Demir Kkaydn Mihri Belli zerine Yazlar

Trkiyenin Sosyalist ve Aydnlaryla Polemikler

Yaynlar
1

Mihri Belli zerine Yazlar

(Trkiyenin Sosyalist ve Ayarnlaryla Polemikler)

Demir Kkaydn

Dijital Yaynlar ndir Oku Okut - oalt Dat

Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr. Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak basmak ve datmak serbesttir. Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar
2

indekiler

Gogoln Paltosu Mihri Bellinin 90 Ya Vesilesiyle ......................................................................... 4 "Vatan Partisi Program Eletirisi"nin Eletirisi ................................................................................. 11 Giri: Trkiye i Snfnn Asgari Talepleri: V.P. Program ........................................................... 11 Genel Eletiri ................................................................................................................................. 12 Eletirinin Analitik Eletirisi: Amerika Konusu .............................................................................. 13 Demokrasi Konusu ........................................................................................................................ 20 Ucuz Devlet Konusu................................................................................................................... 22 uurlu Ticaret Konusu ............................................................................................................... 24 Yurtseverliin Derini ya da Milli Gurur nsan Nereye Gtrr (Mihri Bellinin Gnah) ......... 27 Millet Gerei zerine ................................................................................................................... 34 Mihri Belliye Fax ............................................................................................................................... 43 Abdullah calan'n Yarglanmas ve Gelimeler ........................................................................... 43 Ekler................................................................................................................................................... 48 Mihri Bellinin 1974 ylnda Emeki Dergisinde Yaynlanan Kvlcml Eletirisi ............................ 48

Gogoln Paltosu Mihri Bellinin 90 Ya Vesilesiyle

Hepimiz Gogoln paltosundan ktk Dostoyevski

Mihri Belliyi ilk grdm yl 1968dir. Yani 38 yl gemi. Demek ki, o zamanlar 52 yandaym. Yani benim imdiki yamdan biraz daha genmi Mihri aabey o zaman. Ben 19 yandaymm. Caalolu yokuunun Nurosmaniye caddesiyle kesitii kedeki binann en st kat Yap ileri Sendikasyd. smet Demir, yer bulamayan Devrimci renci Birliine Yap ileri Sendikasnda (Y S) yer vermiti. Alt katnda da Trk Solu dergisi kyordu. Mihri Belli Ankarada yayor ama sk sk stanbula da geliyordu. Geldiinde elbette Trk Soluna da uruyordu. Deniz, Mihri Aabey gelecek, oturup biraz sohbet edeceiz, sen de katl demiti. Ben de kuamn birok sosyalisti gibi daha lise alarnda Trkiye i Partisi iinde ilk politik ve rgtsel tecrbelerimi edinmitim. Trkiye i Partisinde eski komnistler hakknda genellikle kmsemeyle konuulurdu. Adeta onlar ve onlara ilikin konular bir tabu gibiydi. imdi onlarn en bilinenlerinden birini yakndan grmek ve dinlemek mmkn olacakt. Hi de yle bizlere yanstld gibi deildi. Bizlerle bizlerden biri, ama tecrbeli bir aabey gibi konumutu. ok okumak gerektiinden, okulu asmamak gerektiinden, Marksizmi iyi bilmek, Marksist klasikleri okumak gerektiinden sz etmiti. (o sra Aybar Prohudon okuyun diyordu. ) Faistlerle iyi mcadele edebilmek, polisin ikencesine, hapishane hayatna dayanabilmek iin spor yapmak ve salkl yaamak gerektiinden ve u an hatrlamadm daha bir sr eyden sz etmiti. Sorular, daha dorusu sohbeti Deniz ve Grkan srdryorlard esas olarak, biz sessizce dinliyorduk. Dorusu bu ilk karlama beni ok etkilemiti. te nihayet bizim gibi, bizim dilimizden anlayan bir insan vard. Haklarnda estirilen o olumsuz havaya hi de uymuyordu karlatm insan. T Pte Aybarla ya da Arenle oturup byle, bu konularda bir sohbet etmek hayal bile edilemezdi. Karmzdaki insan onlardan ok daha fazla ekmi, ok daha eskilerden beri mcadele etmiti. Tam da bizlerin kafalarndaki sorunlar rahatlkla konuabildiimiz, bizden biri, bir aabeyimiz vard karmzda. O zamana kadar T Pte grp altklarmza hi benzemiyordu. Geri MDDyi savunan DBn (Devrimci renci Birlii) bir yesiydim ama ben hala kendimi bir T Pli kabul ediyordum o ana kadar. Kafamda bir sr sorular vard. T Pte eksik ve ryen bir eyler vard. Sosyalizm iin mcadele etmi, yllarn hapislerde geirmi bu
4

eski sosyalistlere T Pte czzzaml muamelesi yaplyordu. Bunun nasl bir hakszlk olduunu, Mihri Belli ile kanl ve canl olarak grmtm. Benim iin T P, orada bitti. T Pli kabuum, Y Sin o kk odasnda Mihri aabey ile o sohbetten sonra krld. Yllar sonra, 1980lerin banda, teorik evrimimi anlatan bir nszde bu dnemi yle anlatmm: T P genellikle burjuva aydnlarn, kasaba avukatlarnn, aristokrat iilerin sendikaclarn egemen olduu bir partiydi. Onlarn yaps tm partiye damgasn vuruyordu. T P saflarndan km, niversitedeki militan eylemlere katlm her devrimci genci T P'in bu havas bomaya balamt. Bu genler "eski"lerle karlanca, tam psikolojilerine uygun bir havay da onlarda buluyorlard. Eskiler de uzun bir mcadelenin imbiinden gemi dava adamlarydlar. Onlarn gl kiilikleri, sava nitelikleri, yalarndan beklenmeyecek devrimci cokunluklar, dnn T P'te yetimi militanlar zerinde silinmez izler brakyordu. Bu etki T P'in yanl tantmalar lsnde de artyordu. T P kendisinin Trkiye'nin ilk ii partisi olduunu iddia ediyordu. "Eski Tfekler"i hor gryor, kapsndan ieri adm atmalarna bile msaade etmiyordu. Eskiler iin "Bir zamanlar bu ile uramlar ama hi bir ey yapamamlar; ite biz bir ktk, pir ktk. Trkiye'nin en cra kyne bile sosyalizmi duyurduk" anlamndaki bbrlenmelerinden geilmiyordu. Bu yndeki propagandayla yetimi gen, eskilerle karlanca, T P kurucular kumda omak oynarken sosyalizm urana mcadele vermi, hapisler yatm, ikenceler grm eskilerin inanc ve heyecanyla; T P'lilerle kyaslanamayacak stnlkteki Marksizm bilgisi, rgtlenme tecrbesi ile karlanca, en azndan, davay yllarca srtlam bu insanlarn grd muamele karsnda isyan etmekten kendini alamyordu. T P'in silah geri tepiyordu; nefret yerini saygya brakyordu. Her ey, tarih nasl anlatlmt ve gerek nasld? Hele T P'in eskileri kapsndan ieri uratmamasnn gerek sebebi olan, burjuva legalitesinden, hogrsnden yararlanma kaygs anlalnca, her devrimci gen, yerini ezilmi ve ezilen eskilerin yannda belliyordu. (Kvlcml Eletirisine nsz) * Aklmda kalan karlamalardan ikincisi, Teknik niversitenin yemekhanesinde Millet Gerei balyla yapt toplantdr. Bir tr yar legal bir toplant saylrd bu, ilk kez ak ak Krt sorunu sz konusu olmu ve bir tabu krlmt. En azndan biz gen kuaklar asndan. Marks, Gotha programn kastederek, Alman iilerinin onda olmayan eyleri ve kendi zlemlerini grdklerini syler. deolojik olarak Mihri Bellinin o konumas ok yanl ve tartmal olabilirdi. Ama onu nemli yapan bizlerin onda grd ve o dnemdeki nesnel anlamyd kanmca. Bu da ilk kez Krt sorunundan dou sorunu olarak deil, adn koyarak, Krt sorunu olarak sz edilmesiydi. * Ama Mihri aabeyi daha yakndan tanma ve gzleme imkann 1969daki Dev-Gen kongresinden nceki gnlerde bulmutum.
5

FKFnin Dev-Gene dnecei kongreden nce, biz stanbul ekibi olarak, daha dorusu artk FKF yesi olmu DBller olarak, daha sonra Beyaz Aydnlk adn alacak, imdiki Dou Perinekin o sralar billurlamaya kmaya balayan izgisine kar ideolojik mcadele vermek ve Kongre hazrlklarna katlmak, Ankaral arkadalarn havasn yoklamak iin erkenden Ankaraya gelmitik. Siyasal kantininde ve koridorlarnda, hemen hepsi de eli kalem tutan kiiler olan dou Perinek ekibiyle teorik tartmalar oluyordu. Bizlerin az laf yapmay pek bilmezdi. Az laf yapanlarn neredeyse tamam Dounun tarafndayd ve bizleri sola sapmakla suluyorlard. Biz de onlar saa sapmakla, halk savandan vazgemekle ve cuntaclkla. imdi burjuva basnnda her biri birer ke yazar olmu, ahin Alpaylar, Cengiz andarlar o zamanlar Dounun teorik kobalar gibiydiler. Bizlerin iinde onlarla teorik ak atacak tek kii Mahir ayand. Kongre ncesinde akamlar stanbul ve Ankarann btn nde gelen militanlar Mihri Aabeyin evinde toplanyorduk. Orada hem ayrlk noktalarmz tartyorduk hem de Dev Gen kongresinde ynetimin kimlerden oluacan. Sevim Abla da bir yandan bizleri dinliyor bir yandan da Franszcadan yine bir klasii eviriyor, ara sra da ok nadir olarak sze karyordu. Mihri aabey, yllardr MDD iinde tannm bilinen bir kii olduu, ayrca terziler tevkifatndan eski bir komnistin olu olduu iin Dev-Genin bakanlna Atilla Sarp nermiti. Bizlerin bir itiraz yoktu. Zaten byle eylere fazla nem de vermiyorduk. Bizim dikkatimiz imdi Doularla ayrlk konusuna ynelmiti. Kendimizi RSD P kinci kongresinde gibi gryorduk. Onlar da yllarca urap tam parti kongresi yaptklarnda Bolevik-Menevik diye blnmemiler miydi? imdi ayns bizlerin de bana geliyordu. Dou ve dier kalemorlar da bizlerin Menevikleriydi. Blnmenin gerekten, sertler ve yumuaklar; Kalemorlar ve Silahorlar arasnda olduu sylenebilir. Bizlerin bu ayrln anlamakta zorlanan eski kuaklar, biraz da taraflarn ortalama zelliklerine gre saflarn setiler denebilir. Daha sonralar, Kvlcmlnn, Beyaz aydnlklar kastederek, hep krmz yanakl, iyi beslenmi ocuklar olduklarndan sz ettii sylenir. Mihri Belli de Doularla ayrlklar konusunda balangta orta yolu bulmaya, uzlatrmaya alan bir aba iinde grnrken, sonra Ankara ve stanbulun, btn militan ve dv takmnn Doulara kar tavr aldn grdke, giderek Doular karsnda bizleri desteklemeye balamt. Mihri Bellinin hayatnn her dneminde militan ve radikal olana bir eilim, ondan uzak dmeme kaygs sezilir. Bu igds veya hayatn tecrbelerinden szlm sezgisi, teorik ve ideolojik olarak ok yanl ya da belirsiz olduu durumlarda bile onun daima daha muhalif, daha radikal bir konumu srdrmesini salamtr. Bunu ilk kez Dev-Gen kongresi hazrlklarnda yakndan gzlemitim. Bu daha yakndan ilk gzlemler sonucunda Mihri aabeyin bizlerin ayrlklarmza nfuz edemedii eklinde bir izlenim edinmitim. Bizim yolumuzu Mihri am, T P kabuunu krmamz o salamt, ama bizler, yirmi yllarn yirmi gnde yaand zamanlarda yayorduk ve ok hzl bir ekilde deiiyorduk ve Mihri aabeyin bu deiime ayak uyduramad hissediliyordu.
6

* Bir daha Mihri ile 1970 ylnn son baharnda karlatk sanrsam. Yazn Aliaa grevlerini ynetmitik. Bu arada Kvlcmlnn T P, Beyaz Aydnlk ve Mihriyi eletirdii Devrim Zorlamas Demokratik Zortlama adl kitab kmt. Kitap artk Mihri Aabeyin kabuuna smayan bizler iin bir tutamak olmutu. Biz de bu arada Boaz Kprs inaatnda da rgtlenme almalar yrtyorduk Bu almalarda, eski TKP geleneinden gelen ve Mihri Aabey ile yakn ilikileri olan Ekrem ikak gibi Ortakyl iilerle de birlikte alyorduk. Mihrinin de muhakkak ki bu almalardan haberi vard. Dolaysyla politik eilimlerimizi de biliyordu sanrm. Mihri Aabey rgt ve uyank bir insand. Kimin ne yaptn izlerdi. te Kvlcmlnn bu kitabnn kndan ksa bir sre sonra, sanrm Yerebatann oralarda Trkiye Solu binasnda karlamtk. Kvlcmlya ok kzgnd. Bizlerin onun grlerini benimsediimizi biliyordu. Ama bu politik ve teorik ayrlklarmz bir yana, bizi yine de onore etmekten geri durmamt. Politik, teorik ayrlklar olabilirdi, ama militanlara, dava insanlarna baka trl yaklamak gerekir der gibiydi. Rus devrimcilerinin, Boleviklerin o tutkulu tartmalarnn ama ayn zamanda birer dava adam ve devrimci olarak birbirlerine saygda kusur etmeyen geleneklerini bizim kuaa Mihri ve Kvlcml gibiler aktard denebilir. Kvlcml, Kerim Sadi ile ilgili bir yazsnda, eskilerin en sert tartmalardan sonra birbirlerini grdklerinde nasl sevgiyle kucaklatklarn ve yeni kuaklarn bunu iyi renmeleri gerektiini yazmt. Kendisi de Mihriyi en sert ekilde eletirmesine ramen, Mihriye insan ve devrimci olarak verdii deer anlarda grlr. Mihri Belli de Kvlcmlya yle davranmtr. * Sonra 12 Mart dneminde, gizlendii bir evde, grmedim ama ksrn duydum sanrsam. Odada politik olmayan bakalar da olduu iin dier odadan kmamt muhtemelen. Ama yan odadan duyduum ksrk Mihri Aabeyin ksr gibiydi. Daha sonra oralarda gizlendiin duymutum. Belki de benzetmiimdir. * 1974-75 yllar. Toptanda yatyorduk. Genliinde partizanlara yiyecek tam Yunanistanl balk ve yoksul kyl Nikolai Varvacikis, Yunanistanda tutuklanm bir Trk casusuyla deitirmek iin Trk devletince rehin alnm ve casusluktan cezalandrlmt. Cezay yedikten sonra da dier casuslarla birlikte Topta Cezaevine getirilmiti. Niko bizlerin sevgilisiydi. O emeki insanlara has saduyusuyla okuma yazma bile bilmeyen bir insan olmasna ramen bizlere rnek oluyor, bizleri eitiyordu. te bu Niko, i sava srasnda bir Kaptan Kemalden sz ediyordu partizanlar anlatrken. Biz de olsa olsa bu bizim Mihri Aabeydir diye akl yrtyorduk. O ara Beyaz Aydnlklardan bir takm tutuklanp geldi. Gn Zileli, Nuri olakolu gibi
7

bilinenler de vard. Onlarla birlikte eski DBl Mustafa Grkan da, yanllkla dmt cezaevine. Tabii o zaman Mihri aabey de Grkan grmeye, ziyarete gelmiti. O zaman biz koarak Nikoyu ardk ve Mihri aabeye de burada kendisini tanyan genliinde Partizanlara yemek tam bir Yunanl kyl olduundan sz ettik. Tanmak istedi. Niko geldi ve Mihri Aabey ile Yunanca epey konutu. Evet, Nikonun o duyup bildii Kaptan Kemal, bizim Mihri Aabeydi. * Mihri aabey, kard Emeki dergisinde Kvlcmlnn Vatan Partisi Programnn eletirisi biiminde bir Kvlcml eletirisi yazmt. Biz sradan gen bir militan olarak, o akademik eitim de grm ve o sralar doktorcu da olan TS P yneticilerinin bu tr eletirilere cevap vermesini bekliyorduk. Kimseden ses kmyordu. O zaman i baa dt deyip kaleme sarlm Mihri Bellinin eletirisine bir cevap yazmtk. Sonra da Murat Belgenin eletirisine cevap vermi ve bunlar bir kitapta yaynlamtk. te yazdm ilk teorik yaz Mihri Bellinin bu eletirisinin eletirisiydi. Psikolojide baba katli diye bir kavram vardr. Bir insann yetikin ve bamsz bir insan olmas iin, manevi bir baba katili olmas gerektiinden; bir Baba katli yapmas gerektiinden sz edilir. Bu ilk teorik yazm, belki benim iin ilk baba katli oldu. Daha sonra birok kereler baba katili oldum. Seksenlerin sonunda Kvlcmly ldrdm. Doksanlarn sonunda Troki ve Mandeli, kibin drt ve be yllarnda Mark ve Engelsi, Lenini. Mihri aabey benim ilk cinayetim, ilk baba katlimdir. * Devlet 12 Martn hapisteki btn kl artklarn Nide Cezaevinde toplamt. Bir ak gr gnnde Mihri aabey gelmiti ziyarete. Hepimiz Mihri Aabeyin geldii masann etrafna oturmutuk. Tpk eski gnlerdeki gibiydik. te yine bir aradaydk. O hayatmzn en verimli, en gzel gnlerindeki gibi. Hepimiz benzer eyleri aklmzdan geiriyorduk. Hatta bu gzel an kalsn diye resim bile ektirmitik. O ara Mihri aabey dayanamad te hep byle olalm dedi. nce miydi sonra myd, hatrlamyorum imdi. Mihri Belliye suikast yapldn , ar yaralandn, hastanede yattn duyduk. Hemen toplanp bir telgraf yazdk ve yolladk. Mihri aabeyin o ilk karlatmda syledikleri, spor yapmak, uyanklk, savunmak konusunda syledikleri geldi aklma. Suikastten tam da o syledikleri sayesinde lmeden kurtulabilmiti onca yana ramen. Bu sefer pratiiyle kantlamt sylediklerinin nasl ie yaradn. * Yllar sonra, bir vesileyle, Avrupa lkelerine dalm, baz srgn eski 68liler olarak biraz da rastlantyla svee Stockholme gitmitik. Orada yaayan Orhan Sava, Latife Fegan, Ersen Olga gibilerle de bulumutuk. Ho bir atmosfer olumutu. Mihri aabey de aramzda
8

olsun, ona sayglarmz sunalm, politik ve teorik ayrlklardan azade olarak biraz oturup sohbet edelim diye dnmtk. Mihri aabey geldi ama bizleri yanl alglad. Bakt ortada epey trokist var sand ki, kendisiyle teorik, ideolojik tartma yaplmak isteniyor. Eski bir gerilla olarak ortal bir koloan ettikten sonra, baskn basanndr diye, Ben Pabloya dedim ki diye balad Trokiyi ve Trokistleri eletirmeye. Bizlerin ise hi byle bir niyeti yoktu. Ne Mihri Aabey ile tartmak, ne de onun eletirilerine cevap vermek istiyorduk. Biz bu davaya devam eden bir insan olduu iin ona olan hrmetimizi gstermek istemitik. Her eye ramen yerinin ayr olduu gstermek istemitik. Kimse tartmaya girmedi tabii, ama bir yanl anlama olmu o dnlen rahat sohbet ortam olumamt. Batan yanl gitmiti bir eyler, bir yanl anlama olmutu. Havann deimesi de mmkn olmuyordu. Herkes tedirgin olmutu. Bir sre sonra, artk eve gideceini evde ii olduun syledi. Eve brakmak zere Orhan Savayla arabaya bindik. Yolda, Mihri Aabey dedim bir yanl anlalma oldu. Dostoyevski, biz hepimiz Gogoln paltosundan ktk.der. Bizleri de siz yetitirdiniz. Biz bunu gz nne alarak syle eski gnlerdeki gibi oturup sohbet etmek istemitik. O zaman sanrm anlad kaan frsat. Ama artk ok geti. Eve yaklamtk. * Bir sendikann sunduu bir olana bulunca, bari bununla bir Kvlcm Sempozyumu dzenleyelim demitik. lmnn 30uncu yl geliyordu. Bu Sempozyuma en azndan Kvlcmly tanm eski kuak sosyalistlerden yaayanlarn katlmasn salamak byk nem tayordu. Ama bunun iin birilerinin ilk bata hi tereddt etmeden ben katlrm demesinin byk nemi vard. te kendine doktorcu diyenlerin bile ya aka desteklemedii ya da sabote etmeye alt bu giriime daha ilk anda Mihri Belli ve Sevim Belli hibir tereddt gstermeden katlacaklarn sylemilerdi. Onlarn bu net tavr olmasayd bu Sempozyum gereklemezdi. Onlar geldii iin Vedat Trkali, Rasih Nuri leri, gibi dier eski sosyalistler de gelmi bylece ok baarl Kvlcml Sempozyumu gerekleebilmiti. Bunu Sempozyumun a konumasnda syle belirtmitim: Bu sempozyum fikrini ortaya attmzda, insanlar byk bir ekingenlik iinde bulunuyorlard ve balangta, internet gruplarnda hi kimse bir katk sunmak ynnde bir giriimde bulunmuyordu. Bu kritik durumda, (Savata byle kritik durumlar vardr, her iki tarafn da dengelerinin eit olduu. Byle durumlarda bir tarafa koyacanz bir gram bile btn dengeyi alt st edip, br tarafn yenilgisine yol aabilir. Bu noktada o bir gramn nispi arl, gerek arlyla kyaslanmaz bir byklk kazanr sonular bakmndan. ) ite tam byle kritik bir durumda, balangta, herkesin rkek ve ekingen olduu, giriimin dana domadan lebilecei veya l doabilecei noktada, sayn Mihri Belli ve Ei Sevim Belli,
9

hibir tereddt gstermeden, biz bu sempozyuma katlrz dediler. Keza Aye Dzkan ve imdi burada aramzda bulunan Ali Osman Alayolu da hemen banda, Biz bu sempozyuma katlrz diyerek balangta insanlarn tereddtlerinin yklmasnda byk rol oynadlar. Bu arkadalar balangta, kimseyi beklemeden byle bir tavr gstermeselerdi, belki bu sempozyum hi gerekleemeyebilirdi. Kvlcml tarafndan en sert biimde eletirilmiti, kendisi de Kvlcmly en sert biimde eletirmiti, ama onun ansna yaplacak Sempozyumun yaplmasna en kk bir tereddt gstermeden lk saatin iisi olarak destek veriyordu Mihri aabey. Artk byle valyeliklerin bulunmad bir dnyada, bu davranlarn deeri llemez. * Sempozyum hazrlklarnda, Kvlcmlnn zamannda Mihriyi eletirdii sz konusu edilerek, Mihri Bellinin sempozyuma katlmasna itiraz eden bir parya muamelesinden baka bir eyi hak etmeyen apsz ccelere kar unlar yazmz: Mihri Belliyi de eletirmi ona eletiri yazm tek kiiyim. Ama yine ben Mihri Bellinin eletiri konusu olmu yazsn, ok snrl zamanma ramen digitalize ettim ve sayfaya koydum. Sizler ise, onun davet edilmesine bile kar kyorsunuz. Diyorsunuz ki Mihrinin fikirleri yledir, Tavr byledir. Buyurun baylar, Kvlcml balamnda o Sempozyumda kendisine syleyin bu eletirileri. (. . . ) Bu vesileyle Mihriye ilikin bir sz. Ben kendisini son derece sert teorik olarak eletirdiim halde, kendisine saygda kusur etmemeye alrm. Kvlcml, Mihri, evki Akit gibilerin zerimizde emei vardr. Yani rnein ben Mihriyi eletirimi Mihrinin bizzat kendisine de borluyumdur. Ve de Hz. Alinin dedii gibi, bana bir kelime retenin kulu olurum. Ama sadece bu kadar da deil. Mihri btn o Kemalizmle ok kaynam sizlerinkine benzer ideolojik yaklamlar ve yanl grlerine ramen, Krt Ulusal Hareketini destekler durumda kalm ok az solcudan biridir. Hangi gerekeyle olursa olsun bu tavr benim amdan byk deer tar. * Sanrm bu szlere yeni bir ey eklemek gerekmiyor. Mihri Belliyi eletirsek de, bu eletiriyi yine ona borlu olduumuzu hi unutmayacaz. Erturul Krknn dedii gibi, Mihri byk adamdr bu ccelerle dolu dnyada. Cceler lkesinde bir Gulluverdir. O bizler iin Gogoln Paltosudur, o dev Rus Romannn iinden kt.

Demir Kkaydn 10 Mart 2006 Cuma

10

"Vatan Partisi Program Eletirisi"nin Eletirisi

Giri: Trkiye i Snfnn Asgari Talepleri: V.P. Program

Emeki Dergisinin Kasm 1974 tarihli 1. saysnda Vatan Partisi Program'nn bir eletirisi yaynland. Aada okuyacanz alma bu eletiriye bir cevap olacaktr. Eletirinin eletirisine girmeden nce Programn baz zelliklerinden sz etmek, okuyucuya program hakknda bir fikir vermesi bakmndan yararl olacaktr. V. P. Program 1954 tarihini tamakla birlikte, onun gelenekil kkleri 1919'lara ve ilk taslaklar 1930'lara kadar gider. Program "yarm asr bulan gemiimiz" dediimi eyin mantki sonucudur. Bu olgu kavranlmad srece olaylar kafamzda anariden kurtulup, sistemleip, aydnla kavuamaz. 1930'larda yaynlanan "Demokrasi: Bugnk Trkiye Ekonomi Politikas" adl ett V. P. Programnn ilk eklidir denebilir. yle bir soru akla gelebilir: "imdi 1976 ylndayz, kkleri 1930'lara giden bir program bu gnn ihtiyalarna cevap verebilir mi?" Evet, verebilir. nk, geen yllarda Trkiye'nin ekonomi, politika, snf iliki ve elikilerinde kkl, nitel bir deime olmamtr. 40 yldan beri hala demokratik bir devrimi, Kvlcml'nn deyiiyle " kinci Kuvay Milliye"yi baaramamann sanclar iindeyiz. Program; bir demokratik devrim programdr. Bu program okuyan pek ok kii, zellikle kitle balarndan yoksun aydnlar onun yumuak diline bakp "Bilimcil Sosyalizme uygun" bir program olduunu kavrayamazlar. Bu grne aldanmaktr. Gerekte program: Bilimcil Sosyalizm'in Trkiye Toplumu'na yaratc bir ekilde uygulanmasdr. Bu programn z ve biimce klasiklemi programlarda pek grlmeyen ya da az grlen katklar da vardr. Bunlarn bir kandan ksaca sz edelim. Klasiklemi programlarda ou kez sadece taleplerle yetinilir. V. P. Programnda her talep, o talebi gerekletirebilecek RGT B M ve PAROLALARI ile birlikte verilir. Program organik bir btndr. Eklektik deildir. Biraz aalm. rnein Alt Yap son durumada st Yapy belirler. Bu, iin alfabesi. imdi, bir programda st yapya ilikin talepler, alt yapya, ksaca ekonomiye ilikin taleplerin kat yer tutuyorsa: en azndan bu nicelik ve biim programn toplumun organik btnln gereince yanstmadn gsterir. te V. P. Programnda bu anlamda nicelik olarak, biim olarak organik bir btnln yan sra, nitelik yani taleplerin z bakmndan da ayn btnl grebiliriz. Bunu da yle bir benzetmeyle aklamaya alalm : Eski Divan Edebiyatnda beyitlerle yazlan bir tr iir vardr. Bu iirlerde her beyit kendi bana bamsz olarak bir anlam tar, beyitlerden bir ikisini akarsanz, ya da yerlerini
11

deitirseniz iirin btn olarak anlamnda bir eksiklik bir deiiklik fark edilemez bile. Ama, mesela modern iirde bir tek szc deitirmek, bir msray atlamak iire btn anlamn kaybettirebilir. Her szck birbirine ve iirin btnne baldr. Benzer ekilde V. P. Programndan da bir talebi karsanz ya da deitirseniz hemen srtr, ereti durur. V. P. Program bir iire benzer. V. P, Programndaki gerekelerin de baz zellikleri vardr. Ve gerekeler imdiye kadar yanl deerlendirmelere uramtr... Trkiye'de yaygnlam bir gereke yaz tarz var. Bu da balca iki zellik gsteriyor: a) Genellikle bir partinin varlk gerekesiyle, program gerekesi birbirine kartrlmaktadr. Program gerekesi olarak yazlanlarn ou bir program gerekesinden ok, parti gerekesine benzemektedir. Fakat kesin olarak bir parti gerekesi de denemez, ikisi aras bir metindir. b) Bu gerekelerde programdan nce, ayr bir blm halinde epey akademik bir dille yazlm tahliller olur. Bu da ister istemez belli bir teorik dzeye ulam kiilerin anlayaca bir metin olur. Program aklayc, blmler arasnda balant salayc bir fonksiyon yklenmez. V. P. Programnda ise: a) Programn gerekesi, programa tabidir ve ayr bir blm oluturmaz. Blmlerden veya taleplerden nce ksa metinler eklinde yer alr. Bu biim zellii sayesinde program ayn zamanda bilinlendirici aydnlatc eitici bir fonksiyon da grr. b) Gereke, son derece somut rnekler ve alntlara dayanr. En akademik konular bile hayatn rnekleriyle politik sorunlarn pek yabancs olmayan herhangi bir emekinin anlayaca bir ekilde koyar. Program hakkndaki bu ksa aklamalardan sonra, "Eletiri"nin eletirisine girebiliriz.

Genel Eletiri
Bir programn ciddi bir eletirisinin nasl olmas gerektiini gsteren rnekler ustalarda var. Mars'n Gotha Program'nn eletirisi, Engels'in Erfurt Programm eletirisi, Lenin'in Iskra'y karrken kaleme ald R.S.D.I.P. Program Tasla'na ilikin eletirileri klasik rneklerdir. Btn bu eletirilerde ortak olan yan: programn madde madde ve btn olarak ele alnmasdr. Eletiriler oradan buradan seilmi bir iki maddeye deil de, her bir maddeye ayr ayr ve her maddenin btn iindeki anlam kollanarak yaplr. Emeki'nin eletirisinde ise: ne byle bir metot, ne de byle bir kayg gdlmyor. Eletiri 13,5 sayfa kadar tutuyor. Bu 13,5 sayfann hemen hemen yars gerekelerin seilmi bir iki rneine; geri kalan yars da, programn btnnden tecrit edilmi taleplerin bazlarna veya Tzn birinci maddesine (ki bu madde genel bir program zetidir) yneliktir. rnein Programn 1. paragrafnn eletirisi 3,5 sayfa tutar, ama te yandan iilere, kyllere, eski devlet cihaznn tasfiyesine ynelik taleplere bir kelime ile bile dokunulmaz. Yazar eletirinin bu rk biim ve metoduna az ok mantki bir grnm kazandrmak iin:
12

sanki program nemsemiyormu (ki bu onun nemini kavramadn gsterir) gibi bir hava veriyor. Gerekte ise, byle yapmasayd her talebi gerek anlam ile ele alsayd ya da bu anlam kavrama kaygs gtseydi, taleplere demagojik anlamlar yklemeseydi,. programn n ardn tutar bir eletirisini yapabilecei yerini bulamazd. Eletirinin bu zellii ister istemez cevab da etkileyecektir. Cevap eletiriye bal olacandan konu programn somut taleplerinden epeyce uzaklaacaktr.

Eletirinin Analitik Eletirisi: Amerika Konusu

Eletiri'nin ilk ve en uzun blm Programn birinci paragrafna ynelik. nce bu paragraf olduu gibi aktaralm: "Vatanmzn 'Amerika' derecesinde yksek teknikli medeniyet kurmasndan bahsediliyor. Lakn, bir ey unutuluyor: Amerika'y Amerika yapan hz, Amerikallarn 90 yl nce klelii kaldrmak uruna vatanda harbini gze alabilmeleriyle, yani, keskin hrriyet kavgas ile balamtr. Ve u sebeple gelimitir. l - Devletin krtasiyeci ve askerci olmay, (Tam demokrasi) 2 - Derebey artklarnn yok edilmesi (Toprak reformu), 3 - Sanayi sermayesinin tekilerden stn olmas (Teknik yaratcl)." Bu paragrafta anlatlmak istenen nedir?.. nce, u gerilikten kurtulmamz; yksek teknikli modern bir medeniyet seviyesine ulamamz m isteniyor? nce, derebey kalntlarn kknden kazmak iin icabnda sivil sava gze almak; brokratik, askercil, baskc (Pahal) devlet cihazn tasfiye etmek; toprak reformu yapmak, ve ar sanayie ncelik vermek; btn bunlar baarabilmek iin de bata ii snfmz olmak zere retmen ynlara dayanmak; onlarn giriim, rgt ve kontrolleriyle hareket etmek zorunludur. Bu talebin sosyalist teorideki karl "demokratik devrim"dir. Fakat, paragraftaki "Amerika" sz kafalar ok kartryor. lerde grlecei gibi Amerika benzetmesi zce teoriye uygun olmakla birlikte, biimce baka bir benzetmeye ba vurulamaz myd? Evet vurulabilirdi. Fakat Amerika benzetmesine ba vurulmasnn sebebini zellikle ellilerdeki politika edebiyatmzda aramak gerekir. yi bilinir, 1950'lerde Trkiye'de bir Amerika demagojisi yaygnd, kr krne bir Amerikan hayranl, Trkiye'yi "kk Amerika" yapma hedefleri vard. Bu benzetmeyle, .Amerika demagojisine ba vuran bezirgan politikaclarn i yzleri onlarn demokrasi dman olduklar, demokrasi demagojisi yaptklar gze batrlmaya allyor. te yandan bu benzetmeden, Amerika gibi kapitalist yolu izleyip Amerika gibi emperyalist olalm eklinde bir anlam da kmaz. Gze batrlmak istenen klasik burjuva anlamda bile bir demokrasiden ne kadar uzak olduumuzdur. Emeki'nin bu paragrafa ilikin eletirilerine gelince: "Amerika'y Amerika yapan, yani bu lkeyi dnyann en" zengin; en gl emperyalist lkesi yapan ey, burada iddia edildii gibi ne "Tam demokrasi"dir, ne de "Toprak reformu" dur. Amerika'y en zengin, en gl emperyalist lke yapan ey, her eyden nce bu lkenin, tarihi
13

ve corafi artlan gerei, dnya halklarn smrmede teki emperyalist lkelerden baskn kmasdr. Lin tresinin hkm srd bir lke olan Amerika, tarihi boyunca hibir zaman, burjuva anlamyla dahil "tam" bir demokrasiyi, gerek bir toprak reformunu tanmamtr." Bu alntda, "Amerika'y en zengin en gl emperyalist lke yapan" sebep: "tarihi corafi artlar" diye ne olduu belirsiz, soyut olaylara balanyor. "Tarihi" szcyle geitirilen sebepler somut tarihte hangi zelliklerdir?.. Olmad iddia edilen "burjuva anlamyla dahi, tam bir demokrasi" ve "toprak reformu" dur. Elbette btn bunlar 19. yzyl Amerika's iin sz konusudur. Ayrntlaryla grelim: "(...) Amerika tarihi boyunca hibir zaman burjuva anlamyla dahi "tam" bir demokrasiyi (...) tanmamtr." Lenin, "Amerika Birleik Devletlerinde Kapitalizm Ve Tarm" (Toprak Meseleleri s. 79) balkl yazsnda aynen yle yazyor: "Modern kapitalizmin nde gelen lkesi, modern tarmn sosyal ekonomi yapsnn ve evriminin incelenmesi bakmndan zellikle ilgi ekicidir. Amerika Birleik Devletleri, 19. yzyln balarnda, kapitalizmin gelimesindeki hz bakmndan, hali hazrda salanm yksek gelir dzeyi bakmndan ve halk ynlarnn siyas zgrlk derecesi [biz izdik] ve kltrel dzeyi bakmndan en ileri lkedir. Gerekten bu lke, birok bakmlardan burjuva uygarlnn modeli ve idealidir." Aadaki cmleler, Engels'in 1891 deki Erfurt Program Tasarsnn Eletirisi'nden alnmtr: "Halk temsilcilerinin btn iktidar ellerinde topladklar lkelerde, anayasa gereince, ulusun ounluu seni destekledike, hereyi yapabilecein lkelerde, Fransa ve Amerika gibi demokratik cumhuriyetlerde..." "Demek ki, tek bir cumhuriyet: Ama 1798'de kurulmu olan imparatorluun imparatorsuz ekli olan bu gnn Fransz Cumhuriyeti anlamnda deil. 1792'den 1798'e kadar her Fransz vilayeti, her belediye, Amerikan modeline uygun olarak kendi ynetimine sahip bulundu, bize de byle bir ey lazm. Byle bir zerklik nasl rgtlenebilir ve brokrasisiz nasl edilebilir. Amerika ve Fransz Cumhuriyeti bunun nasl olacan bize gsterdi" (Gotha, Erfurt Programlarnn Eletirisi s. 110) Bu alntlardan sonra ayr bir yoruma gerek var m?.. "(...) Amerika, tarihi boyunca, hibir zaman, burjuva anlamyla dahi.(...) gerek bir toprak reformu tanmamtr." Bu iddia doru mudur? "Burjuva anlamyla toprak feromu" ne demeye gelir? Bu deyimin snrlarn, ya da belirsizliini kavramak gerekiyor.

14

Toprak Reformu, esasen, z gerei burjuva demokratik bir taleptir. Derebeylik kalnts snflarn ve retim ilikilerinin tasfiyesi iin yaplr. Gerekte burjuvazi soyut tarih bakmndan topran hava gibi, su gibi millet mal olmasndan yanadr. Ama somut tarihte toprak mlkiyetine yaplacak bir saldr, burjuvazinin kendi egemenliini de tehdit edeceinden; burjuvazi en devrimci anda bile, hi bir zaman "burjuva anlamyla dahi" kkl bir toprak reformunu yapamamtr. "Burjuva anlamyla" toprak reformlarn somut tarihte ancak proletarya yapabilmitir. Burjuvazinin somut tarihte yapt en kkl toprak reformu belki de Fransa'da grlr. Kilise ve derebey topraklar kyllere verilmi veya satlmtr. Eer "burjuva anlamyla" toprak reformundan kast burjuvazinin tarihte yapabildii en kkl toprak reformu ise, Amerika bu rnekler arasnda saylabilir. Sonu olarak "burjuva anlamyla toprak reformu" kesin snrlar olan, muhtevas belirli bir tanm deildir. Tarihte hibir lkenin burjuvas, burjuva anlamyla dahi bir toprak reformunu yapmamtr, ya da her lkenin kendi burjuvazisinin ayr bir "burjuva anlamnda toprak reformu" vardr. Amerikann "tarihi boyunca" bir toprak reformu tanyp tanmadna gelince: Amerika, tarihinde iki aamal burjuva devrimine tekabl eden iki toprak reformu tanmtr. Birincisi Amerikan Bamszlk Savana, kincisi Sava'a denk gelir. Amerika, ngiltere tarafndan smrgeletirildii zaman, ngiltere krallar, Yeni Dnya'daki "sahipsiz" "topraklar" ngiliz Lordlarma bol bol balyordu, " ngiliz otoriteleri, Amerikan kolonilerini kapitalistleen ngiltere'nin bir tarm uzants yapmak iin burada feodal bir rejim kurmak istiyorlard. Krallar, ellerinde hibir ey olmayan kolonlar ("zorunlu uaklar" ya da gerekte beyaz kleler) kullanan ngiliz aristokratlanna ok geni toprak paralar verdiler. Ana lke, kendisine ucuz hammadde salayan ve nemli vergiler deyen Amerikan kolonilerinin ekonomik geliimini snrlamay hedefliyen yasalar empoze ediyordu." (Bat Avrupa ve Amerika Birleik Devletleri ile Mukayeseli Olarak Rusya'da Kapitalizmin Douunun zellikleri, Nikoiai DROUJ NINE: Social Sciences'ten rn'n aralk 1974 saysnca yaplan iktibas: s. 85) "Toprak speklasyonu yapan ve topraklan kiraya veren zenginlerin elinde ok byk topraklarn olumasna paralel olarak, squatter hareketi de dodu. Squatterler, elinde hibir ey olmayan kolonlar olup yasal bir mlkiyet unvan olmakszn kefedilmemi topraklar zerine yerlemekte ve bylece kk tarm alanlar amaktaydlar." (a.y. s. 85-86) Bu hareketin yaptklarna fiili ve tabandan bir toprak reformu da denebilir. "Bamszlk Savas, Kuzey Devletlerinde klelii ortadan kaldran, ngiliz aristokratlarnn topraklarn ulusallatran, igal edilmi topraklan datan ve satan bir burjuva devrimi olmutur. Zengin tabakalarn zorlu direncine ramen, yeni devlet 1841 ylnda "squatteizm"i resmen onaylamtr" (s.y. s. 86). Grld gibi Bamszlk Sava srecinde.

15

1) Kraln ngiliz derebeylerine balad topraklar milliletirilmi, kolonlara datlm veya satlmtr. 2) Kolonlarn, Krallarn otoritesini tanmayarak bileinin hakkna ele geirdikleri topraklarda, hibir yasaya dayanmayan kk iftlikler kurmalar, bu fiili ve tabandan toprak reformu yasal olarak benimsenmitir. Btn bu tedbirler "burjuva anlamda" bir toprak reformundan baka nedir ki!.. kinci toprak reformu sanayici Kuzey ile Kleci Gney arasndaki savan en kzgn annda kanunlar. "Fakat Amerikan kapitalizmi tarafndan gerekletirilen ilerlemeler ne kadar bykse, sanayici Kuzey ile Kleci Gney arasndaki ekonomik ilikiler de o kadar keskindi. Klecilik i pazarn olumasna ayak ba oluyor, plantasyonlar da emein retkenliini azaltyor ve krizleri yaratyordu. Zaman zaman kyller zgrlk iin ayaklanyorlard; onbinlerce zenci Kuzey ve Bat devletlerine kayor ve buralarda ekilmemi blgelere yerleiyordu. Kleciliin ortadan kaldrlmas sorunu birinci plana km ve bu durum 19. yzyln 60 yllarnda Kuzey ve Gney arasnda i savaa yol amt. Bu i sava, ierii ve sonular ile ikinci bir burjuva devrimidir. Savan en kzgn olduu dnemde Federal hkmet, yoksul iftilerin smrgeletirilen blgelerde isletmeye almam topraklara vergi demeksizin yerlemelerini salayan "homestead" yasasn ilan etmitir. Kuzeylilerin zaferi klecilii ortadan kaldrd, ve zencilerin hukuksal eitliini salad. Alnan tedbirler gemiin btn kalntlarn ortadan kaldrmamakla beraber, Birleik Devletlerin kapitalist geliimine byk etkide bulunmutur. Gneyin yeniden inaas srecinde byk topraklar paralanmakla ve kleciliin en gayretli taraftarlar ortadan kaldrlmakla beraber, zenciler, gerek eitlie kavumamlard; zencilerin byk ounluu ayn byk plantasyon sahiplerinin topraklan zerinde yarc olmulard. Buna paralel olarak burjuva rekabeti, kk iftliklerin byk kapitalist iletmeler oluturmalar ynnde konsantrasyon srecini balatmt." (a.y. s. 87). Bu aratrmadan da anlalaca gibi Amerika "burjuva anlamda" bir toprak reformu tanmtr. Ve ileri kapitalist lkeler iinde bile byle bir toprak reformu tanyan birka lkeden biridir. Amerikan i sava yllarnda faaliyete balayan Birinci Enternasyonal, Kuzey'i desteklemi; te yandan Kuzeyin zaferini daha kkl tedbirlerle pekitirmesi iin propaganda yapmtr. Kuzey Gney savanda Kuzeyin zaferinin ilerici yn unutulamaz. Emeki Dergisi ise bugn Trkiye'deki Anti-emperyalizmle adeta iice olan Anti-Amerikan duygular tahrik edip smrerek, bu ilerici yn unutturmaya es gemeye almaktadr. Eer zaferi Gney kazansayd bunun Amerika ve Avrupa'daki sonularnn ne kadar gerici olacan gzden karmaktadr. 1. Enternasyonal tarafndan A. Lincoln'n yeniden bakan seilmesi dolaysyla yollanan, Marx'n kaleme ald u metin Emeki Dergisinin problemi nasl arpttn gze batrr. "Efendim; Byk ounlukla yeniden seilmenizden dolay Amerikan halkn kutlarz. lk seilmenizin
16

ihtiyatl parolas kleci iktidara direnme olduysa, yeniden seilmenizin muzaffer sava naras Klecilie lm' dr. Muazzam Amerikan mcadelesinin balamasyla birlikte, Avrupa iileri igdsel olarak, yldzl bayran kendi . snflarnn kaderini tadn hissettiler. Topraklar uruna giriilen ve korkun destan balatan yarma, muazzam bakir topraklarn gmenin emeine karlk m, yoksa klecinin serserisine fahielik mi edeceini belirlemek iin deil miydi?" Emeki Dergisi Amerikan i savann ilerici ynn kmsemekte onun anlamn arptmaktadr. Bunu da yle bir "mantk"la yapmaya almakta: 1) Amerika'nn tarihinde hibir zaman feodalizmi tanmad iddia edilmekte, 2) Bunun sonucu olarak da i savan znde derebeylie kar nitelii grlmemekte, 3) Btn bunlar inkar edilince de Amerika'y dnyann en ilerici en byk lkesi yapan eyin ne olduu izah edilmemekte, mecburen son derece belirsiz, "tarihi ve corafi zellikler" deyiminde mantki bir tutamak aramakta. imdi, Emeki Dergisinin bu ii nasl yaptn kendi dilinden somut olarak izleyelim: 1) "Kvlcml, Amerikan i sava sonucunun "derebey artklarnn yok edilmesi (Toprak reformu)" olduunu sylerken tarihin herkese bilinmesi gereken bu gereklerinden habersiz grnyor (...). Kuzey Amerika Ktas hibir zaman bir feodalizm tanmamtr ki, onun artklar yok edilebilsin (...)" Emeki'nin bu iddias yeni deildir. Diyalektik ve metafizik mantklar arasndaki mcadele srd srece de benzer iddialarla sk sk karlalacaktr. nk metafizik mantk, olaylar klielere uydurmaya alr. nk feodalizm deyince akla Bat ortaann senyrl, serfli, atolu klasik tipi gelmektedir. Bu demir yataa smayan her olay anlalmaz kalmaya mahkumdur. Yarm asr kadar nce hemen hemen ayn szcklerle ayn iddiada bulunan liberal bir ekonomiste kar Lenin yle diyor: "Bay Himmer unlar yazyor: "Amerika Birleik Devletleri feodalizmi hi tanmam onun hibir iktisadi kalntsna sahip olmyan bir lkedir."(...) Bu iddia gerekle taban tabana zttr: nk kleliin kalntlar, feodalizmin benzer kalntlarndan hibir ekilde farkl deildir." Emekci'nin iddialarna yarm asrdan fazla bir zaman nce Lenin gereken cevab vermi, fakat Emeki bu iddiasn .Marx'tan ald bir paragrafla "kantlamaya" alyor. Aaya aktarlacak olan Marx'tan yaplm bu alnt, bizi Amerika tarihinin daha eski devirlerine gtrecei, program konusundan epeyce uzaklaacamz gerek olmakla birlikte yine de ele alnmas gereken bir konudur. "Daha geen yzyln ilk yansnda Marks ve Engels, 'Kuzey Amerika toplumunun bir feodalite aamasndan gemeyisin yle aklamaktadr:
17

"(...) gelimi bir tarihi dneme birden bire giren Kuzey Amerika gibi lkelerde, gelime hzl olur. Byle lkelerde, oraya yerleen ve eski lkenin ihtiyalarna aykr den deiim tarzlar yznden yeni lkeye gelmi bulunan bireylerden gayr doal nkoullar yoktur. Demek ki bu lkeler, eski dnyann en ok evrime uram bireyleriyle ve dolaysyle de bu bireylere uyan en gelimi deiim tarzyla, hatta bu deiim sistemi eski dnyaya egemen olmadan nce ie balamaktadrlar." (K. Marks ve F. Engels, Feuerbach, L'oppostion de Conception Materialiste et dealiste.) Dikkat edilirse grlecektir. Emekci'nin Marx'tan yapt bu alntdan Amerika'da derebeylik kalntlarnn, etkilerinin olmyaca gibi bir anlam kmaz. Emekci'nin kartrd, derebeylik aamasnn var olmasyla, derebeylik etkileri ve bunlarn kalntlarnn var olmasdr. Gerekten Amerika egemen retim ilikileri olarak derebeylii tanmamtr ya da derebeylik egemenlii mevzii kalmtr. Ama, Eski Dnya'nn gereklii "en ok evrime uram bireyler" ve bunlara uygun "gelimi deiim tarz" kadar, geri deiim tarzn da ierir. Ve bu geri deiim tarznn etkileri en azndan Kraln Lordlara verdii byk topraklarn mlkiyet belgeleriyle Yeni Dnya'da grlmtr. zetlenirse, derebeylik aamasnn bulunmamas, derebeylik etkileri ve kalntlarnn bulunamyaca anlamn iermez. Bu nedenle Marx'tan yaplan alnt Emekci'nin iddialarna bir kant tekil etmez. Yukardaki alntda Marksn genel bir kanun eklinde formle ettii prose: Somut tarihten karlmtr, ve bu proseyi somut tarihte ksaca ele almak, konumuzla dorudan ilikili olmasa da "Tarih Tezi" hakkndaki speklasyonlara ksaca deinmek bakmndan yararl olacaktr. Biliyoruz, Latin (Orta - Gney) Amerika ile Kuzey Amerika ok ayr bir geliim gstermilerdir. Her iki kta da "Gelimi bir tarihi dneme birden bire" girmelerine ramen, neden birisi sanayi lkesi olabilmi, dieri hala onun smrgesidir. Bunu Yeni Dnya'ya gelen bireylerin sosyal karakterlerinde aramamz gerekiyor. nk: "Yeni lkeye gelmi bireylerden gayr doal nkoul yoktur". Demek ki, Gney Amerika nasl geri bir yar smrge, Kuzey Amerika nasl bir Emperyalist olmu?.. Bu geliimin tarihi kklerini kavramak iin o lkelere gelen muhacir insanlara (bireylere) dayanmak gerekiyor. Somut Tarih'te "eski lkenin ihtiyalarna aykr den deiim tarzlar yznden" yeni lkeye gelenler kimlerdir?.. "Eski Dnya'nn en ok evrime uram bireyleri" kimlerdir. Kuzey Amerika'ya ilk gelenler ngiltere'de gericiliin basksndan kaan Pritenler ve Qaker'lerdir. Bunlar mezhep isimleri. O zaman bu mezheplerin neyi ifade ettiini, hangi saiklerin etkisiyle ortaya ktn da anlamak gerekiyor. Mezhepler orta an siyasi partileridir. Ve burjuvazi derebeylie kar karken ilk muhalefetini bizzat derebeyliin kurumlar erevesinde tarikatlar eklinde rgtlemiti. He:men hemen btn halk muhalefeti tarikatlarda rgtlenmiti. ngiltere'de de Pritenlik, halk muhalefetinin, ilkel sosyalizm gelenekleri zerinde dini bir biim altnda ortaya ykm eklidir.
18

"Daha nceleri skoya'da (daha barbar blgelerde H. K.) mutlak iktidar sahibi olan Calvinizm, hemen ngiltere' nin iine iledi. Kilisenin gbeine demokrasiyi soktu; ne Kraln, ne piskoposlarn din otoritesini o tanmyordu; ve nasslarn ta, ilerinde de ciddi deiiklikler yapyordu. Rahipler Mechsi'nde (Prasbytare) herkes eitti: Presbyter'ciler ad bundan geliyordu. zellii byle belirtilen Kalvinistlere ve onlarn yan balarnda ykselen teki protestan tarikatlarna genel olarak puritain (tasfiyeci) ad verildi. Henry VIII. bu eit tarikatlarn ykseldiini grnce hepsini sapklar, diye kouturdu: (Halk uyarmak deil, kapkulu yetitirmek isteyen iktidar H.K.); katolikleri asyordu, ama pritenleri diri diri atete yakyordu... Priten urad ikencelere kar yiite tahamml gstermekle uyandrd genel ilgiden baka, (halk gibi) hr ve fakir kalyordu... (gnmz devrimcileri gibi)" " ngiltere'de modern kapitalist devrimi o pritenler yapacaklard." ( lkel Sosyalizmden Kapitalizme lk Gei: ngiltere, H.K. s. 103). Grld gibi Amerika'nn ilk gmenleri henz barbar geleneklerini yitirmemi, kollektif aksiyon yetenekli sosyal devrim mjdecileriydiler. te yandan, Gney (Latin) Amerika'ya gelince: Oraya yerleenler spanyol ve Portekizlilerdi, ngiltere'de bu protestan tarikatlarda rgtlenen halk muhalefeti sosyal devrim yapar, Kuzey Amerika'da ilk kolonilerde bile ilerde Amerikan yasasna kaynaklk edecek ilk meclislerde demokrasiyi yaarken, berik yarmadasnda, Engizisyon mahkemelerinde, cad kazanlarnda, Sen Bartelmi katliamlarnda kurban edilmiler, btn insancl ve demokratik z kaznmt. Buralarda "en ok evrime uram bireyler"in kkne kibrit suyu ekilmiti. Engels bir roman hakknda yazd bir yazda (tahminen) yle der: "Bir Norve kk burjuvas hibir zaman serf (toprakbent) olmamtr. Ve bir Alman kk burjuvas (Filisteni) karsnda gerek bir insandr." Bunun anlam surdur: Norveli barbarlktan modern topluma geebilmi ve tarihinde u veya bu ekliyle kleliin ykc etkilerine maruz kalmamtr. Ama, Antika medeniyetlerin yzlerce yl damgasn vurduklar yerlerin halkna kleliin izleri yle sinmitir ki, onlar insanlktan karmtr. Norve veya Almanya yerine ngiltere ve spanya'y da koyabiliriz. Konu biraz dalm olmakla birlikte burada grlen nedir? Kvlcml'ya son zamanlarda bir eletiri yneltiliyor. "Sbjektif idealist olduu, Marksizmde insancl retici gler diye bir eyin olmad" iddia ediliyor. Gerek Marx gerek Engels'ten yaplan alntlar, bu iddialarn ne kadar bayalatrlm olduunu yeterince kantlar. Marx, bireylerden bile sz etmekten ekinmiyor. Kuzey ve Gney Amerika'nn mukayeseli tarihi ayr bir ett konusu olabilir. Tekrar yazya dnlrse: sonu olarak; Amerika'da "feodalizm" olmadna dair kant olarak ne srlen paragrafn, somut tarihin bir ynnn genel bir formlasyonu olduu, derebeyliin, u veya bu ekilde etki ve kalntlarnn bulunmad anlamna gelemeyecei aktr. Tarih snf mcadelelerinin tarihidir. Eer Amerika'da derebeyliin, kalnt ve etkileri yok saylrsa, bu, giderek: Amerikan Bamszlk Sava ve Savann snfsal zn, devrimci zn u veya bu ekilde arptmaya karar.
19

Emeki Dergisinde, birinci aama "Amerikann hibirzaman feodalizmi tanmad" iddias, mantki sonucunu izliyerek ikinci aamada, Amerikan Savann ilerici zn inkara, arptmaya, kmsemeye gidiyor. Bunu bata Amerikann burjuva anlamyla dahi toprak reformu ve demokrasiyi tanmad iddialarm eletirirken grmtk. Tekrara gerek yok. Yalnz, bugn genellikle burjuva devrimlerinin, zellikle Amerikan Savann ilerici ynn unutturmak, onu arptmak bizzat emperyalizmin ideolog ve tarihilerinin yapt bir itir. "16-18. yzyllar Avrupa'snda Burjuva Devrimlerinin evrelere ve Blgelere Gnre ncelenmesi" balkl rn'de kan bir yazda, Emperyalizmin tarihilerinin "Burjuva devriminin tarihsel roln kltmek ve sosyal ekonomik ieriini inkar etmek" zlemlerinden, hatta bu zlemlere dikkati eken baz burjuva tarihilerinin, bir yandan bu zlemleri eletirirken, te yandan "burjuvazinin devrimci gemiinin parlakln silikletirmek iin gsterdii eilimlerden" sz edilir ve bir de rnek verilir: "Buna benzer bir eilim de (inkara, kltmeye), lkesinin modern tarih bilimi yazarlnn, ok byk ksmna Kon federal Gneyliler iin az ya da ok ak ifade edilen bir sempatinin ve zenci halka kars duyulan rk nyarglarn nfuz ettiini kaydeden Amerika'l tarihi H. Aphteker' in Birleik Devletler i savama kar taknd tavr da, (silikletirme) gzlemlenmektedir." Emeki'nin Amerikan tarihini ele al da bu liberal tarihiden pek farkl deil. "Soldan" da olsa ister istemez ayn kapya kyor. Amerika zerine bu kadar yeter. Herhalde okuyucu Amerika'y Amerika yapan eyin, Emeki'nin dedii "tarihi ve corafi" zelliklerin, burjuva anlamda bir toprak reformu, bir demokrasi ve devrimci savalardan geldiini ve Emeki'nin demagojisini kavramtr. . .

Demokrasi Konusu
Emeki'nin bu konudaki eletirisi, Programn, biimine ilikin eletirilere bal olmakla birlikte, biime ilikin eletirilerine ilerde tekrar dnmek zere, zellikle V. P. Program'nn demokrasi tanmna kar ynelttii eletiriyi ele almak gerekiyor. V.P. Programnn birinci maddesi: "Hrriyetin hedefi: Fakir Halk" parolasyla u tanm yapar: "Demokrasi: (iki asr evvel yaam, Frenk filozofu Condorcet'nin dedii gibi) en kalabalk, en fakir snfn maddi, manevi, ruhi, itimai, bakmdan iyilemesi olmaldr'" Bu maddeye yneltilen eletiri yle: "Snr dna, hem de iki asr gerilere gitmenin gerei yoktu. Bizim sahte demokrasinin btn gerici demagoglar seim nutuklarnda buna benzer eyler sylerler. Hem kimdir bu Condorcet? Burjuva devriminde bile (Byk Fransz Devrimi sz konusudur) kar devrimci bir tutuma srklenmi ve devrimci terr dneminde atld hapishanede, giyotne gitmemek iin, intihar etmi bir idealist felsefeci; hi phe yok ki, Trkiye proletaryasnn siyasi rgt
20

olma iddiasnda olan bir partinin programnda ad hi gemeyecek biri." Grld gibi eletiri demokrasi anlaynn zne pek deinmemekle birlikte yine de bir takm ip ular veriyor. Condorcet'in kiilii hakknda, siyasi grleri hakknda biz pek birey bilmiyoruz. Ve Emeki'nin sylediklerini doru kakl ediyoruz. Buna ramen eer bir sz konusu doru bir fikri, bir gerei dile getiriyorsa onu ilk sarf edenin durumu ikinci planda kalr. nk en gerici kiiler bile zaman zaman kendilerini methederken, mert kpti misali hrszlklarn anlatrlar. Ve onlarn bu szleri Marksistler iin daima verimli bir kaynak ve delil olmutur. Kald ki bu Fransz, filozofunda pek byle bir durum da yok. Bizim bezirgan politikaclarn seim nutuklarnda buna benzer tanmlara bol bol rastlyabileceimiz iddiasna gelince. zellikle izledik ve bu tanma yaklaabilecek bir sze rastlayamadk. En demokrat geinen Ecevit bile Demokrasiyi sadece seim ve parlamenterizm olarak anlamaktan teye gidebilmi deil. Hatta sosyalist bilinen politikaclarmz bile, hatta bizzat Emeki Dergisiyle ada Emeki Partisi bile demokrasi tanmnda ne yazk ki bu Frenk filozofundan bile geridir. Emeki Dergisinin, "Sosyalist Parti Sorunu" balkl yazsnda yle bir demokrasi tanm var: "Her sosyalist, her yurtsever demokrasi uruna savamakla ykmldr. Sosyalistler iin bu grev somut olarakf sosyalist partinin politika alannda yerini alma uruna mcadeledir." Bu nermenin mantki sonucu nedir? Sosyalist parti politika alannda yerini ald an demokrasi bir gereklik olur. Eh, bugn be tane sosyalist parti var. Demokrasi de var!.. Doru mu? Hayr. nk en fakir, en kalabalk snf, gn getike her bakmdan daha fazla gerilemekte, ezilmekte. Grld gibi V. P. Programndaki tanm: Demokrasi iin ok esasl bir kriter getirmektedir. Yine ayn dergide yle bir demokrasi tanm daha var: "DEMOKRAS , ulusu oluturan btn snflarn rgtl biimde ve btn gleriyle orantl olarak lkenin kaderini tayin edebilmesidir." Bu tanmda kullanlan tanma muhta kavramlar da aklamak konuyu ksmen aydnlatacaktr. 1) "Ulusu oluturan btn snflar": Ulusu oluturan snflar araslnda ezilen snf ve tabakalar kadar, ezen snf ve zmreler de vardr. Bu tanm hepsini eit artlarda eit anslarda imi gibi ele alarak tamamen soyut, snf muhtevasndan yoksun bir demokrasi anlayn snflar st bir demokrasi anlayn savunmaktadr. nk somut hayatta iktidardaki snf su veya bu yolla ulusu meydana getiren dier snflarn rgtlenmesini engelliyecektir. Snf mcadelesi az ok eit artlarda hazrlanarak yaplan sportif bir yarma deildir. "Gleriyle orantl olarak": Gcn ls nedir? Say m Halk kitleleri say olarak byk bir gtr. te yandan kk burjuvazi ou kez ii snfndan fazla saydadr. Eer gcn ls say ise iktidarn kk burjuva olmas gerekir. Fakat biliyoruz ki kk burjuvazi bir tabakalar yn olduu iin modern snflardan birinin peine taklr. rgt ve bilin dzeyi mi? Hakim snflar karlarnn bilincinde ve ok iyi rgtl. O halde glerine uygun olarak
21

lkenin kaderini tayin ettikleri dolaysyla da demokrasi olduu savunulabilir... Ve nihayet bizzat iktidar bir g kayna deil midir?.. Evet, bugn Trkiye'de snflar "gleriyle orantl olarak" lke kaderini tayin etmektedirler... Bu tanma gre Trkiye'de bugn demokrasi olduu rahatlkla iddia edilebilir. Ve bu iddia tanmn mantna uygun olacaktr. Ama V. P. Programndaki tanma gre bugn Trkiye'de demokrasi olduu iddia edilemez. nk halk isizlik ve pahallk cehenneminde yanmaktadr.

Ucuz Devlet Konusu

V. P. Program devlet cihazna ilikin taleplerini "Ucuz Devlet" parolasyla zetler. Emeki'nin bu parolaya kar eletirilerini teker teker ele alalm. "(...)V. P. Programnn yukarya aktarlan ilk paragrafnda "Amerika'y Amerika yapan hz"n devletin krtasiyeci ve askeri olmayp, (tam demokrasi)den ileri geldii sylenmektedir.(...)" Amerikan toplumu bir bakma en krtasiyeci ve her bakmdan en askerci bir toplumdur." Evet, 20. yzyln Emperyalist Amerika's yledir. Yalnz V. P. Programnda bu gnn Amerikas gibi olalm denmemektedir. sava rnek olarak alndna gre Trkiye i sava ncesi 19. yzyln ilk yarsnn Amerika'sna benzetilmekte ve hedef olarak i savataki gibi derebeyliin tasfiyesi nerilmektedir. Gerekten de 19. yzyln ilk eyreinde Amerika dnyann en az askerci ve brokratik, en ucuz devlet cihazna sahiptir. Srekli bir ordusu yoktur. savataki ordu bile bir gnll milis ordusuydu. Devlet memurlar seilirdi. Hatta Marx - Engels Yunker Almanya'snda Amerikan devletini rnek olarak gsterirler. Amerikan devlet cihazn, devrim dneminin Fransa'sna benzetirler. Gerekten de tarihte, Fransz devriminde grld gibi, burjuvazinin devrimci dnemde, derebeylie kar emeki kitlelerin inisiyatif ve yaratclna ihtiyac olduu dnemlerde brokratik ve askeri olmayan bir devlet cihazyla yetindiini gsterir. Burjuvazi derebeylerle ittifaka girdike, ii snf ve halk kitlelerinin devrimci muhalefeti arttka, devrimci dnemin bu demokratik devlet cihazn tasfiyeye, eski mutlakiyeti devlet cihazn restore etmeye ynelir. Bunun en tipik rnei Fransa tarihinde grlr. Fransa byle bir devleti ancak alt sene kadar tanyabilmitir. Amerika'da ise byle bir devlet cihaz hemen hemen yz yl kadar srm, yirminci yzyln arifesinde ii snf mcadelesinin artmas, burjuvazinin byk toprak sahipleriyle ittifaka girmesi, kapitalizmin rekabeti aamadan emperyalist aamaya girmesiyle birlikte eski devlet cihaz yava yava deimi, brokratik ve militer bir devlet cihaz haline gelmitir. Amerika'da bu demokratik devlet cihaznn hemen hemen yz yl kadar yaayabilmesi bir zelliidir. Sebepleri zel bir inceleme konusu olabilir. Ksaca, Amerika'da kapitalizmin gelimesi lsnde olgunlam, burjuvaziyi tehdit edecek bir ii hareketinin yok denecek kadar zayf kalmas, askeri bakmdan gl bir komu devletin bulunmamas, muazzam bakir topraklarn memnuniyetsizler iin daima bir umut kaps olmas burjuvazinin uzun sre askerci ve brokratik bir devlet cihazna gerek duymamasna sebep olmutur denilebilir. Bu
22

istisnai durumdan dolay Amerika uzun sre burjuva uygarlnn modeli ve ideali kalmtr. Emeki Dergisi bu rnein kastettiim anlamazla getirerek, sanki gnmzn Amerikas rnek veriliyormu gibi ele alarak bir yn gereksiz eletiriler yneltmektedir. Bu kadarla da kalmamakta, devlet sorununu hi anlamad zellikle "ucuz devlet" parolasna ynelttii eletirilerde grlmektedir. "Tarih boyunca ucuz devlet burjuva liberalizminin slogan olmutur. Liberal burjuva btn alanlar zel teebbse devretme tarafls olduundan, hkmetin hkmet etme alanlarnn alabildiine kslmasndan yanadr. "En iyi hkmet hi olmyandr" sz, liberalizmin bu tutumunu ifade eder. Tabiidir ki, eylem alan alabildiine snrlanan bir devletin masraflar da az olacaktr, byle bir devlet ucuz devlet olacaktr." "Ama buna karlk, sosyalist devlet, ya da sosyalizme ynelmi bir devlet ucuz devlet olamaz. nk byle bir devlet, devlet sektrn mmkn olduu kadar geniletme ve zel sektr mmkn olduu kadar daraltma politikasn uygular. Sosyalist Devlet, pahal, hem ok pahal devlettir; nk retimi, hizmetleri o salyacaktr ve btn alanlarda yatrmlar o yapacaktr." (s. 75) Bunlar yazan bir Marksist!.. e alfabesinden balamak gerekiyor. Devlet: bir snfn dier snf zerindeki bask aracdr. Tarih boyunca, Sosyalist devlet ortaya kncaya kadar; btn devletler ok kk bir aznln muazzam ynlar zerinde bir bask arac olmutur. Tarih boyunca hakim snflarn kk bir aznlk, ezilen snflarn muazzam bir ounluk olmasna ramen bu kk aznlk ancak gl bir devlet cihazyla hakimiyetini srdrebilmitir. Bu ise pahal, brokratik, militer bir devlet cihazn art koar. nk bask altna alnanlar geni ynlardr, ounluktur. Bunlara kar yzlerce, binlerce memur, asker, idareci beslemek, hapishaneler yapmak vs. ister istemez pahal bir devlet mekanizmasn art koar. Hatta ayn snfn karn koruyan farkl biimlerdeki devletler bile bask ve zulm artt oranda daha pahal bir mekanizma haline gelirler. rnein: 1860'larda Amerika'daki devlet de bir burjuva devletidir; Almanya, Fransa'daki devlet de bir burjuva devletidir. Ama birisi daha demokrat, daha ucuz bir devlettir; daha az baskc, daha az askerci, daha az brokratik bir devlettir. Ama ayn yllarn bir Bismark Almanya's, bir Bonapart Fransa'sndaki devlet baskc, pahal, brokratik, askerci bir devlettir. Bu sadece modern medeniyetler a iin deil, antika medeniyetler anda da byledir. rnein Osmanl Devleti ilk kurulduu, ekonomi tabannda dirlik dzeni hakim olduu srece daha az baskc, daha az brokratik, daha az pahaldr. Ama tefeci-bezirgan ilikiler gelitike, derebeylik arttka devlet daha fazla bask yapm, bu basky yrtebilmek iin daha fazla asker, memur vs. beslemi, daha ok hapishane yapm dolaysyla da daha pahal bir cihaz haline gelmitir. Tufeyli, smrc aznlklarn devletleri bile, bu aznln ihtiyalar geni ynlarn ihtiyalaryla az ok bir paralellik, bir yaknlk gsterdii srece, kitlelere az ok daha genlikli bir hayat salad, patlamalar nispeten amortize edebildii srece daha kk bir bask
23

mekanizmasyla ihtiyacn karlayabilmi, buna bal olarak da devlet cihaz daha az masrafl, daha az pahal olmutur. Son rnek de Kurtulu Savamzdr. Kurtulu Sava birka bin memurla baarld. Masraflar, btenin % 5'ini (eer hafzamz yanltmyorsa) gemezdi. nk hareket ilericiydi, halka dayanma durumundayd, milletin sinmesinde deil bakaldrmasnda kar vard. Ama bugn, milyonlar aan resmi yar resmi kapkulu ynlaryla, ordusuyla, polisiyle, her gn Ortaa kaleleri gibi yeni yeni yaplan hapishaneleriyle son derece baskc, pahal bir devlet mekanizmas vardr. Ve bu devletin masraflar btenin yarsndan az deildir. Buraya kadar ele alnanlar aznln devletleridir. Ve grdk ki, bu aznlk devletleri bile halkn zgrlkleriyle ters orantl olarak nispeten pahal veya ucuz olabilirler. Sosyalist bir devlet pahal olabilir mi? Buna ihtiya var m? Yoktur. nk o ounluun devletidir ve kk bir aznlk zerinde bask sz konusudur. ster istemez, byle bir devletin daha az masrafl, daha ucuz olacan bir ocuk bile kavrayabilir. Bugn, sosyalist lkelerde askeri harcamalar emperyalistlerin tehdit ve provakasyonlarm bo karmak iin biraz yksek ise de, yine de emperyalistlerden ok daha az masrafldr. te yandan, sosyalist devlet sosyalizm yerletike, gittike daha ucuz, daha az brokratik bir mekanizma haline gelir. Devletin srtndaki bin bir ii emekilerin tamamen aadan gelme giriim, rgt ve denetimlerine brakr. rnein, Sovyetler Birliinde eitli Sovyetlere seilen yneticilerin says, 4 milyon civarndadr. Bu Sovyetlere bal eitli komisyonlarda alanlar 20 milyon kadardr. Ve bu milyonlarca insan ayn zamanda ya fabrikada, ya da kollektif iftliklerde retmen olarak almaktadr. Bu milyonlarca insan hazr yiyiciler ordusu deildir. Byle bir devlet cihaz pahal olabilir mi? Devletin pahall devletin retime yatrd sermayeler ile llmez. nk burada retim sz konusudur, devletin devlet olarak bask fonksiyonu deil, Devletin pahall derken her eyden nce halkn srtna ykledii hadsiz -hesapsz kapkullarn beslemek, tekilatlandrmak, eitmek iin vergiler gelir. Devletin fabrikasnda alan bir ii ise bir retmendir, retmenler zerinde baskya ynelik bir kapkulu deil. Emeki dergisi, programdaki "ucuz devlet" parolasn liberal burjuva bir talep olarak nitelerken, bizzat, sosyalist devlete "pahal" diyerek kendisi liberal burjuvalarla ayn yargda birlemi oluyor.

uurlu Ticaret Konusu

Emeki dergisi, V.P. Programndaki "uurlu ticaret" parolasnn da bir liberal burjuva talep olduunu iddia ediyor. Gerekte liberal burjuvazi tabiri caizse uursuz ticaretten yanadr. "Brak yapsn, brak gesin" nedir? Tam byk baln kk bal yuttuu rekabet anarisi deil midir? Kapitalist ekonomide anariden, orman kanunundan sz edilebilir, uurdan deil. Kald ki, tekelcilik ncesi dnemde burjuvazi, rantiye, banker, dier kapitalistler ve iiyle mcadelesi yznden, onu kendi kar asndan az ok "uurlu" hareket etmeye zorlar. Ve
24

bu kar ister istemez yeni teknik gelimelere yol acar. Bizde ise, bu anlamda bile "liberal" bir uurdan sz etmek zordur. Bizde Kapitalizm vurguncudur, ticaret vurgunculuktur. leri hi bir lkenin kapitalisti maln darya ucuza satp, dardan pahal almaz. Ama bu bizde olur. Darya malmz yar yarya ucuza satarz, dardan iki misli pahal alrz. Klasik burjuva uuru buna msade etmez. Ama bizim vurguncu bezirganlmz iin bu gayet olaandr. Kald ki, "uurlu ticaret"de kastedilen sadece bu anlamda bir uur deildir. uur deyince; "hangi snfn uuru" diye sormak gerekir. V.P. programnda ise azck okuduunu anlayan birisi, ii snfnn uurunun sz konusu edildiini grr. D ticareti milliletirmek; herhalde iveren snfnn uuruna uygun dmez. Reklamcl kaldrmak, retim ve tketim kooperatiflerini yaygnlatrmak, speklatrl tasfiye etmek btn bunlar iinde bulunduumuz demokratik devrim aamasnda ii snf uurunun gerektirdii minima talepler deil midir? Okuyucu buraya kadar eletirilerin nasl yapldn her halde kavramtr, bunun yan sra yer yer programda var olan talepleri yok gibi gsterme abalar da var. Bir rnek yeter: "Smrc snflar vergilendirilerek 'milli istihsal mcadelemizin para maddesini' salamak yok." V.P. Program, Pahallk Blm: "Madde: 4 - DEVLET POL T KASI: a) Vastal vergiler: Trkiye'de 13 senede btenin yansnn te ikisine ktndan, ilk hedef olarak bu nispet tersine evrilecektir. b) Vastasz vergiler: Geim endeksi derecesine kadar olan gelirlerden alnmayacak. Ondan yukarsnda ilerleyici vergi. (1954 rayiciyle: 400 liradan % 5 600 liradan % 15,1000 liradan % 35,10.000 liradan % 75 ve ilh alnacak." Yzleri kzarr m dersiniz?

Biime Elikin Eletiriler

Yaznn banda V.P. programnn biim zelliklerinden sz edilmiti. Emeki dergisinde eletiriyi yapan; bu biim zelliklerine hi dikkat etmi deil. Programn gereke blmlerinde konuyu popler rneklerle aklayabilmek iin somut rneklere ve alntlara ba vurulur. Bu zellii sayesinde program eitici bir bror niteliine de sahiptir. Emeki, bu alntlar gz nne alarak, "aktarmalarn parti programnda yeri yoktur" diyor. Fakat aktarmalarn program blmlerinde deil gereke blmlerinde olduunu gzden karyor. Programda belli bal aktarma Condorcet'in yukarda tartlan szdr. Emeki bir de aktarmalarn Falih Rfk gibi burjuva yazarlardan yaplmasn eletiriyor. rnein Falih Rfk'nm u sz var: "Hrriyet eitimi, ancak hrriyet iinde elde edilebilecek bir eydir. Okullarda verilecek
25

diplomal mezunlarla salanamaz. Bin yl beklesek, gene baladmz yerden yola karz." Trkiye'de hala halk sr gibi gren, "sz ayaa drmeme" gayreti iinde olanlar; "bize eli sopal bir adam. lazm" diyenler, okuma yazma bilmeyenlerden oy hakkm almakla gericiliin alt edileceini syleyen ve bunlar byk bir bulu gibi ortaya atanlar varken, kim sylerse sylesin sz dorudur. Kald ki ayn z Kvlcml kendi slubuyla, deiik bir ifade kullanarak da verebilirdi, ama o sz bakalar etmise hrszlk gerekmez. Programa laf aktarlmaz domasna kaplnmaz. Emekci'deki eletirinin her cmlesi aa yukar yukarda rnekleri grlen yanllarla dolu. Her yanl teker teker eletirmek sonular pek deitirmeyecektir. Okuyucu,, eer enmezse, Emekci'deki yazda bunu ayrntlaryla grebilir. Emeki, eletirisini hangi gayeyle yapm olursa olsun, program eletirmek zorunda kaldn itiraf etmesi programn her eye ramen susu komplosundan kurtulmaya baladn gsterir. Ve bu sevindirici bir gelimedir. Emeki, kendisini Dr. efik Hsn Demer adna bal 1946'da kurulmu T.S.E.K.P.'in ideolojik ve politik devamcs saydn ihsas ettiriyor. Bu, gelenekcil balara sahip kmas bakmndan sevindirici olmakla birlikte, gerek durum olduka farkldr. Biz, onlarn bu gelenekcil balara hakkyle sahip kmadn dnyoruz. Bu elbette kantlanmas gereken bir iddiadr. Bu iddiann kant ise TSEKP ve TEP programlarnn mukayeseli bir eletirisi yaplarak kantlanabilir. Gerekte TEP program, TSEKP Programndan ok daha geridir. Bunu Emeki dergisinin kendi bile itiraf ediyor: Syle yazyor: "Ve eer biz bugn program (TSEKP Program kastediliyor) olduu gibi kabul edemiyorsak, bu Trkiye'nin, tezgahlanan kardevrim ile, 1946'ya kyasla, bamszlk ve demokrasi bakmndan ok daha gerilere srklenmi olmasndan trdr." (Emeki: Say: l sayfa. 80). Gsterilmek istediinin tersine V.P. Program, TSEKP programnn daha gelikin, onu am bir devam saylabilir. Ve V.P. Programna en yakn program, bugn var olan sosyalist partilerinki de dahil, TSEKP'inkidir. Btn bunlar henz pek bilinmemekte. Programlar zerine derin incelemeler gerekmekte. Bu tr bir alma sosyalist hareketin tarihi zerine yaylmak istenen duman perdesini datmak bakmndan da yararl olacaktr. Demir Kkaydn (Bu yaz muhtemelen 1975 ylnda yazlm olmal. 1976 Ekim aynda, Kvlcm Yaynlar arasnda kan "Emeki-Birikim'in Dr. Hikmet Kvlcml Eletirileri zerine" balkl kitabn 13 ve 41. sayfalar arasnda, H. Ylmaz imzasyla yaynland. 21 Aralk 2000 Perembe gn dijitalize edilmesi tamamland.)

26

Yurtseverliin Derini ya da Milli Gurur nsan Nereye Gtrr (Mihri Bellinin Gnah)
...Kemalizmle sosyalizm arasnda almaz duvarlar yoktur. Bu duvar nedir? Belli deil. Milli gurur insan sosyalizme gtrr. Faizme Gtrmez mi? Gene: Belli. (Dr. Hikmet Kvlcml, Devrim Zorlamas, Demokratik Zortlama) Bu gn Trkiyedeki sosyalistleri tmyle sarm ve onlar Genel Kurmayn basit bir arac haline dntren milliyetiliin byle yaygn ve etkili olmasnda Mihri Bellinin gnah herkesten fazladr. Aktan Genel Kurmay solculuu yapan btn yaynlara bakn, hepsinde yurtseverliin sosyalizmin ayrlmaz bir bileeni olarak savunulduu grlr. Yine hepsinde Atatrkn resmi sosyalizmin sembol olmu insanlarn resmiyle bir arada koyulur. Atatrkn resimleriyle, Che ve Deniz Gezmiin resimlerinin bir arada sunulur. Mihri Bellinin Kemalizm ile sosyalizm arasnda amaz duvarlar olmad tezi, ete kemie brnm bir kant gibi dikilir. Trkiye Komnist Partisi Yurtsever Cephe kurar. i Partisi Ulusal Kanal kurar. Irklar Trk Solu karr ya da Trk solu rklk yapar. Daha burada saymakla bitmeyecek gerici milliyetiliin bu grnmleri ylesine yaygnlam bulunuyor ki, sosyalizm ile yurtseverliin birbirinden ayrlmayaca gibi bir anlay neredeyse toplumdaki hakszlklara tepki duyan, sosyalizme eilim gsteren her gen insann kanna iliyor. Sosyalizmin sadece milliyetilie deil, milletlere de kar olduunu hatrlayan bile bulunmuyor. Yurtseverlik veya milliyetiliin sosyalizmden ayrlamayaca ynndeki bu anlayn Trk (ve Krt) sosyalistleri arasnda bylesine yaygnlamasnda Mihri Bellinin byk gnah bulunmaktadr. Elimizde yazl kaynaklar bulunmad iin byk lde hafzamza dayanarak, bu ilk gnahn nerede ve nasl ilendiini gstermeye alalm. * 1960larn sonunda, Mihri Belli, stanbul Teknik niversitesinde Millet Gerei isimli bir konferans vermiti. Bu konferans, bir bakma ilk kez Krt sorunun 68 kua iinde ak tartlmasnn da balangc olarak grlebilir. O gnn koullarnda bu konuma, ierii bir yana, bu nesnel tarihsel anlamyla, Krtler
27

zerindeki ulusal baskya sosyalistlerin ve 68 genliinin kar duruunu; Krtlerin demokratik zlemlerine sahip kn ifade ediyordu. Zaten o dnemde sosyalistler toplumdaki demokratik zlemlerin savunucular olduundan, rnein gerek bir laiklii savunduklarndan Aleviler; Ulusal baskya kar durduklarndan ve Trk devletine kar mcadele ettiklerinden Krtler ve dier ezilen halklardan insanlarn desteini alyorlard. Bu demokratik zlemler kendilerini genel olarak sosyalizm bayra iinde ifade ettiinden, Krtler, Aleviler vs., hepsi kendine sosyalist diyorlard. Bu nedenle, sosyalist hareketin ana kitlesini Krtler ve Aleviler oluturuyordu. Daha sonraki yllarda, sosyalizmin bu devrimci demokratik zlemlerin ifadesi olmaktan kmasna paralel olarak, bu baskya kar demokratik zlemleri nedeniyle sosyalist olanlarn ayn ekilde bu baskya kar tekrar Alevi veya Krt olduklarn kefetmeleri aslnda ou kez sosyalist hareketin devrimci demokratik karakterini yitirmesine, ulusulamasna, Trklemesine kar bir direni anlam tamaktadr. Mihri Bellinin Millet Gerei adl bu konferansnn o zamanki nesnel tarihsel anlam zerine bu ksa deinmeden sonra Konferansn ieriine gelirsek, aslnda Mihri Belli bu konferansnda tpk bu gnk gibi, son derece geri bir fikri savunuyordu. (Bu gn bile, Mihri Bellinin Kaak Yayn, Yeni Harman gibi genleri bir tr Genel Kurmay Sosyalizmi etrafnda rgtleyen yaynlarn srekli misafiri olmas hi de bir rastlant deildir.) Mihri Belli, o konumasnda, (sonra yanl hatrlamyorsam, Millet Gereinin yaynlanan biimine de alnt olarak koymutu) Fransz sosyalisti, pasifist ve humanist, Jean Jauresin bir szne dayanarak fikrini gelitiriyordu. O sz uydu: Milliyetiliin az seni enternasyonalizmden uzaklatrr, milliyetiliin derini seni enternasyonalizme gtrr. Enternasyonalizmin az seni milliyetilikten uzaklatrr, Enternasyonalizmin derini seni milliyetilie gtrr. (tam kelimesi kelimesine hatrlamyor olabilirim ama aa yukar byle idi.) Yani Mihri Belli bu szle unu demi olmak istiyordu: Gerek ya da derin Trk milliyetilii, Krtlerin zerindeki baskya kar kar; bylece enternasyonalizmin de gereini yerine getirmi olur; Gerekten derin enternasyonalist grevlerini yerine getirip Krtlerin zerindeki ulusal baskya kar ktnda da gerek Trk milliyetisi olarak devranm olur. Mihri Bellinin yazlarn izleyenler bilirler, Mihri Bellinin grleri bu gn deimemi olup hala ayn grler savunmaktadr. Mihri Belli, sorunu byle koyup savunduunda, (ilk kez Krt sorununu gndeme tamak; sosyalistlerin Krtlerin zerindeki ulusal baskya kar klar gibi nesnel anlamlarndan te) o dnemin atmosferi iinde bu tarz koyuun ierik olarak da o gnn ideolojik atmosferinde ve dnyasnda bunun az ok kabul edilebilir bir anlam bulunuyordu. O zamanlar btn dnyadaki i hareketine ve ulusal hareketlere Stalinist parti ve hareketler egemendi. Stalinizm zaten Tek lkede Sosyalizm ile daha batan enternasyonalizmi fiilen reddeden bir ulusal sosyalizm olarak domutu.
28

Bu tek lkede sosyalizm teorisi fiilen, Birinci ve nc enternasyonallerin Emein kurtuluu ne yerel ne de ulusal bir sorun olamaz ilkesini, Tek lkede sosyalizm (yani emein kurtuluu) olur biiminde revize ve inkar etmek anlamna geliyordu. Zaten zdeki bu reddedi bir sre sonra fiilen mantk sonularna ulam, efsanevi nc Enternasyonal bir sre dier lkelerdeki Komnist Partileri Sovyet d politikasnn aralar olarak kullanma ilevi grdkten sonra Stalinin bir emriyle ortadan kaldrlmt. Hitlere kar savalrken, Enternasyonal Sovyetlerin mar olmaktan karlm, savaa Byk Vatan Savunmas ad verilmiti. Hitlere kar kazanlan zafer, Sovyetlerin ekonomik baarlar bu milliyetiliin nasl bir yok oluun tohumlarn iinde tadnn grlmesini engelliyordu. Keza, sava sonrasnn ulusal kurtulu hareketleri de ou kez bu Stalinist Partilerce yrtlyordu. i hareketinin devrimci demokratik geleneklerinin srdrcs Anarist ve Trokist akmlar ise, kk gruplarn dnyasnn dna bir trl kamyorlard. te byle bir dnyada ve ideolojik iklimde, milliyetiliin derininin enternasyonalizme gtrd trnden nermelerin, ilk bakta gzlemlerle de, olaylarla da dorulanr gibi grnen bir yan bulunuyordu. Dier yandan sosyalizmin bu milliyetilie kay, btn dnyada olduu gibi, Trkiyede de btnyle milliyeti kayglarla kendine sosyalist demeyi de kolaylatrmt. Yani Mihri Belli veya efik Hsn veya Mustafa Suphilerin sosyalizme gelilerinin ardndaki gerek motiv, aslnda, Trkiyenin neden geri olduu gibi, milliyeti bir motifti. Sosyalizm Trkiyenin gelimi ve zengin bir lke olmas, modernlemesi iin bir yol olarak grldnden dolay sosyalist olmulard, yer yzndeki snflar ve uluslar yok etmenin, yani sosyalizmin zndeki gerek motivin, pratik ve somut politika bakmndan, bir Pazar vaazndan te fiili bir anlam bulunmuyordu. Yani Mihri Belli gibiler de, neredeyse btn dier sosyalistler gibi, tamamen ulusal bir problematikle sosyalist olmulard. Dolaysyla Stalinizm milliyetilerin kendilerine sosyalist demelerini kolaylatrm oluyordu. Aslnda milliyetilik artk sosyalizm biiminde ortaya kyordu. Yeni kuak da bundan azade deildi. Yani aslnda Mihrinin kendisi gibi muhataplar da tamamen milliyeti bir paradigma erevesinde dnp davranyorlard. Byle bir balam iinde, milliyetiliin enternasyonalizm veya sosyalizmle ilikisi zerine sylenen bu tr szler, bu milliyetilie devrimci demokratik bir nitelik kazandrmann da arac saylabilirdi. Yani bizler insanlar kendi hakkndaki yarglaryla deil, nesnel konumlaryla deerlendirirsek, Marksist adan son derece yanl olan bu szler, syleyenlerin ve dinleyenlerin gerekte milliyeti olduklar gz nne getirilirse, milliyetiliin devrimci demokrasiye doru bir eilim gstermesi olarak da bir anlama sahip bulunuyordu. Bu bakmdan, bu gnk yurtseverlik ile sosyalizmi birletirenlerinkinden tamamen farkl bir eilimi yanstyordu ayn szler. O zaman bu szler, milliyetilerin devrimci demokrasiye veya sosyalizme doru bir eilimini ifade ederken bu gn; milliyetiliin en gerici faist bir
29

rkla doru evrimini ifade etmektedir. O zaman Trk devletin kar bir ileve sahiptiler, bu gn Trk devletinin Krtleri bask ve inkar politikasnn bir aracdrlar. * Ne var ki, bu formlasyon, gerek ierik, gerek kken bakmndan klasik Marksist gelenekle kesin bir eliki iindeydi. Birincisi, ii hareketi ve Marksizmin gelenei, sadece milliyetilie deil, milletlere de karyd. O uluslarn ve ulusal snrlarn, en azndan retimin sosyallemesiyle, retim aralar zerinde zel mlkiyet, arasndaki eliki kadar temel nemde olduu varsaymndan yola kyordu. Enternasyonalizm soyut bir iar deil, maddi hayattaki bu elikiyi zmenin somut bir programyd. Ama unutulan bir yan daha vard. Marks, Engels dneminde, dnyadaki ulusal devletler, Okyanusun iki kysndaki, ABD Fransa, ngiltere, Hollanda gibi devletlerden ibaretti ve bu devletlerde hala, aydnlanma dneminin gelenekleri yaadndan, ulusun bir dile, dine, etniye gre tanmlanmasna dayanan gerici bir ulusuluk kural olmaktan ziyade istisnai bir karakter tayordu. Jaures bir Fransz sosyalisti olarak, bir humanist olarak, Fransz Devriminin bu ulus ve ulusuluk anlaynn geleneindendi. Yani Jaures bir bakma, Mihri Bellinin aktard szleri ederken, kendini dile, dine, etniye gre tanmlam bir ulusuluu kastetmiyordu. Vatanm yeryz, milletim insanlk diyen bir ulusuluun geleneini temsil ediyordu. Bunda dil, din, etni, rk vs. hibir politik anlam olmayan, ulusun tanmnda yeri bulunmayan gerici bir zellik olarak grlyordu. Mihri Belli ise Jauresin bu szlerini, kendini Trklkle tanmlam bir devletin vatanda olarak, bir Trk olarak, Trk Solunu adl derginin redaktr olarak aktardnda, bu szler ikinci bir arplmaya ve zddna dne uruyor; kendini Trklkle tanmlam gerici bir milliyetiliin ve devletin savunusu haline geliyordu. Tam da bu nedenle bu gn btn genel kurmay solcular bu szlere fiilen sahip kmaktadrlar * Bir devlet kendini bir dille, dinle, etniyle, soyla, tarihle tanmladnda bir ezilen ulus ve ezilen ulus zerindeki tahkkm ortaya kar. Ve bu ezilen ulus zerindeki tahakkm iki ekilde ortadan kalkar. Ya o ezilme ilikisini yaratan egemen ulus yok edilir, ulusun tanmndan o ezme ezilme ilikisini yaratan ayrmlar karlr ya da ezilen ulus, yine kendisini tpk ezen ulus gibi tanmlayarak ayr bir devlet kurar. Ama bu durumda da, dnyada hibir ulus saf olmadndan, ulusal bask baka biimlerde srer. Mihri Belli ayn zamanda zm noktasnda da devrimci demokratik deil, gerici milliyetilii destekler bir zm de neriyordu. Mihri Belli, Trk Devletini yok etmeyi; bir ulus olarak Trkl yok etmeyi, yani ezen ulusu yok ederek ezilen ulusu yok etmeyi; yani bu devrimci demokratik program, yani bu anlamda milliyetiliin derinini deil, Trkln ve Trk devletinin devamn; bunun Krtlkle
30

ittifakn savunuyordu. Yani kendini Trklk ya da Krtlkle tanmlamayan, hibir etnik., dilsel., dini, tarihsel gndermesi bulunmayan bir ulusu deil; her biri kendini Trklk ve Krtlkle tanmlam uluslarn ve devletlerin ittifakn savunuyordu. Dolaysyla Krtlerin haklarn savunmak, Trkle gre tanmlanm ulusu yaatmann bir arac idi onun mantnda. Bylece somut aktarmda, szler orijinalinde, yani Jaureste olabilecek programatik ilericiliini de yitirmi bulunuyordu. * te ulusuluun sosyalizmle elimedii dncesi 68 sonrasnda politize olan gen kuaklarn kafasna ilk nce bu kanaldan ve bylesine gerici bir milliyetilikle kirlenmi; demokratik zn yitirmi bir biimde girdi. Ama hikaye burada bitmedi. Yanl hatrlamyorsak, daha sonra, keskin sosyalist grnen dou Perincek, Mihrinin tahrifat yaptn syleyip, Jean Jauresin milliyetilikten (Nationalizm) deil, yurtseverlikten (Patriotizm) sz ettiini, dolaysyla Mihrinin, enternasyonalizmden yz eviren bir milliyeti olarak, Jauresi kendi milliyeti emellerine alet edip eviri tahrifat yaptn syledi. Perinekin buradaki hedefi, gen kuaklardaki radikallemeyi kontrol altna almaya, kendi deirmenine aktmaya ynelikti, yoksa, yurtseverlie ykledii anlam bakmndan Mihriden hi de daha farkl bir ey sylemiyordu. Hatta daha gerici bir milliyetiliin savunusunu yapyordu. O zamana kadar, somut pratikte herkes yurtseverlik ve milliyetilii ayn anlamda kullanrken, ya da en azndan byle bir ayrm gerei duyulmazken, ve sosyalistler ile milliyetiler kar saflarda bulunurken; sosyalistlerin milliyeti deil ama yurtsever olaca tarznda bir anlay yerlemeye balad. Ne var ki, buradaki yurtseverlik, ulusu tanmlamakla ilgisi olmayan, insanlarn doduu ve byd, yaad yerleri sevmesi gibi bir anlamda kullanlmyordu. Yurtseverlik denilerek tanmlanann kendisi tipik gerici milliyetilikti. Yani Dou Perinek, Milliyetilik zehirini Yurtseverlik ekerine bulayarak sosyalistlere aktaryordu. rnein bir insann iinde doup byd topraklar, dinledii mzii, yemekleri sevmesi de yurtseverlik olarak tanmlanabilir. Bu anlamda yurtseverliin, kanarya severlikten veya kuru fasulye severlikten veya bir takmn taraftarlndan fark yoktur. Sosyalistler sadece bu anlamda bir yurtseverlikten sz ederler. Politik bir anlam olmamas, daha dorusu yurdun politik bir anlam olmamas politik bir hedef olduundan, bu devrimci demokratik karakterli yurtseverlikten sz edilebilir sosyalistlerde. Dolaysyla bu anlamda yurtseverliin kendisi deil, yurtseverliin politik bir anlamnn olmamas politik olarak devrimci demokratik bir anlama sahiptir. Bu anlamda gerekten bir yurtseverliin derininin enternasyonalizme gtreceinden bile sz
31

edilebilir. Bugn insanlarn doup byd topraklarn, oralardaki insanlarn gerekten insanca yaamalar iin, yeryzndeki btn uluslarn ve ulusal devletlerin paralanmas artndan hareket eden bir yurtseverlik anlamnda yurtseverliin derini enternasyonalizme gtrr. Bu anlamda yurtseverlik, politik olann, ulusun belli bir yurtla, toprak parasyla, belli bir din, dil, etni, soy ile tanmlanmasyla bir arada bulunamaz. Bu anlamda, yurtsever olmak, ulusun ya da devletin belli bir yurt ile tanmlanmasna bile, yani ulusal devlet ve snrlara kar kmay art grr. Ama Dou Perinekin yurtseverlii, bu anlamda ilk adm olarak kendi yurdu zerindeki devleti yok etmeye ynelik bir yurtseverlik deildir. Aksine o Trklkle tanmlanm bir devleti ulusu yaatmaya yurtseverlik demektedir. Yani devletin Trkln bile ortadan kaldrmay, az ok demokratik denebilecek bir hedefi bile deil, Trk devletini yaatp savunmay yurtseverlik olarak tanmlanmaktadr. Yani en alasndan gerici milliyetilie yurtseverlik demektedir. Bir eyin ad deimekle kendisi deimi olmaz. Bylece Milliyetilik zehiri, yurtseverlik ekeriyle kabul edilebilir bir hale geldi sosyalistler arasnda. * imdi o zamanlar daha iyi gz nne getirelim. O zamanlar, faistler kendilerine milliyeti, devrimci demokratlar kendilerine sosyalist diyorlard. Dolaysyla milliyetilik sosyalistler arasnda daha batan netameli bir isimdi ve ovenizmle, faizmle zdeti. Ama bu mdahaleden sonra, onlar yle dnmeye baladlar. Biz milliyeti deiliz ama yurtseveriz. Yani lkemizin kalknmasn, zenginlemesini, zengin ve yoksul farklarnn azalmasn istemek, bunun iin mcadele etmek yurtseverliktir. Bylece demokratlar nceleri kendilerine sosyalist derken, artk sosyalistler kendilerine yurtsever demeye baladlar. Yurt da Trk devletinin topraklaryla tanmlannca ve devletin Trkl ve Trklk sorgulanmak bir yana bir gurur vesilesi olarak grlnce, ad yurtseverlik kalsa da fiilen gerici bir milliyetilie dnt o yurtseverlik. * Kavramn Krt hareketinde ve Trkler arasnda ierii farkl bir evrim gsterdi. Krt hareketi de, ulusal harekete destek verenleri, sempatizanlar, koruculardan veya bu harekete ilgisizlerden ayrmak iin, Yurtsever olarak tanmlad. Bu yurtseverlik devrimci demokratik zlem ve karakteri, tpk 68 genliinde olduu gibi iyi kt koruyordu. Bu nedenle Krt ulusal hareketinde kadnlar, Ezidiler, yoksullar omurgay oluturdular. Krt hareketi, milliyetilikten farkn vurgulamak iin her zaman, Trk Halkndan deil, TC Devletinden, onunla savatndan, Krtlkten ziyade Krdistanllktan sz etti. Bununla gerek egemen ulusun ezilenlerine, gerek Krdistandaki dini ve etnik aznlklara mesaj vermi, kendi demokratik karakterini vurgulam oluyordu. Krt hareketinde Yurtsever kavram Krtlkten ziyade Krdistanllk ykl oldu. Yani bir etniyle, bir dille
32

tanmlamayn; Krt Milliyetiliinden farklln bir bayra veya ifadesiydi. Ne var ki, ABDnin Iraka giriinden sonra, Bu devrimci demokratik gcn konumunun zayflamasyla birlikte Krdistanlln yerini Krtlk; TCnin yerini Trklk almaya balad. Ama yine de, bu devrimci demokratik karakterli Milliyetilik kendisini, bunlara ilkel milliyeti diyerek, onlardan ayrmaya alt ve alyor. Buna karlk egemen ulus arasnda, yurtseverlik, en gerici milliyetilii gizleyen ve onu sol bir grnm iinde sunan bir kavram haline geldi. Tpk sosyalizm, enternasyonalizm, iicilik gibi daha fazla savunulur oldu. Yurtseverlik btn devrimci demokratik vurgu ve kayglarndan arndrlarak fiiliyatta btnyle gerici bir milliyetilie dnmesine ramen ve tam da o nedenle, o lde daha ok kullanlr oldu. Yurtseverlik, bizzat kendisi en gerici Trklkle tanmlanm lke ve devleti savunmann ifadesi oldu. Artk en gerici milliyetilik kendisine yurtseverlik demektedir. * Mihri Belli sadece enternasyonalizm ile milliyetilii birletirmekten sz etmedi; bunun dier grnmleri de Kemalizmle sosyalizmi birletirmek; milli gururun insan sosyalizme gtrdn sylemek oldu. Aac tohumundan tanyamyorsan meyvesinden tan derler. O zaman Kvlcml bu Milli Gururun sosyalizme deil, faizme de gtreceinden sz etmiti. Yaznn bandaki alnt bu gn gereklemi bir kehanet olarak grlyor. O alntnn yapld blmn banda da yle yazyordu. Kemalize sosyalizmi birletiren ve gururdan sosyalizm karanlara kar: MDDciler Teorik yanlglarn hakl karmak iin Kkburjuvaziyi ileri snf ve Kemalizmle sosyalizmi alr duvarl sandlar. Gururdan sosyalizm kardlar. Devrim gibi her eylerini kkburjuvalatrdlar. Bu gerici milliyetiliin kendisini de, o sanki bu satrlar hi yazmamasna, Che gibi, Deniz gibi gerici milliyetilii gizlemek ve gen kuaklar genel kurmay solculuuna balamak iin alet edeceini tahmin bile edemezdi. 01 Mart 2006 aramba

Demir Kkaydn

33

Millet Gerei zerine

Bu serinin ikinci yazsnda Mihri Bellinin Millet Gerei balkl konumasndan sz etmi ve o konumasnda, Jauresten yapt Milliyetiliin derini... ile ilgili alnty hafzamza dayanarak aktarmtk. Biz bu yazy yazdktan sonra, tam yaynlamak zereydik ki bir arkada o gn Mihri Bellinin 90. doum yldnm olduunu syledi. Bunu zerine yazy yaynlamay erteleyip, ksa zaman iinde Mihri Bellinin doksannc doum yl iin Gogoln Paltosu adl yazy yazdk ve yaynladk. Bir sre sonra, doum gn vesilesiyle yaynlamay ertelediimiz ikinci yazy (Yurtseverliin Derini ya da Milli Gurur nsan Nereye Gtrr) yaynladk. Tam bu srada, Mihri Bellinin doksannc yl vesilesiyle ilgili olarak alan sitenin yneticisinden, Gogoln Paltosu adl yaznn siteye koyulduuna dair bir bilgi notu aldk. Bunun zerine uygun bir vakitte girip bu ilgin siteye baknca, sitede bizim hafzamza dayanarak aktardmz szlerin yer ald Millet Gerei adl konumann tam metninin sitede yer aldn grdk. (http://mihribelli.org/content/view/22/54/ ) Tabii ilk nce hafzamzn bizi yanltp yanltmadna baktk. Neredeyse kelimesi kelimesine doru hatrlyormuuz. Dorusu yanl hatrlyor olmaktan ekiniyorduk. Bu vesileyle yllar sonra Millet Gerei adl bu konferansn metnini tekrar okuduk. Yllar sonra yaplan bu okuma dorusu bizim iin gerekten bir ok oldu. En gerici trden milliyetiliin savunulduu ve olumland bir metin karsndaydk. Ve iin ilginci, bir kez daha, fikirlerin ve yazlarn gerek ierikleriyle onun somut tarihsel anlamlar arasnda neredeyse hibir dorudan iliki bulunmadnn yeni bir kant daha karmzdayd. Gerekten de Trkiyede Krt sorunun tartlmasna ve sosyalist ve devrimcilerin Krtlerin haklar iin mcadeleyi bayraklarna yazmalarna doru gidie vesile olan ve o zaman ilerici bir ilev gren bu konuma aslnda en gerici biimiyle milliyetiliin savunulduu ve olumland bir metindi. Bir zamanlar Marksn Gotha programyla ilgili olarak dedii gibi, bizler bu konumalarda, gerekte sylenenleri deil, kendi ideal ve zlemlerimizi gryorduk. Mihri Bellinin konferans, aslnda politik olarak, Krt sorunu ve Krtlerle ilgili olduundan, biz bu konferansn bal olan Millet Gerei szlerini, Krt Gerei Krt Milleti Gerei gibi anlyorduk. Bu balkta Krt Ulusu Gerei veya Krt Gereinden sz edilmemi olmasn da, bir Ezop dili kullan; kanunlarn ve devletin iddetini ekmekten kanma ama buna ramen derdini anlatma olarak kavryorduk. Ve bu nedenle bal oluturan szlere eletirel bir gzle bakmay aklmzdan bile geirmemitik. Elbette Millet Gereini Krt Gerei gibi anlama hi de temelsiz deildi ve onun byle bir yan da vard. Konu bir sosyolojik tartma balamnda, Millet denen olgunun ne
34

olduu ve zmlenmesi balamnda deil, politik bir balamda, tartlyordu. Dou Sorunu gibi szlerle ifade edilmi Krt Sorununun adn konarak tartlmas balamnda gndeme geliyordu. Dolaysyla, Millet Gerei bilimsel bir sempozyumun deil, canl ve ykselen politik bir hareketin gndemindeki sorunlarla ilgiliydi ve byle anlalmas son derece doald. Ayrca yaznn kendisi de bu balanty bizzat ima ediyor ve vurguluyordu. rnein yazn ilk paragrafn ele alalm: Trkiye'de hangi meselelerin tartlacan ve hangi konularn konuulacan, emperyalizmin ibirlikisi statkocu gler deil, devrimciler tayin edecektir. Halkmzn milli' demokratik devrim mcadelesinin zafere ulama-s iin, tam bamsz ve gerekten demokratik Trkiye iin, gn na kmas gereken konular, Aydnlk'ta birbir ele alnacaktr. Buna engel olmaya abalayan bask ve yldrma tedbirleri bizi yolumuzdan alkoyamaz. Bu satrlarda bir tek Krt szc bile gememesine ramen, yazan burada Hangi konularn konuulaca gn na kmas gereken konular derken Krt sorununu kastediyordu; okuyan da Konu sz geen her yeri Krt sorunu olarak anlyordu. * Yaznn nesnel anlam ile ierii arasndaki farka ilikin bu ksa deinmeden sonra artk Millet Gerei adl yaznn ieriine geebiliriz. Mihri Belli konumasna u arpc ve dramatik szlerle balyor. Aynen aktaralm: kinci Dnya Savanda Dou Cephesinde en etin, en kanl savalar verildii, Sovyet topraklarna derinliine giren Alman Nazi ordular Stalingrad'a dayandklar bir srada, Sovyetler Birlii resmi marn deitirmek gereini duydu. 1943'e kadar Sovyetler Birliinin mar enternasyonal di. 1943'ten sonra bugnk milli mar kabul edildi. Enternasyonalin szleri ve mzii Franszlarnd. Onu ilk syleyen Fransz iileri olmutu. Ad s-tnde btn dnya proleterlerinin maryd. "Uyan! Dnyann lanetle damgalanm alar, kleleri! diye balyordu enternasyonal. kinci Dnya Savandan bu yana SSCB mar yle balar: Byk Rus ulusunun perinledii zgr Cumhuriyetlerin paralanmaz birlii, Yaasn halklarn iradesiyle kurulmu olan Yce ve gl Sovyetler Birlii 1917 Ekim htilalinin ba slogan, "Btn dnya iileri birleiniz!. sloganyd. 1941-1945 savana Sovyetler Anayurt sava adm verdiler. Ve bu savata ba slogan, Alman istilaclarna lm sloganyd. Bu savata 12. yzylda yaam aziz AIeksander Nevski'den sosyalist ihtilalin apayev'ine kadar Rus tarihinin kahramanlarn ycelten afiler, yazlar, cephede ve cephe gerisinde savaanlarn bilinlerini biledi.

35

Btn bunlar neyi gsterir? Sosyalist ihtilalin koptuu I917'den ey-rek yzyl sonra Sovyetler Birliinin Byk Rus ulusu diye balayan bir mar milli mar olarak kabul etmesi neyi gsterir? Avrupa'da tarih ve kltr bakmndan Ruslara en yakn olan Bulgarlarn, sosyalizm yolunu tuttuktan sonra da Koburg hanedanndan Kral Ferdinand zamannda kabul edilen milli marlarn ve renkli milli bayraklarn muhafaza etmeleri neyin kantdr? Sosyalist dzene geen uluslarn kendi ulusal deerlerine drt elle sarlmalar, ulusal kltrlerinin engelsiz alp gelimesi iin se-ferber olmalar neyi gsterir? Yalnz sosyalist lkelerde deil, kapitalist dnya sistemi iindeki lkelerde de ynlar harekete getiren en gl etkenin ulusuluk olmas neyi kantlar? amzn en byk gereinin millet gerei olduunu. Millet gerei amzn en byk gereidir. inde yaadmz tarihi dnem, halklarn uluslama Srecinin dnya lsnde yer ald dnemdir. Bu satrlar gerekten ibretliktir. Bunlar yazan, kendinin sosyalist ve enternasyonalist olduunu syleyen bir sava. Bu sava, bir gerici ve kar devrimci anlay, kendisine kar mcadele edilecek bir gerek deil, olumlanacak ve kendisine teslim olunacak bir gerek olarak anlamaktadr. Yani bizzat o kar devrimin savunusunu yapmaktadr, Millet Gerei diyerek. Bu mantkla, Hegelin Akli olan gerektir sz, yani doru olan bir gn gerek olacaktr sz, ters yz olmakta, Gerek olan dorudur tutucu ve gericiliine, statko olumlayclna varmaktadr. Mihri Bellinin mantyla gidersek, rnein, Muhammetin lmnden sonra yarm asr gemeden btn slam devletlerinde yneticilerin hanedanlara dayanmas ve seimle gelmemesi gerei, tpk millet gerei gibi hanedanlk gerei biiminde tanmlanp, hanedanlklarn olumlanmasna varlr. Mihri Belli, eletirmek, kar kmak ve kendisine kar mcadele edilmesi gereken bir gidii, rnek alnacak, savunulacak bir gidi olarak ele alyor. Uluslarn kendisine kar mcadele edilecek bir gerek olarak tanmlanmas bakadr; olumlanarak benimsenmesi bakadr. rnein biz Orta Dou in Demokrasi Manifestosu adl metnimize tpk Mihri Belli gibi, Millet Gereinden hareketle balarz Ama ulatmz sonular ve karsamalar tamamen tersidir Bundan yz elli alt yl nce, Avrupay kasp kavuracak 1848 devrimlerinin arifesindeki gnlerde, Marks ve Engels adl, henz otuzuna varmam iki gen, daha sonra Komnist Manifesto adyla nlenecek bildirilerine Avrupada bir hayalet dolayor, Komnizm hayaleti szleriyle balyorlard. Ama yirminci yzyln ve gnmzn hayaleti, Komnizm deil Milliyetilik oldu. Bu gn yazlacak bir bildirinin ilk szleri: Dnyada bir hayalet dolayor, Milliyetilik Hayaleti olabilir. Bu hayalet, bu gn grnd biimiyle, tam da Komnizm Hayaletinden sz ederek
36

balayan bildirinin yazld gnlerde dodu. Ve bu hayalet, iinde bulunduumuz u gnlerde, yz yldan fazladr fel edip bld Orta Douyu, yeni kan deryalarna sokmaya hazrlanyor. (http://www.koxuz.org/koxuz/fusion_public/downloads/odm.rtf ) Mihri Belli, korkun bir ekilde Enternasyonalin, dnya iilerini marnn yerine Byk Rus Ulusu szleriyle balayan bir Milli mar koyulmasnda kar kmak, eletirmek gereken hibir ey grmemektedir. Geri bu bizi artmyor. ok nceleri Sovyetlerde bir brokratik kastn iktidar almasyla birlikte, sosyalizmin milliyetilik olduu, bundan sonra milliyetilerin kendilerini sosyalist olarak tanmlamalar iin bir engel kalmadn belirtmitik defalarca. rnein Tersinden Kemalizm adl kitabmzda aynen yle yazyorduk. Cehenneme giden yollar iyi niyet talaryla delidir. Her biri aslnda ulusuluun her biiminin gerek dmanlar olan, Lenin, Luxemburg, Troki gibi byk Marksistler, bizzat bu gerici milliyetilie teslimiyetin yolunu aanlar oldular. zgr komnlerin birilii olan, politik olan her hangi bir din, dil, soy, kltr ile deil, haklarla tanmlayan Demokratik Cumhuriyet projesi, Fransz ve Amerikan devrimlerinin ulusuluk anlay gitti, onun yerini, uluslarn kendi kaderini tayin hakk ald. Uluslarn kendi kaderini tayin hakk deniyordu. Peki ulus neydi? Ulusu btn orta ve dou Avrupada burjuvazi, yani gerici ulusuluk, bir dil, soy, kltr, tarih ortaklna gre tanmlyordu. Bylece uluslarn kaderini tayin hakk, aslnda, gerici ulusuluu dayanan burjuvazinin ulus anlaynn kabul ve desteklenmesi anlamna geliyordu. Eer bu ilke geerli olsayd, Amerikan i savanda, ayrlan gney eyaletlerine kar hibir ey denemeyecei grlmyordu. Bir ulusu bir dile veya bir soya gre tanmlamann da bir rka gre tanmlamakla ayn gericilii baka bir biimde retmek anlamna gelecei dnlmyordu. Bylece gerici ulusuluun ulus tanm da bilinsizce benimsenmi oluyordu. Bu gidi, bizzat Lenin, Troki ve Luxemburg gibi, byk Marksistlerin eliyle gerekleti. Bunlarn hi biri, ulusun dile, soya, tarihe gre tanmlanmasn sorgulamay aklndan bile geirmedi. Elbette bunlar lnceye kadar devrimci demokrasiyi savundular. O dile gre tanmlanm uluslarn, btn dillere, kltrlere eit davranacaklarn var sayyorlard. Ama eer yle ise de, ulusun niye bir etni, dil veya tarihe gre tanmland sorusunu bile sormay akl edemiyorlard. rnein, Balkanlarda, her biri politik olan, her hangi bir dile, soya, dine, etniye dayandrmay reddeden, insan haklaryla tanmlayan uluslarn, yani devrimci dneme gre tanmlanm uluslarn ya da zgr komnlerin birlii deil; Balkan Federasyonu savunuluyordu. Yani dile, soya, dine dayanan gerici ulusuluklara dayanan devletlerin ilerici bir federasyonunu istiyorlard. III. Enternasyonal bile bunu savunuyordu. Uluslarn birer etniye, ya da dile gre tanmlanmasn ise sorun bile etmiyorlard. nk, farkna varmadan,
37

burjuvazinin ulusuluk anlayn paylayorlard; ulusuluun nasl tanmlanrsa tanmlansn, politik olann ulusal olana gre tanmlanmas olduunu anlamyorlar, ulusuluu, bu tanmlanann karlarn nde tutmak olarak tanmlyorlard. Ulusuluun, dini zel olarak tanmlamak anlamna geldiini anlamyorlard; ulusuluun ulusal ve zel ayrm yapmann kendisi olduunu anlamyorlard. Tabi bu sre yle hemen bir anda gereklemedi. Bu iki anlay uzun sre bir arada ve eliki iinde yaad. rnein Lenin, bir ulusu byk lde insanlarn sbjektif kabullerine bal olarak anlyordu. Tm dillerin ve kltrlerin eitliini, bir tek ocuk iin bile ana dilde eitimi savunuyordu. Uluslarn kaderlerini tayin hakkn demokratik bir cumhuriyetin fiili sonucu olarak anlyordu. Ama bunu savunduu devletlerin kendilerini bir etni veya dile dayanarak bir ulus olarak tanmlamalarn da ayn ekilde olaan kabul ediyordu. Ne var ki, uluslarn tanmnn burjuvazinin gerici ulusuluuna veya ulusulara braklmas ve bunun dnyann aslnda artk sadece gerici ulusulardan olutuu bir dnemde yaplmas, fiilen gerici ulusuun ulus tanmlarn kabul etmek anlamna geliyordu. Sonunda bu fiili kabul, bir teorik kabul haline de dnt. Bu Leninin vd Stalinin tanmnda veya Otto Bauerin ulus tanmnda aka grlr. Orada ulus tam da ulusularn, hem de gerici ulusuluun ulusularnn anlad biimde tanmlanr. Ulusuluun aslnda, nasl tanmlanrsa tanmlansn, politik olan ulusal olana gre tanmlamak olduu ynnde; uluslar ulusularn yaratt eklinde bir kavrayn izine bile rastlanmaz1. Troki veya Luxemburg da farkl deildir. rnek olarak Trokinin bir tanmn alalm: Ulus insan kltrnn srekli ve canl bir faktrdr. Ulus sadece u andaki sava deil kapitalizmi de mezara gnderecektir. Ve sosyalist bir rejimde, politik ve ekonomik bamllk zincirlerinden kurtulan ulus, tarihi gelimede uzun sre temel bir rol oynayacaktr. (Troki, Ulus ve Ekonomi, 1915, zikreden, Enzo Traverso, Marksistler ve Yahudi Sorunu, s.187) Trokinin bu satrlarnn altna hangi gerici milliyeti imza atmaz ki. Ulus hem tarihe hem de gelecee ait bir insan kltrnn srekli ve canl bir faktr olarak tanmlanmaktadr, milliyeti hibir znel gds olmayan Troki tarafndan bile. Ulusun kapitalizmin styaps,
Bugn de durum farkl deildir. rnein bu Lenin, Luxemburg, Troki geleneinden bir Michael Lwy bile, hala yle yazabilmektedir: Byle bir snflayc teorik ereve kurmak iin yaplan en sistematik aba, hi kukusuz, Stalin'in 1913'ten beri nl Marksizm ve Ulusal Sorun adl denemesidir. Btn "nesnel" ltleri (dil, toprak, ekonomik yaam ve "ruhsal biimlenme" birlii) tek bir tanm iinde birletirerek, Stalin, "btn zelliklerin bir arada bulunmas halinde bir ulus vardr" grnde srar etmitir. Bu kat ve dogmatik ereve, tam bir ideolojik Procrustrean yatayd ve Yahudiler, Birleik Devletler'deki Siyahlar vb. gibi "hetorodoks" ulusal topluluklar anlamann nnde on yllar boyunca dikilen byk bir engel haline geldi. Bu tanm, Gmrk Birlii yoluyla ekonomik birliini kurmadan ok nce de Almanlarn bir ulus haline nasl geldiklerini, ya da Franszca konuan Belikal veya svirelilerin Fransz ulusunun neden bir paras olmadklarn aklayamaz. (Lwy, Vatan m Yeryz m? http://f50.parsimony.net/forum202260/messages/49.htm ) Yani daha esnek bir ulusuluk tanmn daha sert bir ulusuluk tanmna kar savunuyor. Bylece, esnek ya da kat bu tr ulus tanmlarnn ulusularn tanmlar olduunu,bunun kendisinin yanlln grmyor.
38
1

dini olduunu anlamamaktadr. Onun tarihsizliini anlamamaktadr. * Ama bu dnemde bile hala, bu gerici ulusuluk, Marksizm iinde henz bir hastalktr ve btn vcudu ele geirmemitir. Ama Rusyada devrimin tecrit olmas ve bir sre sonra brokrasinin iktidar ele geirmesiyle birlikte, Stalinizmin egemenliiyle birlikte, gerici ulusuluun ulus tanm ve anlay tm dnya ii ve sosyalist hareketine damgasn vuracak; demokratik cumhuriyet; zgr komnlerin birlii ve ulusal basknn ulusun tanmndan her trl etnik, dilsel, tarihsel, dinsel belirleyiciyi dlayarak ortadan kaldrlmas anlay terk edilecek ve unutulup gidilecektir. Bylece sosyalistler ve ii hareketi gerici ulusuluun ulus anlaylarnn fiili bir savunucusuna dnecektir. Bylece, burjuvazinin dininin en gerici biimi, sosyalizmi kendi iinden teslim almtr artk. Bundan sonra dnyadaki, soya, dile, dine, etniye, tarihe yani gerici bir ulusulua dayanan uluslarn ounu bizzat Sosyalistler, Marksistler kuracaktr. Uluslar ve ulusuluu yok etmek iin km bu retinin taraftarlar gerici bir ulusuluk anlayna dayanan uluslarn kurucular olurlar. Bir rastlant deildir, Sosyalistlerin kurduklar btn uluslar, bir etniden ya da dilden kaynaklanan ada sahiptir. Amerika Birleik Devletleri kadar olsun, yani burjuvazinin devrimci dnemindeki kadar olsun, demokratik isimler bile almamlardr, savunduklar gerici ulusulua uygun olarak. rnein Dou Avrupa veya Balkan Demokratik Cumhuriyetler Birlii gibi; Orta Asya ve Sibirya Demokratik Cumhuriyetler Birlii; Hindiin Demokratik Cumhuriyetler Birlii gibi. Bir corafya adyla snrl, hibir etnik, tarihsel gndermede bulunmayan uluslar kurmamlardr. ster Vietnam, ister zbekistan, ister Azerbaycan, ister Bulgaristan, ister Polonya veya ekoslovakya, ister Slovenya, ister, Srbistan olsun, hepsi bir etniye, bir dile, bir soya, bir tarihe gnderme yapan, devrimci demokratik karakteri olmayan gerici bir ulusulua dayanan uluslardr bunlar. Bu nedenle bir rastlant deildir, Tito ile Enver Hocann, in ile Vietnamn; Kamboya ile Vietnamn; savalar ve buradaki ulusal nefretler. Marksistlerin hibiri hibir yerde, ne ulusu dile, soya, dine, tarihe gre tanmlayan devletlerde, ne de bu devletlere kar baka dile, soya, dine, gre ulusu tanmlayarak kan ulusal hareketlerde, bu tanmlamalarn kendisini sorun yapp ona kar kmamtr. Siz hi, Trk devletinin adnn Trk, lkenin Trkiye, tarihinin Trk tarihi, dilinin Trke olmasna kar kan bunu gerici bir rklk olarak tanmlayan; bu topraklarda yaayan insanlarn, zgr yurttalar olarak bir ulus oluturmalarn ve ulusun tanmndan tm bu gndermelerin atlmasn, btn bunlarn hibir politik anlam olmamasn talep eden bir sosyalist grdnz m? in kts bu sadece Trkiyede byle deil, btn dnyada sosyalist ve ii hareketinde byleydi. Ayn ey, bu devletlerin ulusal basklarna kar hareketleri iinde de yoktur. Bylece Marksistler sadece ulusuluun deil, gerici ulusuluun savunucular ve bu ulusulua dayanan uluslarn kurucular olunca, burjuvazinin, yani gerici ulusularn
39

Marksist olmamas iin bir neden de kalmaz. Bylece Marksizm veya sosyalist hareket bir sre sonra, gerici ulusuluun kendini ifadesinin ve gerici zn gizlemesinin bir arac olur. Ama Marksizm ulusuluk haline dnnce, ona artk sadece o gerici ulusulua hizmet etme dnda ihtiya da kalmaz. Bylece, Sovyetlerin yklnda ve sonrasnda grld gibi, aslnda gerici ulusular olan sosyalistler bylece sosyalizm kabuunu da atarak en gerici milliyetiler olarak ortaya karlar; asllarna rcu ederler. Sadece bu Marksist ve sosyalist grnmn egemen ulusun karlarn ve egemenliini korumaya hizmet ettii yerlerde, rnein Trkiye, Srbistan, Rusya gibi lkelerde, bu ulusular birer Marksist olduklarn iddia ederek varlklarn srdrrler. rnein, Trkiyedeki btn sosyalist hareketler, aslnda Krtlerin ezilmesi karsnda bir suskunluun, egemen ulusun pozisyonunu korumann bir rts olduu iin hala Marksizm ya da sosyalizm sfatna sahip kmaktadrlar. Trkiyedeki sosyalizmin hala bu kadar yaygn olmasnn nedeni, sosyalizmin ya da Marksizmin deil, gerici milliyetiliin yaygnlnn bir yansmasdr. Eer bunlar, brakalm sosyalist olmay bir yana, bir para devrimci ve demokratik bir ulusuluu savunsalard, Trkiye Cumhuriyetinin bir ulusun, bir dilin, bir etninin adyla tanmlanmasna; bir tarihin bir kltrn devam olarak tanmlanmasna kar mcadeleye girer, ulusun tanmndan tm etnik, dilsel, dinsel, kltrel ve tarihi gndermeleri dlamak iin mcadeleye girerlerdi. Yani dilsiz, dinsiz, tarihsiz, etnisiz, soysuz bir ulus tanmna gemeye alrlar, bu yoldan ulusal basklar ortadan kaldrmaya alrlard. Bugn dnyada Marksist kalmam bulunuyor. leri lkelerdeki Marksistler bile, ulusal olanla politik olann akmas ilkesini sorgulamad; nasl tanmlanrsa tanmlansn ulusal olann da, yani burjuvazinin dininin de, zel olan olarak tanmlanmas, yani btn ulusal snrlarn ve devletlerin reddi gibi bir programa sahip olmadklar iin, yeryz lsndeki artk rkla dnm, dnyann yoksullarn bir Bantustanda tutmann arac olmu bir ulusuluun fiili savunuculardrlar. Geri lkelerdeki Marksistler fiilen etniye, dile, tarihe dayanan gerici ulusuluu savunmaktadrlar; byle bir sorunun pek olmad Amerika ve Avrupa gibi ileri lkelerdeki Marksistler ise, ulusal olann politik olana gre tanmlanmasn sorgulamadklarndan, yeryz lsndeki bir rkl savunur durumdadrlar. Dncelerin kendi mant vardr. Ve bu mantk kiilerin niyetlerinden bamsz olarak iler. Eer Marksizm douunda, bir ulus ve din teorisine sahip olsayd; daha doarken, btn lkelerin iileri birlein tarzndaki stratejik, gce ilikin arsna; ulusal olanla politik olann akmas ilkesini kaldrn; burjuvazinin dinini de dier dinleri tkt yere tkn diye sze balasayd bu gn ok baka bir yerde olurdu dnya. Bu gn, ulusuluk dini, modern toplumun dini, savunmada olur, milyonlarca insan bu dine kar, bu dini dier dinlerin yanna tkmak iin mcadele ediyor olurdu. Byle bir dnyada belki faizmler, ulusal katliamlar yaanmazd. Bu gidiin en byk sulusu, burjuvazinin dininin gerek yzn gremeyen ve onu dier dinlerin yanna atmak ynnde bir program gelitiremeyen sosyalistler, Marksistler olmutur. Marksizm eski gcn tekrar kazanabilmek iin, modern toplumun dininin kabullerinden
40

kurtulmak, bunun iin de ok kkl bir arnma ateinden gemek zorundadr. (http://www.comlink.de/demir/kitaplar/besik2.doc ) * Sosyalist harekete nasl bir gerilemenin damgasn vurduu, Ekim devrimi kuandan olan Kvlcml ile Stalinizm ann Mihri Bellisi arasndaki farkta grlebilir. Mihri Belli, Enternasyonalin lavnda, (ki Enternasyonal yerine Byk Rus Ulusundan sz eden Marn geirilmesi bunun bir yansmasdr sadece) kendisine kar klacak deil, savunulacak ve kendisine teslim olunacak bir gelime grrken, Kvlcml, Enternasyonalin lavn, kendisinin btn Stalinizmine ramen, hazmedemez ve eletirir. rnein lmnden az nce yazd Brejneve Mektupta yle der: Stalinin bir emriyle III. Enternasyonal ortadan kaldrlal beri, maher (Kaos) oldu. Bu istenilmi anariden kan komplikasyonlar zerinde durmak istemiyorum. Burada Enternasyonalin sadece kaldrl biimi ve kaldrlmasnn rgtsel ve biimsel ileyi bakmndan yaratt sorunlara deinilmesine ramen, bu erevede bile olsa bir kabullenmeme, bir eletirme vardr. Bu Mihri Bellide olmayan bir zelliktir. nk o dnyada gericiliin, Stalinizmin egemen olduu; milliyetiliin en gerici biiminin tm sosyalist ve ii harekete damgasn vurduu dnemin bir sosyalistidir. Onu sosyalist yapan bizzat milliyetiliidir. Bu nedenle, Kvlcmllarn, hala Ekim Devrimi dneminin geleneklerini bir lde de olsa tayan kuaklarndan daha da geri ve gericidirler. Bu konuya geenlerde yazdmz Ge Gelmek ve Ge Kalmak zerine adl yazda deinmitik. Mihri Bellinin bu yazsnda dile gelen grler bunun somut bir rnei olarak da okunabilir. O yazda yle diyorduk: Rus devriminin bir kyl lkede tecrit olmas ve i savan yaratt ykmlar temelinde brokrasi bir kar devrimle iktidar ele alr ve Fransz devriminden beri gelen ykseliin rn olan Rus aydn ve devrimcileri kuan 1930lara gelindiinde ldrp tasfiye eder. Benzeri, Komnist Enternasyonal ve onun prestiji ve otoritesi araclyla, dnyann dier lkelerinde de yaanr. Bylece geri lkelerde, eitsizliklere tepki ve/veya Ekim devrimi etkisiyle sosyalizme ynelen, toplumsal mcadeleye giren aydnlarn veya srgnlerde yaayanlarn, daha nceki Alman ve Rus devrimcilerinin aksine, an en ileri fikir akmlaryla ve rgt biimleriyle bir ilikiye geip onlar zmleme ans kalmaz. Marks-Engelsler Adam Smith, Ricardo; Hegel ve Feuerbach; Sen Simon, Owen, Fourierlerin brakt yerden balyorlard; Leninler ve Trokiler Marks-Engelslerin brakt yerden balyorlard. Ama 1920lerden sonra radikalleen aydnlar, SBKP tarihleri, Kuusinen, Politzer, Stalin, Maolarn skolastik kitaplaryla.

Artk renilen, burjuva aydnlanmasndan bile geri, Marksizm grnmnde ama znde
41

yntemsel olarak bir skolastik ve eklektik Stalinizmdir. Yani emperyalizme gei nedeniyle ii snfnn retim iliki ve tekniklerinde gerilie mahkum olmas gibi, Sosyalist dnce ve davran da, an en geri dnce ve teorilerine mahkum olur. Sonradan gelenin artk, daha da gelimi fikir akmlar ve rgtsel deneyleri tanmas ve zmlemesinin yolu tkanmtr. Bylece znel olarak ge gelmenin faziletlerini yaama sans da ortadan kalkm, sadece ge gelmenin reziletlerine mahkum olunmutur. Gerek entelijansiyann ve gerek ii snfnn bu gerilie ve az gelimilie; bu az gelimenin gelimesine mahkumluu, birbirini karlkl olarak da beslemitir. Bylece bir tersine seleksiyon dnemi balamtr. i hareketinin yokluu ve gerilii sosyalist teori, rgt ve pratikleri kakrdatm, bu kakrdam rgt, hareket ve dnceler var olan snrl ii hareketini demoralize etmitir. Bunlar karlkl olarak birbirini beslemitir. Bu geriye gidi, o dnemin sosyalist kuaklar arasndaki farklarda bile grlebilir. rnein, henz 1920ler ncesinde, yani brokrasinin zaferi ncesinde sosyalizmle tanm az gelimi lke aydn ve devrimcileri, sonraki btn Stalinist engellemelere ramen, yine de az ok orijinal, yaratc eserler verebilmilerdir. Ama 1920lerin ortalarndan sonra sosyalist olanlarda hibir teorik yaratclk grlmez. Tipik rnek olarak, Meritegiu ve Kvlcml zikredilebilir. Her ikisi de Stalinizmin zaferi ncesinin kuaklarndandrlar. Bu ayarda devrimci ve teorisyenler sonraki kuaklarda grlmez. Latin Amerika Stalinizmin etkilerine nispeten daha uzak olmasna ramen, benzeri ayarda yeni teoriysen kuaklarn ortaya kabilmesi iin, ta 1960larn ykselilerini, Cheleri beklemek gerekmitir. Che bile, teorik orijinalite ve genelleme yetenei bakmndan Maritegiuya hala uzaktr. Trkiyedeki sosyalist hareket asndan da bu grlebilir. Son durumada bir Osmanl aydn olan ve ekim devrimi rzgaryla radikallemi Kvlcmly gz nne getirelim. Bir de, 1930larn Roosvelti ortaya karan, Amerikan ii hareketinden etkilenmi Mihri Belliyi gz nne getirelim. Mihri Belli, Amerika gibi bir yerde radikallemi, dnyay grm olmann btn znel avantajlarna ramen, aslnda Ekim devrimiyle radikallemi bir Osmanl Aydn olan Kvlcmldan, sadece teorik ap ve derinlik bakmndan deil, politik bakmdan da son derece geridir. Biri nc Enternasyonalin lavnda bir felaket grrken rnein, dieri, kendisine teslim olunacak millet gereini, kendisine yknecek bir durumu grr. (http://www.koxuz.biz/index.php?option=com_content&task=view&id=619&Itemid=5 ) 14 Nisan 2006 Cuma Demir Kkaydn

42

Mihri Belliye Fax

Selam Mihri Aabey, Aada son olarak yazdm ve ayn zamanda bizim buradaki giriimin bildirisi olarak da kabul edilen metni yolluyorum. Fax numaranz rfan'dan almtm. Sevim ablaya da selamlar. Demir Kkaydn Nernstweg 33 22765 Hamburg tel: + 49 (040) 39 66 84 e-mail: demiray@topmail.de

Abdullah calan'n Yarglanmas ve Gelimeler

Abdullah calan'n mahkemede hukuki veya siyasi bir savunma yapmamas; aksine sava yrten taraflardan birinin nderi olarak Trkiye'ye bar nermesi ve somut bir demokratikleme plan sunmas ve bunun gerei olarak yapt diplomatik jestler; sava rantiyelerinin kontrolndeki medya tarafndan psikolojik sava yntemlerine uygun olarak bir propaganda bombardman altnda calan'n teslimiyeti, korktuu ve cann kurtarmaya alt eklinde yanstld. Bir ok ciddi yayn organnn bile benzer yaynlar yapt grld. Krt Ulusal Hareketi'nin bir ok dostu bile bu bombardmann da etkisi altnda kalarak, calan'n tavrna kukuyla yaklamaktadr. imdi medyann bombardmannn yol at toz duman dalrken, giderek calan'n teslim olmad; aksine bir stratejik geri ekili ve taktik esneklikle sorunun zm iin yeni ufuklar at grlmektedir. HADEP: btn basklara ramen seimlerde ald sonula Krdistan'da birinci byk parti olduunu kantlam ve bir ok yerleim biriminde mahalli idarelerin ynetimini ele alm bir yasal partidir. PKK: binlerce gerillas, taraftar, sempatizan ile, dnyadaki en byk ve etkili ordulardan biri olan Trk ordusuna kar gerilla sava yrten en etkili ve byk gerilla rgtlerinden biridir. imdi bu iki rgt de, en asgariye inmi ve aslnda Generallerin bile hayr diyemeyecei, calan'n sunduu programdan ve bunun iin bartan yana olduklarn belirtmi bulunuyorlar. Trkiye'deki ve ayn zamanda dnyadaki en byk ve etkili iki Krt rgt (HADEP ve PKK), calan'n tekliflerini desteklediklerini resmen ilan etmi bulunuyorlar. Bu ak tavrlar, calan'n mahkemede sunduu projeye ayr bir arlk vermektedir.

43

Bu proje, anayasal bir vatandalk erevesinde, Krt kltrnn ve kimliinin tannmasn, kltr ve dil farkllklarnn bir kazan olarak grlmesini; mahalli seilmi yneticilere daha byk yetkiler verilmesini; demokratik reformlar kapsamaktadr. Buna karlk Krtler de, silahl sava durdurmay ve var olan devletin ve lkenin btnl iinde kalmay nermektedirler. imdiye kadar Krt ulusunun verdii mcadeleyi, ayr bir devlet kurma mcadelesi olarak grenler, bu projeyi kendi hedeflerine ihanet olarak grmektedirler. Ne var ki, bu deerlendirme ne dorudur ne de gerekidir. Doru deildir, nk, PKK btn gemii boyunca, ayrlmaktan ziyade, ayrlabilme hakknn olduu bir demokratik sistem iin mcadele ettii vurgusunu yapmtr. Hatta sorunu ayrlp ayrlmamak ve ayr bir devlet kurmaktan te, bir ulusun kimliinin tannmas ve kendi kiiliini gelitirmesi olarak anladn vurgulamtr. Gereki deildir, nk, Krtler ancak belli uluslar aras dengeler ortamnda, ok elverili tarihsel koullarda, dnyadaki etkili glerin, gl Trk, ran ve Arap devletlerinin en azndan bazlarn karya almay gze alabilecekleri bir durumda ayr bir devlet kurma olana edinebilirler. Bugn ise, buna olanak yoktur. Ne ABD'nin ne da Avrupa'nn ne de onlar karsnda etki alan hzla gerileyen Rusya'nn byle bir projeyi destekleyerek sz konusu lkeleri karya almas beklenemez ve beklenemeyeceini de, calan'n trajik bir sonuca ulaan Odyssseusu esnasndaki dramatik gelimeler gstermi bulunmaktadr. Ayrca Krt ulusal hareketi, tarihte ei benzeri olmayan bir ekilde, ABD'nin yeryz leindeki total kontrol nedeniyle nderini savat glerin eline esir vermi ve lojistik desteini byk lde yitirmi, tayin edici olmasa da ok nemli bir yenilgi alm bulunmaktadr. Bizzat bu yenilgi ise, Trkiye'deki sava rantiyelerine ve onlarn Krtlerin varln inkara ve ezmeye ynelik politikalarna g vermi ve ksa zaman nce yaplan seimlerde bu politikalarn savunucusu partiler ezici bir ounluk kazanmlardr. te, Abdullah calan, calan'n ahsnda da Krt Ulusal Hareketi, lm ve yok olma tehdidi altnda iken en zor koullar altnda bir salto mortale (lm parendesi) ile kendini kendisi olmaktan karp, yepyeni bir ulusun tohumu olarak yeniden ortaya koymaktadr. Belli uluslar aras dengeler el vermedii srece, Krt ulusal hareketi sadece bamsz bir devlet iin savat takdirde baarya ulaamazd. Krt Ulusal hareketi, kendini ezen uluslarn ezilenleri iin de bir program gelitirdii, yani sadece Krtleri, kendini deil, kendini ezenlerin de ezilenlerini kurtarmaya kalkt takdirde; yani bir ulusal kurtulu hareketi olmaktan kp bir sosyal kurtulu hareketine dnt takdirde; yani bir salto mortale ile kendisi olmaktan kt takdirde baar kazanabilirdi. Krt hareketleri iinde, plebiyen yapsyla sadece PKK bu gne kadar byle bir kendini ama potansiyeli ve emareleri gsterebiliyordu. te, calan'n ahsnda, en elverisiz koullarda, byk lde daha nceki evriminin de mantki bir sonucu olarak, Krt ulusal hareketi, kendini kurtarmak iin ezenini de kurtarmaya; zafere ulaabilmek iin nne daha byk grevler koymaya; bir yandan kendisi olarak kalrken dier yandan da kendisi olmaktan
44

kmaya girimi bulunuyor. Medyann pimanlk, korku gibi gsterdii tavrlarn gerek nitelii budur. calan artk sadece Krt Ulusal hareketinin bir nderi olarak davranmamakta, Krtleri, Trkleri ve dier halklar da anayasal bir vatandalk temelinde kapsayacak yeni bir ulusun tohumu ve kurucusu olarak davranmaktadr. Artk muhatab sadece Krtler deil, Trklerdir. Hatta Krtler zerindeki byk prestiji nedeniyle esas kazanlmas gerekenler Trklerdir. Krtler Trklere baka bir ulus altnda birleelim diyor. Yani Krt ulusal hareketi kendi olmaktan kp, baka yepyeni bir ulusun tohumu oluyor. Krt ulusal hareketi bylece, son yzyln etnik temizliklerle sonulanan ve benzeri Balkanlar ve Kafkaslar'da, Afrika'da byk aclara ve lmlere yol aan monolitik ulusuluk dnemi yaamadan, bugnn dnyasna uygun, rnein, ABD, Avrupa ve svire'de olduu trden farkl kltr ve dilleri zenginlik olarak gren bir ulusuluk projesine ulam bulunuyor. Krt ulusal hareketi, sadece ge gelmenin reziletleri iinde bunalmad, bu projeyi gelitirebilmesi onun ayn zamanda ge gelmenin faziletlerinden de yararlanabileceini gstermektedir. Biimsel olarak bakldnda, Trke'nin resmi dil olarak kabul, Krte'nin Krtler arasnda ikincil bir dil olarak tannmas; mahalli seilmi idareye daha geni yetki; demokratik reformlar Krt Ulusal hareketi iin byk bir gerileme gibi grlebilir. Kimi reformist, ya da silahl mcadeleyi reddeden Krt rgtleri, yllardr bunlar savunmuyorlar myd? Madem bu noktaya gelinecekti de niye bunca yldr gerilla sava verildi? Bu varlan nokta onlarn haklln kantlamyor mu? Bu yaklam da toplumsal bir dnm sadece siyasi, idari, hukuksal ya da ekonomik bir takm dnmlerle snrlayan yzeysel bir anlaytr. Bu yaklam, insandaki, Krt'teki dnm ve bunun nemini kavramamaktadr. Yirmi yl ncesinin Krd ile bu gnn Krd arasnda dalar kadar fark vardr. Yirmi yllk gerilla sava, dnn kle ruhlu, kendinden utanan Krd'nn yerine bambaka, kimliinden utanmayan, ona gvenen, isyann ateinden gemi, airetler yerine modern partilerde ve derneklerde rgtlenmi, kadnlarn ak ya da gizlice ban ektii yepyeni bir Krt ortaya km bulunuyor. Bu aama yaanmasayd, bugn calan'n sunduu proje, kendine gvenen kiilikli bir ulusun teklifi deil, klece yalvarmalar anlamna gelirdi ve benzer izgileri eskiden savunanlarda bu anlamdayd. En salam dostluklar, en sert kavgalarn sonunda oluabilir. ngilizler Norman ve Saksonlarn uzun ve sert savalarnn potasnda olumulardr. Bir insann salkl ruhsal geliimi iin bile ana babasna isyan edip, kendi kiiliini gelitirecei bir dnem gerekir. Byle bir isyan yaamayanlar, ruha ocuk kalmaya ve olgunlaamamaya mahkum kalrlar. Bu isyandan sonra ana babayla kurulan karlkl kabule dayanan sayg ilikisi ile, isyandan nceki iliki, d grn bakmndan bir birine benzerse de, bunlar kkten farkl ilikileri ifade ederler. Krt ulusunun salkl bir geliimi iin bu isyan dnemi gerekliydi. Bu olmadan ancak bir klenin efendisiyle ilikisi olabilirdi. Buradan gerek bir dostluk, saygya dayanan bir dostluk ve kaynama kamazd. Gerek, eit ve karlkl kabule dayanan bir bar ancak bir savatan sonra olabilirdi.
45

Krt Ulusal Hareketi, calan'n ahsnda, kendisini aarak bu yeniden douunu olaan st elverisiz koullarda yaamaktadr. Kar cephe ok gldr. Dier yandan da zaman ok kstldr. Sunulan program ve teklif bu savatan kar olmayan btn toplum katmanlarn kazanmaya yneliktir. Kartlar karm ve yeniden datlm bulunmaktadr. Artk blnme, Krtler ve Trkler arasnda deil, bunlarn kendi iinde olacaktr. Ancak bu saflarn yeniden ekillenmesi ve kristalize olmas, yani toplumun bilincindeki bu deimeler, olaan durumlarda, ou kez hzlandrlm hukuki prosedrlerden ok daha yava gerekleirler. calan'n idam, bu sreci geri dndrp onlarca yl geriye itebilir. dam olmamas ve gecikmesi halinde, toplumdaki bu yeni blnme gerekleip bir arlk kazanabilir ve sava yanls inkarclar tecrit olabilir. Bu ayn zamanda calan'n idamdan Kurtulmas ve bir mzakere partneri olmas demektir. Balangta, gerilla savan ve Krdistan'daki kitlesel ayaklanmay bastrmak iin kurulmu, kanunlar st ve d gizli zel sava aygt, bir sre sonra onu kullandktan sonra basit bir ara gibi bir kenara atabileceini dnen kurucularnn ban yedi. Bu aygt yaratanlar bana toplad cinleri datamayan bycye dndler. Bu aygt ilk yaratanlar, yine Krt sorununun iddetle zlemeyeceini ilk grenler oldular. Bunlarn bir uzlama zemini araylar, yarattklar aygtn iddetini zerlerine ekti ve yarattklar canavarn kurban oldular. General Eref Bitlis, Turgut zal ve daha sonra niceleri... Bu cinayetler, bir uzlamann yollarn tkad ve binlerce insann lmne, Trk ulusunun giderek rmesine yol at. Bu zel sava aygt bugn Trkiye'nin gerek egemenidir. Bu aygt zayflatmaya ynelik, devletin dier kanatlarndan gelen giriimler (Susurluk) bu aygtn gcn sarsmaya yetmemi, hatta bunlar seimlerden daha da gl olarak kmtr. Bu aygt iin, sava artk politikann baka aralarla bir devam deil, kendi bana bir amatr. Hi de kmsenmeyecek, hukuki, siyasi ve iktisadi imtiyazlarla ve glerle donanm bu aygt, bu gnk konumunu srdrmek iin elinden geleni yapacaktr. Varln srdrmesi, Krtlerin ezilmesine, inkarna baldr. Krtlerin ve Trklerin dmanln kkrtmak bu aygtn varln srdrmek iin tek olanaktr. Bu durumda, bu sava rantiyeleri kast, calan'n bir an nce idam edilmesi; bylece Trkler iinde Krtlerle birlikte bar iinde yaama yanllaryla Krtlerin varln inkar edenler arasnda gerek ve yeni bir blnmenin olgunlama ve serpilme olana bulmadan yok olmas; bunun yerine Krt ve Trkler eklinde bir blnmenin glenmesi iin elinden geleni yapacaktr. Buna karlk calan'n yaamas, bar isteyen glerin etkisinin ve onun glenmesinin bir ifadesi olacaktr. Krt ve Trk halklar arasndaki bar ve calan'n yaam ayrlmazca birbirine balanm bulunmaktadr. Dolaysyla, bugn calan'n yaamn savunmak, ayn zamanda bar savunmaktr ve bu her zamankinden de daha acil ve nemli bir grev olarak ortaya kmaktadr. calan'n yaamna savunmak, bu inkarc sava srdrmek isteyen sava rantiyelerine kar durmak demektir. calan'n yaamn savunmak, oven bulutlarn datlmas, snf farkllklarnn ve
46

gereklerinin yeniden berraklamas, Trk halknn, deiik milliyetlerden ii snfnn sorunlarnn baka her trl sorundan daha nemli olduu ve onun izgisinin yaanan sorunlara kalc zm getirme yeteneine sahip olduunun grlebilmesi olanan verir. calan'n yaamnn savunulmas belki de Krtlerden fazla Trklerin; daha spesifik olarak da snf mcadelesinin savunucusu sosyalistlerin byk bir ihtiyacdr. zellikle sosyalistler ann tek grevi olarak bunu benimsemek durumundadrlar. Sadece enternasyonalizm, insancllk vb. adna deil, bizatihi snf mcadelesinin stratejik konumunu etkileyebilecek durumdaki,u anki taktik kar adna.

18 Haziran 1999 Cuma calan'n Yaaman Savunmak in Hamburg Trk Giriimi

E- Mail: apohki@topmail.de Homepage: http://home.t-online.de/home/apohki/ V.i.S.d.P. Avni Yolalan, Bartelstr. 2a, 20357 Hamburg

47

Ekler

Mihri Bellinin 1974 ylnda Emeki Dergisinde Yaynlanan Kvlcml Eletirisi

Aadaki yazy yaynlamann gereini duyuyoruz. Kvlcml arkadan Sosyalist hareket iinde 1930'lara kadar pek ciddiye alnmayan baz grleri 12 Mart arifesinde ve sonralar baz evrelerde benimsendi. Bu durumun, yaratlan Faist Terr havasnn Trkiye solu zerinde bir lde etkisinin bir sonucu olduu sylenebilir. Yaz 1971'de kaleme alnm olmasna karn aktualliini korumaktadr. Yaznn sonunda ayrca iki belge de yaynlyoruz. Birincisi Vatan Partisi Program gerekesinin nszdr. kincisi Kvlcml arkadan Cemal Grsel Paaya ektii 28 Mays 1960 tarihli telgraftr. Okurun iki belgeyi de ilgin bulacan sanyoruz. Vatan Partisi Program Eletirisi Vatan Partisi Programnn eletirisine girimeden nce unu belirtelim: 1954'te (MenderesBayar ynetimi srasnda) Vatan Partisi k, o dnemin artlar gznnde tutularak deerlendirilmelidir. Nasl ki, onu yeniden diriltme abasn da bugnn (1971'in) artlar iinde deerlendirmek gerekirse. Siyasi izgi ve kadro bakmndan ne kadar kusurlu olursa olsun, o dnemde Vatan Partisi'ni kurma giriimi, gene de, sosyalist akmn bir kolunun demokrasi uruna mcadelesini, bu yolda bir keif hareketini temsil eder; ve bu anlamda olumlu karlanmaldr.. Bu yazda sadece Kvlcml tarafndan kaleme alnm olan Vatan Partisi Programnn ksa bir eletirisi sunulmakla yetinilecektir. V.P. Program u paragrafla balar: "Vatanmzn 'Amerika' derecesinde yksek teknikli medeniyet kurmasndan bahsediliyor. Lakin bir ey unutuluyor. Amerika'y, Amerika yapan hz,. Amerikallarn doksan yl nce klelii kaldrmak uruna vatanda harbini gze alabilmekleriyle, yani keskin hrriyet kavgasyla balamtr. Ve u sebeple gelimitir: l Devletin krtasiyeci ve askerci olmay (Tam demokrasi), 2 Derebey artklarnn yokedilmesi (Toprak reformu). 3 Sanayi sermayesinin tekilerden stn olmas (Teknik yaratcl)." (V.P. Program, 1954 basks, s. 9) Gerici politikaclarn, "nurlu ufuklar" edebiyatnda, kapitalist yoldan kalknmann rnei olarak Birleik Amerika'y gstermeleri olaandr. Politikac aldatmacasna gre, Trkiye de emperyalist Amerika'nn yolundan yrd takdirde, onun gibi kalknacak bir ikinci "Amerika" olacaktr. Ama bir sosyalist parti olma iddiasnda bulunan Vatan Partisi'nin programnda, tarihi artlar bambaka olan Trkiye toplumunu emperyalist Amerika ile kyaslayarak. Amerika rnek gsterilerek sze balanmas ok yadrganacak bir durumdur.
48

Burada "Amerika'y Amerika yapan hzn" 90 yl nceki "keskin hrriyet kavgasyla balad" (altn biz izdik) sylenmektedir. Yani bu hz 90 yl nce balam ve bugne dek (1954'e dek) devam etmitir. O halde, Amerikan emperyalizmi kinci Dnya Sava yllarnda ve sonraki dnemde tarihinde en hzl iktisadi kalknmay grdne gre, sz konusu "hz"n bsbtn artt, "gelitii" dnem, emperyalist Amerika'nn teki emperyalist lkeleri gerilerde brakarak ba ekmeye balad bu son dnemdir. Bu duruma gre, yukardaki pasajda sralanan " sebep" bugnn Amerika'sn da kapsamaktadr. Yani bize kalknma rnei olarak gsterilen Amerika sadece 1860'larn Lincoln Amerika's deildir, Yirminci Yzyln emperyalist lkesi Amerika'dr. Amerika'y Amerika yapan, yani bu lkeyi dnyann en zengin, en gl emperyalist lkesi yapan ey, burada iddia edildii gibi ne "Tam demokrasi" dir, ne de "Toprak reformu"dur. Amerika'y, en zengin, en gl emperyalist lke yapan ey, her eyden nce bu lkenin, tarihi ve corafi artlar gerei, dnya halklarn smrmede teki emperyalist lkelerden baskn kmasdr. Lin tresinin hkm srd bir lke olan Amerika, tarihi boyunca hibir zaman, burjuva anlamyla dahi, "tam" bir demokrasiyi, gerek bir toprak reformunu tanmamtr. Amerikan i - sava (18611865), znde, feodalizmi deil, kapitalist pazar iin hammadde retiminde bulunan ve zellikle ngiltere'nin tekstil endstrisi ile sk ekonomik balar olan zel nitelikte bir klelik dzenini ortadan kaldrmay ama edinen bir savatr. Savan eninde sonunda vard hedefin, rnein bir Abraham Lincoln ya da bir Thadeus Stevens gibi idealistlerin kafalarnda yer alan yksek lklerle bir ilgisi yoktur. Gney'in kapitalist kuzeye meydan okuyan resmi klelik dzeni ykld, yerine Kuzeye boyun een, resmi olmayan klelik dzeni kuruldu; zenci kleye sadece kuzeyin sanayi merkezlerinin gettolarnda barnp, cret klesi olarak smrlme zgrl saland. Gney'de demokratik dnm (Reconstruction) baltaland ve nlendi. Zenci toprak emekisi hi bir zaman zgr kyl durumuna gelemedi. Byk plantasyonlar paralama yolunda abalar baarszla uratld "20.000 dolarn stnde deer tayan mlklerin sahiplerinden alnmas" ya da "her zgrle kavuan kleye 40 akr toprak ve bir katr" sloganyla ifadesini bulan toprak reformu hibir zaman gereklemedi. Byk plantasyon sahiplerinin terrist tekilat olan Ku Klu Klan zenci emekinin demokratilk zgrlk zlemlerini kan iinde bodu. Kvlcml'nn "keskin hrriyet kavgas" dedii ey, ite bu sonucu verdi. Savan tek galibi Amerikan kapitalizmi, Kuzeyin cret klelerinin. Gneyin de savatan ncekine kyasla daha feci bir duruma drlm olan toprak emekilerinin kann eme eme azmanlama yolunu buldu. Kvlcml, Amerikan i - sava sonucunun "Derebey artklarnn yokedilmesi (Toprak reformu)" olduunu sylerken tarihin herkese bilinmesi gereken bu gereklerinden habersiz grnyor ve herhalde farknda olmadan "Amerikan hayat tarz" propagandaclarnn tahriflerine dyor. Kuzey Amerika ktas hibir zaman bir feodalizm tanmamtr ki, onun artklar yok edilebilsin. Daha geen yzyln ilk yarsnda Marx ve Engels, Kuzey Amerika toplumunun bir feodalite aamasndan gemeyisin! yle aklamlardr:
49

"(...) gelimi bir tarihi dneme birdenbire giren Kuzey Amerika gibi lkelerde, gelime hzl olur. Byle lkelerde, oraya yerleen ve eski lkenin ihtiyalarna aykr den deiim tarzlar yznden yeni lkeye gelmi bulunan bireylerden gayri doal nkoullar yoktur. Demek ki, bu lkeler, eski dnyann en ok evrime uram bireyleriyle ve dolaysyla da bu bireylere uyan en gelimi deiim tarzyla, hatta bu deiim sistemi eski dnyaya egemen olmadan nce ie balamaktadrlar." (Kari Marx ve Friedrich Engels. Feuerbach, L'opposition de Conception Materialiste et dealiste), Ocuvres cloisies, tome I, p. 71, Editions Progres, Moskova 1970.) Marx ve Engels'in burada sz konusu ettikleri "eski lke", feodal ilikileri hala barndrmakta olan o an Avrupa'sdr. Kuzey Amerika'ya gedenler genellikle "eski lkenin ihtiyalarna aykr den deiim tarzlar yznden yeni lkeye gelenlerdir." Bunlar eski dnyann en gelimi bireyleri olarak feodal baskya uradklar iin Yeni Dnya'ya getmilerdir. Vardklar yeni lkede feodal bask yoktur. nk Kuzey Amerika'da "eski dnyann en ok "evrime uram olan", (yani kapitalist retim ilikileri ile badaan) kendilerinden baka "doal nkoul" yoktur. Kuzey Amerika'nn bir feodalite aamasndan gemeden, o an "en gelimi deiim tarzyla" (kapitalist retim tarzyla) evrimine balam olmas bu yzdendir. Kuzey Amerika ktas ve zellikle ABD, bat Avrupa'da grlen cinsten bir toprak reformu da tanm deildir. lk muhacirler geldiler ve aileleri ile birlikte ileyebilecekleri byklkte topraklara sahip ktlar. Sonralar zerinde yerlemek ve iftilik yapmak artyla devlet topraklar, azami 160 - akr'lk iftlikler halinde halka datld (1862 Homestead Kanunu). Bu yoldan son iskan yzylmzn balarnda olmutur. Ama buna ramen, Amerikan tarmnda gelime, bandan beri, kk iftliklerin byk tarm iletmeleri tarafndan yutulmas, ya da ortakln yaygn bir hal almas dorultusunda olmutur. Besbelli ki burada toprak reformu ile kastedilen, geen yzyln ikinci yansndan balayarak beyaz adamn iskanna alan Bat eyaletleri topraklarnda iftliklerin kurulmasdr. Nitekim Programn "Kylye Toprak" balkl blmnde (Madde 16, sayfa 27) "Amerika'nn 1862 (Homestead Kanunu) usullerine gre, topraksz ve yar gebe nfusumuz orta halli mstahsiller durumuna getirilecektir" denmektedir. Beyaz rktan olanlara datlan bu "devlet topraklarnn, o topraklarn asl sahibi kzlderililerin toptan ldrlmesi ve kavim olarak yok edilmesiyle ele geirildiini de hatrda tutalm. V.P. Programnn yukarya aktarlan ilk paragrafnda "Amerika'y Amerika yapan hzn devletin krtasiyeci ve askeri olmayp, (tam demokrasi)den ileri geldii sylenmektedir. Bu program 1954 ylnda yazlmtr. Yani dnyada en yksek askeri btesiyle, be ktay kaplayan askeri sleriyle en askerci emperyalist lke olan Birleik Amerika'nn Trkiye'yi boyunduruu altna ald bir dnemde. Bu artlarda, birinci grevi, bata Amerika olmak zere, emperyalizme kar mcadele etmek olar bir "sosyalist" partinin programnda saldrgan emperyalist Amerika'dan "tam demokrasi", "askerci olmayan devlet" diye sz edilmesine amamak elden gelmiyor. Bir sosyalist yazarn legalite olanaklarn hesaba katarak ifade tarzn ayarlamas doaldr. lkelerden taviz vermeden politik esneklik gstermek de anlalr bir ey olabilir. Engels olsun, Lenin olsun, sansrn baltalamalarn nlemek iin zaman zaman grlerini lml bir dil ile ifade etme zorunluluunu
50

duymulardr. Ama fikirden asla taviz vermeden. Ilml ifade ile meram anlatmak belli koullarda hakl ve yerinde bir davrantr. Nitekim Trkiye'de snrl basn zgrl artlarnda proleter devrimci yazarlar ok kez slup cambazlklarna bavurarak fikirlerini ifade etme zorunluluunu duymulardr. Ama yaz slubunda taviz baka eydir, fikirden taviz baka eydir; ve hele seni boyundurua alm olan saldrgan emperyalist devleti "askeri olmayan tam demokrasi" olarak, nitelendirmek bambaka eydir. Amerikan toplumu bir bakma en krtasiyeci ve her bakmdan en askerci bir toplumdur. Ve cumhurbakanlarnn sokak ortasnda egemen trstlerin kiralad katiller tarafndan kpek gibi ldrld bir toplumda, lin tresinin hkm srd bir toplumda "Tam demokrasimden sz etmek glntr. "Amerika'y Amerika yapan hz"n "sanayi sermayesinin tekilerden stn olmas" nedeniyle gelitii iddiasna gelince: Bu da tartma gtrr bir iddiadr. Dr. Kvlcml'nm finans - kapital terimine byk bir ball olduunu biliyoruz. Kvlcml genellikle finans - kapital terimini emperyalizm karl olarak kullanmaktadr. Oysa, nasl ki kapitalizmin en nemli unsuru olan kapital (sermaye) tek bana kapitalizmi ifade edemezse, kapitalizm, sermayeden baka daha birok eylerin bileimi ise; ayn ekilde emperyalizmin en nemli unsuru olan finans - kapital de tek bana emperyalizmi ifade edemez. Kvlcml'nm finans - kapital terimine dknl ona bu terimi, emperyalist dnya sistemi iinde smrlen geri bir lkedeki egemen snf ifade etmek iin bile kullanmaya kadar gtrmtr. Ona gre, Trkiye'de egemen snf, yerli finans - kapitaldir. Oysa Leninist terminolojide finans - kapital, gelimi kapitalizm artlarnda teknolojik gelimeler yznden retimin ve sermayenin younlamas sonucu tekellemi banka sermayesiyle tekellemi sanayi sermayesinin kaynamasyla meydana gelen egemen sermayedir. Trkiye gibi gerek kapitalist gelimeyi hibir zaman tanmam, smrlen geri bir tarm lkesinde yerli bir finans - kapitalden egemen g olarak szetmek besbelli ki Leninist emperyalizm anlaynn inkarndan baka bir ey deildir. Amerikan ekonomisinde, bugn sanayi tekellerinin teki sermayeye stnln iddia edenler, bu yolda kantlar ileri srenler vardr; bu kantlar zerinde tartlabilir. Ama finans kapitalin kapsamn bu kadar yayan Kvlcml'nn ba emperyalist lke Amerika'da finans kapital'in hegemonyasndan sz etmemesinin bir eliki olduu aktr. Finans - kapital'den, egemen g olarak sz edilecek birinci lke emperyalist A.B.D.'dir. Vatan Partisi programnn bu birinci paragraf zerinde belki gerektiinden fazla durduk. Ama bu sekiz satrlk paragraf tek bana, 1950 - 1960 dneminde, ibirliki sermaye ve feodal mtegallibenin ba temsilcileri durumunda olan Demokrat Parti'nin (sahte parlamenter muhalefetin de desteiyle) anti - kemalist kar - devrimi gerekletirdii, Trkiye'nin toprak altnn, toprak stnn ve gklerinin Amerikan emperyalizmine peke ekildii, proleter devrimcilerinin zindanlarda en ar artlar altnda tutulduu o dnemde, Hikmet Kvlcml'nm nasl bir artlanma iinde bulunduunu veciz gstermesi bakmndan ok
51

anlamldr. Bu dnemde "bana dokunmayan ylan bin yaasn" zihniyetinin Kvlcmly, o ylann eninde sonunda kendisini de sokacan dnmeden, tutum ve davranlarnda proleter devrimci siyasi izgiye aykr durumlara srkledii aktr. Bu aykr tutum, Vatan Partisi Programnn Birinci Ksmnda ak seik bellidir. Bu ksm bir Hrriyet Kasidesi niteliindedir. Burada millete ve dolaysyle demokrasiye inanmad iin "Kzl Sultan" Abdlhamit yerilmekte, hrriyet dmanlnn yakn tarihimiz boyunca nasl sregeldii belirtilmekte ve yle denilmektedir: "(...) Tek Parti eflii ( nn kastedilmektedir), yumruunu masaya vurarak, "idaremiz btn manasyla halk idaresidir" (Meclis 2.11.1944 nutku) tehdidiyle herkesi susturuyordu. Demokrasi, "Vatanda anari ve sz ayaa drmek" (Meclis nutku 24.5.1945) saylyordu... Bylece Hamit saltanat kadar uzun sren yllarda, Anayasamz, kendine zt kanunlarla muhasaraya alnd. DP iktidara gelmeden, mevzuatmzda binlerce antidemokratik kanun buldu. ktidara gelince, kendisinin "demokrat" olmasn yeter buldu." (Vatan Partisi Tzk ve Program sayfa 10, 11. 1954 basks, stanbul). Bu satrlar, 1954 ylnda yazlmaktadr. Bu srada iktidardaki DP, kapitlasyonlarn hortlatlmasmdan baka ey olmayan Amerikan uzmanlarnn hazrlad yabanc sermaye ve petrol kanunlarn Meclis'ten geirmitir. Ve DP'nin kurucusu Bayar, Trkiye'nin Cumhurbakan sfatyla Amerika Birleik Devletlerine yapt bir ziyaret srasnda (25 Ocak 1954'te), "Washington'da dzenledii bir basn toplantsnda, Trkiye'yi bir tatl karlar lkesi olarak Amerikan emperyalistlerine u szlerle peke ekmektedir: "Trkiye'ye yaplan iktisadi yardm zaten ykselmekte olan ekonomik bnyeye kuvvetli bir mzahir olarak gelmitir. Trk milletinin satn alma kudretinin artmas ve hayat standardnn ykselmesiyle, memleket mamul maddeler, istihlak maddeleri iin byk bir pazar haline gelmitir. Yeni kabul edilen bir kanun, yabanc sermayenin Trkiye'ye en msait artlar altnda akmasn mmkn klacaktr. Hlasa, denebilir ki, Trkiye'de sarfedilen her dolar, mnbit topraa ekilmi refah ve bereket filizlerini verecek bir tohum gibidir." Bu durumdaki bir DP iktidarna Kvlcml'nn ynelttii eletiri "iktidara geince kendisinin 'demokrat' olmasn yeter bulmaktan" ibarettir. Ama o, DP'nin seim demogojisine uygun bir ekilde, Kurtulu Savamzdan bu yana "Hamit saltanat kadar uzun sren yllar" kapsayan tm Cumhuriyet ynetimini ok daha ar bir dille yermektedir. Hamit saltanat 32 yl srmtr. 1954'ten 32 yl gerilere gidersek 1922'ye varrz. Bylece Kvlcml, siyasi bamszln, ilk baarl milli kurtulu savanda kan pahasna elde etmi bir Trkiye'yi, sinsice tezgahlanan kar devrim sonucu emperyalizme baml duruma drlm olan bir Trkiye ile ayn sepete koymaktadr. Dn DP'nin, bugn de AP'nin szcleri ve kar - devrim cephesinin teki demagoglar irticaa taviz ve emperyalizme yaranma abalarnda kemalist reformlara kar karken hep bu dolambal dili kullanmlardr, "krk yllk zulm idaresinden" szetmilerdir.

52

Besbelli ki bir marksist byle bir dil kullanamaz. Cumhuriyetin Kemalist dneminin reformlarnn yzeyselliini, kk - burjuva radikallerin emeki snflara kar olumsuz tutumlarn eletirmek baka eydir, Kemalist Trkiye'yi, kinci Dnya Savandan bu yana tezgahlanan anti - Kemalist kar - devrimin sonucu olan Amerikan emperyalizminin boyunduruu altndaki Trkiye ile bir tutmak baka eydir. Vatan Partisi Programnn bu "Hrriyet" blmnde yazar (tezini glendirmek iin olacak) bir parti programnda yeri olmayan, hele sosyalist parti programnda ok yadrganmas gereken baz aktarmalar yapmaktadr Hem de Falih Rfk Atay gibi, ya da Ahmet Emin Yalman gibi hrriyet kahramanlarndan (!) yle deniyor: "Falih Rfk'nn yazd gibi, 'Hrriyet eitimi, ancak hrriyet iinde elde edilebilecek bir eydir. Okullarda verilecek diplomal mezunlarla salanamaz. Bin yl beklesek, gene baladmz yerden yola karz. Ulus, 3.2.1946)" AP'nin Babali'deki en saldrgan kalemoru olarak hayata gzlerini kapayan Falih Rfk Atay byle parlak kelam etmi.1946'da ve bizim Kvlcml arkada bu yavan, beylik laflar, bir matahm gibi, sekiz yl saklam ve Vatan Partisi Programna aktarm. O dnemde Amerikan emperyalizminin Babalideki bir numaral szcs olarak tannan Ahmet Emin Yalman'dan yaplan aktarma da yle: "Bizzat Ahmet Emin Yalman'n u szlerini asla unutmadk: 'Kendimiz gibi dnmeyen adam bir vatan haini, satlm, bedbaht, acnacak bir gafil diye tahkir ederek zerine saldryoruz. Hele siyasi parti mnakaalarn da sayg ve tahamml kaide deil, istisna...' (Vatan, 5.10.1958)" Genel kural olarak aktarmalarn parti programlarnda yeri yoktur. Marksist partiler, sosyalizm dmanlarnn yavan hrriyeti lafazanlklarn deil, Marx'm, Engels'in ya da Lenin'in fikirlerini bile programlarna alrken bunlar aktarmazlar, sadece zetlerler. Alman Sosyal Demokrat Partisinin Engels'in denetiminden geen Erfurt Programnda da bu byledir. RSD P'nin Lenin'in denetiminden geen programnda da byle. Oysa V.P. Programnda "Hrriyet" tezine dayanak olarak zikredilen Ataylar, Yalman'lar gibi emeki halk dmanlarnn Filipin demokrasicilii denen anti - demokratik dzeni tezgahlama abasnda sylenmi laflardr. V.P. Programnda yabanc kaynaklardan alnma aktarmalar da var. rnein, "Hrriyetin hedefi: Fakir Halk" balkl madde aynen yle: "Demokrasi, (iki asr evvel yaam Frenk filozofu Condarcet'nin dedii gibi) 'en kalabalk ve en fakir snfn maddi, manevi, ruhi, itimai bakmndan iyilemesi olmaldr.'" Snrdna, hem de iki asr gerilere gitmenin gerei yoktu. Bizim sahte demokrasinin btn gerici demagoglar seim nutuklarnda buna benzer eyler sylerler. Hem kimdir bu Condorcet? Burjuva devriminde bile (Byk Fransz Devrimi szkonusudur) kar - devrimci bir tutuma srklenmi ve devrimin terr dneminde atld hapishanede giyotine gitmemek iin intihar etmi bir idealist felsefeci; hi phe yok ki, Trkiye proletaryasnn siyasi rgt olma iddiasnda olan bir partinin programnda ad hi gemeyecek biri.
53

Programda, O. .T. (Organisation Internationale du Travail - Uluslararas Tekilat) bildiri ve raporlarndan pasajlar da, yabanc kaynak olarak gsterilmektedir (sayfa 18, 29, 30, 31). Bunlardan ilkinde yle deniyor: "Cihana, O. .T.'n anatzk mukaddimesini hatrlatacaz: 'Fukaralk nerede bulunursa bulunsun, herkesin refah iin bir tehlikedir.'" O. .T. Birinci Dnya Savandan sonra emperyalist devletlerin kurduklar ve ilk sosyalist lke Sovyetler Birlii ile ilk baarl milli kurtulu sava vermi lke Trkiye'yi uzun seneler yeliine kabul etmedikleri Cemiyeti Akvam'a bal kapitalist lkelerin gerici sendikalarnn destekledii bir kurulutur. Ve bu kuruluun Anatzk nsznden buraya aktarlan cmle de onun ne menem bir ii kuruluu olduunu belli etmektedir. Bu aktarmada hitap, emekilere deil; zenginlere, smrcleredir. Onlara "fukaralk senden uzaklarda olsa da, gene senin servetin iin, refahn iin tehlike tekil eder, onun iin o kadar kat yrekli olma, fakir fukaraya merhamet et" denmek istenmektedir. Ve Vatan Partisi bir tradeunioncuya, bir protestan papazna layk bu sz btn "cihana hatrlatacaktr". Ve (sosyalist lkeler O. .T. arlarm ciddiye almayacaklarna gre) bu sz duyan emperyalistler "ar sanayi hamlemizi hakkyla desteklemek zere, en az faizle en uygun yardm" (Madde, 26.) bize yapacaklardr. V.P. Anatznn Gaye ve Konu maddesi, bu partinin programnn bir zeti niteliindedir. Bu maddeyi buraya almann gerei var: ANA TZK, madde 2: "GAYE ve KONU: ahsi nfuz yerine, mutlak surette kanun yolu ile, "a) Devleti milletten deil, milleti devletten stn tutan gerek hrriyeti fiilen kurmak ve antidemokratik kanunlar ayklamak. "b) Mzmin isizlik ile hayat pahall kanser haline gelmitir. Bunlar kklerinden kazmak iin, ikinci bir kuvaymilliye seferberlii gerektir. Bu iktisadi seferberliimizi, atom dahil en son sistem ar sanayi temeline dayandrmak. "c) Milli istihsal mcadelemizin, para maddesini ne sadakayla, ne zorla ancak UCUZ DEVLET ve UURLU T CARET yolu ile salamak. "d) Bu mbarek iktisadi kuvaymilliye seferberliimizin gdc ruhunu bata ii snfmz gelmek zere cahil, alim, kyl, ehirli.. Btn deer yaratan iyiniyetli vatandalar tamamiyle aadan gelme ve tamamiyle serbest (TEEBBS - TEK LT - KONTROL)larnda bulmak; ve bu emelle, btn organlarda bilfiil mstahsilleri ounlukta grmek, yarmz olan kadn n safta bulmak, genlie sonsuz inanmak." "Milleti devletten stn tutma", "gerek hrriyet", "atom sanayii", "zora" bavurmama vaadleri, "Ucuz Devlet", "uurlu ticaret", "btn organlarda mstahsillerin (reticilerin) ounluu" zlemleri, btn bunlar, hem ifade hem z bakmndan liberal burjuva taleplerdir ve proletarya partisinin asgari programnda yadrganr. Bu Gaye ve Konu maddelerinde olsun, Vatan Partisi Programnn geni blmlerinde olsun, bir Turhan Feyziolu'nun katlmayaca fazla bir ey yoktur.

54

"Devleti milletten stn deil, milleti devletten stn tutan gerek hrriyet" gibi, "organlarda reticilerin ounluu? (tabii bu smrclerin aznlkta olsalar da organlarda yer almalar demektir), "deer yaratan iyi niyetli vatandalar", "kadna n safta yer", "genlie sonsuz inanmak" gibi yuvarlak laflara btn burjuva partilerin programlarnda rastlanabilir. "Milli istihsal mcadelemizin para maddesi ne sadakayla (kastedilen d yardm olsa gerek), ne de zorla" salanmayacakm. Yani emperyalizmin ibirlikisi smrc snflarn smr ve tahakkm olanaklarnn milliletirilmesi diye bir ey yok. Smrc snflar vergilendirilerek "milli istihsal mcadelemizin para maddesini" salamak yok. Bu para UCUZ DEVLET ve UURLU T CARET yolu ile salanacak! Neymi ucuz devlet? Programn "Elverili Sermaye" bahsinin 5. maddesinde bu aklanyor (s. 27): "Devlet, belediye vb. btelerinden resmi, yar resmi iktisadi teekkllerde lkse, israfa son verilmesi "DP iktidara gelirken 1,5 milyarlk btede 300 milyon lira (yani bete bir) tasarruf imkan bulduuna gre, masraflar en az drtte bir kslacak. (...) msrif bte usul kaldrlacak." te bylece, proleter devrimci iktidar hi kimsenin burnunu kanatmadan, yatrmlar iin gerekli para maddesini salayacak ve "iktisadi seferberligimizi" gerekletirecek. Bu ciddiye alnamayacak gln bir iddiadr. Tarih boyunca Ucuz Devlet burjuva liberalizminin slogan olmutur. Liberal burjuva btn alanlar zel teebbse devretme tarafls olduundan, hkmetin hkmet etme alanlarnn alabildiine kslmasndan yanadr. "En - iyi hkmet hi olmayandr" sz, liberalizmin bu tutumunu ifade eder. Tabiidir ki, eylem alan alabildiine snrlanan bir devletin masraflar da az olacaktr, byle bir devlet ucuz devlet olacaktr. Ama buna karlk, sosyalist devlet, ya da sosyalizme ynelmi bir devlet ucuz devlet olamaz. nk byle bir devlet, devlet sektrn mmkn olduu kadar geniletme ve zel sektr mmkn olduu kadar daraltma politikasn uygular. Sosyalist devlet, pahal, hem ok pahal devlettir; nk, retimi, hizmetleri o salayacaktr ve btn alanlarda yatrmlar o yapacaktr.. Ya "uurlu Ticaret. nedir? Programda ayn bahsin 3. maddesinde (s. 26) o da aklanyor: D ticarette: malmz deeri ile alann mal, mnakasa (eksiltme) yoluyla alnacak; vurgunculua elverili d ticaret rejimleri uygulanmayacak, thalat sanayileme planna uygun ekilde yaplacak, fatura hilelerine meydan verilmeyecek; hilenin nne geilemeyen branlar milliletirilecek; d demeler ucuz dvizle yaplacak; dviz kaakln besleyen acentelikler milliletirilecek; demir, elik ve makine ithalat milletleraras mnakasa (eksiltme) yoluyla milliletirilecek (!); Devlet tekelindeki mahsullerin ihracat devlet eliyle yaplacak; btn bunlardan salanacak olan 3-4 yz milyon millet kalknmasna harcanacak. Ticarette de "uurlu Ticaret" u (madde, 4): milli sermayenin israf nlenecek, reklam masraflar nlenecek, kooperatifler kurulacak. Kk tasarruflar byk istihsale tevik edilecek, deer yaratmaz tembel iratla ar vergiler konacak: Devlet Bankalar sanayileme plann destekleyecek, ehir ve ky reticilerini kooperatiflere ekecek tedbirler
55

alacak, "zel Bankalardan her biri mevduatlarn, kendi seecekleri istihsal branlarnda, para sahipleri iin de daha istikrarl bir verim salayacak olan istihsal seferberliimize destek yapacaklar" (s. 27) (altn biz izdik). Bu satrlar yazan kimse sanki Trkiye'nin emperyalist dnya sistemi irinde smrlen bir lke olduunun farknda deildir. Emperyalizmin, tahakkm ve smrsn srdrmek iin lke iinde asalak snflarla ittifaklar kurduu ve bu emperyalizmin ibirlikisi snflarn d ticaret gibi, bankaclk gibi, montaj, ambalaj sanayii gibi kaleleri olduunu ve Trkiye'nin gerek bir iktisadi kalknma grebilmesi iin bamllk durumuna son verilmesinin ve bu kalelerin milliletirilmesinin art olduunu sanki hi bilmemektedir. Ve, fatura hilelerini nleyerek, ucuz dvizle demelerde bulunarak, tekel rnlerinin devlet eliyle ihracn salayarak "uurlu d ticaret" yapp; ve i ticarette de israflar nleyerek kk tasarruflar byk retime iterek (yani gelimi kapitalist lkelerde olduu gibi anonim irketler kurarak), emlak ve. arazi speklasyonunu nleyerek "tembel iratl" vergiye tabi tutarak, zel bankalar retim seferberliini desteklemeye davet ederek Trkiye'yi kalkndrmaya kalkmaktadr. Gven Partisi de, Yeni Trkiye Partisi de bundan daha sa taleplerle ortaya kmyor. Besbelli ki, Vatan Partisi Programnn "Ucuz Devleti', "uurlu Ticaret" sloganlar bilimsel sosyalist dncenin deil, liberal burjuva dnya anlayn yanstan sloganlardr ve bunlarn bir emeki partisinin programnda yeri olamaz. V.P. Anatznn "Gaye ve Konu" maddesinde "mbarek iktisadi kuvaymilliye seferberliimizin gdc ruhunun (...) btn deer yaratan iyi niyetli vatandalarn (teebbs tekilat - kontrol) larnda" bulunulaca ifade edilmektedir. Bu "deer yaratan iyi niyetli vatandalar" ifadesi zerinde biraz duralm: Bu, proleter devrimci dnya anlaynn reddettii, tamamen bireyciliin ifadesinden baka bir ey deildir. Marx ve Engels, sosyal gelimede iyi niyetin, kt niyetin yeri olmadn defalarca belirtmilerdir. Bir proleter, genel llerle kt niyetli olabilir, ama o kendi snf artlanmas iinde bir devrimci ya da potansiyel devrimcidir. 'Onun iin, o, devrimci adan olumlu bir kimsedir. Bir kapitalist, genel llerle ok iyi niyetli insan olabilir, ama, o, kendi snf artlanmas iinde smr dzeninden yanadr, kar - devrimcidir. Onun iin, o, devrimci adan olumsuz bir kimsedir. Deer yaratclar safnda yani emekiler safnda "iyi niyetliler", "kt niyetliler" diye bir ayrm, ya da smrcler arasnda "iyi niyetliler", "kt niyetliler" diye bir ayrm marksizme aykrdr. Vatan Partisi Programnn meselelerin marksist ele alnn reddeden yzeysellii zellikle KT SAT blmnde (KISIM II) ak seik grlmektedir. Bu blmde yer alan isizlik bahsi zerinde, biraz duralm. Bu bahsin gereke ksmnda (s. 20) isizliin "mmlhabais ktlklerin anasn olduu sylenerek konuya giriliyor. Azck marksist ekonomi politik okumu olan bilir ki, "ktlklerin anas" sfat kapitalizmin ayrlmaz bir unsuru olan isizlie uymaz. sizler ordusu, kapitalist dzenin yedekte tutmak zorunda bulunduu bir kuvvettir. Kapitalizm olduu srece isizlik olacaktr. Kapitalizmin buhran ya da refah dnemlerinde
56

isizliin nispeten daha ok ya da daha az oluu bu genel kanunu deitirmez. Onun iin isizlik, "ktlklerin anas deildir; "ktlklerin anas" kapitalizmdir; isizlik de onun yavrusudnr. Ve isizlie kar mcadele, toplumun btn yaratc gcn toplum yararna seferber eden sosyalist toplum uruna mcadeledir. V.P. Programnda nerilen isizlie kar "mukaddes cihad" ise, kurulu smr dzeninin hep, devam edecei varsaymn kabul eden bir "cihadadr. Bu "mukaddes cihad" yle verilecektir: "l - MUKADDES C HAD LNI: Btn memleket radyolar ve bekileri,. sabah, akam ezanlarndan sonra, ehir ve ky meydanlarnda u byk milli hakikati her gn haykracaklar: "'Tarlada, fabrikada, karada, denizde, havada almak, masa banda, salonda, sarayda oturmaktan ok daha stn ve ereflidir!'" Ve arkasndan Kur'an'dan bir ayet: (Leyse lilinsane illa mesea) " nsan, iin iten gayrisi yalandr". "2 - S ZE SES: En byk ehirlerimizin en ky mahallelerinden en cra kymzn da bana kadar, her nerede bir tek yurtta isiz kalrsa, orada, hususi, resmi btn telefon, telgraf ve ulatrma vastalar, derhal, bedavadan o yurttaa ak tutulacak. Masraflar belediyece denecek. "3 - S ZE MDAT: (...) bir isizin haberi geldi mi, tekmil devlet cihaz, ile halk, belediye teekklleri, isiz vatandan imdadna, yangna koarca, yldrm sratiyle koacak (...) "Hkmetin birinci vazifesi: Ekya bastrmaktan nce. issize i bulmak olacak. "4 - S ZE TAZM NAT: (...) her isize, i bulamayan ilgili teekkl ve makamlar (...) tazminat deyecek. Bu hususta ihmali grlenler, bata Cumhurbakan ve bakanlar gelmek, btn devlet erkan da dahil olmak zere zincirleme kendi ceplerinden isizlik tazminat demeye sembolik mahiyette olsun katlacaklardr. "5 - Memleketimizden her yl ihra edilen 65 milyon kilo zm, 30 - 40 milyon kilo incir, 40 50 milyon kilo ttn, hatta maden ve emsali gibi birok ilk ve hammaddeler d pazarlara gitmezden, kendi iilerimizce azami derecede elden geirilip ilenecek, standarize edilecek (...)" (sayfa 20, 21). Ve ite bylece 6 milyonu akn ak - gizli isizimize i bulunmu olacak. sizliin devas bu... Buraya bu kadar uzun bir pasaj niin aktardmz herhalde takdir edilir. Pasaj o kadar ilgintir ki, okuyucu, uzunluunu bize balayacaktr. Bylece, isizlik denen, kapitalizmin o devas olmayan derdi, V.P. Programna gre, milli demokratik devrimi gerekletirerek ve sosyalizm dorultusunda yol alarak ortadan kaldrlacak deildir. sizlik derdine "sabah - akam ezanlarndan sonra" meydanlarda tellallara ayet okutarak, isize bedava muhabere imkan salayarak, cumhurbakan dahil, yksek grevlilere sembolik isizlik tazminat detilerek, ihra ettiimiz zm, incir ve ttn kendimiz ayklayp ambalaj yapacak, "hatta" ihra ettiimiz madenleri bile kendimiz azami
57

lde ileyerek deva bulacaz. Baml kapitalizmden sz yok. Snf kar Trkiye'yi emperyalizmin smr alan olarak tutmakta olan ibirliki sermayenin ve feodal mtegallibenin gerek sanayilemeyi bilinli olarak baltalamasndan sz yok. Besbelli ki, V.P. Programnn isizlie deva olarak bu rneklerine "hayr" diyecek Filipin demokrasiciliinin unsuru tek bir parti yoktur. Ksacas, burjuva demokratik devrimini, burjuva devrimler andan yapm olan ABD (s. 9, 33, 37), Belika (s. 33), Felemenk (s. 36), sve (s. 28) vb. gibi kapitalist lkeleri, burjuva demokratik devrimlerin tarihe kart bir ada Trkiye iin rnek olarak gsteren; Trkiye'de emperyalizmin vesayetinden, emperyalizmin ibirlikisi snflardan, bunlara kar devrimci snf zmrelerinin mcadelesinin zorunluluundan, sosyalizm yolunda ilk adm olarak milli demokratik devrimden sz etmeyen "her itimai snf, zmre ve tabakann en vatansever, en namuslu, en canl ve en ileri unsurlarn feragatle iine alan "umumi bir milli seferberlik" (s. 25) nererek, uzlamaz eliki halindeki snf ve zmreler arasnda uzlamay neren Vatan Partisi Program liberal burjuva programdr. Ve Trkiye ii snf ve yoksul kyll bu programda ksa vadede gerekleecek olan kendi zlemlerini bulamaz. .. OYSA biliyoruz ki, bu program kaleme alan Dr. Hikmet Kvlcml'nn orijinallikleri, hatalar ne olursa olsun, itenlikle sosyalizmden yana olan bir kimsedir. Smr dzeninin Zindanlarnda yirmi yl yatm olmas buna tanklk eder. Nasl oluyor da byle bir kimse 1950-60 DP dneminde bir liberal burjuva program kaleme alacak kadar bir sapmaya debiliyor? Bu sorunun cevabn Dr. Hikmet Kvlcml'nn formasyonunda ve o formasyon sonucu 195060 dnemindeki artlanmasnda aramak gerekir. Kvlcml 1929'a kadar bir genlik militan olarak rgtl eylemin iindeydi. O noktaya kadar yolu proleter devrimcisinin tabii yolu idi. O tarihten sonra baz sebeplerden tr rgtl devrimci eylem ile bir iliii olmad ve genellikle Babali'de legal yaynla urat. Kvlcml'nn 1938'de Nazm Hikmet ve arkadalaryla birlikte mahkumiyeti bu legal yayn faaliyetinden trdr. Bu mahkumiyetinin bir adli hata olduu bilinmektedir. Bu rgt d durum bir proleter devrimcisi iin olaan saylamaz. rgt dlk Kvlcmldaki bireyci eilimin kuvvetlenmesine sebep olmutur. Kvlcml, Demokrat Partinin 1950 aff ile hapishaneden kmtr. DP, bu affn hemen ardndan bir kardevrimci terre giriti. 1951'de TKP tevkifat balad. Ve bu rgtle ilgisi bulunduu iddia edilenler 10 yllk DP dnemini genellikle zindanda ve srgnde geirdiler. DP'nin, ilkten rgt dnda kalan sosyalistlere kar tutumu lml oldu. Bir yandan rgt iindekiler grlmedik zulme uratlrken rgt dndakilere pek iliilmedi. Sosyalistler arasnda bu ltte bir ayrm yapld. Daha nceki CHP iktidarlar zamannda uzun yllar hapis yatm olan Kvlcml'nn DP'nin bu zel muamelesinin etkisi altnda kald anlalmaktadr. VP Program ve Tznde olsun, Program gerekesinde olsun, o dnemde yazd teki yazlarda olsun., bu etki aka grlr. Bu yaznn sonunda sunduumuz 1957'de kalem: alnan "Vatan Partisi Program gerekesi nsz" bu artlanmann yazan
58

nerelere vardn gsteren bir belgedir. Bir sosyalistin sol kanatta yaplan bu akkoyunkarakoyun ayrmndan ibirliki iktidarn gtt maksad sezmemesi ve bela tandan bir sre iin ban koruyabilmi olmasn siyasi manevrada bakalarnn acemiliine ve kendi ustalna hamletmesi, ok nemli hatalara srklenme tehlikesini tayan devrimci uyankla aykr bir tutumdur. Bu tutumun, devrimci dayanma ile badamad da aktr. DP iktidarnn Kvlcml'ya kar ilgisiz ya da nispeten hayrhah tavr, 1957 Vatan Partisi tevkifatna kadar srd. O tarihten sonra, o da kara koyunlar safna itildi. Evet, Kvlcml'nn 1954'de marksist dnya gr ile kesinlikle elien bir liberal burjuva program kaleme almas, onun rgt d formasyonu ve 1950'den sonraki dnemde bu ekilde artlanmasyla aklanabilir. Ve bu programn, bugn de, nmze bir sosyalist parti program olarak srlmesi de olsa olsa, tkrdn yalamama abas olabilir. Kvlcml, MDD'ci Kkburjuva Zortlamas adl kitabnda yarm yzyllk sosyalist hareket tarihinde "ad duyulmu" sosyalistleri ifter ifter, zaman srasna Gre drt grupa ayrmakta ve kendisini efik Hsn Deymer arkada ile birlikte "en eski sosyalistler" kategorisi iinde snflandrmaktadr. ki adam arasnda dzey farkn grebilmek iin Vatan Partisi Program ile Trkiye Sosyalist Emeki ve Kyl Partisi faaliyet Programn kyaslamak yeter. TSEK Program derin bir marksist formasyonu olan, bilimsel sosyalizmin metodunu iyi kavram bir kimsenin, Trkiye gereklerini gznnde tutarak kaleme ald bir asgari programdr. TSEKP, proleter devrimci hareketimiz iin ok deerli bir ilham kayna olmutur. Ve eer biz bugn program olduu gibi kabul edemiyorsak, bu Trkiye'nin, tezgahlanan kardevrim ile, 1946'ya kyasla, bamszlk ve demokrasi bakmndan ok daha gerilere srklenmi olmasndan trdr. rnein, TSEKP Programnn Milletleraras Anayasa ve Memleketin D Mnasebetleri blmnn 22. maddesi yledir: "Madde 22. - TSEKP Dou Akdenizde milli kar ve amalarmza yabanc ve hatta zararl emperyalist manevralara srklenmekten ve alet olmaktan dikkatle kanmak zorunda bulunduumuzu genel oya her frsatta hatrlatmay balca devleri arasnda sayacaktr." (Trkiye Sosyalist Emeki ve Kyi Partisi Program, s. 31, stanbul, 1946.) 1946'dan buyana Dou Akdeniz'den epey sular akmtr ve "Akdeniz'de emperyalist manevralarna srklenmekten" kanmaktan sz etmek, bugn, artk bize pek nemli gelmemektedir. Emperyalizm, bugn, saldr sleriyle, askeri birlikleriyle Anadolu toprana yerlemitir. Amerikan emperyalizmi toplumsal hayatmzn btn alanlarna hkmetmektedir. Bugn, milli bamszl hedef tutan talepler, bir sosyalist programda, ok deiik ekilde ifade edilmelidir. Peki bu kadar gze batan hatalar, hi bir ekilde hakl gsterilemeyecek tavizler ieren, z ve terminolojisi bakmndan bir sosyalist parti program deil, bir liberal burjuva program olan Vatan Partisi Program bugne dek niin eletirilmedi?

59

Eletirilmedi, nk bu programn birinci ve ikinci yaynlannda (1954, 1957) zaten legal yayn olana yoktu ve program bilimsel sosyalizm asndan hakkyla eletirebilecek olan arkadalar cezaevinde idiler. Ve zaten proleter devrimcileri, Vatan Partisini, sadece iyi niyetli bir keif hareketi saymlar, bu partiyi, hibir zaman sorumluluunu tadklar hareketin siyasi rgt olarak kabul etmediler. 1960'tan sonraki dnemde mahkeme nnde beraat etmi olan Vatan Partisi, hi bir eylem gstermedi ve bylelikle kendi kendisini kapatm oldu. Bizzat parti Genel Bakan Hikmet Kvlcml ye olabilmek iin T P'e bavurdu. T P ynetimi talebini reddetti. Bu durumda da Vatan Partisi Program ile uramann gerei yoktu. Bugn bunun gerei vardr. nk, Vatan Partisini diriltme giriimi ile kar karyayz. Ve bu giriim proleter devrimci hareketin siyasi rgtn kurma yolunda almalar baltalama niteliine brnmtr. Btn baltalamalar gibi, bu da, yenilgiye uratlacaktr ve Trkiye ii snfnn ve yoksul kyllnn siyasi rgt mutlaka kurulacaktr. MART 1971

ki Belge Vatan Partisi Program Gerekesinin nsz Bu kitapk 1954 yl, pratik bir maksatla kaleme alnd. Maksat: Birin Kuvayimilliye hareketinden kacak derslerle, ikinci bir iktisadi Kuvayimilliye lzumunu belirtmekti. Birinci Kuvayimilliye Seferi: Topluluumuzu boan ve d tesirli TEFEC -BEZ RGAN kabusuna kar idi. kinci Kuvayimilliye Seferi: Ayn kabusa kar, toprak reformu ve ar sanayi temelleri zerinde modern halk teebbs, tekilat ve kontrol altnda, iktisadi, itimai kalkinmamz millete mal etmekti... Eser, Vatan Partisine fikir zemini oldu. Vatan Partisi, en derebeice tepkilere urad. amadk. Sabrla bekledik... Bu gn, Sayn Bavekilimiz Adnan Menderes aynen yle buyuruyor: " te ve dtaki siyaset bezirganlar, elele vermek suretile, Trk milletini bu itila yolundan saptrarak, onu iktisadi ve dolaysi ile siyasi istiklalinden Ksmen olsun mahrum etmek istemektedirler." (9 Austos 1957, nebolu.) Demek, Birinci Kuvaymilliye savamzdan 38 yl sonra, ok partili demokrasi denemelerimizden 12 yl sonra, Vatan Partisi "GEREKE"sinden 4 yl sonra "iktisadi ve dolaysiyle siyasi istiklalimize" kastedebilecek kuvvet vardr. Bavekil devam ediyor: "Memleketin iktisadi inkiafn nlemek suretile, onu d pazarlara ak bir istismar sahas halinde teslim etmek ve siyasi istiklalimizi bu yoldan tazyiklere maruz brakmak istikametinde ili, dl alanlar, Trk milleti mutlaka malup edecektir." ( nebolu nutku). Vatan Partisi o tehlikeye kar, bu mitle kurulmutu, O zaman, atmz kutsal milli davamz feci bir tela iinde lekelemeye abalyanlarn hangi i ve d millet dmanlar olduklarn ok iyi tanyorduk. Bunlar gayet sinsice, D.P.'nin iyi niyetini "ak bir istismar"a

60

uratmak istiyorlard. Fakat, idealist ve gerek vatansever D.P.lillerin er ge tepki gsterecekleri muhakkakt. Menderesin son hamlesini, yaklaan seimlerin demagojisi zannedenlere hak verdirmeyecek sebepler var. Menderes Hkmetleri, (C.H.P.'nin hazrlad ve nme vesilesi yapt) L BERASYON tuzan atlatr atlatmaz, her ne pahasna olursa olsun, sanayileme gayreti gtt. Bu uurda, TEFEC -BEZ RGAN ebekelerine kaptrlan frsatlar herkesten iyi grd. 1955'ten beri, msbet ne yaptysa, toptan hepsini amura bulamak isteyenleri bizzat tehis etti. Menderes'e gre; o tefeci bezirganlar imdi: "Ne diye Anadolunun kylerine ve kyllerine su getiriyorsunuz, bent yapyorsunuz, fabrika kuruyorsunuz, Ne diye bu ilere bu kadar masraf ediyorsunuz, demektedirler. "Onlar size yaptklarnz ok gryorlar, nk onlar, sizin nafakanza gz dikmilerdir." Menderes: "Beynelmilel siyaset karaborsaclarnn mseccel simsarlarn" tehir ederken diyor ki: "Demokrat Parti kylnn ve halkn ve aziz Trk milletinin menfaatlerini en stn tutan ve onu koruyan partidir." nallah, Kylnn kitlece tekilatlanp topraklandrlmas ve cihazlandrlmas, zirai kalknmamza temel yaplr. Menderes: "Ar Sanayi ileri Sendikas Bakan" seiliyor. nallah, ar sanayi maddesile, demokratik ii ruhu snai kalknmamza temel yaplr. Derebei art tefecilerle et-trnak olan komprador bezirganlar, inallah, uurlu ticaret ve ucuz devlet ihtiyacmz nnde imana getirilirler. nallah Menderes, kyllerin Babakan, iilerin sendika Bakan kalr. Her yiidin bir yourt yeyii olur. Vatan Partisine gre: Olaylarn kendiliinden geliimile, ikinci kuvayimilliye seferberliimiz, istesek de, istemesek de gnn meselesidir. Bu meseleyi bir keciinden de "GEREKE" miz aydnlatacaktr, sanyoruz. Szlerin buruk ve eki taraflar, ilk hamlna balansn. Bir partinin klasik edebiyat arasna girmi ve ana izgileri doru km bir yaznn kusurlarn rtu etmiye kimsenin hakk yoktur. Yalnz, 1954'ten sonra ele geip de, aklanmaya yaryacak olaylar sahife altlarna "Not" etmekten kendimizi alamadk. Mbarek iktisadi ve itimai kuvayimilliye seferimiz, sevgili milletimize uurlu olsun. 15 AUSTOS 1957, SULTANAHMET Dr. Hikmet Kvlcml, Kuvayimilliyeciliimiz ve kinci Kuvayimilliyeciliimiz, Tarihsel Maddecilik Yaynlar, stanbul, 1965, (Dr. Hikmet Kvlcml, Kuvayimilliyeciliimiz (Gereke), s. 34, Vatan Partisi Yaynlar, Celikcilt Matbaasjstanbul, 1957')

(Mihri Bellinin Kvlcml Eletirisi burada bitiyor)

61