..

Demeyi, hibir ekilde: - Mutlak vcud olan ZATn dna atmak.. Manasna almak deildir.. Tam tersine, itibarlar ve dierlerini, mutlak vcud cmlesinden saymak icab eder..
o

Bu: - Mutlak vcud.. Dediimiz, sade bir ZTtan ibarettir.. yle bir sadelik ki: Onda hibir zuhur dnlemez.. zellikle: smin, vasfn, nisbetin, izafetin ve dier zuhuru gereken eylerin..
o

Sz geen eylerden yana, herhangi bir zuhur olursa.. bu zuhuru, zuhur ettii yere balamak icab eder; sade ve srf ZATa deil.. nk: ZAT paralanma kabul etmez; btnleri ve paralar kapsamna alr.. O, znde byledir.. Nisbetlere ve izafetlerle gelince: Bunlar ZATn bekasnda bilmelidir.. Hatta daha ileri bir mana ile: ZATn ahadiyet saltanat altnda, kimliklerini erimi bilmek gerekir..
o

ZATta; bir vasfa, yahut bir isme, yahut vasfa itibar edildii zaman bu: O itibar edilen mahede makamnn hkm olur; ZATn deil.. ZATn durumu: - Mutlak vcud.. eklinde anlattmz manaya gredir.. Dikkat edilirse: - Kadim vcud.. Vacib vcud Demiyoruz.. Ta ki o: Bu gibi tabir balar ile balanmaya.. Ancak, unu da ifade etmek icab eder ki, burada: ZATtan murad olunan mana: Kadim, vacib var olan ZATtr..

Bunu da, byle bilmeli ki: - Mutlak vcud.. Szmzden onu: - M u t l a k.. Tabiri ile de, balam olmayalm.. Kald ki, byle bir manay: - M u t l a k.. Tabirinden karmak da mmkn deildir.. Zira, mutlak kendisinde, ekillerden herhangi biri ile, hibir ban olmaydr.. Yani: Tam bir bamszlk.. Bu manay anlamaya al.. Cidden, bu mana ok dikkat edilmesi gereken konudur..
o

ZATn kendi zellii iindeki durumunu yukarda anlattk.. imdi, onun kendine has makamdan inii zerinde duralm.. Bu da, bilmen gereken bir mevzudur..
o

ZAT. Kendi sadeliinden ve srf olma durumundan indii zaman; onun tecelligh olur.. Yine bu tecelli makam, onun sadelii ve srfl iindedir; ona baldr..
o

imdi, o tecelligh saymaya geelim.. BRNC TECELLGH: Ahadiyettir..

Burada, ZATn inii: tibarlardan, izafetlerden, isimlerden ve sfatlardan bir ey iin deildir.. Saylanlarn hibirinin onda zuhuru yoktur.. Srf ZATtr.. Ancak sadeliinden inii hkmne gre: - Ahadiyet nisbeti.. Denip balanmtr..
o

KNC TECELLGH: Hviyettir.. Burada da, yine nce anlatlan; izafet vb. eylerin zuhuru yoktur.. Ancak, ahadiyetin zuhuru vardr.. Bu makamda, hviyet, ZATn sadeliine katlmtr.. Ancak, ahadiyetin, ZATa katlmas gibi deildir.. Ahadiyet daha ileri geer.. Bu, biraz daha akla yakndr.. Sebebi: Bu makamdaki gizlilik, akl yolu ile bilinsin.. - HU Demek sureti ile, gaibe bir iaret yolu bulunsun.. Bu mana, burada ancak bu kadar anlatlr; anla..
o

NC TECELLGH: Enniyettir.. Bu makamda da, yine dierleri iin bir zuhur yolu yoktur.. Ama, hviyetin zuhuru vardr.. Burada da; ZATn sadeliine katlma vardr..

Lkin hviyetin katlmasna benzemez.. Bu, biraz daha dn/alttadr.. Halk cephesine, madd saylanlara biraz daha dnktr.. Sebebi de: Sonradan yaratlan hdis eyler, huzur ve hzr gibi manalar akl yolu ile bilinsin.. Haliyle bu gibi eyler, yani : Sonradan yaratlan hdis eyler, rtbe itibar ile: - Akl yolu ile bilinen, sakl ve gaib.. Durumlar ile tabir edilen eylerden bize daha yakndr.. Bu manay iyi anla ki, yetle belirteceimiz hususlar kavrayabilesin.. Dn ki: yce Allah: - O.. BEN.. ALLAH.. (nneh Ene Allhu) ( 27 / 9 ) Buyurdu.. Bu yce kelmdaki: - BEN.. ( 27 / 9 ) Kelimesi, ahadiyete iaret saylr.. nk o, srf isbattr.. Onda bir takyid, yani: Ballk yoktur.. Ayn ekilde, ahadiyet srf mutlak ZATtr.. Kendi dnda hibir eyle ball yoktur.. - O.. ( 27 / 9 ) Zamiri ise.. ahadiyete mlhak olan hviyete iarettir.. Bunun iin ''inne'' ile beraber,bitiik olarak zahir oldu Bylece: - BEN.. ( 27 / 9 ) Kelimesi,''ahadiyete'' mlhak olan ''hviyete''e mlhak ''enniyet''e iarettir.

Bunun iin kelmda balang oldu ve ihbrda kendisine dayanlan oldu; Haber,''BEN''e dayanak olan: - ALLAH.. ( 27 / 9 ) Lafza-i cellidir.. bu haber, nzul yollu bir geri dnle - BEN.. ( 27 / 9 ) Kelimesine dayand.. Bylece: Ahadiyet ve hviyet derecesinde bir enniyet, yani :BENLK oldu.. Btn bu anlatlan manalar, bir arada topladmz zaman kalan: Srf sade ZATtan ibarettir..
o

Yukarda anlatlan, tecelligh dnda ZATa yalnz bir vahidiyet tecelligh kalr.. Bu vahidiyete ise: - Ulhiyet.. Tabir edilir.. Ki bu da: Vahidiyet mertebesinden ayrlp gelir.. Bylece: - A L L A H .. Adn almaya hak kazanr.. stte geen yet-i kerimenin tertibi de, anlattmz manaya dellet eder.. Bunu da dn; anla.. Yukarda dediklerimizi anladnsa, sana ZAT zerine baka bir mana kaps aalm.. Anlayna gre, oradan gir ve bil.. ZATa mensub olanlar kendilerinde:

- Latife-i ilhiye.. Bulunan kimselerden ibarettir.. bu manay daha nce: - Yce Hak bir kuluna tecelli eder ve kendi varlnda fenaya vardrrsa.. onun yerine: LH LATFE yerletirir.. eklinde sarf ettiimiz bir cmle ile de anlatmtk..
o

Yukarda anlatlan LATFE iki ekilde olur: a) Z A T .. b) S I F A T .. imdi bunlarn manasn aalm.. Anlatlan latife, ZAT olduu zaman, insana balanan bu heykel: O kmil ferd olur.. Her eyi znde toplayan bir gavs olur.. Bu varln ileri onda evrilir.. Yaplan secde ve rklar onun iin olur.. Yce Allah lemi onunla korur.. - Mehd ve Htem.. Tabirleri, onu anlatmak iin kullanlr.. te.. HALFE, odur..
o

demin a.s. kssasnda geen iaret bu manayadr.. Bu mana icabdr ki: Varlklarn z hakikatleri onun emrini edaya kotular.. Tpk: demirin mknatsa incizb/ekilii gibi..

Anlatlan LATFEye: ZAT ynnden sahib olan kimsenin kahr altnda, kinat kahrolur.. O kimse, sahib olduu bu gle istediini yapar..Hibir ey, ona kapal deildir.. Btn bunlarn o velde var oluu; o ilh LATFEnin: Srf, sade ZAT olarak var oluuna balanr.. Bu manadaki ZAT tek ynl olarak, hibir rtbeye bal deildir.. Ne ilh olan Hakka has rtbelere.. ne de, kula ait halka mahsus rtbelere.. Bylece, varlklara ait rtbelerden, her rtbenin hakkn verir.. ster ilh olsun, isterse halk.. Bu makamda bulunana, hakikat vergilerinden hibirini, sahibine vermeye engel olan bir ey bulunmaz.. ZAT iin bir ballk olabilir; hatta tutuculuk da.. bu balayc ve tutucu ey, isim olabilir.. Hakka has bir vasf da olabilir. Halka mahsus bir vasf da olabilir.. Ama, daha nce anlatlan makamda bulunan ZAT iin, byle bir tutucu durum yoktur.. nk o: Sade bir ZATtr.. Bilfiil eya onun katndadr.. Bilkuvve deil.. Zira, arada bir engel yoktur.. Eyann ZAT vasfn alanlarda, bazen bilkuvve ; bazen bilfiil oluu: Anlatlan engellerin geliine ve kalkna gredir.. Burada, anlatlan ZATa gelen baz badireleri ve ondan sadr olan baz halleri de nazara almak icab eder..

Bu badirelerde, engellerin kalk durur.. Bu duruu; bir hale, bir vakte, bir sfata, ya da nce anlatlan baz sebeplere balamak gerekir.. Fakat.. asl anlattmz z ZAT, btn bu anlatlanlarn hepsinden mnezzehtir.. Bu mana, u yet-i kerime ile daha gzel anlalr: - Her eye yaratl hakkn verdi; sonra hidayet etti.. ( 20 / 50 )
o

Burada, bu kadar.. Daha ileri gidemeyiz.. Ehlllah, ZAT bahsi yle dursun; ahadiyet bahsine bile engel olmulardr.. Eer byle olmasayd; zat hakknda, garib-i tecelliyt, acib-i tedelliyt hussunda lzm gelen eyleri anlatrdk.. itilmemi, grlmemi tecellilerini sylerdik..Hayretengiz, ilh ve srf ZAT yceliklerden anlatrdk.. Anlattklarmzda ne isim ne resim kalrd; ne de vasf.. Bunlarn dnda kalanlar iin dahi, orada bir kprdama ve bir giri hakk yoktur.. Biz, manalarmz, kendi gayb anahtarlarn alarak; sakl gayb hazinelerinden indirdik.. Onlar, safha safha alp; en gzel ibare ve en ince tabirlerle, bu ehadet lemine kardk.. Ve.. o anahtarlarla, akllarn kapal kilitlerini atk.. unun iin ki: Kul devesi, vsul deliklerinden onun ZAT cennetine girsin.. Yani: Onun, nurlar ve zulmetlerle kapl, sfat perdeleri ile sakl cennetine.. Son olarak u yet-i kerimeyi okuyalm ve ZAT bahsini burada bitirmi olalm: - Allah, dilediini nuruna ulatrr.. Allah, insanlar iin misaller getirir.. Allah, her eyi bilendir.. ( 24 / 35 )

nsan- Kmil 16. Blm (Hayat)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bir eyin kendi nefsi iin varl: Onun, tam bir HAYATdr.. Ve bir eyin kendinden bakas iin varl, onun iin izafet yollu bir HAYATtr.. Yukarda anlatlan ksa giriten u mana kar: Yce ve sbhan olan Hak, kendi nefsi iin mevcuttur.. Byle olunca, asl HAYAT sahibi odur.. HAYAT da, tam bir HAYATtr.. Ona lm gelemez. Gelemez; byle bir ey dnlemez de.. Halkn durumuna gelince: Onlar, Allah iin mevcut olanlar cmlesinden saylr.. HAYAT durumlarna gelince: Ancak izafet yollu bir Hayattr.. Onun tam sahibi deillerdir.. Onlarn fenaya maruz kalmalar, kendilerine lm gelmesi bu sebebe dayanr.. NETCE: Halkn HAYAT Allahn HAYATIdr..

imdi, yce Allahn insanlardaki HAYAT durumuna geelim. Aslnda, Allahn halktaki HAYAT, tamdr; birdir..

Ne var ki, halk kendi durumlarna gre, o HAYATda deiik ekil alrlar..

Bu HAYAT, kendilerinde bulunanlara bir gz atalm.. yle ki: 1 NSAN-I KML.. HAYATn zuhura geldii kimselerden bazlarnda; HAYAT tam sureti ile zuhura gelir.. bu HAYAT zuhurunu tam alan, ancak, NSAN-I KML olabilir.. nk: Kendi nefsi iin mevcuttur.. Ama hakiki bir vcudla.. Bunda ne izafet vardr; ne de mecaz.. Onun Hakka yaknl, saylan hallerin hi biri ile ilgili deildir.. Bakasna nazaran, tam HAYAT sahibidir..

Bu eit HAYAT sahibi snfna bir baka zmre de katlr.. Bunlar yce Allahn : - M H E Y M N.. smi ile adlandrlan, illiyyn melekleridir.. Bir de, bu snfa katlan, KALEM- A'L ve LEVH vardr.. Ki bunlar, tabiat unsurlarndan meydana gelmi deillerdir.. Tabiat unsurlar dnda kalan, bu iki eitten bakalar da vardr.. .. Ve bunlarn hepsi, NSAN-I KMLe katlmtr.. Ondan saylr.. Bu manay anla..

2 - HAYVAN NSAN, MELEK, CN.. Mevcutlar arasndan bazlarnda: HAYAT, kendi oluu gibi zuhura gelir.. Ama tam bir HAYAT deildir.. Bu eit HAYATa sahib olanlar unlardr: HAYVAN NSAN, MELEK, CN.. Anlatlanlardan her biri, kendi iin vardr.. Mevcut olduunu bilir.. anlar.. Bilir, onlar ama, bu vcud onun iin hakik bir vcud deildir.. nk gayrisiyle kimdir.. Byle olunca, onun mevcud oluu, Hak iindir; kendisi iin deil.. Byle olduu iin,onun rabb'i Hakk iin mevcddur,onun iin mevcd deildir..

3 - KALAN HAYVANAT.. Bazlarnda HAYAT zuhur ederken, kendi suretine gre zuhur etmez.. Bu da, yukarda anlatlan: HAYVAN NSAN, MELEK, CN ksm dnda kalan canl HAYVANAT zmresidir..

4 - NEBAT, MADEN, BAK CANLILAR.. Bazlarnda HAYAT btndr.. Bunlar kendilerinden bakas iin vardr..Kendileri iin deil.. Bunlar da: NEBAT, MADEN, bir de, nce saylanlar dnda kalan hayvan eididir..

Anlatlanlarn benzerlerini de bu arada saymak gerekir..

Hsl: HAYAT, btn eyada vardr.. Durum byle olunca, varlklarn hemen hepsi canldr; diridir.. nk: O eyin var oluu, aynen HAYAT saylr.. Bu arada kalan fark: Tam oluu veya tam olmaydr.. Burada, HAYAT al ynyle, bir eyin tam oluunu: Kendi mertebesinde hakk olan mikdara balamak icap eder.. Eksilmesini ve artmasn da; yine bu mertebeye balamak gerekir.. Keza yokluunu da, yine o mertebedeki yokluuna.. Yoksa, vcuda bulunan her ey: HAYAT ciheti ile, tam HAYAT iindedir.. Zira, znde HAYAT tek HAYATtr.. Onda noksan olma yolu yoktur. Blnme imkn da dnlemez.. Ayn ekilde; bir cevherin czler haline gelip paralanmas da istihale icab mmkn deildir.. Yani: Byle bir eyin muhal oluu icab olarak..

HAYAT, tek cevherden ibarettir.. Kendisine has kemal durumu ile her eyde mevcuddur.. Bir eyin eylii, kendisinin HAYATdr.. Bu HAYAT ise, Allahn HAYATdr.. yle bir HAYAT ki, eya onunla kaimdir..

Onlarn bu kyam ise.. yce Allah tesbihtir.. Haliyle bu Tesbih: Yce Allahn HAY isminden gelen HAYAT icabdr..

Bu varlkta bulunan her ey, yce Hakk tesbih eder.. Bu tesbih ise.. her isim alan varln Allah Tesbih oluudur..

nce varlklarn HAY ismi cihetinden tesbihini ele alalm.. Bu tesbihi: HAY isminin onlarda aynen HAYAT eklindeki oluuna balamak icab eder.. Ayn ekilde, onlarn bu tesbihini, alim ismine de balayabiliriz.. Bu da, onlarn ilim altna girilerinin bir sonucudur.. Diyelim ki, bu varlklar yce Allaha: - Y Alm.. Diyor.. Onlardan biri byle dedii zaman: Yce Allaha olan bilgisini onun alim olduuna dair anlayn, kendi znden almtr.. Bu ilim ise.. onlara, yle veya byle olu ekillerine hkmen konmutur.. Byle olunca: Ondan gelen ilmi, onun annda kullanm olurlar.. Ama ondan ayr deil.. Eya olarak bilinen mevcudatn KADR ismi ynnden tesbihi ise: Yce Allahn kudret saltanat altnda olulardr.. Bir de onlarn, MRD ismi ynnden tesbihini ele alalm.. Bu Tesbih de, yce Allahn bulunduklar hal zere onlara verdii zelliktir..

SEM ismi ile tesbihlerini ele alalm.. Bu Tesbih ise.. yce Allaha kendi kelmlarn duyurmalardr.. Ne var ki, bu hemen olmaz.. Tam da olmaz.. Hal yolu ile, hakikatler cmlesinden istihkaklar kadar olur.. Bu dahi, yce Allahla aralarna giren konuma yolu ile olmaktadr.. BASR ismi cihetinden tesbihleri ise: Ona grnmeleridir.. Bu da, hakikat durumlarndaki istihkaklar kadardr.. Bir de, yce Hakkn basarna nail olular kadardr.. MTEKELLM, ismi cihetinden eyann yce Allah tesbihi ise.. O'nun: Kelimesi ile olularndan ibarettir.. Buraya kadar anlatlanlar, sana bir kyastr.. Kalan isimleri, buna gre kyas edip lebilirsin..

Yukarda anlatlan durumu bilip kavradnsa, aada anlatlacaklar da bilip anlamaya al..

Bilesin ki.. Eyann HAYAT: Kendilerine nisbet edildii zaman, sonradan yaratlm bir durum alr.. Allaha nisbet edildii zaman ise.. KADM olur.. Hdis olmaz.. nk: Eya kendi HAYATdr.. HAYAT ise.. kendi sfatdr..

Sfat ise.. kendisine, yani: Zatna baldr..

Anlatlan manay, akl yolu ile, bulmak istediin zaman, kendi HAYATna bak.. Onun sana balann gr.. Bu bakp grmende sana has olan ruhtan baka bir ey bulamazsn.. Bu ruh ise.. hdis bir ruhtur.. Bu byle.. ama, daha ileri geer; kendi HAYATnn sana ihtisasndan yana bakmazsan.. Evet anlatld gibi yaparsan; her dirinin Yce Allahn HAYAT ile diri olduunu mahede yolu ile tadarsn.. Ki, sen o HAYATn iindesin.. Sonra, bu HAYATn btn mevcudatta geerli olduunu da ahid olursun.. NETCE: Bilirsin ki, HAYAT yce Allaha baldr.. Bu yle bir HAYATtr ki, lemin kyam onunladr.. Byle bir HAYAT ise.. KADMdir.. lhidir..

Burada iaret ettiim manalar anlamaya al.. Yazdklarmn tmnde, bu kitapta geen meselelerin tmnde, stlah hari olmak zere: gemite yazlanlardan hibir ey almadm.. Istlah da almak mecburdir.. nk, her ilmin kendisine has bir tabiri ve ifade tarz vardr.. O tarzn dnda, o ilim zerine konumak yolu kapaldr.. Bu sebeple, sadece onlarn istilahlarn kullandm; o kadar..

Esas duruma gelince: Benim bu kitabma yazdklarm, benden nce hi kimse, hi bir kitaba yazmamtr.. Hele benim bildiim kadarn.. Sonra, iitip anladm kadarn, hi kimsenin hitabnda da duymadm..

Bu ekildeki ilmi, onu bir baka gzle mahede etme yolundan elde ettim.. yle bir gzle ki.. onu anlatabilmek iin: - Ondan hibir ey gizli deildir.. Cmlesi ile sz aar.. - Ne yerde, ne de gkte.. ne en k ne de en by kalmtr; hepsi Kitab- mbine girmitir.. yet-i kerimesindeki mana ile bitiririm..

unu bilesin ki.. Manalar, heyetler, ekiller, suretler, szler ve ameller eidini ele al.. Sonra, bitki ve maden cinsini vb. eyleri kendisine: - Vcud.. smi verilenleri de onlara kat..Ve bil ki: Hepsi, tam bir HAYATa sahiptir.. Bunlardan her birinin HAYAT: Kendilerinde kendileri iin tam bir HAYAT saylr.. Tam HAYAT sahibidir: Onunla akl eder; onunla iitir, onunla grr, g yetirir, diler ve dilediini de yapar..

Ancak, yukarda anlatlan mana keif yolundan bilinir.. Bakaca bilinmez..

Biz, bu manaya ayan beyan ahid olduk.. Kald ki, bu mahedemizi teyid eden haberler de vardr.. O haberler bize de ulam olup biri udur: - Ameller kyamet gn suretler alarak gelir.. Gelir ve kendisini ileyene u hitab yapar: - Ben senin amelinim.. O da hitap eder. Bu suretle amellerinin sretleri vrdunda/ortaya knda tetbi' olur /aralksz birbirini takip etme gerekleir.. Ve sen, onlardan istediini tard eder; istediinle konuursun.. Bu bir hadis-i erifti.. Bir baka hadis-i erifte ise, yle buyuruldu: - Gzel sz, kyamette, gzel ekilde; irkin sz, kymette irkin suretle insana, ya'n sagibine grnr... Bu yet-i kerimede ise, bu mana yle anlatlr: - Onu hamdiyle tesbih etmeyen hibir ey yoktur.. ( 17 / 44 ) Hsl: Eyann tm Allah Tesbih eder.. Hem de ak konuulan bir dille.. Allahn keif ihsan ettii kullar, bunu duyarlar.. Keza, hal ile de tesbih ederler.. Ki bunu: Bu blmn geen ksmnda da anlattk.. Onlarn bu konuma dili ile tesbihi, Allaha hamdledir.. Ama bir gerek olaraktan.. mecaz deil..

Bu manay anla..

Btn bu z ve insn cevherler, anlatlan kabilden konuur.. Bize ihsan yaplan keifle, btn bunlar bulduk; grdk.. Bu sebeble, imanmz, takld mn deil, tahkk mndr .. Bizim iin artk gayb yoktur.. Ancak bir yere bal kalmamz icab gayb oluyor.. Yoksa gaybmz ehadetimizdir.. ehadetimiz dahi, gaybmzdr.. Bu ekilde, teyid yollu anlatmamz da, muhataba bir ey anlatabilmek iindir.. Bizim iin deildir.. Bizim, bu kefi, bu gibi teyidlerle bulduumuz manasna da gelmez.. iyi dn, nAllh hakk irda nil olursun.. Haliyle, Allah dilerse.. Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 17. Blm (lim)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

LM: Yce Hakkn eyay idrkidir; Ama, bir ynyle ondan gelen fensdr.. 'Alm' ilh ismi, vcd emri'ni, Kll bir ihta ile istf artyla mdriktir. Ezelleri tam olarak bilir ve bilendir; Hdisleri, sebeb: Gizlilik olmamasdr.. Aslnda mukaddes LMin hakikati birdir; Bu ilimde, klliyet ve cz'iyet tasavvuru yoktur.. O, gayb leminde mcmeldir, ama tafsili; Bu ehadet lemindedir ve imasdr.. Mcmeli de toplamtr burada tafsili; Beklenen dahi bunda phe olmamasdr.. Buna delil: Bilinir, zatdr hallkmz; Varln da, bize bildirilmi olmasdr.. Onunla biliriz: Yce Hakk, kendimizi;

atm: Tek ferdin, tm eyay almasdr..

Bilesin ki... LM: Sfat- nefsiyeden saylr ve ezel vasf tar..

Yce Allahn kendi zatn bilmesi ve halkn bilmesi: Tek LM'dir : Blmlere ayrlabilir deildir.. Sayya da gelmez.. Ancak O: Zatn, kendisi iin olanlarla bilir.. Halkn ise.. olduklar hal zere bilir..

Burada bir nokta var ki, nemlidir.. Ki o: - Bilinen eyler, yce Hakka ilmi kendi zlerinden verdiler.. eklinde bir mana karlmamasdr.. Byle bir mana: - Yce Hak, ilmini bakasndan almtr.. Demee gelir ki, doru deildir.. Nitekim byle bir sz, mam- Muhiddin b. Arabden r.a. yanlma sonucu kmtr.. Ki o: - Hakkn malmat, nefsinden Hakka LM vermitir.. eklinde bir cmle kullanmtr.. Anlan imm mazur grrz .. Ama, biz: - Yce Hakkn LM derecesi bu kadardr.. Diyemeyiz.. nk biz, bundan sonraki incelememizde, yce Hakk: Kendi zatndan gelen kkl bir LMle malmat sahibi bulduk..

Hem de: Malmatta bulunan eylerden istifade etmeden.. - Malmatta bulunan eyler.. Dediimiz, kendi hakikat cephelerine, yce Hakkn hkmen verdii eylerdir.. u var ki, onlarn hkmen ald ey, Yce Sbhn Allahn LMidir.. Bu LM iktizas, onlarn durumlarna giren LMi ise, yce Hakkn ikinci hkmdr.. Ad geen mamn r.a. grd, bu ikinci hkmdr.. Yce Hakkn zatnn iktizas olarak, malumat kendinden ald bu ikinci hkm grnce, sand ki: Yce Hakkn LMi, malmatn iktiza ettii eylerden gelmitir.. Bu sebeble: - Bilinen eyler, yani: Malmat, yce Hakka LMi kendi zlerinden verdiler.. Dedi: Bylece: Malmatn LMi yce Haktaki; zat, asl ve kll LM olduunu anlamay kard.. Hem bu LM, malmatn yaratlmasndan ve icadndan nce, yce Hakta vard.. Zira, onlarn ilm-i ilhdeki oluu, ancak yce Hakkn onlara kar olan LMidir.. Bu LM ise, ancak malmatn tek tek zatlar iin konan bir hkmdr.. Bundan sonra, malmattan baz iler iktiza etti.. Yani: Malmattaki LM, yce Hakkn zatnda bir deiiklik alarak.. nce byle.. sonra, yukarda anlatlan ikinci hkm gelir; malmatn LMi yce zata balanm olur.. Malmata dayanan hkm ise.. malmata dair zatnda olan LMinden baka bir ey deildir..

Yukarda anlatlan many, derinliine dn.. nk bu: nce bir meseledir.. ..Ve anlatld gibidir..

Eer i, anlatld gibi olmasayd: - lemlerden yana bir ihtiyac yoktur; n sahibidir.. ( 3 / 97 ) yet-i kerimesi ile anlatlan vasf alamazd.. Sebebine gelince, durum: - Bilinen eyler, yani: Malmat, yce Hakka LMi, kendi zlerinden verdiler.. Cmlesinde anlatld gibi olacak olsa idi; o zaman, yce Hak iin LMin oluu, malmata dayanrd.. Kendi vasfnda, bir eye dayanma durumu olan ise.. o eye muhta saylr.. htiyaca sebeb olan ise: O dayanma vasfdr.. Halbuki LM vasf, yce Allah iin nefs bir vasftr. Yukarda anlatlan durum ise.. onun bu vasfn bozar.. Ve, bir eye muhta duruma getirir.. Yce Allah ise.. bu gibi eylerden yana tam bir ycelie sahiptir.. Bu, bylece bilinsin.. Bunun zerinde daha fazla durmayp, baka bir ynden ele alacaz..

Burada, LM iin yn izeceiz.. yleki: a) ALM.. ( bizzat bilen ) b) LM.. ( bilici ) c) ALLM.. ( ii, btn incelii ile bilen ) imdi, bunlarn kullan ekilleri zerinde duralm.. A L M..

LM, mutlak olarak, Hakka baland zaman, bu: - A L M.. smi ile anlr.. sylenir.. L M.. Eyann bilinmi olmas ynyle Hakka baland zaman, bu: - L M.. smi ile sylenir.. anlr.. A L L M.. Eyann bilinme yolu ile, LM; ikisi birlikte yce Hakka baland zaman bu: - A L L M.. Ad kendisini iin verilir ve yle sylenir.. Yukarda zeti karlan: ALM, LM, ALL M isimleri zerinde biraz duralm.. yleki: a) A L M.. Bu isim: - Sfat- nefsiye.. Diye bilinir.. Bu makamda, LMin dnda bir ey grmek yoktur.. nk: LM, z varln hakkdr.. Zat iin kendi kemal durumunda byledir.. b) L M.. Bu isim: - Sfat- fiiliye..

Diye bilinir.. Bu, yce Hakkn eyay bilmesidir.. Bu eit bilgide: LMin kendisi iin olmas veya bakasna olmas ayndr.. Manay deitirmez..nk, fiiliye ynnden gelir.. Mesel, bu eit LMi kullanrken: - Kendi nefsini bilicidir.. Yani: Kendisini bildi.. Dersin.. Zira, iin iinde, fiile dayanan bir durum vardr.. - F i i l i y e.. Denmesi de, bu sebebe dayanr.. Byle olmas da gereklidir.. c) A L L M.. Bunun kullan iki ynden olur.. yleki: 1 LM nisbetlere balanma ynnden grnrse.. o zaman: - Sfat- nefsiye.. Ad verilir.. Tpk ALM gibi olur.. 2 - Eyann bilinme ynne nisbet edilince de: - Sfat- fiiliye.. Adn alr.. Anlatlan sebeblere dayand iindir ki; halkn LM babnda vasf - L M.. Olarak geer.. Hibir ekilde onlara: - ALM ve ALLM .. Ad verilemez.. Mesel: - Falan kimse LMdir..

Denir; ama: - ALM ve ALLM dr.. Denmez.. Meer ki, bir kayda bal olarak: - Falan kimse, u ekilde tam ALLMdr.. Yahut: - Mutlak bir ALLMdr.. eklindeki cmlelerde kullanld gibi kullanlamaz.. Bir ahs, bu gibi vasfla anld zaman, mutlaka bir kayda balamak icab eder.. Mesel: Eer bir ahs bu vasf ile tavsf lazm gelirse ''kez fende allmdr'' denilebilirse de, bu da mecz suretiyle olur.. Ama halkn: - Falan ALLMEdir.. eklinde kullandklar cmlede geen ALLME tabiri, bu kabilden deildir.. nk bu, Allah ismi deildir.. Zira: - Allah ALLMEdir.. Denmesi caiz deildir.. Bu manadaki incelii anla..

imdi, LM isminin bir baka manasn anlatmaya geelim.. Bilesin ki.. LM: Vasflar arasnda, HAYY ismine en yakn olandr.. Nasl ki: Hayat da, vasflar arasnda, zata en yakn olandr..

Bu durumu, bundan nceki blmde, una benzer bir cmle ile anlatmtk: - Bir eyin varl kendisi iin hayattr.. Vcudu ise.. zatndan bakas deildir.. Zata ise.. hayat vasfndan daha yakn bir ey yoktur.. Hayata ise.. LMden daha yakn yoktur.. nk, her canlya LM elbette lzmdr.. Bu manadaki LM iki eittir: 1 ) LHAM.. Ki bu tr LM, hayvanatn ve haeratn LMi eidi arasnda saylr.. Kendine gerekli olan ve gerekli olmayan eyleri bu yolla salarlar.. Mesel: Yemek, mesken, hareket, skn gibi.. Bu tr LM, her canl iin lzmdr..

2 ) BEDH, ZARUR, veya TASDK.. Bu eitten LMler insann, meleklerin ve cinlerin LMleridir.. Bu iki eit LM arasnda, mana itibar ile, bir fark yoktur.. Bu izahtan da, anlalyor ki: LM hayata en yakn olan vasflar arasnda saylr.. bu mana icabdr ki, yce Allah kinaye yollu, LMi hayattan sayd: - Yoksa.. l iken dirilttiimiz kimse, onun gibi mi olur ki?.. ( 6 / 122 ) Yani: - Cahil iken bilgi verdiimiz kimse, onun gibi mi olur,. Denmek isteniyor.. Ve devamla:

- Kendisine bir nur verdik; insanlar iinde onunla yrr.. ( 6 / 122 ) Yani: - O LMin iktizasna gre hareket eder.. Denmek isteniyor; sonra da, buna benzemeyen ahs anlatlyor: - brnn durumu, karanlkta yryen gibidir.. ( 6 / 122 ) Yani: - Cehalet karanlnda.. Demee geliyor.. Ki bu: Cehaletin ayn olan tabiat zulmetidir.. Devamla bu kimse iin: - O zulmetin dna kamaz.. ( 6 / 122 ) Buyuruluyor.. Bu bir gerektir.. nk: Zulmet, ancak, zulmete gtrr.. bu mana icabdr ki: Cehaletle ilme gidilmez.. Bu cehaletten, tabi olan cehli anlatmak istiyorum.. Byle olunca da, bir cahil iin, cehalet yolu ile, cehaletten kmas imknszdr.. Ayn manadaki, yet-i kerime devam ediyor: - Bylece, kfirlere, amelleri ssl grnd.. ( 6 / 122 ) Burada kfirler: - Kendi varlklar ile, Allahn varln rtenler.. Manasna gelir.. nk onlar: Kendilerinde, mahluk durumlar dnda bir ey grmediler..

Mevcudatta ayn gre sahib oldular.. Bylece: Allahn yzn perdeleyip dediler: - Onun vasf mahluk olamaz.. Onun iin bir yokluk vasf da yoktur.. Ama, iin inceliini anlayamadlar ki: Yce ve sbhan olan Hak, her ne kadar mahlukatnda zhir olmu ise de; bu onun anna yakr bir ekildedir.. Zatnn hakk olan biimdedir.. Mahlukatn noksanndan ona bir ey gelmez.. ayet mahlukatn noksanndan ona bir noksan isnad edilirse.. O noksanlar arasnda kemli zuhur eder; noksan hkmn, o mahlukattan kaldrr.. Onun zatna baland iin, kmillik durumunu kazanr.. Kmilden ise.. ancak kmil kar.. Kmil zata yaplan isnat ise.. haliyle noksan yollu eyler olabilir.. Bu manada u iir gzeldir: irkinin noksann onun cemali tamamlar; Onda parlaynca, irkinlik ortadan kalkar.. Onun celli, dkne deerler, getirir; Byle olunca da orada ne noksan, ne zalil mevcud kalr..

Yukardaki izahtan da anlalaca gibi; LM, hayata lzmdr.. nk: Hayat olmayan bir limin varl muhaldir.. Hsl: LM ve hayatn durumu, lzm melzum durumu gibidir.. Ancak, esas manay kavradktan sonra:

- Burada, ne lzm vardr; ne de melzum.. Diyebilirsin.. u ynden ki: Kendi znde, yce Allahn her sfatnn istiklli vardr.. Eer byle bir istiklle sahib olmasayd; yce Allahn sfatlarndan bazs, bakas ile terkib edilmi olurdu..Ya da, sfatlarnn bir araya gelmii olurdu.. Halbuki byle bir ey yoktur.. Yce Allah, bu gibi eyden tam manas ile ycedir.. stndr..

Yukarda anlatlan mana asndan yle deyebiliriz: - Yce Allahn halikyet sfat; irade, kudret ve kelm sfatndan terkib edilmemitir.. Bu sfat mstakildir.. inde bir bakasnn terkibi yoktur.. Bakas iin, bir lzm melzum durumu da yoktur.. Kalan sfatlarn da tm, ayn ekildedir.. Dn: Yukarda anlatlan mana, yce Hak iindir.. Ve sahihtir.. Ayn ekilde, bu mana: Halk iin de sahihtir.. nk u mana sahihtir.. - Allah Tel, demi kendi sureti zerine yaratt.. Durum, byle olunca, insann; Rahman sfatlarndan her sfatn bir sureti olmas lzmdr.. Durum ki byledir, insanda: Rahmana nisbet edilen eylerin hemen hepsi de bulunur..

Hatta sen, anlatlan manaya gre: Muhal olan bir eyi vcud hkmne balayabilirsin; ama insan vastas ile.. Mesel: Muhal olan bir eyi farz kabilinden tahayyl edersin.. .. Ve bu hayalinde, bir canl vardr; ilmi yoktur.. Yahut bir lim vardr; onun da hayat yoktur.. ster ilmi olmayan canl, isterse hayat olmayan lim olsun.. Hepsi de senin farzettiin hayal leminde mevcuttur..Rabbin namna yaratlmtr.. nk: Hayal ve ondakiler, Allahn mahlukudur.. bu durum gsteriyor ki: nsan vastas ile, bu lemde bakasna hayal olan ey bulunuyor..

unu da bilesin ki.. Bu his lemi, hayal leminin bir parasdr.. Bu his lemi mlk lemidir.. Hayal lemi ise onun melektudur.. , anlatld gibi olunca, melekt leminde bulunan eylerin bu mlk leminde zuhuru gerekir.. Ne var ki, bu zuhur: Hal, vakit, durumlarnn kabiliyetleri kadar olur.. Bylece, o zuhur eden ey, melekt lemindekinin bir zuhuru olur..

Anlatlan bu cmlelerin altnda, bir ok ilh srlar yatmaktadr.. Onlarn erhi mmkn deildir.. Onlar anlamaya al: ihmal etme.. nk onlar, gayb leminin anahtarlardr.. Eer onlar tam olarak elde edebilirsen, bu varlk leminin kilitlerini aabilirsin.. A'l'sn ve esfelini..

Allah dilerse, bu kitabn belli yerinde melekt lemi zerine sz edilecektir..

Yukarda anlatlan manalar anladktan sonra, LM olsun, hayat olsun; isterse bunlarn dnda kalan sfatlar olsun: - Birbirinin lzm melzumudur. Der.. telzm yoluna gidebilirsin.. Ama, aksini de syleyebilirsin..

Cenab- lh zerine, bilhassa onun Resulnn S.A. diliyle sz yolu aktr.. u yet-i kerime bu manay ifade eder: - Benim arzm genitir; ancak bana ibadet ediniz.. ( 29 / 50 )

u iirler, yukarda anlatlan mana zerinedir.. Syleyene Allahtan rahmet dileriz: Hayret o denize ki, da akmaya can atar; Sahile kmakta, dalgalar birbirine arpar.. Onun rzgrlar, her ynden sert esmektedir; Dalgalar geri evirmekte kyama kalkar.. Onda gk grltleri, pepee gelmektedir; Dalgalarn sesleri gibi korkun sesler kar.. imekleri de, bakann gz bebeini kapar; Bir kl gibi ki, hizasna gelene parlar.. Bulutlar dahi, hep st ste ylm durur; Yaanlar da, boluundan safha safha damlar..

Bunlar dtan zulmettir st ste ama bir katre; O katreden ki, zulmet babnda deniz saklar.. Ondan isabet alan selmeti nasl bulur? Ki vasf binekleri, zatnda boulur batar.. Ne yapar o ki, yzerken kesilince kuvveti; Bu halinde onu kurtarmaya dahi kim koar?. Allh Ekber, ondan kurtulan ise.. hi yoktur; Heyhat.. heyhatlar iinde dahi heyhatlar var..

nsan- Kmil 18. Blm (rade)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

RADE: Bir nceliktir ilhi ihsanlardan; Bizim iin olmutur bu, onun nefhalarndan.. Cemal onunla zuhura geldi, kesretten ki;
Anlatma babnda olmutur anlalmazlardan.. Gzelliklerini gsterdi ihsan altnda; Halife, o tecelli suretlleri nurlarndan.. Olmasayd, gerektirmeseydi gzellikleri; Mahlukatn yaratlmasn kendi zatndan.. Mahlukat olmazd, kendilerine gelmeseydi; Vasflanm olmak, onun gzel sfatlarndan.. Hep ona mazharlar, cemal mazhar da onlarla; Her ey her eyin mazhar oldu holuklarndan. M'MN- FERD- VAHD olan Hak, m'min iin ayna gibidir. Bu Bbda Vrid olan Hads, bunu destekler. Hak, M'MNDR: M'MN olan kimse ile iki ayna gibi olup, Bizzat tekbl/karlkl olular vardr.

Onun gzellii bizdedir, gzelliimizde; Onda belli. lzumsuzdur kalan isbatlardan.. Admz ad oldu; ad dahi admzdr; Her ey her ey iin bir surettir nianlardan.. ayet bu anlatmay dilemi olmasayd o; an icab zor olur beyan gayblarndan.. Bundandr ki, RADE mana hkmn geirdi; Hepsine, kalan nisbetlerden ve vasflarndan..

Bilesin ki.. RADE: yce Hakkn ilim tecellisidir.. Haliyle bu, zat bir hkme gre olur..

O hkm ise.. bu RADEdir.. RADE: Varlk babnda, malumata yce Hakkn tahsis ettii bir zelliktir.. Bu tahsis dahi, ilmin verdii hkme baldr.. Yani: ilim neyi icab ettiriyorsa.. yaplan tahsis ona gre olur.. Buraya kadar anlatlan bir vasftr; ama yce Hakkn vasfdr. Bu vasfn adna: - R A D E..

Denir..

Bizdeki yaratlm vasfn alan RADE, aynen Hakkn RADEsidir.. Ama, bize nisbet edildii zaman, bize lzm olan bir yaratlma durumu meydana kar.. Haliyle vasfmza lzm olan bir ekli ile.. bu anlatlan mana icabdr ki: - RADE, yaratlmtr.. Diyoruz.. Yani: Bizim vasfmza gre olan RADE.. Ancak, bu RADE, yce Allaha balan dolays ile, zat iin kadim vasfn alan RADEdir.. Talebe uygun bir ekilde, eyann beyan iin, bize engel olan durum ise.. o RADEnin bize olan nisbetidir.. te.. asl yaratlm olan, bu nisbettir.. RADEnin bize kar olan bu nisbeti kalkt, tamamen Hakka baland zaman.. ama ondaki ekliyle.. ite o zaman : EYA, talebe uygun bir ekilde, olumaya balar.. Bu manay da anla.. Tpk: Bize nisbet edilen yaratlm vcudumuz gibi.. Ve bu vcudumuzun Allaha nisbeti ile, kadim oluu gibi.. unu da, unutmamak lzmdr ki, bu balant zarurdir.. Keif ve zevk ona verilir.. Aynen kaim olan ilim verilir.. imdi.. bu makamdan ondan baka ne kalr?..

Bu manay da anla..

Bilesin ki.. RADE iin, bu yaratlmlarda, DOKUZ zuhur ekli vardr.. Onlar sras ile yledir: BRNCS: Meyil.. Bu meyil, kalbin talibi olduu eye kar bir cezbedilii olur.. Bu meyil, kuvvetlenir ve srlp giderse.. o zaman, ikinci blmde saylacak VELA durumuna geer..

KNCS: Vela.. Bu: - lgi duyup, bir balant peydah etmek.. Demektir.. Bu da, iddet kesbeder ve artarsa.. nc olarak saylan: - S A B A B E T.. Adn alr..

NCS: Sababet.. Bunun ak manas udur: - Sevdii kimse urunda, kalbin tam bir salndr.. Tpk: Bir su gibi, damla akar gibi, damla akar gider.. sonunda bir eyi kalmaz..

Biter tkenir..

DRDNCS: egaf.. Bu, yukarda anlatlan halin, yani: Kalbin tam saln ile, bir bitkinlik sonunda balayan halidir.. Bu durumda, bir RADE tecellisi, tecelli bulduu yeri kendinden geirir..

BENCS: Heva.. Bu durumun balamas, yukarda anlatlan halin kalbde tam yerini bulup yerlemesine ve onu dta kalan her eyden geirmesine baldr.. Byle bir halin ad: HEVAdr..

ALTINCISI: GARAM Bu, hal; heva, cesed zerindeki hkmn tamama erdirince balar..

YEDNCS: Hubb.. Yukarda anlatlanlarn zail olmas, meyli gerektiren sebeblerin ortadan kalkmas sonucu bu ad alr.. Yani: Hubb.. sevgi.. Meyilin de ad olmayan bir hal iinde sevgi..

SEKZNCS: Vdd.. Bu da, sevenin kendinden gemesi saylr. Bu hale, gelen iin VDD, derecesinde bir sevgi vardr..

DOKUZUNCUSU: Ak.. Yukarda anlatlan haller tam bir kabarla kabard zaman, bu AK balar.. Bu makamda, seven de, sevilen de yok olur.. bu makamn ad : AKtr.. Bu mazharda bulunan ak, maukunu grse bile tanmaz.. bilmez.. onu kendine aramaz.. Tpk : Mecnunun hali gibi.. Rivayet edilir ki: - Leylnn yolu, Mecnuna uram; konumak iin, yanna arm.. Buna karlk Mecnun yle demi: - Ben, Leyl ile megulum.. Seninle olacak halde deilim..

Bu son anlatlan, vuslat ve yaknlk makamlarnn sonuncusudur.. Bu makamda arif marufunu tanmaz.. bilmez.. Ne arif kalr; ne de maruf.. Ne ak kalr; ne de mauk..

Yalnz AK kalr.. o kadar.. AK ise.. srf zattan ibarettir.. Orada, ne ismi vardr; ne de resim.. Ne nam vardr; ne de vasf..

Burada unu da anlatmak istiyorum: AK, ilk zuhuru annda, ak yok eder.. O kadar ki: Ne ismini brakr; ne de resmini.. Ne namn brakr; ne de vasfn..

Anlatlan hallerin sonunda, ak tkenir.. Snerse.. ak onun elinden tutar; maukunda fenaya sokar.. Ak mauk birbirine karr.. Byle bir haldeyse.. ak fena halini de sndrr.. smi nce gider; sonra da vasf gider; daha sonra zat da gider.. Ne ak kalr; ne de mauk gayr.. Bundan sonradr ki: ki suretle de grnr.. iki sfatla da, sfat alr.. Hem ak ismini alr; hem de mauk.. Bu manada u iiri syledim: Ak, Allahn atei, kasdm tututurandr; Onun douu, bat kalbde ulu andr.. Byk bir haberdir ehline ama onlar onda; eitlidir, kasdm: Ciddiyetle kapandr.. yle grrsn onlar, akn tek noktasnda;

O vahidde dank sra kapanlardr..

Burada bilmen gereken bir husus vardr ki, o: - F E N A.. Diye anlattmz tabirdir.. Bu nedir?.. Bilesin ki.. FENA: uurun olmayndan ibarettir.. bu uurun olmay, kimde ise.. fena hali: Tam bir ekilde kendinden gei hkmnn istils ile onda olur.. Byle olunca, o kimse kendinden geer.. Varln bilemez. Byle olunca: Bir kimsenin kendinden fenas: - Kendini bilmeyii.. Demektir.. Sevdiinden fenas ise: - Onda helke varp yok oluu.. Manasna gelir..

FENA, halinin evliya arasndaki tarifi yledir: - Bir ahsn, kendi nefsini bilemeyiidir.. Hatta, ona ait hibir eyi..

Yukarda anlatlanlar bildikten sonra, unu da bilesin..

Halka tahsis edilen LH RADE, her hal krda, hibir illete ve sebebe dayanmamaktadr.. nk o; yani: RADE, azamet hkmlerinden bir hkmdr.. Yahut: Ulhiyet vasflarndan bir vasftr.. Yce Allahn ulhiyeti ve azameti ise.. zatna aittir.. Bunun byle olmas dahi: Hibir sebebe dayanmaz..

Bizim bu manada ileri srdmz gr, Muhiddin b. Arabnin r.a. grnn aksinedir.. Onun gr yledir: - Allah- Talya: MUHTAR isminin verilmesi caiz olmaz.. Sebebine gelince: Bir eyi kendi arzusu ile yapmaz.. Yapt eyi, hangi lemde yapacaksa o lemin kendi hkmne gre yapar.. lemin kendi hkm ise.. iinde bulunduu halden bakas deildir.. MUHTAR olmaya elverili deildir.. Muhiddin b. Arabnin gr yukardaki gibidir ve bunu: FTUHAT-I MEKKYE adl eserinde yazmtr.. RADE; tecellisi bahsinde, baarl kelm etmitir.. Ama, kaybettii, baarl olduklarndan daha oktur.. Aslnda o mesele: Azamet-i ilhinin iktiza ettii ahkmdan saylmaldr.. Onun baarp zafer kazand noktalara biz de ulatk.. Ama, sonradan izzet tecellisi sayesinde onu da getik.. Bu geiten sonra, anlalan u oldu:

Yce Allah eyada tam bir MUHTARYETE sahiptir.. Diledii ekilde, onlarda tasarruf etmektedir.. Bu dileyi, hibir ekilde : zaruret durumuna ve bir dileyici olmaya dayanmaz.. lh bir an icabdr.. Zat bir vasf gereidir.. Nitekim bu manay, kendi zatndan anlatrken; yce kitabnda yle anlatmtr: - Rabbn dilediini yaratr ve seer !.. ( 28 / 68 ) Netice: Kadir, muhtar, aziz, cebbar, mtekebbir, kahhar olan Allahtr..

nsan- Kmil 19. Blm (Kudret)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

KUDRET: Zata bal bir kuvvettir.. Ve.. bu kuvvet: Ancak Allahndr..

KUDRET: Yce Allah, an icab; malumat, yani: Mahlukat, bu ayn leme karmasdr.. Yani: Bu d leme.. bu gzle grlen leme.. Ama, ilm bir hkm icab olarak.. Anlatlan lem, KUDRET tecellisi iin bir tecelli yeridir.. Yani: Onun malumat dahilinde olan gze gelen varln, adem (yokluk) leminden gelip aa kt yerdir.. nk Cenb- Hak, o malmatn ademden (yokluktan) mevcd olduunu, ilh ilminde bilir.

u da, bir baka tarif: KUDRET: Varlklar, anlatlan ilim iinde yok gibi gelenleri,

ortaya karan kuvvettir..

KUDRET: Sfat- nefsiye meyannda saylr.. Ve.. rubbiyet onunla zahirdir..

Sonra o.. yani: KUDRET; bizde var olan kudretin ayndr.. Bize baland zaman: Yaratlm bir KUDRET olur.. Yce Allaha baland zaman.. - Ezel, kadim KUDRET.. smini alr

Bu KUDRET: Bize balants dolays ile, nemli iler yapmaktan yana acizdir.. Ama, yce Allaha baland zaman: Eyay icad etmeye ve onlara gizlilik leminden bu ehadet lemine getirmeye gldr.. ncelik tayan bu manay anla.. nk: Onda byk bir sr vardr.. Bu srrn kefi ise.. ancak, Allah ehli kimselerden, zata bal olanlara lyktr..

Kudret, bizim indimizde/bize gre kudret, ma'dmu, cdtan ibarettir.. Ancak, bu fikrimiz: Muhyiddin b. Arabnin r.a. aksinedir..

O, yle demektedir: - Allah, eyay yokluktan yaratmad.. Ancak, ilm varlndan ayn varlna kard.. Bu fikirde, her ne kadar akla uygun bir yn var ise de, zayftr.. nk ma'dmu cddan ve ma'dmu saf yokluktan, saf varla karmada, ilh kudretin acze dmesinden ben, Rabb'imi tenzh ederim...

unu bilesin ki.. Muhyiddin b. Arabnin r.a. yukarda anlatlan fikri, inkr edilmi deildir.. Onun bundan sonra murad udur: Eya nce onun ilminde idi.. Sonra, onu bu gze gelen leme getirdi.. bylece geliin ad: - lm varlktan, ayn varla karmak.. eklinde sylenecek bir cmle ile konur.. Ancak, urasn karmtr: Allah iin, zatnda varlk hkm, ilmindeki eyaya verilecek varlk hkmnden nce gelir.. Zira, yce Allahn varlk hkmnde varlklar, yoklua mahkmdur.. Orada, ancak tek bana yce Allahn varl vardr.. bu mana icabdr ki: Yce Allaha kadim olma vasf yerinde olur.. Bunun tersi bir mana dnld zaman, hangi ynden baklrsa baklsn; varlklarn kdem babnda onunla beraber yrmeleri lzumu ortaya kar..

Yce Allah ise, byle bir eyden yana mnezzehtir.. ycedir.. Netice: Yce Allah, eyay kendi ilminde adem (yok) babndan yaratt.. Yani: Yce Allah, o eyy kendi ilminde ademden mevcd olarak bildi.. Bu manay dn.. Anlatlan halden sonra, eyay ilimden bu gzle grlen leme karmay yaratt.. - karmay yaratt.. Diyoruz.. nk: Eya, aslna baklrsa.. srf bir ademden ibaret olarak ilimde vardr.. Durum anlatld gibi olunca: Yce ve sbhan olan Allah, eyay srf yokluktan ibaret olarak yaratmtr..

Burada, biraz ilimden bahsetmemiz gerekecek.. Bilesin ki.. Yce ve sbhan olan Hakkn ilmi iki eittir: a) Kendisine olan ilmi.. b) Mahlukatna olan ilmi.. Ancak, zatna bal z ilme gre, her ikisi de, bir ilimden ibarettir.. Yce Allah, mahlukatn bilir.. Ne var ki, mahlukat kendi kdemine gre bir kdeme sahip deildir..

nk o: mahlukatn 'yaratlm' olarak bilir.. Zira, mahlukat onun ilminde yaratlmtr.. Ve.. mahlukatn kendisine yokluk hkm gemitir.. Hem de, bu yokluk, onlarn zlerine ilenmitir..

Yukarda bir cmlemiz geti; onu:

- Yce Allahn varlk hkm, eyann varlk hkmnden ncedir.. ekline girecek bir mana ile sylemitik.. ncelikle, bu ncelik zerinde duralm.. Bu, asl hkm bir nceliktir; .. Zamana bal bir ncelik deildir.. nk, yce Allah: znde zat ile bir istiklle sahiptir.. Mahlukatn ise..ikinci bir mana ile alnacak varl vardr.. Bu varl ise.. yce Allaha olan ihtiyac icab almtr.. Buna bal olarak mahlkt ilk vcdda yoktur .. Ama, yce ve sbhan olan Allh, onlar,ilminde, srf yokluktan icad edip, sonra ilm lemden, kudretiyle, ayn leme karmtr. Hakk'n mahlukat icad, yokluktan ilme, ilimden ayn'e icad suretiyledir. cad iinde yol burada kalr.. Daha tesi yoktur.. Yaratmada ve icad iinde yol burada kalr.. Daha tesi yoktur..

Yukarda anlatlan durum karsnda: - Mahlukat ilmindeki icadndan nce, bilmezdi.. eklinde bir cmle kullanlmaz.. Bu manay, daha iyi kavramak iin, zaman ve ncelik kaydn silmek icab eder.. ncelik, ancak hkm bir nceliktir.. O da, ulhiyetin gerektirdii bir ekilde olmaktadr.. Zira, ulhiyet, kendi znde bir izzet sahibidir.. Tad vasflar ile, lemlerden yana bir istina sahibidir.. Sonra.. Yce Hakkn ilminde bulunan o mahlukatn varlda, onlar iin asl olan yokluklar arasnda da bir zaman mefhumu yoktur.. Yce Hak iin, yukarda biraz anlatld zere: - Onlar, ilminde icaddan nce, yce Allah bilmiyordu.. eklinde bir sz edilebilir.. Buraya kadar olan izahmz da, bu gibi szlere yer verilmesi iindir.. Zira yce Allah, bu gibi isnatlardan yana tam olarak ycedir.. Bu manay anla..

Anlatlan manay, ilhi keif bize onun zatndan ihsan eyledi..

Kitabmza onu almamzn sebebi ise.. o keif zerine bir tenbihtir.. nasihattir.. Bu tenbih ve nasihat ise.. Allah ve Resul namna mminleredir.. Sylediklerimizi, ad geen zata itiraz iin sylemedik.

nk: Anlattmz snra kadar, isabetli sylemitir.. sterse, beyan ettiimiz hkme kar hatal saylsn.. Bu manada: - Her ilim sahibinin stnde bir alm vardr.. ( 12 / 76 ) Ayeti ile iaret edilen manay da kavramak icab eder.. Yukarda anlatlan manalar anladktan sonra, unu da bilesin: KUDRET- LHYE kendi sbutu ile sbit bir sfattr.. Her halden ve her ynden, ondan acizlik durumu kalkar.. - Sbutu ile, ondan acizlik durumu kalkar.. Cmlemizden: - Sbutu olmad zaman acizlii kalr.. Gibi bir mana karlmamaldr.. O (kudret) sbittir.. Sabitlik durumunun kalkmas babnda bir takdir caiz olamaz.. nk o: Ebediyyen sabittir.. Acizlik de ebediyyen onda yok olmutur.. Byle bir ey yoktur.. Bu manay da anla..

nsan- Kmil 20. Blm (Kelm) Abdlkerm Ceyl

Hazrlayan : Nuran elik

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Kelm,Hak'ta zahir olan vcddan ibarettir; Vcd- cizin hkmn de muhtevdir... lm-i ilahide kelimat,okunamayan harflerden ibarettir. nk orada temayz yoktur; temayz zuhurdadr.. O zuhurdan ''kn'' lafzyla ta'bir ettiler. O zuhur Hakk'n bilinmesi iindir.. unu bil ki:Hak iin ''OL'' demek hak'tr. O'nun ''OL'' demesiyle, ciz olan kevn tekevvn eder.. Kelm Hakk'ndr;hakikaten de olsa byle,mecazen de olsa byledir. Her ikisi de caizdir...

Bilesin ki.. Toplu bir mana ile, yce Allahn KELM ilminin tecellisidir.. bu tecelli: Ancak, ilmini izhar itibarna gredir.. Bu durumda onun kelm tecellileri u iki eklide olabilir: a) Bu gzle grlen varln z olmas.. b) Kullarnn fehim yolundan anladklar manalar olmas.. Bu ikinci ekil, ya vahiy yolundan olur; yahut mkleme ekli ile..

Veya bunlara benzer bir halle.. Ne olursa olsun; anlatlan iki ekil arasnda, hibir fark yoktur.. Sebebine gelince; Allah kelm, toplu olarak: - N e f s i y e.. Ad verilen bir sfattan ibarettir..

Yukarda: - N e f s i y e.. Adn verdiimiz, KELM sfatnn iki ciheti vardr.. BRNC CHET: Bu cihet iki eittir.. yle ki: a) Bu eit KELM, izzet makamndan gelir.. Ve.. rububiyet ar stndeki ulhiyetin emri ile olur.. Bu onun yce emridir ki, aykr hareket edilmesi yolu kapaldr.. Ancak, kinatn bu emre itaat; onu bilip anlamadklar bir cihetten olur.. Ancak Hak bu tecellde,takdr-i vcdunu murd ettii kevnin kelmn iitir.. Bundan sonra, o kinat emri cihetine eker.. bu kelmn onlara, duyurmas ve onlar emri cihetine ekii, kendi yardmdr.. Ondan gelen ezel rahmettir. Anlatlan mana icabdr ki, bu varla:

- taat eden.. sminin verilmesi yerinde oluyor.. Onun taat ismini al sonundaysa; onun iin: - Sad.. Ad sylenir.. Yce Hakkn, yer ve sema ile: - Ey yer ve sema, isteseniz de, istemeseniz de geliniz.. Dediler ki: - steyerek gelmiiz.. ( 41 / 11 ) eklindeki hitaplamas, yine yukarda anlatlan manaya iarettir.. Bu byledir; nk kinat iin verilen hkm, onlarn taat babndadr.. Onlarn isteyerek gelmeleri de, yine bu mana icabdr.. Ne var ki bu: Allahn fazldr; yardmdr.. Onun rahmetinin, gazabn gemesi dahi; bu manay teyid eder..

Bu rahmetin, gazab gemesi manas da dorudur.. nk yce Hak: Kinat taat hkmne balanm ve onlar emrine muti klmtr.. taat eden ise.. rahmete nail olmutur.. Mecburi geliniz, diye hkmetse idi, o zaman bu hkm fazl/tefaddul deil, adalet olurdu.. nk kudrette, kinat , varla cebretmek/mecbur brakmak zellii vardr. Zaten varln ihtiyr yoktur.

Byle ikrh/zorlama ile emretseydi gazap, rahmeti gemi olurdu. Fakat rahmeti gazabn getii iin, kinata itaatle hkmetti

Byle olunca, kinat batan baa itaat edici bir durumdadr.. NETCE: Toplu mana ile, onun emrine hakikatta asi olan yoktur.. Btn varlklar, yce Allaha itaat eder.. Yce Allah, onlarn bu haline kitabndaki u manay ahit klmtr: - steyerek gelmiiz.. ( 41 / 11 ) Hasl: ''Her itaat edenin nasbi de rahmetten baka bir ey deildir'' .. Cehennemi de ayn hkm altna girer.. Ve.. Cebbar olan yce zat, cehennem kabard zaman kademini onun zerine koydu.. te o zaman cehennem atei yle dedi: - Yetti.. yetti.. Ve.. kabarmas geti.. O atein yerinde artk kereviz otu biter.. Bu mana, Resulullah S.A. efendimizden gelmitir.. Bu kitaptaki yeri gelince, nallh bundan daha fazla anlatlacaktr.. O zaman aklarz..

Buraya kadar anlatlanlar, KELM iin anlattmz iki cihetten birinci cihetin, birinci eidi idi.. imdi KNC ETine geeceiz..

b) Burada KELM, rububiyet makamndan gelir.. Bu geli; halk ile, zat arasnda bir nsiyet lgat ile olur.. Buna bir misal olarak: Enbiyya inen kitaplar ve onlarlarla olan konumasn gsterebiliriz.. Bir de, Enbiydan baka velilerle olan konumalarn.. Taat ve mahlukatn masiyeti de, buradan kt.. Yani: Kitaplarla inen emirlerden.. Yukarda da, anlatld gibi: KELM nsiyet diliyle geldi.. Bu ksmda memur olanlar itaatte muhayyer/serbest gibidir. Muhayyerler ifadesiyle unu kasd ediyorum ki; isyanda azap ile adalet cezas, itaatta sevap ile mkft ilh bir cmertlik olsun diye, yaplan ilerde seme durumunun onlara balann, Cenb- Hak bu eitten memur olanlara vermitir. Bu trden ilh kelmda, seme durumunun onlara balann memur olanlara vermek, bir eit ilh ihsan/cmertliktir. nk o seim durumu, onlarda ilh bala olmutur. Bu ekilde seim hakk verilmesi, kendilerine sevap verilmesinin oluumuna vesile olsun iindir. Sonu olarak: Bu trde, sevap ilh bir fazl/ihsan, ceza ise Sbhn'n adaletidir. Yukarda da, anlatld gibi: KELM nsiyet diliyle geldi.. Bunun iin, mahlukat taatta mecbur gibi olurlar..

KNC CHET: Yani: KELM babnda.. Bunun BRNC CHETi yukarda anlatld.. Bu ciheti de anlatlalm ki, bilesin.. Yce Hakkn KELM: Bu grnen mmkinatn kendilerinden ibarettir.. Mmkin eidinden saylan her varlk, yce Hakkn kelimesindendir.. Bu mana icabdr ki: Mmkin eidi varlklar iin, bir tkenme yoktur.. Bu manay bize u yet-i kerime aka anlatr. - De ki: Rabbmn kelimeleri iin, deniz mrekkeb olsa tkenir.. Ama, Rabbmn kelimeleri bitmeden.. O denizin bir benzerini getirsek, o da tkenir.. ( 18 / 109)

Yukarda anlatlan mana dorudur.. yle ki: Gerek manas ile KELM, toplu bir bakla, KELM sahibinin ilminde bulunan manaya bir surettir.. KELM sahibinin murad: Anlatlan manay dinleyenin fehmine o surette yerletirmektir.. Hsl: Varlklar Allahn KELMdr.. Ve.. o varlklar: Bu gze gelen d duygular yolu ile bilinenlerdir.. Bir de akl yolundan bilinen suretler.. Anlatlan manay, dinleyenin fehmine o suretle yerletirmektir.

Anlatlanlar tek tek, yce Allahn ilminde bulunan manalarn suretleridir.. Onun ilminde bulunan manalar ise: - Ayan- sabite.. Tabiri ile ifade edilir.. Bu ayan- sabite iin tabir oktur. Aada, sra ile sylenen cmlelerin hangisini istersen, onu diyebilirsin: - Ayan- sabite: nsann hakikatleridir.. - Ayan- sabite ulhiyetin bir dzenidir. - Ayan- sabite: Vahdetin yaygn halidir.. - Ayan- sabite: Gayb leminin tafsilidir.. - Ayan- sabite: Cemal suretleridir.. - Ayan- sabite: simlerin ve sfatlarn eserleridir.. - Ayan- sabite Yce Hakkn malumatdr.. - Ayan- sabite: Yce harfleridir.. Bu son manaya iaret olarak, Muhiddin b. Arab r.a. yle demitir: - Biz ilm-i ilhde (ilh ilimde), henz sylenmemi,okunmam l (yce) harflerden ibret idik.

i bir baka yoldan ele alalm.. Konuan bir kimseye, bu konuma iinde, arzuya bal bir hareket lzmdr.. Bir de o harfleri, gayb saylan iinden dudaa karacak nefese ihtiyac vardr.. Yce Hakkn halkn meydana karmas da, ayn ekildedir.. yani:

Onlar gayb leminden ehadet lemine karmas.. nce murad eder.. sonra, onun bu muradn, kudretle ortaya karr.. Bu irade: Konumay yapann, iinde bulunan hareket arzusuna bal iradenin karldr.. Yani: Bunlar, birbirine misal yollu bir benzetmedir.. zellikle, halk; gayb leminden ehadet lemine karmas babnda.. Halkn olumu ise.. konuann nefesi ile, kelimenin belli bir terkibde dzenine mukabildir. nsan, zat iin: Kmil bir rnek halinde meydana getiren yce sbhandr..

Yukarda anlatlan manalar nazara alarak, dikkatle kendine bakarsan: Yce Hakkn sfatlarndan her sfat iin, znde bir rnek bulursun.. Hele hviyetine bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?.. Hele bir benliine bak: Neye benzeyen bir rnektir?.. Hele ruhuna bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?.. Hele aklna bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?.. Hele fikrine bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?.. Hele hayaline bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?.. Hele suretine bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?.. Hele hayretengiz vehmine bir bak: Neye benzeyen bir rnektir?.. Sonra.. hele: Grmene, duymana,ilmine hayatna, gcne, konumana, iradene, kalbine, kalbna ve sende bulunan dier eylere tek tek bak; hangi eyin keml derecesidir?.. Ve.. suret bakmndan ondan daha gzeli var m?..

Eer bal olduumuz bir ahd olmasayd; bir artla balanm durum olmasayd.. anlatlanlarn ok ok stnde bir beyanda bulunurdum..

Ve.. o beyan: Ayklar iin bir gda yapardm: sarholar iin ise.. bir nakil.. Ancak iaret babnda bu kadar yeter.. Basiret derecesinin en alt derecesinde olanlar iin dahi yeterlidir..

unu da diyeyim ki: Benim, zerlerine dikkatle parmak bastm srlarn beyan babnda, benden nce bir kimseye izin verildiini bilmiyorum.. Bu babda, ancak ben varm ve bu i iin de emir almm.. Kald ki: Bu kitabn ou ksm bu kabildendir.. Ama, ben o srlar kabukla sarp sakladm.. Onlar ancak kalb sahibi olanlar dile getirir, anlarlar.. Onlarn dnda kalanlar kalr.. Tpk: Perde arkasnda kalan kimse gibi.. Allah.. Hak syler.. Doruya hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 21. Blm (Sem)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Sem'-i lh, Hakk'n eyy nutuklar i'tibriyle bilmesi demektir.. Bu lisn- hl ile olan nutuk, Allh'n indinde fasih nutuk gibi bir geree uygun olarak sylenen nutk deildir..

Bil.. SEM: itmek, duymak manasna gelir.. SEM: Malum olan eyi, anlatma yolu ile; Yce Hakkn tecell-i ilminden/ilminin tecellisinden ibarettir .. nk, yce sbhan olan Allah, her iittii eyi, iitmeden nce bilir; iittikten sonra da.. Durum, anlatld gibi olunca.. Sem',malumdan husul yoluyla, Hakk'n ilminin tecellsinden bakas deildir.. Burada malum: Hakkn kendi z de olabilir; mahlukat da..

Bu manay anla..

SEM: Allahn nefs vasfdr.. Onu, kendi znde; kemli iin gerekli klmtr..

Hak Sbhneh ve Tel hazretleri, nefsinin kelmn ve untnn/e'nlerinin kelmn iitir.. Tpk: Mahlukatnn kelmn da, onlarn konuma ynleri ve halleri itibariyle iitir ..

Yce Hakkn, unu itibariyle,kendine mahsus olan iitme'si, isimleri ve sfatlarndaki itibr durumlar ve messirlerin talebi ynnden isimlerinin ve sfatlarnn gereidir .. Ama bu hal, onlarn itibar durumlarn ve messirleri cihetindendir.. Bu takdirde kendi nefsine olan icbeti, o icb edenleri gstermekten ve o izlerin isimler ve sfatlar iin ortaya karmaktan ibarettir .. Anlatlan manadan, ikinci bir iitme durumu kar ki, o da: Kendi zatna seilen kullarna Kuran retmesidir.. Ama: Rahman ismi ile.. Bu kullar, Resulnn S.A. dili ile, yle anlatmtr: - Kuran ehli, Allah ehli ve onun has kullardr..

Ztiyyndan olan kul, isimlerin, sfatlarn, zatn hittaplamasn iitir..

Ve o konumalara, sfat alann sfatna cevab gibi cevap verir.. Burada anlatlan ikinci iitme durumu, kelma bal iitme durumundan, izzet itibar ile daha azizdir.. Birinci iitme durumu yle olur: Yce Hak, kuluna iitme sfatn emanet olarak verince, o kul: Allahn kelmn duyar.. Ve.. duyan Allah olur.. Halbuki Rahmn'n, kullarna Kur'n retmesi eklinde olan ikinci 'iitme', sim- un/durumlarla ilgili iitme bu snftandr.. nk bu makamda, iitme sfat; hakikat olarak; zata bal bir ekilde verilir.. Bu verilite, emanetlik durumu olmad gibi, ayr bir ynden istifade edilmi durum da yoktur.. Bir kul iin, iitme tecellisi, anlatld ekilde olunca: onun iin, Rahmaniyet ar kurulur.. Bu arn seviyesinde Rabb ona tecelli eder.. Kald ki, bu kulun durumunda yaratlmlar duymak da vardr.. Eer o kulun -e'n-leri iitmesi olmasa : Deyyan olan zattan, isimler ve vasflar bu iitmeyi iktiza etmezdi/gerektirmezdi.. Ve onun iin: Rahmann huzurunda, Kuran edebleri ile edeblenmek de mmkn olmazd..

Yukarda anlatlanlar, yle manal szlerdir ki; ancak: - deb-i men-i Gurab..

Namlar ile anlan zatlar anlarlar.. Bu zmre, tahkik makamna ulam, ferd vasfn alm kimselerdir.. Bunlarn kelm duyuu, yukarda anlatlan ikinci ksma girer.. Ve bu duyu, sonsuzdur.. nk yce Allahn kelimeleri de sonsuzdur. Anlatlan kelimeler, o kullar iin, tecellilerdeki eitlenmelerden ibarettir.. Bunlar, isimlerin ve sfatlarn kelimeleri ile zatn muhatab olurlar.. Bu konumalara onlarn icabetleri de zeval bulmaz .. Ve bu icabetleri, zatlarnn hakkatyla olup, mevsufun, sfatna icabeti gibidir..

Burada, anlatlan isimler ve sfatlar, irfan derecemize dahil olan yce Hakka ait olarak bildiimiz isimler ve sfatlar snfndan olmayp, o kiilere zeldir.. Bunlarn dnda, yce Hakkn ilminde bulunan nice tercihli isimler ve sfatlar vardr.. Bunlar da, kendi katnda bulunan kimse iin saklamtr.. Bu tercihli isimler, yce Hakkn kulu ile ald e'nlerdir..

Burada, haller ve anlar zerine bir tarif yapalm: Szn halleri kula nisbet edilince yaratlm. Hakk'n e'nlerine nisbet edilince kadmdir.. Kula ihsan edilen, isimlere ve sfatlara ait e'n-ler, ancak yce Hakkn gaybndaki tercihli durumlardr..

Bu ince nkteyi anla.. nk bu nkte, bu zamanda ender bulunan manalar arasndadr.. Kald ki, bu ikinci manada anlatlan kelm iitme durumu, Resulllah S.A. efendimize iaret saylr.. zellikle, u yet-i kerimeler okununca, anlatlan mana daha iyi anlalm olur: - Yaratan Rabbnn ad ile oku.. nsan bir kan phtsndan yaratt.. Oku, Rabbn nihayetsiz kerem sahibidir.. yle ki, kalemi retti.. nsana bilmediini retti.. ( 96 / 1-5 )

Yukarda anlatlan okuma durumu, has zatlarn okumasdr.. Ve onlar, Kuran ehlidir.. - Kuran ehli.. Demekten kasdm, onlarn: Zat itibar ile, Muhammed bir vasf tadklarn anlatmaktr.. Bu halleri ile onlar Allah ehli ve onun has kullardr..

lhi kelm duymaya ve onu, Allah duyuu ile Allahn zatndan duymaya gelelim.. Byle bir durum: - Frkan okumak.. Demektir.. Bu ise, seme zatlara has bir okumaktr.. Bu zmreye: -Nefsiyyn.. Mseviyyn.. Tabir edilir. Bu manada, yce Allah Musaya A.S. yle buyurdu:

- Ben, seni kendim iin setim.. ( 20 / 41 ) bu mana icabdr ki, bunlara: - Nefsiyyn- Mseviyyn.. Tabiri kullanlr.. Haliyle, bunlar nce anlatlan zat Muhammed olanlarn aksinedir. nk, Allah- Tal, Resulllah S.A. efendimize yle buyurdu: - Sana, seb-i mesaniyi, Kuran Azimi verdik.. ( 15 / 87 ) Seb-i mesani zata bal yedi sfattr.. Ki bunu: EL- KEHF- VER-RAKM F ERH- BSMLLAHRRAHMANRRAHM, adl eserimizde akladk.. Kuran- Azim ise.. zattr.. bu manaya iaret olarak, Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Kuran ehli, Allah ehli ve onun has kullardr.. NETCE: a) Kuran ehli, zat ehlidir.. b) Frkan ehli, nefsiyyundur.. Bu ikisi arasndaki fark ise, Habib ile kelim arasndaki fark gibidir.. Allah.. Hak syler.. O, her eyi bilendir..

nsan- Kmil 22. Blm (Basar)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Burada, BASAR: Grmek, manasna gelir..

lhn BASAR: Mahalli saylr ilminin; Hepsini grr, fark yoktur; lemle nefsinin.. Tmden gz saylr, nekadar bildii varsa; Grmesi aktr, devam vardr cmlesinin.. Bilmek gzdr, bir ey iin; belirmesi ynnden; Hele hud annda gerei var bylesinin.. Ondadr malum, zat iindir mahedesi; Onun hudu, ycelik delilidir ilminin.. lim ve BASAR iki vasftr aslnda, ancak; lim, BASAR ayr; dal eklini gren iin.. Allh'n basar, ilminin tecelli yeridir; Nefsini grd gibi, lemi de grr.

Allh'n malumunun tm, basarnn ayndr; Allh'n bunlarn kffesini aynen grmesi sreklidir.. Basar ve uhd- ilh de, zuhuru itibariyle Hakk'n ilminin ayndr. Bu bir gerekli emirdir. Cenb- Hakk, ma'lmunu ztyla mhede eder. Hakk'n bu uhdu azm ilimden ibrettir. lim ile basar,Hakk'n iki vasfdr. Hakkatte tek ey ise de, iki sfat itibar edilince bu baka, o biri bakadr. nk Basr ile Alm bir deildir; ayr ayr sfatlardr.

Bil.. Allah- Taldan dileim: Bize ve sana baar ihsan eylemesidir..

Hakikatta, yce Hakkn: BASAR vasf, zatndan ibarettir.. Haliyle bu, malumlar mahede etmesi itibarna gredir.. nk: Yce Sbhan Allahn ilmi de, zatndan ibarettir.. Haliyle bu durum, zatnn ilme bir balang noktas oluu itibarna gredir.. Zira yce Allah, zat ile grr; zat ile bilir.. Onun zatnda ise, sayya gelen ikilik yoktur.. Durum anlatld gibi olunca: Yce Hakkn: lim mahalli, grme mahalli saylr..

Daha ak manalar ile: Bilmek ve grmek, iki vasftr.. Hakikatte, tek ey olmalarna ramen, Yce Hakkn grmesinden murad, ancak o grlen eye ilim tecellisinden ibarettir.. Yani: Gzle grlen mahede leminde.. Onun ilminden murad ise.. ancak idrktr.. drk ise, bu gzle grlen lemde grnene bakmas ile hsl olur..

yukarda anlatld gibi olunca: Yce Hak, zat ile zatn grr.. Ayn ekilde, mahlukatn da zat ile grr.. Onun zatn grmesi, aynen mahlukatn grmesidir..

BASAR, bir vasftr.. Ancak ayrlk, gr yerlerinin deimesi sonucunda olur.. Yce ve sbhan olan zat, eyay devaml olarak grr.. Lkin bir eye, ancak diledii zamana bakar.. Burada, ince ve nemli bir nkte vardr.. Onu anlamaya bak.. yle ki: Eya, yce Hakka hibir zaman kapal deildir.. Lkin yce Hakkn bir eye bakmas, ancak diledii zamana rastlar.. Bu manada, Resulllah S.A. efendimizden yle rivayet vardr: - Yce Allahn bu kalbe, her gn iin nazar vardr..

Bu rivayet, buna benzeyen bir baka ekilde de olabilir.. Bir yet-i kerimede: - Allah, onlara bakmaz; onlarla konumaz.. ( 3 / 77 ) eklinde buyurulan bakmak, ilh rahmetten ibarettir.. Bu rahmet, kendisine yakn kld kimseyedir.. Kalbe olan nazar, bu manaya gelmez; o anlatld ekildedir..

Yukardaki yette geen: - Bakmaz.. ( 3 / 77 ) Lafz iin verilen mana, sadece, ona mahsus deildir.. Ayn mana, dier sfatlarda da geerlidir.. Bir misal olarak, u yet-i kerimeyi alalm: - Sizleri, deneriz; ta ki, sizden mchidleri ve sbir/sabredicileri bilelim. ( 47 / 31 ) Bu yet-i kerimede geen manaya gre: Yce Hakkn, onlarn halini; denemeden evvel: - B i l m e z.. Diye bir zanna kaplmayasn.. Allh, cehilden mteldir Ayn ekilde, yukarda geen hadis-i erifte belirtilen, kalbe bakma durumu da devamldr.. Yani: - Bakmad zamanlar da varm..

Gibi bir mana akla gelmemeli..

Anlatlan manalar altnda ok srlar vardr.. Onlar kefetmek, ancak dikkati ekmek istediimiz noktadan olur.. Her kim anlarsa, tutsun; brakmasn.. Her kim anlattmz mana dnda bir tevil yolu ararsa, onun mutlaka bir bolua dmesi beklenir.. Anlamaya al..

Burada, insann grmesi zerine de konumamz gerekecek.. Zira, bu da bilmen gereken bir mevzudur.. nsanda bulunan grme duygusu, eyaya bakp grmee yarayan gz iindeki idrak noktasndan ibarettir.. Bu basala-i ayniyye/gz kabarts, eyaya, kendisinden bakmayp da, kalp mahallinden bakarsa, ad: - Basiret.. Olmaktadr..

bu basiret, ayn ile: Yce Allaha baland zaman, onun kadim BASAR olur..

imdi.. stte anlatlan manann srr sana alrsa.. ki bu al; ancak Allah ile olacaktr.. te o zaman, eyann hakikatlerini olduu gibi grrsn.. Hi bir ey, senin gzne kapal kalmaz..

Yukardaki cmlelerle, sana iaret etmee altm srr anlamaya bak.. O cmlelerin mana asmalarndaki perdeleri kaldr.. ini, tamamen yce Allaha brak..

..Ve sensiz sen ol.. Hatta sen de olma.. Byleki oldun: Sende tedbir eden, Allah olur.. Ama nasl dilerse yle.. Yani: - simlerinin ve sfatlarnn iktiza ettii hkm ne ise, yle.. Demek istiyorum..

Bu perde olan olan kabuu at; parlak zn grmee bak.. u yet-i kerimenin gerek manasn da fehmine yerletir:

- Ben yzm, pk olarak: Yeri ve semalar yaratana evirdim.. Ben, mriklerden deilim.. ( 6 / 79 )

nsan- Kmil 23. Blm (Ceml)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bil.. Yce Allahn CEML sfat, stn vasflarndan ve gzel isimlerinden ibarettir.. Umum bir mana ile, CEML sfat, yukarda anlatld gibidir.. Husus bir mana ile alnnca, u sfatlar da CEML sfat saylr: Rahmet sfat, ilim sfat, ltuf ve nimet sfat, cud, rezzakyet ve hallkyet sfat, nef sfat.. Bunlara benzeyen sfatlar da ayn ekilde CEML sfatna balamak gerekir..

Bu arada, mterek sfatlar da vardr.. Bu sfatlar bir yzyle, CEMLe; dier yzyle de celle bakarlar.. Bu mterek sfatlardan Rabb ismini ele alalm: a) Terbiye ve yaratma itibar ile CEML ismi;

b) Rububiyet ve kudret yn ile, cell ismi saylr. Allah ve Rahman ismi de ayn eklidedir.. Ama, Rahim ismi byle deildir.. O, CEML ismidir..

Bilesin ki.. Yce ve sbhan olan Hakkn CEMLi her ne kadar ok eitli ise de, buradaki iki eitte saylabilir.. BRNC ET: Manevi olandr.. Bu gzel isimlerin ve yce sfatlarn manalarndan ibarettir.. Ve bu eit, yce Hakkn kendisini mahedeye hastr.. KNC ET: Sur olandr.. Bu eit, kendinden: - lem-i mutlak.. Olarak bahsedilen mahlukattan ibarettir.. Bu ikinci eit, btn paralarna ve deiik ekillerine ramen, mutlak bir ilhi gzellikten ibarettir.. O gzellik, bu heyet tecellighnda zuhura gelmitir.. bu tecelligha ise: - Halk.. - smi verilmitir.. Bu ismin verilmesi de ilh gzellik cmlesinden saylr.. Byle olunca, bu lemdeki irkin, ondaki gzel gibidir..

Bunun byle oluu, ilh CEMAL tecellighlarndan bir tecelligh olmasna baldr.. CEML sfatnn eitli grn itibarlarna bal deildir.. Sebebine gelince: Gzelin bir vasf da; irkini, irkin vasf ile ortaya karmaktr.. Taki, varlktaki mertebesini korusun.. Ayn ekilde, ilhi gzelliin gzel cinsini kendi gzel ekli ile karmas da, kendi varln korumas babndadr..

Bilesin ki.. Eyada bulunan irkinlik, itibar bir irkinliktir.. Onun znde bulunan bir irkinlik deildir.. Bu lem, aransa taransa, ancak itibar bir irkinlik bulunur.. O halde: Bu varlktan, mutlak irkinlik hkmn kaldr; mutlak gzellikten baka bir ey kalmaz.. Hele bir bak: Masiyetlerin irkinlii, ancak yasak oluuna bal bir irkinliktir.. Kt kokularn irkinlii ise, kendisine ho gelmeyen iindir.. Ama o, pislik bceklerine gre ve tabiatna ho gelenler iin, gzellikler arasnda saylr.. Bu arada, misal olarak atei de sayabiliriz.. Atein irkin taraf, onunla yaklp lene ve telef olana gredir.. Ama semendel bcei iin, gayet gzeldir.. Semendel: Bir hayvandr.. Hayat ise, ancak o ate iinde geer..

Durum, yukarda anlatld gibi olunca:

Yce Allahn yarattklarnda, irkin diye bir ey yoktur.. O irkin grnen, aslnda gzeldir.. Zira o: Yce Hakkn gzelliinin ve CEMALin suretleridir.. NETCE: Eyaya irkinliin gelmesi, ancak itibar yollardandr..

Bu arada, yine misal olarak gzel kelimeleri de syleyebiliriz.. O gzel kelimeler, baz zamanlarda; itibar yollardan irkin olmaktadr.. Halbuki onlar: Kendi zlerinde gzeldir..

Buraya kadar anlatlanlar takdim yollu cmlelerden anlalaca gibi; Bu varlk, kemli ile yce Hakkn gzel suretinden ve CEML mazharlarndan ibarettir.. - Bu varlk, kemli ile.. eklinde sylediimiz cmlenin, her ey kapsamna girer.. Mesel: Hisle grlen, akl yoluyla bulunan vehmedilen, evvel, hir, zhir, batn, sz, fiil, suret ve mana.. Btn bunlar yce Hakkn CEML suretleri ve kemlinin tecellilerinden ibarettir..

- Kaside-i Ayniye.. Adl eserimde, yukardaki manalar zerine yle yazdm: Tecelli ettin eyaya, ta, yarattn zamandan: O ite.. senden rak gibi perde sarndndan.. Bitiilmi hi deilsin, ne de ayrlan bir paysn; Sen, ancak bir pay verdin kinata gzel zatndan..

Rtbenin hkmleridir, eya gerektirdi onu; Ulhiyet sfat zdd da toplar olduundan.. Kinat sensin bir Hak olarak, sensin nderimiz; Sensin ykselen, znde dc olmadndan.. Halk temsilde neye benzetilir, ancak kardan baka; Sen su gibisin, iin iin kaynayp aktndan.. Grdk tahkikimizde, kar suyunun gayr olmad; Ancak, bir hkme balanm z yollarn arsndan.. Lkin kar eridike, ald hkm hepten kalkar; Su hkm konur ona, bir emr-i vaki olduundan.. Zdlar da tmden birlemi oldu o yce birlikte; Zdlar yok oldu, onlardan yana o parladndan.. Her ycelik gzellii iinde bir suret oldu; Daln filiz verdii her boyda nurlar satndan.. Kkllerinden tura gibi grlen her siyah ben; Tut, onun ak yanaklarndan beliren her allktan..

Grdn ldren sreli gzdeki her bak; Al, kirpiklerin acem klc gibi dalmasndan..

Asmalardan hurma salkmlar gibi her esmerin; Batan aa yol yol salnp gelen salarndan.. Her tatlnn dahi, tatllkla parlad zaman; Her CEMAL sahibinin gzellikte st oluundan..

Her latif ki ycelmii, ya da incedir iyilikte; Her celil ki, grnr onun ak hali ltfundan.. Bu gzellikler onun iindir ki yazdm namna; Tevhid eyle irke kayma onun geni alanndan.. Sakn: - Bu gzellikler bakasnn.. Szn etme; - Gzellik de, irkinlik de ona dner zat yolundan.. irkinlikten bir eyi iine baladn zaman; Hemen gzel manalar gelir sana koaraktan.. irkinin noksann hep tamamlar onun CEMALi; Bu makam noksan, kabahat makam olmadndan.. Dn kadrini dahi ykseltir onun celli; D ykselten odur, znde parladndan.. Yce Hak namna dizgini sal grdn her eyde; zira onlar tecellilerdir gelir yapcsndan.

Burada, bilmen gereken bir ey daha var.. Ki bu: CEMAL sfatnn manev ynne aittir.. CEML sfatnn manev yn, yce Allahn isimlerinden ve sfatlarndan ibarettir.. Yce Hak bu manev yn, isimlerinin ve sfatlarnn keml durumunu mahedeye tahsis etmitir..

Bu yn, Hakka tahsis edilen bir mahededir.. Bunun dnda umum bir mahede durumu vardr ki; o, Hakka tahsis edilmemitir..

Yukardaki manay biraz aalm: tikad ehli kimselerden her birine gereken odur ki, yce Rabbnn gzel isimleri ve yce sfatlarna vb. vasflarna yakan bir itikada sahib ola.. Durum, byle olunca: Her suretten doan mahede, itikad edene gre deiik olur.. Sonra, mahede ynnden grlen sfat da, Yce Allahn CEML sfatdr.. Byle olunca, o suretteki CEML zuhuru, zarur bir zuhur olur.. Manev bir zuhur olmaz.. bu mana icabdr ki: CEML sfatnn manev ynn, tam olarak mahede yolu ile bulmak muhal olur.. Oras, ancak yce Allaha ve onun ballarnadr.. Anlamayanlarn szlerinden yana, yce Allah, tam bir yceliin sahibidir..

nsan- Kmil 24. Blm (Cell)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bilesin ki.. Yce Allahn CELL zatndan ibarettir.. Ama, isimlerinde ve sfatlarndaki zuhuru olarak.. Olduu gibi ve icmal yolundan.. Tafsil yolundakine gelince; o zaman: Azamet, Kibriya, mecd, senadan ibaret kalr.. Keza her cemal de onundur.. Ama, zuhurda iddet kesbettii zaman.. .. Ve o zaman: - CELL ismini alr.. Kald ki, her CELL de, cemal sfatnndr.. Haliyle bu olu, halka zuhurun ilk anlarna raslar.. te o zaman: - C e m a l.. Ad ile sylenir..

Yukarda anlatlan mana icab olarak, yle demilerdir: - Her cemal iin CELL vardr.. Her CELL iin cemal vardr..

Halkn elinde bulunan yce Allahn cemaline gelince: Ancak CELL sfatnn cemalidir; ya da cemal sfatnn CELL yn.. Mutlak cemale ve mutlak CELLe gelince: Bunu mahede, ancak Allaha mahsustur.. Halkn bu babda hibir aya yoktur.. Bu yolda hibir kdemi yoktur..

Biz, CELL sfatn anlatrken: - Yce Allahn CELLi, zatndan ibarettir.. Ama, isimlerinde ve sfatlarndaki zuhuru olarak.. Demitik.. Byle olunca: Durum Yce Allahn znde olduu gibidir.. Bunu mahedeye ise bakas iin imkn yolu yoktur.. Ayrca, cemal sfat iin ise: - Cemal onun yce vasflar, gzel isimlerinden ibarettir. eklinde bir cmle kullanmtk.. Btn bunlar gsteriyor ki: simlerden ve sfatlardan tam olarak halkn faydalanmas muhaldr.. Sebebine gelince: Anlatlan durumlarn dnda yce Allahn katnda tercihli ve zel olarak ayrlan isimleri ve sfatlar vardr.. Bunun ad ise: - Cemaldir..

Halka zuhuru ise, bu yoldan olur.. mull manas ile, cemal ve mull manas ile CELL ancak yce Allaha mahsustur..

Yukarda anlattmz manalar, anladktan sonra, bilesin ki: Yce Hakkn sfatlar ve isimleri zatnn gerektirdii hakikatler ynnden drt ksma ayrlr.. yleki: a) Cemal sfatlar ksm.. b) CELL sfatlar ksm.. c) CELL ve cemal sfatlar arasndaki mterek sfatlar.. Bunlar kemal sfatlardr.. d) Zat sfatlar ksm.. bu drt ksmda toplanan isimleri ve sfatlar aada, ait olduklar ksmlara gre sralam bulunuyorum.. BRNC KISIM : Zti sfatlar ve isimler ksm :

Allah El-Ahad

El-Vahid El-Ferd

El-Vitr Es-Samed

El-Kudds El-Hayy

En-Nur El-Hak

( Toplam : ON )
KNC KISIM : CELL sfatna bal isimler ve sfatlar ksm:

El-Kebirl-Mteal El-Azizl-Azim El-Celill- Kahhar El-Kadirl-Muktedir El-Macidl-Vel El-CebbarlMtekebbir

El-Kabizl-Hafid El-Mzillr-Rakib El-Vasi-ehid El-Kaviyyl Metin El-Mmitl-Muid El-Mntakim Zl-CELL Vel-kram

El-Mani Ed-Darrl-Varis Es-Sabur Zl-Bat El-Basird-Deyyan El-Muzibl-Mufdil El-Mecidllezi lem yeknn lehu kfven ahad

Zl-Havli-edid El-Kahirl-Gayyur

edidl-kab

( Toplam : KIRK )

NC KISIM : CELL ve cemal sfatlar arasnda mterek olan kemal sfatlar ksm:

Er-RahmanlMelik

El-Adll-Hakim

Ez-Zhirl-Batn

El-Muhits-Sultan

Er-Rabbl Mheymin El-Haliks-Semi

El-Veliyyl-Kayyum

El-Veliyyl-Mteal

El-MridlMtekellim

El-MukaddimlMuahhir El-Evvell-hir

Malikl-MlkilMukst El-CamilGaniyyllezileyse kemislihi eyn ( Toplam : YRM DOKUZ

El-Basirl-Hakem

)
DRDNC KISIM : Cemal sfatna bal isimler ve sfatlar ksm :

El-Alimr Rahim Es-Selml-Mmin El-Baril Musavvir

El-Muizzl-Hafz El-Mukit El-Hasibl-Cemil

El-Daiml-Baki El-Baril-Berr El-Mniml-Afv

El-Mcmill-Karib El-Mcibl-Kefil El-HannanlMennan El-Kmil lem yelid

El-Gaffarl-Vehhab

El-Haliml-Kerim

El-Gafurr-Reuf

velem yuled Er-Rezzakl-Fettah El-Basitl-Rafi El-Vekill-Hamid El-Mebdil-Muhyi El-Muniyl-Muti En-Nafil-Hadi El-Kfi El-Cevvad ZtTavli-afi El-Muafi

El-Latifl-Habir ( Toplam : ELL )

El-Musevvirl-Vacid

El-Bedir-Reid

bu eser ise.. o ismin ve sfatn CELLine veya cemaline, yahut kemaline bir zuhur yeridir..

stte anlatlan manaya bir misal olarak malumat alalm.. Umum bir mana ile malumat: Yce Hakkn, ALM, isminin eseridir.. Malumat olarak bilinen hemen her ey: Yce ve sbhan olan Hak ilminin zuhur yerleridir..

Bu arada daha baka misaller vermek de mmkndr.. Mesel: Merhumat, rahmetin zuhur yerleridir.. Mslimat, selm isminin zuhur yerleridir.. Bu selm ismine mazhar olan btn varlk, srf yok olma durumundan selmeti bulmulardr..

Bu manada, rahmete nail olmayan hibir varlk yoktur.. Bu rahmete nail olma durumu u iki halden birinde mutlaka grlr: a) O eyin yaratlmas.. b) zel bir rahmete ermi bulunmas.. Sonra, yce Allaha malum olmayan hibir varlk yoktur..

Durum yukarda anlatld gibi olunca, mutlak olma ynyle nden sona btn varlk cemal sfatnn zuhur yerleridir.. Anlatlan mana icabdr ki: Cemal ismine bal sfatlardan ve isimlerden her biri, bir eser olma ynyle varl kapsamna alr.. Amma umum bir mana ile.. amma husus bir mana ile.. Durum anlatld gibi olunca, btn mevcudat, yce Hakkn cemal sfatnn zuhur yerleridir..

CELL sfat da, yukarda anlatlan cemal sfat gibidir.. CELLe bal her sfat da ayn ekildedir.. zellikle bir eseri gerektiren: Kadir, Rakib, Vasi sfatlar.. nk, onun eseri varla dalmtr.. anlatld gibi olunca, CELL sfatlarnn bir dal olmas ynyle bu varlk, CELL mazharlar olurlar.. Bu manada alnacak btn varlk : Yce Hakkn CELL suretidir.. Onun zuhur yeridir.. Bu makamda, CELL sfatna bal olan isimler vardr ki,

varlklarn bir ksmna tahsis edilmitir.. Mesel: Mntakm, Muazzib, Darr, Mani vb. isimler gibi.. Saylan isimlere ve benzerlerine, varlklardan bazlar mazhar olmulardr.. Btn varlklar deil.. Haliyle, cemal isimleri byle deildir.. Onlar iin: - Varlklarn bir ksm mazhar olur; bir ksm da olmaz.. Diye bir ey yoktur.. Cemal isimleri, btn mevcudat kapsamna alr.. bu mana: - Rahmetim gazabm geti.. Manasn tayan kuds hadisin srrdr.. Anlamaya al..

Burada, keml sfatna bal mterek isimlerden de bahsetmek gerekecek.. Bu isimler, Hak ile halk arasnda mterektir.. Ve.. birka ksma ayrlrlar.. BRNC KISIM : Mertebe iin olanlardr.. Bunlar: Rahman, Melik, Rabb, Malikl-mlk, Sultan, Veli sfatlar gibidir.. Bu isimler umumundur.. Varlk tm olarak, bu saylan isimlerden her ismin bir zuhur yeri ve bir suretidir..

Yukarda sylediim: - Tm olarak.. Szmden murad:

Her ynyle ve her itibara gre.. varlklar, anlatlan mertebe isimlerinden her ismin suretidir.. Demektir.. Cemal ve CELL isimleri byle deildir.. Varlk, bunlardan da, her ismin mazhardr.. u var ki, snrldr: Bir yzle veya mteaddit yzle.. Ayrca snrl itibar veya itibarlar da hesaba katmak gerekir.. Bu manay anla..

KNC KISIM : Bu ksma giren her isme varlk bir zuhur yeri olur.. Ama, her ynden deil.. Bunlar: Basir ismi, Semi ismi, Halk ve Hakim ismi vb. isimlerdir..

NC KISIM : Bu ksma giren isimlere, varlklarn tam sureti zerine bir zuhur yeri olmas gerekmez.. Bu isimler: Gani, Adil, Kayyum vb. isimlerdir.. - Tam sureti zerine bir zuhur yeri olmas gerekmez.. Diyoruz.. nk bunlar, zata bal isimler meyannda saylr..

Bu mterek isimler ksmna almamzn sebebi : Kendilerinde ksmen CELL ve cemal kokusunun bulunmasdr.. Bu manay anla..

Yukarda anlatlan manalar anladktan sonra bilesin ki.. - K m i l.. Vasf ile sylenen bir kul, saylan isimlerin tmnn zuhur yeridir.. O isimler, ister mterek olsun; isterse mterek olmasn. ster zata bal isimler, ister CELLe bal isimler, isterse cemale bal isimler olsun..

Burada biraz duralm.. Cennet mutlak cemalin mazhardr.. Cehennem, mutlak CELLin mazhardr.. indekileri ile birlikte iki ev olan dnya ve hiret, BRNC KISIMDA saylan mertebe isimlerinin mazharlardr.. Zat isimlerin deil.. Haliyle, insan- kmil, onun dnda kalr.. nk, insan- kmil, tek bana zat isimlerin mazhardr.. Hatta, dier isimlerin de mazhardr.. nsan- kmilden baka hi kimsenin zat isimlerde aya yoktur.. Bu manay biraz aalm.. Bunun iin de, u yet-i kerimeyi alalm:

Gerekten biz, EMANETi: Yere, gklere ve dalara arz ettik; onu tamaktan ekindiler.. Ondan korktular.. Ve.. onu: nsan yklendi.. ( 33 / 72 )

Bu yette: - EMANET.. ( 33 / 72 ) Lafz ile sylenen: Zat isimleri ve sfatlar ile, yce Haktan bakas deildir.. Onun iin: Varlk batan sona aransa taransa, insandan yararls bulunamaz.. bu manaya iaret olarak, Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Kuran bana toplu bir ekilde indi.. Ayn yette geen: - G k l e r .. ( 33 / 72 ) Altnda ve stndekilerle birlikte.. Sonra: - Y e r .. ( 33 / 72 )

inde ve zerinde bulunan eitli mahluklar ile birlikte: Yce Hak isimlerinin ve sfatlarnn tm ile tahakkuk etmeden yana acizdir.. Ayn yette geen: - Onu tamaktan ekindiler.. ( 33 / 72 ) Cmlesinden murad: Onlarn, onu tamaya dair bir kabiliyete sahib olamaylardr..

Ayn yette geen: - Ondan korktular.. ( 33 / 72 ) Cmlesinden murad ise.. ona kar eksik olular ve zayf durumlardr.. Ayn yette geen: - Onu: nsan yklendi.. ( 33 / 72 ) Cmlesi ile de, insan- kmil murad edilir.. Ayn yette geen ve onu yklenen iin: - O zalumdur.. ( 33 / 72 ) Buyurulur..Bunun daha ak manas udur: - O nefsine zulmeder.. nk, nefsine tam olarak hakkn vermesi imknszdr.. Sebebine gelince: Nefsinin tam olarak hakkn vermesi iin, hakik manas ile, Allaha tam senasn yapmas gerekir. Bu da olamaz.. Bir baka yette bu manada yle buyurulur: - Allahn kadrini zatna lyk olacak ekilde takdir edemediler.. ( 6 / 91 ) nsann: - Zalum.. ( 33 / 72 ) Olarak sylenmesi de, stteki yetin manas icabdr.. Yani:

- Nefsine zulmeder.. Tam manas ile onun hakkn veremez.. kadrini bilemez.. Demektir.. Ayn yetin devamnda ise.. yce Hak insann zrn ileri srp: - O: Cehuldr.. ( 33 / 72 ) Vasfn sylyor.. Bunun daha ak manas: - Onun kadri kymeti byktr; ama bunun cahilidir.. bilemez.. Onun zr vardr.. Takdir edemedi ki: Onu tam manas takdir ile etmek, yce Allaha lyk bir ekilde sena etmektir.. Bu yette geen: - Zalum.. ( 33 / 72 ) Kelimesi iin, ikinci bir mana daha vardr ki, o da mefuli isim olmasdr.. Bu manaya gre insann: - Z a l u m.. ( 33 / 72 ) Olmas demek, onun: - Mazlum.. Olmas saylr.. Yani: Zulme uramtr.. nk: erefinin ycelii, makamnn bykl dolays ile, insan- kmilin haklarn hi kimse yerine getirmemitir..

Durum anlatld gibi olunca o: Mahlukatn kendisine yapt muamele icab, zulme uramtr.. - C e h u l. ( 33 / 72 ) Lafzn da, ayn manada grmek icab eder.. Ki bu da: - Mehul kalm.. Derinlii dolays ile, hakikat bilinmez.. Demee gelir.. bu mana: nsan- kmil namna, sair mahlukat iin yce Hakkn zr beyandr.. Ta ki, onlar: Zulm vebalinden kurtulalar.. Kyamet gn perde araland zaman, dileyecekleri zr makbul ola.. Yani: O insan bilemediklerinden yana.. Zira o: yle yce bir insandr ki, yce Allahn zatnn, sfatlarnn zuhurundan ibarettir.. nsan- kmilin baz mertebeleri vardr ki: Onlar, inallah bu kitaptaki blmnde aklanacaktr.. Bunu da bylece bilesin.. Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 25. Blm (Keml)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bilesin ki.. Yce Allahn KEML vasf, kendi mahiyetinden ibarettir.. Buradaki mahiyet: - Olduu hal zere.. Manasna alnmaldr.. Yce Allahn mahiyeti ise.. bir idrk kabul etmez.. Yni: drk yolu ile kavranp: - Bu, budur.. Denemez.. Zira: Yce Hakkn kemli iin bir son durak ve bir nihayet yoktur..

Yce ve Sbhan olan Hak mahiyetini kavrar.. drak eder ve bilir.. unu da idrk eder; bilir ki: Mahiyeti kavranamaz.. nk, onun iin bir son yoktur.. Bu durum zat iin de byledir.. bakalar iin de byledir.. Yukardaki cmle ile, unu anlatmak istiyorum: Yce Hak mahiyetini idrk eder.. Ama o mahiyetin, iinde bulunduu hal zere kavranamayacan idrkten sonra.. Bu durum, kendisi iin de byledir; bakas iin de..

Yukarda geen: - Yce ve Sbhan olan Hak, mahiyetini kavrar.. idrk eder, bilir.. Dedik.. bu durum, onun KEML vasfnn ihata hakkna gredir.. Cehalet, bilmemek yoktur..

Yine yukarda geen: - Yce Hak, mahiyetini idrk eder.. Ama o mahiyetin iinde bulunduu hal zere kavranamayacan idrktan sonra.. Bu durum, kendisi iin de byledir; bakas iin de.. Dedik.. bu durumu: Onun byklnn varl, ve nihayetinin yokluu ynnden Hak ettii bir mana olarak almak icab eder.. Sebebine gelince: Ancak, nihayeti olan kavranr.. Halbuki yce Allahn nihayeti yoktur.. Nihayeti olmayan kavramak ise.. muhaldir..

Yce Hakkn mahiyetini kavramasna gelince: Bu, hkm bir kavray manasdr.. bu mana iin: Kendi zn bilmemek gibi bir durumun onda olmay; ilmin muln hak etmesi icabdr.. Demek yerinde olur.. Yoksa: - Onun ekillerinden biri ile kavram kabul eder.. Demek deildir.

Yukarda anlatlan manalar anlamaya abala.. nk, anlalmas biraz zordur.. Sakn buradan kayp dmeyesin.. nk, oras: Hayret makamdr.. Anlatlan manada uzun bir kaside yazmtm.. Onun iinden unlar aldm.. hata ettin mi mcmel, mufassal haberini; Zatnn.. ey toplayan sfatlarn her birini.. Yoksa yceldi mi yzn tm kavramaktan yana; Sardn ki kuatlmaya zatnn derini.. Haa sana son buluna.. haa ki olasn sen;

Sana cahil.. ah.. neyle silerim hayretlerimi?..

o

Bilesin ki.. Yce Hakkn KEML durumu, mahlukatn kemline benzemez.. nk mahlukatn kemli, kendilerinde bulunan manalardr.. O manalar ise.. kendilerine mugayirdir(aykr).. Yce ve Sbhan olan Hakkn kemli ise.. zat iledir.. Zatna mugayir, zaid manalar yolundan gelen manalar deildir.. Yce Allah, bu gibi eylerden yana tam bir ekilde stnlk sahibidir.. Hsl Yce Allahn KEMLi aynen zatdr.. bu mana icabdr ki: - Mutlak gna ve tam KEML.. Vasf ile sylenip anlmas ve o vasflarn kendisine verilmesi yerinde oldu.. Her ne kadar yce Hak iin, KEMLe bal manalar; akl yolundan bulunsa dahi, o manalar kendinden bakas deildir.. nk: Akl yolundan bulunan geni manal KEML onun zatna bal bir itir.. Zatna eklenmi bir ey deildir.. Ona mugayyir de deildir.. Akl yolu ile bulunan kendisi de deildir.. Ancak yukardaki hkm, yce Hakkn gayr iin verilemez..

yleki: Bu varlklardan bir varl, herhangi bir vasfla anlattn zaman: O vasf o varlktan bakas olmas iktiza eder.. nk: Mahluk, mteaddid paralara ayrlmay kabul eder.. Yce Hakkn vasf ise.. aynen kendisi olmas icab eder.. nk vasf, zatnn gerektirdii bir hkmdr.. Ama, tek bana ve varlk terkibi zatndan olmak zere..

stte anlatlan, yaratlmlara verilen vasf iin, yle bir misal verebiliriz.. Mesel deriz ki: - nsan konuan hayvandr.. Bu manada, hayvaniyet durumu, kendi znde ve akl yolundan bilini eklinde insandan bakadr.. Aralarnda bir bakalk vardr.. Konumak ise.. kendi znde; insann da, hayvann da bakasdr.. nsanla da bir ilgisi yoktur, hayvanla da.. Durum anlatld gibi olmasna ramen, hayvaniyet ve konumak aynen insan olmutur.. nk insan: O iki eyin bir araya gelmiidir.. Varl ancak onlara baldr.. Onlara mugayir yn yoktur.. NETCE:

a) Blnme, paralanma ynyle, mahlukun vasf kendisinin gayrdr.. b) Terkib ynyle de aynen kendisidir.. Ancak, yce Hak iin, durum byle olamaz.. Zira, onun iin bir blnme ve terkib imknszdr.. Kald ki, onun sfatlar iin: - Kendisinin ayn deildir.. Zatndan baka deildir.. Gibi bir sz sylenemez.. Ancak akl yolu ile, onu: Biliriz.. eitleri ve zdlar ile.. Halbuki yce Hakkn sfatlar; mahiyeti, hviyeti ynyle aynen zatdr.. Yani: Kendi varlnda onlarladr.. Durum anlatld gibi olunca: - Sfatlar ayn deildir.. Denemez.. Bylelikle de, mahluk hkmnden ayrd edilir.. Mahlukun sfat kendisinden bakas deildir.. Ama, ayn deildir.. Bu hkm, Hak iin, ancak mecaz yolundan verilir.. - Mtekellimin.. Ad ile anlan kelm limlerinin ou, bu meselede yanlmtr.. Muhiddin b. Arabnin bu babdaki fikri, sana anlattmza uygundur.. Ama o, baka bir cihetten gitmi ve baka bir ibare kullanmtr.. Baka bir manada sylemitir.. Ancak, onun dnda kalanlarn ou, yanlm ve yle demilerdir:

- Hakkn sfatlar ne ayndr; ne de gayr.. Bu cmlenin yerinde sarfedilmi bir cmle olmadn dn.. Bizim durumumuza gelince.. kef-i ilh bize u ihsan yapt: - Yce Hakkn sfatlar, aynen zatdr.. Onlarn byle oluu, ne say itibar iledir, ne de say itibara alnmadan..

Yukarda anlatlan manada bir ie ahid oldum. En gzel misal Allahn misalidir..ancak, ona misal yollu: - N o k t a.. Deniliyordu..

bu nokta, akl yolundan bulunan; her cemali, celli ve KEMLi toplayc, alc bir duruma sahib KEML durumlarnn kendisidir.. Haliyle, bu durum: lh mertebeye uygun bir ekilde olmaktadr.. ..Ve o KEML durumlar, tmden bu noktann varlnda helk olmutur.. Nokta ise.. o KEML durumlarnda yok olmutur.. Gerek: - N o k t a..

Dediimiz, gerekse: - KEML durumlar.. Diye tabir edilen eyler, kendi ahadiyet hallerinde, sonsuzluu dnlmelidir.. Bir balama ncelii onun iin muhaldir..

Bu makamda daha bir ok iler vardr ki; ok ardr.. ok incedir, ok deerlidir.. Hele anlatlmaktan yana, tam bir ycelii vardr.. Olan oldu da, anlatmadm ondan; Hayra yor haber sorma hi oradan..

Bilesin ki.. Yukarda anlatlan misaller, yce zata lyk deildir.. Ona uymaz.. nk misal: znde mahluktur.. Yce zat ise.. misal yolu ile, anlatlandan ok ok bakadr.. Zira: Hak kadim vasfldr.. Halk ise.. sonradan yaratlan bir mahluktur.. Kald ki: Bu anlatlan ibareler, zevkle elde edilen manalar tayamaz.. Meer ki, daha nce kendisine bu yolda verilmi bir binek ola.. O zaman ibare zevkini tayan binek olur.. Zira, tek bana ibare yce Hakkn znde bulunan manay ekemez.. Ancak, ondan bir paray alr..

Sonu udur: Her kim Yakup misali hzne dalarsa.. mjdecinin getirdii Yusufun gmlei srlnce, gzndeki krlk alr; kalkar.. Bir kimsenin, ezelde iine konan bir zevki yoksa.. aranana dmesi imknszdr.. Meer ki: man tasdik sahibi ola.. Bir de, kendinde vehmettii eyleri ata; Hakkn tahkik babnda verdiklerini tuta.. Hali byle olan kimse, u yet-i kerimenin hkmnde saylr: - Tam mahede iinde kulak veren.. ( 50 / 37 ) Bu yetin ifade etmek istedii bir mana udur: - Kendisine sylenene iman ehadeti getirir.. Ama kuvvetli bir iman ehadeti.. Ve.. bu kuvvetli iman sayesinde, o anlatlan, gzle grm gibi olur..

Hsl: Bu bir keif meselesidir.. Kefi bata kazanan ise.. kalbi olan kimsedir.. Bu mana: Ba taraf yukarda geen yet-i kerime ile sabittir: - Gerekten bunda hatrlatmalar vardr: Kalbi olana, tam mahede iinde kulak veren kimseye.. ( 50 / 37 )

nsan- Kmil 26. Blm (Hviyet)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Yce Hak iin HVYET: Zuhuru mmkn olmayan gaybndan ibarettir.. Sanki, HVYET: simler ve sfatlar cmlesi nazar- itibara alnarak, vahidiyet sfatnn batn manasna iarettir..

Yukarda geen : - Sanki, HVYET.. Kelimeleri ile balayan szmdeki, benzetmeden muradm: - Ancak o.. Demektir.. Sebebine gelince: HVYET, isim, sfat, nam, mertebe, mutlak zat gibi sfatlardan belli birine tahsis edilmemi olmasdr..

Onda, isimlere de, sfatlara da itibar yoktur.. Ancak, toplu olarak; tek olma yolundan: HVYET hepsine iarettir.. Onun an ise: Batnlar ve gaybleri anlamaktan ibarettir..

HVYET, kelimesi; gaybe iaret olan: - Hve(o) Lafzndan alnmtr.. Byle olunca, yce Allah iin HVYET, onun z zatndan ibarettir.. Ama isimleri ve sfatlar itibara almak ve bunlarn gayb halinde olduklarn da fehmetmek gerekir.. u manzum szlerim, bu manay anlatr: Hak HVYET, Vahid zatn gaybdr; Tana zuhur, muhal olandr.. Sanki HVYET bir vasftr geldi; Btuna, inkrc olmayandr..

Bil.. - HU HVE - ( O ) eklinde grlen isim, Allah isminin srrdr..

Kald ki: Hve, Allah isminin srrdr.. nk: Bu isim, Allah isminde kaldka mana olur.. Ve o manay Hakka iletir.. Onlardan alnd zaman: Kalan harfler manasz kalr.. Hibir mana ifade etmez.. Misal olarak, bu durumu anlatalm.. Diyelim ki: - Allah kelimesinin bandan ELF alnd.. O zaman, LLLAH kalr; mana ifade eden bir durumu vardr.. Diyelim ki: - LLLAHtan birinci LM da alnda.. O zaman: LEHU olur ve bir mana ifade eder.. Diyelim ki: - kinci LM da alnd.. O zaman: - HU HVE ( O o ).. Manalarn ifade eden ( HA ) harfi kalr.. te.. - HVE..

eklinde anlattmzn tm, bu tek bana ( HA ) harfidir.. ( VAV ) harfi olmadan.. ( VAV ) harfinin ona gelmesi, Arab dili kaidesince: ba ve istimrar adi kabilindendir. Byle olmu, ikisini bir ey haline getirmitir.. Hsl: Hve, isimlerin en faziletlisidir..

Hicri 799 ( M. 1397 ) senesi sonunda idi: Ehlllahtan bazlar ile Mekkede bulutum.. Orann erefini artrmas babnda, dileimi yce Allaha arz ederim.. Onlardan biri bana, isim-i azam zerine mzakere yolu at.. Resulullah S.A. efendimiz, ism-i azam iin yle buyurmutu: - Bakara suresinin sonunda ve Ali mran suresinin bandadr.. Sonra, yle dedi: - Bu, HVE kelimesinden ibarettir.. Bu manay da, Resulullah S.A. efendimizin, geen kelmnn d eklinden karyordu.. - Bakara suresinin sonunda.. Buyururken: Bakara

Lafznn son harfi olan ( HA ) harfine iaret ediyor.. - Ve.. Al-i mran suresinin banda.. Buyururken, bu cmlenin bandaki: - Ve.. Kelimesine iaret ediyor.. Bylece: HA ile VAV bir araya geliyor ve: - HU HVE ( O ).. smi meydana kyor ve.. ism-i azam oluyordu..

O zatn sz, her ne kadar yerinde ise de.. ben ism-i azam iin ayr bir koku alyorum.. Diyeceksiniz ki: - Madem ayr bir koku alyorsun; o halde o zatn szn neden buraya aldn?.. Hemen anlataym: - O ismin erefini anlatmak iin.. Yani: Hu, isminin.. Kald ki, Resulullah S.A. efendimizin anlatlan yoldan iareti de gsteriyor ki: HU, ism-i azamdr..

Bilesin ki.. HU HVE ( O ).. zihinde hazr olan eyden ibarettir.. O hazra da, ancak iaretle gidilir.. Bu iaret ise.. his ahidi ve hayal gaibi yolundan olur.. - G a i b.. Dediimiz, hayalden uup gitmi deildir; orada gizlidir.. Byle olmasayd, ona: - HU HVE ( O ).. Lafz ile iaret etmek yerinde olmazd.. nk: - HU HVE ( O ).. Lafz ile iaret ancak hazr iin yerinde saylr.. Kald ki, lafz bir zamirdir.. Zamir ise.. ancak, daha nce sz geen iin kullanlr.. bu zamirin anlatlan ekilde gelii: a) Lafz yolundan olabilir.. b) Karine yolu ile olabilir.. c) Hale bal bir ekilde olabilir.. Bir eyin olu eklini aklamak ve hikye nakline benzer ilerde olduu gibi..

Yukarda anlatlan zamirin durumu, bahsimiz iin, bize faydal oldu.. ..Ve gsterdi ki: - HU HVE ( O ).. Lafz ile geen zamir, srf varla dyor.. Ki o varlkta, yokluk olmas sahih olmaz.. Kald ki, o varlk; gaiplik ve fena cinsi yokluk eidi ile de bir benzerlii yoktur. Zira, gaib: Bir cihetten yok gibidir.. Yani: Aktan grlmez.. Byle bir eye de: - HU HVE ( O ).. Lafz ile iaret etmek yerinde bir ey olamaz..

imdi: Yaplan izah bize anlatyor ki: HVYET ak, sarih olan srf varln kendisidir.. Ve.. o varlk her keml durumunu iine almtr.. Bu keml durumu, ister vcuda bal bulunsun, isterse huda.. Ne var ki hkm: Gaybe bal bir yoldan gelmitir.. bu hkm ise.. onun tam yerine getirilmesi ve tam hakkn almas mmkn olmad iin verilmitir.. Kald ki, onu tam idrk edip kavramak yolu da kapaldr..

Denildi ki:

- HVYET, kendisineidrk yolu kapal olduu iin gayb saylr.. Kendisi gayb olduu iin deil.. nk: Hakkn gayb, ehadetinden baka olmad gibi, ehadeti de gaybndan baka deildir.. Ama, insan ve onun dnda kalan her mahluk, anlatlan manann dnda kalr.. Onlarn ayr ayr gayb da vardr; ehadeti de.. Ancak, insann ehadeti, bir yne ve bir itibara baldr.. Ayn ekilde, gayb da bir yne ve itibara baldr.. Ama, yce Hakkn: Gayb ehadetinin ayndr.. ehadeti ise.. aynen gaybdr.. Onun katnda, kendi znden yana bir gayb yoktur.. ehadeti de yledir.. Ancak, onun znde bir gayb vardr; ama anna yakr bir ekilde.. ehadeti vardr; o da anna yakr bir ekilde.. Tpk: zn bildii gibi.. Onun bu biliine ise.. bizim iin akl yolu kapaldr.. nk: Gaybn ve ehadetini olduu hal zere, ancak yce ve sbhan olan kendisi bilir..

nsan- Kmil 27. Blm (nniyet)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Yce Hakkn NNYETi: anna yakan ekli ile, benlii ve ahsiyetidir.. ..Ve bu: Yce Hakkn zhirine iarettir.. Amma, batn durumlar zuhurunu kapsamna almas itibar ile olur..

Anlatlan manada u yet-i kerimeleri okuyalm: - Gerekten Allah benim.. ( 27 / 9 ) - lh yoktur; ancak ben varm.. ( 20 / 14 ) Yce Allah, bize u manay anlatmak istiyor: - HVE HU ( O ).. Lafz ile iaret olunan hviyet:

- ENE ( BEN ).. Lafz ile iaret olunan NNYETin, yani: Benliin ayndr.. Durum anlatld gibi olunca: O, olma durumu, BENLKte, akl yolundan bulunmu olur.. Bu mana ise: - Yce Hakkn zhiri, aynen batndr.. Batn ise.. aynen zhiridir.. eklinde sarf ettiimiz cmlenin tam manasdr.. Bu zhir ve batn durumlar ile yce Hak: Bir ynden zhir, dier ynden batn olamaz.. Bu byledir; baka eidi yoktur.. Nitekim, bunun byle olduu yce Hakkn, cmleyi tekidle(kuvvetlendirme) sylemesinden anlalr. Grmyor musun: - nne (gerekten).. Edat ile nasl tekid ediyor?.. Bylece, zihindeki tereddd atyor.. Kald ki: Dinleyenin zihninde tereddd meydana gelmesi ihtimali bulunan her cmle iin tekid faydaldr.. Ayn ekilde, dinleyenin inkr babnda da tekidli konumak icab eder.. Ancak, zihinde tereddt, veya inkr yollu bir durum olmazsa, tekide hacet kalmaz.. Amma, zhir ve batn, bir itibar edilince, akln tereddd ortaya kar.. Tekid ise.. bu tereddd ortadan kaldrr..

Mesel: Bir iin zhiri, nasl batn olur?.. Bir iin batn nasl zhiri olur?.. Madem ki, ikisi de birdir; o halde: - Zhir ve batn.. Diye ayrd edilen manann faydas nedir?.. Cinsinden veya baka szler olur.. bu meselede ise, nefsin: Ya tereddd olur; yahut inkr.. te.. bu tereddd gidermek iin, yce Hak: - nne.. Lafz ile, manay tekid etti.. ..Ve Musaya: - nnehu -gerekten-.. ( 27 / 9 )

Buyurdu.. Buna, daha ak mana udur: - Hviyet (O) ile iaret olunan batn ahadiyet, ite kendisine: - ENE - BEN -.. ( 27 / 9 ) Lafz ile iaret olunan, NNYETin; yani: Benliin kendisidir.. Bu mana ile, deta, yle tenbih ediyor: - Sakn, aralarnda bir ayrlk, gayrlk, blnme gibi eylerin olduunu sanmayasn.. Ama, ekillerin hibir ekli ile..

Daha sonra, bunlar bedeliyet durumu ile tefsir etti.. Bu da, zata balanan iarettir.. Yani: - ALLAH.. ( 27 / 9 ) Demek istiyorum ve: - Cem, mul ynyle, lhiyetin iktizasna iarettir.. Demeyi kasd ediyorum.. Yce Hak: - Onun batn, ve gayb aynen zuhuru ve ehadetidir.. Demedi.. Ama u yoldan bir tenbih yapt: - Bu i, yce Allah ne hal zere ise.. o halin hakikat zerinedir.. nk, ulhiyet sfat, kendi znde: a) Birbirini nakzeden iki eyin muln; b) ki zdd bir araya getirmeyi; Ahadiyet hkmne gre iktiza eder..

Gayrln meydana gelmesi iin de, gayrl yok eder.. bu durum, hayrete dren bir meseledir..
o

Buraya kadar anlatlan yet-i kerimedeki mana ise.. u yet-i kerimedeki sz tafsir etti..

- lh yoktur; ancak ben varm.. ( 20 / 14 ) Bundan, unu anlatmak istiyor: - badet edilen ilhlk durumunda ancak ben varm.. Bu putlarda zhir olan benim.. Felekler, tabiatlar hep benim.. Cmle mezhep ve din ehlinin kulluk ettii her ey benim.. u putlarn tm, BENden baka deildir.. Bundandr ki, onlara: - l h l a r.. Lafzn tesbit ettim.. Bu lafz onlara da ad koydum.. Haliyle onlara verilen bu isim, hakikatte aldklar durum icabdr.. ..Ve bu isim: Mecaz yolu ile deil, hakikat olarak verilmitir.. Zhir ehlinin: - lhlar, ismi onlara tapanlarn verdii isimdir.. Hak Tal ise.. verdii isimle bunu murad etmitir.. Yoksa, kendi zlerinde, bu ismi hak ettikleri iin vermemitir.. Dedikleri gibi deildir.. Halbuki bu, yanltr.. Ve Hakka iftiradr.. nk bu eyaya tmden; hatta bu vcudda bulunanlarn hemen her biri iin, hakikatta Allahn zat ynnden gelen bir isimdir. Hem de, hakik olarak.. Zira, sbhan olan Yce Hak bu manaya gre, eyann ayndr..

Onlara: - l h i y e t.. Adnn verilmesi de, bu manaca hakik bir isimlendirmedir.. Ehl-i hicabdan mukallid zimrenin sand gibi mecaz yollu bir isimlendirme deildir.. ayet durum, anlatld gibi olmasayd; cmle yle kurulurdu: - Bu talar, yldzlar, tabiat unsurlar ve ibadet ettiimiz eya ilhlar deildir.. Benden baka ilh yoktur; bana ibadet ediniz.. Ama, byle olmad.. Yce Hak u manay murad etti: - O ilhlar, birer zuhur yeri olarak kabul edilir.. Onlardaki ulhiyet hkm ise.. bir hakikattr.. Byle olunca, onlar ancak, kendisine ibadet etmi olurlar.. yle de oldular.. bu mana icab olarak da yle buyurdu: - lh yoktur.. Ancak ben varm.. ( 20 / 14 ) Bunun bir manas da udur: - Bu meknda, ilh ismi verilen ancak benim.. Bu lemde, benden bakasna ibadet eden yoktur.. Hem nasl benden bakasna ibadet edebilirler ki: Onlar bana ibadet etmeleri iin yarattm.. Byle olunca, onlar ne iin yarattmsa.. o hsl olur.. Bu mana makamnda Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Herkese, uruna yaratld ey myesserdir.

Yani: Hakka ibadet babnda.. u yet-i kerimeler de, ayn manay anlatr: - nsanlar ve cini, ancak bana ibadet edeler; diye yarattm.. ( 51 / 56 ) - Her ey, onun hamdiyle Tesbih eder.. ( 17 / 44 )
o

zellikle, yukarda geen yet-i kerime ile yce Allah peygamberi Musay a.s. u manada ayktrmak istiyordu: - u ilhlara sahip kanlar, ancak Allaha ibadet etmektedirler.. Ama bir mazhar ynnden..

..Ve Musadan A.S. unu istiyordu: Btn mazhar cihetinden yce Allaha ibadet etmek.. Bunun iin ise, yle buyurdu: - lh yoktur; ancak ben varm.. ( 20 / 14 ) Bundan kasd olunan bir mana da, uydu: - Burada ilh olarak, ancak ben varm.. Kendisine: - l h.. Ad verilen ve yle sylenenlerin hepsi ite, benim.. Madem ki: O gsterilen mertebede Allah ismi ile aynen bulunduumu rettim.. O halde bana ibadet et ya Musa..

u cihetten ki: Hviyetin ayn olarak, btn mezahiri bir benlik olarak toplar.. Bu yollu bir ayktrma, sbhan olan Yce Allahtan peygamberine bir yardmdr.. Ona yardm ediyordu; ta ki: Kendisine bir ynden ibadet edip, dier yn brakmaya.. badet etmedii, fuzul bulup terki halinde Hakk fevt etmeye.. sterse, ibadet ettii cihetten hidayeti bulmu olsun.. Ki eitli millete mensub olan ve Allah yolundan sapanlarn durumu da byledir.. Yani: Tek ynldr.. Eer o: zerine dikkat ekilen benlik cihetinden ibadet ederse, durumu baka olur.. Tam arzu edilen bir ibadet olur.. O, yle bir benliktir ki: Cmle mazharlar, tecellileri, yaratl ekillerini ve gereklerini toplad babnda tenbih yaplmtr.. Kald ki, o benlik: Hviyet iinde, akl yolundan kemlt ile nam almtr.. Hsl: Bu, her eyi iine alan, yle bir benliktir ki: - A l l a h.. Lafz ile tefsir edilmitir.. Sonra burada: - lh yoktur; ancak ben varm.. ( 20 / 14 ) Cmlesi ile erh edilmitir.. te.. btn bu manalar dnerek ibadet et.. Byle bir ibadet yapann ibadeti, aslna uygun bir ibadettir..

Yukarda anlatlan manalara iaret olarak, u yet-i kerimeyi de dinleyelim: - te.. benim doru yolum budur.. Ona giriniz.. eitli yollara girmeyiniz; sonra sizi yolundan alkoyar.. ( 6 / 153 ) Bu yet-i kerime ile, iaret edilen eitli yollara bal olanlar; her ne kadar Allah yolunda iseler de, frka frka olduklarndan, ilerine: irk, ilhad cinsi eyler girdi.. Ancak: Muhammed yoldan tevhid ehli olanlar, brlerine benzemezler.. Bunlar, dosdoru yolu takib ederler.. Bir kul, Allahn dosdoru yolunda olunca, kendisine, Resulullah S.A. efendimizin, u hadis-i erifindeki sr zhir olur: - Bir kimse ki, nefsini bildi; gerekten Rabbn bilen o oldu.. Bu hadis-i erifin srr kendisine zhir olan kimseden daha sonra: Hakiki manas ile, Hakka ibadet etmesi taleb edilir.. Byle bir ibadet ise.. isimlerin ve sfatlarn hakikatleri ile, tahakkuk etmektir.. O kul: Anlatlan ekli ile, ibadeti yapnca bilir ki: O zhirdeki eyann da, batndakinin de ayndr.. Yine bilir ki, o bir benliktir ve: - M u s a.. Diye tabir edilenin ayndr.. .. Ve bu Musa, Hakkn kendisine rettii eyleri talebe balar.. nk o arad eyler, isimlerin ve sfatlarn iktiza ettii kemlt eidinden hakkdr.. Onu arar ki: Bulsun; hakk ile Hakka ibadet etsin..

Ancak, tam hakk ile ibadet etmeyi yapmann imkn yoktur.. nk: Allahn isim ve sfatlar sonsuzdur.. Byle olunca, ona: Hakk ile ibadet edebilmek de sonsuz olur.. stte anlatlan mana icabdr ki, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Hakk ile, sana kar irfan sahibi olamadk.. Hakk ile, sana ibadet edemedik.. Yani: Kendini sena ettiin ekilde.. Hazreti-i Sddk R.A, ise yle buyurdu: - drki kavramaktan yana acizlik, idrktir.. Anlatlan manalar u nazma sraladm: Ey o suret ki, akllar akn mananda; Ey o dehet ki, kinat bitti olmanda.. Ey gayelerin gayesi ki, en sonunda; Akll dahi aar yce varlnda.. Keremler sana, zatn vdn gibi; Nezihsin irkten, ikilikten hamd annda.. nsan bulamaz, senden yana arzusunu; Haa haa, son ola yce varlnda.. Kusur itirafm, sana marifetimdir; drki acizlik, bana idrk annda..

Sofiye zmresi, benlik durumunu, kulun aklen kabul edilen yzne balamlardr.. nk bu benlik: Hazr olan, mahede edip grleni, anlatmak iin kullanlr.. Hviyet, yani: O, olmak ise.. bu grlen eyin gayb yzdr.. Bu durumda da: Hviyeti gayba baldr.. ki o: Hakkn zatdr.. Benlii de, bu ehadet haline verdiler.. Bu da, kulun aklen kabul edilen yndr.. Burada, ince bir nkte vardr; anlamaya al..

nsan- Kmil 28. Blm (Ezel)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

EZEL: Akl yolu ile bilinen bir ncelik mefhumundan ibarettir.. Yce Allah, hkmen yledir..Yani: EZELdir.. Ancak, bu EZEL icab ncelik: Yce Hakkn keml iktizas icabdr.. Hadiselere, yaratlmlara takaddm icab deildir.. Yaratlmlara nazaran, uzun bir ncelik zaman dnlecek ve buna: - EZEL.. Tabiri kullanlacak.. Byle bir ey olamaz.. Nitekim bu gibi zamana bal EZEL anlaynn durumu daha nce de geti.. Kald ki: Byle bir anlay, yce Allaha kar irfan ktlna urayan kimseye yakr.. Yce Allah, bu gibi manalardan yana tam bir ycelie sahiptir..

Biz, anlatlan yanl anlayn batl olduunu, bu eserin geen ksmlarnda da belirtmitik.. Zira yce Hakkn EZELi u anda dahi mevcuttur.. Tpk: Bizim varlmz meydana gelmeden nce olduu gibi.. Onun EZEL durumu, hi deimedi.. Ebedlerin ebedine kadar da, deimeden kalacaktr.. Ebedin beyan da, inallah bundan sonra gelecek blmde olacaktr.. Evet.. Yce Hak iin EZEL hkm anlatld gibidir.. Ama sonradan yaratlan varln da bir EZEL durumu vardr.. Bunun EZEL durumu ise.. Hadis ey iin, kendisine varlk girmeyen vakitten ibarettir..

Sonradan yaratlan bir eyin EZELi; durumu kendisi gibi olan dier bir eyin EZELine uymaz Mesel: Madenin EZEL durumu nebatn EZEL durumuna uymaz.. nk, maden: Bitkinin nceliidir.. Zira, nebatn varl ancak, madenin varlndan sonra ortaya kt.. Durum anlatld gibi olunca, nebatn EZEL durumu, madenin varl ile balar.. Madenin varlndan evvel deil.. Madenin EZEL durumu ise.. cevherin varl ile balar.. Cevherin EZEL durumu ise.. heyulann var olmas ile balar..

Heyulann EZEL durumu da, hebann varl iledir.. Hebann EZEL durumu da, tabiat eitlerinin varlna baldr.. Tabiatn EZEL durumu da, unsurlarn varlna baldr.. Unsurlarn EZEL durumu ise.. illiyinin varlna baldr.. lliyin ise: Kalem-i al, akl ve: - R u h.. Ad verilen melek ve benzerleridir.. Btn bu anlatlanlar, lemin tmdr.. Hepsinin EZEL durumu, yce Hazretin bir kelimesidir.. Bu kelime ise.. onun bir eye:
o

O l..

Demesiyle, o eyi olduran szn manasdr.. Yukarda anlatlan EZEL dnda mutlak olan bir EZEL vardr ki, bu EZELi, Yce Hak kendisine hak bilmitir.. Byle bir EZELde mahlukattan hi bir eyin varl yoktur.. Ne hkmen, ne aynen, ne de itibar olarak.. Bazlarnn: - Biz EZELde Hakkn katnda idik..

eklinde sarf ettikleri szdeki EZEL halka ait EZELdir.. nk onlar, Hakkn EZELinde mevcud deillerdi.. Zira Hakkn EZELi: EZELlerin hkmn kapsayan bir EZELdir.. Bu, onun iin zat bir hkmdr ve kemlinin hakkdr..

Bilesin ki.. EZEL: Varlk ve yoklukla vasfedilemez.. O, varlkla vasfedilemez; nk: Bu makamda EZEL, hkmdir. Gze gelen bir varlk deildir.. O yoklukla da vasfedilemez; nk: O, nisbet ve hkmden ncelik tar.. Kald ki, srf yokluk: Bir nisbet ve bir hkm kabul etmez.. bu mana icabdr ki: Yokluk hkm de kayar gider.. Byle olunca, EZEL ve ebed birleir.. Yce Hakkn EZELi ebedi olur; ebedi ise.. onun EZELi..

Bilesin ki.. Yce Hakkn kendisi iin EZEL durumunda halk bulunamaz.. Ne hkm, ne de ayn.. nk, bu tr EZEL, tek bana Allah iin bir ncelik hkmnden ibarettir..

Hakkn nceliindeyse.. halkn hibir hkm yoktur.. Ama ekillerin hi biri ile.. Durum byle olunca: - Hakkn nceliinde, halkn ilm bir tayin ynnden varl vardr.. Denemez.. Hakka: - Tayin bir varlk ynyle de, varl vard.. Denemez.. Eer ilm bir ynden varlk hkm olmu olsayd; o zaman: Hakkn vcudu ile beraber halkn da mevcud olmas lzm gelirdi.. Halbuki, durumun byle olmadn, yce Hak bize u yet-i kerimesi ile anlatt: - nsan zerine, dehirden bir zaman gemedi mi ki, o: Anlan bir ey deildi.. ( 76 / 1 ) Bu yet-i kerimede geen: - Gemedi mi ki?.. ( 76 / 1 ) Manasn alan: - H E L.. ( 76 / 1 ) Kelimesidir.. Bu ise.. gerek manasn ifade eden: - K a d.. Manasnadr.. Byle olunca:

- nsann yle olduunda phe yoktur.. Manas kar.. Yani: - Dehirde geen zaman iinde o yleydi.. Demektir.. Burada: - D E H R.. ( 76 / 1 ) Allahtr.. Ayn yette geen: - Zaman.. ( 76 / 1 ) Manas: - H N.. ( 76 / 1 ) Kelimesinden kar.. Bu ise.. yce Hakkn tecellisinden bir tecellidir.. Bu dank manay, imdi u cmle ile toplayalm:
o O tecellide, insan anlan bir ey deildi.. Ne gzle grlen bir varla sahipti; ne de ilm bir varla..

nk: O, anlan bir ey olmad gibi, bilinen bir ey de deildi.. Burada anlatlan tecelli ise: Yce Hakkn kendi zne olan tecellisidir..

Burada bir noktaya daha dokunmak icab eder..

O da: Yce Hakkn EZELde; ruhlara: - Sizin Rabbnz deil miyim?.. ( 7 / 172 )

Diye sordu. Bunun zerine onlar da: - E v e t.. D e d i l e r..

( 7 / 172 )

eklinde, sualli cevapl gelen yetteki manay belirtmek iin kullanlan: - E Z E L.. Tabiri, yaratlmlara ait bir EZELdir.. Nitekim bu hitaptan nceki kelmdan: - Onlar demin srtndan zerre misal kard.. Manas kar ki, onlarn durumunu syler.. Byle bir k ise.. ilme bal lemde malumatn taaynnden ibarettir.. Onlar zerreye benzetmesi ise.. ncelik tamalar, bu incelik iinde derin manalara sahip olmalarnn bir icabdr..

Yukarda geen: - Sizin rabbnz deil miyim?.. ( 7 / 171 ) yeti-i kerimesinin dellet ettii mana zerinde biraz duralm.. Onlara yaplan bu hitab gsterir ki: Bu yolda kendilerine bir istidad yerletirilmitir..

Ayrca onlarn: - Evet.. ( 7 / 172 ) Demeleri ise.. kendilerinde bir kabullenme durumunun varln gsterir.. Byle olunca: Yce Hakkn mazhar olduklarn kabul etmi oluyorlar.. Yce Hak ise.. onlarn Rabb olmas icab, kendilerine verdii istidad bildii iin onlara bu soruyu sordu.. Ve.. onlar yle bir kabiliyette yaratt ki: Kendi rububiyetini kabul edip, inkr yoluna sapmadan: - Evet dediler.. ( 7 / 172 ) Yce Allah, onlarn lehine kitabnda ahitlik etti..Bunun sebebi: Kyamet gn, onlarn rububiyetine inanan muvahhidler olduklar babnda ehadetleri kabul olunsun.. Kald ki bu bakmdan biz de: nsanlara ahidiz.. Onlar hakknda, o gn, meleklerin ahitlii makbul olmayacaktr.. Bilhassa: nsanlarn kfr ve inkr babnda yaptklar ehadetleri.. Sebebine gelince: Onlarn kfr saydklar eyin i yzn bilmeleri iin, kendilerinde ilh bir ittila yoktur.. Durum anlatld gibi olunca. Onlarn ehadetinin geree dayanan yn yoktur. Ama, bizim ehadetimiz, tahkik ynldr. nk bu durumu, bize o bildirdi.. Delilimiz de, yeterlidir.. nk bu: Allahn hccetidir..

Ve halknn saadeti babndadr.. Meleklerin hcceti ise.. batldr.. nk onlar, zhire gre, hkm yrttler.. Aslnda ise.. meleklere zhir durumdan baka bir ey yoktur.. Nitekim onlarn bu halini, demin a.s. kssasn okuduun zaman grrsn.. Ki onun iin: - Yerde fesad karr.. ( 22 / 30 ) eklindeki bir hkm nasl yrttler.. Bu hkmde kendilerinin: - slh edici olduklarn.. ddia etmek istediler Bu islh edici halleri ise.. Tesbih ve takdisleri babnda bilgilerinin bir icabdr.. Ancak, demin a.s. Rahman ve Rabban sfatlar makamndaki batn durumunu hakikaten kavrayamadlar.. Ne zaman ki, yce Hakkn sfatlar demde a.s. zhir oldu; o zaman: - Onlar isimleri ile bildirdi.. ( 2 / 31 ) te.. o zaman, melekler durumu bildiler.. nk ilim sfat zhir olmutu.. lim sfat ise, kendileri dahil, her eyi kapsamna alr.. Byle olunca onlar:

- Sen, sbhansn.. Bizim ilmimiz, ancak bize rettiin kadardr.. Dediler.. ( 2 / 32 ) Bu mana, gsteriyor ki; meleklerin ilmi bir kayda tabidir.. Ama, demin a.s. ilmi mutlaktr.. Hibir kayda tabi deildir.. lh ilme baldr..

Kald ki: lm-i lh ve Hakkn sfatlarndan murad: demin a.s. sfatlardr.. Yce Hakkn zatndan murad ise: demin a.s. zatdr.. Bu manay anla.. Yardm taleb edilecek makam: Allahtr.

nsan- Kmil 29. Blm (Ebed)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

EBED: Allah iin, sonraln makul ynnden ibarettir.. Bu, onun iin bir hkmdr ve varl gerekli zata bal ynden gelir.. nk, kendisi iin varlk zat ile kaimdir.. Onun iin beka bu sebeple salama balanmtr.. Onun gemiinde bir yokluk mefhumu olmamtr.. Zat ile kyam olduundan; bakaya ihtiyac olmadndan: Bu mmkin vasfn tayan varlktan nce de, onun beka hkm sabitti.. - Mmkin.. Vasf ile sylenen varlk, yukarda anlatld gibi olamaz.. Bunun durumu da, her ne kadar sonsuz ise de, zerine bir kesinti ile hkmolunmutur.. nk: Gemiinde yokluk vardr.. Gemiinde yokluk bulunan her eyin ise.. gemiine dn gerekir.. Bu ise.. elbette, onun iin yokluk hkmn almay

mutlak surette gerekli klar.. Mmkinin durumu anlatld gibi olmazsa: Bekada, Hakla ayn seyri izlemesi lzm gelir.. Bu ise.. muhaldr.. Kald ki, durum anlatld ekilde olmaynca, Allaha kar mmkinin sonralk ii de salama balanm olmazd..

Bilesin ki.. Allaha gre, ncelik ve sonralk onun iin iki hkm vasftr.. Hibir eklide, zaman mefhumuna bal deildir.. nk: Yce Hakka zamann uramas muhaldr.. aret ettiimiz bu manay anla.. Sonra.. Sbhan olan Yce Hakkn EBEDi, zata bal bir iinden ibarettir.. Bu ise: Mmkin varln son bulduu yerde, kendi varlnn devam itibar ile olur..

unu da bilesin ki.. - Mmkin.. Vasfn alanlardan her ey iin bir EBED durumu vardr.. Mesel: Dnyann EBEDi: hirete gemesidir..

hiretin EBEDi: in Yce Hakka gemesidir.. Burada, nemli bir nokta var ki onu da aklamak gerekir.. O nokta: Mmkinlerde bulunan: - E B E D.. Vasflarnn kesilmesine hkmolunmaktr.. Bunlar arasnda : Cennet ehlinin EBEDlerini; cehennem ehlinin EBEDlerini saymak gerekir.. Bu EBED durumlarnn elbette tkenmesi zarurdir.. Eer onlar devam eder; bekalar babnda hkm uzarsa.. olmaz.. Olmaz; zira: Hakkn EBEDlik durumu; kendi zatndan bakas iin, EBEDin biti hkmn vermekten yana bizi balar.. Kald ki: Hibir mahluk iin yce Hakkn bekasnda, ayn seyir hakk yoktur.. Yani: kendi bana.. Bu babdaki hkm budur.. Biz, sz makul bir ibare ile, bu ekilde ortaya karm olsak dahi esas manasnda bir deiiklik olmaz.. nk: Biz onu, ak bir keif yolu ile elde ettik.. steyen inanr; isteyen inkr eder.

Bilesin ki.. hirete dair hallerden bir hal iin: EBED ve ezel hkm vardr..

bu hal, ister rahmete nail olanlar iin olsun; isterse azaba urayanlar iin.. Bu, yle deerli bir srdr ki.. ancak, ona dalan zevkini alr.. ..Ve bilir ki: Hibir ekilde, onun kesintisi yoktur.. Bu bir halden ibarettir.. Ancak, anlatlan halin baka bir hale gemesi de olur.. Ama gemeyebilirde..

Anlatlan hal, baka bir hale getii zaman ise.. EBED ve ezel hkm ayn ekilde onda olur.. Bu durum, hiret halinde kesintisiz srer gider.. Hibir karlk da olmaz.. Bu durum mahedeye dayanan bir itir.. Kulun bu yolda bir ey yapmaya mecali yoktur.. nk, o iin mahalli orasdr..

Yukarda anlatlan cmlelerin daha ak beyan, inallah cennet ve cehennem anlatlrken geecek.. unu da, yukarda geen cmleyi teyid babnda hemen arzedelim: Yce Hakkn EBEDi, EBEDlerin de EBEDidir.. Tpk: Onun ezeli, ezellerin ezeli olduu gibi..

Bilesin ki.. Yce Hakkn EBEDi ezelinin ayndr.. Onun ezeli ise.. EBEDinin ayn saylr.. nk, bu durum iki izahat ynnn kalkmas saylr.. Bunlar ondan kalkar ki; zat bekasna gre mnferid kalsn..

Onun oluu bir ncelik tar.. Akln, bu evveliyet izafeti durumunu kavramas iin: - E z e l.. Ad verilmitir.. Halbuki, akl yolu ile bulunan evveliyetten nce de varl vard ve ezel idi.. Sonra.. yce Haktan sonluk izafetinin kalkmas iin ise: - E B E D.. smi ile sylenmitir.. Halbuki, onun bekas iin, son olmama durumu, aklen bulunduktan sonradr ki: EBED durumu balar.. Bekas da belli olur.. Yani: Bekasnn devam edecei anlalr..

NETCE: Her ikisi de; yani EBED ve ezel durumunu anlatmak istiyorum.. Allahn iki vasfdr.. Bunlar, zamana bal izafet ortaya karmtr.. Ta ki: bu yoldan onun gerekli varl akl yolu ile biline.. Yoksa: Ne EBED.. Ne de ezel.. Ancak, Allah vardr; onunla ikili bir ey yoktur.. Onun ezelinden baka bir vakit de yoktur.. Onun ezeli ise: EBEDdir.. bu EBED ise.. onun vcud hkmdr.. Bu hkmdeyse.. ona zaman yrmez.. Zaman hkm kesilir.. Hem de, onun bekasna kadar uzayp gitmeden..

Onun bekas ise.. kendisine gelmeden, zaman keser.. bu kesimin ad: - E B E D.. Olmutur..

nsan- Kmil 30. Blm (Kdem)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

KIDEM: Zata bal bir gerekli olma hkmnden ibarettir.. Zata bal ve gerekli olma hkm ise: Hak iin kadim ismini izhar eder manadr..

Yukarda zet olarak, anlatlan manay u yoldan daha iyi kavrayabiliriz.. yleki: Bir kimsenin varlk hkm, zatna gerekli olursa.. onun gemiinde bir yokluk olmaz.. Bir kimsenin ki, gemiinde yokluk olmamtr; onun kadim olmas lzm gelir.. Evet.. durum, hkmen byledir.. Yce Allahn durumu da budur.. Yoksa o: Baka manada alnan KIDEM durumundan yana ycedir.. Kald ki: Baka manada alnacak KIDEM, kendisi ile isim alan zerine uzayan zaman amndan ibarettir..

Halbuki yce Hak, byle bir halden yana ycelie sahiptir.. .. Ve yce Hakkn KIDEMi, zata bal, vacib varlna lzm hkmdr.. Yoksa.. sbhan olan yce Hak ile halk arasnda bir zaman yoktur.. Derlenen bir vakit de yoktur..

Durum zet olarak udur: Yce Allahn varlk hkm, mahlukatn varlndan ncedir..

- K I D E M.. smini de bu durumu ile almtr.. Mahlukun yenilii, kendisini icad edecek bir mucide ihtiyac dolays ile, Hakka kar dknl ona: - H d u s.. smini dourmutur.. Bu hdus iin, ikinci mana olsa dahi o: - Anlmayan bir ey iken, vcudunun meydana gelmesi.. zuhuru.. eklinde olabilir.. Mahluk her ne kadar Allahn ilminde mevcud ise de, bu varlnda dahi, muhdestir.. nk, kendisini yaratacak bir yaratcya ihtiyac vardr..

bu sebeple mahluka: - K a d i m.. smini vermek salam bir i olmaz.. Her ne kadar o: lm-i ilhide var idiyse de; yani; Meydana kmadan nce.. onun hkm: Bakasnn varl ile var olmaktr.. Byle olunca: Onun varlk dzeni, Hakkn varl zerine yaplmtr.. te.. hdusun manas budur.. Ancak, anlatlan mana nazara alnnca ve bu mana ynnden baklnca: lm-i ilhideki ayan-i sabite dahi muhdestir; kadim deildir..

Yukarda anlatlanlar arasnda, zellikle: Ayan- sabite meselesi nemlidir.. mamlarmz, bu manada yanlmtr.. Onlardan birinin kelm dahi yoktur ki: Ayan- sabite iin szde kdem hkm vermi olmasn.. Ayan- sabitenin kdemi: Ancak ikinci bir ynden ikinci bir itibara gre olur.. .. Ve ben sana bunun izahn imdi yapacam.. - lm-i ilhi kadim olduuna gre.. Deyip kalalm ve bunun biraz izahn yaparak anlatalm.. yleki: lm-i ilhinin kdemine hkmolunmutur.. nk o, zata bal ve ona gerekli olan eyler arasndadr..

Yani: Sfatdr. Onun sfat ise.. zatna baldr.. Bu ballk ise.. zatna yaknsa, ilhi hkmler gibi layk bir ekilde olur.. Sonra ilme: - l i m.. Adnn verilmesi iin, malum ynnn bulunmas lzmdr.. Aksi halde: Ne ilim olur; ne de malum.. ikisinin varl da muhal olur.. Tpk: limin olmay sonunda; ilmin de, malumunda olmayaca gibi... te.. ancak anlatlan yoldandr ki: Malumat, ki bunun ad: - Ayan- sabite.. Olmaktadr.. limle KIDEM hkmne katlm olur.. imdi durum anlatld gibi olunca: Yce Hakkn malumat, kendisi iin kadimdir.. b) O malumat, kendileri iin, kendi durumlarnda hadistir.. Bu manada, halk: Hakka katld.. Ama hkm bir katlma ile.. nk: Halkn Hakka dn: a) Emir ynnden baklnca ayndir.. b) Zat cihetinden baklnca da, hkmdir.. Yukarda anlattklarmz, ancak:

- Tam kemali bulmu zatlar.. Vasfn alan bykler anlarlar.. nk, ilhi zevklerin bu eidini: - Muhakkikin.. Vasf ile sylenenlere yaktrmak gerekir.. Bunlarn dnda kalan irfan sahiplerine deil.. Anlatmaya devam edelim.. Ve.. u yoldan gidelim: a) Mahlukat iin KIDEM hkm bir emir; b) Mahlukat iin hdus ayn bir emir; Olduuna gre: Bizim iin KIDEM, mahlukatn ondan hakk kadardr.. Kendi durumlarna gre ve ona balantlar kadar.. Bu ise.. ancak, ilm-i ilhinin onlara balants kadardr.. Bu manay anla..

Yce Hakkn KIDEMi: Hkm bir emirdir; zatdir ve kendisi iin gereklidir..

Halkn hdusu: Hkm bir emirdir; ztidir ve mahlukat iin gereklidir.. imdi mahlukatn hviyeti ynnden baklnca: - Onlara Haktr..

Denmez.. Ancak, hkmen byle denebilir.. O da, yce Hakka dellet ettikleri iin.. Yoksa.. yce Hak, kendi varlnda; mnezzehtir.. zellikle, zat cihetinden ona bir eyin katlmasndan yana.. Ona katlmalar ancak, hkm cihetinden olur.. Bu katlma her nekadar keif sahibine gre: Zti bir katlma, gibi grnrse de, bu ancak o keif sahibinin kabiliyetine gredir.. Hi bir ekilde i: Allahn kendinden ve kendisi iin bildii zere olmaz.. Kald ki: er ahkm anlatan diller; ak bir ekilde Yce Hakkn tekliini zatna lyk bir ekilde anlatt.. Hele bu er ahkm: in hakikat zerine kurulmutur.. Baz eyleri bilen; bazlarn da karan ve hakikatler hakikatna kar bir irfana sahip olmayann sand gibi deildir.. Durumu anlatlan der ki: - eriat d kabuktan ibarettir.. Ama bilmez ki o: in zn de, kabuunu da camidir.. Neyse.. geelim..

Resulllah S.A. kendisine tevdi edilen emaneti yerine verdi.. Durmadan mmetine nasihat etti.. zerine dikkati ekmedii hidayet yolu brakmad..

Yoluna gstermedii marifet kalmad.. O ne kadar gzel ve emin ve kmil bir zattr.. Ve.. nekadar gzel Allah bilip mil olan zattr.. te.. eriat getiren zat, byle bir zattr..

NETCE: KIDEM, vacibl-vcud olann zat iin hkm bir itir..

KIDEM ile ezel arasndaki mana farkn yle anlatabiliriz..

Ezel: Yce Allah iin makul ynl bir ncelikten ibarettir.. b) KIDEM, yce Allahn gemiinde bir adem durumunun olmayndan ibarettir..

Ezel u manay ifade eder: - Onun gemiinde bir yokluk yoktur.. Yani: Kendi znde, eyadan evvel oluuyla.. Durum anlatld gibi olunca: KIDEM ve ezel ayn manaya gelmez..

KIDEM, onun ismidir vacib vcuduna verilen; Bu gereklidir, yaratclna hkmedilen.. Sre itibar etme, KIDEM-i ilh babnda;

Bir de aklen bilinen zamanlar ki, pe pee gelen.. anna yaratndan bala ona ol KIDEMi; Sebebi: Bir hkm olduundan vacip zattan gelen.. KIDEMde mana: Zat varl deildir geilmi; Ne yoklukla ne de yol alrken n kesilen.. Belki, zatnda zenginliinin icab olarak; Kadim ismini ald, bir hkmle det edilen..

nsan- Kmil 31. Blm (Allahn Gnleri)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Yce Hakkn GNLER: Tecellileridir.. Kemlat eidinden zatnn gerektirdii ekilde zuhurudur..

Sbhan olan yce Allahn tecelilerinden her tecelli: lhi bir hkmdr.. Ve.. o ilh hkm anlatlrken: - en.. Tabiri kullanlr..

bu hkm icab, bu vcudda, anlatlan tecelliye lyk bir eser vardr.. Bu vcudun muhtelif olmas ki: - Her zaman deimekte olduunu..

Sylemek istiyorum.. Evet.. ite bu muhtelif olmak ve deimek: Anlatlan en, durumunun eseridir.. Bu deimeyi de: Bu vcudun deimesi zerine hkmn yrten, tecelli gerektirmitir.. Anlatlan hal; yani: Deime ii, u yet-i kerimenin ifade ettii manadr: - O, her GN bir en alr.. ( 55 / 29 )

stte anlatlan yet-i kerime iin ikinci bir mana olduunu bilesin.. bu ikinci mana ise: Yce Hakka gider.. u sralamaya dikkat et: Anlatlan tecelli iin nasl bir en durumu varsa.. Ve.. o en iin bu sonradan yaratlan varlkta bir eser varsa.. Tpk: Bu anlatlanlar gibi, yine bata anlatlan tecelli iin iktiza eden bir durum vardr.. bu iktiza eden durum ise.. yce Hakkn kendisinde ve zat ynnden bir eitlenmedir.. Yce Sbhan olan Hak; kendi znde bir taayyr, yani: Bakalama kabul etmese bile: Her tecellide onun iin bir bakalama vardr.. bu tagayyr ise.. suretlerde: - Suretlerde tahavvl.. Yani: Halden hale gemek..

eklinde anlatlr..

Hak iin tagayyr olmamas: Zat bir hkmdr.. Tecellilerdeki eitlenme ise: Halk iin, varlk iin, emre bal bir itir.. ayndir.. Byle olunca Hak: Tagayyr olmadan tagayyr eder.. stteki cmleyi: - znde eitlenme olmadan eitlenir.. Manasna almak gerekir.. Bunu daha aalm: - Yce Hakkn kemlinin iktizas olarak, kendi znde bir hallenme olmad halde, grlen suretlerde, halden hale geer.. Diyelim.. Btn bu manalar gsteriyor ki: Yce Hak, olduu hal zeredir.. Bulunduu durumda bir baka ekil almas yolu kapaldr.. Allah- Tal, bu gibi bir bakalamadan yana ycedir.. Tam bir stnle sahiptir.. te.. btn anlatlanlar, yukarda da geen: - O, her GN bir en alr.. ( 55 / 29 ) Manasna aldmz cmlenin srrdr.. gizli manasdr..

Yukarda anlatlan manada biraz daha derine inilecektir. Bilip anlamaya al.. Sbhan olan yce Hak: Kula tecelli eyledii zaman; bu tecelli iin, Hakka balamak suretiyle: - lhi en.. Ad verilir.. .. Ve bu tecelli kula baland zaman ise: H a l.. Adn alr.. bu tecellinin hkimi ounlukla: a) Allah- Talnn isimlerinden biridir.. b) Allah- Talnn sfatlarndan bir sfattr.. O tecelliyle bu iki eyden biri mutlaka hkimdir.. Baka olamaz.. ayet o tecelli elimizde bulunan bildiimiz ilh isim veya sfatlardan biri ile deilse.. o zaman: o vel zata gelen tecelli isminin durumu: Yce Hakkn kendi zne tecelli eyledii isim durumunu alr.. Bu ise.. Resulullah S. A. efendimizin u halindeki manadr: - Ki O: kyamet gn, kendisini yle vmelerle vecektir ki: Daha nce, hi kimse onlarla vmemitir.. Ayn manay, Resulullah S.A. efendimizin u mnacatnda da bulabiliriz:

- Allahm, sana olan dum, dileimi: zne isim olarak verdiin her isimle; katnda gaybi ilminde zne tahsis ettiin her isimle arz ederim.. Burada, iki ekilde isim anlatld: a) Allahn zne isim olarak verdii isimler.. b) Gayb ilminde, zatna tahsis ettii isimler.. a) Bendinde anlatlan isimler, kullarna anlatt isimlerdir.. b) Bendinde anlatlan isimler ise.. kullarna tecelli eyledii hallere ait isimlerdir.. Bu isimler ise.. kendisine tecelli edilenin gizliliinde sakldr.. Oraya tahsis edilmitir.. Yukarda geen mnacatta: - Sana dum, sana dileim.. Cmlesindeki mana ise.. bu ikinci ekilde anlatlan tecellinin edebi ile harekettir.. Bu yle bir manadr ki: Ancak, bir mahede zevkine eren bilir.. Bakas bilemez.. Zira akl: Dnce yolundan ona varamaz; anlamaz.. Meer ki bir iman sahibi ola.. Bu iman ise.. akl aparan ve kilidi aan bir iman ola..

Buraya kadar takdim edilen yazlandan da anlalyor ki; bata arz edilen yet-i kerime ile geen: - GN ( 55 / 29 ) lh tecelli manasnadr..

nk, onun zerine, yaratlan bir zamann yrmesi muhaldir.. Ayn manay, u yet-i kerimeye baktn zaman da anlarsn: - Onlar, ALLAHIN GNLERni ummuyorlard.. ( 45 / 19 ) Bunun ak tefsir: Kendilerine Allahn tecellilerini ummayan kimseler.. eklindedir.. nk onlar, Allahn varln inkr ediyorlar.. Ona inanmyorlar.. Haliyle, bir kimse, bir eyi inkr eder ve: - Yok olduunu.. Sylerse.. Haliyle, onun kendisine zuhurunu umup beklemez.. Bunlarn duunda bir baka zmre vardr ki, u yet-i kerime ile kendilerine iaret edilmitir: - Allahn likasn uman.. ( 18 / 110 )

Bu zmre iin Allahn likas: Kendilerine tecellisi ve Allahn yaknldr.. Bu, ister dnyada olsun; isterse hirette.. tecelli ve yaknlk durumunu anlatan lika hali deimez.. Onu ummak da deimez.. Bu manay anla..

Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 32. Blm (Salasa-i Ceres)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

SALSALA- CERES: eitli manalara gelir.. Burada onun iin verilecek mana: - Yank yapan rpertici ses: Olabilir.. Zhiri manas, budur.. Esas manasn aada dinleyeceiz.. Yani: Burada kasd edilen manay..

SALSALA- CERES: - Kadiriyet sfatnn, iddetli tarafndan inkiaf.. Manasnadr.. Bu eit tecelli, azamet sfatndan bir tecelli yolu ile gelir..

Bu ise.. Kahiriyet sfatnn heybet ynyle meydana kmas saylr..

imdi, anlatlan halin kulda oluna geelim.. Kul, kadiriyet sfatnn hakikat ile tahakkuk etmeye balad zaman; ilk hallerinde kendisine bu: - SALSALA- CERES.. Tabir edilen durum alr.. te.. o zaman: Kendisini azamet kuvveti ile kahr altna alan bir i bulur.. Bu hal iinde, grltl bir ses duyar.. Bu ses: Hakikatlerin birbirine arpmasnn sonucudur.. Zhirde bunun tabiri: - SALSALA- CERES.. Olup, iddetli yanklar yapar.. Bu mahede, kalblerin azamet huzuruna girme teebbslerini nler.. Byle olmas: Oraya girmek isteyenlere kar gl bir kahra sahip oluu icabdr.. lhi bir mertebe ile, kullarnn kalbi arasnda gerilen en byk perde budur.. lhi mertebelerin inkiaf, ancak bu: SALSALA- CERESi duyduktan sonra olur.. Baka yolu yoktur..

Ben bu sesi, geceleyin, yce semalara gtrldm zaman duydum.. O stn makama, o gzel manzaraya vardm zaman, o mahallin heybetinden yle bir kimse oldum: Azalarm zlm, terkibim dalm, vcut paralarm erimiti.. Kemiklerim de dalmt.. ..Ve ben, o anda: Heybetinden, dalar sarsan: SALSALA- CERES ten baka bir ey duymuyordum. nsan ve cin tayfas, onun izzeti nnde kmt.. Ancak, nurdan bulutlar gryordum.. Onlar, ateten yamurlar, sanak halinde yadryorlard.. Bu hal ile, zat denizinden gelen; birbiri zerine zulmetler iindeydim.. Semann varl kalmamt.. Onun altnda yer de yoktu.. Durgun dalar yrtlmt.. Grdm ki: - Yer plak bir l gibi.. Oradakilerin hepsini topladk; onlardan hi birini unutup brakmadk.. - Hepsi Rabbna saf saf, arz olundular.. ( 18 / 47 - 48 ) Onlarn bu durumu, hi deimez ki.. ezelden ebede kadar byledir..

Bu hal iinde dedim ki:

- Semaya noldu?.. Dendi ki: - Yarld.. Rabbn dinledi; boyun edi.. ( 84 / 12 ) Dedim ki: - Yere noldu?.. Dendi ki: - Yer uzatld.. indekini att; bombo kald.. ( 84 / 34 ) Dedim ki: - Gnee noldu?.. Dendi ki: - Gne drld.. Yldzlar drld.. Dalar yrtld.. Bulutlar yamursuz kald.. Vah hayvanlar, bir araya getirildi.. Deniz atee verildi.. Ruhlar birleti..

Diri gmlen kzdan soruldu: - Hangi sutan ldrld?.. Sayfalar alp yayld.. Sema koparld.. Cehennem kzdrld.. Cennet yaklatrld.. ( 81 / 113 ) Dedim ki: - Bana noldu?.. Cellim syledi: - Nefis hazrladn bildi.. ( 81 / 14 )

Bu grdklerim, kk kyametti. Hak bana, byk kyamete bir misal olsun diye gsterdi. Rabbmdan bir beyan alm olaym ve bana katlacaklara hidayet edeyim..

Bu arada bir baka hal oldu?.. Tetkik sorucusu, tahkik tercmanna baz eyler sordu.. Cehlin sz olmayan bir halet iinde onlar anladm..

- Sfattan, zattan, ilh makamdan.. Diyerek sormutu.. Ki bu makam- ilh burann tam hakkn veren makamdr.. Sonra.. - nsandan.. Sordu.. ayrca onun, yani; insann: - Ne suretle Kuran olduunu.. Sordu.. - Cell ve ikram sahibi zatn katndaki emr-i hitam olma ekli nasldr?.. Dedi.. O hakikat tercman, bunlar dinledi; sonra gld.. Daha sonra, u ibareleri gsterdi.. Onlardaki yemine iaret edip dikkat zerine ekti: - Yemin olsun; gelip k verene.. Akp akp yuvalarna dnenlere.. Karanla dalan geceye.. Ald zaman sabaha.. Elbette bu: Kerim Rasuln szdr..

Arn sahibi katnda onun itibar vardr.. Kendisine itaat olunur.. Orada emindir.. ( 81 / 15-21 )
o

Bunlar ben de dinleyip anladm.. Anlatann da alnndan ptm.. iaret ettii manalar u iirde topladm: Vuslat iin bir hal var; - Mbah.. Diyemem ona; Ama, ne sanarsan san, i ekilir her yana.. Seven de sevgilisi de, halvetin evcinde; Mlk, maliki dahi asker topludur yan yana..

Yaknlk gelini mertebeyi dahi am; Cell cemalden parlar cil almcasna. Ufuk dnyor, bulutlar yamur yadryor; Gk ok grlyor, imek akyor yana yana.. Deniz dalgalarnda, rzgr dersen ganidir; Ate kz kz, su devam eder kaynamasna.. Sair dnen felek de, durur bir hal zere; Boynu eiktir azizin izzeti namna..

nsan- Kmil 33. Blm (mm'l Kitab)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

MML-KTAB: Onun knh oldu zatnda; Noktadr, ondan olur ina sfatnda.. O hokka gibidir, harf kamaz stne; Vcud yaprann tertibi yargsnda.. Nokta konmayan harfler iaret saylr; Kadim sfata bal eylere zatnda.. Noktallar ibarettir olandan yana; yleki: Arz olmutur noktalarnda.. Harfler ki dizildi ite o hal iinde; Kelm olur, konuur srf mahlukatnda..

Bilesin ki.. MML-KTAB: Zatn knhnden ibarettir..

Burada anlatlan mahiyet iin; baz ynlerine gre: - Hakikatlerin mahiyetleri.. Denir ki; bunlara: Bir nam, bir vasf, varlk, yokluk, Hak veya halk gibi isimlerin hi biri mutlak olarak verilemez..

KTAB: Mutlak varlktan ibarettir: onda yokluk yoktur..

Mahiyetin asl: MML-KTABdr. nk varlk ona derc edilmitir.. Tpk: Harflerin, ie iindeki mrekkebe derc edildii gibi.. O ie iindeki mrekkebe: Harflere ait isimlerden hibir eyin ismi verilemez.. smi verilemeyen bu harfler: ster noktal cinsinden olsun; isterse noktasz..

Harflerin baka bir aklamas, ayrca, bu babda gelecektir..

te.. mahiyetin knh de, ie iindeki mrekkeble harflere benzer.. Ona: Varlk veya yokluk ismi verilemez.. nk: Aklla bulunacak gibi deildir.. Aklla bilinmeyen bir eyi hkme balamak ise.. muhaldir.. Durum, anlatld gibi olunca, onun iin:

- Haktr.. - Halktr.. - Gayrdr.. - Ayndr.. Gibi szler edilemez.. Durumuna gre o: Bir mahiyetten ibarettir.. Tabire smaz.. Yani Tarif edilemez.. Ancak.. bu anlatlann her ynyle zdd olan bir durum vardr ki o: Ulhiyettir.. Bir itibara ve bir yze gre: Ulhiyet, her haliyle eyann mahallidir.. Varlk sdur ettii mahaldir.. Vcud orada aklladr.. sterse akl: Hakikatlerin mahiyetinde varln olmasn bilkuvve gerektirsin.. Tpk: Hurma aacnn tohumunda var oluunu akl yolu ile bilkuvve kabul ettii gibi.. Ancak, mahede durumu: Ondan gelen varl, bilkuvve deil; bilfiil ondan karmaktadr.. Zat- ilh iktizas iin byle.. Lkin, mutlak icmal o hal zeredir ki, akla yle demeyi hkmetmitir: - Varlk, hakikatlerin mahiyetinde bilkuvve vardr.. Yani: hudun hilfna.. Zira hud: Mcmel olan ii, mufassal olarak anlatr..

u ekilde ki: Bu tafsil, icmali zerine baki kalr.. Ancak, bu zevke bal hud bir itir.. Akl onu bak ynyle idrk edemez.. Ama anlatlan mahalle vsl olduktan sonra, eyann tecellisi de, kendisine gelince: Onu olduu gibi idrk edip kabullenir.. Bu manalar, bir baka ynyle ele alacaz.. imdi sen: - K T A B.. Denince, bunun mutlak varlk olduunu bilirsen, u mana sana alr: Kendisine, varlk veya yoklukla bir hkm verilemeyen emir ite: MML-KTABdr.. Bu MML-KTAB ise: - Hakikatlerin mahiyeti.. eklinde bir isim alandr.. Sanki KTAB ondan domutur.. Kald ki, KTAB iin, ancak mahiyetin knhne ait iki yzden biri vardr.. O iki yzn, biri varlk: dieri de yokluktur.. bu sebepledir ki: Anlatlan mahiyet, ne varla ne de yoklua dair bir ibare kabul eder.. nk onda saylan bu yzlerden hangisi olursa olsun; onun daima bir zdd vardr.. Varlk olsa, yokluk gelir; yokluk olsa, varlk kar..

Yce Hakkn, Peygamberine S.A. inzal buyurduu kitaba gelince, bu: Mutlak varlktan ibarettir.. Bu da: Hakikatler mahiyetinin stte anlatld gibi bir yzdr.. Bu mutlak varla kar, bir marifet sahibi olmak ise.. ite o kitabn ilmidir.. Bu manada, u yet-i kerimeleri almak yerinde olur: - Hangi ey olursa olsun; onu imam- mbinde saydk.. ( 36 / 12 ) - Ne ya, ne kuru kalm; hepsi kitab- mbine alnmtr ( 6 / 59 ) - Hangi ey olursa olsun; onu tam ayrntlar ile anlattk.. ( 17 / 12 )

imdi.. S a n a: a) MML-KTAB; knhn mahiyeti olduunu anlattk.. b) KTAB ise.. mutlak varlk vcud olduu aktan belli oldu..

Evet.. yukarda anlatlanlar, sana rettik.. imdi sana daha baka eyleri reteceiz.. Bu: KTAB zerine olacaktr.. Bilesin ki. KTAB:

Surelerden; b) yetlerden; c) Kelimelerden; d) Harflerden ibarettir.. nce, surelerden balayp anlatalm.. SURELER :

Zata bal suretlerden ibarettir.. Bu suretler ise.. keml tecellileridir.. Her sure iin: Kendisini, baka sureden ayracak bir mana ihtiyac vardr.. Tpk onun gibi: Keml durumu alan her ilh suret iin bir olu ekli lzmdr ki; o suret, dierlerinden ayrd edilebilsin.. Bu kadar tenbih kfi.. Eer uzatma olmasayd; zata bal suretlerden her biri iin; yce Allahn kitabndaki surelerden her birine ayr ayr tenbihler yapardk.. YETLER : Hakikatlerin bir araya gelmiinden ibarettir.. Her yet: Belli manada oluu yn ile, ilh bir cem haline dellet eder.. bu ilh cem: Okunan yetin mefhumundan renilir.. Tpk: Bunun gibi, cell ve cemal isimlerinden her isim iin de bir cem lzmdr Ki: lh tecelli o isim ynnden bu cem iinde olur..

..Ve yet bir cemden ibarettir.. nk o: eitli kelimelerden meydana gelen bir ibare olmutur.. Cem: Burada, eitli eyann hududur.. Hakka bal ilhi bir gze..

KELMELER : Bu gzle grlen mahlukatn hakikatlerinden ibarettir..

o

Bu ehadet leminde taayyn eden.. Demek istiyorum..

HARFLER :

Noktal olanlar, ilm-i ilhdeki ayan- sabiteden ibarettir.. Noktasz olanlarda, iki eittir: BRNC ET: Noktasz bir harftir.. Dier harflerin bununla balants vardr; ama onun dier harflerle bir balants yoktur.. Bu harfler, be tanedir:

1. Elif...

.....

2. Dal.........

3. Ra......

....

4. Vav......

5. Lmelif..

Bu be harf, kemal iktizalarna iarettir.. Ki onlar da be tanedir: 1. 2. 3. 4. 5. Zat... Hayat.... lim... Kudret.. rade...

Bu son saylan be eyden ilk drdnn varlna yol: Ancak zatla alr..

Zatn keml durumu ise.. ancak o drd ile olur.. KNC ET:

Bunlar da, yukardaki harflerin dnda kalan noktasz harflerdir.. Bunlar da dokuzdur.. Bu harflerin her biri iin, dier harflerle, balant vardr.. Kalan harflerin de onunla balants vardr.. Bu dokuz harf, insan- kmile iarettir.. nk o: Kmil vasfnda; ilh olan BE vasf ile, halka ait DRT vasfn beynini birletirmitir.. lh olan be ey yukarda sayld.. Halka ait olan DRT ey ise: DRT UNSUR dur.. Ki halkiyet durumunu, o DRT vasftan doar.. Sonra nsan- Kmil harfleri - sadece KML ismi noktaszdr.. Sebebi: Onu kendi sureti zerine yaratmtr.. Ancak, unu da belirtmek icab eder ki: Mutlak olan ilh hakikatler, mukayyet olan insan hakikatlerden ayrlmtr.. nk, insan: Kendisini icad eden bir mucide dayanr..

Aslnda icad eden kendisi ise de: Bakasna dayanmas kendisine verilen bir hkmdr.. te.. anlatlan manalarn icabdr ki: Kendisi baka harflerle balant kurdu.. Baka harfler de onunla balant kurdu..

Biz, bu harflerin hakikatn ve ELF harfinden kn, ELF harfinin de, noktadan meydana geldiini anlattk.. Vacibl-vcud olan Hakkn hkm: Her ey, ona muhta olduu halde o hi bir eye muhta olmadan zat ile kaim olduu gibi.. bu kitapta yazlan noktasz harfler de ayn manaya iarettir.. yleki: Btn harflerin onlarla balants vardr; ama onlarn hi bir harfle balants yoktur.. Daha ncede sayld gibi o harfler: ELF, DAL, RA, VAV, LMELF tir .. Bunlarn her birine, kalan harflerin balants vardr.. Ama, bunlardan hibir harfin dier harflerle balants yoktur.. Bilhassa: - LMELF, iki harftir.. Denemez.. Bu manada ak bir hadis-i erif vardr.. Resulullah S.A. efendimiz yle buyurmutur: - LMELF, tek harftir..

Yukarda anlatlanlar da nazara alarak bilesin ki.. HARFLER, kelimeler deildir.. nk ayan- sabite:

- K N (O L).. Kelimesini kapsam altna girmez.. Ancak, ayn bir icad zamannda, ayan- sabitenin durumuna gelince: O kelimenin ok ykseindedir.. Byle olunca: Onun ilm taayynnde, tekvin ismi kendisine dahil olamaz.. nk: ayan- sabite Haktr; halk deildir.. H a l k: - K N (O L).. Kelimesi kapsamna giren eylerden ibarettir.. Byle olunca: Anlatlan vasfa gre, ayan- sabite, sonradan yaratlan hadis olmamtr.. Ancak, hkm bir girile, hadise katlmtr.. Bu da, o hadis eylerin durumlar itibar ile, ihtiyalar iindir.. Bu ihtiya ise.. hadis varln kendi znde, kadim zata dayanmasndan gelen bir ihtiyatr.. Bunun beyan, bu kitapta daha nce de geti.. u manaya dikkat et.. - HARFLER.. Diye tabir ettiimiz ayan- mevcude: - bir bakma ayan- sabite ilme bal leme katlmtr..

Bu ilim ise.. lime katlmtr.. Bu ikinci itibara, yani: lmin lime katlmasna itibar edilince; ayan- sabite - veya ayan- mevcude kadimdir.. Nitekim bunun ayrntl yn KIDEM blmnde de geti.. Buraya kadar anlatlanlardan rendin ki; KTAB: Harfleri, yetleri ve sureleri toplamtr.. Haliyle, bunlarn hakikatlerine dair yaptmz iaret zere.. unu da bil ki.. Levh: Kendisinden vcudda tayin edilen bir gerekten ibarettir.. Haliyle bunun byle oluu, hkm bir tertib zeredir.. Hadde hesaba gelmeyen ilh iktizaya gre deil.. Zira, byle sayya gelmeyen, eyler, levhde bulunmaz.. Bu bulunmayan eyler: Tecelliyat ehlinin, cennet ehlinin, cehennem ehlinin ayrntl halleridir.. Ama bunlar, KTABda bulunur.. nk: a) KTAB, klldir.. umumdir.. b) Czdir ve zeldir.. nallah, bunlarn da ayrca beyan yeri gelecektir.. Allah. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 34. Blm (Kur'an)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

KURAN: Hemen sade tek zattr; Onun teklii farzdr Haktr.. Zat makam, onda onun iin; Hviyet ynnden mulaktr.. Okur onu talebden yana; Onu taleb farz klnmtr.. Okunmas da onun ss; Ss onun, fena hali saftr.. Ama, zat cihetinden onda; Ne btn, ne para kalmtr.. Onun alnan tad, zattan; Isrmadan zevkte kalmtr.. Bu tadda fehim: te KURAN;

Farz bu, stte anlatlmtr..

Bilesin ki.. KURAN: Zattan ibarettir.. yle bir zat ki: Tm sfatlar, onda erimi; kaybolmutur.. Ve o: Ahadiyetle, isim alan bir tecellightr.. Yce Hak KURAN: Peygamberi Muhammede S.A. bu manaya gre inzal buyurdu.. Ta ki, onun kinattaki mahede makam: Ahadiyet ola..

nzal u demektir: - Yce Ahadiyetin hakikat, en yksek derecesi ile.. Resulllah S.A. efendimizin cesedinde kemliyle, zuhura gelmitir.. En yksek derecesinden ona inmitir.. Onun iin, ini ve k muhaldir.. Ama tabir, byle bir deyimi gerektiriyor.. Kald ki, onun bir tahakkuk safhasndan gei yolu da vardr.. yleki: Resulullah S.A. efendimizin d vcudu: lh hakikatlerin tm ile tahakkuk ettii zaman..

Evet.. te o zaman: Grnen vcudu, vahid isminin tecelli yeri oldu.. Tpk: Kendi hviyet, yani: Kimlii ile, ahadiyet sfatnn tecelligh, zat ile, zatn ayn olduu gibi.. bu anlatlan mana icabdr ki, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu: - KURAN, bana tmden, bir defada nazil oldu.. Resulullah S.A. efendimiz, bu cmlesi ile, u manay aklamak istiyordu: - KURANn tm ile, zat, kll ve cisman olarak tam tahakkuk etmitir.. bu mana asndan baklnca: - KURAN-I KERM.. Diye anlatlan, bizzat Resulullah S.A. efendimizdir.. nk: O btn ile ona ihsan edildi.. Byle bir ihsana nail olmak ise.. tam kereme nail olmaktr.. Ve.. o: Tam kereme de nail olmutur.. nk: Kendisinden, hibir ey, esirgenmemitir. Hemen hepsi: lh bir kerem olarak, zat yoldan ona yadrlmtr.. Bir feyz ve bir bereket olarak.. te.. KURAN-I KERMin manas..

KURAN-I HAKM ise.. u demektir:

- lh hakikatlerin peyder peyder inii.. bu ini ise.. Kulu yava yava, onlarla zatta tahakkuka doru ykseltir.. Bu da, ilh hikmetin bir iktizasdr.. Bu hikmet ise.. zatn yapt bir dzendir.. Tahakkuk iin yol budur.. baka yoktur.. nk bir kulun: Hakikatlerin tm ile, tahakkuk etmesi, imkn cihetinden olamaz.. Hem de cesedi ile.. hem de, ilk yaratlnda.. Durum anlatld gibidir.. Ama, bu da, haliyle herkesin nasibi deildir.. Lkin: Yaratl icab ulhiyete taban meyilli olan hakikatler babnda ykselme kaydeder.. Kendisine, peyder pey alan hakikatler babnda tahakkuk yoluna girer.. Ama, ilh bir tertib dzeninde.. Nitekim bu manaya, yce Hak, u yeti ile iaret buyurmutur: - Biz onu, yani: KURAN, peyder pey gnderdik.. ( 17 / 106 )

Anlatlan hkm ayndr.. Hem de, ayn ekildedir.. Kesilip bitmeden byledir.. Kesilmez; sonu olmaz.. Kul, ylece terakkiye devam eder.. Yce Hak ise.. tecellisine devam eder.. Bu bitip tkenmeyen bir yoldur.. Her eyi tam almak ta imknszdr..

nk onlarn nihayeti yoktur.. nk, yce Hak zatnda nihayetsizdir..

Burada, yle bir soru akla gelebilir: - Kuran bana tmden bir defada geldi.. eklinde buyurulan hadis-i erifinin faydas nedir?. Hangi manay anlatr?.. Diye sorabilirsin.. Bu soruyu iki ynden cevaplandrabiliriz.. BRNC YN: Hkmen byledir.. Bunun olu ekli ise, yledir: Kmil bir kula yce Hak, zat ile tecelli eyledii zaman.. mahede ettii ey ynyle u hkme sahip olur: O sonsuz zatn hkmnden ibarettir.. ..Ve kendisine, hi blnmeden gelmitir.. Haliyle, onun byle oluu: Bulunduu mahallin an icabdr.. KNC YN: Kalan beer vasflarn tkenmesi, halkyet rsumunun bitip tkenmesi ciheti ile olur.. Haliyle bu durum: lh hakikatlerin keml mertebesinde zuhuru ile olur.. bu zuhurun izleri, cesedin btn uzuvlarnda tek tek grlr..

zerinde durduumuz hadis-i erifteki: - Tmden.. Kelimesi: - Bana.. Kelimesi ile ilgilidir.. Ve bu ikinci ynde anlattmza dairdir.. Byle olunca, u mana kar: - lh hakikatlerle tahakkuk etmek suretiyle, halka bal btn noksan sfatlarn gitmesi..

KURAN zerine gelen bir baka hadis-i erif yledir: - KURAN, dnya semasna bir defada kondu.. Bundan sonra, Hak: Onu, para para yetler halinde bana indirdi.. Bu hadis-i erifin manas yledir: - KURAN, dnya semasna bir defada kondu.. Demek, zata dayanan bir tahkik makamna iarettir.. - Para para yetler halinde.. Gelmesi de, kulun zatla peyder pey tahakkuk etmesi sonunda, isimlerin ve sfatlarn zuhura gelmesi saylr..

KURAN-I KERM zerine gelen bir yet yledir:

- Sana seb- Mesaniyi ve KURAN-I AZM verdik.. ( 15 / 87 ) Bu manaya gre KURAN: Tm zattan ibarettir.. Burada, nzul nazar- itibara alnmaz.. Bir yer meselesi de itibara alnmaz.. Byle olunca o: Zata dayal bir ahadiyetten ibaret kalr.. Anlatlan vasfta zat ise: Btn mertebeleri, sfatlar, yaratl ekillerini, itibarlar znde toplayan mutlak bir hviyettir.. kimliktir.. Bu mana ise: - Sadece zat.. ama cmle kemlat ile.. Tabiri ile anlatlabilir.. KURAN iin bu mana: Azamet ifadesi tar.. bu mana icabdr ki: KURAN iin: - A Z M.. ( 15 / 87 ) Lafz arkada edildi.. Bu yetle anlatlan: - Seb- Mesani.. ( 15 / 87 ) Cmlesine gelince; u demektir: - Bu cesed varlnda zuhura gelen, yce Hakkn yedi sfat ile tahakkuk etmesidir..

Yine KURAN zerine gelen: - Rahman KURAN retti.. ( 55 / 1-2 ) yet-i kerime ise, u manaya iarettir: - Bir kula, Rahman tecelli edince, o kul, kendi znde Rahman bir lezzet bulur.. Bu lezzet ise, zata kark marifeti kazandrr.. Bu yoldan da, sfatlarn hakiki yzleri ile tahakkuk etmi olur.. Bu durumda, elbette ki: Ona KURAN ancak Rahman retmi oldu.. Byle olmasayd, zata vsul nice olurdu? olamazd.. hele Rahman tecellisi olmadan.. bu manada RAHMAN ise: simlerin ve sfatlarn cmlesinden ibarettir.. u da bir gerektir ki: Yce Hak, isimleri ve sfatlar dnda bir baka yoldan bilinememektedir.. Anlatlan manalar anla.. Zira bu manay ancak: - G U R E B A.. Nam ile anlan kimseler anlarlar.. Bunlar, erefli ve kmil kimselerdir.. Sonra onlar: Kullarn arasnda, Allahn nazarghdr..

Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 35. Blm (Furkan)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Allahn sfatlar FURKAN; Ve, Allahn zatdr Kuran.. Cemin fark durumu tahkiktir; Farkn da cemindedir vicdan.. Sfatlarn eitleridir; Nam zere iki cem olan.. Bulunur Tevhid birliinde; Zatn hkm saylr FURKAN.. nk sfattr ayrlamaz; Olmutur zat iin bir an..

Bilesin ki.. FURKAN: simlerin ve sfatlarn hakikatndan ibarettir..

Ama, eitli grntlerinin deiik ekillerine gre.. ..Ve onlar itibar edildikleri durumlarna gre; biri dierinden ayrd edilir.. Byle olunca: Fark, Hakkn kendi znde olur.. Bu olu ise.. Onun gzel isimleri ve sfatlar cihetinden gelir.. Bu durumdaysa.. deiiklik ortaya kar.. Mesel: Rahim ismi, edid isminden bakadr.. Mnim ismi, mntakim isminden bakadr.. Rza sfat, gazap sfatnn gayrdr.. Bu manaya, Resulullah S.A. efendimizden rivayet edilen bir kuds hadisle yle iaret edilmitir: - Rahmetim gazabm geti.. Bu manada ise.. geen, geilenden; fazilet itibar ile daha ndedir, stndr.. Bu stnlk, isimlere has mertebelerde de kendini gsterir.. Mesel: Rahmaniyet mertebesi, Rabbiyet mertebesinden daha stndr.. Ulhiyet mertebesi ise.. hepsinden daha stndr.. Bylece, isimler birbirinden ayrlm oluyor..Aralarndaki fark da,

bu ekilde hsl oluyor.. .. Ve en stn olan fazilet itibar ile, hkmn geirdii kimseden daha faziletli olduu meydana kyor.. Bu fazilet itibar ile: Allah ismi, Rahman isminden daha faziletlidir.. Rahman ismi, Rabb isminden daha faziletlidir.. Rabb ismi, Melik isminden daha faziletlidir.. Kalan isimleri ve sfatlar da, bu manaya gre, kyas edebilirsin..

Anlatlan isim ve sfatlardaki, daha faziletli olma durumu: Onlarn gzde olularna gredir.. Noksan veya fazla bir eyin onlarda oluu itibar ile deildir.. simlerin ve sfatlarn gzde olu durumlar, fazilet ynyle, kendilerine bir stnlk salamtr.. bu sebepledir ki: Bir ksm dierine tercih edilmitir.. u yollu yaplan mnacaat ise.. anlatlan manaya iarettir: - Cezadan muafatna snrm.. Dargnlndan rzana snrm.. Senden sana snrm.. Sana, tam sena edemem.. te.. zatn zndeki fark budur.. - Cezandan muafatna snrm..

Cmlesindeki muafat Arab edebiyatna gre mfaale babndandr.. Bu manaya gre: - Karlatrma.. Manasn tar.. bu karlamada ise.. elbette affn stnl ceza isimlerini geer..

Bunun iindir ki: Affa snarak, cezadan kat.. Keza dargnlktan da rzaya snd.. Kavlimiz odur ki: - Rza sfat, gazab sfatndan daha faziletlidir.. Ayn manada: Ona, zat ile zatndan snd.. Bu da dorudur.. u yoldan ki: Fiillerde fark nasl hsl oluyorsa.. ayn ekilde, sfatlarda da olur.. Ayn ekilde, zatn vahidiyet durumunun kendisinde de byledir.. Ancak, zatn vahidiyet cihetinde bu fark belirsiz olmaktadr.. Bu da, zatn artc hallerindendir.. Ki: Birbirini nakzeden iki eyi bir araya getirir.. Mesel: Muhal ile vacibi birletirir.. Hatta: Akla, ibare ve nakilde muhal grnenleri cem eder.. Ve sen: Bu iin mahede zevkini aldktan sonra, byle bir birlemenin olmasn, zata gerekli hkmler meyannda sayarsn..

Nitekim mam- Ebu Saidl-Harraz, bu manaya iaret ederek yle demitir: - Allah iki zddn arasn birletirmekte buldum.. bildim.. Burada bir incelik vardr.. Ki.. bunu: Hemen anlatmamz icab eder.. Sanmayasn ki: Yce Allah, evvelin, hirinin, zhirin, batnn mutlak bir ceminden ibarettir.. Halk, Hak, faziletli olu, faziletli olmay, muhal, vacib, madum, mevcud ve mahdud.. Ve.. bunlarn dnda kalan; bilinmeyen zdlardan doan noksanlar ve zdlarla.. Btn bunlar o: Zat bir vasfla yapar.. Onun hviyeti ise.. btn bunlarn tmnden ibarettir.. te.. ad geen zatn sznn manas budur.. Anla.. Bu manada bir irfana sahib olursan; tutun, brakma.. Allah.. Hak syler.. Doruya hidayeti nasib eden Allahtr.. Dn onadr.. ltica makam odur..

nsan- Kmil 36. Blm (Tevrat)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Allah-u Tal, TEVRAT: Musaya a.s. DOKUZ LEVH olarak indirdi.. Ancak, onlardan YED tanesini tebli edilmesini, kalan K tanesini de tebli etmemesini emretti.. Zira o K LEVH: htiva ettii srlar icab; kabul akllara gre imknszdr. Eer Musa a.s. onlar aklayacak olsayd; istediini bulamayp baa derdi.. Bir kii dahi, kendisine iman etmezdi.. Kald ki, o K LEVH: Musaya a.s. mahsustu; o zamane ehlinin hi birine deil.. Haliyle kendisi hari..

Teblii emredilen LEVHlerde: Evvellerin ve hirlerin bilgileri vard.. Ancak onlarda: a) Muhammedin S.A. ilmi;

b) brahimin a.s. ilmi; c) sann a.s. ilmi: d) Muhammedin S.A. varislerine has ilim yoktu.. nk TEVRAT: Muhammedin S.A. hususiyetlerini ve onun manev varislerini zmnnda tamyordu.. Bu da, brahime a.s. ve saya a.s. bir ikram iin byle olmutu..

Bu LEVHLER mermer tandand.. - Musann a.s. teblii ile memur olduu YED LEVHA.. Demek istiyorum.. Dier iki LEVH, byle deildi.. Bunlar, nurdand.. O YED LEVHin anlatld gibi, mermer tandan olmasnn bir sonucudur ki, onlarn Kalblerinin katlamasna sebeb olmutur.. nk o LEVHLER tatand.. Bu YED LEVHin tmden ihtiva ettii eyler yedi eitti; ilhi iktiza icab ve LEVHLERin adedine gre durum bundan ibaretti..

imdi, o YED LEVHi iinde bulunanlara gre sralayalm.. BRNC LEVH: Nur.. KNC LEVH: Hda.. Allah-u Tal; bu iki manay, u yet-i kerime ile bildirdi: - TEVRAT biz inzal eyledik.. Onda nur ve hidayet vardr.. Peygamberler onunla hkm verirler.. ( 5 / 44 )

NC LEVH: Hikmet.. DRDNC LEVH: Kuva.. BENC LEVH: Hkm.. ALTINCI LEVH: Ubudiyet.. YEDNC LEVH: Saadet yolunun ekavet yolundan ayrd edilip aydnlatlmas.. Birde uygun olann beyan.. te.. Musann a.s. teblii iin emir ald YED LEVH bunlard..

Musaya a.s. mahsus olan K LEVHe gelince, onlar uydu: BRNC LEVH: Rububiyet .. KNC LEVH: Kudret..

Musann a.s. mmeti iinde, kemle eren kimsenin bulunmay, son anlatlan K LEVHin kendilerine tebli edilmeyiinin sonucudur.. Tebli edilemezdi; nk: DOKUZ LEVHin tm teblii iin emir almamt.. Kendisinden sonra da, kemle eren kimse olmad.. Kendisinin manev varisi de olmad.. Haliyle, Resulullah S.A. efendimizin durumu byle olmamtr.. nk o: Hibir eyi brakmayp, bize ulatrd.. Tebli etti.. Nitekim, u yetler, bize bu manay ak ak anlatr: - Biz kitabda hi bir eyi eksik etmedik.. ( 6 / 38 ) - Her eyi onda, ayrntlar ile akladk.. ( 17 / 12 ) Anlatlan manalarn bir icabdr ki: Resulullah S.A. efendimizin milleti,

milletlerin hayrlsdr.. Getirdii din , tm dinleri hkmsz brakmtr; kaldrmtr.. nk Resulullah S.A. efendimiz, dierlerine gelenlerin hepsi ile gelmitir.. stelik, onlara verilmeyenleri de, getirmitir.. Onlarn bu noksanlklar icab, dinleri kaldrlm; kemli icab Resulullah S.A. efendimizin dini ise.. taml ile mehur olmutur.. Bu mana ise.. u yet-i kerime ile sabittir: - Bugn dininizi, size tamamladm.. Sizin iin din olarak slama raz oldum.. ( 5 / 3 ) Bu yet-i kerime, Resulullah S.A. efendimizden baka hibir peygambere gelmemitir.. Eer bu yet-i kerime bir bakasna gelseydi; peygamberlerin sonuncusu onun olmas lzm gelirdi.. Halbuki bu: Ancak, Muhammed S.A. iin saland.. Anlatlan yet ona nazil olunca: Peygamberlerin sonuncusu oldu.. Niin byle olmasn?.. Zira o: Ne bir hikmet brakt; ne de bir hidayet yolu.. Ne bir ilim brakt; ne de bir sr.. Bunlarn hemen hepsine dikkati ekti; ayktrd ve onlara iaret edip anlatt.. Haliyle, bu anlatma tarz; anlatlan eye gre deiik ekil ald.. Ne kadar aklamak icab ediyorsa.. o kadar aklad..

Anlattklarn, bazen aktan aa anlatt.. Bazen edeb bir slupla anlatt.. Bazen iaret kulland.. Bazen, dolayl yoldan gidip kinaye eklinde anlatt.. Bazen, bir benzerlik dengesi kurup istiare yolunu tercih etti.. Anlatlanlardan bazlarnn manas akt.. Bazlar da, tefsir gerektiriyordu.. Bazen de, tevilli yolu tercih etti.. Bazen, manas, eitli ynlere ekilecek ekilde, kapal ifade kulland. Anlattklar mteabihattan oldu.. Bunlarn dnda, daha nice ifade ekli kulland ki: Hemen hepsi de, beyanda keml eitlerinden saylr.. bu anlatlan durum icabdr ki: Bakasna bir katlma hakk kalmad.. inde, tam bir istikll sahibi oldu.. .. Ve peygamberlerin de sonuncusu oldu.. Zira o: htiya duyulacak her eyi getirdi.. Kendisinden sonra gelen kmiller, artk tenbihini yapp ayktrmalar gereken hibir ey bulamad..

nk, Resulullah S.A. efendimiz, hemen hepsini yapmt.. Byle olunca: O kmile, Resulullah S.A. efendimize uymak kald.. Haliyle bu uyu: Resulullah S.A. efendimizin tenbih ettii ekilde olacakt.. ..Ve o gelen bir tabi oldu.. Byle olunca: Yeni bir din kuran peygamberlik hkm de kesildi.. Bylece: Muhammed S.A. peygamberlerin sonuncusu oldu.. nk o, keml vasf ile geldi.. Ondan baka bu vasfla gelen olmad..

Eer Musa a.s. kendisine tahsis edilen o K LEVHi tebli edip kavmine anlatsayd; kendisinden sonra, sann a.s. gelmesine lzum kalmazd.. nk: sa a.s. o K LEVHin tad srr kavmine tebli etti.. bu mana icabdr ki: se a.s. ilk admda, kudret ve rububiyetle grnd.. Onun bu grn: Beikte ocuk halinde iken konumas, gzszlerin gzn amas, abra hastalna tutulan iyi etmesi ve lleri diriltmesi idi.. Bylece: Musann a.s. dinini hkmsz brakt.. nk: Musann a.s. getirmediini getirmitir.. Ancak.. anlatlan srlar eidinden hkmleri aklad iin, kavmi ard..

Gittikten sonra da, kendisine ibadet eder oldular.. - Dediler ki: - Allah, n ncsdr. ( 5 / 73 ) Bu ler ise: Baba, ana ve oul idi.. Bunlara da: - Ekanim-i selse.. Adn verdiler..

Yukarda anlatlan mana zerine, sann a.s. kavmi eitli frkalara ayrldlar.. Bunlardan bir ksm: - sa, Allahn oludur.. Dediler; ki bunlar: - M e l e k i y e.. Ad ile anlrlar.. Bunlardan bir ksm da, sa a.s. iin: - O, Allahtr.. geldi.. nsanolunu tuttu.. dnd.. Onlar, bu szleri ile unu anlatmak istiyorlard:

- demolu suretine girdi.. Sonra, kendi yceliine dnp gitti.. Bu zmreye sa a.s. kavmi arasnda: - Y a a k i b e.. Ad verilir.. Bunlardan bazlar da: - Allah, u eyden ibarettir: a) Baba..Yani: Ruhl-kuds.. b) Ana..Yani: Meryem.. c) Oul.. Yani: sa a.s. peygamber..
o

sa a.s. kavmi sapt.. nk itikad ettikleri eylerin hi birini, sa a.s. getirmi deildi.. Onlarn anladklar: sann a.s. iindeki d manadan ibaretti.. Bu ise.. onlar, halen iinde bulunduklar sapkla ekti.. Nitekim bu mana, Allahu Talnn saya a.s. u sorusundan da anlalr:

- Sen mi insanlara: - Beni ve anam Allahtan baka iki ilh tutun.. Dedin?.. ( 5 /116 )

Bunun zerine sa a.s. anlatlan tebih sebebi ile, tenzih yollu: - Sen sbhansn.. ( 5 /116 ) Dedi ve devam etti: - Benim iin hak olmayan bir eyi sylemem olmaz.. ( 5/116 ) Yani: Nasl seninle aramda bir bakalk nisbeti yapabilirim.. Ve nasl: - Allah brakn da bana ibadet edin.. Diyebilirim.. Halbuki sen, benim hakikatmsn; zatmsn. Ben ise, senin hakikatnm znm.. Seninle aramda bir gayrlk yoktur.. Bylece, sa a.s. kavminin dedii eyden kendisini tenzih etti.. nk onlar, tenzihsiz olarak mutlak bir tebih yoluna girmilerdi.. tikadlar buydu.. Byle bir ey ise.. Allahtan reva deildi.. sa a.s. devam etti: - Eer deseydim.. ( 5/116 ) Yani: salk hakikatnn Allah olduunu sylemi isem, bunu: - Sen bilirdin.. ( 5/116 )

Bu manada sa a.s. yle demek istiyordu: - Ben, bunu hi demedim.. Ancak, tenzihle tebih beyninin birletirilmesini syledim.. Birin oklukta zuhurunu dedim.. Ama onlar, kendi anlaylarna gre, yanldlar.. Onlarca anlalan ey ise.. benim murad ettiim mana deildi.. Devam etti: - Sen, iimdekini bilirsin.. ( 5/116 ) Yani: Onlarn itikad, benim murad ettiim mana mdr?.. lh hakikatler zuhuru babnda onlara tebli ettiklerim arasnda byle bir ey var myd?.. Yok muydu.. Yoksa, benim muradm, onlarca anlalann tam tersi miydi?.. Devam etti: - Ben, sende olan bilmem.. ( 5/116 ) Bununla sa A.S. yle demek istiyordu: - Ben, bu teblii onlara ulatrdm.. Ama iinde, onlar saptrmak babnda olan bilemem.. Eer bilseydim; onlarn sapmalarna sebeb olacak bir eyi tebli etmezdim.. Devam etti: - Sen, gaybleri btn incelii ile bilensin.. ( 5/116 ) Ben ise.. gaybleri bilemem.. Beni mazur gr..

Devam etti: - Onlara sylediim, ancak bana emrettiindir.. ( 5/117 ) yle demek istiyordu: - Seni, kendimde bulduum kadarn syledim.. Bylece, emri tebli ettim.. Onlara nasihatta bulundum.. Ta ki, onlar da kendilerinde sana kan yolu bulalar.. Bu yoldan, ilh hakikat onlara akladm ki, ilerinde olan ey, kendilerine alm ola.. Onlara szm: - Sizin de Rabbnz, benim de Rabbm olan Allaha ibadet ediniz.. ( 5/117 ) Cmlesinden baka deildi.. Bu yoldan, hakikat, kendime has klmadm.. Onlarn tmnde, bu hakikat mutlak gsterdim. Seni, onlara yle anlattm: - Hakik manamda nasl Rabbmsan, onlarn da hakik manalarnn Rabbsn.. Btn bu sylenenler anlatyor ki: sann a.s.getirdii ilim TEVRATtakinden ziyade idi. Bu da: Rububiyet ve kudret srr idi.. O, bu srr aklad.. Bunun iin ise.. kavmi kfir oldu.. nk: Rububiyet srrn amak kfrdr..

Eer sa a.s. bu srr kapasayd; yahut onu, ibare kabuklar iinde ve satrlar arasnda, iaretler halinde kavmine tebli etseydi; kavmi, kendisinden sonra, kfir olmazd.. Tpk: Resulullah S.A. efendimizin yapt gibi.. Bundan sonra da, dinin kemli babnda, ulhiyet ve zat ilmine ihtiya kalmazd.. Kald ki, bu ikisini de, Resulullah S.A. efendimiz getirmiti.. Nitekim zat ve sfat ynyle bir hadis-i erif yukarda anlatld.. Allah-u Tal, peygamberine, zat ve sfat iini, bir yette birletirdi.. O, yet ise udur: - Onun benzeri bir ey yoktur.. Duyan ve gren odur..( 42/11) Bu yetin zata ve sfatlara ait tefsiri yledir: - Onun benzeri bir ey yoktur.. ( 42/11 ) Yani: Zata taalluk eden ynnden.. - Duyan ve gren odur.. ( 42/11 ) Yani: Sfatlara taalluk eden ynyle..

Eer sann a.s. kavmine tebli ettiini, Musa da a.s. tebli etseydi, kavmi: Firavunun katli iinde kendisini itham ederdi..

Firavun demiti ki: - Ben sizin al rabbnzm.. ( 79/24 ) Bu, bir iddia idi.. Rububiyet srrnn ifas ise.. ancak, Firavunun bu iddiasn verebilirdi.. Ancak bu i, Firavun iin tahkik yollu deildi.. Bunun iin de, Firavunla dvt ve galip geldi.. Eer Musa, a.s. TEVRATta rububiyet ilminden bir aklama yapsayd; kavmi kendisini inkr ederdi.. Firavunla ekitii iin ise.. onu ayplarlard; itham ederlerdi.. bu sebepledir ki, o ilmi, gizlemekle emrolundu.. Tpk: Resulullah S.A. efendimiz de, kendisinden bakasnn kabul edemeyecei baz eyleri gizlemekle emrolunduu gibi..

Bunu, kendisine istinaden rivayet edilen bir hadise dayanak sylyoruz; yle buyurdu: - Miraca gtrldm gece, bana ilim verildi: a) Bir ilim idi ki; gizlenmesi iin benden sz alnd.. b) Bir ilim idi ki; teblii arzuma brakld.. c) Bir ilim idi ki; teblii ile emrolundum.. Gizlenmesi iin, kendisinden sz alnan ilim: lhi srlardr.. Btn bu srlar tmden Allah-u Tal Kurana yerletirdi..

Teblii ile emrolunduu ilim: Zhir idi.. Teblii arzusuna braklan ilim: Batn idi.. u yet-i kerimeler, batn ilmini anlatr: - Afakta ve kendi nefislerinde, yetlerimizi onlara gstereceiz ki: Hak olduu aktan kendilerine belli olsun. ( 41/ 53 ) - Gkleri, yeri ve aralarnda olan: Hak olarak yarattk.. ( 15/85 ) - Yerde ve gktekilerin hepsini kendinden size ram eyledi.. (45/13) - Ona ruhumdan fledim.. (15/29 ) Bu yetlerle anlatlan manalarn iki yz vardr: a) Hakikat ynne dellet eden.. b) eriat ynne dellet eden.. Durum anlatld gibi olunca, yerlemee bal bir hal meydana kar.. Kimin kabiliyeti varsa, o kazanr.. Bir kimsenin, ilh bir anlay var ise.. bu teblii alr.. Makamna ular.. Anlatld gibi bir anlaya sahib olmayana gelince.. o hakikatler kendisine anlatld zaman, derhal inkr yoluna sapar.. Kendisine bu gibi hakikatlerin anlatlmamasna sebeb ise: Sapmamasn temindir.. ekavetini de nlemektir..

Gizlenmesi iin sz alnan ilim: Derin manal olduundan,

tevil yollu Kurana konmutur.. Bunu da ancak, ilmin zn bulanlar bilir.. Ba art bu.. Bir de, ilh keif yolu ile bilinir.. Bundan sonradr ki, o kimse, Kuran dinler ve onun mahallini bilir. Yani: Allahn Kurana yerletirdii ve onun gizlemesi iin, Resulullah S.A. efendimizden sz ald ilmi.. Allahu Tal: - Onun tevilini, ancak Allah bilir.. ( 3/7 ) yeti ile bu manaya iaret eder. Haliyle, bu mana, stteki yetten aldmz vakf iaretine gre okuyanlarca verilen bir manadr.. Ve.. o ki: znde, o tevile muttali olur; ite onun ad: - A l l a h t r.. Bu manay anla..

Beyan yolu yine, bizi aklama kousu iin hazrlanan meydana doru coturup koturdu.. Ve.. aklanmas, hibir zaman akla gelmeyen aa vuruldu.. Biz, yine yolunda olduumuz bahse dnelim.. TEVRAT mevzuuna geelim..

Bilesin ki.. TEVRAT: Sfatlara bal olarak, isimlerin tecellilerinden ibarettir.. Bu ise.. Hakka has zuhur yerlerinde, yce sbhan olan Hakkn zuhurudur.. Yce Hak, isimlerin, sfatlar ynne deliller halinde nasbetti.. Sfatlarn da, zatna delil eyledi.. Haliyle, bu olanlar, zuhur yerlerinde ve halkndaki zuhurunda olmaktadr.. Bu arada, vasta isimler ve sfatlardr.. Zata gtren baka yol da yoktur..

Yukardaki mana zerine biraz alalm.. yle ki: Halk bir sadelik zere yaratlmtr.. Byle olunca; onun hali, ilh manalardan yana bo olmaktr.. Ancak onun durumu, beyaz bir kaftan gibidir.. Karsna gelen nak kendine ilenir.. bu naklar, isimlerdir.. Yce Hak ise.. onlarla isim alr.. Bu isimler ise.. Hakkn sfatlarna dellet ederler..

Halk ise.. Hakk o isim yolundan bildikleri sfatlarla tanrlar.. Tandktan sonra da, Hak ehli olurlar.. Hak ehli olanlar ise.. anlatlan yoldan onun zatna doru yolu bulurlar.. Bunu bulduktan sonra onlar: simlere ve sfatlara birer ayna gibi olurlar..

Onlar ki byle oldu. simler onlarda zuhura gelir.. Keza sfatlar da.. bu zuhurdan sonradr ki: Nefislerini; kendilerine ilenen, zata bal isimlerin ve ilh sfatlarn nak ile bilirler.. Bundan sonra: Allah-u Tal, zikredildii zaman, zikredilen kendileri olur.. Bu da, nakn aldklar ismin icab olur.. te.. TEVRATn manas, yukarda anlatlanlardr..

TEVRATn tredii kelime kk: Tevriyettir.. Tevriyet ise, lgatte u manayadr: - Manay, mefhumlarn en uzana balamak.. Bu mana ise.. avam halka gredir.. nk onlara gre, Hakkn sarih olarak; aktan anlatl, itikad bir hayaldir.. Avam halk iin bundan baka ne olabilir ki?.. elbette olamaz.. Yani: anlatlan manann dnda bir ey.. Ama, irfan sahipleri katnda Hak: Kendi zatlarnn hakikatdr.. Haktan murad da, kendileridir.. Bu tr konumamz, TEVRATta: aret konumas saylr..

imdi.. Musaya a.s. gelen YED LEVHde neler vard?..

onlarn aklanmasna geelim.. Yukarda zet olarak anlatld; burada tafsil yoluna gidilecektir..

BRNC LEVH : NUR.. Burada, unu bilmen gerekir ki: Bu levhde bulunan ilim eitleri, yalnz levhin ald o isimden ibaret olmamaktadr.. Bunda olsun; dierinde olsun; kalan levhlerdeki ilim eitleri de bulunur.. Ancak, bir levh iin, hangi hkm galip ise.. onunla isim verilmektedir.. Tpk: Kuran surelerinde olduu gibi.. Bir surede, hangi i ar basarsa, o sureye o iin ad verilmektedir.. Halbuki o surede, hem adn ald ilim eidi vardr; hem de bakalar.. Nur levhinde, yce Hakkn, vahidiyet ve teklik yolundan vasf vardr.. Ama mutlak bir tenzih yolu ile.. Bir de; yce Hakk, halktan ayrd eden hkm vardr.. Burada, ayrca Hakkn rububiyeti ve kudreti de anlatlr.. Haliyle bu anlatmada, onun gzel isimleri ve yce sfatlar vardr.. Btn bunlar, stn ve tenzih yoluyla, Hakka lyk bir ekilde anlatlr.. Yani: - NUR LEVH..

Ad verilen LEVHde..

KNC LEVH : HDA.. Bunun iinde, Hakkn zn anlatan ilh haberler vardr.. Bu, zevke dayanan bir ilimdir.. Mminlerin kalbine ilham yolu ile gelen nur suretindedir.. nk: Hda, kendi znde ilhama bal bir varln srrdr.. Kullar aniden yakalar.. Bu ise.. ilh cezbenin nurundan ibarettir.. yle bir cezbe nurudur ki: rfan sahibi, onun iinde, yce manzaralara terakki eder.. Ama, ilh bir yoldan.. Yani: Allahn srat zerine.. bu anlatlan durum: nsan heykeline inen ilh nurun kendi mahalline ve meknna dn eklinden ibarettir.. Burada: Hda, anlatlan nura sahib olan kimsenin, ahadiyet yolundan stn mekna ve en gzel seviyeye ulamasndan ibarettir.. Ama, ne belli bir cihet, ne de belli bir yn vardr.. Bu levhde, milletlerin hallerine dair kefin ilmi vardr.. Onlardan ncekilere ve sonrakilere dair haberler de vardr.. Ruhlar lemi saylan melekt ilmi de bundadr.. Ruhlar lemine hkim olan ceberut leminin ilmi de bundadr.. Bu ise.. hazret-i kudstr..

Yine bu levh de bulunan ilimler arasnda: Berzah ilmi vardr.. Ayrca, kyamet ve kyamet gn, mizan, hesap, cennet, cehennem anlatlr.. Yine bu levhde bulunanlar arasnda, tm muhakkiklerin haberleri vardr.. Ekl, suret, tlsm cinsi eylere konan srlar ilmi de, bu levhde bulunanlar arasndadr.. srailoullar, bu srlar bilmekle nice iler grd.. artc kerametleri de, yine bu esrar bildiklerinden gstermilerdir..

NC LEVH : HKMET Bunda, ilmi sulklerin ekillerini bilmek vardr.. Haliyle bu: Tecelli ve zevk yolundan olmaktadr.. Btn bunlar, ilh ve kuds makamlarda olmaktadr.. Bu olanlar arasnda: Nalnlar karmak, tura kmak, aala konumak, gecenin karanlnda ate grmek vardr.. Btn bunlar, ilh srlar meyannda saylr.. Bu levh: Emre amade klmak vb. yoldan ruhan gelileri bilmenin asldr.. Anlatlan eitteki ilh hikmetler babnda her eyin ilmi bu levhdedir.. Heyet, hesap, gk ilminin asl da, bu levhde bulunanlar arasndadr.. Aalarn ve talarn vb. eylere ait ilmin temeli de bu levhdedir.. srailoullar arasnda, bu levhin ilmini bilen rahip olmaktadr.. Onlarn dilinde rahip:

- Allahlk olan, dnyay brakp mevlya ynelen kimse.. Demektir..

DRDNC LEVH : KUVA.. nen hikmete dair ilerin ilmi ve beer glerde bulunanlarn ilmi bu levhdedir.. Ki bu: Manevi zevklere dayanan ilimdir.. srailoullarndan bir kimsede bu ilim hsl olursa.. o: HBR olmaktadr.. HBR olmak ise.. Musann a.s. manev varisi olmak mertebesine kmak saylr.. Bu levhde, remizler, iaretler, misaller ounluu tekil eder.. Hikmet-i ilhiyenin beeri glere konmas sebebi ile; Hak Tal onlar misal yollu TEVRATa yerletirdi.. bildirdi.. Nitekim ayn manada, Yahyaya a.s. buyurduu u emirle dikkati ekti: - Ey Yahya, kitab kuvve ile al.. Daha ocukken, ona hikmet verdik.. ( 19/13 ) Grlyor ki, bir eyi kuvve ile almak ancak: Hikmeti bilen ve ilhi nura yol bulan iin mmkn olmaktadr.. Bunu aldktan sonradr ki, ilh hikmetten yana bildii kadar, duygulara karmaktadr.. Bu i, manev zevke dayanan bir itir.. Kimde bu eit zevk varsa.. manasn o anlar.. Bakas anlayamaz..

Kald ki bu: Havas zmresine ait bir itir.. Avam iin deildir.. Simya ilmi de; bu levhde bulunanlar arasndadr.. stn by ekli de, bu levhdedir.. Ki bu: Bir bakma kerametlere benzer.. Buna: - stn by.. Demenin sebebi, onun ilca, bir ileme tabi tutmadan bir ey sylemeden oluudur.. Bunun oluu: Srf insanda bulunan byleme gcne dayanr.. Bu durumda, iler, byy yapann arzusuna gre olur.. Bu ite, o byy yapan, hayal leminde bulunan suretleri bu his leminde gsterir.. El dedirip tutulacak grlecek gibi yapar.. Bunun oluu u ekildedir: Ona bakanlarn gzn, kendi hayal lemine sokar.. O hayale istedii sureti verir.. Sonra, bakanlara o sureti gsterir.. Onlar da onu, gzleri ile grrler.. O i, hayalen olmaktadr; ama o bakanlar, bu his leminde olduunu sanrlar.. Bu i Tevhid yolunda, benim bama geldi.. Bu vcutta hangi suretle olmay istersem, o surete giriyordum.. Hangi ii yapmay istersem, o ii yapyordum.. Ancak, bu iin tehlikeli bir yol olduunu bildiim iin braktm.. Onu yapyordum; nk: Cenab- Hak bana, KF ile NUN arasna koyduu gizli kudret kapsn aralamt..

BENC LEVH : HKM.. Bunda, emirler ve yasaklar ilmi vard.. Ki bunlar: srail oullarna, Allahn farz kld eylerdi; haram olmasn istedii ii de, haram klmt.. Bu levh: Musev yolunun anlatld levhdir.. Ki Yahud yolu, bunda anlatlanlara gre kurulmutur..
o

ALTINCI LEVH : UBUDYET.. Halka lzm olan hkmler, bu levhin iindeydi.. Mesel: Zillet, iftikar, korku, huu gibi eyler.. Hatta bu manada Musa, a.s. kavmine yle demiti.. - inizden biri, ktle karlk ktlkle ceza verirse.. FRAVUNun tanrlk davasna benzer davaya girmi olur.. nk kulun: ddia edecek hibir hakk yoktur.. unlar da, bu levhde, bulunanlar arasndayd: Tevhid srlar, teslim, tevekkl, ileri Hakka smarlamak, rza, korku, rabet zhd, Hakka dnp bakasn brakmak vb. eyler..
o

YEDNC LEVH : SAADET ve EKAVET.. Bu levhde Allaha gtren yol anlatlmaktadr.. Daha sonra: Saadet yolu, ekavet yolundan ayrd edilip anlatlmaktadr.. Yine bu levhde bulunan cmleden olmak zere: Saadet yolunda, dierine nazaran daha uygun olan anlatlyor.. Ki bu, saadet yolunda caiz olan itir.. bu levhdedir ki: Musa a.s. kavmi: Dinlerinde isteyerek baz yenilikler yapmtr.. Ki bu kardklar arasnda: Ruhbaniyet vardr.. Bunu, kendi akllarna gre yaptlar; Musann a.s. kavline gre deil.. Allahn kendilerine, bu levhde; tand cevaz yoluna girerek o icad yaptlar.. Onun da hakkndan gelemediler.. Eer o icadlarn, ilh bir ihbar, ilh bir keif yolundan yapm olsalard; Allah, o ite kendilerine g ihsan ederdi.. Ama nerede?.. Kald ki: yle bir eyi hakk ile yapmak, onlar iin imknszd.. Eer byle olmasayd; Allah onlara o ii; Peygamberinin dili ile emrederdi.. Musann a.s. ise.. o gibi ileri yapmalarn sylemeyii: Onun cehli deildir.. Onlara acmasdr.. Bir de, o hakkndan gelemeyecekleri ii yapnca, ceza grecekleri endiesi idi.. Yine, bu levhde bulunanlar arasnda: Beden ilmine ve dinlere ait bilgi vardr..

Bu yapraklara, TEVRATta bulunanlar bylece aldk.. bu aldklarmz, Allahn bize ihsan ettii keif yolundan oldu.. Ama ksa anlattk.. nk kasdmz, zet olarak anlatmak.. Eer onu, bandan sonuna kadar tm alsaydk; ok uzun olurdu.. Hayli uzatmamz gerekirdi.. Bundan da, pek fayda kmazd..

NETCE: Toplu olarak, TEVRAT bu anlatlanlardan ibarettir.. Kalann da anlamaya al.. Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 37. Blm (Zebur)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

ZEBUR: Sryan bir kelimedir.. Kitap manasna gelir.. Araplar, bu kelimeyi kullanmtr.. Hatta Allah-u Tal: - ledikleri her ey, ZBRde vard.. ( 54/52 ) Buyurdu.. Ki burada: Zbr, kitaplar manasn gelir..

ZEBUR: Davuda a.s. geldi.. Onun gelii: Ayrntl yetler halinde olmutu.. Ancak, kendisine, Allah tarafndan gelip tamama erdikten sonra, kavmine kard.. Yani: Onlara, para para yetler halinde deil de; toplu kitap olarak karp okudu..

Davud a.s. karlkl konuma ynyle insanlarn en kibar idi.. Ahlk karakter cihetiyle de, en gzeli.. ZEBUR okuduu zaman: Vah hayvanlar ve kular, yanna gelir toplanr dururlard.. Bedeni zayf, boyu ksayd.. Bu hali ile de ok kuvvetli idi.. Zamannda geerli ilimlerde, ok ittla sahibi idi..

Bilesin ki.. Bir peygambere gelen her kitap, onda bulunan bilgiler.. gerek bu kitap gerekse bu ilimler, ancak geldii peygamberlerin ilmi nisbetinde olurdu.. Bu, ilh bir hikmetti.. Ta ki.. O peygamber, getirdiine kar cahil bulunmaya..

Anlatlan mana icabdr ki: Fazilet ynyle kitaplarn ayrd edilmesi, kalana bakarak, geldii peygamberin, Allah katnda ayrd edilmesine baldr.. Bu sebepledir ki: Kuran, Allahn peygamberlerine gnderdii kitaplarn en faziletlisidir.. nk: Resulullah S.A. efendimiz, peygamberlerin en faziletlisidir.. Bu mana zerine: - Hepsi Allahn kelmdr.. Bazs, bazsndan daha faziletli olamaz.. Diyecek olursan, sana Resulullah S.A. efendimizden rivayet edilen

u hadis-i erifi syleriz: - Fatiha suresi, Kuran yetlerinin en faziletlisidir.. Bu hadis-i erife gre: Kuranda fazilet ynyle, yetlerin bazs bazsndan stn olunca, toplu bir mana ile: Kalan kitaplarn da, birbirinden stn olmalarna bir mani yoktur..

Bilesin ki.. ZEBUR: ounlukla tlerden ibaretti. Kalan : Zatna lyk ekilde ondaki Allaha sena idi. er ynden yol gsteren yetler, baz husus yetler idi.. Ancak gerek tler gerekse sena: lh olan hakik ilimler zerine idi.. Onda bulunan balca ilim eitleri unlard: 1. Mutlak vcuda dair ilimler.. 2. Yce Hakkn yapt tecellilere ait ilim.. 3. Bir eyi, emre hazr ve amade klmak.. Ayrca tedbir ilmi.. 4. Mevcudat hakikatlerinin iktiza ettii ilim.. 5. Kabiliyetler ve istidatlar ilmi.. 6. Tabiiyet ilmi..

7. Riyazat ilmi.. 8. Konumak ilmi.. 9. Hilkat ilmi.. 10. Hikmet ilmi.. 11. Feraset ilmi.. Bunlarn dnda kalan daha baka ilimler de vard.. Ancak, bu ilimler iaret yollu sylenmitir.. Aktan sylenenler: zharnda zarar olmayan, Allahn srlarndan herhangi bir srrn, alp yaylmasna gtrmeyecek ekilde idi..

Davud a.s. ok ibadet ederdi.. lh bir keif ihsan ile, ku dilini bilirdi.. lh bir g sayesinde onlarla konuurdu.. Manalardan hangisini istiyorsa.. onlarn kulana ulatrrd.. Ama, hangi lafzla isterse.. Burada bir noktay belirtmek icab edecek.. Anlatlan konuma: Bu babda bir bilgisi olmayanlarn sand gibi deildir.. Bylesi: Kendinden bir kan ile: - Yalnz ku dili lugatna gre konuurdu..

Der.. Yani: Kulara has bir terimle.. Byle bir kanaat doru deildir.. O, kularn eitli seslerine gre szlerini anlard.. O seslerin dellet ettii manalar da bilirdi.. Haliyle bu: lh bir keif yoluyla olurdu.. Bu mana, Davudun a.s. olu Sleymann u cmlesi ile anlalr: - Bize ku dili retildi.. ( 27/16 ) Bu konuma durumu, onlarda srp gitti.. Bu sebeple sanan sand ki: Kularn, kendilerine gre bir lgat var; o lgatla birbirleriyle konuurlar.. Davudun anlay da o lgata dayanr.. Halbuki, byle bir kanaat yanltr.. Onlardan kan ancak bir sestir.. Bu ses, kendilerine gre, malum bir manada kmaz.. yle olur: Onlardan birine bir hal gelir.. Bu halin sonucu, o kutan bir ses kar.. O sesi, ilh bir ilhamla dier ku anlar.. Bu anlay ise.. onda bulunan ruh ltuftan ileri gelir.. O kua bir baka hal geldii zaman, br ses gibi yine bir ses karr.. Ayn ses gibi de olabilir; baka trl de..

Bunu da anlayan anlar..

ster kulardan olsun; isterse dierlerinden.. Haliyle bu anlay da, yine ilh bir ilhamla olur..

Davud a.s. sair hayvanat da anlard.. Onlardan bir ses knca, o sesin manasn anlard; bilirdi.. Haliyle bu: lh kefe dayanan bir ilimle olurdu..

Davud a.s. onlarla konumay diledii zaman konuurdu.. Bu konuma, ister Sryan lgat ile olsun; isterse, dier bir dille. sterse, hayvanata ait seslerle.. O sz, o hayvan anlard.. Haliyle, ilh bir kuvvetle.. ki o kuvveti, Allah-u Tal Davud a.s. iin kelmna kondurmutu..

Davud a.s. ve Sleyman a.s. iin Allahn ihsan eyledii bu kuvvet, sadece ikisinde kalm deildir.. Sadece, onlarla braklm deildir.. Zira bu: Btn halifelere amil olan bir itir.. Halifelerden kasdm: Hilfet-i Kbraya sahip olan halifelerdir.. Davud a.s. ve Sleymana a.s. has olan bu hal, bir zuhur ve bir taleb yolu ile olmutur.. Bir bakma peygamberliin icab olarak.. Halbuki, efrad ve aktabdan her biri iin, bu varlk lkesinde tasarruf vardr.. Bunlardan her biri: Gecede ve gndzde neler olur, onu dahi bilirler; ku dillerini bilmek bunun yannda hi kalr.. Bu manada ibl rh. Der ki:

- Kara karnca, kara ta stnde, karanlk bir gecede yrr de, ben onun ayak sesini duymazsam, kendim iin: - Ben, kandrlmm; Rabbmn mekre uramym.. Derim.. Baka bir zat ise, yle demitir: - Ben o gibi hareketleri anlamadm nasl syleyebilirim?.. Onun hareket iin hazrlan, benim gcmle olmaktadr.. Onu hareket ettiren benim.. Nasl onu anlamadm, syleyebilirim.. Hem de, onu hareket ettiren olarak..

Bir gn, Resulullah S.A. efendimiz, cin tayfasna mensup birini tuttu; mescidin direine balamak istedi.. Sonra, Sleyman a.s. peygamberin dusn hatrlaynca, salverdi.. O dua uydu: - Ya Rabbi, bana yle bir mlk hibe et ki: Benden sonra, hi kimseye uymasn.. ( 38/35 ) Bu vaka, gerek Sleyman peygamberin a.s. durumunu; gerekse, anlatlan ilerin olacan ve olduunu tasdik yollu anlatr.. Yukarda geen yetle anlatlan manadan murad: O gibi ilerin, hilafet-i kbra ile zuhuru ve onu alanlara kalmasdr.. bu du sebebi iledir ki: Ona nasib olan hal, kendisinden sonra hi kimsede keml zere olmamtr..

Haliyle bu, her eyde deil; baz eylerde.. Peygamberlerde zuhura gelen baz eyler vardr ki, onlar evliyada da olmutur.. Allah onlardan raz olsun..

Bilesin ki.. ZEBUR: arette, efal sfatlarnn tecellilerinden ibarettir.. TEVRAT: Yalnz, sfat isimlerinin tecellileri cmlesinden ibarettir.. NCL: Yalnz, zat isimlerinin tecellilerinden ibarettir.. FURKAN: Mutlak olarak, cmle isimlerin ve sfatlarn tecellilerinden ibarettir.. Bu tecelliler, ister zata bal bulunsun; isterse sfata.. KURAN: Srf zattan ibarettir.. Nitekim, KURAN, Furkan ve Tevrat zerine yukarda kelm edildi.. Burada daha ok, ZEBUR, zerinde durulacaktr..

Daha ncede anlatld gibi, ZEBUR fiilere bal sfatlarn tecellilerinden ibarettir.. Bu hali ile o: lh iktidara bal para fiilerin tafsilidir.. bu sebebledir ki: leme halife oldu.. ZEBURda, vahiy yolu ile kendisine gelen hkmleri zuhura getirdi.. Bu manann bir icab olarak:

Sabit dalar yrtyordu.. Sert elik demiri yumuak hali getiriyordu.. Btn eitleri ile, mahlukata hkmn geiriyordu.. Bundan sonra, mlkne, olu Sleyman a.s. varis oldu..

Sleyman a.s. Davuddan miras ald.. Davud a.s. ise Haktan.. Byle olunca: Davud a.s. daha faziletli oldu.. nk ona hilfeti Hak verdi.. Ve ona u zel hitab yapt: _ Ey Davud, seni yerde halife eyledik.. ( 38/26 ) Sleyman a.s. iin byle yapmad.. Ancak buna, talebi sonunda, kstl bir yoldan verdi.. Davud a.s. byle bir talepte bulunmad.. Zira biliyordu ki: Hilfet zhir ve batn olarak, hi kimsenin inhisar altnda olamaz.. Nitekim kendisine de, ancak zhir yolundan verildi.. Nitekim bu manay, Allah-u Talnn Sleyman a.s. iin verdii u haberde grebilirsin.. Sleyman a.s. dedi ki: - Ya Rabbi, bana yle bir mlk hibe et ki: Benden sonra, hi kimseye uymasn.. ( 38/35 ) Onun bu talebine karlk u cevab ald: - Biz rzgr emrine amade kldk.. emri ile yrd.. ( 38/36 )

Grlyor ki, Sleymana verilen ilh iktidar, burada sayldr.. - Ona talebini verdik.. Demiyor.. Zira byle olmas mmkn deildir.. Halktan birine balanmas imknszdr.. Zira o hilfet, ilh bir seime baldr.. Sebebine gelince: Ne zaman ve hangi zuhur yerinde Hak zat ile zhir olursa.. o zuhur yeri, Allahn halifesidir.. u yet-i kerime, anlatlan manaya iarettir.. - Gerekten zikirden Tevrattan sonra, ZBRe yazdk: Yere salih kullarm varis olacaklardr.. ( 21/105 ) Burada, salihlerden murad: lh verasete ehil olan kimselerdir.. Yerden murad ise: Halka bal manalarla, Hakka ait tecelliler arasnda munhasr kalan, bu varln hakikatleridir.. u yet-i kerime ise.. anlatlan hakikatlere iaret eder: - Yerim genitir.. Ancak bana ibadet ediniz.. ( 29/65 )

Bu anlatlanlar dinleyip anladktan sonra: - Sleyman a.s. dus makbuldr.. u itibara gre: Memleket-i Kbra, Allahtan baka hi kimseye uymaz.. Allah ise.. Sleymann a.s. hakikatdr.. Bu sebeple onun dus salamdr.. Diyecek olursan, dorusun..

ayet: - Sleymann a.s. dus makbul olmamtr. Yani: Hilfetin kendi inhisarna verilmesi itibarna gre.. nk bu hilfet kendisinden baka: Efrada ve aktaba da verildii sahihtir.. Diyecek olursan.. yine dorusun.. Biz, anlatacamz anlattk.. Hangisini dilersen.. onu nazar- itibara al..

Davud a.s. hilfetin sadece kendisine braklamayacan biliyordu.. Onun iin, byle bir talebi yapmad.. brakt.. Ama Sleyman a.s. ilh bir edep olarak o talebi yapt.. lh zuhur yerlerinde tek olmay istiyordu.. Yani: Hakk olan manev nfuzunu, tek bana onlara geirmek iin.. Byle bir eyin olmas, her nekadar imknsz ise de, talebi yerindedir.. Zira, ilh ember genitir.. Varlk imknlar da bu talebe msaittir.. Ama, hi kimse bilemez: Yapt bu yollu talebi, kendisine uyar m, yoksa uymaz m?.. te.. anlatlan mana ve bu mana makamlarnn icab olarak, Allah-u Tal evliyasnn halinden haber verdi.. yle buyurdu: - Allahn kadrini, zatna lyk olacak ekilde takdir edemediler.. ( 6/91 )

yle buyurdu: - Sbhan Rabbn, onlarn yapt vasftan yana ycedir.. zzet sahibidir.. ( 37/180 ) Bu ynden baklnca, hilfetin tek kiiye kalmas imknszdr.. Bunun iindir ki, Hz. Sdk r.a.yle buyurdu: - drk kavramaktan yana acizlik, idrktr.. Resulullah S.A. efendimiz ise, yle buyurdu: - Senin, zatn sena ettiin gibi sana sena edemem.. Resulullah S.A. efendimiz, bu hadis-i erifi ile, olmas mmkn olmayan bir eyin talebi babnda edebe brnd.. Rabbnn kemli babnda aczini itiraf etti.. Halbuki, Resulullah S.A. efendimiz, Sleymandan a.s. daha fazla rabbn biliyordu.. Bunu, undan anlyoruz ki: Sleyman a.s. nihayeti olan bildi; onun husuln taleb etti.. Muhammed S.A. ise.. nihayeti olmayan bildi; edebe brnd; kavrama imkn olmayan talepten geti.. - Edebe brnd.. Demekten kasdm; u demektir:

- O eyin husul babnda yapaca duy terk edii.. Sebebine gelince: Biliyordu ki, bu inhisar Allah hi kimseye yapmaz.. nk o: Zat bir zellik tar.. Ve.. Allah-u Tal onu: Halk dnda zat iin semitir.. Hele u iki zatn marifeti arasndaki farka bak.. Biri, Rabbn bilme babnda; bir snr bilip orada kalyor.. br de, Rabba kar marifet babnda snrszdr.. Onu bilmenin sonsuzluuna kaildir.. Bu makam icabdr ki: Muhammed vasf tayan veller nice eyler sylemilerdir.. eyhimiz Abdlkadir Geyln r.a. yle buyurmutur: - Ey peygamberler zmresi, size bir nam verildi.. Ama bize yle eyler verildi ki, o size verilmedi.. Bu rivayeti, Muhiddin b. Arab r.a. FTUHAT-I MEKKYE adl eserine almtr.. Senedini Geylni Hz. ne kadar gtrp, rivayeti onun dilinden nakletmitir.. eyh Vel Ebl Gays b. Cemil ise, yle demitir: - Biz yle bir denize daldk ki, peygamberler onun sahilinde kald.. Bu szlerin her nekadar tevil yolu varsa da, unu sylememiz icab eder: - Bizim mezhebimize gre: Mutlak peygamber, mutlak veliden efdaldr..

Bu kitabn belli yerinde: Nbvet ve velyet zerine sz edilecektir.. Allah-u Tal dilerse.. Doruya hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 38. Blm (ncil)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

NCL: Allah tarafndan saya a.s. nazil oldu.. Sryani dili ile geldi.. ON YED ivede okunurdu..

NCL: Baba, ana, oul ismi ile balyordu.. KURAN: Rahman, Rahim Allahn ad ile.. balad gibi.. sa a.s. kavmi: Baba, ana, oul meselesini d manada ald.. Sandlar ki: Baba, ana , oul ii; RUH; MERYEM; SAdr.. te o zaman - Allah, n ncsdr.. ( 5/73 ) Dediler.. Ama bilmediler ki:

BABAdan murad, ALLAH ismidir.. ANAdan murad, ZATIN HKMDR.. Ki onun iin: - Hakikatlerin mahiyeti.. Tabiri kullanlr.. OULdan murad: KTABdr. Ki o, mutlak varlktr.. Ve.. o Kitab: Knhn mahiyetinin bir neticesidir.. bir parasdr.. Nitekim bu manada Allah-u Tal yle buyurdu: - Ana Kitab onun katndadr.. ( 13/39 ) bu yet, anlattmz manaya iarettir.. Ve.. bu manaya dair tafsil, daha nceki yerinde de geti.. sann a.s. u cmlesi de, onlarn yanl anladklarn gsterdi: - Onlara sylediim ancak, bana emrettiindir.. ( 51/117 ) Onun bu emrettii ise.. sann a.s. onlara u kelm tebliidir: - Sizin de Rabbnz, benim de Rabbm Allaha ibadet ediniz.. ( 5/117) Bu kelm, onlara tebli etti ki, bilinsin: sa a.s. NCLin zhir manasn anlamakta kusur etmemitir.. stelik, beyan ve izahn fazlas ile yapmtr..

Bu manay onun u sz tasdik eder: - Sizin de Rabbnz, benim de Rabbm Allaha ibadet ediniz.. ( 5/117 ) Bunu onlara sylemesinin bir sebebi de: Kendisinin Rabb olduuna dair, ana ve ruh babnda yanl grlerini tashihtir.. Onlarn yanl davalarn da bylece rtyordu.. nk: Onlara gereken aklamay yapmtr.. Ancak onlar: sann a.s. aklamasna bakp zerinde durmadlar.. Allah kelm zerine kendi grleri cihetine gitmeyi tercih ettiler..

Allah-u Talnn sualine cevap olarak: - Onlara sylediim, ancak bana emrettiindir.. ( 51/ 117 ) Demesi, kavminin zrn beyandr.. Durum byle olunca, u mana kar: - O kelmla eliyi yollayan sensin.. Yani: Banda; BABA, ANA ve OUL olan.. Bunu onlara tebli ettiim zaman, kelmndan kendilerine zhir olan manaya ektiler.. Onlar, bunun iin ayplama.. nk onlar, kelmndan anladklar mana zerinedirler. Bylece, onlarn irki tevhid olmutur.. Zira onlar: lh ihbarla rendikleri ii yaptlar..

Yani kendilerine gre.. Byle olunca: Onlarn durumu, itihadnda hata eden bir mtehid gibidir.. Ki, kendisine itihad ecri vardr.. Hsl: Byle bir cevapla sa a.s. kavminin Hakka kar zrn anlatyordu.. Bu ekilde bir zrn beyanna ise.. Allah-u Talnn u yollu sorusu sebeb olmutur.. - Sen mi insanlara: - Beni ve anam, Allahtan baka ilh tutun .. Dedin.. ( 5/116 ) Bundan sonra, yolu aa aa sonu u raddeye getirdi ve yle syledi: - Eer onlar balarsan; sen, aziz hakimsin.. ( 5/118 ) - Onlara azap edersen, iddetli ceza sahibisin.. Demedi.. Buna benzer bir ey de sylemedi.. Mafireti anlatt.. Mafireti onlara Haktan taleb eyledi.. Ki bu: inden gelen bir hkmd.. nk onlar: Haktan ayrlmamlard..

Bu arada, unu da aktan bilmek gerekir ki: Peygamberler, a.s. azaba hak kazandn bildii kimselerin

mafireti talebinde bulunmazlar.. Nitekim, bu mana Allah-u Talnn, brahim a.s. iin anlatt u kelm okununca daha iyi anlalr: - brahimin babasna yapt mafiret talebi, ona yapt bir vaadin sonucu idi.. Vaktaki, onun Allaha dman olduunu anlad; ondan tamamen ayrld.. ( 9/114 ) Btn peygamberlerin durumu ayn ekildedir.. Ve.. sann a.s. mafiret talebi ise.. onlarn bunu hak ettiklerini bildii iindi.. Onlar, iin hakikatnda batl i zere olsalar dahi, kendilerine gre, hak zere idiler.. Onlarn hak zere olular, itikadlar ynyle, iin bir sonucu idi.. sterse, hakikat ynyle, ilerinin batl olmas sonucu azaba urasnlar.. te.. sa a.s. her iki durumu da nazara alarak yle dedi: - Eer azab edersen.. ( 5/118 ) Sonra, ii tatlya balamak iin, yle dedi: - Onlar senin kullarndr.. ( 5/118 ) Bu son cmle ile unu anlatyordu: - Sana ibadet ederler.. natlac da deiller.. Mevlsz olanlardan da deiller.. nk sen yle buyurdun:

- Kfirlerin mevls yoktur.. ( 47/11 )

u var ki, onlar: Hakik manaya gre tahkik ehli idiler.. Zira Hak Tal, sann a.s. hakikatdr.. Meryemin de hakikatdr.. Ruhul - kudsn de hakikatdr.. bu durum ise.. sann a.s. syledii: - Onlar senin kullarndr.. ( 9/114 ) Cmlesinin manasdr..

Ancak.. Burada, bir hususa dikkatini ekmek ister; seni onlarn lehine ehadetten men ederim.. Zira, ayn kelmn peinden Allah-u Tal yle buyurdu: - Bu o gndr ki, dorulara sadakatleri yararl olur.. ( 5/119 ) Bu cmle, sann a.s. yerine getirilmesini taleb ettii ie karlk sylendi; u manaya gelir: - Onlarn, zhir olan ekli ile, kelmm kendilerine gre tevil etmelerinde sadk deiller.. bu manann tersine olsa dahi, faydal durumlar Rabblarna gredir.. Bakasna gre deil..

Bize gre onlara verilen makam: Dallet iinde olduklardr.. Zhiri durum: Bu manayadr.. Cezaya uradklar da bunun iindir..

Onlarn sonunda alacaklar durum: Haktan yana nasiplerine gre Allah ile olular neyse odur.. Bu da: Onlarn kendilerine gre olan itikadlardr.. Bundan elde edilecek hakikat miktar ise.. ilerinde besledikleri itikaddaki doruluklar kadardr.. Buna gre faydasn Rabblar katnda bulurlar.. Durum byle olunca, onlar iin verilecek hkm: lhi rahmete kalm olur.. Bundan sonra da sa a.s. hakknda besledikleri itikad, kendilerine yz gsterir.. O zaman da, kendilerine zhir olan udur: Anlatlan ynyle, itikad ettikleri haktr.. Kendilerine olacak tecelli ise.. bu itikadlar cihetinden gelir.. - Zira, Allah kulunun zannna gredir.. Deyip yine NCL zerine kelmmza dnelim. Daha nce de anlatld gibi; NCL, zat isimlerinden ibarettir.. Yani: Zatn isimlerindeki tecellisinden.. Sz edilen bu tecellilerden biri de: Vahidiyetteki tecellisidir.. bu tecelli, sa, a.s. kavmine: sada, Meryem ve Ruhul - Kudste zhir olmutur.. Byle olunca onlar: Anlatlan zuhur yerlerinin her birinde,

Hakk mahede etmilerdir.. Bu tecelli ynnden her ne kadar hakl iseler de, gerekten hataya dm ve sapmlardr.. Hatal cihetleri udur: O tecelliyi gtrp yalnz sa, Meryem ve Ruhul-kudse balamlardr.. Sapk ynleri de udur: Mutlak bir tecessm ve mukayyed bir tebihe kail olmalar.. Yani: O vahidiyet tecellisinde.. Halbuki onlarn kail olduu bu mana, vahidiyet ahkmndan deildir.. zellikle takyid babnda.. te.. onlarn hataya dp saptklar yer burasdr.. Bunu anlamaya al..

NCLe konan nizam, ancak : Melekler lemine has lahut iffetin bu insan lemi varlna konmasdr. Bu ise.. Hakkn halkta zuhur iktizasdr.. Ancak, Nasara taifesi, girdikleri tecessm ve kstlama yoluna dalnca.. Bu halleri NCLe hakikat zere konan manaya aykr dt.. Durum anlatld gibi olunca: NCLin hakkn Muhammediler yerine getirdiler.. nk NCL, btnyle KURAN yetlerinden bir yete konmutur..

O yet ise.. udur: - Ona ruhumdan fledim.. ( 15/29 ) Onun ruhu da ondan bakas deildir.. Bu yet, Allahu-Talnn demde a.s. zuhurunun haberini verir.. Ayn mana, u yet-i kerime ile de, teyid edilmitir: - Afakta ve kendi nefislerinde, yetlerimizi onlara gstereceiz ki: Hak olduu aktan kendilerine belli olsun.. ( 41/53 ) Burada: - A f a k.. Olarak anlatlan, bu lem ve nefislerindeki Haktr.. Daha sonra bu manay, Muhammed S.A. iin buyurduu u yetlerde daha da at: - Sana biat edenler, ancak Allaha biat ederler.. ( 48/80 ) - Resule itaat eden, Allaha itaat etmi olur.. ( 4/80 ) bu manalar icabdr ki: Muhammed S.A. mmeti , iin hakikatine ulat.. Bunun iin de, Hakka bal varl, yalnz deme sdrp brakmad.. nk: yet, yalnz demi a.s. tayin etmiyordu.. bu manadan edep alp bildiler ki: demden murad, bu neviden

insan eidine bal her ferttir.. lh emre imtisalen: Hakk, bu varlk czlerinin her birinde mahede yolu ile grdler.. bu mana: - Hak olduu kendilerine belli olsun.. ( 41/53 ) Manasn tayan yetin manasdr.. Bu manada: Mslmanlarn durumu da byledir.. Muhammed S.A. efendimizin durumu da ayndr..

Eer yukarda anlatlana benzer bir yet, sa a.s. peygambere gelseydi; elbet onlar da bu yola hidayeti bulurlard.. Ancak, bu olamazd.. nk: Allah-u Talnn inzal buyurduu her Kitab: Hidayettekilerin nasibini verdii gibi, dallettekilerin nasibini de verir.. Nitekim bu mana, Kuranda sabittir.. ( Bak: Bakara suresi, yet 26 ) Bu bir gerektir.. Zhir ulemann durumunu grmez misin?.. Anlatlan iki yetin tevilinde, nasl da saptlar.. Ve.. onlar gtrmek istedikleri yne nasl ekip gtrdler?..

O ekip gittikleri ynde, Haktan yana bir yz olsayd, ne vard?.. Ama, kendilerini birtakm usuller sarmt; onlara dalp Allahtan uzaa dtler.. Onu, bilmekten yana yaya kaldlar.. Hakikat ehline gelince.. o iki yet sayesinde Hakk buldular.. Onlarla, Hakkn marifetini elde ettiler.. NETCE: Bunlar nasl hidayeti buldularsa.. brleri de ayn ekilde dallete dtler.. Allah-u Tal, getirdii bir misal dolays ile, bunlar iin yle buyurdu: - Allah onunla, nicelerini hidayete; nicelerini de dallete iter.. Onunla dallete denler ise.. ancak, fasklardr.. ( 2/26 )

Fask: Fsk kelimesi kknden gelir.. Araplar, bunu bozuk yumurta iin kullanrlar.. Bir yumurta, yavru karamaz bir durumdaysa.. onun iin: Bu yumurta, fsk oldu.. Derler.. Bu yet-i kerimedeki: - Fasklar.. ( 2/26 ) Lafzndan murad ise.. ilh tecelliyi kabulden yana kabiliyetlerinin bozulduudur..

Ki onlarn zihninde tasavvur edilen mana: - Allahn halknda zuhura gelemeyeceidir.. Bu zuhur ise.. elbet kendi zanlarna gre olmamaktadr.. Bunun sebebi ise.. onlar, zat- ilh iin hkme balanan bu zuhur olmama ynn teyid eden tenzih usullerini bulup almlardr.. Bylece: Ayn olduu babndaki emirleri bir yana atmlardr.. Bunun yerine hkm ynden konan vasflar almlardr.. Hi bir zaman da: Bu hkm vasflarn, o ayn olu iin, halka ve Hakka bal varlk oluu iinin, aynen bir keml olduunu kabul edip bilmemilerdir.. Nitekim bu manay, yce Hak kendi znden haber verirken, kitabnn eitli yerlerinde anlatmtr.. te.. onlar arasnda u yetleri alyoruz: - Ne yana dnseniz, Allahn yz o yandadr.. ( 2/115 ) - Nefislerinizde.. grmyor musunuz?.. ( 51/21 ) - Gkleri, yeri ve aralarnda olan: Ancak, Hak olarak yarattk.. ( 15/85 ) - Yerde ve gktekilerin hepsini, kendinden size ram eyledi. ( 45/13 ) Ayrca, Resulullah S.A. efendimizin: - Allah kulun: Kuladr.. gzdr.. elidir.. dilidir..

Manalarna gelecek ekilde buyurduu hadis- erif de nemlidir.. Daha baka nice yet ve hadis vardr ki, sayya gelmez. Bizden bu kadar.. tesini anla.. Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr.

nsan- Kmil 39. Blm

Abdlkerm Ceyl

Yce Hakkn Her Gecenin Son te Birinde Dnya Semasna Nzul

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bu manada gelen hadis-i erif yledir: - Allah-u Tal, her gecenin son te birinde; dnya semasna nzul eyler ve sorar: - Yok mu ?.. yok mu ?.....

Bu hadis-i erif: Yce Hakkn, varlk zerrelerinden her birindeki zuhuruna iarettir..

Bu hadis-i erifte geen: - G e c e .. Lafzndan murad: Halka ait karanlktr.. zulmettir..

- Dnya semas .. Cmlesinden murad: Halk vcudunun ddr.. zhiridir.. - Son te biri .. Cmlesinden murad: O halkn hakikatdr .. nk: Varlk eylerinden hemen her ey, e ayrlr : a) Zhir olan ksm.. Bunun ad: Mlktr .. b) Batn olan ksm.. Bunun ad: Melekttur .. c) Mlkten de melekttan da mnezzeh olan ksm.. bu ksm iin: - Ceberut-u ilh ksm.. Diye sylenir.. bu ksm iin hadis-i erifte geen iaret dili ile : - Son t bir .. Tabir edilir ..

Yukarda, her ne kadar : - A y r l r .. eklinde bir kelime gemi ise de; aslnda ayrlma, diye bir ey yoktur .. nk tek ey vardr ..

Tek olan bir eyin de: Ayrlmas imknsz olduuna gre.. elbet onun iin : a) Bir zhir dnmen gerekecek.. Ki bu; onun grnen suretidir .. b) Onun iin, bir batn dnmen gerekecek.. Bu da; onun nefsidir .. zdr .. c) Bir de.. onun kyamn salayan bir hakikat olmas lzm gelir.. Ki bu: - Son te bir .. Cmlesindeki iaretten belli olur. - Yce Hakkn tenezzl .. Manasna gelince. Bu: Onun kendi tenzih durumunu koruyarak, halkn tebih zndeki zuhurudur .. Bu blmn mevzuu olan hadis-i erif iin, itibar edilecek bir mana daha vardr .. Ayr bir iaretle.. Birinci manadan daha stn .. unu bilesin ki: - Son te bir.. Cmlesinden murad: O ilh sfattr ki ; Allah kuluna, onunla tecelli eder .. Zat zuhurunun hakikat ise .. Anlatlan sfat tecellisinin sonlarnda olur. Ne balad anlarda, ne ortalarnda .. bu durum, zevke dayal bir itir .. Ancak, keifle bilinir .. Bu :

- Keifle bilinir.. Dediim ey, anlatlan sfat tecellilerinin sonlarnda olan zat zuhurdur .. Sfatlarda hibir ey iin, son yoktur .. Burada bir son grlyorsa .. bu son, hkmdir.. Bu ise zat hkmdr .. Ve : - Sfatlar gecenin son te birinde, zat zuhur eder .. Manas kar ..

Bu hadis-i erifte : - Dnya semasna .. Demenin manas da udur: - Halknn kendisini bildii isimler lemindeki sfatlara .. Bu isimler ise .. dnya lemidir .. Yce Hakkn stn sfatlar vardr .. Halkn ise .. ubudiyeti, yani: Kulluu vardr .. Bu ubudiyet, denaet kknden doan dnyadr .. Yani Kullarn dnyas.. Yce Allahn isimleri ise.. Halkn kulluk kyamn salayan dnyann semasdr.

Hsl: Anlatlan itibarlardan kan sonu, yce Hakkn kullarna sfatlarnda zhir olduudur ..

Bunlar, o sfatlardr ki: Hakk onlarla bilirler .. Bu bilgileri ise.. sfatlar, zuhur ynleri ile bitkin hale geldikleri zaman .. Yukardaki cmlenin daha ak manas udur : - Onlar, sfat zuhuru kemle ermeden evvel, sfatla olurlar .. Yce Hakkn zat ile deil.. Sfat ki: Zuhur yn ile bitkin hale gelir .. te o zaman, yce Hakkn zat ile olurlar; sfat ile deil.. Bu manay anla..

Bu hadis-i erifte sr yollu bir baka manaya iaret vardr.. Bu mana ise.. keml bulmu zatlar iindir.. Bu manay yle anlatabiliriz.. Bilesin ki: - G e c e .. Lafzndan murad, ilh zattr.. - Son te bir .. Cmlesinden murad ise.. zata geiren marifetin keml durumudur .. Biraz daha alalm..

Yce Hak iin elde edilen marifet, iki yoldan elde edilir: a) Bir marifet var ki, kemali ile kavranr. b) Bir marifet var ki, kemli ile kavranmas yolu kapaldr.. - Zata geiren marifetin durumu.. Szmden murad: - Son te bir .. Cmlesidir .. Bu manay biraz daha aalm.. Bir velnin Allaha marifet babnda marifeti vardr ; onlar u ekilde sraya koyabiliriz: BRNC MARFET : Bu u hadis-i erifin manasdr: - Bir kimse ki, nefsini bildi; gerekten Rabbn bilen o oldu.. Bunun beyan daha nce de geti.. KNC MARFET : Ulhiyet marifetidir.. Bu ise.. sfatlarn cemal yn ile, zat bilmeye baldr.. bu marifet hali: Nefsi bilmeye bal, Rabbn marifeti elde edildikten sonra balar..

NC MARFET : Ki bu, ilh bir zevktir.. Bu zevk, kulun varlna sirayet eder.. O marifeti, o kul iin hakk olan lemde gaybndan ehadetine getirir .. Yani: O kulun cesedinde rububiyet eserleri zuhur etmeye balar.. Bundan sonra: Onun elinde kudret olur .. Diline tekvin gelir.. Yani: - Ol .. Emrini yerine getirmek.. Ayana yrme gc verilir . Gzne kapal olan hibir ey olmaz .. Kula: Bu varlkta konuann her szn duyar .. Burada anlatlan mana, Resulullah S.A. efendimizin u hadis-i erifine iarettir: - ..Hatta onun kula olurum; onunla duyar .. Gz olurum; onunla grr .. te.. kendisi batn olduu halde, Hak onun zhiri olur..

Buraya kadar anlatlanlardan hsl olan mana udur: Rabbin nzulnden murad:

Rububiyet iktizas olan, eserleri cihetinden sfatlarn zuhurudur.. Dnya semasndan murad: Velnin zhir olan cismidir .. Son te birden murad: Kulun varlna sirayet eden ilh marifet zevkidir.. Ki kulun kendi fani varlndan gemesi, tam varl bulmas o zata ve marifete dayanr.. te..bundan sonradr ki o : Hakk ile hakikat bulur .. Her geceden murad: Zata bal her zuhurun, ilh vasf alan her velye geleceidir .. Bu manalar anla..

aret ettiimiz manalar, bu hadis-i erifin d manasndan karmaya kalkma.. Bu hadis-i erif zerine, yaptmz tenbihle tahakkuk etmeye bak. Amma, hi de bu hadis-i erifin d manasn brakma.. nk: Resulullah S.A. efendimizin kelm, sonsuz srlar kapsamna alr.. Kald ki, onun kelmnn hem zhiri, hem de batn vardr.. Sonra.. her zhirin bir batn, her batnn da bir zhiri vardr. Taa.. kendi zatna kadar.. Bu manaya iaret olarak, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdular: - Kurann i ie yedi batn manas vardr..

Onun kelm ise.. Allah kelmnn bir erhidir. nk onun iin yle buyuruldu: - O, botan konumaz; konutuu kendisine gelen vahiydir ancak.. ( 53 / 3-4 ) Allah-u Taldan ona: Salt, selm, eref, byklk, ycelik ve kerem dileriz..

nsan- Kmil 40. Blm (Fatiha-i Kitab)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bilesin ki..

FATHA - KTAB: Seb Mesanidir..

Seb- mesani ise.. yedi sfat- nefsiyedir.. O sfatlar ise, unlardr: Hayat, lim, irade, kudret, sem basar, kelm.. Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Allah, FATHAy kulu ile kendi arasna taksim eyledi.. Bu, u manaya iarettir: Bu varlk Hak ile halk arasnda blnmtr.. Burada misal iin, insan ele alalm..

nsan, zhiri itibar ile, halktr.. Batn itibar ile, Haktr..

Varlk ise.. ayn ekilde, zhir batn aras blnmtr.. Sfat- nefsiyeye bakarsan, bu manay grrsn..

Onlar, kendileri ve ayn olular itibar ile: Resulullah S.A. efendimizin sfatlarndan ibarettir.. Mesel yce Hak iin: - Hayy, lim.. Denildii gibi.. Muhammed S.A. iin de: - Hayy, lim.. Denilir.. ki, dier sfatlar da ayndr.. bu mana: FATHAnn Hakla kulu aras pay edildii manasdr..

FATHA: Dellet ettii manaya gre; insana nisbet edilen bu yapya iarettir.
O insan ki: Allah- Tal, varlk kilitlerini onunla amaktadr.. FATHAnn: Kulla Rabb arasndaki taksimi ise.. insan, her ne kadar halk olmu ise de; Hak onun hakikat olduuna iarettir.. Zira insan: Kulluk vasflarn kapsamna ald gibi, rububiyet vasflar da kapsamndadr.. nk, Allah onun hakikatdr..

Burada, bahsedilen insandan: Muhammed S.A. murad edilir.. Bu makamda ondan bakas yoktur.. Her iki mertebede de, muteber olan odur.. Her iki memlekette de, o mevcuttur..
Yani: Hak ve halk memleketlerinde..

Nitekim, bu manay: FATHA suresine baktn zaman, grrsn.. Hele bir bak: Allah-u Tal onu nasl iki paya ayrd: a) Allaha sena aras ile.. b) Kula du aras.. Kul da, ikiyi ayrlmtr: a) lh hikmetlere bal gayb varlk aras ile.. b) Halk noksanlara bal gayb uhud aras.. NETCE: O, FATHA- KTABdr.. O, Seb mesanidir.. O mbarek surenin nice nice srlar vardr.. O kadar oktur ki: Bu sayfalara smas imknszdr.. Kald ki: Onlar aklamak, bizim de imknmz dndadr.. Durum anlatld gibi olunca, bizim iin gereken, o surenin zhiri zerine kelm etmek olacaktr.. Haliyle, tabir ve tefsir yolundan gideceiz.. Teberrken: - A l l a h.. Kelm ile balayalm. Allah-u Tal yle buyurdu: - Rahman Rahim Allah ad ile.. Bu ayetin ad: Besmeledir.. Bu besmele iin ayr bir Kitab yazdk..

O kitabn adn: - EL-KEHF VER-RAKM F ERH- BSMLLAHRRAHMANRRAHM.. Koyduk.. Besmelenin erhini isteyen, o kitaba baksn.. Ancak, bu eserde de iaret yollu, brnden alp syleyeceiz.. nk yeri gelmitir.. Arab limleri der ki: - Besmeledeki (b) harfi, istiane iindir.. Yani: Yardm.. Durum anlatld gibi olunca, manas yle olur: - Allah adna dayanarak, yle yle yapacam.. Bu besmelede yaplacak iin, anlmamas, yardm talebi, her eyi kapsamna almas iindir.. in takdiri ise.. iaret dili ile gelmektedir.. Sonra..

Allah ad ile Allah bilinir..

Zira, bu ismin tecellisi sana gelmedike, Allah bilme yolu yoktur.. Kald ki o: Keml durumlar iin bir ayna olarak konmutur.. Onda yzn, mahede edersin.. Zira, yzn ancak orada grmen mmkndr.. aret ettiimiz manay anlamaya al.. nk: Senin aynan hakikat denizinin bineidir.. Onun iin:

- Onun duruu ve ak Allahn ad iledir.. (11/41 ) Buyuruldu.. Yani: Bakasnn ad ile deil.. Kalb gemicisi, tevhid denizinde, isim gemisine bindii zaman.. Rahmaniyet rzgr: - Ben rahmann nefesini Yemen canibinden alyorum.. Hadisinin mana boluunda esmeye balar.. Burada: - N e f e s.. Lafznn manas: - R a h i m.. (1/1 ) sminin delleti ile.. zat sahiline varmaktr.. Oraya ki varld: Yce Hakkn isimlerinde ve sfatlarnda tenzihini koruyarak, varlk FATHAsnn almasn taleb eder.. te.. o zaman: bid, mabudun ayn olarak tahakkuk eder.. ..Ve syler: - Hamd, Allaha mahsustur.. (1/2 ) Burada, Allah-u Tal, kendisine hakk zere sena etmektedir.. Onun kendisine olan senas ise.. aynen zuhurudur.. Kendi namna olan eydeki tecellisidir.. Bu yetteki, ELF ve LM, yani: Harf-i tarif, mul iin konduu kabul edilirse.. o zaman u manaya itibar edilir:

- Btn hamdler Allaha mahsustur.. Bu manada: Halka ve Hakka bal olup beenilen btn sfatlarn tm ile murad edilen Allahtr.. Ayn manada bulunan yce Hakkn kendisine senas ise..

lh mertebelerde ve halka bal mertebelerdeki zuhurundan ibarettir..

Yani: Varln iinde bulunduu hal zere.. Ehl-i snnet mezhebinin hamd LM iin kavli: - m u l.. Manas tar.. Beyan da getii gibidir.. Mutezile imamlar ile, baz ehl-i snnet imamlar bu LMa: - A h d i i n.. Derler. Bu durumda manas u olur: - Allaha lyk olan hamd, Allaha mahsustur.. Bu itibara gre: - El-hamdu.. (1/2 ) Lafzndaki iaret, ilhi azametin hakk olduu ekilde Allahn kendisine senasdr.. Hamd makam, makamlarn en alsdr.. Bu mana icabdr ki, Muhammed S.A. sanca: Hamd sancadr.. nk o: Yce sbhan Allahn zatna, ilh azamete lyk bir ekilde sena etti..

Hak mertebelerinde de, halk mertebelerinde de zhir oldu..

Bu varln bulunduu hal zere.. Allah ismi, hamd iinde, zel bir durum almtr.. Bunun sebebini u yoldan anlayabiliriz: Ulhiyet, varln btn mana ve mertebelerine amildir.. Bu manada, Allah ismi ise.. varlk hakikatlerinde, her hak sahibine hakkn verendir.. Bu mana ise.. bu isimden bakasnda yoktur.. Hamd ona tahsis edilince, hakkn alr.. Nitekim, bu manadaki aklama: Ulhiyet blmnden geti.. Bylece, Allah ismi: Hamdla zel bir durum ald.. Sonra.. bu Allah ismi bir baka mana ald.. Ki o mana: - nsann hakikatdr.. Ve.. nk o: - lemlerin Rabbdr.. (1/ 2 ) Bu u demee gelir: - lemlerin sahibidir.. Onlar yaratandr.. Onlarda olandr.. Onlar kendisinin zuhur yerleridir.. Gerek ilh lemlerde; gerekse , kulluk lemlerinde ondan bakas yoktur.. Zhir odur; batn odur.. - Rahman Rahim.. (1/3 ) simleri ile de, murad olunan odur..

Nitekim bu manalar: Rabb isminin ve Rahman isminin tefsiri yaplrken, nceki blmlerde geti.. Orada grlebilir.. Bilesin ki.. - R a h i m.. (1/3 ) smi: - R a h m a n.. (1/3 ) sminden daha zel bir duruma sahiptir.. - R a h m a n.. (1/3 ) se: - R a h i m.. (1/3 ) sminden daha mulldr.. Bu yet-i kerimede, Allah-u Tal: - Rahmetim, her eyi kapsamna ald.. ( 7/156 ) Buyurdu.. Allahn her eyi kapsamna alan bu rahmeti: - R a h m a n.. (1/3 ) sminin feyzinden ibarettir.. B i r d e: - Takva sahibi olanlara, zektn verenlere.. (7/156 ) Cmlesi ile beyan edilen zmreye has olarak yazlan rahmet var ki bu da: - R a h i m.. (1/3 ) sminin feyzinden gelir.. Biraz alalm.. Yukarda anlatlan manalar baz ynleriyle aalm.. yleki: - R a h m a n.. (1/3 )

sminden gelen rahmete bazan sknt, azab kart olur.. Mesel: ocuun terbiyesi iinde olduu gibi.. Ona rahmet olsun, diye dvmek gibi.. Bir de, kt tatl ilc imek gibi.. o il, her nekadar ifa ise de.. ona zahmetten de, azaptan da karmtr.. H s l : - R a h m a n.. (1/3 ) smi, rahmet eidini hep kapsamna alr.. Nasl olursa olsun.. inde stte anlatlan biimden azab osun veya olmasn.. A n c a k: - R a h i m.. (1/3 ) smi yle deildir.. Bu, srf rahmettir.. Hibir ekilde, ona azap karmaz.. bu mana icabdr ki: R a h i m.. (1/3 ) sminin ahiretteki zuhuru ok iddetlidir.. Zira cennet nimetlerine, hibir ekilde azap karmaz.. nk o, srf: - R a h i m.. (1/3 ) sminden doar.. Her iki isim iin, Resulullah S.A.efendimizin u hadis-i erifinde mana vardr: - mmetimin ifas u eyledir: a) Allahn kitabndan bir yet okumakta.. b) Bal sommakta.. c) Atele dalanmakta..

Ancak, mmetimin atele dalanmasn sevmem.. bu hadis-i erif anlatyor ki: Resulullah S.A. efendimiz, katksz rahmet taleb ediyor.. Nasl taleb etmesin ki, Allah-u Tal ona: - R a h i m.. (9/128 ) smini vermitir.. Nitekim bu mana bir baka yet-i kerimede yle anlatld: - Sizin skntya uramanz, ona ok ar gelir.. Size dkndr.. Mminlere rauftur.. RAHMdir.. (9/128 ) Sebebine gelince: Onun rahmet suyuna azab kederi katlmamtr.. Kald ki o: - lemlere rahmettir.. (21/107 ) Aada, hakikat-i Muhammediyenin vasf vardr.. Bu hakikat ise.. ilk bata: - n s a n .. Olarak nam alan her ferdin zatnn ayndr.. te.. onun vasf yle yaplyor: - Din gnn sahibi.. (1/4 ) Burada: - S a h i b i.. (1/4 ) Manasna aldmz kelimenin asl: - M e l i k.. (1/4 ) Olarak gemektedir.. Ki: - Hakim, ok gl.. Demektir..

Ayn yette geen ve: - G n.. (1/4 ) Manasna alnan lafzn asl: - Y e v m.. ( 1/4 ) Olmaktadr.. Burada: - lh tecelli.. Manasnadr.. Tecelli ise.. Allahn gnlerinden biridir.. - D i n.. ( 1/4 ) se.. - Boyun eip kabul etmek.. Demektir.. Durum, anlatld gibi olunca: - Din gn.. ( 1/4 )

Ruhani tecelliden ibarettir..

bu tecelliye btn mevcudat, orada boyun emektedir.. Durum anlatld gibi olunca, onlarda istedii gibi tasarruf eder.. nk: Onlarn hkimidir.. Bu yet-i kerimede bizim: - M E L K.. ( 1/4 ) Olarak aldmz lafz: - M A L K.. ( 1/4 ) eklinde olduu da olur.. Byle okunduu zaman: - Batn lemin sahibi.. Manas kar.. Bu Batn lemden:

- Kyamet ve kyamet gn.. Diye bahsedilir.. Ayrca, u manaya da gelir: Hisle bilinenlerin sureti.. Ruhan mevcudatn suret mahalli.. Bu manay anla.. Bundan sonra, kendi kendine hitaplat: - Ancak, sana ibadet ederiz.. (1/5 ) Yani: Senden bakasna deil.. Bir air nefsini muhatab alarak yle dedi: Kalb seni dahi ald; Gzel enlie dald.. Arap edebiyatnda, bu tr szlerin ad: ltifattr.. nk, konuma meknndan intikal vardr.. stteki szn: Kalb beni dahi ald; eklinde sylenmesi lzm gelirken, yle demedi: Kalb seni dahi ald; Dedi ve muhatab makamna nefsini ikame etti.. Misali yukarda anlatld gibi.. Allah-u Tal da, yle buyurdu: - Ancak, sana ibadet ederiz.. ( 1/5 ) Bu ekli ile, kendisine hitab ediyor.. Yani: Mahluklardaki zuhur yerleri ile, kendisine ibadet etmektedir..

Zira: Onlar yapan odur.. Hareket ettiren, durduran yine odur..

Onlarn kendisine olan ibadeti, onun kendisine ibadetidir..

Sonra.. yce Hakkn onlar icad, ancak: simlerine ve sfatlarna hakkn vermesidir.. Durum ki byledir: Onlarla, ancak nefsine ibadet etmektedir.. Bundan sonra, halk dili ile, hakkna hitab etti: - Ancak, senden yardm isteriz.. ( 1/5 ) Haktan ve halktan murad, kendisidir.. Dilerse.. nefsine, Hak kelm ile hitab eder ve onu halk kula ile iitir.. Dilerse, nefsine halk kelm ile hitab eder ve onu Hak kula ile iitir.. Yukarda anlatlan mana ile, yce Hak bize: Mahlukat ile kendisine ibadet ettiini retti.. Ayn mana zerine, bize de u tenbihte bulundu: Ayn eyi kendimizde mahede etmek.. bu mana icab olarak, yle buyurdu: - Ancak senden yardm isteriz.. ( 1/5 ) Ama unun iin: Kendimizde vehmettiimiz g, kuvvet ve kudretten syrlmamz iin.. Bunun sebebi de: Btn bunlarn tasarrufu Sbhan olan Yce Allaha kalsn, diye.. Bir de bu tasarruflar, bizden ve bizde mlhaza etmek..

Bylece, yce Haktan gafil olmamak.. Btn bunlar elde ettikten sonra da, onun vahidiyet mertebesine ykselmek.. Onun tecellileri ile erefe nail olmak.. te.. anlatlan yoldandr ki: Bizden; gemiinde saadet olanlar, saadete nail olurlar.. stte manasn vermeye altmz iki yet iin, verilecek o kadar ok mana vardr ki: O manalara doru alnca, bu sayfalar dar gelir.. Onun iin, bu kadar ile yetiniyoruz.. Onun iin, bu kadar konumamz yeter.. nk: Kasdmz, ksa yazmaktr.. Uzun etmek deildir.. Daha sonra, yce Hak, halk dili ile yle buyurdu: - Bizi, srat- mstakime hidayet eyle.. ( 1 /6 ) Bu surenin birinci ksm udur: - Rahman Rahim Allah ad ile.. Hamd, lemlerin Rabb olan Allaha mahsustur.. Din gnnn sahibidir.. ( 1 / 1-4 ) Buraya kadar olan ksm: Halk dili ile kendinden haberdir.. Bundan sonra gelen ikinci ksm ise.. Halk dili ile, Hakla konumaktr.. Bu ksm da udur: - Ancak sana ibadet ederiz; ancak senden yardm isteriz.. ( 1/ 5 ) Daha sonra gelen ve:

- Bizi srat- mstakime hidayet eyle.. ( 1/6 ) Melinde aldmz yet ise.. bir mahede makam yoludur.. Yce Allah ite.. bu yoldan kendisi iin tecellisini yapar.. Bunun manas ile: - Allahn yolu.. ( 42/53 ) yetine iaret edilir.. - Allahn yolu.. ( 42/53 ) Demek: - Tecellisi iin, zuhur yolu.. Demektir.. Daha sonra, bu zmre bir baka nam ald.. Yani: Yukarda anlatlan makam ehli.. Ki bunlar: - Yce Hakkn kendisi iin tecelli eyledii bir mahede makam.. Cmlesi ile, anlatlan mahede makam sahibidirler.. Evet.. anlatld gibi: Hemen hepsini, Allah yolunda topladktan sonra, tefrika dili kulland ve onlara ayr bir nam verdi: - Kendilerine inam eylediin kimselerin yoluna.. ( 1/7 ) Yani: - Varlnla, hudunla, ilh yaknlk nimetinle tecelli eylediin kimselerin yoluna.. - Gazaba uramlarn yoluna deil.. ( 1/7 )

nk bunlar, uzaklk ehlidir.. Kendilerine mntakim isminle tecelli eyledin.. - Sapklarn yoluna da deil.. ( 1/7 ) Bunlar da, Hakka hidayet babnda sapmlardr.. Onu, bulamamlardr.. Ancak, bu son zmre: - Gazaba uramlar. ( 1/7 ) Zmresi gibi deildir.. Bu zmreden Allah razdr.. Civarna almtr.. Ama katna almamtr.. Bunlar, o zmredir ki, bir kuds hadiste belirtildii gibi, Allah-u Tal, onlara yle buyurur: - Ey kullarm, benden isteyin.. Onlar da yle derler: - Rabbmz, senden rzan isteriz.. Bunun zerine, Allah-u Tal onlara yle buyurur: - Sizden raz olduumun delili, sizi civarma iskn etmemdir.. Onun dnda baka ey isteyiniz.. Ve.. onlar, onun rzasndan baka bir temenni de bulunmazlar.. Ve.. bunlara Allah, zat iin olan tecelli ile tecelli eylemez.. nk onlar, Hakka kar bir irfana sahib olmamlardr.. Eer ona kar bir irfan duygular olsayd; elbette onun zatn temenni ederlerdi.. Ve.. bu zmre, yaratlan nimetler bedeli, cennet bahelerindedir..

Byle olunca, Rahmandan yana sapm olurlarlar.. Cennetin lezzeti ile nimete dalarlar.. o kadar.. Bu manadaki incelii anla.. Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 41. Blm (Tur)

Abdlkerm Ceyl

Tur - Kitab- Mestur - Rakk- Menur - Beyt-Mamur Sakf- Merfu - Bahr-i Mescur
Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bilesin ki.. Yukarda anlatlan lafzlar u manaya gelen yetlerdir: - And olsun tura.. Yaygn ktlarla yazlm kitaba.. Mamur eve.. Ykseltilmi tavana.. Dolan denize.. ( 52/1-6 ) nce, sana ve bize: Allah-u Taldan baar dilerim.. Sonra.. Bilesin ki.. Bu blm: Bu kitabn btn blmlerinin zdr.. hlsasdr.. Hemen hepsinin dayand bu blmdr.. Bunu u sebeple sylyorum: Taki, bu blmde anlatlacaklar, dikkat ve huzur iinde okuyup dnesin.. Hem de, derin derin..

Burada sana neler anlatlacak?. Bak, oku ve iyi anlamaya al.. Zhiri lafzlara bakmak ve onlar okumakla kalma.. Onlarla yetinme.. Daha tesini iste.. zellikle, zerine parmak basp dikkat ektiimiz noktalarda.. ncelik tayan ibarelerle anlattklarmzda.. Bilesin ki.. Bu TUR, blmnde anlatlan manalarn tm.. hatta, dier blmlerde geenlerin tm: eriat ehlinin kavline gre; d manalarna dayanlacak olsa dahi.. onun Batni ynnde murad olunan sensin.. Ve.. senin benliin btn bu ibareleri kapsamna alr.. Bunda manalarn okluu, sendeki benliin gsterdii eitli yzlerdir.. Onlarn hemen hepsini, kendinde gr.. nk: Btn bu isimlerle isimlendirilen sensin.. Btn bu sfatlarla sfat alan sensin.. Yukarda anlatlanlar dikkate alarak bilesin ki.. TUR: Nefsindir.. Yani: Senin nefsin.. Bu manada buyurulan yet-i kerime yledir: - TUR-U eymen canibinden ona nida ettik.. ( 9/52 ) Yani: Nefis canibinden..

Burada bilinen bir ey daha var ki, o da: Eymenin dnda kalan TURdur.. Bu TUR, ise.. Musaya a.s. tecelli gelen dadr.. Musaya a.s. orada tecelli olmutur.. Tpk: Ehlullaha, izbelerde, vadilerde gelen tecelli gibi.. Bu manada, Musaya a.s. gelen tecelli ancak, onun nefsi canibinden gelmitir.. Bu tecelli da canibinden gelmemitir.. Da ise.. Musann a.s. ibadet ettii bir mahaldir.. Orada baz iler olmutur.. a) Dan paralanmas.. b) Musann a.s. baylmas..

Dan paralanmas: Musann a.s. nefsinden yana Allahta fena bulmasdr.. Musann a.s. baylmas: Kendi varlndan gemesi, kendi yok olarak Hakla var olmasdr..
Musa a.s. yok oldu.. Sanki: Kul, hi yokmu.. Sanki: Yce Hak, ezeldir.. Musa a.s. Rabbn grmedi; ancak, Allah Allah grd.. Bu makam ise.. ondan: - M u s a..

Tabir edilir.. te.. bu manaya iaret olarak, Yce Sbhan Hak, yle buyurdu: - Ya Musa, sen beni hibir zaman gremeyeceksin.. ( 7/143 ) Bunun manas udur: - Sen mevcud olduka, ben senden yana yokum.. Beni bulunca da, sen yok olursun.. Zira: Kadim zatn zuhurunda, mahlukun kalmas imknszdr.. Ayn manaya iaret olarak, Cneyd-i Badad yle demitir: - Mahluk ( muhdes ), kadim zata arkada olunca, eseri kalmad.. Ayn manada, Hz. Ali r.a. yle buyurdu: - Ben kaybolunca, o aikr olur; o aikr olunca ben kaybolurum.. Yine bu manaya iaret olarak, Allah-u Tal, Musaya a.s. yle buyurdu: - Nefsinden ayrl da gel.. Bu yolu, Musann a.s. u sorusu zerine tarif etmiti: - Ya Rabbi, sana nasl varaym?.. Buraya kadar anlatlan manalara dayanarak bildin ki:

TUR, sensin.. senin nefsin batn yndr..

Dilde anlatlrken, bu batn yne: - nsanda bulunan ilh hakikat.. Tabir edilir.. Buradaki insana: - Halk.. - yaratlm - .. Denilmesi mecaz yoldandr.. TUR, zerine akladmz fikri teyid babnda, u hadis-i erife bak: - Rahmann nefesini yemen canibinden alyorum.. Bu hadis-i erif zerine biraz alalm.. yle ki: Yukarda anlattk! TUR-U eymen ite bu nefistir.. Eymensiz olan TUR ise.. o anlatlan dadr.. Resulullah S.A. efendimiz ise.. bu hadisinde: - Y e m e n.. Demekle yetindi.. Ve u manaya dikkati ekti:

Rahmann nefesini, kendi nefsinden alyor..

- Rahmann nefesi.. se.. isimlerinde ve sfatlarnda onun zuhurudur.. Bu manada buyurulan bir yet-i kerime yledir: - Yemin sabahn nefeslenmesine.. ( 81/18 ) Yani: Zuhuruna..

Yukarda anlatlan manalar bildikten sonra.. - KTAB-I MESTUR.. ( yazlm Kitab ) Dediimizin manasn anlatacaz.. Btn dallar ve ksmlar zerine o: Mutlak varlktr.. Hatta, halka ait itibarlar ile.. Ve.. mutlak varlk : - M E S T U R.. Tabir edilendir.. Yani: Mevcuddur.. Yazlm satrlar halinde; Melektta mehurdur.. Sonra o: Levh- mahfuzdur.. Bu mlk leminde, onun benzeri insan mukabilidir. Bundan ise: - RAKK-I MENUR.. ( Yaygn kt ). Diye tabir edilir.. - RAKK ( kt ) le tebih yollu anlatlmas, asl ve ftr bir bask ile, eyann onda var olmasdr.. Ve.. btn mevcudatn varl ondadr.. O kadar ki: Hibir ey, ondan eksik deildir.. Bu ise.. - MENUR.. ( yaygn )

Tabiri ile anlatlr.. Bunu, u cmle ile, daha iyi anlatabiliriz: - Bir kitap, alp yayld zaman; onda olan her ey bilinir.. Bu durumda: - RAKK-I MENUR.. Olan ve: - Yaygn Kitab.. Manasna gelen cmle de, levh- mahfuz olur.. Bunun benzeri de, insan ruhudur.. Haliyle oradaki bu benzerlik: Eyay kabul ve varlklarn ondaki basl eklidir.. Levhn zat ise, budur.. Aralarnda hi ayrlk yoktur.. - BEYT- MAMUR.. Cmlesine gelelim.. Ki bu: - mar edilmi ev. Manasna gelir.. Bu, bir mahaldir ki: Allah onu zatna has eylemitir.. Bunun iin onu: Yerden semaya kaldrmtr.. Onu meleklerle enlendirmitir.. Bunun benzeri: nsann kalbidir.. nk: nsann kalbi, Hakkn mahallidir..

Oras da, imar edenden hali kalmaz; hem de, hi bir zaman.. Onun imar: Ya kuds ve ilhi yoldan olur.. Yahut, melek yoldan.. Ya da, eytan yoldan.. Yahut nefsan.. Ki bu nefsan olu: Hayvan ruhtur.. Hsl: O kalb, daima iinde bulunan sakinleri ile imar edilir.. Nitekim bu mana, u yet-i kerimede daha ak anlatlr: - Allahn mescidlerini, ancak Allaha iman edenler imar eder.. Yani: kamet eder.. nk, imaret; - Sakin olanlar.. eklinde kullanlan tabirin manasdr.. - SAKF-I MERFU.. ( ykseltilmi tavan ) Tabirine gelince.. lh vasf tayan yce mekndr.. O mekn ise.. bu kalbdedir.. Yce Allah kalbi: - MAMUR EV.. ekline benzetince, ilh hakikatn da onun iin: - YKSELTLM TAVAN.. Olmas icab eder..

Tavan, evden saylr.. Mamur evin tavan ise: Ulhiyet olur.. Beyt ise.. kalbdir.. Tavan, nasl evden saylr ve onun bir paras olursa.. Allah sdran kalb de, ayn ekilde evdendir; onun bir blmdr. Bu manaya gre: Kll, Vasi ( ie alan ) kll; mevsu ( ie alnan ) czdr.. Tevess geniletme dilinde iin hakikat bu merkezde olduu iin, verilen mana yadrganmasn.. Bu bir tebihtir. Benzetmedir.. Amma, Yce Hakkn asl durumuna uymaz.. Zira, onun hkm ve vasf: Eyay iine almaktr.. Eyann da, onu: ine alp sdramayacadr.. Kald ki, onda: Ne para tabiri vardr; ne de btn.. nk o: Kendi kudsiyetinde bu anlatlan ekillerden mnezzehtir.. Hsl: Btn bu tebihleri bir yana brak.. Ve.. anla, bil: Ayn varlk ynnden Allah iin olan nedir?.. Yine bil: Hkm varlk ynyle sbhan olan Allah iin olan nedir?.. Anla: o, kimdir?.. Anla: Sen, kimsin?.. Ve.. sen, ne ilesin?.. O, ne iledir?..

.. Ve sen, hangi eyle ona mugayirsin.. Ve o: Hangi vasflar ile senin noksan hallerinden yana mnezzehtir.. unu da bil: Seninle onun beynindeki balanty hangi ynden saladn?.. buldun?.. Ve.. anlatlan balant, hangi ynden kesildi; kaybettin?.. Anlatlan halleri, bu ibarelere dalarak dn.. Bunlar, yle ibarelerdir ki: Hakkn srlarn; hem ak, hem de iaretle anlatmaktadr.. Gelelim: - BAHR- MESCUR.. Cmlesine.. ki bu.. - Dolan deniz.. Manasnadr.. Bu cmlenin bize gre manas: - Sakl ilim.. gizli sr.. Demektir.. Anlatlan sr, yle bir srdr ki: KF ile NUN arasndadr.. aret dili, ancak bu kadar anlatr.. Zhir tabire gelince; rivayeti yledir: - Arn altnda bir denizdir.. Cebrail o denize her gn girer..

Oradan knca: Kanatlarn rpar.. Ondan yetmi bin damla olup der.. Allah-u Tal, o damlalarn her birinden bir melek yaratr.. Hepside ilh ilim tamaktadr.. te.. bu meleklerdir ki: Beyt-i mamurun bir kapsndan girer ve bir kapsndan karlar.. Bir daha da, oraya dnmezler.. Kyamete kadar, bu i, bylece srp gider.. Aktan anlattmz bu manalar anlamaya al.. eitli yollardan iaret ettiklerimizi de renmeye bak.. Hele bir bak: Bu deniz niin sana doldu?.. Ve.. bu tan yerinin aarmasna niin engel olundu?.. Acaba bu: Akln kavrama iindeki kusuru mudur?.. Yoksa.. ilh bir kskanlk m?.. Ki bu kskanlk, onun zlmesine engel oldu?.. Nitekim bu manada, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Miraca gtrldmde, bana ilim verildi: Bunlardan birini gizlemek iin, benden sz alnd.. Bu hadisin devam vardr; tamam daha nce anlatld.. Hsl: Burada satrlar halinde yazp anlattklarmzn tm: O dolu denizin kpklerindendir.. Delik kulaklara aslan boncuklar deil.. Bu, bize zhir olandr.. Ondan hibir eyi gizlemedik..

Hemen hepsini, ya iaretle yerine koyduk; ya da, anlatrken edeb bir terim kullanarak.. Bir ynyle misal getirip akladk.. Ta ki, onu: Yabancdan alalm.. Yukardaki cmleleri sralamaktan muradm: Hayr babnda kapsamna neleri aldn anlatmaktr.. nk bu: yle bir kitaptr ki, bu zamana kadar bir benzeri gelmedi.. Bunun izah ekli gibi bir izah, asrlarca yaplmamtr.. Anla.. dn..

Babadan bahtiyar olup, saadeti bulan o kimsedir ki: Bu kitab okur.. Okuyamazsa, onu okumak iin tahsili yoluna koar..
Allah.. Hak syler. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 42. Blm (Refref-i l)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

REFREF- L: lhi azamet makamndan ibarettir..

Varlklara ve zat ilere dairdir.. bu varlklara ve zat ilerle ilgiyi, bizzat ulhiyet vasf gerektirmitir.. zellikle zat iler, bir eit zerine dnmez; ok eitleri vardr.. Ancak, o zat ilerden her eit: - R E F R E F L .. Ad ile sylenir. Bu manada sylenen her REFREF ise.. lh azamet makamndan ibarettir.. sterse, iktiza ettii durumlar ile ayrntl olsunlar.. Zira onlardan her biri, zata bal bir an al itibar ile, azamet makamnn ayndr.. Sonra.. onlarda, fazilet ynleri ile, bir dklk de yoktur.. Yani: Birinin, dierinden daha deerli oluu..

Zira: Anlatld gibi bir fazilet stnl, ancak isimlere ve sfatlara dair iktizalarda olur.. Burada anlatlan iler ise.. Hakkn zat makamlarna bal ilerdir.. Bir misal olarak: KBRYA ve ZZET i ele alabiliriz.. Fazilet itibari ile, birinin dierinden stnl yoktur.. Kald ki: REFREF her ikisinin bir araya gelmiinden ibarettir.. Durum anlatld gibi olunca: - KBRYA, izzetten daha faziletlidir.. Denemeyecei gibi: - ZZET, KBRYA dan daha faziletlidir.. eklinde bir sz de sylenemez.. Zata bal azamet durumu da ayn ekildedir.. Yani: ZZET ve KBRYA iin sylendii gibi.. Hasl: Gerek anlatlan bu iki zat vasf, gerek benzerleri; zat iktizalardan ibarettir.. Ama: Zatn kendisi iin.. yce, ilhi azamet makam iin..

Yukarda geen: - Yce, ilh azamet makam iin..

eklindeki cmlemizde, zat iktiza iin bir takyid, yani: Ballk kokusu vardr.. Bu, yerinde sarf edilen bir cmledir.. nk: Zatn kendi nefsinde iki iktizas vardr. yle ki: a) MUTLAK KTZA.. b) MUKAYYED KTZA.. imdi bunlar biraz aalm..

MUTLAK KTZA: Bu, zatn kendi nefsine hak bildii durumudur..

Burada; ulhiyete, Rahmaniyete ve rububiyete itibar yoktur.. Hatta, bunlarn benzeri vasflara da itibar yoktur.. Bunlar, yle mutlak iktizalardr ki: Kemalt eitlerinden herhangi birinin iktizasndan yana mcerreddir.. Buna bir misal olmak zere: - Varlk, sadelik srflk, ahadiyet vb. eylerdir.. Diyebiliriz.. Ki bunlar, zat kendi nefsi iin gerekli klmtr.. MUKAYYED KTZA: Bunu da, zat kendi nefsi iin iktiza etmitir.. Ama, Kemalt eitlerinin herhangi bir eidi ile.. Mesel: lhiyat, Rahmaniyet, rububiyet gibi.. Mesel: lh azamet makamna gerekli olan ilim,

vcud sirayeti ve ihata gibi.. Bunlarn benzerlerini de sayabiliriz.. Ki bunlar, zatn iktizasdr.. Burada, lh, Rahman ve Rabban itibar nazara alnmtr.. Hatta, isimlerin ve sfatlarn bu snfa dahil olanlarn da alabiliriz.. Anlamaya al..

Bilesin ki.. - MUKAYYED KTZALAR.. Ad ile sylenenlerin hemen hepsi, sonunda mutlaka evrilebilirler.. nk, onlarn hemen hepsini, Yce Sbhan Hak zat iin gerekli klmtr.. Durum anlatld gibi olunca: Uluhiyet zatnn iktizasdr.. Rahmaniyet zatnn iktizasdr.. Mertebelere bal olmak art ile, anlatlan iki vasfn dnda kalanlarn durumu da ayndr.. Mertebeler cihetinden iktiza ettii her mertebe, zat iin olur; onda takyid yoktur.. nk mertebe, zat iktizalarndan saylr.. Keza onun iktiza ettii de, zat iktizasdr.. Sebebine gelince, btn bu eya, yce ve sbhan olan Allahn hakkdr.. Bu hakkn, ne bir keml iin, ne de bir noksan iin alr:

Zat iin alr.. Onun btn keml durumlar ise.. kendi namna zata bal ilerdir.. Btn iktizalar da, zata baldr; mutlaktr.. Ancak, burada baz iler vardr ki, onlar zat durumu mutlak bir ekilde gerekli klmtr.. Sonra.. zatn iktizas baz iler de vardr ki; mertebe icab onlara baz itibarlar konmutur.. Ya da, bir azamet makamn anlatmak iin.. bu mana icabdr ki: - Zatn kendi nefsinde iki iktizas vardr: a) MUTLAK KTZA.. b) MUKAYYED KTZA.. Diyoruz.. Bu manadaki incelii anla..

nsan- Kmil 43. Blm (Serir ve Tac)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

SERR (TAHT), rtbesinedir gerek sultann; Ar oldu, azametine Rahmann.. Zuhuru, SERR zerine oturuu; an, yceliinde sultanlnn.. O, Ar- Mecid olarak sylenir; Hem dahi, azim.. hkmdr KURANn.. Ar mutlak oldu mahlukat ile; stivada makamdr Rabbnn.. B i l.. Bu yolda, Allah-u Tal bize ve sana baar ihsan eyleye.. Bir hadis-i erifte, Resulullah S.A. efendimiz: - Rabb bir taht stnde, taze bir delikanl suretinde yle yle.. Grdn ve: - Ayanda unlar, unlar olduunu..

Anlatr..

stte ksmen anlatlan hadis-i erif, kendi manas iinde; bize bir keif ihsan eyledi.. .. Ve anlatlan halin; hem SURET, hem de MANA olarak vaki olduunu anlatmtr.. SURET olarak vaki oluunu anlatalm: Bu, Yce sbhan olan Hakkn anlatlan muayyen suretteki tecellisidir.. Ve.. bu, belli taht zerindeki snrl durumudur.. ayaklarnda, altndan pabular, banda zel tac vardr.. Anlatlan durum olmaz bir i deildir.. Zira sbhan olan Yce Hak, arzu ettii halle, istedii gibi tecelli etmektedir.. Sonra o: Her menkul ve makulde, her mefhum ve mevhumda, her mesmu ve mehudda tecelli edendir.. Gerekten o, bu duygularla grlen, bilinen surette tecelli eder; nk o, bunun ayn ve batndr.. Durum anlatld gibi olunca, istedii gibi tecelli eder.. ..Ve suretlerin her birinde tecelli eder; nk onlarn ayn ve zhiridir.. Ayn ekilde: O hayale bal suretlerde de tecelli eder.. Zira, onlarn da ayn ve zhiridir.. Hayalde olan zuhur, ancak udur: O, onlarn nefsi ve

mahede yolundan ayndr.. Ancak, unu unutmamak icab eder ki: Sbhan olan Yce Hak, bu olanlarn ok tesinde ve tam manas ile bir sonsuzlua sahiptir..

stte anlatlan hayal tecelli iki eittir:

a) tikad yolu ile bilinen suret eidi.. b) Bu d duygularla grlen, tutulan suret.. Bunlar bylece bilesin.. u da bir gerektir ki: Sur tecellilerinin menei ve snr misal lemidir.. Misal lemindeki bu tecelli iddet kesbettii takdirde, bu d gzle, elle tutulur ekilde grlr.. Ancak, hakikatte, gren: Basiretin ayn olarak, o mahedenin kendisidir.. Bunun byle olmas da, o eyi gren kimsenin her yannn gz olmasna baldr.. Byle olunca, onun gz, bu mahede makamnda, basiretinin ayndr.. MANA olarak geliine gelince.. onu da, anlatalm.. Bu da, bize ihsan edilen keifler arasndadr..Yani anlatlan hal, MANA olaraktan da olur.

Ve.. yukardaki hadis-i erifte geen eyann tm, ilh bir manadan ibarettir.. Bu manay, refref blmnde de anlattk.. Ki o: lh azamet makamndan ibarettir.. Hlsa: SERRdeki durum: Rahmaniyet mertebesidir.. Ve.. ilh azamet makam olan Rahmaniyet mertebesidir.. te.. SERRin ifade ettii mana budur..

Gelelim TACa.. TAC: Makamda ve snrl lemde sonsuzluun orada yeri olmayndan ibarettir.. Bir de, yce Hakkn zat iin iktiza eden hallerdir.. Burada, unu hemen anlatmamz gerekecek.. Yce Hakkn sfatlarndan her biri, kendi znde, sonsuzlua sahiptir.. Ama, onlarn toplu ve snrl olarak mahedesi, sonsuzluk iinde bir sona sahiptir.. Bu manann tabiri ise, hadis-i erifteki: - Taze bir delikanl suretinde.. Manas ile geen tabirdir.. nk sonu olmak , suretin bir andr..

Ama onun asl olan yce Hakkn zat sonsuzdur..

Bu blmn yukar ksmnda geen hadis-i erifin devam olan: - Banda TAC.. Cmlesindeki TAC, zatn sonsuz olan mahiyetine iarettir.. u da bir gerektir ki: Cenab- Hak, herhangi bir tecelli ile tecelli ettii zaman, tecelli ettii eyle mahede edilir.. Her mahede edilen ey ise.. bir sona varr; snrldr.. Ancak o: Bir snr, bir sonu iinde sonsuzlukla zuhur edip tecellisini gsterir.. Bu duruma gre: Bir bakma nihayet buluu iinde, nihayetsizlie sahiptir.. Bu manay biraz aalm.. yleki: O, vahidiyeti cihetinden vahiddir.. Onda kesret, yani: okluk yoktur.. Byle olunca: - Onun nihayeti yoktur..

Denemez.. nk kesret yoktur.. Nihayeti olmamak ise.. kesretin artlar meyannda saylr..
Ve o, kesretten mnezzehtir.

Ve.. zat ciheti ile, hadden, snrdan, idrk edilmekten yana da ycedir.. Onun nihayeti olamaz.. ki zddn birlemesi: inde ikilik olmayan tekliindedir; vahdetindedir.. u hayret ii hayrete dren ie bir bak.. Bu tatl haberi bir dn.. Ancak bu baka ve bu dnceye sahib olduun takdirdedir ki, doruyu bulursun.. Dn onadr; iltica makam odur..

nsan- Kmil 44. Blm (Kademeyn Naleyn)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bu blmde anlatlacaklar da renmeye gayret eyle.. Dilediimiz o ki: Allah-u Tal, bize de sana da hidayet nasip eyleye.. Ve.. bize ihsan eyledii hikmet nasibinden sana da ihsan ede.. KADEMEYN: ki zat hkmden ibarettir. Hem de birbirine zd olan.. NETCE: Her ikiside, zat cmlesinden saylr. Her ikisi de zatn ayndr.. KADEMEYN: ki hkmdr ki, zatn dzeni o iki hkm zerine gelir.. sterse, birbirinin zdd gibi gzksn.. Mesel: Hdus, kdem.. Mesel: Hakkyet, halkyet.. Mesel: Vcud, adem.. Mesel: Nihayet, nihayetsizlik.. Mesel: Tebih, tenzih.. Bu misalleri, daha da artrmak kabildir.. Haliyle, bu misallerin, zata dair olanlardan olmas art ile..

Ayn cihetinden de olsa; hkm cihetinden de olsa, o misallerin hepsi zat iin olmaldr.. Anlatlan mana icabdr ki, bu iler iin: - KADEMEYN.. Tabiri kullanld.. KADEMEYiN ise, suret cmlesinden saylr..
o

NALEYN: ki zd vasftr.. Mesel: Rahmet, nikmet.. Mesel: Gazab, rza.. .. Ve bunlarn benzerleri..
o

KADEMEYN ile NALEYN arasnda baz farklar vardr.. yleki: KADAMEYN: Zata mahsus olan zdlardan ibarettir.. NALEYN: Mahlukata kadar ap gelen zdlardan ibarettir.. Yani NALEYN: Mahlukatta grlmesi gereken eser ister.. Ve.. bu NALEYN KADEMEYNin altndadr.. Bu, nasl byle ise.. akla bal sfatlar da, zata bal sfatlarn altndadr..
o

NALEYNin altn madeninden oluuna gelince.. ki altn: ZEHEBdir. Zeheb ise:

- G i t m e k.. Manasnda sylenir.. Bylece o: - G i d i c i.. Demek olur.. Yani: - Varlklara sirayet edici.. Demektir.. Durum anlatld gibi olunca: Var olan her mevcudda, onun hkm geerlidir.. Mevcudlarn, hangi eidi olursa olsun; durum deimez.. imdi dinle.. NALEYNin ifade ettii manay, anlatld ekilde bilirsen.. KADEMEYNden murad edileni anlarsan.. te.. o zaman, u hadis-i erifin gizli kaps sana alr: - Cebbar, iki kademini atein zerine koyar ve o zaman ate: - Yetti.. yetti.. Der.. ite.. o zaman, ate fena bulur; yok olur.. Yerinde crcr otu biter.. Biz, bu hadis-i erifi, buraya byle aldk; daha baka trl sylenmi de olabilir.. Bu mana zerinde, kitabn sonuna doru cehennem bahsini ederken de duracaz.. Haliyle, nekadar mmkn olursa.. aktan veya kinaye yollu..

Sen de, o manay anlamaya al..

o

Bilesin ki.. Her mevcudda, Rabbn keml zere bir yz vardr.. Bu yz ise.. o mevcudun ruh sureti zerine olur.. O mevcudun ruhu ise.. d duygularla grlen yap ve cesedinin sureti zerinedir.. Bu, Rabba ait bir emirdir.. Zata bal bir itir.. Bu durumu, zat iin gerekli kldndan, itibar onu atamaz.. nk bunun byle oluu, itibar yolundan gelirse.. o itibarn zdd bir itibarla o nisbet gider.. u bir kaidedir: Hakka nisbet edilen bir ey, itibar yolundan gelirse.. o itibarn zdd bir itibarla o nisbet gider.. Ama, Hakka itibarsz yaplan bir nisbeti itibarlarn hi biri atamaz.. Bu manay anla.. Esas mana, yukarda anlatld gibi olunca, suret: Rabb iin, zata bal bir emir olarak kalr.. u hadis-i erifler anlatlan manaya iarettir: - dem, Rahman sureti zerine yaratld.. Allah-u Tal, demi kendi sureti zerine yaratt.. bu iki hadis-i erif, bir ok manalar iktiza ettikleri iin ki:

- ELKEHF VERAKM F ERH BSMLLAHRRAH-MANRRAHM.. Adl eserimizde onlara dair hayli kelm ettik.. Gerekten, keif yolu ile bize gelen mana odur ki; her ikisindeki mana: Zhir lafzna gredir.. ki bu yolda, daha nce de bir iaretimiz oldu.. Ancak, bu manay alrken, ilh tenzihi elde bulundurmak icab eder.. zellikle, cisimlendirmek ve belli bir benzetme yoluna gitmekten yana.. Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr.

nsan- Kmil 45. Blm (Ar)

Abdlkerm Ceyl

Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

AR: Tahkik zere verilecek manaya gre, azametin zuhur yeridir.. lh tecellinin de naml yeridir.. Zatn ise... hususiyetini tar.. Sonra ona: - Hazretin cismi.. Ad da verilir.. Hem de, o hazretin mekndr.. Ancak bu mekn: Alt cihetin hepsinden de mnezzehtir.. Ve o: En yce nazarghtr.. En parlak mahaldir..Varlklarn btn eitlerini kapsamna alandr.. Sonra ARn: Mutlak varlktaki durumu, insanlk vcudu iin olan cisim gibidir..

Bu eserden beklenen odur ki;

stte anlatlan, u manay nazara alarak kabul etmelidir.. yleki: Cisman lem: ruhan, hayal, akl ve dier lemleri de kapsamna alr..

te anlatlan mana icabdr ki, sofiye zmresinden bazs: - AR, cism-i klldir.. Diye anlatmtr.. Ancak, bu deyimde baz grler ileri srlebilir..

stte anlatlan tabiri u grle rtebiliriz.. Her nekadar cism-i kll, ruhlar lemini kapsamna alm ise de; ruh onun fevkindedir.. Nefs-i kll ise.. onun fevkindedir.. u da bir gerektir ki: Arn stnde Rahmandan baka bir eyin olduunu bilemiyoruz.. Nefs-i kll iin: - L e v h.. Tabirini kullanmlardr.. Byle bir tabir ise: - Levh ARn fevkindedir.. Manasna gre, bir hkmdr.. bu durumda da, icma kavline aykrdr.. Bunu da, arkadalarmzn u grne gre sylyoruz: - AR, cism-i klldir..

Durum byle olunca, ARn levh fevkinde olmas babnda grmze aykr bir durum yoktur.. Kald ki, levh iin: - Nefs-i kll.. Tabirini kullananlar da vardr.. u da phesizdir ki: Nefis mertebesi cisim mertebesinden daha ycedir..
o

Her ey bir yana.. kefin mutlak yoldan bize verdii eyi, ibare hkmne indirdik ve dedik: - O, btn eflki kuatan bir felektir.. Manevsini ve sursini.. bu felekin tavan, Rahmaniyet vasfnn yeridir.. Ve.. bu felek kimliinin kendi z, mutlak vcuddur.. Bu mutlak olan vcuda, ayn olan da katlr; hkm olanda.. Sonra.. bu felekin, bir zhiri vardr; bir de batn.. Batn: lem-i kudstr.. bu lem-i kuds: Yce Sbhan olan Hakkn, isim ve sfatlar lemidir.. Bu kuds lemi ve onun tecelligh:

- K e s i b.. Tabiri ile anlatlr.. bu kesib o yerdir ki: Cennet ehli cennete gnderildikleri gn, Hakk mahede iin oraya karlrlar.. O felekin zhirine gelince: ns lemidir.. Bu ise.. tebih, tecsim ve tasvir mahallidir.. Bundan tr de, cennetin tavan olmutur.. Anlatlan mana nazara alnnca, durum yle olur: Her ayn, hkm, mana, lafz, ruh ve cisimden gelen her tebih, tecsim ve tasvir.. tmden bunlarn hepsi anlatlan felekin zhiridir..
o

Durum yukarda izah edildiine ve bu izah anlaldna gre; her ne zaman sana: - M u t l a k A R .. Sylenirse.. bilesin ki, ondan murad edilen mana: Sz geen felekin kendisidir.. Ve.. her ne zaman sana: - Sfatlarla kaytl AR.. Sylenirse.. bilesin ki, ondan murad edilen mana: O felekin, anlatlan bu yzdr.. Buna misal olarak, sfatla bal anlatlan, u yetteki manay syleyebiliriz:

- AR-I MECD.. ( 85/15 ) Bu manadan murad, kuds lemidir.. Ama, rahmaniyet mertebesi olan kuds.. Bu Rahmaniyet mertebesi ise.. MECD isminin neet ettii yerdir.. Ayn ekilde, sfatla kaytl olarak, bir baka yet-i kerimede; - AR-I AZM.. ( 9/129 ) Olarak anlatlr.. Bu manadan murad ise.. zata dayal hakikatler ile, nefsan iktizalardr.. Bu nefsan hakikatlerin yeri ise.. azamettir.. bu da lem-i kudsten gelir.. lem-i kuds ise.. bu olulara bal noksanlardan ve.. halka bal ahkmdan temiz olarak; ilh manalardan ibarettir..
o

Yukarda anlatlanlar daha iyi anlamak iin, unu da bilmen gerekir.. yleki: Bu insanlk kalbndaki cisim: nsan vcudunda ne varsa.. hepsini camidir. Toplamna almtr.. Ruh, akl, kalb vb. eylerden ne varsa.. Bu durumda insandaki cisim: ARn bir benzeridir.. Yani bu lemde.. Mutlak AR ise.. lemin heykeli ve cesedidir.. Ama btn paralarn cami olarak.. bu mana itibar iledir ki; arkadalarmz:

- AR, cism-i klldir.. Demilerdir.. Byle olunca: barelerdeki mana birletii iin, aramzda bir ihtilaf kalmaz.. En iyisini Allah bilir..

nsan- Kmil 46. Blm (Krs)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bilesin ki.. KRS: Cmle fiiliye sfatlarn tecellisinden ibarettir.. KRS: lh iktidarn zuhur yeridir.. KRS: Emrin ve nehyin geerli olduu mahaldir.. Halka ait hakikatlerin meydana kmas babnda; Hakka ait inceliklerin ilk tevecch KRSde olur.. Hakkn iki kademi, onun zerine salnmcasnadr.. Bu mana dorudur; nk oras: cad ve idam mahallidir.. Tafsilin ve ibhamn meneidir.. Zararn ve faydann merkezidir.. Keza, farkn ve cemin de.. Birbirine zd gibi gelen sfatlarn zuhur eserleri KRSdedir.. Hem de tafsil zere..

Bu varla gelip kan ilh emir, ondan gelir.. .. Ve o, kazann fasl yeridir.. Kalem: Onun bakasdr ve takdir mahallidir.. Levh- mahfuz: Yine onun bakasdr; divan tutulmann, satra getirilip yazlmann mahallidir.. bu ikisinin beyan, inaallah yeri geldiinde yaplacaktr.. KRS iin, bir yet-i kerimede yle buyuruldu: - Onun KRSsi, yeri ve semalar iine almtr.. ( 2/255 )

Yukarda geen yet-i kerime zerinde biraz duralm.. Burada, bir vsat vardr.. bu vsat iki eittir: a) Hkm vsat.. b) Vcuda bal ayn vsat.. imdi bu iki vsat biraz daha aalm.. Hkm vsat: Yer ve semalarn, fiiliye sfatlarndan bir sfatn eseridir.. Bu manada, KRSnin durumu ise.. btn fiiliye sfatlarn zuhur mahallidir.. Bylece, manev bir vsat hsl olmaktadr.. Haliyle, KRS yzlerinden gelen bir yzde..

Zira, her grlen yz ondan gelir ve.. fiiliye sfatlarndan bir sfat olur.. Vcuda bal ayn vsat: Bunun oluu da, vcudun tamamiyle, yeri ve semalar, bunlara benzer dier varlklar kapsamna alm olmas saylr.. Burada anlatlan vcud: Halka ait mukayyed vcuddur.. Bundan anlatlrken: - K R S .. Tabiri kullanlr.. Kasdm: Mukayyed vcudu anlatmaktr..

stteki manay biraz daha aalm..

KRSyi bata anlatrken: - Emrin ve nehyin geerli mahalli olduunu.. fiiliye sfatlarn mahalli olduunu.. ilh iktidarn zuhur yeri olduunu.. Beyan edip syledik.. Btn bu beyan edilenlerden murad ise.. ancak mukayyed vcuddur.. nk emir alan odur.. Yani: - Emrin kendisinde geerli olduunu.. Demek istiyorum..

Sonra.. tecelligh odur; zuhur yeri odur..

NETCE: KRS odur ki, yce Hak iki kademini ona atmtr.. cadn ve idamn onda yapar.. Helk etme ve selmete karma iini orada yapar..

Orada: Verir, alr, ykseltir, drr, aziz eder, zelil eder.. Aziz Celil olan Allah sbhandr..

nsan- Kmil 47. Blm (Kalem-i l)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

Bilesin ki.. KALEM- L: Hakka ait zuhur yerlerinde, Hakkn tayynlerine bir evveldir.. Ama, temyiz zere.. - Temyiz zere.. Demem odur ki: Halkn, ilh ilimde; evvel ekli bellisiz bir taayn vardr.. bu manada bir beyan, daha nce de geti.. Sonra, halkn bir varl da vardr; ama mcmel hkm yoldan.. fakat arta.. Bunu da, ksmen daha nceki blmde: - Arn bir yz vardr; o da halka ait varlklardr.. Cmlesine yakn bir cmle ile anlattk.. Sonra, halkn tafsil yollu zuhuru, krsde olmaktadr.. Bunu da nce anlattk..

te.. bundan sonra: KALEM- Lda zuhuru olmaktadr.. Amma temyiz zere.. Yani : Hakkn halk vasfn alarak.. Temyizin manas budur..

Bu manada, biraz daha alalm.. yleki: Anlatlan tecellighlarn, hemen hepsi gayb eklindedir.. Yani: Halk vasf ile.. Ancak, halkn vcudu KALEMde gze gelen bir varlk olur ve Hakla arasnda bir temyiz kar.. - K A L E M.. Demekten kasdm, KALEM- Ldr.. Bu durumda: KALEM- L, bir modeldir.. Levh- mahfuzda onun iin ne gerekli ise.. onun nakn alr.. Mesel: Akl.. Bu da bir modeldir; nefiste ne gerekli ise.. onun nakn alr.. Akl, KALEM yerindedir.. Nefis, levh yerindedir.. Akl kanunu ile bulunan fikr hkmler ise.. levh- mahfuza yazlan suret bulmu varlklar mesabesindedir.. Yukarda anlatlan mana icabdr ki, Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu:

Allah, nce akl yaratt.. - Allah nce KALEMi yaratt.. Burada KALEM: Akl- evveldir..

Her ikisi de, RUH-U MUHAMMED iin iki yzdr.. Bu manann bir icab olarak, Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Allah, nce peygamberinin ruhunu yaratt; ya Cabir.. Anlatlan mana dolays ile: KALEM- L, akl- evvel, RUH-U MUHAMMED tek cevherden ibarettir.. Bu tek cevhere ise, halka nisbet edildii zaman: - KALEM- L.. smi verilir.. Mutlak halka nisbet edildii zaman ise: - Akl- evvel.. smi verilir.. nsan- kmile nisbet edildii zaman da: - RUH-U MUHAMMED ( S.A. ).. smini alr..

naallah, ruhun ve akl- evvelin tafsili, bu kitaptaki kendi yerine gelecektir..

nsan- Kmil 48. Blm (Levh- Mahfuz)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bir nefs ki bizzat lemin ilmi ile doludur; Ey demolu, o bizim LEVH- MAHFUZUMUZdur.. Varln suretleri dahi hep birden ilenmi; Onun kabiliyetine.. gizli yan hi yoktur.. lhiyle temiz olur, safasn bulursa; Kara buluttan gelen zulmet hzn onda yoktur.. Artk eya ona zhir olur, kendi zne; lemin cmle gizli yanlar da ak durur..

r e n.. Bu uurda, Allan sana hidayet nasib eylesin.. LEVH- MAHFUZ: Hakka bal ilh nur olup halka nisbet edilen mahede makamlarnda tecelli etmektedir..

Asl bir ekilde ona mevcudatn basks kmtr.. Heyulnn anas odur; heyul ise.. LEVH- MAHFUZ da basl olmayan hi bir sureti gerektirmez.. Heyul bir suretin olmasn gerektirdii zaman; ki bu da heyulnn hkmne gre olur..

Bu olu ise.. ister hemen olsun; isterse mehilli bir zamanda olsun.. kalem o suretin icadn LEVH- MAHFUZ a yazar.. Heyul da, o sureti gerektirmi olduundan; icad mutlak gerekli olur.. Bu manann bir icab olarak, ilhiyun yle demitir: - Heyul, bir suretin olmasn gerektirdii zaman; suretleri verene, o sureti meydana karmak hak olur.. Onlarn: - Suretleri verene hak olur.. Demeleri, bir bakma sz gelii olur, tersi kabilinden saylr.. Bu gibi szler, geerlidir.. Nitekim, Resulllah S.A. efendimiz de, buna benzeri buyurmutur: - Allaha haktr ki; dnyada ykselttiini, tekrar dre.. Bu manadan: - Allahn bunu yapmas mecburdir; yapmas vaciptir..

Gibi mana kmaz.. Allah-u Tel, bu gibi hallerden yana tam bir ycelie sahiptir..

Btn mevcudatn basksna sahip bulunan ilh nur iin: - Nefsi kll.. Tabiri kullanlr.. Bu ilh nur, yukarda da izah edildii gibi: - LEVH- MAHFUZ.. Olarak anlatlr.. Kalem-i lnn bu nura yazdn idrk: Ancak, bu nurun yzlerinden bir yze olabilir.. Bu yz iin ise, bizde: - Akl- kll.. Tabiri kullanlr.. O ilhi nurdaki baskya: - K a z a.. Tabiri kullanld gibi.. Kaza ise.. ilh vasf uyarnca, asl tafsilden ibarettir.. Nitekim biz, bu tafsilin tecelligh iin; yukarda:

- K r s .. Tabirini kullandk.. Sonra.. LEVHde takdir vardr; ki bu: Kesilen bir vakitte, zel hal ile muayyen surette halkn meydana gelmesi hkmdr.. Ve.. bu tecelligh: - Kalem-i l.. Tabiri ile anlatlandr. Bizim istilhmzda ise, kalem-i lya: - Akl- evvel.. Tabiri kullanlr.. Nitekim bu: Yeri geldiinde, daha geni anlatlacaktr..

stte kapal bir ifade ile anlatlan u misalle aabiliriz: Hak bir hkm vermitir; Zeydin icab babnda.. u ekilde ve.. falan yerde falan zamanda. LEVH de bu iin takdirini iktiza eden emir; ite.. kalem-i ldr.. Buna ise: - Akl- evvel.. smi verilmitir..

Onun bulunduu mahal ise.. anlatlan iktizann beyandr ki, LEVH- MAHFUZ odur.. Bu manada LEVH- MAHFUZ iin: - Nefs-i kll.. Tabiri kullanlmtr. Bu gibi bir hkmn varlkta icadn iktiza eden emre gelince.. o da, ilh sfatn iktizasdr.. Bunun iin de: - K a z a.. Tabiri kullanlr.. bu kazann tecelligh krsdir..

Yukarda anlatlanlar okuduktan sonra: a) Kalemden murad nedir?. b) LEVH ten murad nedir?.. c) Kazadan murad nedir?.. d) Kaderden murad nedir?.. Btn bunlar anlamaya al..

.
Bilesin ki.. LEVH- MAHFUZ ilmi: Allah ilminden bir nebzedir.. Allah- Tal o ilmi: Hikmet nizamna gre yrtmektedir..

Bu yrrlk ise.. mevcudatn halkyet cephesindeki hakikatler iktizasna gredir.. Allahn bunun tesinde bir ilmi vardr ki: Hakka bal cephenin hakikatleri iktizasna gredir.. Bu ilim eidi: Varlkta kudretin meydana kmas eklinde zuhur eder.. bu ilim eidi: LEVH- MAHFUZ da sabit deildir.. Ancak bu gzle grlen lemde zuhur edecei zaman, LEVH- MAHFUZ da grlr.. Bu lemde zuhurundan sonra, orada yine grlmez olur.. LEVH- MAHFUZ da bulunanlarn tm: Bu hisse bal lem varlnn balang ilminden; taa kyamete kadar olacaklarn hepsi vardr..

LEVH- MAHFUZ da cennet ve cehennem ehlinin ilmi: Tafsil zere deildir.. nk bu tr ilim: Kudretin meydana kmas saylr.. Kudret ii ise.. mphemdir.. Muayyen deildir.. Ancak kudret ilmi LEVH- MAHFUZ da, mutlaka bir ekilde bulunur.. Mesel: Kalem, kendisi iin ebed saadet yazd kimseye mutlaka nimet verileceinin bilinmesi gibi.. Eer verilecek bu nimet, ayrntl bir ekilde anlatlacak olsa.. Yine bunun tafsili ayn olur.. Yani: cmal yolu ile anlatlr.. Bu manada ancak, yle diyebilirsin:

- O meva cenneti ehlidir.. O, naim cenneti ehlidir.. O, huld cenneti ehlidir.. O, firdevs cenneti ehlidir.. Grlyor ki bu i: cmal zere oluyor.. Baka yolu da yoktur.. Cehennem ehlinin durumu da ayn ekildedir..

LEVH- MAHFUZda geerli olan mukadder ey iki eittir: a) Bir mukadder ki, tayir ve tebdil edilmesi imknszdr.. b) Bir mukadder ki, tayir ve tebdil edilmesi mmkndr.. imdi bunlar biraz aalm.. Tayir ve tebdili mmkn olmayan mukadder iler: Bu lemde ilh sfatlarn iktizalardr.. Bunlara ait varlklarn yok olmalar imknszdr.. Tayir ve tebdilleri mmkn olan mukadder ilere gelince; bunlar: O eylerdir ki, onlar bu lemin kabiliyetleri iktiza etmitir.. Ama, mutad hikmet nizamna gre.. Yce Sbhan olan Hak: Onlar bu tertib zere yrtr.. LEVH- MAHFUZ da yazlan kaza yerini bulur.. Bazan da, o eyler, ilh kudret hkmnce icra edilir; o hkmedilen eyin icras durur.. u da phesizdir ki: Bu lemin kabiliyetleri, ilh sfatlar iktizasnn kendisidir.. Ancak, anlatlan bu iki ey arasnda fark vardr..

Yani: - Bu lemin kabiliyet iktizas olan eyle; mutlak sfatlar iktizas olan eyler arasnda.. Demek istiyorum.. Bu manay biraz aalm.. yle ki: - Bu lemin kabiliyetleri, bir iktiza sahibi olsalar dahi, kendi hkmlerinde bir acizlik vardr.. Onlarn bu acizlii ise.. ilerini bir bakasna istinaden yapmalardr.. Yani: Kendi balarna buyruk olmamalardr.. Dolays ile, vaki olacak ey bazan olur; bazan da olmaz.. Haliyle bu durum: lh sfat iktizalarnn aksinedir.. Onlarda vaki olacak ey ilh iktiza gereince, zarur olarak olur.. Burada, ikinci bir yz daha var ki, o da bu lem kabiliyetlerinin mmkn olduudur.. Mmkn ise.. bir eyi kabul ederken; o eyin zddn da kabul eder.. Durum byle olunca: Kabiliyet bir eyi iktiza ederse.. kader o eyi nakzedenin vukuu ile yrr.. Bylece, o eyi nakzeden ey de, o kabiliyet iktizasnca olur.. Bu da, mmknn kabiliyetinde vardr..

Biz, buradaki konumamz:

- Bu lem kabiliyetlerin iktiza ettii eyin oluunu, hikmet kanunu zerine olaca.. Babnda yapyoruz.. O kabiliyet iktizas olan ey, ayn ile vukubulunca: - Hkm kanun zere oldu.. D e r i z.. Bu ise.. zevke dayal bir itir.. Akl bunu, fikri nazar yolundan idrk edemez.. nk bu, ilh bir keiftir.. Allah, kullarndan dilediine ihsan eyler.. Hasl: 1.) Muhkem kaza iinde tayir ve tebdil yoktur.. 2.) Ama mbrem olanda, tayir olmas mmkndr.. Bu sebebledir ki: Resulullah S.A. efendimiz, ancak mbrem kazadan Allaha snd.. Zira, Resulullah S.A. efendimiz, bu eit kazada tayir ve tebdil olacan biliyordu.. Nitekim bu manada gelen bir yet-i kerimede yle buyuruldu: - Allah, dilediini imha eder; dilediini sabit klar.. Ana kitap onun katndadr.. ( 13/39 ) Haliyle, bu muhkem kazann aksinedir.. Zira, muhkem kazaya u yet-i kerime ile iaret edilmektedir..

- Allahn emri, herhalde yerine gelen bir kaderdir.. ( 13/39 ) Yukarda ayrntlar ile anlatlan bu ilmi, keif yolu ile elde etmeye alana en zor taraf: Mbrem kaza ile, muhkem kazay birbirinden ayrd etmektir.. Bunu ayrd etmesi gerekir ki: Muhkem kaza karsnda edebini bile; mbrem kazada ise.. efaat dileye.. Zaten Allah-u Talnn bir kimseye mbrem kazay bildirmesi, efaat babnda onun lehine izindir.. Nitekim bu manada yle buyuruldu: - Onun izni olmadan katnda efaat olacak kimmi?.. ( 2/255 )

Bilesin ki.. - LEVH- MAHFUZ.. Tabiri ile anlatlan ilh nur, Allahn zat nurudur.. Zatnn nuru ise.. aynen zatdr.. Onda blnme ve paralanma muhaldir.. Zira o: Mutlak Haktr.. Bu anlatlrken: - Nefs-i kll.. Tabiri kullanlr.. Bu yz ise.. mutlak halktr.. Bu manaya ise.. u yet-i kerime ile iaret edilir: - Elbet o, LEVH- MAHFUZda KURAN-I MECDdir. ( 85/21-22 ) Burada:

- K U R A N.. ( 85/21 ) Kelm ile nefis murad edilir.. Yani: Yce zatn nefsi.. zzetle li olan ahsn nefsi.. Bu nefs-i klliye ile, LEVH- MAHFUZ dadr.. Bu mana ile: nsan- kmili kasdediyorum.. Ama, hi bir ekilde, hll ve ittihad akla gelmemeli.. Ne hll, ne de ittihad.. Allah.. Hak syler.. rad yoluna ileten odur..

nsan- Kmil 49. Blm (Sidre-i Mnteha)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

SDRE MNTEHA: O meknn nihayetidir ki, mahluk, Allaha vuslat yolculuunda seyrini orada keser.. Orada kalr.. Ondan sonras, tek bana Hakka tahsis edilmitir.. Orada, mahlukun aya yoktur.. SDRE MNTEHAnn sonuna varmak mmkn deildir.. nk mahluk, orada bu geici varlndan soyunmutur.. Hak varlnda yok olmutur.. rtlmtr; silinmitir.. Mahluk, srf bir yoklua katlmtr.. SDRE MNTEHAnn sonunda; onun iin bir varlk, sz konusu deildir.. Anlatlan manaya iaret olarak: Mirac gecesi, Cebrail a.s. Resulullah S.A. efendimize yle demitir: - Eer bir kar daha yaklarsam; muhakkak yanarm.. Burada:

- E e r.. Manasnda sylediimiz, kelimenin Arapa asl: - L E V.. Edatdr.. Bu, imtina harfidir.. Yaklamann imknszln anlatr.. nk oraya yaklamak imknszdr.. * Resulullah S.A. efendimizin verdii habere gre: Oraya vard zaman: bir SDR AACI grmtr.. Bu aacn yapraklarn da, fil kula eklinde bulmutur.. Kaytsz artsz bu anlatlanlara iman etmek gerekir.. Sebebi: Kendi znden haber vermesidir.. Bu hadis-i erifin tevilli olmas da muhtemeldir.. Ki bu tevilli ekli, miracmzda bulduumuzdur.. Onun, zhir durumuna gre, sylenmi olmas da mmkndr.. Byle olunca, misal tecellighlarnda yle bulmu olur.. Keza, ilh menzil ve manzaralarda da.. Evet.. o, bu halde bir SDR AACI bulmu olur.. Bu durumu ile, o SDR AACI, hayalinde hisse bal bir ey olur; kemal gznde de mahede edilen.. Byle olur ki; kendisine, hakikata dayanan bir keif gele.. Hem suret, hem de mana olarak..

Resulullah S.A. efendimizin verdii haberler, hemen hemen ayndr.. Yani: Manalar, yukarda anlatlan gibidir.. Ki, o miracnda SDR AACIn o ekilde bulmutur.. Biz onun buyurduuna mutlak bir surette iman ederiz.. sterse, SDR AACIn: Bize ihsan edilen keif, baka yoldan kaytl olarak buldursun.. nk, onun mirac bambakadr; bizimki onun gibi olamaz.. Kefin bize yapt ihsanla: Onun, hadisinin mafhumunu alrz.. una da iman ederiz ki: Anladmzn tesinde; o hadisin, ilmimizin yetimedii nice manalar vardr.. Hsl: Bu hadis-i erifle bize ilh kefin gsterdii yol: SDR AACI ile murad, imandr.. Ayn manaya iaret olmak zere, bir hadis-i erif vardr.. Resulullah S.A. efendimiz yle buyurmutur: - Her kim, iini NEBAK (1) yemii ile doldurursa.. Allah onun kalbini imanla doldurur..

* Sz edilen aa yapraklarnn, fil kula eklinde oluu: mann byklne ve kuvvetine misaldir.. Onun yapraklarndan, birer tane cennet evlerinden her birine ulamas ise..

o ev sahibinin imanndan ibarettir.. * Bilesin ki.. Biz, SDREyi bir YER olarak bulduk; orada sekiz mahede makam vard.. Her mahede makamnda, yle yce manzaralar vardr ki; o manzaralar, ok deiik ve eitli olular icab kavramak mmkn deildir.. Bu deiik manzaralar ise.. o mahede makam sahiplerinin zevkleri nisbetinde olmaktadr.. Yukarda: - Y E R.. Dediimiz zuhur yerlerinde Yce Hakkn zuhurudur.. Bu zuhur ise: Hakka has hakikatlerde ve halka ait manalarda, kendisine tecellisinden ibarettir.. * Yukarda anlatlan; SEKZ mahede makamlarn da yle sralayabiliriz: 1. Yce Hakkn zhir ismi ile tecellisidir.. Ama kulun batn cihetinden......................... 2. Yce Hakkn batn ismi ile tecellisidir.. Ama kulun zhir ynnden........... 3. Yce hak, kulun ruh cihetinden, Allah ismi ile, tecelli eder......................... 4. Yce Hak burada; kulun nefsi cihetinden RAB sfat ile tecelli eder.......... 5. Buras mertebe tecellisidir.. Ki bu; kulun aklnca RAHMANn zuhurudur.. 6. Kulun vehmi ciheti ile, Hakkn tecellisidir.................................................. 7. Hviyet marifetidir.. Burada Yce Hak, kulun isim benliinde tecelli eder.

8. Zatn marifetidir.. Ama kulun mutlak ynnden.. ..................................... Bu makamda yce Hakkn tecellisi, kulun zhir ve batn heykelinde kemli ile olmaktadr.. Durum anlatld gibi olunca: Batnla batn, zhirle zhir, hviyetle hviyet, benlikle benlik olur.. Anlatlan mahede makamlarnn en yksei burasdr.. bundan sonras ise.. ahadiyettir.. orada mahlukun hi grnts yoktur.. Zira oras, srf Hakka hastr.. Bu makam, Vacibl vcud olan zatn zellikleri arasndadr.. ayet, kmil kiiye bu tecelliden bir ey gelirse deriz ki: - Bu, ilh bir tecellidir.. kendisi iindir.. Hakkn orada bir grnts yoktur.. Hibir ekilde, o tecelli halka balanamaz; mutlaka Hakkndr.. te, anlatlan mana icabdr ki: Ehlullah, ahadiyet tecellisini halka balamay men etmilerdir.. Nitekim ahadiyet bahsi daha nce geti.. Doruya baary Allah verir..

nsan- Kmil 50. Blm (Ruhl - Kuds)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bilesin ki.. RUHL KUDS: Ruhlarn da ruhudur.. Ve.. o: - KN (OL).. ( 6/73 ) Emri umulnn altna girmekten yana mnezzehtir.. Sonra onun iin: - M a h l u k t u r.. Denemez.. nk o: Hakkn has yzlerinden bir yzdr.. Ve.. varlk: O yzle kaimdir.. O, bir ruhtur; ama dier ruhlara benzemez.. Zira o: Allahn ruhudur..

Ve.. deme: Bu ruhtan flemitir.. u yet-i kerime ile, bu manaya iaret edilmitir: - Ona ruhumdan fledim.. ( 38/72) Bu manadan da anlald gibi, demin a.s. ruhu yaratlmtr; ama Allahn ruhu, yaratlm deildir.. nk o: RUHL KUDStr.. Yani o: Kevn noksanlardan yana mnezzehtir; temizdir..

Bu ruh, o ruhtur ki; ondan anlatlrken: - Mahlukattaki Allahn yz.. Tabiri kullanlr..

Ve.. yet-i kerime ile anlatlan manas udur: - Ne yana dnerseniz, Allahn yz oradadr.. ( 2/115 ) Bunun daha ak manas udur. Bu RUHL KUDUS, o ruhtur ki; bu Kevn varla, Allah bir varlk vererek onunla kaim klmtr.. bu varlk sayesindedir ki: D duygularnzla, bu duygular leminde, ne yana dnerseniz; fikirlerinizle, makulatta ne yana evrilirseniz:

Bu mukaddes ruh, orada kemli ile aynen vardr.. nk o: Veh-i ilhden ibarettir.. Varlk ise.. bir veh-i ilh ile kaimdir.. Bu veh-i ilh her eyde vardr; ve.. Allahn ruhudur.. Bir eyin ruhu ise.. o eyin kendisidir; nefsidir.. Bu durumda: varlk Allahn nefsi ile kaimdir.. Yani kendisi ile.. Onun nefsi ise.. zatdr..

Bilesin ki.. Bu hisler eidinden her eyin bir ruhu vardr ki; sureti onunla kaimdir.. Bu suretin ruhu ise.. lafz iin bir mana gibidir.. Ve.. bu mahluk ruh iin; ilh bir ruh vardr ki: O mahluk ruh onunla kaimdir.. bu ilh ruh ise: RUHL KUDStr.. Bir kimse, bu RUHL KUDSe bakp insanca grd zaman, onu mahluk olarak grr.. nk , iki kdemin bir araya gelmesi mmkn deildir.. Halbuki kdem, yalnz Allaha mahsustur.. Ama, tek bana.. Onun btn esma ve sfat da, zatna baldr.. nk onda blnme ve paralanma muhldir..

Bu ruhun dnda kalan mahluktur; sonradan yaratlmtr..

Burada, insan ele alarak; daha ak bir mana ile anlatalm.. Mesel: nsann, bir cesedi vardr; bu onun suretidir.. nsann, bir ruhu vardr; bu onun manasdr.. nsann, bir srr vardr; bu onun ruhudur.. nsann, bir de vechi vardr; ite buna: - RUHL KUDS, srr- ilh, vcud- sari.. Tabir edilir..

Yine insan zerinde duralm; daha baka adan alarak devam edelim.. nsana, suretinin ki; bu surete: Beeriyet ve ehvaniyet.. Tabiri kullanlr.. Evet.. nsana, bu suretinin iktizas olan eyler galip gelirse.. o zaman: Ruhu maden kalntlar kazanmaya balar.. Ki onun suretini asl da budur.. Suretinin kaynak mahalli de odur.. Byle olunca asl lemi karr.. nk, o suretine beeriyetinin iktizas eyler yerlemitir.. Ruh serbestlii gitmi; suretle balant kurulmutur.. Bylece: Tabiat ve det zindanna girmi olur..

Onun dnya evindeki bu hali: hiretteki siccinin misalidir.. Belki de, ruhunun karar kld hiret siccinin, yani; zindannn ayndr.. Ancak hiretteki zindannda, grlr; elle tutulur gibi, bir ate iindedir.. Daha ak manas ile bu siccin: Cehennemdir.. O cehennem ise.. dnyada, anlatlan manayadr.. hirette ise.. mana olanlar bariz bir ekilde grnr.. ekilleri, belli suretleri vardr.. Bu manay anla.. Yine insan zeride duralm; stte anlatlann aksini anlatalm.. Bir insana, ruhan iler stn gelirse.. ki bu da: Salam dnce, az yemek, az konumak az uyumakla olur.. Bir de, beeriyetinin gerektirdii ileri brakmakla.. te.. o zaman: nsann heykeli ruh bir letafet kazanr.. Bu kazanc ki elde etti: Su stnde yrr, havada uar.. Duvarlar onun grntsn perdelemez.. Uzaktaki beldeler ona uzak gelmez.. Bundan sonra onun ruhu: Engellerin olmad bir mahalde yerleir.. Ki bu engeller; beeriyet iktizas olan eylerdir.. bu kimse; Mahlukatn en yksek mertebesine ular.. Anlatlan mertebe ise.. mutlak ruhlar lemidir.. Serbesttir.. Cisimlerle komuluu sebebi ile hsl olan btn balardan azadedir.. bu manaya, u yet-i kerime ile iaret edilmektedir:

- phesiz; iyiler Naim Cennetindedir.. ( 82/13 ) Yukarda anlatlann, daha ilerisine geen insan da vardr.. Bu da, ilh ilerin kendisinde stnln gstermesi ile balar.. Ki bu da: Allah iin olanlar mahededen ileri gelir.. Bu trden mahede edilenler ise.. Allahn gzel isimleri ve yce sfatlardr.. Anlatlan mahedeye nail olan kimse, beer ve ruh ynden iktiza eden eylerin varl ile beraber kuds bir varlktr.. Beeriyetin iktiza ettii eyler odur ki: Bu cesedin kyam onlarladr.. Tabiatn ve ruhun mutad olan iler ise.. nsann namus kyamn salayan ilerdir.. Bunlar da: Makam sahibi olmak, istil, ykseklik talebi gibi eylerdir.. nk insan, ruh ynden ycedir; bu gibi eyleri, hatta daha bakalarn taleb eder.. Ancak, insan bu anlatlan ruh ve beeri ileri bir yana brakp asl olan srr mahedeye devam ederse.. ki bu, onun asldr.. te o zaman : lh srrn hkm zuhur etmeye balar.. Durum byle olunca: nsann heykeli ve ruhu: Beeriyet ukurundan kalkar; tenzih kudsiyetinin evcine kar.. Ve o zaman, Yce Hak: Onun kula, gz, eli ve dili olur.. Byle bir elin sahibi: Gzsze elini srnce gz alr; abran illetini de giderir..

Byle bir dilin sahibi: Bir eyin olmas emrini verdii zaman, Allahn emri ile o ey, olur.. bu kimse: RUHL KUDSle teyid edilmitir.. Nitekim sann A.S. vasf bu idi ve Allah- Tal onun iin yle buyurdu: - Biz onu: RUHL - KUDSle teyid ettik.. ( 2/87 ) Bu manay iyi anla.. Allah.. Hak syler.. Bu yolda hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 51. Blm (Ruh Adl Melek)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bilesin.. Bu, o MELEKtir ki; sofiye dilinde ona: - Hakkn onunla mahluk grnd ve Hakikat- Muhammediye.. Ad verilmitir.. Allah- Talnn bu MELEKe olan nazar, kendi nefisine nazar gibidir.. Onu, kendi nurundan yaratt; lemi de ondan yaratt.. Ve onu.. lemde nazarna bir mahal kld.. - Allahn emri.. eklinde gelen isim tamlamas, bu MELEKin isimleri meyannda saylr.. Mevcudatn en ereflisi odur..

Makam, mekn itibar ile; mevcudatn en ulusu, derece itibar ile de en ycesidir.. Bundan stn bir melek yoktur.. Ve o: Yaknlk ihsanna nail olan mukarrabin zmresinin efendisi; ikrama nail olan mkerremin camiasnn en faziletlisidir.. Allah- Tal, mevcudat arkn, onun zerinde dndrr.. Mahlukat semasnn kutup noktas odur.. Allah- Tal her eyle beraber, ona zel bir yz yaratmtr; o yzle kendi zatna katlr.. Allah- Tal onu yaratt mertebede; sekiz suretle korur.. bu sekiz suret: Arn hamilleridir..

Memleketin tmn, ondan yaratt.. Hem de, ona gre ve onun maddesinden..
Memleketin ona balants; denizden srayan damlalarn denize balants gibidir.. Ar tayan sekiz melein ona balants: nsan ruhundan gelip insann varln ayakta tutan u sekiz ey gibidir: Akl, vehim, fikir, hayal, musavvire, hafza, mdrike ve nefis..

Sonra.. Bu MELEKin: Ufk lemde, ceberut lemde, ill lemde, melekt lemde, mlk lemde ilh bir saltanat vardr ki; Allah- Tal onu, srf bu melek iin yaratmtr..

bu MELEK: HAKKAT-I MUHAMMEDYE de tam kemli ile zuhur etmitir..

bu mana icabdr ki: Resulullah A.S. efendimiz, en faziletli beer olmutur.. Bu vesile ile, Allah-u Tal, ona ihsanlarn yadrmtr.. En gzel nimetlerini vererek ona yardm etmitir.. te anlatlan mana icabdr ki, Allah-u Tal, Resulullah S.A. efendimize yle buyurdu: - Biz, sana emrimizden ruhu vahyettik.. Sen, kitap nedir, iman nedir bilmezken; biz onu bir nur eyledik?. Kullarmzdan dilediimizi ona hidayet eyleriz.. Sen dahi, istediini doru yola hidayet eylersin.. ( 42/52 ) Bu yet-i kerime ile, yle bir mana anlatlmak istenir: Biz senin ruhuna, bu MELEKin yzlerinden kmil bir yz atk.. O MELEK bizim emrimizdir.. Kald ki, bu MELEKin ismi: Emrullahtr.. Yani: Allahn emri.. Yine bu MELEKe iaret olarak: - RUH Rabbmn emrindendir.. ( 17/85 ) Yani: Onun yzlerinden bir yzdr.. Ancak, bu ikinci yet-i kerimede bir nkte vardr.. yleki: - Sana RUHtan sorarlarsa.. de ki:

- RUH Rabbmn emrindendir.. ( 17/85 ) Buyrulduu ve soruya karlk; RUH, mutlak olarak bir kayda balanmadan anlatld.. Yani: Emir yzlerinden bir yzdr.. bu mana, Muhammed S.A. RUHunun hilafnadr.. Zira ona: - Biz, sana emrimizden RUHu vahyettik.. ( 42/52 ) Buyurdu.. Burada ak anlatmas, ona ihtimam gsterdiini belirtir.. br yerde, kapal gemesi ise.. Resulullah S.A. efendimizin kadir kymet ynyle bykln anlatmak iindir.. Nitekim byle bir byklk anlatlmas iin: - yle bir gn ki, insanlar onun iin toplanmtr.. ( 11/103 ) Burada, gnn nekre yolu ile anlatlmas; o gnn byklne, azametine iarettir.. te.. btn bu manalar anlatr ki: bu makamda: - Emrimizden RUHu.. ( 42/52 ) Buyurmas yakyordu; yle buyurdu.. Ve: - Emrimizden sana vahyettik.. Buyurmad.. nk: Varlktan kasd olunan yine RUHtur.. Sonra.. izafet nuru kullanlarak: - Emrimizden.. ( 42/52 )

Buyuruldu.. Btn bu ifade ekilleri, Resulullah S.A. efendimizin kadrinin yceliini anlatr..

Sonra.. unu bil ki.. Allah- Tal, bu MELEKi zatna bir ayna olarak yaratt iin; zatn, ancak bu MELEKte zuhura getirmektedir.. Cenab- Hakkn zuhuru dier mahlukatn tmndeyse.. ancak sfatlar iledir.. Durum anlatld gibi olunca; O MELEK: Dnya ve ahirete bal lemin kutbudur..Cennet ve Cehennem ehlinin, ehl-i kesibin, ehl-i arafn dahi kutbudur.. Allahn ilminde, ilh hakikat onu iktiza etmitir ki: Yaratt her eyde, bu MELEKten bir yz buluna ve o yaratlan eyin kresi, bu yz zerine devresini dndre.. nk, o eyin kutbu odur..

Bu MELEK: nsan- kmilden baka; Allahn yarattklarndan hi birine tantlmaz..

Bu veli zat, onu tandktan sonra; baz eylerde bilir..

O bildii eylerle tahakkuk ettii takdirde, bir kutup olur; varlk ark,

tmden onun zerinde dnmeye balar ve o: MELEK iin bir vekil hkmndedir.. O, bir vekildir; nk, asaleten bu varlktaki kutupluk, bu MELEKe hastr.. Bu trden dierlerine verilen, veklet ve niyabet zeredir..
Bu MELEKi tanmaya al.. Anlatlan bu: RUH ADLI MELEK, Allahn kitabnda yle anlatlr: - O gn RUH kaim olur.. Melekler, saf halindedir.. Rahmann izin verdii hari; konuamazlar.. O da, isabetli konuur: Bu Hakkn gndr.. ( 78/38-39 ) O gn, bu MELEK, ilh saltanatla kaimdir.. Melekler, onun nnde saf halinde durup, hizmetine bakarlar.. Bu MELEK ise.. Hakkn kulluunda bulunur.. Allahn kendisine emri zerine; ilh huzurunda tasarruf eder.. yet-i kerimede geen: - Konuamazlar.. ( 78/38 ) Kelm, melekler iindir; RUH iin deil.. nk, ilh huzurda o: Mutlak bir ekilde konuma izni almtr.. Zira o: Orann ekmel zuhur yeri ve en faziletli tecellighdr.. Dier meleklere gelince: Her ne kadar ilh huzurda izin verilirse de;

o izni alan her melek, bir kelimeden fazla konuamaz.. Daha fazla konumaya gc yetmez.. Elbette ve elbette.. geni konumak, onun iin mmkn deildir.. NETCE: Bir melek, ilh huzurda, ancak bir kelime konuabilir..

Yce Haktan emri ilk alan bu MELEKtir.. Sonra, bunun dnda kalan meleklere tevcih edilir.. Onlar askerdir.. Bu lemde, bir iin yerine gelmesi emri knca; Allah- Tal o ie uygun bir melek yaratr; RUHa gnderir..

O melek de RUHun emrettiini yapar..

Mukarrebin..

Ad ile anlatlan meleklerin hepsi, bu RUHtan yaratlmtr.. Bunlar, sras ile: srafil, Cebrail, Mikil ve Azraildir.. Bunlarn stnde bulunan: - N u n.. Adl melek.. ki bu: Levh- mahfuzun altndadr.. Ayrca:

Kalem..

Adl melek.. ki bu da, ileride anlatlacaktr..

- Mdebbir.. Adl melek.. Bu da, krsnin altndadr.. - Mufassil.. Adl melek .. Bu da mam- mbinin altndadr.. Btn bu meleklerin hepsi, RUHtan yaratlmtr.. Hepsi de: - Aln.. Yceler Tabir edilen meleklerdir; lh hikmet icab, deme secde emri almamlardr.. Eer onlar: deme a.s. secde iin emrolunmu olsayd; zrriyetinden her biri, onlar bilirdi; tanrd.. Grmez misin: deme a.s. secde ile emrolunan melekler, demoullarndan her birine nasl zhir olur?..

Uykuda ilh bir misalle onlara nasl suretlenir gelir?.. Hak onu, uyuyana karr.. Uykuda grnen o suretlerin tm: Allahn melekleridir..
Emrolunduu ii yapmak hkm ile, misal yollu tenezzl eder; gelir.. Uykudakilere, eitli suretlerde grnr.. Bu mana icabdr ki: Uykudaki, ta cinsi cemad eylerin konutuunu grr..

Eer, o cemad sureti ile, surete brnen bir ruh olmasayd; konumazd.. te.. Resulullah S.A. efendimizin u hadis-i erifi, bu manadadr:

- Doru rya Allahtan bir vahiydir.. Bu, o demektir ki: Melek o ekilde nzul eder.. Bir baka hadis-i erifte ise, yle buyurdu: - Doru rya, peygamberliin krk alt parasndan bir paradr.. Lanetli iblis de, deme a.s. secde emrini alanlar arasndayd; ama secde etmedi.. eytanlara da emretti.. Ki bunlar da, onun neticesi ve zrriyetidir.. Verdii emir uydu: Melekler nasl surete brnyorsa.. onlar da uykudakilere surete brnp giderler.. Bunlarn suretinden ise.. yalanc rya zhir olmaktadr.. Bu anlatlandan hsl olan odur ki: - Aln.. - Yceler Ad ile anlan melekler, deme a.s. secde iin emir almadlar.. Dolays ile, onlar, ancak; demoullarndan: - lahiyun..

Vasfn alan zatlar tand..

Bu ise.. demiyet ahkmndan temize ktktan sonra, onlara ilh bir ihsandr.. - demiyet ahkm..

Demek: - Beeriyet icab olan manalar.. Demektir.. Bu manada, u yet-i kerimeyi anlatmak icab eder: - Elimle yarattma secde etmeme ne engel oldu?.. Yoksa ALNdan msn?.. ( 38/75 ) Demek oluyor ki, ALN iin secde emri yoktur.. Nitekim, Muhiddin b. Arab r.a. Ftuhat- Mekkiye adl eserinde bu manay anlatmtr.. Ancak:

A L N..

Adl meleklerin hangileri olduu zerinde ak bir ekilde durmamtr.. Sonra.. anlattmz yet-i kerimeyi delil eylemitir.. * stte geen yet-i kerime zerinde biraz duralm.. zellikle yette geen istifham zerinde duracaz. Bilesin ki.. Hak tarafndan gelen suali, bilinen manadaki istifham saymak doru olmaz.. Durum anlatld gibi olunca; Haktan vaki sual, geliine gre,

u drt manadan birine gelir: Menfi, msbet, nsiyet, tehdid, yani korkutmak.. Allah-u Talnn iblise: - Secde etmene ne engel oldu?.. ( 38/75 ) eklindeki sorusu, balca tehdid ve korkutmak iindir.. - Kibre mi dtn?.. ( 38/75 ) Manasn olduran elif ise.. yine soru deil, isbattr.. Yani: - Kibre dtn.. Demektir.. Ki bu durum: - Ben, ondan hayrlym.. ( 7/12 ) Szyle bellidir.. - Yoksa ALNdan msn?.. ( 38/75 ) Kelmndaki: - Y o k s a.. ( 38/75 ) Manasn karan: - E m.. ( 38/75 ) Edat da, burada menfi manadadr..Yani:

- Sen, ALNdan deilsin.. Demee gelir.. nsiyet ve sz amak iin kullanlan istifhama gelince; onu da Musa a.s. ile yaplan u konumada grebiliriz: - Sa elindeki nedir ya Musa?.. ( 20/17 ) Byle bir soru, Musa a.s. iin nsiyet oldu; u cevab ile ald: - O asamdr.. Ona dayanrm. Onunla, koyunlarma yaprak rparm.. Onunla, bence grlen daha baka iler de vardr.. ( 20/18 ) Musa a.s. kendisine, istifham yollu sorulan sualden byle geni bir cevab beklediini biliyordu; onun iin byle konutu.. Bizim iin belli manda bir soru olsayd; verilecek cevap: - O asamdr.. ( 20/18 ) Cmlesi olurdu.. Ki, ilh hazretin huzurunda, ehlullaha den edeb de budur.. bu mnalar, Allah-u Tal, bu NSAN-I KMLde aa kard..

Ta ki okuyasn; gerei ile amel edesin.. Saidler zmresinden yazlasn.. O halde, bu mnalar iinde edebini bulmaya bak..

nsan- Kmil 52. Blm (Kalb)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Buras srafilin a.s. makamdr. Amma an, kerem sahibi Resulullah S.A. efendimizden..

Bu KALB, ardr mekn sahibi Allahn; Hem mamur hviyetidir insanda ann.. Onda zuhuru Hakkn, onda z iin; Gerekte orada istivas Rahmann.. Ve.. Allah KALBi srrn merkez yaratt;

Devrini kuatr kevnin, dahi ayann..

yle anlatlr o, hakikat ehlince: En yce nazargh, ceveln yeri ann.. Tur ondadr, kitab ile denizi de; Ve.. mnas rakkn, an yce tevann O odur ki: lh, nuru diye anlatt:

Byle geldi muhkem mnasnda Kurann.. Zeyt ya olarak takasnda kandili; Zcace, misali yldz parlamasnn.. Hem mukallib hem mukalleb an odur ki; kar der, aksi de ondadr kmann.. Ondan zulmen onadr, nuru dahi ondan; Onun zerine gelir nuru ekvann..

Elisi ona geldi, ondan onun iin; Yoludur Rabban makama varmasnn.. Taatta melektir, ycelikte Rabb olur; Kabahat ilerse hakikat eytann.. Bir iarettir, aarlar orda insanlar;
Beyninde krl ile, sahib-i hsrann.. Srlar hazinesi zerreden baka ne ki? Denizi o, misali u ak beyann.. Kapal bir ev olup kilidi kocaman; ki kanad var ona giden kapnn.. Biri eker seni yceler ycesine; Yolu cahime kar ikinci kapnn.. O kap ki, zersen ifresini bir gn: Ama aarsan o kapy krmakszn.. Tebrik ederim eritin maksuda kemlle;

Kondun oraya ki, sahasdr Rahmann..

Aarken krarsan koruya girmi oldun; Tutulursun, makam orada sultann.. KALBin misalidir ite ren srrn; Anlataym, stne basarak srlarn.. Ev KALBin srrdr, kapsna gelince; Biri lh, ismi, biri vasf Sbhann..

Onun kilidi zattr, mukaddestir zat; zmek, Hakk bilmektir yolunca imann.. Amak dahi huddur ayn- yakinini;
Ve.. gz bebein kapsam ile ayann..

Sebeblere ermen dahi tahakkuk oldu;

O eyde ki ba ediidir SEKALNn.. Gelince ycelie varmay tebrike; Sahasdr oras insanda Rahmann.. Hazineyi bil, bilmek idrkidir ancak; Bulunca varln nkte-i deyyann.. Bilmezsen eer onun kadrini dn; Aziz der, zillet hakk zelil olann..

O ki, tahkik yollarna riayet etmez; kmaz tekvinden, iindedir tabiatn.. Gelince koruya varmaya o, zatdr;

Edilmez gayr sz, hsnn ve ihsann.. mittir anlatlan bulan kes iin; Belki bir nefha gelir, canibinden BAnn.. Gelince iki kanada biri rzadr; O yoldan zlr hep ifresi rdvann.. Kalan kanat gazaptr ki, onun vsat; Ceveln ettii sahasdr tuyann..

Rzann almetidir Rabbn taat; Gazaplanmsa nian, iinde isyann.. Tebrik alandr ki, istediini yapar; Ksr irfandr almeti krkln..
Zifafn gelinin at gnlm sana; KALB ire kurulmu stne yce tahtn..

Bak o gzel geline sendeki gzyle; Gelir sana o zaman tm manalarn..

Allah sana baar ihsan eylesin. - KALB, ezeli nurdur; ycelii znde bir srdr; bu kinatn zne konmutur ki; Allah- Tal onunla insana nazar eylesin.. Dersem bunun ne demee geldiini anlamaya al.. Kuranda: demin a.s. ruhuna flenen, Allahn ruhu olarak anlatlmakta

ve yle buyurulmaktadr: - Ona ruhumdan fledim.. ( 15/29 )

Bu nura: - K A L B..
Adnn verilmesi, iki manaya gredir ki; onlar aada anlatacaz. yle ki: 1. O, yaratlmlarn zdr. Mevcudatn zbdesidir.. Ama tmnn.. llarnn ve ednalarnn.. Bu ismi almasnn bir sebebi de: Bir eyin KALBi o eyin hlsas

ve zbdesi olduu iindir..

2. Takallb halinin abuk oluudur.. O bir mihver noktasdr.

Esma ve sfat kuatan varlk onun zerinde devresini tamamlar..

Tam yzleme eklinde; hangi ismin ve hangi sfatn karsnda durursa.. o ismin ve o sfatn hkm onda kar.. - Y z l e m e.. Szm bir kayttr. Yani: KALB iin.. Aslnda KALB, Allah- Talnn esma ve sfatnn tm namna

zata dnktr.
Amma sylediimiz yzleme ekli, ikinci bir ey onun karsna gelince olur. Bu durum, KALB: O eyin eserini znde gstermeye yz vermi olmasdr.. O zaman, o eyin nak onda kar. Bu halinde, KALBe verilen hkm, o isme gre olur. ayet, isimler onu tmden hkm altna alrlarsa.. ki bu da olur. te.. o zaman kendisine hkim olan bir ismin veya tm isimlerin saltanat altnda rtl kalr.. Ve.. zaman, o ismin zaman olur.. O ismin, gerei ne ise.. KALBde ona gre tasarruf eyler..

Sonra.. Bilesin ki: KALBin yz fuaddaki bir nura dnktr.. Bu nurun adna: - H E M M Denir.. Ki oras KALBin nazar mahallidir, yneldii bir cihettir.. sim veya sfat, hemmin hizasnda, bir cihetteki hizaya geldii zaman, KALB ona bakar.

te o zaman: Bakt ismin hkm KALBe ilenir. Sonra o isim gider; baka bir isim gelir.. Ayn cinsten bir isim de olur. Bu sefer, yeni gelen isimle macerasn srdrr; tpk birinci isimde olduu gibi.. Devaml, i byle srp gider. Ancak, KALBin arka cihetinden gelen isme itibar yoktur. Onun nak KALBe ilemez. unu da bil.. KALBin kesin bir ekilde anlatlacak arka ba yoktur. KALBin hepsi yzdr. Ancak, hemm cihetine gelen yana yz ismi verilir. Bu hemmin hizasn aan yana da: Kafa.. yni: Ban arka ksm.. Ad .. verilir.. te .. aada gsterilen dairede anlatmak istediimiz mnann eklini gstermektedir. Anlamaya al.

. Bilesin ki.. Hemm, olarak anlattmz eyin; KALBe gre belli bir yn yoktur.. Bazan stte olur.. Bazan altta olur.. Saa ve sola dt de grlr. Bu deiik haller, KALB sahibinin derecesi icab olmaktadr..

nsanlarn bazlar vardr ki; onun hemmi: Devaml sttedir. rfan sahiplerini bu meyanda sayabiliriz. nsanlardan bazlar vardr ki; onun hemmi: Devaml alttadr. Bu durum, dnya ehli kimselerde grlr. nsanlardan bazlar vardr ki; onun hemmi: Devaml soldadr.. Bu sol, nefsin yeridir. nsanlardan bazlar vardr ki; onun hemmi: Devaml sadadr. Baz bid kullarn hali gibi.. Ve.. nefsin yeri sol kaburgadadr.. Ekseri battal kimselerin hi hemmi yoktur.. Varsa nefislerinden baka deildir.

Tahkik ehli zatlara gelince.. Bunlarn hali bambakadr..

Bunlarn bir hemmi olmad gibi; KALBleri iin: - Kafa.. Yni: arka ksm.

Ad verilen bir mevzi de yoktur..

Her halleriyle, btn isim ve sfatlara dnk dururlar.. Bir isimden ayr baka bir isme mahsus zamanlar da yoktur.. nk onlar : - Z a t i y y u n..

Ad ile anlrlar. Yani: Onlar, zat ile Hakla olmaktadrlar.. sim ve sfatlarla deil.. Bu mnay anlamaya al..

Yukarda aydnlatc izahtan sonra; KALB kelimesine dair mnay amaya dnelim. 3. Dolays ile KALBe: - KALB: smi verilmesini gerektiren mnalardan biri de udur: KALBe, gre isim ve sfatlar kalplar hkmne girmitir.. Sebebi: Nurunu o kalplara boaltmas ve istedii ekli onlara gre dkmesidir.. ou kez, bu boaltma ameliyesine: - KALB: Tabiri kullanlr.. Denir ki: - KALB olmas iin, gm kalba koydum. Burada masdar eklinde gelen KALB, mefule isim olarak kullanlmaktadr.. 4. KALB, muhdes eylerin, yni: Sonradan yaratlmlarn tersine bir mna tar.. Burada, anlatlmak istenen mna udur:

brlerinin aksine; KALBin nuru ilhi bir kdeme sahiptir.. 5. KALB ismindeki mnadan biri de udur: O, asl olan ilh mahalle dnecektir. Kald ki oras, onun dnp geldii yerdir.. Bu mna bir yet-i kerimede yle anlatld: - phesiz bunda KALBi olan kimseye tler vardr. ( 50/37 ) Burada KALB: Hakka inklab mnasnadr.. Bu inklab: Himmet yzn, zhiri mnalar tayan dnya kylarndan alp, hakik mnalar ve btn ilerle dolu yce tepelere evirmektir. 6. Bu mnda KALB: Halk iken, Hakka inklab eyledi.. Yukardaki cmlenin asl mnas udur: - KALB, kendi durumu ile halka ait bir mahede yeri iken; Hakka ait bir mahede yeri oldu. Bunun dnda bir mna verilemez. nk: Halk, Hak olamaz. Sebebine gelince: Hak Haktr; halk da, halktr.. Hakikatler hibir ekilde deitirilemez.. Ancak: Bir eyin asl ne ise sonunda ona dner.. Bu mnada gelen bir yet-i kerime yledir: - Ona KALB olacaksnz.. ( 29/2 ) 7. KALBin bu mna ile anlmasnda u sebep vardr: leri istedii ekilde evirir..

KALB Allah- Talnn yaratt FITRAT zerine olduuna gre; elbette iler onun istedii ekilde olur. Bu hali ile o: Vcutta istedii gibi tasarruf eder.. KALBin: Allah- Talnn yaratt FITRAT zere yaratlmas, isim ve sfatlarla oluudur. Bu mna Kuran- Kerimde yle anlatld: - Aslnda biz, insan en gzel kvamda yarattk.. ( 95/4 ) Ancak o: Tabi durumu ile ad hkmlere ve ehvet nasibine dnce: Bu beeri hkmler ona stn gelmeye balad.. O, beyaz bir elbise gibi idi; kendisine yapan her kirli eyin nakn ald.. Sonra, bir ocuk gibidir.. Onun akl edecei ilk ey: Dnya ehlinin d halleridir. Bu durumda ona ilenecek haller: Dnya ehlinin dank ileri, tefrikalar, tabi ve adi eylere dleridir. Bu hallerini grnce, onlar gibi olur.. Nitekim, Allah- Tal bu mnay yle anlatt: - Sonra onu aalarn aasna gnderdik.. ( 95/5 ) Eer ilh saadete ehil bir kimse ise.. Yce mertebelere ermeyi, stn makama kmay salayan ileri braktktan sonra birden akllanr.. Bu akllanma onun iin bir tezkiyedir.. Yni: Beeri abalarndan tr ald kirlerden temizlenmi olur.. Hali anlatld gibi olan kimse:

Elbisesine kan kiri ykayp temizleyen kimse gibidir.. Bu babda yaplacak temizlik: KALBe yerleen tabi haller mikdarnca olur.. Bir kimseye: Beeri haller ve ad iler tam yerlememi ise.. Onun tezkiyesi kolay olur. Hem de kolaydan kolay.. Bir kimsenin durumu ona benzer ki: Elbisesine bulaan kir, bir iz brakmaz; ykaynca temizlenir.. Aslna dner.. Bunun dnda biri vardr ki; tabi haller ve ad eyler onda tam mnas ile yer etmitir.. Bu, o kimseye benzer ki: Her yan ile elbisesini kir sarm ve lekeleri yerlemitir.. Bunun temizlenmesi ancak atete yaklmaya veya kirelemeye baldr.. Hali anlatld gibi olan kimseye zorlu slk, kuvvetli mcahede ve nefse muhalefet gerekir. nsann, bu yoldaki slk ve nefsine muhalefeti kadar KALB temizlii ve safas olur. Zaafna gelince: Bu ilere dair zaaf kadardr. Bu yoldan KALB temizliine erenleri Allah- Tal dierlerinden yle ayrd: - man edip yararl i yapanlar mstesna.. ( 95/6 ) Bunun daha ak mnas udur:
o Onlarn zlerine yerletirdiimiz ilh srlar, peygamberlerimize inen kitaplarmzda kendilerine anlattk..

bu sr, bize ve peygamberlere imnlarnn hakik yzdr.. Bu yz ise.. Tevhid nktesidir.. Bunun icabdr ki, onlar iman edip Allah ile huzura vardran KALB amellerini ilediler.. Bu ameller: tikadlarn en gzeli, devaml mrkabe ve benzeri iler oldu.. Bunun dnda kalbn iledii ameller de vardr.. Bu ameller ise.. Farz ibadetler, slk ve emirlere muhalefet etmemektedir.. Bu mnalarn deeri u yet-i kerimede anlatld: - yi amel ileyenler mstesna.. Bunlara ecir vardr.. ( 95/6 ) Bunun daha ak mnas udur: - Onlarn nail olduu eyler, bir hibe deildir ki; dolays ile minnet edilsin.. Nail olduklar ey, hakikatleri icab kazandklar zaferdir.. O hakikatleri ki, kendilerine gre yaratmtk.. Bu da: Asl ftrattan gelmektedir. Onlarn nail olduu her ey; kendileri iin ayrdmz bir istihkaktr.. sterse tm cmertlik hazinelerinden gelmi olsun.. Sebebine gelince, ilhi tecellilere: - M e v h i b e.. Ad verilmez.. nk onlar ilh istihkaktr. Bu mnaya iaret olarak; eyhimiz eyh Abdlkadir Geyln r.a. bir iirinde

yle anlatmtr: Rza meydanlarnda hep salndm gezdim; Ad: Hibe olmayan bir makama erdim. 8. Hakik varla gre KALBin misali: Yze tutulan bir aynadr. Bu mnaya gre KALB: Varln grntsdr.. Bu manay biraz daha aalm.. Bu lem her nefeste, seri olarak deimektedir. Bu deimenin grnts de KALBe ilemektedir. Dolays ile, KALB de onlarla beraber deiiyor.. KALBe ilenen bu deiik hale: - Aks ve KALB.. Denmesinin sebebi, ancak ayna misali ile anlatlr.. nk: Aynann karsna bir ey geldii zaman: O eyin, aynada aksi kar: ayn deil.. Bir yazy dnelim: Sadan sola yazlmtr.. Aynadaki grnts soldan saadr. Aynann karsna getirildii zaman sa olan suret, aynann solu olur.. Bu durum hibir ekilde deimez. Bu mna icabdr ki, KALBe: - KALB.. smi verilmitir. Bana gre: Bu lem ancak KALBin aynasdr. Asl ve sureti KALBdir.

Para ve ayna da bu lemdir. Bu takdirde, KALBe: - KALB.. sminin verilmesi yerindedir. Sebebine gelince: Suret ve aynadan her biri dierinin KALBidir, yni aksi.. Bu manay anla.. KALBin asl olduuna, lemin dahi dal olduuna dair delilimiz, u kuds mnadr: - Beni ne yerim ald, ne de semam; mmin kulumun KALBi beni ald.. Bu mnann tersine eer lem asl olsayd; ilh snmann ona olmas gerekirdi.. Bundan bilindi ki: KALB asldr; lem de dal..

Bilesin ki: Yukarda anlatlan al, ekildedir; hepsi de KALBde olup durmaktadr. BRNCS: KALBin ilim aldr. bu ilim, ilh marifettir.

Bu vcud ikliminde; Hakkn eserlerine akl erdirecek, lyk ile bilecek KALBden bakas yoktur.. KALB dnda kalan her ey: Rabbn, bir yzden bilse dahi;

dier yzden bilemez. Allah- Taly KALBin dnda hibir ey her yn ile bilemez.. Amma , KALB bilir. Bu bir vsattr. Altr.. KNCS: KALBin mahede aldr. Bu bir keiftir ki: KALB bu mahede ile ilh cemalin gzelliklerine muttali olur.. sim ve sfatlar mahede ettikten sonra onlarn lezzetine varr.. KALBin dnda kalan eyler, Allah iin olan eylerden hibirinin zevkine eremez.. Mesel : KALB, Allah- Talnn eyaya dair ilmine akl erdirir. Bu ilh sfatn felekinde seyrine devam ettii zaman, lezzetini alr. Sonra bu ismin azameti de, Allah tarafndan kendisine bildirilir.. Bundan sonra, kudret ismine geer; onun da dierleri gibi lezzetine erer. Kalan dier ilh isim ve sfatlar iinde de ayn olur.. Hepsini zne sdrr ve zevkine varr. Bu hali, yle bir tadla tadar ki: Kendi dnda birini tanm, kudretini anlam ve o kudreti, eflkinde seyrini srdrdn grm olur.. Bu ikinci bir geniliktir ki: rfan sahiplerine vergidir.. NCS KALBin hilfet manasn aldr..

Bu mana: Allahn isim ve sfatlar ile tahakkukudur. O kadar ki: Hakkn zatn, kendi zat olarak grr. Hakkn hviyeti, kulun hviyeti gibi olur.. Hakkn benlii, kulun benlii olur. Hakkn ismi , kulun ismi olur.. Hakkn sfat, kulun sfat olur.. Hakkn zat, kulun zat olur. Bylece vcud ikliminde, tasarruf eder. Onun tasarrufu, yerine kaim olduu halifenin tasarrufu gibidir.. bu al, tahkik ehli kimselerin alna benzer. Bu tahakkuk eklinin keyfiyetinde ve her isimdeki irfan sahiplerine den anlattmz mahalle dair baz nktecikler vardr. Amma anlattmz kadar ile iktifa ettik.. Ta ki i: Rububiyet srrn ifaya varmasn.. Bu tr ala: - Vusat- istifa.. Yani: Tam al. Ad verilir.. ki olmaz.. Allahtan sana da, bize de baar dileriz.. Bilesin ki.. Yeterince; tam bir ekilde Hakk kavramak mmkn deildir..

Ama hi bir ekilde.. Kadim iin de byle.. Mahluk iin de byle.. nce kadimi anlatalm: Bunun zat sfatlarndan hibir sfatn kapsamna giremez.. Sfatlarndan biri ilimdir.. Bu ilim, zatn kapsamna alamaz.. Byle bir eyin olmas: Kl olann cz olanda bulunmas demektir ki: Allah-u Tal klden de, czden de mnezzehtir. Hsl, Allah-u Talnn zatn her yn ile ilim kavrayamaz.. Ancak, bir ey sylemek gerekirse.. yle denir: - Allah- Tal znn cahili deildir. Lyk zere zatn bilir.. Ama yle sylenmez: - Onun zat, ilim sfatnn kapsamna girdi.. Ayn ekilde, Allah- Talnn zat kudret sfatnn kapsamna da giremez.. Allah- Tal bu gibi mefhumlardan mnezzehtir.. Mahlukun durumuna gelince: Kadimden daha ileri deildir.. Kadimin durumu anlatld gibi olunca, mahlkun durumu yle olmaya daha uygundur.. Ancak burada bir hususa iaret etmemiz gerekir. Anlatlan ilhi varl al, keml babnda bir altr. Bunu biz:

- Yeterli bir al. Olarak anlattk. Ancak bu yeterli durum; kulun zerinde bulunduu Haktan gelen bir kemldir. Yoksa, Hakkn zerinde bulunduu keml durumu deildir. nk : Hakkn kemline bir son yoktur.. bu durum: - Mmin kulumun KALBi beni ald. Cmlesinin mnasdr.

Allah- Tal her eyi, Resulullah S.A. efendimizin nurundan yaratt.. srafilin yaratld yer de, Resulullah S.A. efendimizin KALBi oldu.. Nitekim bu mana, btn meleklerin ve bakalarnn yaratl anlatld zaman gelecektir.. Onlarn her biri, Resulullah S.A. efendimizin bir yerinden yaratlmtr.. srafilin a.s. yaratl, anlatlan KALB nurundan olmas icab: Melekt leminde, onun iin ilh varl al ve kuvvet vardr.. Bu sebeple bir nefeste btn lemi ldrdkten sonra, tekrar diriltir.. srafil a.s. bu ii, Allah- Tal tarafndan znde yaratlan kuvvet namna yapar. nk: Onun makam KALBdir.

KALB ise.. Allah- Talnn sd yerdir.. Zira onda zata bal ilh kuvvet vardr. Anlatlan mana icabdr ki, srafil a.s. meleklerin en gls ve Hakka en yakn olandr. - M e l e k l e r.. Demekten kasdm maddeye bal meleklerdir.. Bu manay iyi anla. En iyi bilen Allah- Taldr.

nsan- Kmil 53. Blm (Akl- Evvel)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Buras Cebrailin a.s. makamdr. Resulullah S.A. efendimizden..

Allah- Tal, sana ve bize baar ihsan eylesin. Allah- Tal, seni sana anlatsn. Ve.. onun zatnda tahkik ehli olmay sana nasib eylesin.

Bilesin ki.. AKL-I EVVEL, varlkta bulunan ilh ilimdir. nk o: Kalem-i ldr. Sonra.. Ondan gelen ilim: Levh- Mahfuza iner. AKL-I EVVEL, levh- mahfuzun toplu duruudur. Levh- mahfuz ise..Onun tafsilidir.

Yani: Toplu ilh ilmin tafsili.. Levh, onun taayyn ve tenezzl yeridir. Sonra.. AKL-I EVVEL yle ilh srlar tar ki: Levh onlar alamaz Tpk: lh ilimde, AKL-I EVVEL iin alnamayacak eylerin olaca gibi.. lh ilim ana kitaptr.. AKL-I EVVEL aklayan imamdr..

Levh ise.. aklayan kitaptr.. Levh, kaleme uymutur; ona tabidir. Kalem ise.. AKL-I EVVEL olup, levhe hkimdir. N u n Ad ile anlan ilh ilmin divitindeki toplu hkmleri tafsil eder.. aar.. AKL-I EVVEL, akl- kll ve akl- maa arasnda fark vardr. Bunlar izah edelim. AKL-I EVVEL: lh ilmin nurudur. Yaratla dair bir belirti tenezzlnde ilk zuhur eden odur.. stersen buna: - lh icmalin tafsili..

Diyebilirsin.. Bu mna icabdr ki, Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu - Allah- Tal, ilk bata akl yaratt.. Sonra o: Halka nisbet edilen hakikatlerin, ilh hakikatlere en yakn olandr. Akl- kll: Bu, drst bir ldr. Adalet terazisidir. Amma tafsil levhinin kubbesinde.. Hlsa: Akl- kll, akl edendir.. Yani; O bir idrktir ki, AKL-I EVVELe konan ilim suretleri zuhuru onunla olur.. Bu ii anlamadan, baka trl diyenlerin dedii gibi deildir. Onlar der ki: - Akl- kll, her akl sahibinde olan akl cinsi eylerden ferdlerin birleimidir. Bu ksr bir grtr. nk akln, paralanr yan yoktur. O, bir cevherden ibarettir. Bir misalle anlatmak gerekirse.. yle deriz: - O, insan, melek, cin ruhlar iin madde gibidir.. Behim ruhlar iin deil..

Akl- maa: Bu fikre nisbet edilen kanunla ll bir nurdur. Bunun idrki ancak, fikir leti ile olur. Sonra.. akl- klle ait yzlerden biri ile de, idrk edebilir.. Ama bu kadar.. tesi yok.. AKL-I EVVELe onun iin bir yol yoktur. nk: AKL-I EVVEL kyasla bir kayda vurulmaktan yana mnezzehtir. Bir l ile, kavranmas da mmkn deildir. Elbet o: Kuds vahyin k mahalli olup nefse nisbet edilen ruhun merkezine gelmektedir. Sonra.. Akl- kll, yaylp dalmaya kalan emir iin bir adalet terazisidir. Kendi dnda kalan bir kanunla kavranmaktan yana mnezzehtir. Sonra o: Eyay her eit l ile tartar. Amma akl- maan tek terazisi vardr; o da; Fikirdir. Bunun bir gz vardr; o da dettir. Bunun ancak, bir yan vardr, o da : Malum olan eydir.. Bunun bir gc vardr: O da Tabiattr.. Ama, akl- kll byle deildir.. Onun iki terazi gz vardr: Biri hikmettir; dieri de kudret..

Onun iki yan vardr: Biri, ilh iktizalardr; dieri de, tabi kabul yerleridir. Onun iki gc vardr: Biri ilh irade, dieri halka ait iktiza.. Ve.. bunlarn dnda daha nice l ekilleri vardr.. Hatta, hibir lye vurulamamak da, onun iin bir ldr.. bu mna icabdr ki: Akl- kll drst bir l olmutur.. Sonra akl- kll, hi bir eyi boa gidermez.. Zulmetmez.. Akl- maan aksine hibir eyi karmaz.. Akl- maan boa giderdii olur.. Bir ok eyi gzden kard olur.. nk: Onun terazi gz bir tanedir.. Bir yan vardr. Sonra: Akl- maan kyas salamaszdr. Her yolu ile kyasn yapar. Nitekim, bu manaya iaret eden yet-i kerime yledir: - lsn kt yalanclar.. ( 51/10 ) Bu tr yalanclar, ilhi ileri akllar sra tartmaya kalkanlardr. Bylece eksik tartarlar. nk onlarn mizan yoktur. nk onlara verilen ad: - Harrasun.. ( 51/10 ) Bunun mnas tahmin, lsz tartdr.

AKL-I EVVEL: Gnee benzer. Akl- klln benzeri ise.. suyun iine den gnein nurudur. Akl- maa ise.. Bu sudan akseden aydnlktr.. Bir duvara falan aksedince grlr. Mesel: Suya bakan bir kimse, gnei olduu gibi grr. Nurunu aktan alr.. Nitekim, gnee bakt zaman da, suda grd ile arasnda bir ayrm yapamaz. u var ki: Gnee bakan ban yksee kaldrm olur. te, akl- kllnin durumu budur. nk o: lmini AKL-I EVVELden almaktadr.. AKL-I EVVEL ise.. Kalbi nuru ile, ilm-i ilhye uzanr. lminin akl- kllden alan, kalb nuru ile kitap mahalline ba eip bakar. Kevne bal eylere akl erdiren ilmi ondan alr.. Bu tr al ilh bir snrdr.. ki bunu: Allah- Tal levh- mahfuza komutur.. Hali ile AKL-I EVVEL byle deildir.. nk bu: lmini vastasz Haktan alr..

Sonra.. Akl- kll ilmini levhten; yani: Kitaptan.. ald zaman, baz vastalarla alr.

O ilmini, ya hikmet kanunu ile alr; ya da kudret miyar ile alr. Bu al bir kanuna gre de olur; kanunsuz da.. Akl- klln bu tr al: Bir okuma yolu iledir.. lmini ald yere kar ba eik durumdadr. nk o: Halkn toplu yaratl lzimeleri meyannda saylr ki: Hatalardan salim olamaz.. Meer ki: Allah- Tal, zat iin setii bir eyde ola.. Ancak, Allah- Tal, bir eyi bu vcuda indirecei zaman; onu AKL-I EVVELe indirir. Allah- Talnn tercih ettii ilimlerine dair eylerdeki deti budur.. Ancak, byle tercihli bir eyin levh- mahfuzda olmamas da esastr..

Bilesin ki Akl- kll ile, baz ekavet ehli kimseler istidraca kaplrlar.. Kendilerine heva arzularndan baka olmayan bir yol alr Bu yoldan baz kader srlarna zafer bulurlar. Kinatn derinliklerinde bulunan baz tabi eyler, felekler, nur, ziya ve emsali eyleri bulurlar. Bulduktan sonra o eylere, ibadet yoluna girerler.. Bu durum, onlara Allahn bir mekridir..

Anlatlan mnada bir incelik var ki, onu anlatacaz..

Allah- Tal, ibadet ettikleri eya suretinde kendilerine tecelli eder.. Onlar eyay akl- kll ile idrk ettikleri iin: - leri yapan bu eyadr.. Derler.. nk akl- kll daha tesine geemez.. Bundandr ki, ekavet ehli Allah- Talya kar marifet sahibi olamazlar.. Kald ki; akl: Allah- ancak iman yolu ile bilir.Yoksa, akl: Nazar, kyas ile irfan sahibi olamaz. Bu anlatlan akl: ster akl- maa, isterse akl- kl olsun. u var ki, imamlarmz akl: Marifet sebepleri arasnda saymlardr. Ancak bu gr hccet ikamesi iin bir yol amadr. Bu da bizim mezhebimizdir.. Ancak ben derim ki: - Akl yolu ile salanan bu marifet, delillere ve eserlere inhisar eder, onlara bal kalr. Ancak, iman yolu ile elde edilen marifet byle deildir.. O mutlaktr. man yolu ile elde edilen marifet: simlere ve sfatlara baldr. Akl yolu ile elde edilen marifet ise eserlere baldr.. Her ne kadar, bunun ad marifet ise de:

bize gre: Allah ehli iin aranan marifet deildir..

Sonra.. Akl- maan akl- klle nisbeti: Bakann aydnla nisbeti gibidir.. Bu aydnlk, ancak bir cehaletten gelmektedir.. Bakan, aydnl veren gnein eklini gremez; suretini bilemez.. Sonra suda grnen aydnln eklini de bilemez; enini boyunu lemez.. Ancak tahmini bir ey syler. Kendine gre bir takdir yapar.. Bazan onun uzunluunu, kendi grne gre syler. Bu, onun uzunluuna bir delil olur. Bazan onun enini kendi grne gre syler. Btn bu grler, iin tahkik cihetinden gelmez..

.
Akl- maan durumu da ayndr.. Bu da yalnz bir ciheti aydnlatr.. bu cihet: Gr ve fikirde beliren kyasla gelen delildir.. Bu yolu tutan bir kimse.. lh marifete ererse, hatal saylmaz. Ancak, Allah- Taly tam kavramak babndaki idrk durumu deiir..

Anlatlan mnaya gre:

Allah- Tal akl yolu ile idrk edilemez..

Dediimiz zaman; bu akldan kasdmz, akl- maatr. Her ne zaman: - Allah- Tal akl yolu ile bilinir. Der isek.. Bu akldan kasdmz, AKL-I EVVELdir.. Bu mnada gelen yet-i kerime udur: - lsn kt yalanclar.. Onlar, koyu bir cehalet iinde kalan gafillerdir.. ( 51/10-11 ) Bunun daha ak mnas udur: - Bu i byledir.. Diye hkm verdikleri, tahmin yolu ile kestirip attklar iin lsnler.. Bu tahmin yoluna girdikleri iin helk oldular.. nk kendilerini helke gtren eye kesin hkm verdiler; nurlarn kendileri sndrdler.. Bunun iin lsnler..nk onlar nefislerinin katilidirler.. Nefisleri zerine hkm verdiler; ldkten sonra hayat olmayacana kati karar verdiler. Sonra, kendilerini saadet yoluna eken doru haberciyi inatla karladlar. Ona iman etmediler..

te bunun iin helk oldular ve ldler.. Onlar helk eden ancak nefisleridir. Onlar ldren ise ancak zerinde bulunduklar haldir.. Bu mnay anla..

Sonra..

AKL-I EVVELin ilmi kalem-i l, bir nurdan ibarettir. Kula nisbet edildii zaman: - AKL-I EVVEL.. Tabir edilir.. Hakka nisbet edilince de: - Kalem-i l.. Tabir edilir.. AKL-I EVVEL: Resulllah S.A. efendimize nisbet edilmitir. Ve.. Allah- Tal, Cebraili ezelde ondan yaratt.. Byle olunca, Resulllah S.A. Cebrailin babas oldu. Btn lemin de asl.. Eer bilmek istidadna sahip olanlardan isen bunu bil.. Bunu bilene feda olaym. Bunu akl edene canm kurban.

Bu mana icabdr ki: Miracda Cebrail durdu; Resulllah S.A. tek bana gitti.

Sonra.. AKL-I EVVEL iin: Ruh-u Emin. Ad da verilmitir. nk o: Allah ilminin hazinesi ve eminidir. Cibrile bu ismin verilmesi: Aslna nisbetle ferine verilen isim gibidir. Bu manay da anla.. En iyi bilen Allahtr..

nsan- Kmil 54. Blm (Vehm)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Buras, Azrailin a.s. makamdr. Amma, Resulllah S.A. efendimizden..

.
Melekt zere atlastan stn bir nur; Enfs beyninde o: VEHM tabir olunur. O: Rahmann yeti ki, kasdm surettir; Cemalle ona ho tecellide bulunur.. Odur kahr, odur ilmi ve odur hkm; Odur zat ki: Her eyin en ba bulunur.. Odur fiili, odur vasf, odur ismi; Her enfes gzele tecelligh nur olur.. O, yanakta bir bendir ki, tabir ettiler; Onun yemini ki, himmeti ak durur.

Kabuk ksm saylr onun yemini de; Ve.. gzde huriler altnda setr olunur.. Se de al, ama arma dehet yan yok; Lkin: Karanlk geceyle temsil olunur..

Allah- Tal, Resulllah S.A. efendimizin VEHMini Kmil ismi nurundan yaratt.. Azraili de a.s. Resulllahn S.A. VEHM nurundan yaratt. Allah- Tal, Resulllahn S.A. VEHMini Kmil ismi nurundan yarattktan sonra, onu: Vcuda kahr libas ile kard. Durum anlatld gibi olunca; insanda bulunan errin en gls VEHM kuvvetidir.. VEHM, akl, fikri, musavvire ve idrk gcn malup eder. Hatta insanda bulunan dier duygular dahi: VEHM gcnn kahr altndadr. * Yukarda anlatlan mna icab; meleklerin en gls Azraildir.. Nitekim Allah- Tal meleklere: Yerden bir avu toprak almalar emrini verdi.. Bu topraktan dem a.s. yaratacakt.. Bu topra almak iin, nce Cebrail indi. Yer, kendisinden bir ey almayp brakmas iin; Allah adna yemin verdi.. Bu yemin zerine bir ey almayp brakt.. Gitti..

Bundan sonra Mikil geldi; sonra srafil geldi.. Bunlar takiben btn mukarreb melekler geldiler; hi birinin ondan bir ey almaya gleri yetmedi.. Ama Azrail mstesna.. nk yer: Onlara da Allah adna yemin verdi.. Bundan sonra Azrail geldi. Yer toprandan almamas iin ona da Allah adna yemin verdi. Ancak, Azrail, bu yemini ile onu istidrata sayd. Allahn emrettii kadar topra ondan kabzedip ald.. Onun ald bu bir avu toprak, yerin ruhuydu.. Allah- Tal, o yerin ruhundan demin a.s. cesedini yaratt.

te.. Anlatlan mna icabdr ki; Allah- Tal, ruhlar almaya Azraili memur etti. Bunun sebebi de: Allah- Tal tarafndan, ona yerletirilen Keml babndaki kuvvetlerdir. Bu Keml: Kahr ve galebe tecellighnda olmaktadr. Ondaki kemldir ki: Yerden, bata topra alan o oldu.

Sonra

Bu yle bir melektir ki: Ruhunu ald tm kimselerin hallerini bilir Btn bu bilgiler, onun zndedir.. O kadar bilir ki: erhi imknszdr.. Ve.. her cins iin, ayr bir surete girme imknna sahiptir.. Bazlarna da, suretsiz, basit bir ekilde gelir..

Ald ruhun karsna bir nak gibi gelip durur. Ruh, onun suretini grr ak olur cesedden kar.. Halbuki cesedle ruh arasnda gemi bir ak durumu vardr.. Bunun iin de, cesed onu brakmak istemez; tutar.. Bunun zerine bir ekime meydana gelir.. Azrailin cazibesi ile, cesedin ruha olan ak arasnda bir ekime balar. Ancak, sonunda Azraillik cazibesi ar basar. Ve ruh bylece kar.. Bu k.. Hayrete seza bir acaip itir..

Bilesin ki Aslna bakarak ruh: Cesede girmesi, oraya hll ile, z meknndan ayrlmaz.. Asl meknndan kopmaz.

Asl yerinde durur; cesedi gz altna alr. Ruhlarn deti: Nazarlar nereye iliirse Oraya hll ederler. Hangi mahalle nazar iliirse.. Asl merkezinden ayrlmadan oraya hll eder.. Bu byle bir itir; olur.. Ama, akl onu: muhal kabul eder.. Bilemez.. Keif yolundan baka yoldan da bilemez. Yaplan izah vehi ile: Ruh bir eye birleme gz ile bakt zaman, oraya hll eder.. Onun bir eye hll, herhangi bir eyin kendi kimliine hll gibidir. Bu hll ile o: lk bata, cisman bir suret alr.. Bundan sonra orada: almaya balar.. lh rzaya ait ileri huy edinebilir. O zaman ykselir. O zaman, illiyine katlr. Ve.. arza bal hayvan huylar edinirse.. Bu huylar dolays ile; siccine der..

Ruhun ykselmesi: Melekt leminde yer tutmasdr.. Ama bu insanlk suretinde ald suret durumuna gre.. Bu suret, ruha kendi arln ve hkmn icra ettirebilir.

Ruh, bu cesedin suretine girdii zaman, onun hkmn yrtr.. Arlk inhisar, acizlik gibi.. Bu durumda ruh ondan ayrlr.. Kendisine has olan hafiflik ve szlme hali cesede gemez.. Ancak bu ayrlk tam bir kopu eklinde ayrlk deildir.. nk o: Asl sfatlarnn tm ile muttasftr.. Ancak o: Anlatlan hal icab bir fiil ilemeye yeri yoktur.. Byle olunca; kendine has sfatlar kuvvede kalr, fiile kmaz. Bu yzden onun ayrlna: - ttisal ayrl.. Diyoruz; ama: - nfisal ayrl.. Demiyoruz.. Durum anlatld gibi olunca; cisim sahibi, melek huylu iler yapmaya bakarsa.. i deiir.. Ruhu kuvvet bulur.. Kendisine cesedden tr sinen arl kalkar.. Ruh bu haline devam ettii sre; kendi znde ruh gibi olur.. Suda yrr; havada uar.. Bu durum, bu kitapta geti.. Bu mana orada anlatld. Amma bu cisim sahibi, beer huylar ilemeye bakar; bu yerin iktiza ettii ilere derse.. onlar ilerse.. o zaman ruha kar bir kuvvet bulur..

Rsup hkm ile yere, yni: Tabi kuvvetlere has arln ona iirir.. Byle olunca da; zindanna kapanr.. Yarn da zindanda dirilir..

Ancak, btn bu hallere ramen: Ruh cesede aktr.. Cesed de Onun akna dmtr.. Ruhun gz devaml cesettedir.. Amma, itidal zre salkl olduu sre. Ancak, cisim hastalanrsa.. Bu yzden ruhta bir elem meydana gelir.. te o zaman nazarn, cisimden kaldrr; ruh lemine dalmaya bakar.. nk, ruhun enlii bu ruh lemdedir. Her ne kadar, cesetten ayrlmay istemese dahi bakn cesede ait lemden alr; ruh lemde olana verir.. Tpk: Skntdan, genilie kaan kimse gibi.. Bu kimse iin, skntl olmasna ramen, skp kald zindanda bir ferah yolu olmu olsayd; hibir ekilde oradan ka yolu aramazd..

te ruhun durumu yukarda anlatld gibidir.. Taa, kesin hkme bal ecel gelinceye kadar.. Malum mr sresi bitinceye kadar.. Bundan sonradr ki: Azrail adl melek ona gelir.. Ama o ruhun Allah katnda bulunan uygun haline gre.. Onun Allah katndaki gzel hali: Hayat boyunca, yapt tasarrufun gzelliine baldr..

Bu gzel tasarruf: tikadda, amellerde, ahlkta ve dier ilerde olur.. Bu anlatlan hallerin kabahat eidinden olmas kadar da: Allah katnda kabahatl saylr.. te.. Bu Azrail melek, ruhunu alaca kimseye, onun haline uyar biimde gelir.. Mesel: Zalim bir kimseye, devlet adamlarnn intikam memurlarndan biri suretinde gelir.. Ya da, sultann bir elisi gibi.. Ama nefret uyandran korkun bir ekilde.. Ama, yararl hal, takva sahibi kimselere: nsanlarn ona en sevimli geleni gibi.. En holand gibi.. Hatta, bu salh ve takva sahibi kimselere: Resulullah S.A. efendimizin suretinde gelir.. Onun gzel suretini gren ruhlar, hemen karlar..

Azraile Resulullah S.A. efendimizin suretine girmek mubahtr.. Sonra.. Onun benzeri mukarrep melekler de Resulullah S.A. efendimizin suretine girebilirler.. nk onlarn hepsi Resulullah S.A. efendimizin ruhan kuvvetinden yaratlmtr.. Mesel: Kalbinden yaratlan; aklndan yaratlan; hayalinden ve

dier ruhan kuvvetlerinden yaratlan gibi.. Anla.. Bu surete girme durumu onlar iin mmkndr.. nk: Ondan yaratlmlardr.. Byle olunca da, mnasip yerlerde onun suretine girerler.. Onlarn, Resulullah S.A. efendimizin suretine girmesi: Bir kimsenin ruhu, cesedinin suretine girmesi gibidir.. Bu manaya gre: Resulullahn S.A. suretine giren de, ancak kendi ruhudur..

blis ve tabas Resulullahn S.A. suretine giremez.. Zira onlar: Resulullah S.A. efendimizin beeriyetinden yaratlmlardr.. Ancak: Resulullah S.A. efendimiz, Peygamber olduktan sonra, onda beeriyete nasip kalmamtr. Bu bapta gelen bir hadis-i erif vardr. Ona bir melek geldi; kalbini yard.. Ondaki kan kard.. Kalbini temizledi.. O kan beer nefis idi.. eytann mahalli idi.. Bundan sonra, eytan onunla mnasebeti kesildi.. Bu mnasebet olmaynca, Resulullahn S.A. suretine girmeye, onlardan hi birinin gc yetmez.

Sonra Azrail adl bu melek: Taat ehli iin olsun; masiyet ehli iin olsun bunlar iin girecei ekil, belli bir eitte deildir.. ok eitlidir.. Herkese; haline, makamna ve tabiatnn iktizasna gre ekil alr.. Hsl: Kitapta yazlan ne ise: Ona uygun bir ekle girer. Mesel: Yrtc vah hayvanlara; onlarn tabiatna uygun surette gelir.. Arslan, kaplan, kurt gibi.. Yrtclarn, ldrmekte detleri ne ise.. yle.. Kular iin de, hallerine uygun, benzer bir surette gelir.. Mesel: Avc, boazlayc, doan, karaku gibi.. Hsl: Hangi ey olursa olsun; ona gelii, onun haline uygun biimde olur.. Ancak, suretsiz geldii kimselere kar durumu deiir.. Onlara mrekkep deil, basit gelir.. Grnmeden.. Bazan bir kimseyi ldrmek iin; koku olur. O kimse, koklar koklamaz lr.. O koku gzel de olabilir; kt de.. Kokunun durumunda, o ahsa verilen ilh hkmn tesiri vardr.. Ancak lm halinde bulunan kimse, kokuyu almayabilir.. Bunun sebebi de: Dehetidir.. yle bir hal ona urar ki: drksiz kalr..

Kendisine urayan eyin cazibesine kaplr; cesede nazar kalmaz.. Tamamen bak ondan kesilir.. te o zaman: - Ruhu kt.. Denir.. Halbuki, ne kmak vardr; ne de girmek.. Meer ki: Cesede hll eden ruhun nazar bir giri sayla.. nk hll: Ancak girile olur.. Onun nazarnn kalkmas ise.. stteki tarife gre : k saylr..

Sonra Ruh, cesedden kndan sonra, cesedin suret eklinden hi ayrlmaz. Ancak, onun cesedde sakin olup durduu bir zaman vardr.. Mesel: Uykuya dalan, fakat rya grmeyen bir kimse gibi.. - Her uyuyan kimsenin rya grmesi gerekir.. Ancak, bazlar ryalarn ezber tutar; bazlar da unutur.. Diyen kimsenin szne itimat edilmez.. Bu hususta baz grler vardr.. Nitekim biz; ilh bir keifle anladk ki: Uyuyan bir kimse, bir gn iki gn, hatta daha fazla uykuda kalr; ama bu uykusunda hibir ey grmez.. Anlatld gibi uyku halinde olan kimse..

Cenab- Hakkn kendisine bir anlk zaman uzun bir sre uzatm olduu kimse gibidir.. Bu durumda o: Gzn yumup aan kimseye benzer.. Hak Tal ona ksa sreyi ok gnler gibi uzatmtr.. Hatta bu gnlerde bakalar ile de yaamtr.. Nitekim, Hak Tal, bir an her hangi bir ahs iin geniletir.. O kimsenin bu bir anlk zaman iinde yapt nice i olur.. yaar.. evlenir.. ocuklar olur.. Byle bir an: Hem o kimse iin, hem de btn dnya ehline gre; gndz saatinin en az bir zamannda olur.. Nitekim byle bir vaka bizim iin oldu.. Onu anladk.. Ne var ki bu ie; ancak bizden nasibi olan inanr..

te.. skn hali, ruhlarn lmdr..

Meleklerin durumunu grmez misin ki; Resulullah S.A. efendimiz, onlarn lmn anlatrken: - nkta- zikir.. ( Anmann bitimi ) eklinde anlatt.. Bir kimseye, bu manann kefi olursa.. Resulullah S.A. iaret ettii manay anlar..

- Ruhlarn lm..

Tabir edilen bu sukn devresi sonunda, ruh berzaha dalar.. Allah dilerse.. berzahn beyan yeri gelince yaplacaktr..

Kalem cmertlii bizi, bu ruh ilimi bahsinde yrtt. Hatta bu a, ilimi de geti.. Biz yine yolunda olduumuz bahsi anlatmaya dnelim.. Yani: VEHM nuru halinin erhine.. yle ki: Allah-u Tal onu, keml gnei nurundan yaratt.. Vcudda, cell uas elbisesini giydirdi..

Bilesin ki.. Allah-u Tal VEHM nurunu zatna ayna kld.. Mukaddes varlna bir tecelligh eyledi.. Bu lemde, ondan daha seri idrkl bir ey yoktur.. Btn mevcudatta, ondan daha gl bir tasarrufu olan yoktur.

Bu lem, onunla Allah-u Talya ibadet eder..Allah-u Tal deme a.s. onunla nazar eyler.. Su zerinde yryen, onunla yrr.. Havada uan onunla uar. O yakn halinin nurudur.. Saltanat srp mekn tutmann asl odur.. Bir kimseye bu nur musahhar olur, onu hkm altna alrsa.. onunla: Ulv ve sfl varla hkmn geirir.. Amma bir kimseye de, VEHM galip gelir; hkm altna alrsa.. lerini oyuncaa evirir. Darmadan eder.. VEHM halinin nuru ile, aknlk karanlklarnda yzer gider.. Bilesin ki Allah-u Tal imann korusun. Seni yakn ve ihsan ehli kimselerden eylesin.. Allah-u Tal VEHMi yarattktan sonra yle buyurdu: - Yemin olsun, taklid ehline ancak seninle tecelli edeceim.. leme, ancak senin korkulu yerlerinde zhir olacam.. Taklit ehlini nekadar ykseltirsen bana ulatran delili olursun.. Onlarn nurlarna dalarak, benden nekadar kapanrsan.. yerlerinde onlar helk etmi olursun..

Bunu dinleyen VEHM yle dedi: - Ya Rabbi, esma ve sfatla derece yap.. ki bu: Zat makamna ulatran bir merdiven olsun.. Bunun zerine Cenab- Hak nurlu bir model halk eyledi.. Onun duvarn, heybet ve takdirle ssledi.. Ve onu: Hak Talya kullukla tahkim eyledi.. Bundan sonra, Rabbinin ad ile nefsine yemin verdirip ie koyuldu.. O zamandan bu zamana hep, bu ar anahtarlar, o kilitleri amaya alr.. Devam edecektir.. Taa, Cemal inesi deliklerinden devesini geirinceye kadar.. Orada kalmadan geip keml sahrasna varncaya kadar.. Ve.. ibadetini orada yapacaktr.. Ve.. Allah-u Tal, o zaman ona yaknlk hullelerini giydirecektir.. Ve.. yle buyuracaktr: - Ey edip MELEK ihsana erdin.. Bundan sonra Allah-u Tal VEHMe iki hulle giydirdi.. BRNC HULLE: Yeil nurdand.. Ssl kenarlar kibrit-i ahmerle unlar yazlmtr:

Rahman olan Allah, kuluna Kuran retti..

nsan yaratp ona beyan retti.. ( 55/1-2 ) KNC HULLE: Uzaktan yaklatrandr.. Bu hulle tuyan karas ile dokunmutur.. Salnan eteklerine hicran kalemi ile, unlar yazlmtr.. - nsan ziyandadr.. ( 103/1 ) * VEHM nuru, yceliinden nazil olduu ve lemde zuhur yolunu tuttuu zaman; Allah-u Tal onun zuhuru ile, buday yaratt.. dem a.s. onu yedi; dolays ile cennetten kt.. * Burada yaplan vasflar dn.. Keza iaretleri de dn. Keza, bu ibarelere Allahn brakt eyleri dn.. Lfzlarn d kabuundan k.. O zaman koca denizin incilerini bulmann tadna kavuursun.. Allah.. Hak syler.. Doruya hidayet eden odur..

nsan- Kmil 55. Blm (Himmet)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Buras Mikilin a.s. makamdr.. Amma, Resulullah S.A. efendimizden..

Yce tepelerde mukaddes kheylnmz var; Onunla karz, yce makamlardr oralar.. Ad oldu ona: riflerin Brak, yceye; Hakikat canibine ruh onun stnde kar.. Srmeli iki gz ki: Haktan ziya var onlara; Biri byldr, sonra.. kalan kudret akar.. ki kanad vardr, biri saadete uar; Kalan kanad, uzaktaki ekavete aar.. almasn, grdklerinin her birinde nice; Zorluk dahi olsa, en gzel sanatla karlar.. Gzleri de o kadar dikkatli bakar ki onun;

lk bast yer, gznn grd yere uzar.. Dikkatli ol, anla bak: Nurdur o, Allahtan gelen; Ama insan iin: HMMET ismi znden saklar..

Allah-u Tal, sana da baar ihsan eylesin.. Bize de baar ihsan eylesin.. Sana delil olsun; sana bu yolda hidayeti nasib eylesin..

Bilesin ki.. Allah-u Talnn, insana brakt en aziz ey: HMMET olmutur. Bu durum, yle anlatlr: - Allah-u Tal, nurlar yarattktan sonra, hepsini nnde durdurdu.. Bakt ki: Her biri kendi nefsiyle megul.. Amma grd ki: HMMET Allah ile megul.. te o zaman, HMMET iin yle buyurdu: - zzetim, cellim Hakk iin, seni: Nurlarn en yksei klacam.. Senden hazzn ancak: Halkmn eraf ve ebrar alacaktr.. Ve.. halktan bana vsul yolu ile gelmek dileyen: Ancak bana varmas iin verecein desturla gelecektir..

Sen mridlerin miracsn.. riflerin braksn.. Vuslat ehlinin msabaka meydansn.. Msabaka kazananlarn kazanmas seninledir.. ltihak ehlinin bir zmreye iltihak da seninle olacaktr.. Tahkik ehlinin tenzih makamna varmas da, sende olacaktr..

Bundan sonra Yce Allah, HMMET zerine: Karib, yani: Yakn ismi ile tecelli etti.. Ve.. ona: Saril - Mcib, yani: abuk icabet eden ismi ile bakt.. Ad geen tecelli ile: HMMET, kalblere uzak olan her eyi yaknlatrma istidadn kazand.. Ad geen nazar sayesinde ise: istenen eyin ele tez geleceini ifade etti.. te.. anlatlan mana icab olarak: HMMET bir eyi niyetine alp aya zerine kalknca; niyetine uyana kavuur.. Onun ie kalk iki ekildedir: a) Hale bal bir durumdur.. Bunun ak manas udur: Niyette tayin edilen eyin olacana kesin bir yakin sahibi olmak.. b) Fiile bal bir durumdur.. Bunun da ak manas udur: HMMET sahibinin durular ve hareketleri,

tm olarak HMMET edip niyetine ald eye uygun olmaldr.. Durumu anlatld gibi olmayana: - HMMET sahibi.. Denmez.. O: Yalanc emellerin sahibidir.. Yutucu temenniler peindedir.. Bir lke arayan gibidir; ama mezbeleden ayrlmaz.. Hali byle olan bir kimse; aradn bulabilir mi?.. Sevgilisine kavuabilir mi?.. Durumu anlatld gibi olan kimse: Kaleme, mrekkebe sahip deildir.. Yaz usuln de bilmez.. Bylesi, nice mektup yazmay ister?.. Hem niin ister?.. Bu misaldeki mrekkep: HMMET kasdnn bir eye ynelmesidir.. Bu misaldeki kalem: Arzu edilen eyin olacana yakn hsl olmasdr.. Yaz usuln bilmek: Niyete alnan i iin, gzel amellere girmektir.. O kimse : Anlatlan vasfa sahip deildir; HMMET nedir bilmez.. nk: HMMET namna onda bir ey yoktur.. Sonra.. HMMET nedir; hi bir haberi yoktur.. Amma.. fiilleri taleb ettii eye uygun olan, bu anlatlana benzemez.. zellikle HMMET babnda, ciddi bir aba harcayana: Arzu edilen ey, en abuk yoldan gelir..

HMMET zerine, bir hikaye vardr.. yle ki: Bir dervi, eyhinin u szn iitir: Bir kimse, herhangi bir eyi niyetine alr; ciddi bir yoldan alrsa.. aradn bulur.. Bunu duyan dervi der ki: - Allah adna yemin ederim ki, Padiahn kzna talib olacam.. Her hal- krda ona kavuacam.. Byle der ve padiaha gider.. Kzn ister.. Padiah, gnl ehli, irfan sahibi, akll bir kimse olduundan dervii kk drmek istemez.. - Sen o kzn dengi deilsin.. Demek de istemez.. yle syler: - Bilesin ki, kzmn mihri bir cevher olup, onun ad: Behramandr.. Kisrann veya Nuirevann hazinesinde bulunur.. Dervi sorar: - Ey benim efendim, bu cevherin menba neresidir?.. Padiah anlatr: - Onun menba Seylan denizidir.. Onu bulup bize getirirsen.. kzmzn nian olur..

Bu niandan sonra nikh da, senin iin mmkn olur.. Bundan sonra, dervi o denizin yolunu tutar.. gider.. Kab ile denizin suyunu alp karaya boaltma iine koyulur.. Ne yer, ne ier.. Gece gndz bu ie devam eder.. Onun bu iten almas balklarn iine korku drr.. Denizin suyu bitecek, karada kalacaklar, diye.. Allaha ikayet ederler.. Bunun zerine, Allah-u Tal o denize mekkel melee emreder: - O adama git.. Ne istediini sor.. Arzusunu yerine getir.. Melek gider.. O dervie arzusunu sorar.. Dervi durumunu anlatnca, melek denize: - Sz edildii cinsten nekadar cevher varsa..sahile kar.. Emrini verir.. Bundan sonra.. sahil o cevherlerle ve dier incilerle dolar.. Dervi de, onlardan alabildii kadar alp padiaha gtrr.. Ve.. padiahn kzn nikhla alr..

Ey kardeim, HMMET neler yapyor, bak..

Hikyede anlatlan ii, olmaz bir ey sanma.. alacak bir i gibi de grme.. Gerekten biz, yle eylere ahid olduk ki.. Hatta, kendi iimizde yle eyler oldu ki.. Hem anlatlanlardan daha fazla; hem de sayya gelmeyecek kadar ok.. Allah szme ahid tutuyorum.. Sana yemin etmezdim; ama inkr raddesine gelmeyesin diye, yemin ediyorum.. nkra dmenden kalben hidayet merdiveninden ayrlmandan, srlar basamandan kaymandan korktuum iin yemin ediyorum.. nk: Hannas eytan kalblerde dolanmaya balad, vesvese libasn onlara giydirdii zaman: Onu mitsizlik sahralarnda dolatrr.. phe zulmetlerine sokar.. Sonunda yakn nurundan mahrum brakr..

Sonra.. Bilesin ki.. Allah sana baar ihsan eylesin.. HMMET kadehi, bo iken; atlan her muhalif ta onu krar.. Ve.. iinde, zne uymayan her eyi de aktr.. Ama o: Tam manas ile dolduu, bu doluta son haddine vard zaman.. kasrgalar dahi onu yerinden oynatamaz.. Demir tokmaklar ve korkun letler de onu kramaz..

zl bir azme sahib olan, anlaynda isabet bulunan kimse.. bu HMMET iine balad, bu denizin derinliine dald zaman,

ona ait yollarn sarplna bakmaz.. Ve.. oralarda kacak tehlikelere aldr etmez.. Sebebine gelince: Karlaaca her zorluk, grecei her tehlike eytann bir drtdr.. Bununla o kimseyi: Sultann huzuruna varmaktan alkoyar.. Durum anlatld gibi olunca: Bu yola giren, o gibi eylere iltifat etmemeli.. Girdii yolda eline girecek hslata, ya da elinden kan eylere aldr etmemeli.. Bu, fetleri ok olan bir yoldur.. Korkun kesicileri vardr.. Engellerle doludur.. Bu yolun belirtileri karanlk iinde karanlktr.. Orada ykntlarn bakiyesi bile kalmamtr.. Geceleri ise.. uzun mu uzundur.. Ancak, durum ne olursa olsun.. doru yol budur.. Ve.. bunu brakp ayrlanlar ise.. elim bir azaba urarlar.. Bu, mana, u yetle ne gzel dile gelir: - Bu gzel hale ancak sabredenler ererler.. Ve buna ancak: Byk bir zevke sahip olanlar kavuurlar.. ( 41/25 ) Sonra.. Burada da, sana Allah-u Taldan baarlar dilerim.. Bilesin ki..

HMMET, ilk duranda, en deerli mahede makamnda; ancak Cenab- ilhye tutunmutur.. nk HMMET: O gizli kitabn bir nshasdr.. Ve.. o, gizli sakl srrn anahtardr.. Durumu anlatld gibi olduundan, Cenab- ilhden bakasna iltifat etmez.. Onun gayri bir eye kar evki de yoktur.. Sebebine gelince: Herey aslna dner.. Ve.. hurma ekirdei ekildii zaman, ancak hurma aac olarak meydana kar..

Sonra.. Kinatta herhangi bir eye tutunan kimsenin tutunmas: HMMET, deildir.. Onun ad: Hemdir.. Bu szn daha ak ifadesi yledir: HMMET, znde yksek makamdadr.. Aalarla onun bir balants yoktur.. O, ancak cell ve ikram sahibi yce zata baldr.. Haliyle: Hem, byle deildir.. Bu, kalbin herhangi bir eye meylidir.. ster uzak olsun; isterse yakn..

barelerin iaret ettii manay anladysan.. aret yollu anlatlanlara kar irfan sahibi olduysan..

Bilesin ki: HMMET, mekn yksek, an byk olsa dahi, kendisi ile olana perdedir.. Onu brakmadka ykseklere kamaz.. Asl seyyid odur ki: HMMET srlarn bilmeden, onun meyvesini derip tatmadan.. onu ap gider.. nk; HMMET: Kesicidir engeldir.. Yani: - Onun engel oluu, mahsulne kanp durandr.. Vuslattan nce, onun meyvelerine kyan da kesicidir.. Demek istiyorum.. Bu manadaki szden kasdm u demektir: - Yol, ancak ona doru olur..Gidi ancak onun zerinedir.. Amma, onun yannda, onun katnda bir makam yoktur. Ondan gemek gerek.. Onun mecazn da kesmek icab eder.. nk: Hakikat, onun tesindedir.. Tarikat, onun fezasndadr.. Zira: HMMET kavramldr.. Haddi ve hududu vardr.. Allah-u Tal ise.. kavraml olmaktan, haddi ve hududu olmaktan yana mnezzehtir..

Hsl: Resulullah S.A. efendimiz mml - Kitab olunca.. Onun dnda kalana mana sz olur..

Eer z sahibi bir kimse isen.. anlatlan manay anlamaya bak.. Ve Allah-u Tal btn lemi ondan yaratt.. Resulullahtan S.A. her incelik bu kinat hakikatlerinden bir hakikatn temelidir.. asldr.. Ve.. O btn ile, Rahman cmlesinin zuhur yeridir.. Allah-u Tal onun HMMET nurundan ruhu yaratt.. yle bir ruh ki, onun alan, Resulullahn S.A. rahmet alan kadardr.. Ve.. bu ruhu bir melek kld.. Kabiliyet ve istidatlarn takdir yerlerini de, onun dnp durduu bir felek kld.. Sonra o ruhu: Her hak sahibinin hakkn vermesi.. Her rzka muhta olana rzkn ulatrmas iin vekil eyledi.. nk ruh: Muhammed incelikten ibaret olup hadiyet hakikatndan yaratlmtr..

Vekil mvekkil makamn doldurunca.. her hak sahibinin hakkn vermekte adalet zere olur.. ltne de dil davranr; bitiine de.. nk: Yce makamdan gelen gzel hitapla, bu ruhun ad: - M i k i l.. Olmutur..

Ezelden ebede kadar, onun hali budur. O: Nereye ne takdir edilmise.. o yerleri kavramtr.. Say say bilir.. Yardma hak kazanan herkese yardm eder..

Allah-u Tal, Mikili beinci felekin yukarsnda fazilet minberine oturtmutur.. Adalet terazisini - kstas - ona vermitir.. Keza, ller kanununu da vermitir.. Burada minber: Karlkl feyizdir.. Burada kstas: Kabiliyetlerin, istidatlarn hak ettii eylerdir..

Bu ibarelerle iaret edilen remizleri dn.. aretlerin hazinelerinde duran manalar kar.. Byle yaparsan, hikmet hazzn bulursun.. Hitab ayrd etme kabiliyetine erersin.. Allah.. Hak syler.. Doruya hidayeti nasib eden odur..

nsan- Kmil 56. Blm (Fikir)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Buras, nce anlatlan meleklerden sonra kalan meleklerin makamdr.. Amma, Resulullah S.A. efendimizden..

FKR: Enfs karanlklarnda parlayan nur; zl kalb, hidayet yolunu onunla bulur.. Ama vardr onun zlfleri nice nice; Sayda: Den yamur, l kumu misl olur.. Asllar da var peinde giderse yiit; Hata yollarna, onu sapmaktan hep korur.. Bu asllarn nice eidi var ki z; kidir, sinip kalmayan onu hemen bulur.. Biri akl ki, akln bir ksm muztar olup; Enfsteki kesb tecrbe ile yol bulur.. Nakildir dieri, odur yiitin iman;

Ama gaybe.. onun nuru sonsuz parlar durur.. Akl, nakil FKR asl dirayet ehlince; Yapmayan bunlar kyas, zulmette boulur.. Gelince akl erbabnda asl olana; Bir nazardr ki, ba akln hkmnde yol bulur.. mann asln almazlar, sonra deildir; Onlara gre, sabah gnei gibi parlak durur.. Yanldlar, bu yzden atp onlar gitti: Doruluun z ve her i ki enfes olur..

Allah-u Tal sana, doru ite baar ihsan eylesin.. Ve.. sana, hikmeti, fasl- hitab talim buyursun.. Bilesin ki.. FKR yollu incelikler, gayb anahtarlarnn tekidir.. O gayb ki: Hakikatini ancak Allah-u Tal bilir..

Gayblerin anahatlar iki eittir.. a) Hakka nisbet edilen eit.. b) Halka nisbet edilen eit..

Hakka nisbet edilen eit: simlerin ve sfatlarn hakikatidir.. Halka nisbet edilen eit ise: Zattan gelen ferd cevherin terkibini bilmekten ibarettir.. Burada insann zatn kasd ediyorum.. O insann zat ki: Yzleri ile, Rahmann yzlerine mukabil durmaktadr.. te FKR: O yzlerden biridir.. Bunda phe yoktur.. bu manada FKR: Gayb anahtarlarndan bir anahtar olmaktadr.. Amma o bir nurdur.. Nerede o parlak nur ki: Bu gayb anahtarn almaya dellet edebilsin?.. Bu manada: Yerin ve semalarn yaratln dn.. Onlarn kendisini deil.. Amma FKR yolu ile..

Burada anlatlanlar yle iaretlerdir ki: Manalar incelik tar.. Ve.. bu manalar, anlatlan iaretlerin gizli noktalarna saklanmtr.. nsan FKR suretleri yolundan ykselmeye balar; anlatlan iin semas haddine varrsa.. ruhan suretleri, bu hisler lemine getirir.. Ve.. Hi bir lye tabi olmadan, gizli ileri karr.. Semalara ykselir gider.. Oradaki meleklerle ayr ayr dillerle konuur..

Semalara ykselme ii iki eittir..

BRNCS: Rahman suret zerine ykselme olur.. Bir kimse.. bu mstakim yoldan ykselir; giderse.. FKR noktasndan byk merkezine varr. Onun kvaml hattnda ceveln eder.. Sakl tecelliye ular; zafer bulur.. Bu tecellinin ad: Sakl duran incidir.. Ama: - Gizli kitapta.. ( 56/78 ) yle bir kitap ki: - Pek temiz olanlardan bakas ona el sremez.. ( 56/79 ) Bu bir isimdir ki: Kf ile nun arasna sdrld.. O ismin msemmas ise: Onun emri bir eyi diledii zaman: - Ol.. Demektir.. O dem olur.. ( 36/82 ) Bu incelie ykselten miracn merdiveni: eriatn srrdr; bir de hakikat..

KNCS: Bu, al bydr ki, hayal ve tasvir gcne yerletirilmitir.. Batl ve yalan perdesi altnda hakta gizlenmitir..

Buras hsran miracdr.. eytan sratdr.. Hizlan seviyesine kadar gtrr.. Bunu u yetteki mana ile anlatabiliriz: - .. bir serap gibidir ki, susam onu su sanr.. Oraya vard zaman bir ey bulamaz.. ( 24/39 ) Nur ate olur.. Karargh lm saar.. Ancak.. btn bunlara ramen; Allah elinden tutar; teyid ettii latifeye karrsa.. bu manada makamdan ikinci bir miraca kar.. Allah yannda bulur.. te o zaman : Hakkn kararghn bilir.. Ve.. sadakat makamnda; batl yoldan ayrd eden hali anlar..

Hsl: Bir kimse gidiini anlatlan yola uydurursa.. ilh hkmn emrine girerse .. hesabn kendisi tamamlam olur.. Amma, bu durumunu ihmal ederse.. bu ihmal karar zerinde kalr giderse.. tabiat elbisesi zerine ateini krklemi olur.. Dolays ile, helke gider.. Sonra.. o atein duman l ruhunun burnuna kadar gider.. Dolays ile, onu da ldrr.. Bundan sonra, artk: Hidayet yolunu bulamaz.. Bundan sonra, artk: mml kitabn manasn anlayamaz..

Bundan sonra: btn telakkisi cemal manalarndandr.. Ya da: Keml eidi ilerdendir.. Bu aldklar ile, dallette zay olur gider.. Bu hal iinde; her nekadar muhal olan eyler onda zuhur bulur ise de.. yine: Hakka dnmesi imknszdr.. Bunlarn durumu, u yet-i kerime ile anlatlr: - O kimseler ki: almalar dnya hayatnda iken gitmitir.. Ama onlar, hal iyi i yaptklarn sanrlar.. ( 18/104 ) Bir zamanlar ben, bu denizin ummannda boulacaktm.. Sonsuz tehlikeli derinliinde dalmtm.. Bu hal, bana bir sam lemi esnasnda geldi.. Ben, o gn bir toplulua katlmtm.. Yeri: Zebid ehri idi.. Yl: Yedi yz yetmi dokuz idi.. Bu sema topluluu, Kardeimiz eyh rif ehabeddin Ahmed Ridadn evinde olmutu.. eyhimiz, staz- dnya, kmil kutup, Muhakkk Fazl, Ebl-Maruf erafettin smail b. brahim Cebert de; o gn, o sema meclisinde hazr bulunuyordu.. O halimde ben; en yksek sesle bardm: - Allahm helke gtren ilimden sana snrm.. Ya seyyid bana yeti yeti.. Bu sema meclisinde Hazret-i eyh tam bir ittila ile beni gzetiyordu.. Amma ii tam bilen birinin gzetmesi gibi gzetiyordu..

Ve.. Allah-u Tal onun bereketi ile, beni kavim miraca getirdi.. O kavim mirac ki: Tam srat- mustakimdir.. Allahn yoludur.. Ve.. Allahn yolu u yetle anlatlr: - Allahn yolu odur ki; semadakiler ve yerdekiler onun iindir.. Ayk olunuz.. Btn iler Allaha varr.. ( 42/53 )

Anlatlan iki mirac arasnda bir incelik vardr.. ncelii nisbetinde; bir bykle bir erefe sahiptir.. Burada onlar anlatmaya kalksak; ya da, irfan duygusu yokluundan dnp gelenin halini anlatsak, denizde boulup giden ve nuru ateine nakolan evliyann halini erhe kalksak, ok ok almamz lzm gelir.. erhin says oalr.. Kalemin yazs uzar.. Kasdmz ksadan anlatmaktr.. Ne bahsi uzatp gitmek, ne de ok ok anlatmak istiyoruz..

Biz, yine yolunda olduumuz bahse dnelim.. Yani: FKR bahsine.. Bilesin ki.. Allah-u Tal, Resulullaha S.A. nisbet edilen FKR Hadi, Reid isminin nurundan yaratt.. Ve ona, Mbdi, Muid ismi ile tecelli eyledi..

Bundan sonra: Bais, ehid ile ona nazar eyledi.. FKR, anlatlan gzel isimlerin srlarn znde toplayp anlatlan yce sfatlarn libas ile lem iinde zuhura balaynca: Allah-u Tal, Resulullahn S.A. FKRinden; yer ve semavat meleklerinin ruhlarn yaratt.. Ve.. onlar: la ve esfellere vekil olarak gnderdi.. O demden beri, lemler onlar tarafndan korunur.. Bu meleklerin mlhazas srdke de korunma devam edecektir.. Amma malum ecel geldii, kesin verilen emrin gn geldii zaman.. Allah-u Tal bu meleklerin ruhlarn kabzeder.. Bu kabz sonunda, onlar gayb lemine nakleder.. te o zaman: ler birbirine girer.. Semavat, iindekilerle birlikte yere der.. hirete dner.. Tpk: Zhir lafzlarn manalara yneldii gibi.. Bu iaretleri anla.. Bu ibarelerdeki srr z.. Bunlar yap; ve.. gizli srlarn hazzn al.. Mevhum srlar rten perdeleri kaldr..

Anlatlan srlara muttali olur; bu nurlarn aydnlnda yrmeye balarsan..

hallerini yazlan ibarelerin altnda sakla.. Bu iaretlerin mhr altnda koru.. Amma ifa etme.. nk: Srr ifa ihanettir.. Her kim srr ifa ederse.. emanet sevabna nail olmaktan mahrum kalr.. Melike-i kirama katlmasna ramak kalm iken, avam mertebesine dner..

bu srr ifa, hibir ie yaramaz.. Duyann ancak dalletini artrr.. Muhatab illet eder; kayda balar.. Allah.. Hak syler.. Bu yolla hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 57. Blm (Hayl)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Bu HAYL, btn lemlerin heyulsdr..

HAYL, hayat saylr lemin ruhuna; HAYL, asl- hayat, demolu da ona.. Varlk HAYL oldu ancak onun yannda; Ki HAYL azim gcyle gelir yadna.. Canl zuhur ncesi halde HAYL durur; una benzer: Girer yatann ryasna.. Onun zuhuru budur kendi canmzda; Baki kalan bir asl var taklr ona.. Canlya aldanma ki o bir HAYL oldu; Keza para lem ve btn mana.. yledir melekt, ceberut btnyle; Keza lahut, nasut ama bilip durana..

HAYL kadrini drme gznden nk; Benzer vcud hkimin z hakikatna.. Lkin bu HAYL, tm grlnce aslnda; ki ksmdr, amm tam kefi bulana.. Biri bekaya suret verir, kalan ise; Helki gsterir, devam sz yok ona.. Anla iaretimizi, z remizleri bir; Lkin, kaim kitab bir asl kl buna.. Kork anlayndan hidayeti atann; Uy Haim Nebi ne getirmise sana.. Kasdm yoktur gayr, ancak u oldu kasdm; Getirdi onu Resul, yol yoktur kitmana.. Yce risaletime temel atmadm ki; Ben hizmeti olmuum onun yoluna.. Gelince sana bir ey anlalmas zor; karrsn acemice sylenmi mana.. Brak onu, sn ilha, yle dur al; Neyse gelen Resulullah yolunda sana.. Salt olsun ona, yakin nuru atka; Daima ek gecelerini onun namna..

Bilesin ki..

Allah sana baar ihsan eylesin.. HAYL, vcudun asldr.. Onda bulunan zat ise.. mabudun zuhur kemlidir.. Hele Hakka itikadna bak.. Ona olan itikad durumunu grmyor musun?.. Yce Hakkn kendine has isimleri ve sfatlar var.. Yce ve sbhan olan Allahn; sendeki itikad mahalli neresidir?.. Nedir?.. O: HAYLden baka bir ey deildir.. te.. anlatlan mana icab olarak: - Onda bulunan zat ise.. Sbhan olan yce mabudun zuhur kemlidir..

te.. yukarda anlatlanlar anlarsan; sana u mana zahir olur: HAYL, btn lemin asldr.. Sebebine gelince: Cmle eyann asldr.. Bu manada onun en kmil zuhuru ise.. anlatlan asln kendi mahallinde olabilir.. bu mahalli ise.. HAYL olmutur.. Anlatlan durum unu tesbit etti: HAYL, batan sona, btn lemlerin asldr.. Grmez misin ki: Resulullah S.A. efendimiz, bu his lemini uyku sayd.. Uyku ise HAYL saylr..

yle buyurdu: - nsanlar uykudadr.. ldkten sonra uyanrlar.. u demektir: - Onlara; dnyada, bulunduklar hal zere iken, hakikatler zhir olur.. Ve o zaman anlarlar ki: Uykudalar.. Bunun manas:
o

lmle, tam bir intibah, yani: Uyanklk hsl olur.. Demek deildir..

Sebebine gelince: Gaflet Allah tarafndan gelir; berzah ehlini, maher ehlini, cehennem ehlini, cennet ehlini sorar.. Taa, cennet ehlinin kaca tepede: Yce Hak onlara tecelli edinceye kadar.. Oraya karlar ve yce Allah mahede ederler.. Burada sz edilen gaflet, uykudur..

Hsl: Btn lemlerin asl HAYL olmutur.. Dolays ile; onlardaki ahslar HAYL balar.. lemlerin hangisinde olursa olsun; btn mmetler, HAYL ile kayda balanmtr..

Dnya ehli ise.. dnya ve hiret ilerini HAYL ile kaybederler..

Her iki durum da; Allah-u Tal ile huzura dalmaktan olan gaflettir.. Bu gaflette olanlar ise uykuda saylrlar.. Ancak uyank olan: Allah ile huzurda olan kimsedir.. Allah ile huzuru nekadar ise.. uykudan aykmas o kadardr.. Berzah ehline gelince: Bunlar da uykudadr.. Ancak, bunlarn uykusu: Dnya ehlinin bazlarna bakarak, hafiftir.. Bunlar kendilerine ait halle megul olup dururlar.. Azapla, ya da nimetle.. Bu durum onlar iin uykudur.. nk onlar: Allahtan gafil durumdadrlar..

Kyamet ehli de gaflet iindedir.. Bunlar her nekadar; hesap iin Allah-u Talnn huzurunda iseler de; Allah ile deil, hesap ile olurlar.. Ancak bunlarn uykusu, berzah ehlinin uykusundan daha hafiftir.

Cennet ve cehennem ehlinin durumu da byledir.. Mesel cennet ehli: Kendilerine gelen nimetlerle olurlar.. Mesel cehennem ehli: Kendilerine gelen azapla olurlar..

Btn bu durumlar, onlara Allahtan gaflettir.. Aykmas olmayan bir uykudur.. Ancak bunlar: Uyku ciheti ile, maher ehlinden daha hafiftir.. Ancak bunlarn uykusu, uyku ncesi gelen uyuklama haline benzer..

Durum yukarda anlatld olduundan, lemlerden her biri; Hak olma ciheti ile; Hakta bir nazara uramtr.. Bu mana yadrganmasn, nk: Allah-u Tal varln tm iledir.. Bu mana, u yetle daha ak belirtildi: - Nerede olursanz olun; o sizinle beraberdir.. ( 57/4 ) Ancak onun byle oluu, uyku hali gibidir.. Ayklk haline benzemez.. Araf ehli ile, kesip ehli - cennetteki tepe dnda kalanlara da bir aykma yoktur.. Bunlar, Allah iledir.. Ve bunlara nekadar tecelli olursa.. o kadar aykma hsl olur..

Bir kimseye, bu lemde, takdir hkm ile; Allahtan aykma hali gelirse.. ki bu: Cennet ehline kesipte cennetteki tepe saklanan cinstendir; ite o zaman: Hak Tal o kimseye tecelli eyler; ayk halinde ona zatn tantr.. bu mana icabdr ki; bu makamn efendisi yle buyurdu:

nsanlar uykudadr..

Sonra: Aykt ve durumu anlayp bildi..

imdi.. Her lem ehlini bilirsen ki: Kendilerine uyku hkm verilmi.. Ayn hkm btn lemlere temil et.. Zira onlarn hepsi HAYLdir.. Ve.. gerekten uyku dahi bir HAYL sayld..

Anla: Varln tm bilmuhal; HAYL iinde; HAYL iinde HAYL.. Ayk olan yok, Hak ehlinden baka; Onlar hep Rahmanla oldular her hal.. Onlar deiiktir ama hilfsz; Ayk halleri kadar olur keml.. Bunlar, iaretlidir ycelii; telerdedir bunlara yce hal.. Erdiler zata sfatlara tmden; Ve.. bydler annda zlcell Bazen cellde bulurlar lezzeti;

Bazen lezzet yerleri olur cemal.. Allahn emri lezzet var onlara; Onlar iin, ama zatta Zat- l..

Aada anlatacamz cmleler; mkil mana denizinden inciler dizisidir.. - R u h.. Tabir edilen garib, yola revan oldu.. yle bir leme vard ki; oraya: - Y U H.. Tabiri kullanlyordu.. O semaya vard zaman, hudud kapsn ald.. Ona soruldu: - Sen kimsin, ey ak yolcu?.. yle dedi:
o

Ayr den bir ak.. Beldelerinizden karldm.. Sizden uzaklatrldm.. Birtakm kaytlara balandm, kaldm: Ykseklik, derinlik, en ve boy gibi.. Su, ate, hava ve toprak zindanna kapatldm.. te.. o kaytlar krdm; geldim.. inde bulunduum zindandan halsm istiyorum.. Her yerden hcuma ve garete uradm..

Ey Arab- Kiram, bu bal esirin sizden baka kimsesi yoktur.. Bu sefere kan yle anlatt: - aldm kapdan biri kt.. sana sakalna beyazlk gelmiti.. yle dedi: - Buras gayb lemidir.. Burann konuklar pek oktur.. Gzel ihsanlar vardr.. yi de hazrlk yapmlardr.. Bir gayeleri vardr; ama ksa vadeli deil.. Durum byle olunca: Onlara vsl olana ve onlarn huzuruna varana o der ki: Onlarn gzel kyafetine brne.. Onlarn srnd gzel kokuyu da srne.. Bunun zerine sordum: - Onlarn giydii bu gzel elbiseyi nerede bulabilirim?.. ya, o gzel kokular nerede satlr?.. Dedi ki: Elbiseler, demden A.S. kalan semseme arsnda satlr.. Kokulara gelince, tatl bir rivayet olan HAYL arznda satlr.. Durum stte dediim gibidir: Amma ibareyi aksine de yapabilirsin.. Mesel: Elbiseyi HAYL dokumalarndan; kokuyu demden a.s. kalan semseme arzndan alabilirsin.. Bunlar ikiz kardetir.. - lem-i gayb.. Ad verilen bu lemde hibir phe yoktur.. Bunun zerine, nce keml arzna gittim.. Cemal kaynana vardm.. Ki buraya: - HAYL leminin baz yzleri..

Denmitir.. Orada bir zat aradm.. Ki o: an yce, stn makam sahibi, aziz sultan bir kimse idi ve adna: - HAYL ruhu.. Denirdi.. Ayrca:
o

Cennetlerin ruhu.. Knyeli idi..

Yanna vardktan sonda selm verdim.. Huzurunda durdum.. Selmm ald.. Uzun mr ve gnl holuu diledi..

Beni vd.. - M e r h a b a.. Dedi; iltifat etti.. Bundan sonra ona sordum: - Ey benim efendim.. - demden a.s. kalan semseme.. Tabir edilen lemin manas nedir?.. yle anlatt:

- O, yle bir latifedir ki, hi fena bulunmaz.. O yle bir mahaldir ki; ona ne gece urar; ne de gndz.. te.. Allah-u Tal onu byle bir mayadan yaratt.. Ve.. bu tohumu, cmle hamurlara katt.. Ve onu: Her eye hkim kld.. Ve onu: Byklere de, kklere de bir ana kld.. te biz: Bu kitapta onun tercman olduk.. Dolays ile, onun namna byle bir ksm ayrdk.. O, yle bir eydir ki: Onda muhal olan caiz olur.. Ve onda: Duygularla grlen eyler HAYL suretinde grlr.. Sordum: - O hayretengiz leme yol bulabilir miyim?..O duyulmam leme kabilir miyim?.. yle anlatt: - Evet.. Amma, vehmin keml bulup, tamam olduu; HAYL lemini almak iin genilik bulduu zaman.. Bu his lemini mahede iinde HAYL manalarn seme makamn tuttuu zaman.. Bir de iareti bilir, noktay okursan.. te o zaman: Bu manalarn elbisesi senin iin dokunur.. O elbiseyi giydiin zaman ise..semsemeden sana bir kap alr.. Bunu dinledikten sonra yle dedim:

- Ey efendim, ben art koulan emir zerineyim.. Salam ahde skca balandm.. Keif ve vcud ile bildim ki; Ruhlar lemi daha zhir ve daha kavi.. Amma lem-i histen.. amma zevk uhud leminde..
o

Bunun zerine inledi.. Sonra eli ile bir iaret etti.. Ve ben: Kendimi semseme arznda buldum..

yle bir yer ki temiz misk olmu ta topra; Cevahirden cmle kubbeleri bahar yapra.. Orada: Aalar da sz atp kelm eder; Evlerin basama dahi bilir konuma.. Taamnda bulunur lezzetin btn eidi; Orann arab hayat suyudur Hak kayna.. Oras cemal doludur amma suret grnr; arab baard nice susuzu kandrma.. Meva cennetinden bir nshadr o kimseye ki; Burada hali hotur, bilir ondan haz alma.. Kadir kudret srrdr grnr o kimseye ki; Hesabn armaz vardr iten anlama.. Bilinen bir sihir deildir hi; ancak o: Suyu; Sonra.. ateiyle havas ve yangn topra.. Bu haliyle asldr. Sihir feridir kazaya; Amma icabet eder bilene sihir yapma..

karr kahraman kii ondan neyse murad; Ve.. bilir onun perdesini gzlere ama.. Grnr o demde her ey himmet gzne parlak; Mmkine kurulur teler ire sevgi ba.. Orada nas iki blktr: Eren, necat bulan; Nisab tamsa, kurar zektta keml ota.. Ve.. helk olan saadeti ekavete satp; Tutuldu, yanld; geldi hicabn youn a.. O demin kzkardei, ya da srrnn kz; Btn nesepler demin, amma onun oyma.. Tmden fena bulur, deminki bakidir yle; Ltuf zere.. uzar kaderin hkm yuma.. O bir hurma aac zhir oldu u meyveden; Ki ad: dem.. o kzdr kalann barna.. nsan: Ona icabet eder arrsa bir gn; nsan: arya cevap alr neyse soraca.. HAYL deil; hele his hi deil bu szlerim; Dediklerim aktr, dorudur yok gayr ba..

O, hayretengiz leme girdim.. Orann grlmemi gzel kokularndan srndm.. Sonra.. orada, nice garip eyler grdm.. O grdklerimin hepsi tuhaf bir zarafet tamaktayd..

yle eylerdi ki: Hatra getirilmeleri imknszd.. Kald ki, onlarn bu his leminde grlmeleri de zordur.. Hatta, HAYL leminde bile grlmeleri imknszdr..

Bunlar grdkten sonra, mevcud gayb lemine gemeyi istedim.. Bu niyetle, ilk delilim zata gittim.. Onu ibadetten incelmi, bir rikkat kesbetmi halde buldum.. Zayflam bir HAYL gibi olmutu.. O kadar zayflamt ki: Onu farz- muhal kabilinden bir saydm.. Lkin kalbi kavi, himmeti iyi, satveti ve azmi iddetli, oturuu kalk garip idi.. Bir dolunay gibi parlyordu.. Ona selm verdim.. Selmma karlk aldktan sonra ona yle dedim: - Ben rical- gaybn yanna girmek istiyorum.. Onlarn yanna varma artlarn yerine getirdim..Bundan phen olmasn.. yle dedi: - te imdi duhul zamandr.. Vsul zamandr.. Bundan sonra, kap halkasn evirdi.. kap ald.. girince kapand.. Bir ehre girdim.. Orann yle acaib bir arz vard ki.. Eni alabildiine geni, boyu alabildiine uzundu..

Orann ehline gelince; Allah-u Talya kar en fazla irfan duygusuna sahip olan kimselerdi.. Aralarnda gafil olan hi kimse yoktu.. Orann arz, saklanan beyaz inci gibi idi.. Semas da yeil zeberced idi.. Orann yerlileri Arab- Kiram idiler.. Ve.. onlarn iinde sultan: Hzr a.s. idi.. Neyim varsa.. nne serdim.. Diz kp nne oturdum.. Bundan sonra selm verdim.. Yakn bir yoldaa yapld gibi, beni sayg ile karlad.. Birlikte oturulan bir nedim gibi, beni nedimlie ald.. Ve bana bir makam at.. Sonra yle dedi: - Sz kabilinden neyin varsa, bana anlat.. Hemen sze baladm: - Efendim, senin yksek durumunu soracaktm.. Engelli, hakknda eitli sz edilen ann anlamak istiyorum.. Bu bapta halk tereddde dmtr.. Bunu dinledikten sonra yle anlatt: - Ben, yce bir hakikatm.. Rakika-i Mtedaniye benim.. Ben, varlk insannn srrym.. Batn mabudun ayn benim..

Ben, hakikatler meknym.. Rekaik dalgas benim.. Ben, lhut eyhim.. Ben, nasut lemini koruyanm.. Her manada surete girenim.. Her tegnnighta ( veya tegenni edende ) aa karm.. Her surette yaratlrm.. Her surede yet olarak belli olurum.. im: Hayret verici batn eylerdir.. Halim: Grlmemi garip haldir.. Meknm: Kaf dadr.. Mahallim: Araftr.. Ben: ki deniz arasnda dururum.. Eyne denizine dalan benim.. Kaynan kayna sudan ierim.. Ben, lhut denizinde; baln deliliyim.. Ben, fidann srrym.. Gencin hamiliyim.. Zhir Musann muallimiyim.. Ben, evvelin ve hirin noktasym.. Ben, cami ferdin kutbuyum.. Ben parlayan nurum.. Ben k saan mehtabm.. Ben, kesin szm.. Ben, zlerin hayret ettiiyim.. Ben, taliplerin arzusuyum..

Ve.. bana hi kimse vsl olamaz; hi kimse yanma gelemez.. Amma NSAN-I KML mstesna.. Vuslat bulan ruh mstesna.. Bunun dnda kalana gelince.. makamn onun ok tesindedir.. Bu, benden bir haber alamaz.. Benden bir iz gremez.. Bunlara, baz itikad suretleri peydah olur.. Bu itikad, kullarnn birinin sureti de olabilir.. Byle olunca: Benim ismimle isim alr.. ismimi yanana yazar ad olur.. Onu grp yanlan cahil: Hzr isimli kimsenin o olduunu sanr.. Halbuki o nerede?.. Ben neredeyim?.. Benim koca kabm yannda, onun kk tas nedir ki?.. Meer ki o: Denizimden bir damla ola.. Meer ki o: Asrmdan bir an ola.. Bu durumda o: Onun hakikat, incelik tayan hallerimden biridir.. Onun gittii yol ise.. eitli yollarmdan bir yoldur.. Bu manada: O aldatan yldz; yine benim.. Onu dinledim; tekrar sordum: Sana vsl olann; sahana inenin almeti nedir?.. yle anlatt: - Onlarn bazlar, demoludur.. Bazlar ruhlar leminden gelir..

Ancak onlar, eitli ynleri ile alt ksma ayrlr:

BRNC KISIM: En deerlisi bunlardr.. Keml ynyle, en olgunu bunlardr.. Efrad makamna ulaan evliya bunlardr.. Bunlar, peygamberlerin izinde yrrler.. lem-i ekvandan kaybolmulardr.. Gayb lemine gemi; ad: - Rahmann istivagh.. Olan makama varmlardr.. Bunlar, bilinmezler.. Vasflar da edilmez.. Durum anlatld gibi olmasna ramen; bunlar: demolu, cmlesindendir.. KNC KISIM: Bunlar, manalarn ehli ve ann, zamann ruhlardr.. Vel zat, bunlarn suretlerine girebilir.. Girdii bu surette: nsanlar, zhir ve batn ynyle kemle erdirir.. Ama, onlarn hayrlarna.. Onlar ruh gibidirler; amma, kalp ekline brnmlerdir.. Byle olular: Gzde suret bulan mmkin kuvvet sebebi iledir..

Bunlar, uhud leminden sefer etmi; gayb varl fezasna vsl olmulardr.. Byle olunca: Onlarn gayb ehadet olmutur.. Nefesleri ibadet olmutur.. Bunlar: Yeri ayakta tutan stunlar menzilesindedir.. Farz ve snneti edada kaimdirler.. NC KISIM: Bunlar ilham melekleridir.. Sebeplerin melekleridir.. Evliyaya yol gsterirler.. Safi kullar konutururlar.. Bu duygular leminde grnmezler.. Kendilerini avam insanlara tantmazlar..

DRDNC KISIM: Bunlar, belli mevkilerde mnacat ricali saylrlar.. Amma, devaml.. Kendi lemlerinden karlar; ama bilindikleri yerin dnda bulunurlar.. Bu duygular leminde, sair insanlara da gzkrler.. Safa ehli zatlar, bazen bu sancak altna girer halka gayb ilerini syler.. Ve onlara gizli hallerden haber verir.

BENC KISIM:

Bunlar, ssz blgelerde, llerde bulunurlar, seyyardr.. Gezerler.. Bunlar, dem soyundan kimselerdir.. nsanlara grnr; sonra kaybolurlar.. Konuurlar; sorulara cevap verirler.. Bunlardan ou; da ban mesken tutar.. Yaylalarda, vadilerde, rmak kenarlarnda kalrlar.. Yine bunlardan imkn olan, ehirlerde mesken tutar.. Makamlar gzeldir.. Ancak, evk duyulacak ve dayanlacak bir makam deildir.. ALTINCI KISIM: Vesvese deil; hatralara benzerler.. Bunlar, tasavvuf anas ile, fikir babasndan domulardr.. Bunlarn szleri, bir dayanak deildir.. Bunlar gibi olunmaya tevik olmaz.. Bunlar hata ile sevap aras olurlar.. Bazan, keif ehli olur.. Bazen da hicap ehli olurlar.. Allah.. Hak syler. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr.. Ana kitap onun katndadr..

nsan- Kmil 58/1. Blm (Suret-i Muhammediye)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl

FASIL:1 O suret, yle bir nurdur ki: Allah-u Tal, cenneti de cehennemi de ondan yaratt.. Oras yle bir makamdr ki: Azap ve nimet tad onda bulunur..

yle gzel nurlar ki kalbde daima parlar; Gne gibidir doarken, rtldr onlar.. Hakkn zuhuru oldu ama rif katnda; Hi sakl duramazlar tecelliler saarlar.. Kalbde kuvvetler var, ad olmu: Musavvire, Ne var ki onda toplanmtr tmyle srlar.. Sayld onlar, huld cennetinden bir numune; Kk olarak, hayal sahasnda boy salarlar.. Verir trl meyve mayhounu tatlsn; Aacnda cennetin akik gibi parlarlar.. Halikn yapt neler var orda bilinmez; u hakim mstesna, ba edi nnde kullar..

Onlar mahluk ama Halikna olmu ayna; Hkmde danktr ama ze yaknlar.. Dk grnr, ancak Allah katnda yce; Alrlar insanlar sr dahi olsalar.. Onlar aciz grnr mahluk olduklarndan; l gibi, kuvvete boyun eip dururlar.. nsana ancak onlar ferah getirir zira; Zhir halinde onu hznler kovalarlar. Akll kanmamal onlarn ss ana; Olmamal onlara hrs yollu sarlmalar.. Eer diri olsalard bakardn onlara; Vuslattalar insanlardan kopuk saylrlar.. bu szler, nktemizin stnde kabuktur; At kabuklar, sana fayda salayamazlar.. Szle geldi dile, hele bak bu hikmetlere; Gizli yoldan ama, mana gne gibi parlar..

Bilesin ki.. Allah-u Tal sana marifeti yolunda baar ihsan eylesin.. Ve.. seni zatna yaknlardan klsn.. Allah-u Tal, Muhammed suretleri: Bedi, Kadir ismi nurundan yaratt.. Mennan ve Kahir ismi ile de, ona bakt.. Bundan sonra: Latif, Gafir ismi ile ona tecelli etti..

bu tecelli annda; SURET- MUHAMMEDYE o tecelli icab ikiye blnd.. ki ksma ayrlr gibi bir hal ald.. Allah-u Tal saa den yarsndan, cenneti yaratt.. Buras, nimet sahiplerine saadet evi oldu.. Sola den yarsndan ise.. cehennemi yaratt.. Buray dallet ehli akilerin yuvas yapt.. Cennetleri yaratt ksm; Mennan ismi ile baklan ksmdr.. O: Latif tecellinin srrdr.. Btn kerimlerin mahalli orasdr.. Allah-u Talnn atei yaratt ksma gelince: Kahir ismi ile ona baklmtr.. Ve bu: Gafir ismi tecellisinin srrn saklar.. Bura enlinin, sonunda hayra kabulne iarettir.. Nitekim Resulullah S.A. cehennemden haber verirken yle buyurdu: - Cebbar, ayan cehennemin zerine koyunca cehennem yle der: - Yetti yetti.. Bundan sonra cehennemde kereviz otu biter..

Anlatlan hadis-i erifteki mana srr udur: Allah-u Tal, cehennem ehli iin azab yaratnca onlarda, bu azaba dayanacak gc de yaratt.. Byle olmasayd: Helk olurlard, yok olurlard.. azaptan da kurtulurlard..

Durum byle olunca: Kendilerine gelen azaba dayanmalar iin, kuvvet yaratlmas gerekli oldu.. Bylece: onun azap cezasn tadarlar.. Bu durumu, u yet-i kerime ifade eder: - Derileri yanp, pitike; azab tadp durmalar iin, onlarn derilerini yeniden deitiririz.. ( 4/56 ) Burada derilerin deitirilmesi: Onlarda olmayan yeni bir kuvvetin gelmesidir.. Byle olunca; Onlar, ilerinden yle derler: - Belki de, bize yle yle bir azap olunacak.. Bu durumu, azab tatmalar iin, kendilerine gelen yeni kuvvetten anlarlar.. Allah bu duyguyu onlara verir; anlarlar.. Sonra azap gelir; azap olunurlar.. Onlarn iinde olan bu kefi; kendilerine olan bir azap mjdecisi gibidir.. Byle olmas, onlara ihanet zerine ihanet olur.. Nitekim, ayn ekilde, cennet ehli de, nimet gelmeden nce, nimetin mjdesini alrlar..

.
Sonra.. Cehennem ehlinden bir azap gidip, dier azap gelince, kendilerine verilen ilk kuvveler ayrlp gitmez.. nk o: hsan eliyle kendilerine verilen bir hibedir.. Hak Tal hibesinden dnmez.. Azaba gelince: Kahr eliyle gelmitir..Onu deitirmesi, yerine yenisini getirmesi hakkdr..

Bylece onlar: Her azapta yeni bir kuvvet kazanrlar.. Taa, kendilerinde hibe yollu bulunan kuvvetler, ilh bir kuvvet eseri zhir oluncaya kadar.. O kuvvet zhir olunca, onlar eker gtrr.. te o zaman: Cebbar olan Allah kademini atee basar.. Hak sfatlar bir kimsede zhir olduktan sonra, ona ekavet gelmez artk..
o

Bilesin ki.. Cebbarn onlara zuhuru, sz edilen ilhi kuvvet sayesinde olmutur.. Ki bu kuvveti onlara gstermitir: Bu gsterme ise.. her eyde vuslat sebebi olan bir mnasebet icabdr.. te.. anlatlan mana icab olarak, Yce Hak kademini ate zerine koyar.. Ve o zaman: Ate zelil olur; boyun eer.. Nitekim bu mana; atein: - Yetti yetti.. Demesinden anlalr.. Anlatld gibi bir sz: Zillet halinden gelen bir szdr.. Ama izzet kahr altnda.. Ve.. o zaman azap gider..
o

Bilesin ki..

Ate vucdda asl bir varlk olmaynca, iin sonunda zail olup gider.. Bu iin incelii u manaya dayanr: Atein yaratld sfat mesbuktur.. Mesbuk ise.. sabkn bir daldr.. Bu mana: - Rahmetim gazabm sebkat etti.. Cmlesinin manasdr.. Bu durumda asl olan sabktr.. Mesbuk ise.. onun bir daldr.. Hele rahmetin durumuna bir bak ki: nden sona, varla hkmn geirir.. Onun yle oluu, asl oluundan ileri gelir.. Amma gazap byle deildir.. O hkmn nden sona varla geiremez. Kald ki: Allah-u Tal mahluku yoktan yaratmtr.. Byle yarat ona rahmeti icabdr.. Gazabndan tr deildir.. O bir gnah ilememitir ki: Gazaba hak kazansn.. Hele bir bak Sbhan olan Allah yle buyurdu: - Rahmetim her eyi kaplad.. ( 7/156 ) - Gazabm her eyi kaplad.. Buyurmad.. nk o: Eyay zatndan rahmet olarak yaratt.. te.. bu iaretten anlalyor ki: Gazap varln sonuna kadar gidemez..
o

Bu manada bir sr var ki, yledir: Rahmet, zata bal bir sfattr.. Yani: Sbhan olan Allahn zatna..

Gazaba gelince: Zata bal bir sfat deildir.. Hele bir bak ki: - Rahman ve Rahim.. Adn ald; ama: - Gadban ve gadub .. Adn almad.. Zira gazap adaleti icab ettiren bir sfattr.. Adalete gelince: ki i arasnda verilen bir hkmden ibarettir.. dil ismi: Onun bir sfatnn ismidir.. Rahman ismi ise.. Onun zat ismidir.. Gaffar ismine bir bak.. O: Rahmetin icab ettirdii nimete ait zuhur yerlerinin ilkidir.. Nitekim o, sfata geldi: - Gafir, Gaffar ve Gafur.. Dendi.. Kahir ismine gelince.. ki o da: Cezaya ait zuhur yerlerinin ilkidir.. ki adaletin icabdr.. Bunda ancak iki sfat bulunur.. Mesel: Kahir ve Kahhar.. Kahur sfat gelmedi.. Btn bu anlatlanlar, Rahmetin gazab gemesinin srrdr..

.
Bilesin ki: Ate vcutta geici bir ey olduundan; zevali caiz oldu..

Anlatld gibi olmasayd; zevali muhal olurdu.. - Atein zevali.. Demek: - Kendisinden yakc kuvvetin gitmesi.. Demektir.. Bu durumda onun melekleri de geip gider.. Ate melekleri gidince de: Nimet melekleri gelir.. Nimet meleklerinin gelii ile, o ate yerinde kereviz otu biter.. O ot yeildir.. Cennette renklerin en gzeli ise.. yeildir.. Bylece durum deiiyor; nce cehennem olan ey, nimete evriliyor. Nitekim bu mana, brahim a.s. peygamberin kssasnda anlatld.. Allah-u Tal onun ateine yle buyurdu: - brahime serin ve selmet ol.. ( 21/69 ) te o zaman, orada reyhanlar bitti.. Baheler oldu.. Ama yer deimedi. Olduu gibi kald.. Amma atei gitti.. Bu durumu yle anlatabilirsin: - Ate gitmedi.. Ancak azab elemi rahata evrildi.. te, kyametin cehennemi de byledir.. Bu durum iin, istersen yle diyebilirsin:

- Cebbar kademini bastktan sonra, cehennem zail olup gitti.. Ve.. istersen: yle diyebilirsin.. - O hali zere baki kald.. Ancak cehennem ehlinin azab rahata evrildi.. te.. durum bundan ibarettir..
o

Dnya hayatndaki nefsan tabiat; anlatlan duruma benzetebiliriz.. Bir kimse, Hakkn cezbesine kaplr; mcahede ve riyazetle tezkiye yolunu tutarsa.. cehennem atei iin anlatlan durum, bu kimsenin haline uyar.. O zaman: - Nefsan tabiat yok olup gitti.. Dersen, doru sylemi olursun.. - O, ilh nurlarn tezkiyesi altnda kapaldr.. Dersen; bu sznde de sadk olursun..

.
Sonra... Mcahede ve riyazetler.. ayrca bunlarn benzeri meakkat yollu iler.. cehennem ehlinin kyamet gn urayaca iddet ve azap yerine geer.. Ayrca, hirette azabn eitli oluu, fazlas noksan ile; burada yaplacak riyazat, mcahede ve nefse muhalefet durumlar misal gsterilebilir.. Amma nefsan tabiatn tezkiyesinde yerini bulan kimse iin..

Kald ki: Tabi nefse tam manas ile yklenmedikten sonra.. zail olmaz.. ok ok yorulmak lzm.. Amma, tabi havaya uymayan, tabi arzular znde yerlemeyen iin byle bir durum yoktur.. Yani: iddetli mcahede ve riyazat yoktur.. Bunun durumu: Az azap grp sonra cennete karlan gibidir..
o

Bu ilimleri bana bildiren ruh, yle anlatt: - Devaml mcahede, riyazat ve muhalefetle zail olup giden bu iler, Allah ehli zatlarn bir hazzdr.. Onlar, bu hazlarn u yet-i kerimden alrlar: - Sizden herkes, cehenneme urayacaktr.. Bu durum Rabbna gerekli bir hkmdr.. ( 19/71 ) Onlar, dnyada iken, anlatlan skntdan sonra, cehennem ateine uramazlar.. Byle olmas: Allahn onlara bir lutfudur.. nayetidir.. Byle yapar ki: kinci bir defa kuluna azab olmasn.. Ona ikinci bir sknt gelmesin.. Dnyada iken, urad skntlar, hirette olacak baka bir azaba karlktr.. Bu szmn delili, Resulullahn S.A. u hadis-i erifidir: - Stma her mminin cehennemden hazzdr.. Stma, atein yerine kaim olunca; sana gre, riyazat, mcahede, nefse muhalefet durumlar nasl olur?.. Halbuki bunlar, her iddetli eyden daha iddetlidir.. Taa.. nefis temizliini

buluncaya kadar, bunlarn zorluu devam eder.. Anlatlan mana icabdr ki; Resulullah S.A. efendimiz, nefisle mcahedeye: - C i h a d e k b e r.. Dedi.. Kl alnp yaplan cihada ise:

- Cihad- asgar.. Adn verdi.. Ak olan udur ki: Stma, dmanla karlap, vurup drtp, harp etmekten daha kolaydr.. Hsl: Anlatlan dmanla arpma zamanlarnda hsl olan durum; Allah ehline gre,nefisle cihad, ona muhalefet yannda KK CHAD olmaktadr..
o

Bilesin ki.. Allah-u Tal atei: Kahhar isminden yaratt..Ve onu: Cell isminin zuhur yeri kld.. Ve ona yedi tecelli eyledi.. Bu tecellilerden baplar hsl oldu.. Bu tecellilerin manalar var.. yle ki:

BRNC TECELL: Bu tecelliyi Mntekim ismi ile yapt.. Bu tecelli sonunda bir vadi ald..

Burada yz altm bin alt alta ukur vardr.. Bu cehennemin ad: LEZ dr.. Allah-u Tal bu vadinin kapsn: Masiyet, crm gibi zulmetlerden yaratt.. Buras masiyet ehlinin mahallidir.. Bir de, kul hakk bulunmayan gnah ehlinin yeridir.. Bu gnah da, kulla Allah arasnda kalan itir.. Mesel: Yalan, riya, livata, arap imek , farz emirleri terk etmek, Allahn haram ettii eyleri mbah grmek gibi.. Bunlar mcrim kimselerdir.. Allah-u Tal, bunlar iin yle buyurdu: - Gnahkr, o gnn azabndan kurtulmak iin unlar feda etmek ister: Oullarn, karsn, kardeini, kendisini aralarnda barndran btn soyunu, hatta yeryznde kim varsa hepsini.. Bunlar feda etsin ve kurtulsun.. ama olmaz ki.. nk o halis alevdir.. LEZdr.. Btn bedenin i uzuvlarn ekip koparandr.. Allahn taatndan ve zikrinden dnp kaan: -G e l g e l.. Diye arr.. Ayrca masiyet, gnah cinsi eyleri biriktireni de arr.. ( 70/11-18 ) Bu tabakadakilerin azab zordur.. Ancak, btn iddetine ramen, bundan sonrakilerin azabna nazaran en hafifidir.

KNC TECELL:

Yani: Cehennem zerine olan Allah-u Talnn tecellisi.. Bu durumda oraya: Adil, ismi ile tecelli eyler.. Bu tecelli ile, cehennemde bir vadi alr; ad: CAHM olur.. Burann alt alta, yedi yz yirmi bin ukuru vardr.. Allah-u Tal bu vadinin kapsn fcurdan yaratt.. Bu fcur unlardr: Zulm, taasup, batl talep, tuyan.. Buras: Haksz yere, Allahn kullarna saldran, ba kaldran, mallarn alan, kanlarn aktan, svmek, gybet vb. yollardan halkn namusuna dil uzatan kimselerin yeridir.. Bu vadi, bundan nce anlatlan vadinin altndadr.. Katlar da ona bakarak kat kat fazladr.. Nitekim Allah-u Tal, bu manada yle buyurdu: - Gerekten FCCAR, CAHMdedir.. ( 82/14 ) Burada FCCAR unlardr: Yalan yere yemin edenler, zalimler, insanlara sataanlar.. Hsl: CAHM zalimlerin meskenidir.. Yani: Haksz yere insanlara zulmedenlerin meskenidir.. Bu tabaka ehlinin azab: Birinci tabaka ehlinin azabndan ok ok iddetlidir..

NC TECELL: Allah-u Tal bu cehenneme tecellisini EDD ismi ile yapar..

Bu tecellinin sonunda bir vadi alr.. Bu vadinin ad: SRA olur.. Bu vadinin, 1.440.000 ( bir milyon drt yz krk bin ) alt alta ukuru vardr.. Allah-u Tal, bu vadinin kapsn unlardan yaratt: Cimrilik ve ok mal ymay istemek.. Kin, hased, ehvet, dnya sevgisi vb. daha nice eyler... Anlatlan huylardan kimde varsa.. buras onun meskenidir.. Bu vadi, bundan ncekinin altndadr.. Ve azab, kat kat ondan iddetlidir..

DRDNC TECELL: Burada, Allah-u Tal cehenneme GAZAB ismi ile tecelli eder.. Ve.. orada bir vadi alr.. Bu vadinin ad: HAVYE olur.. Buras, cehennemin en alt katdr.. Alt alta burann, 1.880. 000 ( bir milyon sekiz yz seksen bin ) ukuru vardr.. Biri buraya atlr.. Amma, iki ukur arasnda o kadar mesafe vardr ki; dnya saatleri boyunca orada yuvarlanr.. Ve.. saatler biter; yine de ikinci dip ukura varamaz.. Allah-u Tal burann kapsn: Nifak, riya, yalanc iddia vb. eylerden yaratt.. Anlatlan huylardan kimde bir huy varsa.. orada kalr.. Bu manada gelen bir yet-i kerime yledir:

- Mnafklar, cehennemin en alt ukurundadr.. ( 4/145 ) Buraya: HAVYE, isminin verilmesi de, anlatlan mana icabdr.. Bu tabaka, azab itibar ile, bundan nceki tabakalardan daha zorludur.. Hem de kat kat.. BENC TECELL:

Allah-u Tal bu tecellisini: MZLL, ismi ile yapar.. Bu tecelli sonunda bir vadi alr.. Bu vadinin ad: SAKAR olur.. Bu vadinin alt alta, 5.760.000 ( be milyon yedi yz altm bin ) ukuru vardr.. Allah-u Tal bu vadinin kapsn KBRLENME huyundan yaratt.. Allah-u Tal burada: Firavunlar, haksz yere stn grnp zulm yolunu tutanlar zillete drr.. Allah-u Tal: GAYYUR sfatnn sahibidir.. Her kim, onun sfatlarndan birine, yahut isimlerinden birine iddia yollu hak etmedii halde sahip kmak isterse.. iler ters dner.. ddia ettiinin zdd ile, Allah-u Tal kyamet gn ona azab eder.. Anlatlan kimseler de: Yeryznde kibre daldklar, haksz yere yce Hakkn sfatn takndklar iin: MZLL, ismi ile tecelli eder.. Bu manada gelen yet-i kerime yledir: - Sonra.. dnd.. kibre kapld.. ( 74/23 )

Sonra yle dediini anlatt: - Bu, ancak beer szdr.. Ve onu SAKARa sokacam.. ( 74/25-26 ) Daha ak manas udur: - Allaha ibadetten, onun yce saltanat karsnda eilmekten, dnd.. Kibir yolunu tutmaya yneldi.. Allaha ibadet etmek istemedi.. Bir iman bana girmemek iin, yle dedi: - Bu bir beer szdr.. O sylesin.. SAKAR cehennemine sokacam..

ALTINCI TECELL: Burada, cehenneme: ZLBAT ismi ile tecelli eder.. Bu tecelli sonunda cehennemde bir vadi alr.. Bu vadinin ad: AR olur.. Bu vadinin 11.520.000 ( On bir milyon be yz yirmi bin ) ukuru vardr.. Burada, her ukur arasndaki mesafe: Dnya ehlinin nfusu kadar uzundur.. Bu cehennem katnn kapsn, Allah-u Tal eytanlktan yaratt.. Bu, bir atetir.. Tabiat kvlcm ile nefis duhanndan kar.. Bu olanlarn sonunda: Fitneler olur.. Gazap meydana gelir.. ehvet kar..

Mekir, ilhad vb. durumlar hsl olur.. Bu anlatlan huylardan biri, bir kimsede bulunursa.. eytanlarla beraber anlatlan vadide kalr.. Bu manada gelen yet-i kerime yledir: - Biz onlar, eytanlara atmaya yarar kldk..Ve onlara: AR azab hazrladk.. ( 67/5 )

YEDNC TECELL: Allah-u Tal cehenneme, bu tecellisini: ELM TAB SAHB ismi ile yapar.. Bu tecelli sonunda, oraya bir vadi alr.. Bu vadinin ad: CEHENNEM olur.. Burann, 23.040.000 ( yirmi milyon krk bin ) ukuru vardr.. Bu ukurlar arasnda, senelerin yolu vardr.. Onun sonuna varlmas imknszdr.. Meer ki, kudret yolu ile ola.. Ya da, hikmet tertibinden bir durum hsl ola.. Baka trl olamaz.. Kudret durumuna gelince: Sonsuzu, bir sonu var gibi gsterebilir.. Nihayeti olmayan bir eyi, kolay, sonu varm gibi ortaya atabilir.. Sonra.. Kyamet hallerinin her biri, ya da pek ou, kudret yolu ile gelmektedir..

Sebebine gelince: Dnya hikmet yeridir.. hiret ise kudret yeridir.. Hatta cehennem ehli hallerinden bir hal, ve cennet ehli hallerinden bir hal, sahibini ezelden ebede kadar alp gtrr.. Bunun ne n bulunur; ne de sonu.. Mesel: O ezelden ebede kadar uzun grnen mikdar, saysz bir andan ve bir vakitten ibarettir.. Sonra baka bir ekle girer.. Yani: Allah-u Talnn murad ne ise yle.. Burada anlatlan, artc bir srdr.. Bunu akl kabul edemez.. Belki de, byle bir eye akln gc yetmez.. Sebebine gelince: Akl, hikmet balar ile baldr.. Keif ise.. kudrete baldr.. Durum byle olunca: Anlatlan ancak keif sahibi olan anlar.. Sonra.. Allah-u Tal, bu tabakann kapsn, kfr ve irkten yaratt.. Bu manada gelen yet-i kerime yledir: - Kitap ehlinden ve mriklerden, ebed cehennem ateinde kalacaklardr.. Halkn erlisi bunlardr.. ( 97/6 ) Dolays ile, bunlarn azab, azabn erlisi olacaktr.. nk, cehennemin azap iine bir son yoktur.. Kald ki bu, yetin de manasdr:

- O gn cehenneme: - Doldun mu?.. Diye soracaz; yle diyecek: - Daha fazla yok mu?.. ( 50/30 )

Bilesin ki: Cehennem tabakalarndan her tabakada bulunan, o tabaka ukurlarndan her birine, ayr ayr girip dalmadka kamazlar.. Ancak, onlardan bazlarnn o ukurlara dal, Allah tarafndan kolay olur.. Bazsna da zor gelir.. Orada olan, cehennemin btn ukurlarna dalmay tamamladktan sonra: Cebbar kademini oraya basar.. ki bunun manas daha nce hadis-i erifle anlatld..

.
Burada ince bir sr vardr.. Cebbarn kadem basmas, herkes iin ayr ayr olur.. Sonra da, cehennem tabakalar iin olur.. Ancak, bu kadem basma ii; btn saylarna ramen bir sre iinde ve bir gnde olur.. Byle olmasna ramen, bir zaman iindeki bu ayrl ve bu fark cehennem ehli iin ilh kudret orada zuhura getirmitir.. Bu durum, akllar hayrete daldracak bir durumdur..

Ve.. ancak: lh bir keifle bilinir..

.
Sonra.. Allah-u Tal, bu cehennem maliki hazinleri, iddet mazhar kld.. nk, onun makam: edidl kuvadr.. Hele Allah-u Talnn cehennem ehline tecelli eyledii ilerin tmne bir bak.. Onlarn hepsi: iddet manas tar.. Bu sebeple: Malik iin, cehennem tabakalarnn tmnde saltanat vardr.. Bu sebeple cehennemin hazinedar, saklaycs ve koruyucusu olmutur.. Azap meleklerine gelince: iddet hakikatinin inceliklerinden meydana gelmilerdir.. Nitekim, bu manada gelen yet-i kerime yledir.. - Onlara memur edilen, sert ve iddetli melekler vardr.. ( 66/6 ) Sonra.. bilesin ki.. Cehennem ehli, cehennemin bir tabakasndan onun gayr bir tabakaya naklolunurlar.. Azab hafiflesin diye, alt tabakada bulunan st tabakaya karlr.. Azab iddetlensin, diye st tabakada bulunan alt tabakaya indirilir.. Btn bunlarn oluu: Allahn diledii kadardr..

Yani: Cehennem ehlinin azabnn artmas ve azalmas babnda ne murad varsa yle olur..

.
Cehennem ehlinin saylamayacak kadar ok halleri vardr.. Hepsi de hayret verici eylerdir.. E e r: Her tabakada bulunanlar, onlarn eitlerini, her ukuru dolduran kimseleri; Bunlara tevkil edilen melekleri ve eitlerini anlatma yolunu tutsak.. a y e t: Mmin olduu halde, zhir bir crm ilemedii halde bunlarn arasna: - zellikle, zalimlerden size srayacak fitneden saknnz.. ( 8/25 ) yet-i kerimesi srr icab, deni anlatmaya balasak.. Bir de: Bunlarn dnda; cehennem ehli tabakalarndan olduu halde; ilh kudretle: Mminlerin dahi dnya hayatnda eremedikleri, hakikat bulanlar anlatmaya kalksaydk.. Nice ciltler dolard.. Nitekim ben, Eflatunla bulutum.. Zhir ehli onu: Kfir sayar.. Ve onu: Gayb lemini nurla, aydnlkla doldurmu grdm.. Ve onu: yle bir makam tutmu grdm ki; evliyadan hi birinde yle makam grmedim. Ona sordum:

- Sen kimsin?.. yle anlatt: - Ben zamann kutbuyum.. Zamanlarn birinci geleniyim.. Hsl: Buna benzer daha ne acaib ve garaib iler grdk.. Ancak, onlarn hi birini ifa art deildir.. Burada, sana nice srlar iaret ettik.. Hem de, ok ok.. Bizim iin, bu dilin dnda nekadar anlatmak mmknse o kadarn anlattk.. Durum byle olunca, hitaplardaki kabuu at; z al.. Amma z sahibi kimselerden isen.. Bu kitap, yle ilimleri kaplamtr ki; bunu anladktan sonra, cehennem ehlinin halini, bunun dnda bir eyle anlamaya hacet kalmaz.. Kald ki: Azap eitlerini anlatmak, azap meleklerinin iddet sfatlarn anlatmak dahi bize gre deildir.. Dier kitaplar, onlarn tafsili ile doludur.. Onun iin biz: Uzun anlatmay brakp bu kadarla yetiniyoruz..

Bilesin ki.. Cehennem ehli iin, orada bir lezzet vardr..

Onlarn bu lezzeti, muharebe ve d ehlinin lezzetine benzer.. Ama bu lezzet, o i iin yaratlmlara gre olan bir lezzettir.. Biz, nice insanlar grdk ki: Muharebe ve dp vurumaktan lezzet duyarlar.. Halbuki onlar: Bu iten elem duyduklarn da bilen kimselerdi.. Lkin, onlarn ze yerleen rububiyeti; onlar bu ie dalmaya dayandrr.. Cehennem ehlinin, bunun dnda duyaca bir lezzet vardr ki: Bu, uyuzdan duyulan bir lezzete benzer.. Bu kimse, derisinin yzleceini bildii halde kanr.. Bundan da lezzet alr.. Bu kimse, lezzet ve azap iinde bulunan bir kimse gibidir.. sterse, grn savunma babnda getirdii mislde hatal olsun.. Biz, bylesine ahid olduk.. Hindistann K nam beldesinde birini grdm.. Sene: 790 idi.. Orann byklerinden kiiyi ayr ayr yerde taammden ldrd.. Birini, ldrnce koup brne gitti, daha sonra da br kalan ldrd.. Bylece kiiyi haklad.. Yakalanp boynu vurulmak zere, getirilince, yanna vardm: - Ne yaptn byle?.. Deyince bana yle dedi: - Ben yle gzel bir ey yaptm ki sorma..

Byle sylerken, yapt iin, muazzam bir i olduunu anlatyordu.. Onu gzel bir lezzet iinde buldum.. mrm hakk iin: Onun, daha nce byle bir lezzet duyduunu sanmyorum.. Halbuki o: O anda dvlecek, balanacak ve o girdii yola sapanlar gibi aslacakt.. Btn bunlar biliyor, ayrca znde bir lezzet duyuyordu.. Cehennem ehli iin bir baka lezzet daha var ki.. Bu da akll geinen birinin, cahil birini hatal karmas annda olur.. Bir cahil vardr; talihi yar olmu, gecesi, gndz msait gitmi bir bolluk iine dmtr.. Bu akll geinen kimse, skk durumunda, cahilin ilerini beenmekte ise de, onun gibi olmaya raz olmaz.. Onun iin hsl olan kendisine de olmas iin, cahilin yaptn yapmaz.. Dolays ile, onun erdii saadete ermez, ekavet denizine dalar gider.. Nefsinin riyasetine taklr; aklnn, fikrinin hkmnce yrr; nefsinin hali ile lezzet bulur.. Cahilin durumundan nefret ettii iin, kendi zor durumundan lezzet alr kalr..

Yukarda anlatlan cehennem ehlinin daha nice lezzeti vardr.. Hatta, ben bir cemaat grdm.. Bunlar, cehennem azabnn en iddetlisine arplmt.. Onlar bu hali ile grdm; hatta, kendilerine cennet arz olunduu zaman, istemediler.. Bu taifenin hali bu idi..

Bunun dnda kalan bir taifenin hali ise.. Tam bunun aksine idi. Bunlar cennetten bir ey koklamak, orann suyundan bir yudum imek istiyorlard.. Allah-u Tal, onlar yle anlatt: - Cehennem ehli, cennet ehline yle seslenir: - Bize, sudan, veya Allahn size nasib ettiinden yollayn.. Cennettekiler yle derler: - Allah ikisini de kfirlere haram kld.. ( 7/50 )

Bilesin ki.. Anlattklarmzn tm, cehennem ehli iin belli bir l deildir.. Hepsi ayn ekilde srp gitmez.. Onlar, cins cins, eit eit ayrlr.. Bazlar, ektikleri azabdan lezzet duyarlar.. Bazlar, yalnz azap eker.. Baka bir ey duymaz.. Azabnda hibir lezzeti yoktur.. ektikleri azaptan iddetle nefret ettikleri de vakidir.. Bazlarn azaba atan, dnyadaki ok akllardr.. Bazlarn da, azaba iten, dnyadaki cehaletleridir.. Bazlarn da, itikadlar azaba sokmutur..

Bazlarnn dahi, amelleri o azaba uramasna sebep olmutur.. Bunlarn bir ksmlar var ki: Bunlar azaba sokan, kendilerinde olmayan eyle halkn vgsdr.. Bazlarnn azaba uramasna ise.. Onda olan kabahat, iyilik cinsi eyleri sylemeleri, yahut onda olmayan ktlkleri anlatmalardr.. Hsl: Cehennem ehlinin hali cidden alacak derecede garip bir eydir.. Bu durum, u kuds hadisle daha iyi anlatlr: - unlar cehennemlik olmu: hi nem vermem.. unlar dahi cennetlik olmu; bunlara da nem vermem..

Sonra.. unu da bilesin ki.. Cehennem ehlinden yle kimseler vardr ki: Bunlar, Allah katnda cennet ehlinin pek ounu fazilet itibar ile geerler.. Allah-u Tal onlara tecelli eylesin; diye ekavet evine koymutur.. Bylece o: akiler zmresi iinde nazar eyledii mahal olur.. Bu duyulmam bir srdr; alacak bir eydir.. Allah-u Tal istediini yapar; diledii hkm verir..

nsan- Kmil 58/2. Blm

(Suret-i Muhammediye)

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

F A S I L : II

Burada, SURET- MUHAMMEDYENN ikinci ksm anlatlacaktr.. Bu, o ksmdr ki; Allah-u Tal oraya: Mennan ismi ile tecelli eylemitir.. Ve.. Bu tecelli sonunda, cennet eitlerini yaratmtr Daha sonra, o cennetlere: Ltif ismi ile tecelli eyleyince, orasn katnda eref bulmaya, ikram bulmaya lyk olan herkese mahal kld..

Bilesin ki.. Cennetler, umumiyetle sekiz tabakadr.. Onlarn her tabakasnda, ok cennetler vardr.. Ve.. her cennetin de, nice dereceleri vardr ki; hadde hesaba gelmez.. yle ki: BRNC TABAKA: Buras SELAM CENNET ismini almtr.. Ayrca:

- MCAZAT CENNET.. Ad da verilmitir.. Allah-u Tal, bu cennetin kapsn, salih amellerden yaratt.. O cennette, orann ehline: Hasib ismi ile tecelli eyledi.. Bylece oras, srf amellerin karl oldu.. Resulullah S.A. efendimiz: - Hi kimse, ameli ile cennete giremez.. Buyurmas ile, mevhibeler cennetini murad etmitir.. Mcazat cenneti murad edilmemitir.. Nitekim bu cennet ehli iin; Allah-u Tal yle buyurdu: - nsanlar iin, yalnz almas karl vardr.. almann karl yaknda grlecektir.. Sonra.. en bol tarafndan mkafat verilecektir.. ( 53/39-41 ) Hlsa: Bu cennete, ancak salih amellerle girilir.. baka yolu yoktur.. Bir kimsenin, salih ameli yoksa, buraya girii de yoktur.. Ayrca bu cennete: - Y s r a.. Ad da verilir.. Bu manay da u yetten anlyoruz:

- Bir kimse, sadakasn verir, kendini korursa, ayrca: Hsnay dorularsa.. YSRAy ona nasib ederiz.. ( 92/5-7 ) Hali anlatld gibi olan kimsenin, sz edilen cennete girmesi pek az salih amele baldr. Bu ise.. Allahn kolaylk nasib ettii herkese nasib olur.. KNC TABAKA: Bu cennetin adna: - HULD, MEKASB.. Denir.. Mcazat cenneti ile, MEKASB cenneti arasndaki fark udur: Mcazat cenneti ameller kadar olur.. Ve amellere karlk ihsan edilir.. MEKASB cenneti ise.. Srf kazantr.. Zira o: Akidelerin, Allaha kar beslenen gzel zanlarn bir sonucudur.. Bu bedenle yaplan amellere karlk verilen hibir mkfat orada yoktur.. Allah-u Tal, bu cennet ehline: BED ismi ile tecelli eder.. Bu tecelli sonunda gzel akide sahiplerine umulmadk haller zuhur eder.. Hepsi orada ilh bedaat olarak meydana gelir.. Bu cennetin kaps: tikadlar, Allaha zanlar ve midden yaratlmtr.. Bu cennete anlatlan huylardan birine sahib olanlardan bakas giremez.. Bir kimsede, bu huylardan bir huy yoksa.. oraya giremez..

Bu cennetin adna: - MAKASB CENNET.. Deniyor.. Yni: Kazan cenneti.. Zira bunun zdd: Yutulmaktr.. Hsrandr. Bu hsran ise.. Allaha kar beslenen dk vasfl zannn bir sonucudur.. Bu mnada, Allah-u Tal yle buyurdu: - te bu sizin zannnzdr ki, Rabbnza kar yle zan beslediniz.. O zan sizi drd.. Dolays ile hsranda kalanlardan oldunuz.. ( 41/23 ) Hsl: Kt zan sahipleri, bir hasaret ve bir ziyan hasretinde yanarlar.. Allaha kar iyi zan sahiblerinin ise.. MEKASB CENNET yerleridir..

NC TABAKA: Burann ad udur: MEVAHB CENNET. Bu cennet kat, yukarda anlatlan iki kattan daha yksektir.. nk, Allah-u Talnn hibelerine bir nihayet yoktur.. Hatta, hatta ylesine hibe eder ki: Ne ameli vardr; ne de akidesi.. Bu kimseye yapt hibe: Amelleri, itikad ve daha baka iyilikleri olana yapt hibeden daha fazla olur..

Ben bu cennette; her millete mensup kavimler grdm.. demolu cinsinden baz tayfalar da grdm.. Hatta, Allah-u Taldan kendilerine bir hibe varsa.. tikad ehli ile, iyi ameller ileyen kimseler de buraya girebilir..

Bunlar oraya girecei zaman; Allah-u Tal onlara: Vehhab ismi ile tecelli eder.. Baka trl de olmaz.. Sebebine gelince: Ancak buraya Allahn hibesi, ihsan ile girilir.. Buras o cennettir ki; Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Oraya hi kimse, ameli ile giremez.. Sordular: - Sende mi giremezsin ya Resulullah?.. yle buyurdu: - Evet ben de.. Ancak, Allah-u Tal beni rahmetine daldrmtr.. Bu tabaka, cennetin en ok olduu yerdir.. Hatta en geniidir.. Ve.. buras: - Rahmetim her eyi sard.. ( 7/156 ) yeti ile beliren mnann srrdr.. Hatta, akl, vehm imkn cihetinden; hakikatlerin verdii yol odur ki: Buraya girmeyen hi bir insan nevi kalmayacak; amma nasibi varsa.. Allahn gnlerinden birinde, bu cennete girer.. Vehmi imkn cihetinden gelen hakikatlerin gsterdii yol budur. Bizim mahedemiz ise.. Bundan bakadr.. yle grdk: Her millet ve her rktan bir taife bu cennette vard.. O milletlerin hepsi orada deildi.. Yardan fazlas da deildi..

Her milletten bir frka vard; o kadar.. Haliyle mcazat cenneti byle deildir.. Oras iyi ameller ileyen kimselere mahsustur.. Oraya yalnz, ehli olanlar girer.. nk kr: Mkfat olmaya daha yakndr.. Sonra.. kr olmas iin, bir sermaye lzmdr.. KNC TABAKAda geen, MEKASIB CENNET ehlinin sermayesi ise: tikadlar ile Allaha gzel zanlardr.. Amma bu cennete gelince.. - HEVAHB CENNET.. Demek istiyorum.. Buras: Cennetlerin tmnden genitir.. Hatta buras kendi fevkinde bulunan cennetlerin de tmnden genitir.. Sonra, Kuranda bu cennetin ad: MEVA olmutur.. Zira: Rahmet, her eyin yuvasdr.. Nitekim Allah-u Tal yle buyurdu: - man edip yarar i tutanlara gelince.. Bunlara: MEVA cenneti vardr.. Bu onlarn yaptklar amelin karl olarak, NZL diye verilir.. ( 32/19 ) Burada NZL: hsan, ikramdr.. Dikkat edilirse.. burada: - N Z L

Buyuruldu; ama: CEZA, yani:

Amellerine karlk.. Buyurulmad..

Bununla anlatlmak istenen mana udur: Onlar MEVAHB CENNETne koyacaktr; Mcazat veya Mekasib cennetine deil.. Zira , MEVAHB CENNET: Yce Haktan bir ihsandr.. Yce Hakkn hazinesinden akp gelen bir ikramdr.. Hsl: Cmertlik ve hibe, iyi amel ileyenlere mahsus deildir.. Bu manay anla.. DRDNC TABAKA: Bu cennetin adna: - stihkak cenneti, naim cenneti, ftrat cenneti.. Denir.. Bu cennet: Bundan nce anlatlan cennetlerin en ykseidir.. Buras: Ne mcazattr; ne de mevhibe.. Belki bu: Bir kavme mahsustur.. Bunlar yle bir kavimdir ki: Allah-u Tal onlar, o haklara gre yaratmtr.. Asl bir istihkak yolu ile bu cennete gireceklerdir.. Bunlar, yle kimselerdir ki: Dnyadan ayrlrken, ruhlar asl ftrat zerine kalmtr.. Bunlardan bazlar, dnya mrn; asl ftrat ekil deitirmeden geirir.

Ancak bu zmrenin pek ou: Behll meczuplar, mecnunlar ve ocuklardr.. Bu cennet ehlinin bazlar da; salih amel, mcahede, riyazat, Allah-u Talya kar gzel muamele yolundan nefis teskiyesi yaparlar.. Byle olunca, onlarn ruhlar, beeriyet ukurundan kp asl ftrata dner.. Asl ftrat ise.. Allah-u Tal yle anlatt: - Biz insan, en gzel kvamda yarattk.. ( 95/4 ) Bundan sonra, onlara beer kirin bulat u yetle anlatld: - Sonra onu aalarn en aasna gnderdik.. ( 95/5 ) Bu duruma denler ise.. u yetle tezkiye olmu kimselerdir..

Onlar ki, iman edip amel-i salih ilediler; bunlara minnetsiz ecir vardr.. ( 95/6 ) Yani: - STHKAK CENNET.. Ad verilen bu cennete girerler..

Bunun daha ak manas udur: Bu cennet onlarn hakkdr.. Ama, minnetle verilen bir hibe deildir..Yaplan amel veya baka bir eye karlk mkfat yollu bir mcazat da deildir.. Bu zmre.. Yni: Tezkiye yolu ile, asl ftrat bulan kasdediyorum: - E b r a r.. smi ile anlatld..

- Ebrar NAMdedir.. ( 82/13 ) Bunun byle olmas u srra dayanr: Allah-u Tal bu cennet ehline, Hak ismi ile tecelli eyledi.. Durum byle olunca; oraya hak kazananlardan bakasn koymaktan imtina etti.. Asalet yolu ve Allahn yaratt ftrat bunu gerektiriyor.. Bu cennete girenlerin bir ksm da: Dnyadan kar kmaz hemen oraya girer.. Bu cennete girenlerin bazlar da; cehennemde bir mikdar azap grdkten sonra bu cennete girer.. Cehennemde ktlkleri yanar; asl yaratlna dner.. Bundan sonra, bu cennete girmeye hak kazanr.. Ama, cehenneme girdikten sonra.. Zikri geen cennetlerin aksine; bu cennetin tavan artr.. nk, onlarn stte olan, alttakinin tavandr.. Selm cennetinin tavan, huld cennetidir.. Huld cennetinin tavan ise.. Meva cennetidir.. Meva cennetinin tavan ise.. Bu anlattmz cennettir..Yni: - STHKAK CENNET.. Ad ile anlan cennet.. Ayrca bu cennete.. - FITRAT ve NAM CENNET.. Ad dahi verilir.. Bu cennetin, artan baka tavan yoktur..

BENC TABAKA: Buraya :FRDEVS CENNET, ad verilir. Ayrca buraya: MAARF CENNET ismi dahi verilir.. Bu cennetin taban son derece genitir.. nsan orada ykseldike, tavann daraldn grr.. Hatta o cennetin en st tavan, ine deliinden daha dardr.. Orada aa, rmak, kk, huri, gzde bulunmaz.. Ancak, oradan aalarna baktklar zaman, altta kalan cennetleri grrler. Ve.. aralarda: Hurleri, kkleri, vildan bulurlar.. Amma MAARF CENNET byle eylerin yeri deildir.. Orada byle eyler bulunmaz.. Hatta, onun yukarsnda da bulunmaz... Bu cennet arn kapsndadr.. Bu cennetin tavan, ar kapsnn tavandr.. Bu cennet ehli, daim mahede iindedirler.. Bunlar, ehidlerdir.. yni: lh gzelliin ve ilh cemalin ehidleridir.. Nefislerden fena bulma klc ile, Allah sevgisi iinde lmlerdir.. Byle olunca, yalnz sevgililerini mahede ederler.. Bu cennetin bir ad da: VESLE saylr.. Bu cennet ehli, dier cennetlerin ehlinden daha azdr.. Bu cennet tabakalar ykseldike, iindekileri azalr..

ALTINCI TABAKA:

Burann adna : - FAZLET CENNET.. Denir.. Burann ehli sdk kimselerdir.. Allah-u Tal onlar anlatrken: - Gl padiahn katndalar.. ( 54/55 ) yeti ile vd.. Buras, isimlerin cennetidir.. Bu cennet, ar dereceleri zerine yaygndr.. Bu cennet tabakasndan her zmre: Arn bir derecesi zerine kurulmutur Burann ehli, maarif cenneti enlinden, say itibar ile daha azdr.. Ancak, Allah katnda bir makam zere bulunurlar.. Ve.. bu zmrenin ad udur: - lhi lezzet ehli..

YEDNC TABAKA: Burann ad: DERECE- RAFA ( yksek derece ) cennetidir.. sim ynyle: SIFATLAR CENNET saylr.. Resim ynyle: ZAT CENNET saylr.. Bu cennetin taban, arn iidir..

Bura ehline: - lh hakikatlerle tahakkuk edenler.. Denir.. Burada bulunanlarn says, zikri geen cennet ehli saysndan daha azdr.. Bu cennetin ehli: Mukarrebun ve ilh hilfete ehil kimselerdir.. Bunlar ilh hakikatle, azim sahibi, temkin ehli kimselerdir.. Burada brahimi a.s. grdm.. Bu mahallin sanda ayakta durmu, ortasna bakyordu.. Sol canibinde ise.. evliyadan ve peygamberlerden bir zmreyi grdm.. onlar da gzlerini bu cennetin ortasna dikmi bakyorlard.. Resulullah S.A. efendimizi de grdm.. Bu mahallin tam ortasnda idi.. Gzlerini ara kaldrmt.. Bu hali ile o: Kendisine Allahn vaad ettii MAKAM-I MAHMUDu taleb ediyordu..

SEKZNC TABAKA: Bu cennetin ad udur: MAKAM-I MAHMUD.. Buras zat cennetidir.. Bu cennetin taban, arn tavandr.. Buraya hi kimsenin yolu yoktur.. Sfat cennetleri ehlinden her biri buraya varmak diler.. Sanr ki: Baka eyle deil, yalnz isimle oraya baldr.. Hatta, herkes oradan

hak taleb eder.. Lkin oras: Resulullah S.A. efendimize mahsustur.. Bu durum u hdis-i erifinde anlalr: - MAKAM-I MAHMUD cennette en l mekndr.. Oras yalnz bir kii iindir.. Umarm ki: O da ben olaym.. Allah-u Tal ona salt ve selm eylesin.. Bundan sonra.. oray, Allah-u Talnn kendisine vaad ettiini haber verdi.. Biz onun szne inanr, tasdik ederiz.. nk onu: - Kendi havasndan konumaz.. Zira o: Ancak kendisine gelen bir vahiyden baka deildir.. ( 53/3-4 ) Melinde gelen yet-i kerime gzel anlatr..

F A S I L : III Bilesin ki.. SURET- MUHAMMEDYEden, Allah-u Tal: Cenneti, cehennemi ve iindekileri yaratt zaman, ki bunlar, mminlerin nimeti ve kfirlerin azab idi.. Sonra.. demi a.s. bu SURET- MUHAMMEDYEden bir nsha olarak yaratt.. dem a.s. cennetten inince, ruhlar leminden ayrld iin, hayat sureti de gitti.. Hele bak ki: dem a.s. cennette iken, kendi iinde neyi tasavvur eylese.. onu nnde hazr bulurdu..

Bu durum, cennete girenlerin hepsi iin olacaktr.. dem a.s. dnyaya geldikten sonra, anlatlan hal kendisinde kalmad.. Onun bir eye suret veren hayat, cennette zat ile idi.. Dnyadaki hayat ise ruhu iledir.. Bir eye suret veren hayat, dnya ehli iin l saylr.. Ancak: Allahn ebed hayatla ihya ettii; zatna nazar gibi nazar ettii, isim ve sfatlarnn hakikatna erdirdii kimseler hari.. Hali anlatld gibi olan kimseye, dnyada iken, cennet ehline verilen kudret nasibi vardr.. Byle olan kimse, iinde neyi tasavvur ederse.. Allah-u Tal onu bu his leminde meydana getirir.. Bu bapta sana iaret ettiimiz manalar anlamaya al.. Bir kimse iaret ettiimizi anlarsa.. Bu varln gizlisi sakls nnde hazr olur. Allah.. Hak syler.. Hakk tesbit eder; yok etmez..

nsan- Kmil 59/1. Blm (Nefs)

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Buras blisin ve ehl-i telbis eytanlarn yatadr..

NEFS Rabbn srrdr, oldu zata nian; Lezzetlere dalar, zatla zatta olan.. Halk oldu Rububiyet vasf nurundan; Ve.. size Rububiyet vasf andran.. Grnr her kibirde ve azamette; Sfatlar bu, ona gre huy kuran.. Raz gelmez meknndan atlmaya; Emirle, odur yerinde sebat bulan.. nen nurlarn tm unuttu kald; Nesi varsa.. kendinde ve gayr duran.. Nurlar tm aklland, amma NEFS kald; Riyasette, ite hali isbat kalan..

FASIL: 1

Bilesin ki Allah-u Tal kendinden gelen ruhla sana g versin.. Bir an dahi olsa, seni kendinden bo brakmasn.. Allah-u Tal, Resulullah S.A. efendimizi, kemlinden yaratnca, cemaline ve celline mazhar klnca: sim ve sfat hakikatlerinden her hakikati de onda yaratt.. Sonra.. Resulullah S.A. efendimizin NEFSini de kendi NEFSinden yaratt.. NEFS ise.. ancak bir eyin zatdr.. Bunu daha nce de anlattk.. Ve.. baz Muhammed hakikatleri de, yine kendi hakikatinden yaratt.. Bunlarn bahsi dahi: Akl, vehim ve emsali bahislerde geti.. Kalann beyan da gelecektir.. Evet.. Resulullah S.A. efendimizin NEFSini anlattmz manada yarattktan sonra.. Ademin a.s. NEFSini Resulullah S.A. efendimizin NEFSinden bir suret olarak yaratt.. bu incelik tayan mana icabdr ki: Cennetteki habbeyi yemesi men edildii zaman, onu yedi.. nk o: Rububiyet zatndan yaratlmt.. Rububiyetin an ise.. Hacr altnda kalmak deildir.. Ve.. bu hkm onun iin dnyada dahi yrd.. Keza hirette de yrd..

Bu incelik tayan sr icab: Ona ne yasak edildiyse.. onu yapma yolunu arad.. Ona yasak edilen ey: ster saadetine sebep olsun; isterse ekvetine.. Her iki durum ona gre ayndr.. O, bir eyi yaparken, saadetini veya ekavetini dnerek yapmaz.. Srf zatnn bir gerei olarak yapar.. Yani: Rububiyetten ald aslna gre.. Grmyor musun, cennetteki habbeyi nasl yedi?.. Hi aldr etmeden onu yedi.. Halbuki, ilh ihbarla, onu yemesinin kendisini ekavete srkleyeceini biliyordu. Allah-u Tal yle buyurmutu: - u aaca yaklamayn, zalimlerden olursunuz.. ( 2/35 )

O habbe, tabiat zulmetinden baka bir ey deildi.. Aatan yaratlan habbeyi, Hak Tal, tabiat zulmetine bir misal olarak yaratmt.. Bunu yemeyi men etti.. Biliyordu ki: Onu yiyince asi gelecek.. Tabiat zulmetine inmeyi hak edecek.. Dolays ile ekavete decek.. Zira o aa: - Kuranda melun aa.. ( 17/60 ) Diye anlatld. Kim ona giderse.. lnete urar..

Yani Tard edilir. O aaca gidince.. ilh, ruh yaknlktan kt; cisman uzakla geti.. Nzuln, yani: nmenin manas da budur.. Bu mana, yzn: Hadde, kayda gelmeyen mnezzeh, ulv lemden; esaret altnda olan sfl, tabi leme dndrmesidir..

F ASIL: 2 Bilesin ki.. NEFS, o habbeyi yemekten men olunduu zaman; hacir altnda kalmamak onun anndand. Ve.. i ona kark geldi.. Kendisi iin rendii Rububiyet saadeti ile, habbeyi yedii takdirde; ekavete decei yolunda gelen ilh ihbar arasnda kald.. Hal byle iken, kendinden doan bilgisine dayand; o habbeden yemeyi sevdii iin ilh ihbar zerinde durmad bile.. Bu kark durum, yani: ltibas; btn bilgi sahipleri iin vakidir.. ekavete denler, ite bu iltibas yznden derler. O kadar ki: NEFS ilk admda, bu yzden ekavete der.. mmetlerin durumu da buna benzer.. Onlar da akl yolu ile elde ettikleri ilme dayanrlar; ya da, benzeri olan kimselerden gelen haberlere.. Peygamberlerin tasdikinden geen; sarih, ak, kesin delillerle gelen ilh ihbarlar

terk ederler. Bu yzden, hepsi de helk olur.. Bu iin srr vardr.. yle ki: NEFS batan helk oldu.. Yani: O habbeyi yemekle, kendini helke gtrd.. O NEFS ise.. asl idi.. hepsi ondan yaratlm idi. Bir yet-i kerimede, bu mana yle anlatld: - Sizi bir nefisten yaratt.. ( 4/1 ) O asl olunca, dierleri de onun paralar idi; ona tabi oldular.. Bu yoldan hepsi helke gitti.. Ancak, baz tekler kald.. Bu ise.. u yet-i kerimelerin srrdr.. - Biz insan en gzel kvamda yarattk..Sonra onu aalarn aasna reddettik.. man edip yarar i yapanlar mstesna.. ( 95/4-6 ) Yani: lh ihbara iman edip kendi bildiklerini braktlar.. Masiyeti brakp, taat ilerini yaptlar.. Zira masiyet: Tabiat zulmetlerinin bir gereidir.. Taat ise.. ruhan leme ait nurlarn iktizasndan baka deildir..

Bilesin ki.. NEFSin pheye dmesi, ancak yemek kandrmacas sonunda oldu..

Yoksa.. hakikatte: Birbirine aykr ise.. ahsn bilgisini muhbirin bilgisine takdim caizdir.. Aslnda, Yce Hakkn haber verdii ey; NEFSin bildiine aykr deildir.. Zira NEFS habbe ile anlatlan, tabiat zulmetinin iktiza ettii eyin srrn, asl kabiliyeti ile biliyordu.. Biliyordu ki: Tabiatn icab ettii eyleri yapmak; ruh zeminini karartr.. Onu ekavete srkler.. Ve.. biliyordu ki: lh tenzih, zat takdis icab; ekavete iten eyleri meydana getirmek, Rububiyetin an saylmaz.. Durum anlatld gibi olunca: Hakkn haber verdii ey; kendi bildiinin ayn oluyordu.. Ancak yeme ii onu kandrd.. Bu da kesin kader icab olarak, verilmi hkmden nasibi idi.. bu dnceler iinde, iler ona kark geldi.. Ve.. u gre sebep oldu: Bu habbeye engel olmak, zerinde bulunduu Rububiyet halini karr.. Bu gr: Telbisin, teviin hakikatinden yaratlan blis ona vermiti.. yle demiti: - Rabbnz size bu aac melek olursunuz; ya da burada ebed kalrsnz diye men etti.. baka deil.. ( 7/20 ) Anlatmak istedii mana uydu:

Eer bu engellemeyi kabul edersiniz, hacir altna girersiniz.

Bu habbeyi yemek iinde hacir altna girmeyi kabul etmezseniz, birinizin karlmas ile cennetten ikiniz birden karlamazsnz.. Zira siz: Rububiyet iktizasn yerine getiriyorsunuz.. Sonra iblis: - kisine de yemin etti: Gerekten ben, size t veriyorum.. ( 7/21 D e d i.. Bu yemin, ancak iddia edilen eyin doruluunu; kesin, kat ak delillerle aklar..

Sonra Gemi mmetler ile, helk olanlarn tm, ancak nefsan bir desise ile, helk oldular. Zira peygamberler, mehul ilerin izahn, makul iler gibi halka getirdiler.. Mesel: Yapan, yaplan ile isbat ettiler.. Bu ie iktidar ise.. sanat yolu ile isbat ettiler.. Kyametin isbatn ise: lk dirili delili ile getirdiler.. Bu manada u yeti okudular: - De ki; ilk defa onu yapan, diriltir.. ( 36/79 ) Bunun daha baka mislleri de vardr.. Sonra.. mucizeler de gsterdiler.. Hem kesin mucizeler.. Hem de, btn pheleri kaldrc nianlarla.. Nice harika iler gsterdiler.. lh kudret dnda, hibir mahlkun yle harika gstermesi mmkn deildir..

Mesel: ly diriltmek, anadan doma mnn gzn amak, abra illetine tutulan kurtarmak, denizi yarmak ve emsli iler.. Btn bunlar grdkleri halde; onlar peygamberlere boyun emekten ancak desiseler men etti. Onlardan bazs yle dedi: - Araplarn beni ayplamasndan korkuyorum.. Benden kk birine teslim olursam, beni knarlar.. Bazs da, peygamberi iin yle dedi: - Onu yaknz; ilhlarnza yardm ediniz.. Bazlar ise, yle dedi: - Atalarmzn ibadet ettii eyi brakmay, onlar uymay terk etmemizi mi istiyorsunuz?.. Hsl: Onlardan her biri, nefsan desiseye kand.. Bu desise ona engel oldu.. Yoksa.. ilh ihbar, onlarda bulunan hale uygundu.. Nitekim bu man u yet-i kerime ile anlatld: - Onlar seni yalanlamyor; lkin Allahn yetlerini inkr ediyorlar.. ( 6/33 ) Hsl: Btn bu teviin srr, NEFSi yeme desisesine drmektir.. Belki de, yle deil; yledir: Zat ann, ilh emrin gerekli kld sr..

FASIL: 3 Bilesin ki:

Allah-u Tal, Resulullah S.A. efendimizin NEFSini zatndan yaratt.. Yce Allahn zat ise.. ki zdd da camidir.

A L U N..

Ad ile, sylenen melekleri: Cemal, nur, hda sfatlarndan yaratt.. Daha nce de anlatld gibi; btn bunlar, Resulullah S.A. efendimizin nefsinden yaratmtr.. blis ve tebeasn ise: Cell, zulmet ve dall sfatndan yaratt.. brlerini olduu gibi; bunlar da Resulullah S.A. efendimizin NEFSinden yaratt..

blisin nceki ismi: Azazil idi.. Halk yaratlmadan; nice nice bin sene Allahu Talya ibadet etti.. Hak Tal bir gn ona yle dedi:

Ya Azazil, benden bakasna ibadet etmeyesin..

o

Allah-u Tal demi a.s. yaratnca; ona secde etmeleri iin, meleklere emretti.. Bu durum, blisi tevie drd.. Sand ki: deme a.s. secde ederse.. Allahn gayrna ibadet etmi olacak..

Ne var ki: Allahn emri ile secde edenin; Allaha secde etmi olacan bilemedi.. Secdeden imtina etmesi; ite, bu sebebe dayanyordu.. Ona: - b l i s.. Adnn verilmesi de, bu nkteden dolay idi. Onu teviye sevk eden nkte ise.. anlatlan mnadr.. A n l a.. Yoksa.. nceleri onun ad: Azazil idi.. Knyesi ise.. Ebumrre, idi

Yce Hak, blise sordu: - ki elimle yaptm ey iin secde etmene ne engel oldu?.. Kibirlendin mi?.. yoksa, ALNdan m oldun?.. ( 38/75 ) ALN ad ile anlan melekler, ilh nurdan yaratlmlardr. Nun, isimli vb. melekler gibi.. Kalan melekler, anasrdan yaratlmlardr..Ve bunlara: dem iin secde emri verilmitir.. Yce Hakkn yukardaki sorusuna, blis u cevab verdi: - Ben, ondan hayrlym.. Beni ateten yaratt; onu da amurdan.. ( 38/76 )

Yukardaki cevap, una dellet ediyor ki: blis, huzurda konuma edeplerini en iyi bilendi.. Ve.. suli anlamakta, cevabn vermekte ise.. halkn en rifi idi.. nk Hak Tal ona mani sebebi sormad.. Eer byle sorsayd; onun ekli yle olurdu: - ki elimle yarattm ey iin secde etmeye ne sebeple imtina ettin?.. Ancak o: Menin mahiyetini sordu.. blis ise.. in srr zerine kelm etti: - Ben, ondan hayrlym.. ( 38/76 ) Dedi.. Bu cmlenin daha ak manas uydu: - Atein hakikati ki, tabi zulmettir ve sen beni ondan yarattn.. Bu, amurun hakikatndan hayrldr.. Onu, bundan yarattn.. Bu sebeple iin iktizas: Benim ona secde etmememdir..

Ate hakik vechesinde, ulviyeti iktiza eder.. Toprak ise.. hakk vechesinde, sfliyeti iktiza eder.. u durumu grmez misiniz?.. Bir mumu alp, ba aa ediin zaman, alevi aa dnmez; yukar kar Ama toprak byle deildir..

Mesel: Bir avu toprak alp yukar attn zaman, seri bir ekilde aa der.. ktiza ettii hakikatler sebebi ile byle olur..

te.. anlatlan sebepten blis: - Ben, ondan hayrlym.. Beni ateten yarattn; onu da amurdan.. ( 38/76 ) Dedi; buna daha baka bir ey eklemedi.. Sebebine gelince, biliyordu ki: Allah-u Tal srrna muttalidir.. Yine biliyordu ki: Makam kabz makamdr; bast makam deildir.. Eer bast makam olsayd; o sznden sonra yle derdi:

Senden bakasna ibadet etmemek emrine itimad ettim..

Ancak bakt ki: Mahal, itap mahallidir.. Dolays ile, edep tavrn taknd.. Yine anlad ki: kendi iin, esasta tevie brnd.. Zira Hak Tal onu: - b l i s.. ( 38/75 ) Diye ard.. Bu ise: LTBAS, kelimesi kknden gelmi bir kelimedir.. Halbuki, daha nce bu isimle hi arlmad.. Artk tahakkuk eden durum u oldu: , kendi snrn amtr.. Bu yzden szlanmad; dediine piman olmad; tevbe etmedi; ba talebinde de bulunmad..

Biliyordu ki: Allah-u Tal, ancak dilediini yapar.. Allah-u Talnn diledii ise.. hakikatlerin iktiza ettii eydir.. Onun tayir yolu yoktur.. Tebdil olmas da imknszdr..

Bundan sonra.. Allah-u Tal onu, yaknlk huzurundan, tabiat uzakl ukuruna tard etti.. Ve.. yle buyurdu: - k oradan; en RACMsin.. ( 38/77 ) Yani: Yce huzurdan ayrl; sfl merkeze in.. Zira RECM: Bir eyin ulviyetten, sfliyete atlmasdr.. Devamen buyurdu: - Kyamete kadar LNETM zerine olsun.. ( 38/78 ) LNET: Korkutma, rktme letidir.. Bu mana bir airin dilinde yle anlatld: Kediyi rkttm, onunla attm dna; RECL- LAN gibi, kaim kurt makamna.. Burada RECL- LAN: - Korkutan adam..

Demektir.. Bu onun misalidir ki: Bostana, aatan vs. den adama benzer bir ey dikerler; bununla ona zarar getirecek eyleri korkutmak isterler.. Zararl kular ve vahi hayvanlar karrlar.. Bylece, oraya gelecek zarar def olur; ekin ve meyveler zarardan kurtulur.. Allah-u Tal blise: - Kyamete kadar lanetim zerine olsun.. ( 38/78 ) Buyurdu.. Bunun ak manas u demektir: - Lnetim yalnz sanadr; bakasna deil.. nk: harf-i cer baa gelmitir.. Arab dili nahiv kaidesine gre, huruf- carre ve nasibe harfleri baa gelirse, hasr ifade eder.. Yani: snad yalnz muhataba olur.. Arab dilinde: - Para zeydin zerinedir.. Cmlesinde olduu gibi.. Sonra: - Ancak, sana ibadet ederiz; ancak senden yardm dileriz.. ( 1/4 ) yet-i kerimesinde olduu gibi.. Ki, u demee gelir:

Senden bakasna ibadet etmeyiz, yardm dilemeyiz..

Allah-u Tal blisten bakasna lnet etmedi..

Zalimlere, fasiklere ve dierlerine dair gelen lnetin hepsi, tebaiyyet yolu ile gelir.. Lnet, kkl yoldan blisedir.. dallanmas da, dierlerine gelir..

- Kyamete kadar.. ( 38/78 ) Buyurulmas da, yine hasr ifade eder.. Kyamet gn getikten sonra, blise lnet yoktur.. Zira: - Kyamet gn.. Dediimiz DN GN, tabi zulmetin hkm kalkar.. Nitekim DN GN tefsiri, bu kitabn KIRKINCI BLMnde geti.. Bu manaya gre blis: lh huzurdan, ancak kyamet gnnden nce kovulur ve tard edilir.. Zira onun, asl durumu bunu gerektirir.. Onun aslnn iktizas ise.. tabi engellerdir.. Ruhun ilh hakikatlerle tahakkukuna engel olur.. Amma, bundan sonra.. Tabi durumlar, kemalt cmlesinden saylr.. Ona lnet yoktur, srf yaknlk vardr.. Ve.. o zaman blis, nce olduu gibi, Allah katnda bulunan ilh yaknla dner.. Bu ise.. cehennemin zevalinden sonra olur.. nk: Allah-u Talnn yaratt her ey, elbette nceden bulunduu hale dnecektir..

Bu asalet durumu, katdir.. Bu manay anla..

Sylediine gre: - blis, lnete uradktan sonra; ok sevindi.. Aka gelip cotu.. Hatta bu hali ile lemi doldurdu.. blise yle dediler: - Nedir bu halin?.. Sen huzurdan kovuldun.. u cevab verdi: - Bu benim iin bir hlattir.. rtbedir.. Habib Allah tek beni seti.. Onu: Ne yakn bir melee giydirdi; ne de mrsel bir peygambere.. Bundan sonra, Allah-u Talnn dahi haber verdii gibi; Hakka u niday yapt.. - Rabbim, baas gnne kadar bana mhlet ver.. ( 38/79 ) Bunu istedi; nk byle bir eyin mmkn olacan biliyordu.. Biliyordu ki: Kendi menei olan tabi zulmet, Allah-u Tal, o zulmet ehlini baas edinceye kadar vucdda baki kalr.. Bundan sonra, tabi zulmetten hals bulur: Rububiyet nurlarna kavuurlar.. Allah-u Tal, blisin isteine tekid ile cevap verdi: - Sen, MALUM VAKT e kadar mhlet verilenlerdensin.. ( 38/80-81 )

MALUM VAKT: Varlk emrinin, mabud olan yce sultann huzuruna kdr.. Ve.. yemin etti: - zzetin hakk iin, onlarn hepsini azdracam.. ( 38/82 ) Zira blis biliyordu ki: Her ey tabiatn hkm altndadr.. Ve.. biliyordu ki: Zulmaniyet iktizalar; nurlara, huzurlara varmay engeller.. Devam etti: - Ancak, ihls sahibi kullarn hari.. ( 38/83 ) Onlar, tabiatlarn verdii zulmeti atmtr; ibadete mani kesafeti silmilerdir.. Yani: demlik vcudunda ilh kanunu ikame etmi; tabiat zulmetlerinden hals bulmulardr.. Meful sigasna gre mana verilecek olursa.. i ilh hakikata balanr.. Yani: Allah-u Tal onlar zatna cezb ederek, tabiat zulmetinden hals eylemitir.. Fail sasna gre mana verilecek olursa.. o zaman, i hakikat-i abdiyete balanr.. u demee gelir.. - Temiz ameller ileyerek, mcahede, riyazat, muhalefet vb. ileri yaparak, hals bulurlar.. blisin bu konumasna karlk, Hak tal u cevab verdi: - El-Hak.. Hakk sylyorum: Cehennemi seninle, sana uyanlarla ve insanlarla tm dolduracam.. ( 38/84-85 )

blis, hakikatlarn iktiza ettii men cihetinden kelm edince; ilh hikmet olarak, blisin kelm ynnden konutu.. Vastas ile insanlara blisin satat tabi zulmet; blisin azdracana yemin ettii insanlarn zdr.. Onlar cehenneme ekendir.. Belki atein dahi ayndr.. Sonra.. Zulmete iten tabiat o atetir ki: Allah-u Tal onu mfsidlerin kalbine yerletirdi.. Bu durumda, o tabi zulmete kim girerse.. blise ancak o tabi olur.. O tabi zulmete giren ise.. atee girmi olur..

Hele u ilh hikmete bir bak.. Allah-u Tal onu, ince bir iaretle, dakik ibare ile nasl aa kard?.. Onu byle yapt ki: Sz dinlenmesini bilen ve en gzeline uyan anlasn.. Eer anlay sahibi kimselerden isen anla.. aret ettiime akl erdirene canm feda olsun. Bunun ilmini alana canm kurban olsun..

nsan- Kmil 59/2. Blm (Nefs)(2)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

FASIL: 4

blisiyet hakikat zerine kelma baladmza gre; onun zuhur yerleri, eitleri, halk kandrmak iin kullandklar letler zerine de kelm etmem gerekecek.. Keza onun eytanlarn, torunlarn, piyadesini, svarisini aklamak icab edecek.. Allah-u Tal, btn bunlar aziz kitabnda beyan yollu yle buyurdu: - Piyadelerinle svarilerinle onlara yaygara yap.. Mallarna, ocuklarna ortak ol.. Onlara vaad et.. eytan onlara aldattan baka bir vaad etmez.. ( 17/64 )

Bilesin ki.. blisin, bu vcudda doksan dokuz zuhur yeri vardr.. Bu, Allah-u Talnn gzel isimleri adedi kadardr.. Sonra onun, bu zuhur yerlerinde, eitleri vardr.. Hem de, saylamayacak kadardr.. Onun zuhur yerlerinin tm erhini tam olarak yapmak, bizim iin uzun olur..

Bu sebeple, onun yedi zuhur yerini saymakla yetindik..Bunlar, cmle zuhur yerlerinin anasdr.. Nasl ki: Allah-u Talnn zat sfatlar da yedidir.. Onlar da, btn gzel isimlerin anasdr.. Bu alacak bir itir..Yani: Allahn sfatlar adedine benzemesi.. Bunun incelik nktesi: blisin, Allah-u Talnn zatndan gelen bu mevcut NEFSten icad edilmi olmasdr.. Bu iareti anla.. Bu ibarelerle anlatlan manadan gafil olma..

Bilesin ki.. blisin ad geen zuhur yerleri, aada saylacaktr..

1. ZUHUR YER : Dnyadr.. Bir de dnya zerine kurulanlar.. Yldz ve dier eyler.. gezegenler.. Ve.. daha bakalar.. Sonra.. unu da bilmelisin ki: blisin bir yerdeki zuhuru, dier yerdeki zuhuruna engel olmaz.. Az sonra iaret edeceimiz gibi, blisin her taifeye ayr ayr zuhuru vardr.. Sonra.. blis herhangi bir taifeye zuhurunda , belli bir ekil zerinde kalmaz.. Btn zuhur yerlerinde; eit eit ekillere brnr.. Mazhar olduu kimseye: Btn yollar tkayp, tm kaplar kapayncaya kadar,

girmedik klk brakmaz.. O kadar ki: Artk ona bir dn yolu brakmaz.. Ancak, bizim burada anlatacamz, onun bir zmreye en alep zuhurudur.. Kalan zuhurlarn brakyoruz.. Kald ki, kalan zuhurlar ile bir zmreye yapaca, dierlerine yaptndan baka deildir.. irk ehline zuhuru, dnya ve onun zerine kurulan eylerdir.. Ki bunlar: Anasr, eflk, boluklar ve iklimlerdir.. Kfirlere ve mriklere, bu zuhur yerlerinde gzkr.. nce onlarn akln, dnyann ssne ve zinetine takar.. kalblerini de kr eder.. Bundan sonra onlar, yldzlarn srlarna daldrr.. Anasrn asl maddesine eker.. Daha baka, bunlara benzer iler yapar.. Onlara yle der: - Varlkta faal olan bunlardr.. Dolays ile onlar, eflke ibadet etmeye balarlar.. Bunun sebebi ise: Yldzlarn dzenli ahkmn grmeleri, gnein bu varlk cisimlerini hararetiyle terbiyesini mahede edileridir..

Sonra yamurun bulutlardan dne bakarlar.. Onun ycelerden geldiine, hedefini amadna bakarlar.. Tam bir hesap zere indiini grrler..

Bunlar grdkten sonra, artk yldzlarn Rububiyeti babnda, hatrlarna hi phe gelmez.. blis, bu durumu onlarn iine yerletirdikten sonra salar.. Artk onlar hayvan gibidir.. Yalnz yemek ve imek iin kouurlar.. Ne kyamete inanrlar; ne de baka bir eye.. Byle bir imanlar olmad iin: birbirlerini ldrrler.. Birbirlerinin mallarn arrlar.. Artk onlar, tabiat ummannda boulmulardr.. Taa, sonuna kadar oradan kurtulamazlar..

Bundan sonra anasr ehline maddecilere gelir.. Bunlara da yle der: - Cismi grmyor musunuz?.. Onun terkibi cevherdir.. Cevher ise: Ate, souk, ya ve kurudan meydana gelmitir.. te bunlar, ilhtr.. Varln tertibi bunlara gre devam eder.. Bu lemde faal olan bunlardr.. te bundan sonra, bunlara da yapacan yapm olur.. Tpk ncekilere yapt gibi..

Atee tapanlara da ayn ekilde urar..

Bunlara da der ki:

Bu varlk, zulmet ve nur aras taksim edilmitir.. Zulmet ilhtr; ad da: Ehremen.. Nur da ilhtr; bunun ad da: Yezdan.. Ate ise.. nurun asldr..

Bundan sonra onlar da, atee tapmaya balarlar.. Bylece, bunlara da yapacan yapm olur.. te.. btn mriklere byle yapar..

2. ZUHUR YER : Buras, tabi eyler, ehvetler, madd lezzetlerdir.. Buradaki zuhur ekli avam Mslmanlaradr.. Onlar nce ehvete dair ilerin sevgisi ile azdrr.. Hayvan lezzetlere dair rabet verir. Btn bunlar, zulman tabiatn iktizasna gre olur.. Bu ilerle, onlarn gzlerini kr eder.. Yani: Kalb duygularn batrr.. te o zaman, onlara dnya iinde zuhur eder.. Der ki:

Btn bu talep olunan eyler, yalnz dnya ile mmkndr..

Bundan sonra, dnya sevgisine abanrlar.. Btn gayeleri dnya talebi olur.. Onlara bu kadarn yaptktan sonra artk brakr.. Onlar, perian etmek iin, baka yol aramaya, fasid etmek iin baka ilca ihtiya yoktur.. Bylece onlar, blisin tebaas olurlar.. Onun tebaas olunca da, hibir emrine asi gelmezler.. Ne emir verirse; onu yaparlar.. nk cehaletle dnya sevgisi bir araya gelmitir.. Eer onlara: - Kfir olunuz.. Dese, hi dnmeden kfir olurlar.. Bundan sonra, onlarn kalbine; vesvese ekli ile girer.. zellikle, Allah-u Tal nn bildirdii gaybe dair ilerde.. Bundan sonra.. onlar ilhada drr; ii tamamlam olur..

3, ZUHUR YER :

Yaplan iyi amellerde, salih kimselere grnr.. Onlara, iledikleri ameli gzel gsterir.. Bylece, onlar ucbe sokar.. Yani: Kendilerini, kendilerine beendirir.. Bu kendilerini beenmeyi onlarn kalbine sokunca, amellerini de gzel gsterince, bulunduklar halle onlar aldatr..

Byle olunca, hibir limin dn kabul etmezler.. blisin katnda bu hale geldikten sonra, onlara yle der: - Artk yeter.. Bakalar bu ibadetinizin binde birini yapsa kurtulur.. Bunun zerine, amellerini azaltrlar.. stirahat yolunu tutarlar.. Kendilerini bytrler.. nsanlar hafife alrlar.. Onlarda bulunan kt huy, bakalarna kar kt zan ile, anlatlan huylar da onlara mal ettikten sonra.. gybet yoluna koyulurlar.. Artk, pepee onlar masiyete srkler.. Bunlar yaptrrken, onlara yle der: - stediinizi yapn, Allah Gafurdur, Rahimdir.. Allah sa aarmlara azap etmekten yana haya sahibidir.. Allah Kerimdir.. Haa ki: Kerim alacan taleb ede.. Daha bunlara benzer nice eyler syler... Syler.. Ta,, bulunduklar gzel halden alp, fska atncaya kadar.. te o zaman, onlara bel hll eder.. Bu gibi hallerden Allaha snmak gerekir..

4. ZUHUR YER :

Niyetlerde ve iyi amel yarmalarnda grnr.. Amellerini ifsad iin, mahede ehli kimselere kar; niyetlerini bozar..

Mesel: Onlardan biri, Allah iin bir amel iler.. Hemen onun zerine bir eytan onun hatrna unlar sokar: - Amellerini daha da gzelletir.. nsanlar seni greceklerdir.. Belki, bu amelde sana uyacaklardr.. Bu sz onlar riyaya ve smaya, halkn: - Falan byle yapyor, yle yapyor.. Demesine yetmezse.. baka yoldan girer.. Hayr yolundan gelir.. Bu geliinde o, diyelim ki: Kuran okumaktadr.. Ona yle der: - Allahn beytine gidip hacc yapsan nasl olur?.. Hac yolunda istediin gibi Kuran okursun.. Hac ii ile Kuran okumay bir arada yaparsn.. Bundan sonra, onu yola karr..Yolda ona yle der: - Herkes gibi ol.. u anda sen misafirsin.. Sana Kuran okumak lzm deildir.. Kuran okuyamayn umluu ile, arasra farz namazlar da brakr.. Bu halde, belki haccn dahi yapamaz.. Yemek ihtiyacn giderme talebi ile; haccn btn vecibelerinden onu ald da olur.. Bu hal, onu cimrilie eker.. kt huylu eder.. Gnln daraltr.. Daha bunlara benzer nice iler yapar.. Baz kere amelini ifsad edemedii kimseye; daha iyi amel yaptrma yolu ile girer..

Bylece onu braktrr.. Bunu braknca, yol eder; ikinci amelini de yanna brakmaz..

5. ZUHUR YER : Bu zuhur yeri ilimdir.., Burada limlere zuhur eder.. blise en kolay olan: Onlar ilimle aldatmasdr.. Bu babda blisin yle dedii anlatld: - Vallahi, bana gre bin limi aldatmak; iman kav bir mmyi aldatmaktan daha kolaydr.. Zira blis, cahili aldatma babnda armtr.. Ama limi aldatmada byle deildir.. blis limle konuur.. Delilini limin bildii eyle getirir.. Sylediinin hak olduunu anlatr.. Bu yoldan gitmekle de kuvvet kazanr.. Mesel: lime ilim yolundan girer.. ehvet mahalline geer.. Der ki: - u kadnla Davud mezhebine gre nikhlan.. Halbuki o Hanef mezhebine mensuptur.. Belki de o lim afii mezhebi mensubudur; o zaman yle der:

- Velisinin izni olmadan, onu nikhna al.. Haliyle, bundan sonra kadn giyim ister, nafaka ister, mihr ister.. Bunlar iin de, lime u telkinde bulunur: - u zamanda, u zamanda yapacam; diye ona yemin et.. O zaman olunca yaparsn.. ayet yapamazsan, bir mahzuru yoktur.. nk, bir erkee, kadnn raz etmesi iin yemin etmek caizdir.. sterse, yalan yere yemin olsun.. Bu vaad edilen sre uzar; i hkime aksederse.. o zaman lime yle der: - nkr et.. O, senin zevcen olmadn syle.. Zaten, yaplan akid fasiddir; senin tuttuun mezhebe gre caiz deildir.. O, senin zevcen olmamtr.. Nafaka ve dier eyleri vermee mecbur deilsin.. Bylece o lim dahi yemin eder; geer gider.. Daha bu szlerin benzeri oktur.. Saymakla bitmez.. Haddi hesab yoktur.. Hsl: Bu yolda, ondan kurtulacak olan pek azdr.. Tekten de tektir.. Baz fertlerdir..

6. ZUHUR YER : det olan ilerde ve rahat talebi ilerinde zuhur.. Bu grnn: Sadk mritlere yapar.. Onlar det olan yollardan alr; rahat talebi yolunda tabiat zulmetine eker..

Bylece, onlarn talebdeki kuvvetli himmetlerini, ibadete kar rabetlerini sker alr.. Onlar, bu hallerini yitirince; NEFSleri ile ba baa kalrlar.. Bundan sonra, bakalarna yaptn ona da yapar.. Bilhassa, iradesiz kimseler iin.. Mridler iin; rahat talebi, allm eylere dayanmak kadar korkun olan baka hibir ey yoktur..

7. ZUHUR YER :

Bu zuhur yeri, ilh marifet duygulardr.. Burada, sdklara, evliyaya, riflere zuhur eder.. Bunlardan ancak, Allahn koruduu kurtulur.. Ancak, mukarrebun zmresine varacak bir yolu yoktur.. Dierlerine, u yoldan bir giri yapar.. Der ki:

Bu varln tm hakikat Allah deil midir?..

Siz de bu varlk cmlesinden deil misiniz?.. O halde; Hak, sizin hakikatinizdir.. blisin bu szne onlar: - Evet doru.. Derler..

Bunun zerine sze yle devam eder: - O halde, u mukallid kimselerin yapt amellerle, kendinizi yormanza sebep nedir?.. Bunun zerine onlar, salih amelleri brakrlar.. Onlarn bu amelleri brakmas sonunda yle der: - imdi istediinizi yapn.. Zira Allah-u Tal sizin hakikatinizdir..Siz osunuz.. O ise.. yaptndan sorumlu deildir.. Bundan sonra onlar: Zina ederler.. alarlar.. arab ierler.. blis, onlar bu hale getirir ve.. slm bandan karr.. mandan soyar.. Zndkla ve ilhada atar.. Bunlardan bazlar, ittihad yolunu tutar..Yani: - Hakla birlik kurduunu syler.. Bazlar da: Ferd makamna ulatn iddia eder.. Sonra.. Bu gibilere, yaptklar ktlkler sorulduu ksas taleb olunduu zaman, eytan u telkini yapar: - nkr ediniz.. Onu nefsinize mal etmeyiniz.. Zira siz, hibir ey yapmadnz.. Hakikatte fail ancak Allahtr.. Sizin siz olmanz; insanlarn itikad ettii biimde deildir.. Baka bir eydir.. Kald ki: Yemini istenenin niyetine gre, yemin etmek de caizdir.. Bylece onlar yemin ederler.. Hibir ey yapmadklarn anlatrlar.. Bu suretle de, hak kisvesi altnda onlar kurtarr.. blis, bu zatlardan bazlarna yle syler:

- Ben sana haramlar mubah kldm.. stediini yap.. veya yle yle yap.. u u haramlar ile.. sana gnah yoktur.. Btn bunlar yanltr.. Ancak, bu manada zhir olan blis olursa byledir.. Amma, Allah-u Talnn kullar ile arasnda, zel ileri vardr.. Srlar vardr ki: blisin zuhurundan ok ok stndr.. Yce Haktan gelen vecd halleri iin, almetler vardr ki, ehli katnda inkra yer yoktur.. Ancak blisin tevii, bu babda bir bilgisi olmayana gredir.. in asln kavramayan iindir.. Aksi halde, bu gibi eyler, iin aslna vkf olan irfan sahibleri iin, hibir ekilde gizli olamaz.. eyh Abdlkadir Geyln Hz. ni grmedin mi?.. Anlatldna gre yledir: - O bir lde idi.. Kendisine yle dendi: - Ey Abdlkadir, ben Allahm.. Haramlar sana mbah kldm.. stediini yap.. Geyln Hz. yle der: - Yalan syledin; sen eytansn. Abdlkadir Geyln Hz. inden: - Onun eytan olduunu nasl anladn?.. Diye sorulunca yle anlatt: - Allah-u Tal, ktlkle emretmez.. Bu lin bana yle syleyince bildim ki, o eytandr.. Beni azdrmak istiyor..

Durum esasta, her ne kadar anlatld gibi ise de; bazen byle eyler Allah ile kullar arasnda olur.. Tpk, Bedir ashabna ve dierlerine olduu gibi.. Bu bir makamdr; inkr edemem.. lk hallerimde bir zamanm bu haller ile geti.. O zaman kendimi hakl buluyordum.. Ama, Allah-u Tal beni o halden kurtard.. Onun bu kurtarmas: Seyyidim, eyhim, staz- dnya, erafeddin, Seyyidil-evliya, Muhakkikin, Ebl-Maruf, smail b. brahim Cebert Hz. nin bereketi ile oldu.. Anlatlan hal iinde iken, bana ok itina gsterdi.. Rabban inayet, Rahman nefhalar ile bana yardm etti.. Nihayet, Yce Hak ayn ile kuluna nazar eyledi.. Ve.. beni: Katndakilerden eyledi.. O, ne fazl bir zattr.. Nekadar kmil bir eyhtir.. Aadaki kaside; onun annda sylediim nice kasideler cmlesinden bir kasidedir.. Sevene yetti, geldi sevdii ziyaretine; Mjdeler olsun ah mjdeler matluba erene.. Nice ayrlktan sonra kadem bast sevgili; enlik babnda tabibi deva oldu derdine.. Ey salnan fidan boylu, zarifsin mzrak gibi; Bklr m bu boy, ya nirengi misin yarine?.. Onun misk gibi beni, takvadan geirdi beni; Ve ben gzellii ald ak arab pkine.. Dudana den tkrk akiei aznn;

nci misli tane tane dizili yerine.. Ey.. siyah salarn aydnlatmaz m sabahn; Aydn yanan gn gibi batar m sylesene?.. Acaba sng mdr, yoksa ok mu bu kirpikler; Kalbini deler, yoksa den bu mu nasibine?,, Yay oldu kalar daha nekadar da olacak; Hedef oldum, sal oku, ne engel isabetine.. Ey gammazlar, olmaz olsun artk bu gammazlklar; Ey rakipler, lm saarm onun rakibine.. Yok olmalsnz, bitmelisiniz Allah iin; Olmasaydnz sarlrd seven sevdiine.. Rakipler, gammazlar grmyor musunuz nerini; Seher yelinin, getirirken akn kendine.. Ben oyum ki, sarlrm sevgiliye grnce; Korku rakipten, engelim araya girmesine.. Unutmadm cananmla olduumuz sabah; Cretle dald binei zulmet derinliine.. Bindi ata, kargl sngl koyuldu yola; Engel olmaz mey civarndaki glk iine.. Der oldular, azminden gelen gzelce atlar; Ama tutunup kurtuldum atnn dizginine.. Saadetlere dalarken, benzer gelen oklar; Nisann etin yamurunda akan imeine.. Bu halet iinde kerttim devemi bir yere; Garibini verir ancak ehil olan birine..

Bir ev ki, garip teganniler dolu saidlere; Hem ankas koyulmu onlarn terbiyesine.. Bir ev ki, ycedir, ikramlarla dolu doludur; Cmertlii fenas nebatna her eyine.. Bir ev ki, smail orda, ismim geldi isimler, Semasndan, ho yarat anna nesebine.. Melek sfatl bir zattr keml bulmu yle ki; Kokusu yaygn ynn cenubuna imaline.. Bir melik, Allah mlknden sanca altnda; Girmi alnan verileni hep birbirine.. Arslandr, arslanlarn kan kndr klcna; Doan trna girdi doanlarn iliine.. Denizdir, ta incileri kar dalgalarndan; Padiahlara hibe.. taklr balar stne.. Hakikat kutbu, eriatn mihveri ziyadr; Velyet semasna, evresine, tm haline.. Sfatlardan temekkne etir hali ou kez; Azaldlar benzer yannda kk klesine.. Allah iin sana ihsan, elden alan sultan da; Ve.. verende etimi kanm kurdu sesine.. Aziz eder istediini akim kalan mlkte; sterse zelil eder, bakar alp vermesine.. Ey brahimolu ihsanlar denizinde duran; Ey Cebert pri, tabib olan yola girene..

Kulun Ceyl daima umar senden inayeti; Bir boya, seven boyar sevdiini ylesine.. Sensin KERM buna ne phe ite uradaki; KERMin kuludur, yolunda erer neesine.. Dinleyenler, kasideler yazanlar, bunlar tmden; Keremine konuktur, ihsann yetti hepsine.. Ey pk toprakta biten dal, sana ne erilikten; Meneke de eri, engel mi koku vermesine.. Yemin Mekkeye, makamlara, sonra o zata ki; annda kalmad uyku dalnca sevgisine.. Kalbim sizden bakasn sevmedi hibir zaman; Haa.. sizden bakas yok ki dsn hevesine..

blisin iini, zuhur yerlerindeki eitli ekillerini bu kadar anlatmak yeter.. Yoksa.. anlatlan bu yedi zuhur yerinden birini, eitleri ile anlatmaya kalksak; nice ciltler doldururuz.. Misl olarak: Aa derecelerdeki ZUHUR YER yle dursun; en yce tabaka olan irfan sahiplerinin tabakasndaki zuhurunu anlatalm.. nk o: En yksekte nasl zuhur ediyorsa.. en altta da ayn ekilde zuhur eder.. Baka yolu yoktur.. Yani: Anlatlann aksi dnlemez.. rfan sahiplerine gelir: Bazan, onlara ilh isimle zuhur eder..

Bazan, vasf, sfat yolu ile zuhur eder.. Bazan, zat cihetinden zuhur eder.. Bazan, ar cihetinden zuhur eder.. Bazan, krs ynnden zuhur eder.. Bazan, levh ynnden zuhur eder.. Bazan kalem ynnden zuhur eder.. Bazan, m ynnden zuhur eder.. Bazan, ulhiyet cihetinden gelip zuhur eder.. Hsl: - uraya kadar.. Diye tayin edilen zuhur yerlerinin tmnde: - unun zerine.. Diye anlatlan vasflarn hepsinde o velilere zuhur eder.. Ancak, onun bu hallerini, evliyann ahad vasfn alanlar anlayabilir.. Bir vel, onu anlaynca, blisin kendisini aldatmaya alt ey, hidayet olur.. Haliyle bu hidayet, onu anlayan irfan sahibi iindir.. Bu vesile ile ilh huzura yaknlk peydah eder.. Bu aldatma ii, orada temkine evrilir.. te.. o zaman da blisin hkm kesilir.. Ve.. o an, vel iin DN GN olur.. DN GN ise.. kyamet gn dnda bir ey deildir..

Bir irfan sahibi: NC derecede fenaya varrsa.. yok olur; kendi gider Hak kalrsa.. onun kk kyameti kopmu olur.. te.. onun DN GN budur.. Bu iin izahnda, bu kadarla yetindim.. Zira, bu srrn ifasna yol yoktur..

Bilesin ki.. eytanlar, blisin - lnet zerine - ocuklardr.. Bunun olu ekli yledir: Tabi nefiste mekn tuttuktan sonra.. hayvan detlere gre; kalbdeki ehvet atei ile evlendi.. bu evlenmeden eytanlar dodu.. Onlarn douu ateten kan kvlcmlar gibidir.. Yerden biten otlar gibidir.. Bu doanlar, onun zrriyeti ve tebaasdr.. Onlar kalbe; nefsan hatralara benzer eyler sokarlar.. O hatralarla insanlar azdrrlar.. Kuran- Kerimde: - Vesvas Hannas.. ( 114/4 ) Tabir edilenler bunlardr.. blisin demolu ile ortakl da, bu yoldandr.. Bu manay Allah-u Tal yle anlatt:

- Evld ve mallarnda onlara ortak ol.. ( 17/64 ) te.. onun ortaklk ekli budur.. Bu ortaklk sonunda demolundan; kendisine tabi atein ar bast kimse; madd ruhlara katlr.. Kendisine nebat, hayvan tabiat galip gelen kimse ise.. demolu suretinde kar; ama o srf eytandr.. Bu mana ise.. u yet-i kerime ile anlatld: - nsanlarn ve cinlerin eytanlar.. ( 6/12 ) Vasf anlatld gibi olan demolu suretinde grlen kimseler, blisin svari alaydr.. Ve.. bunlar: Ruhlara katlan eytanlardan daha kuvvetlidirler.. Yine bunlar: Dnyada fitnelerin temelleridir.. Kalan eytanlar ise.. onun frurudur.. yaya askerleridir.. bu manada gelen yet-i kerime ise yledir: - Svarilerinle, yayalarnla onlara yaygara kar.. ( 17/64 )

Bilesin ki.. blisin letleri vardr.. Onlarn en kuvvetlisi; GAFLET olmutur.. GAFLET: blis iin bir kltr; onunla keser.. Bundan sonra EHVET gelir..

EHVET ise.. onun okudur.. ldrecei kimseye atar; tutturur.. Bundan sonra RYASET gelir.. RYASET: blisin atosu, kalesidir.. Oraya snr, iini salama alr.. Bundan sonra CEHALET gelir.. CEHALET binek gibidir.. Cahile biner; istedii yana srer.. Sonra.. iirler, atma hikyeler, araplar, oyunlar vb. eyler de blisin harp letleridir.. Kadnlara gelince.. bunlar blisin vekilleri ve tuzak ipleridir.. Her istediini onlarla yapar.. Onun harp letleri arasnda kadnlardan daha kuvvetlisi yoktur.. bu anlatlanlar, eytann harp ettii ktal ettii letleridir.. Bunlarn dnda daha nice letleri vardr.. Kendine gre bayramlar da vardr.. Geceler, thmet yerleri, ekime vakti ve benzeri zamanlar.. Dorusu bu kadardr.. Amma: - Kalbi olanlar iin.. Ya da, mana sz kulana dt zaman, tam huzur iinde olan kimseler iin.. ( 50/37 ) yeti ile vasf anlatlan kimselere bu kadar..

FASIL: 5 Bilesin ki..

NEFS iin, istilah yollu be isim verilir.. yle ki: 1. HAYVAN 2. 3. 4. 5. EMMARE MLHME LEVVAME MUTMANE NEFS.. NEFS.. NEFS.. NEFS.. NEFS..

Btn bu saylan isimler, ruhun isimleridir.. NEFSin hakikati ise.. ruhtur.. Ruhun hakikati ise.. Haktr.. Anla..

imdi o isimleri aklayalm: HAYVAN NEFS : Bedeni idare etmesi itibar ile, NEFSe bu isim verilir.. Felsefecilere gre, HAYVAN NEFS : Damarlarda akan kandr.. Ne var ki bu gr: Bizim mezhebimiz deildir..

EMMARE NEFS :

Bu ismi almasnn sebebi: ehvet yollu tabiat iktizasn yerine getirdii iin bu isim verilir..

Bunlar yaparken, emir ve yasaklara aldr etmez.. Hayvan batakla der..

MLHME NEFS : Allah-u Talnn ona hayr ilham etmesi iheti ile, NEFSe bu isim verilir.. NEFS : Hayr cinsinden ne ilerse.. o ilh ilhamla olur.. er ynl her ne yaparsa.. o da tabiatn iktizasdr.. Bu iktiza NEFS iin, i yapma emridir.. Ve.. sanki o: Bu iktiza eden ileri yapmak iin kendi kendine emir verir.. Bunun iin ona: - EMMARE NEFS.. Ad verilir.. lh ilham alnca da: - MLHME NEFS.. Ad verilir..

LEVVAME NEFS : Bu ismi almasnn sebebi: Bir dne getii, kendine yaramayan halleri skp att iindir.. Sanki o: Kendisine tehlike tekil eden yollara sapt iin, kendini ayplar; levm eder.. te.. ona LEVVAME adnn verilmesi bu sebebe dayanr.. MUTMANNE NEFS :

Yce Hakta skn bulmas, onda itminana ermesi itibar ile, bu isim verilir.. Bunun byle olmas iin: Kt filer, kknden kesilmesi lzmdr.

Kt hatralar da mutlaka bitmelidir.. Bir NEFSten kt hatralar kesilmedike ona: - MUTMANNE NEFS.. Ad verilmez.. O, ancak LEVVAME olabilir.. Amma, bundan sonra, kt hatralar ondan mutlak bir surette kalkarsa.. tekrar: MUTMANNE NEFS : Adn alr.. Ancak.. bu anlatlanlardan sonra.. onun cesedinde, baz ruh almetler gzkrse.. ki bunlar: Az vakitte ok yer kat etmek; gaybe ait ileri bilmek, gibi eylerdir.. te.. o zaman NEFSin ad: RUH olur.. Bundan sonra.. Kt hatralarn kesildii gibi, iyi hatralar da kesilirse.. ilh sfatlarla sfatlanrsa.. zata bal hakikatler de tahakkuk ederse.. te o zaman: rifin ismi, marufunun ismi olur.. Sfat onun sfat olur.. Zat onun zat olur.. Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 60. Blm (nsan- Kmil)

Abdlkerm Ceyl

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Ve.. O.. Yani: NSAN-I KML Resulullah S.A. efendimizdir.. Ve.. O.. Yani: NSAN-I KML hem Hakkn mukabili, hem de halkn mukabilidir..

Bilesin ki.. Bu blm, bu kitaptaki blmlerin umdesidir.. Hepsinin dayanak noktas bu blmdr.. yle sylemek de mmkndr: Bu kitabn tm, nden sona kadar; bu blmn erhidir.. Bu szlerdeki manay anla..

Sonra.. Bu insan nevinin ferdlerinden her biri, dierinin bir nshasdr.. rnein; suretidir.. Hem de, keml derecesinde.. Birinde ne varsa.. dierinde de ayn ey vardr.. Ancak arz sebepler hari.. Bu arz sebepler ise.. bir kimsenin, elleri kesik olmas, ayaklar kesik olmas,

ya da m yaratlm olmasdr.. Ki, bu da ana rahmindeki arzalardan tr olur.. Bir arza olmad takdirde: onlar, karlkl duran aynaya benzerler.. Birinde, ne bulunuyorsa.. kalannda da ayn ey bulunur.. Ancak, onlarn bir ksmnda, eya bilkuvve vardr.. Dier ksmndaysa.. bilfiil vardr.. Kendilerinde eya bilfiil olanlar, peygamberler ve vel kullarn kmil olanlardr.. Kald ki bunlar dahi, keml babnda deiik durum alrlar.. Onlardan bazlar kmil, bazlar daha kmildir.. Yani: Ekmeldir.. Ancak, onlardan hi biri, bu varlk leminde;keml ynyle, Resulullah S.A. efendimiz kadar gz nne almamtr.. yle bir keml ki, onun iin katiyet kazanm ve o, bu bapta hepsinden ayr tutulmutur.. Ahlk, halleri, ileri ve baz szleri bu hususta onun tam kemline ahittir.. Ki: NSAN-I KML !.. O dur.. Kalan Kmil peygamberler ve veller, Resulullah S.A. efendimize katlmtr.. Amma: Kmilin ekmele katld gibi.. Resulullah S.A. efendimize ballklar vardr.. Amma: Faziletlinin en faziletlie ball gibi.. Ancak, mutlak NSAN-I KML lfz ile, telif ettiim eserlerimdeki muradm: Resulullah S.A. efendimizdir.. Onun en yce anna, gz kamatran ekmel makamna kar edebim byledir.. Ancak, benim bu ismi ona vermekle, mutlak NSAN-I KML makamna dair nice iaretlerim ve tembihlerim vardr..

Bu iaretler ve tembihler, Resulullah S.A. efendimizin isminden baka bir isme isnad edilip balanmas doru olmaz.. Zira: NSAN-I KML ittifakla odur.. Gerek yaratl, gerekse huy olarak halkn hi birine, o mikdar keml ihsan edilmemitir.. - SAADET UMMANINDA ESZ NC.. Adn verdiim u kasidemi onun yce anna syledim..

Bir kalb ki, uydu znde cananna; Dili srr isyan etti atanna.. Akikler dkt gzlerinden zira o; z akiki gitti yaran ayanna.. Ayklk lfet, unutmamak halidir; Kirpikte damla say sha yldzna.. Dt uzaklara da akar z ya; Nice susuzlar kand sor sel dana.. Enini gktr grleyen, ate sesi; imek, bulut benzer gz kapaklarna.. Sanki gzya umman inci saan; Tkendi ya bak ak mercanna.. tse bir ku sk ormanda, hafakanla; Kalb gvercini ses eder arsna.. Hele kervan artrr gamn kalbin; Gelince ormana dal aklna..

Ey hayr bol deveyi gece yrten; Dur bak, sana yer verenin acsna.. Duyur ona sesini akan yamn; Bakp bir kez zincirleme akna.. Anlat onlara zaafm neyse dorusu; Uyarak mtevatir haber aslna.. Gzmden dklen ibretli halleri; Bak atee, bedenimin zaafna.. Unutma gnl derdimi, say hatrm; Akm da anlat neyse kat yanna.. Bu kadim bir ahidir dem vur hevadan; Onlar ruhum bakma orda kalmasna.. Hele sor selm ettiim dostlarma; Bak bu miskine sultan ltuflarna.. Arab- Kiramdan yardm dile kalbe; Merhamet, hicranla geen zamanna.. Korkma hi, onlarn yce izzetinden; O diyar, hep vatandr kalanlarna.. Unutma bu sz: Onlara sevgisi; Kkten hatra oldu Kuranna.. Vuslattan mahrumu klmazlar mitsiz; nsiyet eder, katarlar dostlarna.. Ahdim var onlar iin sevgi tutarm; Bilsem sadklar m kardelik vadna.. Pk grrm ahdimize hyanetten;

yle olsa da yakmaz dost anna.. Yaatsn dostlarm Allah, ierek; Kansnlar, o zatn ab- hayatna.. Onunla yeil bahara verdii can; Sallanrken dal girdi aralarna.. Ahmed (S.A) ki nisan, ktlk yllarnn; alr canlya ki der gamna.. Hi susar m onun kavmi yanlarnda; Koca umman inci atar kysna.. Bir gnetir keml zere aydnlatr; Yce felekte mehtap, k seyranna.. Azamet burcunda izzet merkezinin; Yce ark evresinde kar krna.. Bir sultan ki, yce katta yaslanm; Salam ara.. sahip olmu imknna.. Batan sona incelense hep kinat; Benzer kpnn den damlalarna.. Her ey onda, ondan olmu, onun iin; Asrlar gesin, ne zarar zamanna.. Hardaldr yce semas altnda halk; Emri syler dili uygundur aslna.. Kinat tmden ona gre bir yzk; Parmanda, yakr keremknna.. Kabaran dalgalarnda kinat ne; Bir damladr, bu vasf da az anna..

Emrine muti semadaki melekler; Levh infaz eder baknca parmana.. ard dilsiz bir hurma aacn; Geldi, benzedi gelii ceylnna.. Yeter sana ikiye bl ay; Nasl sar bu i akln imknna.. Dnya hiret ahidi kudretinin; - Hayr.. Denir, iki ahid beyanna.. O: Tahkik noktas evre de kendisi; eriat merkezi de, makam zatna.. Hakkn cmert kulu denizinde inci; Hem mana hem seyf ubudiyet arzna.. Odur onun: HAs, VEsi, BAs ile; SNi, ayndr belki insan namna.. Odur KF, odur NUNu, odur TAs; Nardr, nurudur bazan da zddna.. Senasyla bal Muhammedin sancak; Zaman zaman, onlar say anna.. Hakka vasta, ayndr vesilenin; Yiit onda bulur yolu Rahmanna.. Makam verildi, ad: Mahmud amma; Bilinmez kat ycelikler anna.. Mikil bir tas su, coan denizinden; Ruh da emini, snd emanna..

Kalan melekler de onun suyundandr; Kar olmu, dalp havann skmasna.. Ar, krs, sonra mntehaya gelince; Cilvegh, mahalli ho mekn ona.. Drd yce semalar miracyla; Defter gibi km gece sefasna.. Haber verdi gemiten ve gelecekten; At srlar nur sat brhanna.. Datt elindeki Kayser mlkn; Dk nnde, bak Kisra sarayna.. Huylar var, parlak nurlu nice nice; Onlar anmak dahi yoldur varana.. Paktr, prl prl tarife ne hacet; Yksektir, gz ulaamaz makamna.. Anlatt nice srlar ayan beyan; Ama yol yok zn yada amasna.. nciler sral hadis balarnda; Dizilir durur halis altnlarna.. Emaneti tebli etti hakk ile; Bozmakta hainler ermez meramna.. Allah bana kfi sonsuz hamd iin; Mehdinde bak bize gelen Kuranna.. Haa olmaz Ahmedin (S.A.) kemline son; Akl iin son sebeptir izharna..

Allahtan salt selm: Ona geldike; Kelm beyan yoluyla mana namna.. line, ashabna, soydan gelene; Yce ihvan kutup cemaatna..

Bilesin ki.. Allah seni korusun.. NSAN-I KML : yle bir kutuptur ki : Vcud semalar onun zerinde devresini tamamlar.. nnden sonuna kadar, bu byledir.. NSAN-I KML : Daima birincilik makamnn sahibidir.. Bu durum; varln olu tarihinden balayp, ebediyetlerin ebediyetine kadar gider..

Sonra.. NSAN-I KML : eitli vasflara brnr; eitli yerlerde zuhur eder.. Kendisi hangi libasta grnyorsa.. o isim itibar edilir; isim verilir.. O durumunda, baka libasna itibarla isim verilmez..

NSAN-I KML olarak, kendisine verilen asl isim : MUHAMMEDdir.. Knyesi : EBLKASIM dr..

Sfat : ABDULLAH tr.. Lakab : EMSEDDN dir.. NSAN-I KML iin : Baka libaslarna itibarla nice nice isimleri vardr.. Her zaman iin, kendisine ayr bir isim verilir.. Bu yoldan verilen isim, o zamandaki libasna uygun der..

Ben onunla bulutum.. Ona yce Allahn saltn selmn dilerim.. Bu bulumamzda o: eyhim, eyh erafeddin smail Cebertnin suretinde idi.. Ben, onun Resulullah S.A. efendimiz olduunu bilmiyordum..Onu, eyhim biliyordum.. Byle olmas, onun grnd yerleri cmlesinden biridir.. Onu: Zebidde grdm.. Hicretin, 796. yl idi.. Bu iin srr onu gsterir ki: O, suret olma yn ile, her surette mekn tutabilir.. Edep ehline der ki: Resulullah S.A. hayatta olduu surette grrse.. o zamanki ismini vere.. Ancak, suretlerden herhangi biri gibi grrse, onun MUHAMMED S.A. olduunu bildii halde, grnd suretin ismini verir. Bu byle olsa dahi, verilen isim: HAKKAT- MUHAMMEDYE ye gider.. Hele iblnin durumuna bir bak.. Resulullah S.A. onun suretinde grnd zaman, talebesine yle dedi..

ahidim ki ben: Resulullahm..

Talebe, keif sahibi biri idi.. Onu anlad ve yle dedi: - Ben de ahidim: Sen Resulullahsn.. Bu, yle bir itir ki: nkr gtrr yan yoktur.. Bu mana: Uyuyan kimsenin ryasnda; bir ahs bir baka ahsa benzer grmesi gibidir.. Kefin en azndan mertebesi: Uykuda olan bir eyin ayk halde olmasdr.. Ancak, uyku ile keif arasnda fark vardr.. yleki: MUHAMMED S.A. ryada grlr; ayn isimle anlr.. Ancak, ayn isim, hakikati zere ayk halde verilmez.. Zira misal lemi tabir tutar.. Orada grlen, Hakikat-i Muhammediye ayk halde grlen suretin hakikat olarak anlatlr.. Amma, kefin durumu byle deildir.. Hakikat-i Muhammediye, sana keif yolu ile, ayk halde geldii zaman, demolu suretlerinden biri gibi gelir.. te o zaman: Hakikat-i Muhammediye, o suretin ismi olur.. Sana lzm gelen de budur.. O zaman sana den udur: Resulullah S.A. efendimize kar edebin naslsa.. O grlen suretin sahibine de edebin ayn olmal.. Zira, keif sana u ihsan yapmtr: MUHAMMED S.A. o grlen surette grnmtr.. te.. o zaman, o suret sahibi ile olan muamele eklini deitirmen gerekir.. Onunla nceki gibi olmak senin iin caiz olmaz..

Sakn ha.. Olmaya ki, bu szlerimden tenash manasnda bir vehme kaplasn.. ALLAH iin byle bir ey olamaz.. ALLAHn Resulu iin byle bir ey olamaz.. Haa ki: Onlar hakknda byle bir muradm olsun.. Ancak, Resulullahn S.A. her surette bir suret bulma makam vardr. Bu hali ile: O, suretlerin tmnde tecelli eder.. Resulullahn S.A. deti byle olmutur.. O, her zaman, zaman halknn en kmili suretinde grlr.. Sebebi: Onlarn makamlarn ykseltmek, onlarn meyilli durumlarn dzeltip, kaymalarn nlemektir.. Zira onlar: Resulullahn S.A. zhirde hlifeleridir.. Batnda ise.. onlarn hakikat kendisidir..

Bilesin ki.. NSAN-I KML : Zat ile, vcud hakikatlerinin tmn karlar.. Letafeti ile, ulv hakikatleri karlar.. Kesafeti ile, sfl hakikatleri karlar.. O nun ilk zuhuru, halka ait hakikatler karl olmutur.. O yce zat: Kalbi ile ara kar durur.. Bu manada, Resulullah S.A. yle buyurdu: - Mminin kalbi, Allahn ardr..

Benlii ile, krs karl durur.. Makam itibar ile, sidre-i mnteha karldr.. Akl ile, kalem-i l karldr.. Nefsi ile, levh- mahfuz karldr.. Tabiat ile, unsurlara kar durur.. Kabiliyeti ile, heyul karldr.. D yaps ile, heba karldr.. Reyi ile, felek-i atlas karldr.. drk ile, yldzlar feleki karldr.. Himmeti ile, yedinci sema karldr.. Vehmi ile, altnc sema karldr.. Hemmi ile, beinci sema karldr.. Fehmi ile, drdnc sema karldr.. Hayali ile, nc sema karldr.. Fikri ile, ikinci sema karldr.. Hafzas ile, birinci sema karldr.. Sonra.. Dokunma gleri ile, Zhal yldzna karlktr.. tici gleri ile, Mteri yldzna karlktr.. Harekete getirici gleri ile, Merih yldzna karlktr.. Nazar gleri ile, Gnee karlktr.. Tad alma gleri ile, Zhre yldzna karlktr.. Koklama gleri ile, Utarit yldzna karlktr.. Dinleme gleri ile, Aya karlktr..

Sonra.. Harareti ile, ate felekini karlar.. Soukluu ile, su felekini karlar.. Rtubeti ile, heva felekini karlar.. Kuruluu ile, toprak felekini karlar.. Sonra.. Hatralar ile, meleklere kar durur.. Vesveseleri ile, cin ve eytanlara karlk durur.. Hayvaniyet durumu ile, behaime karlk durur.. Tutucu gleri ile, arslana karlk durur.. Kandrma gleri ile, tilkiye karlk durur.. Aldatma gc ile, kurda karlk durur.. Hased gleri ile, maymuna karlk durur.. Hrs gleri ile, fareye karlk durur.. Kalan glerini de, bunlara kyas edebilirsin.. Sonra.. Ruhaniyeti ile, kua mukabil durur.. Safra maddesi ile, atee mukabil durur.. Sevda maddesi ile, topraa mukabil durur.. Sonra.. Tkr, teri, burun ifrazat, kulak suyu, gz ya, kk abdesti, kan,ter ve deri arasndaki sv ile yedi denize mukabildir.

lk saylan alt madde, son saylan yedincinin teferruat saylr.. Bunlardan her birinin kendine gre tad vardr.. Tatl, ac, eki, kark, tuzlu, kokmu, gzel kokuludur.. Sonra.. Hviyeti ile, yani zat ile, cevherin mukabilidir.. Vasf ile de, anasr mukabilidir.. Zira az dii, kmaya balad, bu hususta son haddini bulduu zaman, artk kalr; bymez.. Ne artar, ne de eksilir.. Mesel onu kracak olsan, artk paras ile bitimez.. Sonra.. Kllar ve trna ile, bitkilerin mukabilidir.. ehvet duygular ile, hayvanatn mukabilidir.. Beeriyeti ve d sureti ile de, kendi cinsi demolu soyunun benzeridir.. Sonra.. nsan soylarn da karlar. Mesel: Ruhu ile sultandr.. Fikr nazar ile, vezirdir.. Dinlenen bilgisi, ilenen gr ile, Hkimdir.. Zann ile, zabtadr.. Damar ve dier kuvveler de, yardmclar mukabilidir..

Yakin hali ile, iman sahiplerine mukabil saylr.. ekki phesi ile, mriklere mukabil saylr.. Hsl: Devaml olarak, varlk hakikatlerinden her birini, kendine has inceliklerin biri ile karlar..

Bundan nceki blmlerde de anlattk.. Her mukarreb melein, NSAN-I KML e has bir duygudan yaratlm olduunu anlattk.. Onlar anlattktan sonra.. isimleri ve sfatlar karlama durumunu anlatmamz kald..

Bilesin ki.. Yce Hakkn sureti, Resulullah S.A. efendimizin u hadis-i eriflerinden anlalr: yle buyurdu:

Allah-u Tal demi Rahman sureti zerine yaratt.. Dier hadis-i erifte ise yle buyurdu: Allah-u Tal demi, kendi sureti zerine yaratt..

Bunun oluu yledir: Allah-u Tal diridir.. Alimdir.. gldr.. diler.. iitir.. duyar.. konuur.. NSAN; dahi ayndr.. O da: Diridir.. Alimdir..

Sonra.. NSAN : Yce Allahn hviyetini hviyeti ile, benliini benlii ile, zatn zat ile, klliyetini klliyeti ile, umuln umul ile, hususiyetini hususiyeti ile karlar.. Sonra.. Onun bir baka karlamas daha vardr ki o: Zata bal hakikatleri ile, Hakkn mukabilidir.. Ayn mevzuu bu kitabn eitli yerlerinde anlattk.. Burada ise.. onun tercmesini yapmak, bizim iin caiz deildir.. Ol bapta bu kadar tenbih yeterlidir.. Bilesin ki.. NSAN-I KML : Zata bal isimleri ve, ilh sfatlar hak etmitir.. Onun durumu ksaca budur.. Onun bu hak edii, asalet ve mlk yolu ile byledir.. Onun iin, zat hkmn iktizas budur.. O yce varlk ki: Bu ibarelerle hakikatinden haber verilir; bu iaretlerle onun inceliine iaret edilir.. Onun bu varlktaki dayand ancak NSAN-I KML olabilir.. NSAN-I KML in Hakka kar misali aynadr ki: Bir ahs aynaya bakt zaman, onda ancak kendi suretini grr.. yoksa.. kendi suretini grmesi mmkn olmaz.. O yce varlk, NSAN-I KML olmasayd; ALLAH ismi aynasnda kendi suretini grrd.. Zira o isim; kendine bir aynadr.. NSAN-I KML dahi YCE HAKK n aynasdr..

YCE HAKK dahi aynen NSAN-I KML in aynasdr.. Kald ki; Yce Hak, kendi zatna vacip kld ki: simleri ve sfatlar ancak NSAN-I KML de grle.. Btn bu anlatlanlar, u yet-i kerimenin manasdr: - Gerekten biz, emaneti yere, gklere ve dalara arz ettik; onu tamaktan ekindiler.. Ondan korktular.. Ve.. onu: NSAN yklendi.. Zira o: Zalum ve cehul idi.. ( 33/72 ) Yani: O, nefsine zulm etti. Bulunduu derecesinden indirdi.. Kendi durumunun cahili idi.. Zira, ilh emanetin mahalli olduu halde, bunu anlayamyordu..

Bilesin ki.. NSAN-I KML asndan isimler ve sfatlar ikiye ayrlr.. Bir ksm onun sana der.. Bunlar: Hayat, ilim, kudret, irade, semi, basar vb. isim ve sfatlardr.. Bir ksm da onun soluna der ki, bunlar da:Ezeliyet, ebediyet, evvellik ve hirlik vb. isim ve sfatlardr..

Btn bu anlatlanlarn dnda, NSAN-I KML iin, sari bir lezzet vardr.. Bunun adna: Ulhiyet lezzeti..

D e r l e r.. bu lezzeti o: Vcudunun tmnde bulur.. Hem de, yaygn bir ekilde.. Baz vel kullar, bu halin iinde, salnp gezmeyi, dalp gitmeyi temenni ederler.. Sakn ha.. bu zmreyi ktleyen kimseler, seni aldatmasn.. Zira onlarn bu makama dair hibir bilgileri yoktur..

NSAN-I KML, Bazan balantlarndan bo kalr.. O zaman: Cmle isim ve sfatlardan syrlr.. Bunlarn hi birine nazar etmez.. Bu halde O: simlerden, sfatlardan, hatta zattan dahi soyunur; mcerred kalr.. Bu halinde o: Yakin ve keif hkm ile, varlkta kendi hviyetinden baka bir ey olmadn bilir.. Varln sdurunu, nden sona, aasn ve yukarsn kendinde mahede eder.. Vcud iini, mteaddid yollardan bilir.. grr.. Onun bu gr; birimizin, hatrna gelenleri ve hakikatlerini gr gibidir.. Ancak, NSAN-I KML hatralarn an ve kapalsn da, kendi znden atmaya gldr..

Sonra.. NSAN-I KML in eyaya tasarrufu, bir ekle brnmeye, bir lete, bir isme,

bir resmiyete bal deildir.. Birimiz yemesinde, imesinde nasl tasarruf ediyorsa.. o dahi eyada yle tasarruf eder..

NSAN-I KML iin berzah vardr.. Bu berzahn sonundaki makama: - H i t a m.. smi verilmitir.. Bu berzah anlatalm:

BRNC BERZAH : simlerle, sfatlarla tahakkuk etmesidir..

KNC BERZAH : Tavassuttur.. Buras insaniyete bal incelikleri, Rahman hakikatle de zme yeridir.. Bu makamdaki mahedesini tamamladktan sonra, sair gizlilikleri bilir.. Gayb ilminden diledii kadarna muttali olur..

NC BERZAH : Buras, kader icab harika ilere dair hikmet eitlerini bilmek yeridir.. Bu makamdaki NSAN-I KML iin, melekt kudretinde devaml harika zuhurlar olur..

O kadar ki; onun iin harika i: Hikmet felekinde det imi gibi olur.. Hi bir yadrgama duymaz.. te o zaman: Bu kinat leminde kudret izhar iin, kendisine izin verilir.. Bu son berzahta makamn bulunca: - H i t a m.. Ad verilen makamn yolu alr.. Buras: - Cell ve kram.. Sfatn almtr.. Bundan sonra u makam kalr: Kibriya.. Bu bir nihayettir ki: Onun iin bir son dnlemez.. Bu makamdaki zatlarn durumu deiiktir.. Kmili vardr; ekmeli vardr.. Fazl vardr; efdal vardr.. Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 61/1. Blm (Kyamet Alametleri)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

1. FASIL : K I Y A M E T

Bilesin ki.. u anda iinde bulunduumuz dnya leminin; sonunda varaca bir nihayeti vardr.. nk o: Sonradan yaratlmtr.. Muhdesin zarur hkm: Bitip tkenmesidir.. Bu hkmn zuhuru ise.. zarurdir.. Onun bitip tkenmesi ve fenas, ilh hakikatn saltanat altnda kalmasdr.. O hakikat ise.. bu dnya lemi ferdleri libasnda zuhur etmektedir.. Onun lm budur.. Bize gre, ilh hakikatn zuhuru; Allah-u Tal kitabnda nasl anlattysa yle olacaktr.. Bu varlk iin, Byk KIYAMET budur..

Sonra..

Bu lemdekilerin her birine has, ayr ayr bir KIYAMET vardr.. Hepsi sonunda Byk KIYAMET iinde bir araya gelir.. Sebebine gelince: Her ferde has bir KIYAMET husule gelmesi, zarur bir hkmdr.. bu hkm: Bu lemde mevcud olan btn ferdleri kapsamna alr.. Bu kapsamna almas da; Yce Allah katnda, vaad ettii Byk KIYAMET saylr..

Yukarda anlatlanlar bilip hakikatna erersen.. anlarsn ki: Bu lemin tmne.. lsna ve esfeline belli bir ecel vardr.. Zira bu lemin ferdleri iin de, belli bir ecel vardr. Onlarn toplu durumuna baklnca umum hkm udur: Onlar btn olarak, bu lemin ecelini gsterir.. Bu durum, baka trl anlatlamaz..

Bilemiyorum: Kitapta ak bir ekilde anlatlmak istenen nkteyi sezebildin mi?.. Yoksa.. bundan anladn, benim arzum dnda bir ey mi oldu?..

.
imdi avam, zhir yoldan bir mefhum zerinde duralm.. Dikkatli ol, bir baka ibare ile, seni uyandrmaa alacam.. Bilesin ki.. Yce Hakkn ok lemleri vardr.. Hangi lem olursa olsun.. oraya insan vastas ile nazar ediyorsa.. bu lemin ad: Vcuda bal EHADET olur..

Ve.. hangi lem ki, oraya insan vastas ile bakmaz; orann ad GAYB olur.. Bu gayb dahi iki trldr: - Ayrntl bir ekilde, insann bilgisine yerletirilmitir.. - Toplu olarak, insann kabiliyetine konmutur.. Ayrntl bir ekilde, insann bilgisine yerletirilen GAYB iin verilen isim: Vcuda bal GAYB olmutur.. Buna misal: Melekt lemidir.. Toplu olarak, insann kabiliyetine konan GAYB ise.. yoklua bal bir GAYB olur.. Bu tr GAYB lemi ise.. Allah-u Talnn bildii lemlerdir; biz bilemeyiz.. Bize gre o: Yok mesabesindedir.. Yoklua bal GAYBn manas budur..

Sonra.. Bu dnya lemine gelince: Ki, Allah-u Tal ona insan vastas ile nazar eder.. nsan Hakkn nazarna vasta olduu sre, varla bal ehadet yeri olarak kalr.. nsan, bu lemden gp gidince; insan g ettii o leme dahi, Allah-u Tal insan vastas ile nazar eder.. Oras da, varla bal bir ehadet yeri olur.. Dnya lemi de, yoklua bal gayb lemi olur.. Dnya leminin varl dahi, ilh ilimde kalr.. Cennet ve cehennemin varl, bugn ilh ilimde naslsa yle.. te.. dnya leminin fenas budur.. Byk KIYAMET budur.. Umum fark budur..

Aslna baklrsa.. bizim anlatmak istediimiz bu deildir.. Bizim asl gayemiz, bu lemin ferdlerinden her birine has olan KIYAMETi anlatmaktr.. Bunu anlatmak iin de, insan zerinde sz etmemiz icab eder.. Zira: Bu varlk fertlerinin en kmili odur.. Kalanlar, onun durumuna bakarak kyas ederiz.. Sonra.. umum KIYAMET ilmini, Allahn kitabndan senin anlayna gre anlatmay yerinde bulmayz.. yle bir eyi muhal sayarz.. Kald ki: Byk KIYAMETin acaib hallerini sana anlatrsak, imanndan korkulur.. ek eytan ona saldrr.. Bu yzden Kk KIYAMETi anlatmaya geiyoruz.. Zira bu, Byk KIYAMETten nce gelir..

Sonra.. KIYAMET iin: - Byk KIYAMET, Kk KIYAMET.. Dememize bakarak, iki KIYAMET kabul etmeyesin.. Hepsi bir KIYAMET saylr.. Bunun misali: Kl olann, btn czlerinin her birine d gibidir.. Mesel: - Mutlak hayvan.. Dediin zaman, at eitlerine, koyun kei eitlerine, insan eitlerine vb. der.. Kald ki: Hayvan lafz bu adla anlmas gereken eitlerin btn fertlerine verilir..

Zira, hayvaniyet znde taadd kabul etmez.. nk o: Tam olan bir kldr.. Tam olan kl ise.. czlerine de der.. Hi bir taaddd de olmaz.. te.. anlatld gibi, Byk KIYAMET, Kk KIYAMETlerin her birine der.. hem de taaddd olmadan..

nce, KIYAMETin almetlerini, artlarn anlatalm.. KIYAMETi sonra anlatrz.. Bilesin ki... Kk KIYAMETin almetleri ve artlar vardr.. Bunlar, byk kyametin almetlerine ve artlarna uygundur.. Mesel: Byk KIYAMET almetleri arasnda unlar vardr: Cariyenin mrebbisini dourmas birtakm plak, yaln ayak koyun obanlarnn yksek yksek binalara kurulmalar.. nsann kendine has kyametinin almeti de buna benzer.. Onda rububiyetinin zuhuru vardr.. Sbhan olan ALLAH onun zatndadr.. Burada insann zat cariye olarak ele alnr.. Doum ii dahi, gizli emrin batn ynnden; zhir ynne gemesidir.. ocuun yeri, batndr.. Doum ii dahi, zhir his lemine kmasdr.. Yukarda anlatlan mana, yce Hakkn durumunu anlatr..

Hibir hll olmakszn, insanda yce Hak vardr.. Ama bu varlk batn bir itir.. O, kendi hkmleri ile zuhura geldii, kul dahi: - Duyan kula olurum; gren gz olurum; tutan eli olurum; yryen aya olurum.. Hadis-i kudssinde anlatlan manada tahakkuk ettii zaman, Yce Hak bu insann vcudunda zuhur eder; bu kinat lemindeki tasarrufuna balar.. Ve.. o zaman, kendi zat cariye olur.. Rabbn rububiyet zuhuru ise.. mrebbiye mesabesinde kalr.. Onun zuhuru dahi, doum mesabesindedir.. Bir de irfan sahibinin, isimler leminden tecerrd vardr.. Bu ise.. plak ayakl olmaktr.. Zira, isimler, irfan sahiplerinin bineidir.. rfan sahibinin soyunmas ise.. plaklk saylr.. Ezeli nurlar, daim muhafaza hali ise.. koyun obanl yerine geer.. Onun cezbe haline gemesi dahi, ilh irfan makamlarnda terakkisini salar.. Bu dahi yksek binalarda kurulmak saylr..

Yukarda anlatlan hadis-i erifin d manas, bu varlkta umum KIYAMETin almetleri olmutur.. Bizim anlattmz ise.. Kk KIYAMETin almetleridir.. Ki bu: nsan fertlerinin her birine hastr..

BYK KIYAMET almetlerinden biri de: YECUC ve MECUCun yeryznde zuhurudur.. Yeryzn kaplarlar.. Yemilerini yer; denizlerini iip bitirirler.. Sonra.. Allah-u Tal onlara, bir gece neah hastal gnderir.. Bu hastalk onlar bir gecede bitirir.. Sonuncaya kadar, hepsi de lrler.. Bundan sonra ziraat oalr.. Dallar da, kkler de yeillenir.. Meyveler gzelleir.. Cebbar olan sultan Allaha hamd edilir.. KK KIYAMET iin de, buna benzer almet vardr.. Onun, insanda oluu yledir: Fasid hatralarn azmas sonunda, nefis azar; kudurur.. nadna gelen vesveseler de bunu izler.. Ne var ki, bunlarn oluu, kendi zne sahip kmadan nce olur.. Bylece o azgn halleri, kalb arzn igal eder, znn meyvelerini yer, z denizini de ierler.. Bu durumda onun, irfan, iyi hal namna hi zuhurat olmaz.. Bunu takiben o kimse, byle bir sarholuk halinden; hakik ayk hale geer.. Rahman nefhalarla, Rabban inayet armaanlar gelir.. Bu armaanlar, u yet-i kerimelerdeki manalarn zuhurudur: - Anlaynz, gerekten Allah hizbi galiptir.. ( 5/56 ) - Ayk olunuz, Allah hizbi kurtulmutur.. ( 58/22 )

Gzlerine dahi, u mana srmesi ekilir: Allah-u Tal, kullarndan istediini seer.. Bundan sonra, nefsan hatralar yok olur.. eytan vesveseler gider.. Bunlarn yerini ledunn ilim getiren, ruhan nefesler getiren, kalb kemline yerletirilen melekler alr..

Bu mana ise.. zraatn oalmas demektir.. kklerin ve dallarn yeermesi demektir.. Bundan sonra o kimse, yaknlk makamna kar.. Rabbn mahede lezzetine erer.. Bu ise.. yemilerin tatlanmas demektir.. stte anlatlanlar, Byk KIYAMET almetleri idi.. Burada iaret ettiimiz mana dahi, insan fertlerinden her birine has olan Kk KIYAMET almetidir..

Byk KIYAMET almetlerinden biri de: DABBETL- ARZn kmasdr.. Bu manada Allah-u Tal yle buyurdu: - Sz aleyhlerine olduu zaman, YERden bunlar iin bir DABBE karrz. Onlara ANLATIR: - nsanlar yetlerimize ikan sahibi olamadlar.. ( 27/82 ) Burada sz, u manaya gelir; - Bu lemin, kendi zatna rcuudur.. Bu i dahi: Dnya iinin, tamamen hirete gemesidir.. - ANLATIR.. Kelimesine u mana girer: - Onlara vaad ettiimiz, baasin, nurun, cennetin, narn ve benzeri hiret ilerinin hak olduunu ANLATIR.. Bu anlatln sebebi ise.. yle izah edildi: - yetlerimize ikan sahibi olamadlar.. ( 27/82 )

YETLER: - Kelmmzda onlara haber verdiimiz eylerdir.. te.. DABBEyi karmamzn sebebi budur.. Ta ki: Her eye kadir olduumuzu bileler.. Bundan sonrasna ve DABBEnin haber verdiine inanalar.. Ve.. Hakka dnmek isteyen dne.. Yce Hakkn haber verdii eylere inana.. Kk KIYAMET de buna benzer.. nsanda bunun emareleri yle olur: - Beeri tabiat arzndan, emniyet ruhu mukaddes huzurda grnr.. Bunun grnmesi, adi ilerin terkine dairdir.. Bir de, sfl ilerin iktizasn ortadan kaldrmak iindir.. Bu hali bulana, byk keif gelir.. Mukaddes ruh ona, her eyi inceden inceye bildirir.. Btn bu haberleri anlatr, durur.. Batn perdeler insana alr.. Srlar saklamay ona talim eder.. Bylece insan: Tasdik makamndan, refik-i aldaki yaknlk makamna ykselir.. Ne gzel refiktir.. Ve.. bu: Yce Allahtan bir ihsandr.. Bir fazilettir.. Kuluna fazl ve inayetidir.. Bu inayeti yapar ki: man ordusu, daim hicap askerlerine yenilmeye.. Hatadan ka, dorunun hakikatn bula.. Zira: Rububiyet makamnn gizlilikleri, ilhiyet mertebesinin iktizalar stn bir gayedir; yce makamdr..

Onun izzeti o kadar iddetlidir ki: Kalbler bir trl ona tam iman yolunu bulamazlar.. Ancak byle bir keiften sonra olabilir.. Kald ki: Halkn kendi nefsinde, bu gibi eyleri kabule gc yetmez. Onlara ikan sahibi olamaz. Ancak, ilh bir keiften sonra olabilir.. Tpk: nsanlarn bu emrin hakikat olduuna, DABBEnin kndan sonra kani olacaklar gibi.. Bir irfan sahibinin de, anlatlan ilh iktizalar kabulde tahakkuku: Ruhun tabiat arzndan kmas, yol kesicilerden ve engellerden hals sonunda olur.. Bu manay anla..

Byk KIYAMET almetlerinden biri de: DECCALn kdr.. Solunda cennet vardr; sandaysa.. cehennem vardr.. ki ka arasnda: Allaha kar kfir.. yazldr.. O zaman, halk susuz kalr.. Ackrlar; hibir yiyecek bulamazlar.. Btn yiyecek ve iecekler bu melunun yanndadr.. Kendisine iman eden herkese, suyundan iirir.. Yedii yemekten yedirir.. Onun yemeinden yiyen, suyundan ien artk iflh olmaz.. Kendisine inananlar, cennetine koyar.. Onun girdii DECCAL cennetini, Allah-u Tal cehenneme evirir.. Kendisine inanmayanlar da, cehennemine koyar.. Onun girdii DECCAL cehennemini Allah-u Tal cennete evirir.. nsanlardan bazlar, Deccalin zarar Allah tarafndan kalkncaya kadar; ot kk yiyerek geinirler..

DECCAL LAN, devaml yeryzn gezer.. Ancak, Mekke ve Medine hari; oralara giremez.. Sonra.. Beyt-i Makdise doru yola kar.. Remle-i Ldd karyesine gelir.. Beyt-i Makdis ile, bura arasnda, bir gn ve bir gecelik yol vardr.. Tam bu srada Allah-u Tal o karyedeki minareye say a.s. indirir.. Elinde de bir sng vardr.. LAN DECCAL say a.s. grnce, tuzun suda eridii gibi erir.. Sonra.. sa a.s. ona sng ile vurur; ldrr.. Kk KIYAMET iin dahi, bunun gibi insanda oluuna dair almet vardr.. Ki bu: Onun hakikatinde DECCALin kdr.. Bu dahi DECCAL nefsin ba kaldrdr.. nsana batl kartrr; hak suretinde arz eder.. Bu tabir, onun haline uygundur.. Sz gelii: - Falan falana DECCALLIK etti.. Derler.. Yani: - Onu tevie drd.. Yanl yola saptrd.. Bu DECCAL nefis, baz ynleri ile, insan eytan olarak da isim alr.. Kald ki nefis: eytanlarn ve vesvasn mahallidir.. Onun yuvasdr; gizlendii yerdir.. Baz ynleri ile bu nefse: - Ktl emreden nefis.. Tabirini dahi kullanrlar..

Mutlak NEFS lafzn - ki sofiye istilahnda bu isimle geer - ne zaman anlatrlarsa.. bundan muradlar, kulun illetli vasflardr.. Evet.. Nefis, anlatlan hali ile, DECCAL yerini alr.. ehvet iktizalar icab ile de; solundaki cennet yerini alr..ekavet ehlinin yolu soldan gider.. Tabiatn icab uygunsuz ileri brakmak, onunla olan balar yok edip kesmek sureti ile nefse muhalefet ise.. DECCALin sana ald cehennemdir.. Saadet ehlinin yolu da sadan gider.. Nefsan ilerin icab olarak; zulman perdelerin teksifi ise.. DECCALin iki ka arasnda yazl: - Allaha kar kfir.. Yazs yerine geer.. rfan sahibinin, nefsinin esaretine dmek sonucu doruyu anlamayacak hale gelmesi, nefsin galebe almas sonucu, yaplan hitabn manasn anlamayacak hale gelmesi: Deccal zamannda, baz has zevatn a ve susuz kalmalar manasna gelir.. rfan sahibinin, nefsi ile arkadalk etmek zorunda kal dahi: nsanlarn DECCAL zamannda, yiyecei ve iecei ancak onun yannda bulmalar hkmne girer.. Resulullah S.A. efendimiz, bu manaya iaret ederek yle buyurdu: - nsanlara bir zaman gelecek; o zamanda dinini tutan: Ate koru avulam gibi olur.. O sre iinde; bir kimse mcahededen yaya kalr; - byle bir eyden Allaha snrz; - nefsan yoldan iktiza eden eylere ynelir; tabi ilere dayanr; ehvan lezzetleri kullanr; adi fiiller yolunu tutarsa..

ite bu: DECCALin verdiini almak demektir.. Bir ey diyelim: - Mubah yollar tutup, onlara dayanmak; irfan sahibi katnda haram olan arab gibidir.. Ve bu, DECCAL taam arasnda saylr.. Bir ey daha diyelim: - Nefse, gaflet douran eylere, bo mitlere dnmek ise.. rfan sahibi yannda arap saylr ki: Bunlara dalan, DECCALin yannda bulunan araptan iene benzer.. Bir ey daha diyelim: - Makama ulamadan nce; anlatlan hale dalan bir irfan sahibi, DECCAL eline dp artk iflh midi kesilen kimseye benzer.. Sonra.. Bekas muhal olan tadlar hayal olan yerin sslerine kanp aldanmak ise.. DECCAL cennetine girmek saylr.. Ve.. onu: Allah-u Tal cehenneme evirir.. O kimsenin karar yeri olarak oray klar.. Ancak; bir kimseye saadet baars gelirse.. bu yol boyu Hakta sebat ederse.. Tahkik gecesinde, eriat nurlar ile yrrse.. muhalefetin, mcahedenin, riyazetin yoluna metanetle girerse.. Bu kinatn hahan, Rahmann zuhur kklerini yerse.. bu DECCAL cehennemine girmi olur.. te buray, Allah-u Tal zevali olmayan bir nimete evirir.. Deimez mlk klar.. Pk Mekke ile, zatn yeil bahesini Medine hari, farz olan emir gelinceye kadar; DECCALin yeryzn gezip dolamas manasna gelince:

Btn makamlarda nefis, kulu tevie drr.. Ancak, iki makam hari.. O makamlardan biri: Zatn tm hkm srd makamdr.. Bunun manas: Zat, ilh huzurdan gelen cezbe ile; kulun kendi varlndan gemesidir.. te o zaman : Kul, hissinden de geer.. Nefsinden yana da fena bulur.. bu makam: Sekir manevi sarholuk makamdr.. O makamdan ikincisi: Muhammed makamdr.. Evliya istilahnda, bu makama: - kinci sahv ayklk -.. Tabir edilir.. Anlatlan iki makam, yle makamdr ki: Oralarda nefsin mecali yoktur.. Zira, buras illetli yollardan korunmutur.. Ezel gayb leminde bunlar mahfuzdurlar.. Anlatlan manalar DECCALin giremeyecei iki belde mesabesinde dururlar.. lh keiflerden, kulu tevie dren, doru yola girmekten onu alkoyan ey ise.. bu ENCES PEK PS LANin, Beyt-i Makdis ktasna ynelmesi mesabesindedir.. Sonra.. Oraya varmadan; Remle adl yerde durup, kalmasna gelince; yle anlatabiliriz: - Nefis DECCALi, her libasta irfan sahibine zhir olduu zaman; Bazan enfs makam mukabili kabilir.. Burada kt zaman, bu mukaddes vadide bir irfan sahibi olmayan, eritii vehmine kaplr.. Halbuki anlatlan makamdan hibir krnt almamtr.. Ancak, durumu icab perde ardnda kalr..

Zira Remle: Topraktan olma bir amurdur.. Ve.. Hz. sa a.s. iner.. Elinde fetih sngs vardr.. Orada DECCALi ldrr.. sa a.s. Malik Allahn ruhudur.. Hak gelince, batl zail olur.. eklerin, ekillerin, tevilerin hkm kesilir.. Burada anlatlanlar, Byk KIYAMETlerin almetleri idi; saydk.. Amma zhirde.. Batn olan almetlerini dahi saydk.. Onlar da erh edip anlattk.. Ancak bunlar, Kk KIYAMET almetleridir.. Ve.. Kk KIYAMET almetleri insanlara hastr.. Kinatn dier halkna deil..

MEHDnin a.s. k da, Byk KIYAMET almetleri arasndadr.. O gelecek, insanlar arasnda krk yl adaletle hkm srecek.. O gelince; gndzler, yeil baheler gibi, geceler aydn parlak olur.. Ziraat bereketli ve ok olur.. Hayvanlarn stleri de bollar.. nsanlar emniyet iinde; Rahmann ibadeti ile megul olurlar.. Kk KIYAMETin de byle almetleri vardr.. Kk KIYAMETin almeti dahi insanda MEHDnin kdr.. MEHD: Muhammed makamn sahibidir.. Her Keml burcunda itidal zere bulunur.. Onun krk yl adaletle hkm srmesi dahi, varlk mertebelerinin saysdr..

.
Gecelerin aydn, parlak oluu, gndzlerin yeil baheler gibi olmas, u manaya gelebilir: rfan sahibini terakki ettiren sarholuk ile, beka veren ayklk iinde srp gider.. Ziraatn bereketli ve ok olmas, hayvanlarn ok stl olmas da u manaya gelir: lh nimetlerin pe pee gelmeleridir.. Onun zamanndaki emniyet ise, u manaya gelir: rfan sahibi, dostluk makamna girer.. Orann ssl kaftann giyer.. Allah-u Tal, bu manay anlatmak iin, brahim makamndan yle anlatt: - Bir kimse oraya girerse emin olur.. ( 3/97 ) Yani: Elim azaptan emin olur.. Zhir manadaki bu makamdan, ateli yanma durumundan emin olununca, manev makamda, Rahmann mekrinden emin olmak daha yerinde ve daha uygun olur.. eyh Abdlkadir Geyln R.A. bu makama konmutur.. Ve kendisine: - Allah-u Tal, mekir etmeyeceine dair yetmi defa ahd etti.. Diye anlatmtr.. Ve.. bu makamdan sonra, Rahmana ibadetten baka bir ey yoktur.. Bir de: Deyyan olan yce sultan sena etmek vardr.. Hele u iaretlere bir bak.. barelerle nekadar gzel uyutu..

Byk KIYAMETin almetleri, anlatld gibidir.. Kk KIYAMETin dahi almetleri ona benzer; ki o da anlatld..

Byk KIYAMET in bir baka almeti dahi; GNEN BATTII YERDEN DOMASIdr.. Bundan sonra, tevbe kaps kapanr.. Daha nce iman etmemise.. artk bundan sonraki iman nefse fayda vermez.. Zira o zaman: Artk vuslat sergisi kaldrlmtr.. Drlmtr.. Kk KIYAMETin dahi buna benzer almeti vardr.. Bunun insandaki almeti udur: Onun mahede gnei, varlk batsnda doar.. Bu ise.. batn keiften ibarettir.. bu ise.. gizli srra ittilada tahakkuktur.. Byle olduktan sonra bilir: Kendisi nedir?.. Ve Kimdir?.. Sonra.. z vasflar ile tahakkuk eder.. Araf cennetinde bol bol inama kavuur.. Remizleri zer; onlardan hazine karr.. Mana rtlerini aar; kurtulanlarla beraber kurtulur.. Bu hale erdikten sonra, ondan ayrlk ve vuslat sergisi drlr.. Ve.. orada imann faydas olmaz.. nk, imann hkm bundan nce idi.. Zira iman: Gaybde olan bir eye olur.. Aradaki hicabn kalkmas ile de hkm gider.. Madd manada tevbe kabul olmaz; gnah balanmaz..

Zira gnah ve balanma ii: kilik mahallidir.. O tek zat ise.. kendi tekliinde; gnahtan da, balanmaktan yana da mnezzehtir.. bu anlatlanlar.. Byk KIYAMETin mukabili olup Kk KIYAMETin de mukabilidir..

Muhyiddin b. Arab de, yukarda iaret ettiklerimizi ayn ekilde anlatmtr.. Byk KIYAMETin mukabili, Kk KIYAMETi aynen iaret yollu karlatrmtr.. yle ki: Gnein batdan douunu yle anlatmtr: - Ruhun ilk merkezine, ilk makamna dnmesi.. Bu ise.. lmde, vefat hkm ile; iin hirete intikali saylr.. Tevbe kapsnn kapann da yle anlatmtr: - Can boazna gelip gargaral ses karann tevbesi kabul olunmaz; gnah balanmaz.. Bu iddiasn da: - ki kap, yani: - doum - lm - arasndaki mesafe yetmi yldr.. eklinde anlatlan cmleye dayandrr.. Bu ise.. insann ortalama mr, kyas ve nizam yolu ile, yetmi yl oluuna mukabildir.. mamn bu anlattklar makbuldr.. En gzel eklinde yorumlanr.. Ancak biz, insana mahsus olan Kk KIYAMETi bu dnyada kald gnleri zerinde durarak anlattk..

Bizim yolumuz buydu.. Perdeyi yrtmak korkusuyla daha ileri gitmedik.. u da aktr ki, burada btn srlara iaret ettik.. Bu kitapda zerinde, dura dura anlatmadmz hibir i kalmad.. Allah.. Hak syler.. Doruya hidayeti nasib eden odur..

nsan- Kmil 61/2. Blm (Kyamet Alametleri)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

2 . FASIL : L M

Biz burada LMden bir para anlatacaz.. Zira : LM, bu kitabn ELL DRDNC BLMnde geti.. Orada grlebilir..

Bilesin ki.. LM: Bu dnyadaki hayatn sebebi olan, GRZYE nam atein snmesidir.. Hayat ise.. bu sureta heykellerde, ruhlarn kendi nefsine bakmasdr.. Bu sureta heykellerde, ruhlarn nazarn tutan ise.. o hararet-i griziyedir.. amma tabi itidal hkmne gre kald sre.. Burada: - t i d a l.. Demekten kasdm; onun drdnc derecedeki yerine oturan hararetidir.. Bu hararetin, birinci dereceye dnmesi, ki bu: Unsurlara bal bildiimiz ate olur..

Onun byle bir dereceye gelmesi ile de, lzm olandan baka olur.. Mizacn durumu ise.. anasra bal her hangi bir eyi kabul etmemektir.. Zira, bu durumu ile ate son haddini bulmu saylr.. O zamanda kalplar, atee kar ikinci derecede kalr.. Atein, hararet halinde imtiza kabiliyeti vardr.. Zaten, dier rknlerle, imtizac olmaynca, atein varlna ihtiya kalmaz.. Kald ki: Ate, su hava ve topraktan her biri, drt unsurdan meydana gelmitir.. Bu drt unsur dahi udur: Hararet, brudet, ybuset ve rtubettir.. Galip gelen her hararet rkn, kalan maddeleri yok eder.. O zaman ad: Tabi ate olur.. Galip gelen her brudet rkn dahi, arta kalan maddeleri yok eder.. O zaman ad Tabi bir sululuk olur.. Dierlerine nazaran bulunduu yerde galip gelen her rtubet rknnn hkm hepsini yok eder.. ad Tabi hava olur.. Dierlerine nazaran, bulunduu yerde ybuset hkm kalanlara ar basnca, dnda kalan hepsini yok eder; ad: Tabi toprak olur.. Bu durumda onlardan birine: - Atee bal, suya bal, havaya bal, topraa bal.. Denemez.. Meer ki, nc dereceye ine; dier rknlerle imtiza ede.. Hangi ey olursa olsun; nc derecede, hararet ve ybuset eit gelirse.. bu dereceye kma zaaflarndan dolay, dier iki rkn ondan saklanrsa.. o zaman ad: Ate olur..

Hangi ey olursa olsun; nc derecede, brudet ve ybuset eit gelirse.. bu dereceye kma zaaflarndan dolay dier iki rkn ondan saklanrsa.. o zaman onun ad: Toprak, olur.. Hangi ey olursa olsun; nc derecede, hararet ve rtubet ona eit gelirse.. bu dereceye kma zaaflarndan dolay, dier iki rkn ondan saklanrsa.. o eyin ad: Hava olur.. Hangi ey olursa olsun; nc derecede brudet ve rtubet ona eit gelirse.. bu dereceye kma zaaflarndan dolay, dier iki rkn o eyden saklanrsa.. O eyin ad: Su, olur.. Unsurlar felekini grmyor musun: Nasl tabiatlar felekinin stne km.. Tabiatlar feleki ise.. istiksaat felekinin stnde.. Bu istiksaat feleki: Ate, hava, su, toprak felekleridir.. Sonra.. Tabi hararet bir derece daha iner ve drdnc derecede eit olursa.. o zaman bu suret heykellerinden birinde dier rknlerle imtiza edip kalr.. Amma bu imtiza: Cisman, hayvan bir imtiza olur.. Onun bu haliyle bulunduu heykel dahi, hayvan bir heykel olur.. Ve.. hararet-i griziye bu derecede devam ettii sre, o heykel var olarak kalr.. Hararetin bu drdnc derecede oluunun ad: Griziyedir.. Nasl ki: nc derecede ad : Nasl ki: kinci derecede ad : Nasl ki: Birinci derecede ad : Hararet, idi.. Tabi hararet, idi.. Unsur hararet idi..

Atein dnda kalan erkna da, yukarda anlatlana uyarak, buna benzer isim verilebilir..

Hsl: LM, anlatlan hararet-i griziyenin hayvan heykelden gidiidir.. Haliyle onun gidii, zdd olan brudet-i griziye sebebi ile olur.. te.. buraya kadar anlatlanlar, bu cismin nasibidir.. Ruhun nasibine gelince.. Onun heykel hayat, ittihad gz ile, ona nazar ettii sredir.. O heykelin lm ise.. bu nazar heykelden evirip kendi zne daldrmasdr.. O zaman, btn ile kendi leminde kalr.. Lkin, ruhlar leminde, buradaki heykeli ekli ile cesed bulur. Onun varlk hkm, bu cesed dolays ile olur.. Zira, onun hkmleri, cesedlenmesi ile zhir olmutu.. bu manada, birok nuran keif ehli hataya dmtr.. Onlarn verdii hkm: Cisimler harolunmayacadr.. Bize gelince.. lh bir ittil sonunda bildik ki: Cisimler ruhlarla harolunacaklardr.. Ruhlarn lm: Heykele bal cesedin znden zlmesidir.. Bu durum, onun yok olmasn icab ettiren eylerdendir.. Bu durumda o: Varla yaylan bir eydir.. Amma, belli bir sre iin.. Buna misal: Uykuya dalan ve ryasnda hibir ey grmeyen kimsenin halidir.. O: Bir ey grmedii bu saatte yoktur..

Bu durumda o: ehadet leminde deildir ki; ayk olsun.. Gayb leminde deildir ki; varlna dellet eden bir ey grsn.. Zira o:Yok olan bir vardr.. Sonra buna: Gnei dahi misal olarak verebiliriz.. Gne evin penceresinden doduu zaman, ev gne ziyas ile aydnlk olur.. Halbuki gne, oraya ne inmi; ne de oraya hll etmitir.. bu gne ziyas: Ruhun, kendisine has olan cesede nazar mesabesindedir.. Yani: Hayvanat cisimlerinden..

Sonra.. Eer pencere, yeil caml ise.. eve giren ziya ve ule o ekilde olur.. o surette olur.. Ruhun durumu da byledir.. nsan heykeline veya baka eye nazar ettii zaman; grnts, nazar ettii eyin suretinde olur.. Bu baka trl bir deimeye uramaz.. Ve.. gnein evden kaymas ise.. ruhun nazarn cesetten kaldrmasna misaldir.. LM ise.. aydnln, gne aydnl znde gizlenmesi misalidir.. Bu durumda o ahs, l olarak kalr.. Onun bu LM; anlatlan n, bu lemde, gne nn zne girip gizlenmesine benzer..

3 . FASIL : B E R Z A H BERZAH bir vcuttur.. Amma tam deildir.. Bir istiklli de yoktur.. ayet tam veya mstakil olsayd; dnya ve hiret evi gibi, bir ikamet yeri olurdu.. Onun misali: Bizim tasavvurumuz gibidir.. Biz bir uleyi, yeil bir cam iinde, yeil renkli olarak tasavvur ederiz.. Bize, bu haliyle ekil verir.. Amma hayal leminde.. Kald ki, hayal lemi de, dnya ehli iin tam deildir.. Dnya ehlinin hayali iin, kendi bana bir istikll de yoktur.. u da bir hakikattir ki, dnya lemi, kendi znde tam bir lemdir.. Amma, kendi gznden; ona bakld takdirde tamdr.. His lemi, manalar lemine gre tam deildir.. Ancak, Allah ehlinin hayalini, saylan hayalin dnda tutmak icab eder.. Onlarn hayali kmildir; mstakildir kendi znde tamdr.. Bu tr hayal, onlarn dnda kalan dnya ehlinin hiretine benzer.. Brahmanlarn, kafirlerin, mriklerin vb. kimselerin mcahede, riyazat vb. yollardan safa bulan kimselerin hayali ise.. dnya ehlinin uykusu gibidir.. Dnya ehlinin hayaline ise.. itibar edilmez.. Her nekadar hayalin asl, znde herkes iin ayn ise de; adi ilere, cesedden matlub eylere harcanan hayal hazineleri bozulmu; ruh safiyet hkm kesilmitir..

Her nekadar yukarda anlatlan brahmanlar, felsefeciler iaret edilen adi eylerden uzak iseler de; hayal hazinelerine akl iler, tabiata bal hkmler dolduu iin, bu durum, onlarn ilh olan manalar lemine terakkilerine engel olmutur..

Haliyle, Allah ehlinin durumu byle deildir.. Onlar, illetli yollardan masundurlar.. Ezel gayb leminde, Allah tarafndan korunmulardr..

Hsl: BERZAH leminin tam bir varl yoktur.. - BERZAH.. Denmesi de bu sebebe dayanr.. Ayn ekilde, dnya ehlinin hayali dahi, varlk lemi ile yokluk lemi arasnda bir BERZAH saylr..

Sonra.. Kyametin benzeri ise.. gnein, nce aydnln verdii pencereye tekrar dnmesidir.. Bundan daha fazla bir beyanda bulunulamaz..

Ruhlar bu heykellerde cesed bulmadklar sre, yaygn bulunurlar.. lmn hakikati de budur.. Cesedlendikleri zaman, bu cesedlenme onlarn vcudu olur.. Ancak, bu cesed bulma, cesedin artlarna bal olduu sre, ruhlar BERZAHta kalr..

Zira o: Ruhun mutlak ruhan hali ile iktiza ettiini yapmaktan yana kusurludur.. Sonra.. Allah-u Tal diledii zaman, kyamet gn ruhu baas eder.. O zaman cesedin icablarna bal kalmaktan kurtarr.. Haliyle bu durum maher yerinde olabilir..

Sonra.. Onun bu serbestlii, dnyadaki durumuna gre olur.. Dnyada hayr zere idiyse.. orada da hayr zerine serbest kalr.. Dnyada er zere idiyse.. orada ayn ekilde serbest olur.. Zaten o: Dnyadaki hali dnda bir serbestliin talibi olmaz.. Bu manada u yet-i kerime aktr.. - nsana ancak syi kadar vardr.. ( 53/39 )

Bilesin ki.. Yce Hakkn nurundan; ruhlarn mteaddid olarak yaratlmalarnn misali: Gnein uasndan, muhtelif aydnlklarn meydana gelmesidir.. Muhakkik zatlarn, lemin birliini iddia etmelerine misal: Gnein aslnda bir tane olmasdr..

Kandillerde, eitli ekillerde zuhur etmi olsa dahi, o aslnda bir tanedir.. Kendi sayya gelmeyen bir tanedir.. Kendi ekli dnda bir baka ekli dahi yoktur.. Zuhur yerlerinde nekadar ekil alrsa alsn, asl birdir.. Bu ii, bu kadar anlatmamz yeter.. Kald ki biz: Ruhlarn kabzn, Azrailin kabz iin geli eklini daha nceki BLMde anlattk.. ( Bak: Blm 54 )

Bilesin ki.. BERZAHta insanlarn durumu muhteliftir.. Onlardan bazlar: Hikmetle muamele grr.. Onlardan bazlar da: Kudretle muamele grr.. Hikmetle muamele olunan kimse: Dnyada yapt amelinin hakikat ile, dner durur.. Onun BERZAH lemindeki durumu budur.. Diyelim ki: - O dnya hayatn taatle geirdi.. Hak tal onun iin, amellerinin manasn suretler vererek yaratr.. O da taatnn suretine dner.. Allah-u Tal onu, o haliyle durutur.. Onun taat ya namazdr; ya orutur; ya sadakadr.. Yahut bunlarn dnda kalan, baka bir taatn suretidir..

Bylece o kimse, bir gzel amelden, dierine geer.. Yeni getii amel ekli, ya bir nceki gibi gzeldir; yahut daha da gzeldir.. Tpk: Dnyada olduu gibi.. lerin hakikat ona zhir oluncaya kadar byle gider.. O zaman da onun kyameti olmu olur..

Sonra.. Meydana gelen bu suretin, gzellii ve parlakl taat kadar olur.. Bir de o taat zerine gnln birletirdii kadar olur.. Bir de, o ameli yapmaktaki gzel gayesi kadar olur.. O suretin irkinlii ise.. yaplan amelin irkinlii kadardr.. Mesel: Biri, zina eder, hrszlk eder, arab ier.. Allah-u Tal bu fiillerin manasna gre suret halk eder.. Fiilin sahibi, o amellerden hangisini ilemise.. onun iinde dner durur.. Mesel: Zina eden iin, ateten bir kadn tenasl uzvu yaratr.. Erkek uzvunu ona daldrr, karr.. Ondaki atei, yakcl, kt kokusu, amel sahibinin ona dnyadaki dknl kadardr.. arab ienlere de, ateten bir kadeh meydana kar.. i, ate arab doludur.. O kimse, bunu ier.. Dnyada o hale nasl devam etmi ise.. orada da o hal iinde dner durur..

Bir kimse, taatle masiyet arasnda olursa.. o: Bu iki hal arasnda dner durur.. Yani: Allah-u Talnn onlara gre, yaratt manalarn sureti iinde dner durur.. Onlar, nur olabilir; ki bu: Taattan yaratlan suretlerdir.. veya ateten masiyet icab yaratlmlardr.. Hsl: Onlar bu durumda, suretten surete geerler... Bu geilerinin devam sonunda, iin hakikat onlara peyder pey zhir olur.. Onlara anlatlan iki hkmden biri tamam olur; kyametleri de kopar..

BERZAHta kudretle muamele grene gelince.. Bu makamda bulunan, amellerinin manalarn gremez.. Manalarnn suretini grr.. Eer asi ise.. Allah-u Tal dahi, onu balam ise.. ancak o amellerini taata benzer surette grr.. Allah-u Tal o ameline ilh bir durum verir..O amelin sahibi, biri dierinden daha gzel olan ameller iinde geip gider.. Taa, kyameti oluncaya kadar.. O zaman da: Hakikatler ekli zerinde zuhur eder.. Bu kudret muamelesine tabi olan bir dieri, taat ehli olabilir; ama Allah onun amelini boa karmtr.. Bu kimseye suret kar ama, Allah-u Tal ezelde onun iin ekavet babnda ne yazm ise.. o kar.. Ona olan tecelli bu yoldan olur.. eitlenmesi de, yine ona gre olur.. Bu halin sahibi dahi, ameline gre, cehennemin hangi tabakasnda bulunmas icab ediyorsa.. ona benzer bir durumda, kendisine gelen suretlerle

urar durur.. Kyameti oluncaya kadar; sonra.. cehennemde azabn grmeye balar..

Sonra.. Allah-u Tal, BERZAH iin, bir kavim yaratmtr.. Bunlar, orada sakin olur; oray imar ederler.. Ancak, bunlar dnya ehli deildir; kyamet ehli de deillerdir.. Ama, hiret ehline katlmlardr..hiret ehline katl sebebleri, yaratl yolu ile, onlarla birlikte olulardr.. Bir kimse, ruh durumu ile onlara aina olursa.. lmnden sonra onlar tanr.. Bunun onlara kavumas, tandk bir toplulua kavumas gibidir.. Gider; onlar tanr; kendileri ile gayet nsiyet eder.. Onlarla kalr; onlarla olduka kederi olmaz.. Onlarn arkadal kendisine huzur verir.. Onlara bir ainal olmayan kimse ise.. kendisine fkeli bulur.. Ne kendisi onlarla lfet edebilir; ne de onlar kendisi ile lfet edebilirler.. Sonra onlardan biri kar; Allah-u Tal kimin azabna sebep klacaksa.. dnyada sevmedii suretlerin en kts olarak ona gelir.. Onun bu gelii, amelinin suretidir.. Bu gelii ile, o kimseye korku ve nefret verir.. O kadar ki, hibir ey onunla kyas edilemez.. Bazlarna da en gzel surette gelir.. Bu dahi, o kimseye ait iyi amelin suretidir.. O kimseye bu hali ile ho gelir.. Gelince aralarnda lfet olur.. efkat gsterir.. Bylece aralarnda sevgi doar..

Dolays ile, o kimse, bu gelen suretle.. taa, kyamet oluncaya kadar hoa arkadalk edip kalr..

Sonra.. Bilesin ki.. Kyamet, BERZAH, dnya yeri bir vcuttan ibarettir.. Bunun misali bir daire gibidir.. Bu dairenin yarsn dnya farzet; yarsn da hiret farzet.. BERZAH ise, bu ikisinin arasdr.. Btn bu anlatlan farz ve takdir yolu iledir.. Gerek u ki: Senin mevcud olduun hviyet, aynen BERZAHta mevcut olan hviyettir.. Kyamette dahi, mevcud olan yine odur. Hsl: Sen, dnyada, BERZAHta ve hirette bu benliin ilesin.. Ancak aralarnda deiiklik vardr.. yleki: BERZAH ileri zarurdir.. Zira oras, dnya zerine kuruludur.. Kyamet ileri de ayn ekilde zarurdir.. nk o da, BERZAH zerine kuruludur.. Dnya ileri ise.. ihtiyardir..

4. FASIL : K I Y A M E T Sonra.. Bilesin ki.. Allah-u Tal KIYAMETin kopmasn diledii zaman srafile a.s. ikinci defa sura fleme emrini verir..

Birinci fleme lm iindir..

Sur: Ruh lemin suretleridir.. Mfni ve Mmit ismi ynyle srafil, ona birinci flemesini yapar.. Btn suretler lr.. Heykellerinin bandan syrlr.. Tpk: Uyannca, ryada grlen suretlerin yok olup gittikleri gibi.. Yaratldklar mahalle dnp gittikleri gibi.. Bundan sonra, ikinci defa sura fler.. Ruhlar, kendi lemlerinde olduklar ekilde dnp gelirler.. Cesed kalplarna girerler.. Biz bunu gnein camlara vuru eklini bahsederken, sana anlatmtk.. Bu konumalarn hepsi, ruhlarn, kendi durumlarna gre yaplan itibara gredir.. Zira uhrev lem, ruhlar lemidir.. Ruhlar leminin tm ise.. insanda var olan mutlak ruhtan ibarettir.. nsan ise.. kendi znden ayr duramaz.. Kald ki: hiret ruhlar leminden ibarettir.. Ruhlar lemi ise.. insann mutlak olan ruhundan ibarettir.. Bu mana daha nce de geti.. - lem, tm ile, karlkl duran iki aynadan ibarettir.. Diye anlattk.. Byle olunca, ahadiyet hkmne gre, birinde olan dierinde bulabilirsin.. Ama, misil ve tebih yolu ile deil.. Btn lem bir cevherden ibarettir.. Kendi znde gerek yn ile ikiye blnmez.. Say ve blnme gryorsan, bu : Hayaldir..

Bu hayal ise.. ferd olan cevherin blnmesini, farz ve takdir etmemize gredir.. bu mana, u yet-i kerimede anlatlr: - Onlarn hepsi KIYAMET gn ferd olarak ona gelir.. ( 19/95 )

Yukarda anlatlan nkteyi anladysan, varlktaki ahadiyet srrn da anlam olursun.. Allah-u Talnn vaadini de anlam olursun.. Sonra.. Allah-u Talnn cennet, cehennem ve hiretin dehet verici hallerine dair vaadlerini yakn haliyle ayan beyan kefeder grrsn.. Ve.. o zaman, imann: Zeyd b. Harisenin iman gibi olur.. Allah ondan raz olsun.. O, Resulullah S.A. efendimize yle anlatmt: - Hak mmin olarak sabahladm.. Resulullah S.A. ona sordu: - mann hakikat nedir?.. Zeyd b. Harise yle anlatt: - Kyameti olmu grdm.. Rabbmn ar ak grnyordu..

Gelelim, insan fertlerinden her birine has olan kk KIYAMET bahsine.. nsan, akl evvel terazisini, ekmel adaletin kubbesi altnda kurduu zaman, hakikat iktizalar gelir.. Onda bulunan hakikatlerden her biri neyi gerektiriyorsa.. ona gre hesabna bakar.. Yahut, onun iin bir ahadiyet kprs kurulur.. O zaman da, tabiat metni cehennemi zerinde yrr.. O kpr, zm zor bir ey olmas icab: Kldan daha incedir.. Uzakl dolays ile,kltan daha keskindir..

Bu srattan geenlerden bazlar akan imek gibi geerler.. Byle olan kimsenin irfan babnda seri bir binei vardr.. O ekilde gei gcn bundan alr.. Bazlar da da arlnda yrr.. Bunun sebebi de, sfl haline ballk durumudur.. Bir kimse, ad geen srat geer, l nizam iinde kalrsa.. zat cennetine dahil olmu olur.. Sfat meydanlarnda dahi gdasn alr.. Bu durumda, kendi benlii yoktur.. Kendi hviyetinden syrlmtr.. Kendi nefsi cihetinden bir eser gremez.. Ondan bir haber de alamaz.. Onun namna, Cebbar olan yce Allah yle seslenir: - Bu gn mlk kimin?.. ( 40/16 ) Ancak, o yce varlk, kendi zatndan bakasn bulamaz; yle cevap eder:

- Vahid Kahhar Allahn.. ( 40/16 ) Bundan sonra artk, ne gaflet vardr; ne de huzur.. Bundan sonra, ne lm beklenir; ne de dirilme.. Zira, hali anlatld gibi olann kyameti, artk olmutur.. Bir ak yan da yoktur.. Burada anlatlan, kk KIYAMETtir.. Kk KIYAMET hallerini buna gre kyas eyle.. Hesap, mizan, srat yollarn da, sana iaret yollu anlattklarmzdan kar.. Sarih anlattklarmzdan deil.. Akl banda olana bu kadar iaret yeter..

5 . FASIL : CENNET VE CEHENNEM Cenneti, cehennemi kendi yerlerinde anlattk.. Onlar anlattmz blm: Bu kitabn ELL SEKZNC BLMdr.. Ancak, burada iaret yollu onlar yine anlatacaz.. Eer, stn bir anlayn varsa.. kavi bir azme sahip isen.. iaret ettiimiz manay idrk edersin.. Eer belirttiimiz gibi bir anlaya sahip deilsen.. bakalar gibi olduun yerde kal.. CENNET ve CEHENNEMin d manalarnda kal..

Bilesin ki.. Allah-u Tal, iindekilerinin tm ile hireti, dnyadan bir nsha kld.. Dnyay ise.. Haktan bir nsha kld.. Dnya asldr; hiret onun feri saylr.. - Dnya hiretin ekim yeridir.. Melindeki hadis-i erif, bu manay anlatr.. u yet-i kerimeler dahi ayn manay iaret ederler: - Bir kimse, zerre mikdar hayr ilese onu, grecektir.. Bir kimse. Zerre mikdar er ilese, onu grecektir.. ( 99/7-8 )

Bilinen u ki: Asl, dnyada ilenen amellerdir.. Bunun feri ise.. hirette grecein itir.. hiret, kyamet gn orada olacak ilerden baka bir ey deildir.. Orada olacak iler ise.. ancak insan amelinin bir neticesidir.. Netice ise.. taksim edilen eylerin bir feridir.. Takdim edilen eyler ise.. dnya amelleridir.. Anlatlan mana icabdr ki: Yaratlmada, dnya hiretten n geldi.. Adna da: - U l a.. Dendi.. hiret ise.. sonraya kald.. Bu sebeple adna

- U h r a.. Dendi.. nk o: Feri idi.. Eer, hiret dnyaya bakarak fer olmasayd, onun sonraya kal hikmet babnda bir noksan olurdu.. Zira: nce olann sonraya kalmas, sonraya kalacan da nce gelmesi, hikmet ynyle taana sebep olan ilerdendir..

Bilesin ki.. hiretin, hisse dayal eyleri, dnyann hisse dayal eylerinden daha kuvvetlidir.. Bunun gibi; hiretin lezzet babndaki ileri, dnyann lezzete dair ilerinden daha lezzetlidir.. hiretin zorluklar ise.. dnya zorluklarndan daha zordur.. Bunun sebebi udur: Ruh hirette; kendisine sevilen ve kt olarak gelenleri kabul iin, tamamen botur.. Amma, dnyada byle deildir.. Zira bu cisim, kesafeti icab, kendisine uyan ve uymayan kabul etmesi iin, ruhu bo brakmaz.. Dnya hayatnda, ruhun ancak bir yann bo bulabilirsin. Misal olarak, yemek yiyen bir ahs ele alalm.. O kimse, yemek yerken, kalbi tamamen yedii ile megul deildir.. Bir yandan yemek yer; bir yandan da baka nemli bir iini dnr.. Bu yzden de yediinin tam tadna varamaz.. Sebebi: Baka nemli ii dndnden, yemek ii iin gelen tada, ruhu tam boalm deildir..

bu mana icabdr ki: hiret, dnyadan daha ereflidir.. Her ne kadar, dnya hiretin anas ise de, buna ama.. Nice ocuklar var ki: Ana babasndan, eref itibar ile, daha yksektir.. Bu adan baklnca, dnya asl ise de, hiret Allah katnda daha erefli ve daha faziletlidir.. Kendi kapsamnda bulunan hakikat icab, hiretin durumu budur.. Yine bir misal verelim: Hele lafza bir bak.. Ondan kan mefhum mana nekadar gzeldir ve nekadar ycedir.. Kadri kymeti lafzdan nekadar ileridir.. Ne kadar da sonsuzdur Btn bunlar onun yceliine erefine delildir.. u var ki: Mana lafzn neticesi ve feridir.. Lafz olmasa manann hakikati anlalmaz.. te hiretin durumu budur.. hiret, dnyann her nekadar neticesi ise de, dnyadan daha faziletli; daha geni ve daha ereflidir.. Bunun sebebi ise.. onun ruhlardan yaratlm olmasdr.. Ruhlar ise.. nuran letafete sahiptirler.. Dnya ise.. cisimlerden yaratlmtr.. Cisimler ise.. zulman kesafetten yaratlmtr.. phesiz: Ltif olan eyler, kesif olanlardan daha deerlidir.. Sonra.. hiret, izzet ve kudret yeridir.. Engellerden kurtulan kimseler, orada istediini yaparlar.. Bunlar cennet ehli olanlardr..

Dnya ise.. zillet ve acizlik yeridir.. Dnyann padiahlar bile, bir karnca eziyetini kendilerinden atmaya gl deillerdir.. Hal byle iken, dnya nimetinin hesabn vereceklerdir.. Halbuki; dnya nimeti zail olup gider.. hiret ehli ise.. iinde bulunduklar nimetin daima daha iyisini bulurlar.. Onlara pe pee biri dierinden daha gzel nimet gelir.. Zira, hirette Allahn ihsan hesapszdr.. Dnyadaki ihsan ise hesapldr.. lh hikmetin dzeni byledir.. te.. anlatlan manay anlar, onda tahakkuk edersen, murada erersin..

6 . FASIL : ARAF VE KESB Bilesin ki.. Btnyle hiret; yani: Cennet, Cehennem, ARAF ve KESB, hepsi bir yerdir.. Ne blnr, ne de sayya gelir.. Bu hiret evinin hakikatleri bir kimsenin aleyhinde olursa.. onun yeri cehennem olur.. Zira, cehennem ehli iin: Kahr zilleti altnda, aleyhlerine hkm verilmitir.. Bu hiret evinin hakikatleri bir kimsenin aleyhinde olmazsa.. onun yeri de, cennet olur.. Bir kimse de, bu dnyada, Allah iin kendinin hakimi olur ve Allaha itaat ederse.. o kimse, hiret evinin hakikatlerine hkim olur.. Orada istediini yapar.. Bir kimse de, bu dnya evinde, Allah iin kendine hakim olmaz ve buradaki ii daima isyan olursa.. burada iken, aleyhte hkm giymitir..

Dolays ile, hiret evinin hakikatleri de, onun aleyhine olur.. Bu hkme aykr davranmak onun haddi deildir.. Nasl ki, cehennem ehli, zebanilerin hkm altnda kaldklar gibi.. Bunlarn hilfna, cennet ehli, hibir hkm altnda deillerdir.. Hele bak ki: Bunlardan her biri istediini yapar, hi kimse de, onlarn aleyhine bir eyin hkmn kesemez..

Bir kimse, hirete dair ilerin ilminde tahakkuk ederse.. Tahakkuk ettii ilimle de, tasarruf makamn tutarsa.. bu kimse ARAFtadr.. ARAF: lh yaknlk mahallidir.. Kuranda bu makam yle anlatld: - Gl sultann katnda.. ( 54/55 ) Bu nazargha o ismin verilmesi; rfan makam, olduu iindir.. Bu marifet ise.. sana anlattm ilimde tahakkuktur..

ARAF ehli, Allah-u Talya kar irfan sahibidir.. Bir kimse, Allah-u Talya kar irfan sahibi olursa.. hiret ii ilminde, tahakkuk eder.. Allah-u Talya kar irfan sahibi olmayan, hiret ii ilminde tahakkuk edemez.. Nitekim, Allah-u Tal yle buyurdu:

- ARAFta birtakm kimseler vardr.. Onlar her eyi simas ile bilirler.. ( 7/46 ) Bunun daha ak manas udur: - Yce Allahn irfan makamnda, birtakm kimseler vardr.. Yce anlar dolaysyla, onlar kimse bilmez.. Zira onlar, bakalarnn mehuldr.. Ama onlar, her eyi simasndan tanrlar.. nk onlar, Allah bilirler.. Allah bilene ise.. hibir ey gizli deildir..

KESB ise.. ARAFn altnda, naim cennetinin stndedir.. Allah-u Tal, cennet ehlinin Allaha irfan derecelerini artrdka, KESBe kadar ykselirler.. KESB ehli ile, ARAF ehli arasnda fark vardr.. yle ki: KESB ehli: Dnyada, Allah-u Talnn; kendilerine irfan tecellisi olmadan, o dnya leminden kmlardr.. hirete intikal edince de, yerleri cennet olmutur.. KESBe karmak sureti ile, onlara fazlu ihsanda bulunmutur.. Orada onlara tecelli eyler.. O makamda, onlara tecelli mikdar: Dnyada Allaha imanlar ve onu irfan yolu ile bildikleri ne kadarsa.. o kadardr.. ARAF ehline gelince, bunlar dnya hayatndan ayrlmadan evvel,

yce Allah kendilerine irfan tecellisi eyler.. Bu yoldan yce Allah bilirler.. hirete gidince de, yerleri, ancak yce Allahn kat olur.. Mesel: Bir kimse, bir beldeye giderse.. o beldede, tand biri olursa.. ancak onun yanna gider.. Belki de, o arkada iin, beldesine inen tand arkadan, yanna almak vacip olur.. Bir mahluk iin durum byle olunca, yce Hlik iin, olmas daha uygundur.. Nitekim, Sbhan Allah, bu manay daha ak anlatt.. Orada bir takm kavim vardr.. Onlar: - Gl sultann katndadr.. ( 54/55 )

Bu makamda, daha baka, hayrete dren, hi duyulmam nice iler vardr.. Onlar ak ak anlatsak, bu vcud batan sona hepsini alamaz.. Onlar incelii ve zorluu dolays ile, ancak, iaretle ve misalle anlatlabilir.. Meer ki, bu kitab okuyan kimse, o mertebeye ermi olsun: O hayret veren halleri, aynen grm olsun.. Hali byle olan, en kk iareti anlar.. En gizli manay kavrar.. Ancak bizim bu kitab yazmaktan gayemiz, cahile bilmediini anlatmaktr.. Bilen kimseye de, bizim anlattmz bu acaib eylerin bir faydas olmaz.. Onun iin ancak yle bir haber olur:

Biliriz ki, biz de onun bildii kadarn biliyoruz.. Bizim kasdmz ise.. byle bir ey deildir.. Dolays ile, dizginleri ksalm.. Allahtr yardm makam.. Allahtr tevekkl makam..

nsan- Kmil 62/2. Blm (Semalar ve Yerler)

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..
KNC SEMA

Buras, effaf latif bir cevherdir.. Alaca renklidir.. Allah-u Tal onu: Fikre bal hakikatten yaratt.. nsan iin fikir ne ise.. Vcud iin de o, yledir.. Bu sebeple o: Ktip felekin mahalli oldu.. Ki o: Utarittir.. Allah-u Tal onu, Kadir isminin mazhar kld.. Ve.. sanatkrlarn tmden yardmcs bulunan meleklerin hepsini, Allah-u Tal bu semaya yerletirdi.. O meleklerin bana bir melek getirdi.. Baa getirdii bu melei ayn zamanda; anlatlan yldzn ruhaniyeti eyledi.. Yani: Utarit yldznn.. Bu semada bulunan melekler, dier tm semalarn meleklerinden fazladr.. oktur.. Cin tayfas, dnya semasnn civarna gelirler.. Orada durur; ikinci sema meleklerinin seslerini duyarlar.. Sebebine gelince: Uzakta dahi olsalar; kelm dinlemelerine engel olunmaz.. Ancak, bu dinleme ii, kendi lemlerinde olmaldr..

Baka lemde iseler, hkm o leme gre verilir.. Yani: O zaman da, o bulunduklar lemi duyarlar.. Bu manaya gre.. cinler, her ne kadar ruh iseler de; kesafet ve cisimler leminde bulunmaktadrlar.. Ama ykselmi, ruh lem tarafna kavumulardr.. Ki buras: Dnya semasnn bir yandr.. Oraya kadar ykseldikleri iin, ikinci semadaki meleklerin szlerini duyarlar.. nk arada fasla yoktur.. Ancak, nc sema meleklerini duyamazlar.. nk arada fasla vardr.. Bu durum hep byle olur.. Her makamn ehli, ancak, bir mertebe yukarsn kefedebilir.. Araya bir fasla girer, mertebeler oalrsa.. edna mertebede olan, l mertebeyi bilemez.. Anlatlan manalara gre,, Cin tayfas dnya semasna yaklar.. Oradan, ikinci sema meleklerinin seslerini duyar.. Oradan bir kulak hrszl yapar.. Durumu mriklerine bir gayb haberi olarak duyduklarn bildirmek iin dndkleri srada; hemen bir ahab- sakip isabet eder.. yakar.. Bu sahab- sakip Muhammed nurdur.. Zulmet ehlini, bulunduklar kesafet makamndan bu nur kurtarr.. onlara keif ihsan eder.. Onlara bu nur gelmedike, terakkileri imknszdr.. Onlar zulmette kaldklar sre, terakki edemezler.. Muhammed nurdan nasib almadka, himmet kuunun kanad yanktr.. Byle olunca, gittikleri yerden yutulmu hasret dolu dnerler..

Bu semada Nuh a.s. peygamberi grdm.. Kibriya nurundan yaratlm bir kk zerinde oturuyordu.. Mecd ve sena ehli arasnda idi.. Selm verip, huzurunda divan durdum.. Selmm ald: - M e r h a b a.. Dedi ve ayaa kalkt.. Fikre bal semasn sordum; srra dair makamn sordum.. yle anlatt: - Bu sema irfan cevherlerinin badr.. Burada yeni yeni marifet tecellileri olur.. Bu semann melekleri kudret nurundan yaratlmtr.. Vcud leminde tasavvur edilen her eyde; bu semann o ie memur melekleri grnr.. O melekler, dikkatin incelikleridir.. nce tasvirler izmek zere hkm almlardr.. stn yetler, onlar zerinde devresini tamamlar.. Zhir olan mucizeler, onlarla kendini gsterir.. Belli kerametler onlarla meydana gelir.. Allah-u Tal, bu semada birtakm melekler yaratmtr.. Bunlarn

ibadeti yoktur.. Ancak, halk, yce Hakkn nuruna gtrrler.. Bunlar, kudret semasnda, ibret kanad ile uarlar.. Balarnda nurlu talar vardr.. Bu talar en sakl srlarla ssldr.. Bir kimse, bu meleklerden birinin srtna binecek olsa.. onun kanad ile, yedi feleki uarak geer.. Ruhan suretleri, cisman kalplarda indirir.. Bu ii istedii zaman, istedii ekilde yapar.. O ruhan suretlere hitap etse, konuurlar.. Bir ey sorsa, retirler.. Allah-u Tal, bu semann evresini 13.333 ( on bin yz otuz ) yl, 120 ( yz yirmi ) gnlk uzunlukta yaratt.. Burann yldz olan Utarit, bir saatte, 555 ( be yz elli be ), gnlk mesafe kat eder.. O, btn bu sreyi mutedil yirmi drt saatte kat eder.. Byk feleki de, tam bir senede kat eder.. Bu semann meleklerine hkim olan melekin ruhaniyetinin ismi: NEVHAL dir.. Sonra.. Ben, bu semada, Rahmann yetlerinden ok acaib eyler grdm.. ok garib kinat srlar grdm.. Onlarn hi birini bu zaman ehline amak bizim iin yerinde olmaz.. aret ettiimiz eyleri teemml eyle.. Anlattmz manalar tefekkr eyle.. Bu iin hallini znde bul; senden hari deil.. aret ettiimiz manalar zmeye al..

NC SEMA Bu sema sar renklidir.. Ve bu: ZHRE semasdr.. effaf yapldr.. Burann ehli, sair vasflara da girerler.. Buras: Hayal hakikatinden yaratlmtr.. Misal lemi iinde, bir yer olmutur.. Allah-u Tal, bu semann yldzn: Alim, ismine mazhar klmtr.. Burann felekini de, hakim sanat kudreti iin bir tecelli yeri eylemitir.. Burann melekleri ekillerin her bir eklinde yaratlmtr.. Orada o kadar acaib garaib eyler vardr ki, hi biri akla gelmez.. Hatta arada muhalin dahi yeri yoktur.. Hell ve caiz olan ey, orada mmteni olur.. Allah-u Tal, bu sema felekinin devresini, 15.036 ( on be bin otuz alt ) sene, 120 ( yz yirmi ) gnlk mesafe klmtr.. Burann yldz ZHRE: Her saatte 631 ( alt yz otuz bir ) sene 18 ( on sekiz ) tam, 1/3 gnlk mesafe kat eder.. Bu felekin tmn, 24 saatte kat eder.. Btn felek menzillerinin tmn ise.. 324 ( yz yirmi drt ) gnde kat eder.. Bu semann melekleri, SAVRAL isimli melekin hkm altndadr.. Bu dahi ZHREnin ruhaniyetidir..

Bu semann melekleri, bu lemi doldurmulardr.. demoullarndan kim arrsa ona icabet ederler..

Bu semann meleklerini, kendileri ile eitli ekillerde lfet edilir halde grdm.. Bunlardan bazlar uyuyan kimse iin vahye tevkil edilmilerdir.. Onlar, bu ilerini,ya sarih olarak yaparlar; yahut, bilen bir kimsenin anlayaca misalle yaparlar.. Allah-u Tal, bunlardan bazlarn da, ocuklarn terbiyesine tevkil eylemitir.. Onlara meani retirler.. konumak retirler.. Allah-u Tal onlardan bazlarn, zntl kimseyi teselliye memur eylemitir.. Gamly enlendirme vazifesini vermitir.. Allah-u Tal, bunlardan bazlarn, korkanlarn korkusunu nsiyete evirmek iinvazifeli klmtr.. Tek bana kalanlarla konuma grevini vermitir.. Allah-u Tal bunlardan bazlarn, temkin ehlini emrine vermitir.. Onlarla, gzde hurlerin eli ile cennet meyvelerini karrlar.. Allah-u Tal onlardan bazlarn da, gnl sevdasna denlere tevkil eylemitir.. Onlarn gnl ateini tututurur.. Allah-u Tal onlardan bazlarn da, sevilenin gzel suretini korumakla vazifelendirdi.. Taa ki: Aknn sevgi atei kaybolmaya.. Allah-u Tal bunlardan bazlarn da, postac klmtr.. Buluma vesilesi arayanlar arasnda gider gelirler..

Bu semada Yusuf peygamberle bulutum.. Onu tahtlardan birine oturmu buldum.. Nurlarn iaretlerini zmt.. Ruhbanlarn iaretlerini zmt.. Ruhbanlarn, gyaben syledikleri onu tutmamt.. Mana ilerinde tahakkuk eylemiti.. Suyun da, kaplarn da kaydndan kurtulmutu.. Ona selm verdim.. Bir ziyaretiye yakr ekilde ona sayg gsterdim.. O da bana icabet etti.. arlad.. - M e r h a b a.. Dedi.. Yer gsterdi.. Bundan sonra ona yle dedim: - Efendim, sana u: - Rabbn, bana mlk verdin; ihadis tevilini rettin.. ( 12/101 ) Meline gelen yet-i kerime ile anlatlan szn manasn anlamak istiyorum.. Sana sormak istiyorum: 1 - M l k.. ( 12/101 ) Szyle neyi kasd ediyordun; dnya mlkn m, hiret mlkn m?.. 2 - Ehadis tevili.. ( 12/101 ) Szn, neden kinaye syledin?.. Bunun zerine yle dedi:

1 - Rahmana bal memleketi murad ettim..Ki o: insaniyet nktesine emanet olarak braklmtr.. 2 - Ehadis teviline gelince.. bu hayvaniyet dillerinde dnp duran emanetlerdir.. Dedim ki: - Efendim, iarete tevdi edilen bu beyann, sarahat ve beyanla bezeli yan yok mudur?.. yle anlatt: - Yce Hakkn kullarda emaneti vardr.. Onu konuan kimseler, irad ehline ulatrrlar.. Tekrar sordum: - Yce Hakkn kendisi, zuhurda ve beyanda vcudun asl olduu halde emaneti nasl olur?.. yle anlatt: - te.. bu onun vasfdr.. Ve u durum onun andr.. te bu onun hkmdr.. ve u durum onun ibaresidir.. Bu emaneti cahil dile getirir.. lim onu srra ve kalbe ykler.. Hepsi, ondan yanabir aknlk iindedir.. rfan sahibinden bakas ondan bir ey alamaz.. - Bu i nasl oluyor?.. Diye sordum, yle anlatt: - Bilesin ki.. Yce Allah sana g versin ve korusun..

Yce Hak srlarn inciler gibi, iaretler eyledi.. Bunlar ibarelerin srlarna yerletirdi.. Bunlar yollara salm gibidir.. Ayr kalanlarn dilinde yuvarlanr durur.. Ama, avam cahiller ondan bir ey anlamaz.. Ama, has rif o ibarelerde yatan bilir.. Gerei gibi onlarn tevilini yapar.. Hem de, beenilen ekilde onlarn tevilini yapar.. Rya tabirleri bu denizden ancak bir katredir.. Belki geni sahra talarndan bir akmak tadr..

Bu yakn dostun sylediklerini bildim.. Esasen daha nce bu hakikatin cahili deildim.. Bundan sonra onu braktm; refik-i alya yneldim.. Ne gzel refiktir..

DRDNC SEMA

Buras vlmeye pek lyk bir cevherdir.. iek rengidir.. Buras pek nurlu gnein semasdr.. Buras feleklerin kutbudur.. Allah-u Tal bu semay kalbe bal nurdan yaratt.. Orada gnei, mevcud iin kalb mezilesinde yaratt.. Mevcudun imar onunladr.. Mevcudun gzellii ondandr..

Yldzlar, nurlarn ondan alrlar.. Mertebelerde, nurlar onunla ykselir..

Allah-u Tal, gne itibar edilen bu yldz, kalbe benzetilen bu felekte, ulhiyetin mazhar kld.. Pk nezih, mukaddes olan eitli vasflarna tecelligh eyledi.. Gne, anasra bal sair mahlukat iin bir asldr.. Tpk: Allah ismi, sair makamlar iin bir asl olduu gibi..

dris a.s. kalb hakikat bildii iin, bu nefis makamna konmutur.. Rabbiye mertebesi ile, bakalarndan ayrlmtr.. Allah-u Tal bu semay, nurlarn galip yeri ve srlarn madeni kld.. Sonra.. srafil isimli anl melek, bu semadaki meleklerin hkimidir.. Ve o: stnlk sahibi gnein ruhaniyetidir.. Dk bir eyin vcudda ykselmesi, kabzn ve bastn bir hadise olmas, ancak bu melein tasarrufu ile olur.. Ki Allah-u Tal onu, bu felekin kayna eylemitir., Ve o: Heybet ynyle meleklerin en azametlisidir.. Vsat itibar ile en bydr.. Himmet ynyle en glsdr.. Sidre-i mntehadan, yerin nirengi noktasna kadar hepsi ona verilmitir.. Tmnde tasarruf eyler.. Dnde ve erifinde, tmden o tasarruf eder..

Bunun minberi krsnin yanndadr.. Ve.. gnee bal bu felekin dahi asldr.. Onun lemi: Semalardr, yerdir.. Akl ve his yolu onlarda bilinen ne varsa hepsidir..

Bilesin ki.. Allah-u Tal gnee nisbet edilen felekin evresini; 17029 ( on yedi bir yirmi dokuz ) sene 60 ( altm ) gnlk mesafeli yol eylemitir.. Bu mesafeyi 24 ( yirmi drt ) mutedil saatte 1/4 gn, dakikada alr..

Bilesin ki.. Buras o makamdr ki, dris a.s. oradadr.. Ve buras: Muhammed S.A. makamlarndan bir makamdr.. Grmez misin ki: Mirac gecesinde drdnc semaya ulat zaman, onu da brakt; daha telere ykseldi.. Resulullah S.A. efendimizin, drise nisbet edilen bu makama ulamas, merbubiyet mertebesi ile, bu yce makamda tahkike erdiinin ahididir.. Oradan geip teye gitmesi ise.. ondan daha al makama erdiinin ahididir.. O kadar ki, sadet ferman u yet-i kerime hilati ile sabit oldu:

- O sphan ki, kulunu gece yrtt.. ( 17/1 ) Kulluk makam, ycelii sahip Mahmud Makamdr..

Bu ise.. kendine has, anl hamd sancadr..

Bilesin ki.. Bu varl tmden, gne hazinesinde saklad.. O, tabi kuvvetleri, para para Allahn emri ile vcuda getirir.. Gne srlarn noktasndadr.. Nurlar emberidir.. Temkin ehli peygamberlerden ou, bu yerli felekin dairesine dahildir.. Mesel: sa, Sleyman, Davud, dris, Cercis ve daha bir ok himmeti bol nebiler.. Bunlarn hepsi bu ak menzile konmulardr.. Bu yce makamn sakinidirler.. Allah.. Hak syler.. Doru yolu gsteren odur..

BENC SEMA

Buras, Behram isimli yldzn semasdr.. O, ilhi azametin ve ilhi intikamn zuhur yeridir.. Yahya a.s. buraya nzl etmitir.. Yce Hakkn azametini, ceberutunu, izzetini ve melekutnu mahede iin, oraya konuk olmutur.. Bu sebepledir ki: Onun iin hafif hata nem tamaz.. Bura sakinlerinden her biri; ya himmet sahibidir, ya da ilh dostlua nail olmutur..

Burann semas, vehim nurundan yaratlmtr.. Rengi kan krmzdr.. Allah-u Tal, bu semann meleklerini, keml sfatna aynalar olsunlar diye yaratt.. Cell sfatna zuhur yeri olsunlar diye yaratt.. Bu varlk, leminde Allah ibadeti onlarla olur.. Bunlarn vastas ile taklid ehli secde ederek Hakka yaklar.. Allah-u Tal, bu meleklerin ibadetini, uza yakn klmak, kayb buldurmak eylemitir.. Bunlardan bazlarnn ibadeti: Kfirleri srlar leminden atmaktr.. Bunlardan bazlarnn ibadeti: Hastaya ifa vermektir.. Yerinden zor kalkan zavallnn kuvvetini artrmaktr.. Bunlardan bazlar: Ruhlar almak iin yaratlmtr.. Kendilerine hkim olan melein izni ile, hata etmeden ruhu alrlar..

Bu semann hkimi Esildir.. Ki bu: Azrail isimli melektir.. Ve bu melek MERHin ruhaniyetidir.. ntikam ve ceza sahibidir.. Allah-u Tal, bu semay bu melein asl yeri klmtr.. Minberi, kalem-i al yanndadr.. ntikam iin olsun; ruhlarn kabz iin olsun; nizam temin iin olsun; bu melein izni olmadan orada bulunan meleklerden hi biri inemez.. Behramn ruhaniyeti bu melektir..

Bilesin ki.. Allah-u Tal, bu semann evresini,19.833 ( on dokuz bin sekiz yz otuz ) sene,120 ( yz yirmi ) gnlk mesafe eyledi.. Bu yldz, her mutedil saatte 826 ( sekiz yz yirmi alt ) sene,140 ( yz krk ) gnlk yol kat eder.. Bu felekin tmn 24 saatte kat eder.. Byk feleki ise takriben 540 gnde alr.. Burann ruhaniyeti, kl kullanan kimselere, dmandan intikam alanlara yardm eder.. Ve.. bu semann ruhaniyeti: Allah-u Tal, idare ehlinden kime yardm dilemise.. onun yardmna tevkil edilmitir..

nsan- Kmil 62/1. Blm (Semalar ve Yerler)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

Bilesin ki.. Allah-u Tala, seni zatndan ruhla teyid eylesin; glendirsin..

Allah-u Tal halk yaratmadan nce, kendi zatnda, vard.. Mahluklar ise.. onda mstehlikti.. ( veya mstehlek ) Allah-u Talnn bu varlktan, hibir eyde zuhuru yoktu.. te.. gizli hazine buydu.. Resulullah S.A. efendimiz, bunu yle anlatt: - madayd.. ne altnda hava vard; ne de stnde.. Zira, hakikatler hakikatnn kendi varlnda; nisbetlerden hi birine, ihtisas yoktur.. Ne daha yukarsna.. ne de en aasna.. Ve o: Hadis-i erifte belirtildii gibi; beyaz bir yakuttayd.. yle Buyuruldu: - Allah-u Tal, halk yaratmadan nce, beyaz bir yakut iindeydi..

Allah-u Tal, bu lemi yaratmay diledii zaman, hakikatler hakikatine nazar eyledi.. Dilerken: - Hakikatler hakikati.. Cmlesi yerine: - Beyaz yakut.. Diyebilirsin.. Ki o: Bu vcudun asldr.. Ama Keml nazar ile bakt.. O zaman eridi; su oldu.. Bu mana icabdr ki: Bu varlkta, Hakkn zuhurunu keml mertebesinde tayacak hibir ey yoktur.. Tek bana; kendi zatndan baka..

Hakikatlerin hakikati, bu vcudun asldr.. Bu varl batnda, ancak o tar.. Onun zerine bir zuhur olunca eridi..

Bundan sonra, o hakikatler hakikatine azametle nazar eyledi.. Bu nazar zerine dalgaland.. Tpk: Rzgrla denizin dalgaland gibi.. Bu dalgalanma sonunda kabaran kpkler birbirine girdi.. Tpk: Deniz kpklerinin birbirine kart gibi..

te o dalgalanmadan meydana gelen kpklerden, Allah-u Tal yedi kat yeri yaratt.. Bundan sonra, her tabaka arznn cinsine gre, orann sakinlerini yaratt..

Bundan sonra, keml nazar sonunda eriyen hakikatler hakikati suyu ykseldi.. Tpk: Deniz buharnn ykseldii gibi.. Allah-u Tal, o ltifelere, yedi kat semay at.. Ve.. her semann melei, kendi semasna yarar ekilde yaratld.. Bundan sonra, Allah-u Tal o sudan yedi denizi yaratt.. O yedi deniz bu lemi kuatmtr.. te.. tm varln asl budur..

Sonra.. Hak Tal, kadim hali ile; mda nasl mevcud idiyse.. Ki o mevcud olduu leme: - Hakikatlerin hakikati.. Gizli hazine.. Beyaz yakut.. Dahi tabir edilir.. u anda dahi, o beyaz yakutta, mevcuddur.. Onun bu mevcudiyetinde, ne hll vardr.. ne de bir karma..

Ve o: Bu lemin btn zerrelerinde tecelli eder.. Onun bu tecellisinde say yoktur.. Bir birleme de yoktur.. ayrlma da.. ncelerinde ne idiyse.. ayn hali ile hepsinde tecelli eyler.. Sbhan olan Allah, bulunduu hal zeredir.. O mdadr.. Beyaz yakuttadr.. Bu varln btn, o yakuttur.. O mdr.. Eer Sbhan olan Hak: Bu varln tmnde tecelli eylemeseydi; o Sbhann bulunduu halde bir deiiklik olmas lzm gelirdi.. Onu byle bir halden tenzih ederim.. Bir deiiklik olursa.. ancak onun tecelligh olan beyaz yakutta olur.. Tecelli eden Yce Sbhanda bir deiiklik olamaz..

O yce Hak, mahlukatna zuhurundan sonra da, zatna has mda, hazine zerine bakidir.. Dn.. Biz, m iini, daha nce anlattk.. Hakikatlerin hakikatini de anlatm bulunuyoruz.. Hem de ak olarak.. imdi, hakikatlar hakikatinde mevcud olan eyay beyan zamandr.. nce yedi semay anlatalm..

SEMALAR Bilesin ki.. Bu bakp grdmz, sema deildir.. Onun ne rengi semann rengidir; ne de vasf semann vasfdr.. Bu grdmz ey: Tabiat hkmne gre, yerin kuruluu, suyun Rtubeti sonucu meydana kan buhardr.. Gnein harareti onu havaya kaldrmtr.. Bylece, dnya semas ile, yer arasndaki boluk onunla dolmutur.. Anlatlan durum icab, onun rengini: Bazan mavi, bazan toz rengi, bazan da kark grrz.. Btn bu renkler, yerden ykselen buharn hkmne gre olur.. Bir de o buharlar arasna szan k durumuna gre.. Bu buharlar, dnya semasna bititii iin, adna: - S e m a.. Denmitir.. Ancak, dnya semasnn kendisine gz ulaamaz.. Sebebi: ok uzak oluu ve letafetidir.. Sonra o: Renk itibar ile, stten daha beyazdr..

Bir hadis-i erifte belirtildiine gre:

- Bu yerle dnya semas arasndaki uzaklk, be yz senelik yoldur.. ttifakla varlan hkm odur ki: Be yz sene uzaklktaki yeri grmek mmkn deildir.. Bu durumda, bize alan odur ki: Bize grnen, semann ayn deildir.. u var ki: Eer yldzlarn yere dmeseydi; onlar da, grlmez ve mahede edilmezdi.. Halbuki nice yldzlar var, onlarn yere vurmuyor; biz de, onlar, uzak olular ve letafetleri dolaysyle gremiyoruz.. Ancak, keif ehli zatlar, o grnmeyen yldz grrler.. Yerdekilere ona dair malumat verirler.. O ve benzeri yldzn durumunu, anlatmaya alrlar..

Bilesin ki.. Allah-u Tal, btn rzklar, eitli yiyecekleri drt gn iinde yaratt.. Ve.. onlar yerle sema arasnda, drt felekin kalbine yerletirdi..

Birincisi

: : :

Hararet

feleki..

kincisi ncs

Ybuset feleki. Brudet feleki..

Drdncs :

Rtubet

feleki..

Bu manalar u yet-i kerimede belirtilmitir: - Dilemeyenlerin eit bulmalar iin, drt gnde, gdalarn takdir etti.. ( 41/10 ) Yani: Zat sual mikdarna gre; eit hkmle takdir etti.. Zira hakikatler, zatlar neyi gerektiriyorsa.. onu isterler.. Mahlukatn hakikatlerinden hangisi olursa olsun; ne eyi iktiza ediyorsa.. anlatlan hazinelerden istedii mikdar gelir.. Bu manay da u yet-i kerime bize anlatr: - Her eyin hazinesi, bizim katmzdadr.. Ancak, onun belli mikdarn indiririz.. ( 15/21 )

Bundan sonra.. Allah-u Tal rzk sahiplerine rzklarn ulatrmas iin, yedi semada melekler yaratt.. Daha sonra.. Btn semalar iin bir melek yaratt; bu melei oralarda bulunan meleklerin hkimi kld.. Bu melein ad: Havadistir..

Ve.. her semada bulunan yldzn ruhaniyetini de bu melee balad.. Bu durumda semadan inen rzk meleklerinden her biri, o sema yldz ruhaniyetinde yaratlan hkim melein izni olmadan inemez..

Ay Dnya semasnn yldz : kinci semann yldz : Utarittir.. nc semann yldz : Zhredir.. Vens Kamerdir.. Merkr

Drdnc semann yldz :

emsdir.. Gne

Beinci semann yldz Altnc semann yldz Yedinci semann yldz :

: :

Merihtir.. Mteridir.. Zhaldir..

Mars Jpiter Satrn Urans Neptn - Plton

Dnya semas, gmten daha beyazdr.. Allah-u Tal onu, ruhun hakikatinden yaratt.. Ta ki, yerle onun nisbeti, ruhla cesedin nisbeti gibi olsun.. Ayn manada, Kamer felekini de, dnya semasna yerletirdi.. Zira, Allah-u Tal Kameri, HAYY isminin mazhar kld.. Sonra, onun felekini burlar semasnda devreye koydu.. ki, varln hayat oradadr.. Ayn ekilde mevhumun ve mehudun medar da odur.. Sonra, kamere bal yldz, yerin idaresine vazifeli kld..Tpk: Ruhu, cesedin idarecisi kld gibi.. Eer, Allah-u Tal, dnya semasn ruhun hakikatinden yaratmam olsayd; hikmet, yeryznde hibir canlnn varln gerektirmezdi.. Oras, cemadat mahalli olurdu..

Sonra.. Allah-u Tal, demi a.s. bu dnya semasna yerletirdi.. Zira dem : Dnyaya bal lemin ruhudur.. Allah-u Talnn leme nazar demledir.. keza leme rahmeti de.. Sonra.. o mevcudata, demin hayatna bal olarak hayat verdi.. Durum anlatld gibi olduu iin, bu insan nevi orada hayat yaad sre

lem devam eder.. Oradan intikal edip gidince, lem de helk olur.. Her eyi birbirine karr.. Tpk: Ruhun ayrlmas sonunda cesedin harap olduu ve her eyi bir birine kart gibi..

Allah-u Tal bu semay tmden yldzlarla ssledi.. Nasl ki ruhu da: Bu insan heykelinin tad, zhir latifelerle ssledi.. Mesel: Be duygu.. Ayrca, batn kuvvetlerle de onu ssledi.. Bunlar da: Akl, himmet, fehm, vehm, kalb, fikir ve hayaldir.. Dnya semasnn yldzlar, eytana recim yerleri olduu gibi.. anlatlan kuvvetler dahi; insan, shhatna nail olduu zaman, eytan kuvvetleri znden uzaklatrr.. Dnya semas, anlatlan yldzlarla nasl korunuyorsa.. insann batn da, anlatlan kuvvetlerle korunur..

Bu semann melekleri, Allah-u Taly orada tesbih ettikleri sre; yaygn dururlar.. Belli bir ekilleri yoktur.. Emirlerine verildikleri melek, bir i iin dnya semasna inmelerini emredince; hangi ie iniyorlarsa.. o iin ekline girerler.. Kendilerine tevdi edilen iin, ruhaniyeti olurlar.. Bylece o ii, Allah-u Talnn emrettii mahalle srp gtrrler..

Onlardan biri, bir rzkla memur ise.. onu sahibine gtrr.. Hkm babnda bir i ise.. onu da, Allah kimin iin takdir etmi ise.. ona ulatrrlar.. Bu ulatrlan i; hayr da olabilir; er de olabilir.. Kendilerine verilen bu vazife bittikten sonra, kar; bu dnya semasnn felekinde, Allah-u Taly tesbihe koyulurlar.. Bunlar, bir daha baka i iin inmezler..

smail adnda bir melei, Allah-u Tal bu semann tm meleklerine hkim klmtr.. Bu melek, Kamerin ruhaniyetidir..

Allah-u Tal, anlatlan yoldan bir emir verince, o emre hazr melek de emri yerine getirir.. Bu gibi emirleri bekleyen her melek, kendisine has krsler zerinde oturur.. Bu krslerin adna: - Suretler makam.. D e n i r.. O melek, kendisine gelen emre gre, ekillenir; anlatlan krs zerinde oturur.. Bu yolda bir ekil aldktan sonda, bir daha eski yaygn haline dnemez.. Hem de hibir ekilde.. Bulunduu cz bir cisimle, ald suret eklinde kalr..

Bu hal zere Allaha ibadet edip ylece durur.. nk: Suretlerden her hangi bir surete girince, artk o sureti kendinden soyup atma yolu yoktur.. Tekrar, asl olan yaygn haline dnmek yolu ona kapaldr.. Byle bir eyin olmas mmtenidir.. Ancak, asl suretlerinden ayrlmadklar iin, her surete girebilme kuvveti onlarda vardr.. Bu da, Allah-u Talnn onlara bahettii bir hikmettir..

Anlatlan ruhan suretler, mevcudat ayakta tutan, Allahn kelimeleridir.. Bu mana: Ruhun cesedle kvam bulduu gibidir.. Ruhlar, ilmi derinliklerden kp, gzle grlen ak duruma geldikleri zaman, bu varlkta zatlar ile kaim dururlar.. Bu manaya gre: Mahlukat, maden, bitki, hayvanat lfzlar ve bu lemin kalan tm cisimlerinin kendilerini ayakta tutan ruhlar vardr.. Bu ruhlarn suretleri, cisimlerinin suretleri zerinedir.. Hatta cisim kaybolup gider; ama ruh baki kalr.. Allah-u Taly tesbih eder.. Onun bekas, Cenab- Hakkn verdii bekaya baldr.. Zira: Cenab- Hak, ruhlar fena bulsunlar diye yaratmad.. Allah-u Tal onlar beka iin yaratt..

Yukarda anlatlan manaya gre: Keif ehli olan kimse, bu varlkta bir iin kefini dinledii zaman; Allah-u Talnn kelimeleri olan ruhlardan biri ona tecelli eder.. Bu tecelliden sonra o kimse: Anlatlan ruhlar, ayn ismi ve vasflar ile bilir.. Bu varlk ruhlarndan her biri, bir libasta tecelli eder.. Onlarn bu libas: Vasflardr, karakter veya eitli huylardr.. Anlatlan vasflar dahi, idaresini zerine ald cismin durumuna gredir.. Bunlar da: Hayvan, maden, nebat, mrekkeb veya basit eylerdir.. Baka bir suretle de, tecelli edebilir.. O zaman, ruh ona mana olur.. Bu suretler de: Lafzlar, ameller, esrar, garazlar ve benzeri eylerdir.. Ruhun byle olmas: lm lemden, ayn leme kna baldr.. Eer ruhlar ilm lemdeki halleri ile grrse.. o zaman: leride alacaklar, eitli ekillerini grr.. Onlarn alacaklar ey, ameldir veya vasflardr.. Ancak, bu ruhlara zuhur yeri, ya cesettir, ya da surettir.. Ancak, onlarn bu halini gren keif sahibi bilir ki: O durumda onlarn vcudu yoktur.. Ancak, onlardan, o halleri ile diledii bilgiyi edinir.. Bu ilmi de, onlarn durumuna gre deil; kendi durumuna gre alr.. Bu al dahi, onarn hakikatlarnn iktizasna gredir.. Ancak bu al ekli, ruhlarn ilm lemden ayn leme geileri ile deiir.. O zaman keif ehli olan, kendi durumuna gre deil; onlarn durumuna gre ilmini alr.. Bu durumda onlarla konuur ilmini onlardan alr..

Ve.. Onlarn ihtiva ettii ilim ve hakikatlerden yana cevabn da alr.. bu mahede makamnda, vellerin ve peygamberlerin bulumalar vardr..

Hicretin 800. yl idi.. Zebid ehrinde bu mahede makamna kondum.. Btn resulleri, nebileri - onlarn hepsine salt ve selm olsun velleri, ALN ve MUKARREBUN nam melekleri, teshir meleklerini grdm.. Ayrca, tm mevcudatn ruhaniyetini de grdm.. Ezelden ebede kadar olacak ilerin durumunu, hakik yzlerini kefettim.. lh ilimlerle tahakkuk ettim.. O mahede makamndan, onlar anlatmaya kalksak, bu kinata smaz.. Hsl: Bu mahede olan oldu.. Hayr san: ondan hibir haber sorma..

.. Bu aklama denizinde beyan dalgc, beni fazla daldrd.. Kader, bu incileri amaya beni zorlad.. Artk bu kadarla yetinelim.. Burada izhar olan eyler; ebed hatra gelecek eyler deildir.. Biz yine mevzuumuza dnelim.. Yani: Dnya semasn anlatmaya..

Bilesin ki.. Allah-u Tal, dnya semasnn felek devresini, ONBR BN senelik yolculukla kat edilecek ekilde yaratt.. Felek devresi itibar ile, semalarn en kk kutruna sahip olan budur.. Kamer, bu felekin evresini, normal olarak yirmi drt saatte tamamlar.. Yani: - Mstekim saat.. Demek istiyorum.. Bu durumda, 458 ( drt yz elli sekiz ) yl 120 ( yz yirmi ) gnlk yolu bir saatte alr.. Bu felekin kutru, 4500 ( drt bir be yz ) senelik bir yoldur.. Bundan baka kamerin, kendine gre bir feleki vardr.. Ayrca, her yldzn da, kendine gre bir feleki vardr.. Bunlar kktr; byk felekin iinde dnerler.. En byk felekin devresi, yava dner.. kk felekin devresi ise.. abuk dner.. Yldzlarn kayboluu, k eklinde grdn durum, byk felekin devaran iinde, kendi felekinde dnmesinden ileri gelir.. Bu devir iinde onu geer.. Onun bu halini gren kimse, gidip dndn sanr.. Halbuki o, ne gider; ne de dner.. Olduu gibi kalr.. Onun iin bir geri geli, mevzuu olsayd: lem tmden harap olur batard.. Bilesin ki..

Kamer, deiik renkli bir cisimden ibarettir.. Onun kendine has bir aydnl yoktur.. Yani: Kendi yaps itibar ile.. Ancak, kamer gnee, yarm yan ile, mukabil durduu zaman, ondan nur alr.. Bylece onun bir yan devaml aydnlk durur.. Gnee gelmeyen yan ise.. karanlk olur.

Zuhal semasnn feleki

Mteri semasnn feleki Merih semasnn feleki ems semasnn feleki Zhre semasnn feleki Utarit semasnn feleki Kamer semasnn feleki

Hava Kresi Su kresi Toprak kresi Yeryz

Bu sebeple: Kamerin nuru, ancak gne cihetine gelen yanndan grnr.. ancak, dier gezegen yldzlarn durumu byle deildir.. Onlardan her biri tm ile, gnee mukabil durur.. Bu eit gezegenlerin misali, effaf billur gibidir.. Onlara bir aydnlk dnce; iine dna sirayet eder.. Ama kamerin durumu byle deildir.. O, dtan parlak bir maden kre gibidir.. Aydnl ancak, gnee gelen yan ile kabullenir.. Dolays ile; yere vuran aydnl, bazen artar bazen de eksilir.. Dier yldzlarn durumu buna benzemez.. Bilesin ki.. Semalarn birbirini kuatm durumdadrlar.. Onlarn en almls Zuhal semasdr..en k ise.. kamer semasdr.. Bunun ekli 267. sayfaya karlmtr..

Her felek kendi semasna alttan temas etmektedir.. Bu felek, manev olup yldzlarn burcunda devir semtleri iin verilen isimdir.. Yldza gelince; Her semada bulunan effaf aydnlk bir cisme verilen isimdir..

Bu baptaki incelikleri, saniyeleri ve dakikalar, derci, hll, semti, seyri ele alsak; bir de onlarn zelliklerini, iktizalarn erhe yeltensek; nice nice cilt kitaplara ihtiyacmz olur.. Bu sebeple onlar brakyoruz.. Zira matlup olan, Yce Allah bilmekten baka bir ey deildir.. Biz eyann zhirini bu kadar anlattk; ama onun altna mutlaka ilh srlarn iaretini de koyduk.. O srlar, bu kabuklarn z yaptk.. Allah.. Hak syler.. Bu yola hidayeti nasib eden Allahtr..

nsan- Kmil 62/3. Blm (Semalar ve Yerler)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

ALTINCI SEMA

Bu semann asl, himmet nuruna dayanr.. Burann cevheri effaftr; ruhandir.. Rengi: Mavidir.. Bu semann yldz: Kayyumiyet sfatnn mazhardr.. Deymumiyet ( devamllk ) sfatnn mazhardr.. Parlak, uzayan bir nura sahiptir.. Ve.. ad: MTERdir..

Musay a.s. bu makama yerlemi grdm.. Ayaklarn bu semann sathna koymutu.. Sa eli ile de sidre-i mntehann ayandan tutmutu.. Rububiyet tecellisi, arab ile sarho olmutu.. Ulhiyet izzeti onu hayran klmt.. Onun ilim aynasna, kinatn ekilleri kmt..

Onun benliinde, Deyyan olan yce sultann rububiyeti tecelli eylemiti.. Onun grnts bakan dehete drr.. Ona gelen, ondan sadr olan i, bakan titretir..

Edepli olarak nnde durdum.. Tahkik mertebesine uygun bir ekilde ona selm verdim.. Bann ezel sarholuundan kaldrd, bana: - Merhaba.. ho geldin.. D e d i.. Bundan sonra ona yle dedim: - Ey efendim; drst konuan, doru hitap eden, unu haber verdi: - Beni hi gremiyeceksin.. ( 7/143 ) Hilati, sana yce Hak canibinden nazil olmu.. Halbuki sen hi de hicap ehli deildin.. Bu hayret veren halden bana haber ver.. yle anlatt: - Bilesin ki.. Ben, kendi arzmn ehrinden, hakikatmn farzna yneldiim zaman; kalp damn canibinden, Rabbmn dili ile bana nida geldi..

Bu nida, Ezeliyet nurlarn tayordu ve mukaddes vadide ahadiyet aacndan yle geliyordu: - Gerekten benim.. Ben Allahm.. Benden baka ilh yoktur.. Bana ibadet et.. ( 20/14 ) Eyaya emri naslsa, o ekilde ibadetimi yaptm.. ona sena eyledim.. Bu senam, onun isim ve sfatlarnn hakk zere oldu.. te.. bundan sonradr ki: Benim iin rububiyet nurlar tecelli eyledi.. Beni benden ald.. Bu lika makamndan bekay istedim.. Halbuki, sonradan yaratlm iin, kadimin zuhurunda sebat muhaldir.. te.. o zaman; sr dilim, bu byk ie tercman olarak yle syledi: - Rabbm, bana grn; sana bakmak istiyorum.. ( 7/143 ) yle demek istiyordum: - Mukaddes huzurunda, benliimi zatna kat.. te.. o zaman, o canibten u cevab iittim: - Beni hi gremiyeceksin.. Ancak, daa bak.. ( 7/143 ) Ki o da ezelde nurumdan yaratlan zatndr.. - Eer yerinde durursa.. ( 7/143 ) Yani kadim zat, sultanln izhar ettikten sonra yerinde durursa.. - te o zaman beni grrsn.. ( 7/143 ) - Ne zaman ki, Rabb daa tecelli eyledi.. ( 7/143 )

Manasnca, beni ezel hakikati cezbeyledi.. Kadim zat, yaratlm mahluka stn geldi.. - Bylece, da un ufak oldu.. Dolaysyla Musa da baylp dt.. ( 7/143 ) Bylece, kadim zatta ancak kadim zat kald.. Ancak azim olan zat, azametle tecelli eyledi.. Bu yle bir eydir ki: Tam anlatmak mmkn deildir.. Onu bir manaya sdrmak ise.. caiz deildir.. Bu iin mahiyeti ne grlr; ne de bilinir.. Ne de onun knh, idrk edilir.. Ezel tercman, bu hitaba mazhar olduktan sonra.. mml kitaptan aldn size haber verdi.. Tercmanln doru, drst yapt..

Bundan sonra onu brakp gittim.. Onun denizinden avu avu nekadar imem kabilse o kadar itim..

Bilesin ki.. Allah-u Tal, bu semann evre uzunluunu, 22.066 ( yirmi iki bin altm alt ) sene, 8 ( sekiz ) aylk yol uzunluunda yaratmtr.. Bu semann yldz olan Mteri, her saatte, 919 sene, 5 ay, 27 tam ve gnlk mesafe kat eder.. Bu felekin tmn 24 saatte tamamlar.. Felek-i kebirin tmn de, on iki senede alr.. Bu ekilde, byk felekten, her sene bir bur alm olur..

Allah-u Tal, bu semay himmet nurundan yaratt.. Mikili de, bu semadaki meleklerin zerine tevkil eyledi.. Bunlar, rahmet melekleridir.. Bunlar, peygamberlerin miracnda vasta olurlar.. Allah-u Tal, bunlar byle yaratt.. Vellerin de ykselmelerine yardmcdrlar.. Allah-u Tal, bunlar; kimin iin gerekli ise.. hakikatleri onlara ulatrmak iin yaratt.. Bunlarn deti, d ykseltmektir.. Zor engeli de kolaylatrmaktr.. Bunlar, yeryznde ceveln eder dururlar.. u sebeple ki: Ora ehlini kapal zulmetten alalar.. Bunlar, dier melekler arasnda, hem ehl-i kabz hem de ehl-i basttrlar.. Ayrca bunlar, rzk sahiplerine rzklarn ulatrmaya memurdurlar.. Hali ile, nekadar uyarsa o kadar.. Allah-u Tal, bunlar en ve neeli klmtr.. Bunlar melekler arasnda dular makbul olarak tannrlar.. Bir kimsenin lehine du ettikleri zaman, dular makbul olur.. Bir hasta zerine gittikleri zaman, onun hastal geer; ho olur.. Resulullah S.A. bu manaya iaret olarak yle buyurdu: - Bir kimsenin:

- min!.. Deyii, meleklerin: - min!.. - Deyiine raslarsa, dus makbul olur.. Ancak, her melein dus makbul olmaz.. Her hamd edenin senas da yerini bulmaz..

Sonra.. Ben, bu semadaki melekleri, sair canl hayvanatn ekli zerine yaratlm grdm.. yle ki: Onlardan bazlarn Allah-u Tal, ku eklinde yaratmt.. O kadar ok kanatlar vard ki: Sayya gelmezdi.. Bunlarn ibadeti srlara hizmetiliktir.. Ve.. o srlar zulmet bataklndan alp, nurlar lemine karmaktr.. Onlardan bazlarn da Allah-u Tal, nian vurulmu atlar eklinde yaratmt.. Bu mkerrem taife melein ibadeti ise.. kalbleri, bu ehadet lemi zindanndan alp, gaybler lemi fezasna ykseltmektir.. Onlardan bazlarn da, Allah-u Tal, gayet gzel binek atlar eklinde yaratmt.. Bunlarn ibadeti ise.. nefisleri bu his leminden alp manalar lemine karmaktr..

Onlardan bazlarn da, Allah-u Tal, katr ve himar eklinde yaratmtr.. Bunlarn ibadeti: Hakiri ykseltmek; kr yerine getirmek, azdan oa gitmektir.. Allah-u Tal, bunlardan bazlarn da insan eklinde yaratmt.. Bunlarn ibadeti ise.. din kaidelerini korumaktr.. Bunlardan bazlar da, yaygn cevherler ve arazlar eklinde yaratlmt.. Bunlarn ibadeti ise.. hasta cisimlere shhatlarn iade etmektir.. Bunlardan bazlar da, hububat, sular vs. yenen ve iilen eyler eklinde yaratlmt.. Bunlarn vazifesi ise.. sair mahlukattan alp, rzk sahiplerine rzklarn ulatrmaktr..

Sonra.. Bu semada baz melekler grdm.. Bunlar kark mizata yaratlmt.. yle ki: Birinin yars ate, yars su idi. Hatta kar olmutu.. Ne su atei, sndrebiliyordu; ne de, ate suyu o ald ekilden evirebiliyordu..

Bilesin ki..

Mikil a.s. bu sema yldznn ruhaniyetidir.. Bu semada duran sair meleklerin hkimi odur.. Buray, Allah-u Tal, onun asl yeri eyledi.. Onun minberi sidre-i mntehann sana der..

Mikile, Resulullah S.A. efendimize nisbetle anlatlan burakn durumunu sordum.. - Bu yce makamdan m yaratlmt?.. Deyince: - H a y r.. Dedi; sonra devam etti: - Muhammede S.A. perdelerin teksf yoktur.. Onun srr, nur semasndan inmemitir.. Buras akl- evvelin kaynadr.. En faziletli ruhun meneidir.. Onun burak, bu salam makam felekinden olmutur.. Onun tercman ise.. Ruh-u Emin nam Cibrildir.. Ondan baka peygamberlerin ve sair kmil vellerin binei ise.. sefir-i lda olup, bu semann seme atlarna binerler.. Onlara biner; bu tabiat arz bataklndan karlar.. Hatta, yedinci semaya geerler.. Bundan sonra, hi birinin binei yoktur.. sfattan baka..

Tercmanlar da artk olmaz; zattan baka..

YEDNC SEMA

Buras, mkerrem Zuhal semasdr.. Burann cevheri effaftr; ama siyahtr.. Tpk: Karanlk gece gibi.. Allah-u Tal, bunu akl- evvel nurundan yaratt.. Ve.. bunu: Konaklarn en deerlisi eyledi.. Onun siyah renkli olmas: Yceliine ve uzaklna iarettir.. Buras, semalarn en faziletlisidir. Kinatlarn en ycesidir.. Bu yzdendir ki: Akl- evveli pek kmil lim dnda hi kimse bilemez.. Burann bir ad da: Keyvandr ki, cmle kinatlarn lemini kuatmtr.. Sabit yldzlarn tm, bunun kafilesinde, yava yryle seyirlerine, bu semann yldznda, devam ederler.. Bu semann felek devresi, 24.500 ( yirmi drt bin be yz ) senelik mesafedir.. Bu semann yldz her mutedil saatte, 1020 ( bin yirmi ) sene, 10 ( on ) aylk yol alr.. Byk feleki ise.. otuz senede alr.. Burada sabit yldzlardan her biri o kadar yava, ar seyre sahiptir ki;

gidii belli olmaz.. Onlardan bazlar felekin bir burcunu 30.000 ( otuz bin ) senede alr.. Bazlar da daha uzun zamanda alr; bazlar da daha az zamanda alr.. Bu yldzlarn seyri son derece dakik ve uzun bir zaman aldndan durumu bilinmez.. Bu yzden, onun seyrine hesapta isim verilmemitir.. Lkin keif ehli, onlardan her yldzn isimini bilir.. Ad ile ona hitab eder.. Seyrini sorar; cevabn alr.. Felekteki durumu ne ise.. onu anlar..

Sonra.. Bu sema, Allah-u Talnn bu kat kuatmak zere yaratt ilk semadr.. Altndaki semalar ise.. bundan sonra yaratt.. Ve.. O, akl- evvel nurudur ki, mahlukat leminde ilk yaratlandr..

Bu semada brahim a.s. grdm.. Ayaktayd.. Arn sanda, krsnin stnde bir makam vard: Oturmutu.. Orada, u yet-i kerimeyi okuyordu: - Yal halimde bana, smaili ve shak hibe eden Allaha hamd olsun.. ( 14/39 )

Bilesin ki..

Bu semadaki meleklerin tm MUKARREBUN snfdr.. Her mukarrebunun ise.. Allah tarafndan verilen vazifesi kadar derecesi vardr..

Bu semann fevkinde felek-i atlastan bakas yoktur.. O da: Felek-i kebirdir.. Onun sath krs-i ldr.. kisi arasnda, ki: - Felek-i atlas ile yldzlar semas.. Demek istiyorum.. Ancak, vehm ve hkm felek vardr.. Bunlarn gzle grlen bir varl yoktur: hkmen varlklar kabul edilir.. yle ki:

1. Heyul feleki zerine gelen, felek-i ldr.. 2. Felek-i hebadr.. Pluton 3. Felek-i anasrdr..
Bu sonuncusu, yldzlar felekine yaklaktr.. Baz hakim zatlar yle demitir: - Orada drdnc felek vardr.. Ki o: Tabiatlar felekidir..

Bilesin ki.. Felek-i atlas, sidre-i mntehann arsas olup, Krsnin altndadr.. Krsinin beyan daha nce geti.. Sidre-i mntehada kerrubiyyun nam melekler sakindirler.. Onlar eitli ekillerde grdm. Saylarn Allahtan bakas sayamaz.. Onlar, tecellilerin nurlar sarmt.. O kadar ki, gz kapan dahi oynatacak halde deillerdi.. Bazlar yz st dmt.. Bazlar da, diz st kmt.. Ki bu, onlarn ekmeli idi.. Bazlar da, kyamda donup kalmt.. En gls de, bu idi.. Bazlar da, kendi varlnda dehete kaplmt.. Bazlar da, kendi benliine kaplmt..

Anlatlan meleklerin ncs, yz melek grdm.. Ellerinde nurdan direkler vard.. Her direkte, Allahn gzel isimlerinden bir isim yazl idi.. Bunlarn mertebesine yetien Allah ehli zatlar ve kendilerinden baka kerrubiyyun melekleri onlarla korkuturlar..

Anlatlan yz melekten nde yedi melek daha grdm: Bunlarn adlar uydu:

- Kerrubinin nderleri.. Bu yedi melekten nde, melek daha grdm; bunlara da: - Mertebelerin ehli, temkin ehli.. Ad verilmiti.. Bunlarn hepsinden nde, bir melek daha grdm.. Ad: Abdullah, idi..

Bu meleklerin tm: ALN, nam meleklerdir.. Bunlar, deme secde emri almamlardr.. Bunlarn stnde bulunan: Nun, kalem emsali melekler de: ALNdur.. Bunlarn altnda, derece itibar ile aasnda bulunan, Cebrail, Mikil, srafil, Azrail ve benzeri melekler, her nekadar mukarreb melek ise de; ALN deildir..

Bu felekte o kadar acaip garaip eyler grdm ki, erhi bizim takatmz dndadr..

Bilesin ki.. Allah-u Talnn bu lemde yaratt feleklerin says, on sekiz felektir.. Bunlar yle sralayabiliriz:

1. A r M u h i t.. 2. K r s .. 3. Atlas.. Ki buras, sidre-i mnteha felekidir.. 4. Felek-i heyula.. 5. H e b a.. .................. Pluton - ..... -> yeniden yaratma.. 6. A n a s r.. .............. Zuhal 7. T a b a i.. ............. Neptn - Urans 8. Mkevkep..ki buras, Zuhaldir.. Ayrca buraya: Felekler feleki ismi de verilir.. 9. M t e ri................ Jpiter 10. M e r i h.. .............. Mars 11. e m s.................. Gne 12. Z h r e.................. Vens 13. U t a r i t.................. Merkr 14. K a m e r................. Ay . . -> Himmet -> Vehim

. -> Kalb -> Hayal -> Fikir -> Ruh

15. Esir.. Ki buras, ..... ate felekidir.. 16. H a v a.. 17. S u.. 18. T o p r a k..
Bir Bahr-i muhit var ki, Behimut orada yaar.. ki o: Bir balktr.. arz iki omzunda tar..

Bundan sonra, sras ile: Hava feleki, ate feleki, kamer feleki gelir.. Bylece, tekrar, yukar doru dnp ykselir.. Daha nce yukardan aa indii gibi..

Sonra.. Bu lemde, her varln kendine gre, geni bir feleki vardr.. Keif sahibi, oray grr ve orada yzer.. Oraya ne gerekse onu bilir.. Hsl: Felekler o kadar oktur ki; saylamazlar.. Nitekim, bu manada u yet-i kerime aktr: - Her biri bir felekte yzer.. ( 21/33 )

nsan- Kmil 62/4. Blm (Semalar ve Yerler)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

YERLER Bilesin ki.. Ate, su, hava, bunlardan her biri drt tabaka zerine kurulmutur.. Toprak feleki ise.. yedi tabaka zerine kurulmutur.. Bunlarn hepsi anlatlacaktr..

imdi, arz ( yeryz ) tabakalarn anlatmaya balayalm.. Bylece, semalar bahsini arz takib etsin.. Aralarna bir fasla koymayalm..

BRNC TABAKA ARZ Allah-u Tal, onu ilk yaratt zaman, stten daha beyazd.. Koku itibar ile, miskten daha kokulu idi.. dem a.s. Allaha asi geldikten sonra, orada yrdke, rengi deiti..

Burann ad: Arz- nfustur.. Bundan tr, orada hayvanlar yaarlar.. Burann evresi: 1166 ( bin yz atm alt ) sene, 240 ( iki yz krk ) gnlktr.. Burann drtte n su kaplamtr.. Kalan drtte biri, arz ortalamasdr.. imal canibine gelen ksm mstesna.. Yerin yars olan, cenup ksmnn tamam ise.. hepten su altnda kalmtr.. Sonra.. bu imal canibinde kalan ksmn da drtte biri su altndadr.. Netice: Kalan yer drtte birdir.. Bunun ise.. drtte mamur deil, haraptr.. Bu duruma gre, ancak, drtte birin drtte biri kalyor.. Bu kalan drtte birin ise.. ancak, yirmi drt yllk mesafe lml yeri meskndur.. Kalan, sahra ve kumluk llerdir.. Bu ksmlarda yollar vardr.. gidi geli mmkndr.. Ve.. skender, ancak bu baki kalan drtte bire kadar ulamtr.. O, anlatlan yerin, arkna ve garbna gitti.. Onun beldeleri marip diyar idi.. Kendisi: Rum meliki idi.. nce, kendi yaknndan balad; yerin alt ksmna vard.. Oradan gnein batt yere gitti.. Sonra.. burann mukabili arka yneldi.. Baz eylerin zuhurunda tahkike erdi.. Gnein doduu yere vard.. Bundan sonra cenup tarafna yolland.. Buras tamamen karanlktr..

Yecuc ve Mecucu buldu.. Bunlar, arzn cenup ksmndadr.. Yecuc ve Mecucun yere olan say nisbeti, insann hatrna gelen eyler kadardr.. Saylar bilinemez.. Onlar tam anlamak zordur.. Onlarn bulunduklar yere gne domaz.. Bu yzden zayf dmlerdir.. O kadar ki, u durumlar ile, bu zamanda Seddi ykmaya gleri yetmez.. Bundan sonra.. imal canibini tuttu.. Bir yere vard ki, orada gne hi batmyordu.. Buras Allah-u Talnn yaratt gibi beyaz kalmt.. Buras gayb erlerinin meskeni idi.. Onlar sultan ise.. Hzr a.s. idi.. Bura ahalisi meleklerle konuuyordu.. Onlara dem a.s. ulamamt.. Hatta, Allaha isyan eden bir bakas da, onlara uramamt.. Oras: Asl ftrat zerine kalmt.. Buras: Bulgar arzna yakndr.. Bulgar ise.. Acem diyarnda bir yerdir.. Bura halkna yats namaz vacip olmaz.. Zira burann, akam olmadan tan yeri aarr.. Bu yzden ora halkna yats namaz klmak vacip deildir.. lzum kalmaz.. Ancak, rivayetlerde anlatlan, bu yerin acaip haberlerini ise.. anlatmaya lzum yoktur.. aret etmek istediimiz manay anla.. Buras, yerlerin en ereflisidir..

Allah katnda kadri en yce olan bir yerdir.. Zira oras: Nebilerin, resullerin, vellerin, salih zatlarn mahallidir.. nsanlar, onlar bilmekten yana gaflet sarmtr.. Byle olmasayd; Onlarn gaybe dair konumalarn, zor ilerde tasarruflarn, bu yeri yaratann kudreti ile; diledikleri eyi yaptklarn sen de grrdn..

Burada iaret ettiimiz manay anla.. Delili olduumuz durumlar bilmeye al.. Zhirle durup kalma.. Kald ki: Her zhirin bir de batn vardr.. Sonra.. her hak olan eyin bir hakikati vardr.. Vesselm..

KNC TABAKA ARZ Burann rengi yeil zmrde benzer.. Buraya: - badetler arz.. smi verilir.. Cin tayfasnn mminleri buraya yerlemitir.. Onlarn gecesi, yerin ilk gndz halidir..

Onlarn gndz ise.. yerin gecesine benzer.. Yeryznde gne batncaya kadar, onlar orada kalrlar.. Gn battktan sonra yer yzne karlar.. Demir mknatsa nasl ak duyarsa.. bunlar da demoluna yle ak olurlar.. Tay aslandan nasl korkarsa, bunlar da demolundan yle korkarlar..

Bu krenin evresi, 1200 ( bin iki yz ) sene 4 ( drt ) aylk mesafedir.. Burann hepsi meskn yerdir.. Harabe yer yoktur.. Burada cin tayfasndan mmin olanlar ou: radeli kimselere ve muhalefet ehli olanlara hased ederler.. Saiklerden ounun helk bu yerdeki cinlerden gelir.. nsan, farkna varmadan tutarlar.. Ben, sadattan bir cemaat grdm.. - Bu zamann tasarruf ehli kimseleri.. Demek istiyorum.. Balanmt.. Nefesi, boaznda tkanm gargara edip duruyordu.. Gzleri kr, kulaklar sar olmutu.. Halbuki onlar, daha nce sar falan deillerdi.. Huzurda konuulanlar duyarlard.. Byle iken, o hale gelmilerdi ki: Bu yerin neresinde hitap edilirse edilsin; duyamazlard.. Durumlarnn ne olduuna akl da erdiremezlerdi.. Hsl: Onlar, bulunduklar halin mahcubudurlar..

phesiz bu durum onlara anlatlacak olsa, byle bir eyin olmayaca yoluna sapar; inkr ederler..

Sana iaret ettiim manay anlamaya al.. Delilleri ile, anlattm yolda tahkik ehli olmaya bak.. Bu tarikat hkmlerinde Allahtan yardm iste.. Byle yaparsan, seni bu frkann errinden korur..

NC TABAKA ARZ Burann rengi sardr.. Zafirana benzer.. Buraya: - Tabiat arz.. Denir.. Burada, cinlerin mrikleri yerlemitir.. Bunlarn iinde, Allaha iman eden yoktur.. Bunlar, yalnz, irk iin ve kfr iin yaratlmtr.. demolu sfatna brnp insanlar arasnda bulunanlar vardr.. Ancak, bylelerini, Allahn vel kullar bilir.. Bakalar bilmez.. Bir beldede, tahkik ehli zatlardan biri varsa.. bunlar oraya giremezler.. Tahkik ehli zat, bunlarla harp eder.. Sonunda Allahn yardm ile, onlar yener.. Artk o beldeye hi biri yanaamaz.. Bunlardan biri, o zata yanaacak olsa.. nurlarnn uas onu yakar..

Bunlarn yeryzndeki ileri, eitli gaflet yollar ile, ancak halk Allahn ibadetinden almaktr..

Bu krenin evresi 4.402 ( drt bin drt yz iki ) sene, sekiz aylk mesafedir..

Buras meskn blgedir.. Harabe yer yoktur.. Buras yaratlal beri, Hak Tal hi anlmamtr.. Ancak, bir kere anlmtr.. O da, bura ehlinin dilinden baka bir dille..

aret ettiimiz manay anla.. Dellet ettiimiz manay renmeye al..

DRDNC TABAKA ARZ

Burann rengi, kzl kan krmzdr.. Adna: - e h v e t a r z .. D e n i r.. Bu krenin evresi, 8.065 ( sekiz bin altm be ) sene, 120 ( yz yirmi ) gnlk mesafedir.. Burann her yan, sakinleri ile mamurdur..

Burada eytanlar oturur.. Bunlarn eidi oktur.. blisin nefsinden doarlar.. Bunlar ondan hsl olup, karsnda durunca, blk blk ayrr.. Onlardan bir ble adam ldrmeyi retir.. Sebebi: Bu hususta Allahn kullarna yol ( ! ) gstermeleridir.. Bir ksmna da, irk talimi yaptrr.. Mriklerin ilmine dair onlara tam malumat verir.. Ta ki, kfr ehlinin kalbinde yer tutalar.. Onlardan bir ksmna da, ulema ile mcadele ilmini retir.. Bir ksmna mekri, bir ksmna hileyi, bir ksmna zinay retir.. O kadar ki: Ne byk masiyet brakr, ne de kk.. Her bir gnah iin, ocuklarndan bir taifeyi takipi yapar.. Ve.. bu iler iin belli yerlere oturmalarn emreder.. Bunlar oralarda otururlar.. Sonra: Hile, mekir vb. ileri yapanlara, tamah derecelerinde kalmay retirler.. Adam ldrmek, yaralamak fiilini ileyenlere, riyaset derecesinde durmay retirler.. irk ehline de, irk derekesinde kalmay retirler.. lim sahiplerine de, mnacat ve ibadet derekesinde kalmalarn retirler.. Zina, hrszlk vb. ileri yapanlara da, tabiat derekesinde kalmalarn retirler..

Sonra blis; bunlarn eline, zincirler ve eitli balama letleri tututurur.. sonra emir verir: Arada tevbe etmeden, yedi defa pepee ayn gnah ileyenlerin boynuna geirmelerini ister.. Bunlar o ekilde baladktan sonra, eytanlarn ifritlerine teslim ederler.. Bundan sonra, o zincirlerin ve balama letlerinin ucunu alr; altlarndaki yerin dibine inerler.. O zincirleri oraya balarlar.. Bu hale gelen, o zincir boynuna taklan bir kimse artk onlara aykr davranmas mmkn deildir.. Allah.. Hak syler.. Doru yola hidayet eden odur..

BENC TABAKA ARZ Burann rengi ivit mavisidir.. Burann adna: - T u y a n y e r i .. D e n i r.. Bu krenin evresi: 17.620 ( onyedi bin alt yz yirmi ) sene, 8 ( sekiz ) aylk mesafedir.. Burann tm, sakinleri ile mamurdur.. Cinlerin ve eytanlarn ifritleri burada kalr.. Bunlarn: Masiyet ehlini byk gnahlara doru ekip gtrmekten gayr bir krlar yoktur..

Bunlar, hep iin aksini yaparlar.. Mesel: - G i d i n.. Dense.. gelirler.. - G e l i n.. Dense.. giderler.. Bunlar, hilekrlk ynleri ile, eytanlarn en glleri saylrlar.. Bunlarn stnde bulunan, drdnc tabakann hilekrlklar zayftr.. Amma, bunlarn hilesi byktr.. demoluna kahrla tahakkm ederler.. Bunlara aykr davranmalar, hi mmkn deildir.. Allah.. Hak syler.. Doru yola hidayet eden odur..

ALTINCI TABAKA ARZ

Buras, ilhad yeridir.. Burann rengi siyahtr.. Karanlk geceye benzer.. Bu krenin evresi: 35.221 ( otuz be bin iki yz yirmi bir ) sene, 120 ( yz yirmi ) gnlk mesafedir. Burann hepsi mamurdur.. Allahn kullarndan hi biri, bunlara tahakkm edemez..

Bilesin ki.. Sair cinler, cinslerinin eitli olularna ramen, drt ekilde olurlar.. Biri, anasra baldr.. Biri, atee baldr.. Her ne kadar ate unsura bal ise de, burada bir baka incelik vardr.. Biri, havaya baldr.. Biri, topraa baldr.. Bunlar anlatalm.. imdi, unsurlara bal olanlardan balayalm.. Bunlar, ruhlar leminden kamazlar.. Bunlara, yaygn olma hali galiptir.. Bunlar, cinlerin, kuvvet itibar ile en glleridir.. Bu ekilde gl isim almalar, meleklerle olan mnasebetlerine gredir.. Bu ise.. ruhan durumun, tabi ve sfl duruma galebe almasdr.. Bunlarn zuhuru, yalnz hatralarda olur.. Allah-u Tal bu manay yle anlatt.. - nsanlarn ve cinlerin eytanlar.. ( 6/112 ) Bunu anlamaya al.. Bunlar, yalnz vel kullara grnrler..

Atee bal olanlar anlatalm.. Bunlar, ounlukla ruhlar leminden karlar.. ok eitli suretlere girerler..

Misal leminde, insann karsna kar; orada istediklerini yaparlar.. Bunlarn, hilesi iddetlidir.. Bunlardan bazs, bir insan cesedi ile kendi yerine gtrr.. Bazlar da, bir insann bana dikilip durur.. Orada kaldka, o kimse saral kalr.. Havaya bal olanlar anlatalm.. Bunlar, bu his leminde grnrler.. Ruha mukabil dururlar..Onlarn suretleri, bakana aksedince, saras tutar; der..

Topraa bal olanlar anlatalm.. Bunlar, insan tevie drrler.. Onun zerine topraklarndan saarlar.. Bu zmre, cinlerin g itibar ile, en zayfdr..

YEDNC TABAKA ARZ Burann ad: ekavet yeridir.. Cehennemin sath burasdr.. Sfl olan tabi eylerden yaratlmtr.. Burada ylanlar ve akrebler yaarlar.. Bir de, cehennemin baz zebanileri bulunur.. Bu krenin mesafesi: 70.442 ( yetmi bin drt yz krk iki ) sene, drt aydr.. Burann ylanlar, akrebleri dalar gibi, deve boynu gibidirler..

Buras cehennemden saylr.. Ondan Allaha snrz.. Allah-u Talnn , bunlar bu yere yerletirmesinin sebebi: Dnyada cehennem azabndan bir rnek bulunsun diyedir.. Tpk: Mkevkep felekine, cennet ehline benzer bir taifeyi, orann nimetlerine bir rnek olmas iin yerletirdii gibi.. Bunun benzeri insan muhayyilesinde vardr.. Ve bu: O hayalhanenin sol canibinde durur.. Orada eitli suretler vardr.. Oras, bu yerin bir rneidir.. Sa canipte olanlar ise.. felek-i atlasta bulunan hur emsaline benzerler.. Btn bunlar, halkna hccet olarak Allah-u Tal yaratt.. Yce Allah, dnyada, cennet ve cehenneme dair bir ey yaratmam olsayd; akllar onlar bilme yolunu bulamazd.. nk, bir balant kuramazlard.. Dolays ile, onlara iman etmeleri icab etmezdi.. Anlatlan hikmete gre, Allah-u Tal anlatlan eyleri bu dnyada yaratt.. Ta ki: Akllar, Yce Hakkn bu bapta haber verdiine yol bulup, anlasn.. Yani: Cennet nimetine ve cehennem azabna dair verdii haberlere.. aret ettiimiz manay anla.. Lafzn zhiri ile de kalma.. Mnann batn ile de kalma.. Batn mnann iaret ettii yolda tahakkuk etmeye al.. Sonra da, o manann zhirine yakn ile iman eyle.. Zira, her zhirin bir batn vardr.. Her hakkn da bir hakikati vardr.. Erkek odur ki: Sz dinler ve en gzeline tabi olur..

Allah, bizi de, sizi de tezekkr yolu ile basiret sahibi olanlardan eylesin..

Bilesin ki.. Anlatlan yer tabakalar, daire inii olarak sona varnca, bu sefer tersine olur, daire k balar.. Yani: Ykselme ii.. Tpk: Cehennem ehlinin durumu gibi.. Onlar da, zerlerine yazlan durumu ikmal edince karlar.. Bunlarn k da, ancak, cennet ehli halinin vard son duraktr.. Cennet ehlinin anlatlan bu hali, gzel mahededir.. lh azamet nurlarna gerek bir durumla varmaktr.. Bu durum krenin ikiye ayrl gibidir.. yle ki: Bu yzden gidilince, su, toprak felekinden nce ilk tabakadr.. Ayn ekilde toprak felekinden sonra da ilk felektir.. Bundan sonra hava gelir.. Sonra ate gelir.. Sonra kamer gelir.. Btn bunlar anlatld gibidir.. Ta, felekler felekine kncaya kadar.. Ve.. Bunlarn hepsini kuatan ara varncaya kadar..

nsan- Kmil 62/5. Blm (Semalar ve Yerler)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

DENZLER Bilesin ki Yeri saran yedi denizin asl iki tanedir.. yle oldu: Allah-u Tal DRRE- BEYZA tabir ettiimiz leme baknca, su oldu.. Bu bakta, Allah-u Talnn ilmi asndan: Heybet, azamet, kibriyaya urayan ksm heybet iddetinden tuzlu oldu.. Ac oldu.. Yine bu bakta Allah-u Talnn ilmi asndan: Lutf ve rahmete urayan ksm da tatl oldu.. Allah-u Tal bu manay anlatrken, tatl ksm ne ald.. - u su ok tatldr.. Susuzluu giderir. Boazndan rahat akar. Ve u su, acdr.. Boaz yakar.. ( 35/12 ) Bu mana: Allahn rahmeti, gazabn getiine iarettir.. te anlatlan durum icabdr ki: Asl olan iki denizdir.. Bu da: Tatl olan ve tuzlu olandr..

Tatl denizin bir kolu merk canibine ayrld.. Orada, yer bitkilerine kart.. Onun gzel kokusu kt.. Ve bu kol: Tek bana bir deniz oldu.. Sonra.. O tatl sudan bir kol daha ayrld.. Bu da marip canibine kayd.. Tuzlu suya yakn olduu iin tad kart.. Kark bir su oldu.. Bu da kendi bana bir deniz oldu.. Gelelim tuzlu denize.. Bundan kol kt.. Bir kol, arzn ortasnda durdu.. lk tad ile tuzlu kald.. Hi deimedi.. Bu tek bana bir deniz olarak kald.. Bir cetvel Yemen tarafna ayrld. Ki bu: Cenup tarafna der. Bu suya, kald arzn tad galip geldii iin, eki olarak kalmtr.. Bu da tek bana bir denizdir.. Bunun bir kolu da, am tarafna gitti.. Buras da imal tarafna der.. Bu suya da kald arzn tad karnca, ac oldu. Buras da tek bana bir denizdir.. Bu deniz, kaf dan, yeri ve iindekileri tmden kuatmtr.. Bu deniz Kendine has bir tadla bilinmez.. Lkin gzel bir kokusu vardr. Onu koklayan kimsenin, hali ile kalmas imknszdr.. Onun gzel kokusundan lr..

bu deniz bahr-i muhittir.. Bu denizin dalga sesleri duyulmaz. Bu iaretleri anla.. Bu ibarelerde sakladm manalar anla..

imdi ben.. Burada toplu halde anlatlanlar, sana ayrntl anlatmak istiyorum.. Bu tafsilata garip cmlelerle, Allahn srlarn brakacam.

TATLI DENZ Bunun iimi gzeldir.. Terkib ekli kolaydr.. Havasa da anlatlr; avama da .. Fikirler ve fehimler onunla ilgilenir.. Uzaktaki ondan bir eyler elde eder; yakndaki de.. Zayf da faydalanr; kuvvetlisi de.. Beden ls onunla kvamn bulur.. Din kanunu onunla hkmn srdrr.. Rengi beyazdr; yaps effaftr.. Bunun geitlerinden yals da geer; ocuu da.. Onun sofralarnda arayan bulur.. Aradn bulup doyan da vardr..

Burann balklar, yumuak baldr.. Avlanmaya yakndr.. Bu balklar tazime dayal ihtiram nurundan yaratlmlardr.. Bu denizde, hell haramdan daha aktr.. Zhir hkmlerde onunla balant kurulur. Evvelin de, hirin de ii, onunla yararl hale gelir.. Orada ok sefere klr; tehlikesi azdr.. Orann gemileri bozulmaz.. Binenler onun dalgasnda boulmaz.. Oras kaann necat bulaca yerdir.. Talip kiinin arzularn bulaca yoldur.. bare sedeflerinden, iaret incileri oradan kar.. Kelime tuzaklarna tutulan, hikmet mercanlar ondan grnr.. Gemileri tanr.. skeleleri bellidir; belirsiz deildir.. Dibi yakndr; ama batakl uzaktr.. Orada sakin olanlar, eitli milletlere mensuptur.. Birbirleri ile lfet ederler.. Orann bakanlar Mslmanlardr.. Orann hkimleri, ilmi ile mil olan fakihlerdir.. Allah-u Tal, nimet meleklerini onlar korumaya memur klmtr.. Ve onlar, orann; hem ehl-i bast, hem de ehl-i kabz eylemitir.. Bu denizin bilinen drt kolu vardr.. Krk bin tane de kapal kolu vardr..

Bilinen kollar unlardr: Frat, Nil, Seyhun ve Ceyhun.. Kapal olanlarn ou, Hint, Trkmen arzndandr.. Habe arznda iki kola ayrlr.. Bu denizlerin kaplad yer lm, yirmi drt senelik yoldur.. Ve.. bunlar, arzn her tarafna yaylmtr.. Enine, boyuna kol atmtr.. Ayrca bu sakl denizin iki kolu daha vardr.. Bunun bir kolu, ZAT-I MADa, bir kolu da NUMANa kar.. Bir deniz var ki: Enine yol tutmutur.. Yerin kark durumunda kendini gstermitir.. bu deniz, lkeleri imar iindir. Onunla nice nice iler yaplr.. bu deniz: Yolcularn nndedir.. alanlarn elindedir.. Bir deniz var ki: Uzun meyillidir.. remin Zat- madna akar.. mercanlar denizidir..eitli incileri bulunur.. Bu iaretleri anla.. Bu ibarelerin irfanna var.. , hi de, zhirde anlatld gibi deildir.. in nn ve sonunu kapsamna alan Allahtr..

KOKMU DENZ

Burann yollar ok zordur.. Yakn tehlikeleri vardr..

Buras saliklerin yoludur.. Oraya ynelenlerin geididir.. Bu yoldan geip gitmek, herkesin meramdr.. Ancak oraya tam kullar vsl olur.. Bu denizin rengi alacadr.. Beyaz siyah karmdr.. Garip bir oluu vardr.. Bu denizin dalgalar ihsann eitlerini saar.. Orann rzgrlar ise.. yeni yeni faziletler getirmektedir.. Gzel kokular ulatrmaktadr.. Bu denizin balklar katr kadar, develer kadar byktr.. Bunlar her trl yk ve arl, enfes inci beldesine tarlar.. Ki oraya: Ancak, nice zorluklara katlanmadan varlmaz.. Ancak, o balklar yola getirmek zordur.. cidd bir gayretle elde edilirler.. avlanrlar.. Bunlara binme iine ancak, azimet sahibi gl kimseler nail olurlar. Burann rzgr ak ark denizinden eser.. Eser ve gemilerini selmet sahiline ulatrr.. Bu denizin ehli, ilerde dorulua sahiptir.. Szlerde ve hallerde iman sahibidirler.. Orada sakin olanlar: bidlerdir, salihlerdir, zahidlerdir.. Bu denizden beka incileri alnr. Pklk mercanlar buradan karlr..

Bu incilerle sslenenlere gelince.. Pk olanlardr; temiz olanlardr; iyi huy sahibi olanlardr ve.. hakikat bulup ilh tecelliye nail olanlardr.. bu denizin alan: Be bin senelik yoldur.. Bu deniz enine bir darlk iindedir.. Yerde uzayacak hali yoktur..

UZUN MEYLL, NCLER DOLU DENZ

Bunun rengi sardr.. Dalgalar oraya saplanm kzl kaya gibidir.. Herkes oradan iemez.. Herkes onun sarp yollarna giremez.. Bu deniz: Benzeri beldelerin hi birinde grlmeyen balar, baheler lkesi remin denizidir.. Bu yola girmek zordur.. Zira, bata tehlikesi oktur.. Mminlerden ancak, baz tekler selmetle kar.. Onun iine hkim olan ancak, baz itikadl fertlerdir.. Kffardan her kim o denizin gemisine binecek olsa.. boulur ve inkisara urar.. Bu koca denizin canavarlar, nice Mslmanlarn gemilerini paralayp batrd.. Burada gemilerini tamir edenler ise.. ancak, yeterli akla sahip olanlardr.. Bunlar dahi, ifa veren nakillerden kuvvet bulmulardr..

Bunlarn dnda kalanlar, tehlikeyi gznde bytr.. Bu yzden, fayday, olduu yerde kalmakta bulur.. Bu denizin balklar ok illetlidir.. Hileleri de byktr.. Ancak, ibriim ala yakalanrlar.. Bu ibriim dahi, yakn hali olmaldr.. Bu avlama iini zerine alanlar dahi, mmin erkeklerdir.. Bu denizden lahut meneli inci karlr.. ehadete dayal nasut mercan toplanr .. Bu denizin faydalar saymakla bitmez.. Zira sonu bulunmaz.. Burada helk zorlu hsrandr.. yle ki: Hem bedene tesir eder; hem de dine.. Bu denizde oturanlar, kk sddkyet makamnda olanlardr.. Ve.. byk sddkyet ehlinin gdalarn tayanlardr..

Burada sakin olanlar grdm.. tikadlar salamd.. yi zanna sahip olduklarndan, fitneye boyun emekten kurtulmulard..

Allah-u Tal, bu denizi korumak iin, teshir meleklerini memur eylemitir.. Bunlar da, beldelerin hi birinde misli grlmeyen, bal baheli rem ehlidir..

bu deniz dalgasn, yaknndaki bu beldeye vurur.. O belde ehli, burann gzel balklarndan faydalanr.. Bu denizin kutru yedi bin senelik yoldur.. Amma, bir yolcu onu, bir uyuklama benzeri zamanda alabilir.. Bu deniz, ehrin uzununa kol kol yaygndr.. Orann harap yeri de ok suludur; mamur yeri de..

TUZLU DENZ Bu denizin umum bir kapsam olup, tam bir devreye sahiptir.. Rengi mavidir.. Bataklklar derindir.. Onun suyundan ien, susuzluktan lr.. Onun fena leminde yryen helk olur.. Bat yanlarda ezel rzgrlar eser.. Yanlarnda dalgalar arpr.. Orada yzen selmeti zor bulur.. Orada yola kan usuln bilse de, bilmese de hidayeti bulamaz.. Meer ki ona baar elleri yardma gele.. O zaman, o kimsenin gemisi bu derin denizde yolunu bulur..

Bu denizin gemileri ancak, seherlerde yola kar.. Orann rzgrlar, ancak, sa sol cmlesinden eser.. Orann gemisi namus levhleri ile yaplm; orann dilince ivilenmitir.. Orann yolunda fikirler sapar.. Onun derinliklerinde kalbler arpmaya balar.. Orann gemileri ok zorlukla kar karyadr.. Yorgunluu ve helk oktur.. Oradan ancak, baz tekler kurtulur.. Onun tehlikeli yerlerinden baz fertler necat bulur.. Bu denizin tehlikeli yaratklar; gemiyi de, iindekilerle yutabilir.. Oturan da, yryeni de ldrr.. O denizdi sefere kan, her ynden bir milyon tehlike ile karlar.. Burada hell ile haram bir renktir.. Orada sonuca varmann menei karktr.. Onun derinliinin sonu, hirini tayin iin bir n yoktur.. Burada yzmeye ancak, yeterli azme sahip olanlar gldr.. Orann incisini ancak, yce himmet sahipleri toplayabilir.. Burann ii, hakikat mahsul zerine bina edilmitir.. Asl ve dallar da, ie gre kurulmutur.. Orann dalgalar birbirine arpar.. rpntlar ykcdr.. iddetli halleri koca kocadr..

Orann yamur bulutlar birikmitir.. Ora ehli iin, parlak yldzlardan baka delil yoktur.. Gemi limanlar iin, karanlk llerden baka bir yer yoktur.. Orann balklar, sair mahluklara benzer.. Orann canavarlar, eitli zehirler saarlar.. Allah-u Tal, bu denizin hasenelerini, KADR ismi nurundan yaratt.. Ve onu: Bu zhir iin, hikmet hakikati eyledi.. Bu denizin yzcs, eer onun meddi ve cezrinde selmet bulursa.. sedef boluklarnda esiz inciler karr.. Allah-u Tal burann sakinlerini: Yce himmet sahibi, mele-i aldan bir taife kld.. Ve.. Vahiy meleklerini burada kalanlar korumaya memur klmtr..

Bilesin ki.. Allah-u Tal,kdem sfat ile, o demde var olan yakuta nazar ettii zaman: Bu deniz o yakutun gzellik nurundan meydana geldi.. Bu sebeple onun kollar olan tatl su, suretidir; hayatdr.. O yakut su olunca, iki deniz meydana geldi: Zulmet ve ziya.. Bu iki denizin birleecei yerde, Allah-u Tal, aralarna bir berzah koydu..

Bu berzah: Hayat suyudur.. Bu berzah icab sular birbirine karmaz.. bu hayat suyu iki denizin birletii yerdedir..ki hkmn, iki emrin kar karya geldii yerdedir.. Bu kaynak bir sudur.. Marib canibinden akar.. Buras: - Marib-i Ezyel.. Diye isimlendirilen yere yakndr.. ki denizin birletii yerde, Allah-u Talnn yaratt bu suyun zellii odur ki: Ondan ien lmez.. Onda yzen, behemut balnn cierinden yer.. Behemut ise.. bu tuzlu denizde yaayan bir balktr ki; ilkten: Allah-u Tal ona dnyay ve iindekileri ykledi.. Allah-u Tal, arz serdii zaman, onu: Berhut nam kz dahil: Behumut nam baln srtna ykledi.. Allah-u Talnn: - Serann ya topran altndakini.. ( 20/16 ) areti bu manayadr.. - ki denizin birletii yer.. ( 18/60 ) yeti de bu manaya iarettir.. Bu su, o sudur ki: Musa a.s. ile Hzr a.s. bunun kenarnda bulutular.. unun iin ki: Allah-u Tal, Musaya a.s. vaad etmiti.. Kendisini iki denizin bulutuu yerde, kullarndan biri ile bulutursun diye..

Bu sebeple Musa a.s. ve adam, yiyeceklerini alarak yola ktlar.. ki denizin birletii yere vardklar zaman, Musann a.s. onu tanmasna bir yol vard.. O da, adamn tata unuttuu balk.. O anda denizin suyu uzaktayd.. birden dalga gelip taa vurunca, bala da dedi.. Bala ulaan bu su: Onun hakik hayat oldu.. Baln bu durumunu Musaya a.s. adam sylemeyi unuttu. Bu yzden yol sarpa sard.. Hatrlayp syledii zaman, bu ie Musa at.. Atete piip len baln canlanmasna hayret etti.. Bu adamn ismi Yua b. Nun idi.. ems seneye gre: Yua, Musadan a.s. byktr.. Bunlarn hikyeleri mehurdur.. Biz bunu daha geni bir ekilde: MUSAMRE- HABB, MSEYERE- SAHB, nam eserimize anlattk.. Orada okuyup, dnle..

skender, Eflatunun u: - Bir kimse, hayat suyundan ierse lmez.. Szne dayanarak, bu sudan imek iin yola kt..

Eflatun, gitmi, o yere varp, bu sudan imiti.. Bu gnmze kadar da hayattadr.. Dravend nam dada kalmaktadr.. Aristo, Eflatunun talebesidir.. skenderin de hocas idi.. skendere bu yolculuunda arkadalk etti.. ki denizin birletii yere kadar gittiler.. Zulmetler arzna vardklar zaman, yollarna devam ettiler.. Yanlarnda askerden bir mikdar vard.. Dierleri, Sebat nam ehirde kaldlar.. Buras, gnein doduu yerin son hududu idi.. Hzr da a.s. skenderiin askerleri arasndayd.. Bir sre yola devam ettiler.. Bu gidiin sresi bilinmiyor.. Nekadar gittiklerini idrk mmkn olmuyor.. Sahil boyu gidiyorlard.. Hangi konaa inseler orada bu sudan iiyorlard.. Bu seferin uzunluundan yorulunca, dne getiler.. Askerlerin durduu yere doru dndler.. ki denizin birletii yere gitmilerdi.. O yollarnn zerinde idi: Ama anlayamadlar.. Onun yannda durdular; ama hibir nian olmad iin, orada konaklamadlar.. Ancak, Hzr a.s. bir ilham ald..

Bunun zerine bir ku ald, kesti; bacana da balamt.. Ayaklar suda yryordu.. Bu yere geldii zaman, ku depremeye ve titremeye balad.. Hemen orada durdu; bu sudan iti.. ykand; yzd.. Ancak, bu durumu gizledi.. Amma, Aristo Hzra bakt zaman, kendileri dnda suya kavutuunu anlad.. Bundan sonra, lnceye kadar, Hzrn a.s. hizmetine girdi.. Aristo ve skender, Hzrdan a.s. nemli bilgiler edindiler..

Bilesin ki.. Hayat gzesi, zata bal hakikatn bu varlkta zuhurundan ibarettir.. Bu iaretleri anla.. bu ibarelerin remizlerini z.. i, ancak kendi z kaynanda ara.. Ama, benliinden ktktan sonra.. Umulur ki bu yolda: - Onlar diridirler.. Rablar katnda rzklanrlar.. ( 3/163 ) yeti ile onlarn derecesine ularsn.. Ve.. o vakit sana: Onlarn hizbinden olma yolu alr..

Musadan, Hzrdan, skenderden murad sen olursun.. Keza, zulmetlerden de, rmaktan da..

Bilesin ki.. Daha nce de anlatld gibi, Allah-u Tal, Hzr a.s. : - Ona ruhumdan ufledim.. ( 15/29 ) Manasna gelen, yetin hakikatinden yaratt.. Bylece o: Allahn ruhudur.. Dolays ile kyamete kadar yaar.. Onunla bulutum.. Bu bahr-i muhitte olanlar ondan naklen anlatyorum..

Bilesin ki.. Anlatlan bu bahr-i muhit, ondan ayrlan da KAF da yolu ile, dnyaya gelir ki, tuzludur.. Yine o denizden gelip, KAF danda birleen ise.. bu tuzlu suyun tesindedir.. Ki o: Gzel kokulu kzl denizdir.. Yine KAF dann arkasndan gelen, daa birleen ise.. yeil denizdir.. Bunun suyu ldrc zehir gibidir..

Bundan bir damla ien, o dem lr.. O dem fena bulur.. Yine o denizden gelen ve KAF dann arkasna den, ayrlma, kapsama mul ile; mevcudata hkm geiren deniz ise.. karadenizdir.. Tad bilinmez.. kokusu da belli deildir.. Onu hi kimse bulamaz.. Ancak, haberler onu anlatr.. O da byle bilinir.. zlerinden bir mesafe kat edilir.. Ve.. gizlenir; aklanmaz..

KIZIL DENZ Bunun yayd koku, halis miske benzer.. Buras: Koca dalgal, en byk deniz olarak bilinir.. Bu denizin sahilinde baz erkek mminler grdm.. Bunlarn ibadeti, yalnz, halk Hakka yaklatrmak idi.. Yaratl sebepleri buydu.. Bir kimse bunlarla otursa, arkadalk etse.. bu kal kadar Allah bilir.. Onlarn seyrince Allaha yaknlk kazanr.. Onlarn yzleri doan gne, akan imek gibi idi.. l sahralarda aran, onlarla aydnlanr.. deniz derinlerinde kaybolan onlarla hidayeti bulur..

Burada sakin olanlar, bir sefere kmak istedikleri zaman, o denizin

balklarna a kurarlar.. Onlardan yakaladklarna da biner giderler.. Zira onlarn binekleri, bu denizin balklardr.. Kazanlar ise.. bu denizin incisi, mercandr.. Ancak, ora sakinleri, bu balklarn zerine binince; bu denizin kokusunu alp baylrlar.. Kendilerine gelemezler.. O denizde binekle olduklar sre, bu his lemlerine dnemezler.. O balklar bunlar alr, sahile doru gtrr.. Sahil yerlerinden birine atar.. Bu ekilde sahile vsl olunca da, akllanrlar.. Hslatlar kendilerine grnr.. O kadar acaip garaip eyler bulurlar ki: Saylamaz.. Onlardan anlatlan, azn dahi azdr.. Zira onlar ne bir gz grmtr; ne kulak duymutur; ne de bir beer kalbine onlarn hatras gelmitir..

Bilesin ki.. Bu denizin dalgalar vardr.. O dalgalardan her biri, bu yerle sema arasn bir milyon kere doldurur.. yine de bitmez.. Eer kudret lemi, bu denizi almasayd; bu varlk leminde ondan gayr bir ey bulunmazd..

Allah-u Tal, KERRUBYYUN melekleri, bu denizi korumaya memur eyledi.. Bunlar, o denizin kenarnda dururlar.. Ortasnda onlar iin duracak

bir yer yoktur.. Bu denizin sakinleri, orann balklardr; bir de, onlar misullu hayvanat..

YEL DENZ

Burann tad acdr.. lm kaynadr; boulma yeridir.. Buras: Ulema katnda hayr sfatlarla anlr. rifler katndaysa en gzel isimler verilir.. Bu denizde balk yoktur.. Bu denizde gemi yrten lr.. Bu denizi grdm.. tminan veren emin bir yerdi.. Bu o ehirdi ki: Musa ve Hzr a.s. oraya varmt.. Oradan yemek istemilerdi.. Ama, ora halk onlar misafir etmekten ekinmiti.. undan ki: kisi de fukara elbisesi giymiti.. Bura halk ise.. ancak, sultanlara, emirlere yemek yediriyorlard..

Ora halkn bu denizde yrmeye ak buldum.. Bu iin sevdasna kaplm grdm..

Bu sebepledir ki: Her ylba toplanrlar.. Bu toplant gn de, onlar iin bayramdr.. Orada her renkten ata binerler.. Yeil, krmz, sar ve daha baka renk atlara binerler.. Kendilerini onlarn zerine balarlar.. Ayn ekilde atn gzlerini de balar o denize yaklarlar.. Kim atn denize srse.. at da lr; kendi de.. Ama deniz kenarna varp da at oraya girmeden gelirse.. sa dner.. Ancak, hali byle olan bir kimse, kendisini: Kaybetmi, dnek, kovulmu, kslm sayar.. Bundan sonra, bir baka at, alr.. Besler, bytr.. Ertesi seneye hazrlar.. Geen sene yaptn aynen yapar.. Taa, lnceye kadar.. Onlardan her birinin denize olan ak, pervanenin aydnla olan ak gibidir.. Devaml olarak kendini oraya atmak ister.. Taa, orada lp gidinceye kadar..

KATI KARA DENZ..

Burann sakinleri tannmaz.. Balklar bilinmez.. Oraya vuslat muhaldir.. Hslatn elde etmek mmkn deildir.. nk o deniz: Turlarn, krelerin, devirlerin taa, tesindedir..

Ne acaibinin nihayeti vardr; ne de garaibinin bir sonu.. ller ondan yana kusurlu kalr.. Acaibi o kadar fazladr ki.. muhale benzer.. Buras, o zat denizidir ki.. sfatlar nnde akna dnerler.. Buras hem vardr; hem yoktur.. Hem bellidir; hem kaybolmutur.. Hem bilinendir; hem bilinmeyen.. Hem hkmen bilinendir; hem naklen.. Hem varl kesindir; hem de akla dayaldr.. Onun varl yokluudur.. yokluu varl.. n sonunu kapsar.. Batn zhirine dayaldr.. Onda olan idrk olunamaz.. Hi kimse ne olduunu bilemez ki.. hakkn deyebilsin.. Bu denize fazla dalmayalm.. Oraya dalmaktan ve onu beyandan yana dizginleri tutalm.. Allah.. Hak syler.. Doruya hidayet eden odur.. Gvenilecek makam odur..

nsan- Kmil 63/1. Blm (Sair Dinler ve badetler)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi.. BTN HALLERN VE MAKAMLARIN NKTELER

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

Bilesin ki.. Allah-u Tal, btn varlklar, ancak kendisine ibadet iin yaratt.. Dolays ile, onlarn istidatlar budur; yaratl sebepleri de buna gredir.. Asalet cihetinden, bu byledir..

Bu varlkta bulunan her ey: Hali ile, sz ile, fiili ile ancak, Allaha ibadet eder.. Belki de, zat ile, sfat ile ibadet eder.. Bu varlkta bulunan her ey: Allaha itaat eder.. Bu mana u yet-i kerime ile sabittir: - kiniz de, isteseniz de, istemeseniz de geliniz.. Dedi; - steyerek geldik.. Dediler.. ( 41/11 Bu hitap, semalara ve yeredir..

Semalardan murad, orann ehlidir.. Yerden murad ise.. orann sakinleridir.. Bu manada, Allah-u Tal, bir baka yet-i kerimede yle buyurdu: - nsanlar ve cinni ancak, bana ibadet etsinler diye yarattm.. ( 51/66 ) Resulullah S.A. efendimizin: - Herkes, niin yaratlm ise.. Ona myesser olur.. Manasna gelen hadis-i erifi de, onlarn ibadet ettiklerine ahadet eder.. nk: Cin ve insanlar, Allahn ibadeti iin yaratlmlardr.. Bu ibadet ii de, onlara kolay gelir.. Zira onlar: Zarur olarak, Allahn kullardr.. Lkin: simlerin ve sfatlarn iktizas deitike, ibadetler de deiik olur.. nk: Allah-u Tal, HAD, ismi ile nasl tecelli ediyorsa.. MUDLL, ismi ile de tecelli eder.. Sonra.. MNM isminin eseri nasl gerekli ise.. MNTAKM, isminin zuhuru da gereklidir.. simlerinin ve sfatlarnn erbab deitike, insanlar da hallerinde deimektedirler.. Nitekim, bu manada Allah-u Tal yle buyurdu.. - nsanlar, tek mmetten ibaretti.. ( 2/213 ) Yani: Allahn kullar idiler.. Onun taatna gre yaratlmlard.. Asl ftratlar bu idi..

- Allah-u Tal onlara, mjdeci ve korkutucu peygamberler gnderdi.. ( 2/213 ) Yani: Peygamberlere uyan, HAD ismi cihetinden ona ibadet etsin diye.. Peygamberlere muhalefet eden ise.. ona MUDLL ismi cihetinden ibadet etsin diye..

te.. yukarda anlatlan mana icabdr ki: nsanlar eit eit oldu.. Miletler frka frka ayrld.. Bundan da mezhepler meydana kt.. Durum byle olunca, her taife kendi bildiinin doruluuna zahib oldu.. sterse bu lem bakasnn gznde hatal olsun.. Allah-u Tal, onu gzel eylemitir.. Ta ki: Onlar bu halleri ile, yaptklar iin messir sfatnn iktizas, kendisine ibadet edeler.. bu manaya, u yet-i kerime dellet eder: - Hareket eden her eyin, nasiyesinden, ancak Allah-u Tal tutmutur.. ( 11/56 ) Yani: Onlara yaptran odur.. Bu yap da onun muradna gre olmaktadr.. Bu murad ise.. aynen onun sfatnn iktizasdr.. Sonra.. Allah-u Tal onlar, isimlerinin ve sfatlarnn iktizasnca hesaba eker.. Bir kimse, onun rububiyetini ikrar ederse.. ona bir menfaat olmaz.. Ayn ekilde, onu inkr edenin inkr da bir zarar vermez..

Allah-u Talnn kemli icab, ibadet eitlerinden neyi hak etmilerse.. ona gre, onlarda tasarruf eder.. Hsl: Vcudda olan herkes, Allaha ibadet eder.. Yce Allahn u emrine mutidir.. - Her ey, ona hamdle, tesbih eder.. Ama onlarn tesbihini anlayamazsnz.. ( 17/44 ) Zira onlarn tesbihine: Muhalefet, masiyet, kfr vb. isimler verilir.. Bunlarn tesbih oluunu ise.. herkes anlayamaz.. Sonra.. burada: - Anlayamazsnz.. ( 17/44 ) Nefyi cmle zerine gelmitir.. Bu manaya gre bazlar anlayabilir. Yani: - Onlarn tesbihini anlayamazsnz.. ( 17/44 ) Toplu olarak, ezcmle sylenmitir ki: - Bazlar anlayabilir.. Demektir..

Bilesin ki.. Allah-u Tal, bu lemi yaratt.. demi cennetten indirdi.. dem dnyaya inmeden nce, bir vel idi.. Dnyaya indikten sonra, Allah-u Tal ona nbvvet verdi..

Nbvvet ise.. teridir; tekliftir.. Dnya dahi, hiretin aksine teklif yeridir..

dem orada vel idi.. nk oras, keramet, mahede yeri idi.. Bu ise.. Velyet halidir.. Bundan sonra.. babamz dem kendi znde vel oldu.. Taa, zrriyeti zuhur edinceye kadar.. Byle olunca, onlara Resul olarak gnderildi.. Allahn emrini onlara talim eder oldu.. Allah-u Talnn ona indirdii suhuf vard.. ocuklarndan onu okuyup renen zarur olarak iman etti.. Zira onda, yle aklamalar vard ki: Dnen bir kimsenin onu reddetmesi mmkn deildi.. bu zmre, ona iman edenlerdi.. Ancak, onu renmekten geri kalarak, kendi lezzetine dalp hevasna tabi olan, gaflet zulmeti alr; dnya gururuna daldrr.. Bundan sonra da alr; inkra ve imanszla gtrr.. Yani: Allah-u Talnn deme indirdii o suhufta bulunanlar, inkra ve imanszla.. Bunlar kffar gruhudur..

Sonra..

dem vefat etti.. Zrriyeti de parti parti ayrld.. Bir zmre, demin a.s. Allaha yaknlna inand.. Bu inan onu, demin suretinde tatan bir heykel yapmaya kadar gtrd.. Bunu yapmakla zannna gre, ona hizmet vazifesini koruyordu.. Devaml o heykeli mahede etmek sureti ile, ona sevgi yolunu koruyordu.. Belki, kendisi de bu yoldan Allaha yaknlk peydah ederdi.. Zira o biliyordu ki: Hayatta deme a.s. hizmet, Allaha yaknlk vesilesidir.. Sand ki: demin heykeline hizmet de ayn eydir.. Bunlardan sonra bir baka zmre geldi.. Bu yeni gelenler, hizmet anlayn kaybettiler.. Doruca, yaplan suretin kendisine ibadet ettiler.. Bunlar: Putlara tapanlard..

Bunlarn dnda kalan bir tayfa da, akllar ile kyas yoluna saptlar.. Bu sap sonunda; puta tapanlar tezyif ettiler.. Bunlardan bir ksm dedi ki: - Bizim, drt tabiat unsuruna ibadet etmemiz icab eder.. Zira lem: Hararet, brudet, ybuset ve rtubetten ibarettir.. Asl olana ibadet etmek, fere ibadet etmekten daha uygundur.. Putlar, ibadet eden kimsenin feridir.. Zira, onun asl ibadet edendir.. Yani: Kendisi yapmtr.. bu kyas sonunda, tabi unsurlara ibadet etmeye koyuldular.. Bunlarn ad: Tabiiyyun, oldu..

Anlatlanlarn dnda kalan bir zmre de, yedi yldza ibadet yoluna gittiler.. Dediler ki: - Hararet, brudet, ybuset ve rtubetten hi biri, tek bana hareket edecek durumda deildir.. Dolays ile, bunlara ibadette fayda yoktur.. En uygunu bu yedi yldza ibadet etmektir.. Bu yedi yldz unlardr: Zuhal, Mteri, Merih, ems, Zhre, Utarit, Kamer.. Zira bunlarn her biri, kendi bana hareket edebilir durumdadr.. Varlktaki messir bir hareketle, kendi felekinde seyreder.. Dolays ile, bazan faydal olurlar; bazan da zararl olurlar.. En iyisi kendine has tasarrufu olana ibadettir.. Sonra.. bu yldzlara ibadete koyuldular.. Bunlar, felsefecilerdir..

Bunlardan bazlar dahi, nura ve zulmete ibadet yoluna gitti.. Bunlar yle diyorlard: - Yalnz nurlara ibadet, br yan yitirmektir.. Zira bu varlk: Nur ve zulmete inhisar eder.. Ama en uygunu, bunlara ibadet etmektir.. Bunun zerine mutlak nura ibadet yolunu tuttular.. Ama, yldz veya baka bir ayrm yapmadlar.. Ve.. mutlak zulmete ibadet ettiler. Nasl tecelli ederse etsin; hibir ayrm yapmadlar..

Nurun adna: - Y e z d a n.. Dediler.. Zulmetin adna da: - E h r e m a n.. Dediler.. Bu tayfann ad da: Saneviyedir..

Bunlarn dnda bir tayfa ise.. atee ibadet yoluna gittiler.. yle dediler: - Hayat, hararet-i griziyeden ibarettir.. Ve bu: Manadr.. Bunun sureti ise.. varlktr.. O da atetir.. Ve o: Tek bana varln asldr. Bundan sonra.. atee ibadet ettiler.. Bunlar Mecuslerdir..

Bunlarn dnda kalan bir tayfa da, balca ibadeti terk ettiler.. Byle etmelerinin sebebi, u yoldaki kanatlar idi: - badet faydaszdr.. Zaman, ilh ftrat ynnden neyi icap ettiriyorsa.. onu meydana getiriyor.. Bu yolda olan olur.. Durum byle olunca ancak; indekini da atan rahimler vardr.. Bir de, onlar tutan yer..

Bu zmrenin ad: Dehriyyundur.. Ayrca: Mlhidler, ismi dahi verilir..

Gelelim kitap ehline.. Bunlar frka frka ayrlr.. Bunlar yle sralayabiliriz: BERAHME: Bunlar, brahim a.s. dini zerine olduklar kanaatndadrlar.. Onun zrriyetinden olduklarn sanrlar.. Bunlarn kendilerine has ibadetleri vardr.. YAHUD: Bunlar, Musevlerdir.. NASARA: Bunlar da sevlerdir.. MSLMANLAR: Bunlar da, MUHAMMEDlerdir.. Bunlar on millete ayrlr.. Bu on millet, eitli milletlerin asldr.. Teferruata geilecek olsa, bitmez.. O kadar ki oktur.. Hepsinin dayana u on millettir:

1. Kffar.. ... 2. Tabaiyye.. .. 3. Felsife..

.... 4. Seneviye.. 5. Mecus.. ... 6. Dehriyye.. .... 7. Berahime.. 8. Yahud.. 9. Nasara.. ... 10. Mslimun..
Bu anlatlan taifeden hangisi olursa olsun; Allah-u Tal: Bir ksmn, cennet iin; bir ksmn da, cehennem iin yaratmtr.. Hele gemi zamanlardaki kffara bir bak: O zaman da peygamberlerin daveti ulamayan blgelerde olduklar halde, yine ikiye ayrlmlardr.. Onlarn bir ksm hayr ilemi; Allah-u Tal, cennet mkfat vermitir.. Bir ksmlar da er ilemi; Allah-u Tal cehennemle cezalandrmtr.. Kitap ehlinin durumu da budur.. eriat gelmeden evvel, onlar iin hayr uydu: Kalblerin kabullendii, nefislerin sevdii, ruhlarn holand.. eriat geldikten sonra da, onlar iin hayr u oldu: Allahn kullarnn ibadet emrine uymas.. eriatn nzulnden nce er ise.. u idi: Kalblerin kabul etmedii, nefislerin kt grd, ruhlarn ac duyduu.. eriatn nzulnden sonra ise.. er: Allahn kullarna yasak ettii eyler oldu..

Btn bunlar, Allaha ibadet ederler.. Ama, nasl ibadet etmeleri uygun ise, yle..

Zira onlar, Allah-u Tal zat iin yaratmtr.. Kendileri iin deil.. Onlar, hakk olduu ekilde, Yce Hakkndr..

Sonra.. Sbhan olan Yce Allah, btn bu milletleri: simlerinin, sfatlarnn hakikat olarak yaratmtr.. Hepsine zat ile tecelli eylemitir.. Bu sebeple: Btn zmreler, ona ibadet ederler..

nsan- Kmil 63/2. Blm (Sair Dinler ve badetler)

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

KFFARA GELELM:

Bunlar, bizzat Allaha ibadet etmektedir.. yle ki: Sbhan olan yce Hak batan sona, bu varln hakikatdr.. Kffar da bu varlk cmlesinden sayldna gre.. onlarn hakikat odur.. Onlar, kendileri iin bir RABB olmad yolunda inkra sapp kfir oldular.. Bu byledir.. nk, Allah-u Tal onlarn hakikatidir.. Onun iin bir RABB olamaz.. Mutlak RABB kendisidir.. Bylece onlar, aynen zatlar neyi gerektiriyorsa.. ona gre ibadet ettiler..

PUTA BADET EDENLERE GELELM:

Bu dahi, yce Hakkn varlk srrna dayanr..

O: Hlulsz, katksz olarak, vcud zerrelerinin her birinde, kemli ile vardr.. Bu adan, Yce Allah, onlarn ibadet ettii putlarn dahi hakikatdr.. Bu manaya gre: Ancak Allaha ibadet etmi olurlar.. Bunun byle olmas onlarn bilmesine muhta deildir.. Ayn ekilde, onlarn niyetlerine de muhta deildir.. Zira: Hakikatlerin gizlilii nekadar uzarsa uzasn; elbette i neyse.. onun stnde ak zuhurlar zarurdir..

u mana da, onlarn iten Hakka tabi olduklarnn srrdr.. yle ki: Onlarn kalbleri, bu ite hayr olarak lehte onlara ehadet eder.. tikadlar da bu iin hakikatna baldr.. Bu mana ise.. Kulunun ona ait zanndr.. Bu manada, u hdis-i erif nemlidir: - Mftler fetva verse dahi; kalbine dan.. Bu kalb fetvas umum manadadr.. Husus kalb fetvasna gelince.. O zaman i deiir.. Her kalb doru fetva veremez.. Her kalbden fetva sorulmaz.. danlmaz.. Bundan baz kalbler murad edilmitir; hepsi deil.. Bu, itikada dayal incelik; onlarn yapt iin hakikatna uygundur..

Onlar, bu yoldan hakikat, iin zuhuruna eker gtrr.. ama hirette.. Allah-u Tal bu manada yle buyurdu: - Her cemaat, kendilerinde olanla endir.. ( 30/32 ) Yani: Dnyada da byledir; hirette de.. Bu byledir.. nk: sim msemmadan ayrlmaz.. Onlar enlikle isimlendiren odur.. Onlar, bu ekilde vasflandrd.. Bu vasf ise.. mevsufa mugayir deildir.. Ancak: - Her cemaat, kendilerinde olanla en oldu.. Denseydi.. o zaman, bu fiil sgas ile gelmi olurdu.. Yukardaki manaya aykr derdi.. Muzari sas ile: - e n o l u r.. Deseydi.. o zaman, arada bir aklk olurdu.. Amma, isim byle deildir.. O, srenin devamn gerektirir.. Yani: Onlar, dnya hayatnda yaptklar ile endirler.. hirette ise.. halleri ile endirler.. Ellerinde bulunanla daim bir enlik iindedirler.. Bu mana icabdr ki: Dnyaya geri evrilseler; yine kendilerine yasak edilen eyi yaparlar.. Yaptklar iin sonucunu azap bildikleri halde.. Zira o ite, bir lezzet, ltuf bulurlar.. Bu lezzet dahi, o azapta bekalarnn

sebebidir.. Zira Hak Talnn rahmeti icabdr ki: Kuluna hiret azab diledii zaman, onun iin bu azapta gizli bir lezzet yaratr. Azap grenin cesedi de, ona ak olur.. Byle olur ki: O azaptan Allaha ilticas ve o azaptan Allaha snmas yerinde bir ey olmaya.. O lezzet , onun iin var olduka azap iinde kala.. Ama Allah-u Tal, onun azabn hafifletmeyi diledii zaman, o lezzeti yitirir.. O zaman rahmete ynelmeye muztar kalr.. Allah-u Talnn an odur ki: Muztar kalmn dusna icabet ede.. bu durumdaysa.. o kulun azaptan Allaha ilticas ve ona snmas yerinde olur.. Hak Tal ise.. onun snmasn kabul buyurur..

Yukarda anlatlan mana icabdr ki: Kffarn Allaha ibadeti zatdir. Onlarn bu ekilde ibadeti, her nekadar kendilerini saadete gtrr ise de.. dallet yoludur.. Dallet yolu olmas da, o yoldan saadet husulnn uzaddr.. Zira o yoldan gidene, hakikatler inkiaf, ancak hiretin azap tabakalarna girdikten sonra mmkndr.. Bunlarn tm, dnyada tabiat atei tabakalarna dalmasnn cezasdr.. Beeriyeti icab onlara, szle dalmt; ile dalmt; halle dalmt.. Bu cezasn bitirdikten sonra, Allaha vardran yolunu da kat etmi olur..

Bunun byle oluu, kendisine gelen nidann uzaktan oluudur.. Ancak, bu hallerden sonra, ilh saadetine nail olur.. lk admda yaknlk bulanlarn erdiine erer.. Bu ilklere yakndan nida gelmitir.. A n l a..

TABATILARA GEELM: Bunlar, Allah-u Talya drt sfat cihetinden ibadet ederler.. Bu ilh drt sfat unlardr: Hayat, ilim, kudret, irade.. Bunlar, vcud binasnn asldr.. Hararet, brudet, rtubet, ybuset ise.. o drt sfatn, bu kinat lemindeki zuhur yerleridir.. Rtubet, hayatn zuhur yeridir.. Brudet, ilmin zuhur yeridir.. Hararet, iradenin zuhur yeridir.. Ybuset, kudretin zuhur yeridir.. Btn bu zuhur yerlerinin hakikat ise.. anlatlan sfatlarn sahibi olan Yce Sbhandr..

Anlatlan zuhur yerlerinde var olan, bu ilh incelik, sair tabiatlarn ruhlarna da alnca; bu ilh drt vasfn eserini de, grdkten sonra.. Bu varl: Hararet, brudet, ybuset ve rtubete baladlar..

Ve.. kabiliyetler, ilh istidat ciheti ile bildi ki: Anlatlan sfatlar, bu suretlerin manasdr.. Yahut: - Bu kalplarn ruhudur.. - Bu zuhur yerlerinde zhir olanlardr.. eklinde anladklarn da syleyebilirsin.. bu srrn icabdr ki: Anlatlan tabi kuvvetlere ibadet olundu.. Bazs bunu bilerek yapt.. Bazs da bilmeden yapt.. Bilen nde gitti; cahil de katld.. Her ne ise.. onlar, Hakkn bid kullardr.. Amma, sfat cihetinden.. Neticede ileri saadete ular.. Tpk, bunlardan nce anlatlanlarn durumu gibi.. lerinin binei olan hakikatlerin zuhuru ile, durum anlatld gibi olur..

FELSEFECLERE GELELM:

Bunlar Yce Sbhana isimleri cihetinden ibadet ederler.. Zira: Yldzlar, onun isim mazharlardr.. Allah-u Tal ise.. zat ile, onlarn hakikatdr.. yle ki:

Gne, Allah isminin mazhardr.. Nuru ile, btn yldzlarn yardmna koar.. Tpk: Btn isimlerin, Allah isminden yardm aldklar gibi.. Kamer, ( ay ) Rahman isminin mazhardr.. Zira: Yldzlarn en kmilidir.. Gnein nurunu tar.. Tpk: Rahman isminin, btn isimlere nazaran, en yce mertebeye sahip olduu gibi.. Bunun beyan daha nce, kendi yerinde yapld.. Mteri, Rabb isminin mazhardr.. Zira o: Semada yldzlarn en saadetlisidir.. Tpk: Rabb ismi, mertebeler iinde zel bir mertebeye sahip olduu gibi.. Zira o: Merbubun hkmne gre, Kibriya kemlini umulne almtr.. Zhal.. bu yldz, vahidiyet mazhardr.. Zira, btn felekler onun kapsamna girer.. Tpk: Btn isimler ve sfatlar vahid ismi altnda olduu gibi.. Merih, kudret mazhardr.. Zira o: Kahhariyet fillerine ait bir yldzdr.. Zhre ise.. iradenin mazhardr.. Zira o: Kendi znde, ok seri bir tekallbe sahiptir.. Ayn ekilde Yce Hak: Her an bir baka ey murad eder.. Utarit, ilim mazhardr.. Zira o: Semada ktiptir.. Baki kalan malum yldzlar ise.. onun gzel isimlerinin mazharlardr.. ki onlar, saylabilirler.. Bilinmeyip baki kalan yldzlar ise.. sayya gelmeyen isimlerin mazharlardr..

te.. felsefecilerin ruhlar, bu manalar tadnca.. ki bunu: drk ynleri ile tadarlar.. Bu idrki ise.. kendilerinde var olan, ilh ftrat istidadndan alrlar..

bu durumda, anlatlan yldzlara ibadet ettiler.. Bu ibadet ise.. her yldzda bulunan ilh latife iindir.. Sonra.. Hak Tal, bu yldzlarn hakikati olduuna gre.. onun zat namna mabud olmas icab eder.. Onlarn ibadeti, bu srra dayaldr.. Bu varlkta, demolu ve onun dnda kalan hayvanatn ibadet etmedii hibir ey yoktur.. Mesel: Bukalemun, gnee ibadet eder.. Mesel: Necaset bcei kt kokuya ibadet eder.. Ve.. hayvanatn dier eitleri..

Bu varlkta, Allaha ibadet etmeyen hibir canl yoktur.. Ya takyid yollu ibadet eder.. ki bu: Zuhur yerine veya yaratlm bir eyedir.. Ya da itlak yolludur.. tlak yollu ibadet eden, muvahhiddir.. Yani: Tevhid ehlidir.. Takyid yollu ibadet eden ise.. irk ehlidir.. mriktir..

Hsl: Anlatlanlarn ve anlatlmayanlarn tm, hakikat zere Allaha ibadet etmektedir.. unun iin ki: Hakkn varl ondadr..

Zira, Hak Tal, zat cihetinden unu iktiza eder ki: Hangi eyde zuhur ederse.. o eye ibadet oluna.. Halbuki o: Kinatn btn zerrelerinde zuhura gelmitir.. Bundandr ki: nsanlarn bazs tabiata bal eylere, vcudun asldr diye ibadet etti.. Onlardan, yldzlara ibadet edenleri de var.. Madene ibadetleri de var.. Atee ibadet edenleri de var.. Hsl: Varlkta hi bir ey yoktur ki: Bu lemde bir eye ibadet etmi olmasn.. Ancak, MUHAMMED olanlar mstesna.. Bunlar, mutlak yoldan, Allaha ibadet ederler.. Bu ibadetlerini mahlukat paralarndan hic biri ile takyid etmemilerdir.. Btn varlk olmas yn ile, ona ibadet etmilerdir.. Sonra.. Bunlarn ibadeti, bir yana bal, bir yandan ayr; batna bal, zhirden ayr olmak gibi bir ilgiden yana da pek nezihdir.. Bunlarn yolu: Sonunda zatna vardran Allah n yoludur.. Bu sebepledir ki: lk admda yaknlk derecesini bulmulardr.. Bunlar o zmredir ki, Allah-u Tal, u cmlesi ile onlara iaret etmitir.. - te.. bunlar, yakn mekndan nida olunmular.. ( 50/41 )

Bunlar, cihet yn ile, tabiata bal eylerden birine, yldzlara ibadet edenlere benzemezler.. Hele putular ve benzerleri gibi hi deildirler.. Zira, putularn durumuna u yetle iaret olunmutur: - Bunlara uzaktan nida olunur.. ( 41/44 ) Zira, bunlarn Hakka dn, ancak ibadet ettikleri zuhur ynnden olmaktadr.. Sadece, ona o olduu iin ibadet ettiler, Hak bilerek deil.. Byle olunca da onlara baka ynde bir zuhur olmad.. badetlerine dayanak bildikleri bu durum ise.. onlara gre uzakln taa, kendisidir.., Ancak.. Ancak..esas konaa vardktan sonra.. uzaktan arlan da yakndan arlan da ayn olur.. Bunu anla; olur mu?..

nsan- Kmil 63/3. Blm (Sair Dinler ve badetler)

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

SENEVYE KISMINA GELELM :

Bunlar, Yce Allaha zat cihetinden ibadet ettiler. Zira, Allah-u Tal, btn zdlar znde toplar.. Hakka ait mertebeleri, halka ait mertebeleri umulne alr. ki vasfta, iki hkmle zuhur eyledi.. Dnya ve hirette, iki sfatla zuhur eyledi.. Hakka bal hakikate mensup olan, nurlarda zhir olandr.. Halka bal hakikate mensup olan da, zulmetten ibarettir.. bu ilh sr icabdr ki, Nura ve zulmete ibadet ettiler.. Zira, bu ilh sr: ki vasf, iki zdd, iki itibar, iki hkm camidir.. Onun bu cami olu eklini, nasl istersen yle syle.. Nasl dilersen yle hkmeyle.. nk Sbhan Allah, o dilediin eyi ve zddn zat ile camidir.. Hsl: Seneviyyeler, Yani: Puta ibadet edenler, bu ilh latife icab ona ibadet ettiler.. Bu ibadet ekli de, Yce Sbhann zat nasl iktiza ediyorsa..

yle oldu.. nk: Hak, olarak, isimlendirilen odur.. Halk olarak isimlendirilen odur.. Nur odur; keza zulmet de..

AMMA MECUS..

Bunlar, Allah-u Talya AHADYET yn ile ibadet ettiler.. undan ki: Ahadiyet, btn mertebeleri isimleri ve sfatlar ifna eder.. Ate de ayndr.. O da, anasr arasnda en ok gce sahip olanlardr.. En stndr.. Hizasna gelen btn tabi kuvvetleri yok eder.. Ona yaklaan her tabi kuvvet, mutlaka galip kuvveti ile atee evrilir.. Ahadiyet de ayndr.. Ona mukabil duran isim ve sfat mutlaka onda kaybolur.. Onda muzmahil olur.. te.. Onlarn atee ibadetleri, bu latife icabdr.. O atein hakikati ise.. Allah-u Taldr..

Heyul zuhurundan nce, tabiat rknlerinin bir rknyd.. Ki bunlar: Ate, hava, su ve topraktr.. O heyul bu rknlerinden hangisine isteseydi; o zaman girebilirdi.. Ancak, bu rknlerden birinin suretini giydikten sonra, artk o suretten soyunamaz.. Byle bir ey onun iin mmkn deildir.. Baka bir surete de artk giremez..

Vahidiyet gznde, esma ve sfatn durumu da ayndr.. Bu esma ve sfatlardan her birinin ikinci bir manas da vardr.. Mesel: Mnim, mntekimin kendisidir.. Ancak, isimler, ilh mertebelerde zuhura gelince.. o zaman her isim, iktiza ettii hakikat ifade eder.. te.. o zaman, Mnim mntekimin zdd olur.. Ate ise.. tabiat kuvvetlerinin srasna gre, isimlerden vahidiyetin mazhardr.. Ne zaman ki, Mecus ruhlar, bu miskin kokusunu ald; baka koku almaktan yana nezleye tutuldu; alamad. Ve.. atee ibadet ettiler.. Amma, Vahid, Kahhar Allahtan bakasna ibadet etmediler..

DEHRYE FASLINA GELNCE.. Bunlarn ibadeti, Yce Hakka hviyeti yn iledir.. Bu manaya iaret olarak, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Dehre svmeyiniz; zira dehr, o Allahtr.. Bu,onun hviyetini ifade eder..

BERAHME SE.. Bunlar, mutlak yoldan Allaha ibadet ederler.. badetlerini ne nebi cihetinden yaparlar; ne de resul.. Bunlar derler ki: - Bu vcudda ne varsa o, Allah iin mahluktur.. Bu szleri ile onlar, bu varlkta yce Allahn vahdaniyetini ikrar ederler.. Ama, nebileri ve resulleri inkr ederler.. Bunlar, kendilerini brahim evld sanrlar.. Kendilerinin yannda bir kitap olduunu, bu kitab da, brahim Halil a.s. kendiliinden yazd.. diye anlatrlar.. - Kitap Rabb katndan geldi.. Demezler.. - O kitapta hakikatler anlatlr.. Be czdr.. Bundan drt cz, herkesin okumasn mubah sayarlar.. Beinci cz ise.. kendilerinden ancak baz fertlere, okumay mubah sayarlar.. Bunun sebebi ise.. onun derinliidir.. Onlar arasnda bu beinci cz okuyan mehur olur.. Bunlarn netice yolu slma kar.. Resulullah S.A. efendimizin dinine girer.. Bu taife ounlukla Hind lkesinde bulunur.. Orada, birtakm insanlar vardr ki: bunlarn klna girerler, BERAHME olduklarn iddia ederler, ama bunlardan saylmazlar..

Bunlar, BERAHME arasnda puta ibadetle tannmtr.. Halbuki, onlardan biri puta ibadet etti mi, kendilerine gre BERAHME saylmaz.. Hsl: Yukarda cins cins anlatlan zmreler, bu ibadet ekillerini kendilerinden icad ettikleri iin; ekavetlerine sebep oldu.. sterse, bu i, onlar saadete gtrsn.. Zira ekavet: Saadet zuhurundan evvel.. onlarn sabit kldklar uzaklktan baka bir ey deildir.. te.. ekavet bu manadr.. anla..

Peygamberine emrettii yolda, Allaha ibadet edenlere gelince.. ki bu peygamber, hangi peygamber olursa olsun.. Bu yolda ibadet eden hi ekavete dmez.. Onun saadeti devamldr.. pe pee zuhur eder.. Kitap ehlinin durumuna gelince. Ancak bunlar, Allahn kelmn deitirdiler.. Kendi nefislerinden icad kardlar.. cad olarak kardklar ey ise.. ekavetlerine sebep oldu.. Ve.. onlarn ekavetleri, Allahn emirlerine muhalefetleri kadardr. Saadetleri ise.. Yce Hakkn kitabna muvafakatlar kadardr.. Zira Allah-u Tal, bir mmete nebi veya resul gndermesinin sebebi: Ancak, onlar arasndan ona tabi olanlar saadete erdirmek iindir.. Baka deil..

AMMA YAHUD.. Bunlar, yce Allah tevhidle ibadet ederler.. Sonra, her gnde iki defa namaz klarlar.. Namazn srr inallah yeri gelince anlatlacaktr.. Sonra, KENURA gn oru tutmakla da ibadet ederler.. KENURA her ylba aynn onuncu gndr.. Ki bu da: Auradr: Bunun srr da inallah anlatlacaktr.. Cumartesi gnlerini itikfla geirerek de ibadet ederler.. Onlara gre, bu itikfn art unlardr: Evlerine, mal olarak hibir eyin, yemek cinsinden hibir eyin girmemesi ve kmamas.. Nikh sz edilmez; al veri edilmez; hibir szleme yaplmaz.. Allah-u Talnn Tevrattaki u beyanna gre, o gn, Allah iin ibadete tahsis edilir.. - Sen ve mmetin cumartesi gn, Allah-u Talnndr.. Bundan tr, cumartesi gn: Dnya ilerine dair her hangi bir ey konumak, onlara haramdr.. Onlarn, o gnk yiyecei cuma gn ne olduysa odur..

Bunun ilk vakti cuma gn gne battktan sonra balar.. Cumartesi gn, gne sarardktan sonra biter.. Bu iin, byk bir hikmeti vardr.. yle ki: Allah-u Tal, yeri ve semalar alt gnde yaratt.. Bu iin iptidas da pazar gn idi.. Ve.. yedinci gn, ara istiva etti. O, istiva cumartesi gn olup ii brakma gndr.. Bundan trdr ki: Yahut o gn, bu ekilde Allaha ibadet eder.. Bu da, Rahman istivann, bugn husule geldiine iarettir.. Biz, burada Musann a.s. onlara meru kld yemelerini ve imelerini anlatmaya kalksak, bayramlarn ve peygamberlerinin onlara emrini sylemeye girsek, ibadetlerini ve onlarda bulunan srlar izah etsek.. Korkarz ki: in i yzn bilmedikleri iin; ou cahiller, onlara aldanp dinlerinden karlar.. Bunun iin kitap ehlinin ibadet srlarn anlatmaktan geiyoruz.. Ondan daha faziletlisini anlatmaya gidiyoruz.. Bu da: slm ehlinin ibadetleridir.. Zira o: Btn blmleri iine almtr. Yce Allahn srlarna dair hibir ey brakmadan, hepsini bize anlatmtr.. nk onun dini: Dinlerin ekmeli; mmeti de mmetlerin hayrlsdr..

MD NASARA: Bunlar, gemi mmetlerin Yce Hakka en yakn olanlardr..

Bunlar, Muhammedlerden arttr.. Sebebi: Allah-u Taly taleb ettiler.. Ama, ona: sa, Meryem ve Ruhulkudste ibadet ettiler.. Sonra: - Bunlar ayn ruhtur.. Blnme yoktur.. Dediler.. Sonra: Allah-u Talnn kadim varln, sann mahluk varlnda grdler.. Bu yolda sz ettiler.. Btn bunlar, tebih iinde tenzihtir. Yce Allaha lyktr.. Lkin bu durumu, anlatlan l varlna tahsis ettikleri iin, Tevhid ehli derecesinden dtler.. Ancak bunlar: Muhammedilere dierlerinden daha yakndr.. undan ki: Allah insanda mahede edenin mahedesi; keml itibar ile, Allah mahlukatn dier eitlerinde mahede edenlerin tmnden daha stndr.. Onlarn bu manay, sann hakikatnda mahede etmeleri, sonunda onlar hakikat kefe gtrr.. Haliyle, i meydana ktktan sonra.. O zaman bilirler ki: demolu, karlkl duran aynalar gibidir.. Onlarn her birinde, dierinde ne varsa.. onda da vardr.. te o vakit, Yce Allah kendilerinde mahede eder, onun mutlak tevhid yolunu tutarlar.. Muvahidler derecesine geerler.. Ama, uzaklk kprsn getikten sonra.. Bunun sebebi de, itikadlarn tahakkm altna alan, takyid ve hasrdr.. Bunlarn ibadeti, krk dokuz gnlk orutur.. Bu orularna bir pazar gn balar, bir pazar gn bitirirler.. Bu oru sreleri iinde, ilk ve son pazardan baka pazarlar oru tutmazlar..

Bu aradaki pazarlar oru tutmamak, onlara mbah olmutur.. Bu krk dokuz gnden, sekiz pazar knca, krk bir gn kalr.. Oru sreleri budur.. Oru tutma ekilleri yledir: Bir ikindi zaman balar, br ikindi zaman biter.. Bu sre iinde gda olarak hibir ey yemezler.. Ancak, ikindilerin bir saat evvelinde yerler.. Bu vakit onlarn yemek vaktidir.. Bylece, orular gnde yirmi saat olur.. Bu orulu bulunduklar yirmi saat iinde, arap ve su ierler.. Ancak, gda olabilecek bir eyi yemezler.. Meyve falan gibi.. Hsl: Btn bu nktelerin altnda, Allahn srlarndan bir sr vardr..

Sonra.. Nasarann pazar gnleri ve dokuz bayramlarnda itikflar vardr.. Ancak, biz onu anlatmak yolunda deiliz.. Btn incelikler iinde, toplu ilimler vardr.. eitli iaretler vardr.. Ancak, biz onlardan anlatmay brakyoruz.. Daha nemlisi: Mslmanlarn ibadetine geiyoruz..

nsan- Kmil Son Blm/1 (badetlerimiz)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

Burada, baz srlar anlatacaz.. Bu srlar, Allahn Peygamberi Muhammedin S.A. dili ile, bize vazife eyledii ibadetlere dairdir.. O ibadetler betir; slm binas onlar zerine kurulmutur.. Bunun peinden imann srlarn anlatmaya geeceiz.. Daha sonra, baz manalarn srlarn anlatacaz..Bu srlar Allah-u Tal korku ve mid eylemi; ibadete devam sonucu hsl olan salh makamna yerletirmitir.. Bunlar anlattktan sonra da, HSAN bahsinde geen, yedi makamlarn srlarna iaret edeceiz.. unlardr: Tevbe, inabe, zhd, tevekkl, rza, tefviz, ihls.. Biraz da, ahedet makamna dokunacaz.. Ayrca: lmel yakin, aynel yakin, hakkel yakin sahibi olann almeti baz eye iaret edeceiz.. Btn bunlardan sonra, fasih cmlelerle: Hullet ( dostluk ), hubb ( sevgi ), hitam ( son ) ubudiyet ( kulluk ) makamnn duyulmam manalarn dile getireceiz.. Btn bu anlatlacaklar, icmal yolu ile, ksadan anlatacam. Eer, bunlarn uzun yolunu tutup, tafsil cihetini istesek; nice nice ciltler doldurmak zorunda kalnr.. Halbuki biz, uzun uzun tafsil cihetine gitmek niyetinde deiliz..

 E H A D E T..

nce, bu kelimenin srrn anlatalm.. Bilesin ki.. Bu varlk ikiye ayrlmtr: Halk, Hak.. Halk: SELB NDAM FENA hkmne gredir.. Hak: CAB, VCUD, ve BEKA hkmnn sahibidir.. EHADET kelimesi de, iki hkmn bir araya gelmiidir.. yle ki: - L ( yoktur ), SELBdir.. Bunun CABI ise.. - LL ( vardr ). Kelmdr.. Buna gre verilecek mana udur: - Bu varlkta, Allahtan baka hibir eye varlk yoktur.. - L LHE ( ilh yoktur ).. Cmlesindeki LHtan, halkn ibadet ettii putlar murad edilir.. Allah-u Tal onlara: LH ismini verdi.. Onlar da, bu putlarna ayn ismi vermiti.. Allah-u Tal onlarn havasna uygun olan bu ismi verdi.. Bunun srr da, kendi varlnn, o ilhlarn aynnda oluudur.. Hakikatte onlar: Onun varl ile, LHLAR olmulardr..

Onlardan ibadet edilen her biri, Hakkn zuhuru ile, kendi aynnda LHtr.. Zira: Yce Hak onun ayndr.. Bu yce Allah ise.. ne yanda zuhur etse, orada ulhiyete mstehak olur.. Sonra.. cem fertleri de, u istisnadadr.. Yani: - LLALLAH.. ( ancak Allah..) Kelimesindedir.. u demee gelir: - Bu ilhlk Allahtan bakasnn deildir.. O halde, her hangi bir yn kaydna girmeyip, mutlak yoldan; ancak Allaha ibadet edin.. Zira, ynlerin tm odur.. Bu varlkta, Yce Allahtan baka bir ey yoktur.. Ve o: Btn varlklarn ayndr.. i m d i.. Anlatlan mana, kefe ve mahedeye dayannca, o cmleye, EHADET kelimesi e oldu.. Dendi ki: - ehadet ederim.. Cmlesinin manas udur: - Gzmle bakarm.. yle bir mahede ile ki: Artk bu varlkta Allahtan baka bir ey yoktur..

Burada, istisna bahsi iin, nice bahisler vardr.. Her biri bir bakadr.. Mesel: Bu istisna, nefyedilen eyle bir midir?. Yoksa ayr mdr?..

Orada anlatlan ilhn, nefyi mi murad edilir.. yoksa, batl olduu mu anlatlr?.. Eer o batl bir ey ise.. hibir mana ifade etmez.. Byle bir ifadenin olmay sonunda, o Hak olursa.. cem ve uyarlk ekli nasldr?.. Ve.. daha baka nice deiik, eitli meseleler.. Bunlardan her biri: Kesin cevaplar ak deliller ister.. Bunu anla..

NAMAZ.. Hakkn vahidiyetinden ibarettir.. Namaz klmak ise.. sair esma ve sfatlara brnerek, vahidiyet kanununu yerine getirmektir.. Taharet ise.. Yani Abdest: Bu kinat lemine ait noksanlardan temizlenmektir.. Bu abdestin su ile olmas u manaya iarettir: Bu kevn noksanlar, ancak, ilh sfatlarn zuhuru ile zail olur.. Bu durum, varln hayatdr.. Su dahi : Hayatn srrdr.. Teyemmm ise zaruret icab : Suyun makamnda temizleyici olur.. Bu durum ise.. manev tezkiyenin; nefse muhalefet, mcahede ve riyazetle olacana iarettir.. Bu durum her nekadar tezkiye sebebi ise de.. bir mitten teye gemez.. Ancak, bu tezkiye: Hak tarafndan bir cezbeye kaplp kendinden geen, ilh vasf tayan ezel suyu noksanlar tamam olana gre alt derecedir..

Nitekim Resulullah S.A. efendimiz, u hadis-i erifi ile, bu manaya iaret etti: - Rabbim, nefsime takvasn ihsan eyle.. Onu tezkiye eyle.. Onu tezkiye edenin hayrlssn.. Burada ilh cezbeye iaret vardr.. Zira, byle bir tezkiye: Amellerle, mcahedelerle olan mcahededen hayrldr..

Kbleye dnmek : Tam bir tevecchle Hakkn talebine ynelmektir.. Niyet : Anlatlan tevecche kalbi balamaya iarettir.. lk tekbir : lh ruhun, her eyden daha byk olduuna iarettir..
yle ki: ayet o, bir gn tecelli ederse.. hibir mahede makam onu kayd altna alamaz.. Zira o: Her mahede makamndan, her nazarghtan daha byktr.. Kuluna, onun zuhuru olduu zaman, onun iin bir son dnlemez.. Fatiha okunmas : Keml varlnn insanda oluuna iarettir.. Zira insan, varlnn insanda oluuna iarettir.. Zira insan, varln fatihasdr.. Allah-u Tal, onunla varlklarn kilitlerini aar.. Onu okumak ise.. insaniyet srlar altnda, Rabban srlarn zuhuruna arettir..

: Kevn varlklarn, ilh tecellilerin varl altnda yok olduunu mahedeye iarettir.. K y a m : Bekadan ibarettir.. Bundandr ki, rukdan dorulan yle syler: Rk
- Allah kendisine hamd edeni iitti.. Bu yle bir cmledir ki, kulun onda hakk yoktur.. Zira o cmle:

lh bir halden haber vermektedir.. Bu manaya gre: Kul bu kyamnda, Hakkn halifesi olarak bekada olduuna iarettir.. stersen: - A y n d r.. Dersin; ekiller de ortadan kalkm olur.. bu mana icabdr ki: Kendi halini, kendisi haber verdi.. Demek istiyorum ki: - Halknn senasn duyduuna dair, kendi hakknda tercman oldu.. Hsl: Her iki halde dahi o; birdir mtaaddid deildir. Secdeler : Mukaddes zatn devaml zuhuru ile, bu beer izler, tamamen silinip gitmesinden ibarettir.. ki secde arasndaki oturmaya gelince.. isimlerin ve sfatlarn hakikatleri ile tahakkuk etmeye iarettir.. Kadede tam bir ekilde oturmak ise: - Rahman ara istiva etti.. ( 20/5 ) yeti ile belirtilen manaya iarettir..

kinci secde : Ubudiyet makamna iarettir.. Bu ise, Haktan halka dntr.. T a h i y y a t : Halka ve Hakka nisbet edilen kemal durumuna iarettir..
nk o: Allaha senadr; peygamberine senadr.. Salih kullara senadr.. Bu ise.. Keml makamdr..

Zira bir vel: lh hakikatlerle tahakkuk etmedike, Muhammed S.A. efendimize tabi olmadka, sair salih kullarn edeplerine uymadka kemle eremez.. Bu makamda ok ok srlar vardr.. Amma, bizim kasdmz ksa anlatmaktr..

Z E K T..

Hakk, halka tercih sureti ile tezkiye yoluna gitmektir.. Yani: - Bu varlkta, Hakk mahedeyi, halk mahedeye tercih etmektir.. Demeyi murad ediyorum. Bir kimse, Hakkn varln grmeyi diledii zaman, messir olarak Hakk mahede eder; bylece Sbhan grm olur.. Onun z sfatna girmek istedii zaman, yine Hakk her eye tercih eder; bylece onun sfatna girmi olur.. Zatn bilmeyi diledii zaman ise.. benliini bulur.. Ve.. Hakk tercih eder; o yce Sbhann zatn bilir.. Onun hviyetini de bulmu olur.. te.. zektn iareti bunlardr.. Zektn var olan maldan krkta bir oluuna gelince.. Srr udur: Bu varlk krk mertebedir.. Matlub olan ise.. ilh mertebedir.. Bu da, en yksek mertebe olan krkta birdir.. Bu anlatlanlarn tmn: - EL - KEHF VERRAKM F ERH- BSMLLAHRRAHMANRRAHM, Adl eserimizde anlattk..

Orada grlebilir..

O R U ..

Beeriyet iktizas eyleri, kullanmamaktan ibarettir.. Ta ki: Samediyet sfatlarna gire.. Beer ilerden imtina ettii, yani oru tuttuu sre.. onda Hakkn eserleri zuhur etmeye balar.. Orucun tam bir ay oluu : Dnya hayatnn tmnde, anlatlan amele ihtiya olduuna iarettir.. Bu durumda hi kimse: - Ben, vsl oldum.. Beeriyet iktizas ileri terke ihtiyacm yoktur.. Varl silinip gidenin, benlii kalmayann beer ilere yolu uramaz.. Gibi bir sz edemez.. Byle diyen bir kimse, aldanmtr.. Mekre uramtr.. Kula lzm olan odur ki: Oruca devam ede.. Ki bu: Beeriyet iktizas ileri terktir.. Dnya evinde bulunduu sre byle yapa ki: lh zat hakikatlerinden temkin makamna nail ola..

Bu makamda anlatlacak ok ey vardr.. Bilhassa: Oruca niyet, oru amak, sahur, teravih ve ramazana mahsus dier ibadetler iin.. Amma biz, anlatlanlarla yetiniyoruz..

H A C.. Niyeti, Allah talebi yolunda devam ettirmeye iarettir..

hram Dikili elbiseyi terk Ba tra etmek Trnak kesmeyi brakmak Gzel koku srnmeyi terk Kadnla cins mnasebeti terk Srme ekmeyi brakmak Mikat Mekke Kbe Hacer-i Esved Hacer-i Esvedin siyah oluu

Mahlukat mahedeyi terke iarettir.. Kt sfatlardan soyunup, gzel sfatlara brnmeye iarettir.. Beeri riyaseti terke iarettir.. Kendisinden sadr olan fiilleri, Allahn fiilleri olarak mahede etmeye iarettir.. Zatn hakikati ile tahakkuk ettii, isimlerden ve sfatlardan soyunmaya iarettir.. Bu vcutta tasarrufu terke iarettir.. Ahadiyet hviyetinde alp gitmek iin, keif talebini brakmaya iarettir.. Kalbden ibarettir.. lh mertebeye iarettir.. Zattan ibarettir.. nsan latifeden ibarettir.. Tabi muktaziyet ile renklenmesinden ibarettir..

Bu manaya iaret olarak, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Hacer-i Esved, stten daha beyaz indi; demolunun hatas onu karatt..

Bu hadis-i erif, insan latifeden ibarettir.. Zira o: Aslnda, ilh hakikat zerine yaratlmtr.. Bu durum ise.. u meldeki yet-i kerimenin manasdr: - Biz, insan en gzel kvamda yarattk.. ( 95/4 ) nsann: Tabi hallere, detlere, ilgilere, kesici hallere dn ise.. onun kararmasdr.. Btn bunlar, demolunun hatalardr.. Ve:

- Sonra onu, aalarn aasna indirdik.. ( 95/6 ) yet-i kerimesinin manasdr..

Yukarda anlatlanlar anladktan sonra.. Bilesin ki.. Tavaf : Allah-u Talya uyar biimde; insann hviyeti, asl, menei, mahede yerinin idrk olunmasdr.. Tavafn yedi olmasna gelince : Yce Allahn zatn tamamlayan yedi vasftan ibarettir.. Onlar da udur: Hayat, ilim, irade, kudret, semi, basar, kelm.. Bu saynn tavaf adedine uymasnda bir nkte vardr; ki o: nsann bu sfatlardan geip, Allah sfatna gitmesidir.. Byle olunca: Hayat, Allahn hayatna; ilmi, Allahn ilmine; iradesi, Allahn iradesine; kudreti, Allahn kudretine; semi, Allahn semine; basar, Allahn basarna; kelm, Allahn kelmna balanr.. Bu durum, Resulullahn S.A. u kuds hadis-i erifindeki manadr:

- Gz olurum; onunla grr.. Kula olurum; onunla duyar.. Sonra.. Tavaftan sonra mutlak namaz : Anlatlan vazifeleri yapan iin, ahadiyetin zuhuru ile, ona ait hkmn kyamna iarettir.. Bu namazn, brahim Makamnn arkasnda klnmasnn mstahap oluu: Hullet makamna iarettir.. Bu makam, baz eserlerin zuhurundan ibarettir.. Ki, o makama cesedinde grlr.. Mesel o: Elini mya srse alr.. Abra illetine tutulana srse ifa olur.. Yrmeye kalksa yerler drlr.. Dier azalar da ayndr.. Zira: Oralara ilh nurlarn gelmesi hell olmutur.. ama, bir hlul olmadan..

Zemzem Zemzemi imek Safa Merve Tra Byklar ksaltmak hramdan k Arafat

Hakikat ilimlerine iarettir.. Hakikat ilimlerinde dallanmaya iarettir.. Halka nisbet edilen sfatlardan soyunmaya iarettir.. lh isim ve sfat kadehlerinden kana kana imeye iarettir.. O makamda ilh riyasetle tahakkuka iarettir.. Kurbet ehlinin makam olan tahakkuk derecesinden inmektir.. Zira o kimse, yn derecesindedir.. Bu ise.. cmle sdklarn hazzdr.. Halka almak ve sdk makamnda olduktan sonra, onlarn derecesine inmektin ibarettir.. Yce Allahn marifet makamndan ibarettir..

Arafatta iki bayrak dikilmesi Mzdelife Mear-i Haram Mina defa ta atmak

Cemal ve cell sfatndan ibarettir.. Ki, yce Allaha marifet yolu onlara gredir.. Kald ki onlar: Yce Allaha dellet ederler.. Makamn uyuu ve ykselmesinden ibarettir.. er emirlerle durup, Allahn haram kld eylere tazimden ibarettir.. Kurbet makam ehli zatlar iin, arzulara kavuulmaktan ibarettir.. Nefis, tabiat ve adetten ibarettir.. Bunlardan her birine yedi ta atlr.. Bylece, yedi ilh kuvvetle, onlar ifna edilir; giderilir; sindirilir.. lh feyzin devam iin, durmadan terakkiye iarettir.. Zira bu terakki, insan kemle erdikten sonra artk kesilmez.. Zira Allah-u Talnn nihayeti yoktur.. Hal yolu ile, yce Allaha doru hidayet bulmaa iarettir..

faza tavaf Veda tavaf

Bu hidayet ise.. Yce Allahn srrn, hak edene emanetten ibarettir.. Zira, yce Allahn srlar, hak edene verilmesi iin emanet durur.. Bu manaya u yet-i kerime ile iaret olunur: - Onlarda bir rd hali sezerseniz, mallarn kendilerine veriniz.. ( 4/6 )

Bu makamda daha nice srlar vardr.. Bilhassa, o vazifelerin ifas srasnda Okunan dularda, nice nice srlar vardr.. Her dua, Allahn srlarndan bir sr tar.. Ksadan gitmek iin onlar anlatmadk.. En iyi bilen Allahtr..

nsan- Kmil 63/4. Blm (Sair Dinler ve badetler)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

HELE MSLMANLAR

Mslmanlar, Allah-u Talnn u yet-i kerimede haber verdii gibidir.. - Siz, hayrl mmetsiniz. nsanlar iin karldnz.. ( 3/110 ) Bu byledir.. Zira: Peygamberleri Muhammed S.A. peygamberlerin hayrls olup, dini ise.. dinlerin hayrlsdr.. Bu mana icabdr ki: Muhammedin S.A. nbvvetinden ve risaletle kmasndan sonra.. Sair mmetlerden bunlara aykr davrananlar, kim olursa olsun; dallettedir; akidir.. Ate azabna decektir.. Bunu Allah-u Tal haber verdi.. Rahmete dnemeyeceklerdir.. Ancak, sonsuzlardan sonra dnerler.. Bu ise.. rahmetin, gazab gemesinin srrdr.. Yoksa.. Onlar, gazaba uramlardr.. nk: Allah-u Talnn onlar zatna ard yol, ekavet yoludur; gazap yoludur; elem ve meakkat yoludur.. Hsl: Onlarn hepsi helktedir.. Nitekim, Allah-u Tal bu manay yle anlatt:

- Her kim slmdan baka bir din ararsa.. onun bu aray, hibir ekilde makbul olmayacaktr..

Ve o: hirette hsranda olanlardandr.. ( 3/85 )

O hangi hsrandr ki: Sahibine, ilh yaknlk derecesini yitirenden daha byk olur?.. Byle olularnn sebebi: Uzaktan nida allardr.. Onlarn hsran budur; ekavetlerinin ayndr.. Elim azaplarn resmidir.. Uzaktan nida olunanlarn dinine nem verilmez.. sterse o dinin sahibi nice meakkatten sonra vuslata ersin.. Zira o: ekavet dinidir.. Onlarn ekavete dmelerinin sebebi de, o dine girmelerinin sebebidir. Misal yollu dnyada azap grene bakmaz msn?.. O kimse, bir gn iinde eitli azaplara uram olsa dahi, onun bu azab hiret azabna nazaran bir hardal danesi kadardr.. veya daha kktr.. Amma o kimse, bu manada akidir.. Peki, sonsuzlara kadar cehennem azabnda kalanlar iin, iinden geen nedir?.. Kald ki, Allah-u Tal onlar haber verdi, ve: - Yer ve semalar baki olduka, orada kalacaklardr. ( 11/107 ) Buyurdu.. Bunlarn rahmete nakli, ancak yerin ve semalarn zevalinden sonra olacaktr.. Bundan sonra.. onlara devran dner.. lk hallerine evrilirler..

Bu ilk halleri ise.. Allahtr.. Anla.

Muhammede S.A. tabi olduklar iin, Mslmanlarn hepsi saiddir.. Bu manada, bir Arab ile, Resulullah S.A arasnda geen aadaki konuma delildir.. Arab geldi; Resulullaha S.A. yle dedi: - Grn nedir?.. Helli hell bilirsem, haram haram bilirsem, farz olan eda edersem, bunun zerine daha baka bir ey eklemezsem, ondan bir eyi eksiltmezsem.. cennete girer miyim?.. Bunun zerine, Resulullah S.A. efendimiz: - Evet. Buyurdu.. ona hibir art komad.. O amellerle cennete gireceini anlatt; serbest brakt.. Bir kimse, cenneti elde ettikten sonra, yaknlk derecelerinin ilkini bulmu olur.. Nitekim bu manada Allah-u Tal yle buyurdu: - Bir kimse, ateten karlr, cennete girerse.. kurtulur.. ( 3/185 )

Mslmanlar, srat- mstakim zeredirler.. Bu, onlar hibir zorluk olmadan saadete ulatran yoldur.. Mslmanlarn muvahhidleri ise..

- Tevhidin hakikatn bulanlar.. Demek istiyorum.. Bunlar, sratullah zeredirler.. Yani, Allah yolundadrlar.. Bunlarn yolu, birinciye nazaran daha baka bir zellik tar ve daha faziletlidir.. Zira bu: Yce Hakkn, kendinden kendine olan, eitli tecellilerinen ibarettir.. Srat- mstakim ise.. bu durumu keiften ibarettir..

Mslmanlar, tevhid ehli riflerdir.. Bir de, tevhid ehli olan hakikat ehlidirler.. Bunlarn dnda kalanlarn hepsi mriktir.. Bu mrik olma iinde, yukarda anlatlan dokuz millet ayn durumdadr.. Muvahhidler, yalnz Mslmanlardr..

Mslmanlar, Allaha Rabb ismi ynyle ibadet ederler.. Onun emirlerine Ve yasaklarna uymulardr.. Bu mana icab olarak, Allah-u Talnn peygamberi Muhammede S.A. inzal buyurduu ilk yet udur: - Rabbn ismi ile oku.. ( 96/1 ) Burada emir rbubiyetle bir oldu.. Olur; zira emrin yeri orasdr.. Bu mana icabdr ki, onlara ibadet farz oldu..

Zira: Merbub, Rabbn ibadetini icab ettirir..

Avam mslmanlarn tm: Allah-u Talya Rabb ismi cihetinden ibadet ederler.. Baka bir yoldan ona ibadet etmeleri onlar iin mmkn olmaz.. Ancak, irfan sahipleri byle deildir.. rfan sahipleri: Allaha Rahman ismi cihetinden ibadet ederler. Sebebi: Btn varlklara sirayet eden varlnn onlara tecelli etmesidir.. Bu durumda onlar, daima: RAHMAN mlhaza ederler.. Ve bunlar, ibadetlerini: Rahmaniyet mertebesinden yaparlar.. Ancak, hakikat ehli olanlar byle deildir.. Bunlarn, Sbhan Allaha ibadeti, Allah ismi ciheti iledir.. Ona yaptklar sena ise.. brndkleri isimlerin ve sfatlarn hakk neyse.. yledir.. Zira: Senann hakikat odur ki, vasfn ettiin varln sfatna brnesin.. Bu vasf, yce Allahn vp hamd ettiin bir ismi de olabilir, bir sfat da.. Hsl: Bunlar, Allahn hakikat bulmu kullardr.. rfan sahipleri, RAHMANn kullardr.. Avam Mslmanlar ise.. Rabbn kullardr..

Hakikat ehli kimselerin makam: - Hamd, Allahndr.. ( 1/1 ) Manasdr.. rfan sahibi zatlarn makam ise: - Rahman, ara istiva etti.. Yerde olanlar, semalarda olanlar onundur.. Yer ve semalarn arasnda olanlar da onundur.. Ayn ekilde rtubetli toprak altndakiler de onundur.. ( 20/6 ) Avam mslmanlarn makam ise.. u yet-i kerime ile sabittir: - Ya rabbi, bir nidac iittik; imana aryordu: - Rabbnza iman edin.. Diye.. man ettik.. Rabbmz, gnahlarmz bize bala.. Hatalarmz rt.. Bizi, ebrar zmresi ile ldr.. ( 3/193 ) - Avam Mslmanlar.. Demekten kasdm, irfan sahiplerinden art olan; salihler, ehidler, limler ve iyi amel ileyenlerdir.. Bunlar, ilh yaknl bulanlara nisbetle avam saylr.. lh yaknl bulanlar, hakikat bulanlardr. Allah-u Tal bu varlk binasn onlar zerine kurdu.. lemlerin felekleri, onlarn nefisleri zerinde devresini tamamlar.. Ve.. onlar: Bu lemde, yce Hakkn nazar mahallidir.. Belki de: Bu varlkta Allahn mahallidir.. Ancak: - Mahal

Lfz ile, hll, tebihi, ciheti murad etmiyorum.. Elbet unu murad ediyorum: Onlar, yce Hakkn zuhur yeridir. simlerinin, Sfatlarnn eserlerini, onlarda ve onlar zerinde izhar etmektedir.. eitli srlarn muhataplar onlardr.. Perdelerin tesinde seilen kimseler onlardr.. Allah-u Tal, onlar, bu dinin dayana klmtr.. Belki de btn dinlerin stunlar, bunlarn irfan arzna aklmtr.. Onlarn irfan arzlar yle ltuflarla doludur ki: Onun ne olduunu ancak kendileri bilir.. Yce Hakkn kelm onlardan ibarettir.. O kelmlarda hakikatlere iaretler vardr.. Onun emrinde, kulluk ekillerinde, onlarn anlayaca remizler vardr.. O remizlerde, ilh marifetlerin hazineleri vardr.. Allah-u Tal onlar, kendileri iin anlatt eyin marifetine erdirir.. Hem de, bir makamdan dier makama.. Bir huzurdan, dier huzura.. limden ayan haline.. Ayandan ise.. hibir cihetin sz edilmeyen cihette tahakkuka.. Daha tesi yoktur.. Halkn tm onlar iin bir lettir.. Allah-u Talnn, bu zmreye mal ettii emanetlerin taycsdr halk.. Halkn bu emaneti tamas, bunlara gre mecazdr.. Ama, o emanetleri hakikatte Allah iin tayan bunlardr..

Allah kelmnn hitap mahalli bunlardr.. Bunlar, iaretlerin vard yerlerdir.. Beyan cilveghdr.. Kalanlar, mecaz yolu ile bunlara katlmtr.. Bunlar, Allahn o kullardr ki, katksz kfur emesinden ierler.. Baki kalanlara ise.. bu emeden verilir; ama kab ne alrsa o kadar.. Bu manay, Allah-u Tal yle anlatr: - phesiz, Ebrar zmresi, kfur katlm kadehten ierler.. O bir pnardr ki, Allahn kullar ier.. Onu bol bol aktrlar.. ( 76/5-6 ) Allahn kullar, hakikatte Allah ile beraberdir.. Ebrar ise.. mecazen Allah ile beraberdir.. Kalanlar ise.. tebaiyet uyarnca, Allah ile beraberdir.. Hepsi bir yana.. Hakikat zere hkme gelince: Yce, Allaha nasl lyk ise.. her biri Allah ile beraberdir.. Hepsi Allahn kullardr.. Hepsi Rahmann kullardr.. Hepsi Rabbn kullardr..

Btn bunlardan sonra bilesin ki.. Allah-u Tal, mutlak olarak, Muhammed mmetini yedi mertebede yaratt..

. Birinci kinci . nc .Drdnc ..... Beinci ......... Altnc ... Yedinci

Mertebe Mertebe Mertebe Mertebe Mertebe Mertebe Mertebe

: : : : : : :

SLM.. MAN.. SALH.. HSAN.. EHADET.. SIDDIKYET.. KURBET..

Bu yedi mertebeden sonra, ancak, nbvvet vardr.. Bu nbvvet makam ise.. Muhammed S.A. ile balanmtr..

nsan- Kmil 63/5. Blm (Sair Dinler ve badetler)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

S L M.. Be esas zerine kurulmutur.. yle ki: 1. Allahtan baka ilh olmadna, Muhammed Allahn resul olduuna ehadet etmek.. 2. Namaz klmak.. 3. Zekt vermek.. 4. Ramazan aynda oru tutmak.. 5. Allahn beyt-i haramna hac iin gitmek.. Haliyle, ona yolluk gc yetenler iin.. M A N.. ki rkn zerine kurulmutur.. 1. unlar, yakn hali ile tasdiktir: Allahn birliini, melekleri, kitaplar, peygamberleri,hiret gnn, kaderin hayrn errini Allahtan bilmeyi.. Yakn hali ile tasdik udur: Gaybden kendisine ne haber verilmi ise.. o haber verilenin hakikat olduunu, kalbin sknetle kabuldr.. Tpk: Bu ba gz ile, mahede ettiini suknetle kabul edii gibi.. O kadar ki: Hi bir phe izi olmayacak.. 2. slm binas saylan amelleri ilemektir..

S A L H.. Bu rkn zerine kuruldu.. 1. s l m.. 2. m a n.. 3. Allahu Talya ibadet.. Ama korku ve mit artn gzeterek..

H S A N.. Bu da drt temel zerine kurulmutur.. unlardr: 1. s l m.. 2. m a n .. 3. S a l h.. 4. Bu yedi makamda istikamet: a) Te v b e.. b) n a b e.. c) Z h d.. d) T e v e k k l.. e) R z a.. f) Tefviz.. ( leri Allaha smarlamak.. ) g) Btn hallerde ihls..

E H A D E T.. Be temel zerine kurulmutur.. unlardr: 1. s l m.. 2. m a n..

3. S a l h.. 4. h s a n.. 5. rade.. Bu iradenin art vardr: a) lletsiz olarak Allah sevgisine balanmak.. b) Kesintisiz Allah anmak.. c) Hibir ruhsat yolu tanmadan, nefse muhalefete devam etmek..

SIDDIKYET.. Alt temel zerine kurulmutur.. unlardr: 1. s l m.. 2. m a n.. 3. S a l h.. 4. h s a n.. 5. e h a d e t.. 6. Marifettir; ama huzur makam vardr: a) l m e l y a k i n.. b) A y n e l y a k i n.. c) H a k k a l y a k i n.. Ayrca bu huzur makamlarnn, kendi cinsinden olmak zere, yedi art vardr.. unlardr:

F e n a..

2. B e k a.. 3. simlerin tecellisi ynnden zat bilmek.. 4. Sfat tecellileri ynnden zat bilmek..

5. Zat ynnden zat bilmek.. 6. Zat ile isimleri ve sfatlar bilmek.. 7. simlerle, sfatlarla sfatlanmak..

K U R B E T.. Yedi temel zerine kurulmutur.. unlardr: 1. s l m. 2. m a n.. 3. S a l h.. 4. h s a n.. 5. e h a d e t.. 6. S d d k i y e t.. 7. Velyet-i kbradr.. Amma, bunun drt huzur makam vardr.. unlardr: a) Hullet huzuru.. Yani: Dostluk makamdr.. brahim makamdr.. Buraya giren emin olur.. b) Mahabbet huzuru.. Buras Muhammede S.A. grnmtr.. Bir hilattr.. ki: Habibullah.. Allahn sevgilisi ismidir.. c) Hitam huzuru.. Buras, Makam- Muhammeddir.. Hamd sanca orada ykselir.. d) Ubudiyet huzurudur.. Allah-u Tal, onu kuluna isim olarak verdi yle buyurdu: - O sbhandr ki: Kulunu gece yrtt.. ( 17/1 ) O, bu makamda nebi olmu, halka resul olarak, leme rahmet olsun diye gnderilmitir..

Hakikati bulan zatlar iin, bu makamda: - Yce sbhann kulu.. sminden baka bir ey yoktur.. Zira onlar, btn huzur makamlarnda, Muhammedin S.A. halifeleridir.. Ancak o kendisine has olan esas meneinde, onlardan ayrlr.. Hakikati bulmu zatlardan biri, nefsine hkim olarak kalrsa.. halk Hakka davette, Muhammedden yana, nbvvet makamnn naibi olur.. Allaha hidayet eden biri olur.. Tpk: Meayihten kmil efendilerimiz gibi.. Onlardan her biri, risalet makamnda, onun naibidir.. Anlatlan hakikati bulmu zatlardan biri, yer yznde kaldka, bu slm dini zevle uramaz; kaim kalr.. Zira onlar: Muhammedin S.A. halifeleridir.. Bir oban, srden kurdu nasl def ederse.. bunlar da, onun dinine engelleri def ederler.. Sonra bunlar, Resulullahn S.A. kardeleridir.. Bu manada o, yle buyurdu: - Benden sonra, gelecek kardelerime o kadar itiyakm var ki.. Sonra bunlar: Evliya peygamberlerdir.. Bu son cmle ile, peygamberliin yaknlk, ilim, ilh hikmetler yn murad edilmitir.. eriat getiren bir peygamberlik deil..

Zira ylesine peygamberlik, Muhammed S.A. ile kalmtr..

Hsl: Anlatlan yaknla eren zatlar, peygamberlerin ilimlerini, arada vasta olmadan anlatrlar..

Bilesin ki.. Velyet: Sbhan olan yce Hak, kulu zerinde; aynen hal olarak, eser, lezzet ve tasarruf olarak, isimlerini ve sfatlarn zuhura getirmek suretiyle, onu idaresi altna almasndan ibarettir.. Peygamberlik velyeti ise.. Hak olan kulun halka dnmesidir.. Gelir; onlara yarar ilerini yapar.. Onun yapaca iler, o zamann hal artlarna, halkn anna uygun olur.. Halk kendi haline gre idare eder.. Onlara en uygunu ne ise.. ona gtrr.. Muhammedden S.A. nce, halk Allaha aran bir kimse.. RESUL idi.. Muhammedden S.A. sonra ise.. Muhammedin S.A. halifesi olur.. Ancak, bu davetinde kendi bana bir istiklli yoktur.. Muhammede S.A. tabidir.. Tpk: Sofiyeden geen efendilerimiz gibi.. Mesel: Bayezid-i Bistam, Cneyd-i Badad, eyh Abdlkadir Geyln, Muhiddin b. Arab ve emsali zatlar gibi.. Allah onlarn hepsinden raz olsun.. Ayrca, halk Allaha davet etmeyip duran; halkn ilerini, yce Allahn kendi hallerine gre, kalben bildirdii ekilde idare eden kimse, velyet nbvvetinin peygamberidir.. Yani: Kendinden nce gelen peygambere tabi bir peygamberdir..

Sonra, kendinden nce gelen peygamberlere tabi olmadan, mstakil bir yolda olan ise.. eriat nbvetinin peygamberidir.. Ancak bu kap Muhammed S.A. ile kapanmtr..

Bu izahatn btn ile zhir olan udur: VELYET: Rabb ile, kulu arasnda has bir yze verilen isimdir.. VELYET PEYGAMBERL: Veli kulda, Hakla halk aras mterek yze verilen isimdir.. ERAT PEYGAMBERL: Hibir kimseye ihtiyac olmadan, nefsi ile yapt ibadetlerde, bir istiklle sahip olma yzne verilen isimdir.. RSALET: Kulla, sair halk arasnda kalan yze verilen isimdir..

i m d i.. Bilinen udur ki: Peygamberin velyet makam, peygamberliinden mutlaka faziletlidir.. Velyet peygamberlii ise.. eriat peygamberliinden faziletlidir.. eriat nbveti ise.. risaletinden faziletlidir.. undan tr ki: eriat peygamberlii kendine hastr.. Risalet ise.. bakalar iin umum bir eydir.. Bu halde, kendine has olan ibadet yollar, bakalarn ilgilendiren eylerden daha faziletlidir.. Peygamberlerden pek ounun peygamberlii, velyet peygamberliidir..

Baz kavillere gre: Hzr a.s. gibi.. Ve sa a.s. gibi ki: Dnyaya geldii zaman, eriat peygamberlii yoktu.. Ve.. srailoullarnn dier peygamberleri gibi.. Bunlarn ou resul deildi.. Kendi z iin eriat vard.. Yine onlardan bazlar, ancak bir kii iin resul idi.. Yine onlardan bazlar, belli bir zmreye resul idi.. Yine onlardan bazlar, yalnz insanlarn resul idi; cinlerin deil.. S o n r a.. Allah-u Tal, siyaha, kzla, uzaa ve yakna.. ancak: Muhammedi S.A. RESUL olarak yaratt.. O: Sair mahlukata da Resul olarak gnderildi.. lemlere rahmet olmas da bu hikmete dayanr..

Anlatlan bildikten sonra.. Serbest olarak, yle syle: - Mutlaka velyet, nbvvetten stndr.. Velyet nbvveti, eriat nbvvetinden stndr.. eriat nbvveti, risalet nbvvetinden stndr..

Bilesin ki.. Her resul, eriat peygamberidir.. Her eriat peygamberi, velyet peygamberidir.. Her velyet peygamberi ise.. mutlak veliden stndr.. Bu mana icab olarak yle sylenmitir: - Peygamberin iptidas, velnin nihayetidir.. Bunlar anla; dn.. Zira bunlarn ou, yolumuzu tutanlarn ouna gizli kalmtr.. Allah.. Hak syler.. Doruya hidayet eden odur..

nsan- Kmil Son Blm/2 (badetlerimiz)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

M A N.. Gayb leminden gelen ilk keif basama budur.. Bu bir binektir ki: Ona kan, yce makamlara, stn huzurlara varr.. Ve.. iman.. Akldan uzak duran eye, kalbin yatmasdr.. Her ne ki aklla bilinir; o, iman olarak kalbin yatt ey deildir.. Bylesi nazar bir ilimdir ki: Grlen delillerle elde edilmitir.. Ve bu: man saylmaz.. Zira iman da art: Kalbin, bir eyi delilsiz kabul edip, tasdik etmesidir.. Ama, halis tasdik.. Anlatlan mana icabdr ki: Akln nuru, iman nurundan azdr.. Sebebine gelince: Akl kuu hikmet kanatlar ile uar.. Hikmet ise.. delillerden ibarettir.. Deliller ise.. ancak, eseri belli eylere gtrr.. Batn eylere gelince.. onlar iin, elbette delil bulunamaz.. man kuuna gelelim: O kudret kanad ile uar.. Onun iin bir durup kalmak yoktur.. Bir utan br uca gider.. Hatta, btn lemleri dolar.. Zira kudret: Anlatlanlarn tmn kapsamna almtr.. Sahibine, imann ilk faydas : Kendisine haber verilen eylerin hakikatlerini, basiret gzne gstermektir..

Byle bir gr: Ancak iman nuru ile alr.. Bundan sonra da, durmakszn sahibini inand eyin tahkik hakikatine ulatrr.. u yet-i kerimeler bu manay anlatr: - Elif.. Lm.. Mim.. Allah kelm olduuna ek ve phe olmayan bu kitap; gaybe iman eden, namazlarnn edep erkn ile klan ve kendilerine rzk eylediimiz eylerden Allah yolunda infak eden muttakilere; yol gsterici rehberdir.. O muttakiler ki; sana indirilen kitap ve dine, ve senden evvel gnderilen kitaplara iman ederler.. hirete, phesiz iman ederler.. te onlar: Rabblar tarafndan hidayet zeredirler.. Yine onlar: Felh bulmu olanlardr.. ( 2/1-5 ) Ak durum u ki: Kitaba kar phe, yalnz mminler iin kaldrlyor.. Onlar kitaba iman ettiler, ama delili nazara almadlar.. Akln baland kaytlara balanp kalmadlar.. Kendilerine gelen eyi kabul ettiler.. Kendilerine haber verilen eyin vukuuna kesin iman ettiler.. Hem de phesiz.. Bir kimsenin iman delillere nazarla kalrsa.. akl kayd ile balanp durursa.. o: Kitaba, ekle bakar.. Kelm ilminin kurulmasna gelince.. Ancak mlhidlere kar mdafaa iin kuruldu.. Bir de, bunlarn dnda kalan bidatlar iin.. Kalblere iman yerletirmek iin deildir.. Zira iman: Allahn nurlarndan bir nurdur.. Allahu Tal, o nurla, kuluna n ve sonu gsterir..

Bu mana iledir ki, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Mminin ferasetinden saknnz, zira o, Allahn nuru ile nazar eder.. Burada: - Mslimin ferasetinden saknnz.. Demedi.. - Akllnn da.. Demedi.. Baka bir ey de demedi.. Mmin, olarak kaydn balad..

Bilesin ki.. Yukarda anlatlan yet-i kerimelerin ok manalar vardr.. Ancak, biz onlar anlatma yolunda deiliz.. Ancak: Elif.. Lm.. Mim.. Kf.. Kitap ve oradaki baz iaretleri beyan etmeyi isterim.. Dileim o ki: Kuran tefsiri yazmam iin, bana izin verile.. O tefsirde, Allah-u Talnn vazh olarak, akllarn olmaz gibi grd srlarn beyan olmal.. Byle olduktan sonradr ki; Allah-u Talnn Peygamberine yapt beyan vaadi hsl olur.. yle buyurmutu:

- Sonra.. onun beyan bize der.. ( 75/19 ) Byle bir tefsirin olmas mutlaka lzmdr.. Dileim o ki: Allahn kitab iin bu hizmet erefine ben nail olaym..

imdi, biraz aklamaya geelim.. Allah-u Tal yle buyurdu: - Allah kelm olduuna ek phe olmayan bu kitap, gaybe iman eden muttakilere hidayettir.. ( 2/2 ) Bu yetle de, Allah-u Tal, ELFin, LMn, MMin hakikatine iaret etti.. Bu da, icmal yolu ile: Zata, isimlere ve sfatlara iarettir.. - Bu KTAB.. ( 2/2 ) Burada KTAB, NSAN-I KMLdir.. ELF.. LM.. MM.. ise : Bu insann hakikatna iarettir..

- phe olmayan bu kitap.. muttakilere hidayettir.. ( 2/2 ) Buyurulurken, Allahn onlar saklad, onlarn da Allahn srlarn saklayp koruduklarna iaret edilir.. Bu manaya gre, Hakka du ettiin zaman, bunlardan kinaye ona du etmi olursun.. Bunlar ardn zaman, Haktan kinaye bunlar arm olursun.. - Onlar ki, gaybe iman ederler.. ( 2/2 )

Buyuruldu; burada gayb Allahtr.. Zira, onlarn gaybdr.. Ona iman ettiler.. O, bunlarn hviyetidir.. Bunlar onun ayndr.. - Namaz klarlar.. (2/3 ) Yani: lh mertebe nizamn korurlar.. Bunu, varlklarnda, isimlerin ve sfatlarn hakikatna brnerek yaparlar.. - Kendilerine rzk eylediimiz, eylerden, Allah yolunda infak ederler.. (2/3 ) Yani: Kendi zlerinde, ilh ahadiyetin neticesi hsl olan semereyi bu varlkta harcarlar.. Onlar bu rzk, ilh ahadiyeti kendilerinde mlhaza sureti ile elde etmi gibidirler.. Bu zmre, tek balarna geip te gitmitir.. Resulullah S.A. efendimiz, bu zmreyi ashabna yle anlatt: - Yrynz.. Zira ferdiyet makamn elde edenler geip gittiler.. Bunlara katlanlar ise.. - Gaybe iman edenlerdir.. ( 2/3 ) Bunlar da, u yetle akland: - Ya Muhammed, mutlak surette sana indirilene iman ederler.. ( 2/4 ) S o n r a: - Senden nce gnderilene de iman ederler. hirete de phesiz iman ederler.. ( 2/4 )

Devam edelim: - te onlar: Rabblar tarafndan gelen hidayet zeredirler.. Yine onlar: Felh bulmu olanlardr.. ( 2/5 ) Burada anlatlan felh bulan mminler u esaslara inananlardr: Meleklere, kitaplara, peygamberlere, hiret gnne, hayrn ve errin kaderle Allahtan olduunu.. Allaha iman eden bunlardr.. Meleklerin, kitaplarn, Yce Hakkn peygamber gndermesindeki hakikatine, muttali olanlar bunlardr.. hiret gnn grrler.. Hayrn ve errin kaderle Allahtan geldiini mahede ederler.. Btn bunlara, onlar sadece iman etmi deillerdir..Ayana ve mahedeye dayanan bir ilimle bilmilerdir.. Onlarn iman, yalnz Allahadr.. Zira Yce Allahtan alt saylanlar, huda dayanan bir ilimle bilmilerdir.. Bu ise.. iman saylmaz.. mann art odur ki: Malum olan ey gayb ola.. ahadeti olmaya.. Onlarn katndaki gayb ise.. ancak zatn knhdr.. baka deil.. Bunlar, her nekadar, Allah-u Taly da ak ve aynen mahede etmekte iseler de; asl imanlar onun sonsuzluunadr.. Ancak onlara katlanlar, Allaha iman ettikleri gibi, iman tarifine giren dier saylanlara da iman ederler..

Bu vasf alanlar sabikundur.. Onlarn iman byledir.. Bu manaya gre, imanlar: Allaha has bir iman olmaktadr.. Nitekim bu manay, Resulullah S.A. yle anlatt: - Allaha meleklerine, kitaplarna, hayr ve erri Allahn kaderi ile olduuna iman etmendir.. Bu tr iman sahipleri katlanlardr.. brleri ise, sabikun zmresidir..

SALH.. Bu, ibadetin devamndan ibarettir.. Bu, iyi amellerdir ki: Allahtan sevap talep edip azabndan korkularak yaplr.. Anlatlan ameli yapan, yapt ileri Allah iin yapar.. Ancak, dnyas ve hireti iin ziyade ihsan talep eder.. Hali anlatld gibi olan, onun cehenneminden korkup, cennetini umarak Allah iin ibadet eder.. Ayrca, Hakkn azametini de kalbine yerletirir.. Yine kalbine, Allaha isyandan uzak durmay da yerletirir.. Bylece yasak iler, ondan tezkiye yolu ile uzaklam olur.. badete devamn faydas odur ki: bid kulun kalb sveydasna, ilahi nkte yerleir.. Bundan sonra, perde alm olsa dahi yine halinde bir ey eksilmez.. Bu mutlak olarak byledir.. Zira o: Hakik hallerinde eriatn emri zerinedir.. Ona baldr..

Anlatlan iyi hal, ibadetini mid ettii artlara gre yapan iin gzel bir sonutur.. Zira, salihlerin ibdeti anlatlan artlara gredir..Yani: Korku ve mid.. Ama, Muhsin olann ibadeti buna benzemez.. Muhsin: Allaha ibadetini, hibir arta balamadan yapar.. steyerek Allahn ibadetine ynelir.. Salih ile Muhsin arasndaki fark udur: Salih, nefsine Allahn azabndan korkar.. Nefsi iin cennet sevab umar.. Korku ve midine sebep nefistir.. Muhsin, Allahn cellinden ekinir.. Allahn cemaline rabet gsterir.. Korkusunun ve rabetinin sebebi: Allahn cellidir; cemalidir.. Netice: Muhsin, Allah iin ihls sahibidir.. Salih ise.. Allah yolunda sadktr.. Muhsinin art odur ki: zerinde byk gnah hkm yrmeye.. Ama, salihte byle bir ey art deildir..

HSAN.. Bu bir makama verilen isimdir.. Kul, o makamda, yce Hakkn, isim ve sfatlarnn izlerini mlhaza eder.. Kendisini, Allah-u Talnn huzurunda gibi tasavvur eder.. Bu olua, devaml surette bakar durur.. Onun en azndan derecesi: Allah-u Talnn kendine bakt grne sahip olmaktr..

Bu durum, murakabe derecelerinin ilkidir.. Byle bir durumun salama balanmas iin, u yedi artn bulunmas icab eder.. unlardr: TEVBE, NABE, ZHD, TEFVZ, TEVEKKL, RIZA, HLS.. imdi bunlar ayr ayr izah edelim.

TEVBE: Bir kimse, gnaha dnd zaman, ne murakabe ehlidir; ne de yce Hakkn kendisine nazar ettiini anlayacak durumu olur.. undan ki: Bir kimse, Allah-u Talnn kendisine bakt grne varrsa.. duygularn ve kalbini masiyete kaptrmaz.. Muhsinlerin, ihsan makam altnda olan salihlerin, mmin ve mslimlerin tevbesi, ancak gnah dolays ile olur.. ehadet makamna erenlerin tevbesi, masiyet dncesi sonucudur.. Sddkiyet makamnda olanlarn tevbesi, kalbine Allahn gayrn getirme sonucu olur.. Mukarrebun zatlarn tevbesi, halin hkm altna girmelerinden trdr.. Zira onlar: Hibir hal hkm altna alamaz.. Onlarn bu makam: Rahman istivada temkin makamna oturmaktr.. Onlar bu makamda , ehlini bilmek yolunda her yn ile, her renge girerler.. Ama hibir birine mal olmazlar..

NABE :

Bu, ihsan makamnda arttr.. Zira: hsan sahibi, ilh heybetten ekinerek, naks halleri brakp Allah-u Talya dnmedike, onun iin murakabe durumu sahih olmaz.. Muhsinlerin, bunlarn altnda mmin ve Mslim salihlerin inabesi: Allahn yasak ettii eyleri tmden brakp emirleri ile olmaktr.. lh snr korumaktr.. ehitlerin inabesi: Nefsan iradelerinden geip, Yce Hakkn muradna dnmektir.. Bunlar, Yce Hakkn muradn dilemek suretiyle, kendi iradelerini brakmtr.. Sdklarn inabesi: Haktan Hakka rcdur.. Mukarrebin zatlarn inabesi: simlerden ve sfatlardan geip, zata dntr.. Buras yle bir makamdr ki: Tahakkuku sdklara hayli mkldr.. Onlardan her biri, kendini zatla sanr; ama i yle deildir.. Onlar, isimlerle ve sfatlarla olurlar.. Zira: Vahidiyet arab onlar sarho etmitir.. byle bir eyi dnmekten almtr.. Bunlar iin: - Zatla beraberler.. Dersen; bu kayd olur.. yle syle:

- simlerin ve sfatlarn vastas ile zatla beraberdirler.. Haliyle bu durum: Muhakkik zatlarn hilfna byledir.. Zira onlar: Kaytsz olarak zatla beraberdir.. Belki onlar; zatla zatdadr; zatla beraberdir.. Zira muhakkik zatlar, KURBET makamnn ehlidir.. Bu KURBET ehlinin beyan inallah gelecektir.. ZHD: hsan makamnda zhd arttr.. Zira: Allah-u Taly murakabe eden kimseye o art olur ki: Dnyaya iltifat etmeye.. Klenin durumunu grmez misiniz?.. Efendisinin yannda bulunduu zaman, bilir ki: Efendisi kendisinden hizmet bekliyor.. Bunu bildikten sonra, nasl da kendine ait ileri bir yana atar; efendisinin emri ile megul olur.. Muhsinlerin, bunlarn alt derecesinde bulunan mmin ve Mslim salihlerin zhd: Dnyaya ve dnya lezzetlerine kardr.. ehidlerin zhd: Hem dnyaya hem de hiretedir.. Sdklarn zhd: Sair mahlukatta, yalnz Hak Taly, isimlerini ve sfatlarn mahede ederler..

Mukarrebin olanlarn zhd: simlerle sfatlarla bekadr.. Ve.. bunlar, zatn hakikatndadrlar..

TEVEKKL: hsan makamnda, bunun art oluu, anlatlacak sebebe dayanr.. Allah-u Talnn kendisini grd grne sahib olana der ki: Cmle ilerinin tasarrufunu ona havale ede.. Zira o: Kendisine yarayan bilemez.. Kendisine faydas olmayacak bir ey iin de, zn yormaz.. Tevekkln art odur ki: Kle efendisine tevekkl yolu ile teslim ola.. Bundan sonra da, efendisi onun iin ne istiyorsa yapar.. Bu durum, u yet-i kerimenin manasdr: - Eer mminler vasfn alm iseniz; Allaha tevekkl ediniz.. ( 5/23 ) Bunun daha ak manas udur: - Eer inanyorsanz ki, Yce Allah; Ancak dilediini yapar.. lerinizi ona braknz.. Ve.. Ona itiraz etmeyiniz.. Ancak, bu eit tevekkl salih zatlara gre deildir.. Zira: Salih zatlar ve onlardan alt derecede bulunanlar: Kendilerine Yarayan ileri yapsn diye, Allaha tevekkl eder.. Byle bir tevekkl, u yet-i kerimede anlatld:

- Bir kimse, Allah iin takva sahibi olursa.. Onun iin kurtulu yolu aar.. Ummad yerden rzkn verir.. ( 65/3 ) Birinci ekilde tevekkl edenler ki: - Allah-u Tal, ne diliyorsa.. kendisine onu yapsn.. Diye, tevekkl edenleri anlatmak istiyorum.. Bunlar, stte geen yetin sonunda: - Bir kimse, Allaha tevekkl ederse.. Allah ona yeter.. Allah iini tam yapar.. ( 65/3 ) yet-i ile anlatlan tevekkle sahiptirler.. Yani: Allah-u Tal, mutlaka dilediini yapar.. Emri anlatlyor; sonunda yle buyuruluyor: - Allah her ey iin bir kader yapmtr.. ( 65/3 ) Muhsinlerin tevekkl: i, Allaha brakmaktan ibarettir.. ehitlerin tevekkl: Sebepleri, vastalar ortadan kaldrp nazarlarn sebeplerin sahibi Yce Sbhan Allaha evirmektir.. Onun kendilerindeki tasarrufunu grmektir.. Allah-u Talnn iradesini kendi muradlar yaparak, ona tevekkl ettiler.. Bu durumda, onlarn bir eyi seebilme hali yoktur ki, onu almak iin bir ayrma yapsnlar.. phesiz: Allah-u Talnn tm diledii, onlarn setikleridir, muradlardr..

Sdklarn tevekkl: Kendi zat anlarn, Yce Hakkn zat anna dndrmektir.. Bunlarn nazarlar kendi dmez.. Bunlar, tevekkl ehli kimselerdir.. u yoldan ki: Onun mahedesi iinde boulup kalmlardr.. Onun varlnda yok olmulardr.. Muhakkik zatlarn tevekkl: Yce Hakkn varlnda makam tuttuktan sonra, hibir yana dalp yaylmamaktr..

TEFVZ: Bu ve teslim ayn manayadr.. Ancak, aralarnda kk bir fark vardr.. yle ki: Teslim olan bir kimse, iini teslim ettii zattan, kendisi iin gelene raz olmayabilir.. Ama, TEFVZ ehli byle deildir.. O, ne olursa olsun; raz olur.. lerini TEFVZ yolu ile teslim ettii zatn hkmne ve iine boyun eer.. Her ikisi de, yani: - TEFVZ ve teslim.. Demek istiyorum.. Veklet manasna yakndrlar.. Ancak, onunla veklet arasndaki fark udur: Vekilin tevkil edildii ide, mvekkil iin; bir mlkiyet davasnn korkusu vardr..

Amma, TEFVZ ve teslim byle deildir.. Onlar, veklet iin anlatlan ilerin dnda kalr.. Muhsinlerin ve bunlarn alt derecesinde bulunan kimselerin btn ilerinde Hakka TEFVZ edii: Allah-u Talnn kendileri iin yaratt ileri tmden Hakka dndrmektir.. Bunlar, tasarrufunu Hakka braktklar iin; mlkiyet davasndan beridir.. lerinden hangisi olsa byle yaparlar.. Ve.. TEFVZ budur.. ehitlerin TEFVZ: Hak Tal, kendilerini hangi ide eviriyorsa onda, Allahn fiileri iin sakin durmalardr.. Hem kendi nefislerinde, hem de bakalarnda yce Allahn fiillerini mlhaza ederler.. in asln Allaha brakrlar.. Grrler ki: Allah-u Tal, umum manada sair mahlukatn nasiyesini tutmutur.. Hassaten kendi nasiyelerini de tutan Yce Hak, onlar diledii yne gtrmektedir.. Ve.. bunlar, yaptklar iin failiyet davasndan tamamen beridirler.. Bundandr ki: Onlar bir ecir vakasna dmezler.. Bir ceza talebinde de bulunmazlar.. nk onlar, kendileri iin cezay hak eden bir fiil grmezler.. Sdklarn TEFVZ: eitli tecelliler ynnden ilh cemali mlhaza ederler..

Bunlar, bir tecellinin kaydnda durup, dier tecelliden ayr olmazlar.. Bunlar, tecelli iini zuhuruna brakrlar.. Hangi ekilde tecelli olursa olsun; makam, isim, sfat, tlak, takyid yolu ile onu mahede ederler.. Mukarrebun zatlarn TEFVZ: Mahlukat iin kalemin yrd hkme muttali olduklar zaman, szlanmamaktr.. Bu varlkta hibir eyin tasarruf kaydna dmezler.. Hepsini Hakka TEFVZ yolu ile smarlarlar.. Ta ki o: Mlknde dilediini ilesin.. Bunlar, emin kimselerdir.. edepli kimselerdir.. Yce Allahn srlarn aa karmazlar.. Bunu bildikleri iin, bakalarna stnlk talep etmezler.. Halkn ilerinde fesad yoluna girmezler.. Birbirileri ile nasl muamele ederlerse.. halka da ayn muameleyi yaparlar.. Anlatlan perdelerinden birini yrtmak iin, bir al veri cihetine gitmezler.. Bir ii yapmak iin, nfuz kullanma yoluna da girmezler.. Cesetleri ile halka karr onlarla beraber olurlar.. Amma, ilh yaknlk makamnda, ruhlar ile onlardan ayrlrlar..

RIZA: Rzann art odur ki; kazadan sonra ola.. Kazadan nce olan rza niyettir.. mamlardan bir oklar, bu iin byle olduunda kesin karar kldlar.. Muhsinlerin Allahtan rzas kazayadr.. Yani: Hkmedir.. Amma, kaza olunan eye deil.. nk: Allah-u Tal, ekavetle de verebilir.. Bu durumda, onlarn Allahtan rzas kazaya kar olur.. Zira: Kaza Allahn

hkmdr.. Allahn hkmne ise.. rza vaciptir.. Ancak, ekavete rza onlar balamaz.. Onlara vacip olan da, ekavete raz olmamaktr.. ehidlerin rzas: Allah sevgisidir.. Ama bir vuslat talebi olmakszn.. Ksp darlmak olmakszn.. Uzak durmak olmakszn.. Uzaklarna ve yaknlarna, dargnlk ve rza.. hibir ekilde onlar muhabbetten evirmez.. Rahatlk dnmezler bile..

Sdklarn rzas: Hazr zatn rzas ile, en yce manzaralardaki huzur makamlarna aktr.. Bunlar, terakki ederler.. Kul terakki ettike ilh huzurda yolu daralr.. yle ki: Kulun Allah ile ilk oluu fiillerin tecellisinde olur.. Bunu sair mahlukatta da mahede eder.. Bundan sonra, terakki ettike mahede yeri daralr.. Devaml terakki eder; ama, manzaralar da o nisbette daralr.. Hsl: Sdklarn rzas, bu darlkta Hakka sukndur.. Bu anlatlan durum, aklla idrk edilemez.. Kefe ve zevke dayal bir itir.. Mukarrebunun rzas: Haktan halka dnte olur..

HLS: Salih zatlar ve onlardan alt makamda olanlar iin, ibadetlerde mahlukatn grmesine iltifat etmemektir.. Muhsinlerin ihls: Hakka ibadettir; ama, dnya ve hirette bir mkfat talebi gtmeden.. Onlarn Allaha ibadeti: Kendilerine ibadet emri verdii iindir.. Salihler ve bunlardan baka muhsin zatlar iin ihls: Bir kleye nisbet edilen cret durumudur.. ki o: almas ile, bir cret talebinde bulunamaz.. ehidlerin ihls: Bu varla tek olarak Yce Hakka balanmaktr.. Muhakkik sddk zatlarn ihls: Yce Hakkn zatn bilmek iin; isim ve sfatlardan her hangi birine ihtiya duymamaktr.. Mukarrebun zatlarn ihls: Temkin makamnn eserleri altnda kalan telvin bakiyelerinden teberrinin hakikatn bulmaktr.. Bu varln silinmesi ve Hakka kalb olmasnn aynen hakikati bu anlatlandr.. Allah.. Hak syler.. Doruya hidayet eden odur..

nsan- Kmil Son Blm/3 (badetlerimiz)

Bu eserden beklenen odur ki; Salik iin , en yce refikne ileten ola.. Ama, ince, dnceli, nazik, kibar arkada gibi..

Abdlkerm Ceyl
Hazrlayan : Nuran elik

E H A D E T.. ki eittir: Byk ehadet, kk ehadet.. Kk ehadetin baz ksmlar vardr.. Onlar, hadis-i erifle anlatlmtr.. Mesel: - Yabanc lkede garib len, suda boulan, ishalden len ehid olur.. Kk ehadetin en yksek derecesi: Allah yolunda gazada iki saf aras arpmada lmektir.. Byk ehadet ise.. iki ksma ayrlr: ls ve ednas.. ls: Sair mahlukatnda, Hak Taly yakn gz ile mahede etmektir.. Mesel: Mahlukattan bir ey grd zaman, Hakk mahede etmi olur.. Amma, ne hll ( girme ), ne ittisal ( bitiiklik ), ne de infisal ( ayrlk ) vardr.. Bu manay, Allah-u Tal yle bildirdi: - Ne yana dnseniz Allahn yz oradadr.. ( 2/115 ) Bu anlatlan o manadr ki; ahadet bahsinde: - Kesintisiz devaml murakabe, onun artlar bandadr..

Dediimiz manasdr.. Anlatlan bu mahede makam bir kul iin tam olunca, o: Allah mahede eder.. Ve bu makam: ehadet manzaralarnn lsdr.. Bundan sonras ise: Sddkyet mertebelerinin evvelidir.. Bu vcud; Rabbn vcudu, Rabbn varl ile fena bulursa.. te.. o zamandr ki, sddkyet dairesine girer.. Bu byk ehadetin edna derecesine gelince: Kulun Allah sevgisine iletisiz balanmasdr. Byle olunca: Kulun Allah sevgisi onun sfatlar iin olur.. Bir de, o yce varlk sevilmeye lyk olduundan.. Bilesin ki.. Mahabbet, yani: Sevgi, neve ayrlr.. a) Fiile bal mahabbet.. b)Sfata bal mahabbet. c) Zata bal mahabbet.. Fiile bal mahabbet, avam halkn mahabbetidir.. Byle bir mahabbet; kendisine Allahn ihsan bulunan kimsede grlr.. Bu durum, ona yaplan ihsann artmasna sebep olur.. Sfata bal mahabbet.. havas zatlarn mahabbetidir.. Bunlar, Allah-u Taly, cell ve cemali iin severler.. Perdenin almasn taleb etmezler.. Nikabn kalkmasn da taleb etmezler.. Bunlarn mahabbeti tamamen Allah iindir; hibir nefsan illet karmaz..

nk, nefsan bir i iin olan Allah sevgisi, Allah iin olmaz.. Nefsan bir illet iin olur.. hls sahibi bir kimse, byle illetli sevgiden beridir.. Zata bal mahabbet.. Bu has mahabbettir.. Zata vardran bir aktr. yle ki: Kuvveti ile, maukun btn nurlar, aka ilenmi olur.. O zaman, ak, maukunun suretinde ortaya kar.. Tpk : Ruh, aralarnda ak olduu iin, ceset sureti ile, ortaya kt gibi.. Ayrca bunun beyan: Kitabn sonunda, MUKARREBUN zatlar anlatlrken gelecektir.. Hsl: Avamn mahabbeti, fiile bal mahabbettir.. ehidlerin mahabbeti, sfata bal bir mahabbettir.. Mukarrebunun mahabbeti, zata bal bir mahabbettir..

Byk ehadetin artlar cmlesindendir ki: Ruhsat, yollar dnda nefse muhalif durula.. Yani: Azimetli eylerde nefse muhalif durula, ruhsatlarda deil.. Bu hususta bizim sofiye zmresinden ou yanld.. Yani: Nefse muhalefet durumunu tahkik iinde.. ddialarna gre; nefsi kendisine: - Oru t u t..

Derse, oru tutmayacak.. Eer: - Namaz k l..

Derse.. klmayacak.. Bilhassa nefse muhalefet iin: Yemeyi imeyi namaz terk vacip olur.. Bu onlarn iddiasdr ki: Hatadr.. Halbuki, nefislerin durumu, asaletleri yn ile, iinde pein rahatlk olan eyi istemektir.. Bu duruma gre, nefis asaleti ynnden, ancak yemek imek isteyebilir. Oru ve dier hayrl ameller ise.. ancak ruh iindir.. Ruha muhalefet ise.. bu yolun artlar arasnda deildir.. nk ruh melein arkadadr.. Melek ise.. Allahndr.. Nefis hevann arkadadr.. Heva ise.. eytann yoldadr.. Bu mana icabdr ki: Nefse muhalefet olunur.. Ta ki: tminan derecesine ersin; ruhta sakin olup Yce Allaha vsl olsun.. Anlatlan muhalefet eklidir ki, Resulullah S.A. efendimiz tarafndan, en byk cihad olarak tavsif edilmi ve yle buyurulmutur: - En kk cihaddan en byk cihada dnyoruz.. te.. Bu mana icabdr ki; klla olan ehadeti: Kk ehadet ettik.. Mahabbet ehadetini ise: Byk ehadet eyledik..

S I D D I K I Y E T ..

- Nefsini bilen Rabbn bilir.. Manasn tayan hadis-i erifle belirtilen makamn hakikatndan ibarettir.. Bu marifetin huzur makam vardr..

unlardr: 1. LMEL YAKN.. 2. AYNEL YAKN.. 3. HAKKEL YAKN.. Bu huzur makamlarn geite; sddk iin almet odur ki: Bu varln gayb yan, onca mahede edilmi ola.. Byle olunca, YAKN nuru ile; mahlukatn gznden sakl duran,Yce Hakkn srlarn grr.. Ve.. o zaman: Kendi hakikatna da muttali olur.. Cemal nurlarnn saltanat altnda, kendi fenasna da ahit olur.. bu fena ile, ilh bir beka kazanr.. - Kazanr.. Dememden murad udur: - Hibir zaman yok olmayan daim varlk, ilh bir beka ile ona zhir olur.. Demektir.. yoksa: - Bu eritii derece ile, anlatlan makam buldu.. Manasna gelmez.. Allah-u Talnn bekas ile, beka bulduktan sonradr ki, isimler ona bir bir tecelli eder.. Onlar isim isim beller.. Ve.. O zaman, Yce Zat isimler ynnden bilir.. Bu durum, LMEL YAKN derecesinin son haddidir..

Bundan sonra, AYN olur.. Sfat tecellilerine geer.. Sfatlar birbiri peinden mahede eder.. Yine zatla olur.. Ama, zata mahsus sfatlara gre.. Buradan o kadar ykselir ki: Artk isimlere de, sfatlara da ihtiyac kalmaz.. Zira zatla olmutur.. Bu makam da aar.. O kadar gider ki: simlerin ve sfatlarn zattaki yerini tanr.. Ve.. zat zatla bilir.. Ve.. isimlerin de, sfatlarn da makam karsna kar.. Onlara bakar; hakikatlerini mahede eder.. Onlarn icmalini, tafsilde idrk eder; tafsilini de icmalde.. Bu suretle devaml olarak; Rububiyet hilatnda dner durur.. Bylece gider: Taa, inayet eli onu sfatlarla, isimlerle sfat bulduruncaya kadar.. Tam vakti geldii zaman, halis araptan da iince: HAKKEL YAKN sahibi olur.. Mhrn aar.. Kadeh dahi, arabn rengine boyanr.. bu halin sahibi, YAKN halinin hakikatine ermitir.. Ve.. Mukarrebun zatlar makamnn ilki byle balar..

K U R B E T.. Bu mana, vel kulun, sfatlarnda Cenab- Hakka YAKN mekn tutmasndan ibarettir..

Burada: - YAKN.. Tabiri, yu bulmu bir tabirdir.. Mesel: - Falan lim, falana yaklat.. Denir ki: - limde, marifette yaklam.. Demektir.. - Falan tacir Mslim, Musann Karununa yaklat.. Denir ki: - Mal ynden yaklat.. Demektir.. KURBET: Kulun, isimlerin ve sfatlarn eitlerinde, Hakkn onlarda zuhurunu andran bir ekilde zuhurudur.. Bu, ancak bu kadar olur; zira: Sfatlardan her hangi birinin hakkn tam vermek kul iin muhaldir.. Ancak o: Sfatlarda ve isimlerde, temkin yolu ile tasarruf eder.. yle ki: Onlardan yapt talebe hibir ey asi gelmez.. Sonra.. Bildii ile, neler yapacan bilir.. Bu lemde olabilecek eylerden dilediini yapar..

Mesel: ly diriltir.. Anadan doma krn gzn aar.. Abran alacasn giderir.. Ve.. Allah-u Talca yaplmas gereken eyleri yapar.. nk: Hakka yaklamtr.. Yani: Allahn civarndadr.. bu yaknlk, ite.. o civardr.. Cennet ehlinin durumunu grmez misin?.. Onlar, Yce Allahn bir nevi civarnda olduklar iin, olanlar, onlar iin nasl oluur?.. Cennette neyi isteseler; o olur.. te.. KURB; yani: Yaknlk budur..

Bu makamn huzur yerlerinden ilki: HULLET makamdr.. bu HULLET, kulun YCE HAKKA dost olup katlmasdr.. O kadar ki: Cesedinin btn paralarndan bu katlma, bu dostluk izleri zhir olur.. Ve.. onun: - O l.. Emri ile eya onun iin oluur.. lletleri, hastalklar giderir.. Elinden, harika eyler meydana kar..

Bolukta ayaklar ile yrr.. Tm heykeli ile, suretlerin her biri ile suretlenir.. Burada anlatlanlar, u kuds hadisin manasdr: - Kulum, bana nafilelerle yaklar; o kadarki, onu severim.. Onu sevdikten sonra: Kula olurum; onunla duyar..Gz olurum; onunla bakar.. Eli olurum; onunla tutar.. Aya olurum; onunla yrr..

Hak Tal ki onun kula, gz , aya ve cesedinin sair uzvu olur.. Bu kul, artk, Allahn halilidir.. Yani: Yce Hakkn nurlar onun varlna karmtr.. Hsl o: Allah iin bir dosttur.. brahime a.s. bal makamdan onun da nasibi vardr..

Bu ceset, CEVARH ve KUVVElerden ibarettir.. CEVARH : El, ayaktr.. KUVVE : Gz, kulaktr.. Allah-u Tal, bu cesedin iini ve dn umulne almtr.. Bunlardan.. yani: - Kula, gz, dili, eli aya.. Demek istiyorum.. her biri iin, kinat hareket halindedir; oluur..

Nasl olmasn ki: Onlar da, Allahndr.. Duruma, yukarda anlatlan manalara gre baklnca: Kul, eli ile i yapar; eli ile konuur; eli ile tutar; eli ile bilir.. Onun cevarihinden her birini byle kabul edebilirsin.. Kuvvelerinden her birini de, ayn ekilde kabul edebilirsin.. Btn bu anlatlanlar, Hullet makamnn ahididir.. Bu makamn efendisini grmez misin?.. Ki o: brahim a.s. peygamberdir.. Bu makam tahkik babnda mahede etmek istedii zaman, drt ku ald.. Onlar birbirine katp hamur etti.. Onun her parasn ayr bir daa koydu.. Kendi dili ile onlar arnca da, uarak geldiler.. Bu mana gsteriyor ki: O her eye kadir idi.. Bu nianla da, Yce ve Ulu Hazrete yakn olmutu..

Bilesin ki.. KURBET makam, vesiledir.. undan ki: KURBET makamna vsl olan kimse.. kalblerine, ilh hakikatlerle tahakkuk edip skn bulmasna vesile olur.. Bu iin esas udur: Kalbler, aslnda; ilh hakikatlerin tmn yayarlar.. Onlar her ne kadar yaratlm iseler de, ileri budur.. Bu vazifeyi, bu kinat lemine inile almlardr..

Anlatlan manaya gre: Kalbler neyi kabul etseler, o kabul ettikleri eyi, kalblerin gayrnda da grebilirsin.. Bu: - G a y r .. Dediimiz ey, kalbler iin bir ayna olur.. Yahut basks bir yere kan ey.. Bu durumda kalbler, o bask yerlerinde kendilerini grrler.. Ve o basks kan, kendine kabul edip kullanr.. Ve.. o baskl eyi kullan, esalet hkm ile olur..

Biraz daha alalm.. Hak ismi: Ruhlarn, ilh vasflarla skn bulmasna bir vesiledir.. Anlatlan KURBET makamna eren vel kulun kalbi ise.. bu cisimlerin ilh hakikatlerle tahakkuk edip skn bulmasna vesiledir.. Bu da: Anlatlan ilh hakikat izlerinin zuhuru iindir.. Bir vel iin; cesedini, ilh hakikatlerde, tek bana tahakkuk ettirmek imknszdr.. Ancak, bu iin olu eklini; KURBET makamn bulan bir baka velde grdkten sonra olur.. te.. o zamandr ki: Anlatlan ikinci vel, birinci iin bir vesile olur.. Bu stn derecede tahakkuku salanr.. imdi dinle: Peygamberlerden, her peygamberin; vellerden her bir velnin veslesi, Hazret-i Muhammed S.A. efendimizdir..

Vesile, aynen KURBET makamdr.. Mertebelerinin ilki: Hullettir.. Yani: Halil.. Bu Halil makamnn iptidas ise.. habib makamdr.. Zata bal bir habib ise.. birlik salayan bir aktan ibarettir.. Byle bir aka kaplanlardan her biri, dierinin suretinde zhir olur.. Biri, dierinin makamnda kaim durur.. Ruhu ve cesedi grmez misin?.. Aklar zata bal bir ak olduu iin, ruh: Cesedin elemi ile, dnyada nasl elem eker?.. Ve cesed, ahirette, ruhun elemi ile nasl elemli olur.. Sonra.. biri dierinin suretinde nasl zhir olur?.. Sbhan olan Yce Allah aziz kitabnda; Hazret-i Muhammed S.A. efendimize hitab ile u manaya iaret etti: - Sana biat edenler, ancak Allaha biat etmi oldular.. ( 48/10 ) Bu manada, Resulullah S.A. efendimizi kendi makamna ikame etti.. Sonra yle buyurdu: - Resule itaat eden, Allaha itaat etmi olur.. ( 4/80 ) Sonra, Resulullah S.A. efendimiz, bu manay sarih olarak, Ebu Said-i Hudrye anlatt.. Ebu Said-i Hudr Resulullah S.A. ryada grmt.. bu vesile ile, Resulullah S.A. efendimize geldi ve yle dedi: - Ya Resulullah, beni mazur gr; Allaha mahabbet, sana mahabbetten beni alyor..

Bunun zerine, Resulullah S.A. efendimiz yle buyurdu: - Ey mbarek, Allah mahabbeti, bana mahabbettir..

Resulullah S.A. efendimiz, Allahn halifesidir..Allah-u Tal ise.. Resulullah S.A. efendimizin naibi.. Bu duruma gre, naip halifedir.. Halife de naiptir.. Daha a: Bu odur; o da budur..

Yukarda anlatlan mana icabdr ki: Resulullah S.A. efendimiz, bu makamda keml yn ile tek oldu.. Batn yn ile, ilh kemalt ve makamat onunla hitam buldu.. Onun bu hitamna da, zhirdeki risalet makam ahid oldu.. Hsl: Mahabbet makamnn hiri, HTAM makamnn evvelidir..

H T A M.. Cell ve ikram sahibi Yce Allahn hakikati ile tahakkuktan ibarettir.. Ancak, burada nadirattan baz durumlar mstesnadr ki, onlara mahluk vsl olamaz.. Hitam makamnda olan iin, eya icmal yolu iledir.. Ama, eya aslnda tafsil yolu ile Allahndr.. Bundandr ki: Kmil zat, ekmel olma yolunda daima terakki eder..

Zira: Allah-u Talnn nihayeti yoktur.. rfan sahibi de bu sonsuzlukta terakki eder.. Haliyle, Allah-u Tal, onu gtrd yere kadar..

U B U D Y E T..

Bu UBUDYET, bir makamdan ayr; bir makama mahsus bir ey deildir.. Bir vel hullet makamndan halka dner; Allah-u Tal da, onu ubudiyet makamna kaim klar.. Ayn ekilde, mahabbet makamndan da dnebilir.. Hitam makamndan da dnebilir..

Bu konumann faydal yanna geelim.. Ubudet: Kulun, ilh mertebeden: Allah iin halka nisbet edilen makama dnmesidir.. Ubudet makamnn btn makamlara stnl vardr.. Onlara bir saltanat vardr..

kar

BADET, UBUDYET ve UBUDET arasndaki fark anlatalm.. BADET : Mkfat talebi ile, kuldan iyi amellerin kmasdr..

UBUDYET : Mkfat talebinden yana ak olarak, Allah iin kuldan

iyi amelin kmasdr.. Bu amel, Allah iin halistir.. UBUDET : Allah amelinden ibarettir..

bu mana icabdr ki: Tm makamlarda geerli saltanat vardr.. HTAM makamnn durumu da ayndr.. O da: Kurbet makamlarnn tmnn zdr.. Hepsinden kan hlsadr.. Zira O: Evliya makamlarn hatmekmekten ibarettir.. Bir vel, KURBET makamna yetiince, Allah katnda mahlukun yetiecei makamlarn tmne yetimi olur . Zira O: Allaha yaknlk makamna katlmtr.. Byle bir vusul ile de, halka ait makamlarn tmn hatmetmi olur.. Ve.. onun iin: Hullet makamndan da nasip gelir; mahabbet makamndan da nasip gelir.. Neticede o: Kurbet makamnn znde, HTAM bulur..

Kurbet makamnn ilkine, HULLET, adna verilmesindeki sebep: Yaknlk bulan kimsenin vcuduna, Yce Hakkn eserleri karm olmasdr.. Bundan sonra, MAHABBET makam gelir ki: Muhammed makamdan ibarettir.. Ama, ilh manzaralarda..

Ayrca, HTAM makam: Kurbet makamnn nihayeti iin bir isimdir.. Kurbet makamnn ise nihayeti yoktur.. nk, Allah-u Talnn nihayeti yoktur.. Lkin HTAM ismi, KURBET makamlarnn tmne bir zettir..

Netice: Bir kimsenin hsl : KURBET makam olursa.. o evliyann hatmi olur; HTAM makamnda, Resulullah S.A. efendimizin vekilidir.. Zira: KURBET makam, MAKAM-I MAHMUDdur.. Vesile ise.. KURBET ehlini o derece ileri gtrr ki: Hi kimse onu geemez.. Btn bu makamlarda bir tek ferd olur.. bu VESLE Resulullah S.A. efendimizin olup buna inanmak vaciptir.. Bizzat Resulullah S.A. bu manaya yle iaret buyurdu: - VESLE cennette en yce mekndr.. Ve o: Yalnz birinindir.. midim o ki: O kimse BEN olacam.. Niin o olmasn ki: Varlkta ilk zuhur onun iin oldu; elbet HTAM dahi onun iin olmal.. Saltn en stn, selmn en stn ona..