ES-SOHBETS-SFYYE

Bu eser , Ksec Ahmed Dede (.1777) adl birinin Mevlev tarikat hakknda yazd Arapa EtTuhfetl-Behiyye f Tarikatil-Mevlevviyye adl on sayfalk kk risalesine, eyh Galib in yine Arapa yazd talkattan ibarettir. Talkt, bir kitapta, baz konulara aklk getirmek iin yazlan eserlere denir. eyh Galib, bu kitabn hilfet ald eyhi Ali Nutk Dedenin izniyle yazdn bildirir. Anlaldna gre air, bu risaleyi ilesini tamamladktan sonra yazm ve Mevlevlik hakknda baz nemli bilgiler vermitir. Hayatta iken yazlm bir nshas stanbul niversitesi Ktphnesinde A.Y. 3408 numarada kaytldr. Bu risle, skdar Mevlevhanesi son eyhi olan daha sonra, skdar Selimaa Ktphnesi Mdrlnde bulunan; bir mddet sonra da Ankara Umum Ktphnede mdr muavini olarak vazife gren Ahmed Remzi Dede (1872-1944) tarafndan Trkeye tercme edilmitir. Ayn zamanda air olan bu zt, bu rslenin bir nshasn Kilis Mevlevhanesi Ktphnesinde grdn, Ankarada Umum Ktphneye muvin olarak tayin edildii tarihte ad geen ktphnedeki kitaplarn buraya getirildiini, kendisinin de tercmeyi o srada yaptn ve ona EnNushatu-afiyye fi Tercmetis-Sfiyye adn verdiini nszde anlatyor. Es-Sohbets-Sfiyye nin stanbulda bildiimiz iki nshas vardr. stanbul niversitesi Ktphnesi, T.Y.6335 nmarada kaytl erh-i Cezre-i Mesnev yazmasnn sonuna ekli olup on sayfadan ibarettir. 1203/1788de yazlmtr. Dier bir nshagene ayn yerde, A.Y. 3408 numarada kaytldr.

ES SOHBET'S SFYYE

Mellif Allaha en yakn yol cezbe yoludur diyor. Ben de derim ki cezbe olmayan her hangi bir tark (1) evliya indinde bir tark deildir. rfan (2) olmayan tark de byledir. Allaha iridirecek yollar mahlktn nefesleri saysncadr. Lkin, cezbe ve irfann okluuna bakp, biri dierine galip gelirse, ona nisbet ederek, bu cezbe tarki; bu da irfan tarki derler. Mevlev tarikatnn nisbeti aka, sem'a ve safyadr (3). Mellifin o cezbe-i lhiye (4) tarkidir ve db- ubdiyet (5) meslekidir demesi de bu hususa iaret etmektedir. Sylediimiz takarrur edince, Mevlev tarki, sde bir cezbe yoludur diyenlerin cehli meydana kar. Cezbesi ifrat derecede olanlar Mevln'ya meczblarn sultandr (6) dedi. Ma'rifeti cezbesine galib olanlar da onun lednn ma'rifine bakarak, riflerin (7) sultandr dedi. Ksec Ahmed Dede (8) tarkimize cezbe yolundan girdiinden, bize gre irfan manasnda olan son derece tevazu'lu edebe (edeb-i mutavtiye) cezbeyi takdim etmitir. Bizden de cezbeyi te'hir, edebi takdim edenler vardr. Nitekim Mevlna Mesnev'-sinde :

(1) (2) kudreti (3) (4) (5) (6) (7) (8)

Tarik: Yol, tarikat rfan : Manev ve ilhi bir feyiz olarak kinatn srlarn bilme Saf : Ruh kedersizlii Cezbe- i lhiye : lhi cezbe, Tanrnn kulu ekmesi db - ubdiyet: Kulluk yollar, uslleri. Meczub : Cezbeye tutularak kendinden geen rif : rfan sahibi Ksec Ahmed Dede : Bu eserin yazar

Ez Hod cym tevkf- edeb B-edeb mahrm mand ez lutf-i Rab Ez edeb pr-nr getest n felek Ve'z edeb ma'sm u pk med melek yani Allahdan tevfik-i edeb arayalm, zira edebsiz Allahn ltfundan mahrum kalmtr. Bu felek, edebten nurla dolmutur, melek de edebden dolay masum ve pk yaratlmtr demitir, Cezbe; sahv(1), marifet (2), irfn hasl eder ve aralarnda pek ok berzah (3) vardr. Bize gre berzahlarn en ltifi devr-i arh (4) ve nefh-i nay (5) ile olan sema' ve sefdr. Cezbe de ma'rifet de aka mlzemet eder. Zira ak, ihtidada ezicidir, mahv edici deildir. Cezbenin balangc Allahtan kula, dn de Allahadr. Ma'rifetin balangc kuldan Tanrsna, rc da (6) nefsinedir. Nefsini bilen elbette Rabbini bilir (7). te mahabbet, abdden Rahman'a rc'unda kuldan balar, ma'rifete tebeddl eder, o ma'rifete levzmn istihsal eder de - biz seni hakkyla tanmadk der. Rabden abde rc'unda ise Rabden balar ilme tebeddl eder, levzmna shib olana -ya Rabb ilmimi artr- der. Mellif diyor ki Hi bir kimse u mbteledi'lerin (8) ve mtebihlerin(9) sama szlerine bakarak zanetmesin ki Mevlna'nn slku (10) hilaf zredir Derim ki : Allah
(1) Sahv ; Kendine gelme (2) Marifet : Bilgi (3) Berzah: Zor ey (4) Devr-i arh . ark dn (5) Nefh- nay; Neyin flenmesi, almas (6) Rc : Geri dnme (7) Nefsini bilen ....: Mutasavvflar bu sz hadis diye rivayet ederler (8) Mbted : Bir ie yeni balayan (9) Mtebih : pheci (10) Slk : Bir yola girme, tasavvufta manevi yolculuk

seni meyyid (') klsn. Ulhiyet (2) dairesinin pek muazzam, ihtasnn (3) pek mkerrem olduunu bil. Slihi (4) de fsk (5) da iine alr. Nasl, Musa aleyhisselm Allann kulu ise Firavn da kuludur. Her kim inkr ederse kfir olur. Mahabbeti Allaha hasr (6) edenler iin ehemm (7) olan Hakkn kudretini kullarnda grmek ve msiv (8) ile megl olmamaktr. Amma bizim tarkimiz prde fn olmaktr, sir tarikatlerde olduu gibi, eyhde fn olmak deildir. Bunun sebebi ise tarkimizde bir ok meslekler vardr, bir eyh, onlann hepsini ihta edemez. Mnteh (9) ve vsl olmak isteyen bir tlib (10), zannnca kendini terbiye edecek bir eyh bulamazsa, ona lzm olan erkn- ma'lme (") ve db- mahssa (12) ile hizmete girmektir (yani ileye soyunmaktr). Tlib, o zaman, btn fukaraya (13) Mevlna nazariyle bakar ve elbette onda fn olur. Mellif Hazret-i Mevln'nn tarkat snnete uygun deildir diye nasl tasavvur olunabilir diyor. Ben Allaha yemin ederek derim ki asla tasavvur olunamaz nitekim bir rubisinde :

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13)

Meyyid : Dorulayan Ulhiyet: Allahlk vasf hta : Kavray, geni bilgi Slih : Uygun, doru, Tanrnn emirlerine uyan Fsk : Tanrnn emirlerine uymayan, fesat Hasr : Mahsus klma Ehemm : En mhim Msiv : Tanrdan baka her ey, dnya Mnteh : Bir eyi sona erdiren Talib : isteyen (Bir tarikata girmek isteyen) Erkn- ma'lme : Gerekli esaslar, kaideler db- mahssa : Hususi yollar, usller Fukara : Burada kul, insan manasna

Men bende-i Kur'nem eger cn drem Men hk-i reh-i Muhammed-i Muhtrem Ger nakl koned cz n kes ez goftrem Bzrem ez ve'z n sohan bzrem Ben kle isem Kur'ann klesiyim; ben Muhammed-i Muhtarn yolunun tozuyum; eer bir kimse bu sylediimden bakasn nakl ederse ondan da nakl ettii szden de bzrm diyor. Evliyann hepsinin tarki Kur'andr, Hadistir ve erat sahibinden ictihadlariyle aldklar yoldur. Kmil bir eyhe bir tlib gelir mrid olmak ve tarikate girmek arzusunu izhr ederse eyh tecelli-i ird denilen talep ve arzusuna bakar, bu arzuyu mani' olunmaz derecede kuvvetli bulursa ona hizmetle - ileye soyunmakla - emr eder. Eer tlibin arzusunu zaf bulursa ona zikr telkin eder, birr takva (') ile eski sanatyla megul olmasn tavsiye eder, bu suretle bu zaf (2) arzulu tlib de muhib (3) olur. Bunlardan daha aa mertebede bir slik (4) gelirse ona gnahlarndan tevbe Allaha inbe (5) etmesini ve Mesnevi dinlemesini tavsiye eder ve temme ve hrz (6) gibi teberrk edilir birey verir o slik de muhibb-i ma'tf- mkerrem (7) olur. ileye soyunanlarn (8) hizmeti
(1) Birr takva: yilik ve Tanrnn emirlerine uyma, Tanrdan korkma (2) Zaf : istei az (3) Muhib : Tarikata girmi kii. Bu derecelerin ilkidir (4) Slik : Slka girmi kii (5) nbe : Tvbe etmek (6) Temme ve hrz : Nazardan korunmak iin verilen muska (7) Muhibb-i ma'tf- mkerrem: (Tarikata) Saygdeer kiilie kavumu ve tarikata ynlendirilmi muhib. (8) ileye soyunmak : ileye girmek

nevfilden(') stndr, zira bunlarn hizmetlerinde bakalarna yardm ve mslmanlardan def'-i mazarrat (2) vardr. Nitekim nevfilin en fazletlisi mslmanlarn menfaatlenmesidir. Zenginlerde, eer cmertliin faydalar bakalarna eriiyorsa, ahlkn en fazletli ksmndan saylr. Hasislik de bittab en fensdr. Tlib arzusundan vazgemezse eyh, o tlibin btn maln fakirlere bezl (3) etmesini emreder. tat ederse ileye soyunmasn emreder. Cmertlik ve hizmet, ml ve beden amellerin efdalidir(4). Bizim zikrimiz kalb, ruh ve srrdir. Fikr kalbin, ak rhun, cezbe srrn zikridir. Nfile ibadetler, riyzetler ve hizmetler cezbe tahsli (5) iindir. Cezbe husulnde (6 ) slik ancak muayyen farzlarla itigl eder, onun ed edilmesi ok lzmdr, ondan sonra terakki ederek nevfil ile megl olur. Fakat bu, evvelki nevfil gibi deil, kurb- nevfil (7), kurb- feriz (8) ve emsali kabilindendir. Bu terakki kabiliyet ve himmete gredir. Mellif, Mevlev tarkatnn biati (9) budur diyor. Ben de evet yle derim. Lakin onda bir sr vardr. Mellif, onu saklad m, vkf olmad m, yahut onunla i tamam oldu mu bilmem. O da bir tavr- mahsus zre olmayp eyhinin msa'ade ve izniyle telkin etmesidir.

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9)

Nevfil : Dinde farz ve vcibden baka yaplan ibdetler Def-i mazarrat: Zararn defi, ortadan kaldrlmas Bezl : Bol bol verme Efdl : En faziletli Tahsil : renme Husl: Hsl olma, meydana gelme Kurb- nevfil : Nevfile yakn olma Kurb- feriz : Farzlara yakn olma Biat : Kabul ve tasdik usul

Mellif, Tc (1) gaydirmenin keyfiyyeti diyor Ben derim ki tcn ykseke olmasn Mevln ictihd buyurmudur. Siyah elbise, turuncu mze (bir nevi' ayakkab, izme) de yledir. Lisn- er'de (2) Drr'a denilen tennreyi evvelce giyerlerdi. Mellif, hrka giydirmenin keyfiyyeti diyor. Ben derim ki hrka silsilesi telkine mlzm (3) deildir. Horasan erleri diye mehur olan Kbreviyye, Hemdniyye ve hcegn Kmeyl b. Ziyad'dan veya ondan Hazret-i Ali'ye bitien tarkden almlardr. Yahut ta Hazret-i Ali'ye mntehi (4) olan Oniki mam'dan almlardr ki Cneydiyye hilfnadr. Cneyd'ler ise Nefeht'da zikr edildii vechile, telkin ile hrkay, birlikte yani ikisini birden almlardr. emsiyye ile Velediyye arasnda, baz cahillerin sandklar ve ayrlk drmek istedikleri gibi bir fark yoktur. Lkin meslekler ve tavrlar oktur. Mellif, Zkirin (5) zikri ruha vasl olunca ona sem' lazm gelir diyor. Ben derim ki Sem' ve saf aka mlzmdr. Ak tahrib edici olmayp ezici olduundan vcudu tevi (6) eder, sonra da yava yava eritir diye tahkikatta bulunmutum. Bu tahkikatmza mellifin ak ruhun zikridir, zikr ruha vasl olunca klara sem' lazm gelir demesi ne kadar da tetbuk (7) etmektedir. Zkirler klara yetiince baskalar. Zira matlub olan zikrin ruhu istilsndan sonra srra akmasdr. mdi ak mertebesine gelmeden zikr haram, fakat k olanlara ise faydaldr.

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

Tc: Tarikatlarda baa giyilen klah, balk er' : Din kaideleri Mlzm : Bal Mntehi : Son bulan Zkir : Zikr eden, Allaha zikr eden, anan Tevi : Kartrmak Tetbuk: Uymak

Mellif, bundan sonra tc giymenin edebini bil diyor. Derim ki bu tc giymeden murad inbedir, irde deildir. Zira tarkimizde zkir mnib (]) ile k Mrid'in tlar birbirine muhalifdir. Mrid ba kesilecek olsa dahi teberrken (2) tacnn altnda kalmak ister ve ifa edilmeyen baka bir srdan dolay da asla karmaz, bir taraftan bir tarafa imekle iktifa eder. Mellif, Cebril aleyhisselm drt tc getirdi denildi diyor. Ben derim ki sfiyye kitaplarnn bazlarnda bunu grmedim, bazlarnda grdmse de doruluu hakknda hkm vermee kdir deilim. Mellif, ikinci fasl db (3) beyanndadr diyor. Ben de bizim yaptmz gibi risle te'lif (4) etmemek de dbdandr derim. Lzum olursa o tabi baka. Zira Mesnev hereyi cmi' (5) hak ve btl (6) ayrcdr. Mellif, o db da zhd (7) takva (8) ve ver'dr (9) diyor. Ben de derim ki mellif ii gletirdi gibi grnrse de Allaha yemin ederim ki geniletti ve iktiz zre kolaylatrd. Lkin tarkatmzdaki mellifler mrid ile mbin'in dabn ayrmamlardr. Mellif, ve uykuyu terk etmek diyor. Derim ki ite bu ma'nadan dolay mhadeye (10) rabet ettirmek

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10)

Zkir Mnib -. Zikr edip Allah'a ynelen Teberrken : Uur sayarak db : Usuller, kaideler Te'lif etmek : Eser yazmak Cmi': Toplayan Hak ve btl : Doru ve yalan, yanl Zhd : Her trl zevke kar koyarak kendini ibadete vermek Takv : Tanrnn emirlerine uyma Vera : Haramdan kanma Mahede : Gzle grme. Tanrlk lemini grme

iin mridlerin ryasna itibar yoktur denilmitir. Rya da uykudan sonra olur. u halde uykuyu terk etmesi emredilenden nasl olur da ryas sorulsun? te bu yzden bazlar mevlevlerin ryay inkr ettiini ve ryaya itibar etmediini sylerler. Bu doru deildir. Nass (') varken icma (2) varken ryay inkr tasavvur olunabilir mi? Ksacas mevlevler, ryay tarikatte, Cneydler gibi esas saymazlar. Sebebi ubudiyette sebat tahsiline mebndir(3). Olabilir ki slik grd mjde veren veya korkutan ryada gurura ve tembellie kaplabilir. Mellif, nefsi riyzetlere (4) altrmak diyor. Derim ki a olduun halde, mkemmel yemek varken nefse riyet eriatte memnudur. Lkin hellden yemek ve pheli taamdan kanmak lazmdr. pheli bir taamda, fakhlerin (5) itihadna gre, aln son derecesine kadar tahamml etmek lazmdr ki bylece phe giderilmi olsun. Mellif, ancak derghlarda oturmal diyor. Ben de derim ki baz kimseler mrid nerede bulunursa bulunsun, Hnkr (6) ona nazar (7) eder derler. Evet.. her ne kadar yle ise de zannedildii gibi deildir. Derghda bulunana derghda, harabatta (8) olana da harabatta nazar ile bakar. Zira her ikisi de namaz olduu halde kahvehne ile K'be'de klnan namaz bir midir?

ibadet

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

Nass : Manasnda aklk bulunan yetin delil olarak gsterilmesi cm: Byk din bilginlerinin bir konuda birlemesi Mebn : Dayal, bal Riyazet: Nefsi krmak iin dnya lezzetlerinden saknma fazla Fakih : Din bilgini Hnkr : Tasavvufta eyh Nazar etmek: Bakmak, gzetmek Harabat : Meyhane

Dervi elbiselerinden olan aba, tennure vesireyi giyinmek de sem'daki db byledir. Terkedenin vslne (]) zarar vermezse de bunlar if etmek daha tam ve iyidir. Eer kasden terkederse slkne zarar verir. Mellif, d eki etmiyeler diyor. Derim ki Tarikatmzda zabt u rabt (2) lzmdr ve terki ciz deildir. Yzne kar medhetmei de terk etmek vcibdir. Hususiyle mbtediler (3) nefisleri tamamiyle terbiye olmad iin, mcadele onlara galib geleceinden, memnu'dur. Byle bir krgnlk vukundan biraz sonra, msfaha ederek veya zr dileyerek mahabbeti tazelemek lazmdr. Tarikatmzda bir saatten fazla dargnlk ciz deildir. Mevlev fukarasnn (4) dargnl bir tlbendin yaz scanda kurumas kadar muvakkettir sz aramzda mehurdur. Mellif, mathabda hizmet mevlev tarikatnn uslnden olduunu biliniz diyor. Derim ki bu veysiyye meslekinde olan mrid-i slik (5) iindir. eyhin hcresindeki hizmet (mevlevlerde bu hizmete meydan denir) baka meslektir, bazan irdete, bazan inbete benzer ber-zahdir ve orada hizmetin mddeti 18 senedir. Bu meslekin berzah olmas mahdud olduundandr, bozulduunda (yani bir gece ayrlm olunduu vakit) yeniden balamak icab eder ki iradet meslekine benzer ve burada slikin eyhde fni olmas lazm gelmekle de inbet meslekine mbihdir (6). Tarkimizde slikleri, mereblerindeki i'tilfa gre, hakikate

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

Vsl: Bir yere ulama Zapt u rabt: Disiplin Mbted : Bir ey renmeye yeni balayan Fukara : Burada tarikat'a mensup kiiler anlamnadr. Mrid-i slik : Manevi yola girmi mrid Mbih : Benzeyen, benzer

sl (1) eden yollar trl trldr. Slike lazm olan Mesnev-i erif dinlemek, tevecch ve db ile mukabelede bulunmak, onlardan hi birini inkr etmemek art ile dervilere hsn-i zannetmektir. Zira o slik, maksda vsl olsa de evvelki sliklere tafdl edilemez. veysiyye meslekinden olan slike eyhini kble deil mihrb ittihaz etmesi vcib olur, yle ki ona dnd zaman kbleye ynelmi olur. Arkasn dnerse, kbleye dnen kimse gibi namaz bozulur. eyh iin lazm olan da o sliki erkna riyette bulundurmaktr. Bakasna inbe etmi veya hilfet alm olup da tarikatimizde muhib ve mnb (2) ise mahabbet dbn eyhden renir. eyh de o dab mride retmelidir. veysiyye mesleki husl ve tahsl olmak zere iki nevidir. Bizim bahsettiimiz ancak tahsl tarafdr. Mellif, ma'hd (3) mddet tamam olunca hizmet cihetiyle, tarikde kmil olmu olur diyor. Derim ki hizmette kemlin ve ma'hd mddeti tamamlamann ma'nas avmn anlad gibi deildir ki hizmet eden mddetini bitirince hizmet ondan skt olsun (4), belki ondan murd hizmette keml hsl etmek ve dabn o suretle yerine getirmektir. Bu, mridi her hangi bir eyi emrederse, tamamiyle if eder demektir. Mukallid olsun muhakkk olsun byle bir kmile derghda fukara ve meyihe (5) hizmetle icbar edilmez, yaparsa kendisi iin feyzdir.

(1) (2) (3) (4) (5)

sal: Gtrme, ulatrma Mnib : silii brakarak, tvbe eden Ma'hd : Bilinen, belirli, belli Skt olmak : Dmek, hkmsz, olmak Meyih : eyhler

Mellif, derghta oturmayan ticarete alsn diyor. Derim ki derghlarn vakflar mtevekkil (1) olan fukaraya meruttur (2). Kazan sahibi olanlara ondan yemek haram olur. Mellif, oruca devam etmelidir diyor. Derim ki eer slik riydan (3) emin olursa... olmazsa evvel riyy kalbten skp atmaya almaldr, yoksa bu oru da bir gnah olur. eyhe lzm olan hem orucu hem de riyy gnlden karmasn emretmektir ki bu da eyhin slikin halini pek iyi bildiinden ileri gelmesidir. Hangi meslekten olursa olsun, mevlev slike, erat ve tarkat dabndan hi bir edebi terk etmek ciz deildir. Melmet (4) ile tesettr (halini gizlemek) vsl olan velilerden bakasna ciz olmaz ve melmet yalnz tarkimize mahsus deildir. Vsl olmadan tesettr edenin gnah kendi boynuna. Vusl ihtimline mebni, bu iddiada olan bir ahs inkr etmemelidir.

( l ) Mtevekkil : Kanaatkr (2) Merut : art koulmu (3) Riya : ki yzllk (4) Melmet: Tasavvufta tekilatlanmay yani tekkeyi, zikri ve husus giyimi kabul etmeyip Allaha ak ile ulalacana inanlarn yolu

eyh Galib- Prof.Dr. Ali ALPARSLANKltr ve Turizm Bakanl Yaynlar No: 964-1988 Yl-Birinci Bask

www.semazen.net