GDO, TARIMDA VERM DEL KRI ARTIRIYOR

Mehve Evin mehves.evin@milliyet.com.tr Tm Yazlar

05 Aralk 2012 - 02:30

an etkin dnrlerinden Raj Patel, dnyadaki alk sorunuyla ba etmenin yollarn anlatt: Patel, sosyal adalet yaznnn rock star... Milliyete verdii zel rportajda, GDOnun lks sevenlere hizmet edeceini ama yaamn kalitesinin organik tarmda gizli olduunu syledi

Reutersin yln fotoraflar arasnda yer alan bu fotoraf, Afrikada yaanan al ortaya koyuyor. Akademisyen, gazeteci, aktivist ve yazar Patel, amzn en etkin dnrlerinden saylyor. Hatta kimileri ona mesih bile diyor! Patel bu tip yaktrmalar kibarca reddetse de ilgiden ikayeti deil. Milanoda uluslararas medyann byk ilgisini eken Patelle ar meseleleri konutuk... * Dnyadaki alk sorunuyla ba edebilmenin binlerce zm var, diyorsunuz. Peki neden ciddiye alnmyor? Her eyden nce bu zmler, kamu yararna olan bilim yntemleri o kadar kr ettirmiyor. Polikltr, tahlda nitrojen sabitlemek gibi yntemler lgn para kazandrmyor. Karar vericiler byle teknikler iin gereken yeterli eitimi, altyapy salamyor. Oysa elimizde, bu tekniklerin zellikle ktlk zamanlarnda ok ie yarayacana dair kantlar var. Kimse iklim deiikliiyle mcadele etmek iin yeterli abay gstermiyor. Bu, ocuklarmza hakarettir. * Bu tavr, kresel mi?

- Evet... ABDnin iklim deiikliiyle ilgili tutumuna bakn; patetik. Bizler elimizden geldiince anlatmaya alyoruz. irketleri, ilerin yaplma biimini deitirmek zorundayz. u andaki kriz, dnyadaki derin politik krizin sadece semptomu. * Occupy hareketi de bununla ilgili. Dnyann sorunlaryla ba edebilmek iin sistemi deitirmeliyiz, deniyor. Bu mmkn m? Bizler ne yapabiliriz? - Hatrlayn, 20. yzyln byk sosyal deiimleri insanlarn katlmyla, onlarn vizyonlaryla gerekleti. Yaamak istedikleri dnyay anlattlar. Sosyal deiim hareketlerinin baarl olmasndaki en nemli nokta, insanlarn bir gn bunlarn gerekleebileceine dair inancyd. Ve bunlar sradan insanlard... Bence bizim gndelik hayallerimiz, aslnda yaamak istediimiz dnyay yanstmyor. Daha ziyade neyi satn almak istediimiz zerine kurulu...

Patel sohbetimizde, insanlarn gndelik hayallerinin, aslnda yaamak istediimiz dnyay yanstmadn syledi. Kadna iddet artyor * Konformizm de var tabii... - Evet, var. Siyaset, daha iyi bir dnya iin hayal kurmay iermiyor. klim deiiklii sorunu, gelecei nasl hayal ettiimizle ilgili aslnda... Yemek, gezegenin gelecei gibi konulara gelince insanlar, sfr karbonlu bir gelecek kurmakta birleiyor. Bence ocuklarmzn gelecei ve yeterli yiyecek salamak iin yava yava bu noktaya geliniyor. ounlukla kapat, daha az araba kullan, bisiklete bin, yerel ve srdrlebilir gdayla beslen trnden tavsiyeler dinliyoruz. Bunlar ok nemli, ben de uygulamaya alyorum. Ancak bu sistemi deitirmek deildir, sisteme uyum salamak oluyor. Daha byk hayaller kurmamz gerekiyor. * almalarnzda kadna iddetin iklim deiikliiyle balantsna da atfta bulunuyorsunuz... Trkiyede de kadna iddet sorunu byyor. - Trkiye bu konuda yalnz deil, dnyann pek ok yerinde kadna kar iddet artyor... La Via Campasina (Uluslararas Kyl Hareketi), ev ii iddetle birlikte -ki korkun ve salgn boyutlarda- yapsal iddete kar da kampanya yapyor... Eer kz ocuu olduun iin okula gnderilmiyorsan, rnn pazarda satamazsn... Bu da geleceine kar bir iddettir! ABD gibi endstriyel lkeler atmosferi kirletiyor diye g etmek zorunda kalyorsan,

bu da iddettir. iddette seviyeler vardr. Ama sonuta iddettir, smrdr. Campasinann mesaj ok nemli: Adil bir toplum yaratmak iin fiziksel ve yapsal iddeti sona erdirmemiz gerekiyor. Temel demokrasiden bahsediyorum. Bu, zellikle savalmas gereken bir konu. * G de bununla balantl. Kynde geinemeyen, byk ehre geliyor. Ama burada da geim sknts yayor... - Neden iftiler kendilerine yetecek geliri kazanamyor, geinemiyor? nk satt rnn fiyat ok dk. AB mesela en temel rnler iin sbvansiyon koyuyor. iftiler bundan yararlanamyor. Cevap, sbvansiyonu kaldrmak m? Bence her iftinin destee ihtiyac var. nk dnyann yiyeceini onlar salyor. Eer doru koullarda tarm yaparlarsa, iklim deiikliiyle mcadelede nemli rolleri var. * yle ama kim iftinin ne dediini dinliyor ki? - Tam da bu yzden dayanmaya ihtiya var: Yiyecei tketenle, reten arasnda... Bu rnleri yetitirenlerle tketenler arasnda yeni balarn gelitiini gryoruz. La Via Campasino, Slow Food bunlara rnek. Kucakta yemek yiyoruz * Modern dnyada doal gdalarla beslenmek giderek zorlayor... nsanlara bu gidiat nasl anlatacaz? Alkanlklarn nasl deitirecekler? - Peki sizce alkanlklar neden deiir? * Hayat deitiinde... Artk ehirlerde yayoruz, marketten alveri yapyoruz, yiyeceimiz, yaam tarzmz deiiyor... - Evet, tek bir neden deil, kompleks bir durumdan bahsediyoruz. Gdann ocuklara pazarlanma biimi mesela... Geleneksel yemekten ne kadar uzak. Spermarketler, i hayatmz... Bir yerden dierine koarken kucamzda yemek yer olduk. Bu kapitalizmin tezahr, saat be saat smrlmenin sonucu. Slow Food organizasyonunu ok deerli buluyorum. talyada tarmda alanlarn cretleri deiti, alanlar iki saat len paydosu yapabiliyor. Yemek yiyip bunun tadna varabiliyorlar. Bu tip deiimler yaplabilir. te yandan ABDde kstl bir geliriniz varsa isteseniz bile geleneksel yiyeceklerle beslenemezsiniz. nk pahal. O zaman yiyecei ucuzlatmayalm, en fakirin gelirini artralm. Bence zmn bir paras da bu...

GDO iin bize bakn * GDOlar konusunda Trkiyede tartmalar sryor... Henz yasak ama kuvvetli bir lobi var. Sizin tavsiyeniz nedir? - unu bilmelisiniz: ABD vatandalar byk bir bilimsel deneyin paralar u an. Uzun vadede ne kacan henz bilmiyoruz. Bu tohumlar reten firmalarn evresel etkilere bakmadan byk krlar elde ettiini biliyoruz. Daha verimli olacak diyorlar, ama baktmzda geleneksel tarmla ayn miktar rn alnyor. Sper tohumlar var mesela... imdi Agent Orangea (ABDnin Vietnamda kulland yaprak dkc bir kimyasal) kar gelitirilmi bir rnden bahsediyorlar. Delice bir ey var burada! Gideceiniz yol budur, ABDnin haline bakn. Asl soru u: Monokltre baml olmayan bir tarm biimi var mdr? klim deiikliiyle mcadelede daha etkili, mesela daha az su kullanlan, daha az karbon salm gerektiren tarm biimi nedir? Cevap, evet var.

* Geleneksel tarm m? - Aslna bakarsanz ok sofistike yeni yntemler var. Kba, polikltrde ok geliti. Ama yine ok kazanl olmad iin bunun iin lobi yapana rastlamazsnz. Kimse polikltr yapt iin Bentleye binmiyor... Buna karlk, genetik modifikasyon yaplan rnlerle uraan pek ok kii Bentleye binebilir! Genetii deitirilmi rn retenlerin yzde 99un iinde olmadn unutmayn...

868 milyon a 1.5 milyar obez! talyan gda markas Barilla, Milanodaki Bocconi niversitesinde 2009da kurduu think tankte dnyadaki gda ve beslenme sorunlarn aratryor. Ama, gda ve beslenmeyle ilgili sorunlarn ekonomik, siyasi, sosyal ve evresel faktrleri analiz etmek. Barilla Center for Food and Nutrition (BCFN) adl kurulu, Gda ve Beslenme Forumunun drdncsn geen hafta dzenledi. Dnya apnda politikac, akademisyen ve sivil toplum liderleri iki gn boyunca dnyann en can yakc sorunlarn tartt. Balklar grupta toplanyor: 1. Alk snrnda 868 milyon insan yayor. Buna karlk 1.5 milyar insan obez! Her yl dnyada alktan lenlerin says 36 milyon. Fazla yemekten len ise 29 milyon... 2. Dnyada retilen tahln yzde 6s bioyakt retimi iin kullanlyor. 3. retilen gdann yzde 30u pe atlyor. ecek temiz su bulamayanlarn says ise 1 milyar. Lfer de forumdayd Foruma katlan konumaclar arasnda Raj Patel ve Lester Brown gibi dnya apnda tannan aktivistlerin yan sra, iklim deiiklii paneli yesi Prof. Riccardo Valentini, eski ABD Gda ve Tarm Bakan Dan Glickman, Avrupa Komisyonu Salk Direktr Paola Testori Coggi gibi nemli isimler de vard. Konu gda ve beslenme olduundan bilim insanlar, cerrahlar, onkologlar ve ocuk hastalklar uzmanlar da katld foruma. Gdann letiimi balyla yaplan panelde ise Trkiyeden de bir konumac vard: Fikir Sahibi Damaklarn kurucusu Defne Koryrek, lfer kampanyasn anlatt.

Yiyeceini pten arayan bir insan ve Yunanistanda patates datm srasnda yaanan izdiham. MODERN MESH M? * Share International adl dini grup, Raj Pateli Colbert Reportta seyrettikten sonra yazarn Budann reenkarnasyonu, bekledikleri kurtarc Maitreya olduunu aklad. Patel ise insanlarn dini liderleri deil, kendilerini dinlemesini savunuyor... * Oxfordda felsefe, siyaset ve ekonomi okuyup London School of Economicste mastern tamamlayan Patel, doktorasn Cornell niversitesinde Geliim Sosyolojisi zerine yapt. * Dnya Bankas, Dnya Ticaret Organizasyonu ve BMde akademisyen olarak grev ald. Ancak bu organizasyonlar ak ak eletirmekten kanmad. Ayrca 1999daki Seattle protestolarnn organizatrlerinden. * 2008deki kitab Stuffed and Starved: The Hidden Battle for the World Food System- Tknm ve A: Dnya Gda Sistemindeki Gizli Sava ile NYT bestseller listesine giren Patelin son kitab The Value of Nothing-Hibir eyin Deeri. * Kitaplarndan anlalaca gibi dnyadaki fakirlik, alk ve eitsizlik konularn ele alyor. AZ YYEN HASTA OLMAZ Prof. Umberto Veronesi, talyann saygn onkologlarndan. Ayn zamanda BCFNin danma kurulundaki pek ok akademisyenden biri. Prof. Veronesinin konumasndan baz notlar: * Aratrmalara gre ne kadar ok yerseniz, o kadar hastala (kansere) yakalanma riski artyor. * Gda bir taycdr; her trl kirli maddeyi vcudunuza tar. Hava gibi vcudunuza girip kmaz. Kalcdr. * Tabii ki ne yediiniz nemli. Asl mesele, bu hastalklar nasl nleyeceiniz. * Yzyl banda her 30 insandan biri kanserdi. imdi bu oran 1/3e kt. Yiyecein kalitesinin dmesine paralel bir gelime bu. * Giderek una ikna oluyorum: Hepimiz vejetaryen olmalyz. Barsak kanserinde en nemli etkenler arasnda evresel etkiler ve youn et tketimi geliyor. * 1 kilo et iin harcanan su, ulam, yem masrafn ve tabii ki hayvanlara uygulanan adil olmayan muameleyi dnn... Herkese yetecek yemek var bu dnyada, ama canl hayvan stoklaryla deil!