ADA DNYA YAZARLARI

BAKAN BABAMIZIN SONBAHARI

t 4

1. basm: 1978 2. basm: 1982, Can 3. basm: 1988, Can 4. basm: 1991, Can

Gabriel Garcia Marquez

1982 NOBEL EDEBYAT DL

ROMAN

Trkesi TOMRS UYAR

CAN YAYINLARI LTD. T.

Bu kitap, istanbul'da Can Yaynlan'nda dizildi, zen Basmevi'nde basld. (1991) Babli Cad. Shhiye Apt. No. 19 Kat 2 Caalolu-stanbul Telefon: 528 6113 Faks: 513 5188

zgn ad El Otono del Patriarca Hafta sonunda akbabalar, balkon pencerelerindeki ke penkleri gagalayarak bakanlk sarayna girdiler, kanat rp lar, ierdeki duraan zaman dalgalandrd ve pazartesi g n tan aarrken, kent, byk bir l ve ryen bir grkemin lk esintisiyle, yzyllarn uyuukluunu stnden att. Ancak o zaman, kimilerimizin nerdii zere ana kapy menteelerinden skmek iin koba kullanmadan ve daha gzpek olanlarmzn szlerine uyarak, yklmaya yztutmu, ka kereler payandalanm ta duvarlar zorlayp ieri girme yiitliini gsterebildik, yapnn cesur alarnda, Willi am Dampier'in Lombardiyallarna kar direnmi koskoca man kurun geirmez kaplar, bir omuzlayta alverdi. Ba ka bir an havasna girmi gibiydik; saltanatn bu geni inindeki beton tuzaklarda hava daha hafifti, sessizlik epeskiydi ve lgn kta nesneler kolaylkla seilemiyordu. Girite, d eme talarnn boydan boya alttan sren ayrkotlarna bo yun edii avluda, grevini brakp kaan nbetinin kulbesindeki kemekei grdk, silhlklardaki pusatlar grdk, anszn bastran bir rk sonucu yanda kalm pazar le ye meinin artklaryla dolu tabaklarn dizildii uzun, kaba tah ta masalar, glgeler iinde hkmet konann bulunduu blmeyi grdk, en tatsz hayatlardan da daha ar ilem gr m dosyalarn arasndan fkran renk renk mantarlar, sol gun irisleri, avlunun tam ortasnda, en aa be kuan askeri trenle vaftiz edildii vaftiz kurnasn grdk, geride, imdi atl arabalarn durduu eski genel valilik ahrn, ka melyalarla kelebeklerin ortasnda, ayaklanma gnlerinden kalma st kapal faytonu, salgndan kalma yk arabasn, kuyrukluyldzn grnd yldan kalma yolcu arabasn, d zenin yerletii yllarn simgesi cenaze arabasn, barm ilk yzylndan kalma uyurgezer kupay grdk, tozlu rmcek 5

ISBN 975.510.267-1 Onk Ajans Ltd. / Can Yaynlan (1982)

alarnn altnda sapasalamd hepsi, bayran renklerindeydiler. Bitiik avluda, demir parmakln ardnda, evin tanta nal gnlerinde czzamhlarm glgesinde uyukladklar, ay to zuyla kapl gl fidanlar vard, byk braklmlklan iinde ylesine grelmilerdi ki, bahenin telerinden burnumuza kadar gelen le kokusu, kmes kokusu, bir sre nce mand raya evrilmi koloni kilisesinden ykselen tezek kokusu ve ineklerle askerlerin dk ve eki sidik kokularyla kaynam bu balan gl kokusunun szmad tek atlak bile kalmam t. Sk, boucu fundal aralaynca, karanfil sakslar, astromelya dallar ve hercai menekelerle kemerli geidi, odalkla rn barnd blmeyi grdk, evii vr zvrlarnn eitlilii, hele sryle diki makineleri karsnda, ola ki, diye dn dk, burada binden fazla kadn yaamtr zamannda, yedi aylk doan pilerden bir orduyla, mutfaklardaki sava alam kemekeini grdk, musluklarn yanbanda gnete r yen birtakm giysiler, odalklarla askerlerin ortaklaa kullan dklar toprak ayakyolunu ve arkalarda Kk Asya'dan ken di topraklar, kendi zsular ve nemleri korunarak, koskoca man, zel deniz aan serlerle canl canl getirtilmi Babil s tlerini grdk, onlarn da arkasnda hkmet konan gr dk, dev bir yapyd ve hznlyd, akbabalar, didik didik edilmi pancurlardan ieri dalyorlard hl. Sandmz gibi, yklenmek zorunda kalmadk, anakap bir sesin usul ykleniiyle kendiliinden ald, yol hals inek trnaklaryla delik deik olmu plak, ta merdivenlerden kp birinci kata var dk, ilk geitten, zel yatak odalarna kadar, yerlebir olmu yazhaneler, arsz ineklerin istilsna uram protokol salon lar, kadife perdeleri ve iskemle pskllerini kemiren inekler grdk, askerlerle azizlerin, krk dkk eyalarn arama atlm, yere alnp taze inek fksna bulanm kahramanlk portrelerini grdk, ineklerin kemirip bitirdikleri bir yemek odas grdk, yine ineklerin hmna uram, slp svan m mzik odasn, krlm domino masalarm, keelerini ineklerin kemirdii bilardo masalarm, bir kede ylece du6

ran rzgr gln grdk, pusulann drtbir yannda olup bi ten doa olaylarna tpatp benzer sesler karan bu gl saye sinde evdekiler, ekilmi denize duyduklar zlemi giderebiliyorlard, her keden sarkan kafesleri grdk, bir hafta nce bir gece, stlerine geirilmi rtler de duruyordu daha ve saysz pencerelerden yava yava doan bu tarihsel pazartesi den habersiz, saf saf uyuyan, adna kent denilen o azman hayvan grdk ve kentin tesinde, ufka doru, eskiden deni zin bulunduu usuz bucaksz dzlkte, kat ay klnden olumu l kraterleri grdk. Birka ayrcalkl kii dnda kimselerin adm atmad yasak blmede akbabalarn dkt kann kokusunu duyduk, ilk olarak; akbabalardan yllarn soluksuzluklarn ve igdsel nsezilerini devraldk, kanat rplarndan yaylan rme kokusunu izleyerek kabul salo nuna girince, ineklerin kurtlanm iskeletleriyle karlatk, diigerileri boy aynalarnda defalarca yansyordu, sonra duva ra gizlenmi bir yazhaneye alan yan kapy ittik, orada O'nu grdk, rtbesiz ayak niformas stndeydi, izmele ri, sol topuunda altm mahmuzu, karada ve denizdeki btn ihtiyar insanlarla btn ihtiyar hayvanlardan daha da ihtiyar d, yerde yatyordu, yzst, sa kolunu kvrp bana daya mt, yapayalnz bir zorba kimliiyle yllar yl srdrd hayatnn her gecesinde, bitimsiz gecelerinde hep nasl uyumusa yle. Yzne bakmak iin srtst dndrdmz de, tannacak durumda olmadn farkettik, geri yzn ak babalar didiklememiti, ama iimizden hi kimse daha nce grmemiti ki onu, geri profili btn demir paralarn iki y znde de vard, pullarda, kaput reklamlarnda, kask bala rnda, kei gmleklerinde, her yerde, geri gsne bayrak ve anayurdun simgesi ejderha oturtulmu resmi her zaman, her yerde gze arpard ama biz bu resimlerin daha kuyruk luyldzn grnd yl bile aslna uygun saylmadn bili yorduk; o devirde ana-babalarmz onun kimliini biliyorlar d, onlar da ana-babalarndan duymulard ve biz, ocukluu muzdan balayarak, onun egemenliini srdrd bu ko7

nakta yaadna inanmaya alarak bymtk; biri, bir fes tivalde onu in fenerlerini yakarken grmt; biri, hznl gzlerini, solgun dudaklarn, dinsel, bezeklerle sslenmi bakanlk koltuunda ban dnceli dnceli salladn grdn sylemiti, nk yllar nce bir pazar, huzuruna sokaktaki kr arkcy getirmilerdi, be sent karlnda, unutulmu air Rub6n Dario'nun iirlerini syleyecekti, yal nz bakanmzn izleyecei bu iir gsterisi iin bir tomar pa ra aldndan, keyfinden baylyordu herif, bakam grmemi ti tabii, kr olduundan deil, hummadan bu yana hibir lml grmemiti ki onu, yine de orada olduunu biliyor duk, deil mi ki dnya dnyordu, hayat sryordu, posta geliyordu, belediye bandosu cumartesileri, alanda, tozlu pal miyelerin ve lo klarn altnda uar valsler alyordu ve bandoda, len mzkaclarn yerini baka ihtiyar mzkaclar alyordu. Son yllarda, konaktan insan sesleri ve ku cvltla r gelmemeye balaynca, kurun geirmez kaplar ilelebet kapandnda bile, ierde birinin olduunu biliyorduk, nk geceleri, bir geminin iaret n andran birtakm klar s zyordu denize bakan pencerelerden ve daha yakna gidecek cesareti gsterenler, payandalanm duvarlarn arkasndan binlerce toynak akrtsyla hayvan hrltdar duyuyorlard; bir ocak ikindisi, bakanlk balkonunda gurubu gzleyen bir inek grmtk, dnn bir, ulusal balkonumuzda bir inek, ne korkun bir ey, ne boktan lke, herkes ineklerin merdi ven kamayacan, yol hallar seyrelmi merdivenleri bile kamayacan bildiinden, inein ne yapp balkona kt uzun uzun tartld ve sonunda, inei gerekten grdk m, yoksa ikindist alanda gezinirken bakanlk balkonunda bir inek grdmz m sandk, anlayamadk, o balkonda yl lardr bir ey grmemitik nk ve geen cuma tan aarr ken gelen ilk akbaba srs de olmasa, daha nice yllar gre meyecektik; akbabalar o gn, salk yurdunun saaklarnda hep uyukladklar yerden uua gemilerdi, ta ilerden, bir zamanlar denizin bulunduu toz denizinin kylarndan dalga 8

dalga kopup geliyorlard, btn bir gn boyunca egemenli in simgesi yapnn stnde halkalar izerek utular, ta ki g veylik sslerini takm, kzl tyl bir dvken, kral, sessiz bir buyruk verene kadar, ite cam angrtlar, yce bir l nn sald esinti, ancak dirlii kalmam bir evde rastlanla cak o akbaba saldrs, camdan girip kmalar o zaman bala d da, bizler ieri girme yiitliini gsterdik ve ssz smak ta, grkemin ykntlarn bulduk, gagalanm gvdeyi, gen kz eli gibi przsz o elleri; saltanat mhr, orta parma nn boumundayd, bedeni, denizin derinlerinden emdii k k yosunlarla asalaklar fkrtyordu, zellikle kolaltlar ve kasklar; ftk ameliyat geirmi hayasnda, yelken bezinden bir ftk ba vard, taa bir kz bbrei iriliindeydi ama naslsa akbabalarn gznden kam tek organyd, gelgelelim bizler onun ldne yine de inanamyorduk, nk by le giyimli kuaml, uykusunda doal bir lmle lmesine, yazhanesinde tekbama ikinci kez l bulunuuydu bu, bilici ler sulara bakp yle demilerdi ya uzun bir sre nce. lk lnde, sonbaharnn balangcnda da bu durumda bulun mutu, o zamanlar yatak odasnn yapayalnzhnda bile, l me stnlk tanmayacak kadar zinde bir ilgi duyuyordu ulu suna, yazgs hi lmemekmi gibi srdryordu egemenlii ni, o zamanlar buras, bir bakanlk sarayna deil bir pazar yerine benzerdi, kfe boaltan, geitlerde eeklerin stnden tavuk kmesleri indiren plak nbetileri, alktan krlan to runlaryla basamaklara kp devletten mucizevi balar bekleyen dilenci kadnlar yarp gemek, anaklardaki gece ieklerini atp yerlerine taze iekler yerletiren, yerleri si len, balkonlarda hal dven, kuru daldan patpatlarn tempo suyla dsel ak arklar syleyen kfrbaz odalklarn srat t pis sulardan saknmak gerekirdi ve bu amatada, ekme celerinde kulukaya yatm tavuklar bulan tmarl kamu g revlilerinin feryatlar, helalarda orospularla askerlerin bitme yen gitgelleri, ku lklar, ortalkta hrlaan sokak kpekle ri; kaplar ak duran bu sarayda, hkmetin nerede olduu9

nu kestirmenin olanakszlat bu byk kargaada, kim ki min ne olduunu, kimden yana olduunu da bilmiyordu. Evin beyi, yalnzca bu pazar kargaasna katlmakla kalma m, kargaay yaratp ynetmiti, onun yatak odasndaki k lar yanar yanmaz, daha horozlar tmeden, bakanlk muha fzlarnn ald kalk borusu, yaknlardaki Conde klasna yeni gnn baladn bildirdi, sonra San Jeronimo ss iin bir boru daha alnrd, sonra doru liman kalesine; kalede pepee tam alt kere alman boru, nce kenti uyandrd, sonra da btn lkeyi: bu arada bakanmz oturana kuru lup dncelere dalar, yeni yeni balayan kulak vnlamasn gidermek amacyla ellerini kulaklarna bastrarak, o anl gnlerde daha penceresinin altnda uzanan oynak, kehribar rengi denizden geen gemi klarm gzlerdi. Evin ynetimi ne elkoyduu gnden soma her gn, allarda ineklerin sa ln denetler oldu, kentteki klaya bakanlk arabasyla yollanacak st eliyle tartard, mutfakta bir anak koyu kah veyle, biraz rek attrrd, yeni gnn delimen esintileriy le nereye savrulacauu daha tam kestiremeden, hizmetile rin lklkna kulak kabartarak; evinde ayn dili konutuu tek kimselerdi onlar, en ok onlarn iten pohpohlamalarna nem verir, en iyi onlarn akllarndan geeni okurdu, saat dokuza gelmeden az nce, zel avlusuna, badem aalarnn glgesine oydurttuu granit havuzda, kaynatlm ifal yap raklarn arasnda uzun uzun ykanr ve ancak saat on birden sonra, tann uyuukluunu stnden atard, gerein tehlike li oyunlaryla yzlemeyi gze alabilirdi. Daha nceleri, de nizcilerin kartmas srasnda, ulusun yazgsn kararlatr mak adna igalci kuw<* lerin kumandanyla birlikte yazhane sine ekilmi, nne uzatlan yasalar, genelgeleri parmak ba sarak imzalamt, o zamanlar okuma-yazma bilmiyordu, ama onu yeniden ulusuyla ve saltanatyla babaa brakp git tiklerinde de yazd hukukun ar aksak yntemleriyle kan nn zehirlenmesine izin vermedi; sesiyle, szyle, fizik gcy le srdrd egemenliini, her zaman, her yerde kat pintili10

iyle hazr ve nazrd, ama o yataki bir ihtiyara gre aklalmaz saylabilecek bir zindelii vard, czzamlar, ellerinden salk tuzu emmeye can atan krler, sakatlar kuatrd evre sini, deprem, gne tutulmas, artk-yllar gibi Tanr yanlla rn onun dzelteceini ilan eden okur-yazar politikaclarla gzkara dalkavuklar; karda yryen fil admlaryla odalar arnlar, devlet ilerim de ev ileri gibi ayn kolaylkla, yaln lkla yrtrd, u kapy burdan sk uraya gtr; gtrr lerdi, yine getir ltfen; getirirlerdi, kulenin saati on ikide on iki kere vurmamahyd, iki kere vurmalyd ki hayat daha uzun grnsn; buyruk yerine getirilirdi bir an duraksama dan, bir an beklemeden; lmcl siesta saatini saymazsak ta bii, o zaman odalklarnn glgesine snr, ilerinden birine saldrd gibi kadn soymadan, kendi de soyunmadan, kap y rtmeden giriirdi ie, cantez bir gveyin gzya ilemez soluklar, altn mahmuzunun tutkulu nlay ve kpeksi inil tiler duyulurdu btn evde, bu ak saatini yedi aylk domu pilerin pis baklarndan kurtulmaya almakla harcam ka dnn aknl, kn buradan diye bar, git avluda oyna, ocuklar grmemeli byle eyler ve sanki ulusun semalarn dan bir melek gemi gibi anszn dinerdi sesler, hayat durur du, herkes parman dudaklarna bastrp ta kesilirdi, soluk almazd; sessizlik, t, general kar dzyor, onu yalandan ta nyanlar bu kutsal an'a da bel balamazlard pek, nk hep iki yerde birden olabilirmi gibiydi, akamst saat yedide, domino oynarken grrlerdi, oysa ayn anda kabul salonun daki sivrisinekleri defetmek iin tezek yaktn grenler de olurdu, son penceredeki klar snnceye, bakanlk yatak odasnn kapsndaki kol demirinin indiini, kilitin kilit lendiini, srgnn srldn kulaklaryla duyana ka dar bo avuntularla oyalanmazlard; ta demeye, yorgun luktan baylmasna bir gvde derdi, gelgitle birlikte bit kin bir ocuun soluklan derinleirdi, ta ki rzgrn arp, austosbceklerinin seslerini ve kemanlarn susturana kadar ve kocaman bir dalga, genel valilerle korsanlarn eski kenti11

nin sokaklarn tarayp da hkmet konann btn pencere lerinden koskocaman bir austos cumartesisi gibi ieri ykle nene kadar, bir cumartesi ki aynalarda midyeler bytm, kabul salonunu kpekbalklarna teslim etmi, tarih ncesi okyanuslarn ulat en yksek dzeyi ap topran, mek nn ve zamann yzn silip gemiti, yalnz o, tekbama, bo- / ulmu bir adamn dlerinde, dlerin ay-suyunda yzko yun srklenip kalmt, ayak er niformas, izmeleri, altn mahmuzuyla, sa kolu bann altnda kvrlm. lk lmn izleyen acmasz yllarda, kendisi yoku aa giderken, doru a trmanan, kendisi cokudan kprrken, baarsz akla rn acsn eken ikinci e kiilii, ne dalkavuklarn ileri sr d gibi doann tand bir ayrcalk, ne de hasmlarnn syledii gibi bir toplu sanryd; bakanmza tpatp benze yen Patricio Aragones, kusursuz hizmeti ve kpeke ballyla onun bahtnn almasn salamt; aranmadan bulun mu bir benzer; general hazretleri demilerdi, Kzlderili ky lerini dolaan dzmece bir bakanlk arabasna rastladk, he rif ktlkla para kazamyor; evet, ller evini andran oyuklarda sakin gzleri grmlerdi, solgun dudaklar, kadi fe eldiveniyle nnde diz ken halka avu dolusu tuz saan przsz, taze gelin elini; arabann arkasndan giden iri yar. iki svari, salk datm karlnda para topluyordu, d nn generalim, dpedz kfrdr bu; ama general, sahtek r cezalandrmam, onu gizlice huzuruna getirmelerini, halk ikisini birbirine kartrmasn diye de bana bir uval geir melerini buyurmu, sonra da bylesi bir eitliin koullarna dmenin utancm ekmiti, Allah kahretsin bu herif benim ite, demiti, gerekten de adam onun kalbna girmiti san ki, yalnz br, generalin buyurgan sesini asla karamyordu, bir de onun hayat izgisi, baparmann dibinde, hi ke sintiye uramakszn bir halka iziyordu; adam hemen kuru na dizdirtmeyii, yalnzca kendi kuklas olarak kullanmay ta sarladndan tr deildi, bu tasar ok sonra gelmiti akl na, ama z yazgsnn ifresinin bir dzenbazn avucunda yat12

tn dnmek, dpedz cann skyordu. General bu ku runtularn yersizliini kavrayadursun, Patricio Aragon6s, ko lunu bile kprdatmadan alt suikast atlatm ve falakayla yassltlan aylaklarm sryerek yrmeye almt, artk onun da general gibi kulaklar vnlyor ve k sabahlar tan aarr ken hayas szlyordu, altn mahmuzu takp karrken kayla r birbirine dolatrmay, bylelikle karsmdakileri oyalama y, zaman kazanmay da renmiti, th Allah kahretsin u tokalar, Flaman demircileri uncack ii bile beceremiyorlar keratalar; babasmn dkknnda iecilik yapt gnlerdeki aklabanl, gevezelii durulmu, dnceli, dalgn bir adam oluvermiti; insanlarn neler dediklerine aldrmyor, gzler deki glgelerden, neleri gizlediklerini kestirmeye alyordu; sen ne dersin peki, diye sormadan, sorular asla yantlamyor du, mucize satt gnlerdeki aylaklndan da iz kalmamt, kendine ikence edercesine didiniyor, yerinde duramyordu, boyuna yrye kyordu, zamanla eli bsbtn skat, gz doymaz oldu, giysilerini karmadan, yerde yatyordu geceleri, yzst, yastksz, nceleri tella sahip kt zel kimliini, babadan kalma cam fleme, ie yapma meslei nin altn uarln yadsyordu artk, ikinci bir tan asla s mayaca kelere ta koyarak saltanatn en byk tehlikele rine kar diretiyordu, dman topraklarnda hz kesiyor, yu muack dlere, gereklemesi olanaksz, bastrlm nice iekilerine kafa tutuyordu; uucu, eriilmez gzellik kralie lerine ta giydirirken, onlara elini dedirmiyordu bile, nk sonsuza kadar kendisine ait olmayan bir yazgya boyun e miti, yoo, ne gz doymazlk, ne de inant bu boyun eme nin nedeni, general ayda elli peso deyerek kendi hayatn onun hayatyla takas etmiti, stelik kral olma felketine u ramadan krallar gibi yaama ayrcaln da vermiti, daha ne isteyebilirdi? Aralarndaki kimlik karkl, rzgrn azt-, t bir gece doruuna varmt; general, Patricio AragoneVi yaseminlerin tatl kokular arasnda denize bakp i ekerken bulmutu, hakl bir korkuyla sormutu, yemee kaplanboa13

notu mu katmlard ne, neden byle soluu tkanyor, ii e kiliyordu; yoo hayr generalim, dedi Patricio Aragonds, on dan da beter, cumartesi gn bir karnaval kraliesine ta giy dirmi, onunla ilk dans etmiti, bir daha kurtulamamt o andan, grmemiti ylesini, dnyama en gzel kzyd, sizin ayarladnz kadnlardan deil generalim, bir grebilseydiniz onu, o zaman rahat bir soluk almt general, ne oluyor canm, kadnlara tutulunca ba derde girer insann; kz karsaydn ya, kendisi sonralar odal olan bir sr gzel ka dm karmt, kary yataa bastau:, kollarna drt binici as ker oturturum, sen kepenle tadna bakarsn bu arada, Allah kahretsin, varsn tekmelesin, sen bu arada iini grrsn, en zorbalar bile nce fkeyle rpnr, sonra n'olur beni bu du rumda brakma generalim, byle tohumu dm elma ie i gibi brakma generalim, diye yalvarrlar; gelgelelim Patri cio Aragon6s bu kadaryla yerinmiyordu, kadnlarn kendisi ni sevmelerini istiyordu, szgelimi bu kz, generalin nasl a ka geleceini bilen ustalardan, bir bakta anlalyor, gene ral bir kar yol buldu, ona odalklarna giden gece geitleri ni gsterdi, onlar kendisi gibi rahata kullanmasna izin ver di; hemen saldracaksn, arabuk, soyunmadan, Patricio Aragones de bylece sevda bataklna batm oldu, iinde kabaran tutkular dindireceini sanarak, ama artk ylesine kayglyd ki, bazan pazar ln koullarn unutuyor, pantolon dmelerini dalgn dalgn zyor, ayrntlarla oyalamyor, en aalk kadnlarn en gizli cevherlerini, en derin i eki lerini koparp alyor, glgelik yerlerde aknlktan gldr yordu onlar, seni ihtiyar apkn seni, diyorlard, ihtiyar ya nda iyice dtn bize ve o gnden sonra ne ikisi, ne de ka dnlar hangi ocuun kimden olduunu kestirebildiler, n k Patricio Aragons'in ocuklar da generalinkiler gibi yedi aylk douyorlard. Ve bylelikle bakanlk koltuunun vazge ilmez adam oldu Patricio Aragones; rivayet ederler ki en sevilen, belki de en ok korkulan adamd, generalin de silh l kuvvetlere ayracak vakti bollamt bu arada, hepimizin 14

sand gibi egemenliini srdrmede silhl kuvvetlerin des teine gerek duyduundan deil, tam tersi, onlar en rkn doal dmanlar saydndan, kimi subaylar, baka subay larca gzetlendiklerine inandrd, darbe giriiminde bulunma snlar diye grevlerini sk sk deitirdi, zellikle arapsana evirdi, her askeri se, on atmlk merminin yansra sekiz manevra mermisi veriliyordu, slak kum katlm barut yollu yordu askerlere, gerek donamm, bakanlk saraymm silh deposunda duruyordu, deponun anahtarlar, eleri olmayan baka anahtarlarla, kimselerin aamayaca baka kaplarm anahtarlaryla birlikte bir halkaya geirilmiti, anahtar deste sini gzeten de, akademi bitirmi bir topu subay olan, ayn zamanda savunma bakanl grevini ve yine ayn zamanda bakan muhafzlar kumandanln, saray hizmetleri efliini stlenmi, bir keresinde bakann kapal faytonu suikast ala nndan gemeden birka dakika nce bir dinamit kapsln zararsz hale getirmeye alrken sa kolunu kaybettii iin de domino oyununda bakam yenmesine izin verilen birka lmlden birinin, can dost General Rodrigo de Aguilar'n sakin glgesiydi, General Rodrigo de Aguilar'n koruyuculuuyla Patricio Aragon6s'in varl, generale ylesine bir g ven vermiti ki, kendi gvenliim daha az dnr olmutu, gittike daha sk grnyordu ortalkta, kendi armasn ta yan kapal arabada, tek muhafzn eliinde kentte gezindi, dnyann en gzel katedrali ilan ettii, yaldzlaryla gz alan ta katedralin deliklerine gzlerini uydurdu, her eyin tatl bir uyuuklua brnd, gnebakanlarn denize dn d devirden kalma talklaryla eski ta konaklara bakt, genel valilik mahallesinin bulunduu alanda enfiye kokan ta deli yollar, kl balkonlarnda hercai menekelerle karan fil sakslar arasnda kl krk yararak pamuk ipliiyle dantel ileyen solgun gen kadnlar, Biscayan rahibelerinin kuyruk luyldzn ilk geiini kutladklar gnk arp temrinini, her ikindi saat tam te yineledikleri o dama tahtasn andran manastn, ticaret merkezinin Babilsi labirentini geti, lm 15

kokan ezgileri geti, piyango biletlerindeki alacal sancaklar, eker kam suyu satan arabalar, iplere dizili iguana yumur talarn, Trkleri ve pazarlklarn rengi atm sesini, ana-baba sznden ktklar iin akrebe dnm kadnlarla dona tlm rkn kilimleri, gnbatmnda, giysileri oymal tahta balkonlarda kururken, rlplak dar urayp mavi korbinalarla krmz levrekler satn alan ve sebzeci kadnlarla ana av rat kfrleen erkeksiz kadnlarn aclar mahallesini geti, rk midye kokan rzgr iine ekti, kede, pelikanlarn hep ayn yerde durular, koyun ta telerinde, Zenci gecekondularndaki renk kargaas, birdenbire, tm liman, srl sklam tahtalaryla rhtm, gemicilerin doru'd&n bile daha es ki, daha i karartc eski sava gemileri, korku saan kupann nnden zamannda kaamayan Zenci liman iisi kadn ve dnyann en hznl bakyla liman gzleyen ihtiyarn gn batmnda anszn beliriiyle, kadnn lm ense kknde duyuu; o ite, diye barmt kadn, abuk atlara, diye ba rmt, in barlarndan, aevlerinden kopup gelen erkek ler, haydin diye barmlard, kadnlarla ocuklar haydi diye haykrarak atldlar, atn bacaklarna yapp arabay durdur dular, saltanatn eline sarlalm hadi, ylesine hzl, ylesine beklenmedik bir kargaayd ki bu, general, silhl muhafz nn kolunu itecek zaman ancak bulabildi, ona sert bir sesle kt, aptallk etme temen, brak bana sevgilerini gstersin ler, o gn ve sonraki gnlerdeki sevgi gsterilerinden ylesi ne duygulanyordu ki, yurtseverler beni iyice grebilsinler, bundan byle st ak arabayla dolaacam diye tutturdu unda, onu bu kararndan caydrana kadar General Rodrigo de Aguilar'n cam kt, ne vard yani, Umandaki gsterinin itenliinden kukulanmamt, ama sonraki gsterilerin ken disini honut etmek iin kolluk kuvvetlerince dzenlenmi ol duunu anlamyordu, sonbaharnn akamnda, sevgi esintile ri iini tatlandrmt, yllar sonra kentten kmak cesaretini gsterdi, bayrann renkleri boyanm eski treni yeniden a ltrd, usuz bucaksz, yasl lkesinin kuytularna sokuldu, 16

orkide dallarn, ifal Amazon elmalarn aralayacak, may munlar, cennet kularn, raylarda uyuklayan jaguarlar uyan drarak; tepelerdeki orak topraklarn buz gibi souk, brakl m kylerinde, istasyonlarda, at alan bandolarla, lm canlaryla karland; Ruhl Kuds'n sa elinde oturan bu adsz yurtsevere itenlikle ho geldin diyorlard, ta uzaklarda ki rgatlara da haber salnd, bakanlk arabasnn cenaze ka ranlnda gizlenen saltanat karlamaya kotular ve arabaya yaklaabilenler, yalnzca o titreyen dudaklar ve nereden k t belli olmayan anl bir elin araftan kendilerine doru sal landn grdler, o srada yanndakilerden biri pencereden ekmeye alyordu generali, aman dikkat, generalim, ulu sun size ihtiyac var; kayglanma, bo ver albay diyordu, uy kulu bir sesle, bu adamlar seviyorlar beni ve orak topraklar da trenle nasl gezdiyse, ekvatorlu uyruklarnn topraklarn dan, gardenya ve rk semender kokular arasnda, dmen suyunda piyano valsleri brakarak szlp giden ahap, yan dan arkl gemisiyle de yle geiyordu, yerlilerin mein ta banca klflarndaki tarih ncesi ejderlerden kendini sakna rak, sonra sirenlerin yere uzanp doum yapt kutlu adalar da, ykolup gitmi nice grkemli kentin felketini hazrlayan ne gnbatmlarnda, yerlilerin ulusal renklere boyanm ah ap gemiyi grmeye rmak kysna kotuklar ama yalnzca kadife eldivenli bir elin bakanlk kamarasndan sallandn seibildikleri o yank, derme atma kasabalarda, oysa gene ral, bayraklar olmad iin kydan malanga yapraklar salla yan kalabalklar gryordu, canl tapirler, fil aya bykl nde dev bir patates ya da bir kafes dolusu keklikle bakan lk orbasna tuz yetitirmek iin denize atlayanlar gryor du, bakanlk kamarasnn o dinsel alacakaranlnda duygu lanarak iini ekiyordu, bakn nasl geliyorlar kaptan, bakn nasl seviyorlar beni. Aralk aynda, Karayip dnyas buz ke sildiinde, kapal arabasna kurulup da yamalarna trman yor, kayalklarn tepesine kondurulmu byk evde, ktann br uluslarnn eski diktatrleriyle domino oynayarak geiriBakan Babamzn Sonbahar

17/2

yordu ikindiyi, yllarca nce snma hakk tand, tahtlarn dan edilmi bu sabk babalar, onun bandan yararlanarak yalanyorlard imdi, taraadaki koltuklarda, ellerine gee cek ikinci bir frsatn hayal gemisini kuruyor, kendi kendileri ne konuuyor, denize uzanan blmede generalin onlar iin yaptrd dinlenme evinde lmlerini lyorlard; nce hepsi ni teker teker, biricik konuu gibi karlard; hepsi de tan aa rrken, pijamalarnn stne geirdikleri niformayla kagelmilerdi. Yanlarnda devlet hazinesinden yrttkleri bir san dk dolusu para, nianlarla dolu bir bavul, gazete kesikleri ya ptrlm eski defterler, karlar karlamaz gstermeye can attklar fotoraf albm, balan generalim, ite temen ken ben, bu da ynetimi ele aldm gn ekildi, bakn u ba kanlmn on yedinci yldnm, balon general; oysa gene ral, sylediklerine kulak asmadan, kantlar gzden geirme den snma hakk tanrd onlara, nk onun gznde, taht tan drlm bir bakann tek kimlik belgesi lm ilmha beri olmalyd, yle ya ve ayn kmser bakla, ezberledikle ri hayal rn konumalar dinlerdi, evet generalim, ksa bir sre sizin soylu konukseverliinize smyorum, ksa bir sre, halkn adaleti siden hesap sorana kadar; bu ahmaka resmi aklamay bir sre sonra sinin azndan duyard, sonra da siye asilik edenden, sanki Allann bels salaklar bilmiyorlar m ki, bu erkek dvnde bir kere dtn m, temelli d msn demektir; hepsini birka aylna bakanlk saraynda barndrr; dominoya arr, son meteliklerini de smrdk ten sonra; evet, sonra koluma girip pencereye gtrd beni, denize bakan pencereye, u zorlu, kemirici hayatn aclarn dan szettik, ans bir kere dnmeye grsn, bak uraya gider sin, evime, diye avuttu beni, nah u kayalklarn stnde tran satlantik gibi duran kocaman yapya, aydnlatma iyidir, oda lar bol, yemekler gzeldir; ayn felkete uram dostlarn ya nnda acm unutacak bol bol zaman bulursun, denize bakan bir taraa var; o taraada aralk ikindileri oturmaya baydrd, yoo, o salaklarla domino atmaya bayddndan deil, onlarn 18

durumunda olmamann tadm karmak, onlarn acnlas ha linden ders almak niyetiyle; doyurucu mutluluun batanda debeleniyor, dler kuruyor, tan aarrken, yar karanlkta, hkmet konan spren boynu eik melez kzlarn pein den, sinsi bir artniyet gibi parmakularna basarak gidiyor du, yatakhane ve ecza kokan yal salarn kokusunu izliyor, ilerinden birini anszn avlamak amacyla pusu kuruyor, ka plarn arkasnda horoz gibi zavallnn ensesine biniveriyordu, karanhktakiler glmekten krlyorlard, yamansnz gene ralim, hem byk bir adamsnz, hem de tam bir horoz, gelgelelim sevitikten sonra, bir mutsuzluk kerdi generalin s tne, kimselerin sesini duyamayaca bir yere ekilir, kendi ni arklarla avuturdu, ey parlak ocak mehtab, derdi ark snda, sen pencerenin tepesinde daraacndayken, benim ektiim znty grmyor musun, derdi; hele uursuz beJirtgeler getirmeyen ekim aylarmda, halkmm sevgisine yle gvenirdi ki; anas Bendicion Alvarado'nun kent dndaki konann avlusuna bir hamak asar, hint hurmalarnn glge sinde, yanma muhafz bile almadan siestaya dalar, yatak oda larnn renkli sularnda yol alan servenci balklar dlerdi, ulus kadar iyi bir bulu yoktur ana, inan, diyerek i ekerdi, yine de, kendisini kolaltlar ac soan koktuu iin azarlayabilen bu biricik insann yantn beklemeden bakanlk sarayna dner, ocakta Karayiplerin mucize mevsiminin esintileriyle, ihtiyarln sonunda dnyayla varlan uzlamann dinginliiyle anakapdan girerdi; papalk elisiyle anlatklar gnden sonra, o olgun, yumuak ikindilerde, eli, onu grevi dnda da yokluyordu, ama artk sa dinine dndrmeye yeltenme den; birlikte ikolatalar, ekerler yiyorlard, general kahkaha lar atarak, hadi bakalm diyordu, eer Tanr senin dediin apta bir herifse kulamn dibinde vzldayp duran u bok bceini defetsin, sonra pantolonunun dokuz dmesini a yor, eliye muhteem aletini gstererek, hadi diyordu, unun ateini sndrsn Tanr da grelim; gelgeldim eli, srs n gden oban mesleinde gereken sabr ve kararll el19

den brakmadan, her dorunun, kimin azndan karsa k sn, Kutsal Ruh'tan doduuna inandrmaya alyordu onu; general, ilk klar yandnda dostunu kapya kadar geirir, pek ender att kahkahalardan krlarak, barutunu ahinlere harcama peder, derdi, halkn isteklerini yerine getirmekten baka derdim yokken, neden dine dndrmeye urayorsun beni? Allah Allah. Bir gn, bu uykulu dinginliin kozas at lad, ta uzaklarda, horoz dv ukurunda kana susam bir horoz, rakibinin boynunu kopard gibi kandan gz dn m bir sr seyirciyle, korkun olay enlik mzii alarak kutlayan sarho bir bandonun nnde gagasyla didik didik etti, uursuz belirtgeyi ilk deerlendiren, general oldu, tehli ke ok ak seik, ok yakndayd, muhafzna gizlice algc lardan birini tutuklamasn buyurdu, unu canm, u, tuba a lan; gerekten de adamn st arandnda, el yaps bir ta banca bulundu, ikence srasnda, kalabalk dalrken, kar klktan yararlanp generali ldrmeyi tasarladn itiraf et ti, apak ortadayd dedi general, ben herkese bakyordum, herkes de bana, yalnzca bu orospu ocuu tubac, bir kerecik bile gzlerimin iine bakmaya cesaret edemedi becerik siz kpek; yine de kendisini kayglandran asl nedenin bu ol madn biliyordu, nk gvenlik grevllerLartk kayglana cak bir ey kalmadn bildirdikten sonra da, gece hkmet konanda tedirginlii srmt, bakn generalim her ey yo lunda ve horoz dv ukurundaki uursuz belirtgeden son ra Patricio Aragones'e, kendine sarhrcasna sarlmt, ona kendi yemeinden veriyor, kendi balndan kendi kayla tat tryor, bylelikle yemeklere zehir katldysa hi deilse birlik te lecekleri avuntusuyla, i rahatlyla leceini dnyor du, ikisi, ssz odalarda kaaklar gibi ses etmeden dolayor lar, hi kimse kocaman, yass, Siyam fili ayaklarnn sesini duymasn diye hallarn zerinde geziniyorlar, kulede belli aralarla yaklan, konan odalarm her otuz saniyede bir ay dnla boan, inek fklarndan ykselen buuda, uyuklayan denizlerdeki gece gemilerinin yasl selm ddklerini yemye20

il bir parltyla yaran kta, elyordamyla yollarm buluyor lard, nice ikindiyi yamuru gzleyerek geirmilerdi, iki ihti yar k gibi sereleri saymlard eyll ikindilerinde, gene ral, dnyadan yle uzaklamt ki, iki kat varolmak adna gsterdii yaman savam, tam kart bir kukuyu, gittike da ha az varolduu kukusunu beslediinin farknda bile deil di, tam bir uyuukluk iindeydi, muhafzlar iki kata karl mt, bakann blmesine girip kmak herkese yasaklanm t, ama biri ne yapp edip bu kaim a am, kafeslerinde suskun duran kular, vaftiz kurnasnda su ien inekleri, gl yataklar arasnda uyuyan czzamhlarla yatalaklar grm t; herkes, gn ortasnda tann aarmasn bekliyor gibiydi, nk su yorumcular, onun uyku srasnda, doal bir lmle ldn bildirmilerdi, ne var ki, yksek kumanda kademe si, kendi aralarndaki atmalar ertelemek amacyla ok giz li toplantlar dzenliyor, lmn resmen ilann geciktiriyor lard. Bu sylentilerden habersizdi ama yaknda hayatnda bir ey olacann bilincindeydi, ar giden domino oyununu kesip General Rodrigo de Aguilar'a soruyordu, iler ne lemde dostum, her ey yolunda general, lkede tam bir dur gunluk vard; o, yine de avlularda yaklan tezeklerin kllerin de, khne kuyulardaki sularda sezgisini dorulayacak belirti ler aryor, bir trl kaygsna bir aklama bulamyordu, sca n azald saatlerde, annesi Bendicion Alvarado'nun kent dndaki konama gidiyordu, hint hurmalarnn altnda serin ikindi rzgrlarn ilerine ekiyorlard, annesi, geleneksel sallangal iskemlesinde, yal, bitkin ama ruhu btn, avlu da dolaan tavuklarla tavus kuuna avu avu yem atard; ge neralim geni hezaren koltukta apkasyla yelpazelenir, doy maz baklaryla kavurucu susuzluunu gidermek ister, renk renk meyve sulan getiren iri yar melez kadnlar izlerdi, ah Bendicion Alvarado anacm derdi iinden, dnyaya artk katlanamyorum, bir bilsen, nereye gitsem bilmem ki anac m, bunca hakszlktan bam alp nerelere gitsem, ne var ki, bu i ekilerin temelinde yatan duygular anasndan bile 21

gizlerdi, sonra akamn ilk klaryla sarayna dner, mutfak kapsndan girer, geitlerde kendisini selmlayan nbetile rin topuk seslerine kulak verirdi, her ey yolunda generalim, ama bunun doru olmadm biliyordu, gizlemeye almlar d bir kere, korkudan yalan sylyorlard, zaferini aclatra bu gvensizlik bunalmnda, hibir doruya bel balayamaz d, horoz dv ukurunun banda geen ve yazgsn belir leyen o geceden sonra, eski ynetme tutkusu da azalmt; ta ge saatlere kadar uyumadan yzst yerde yatyor, ak pen cereden denizi gzlyor, uzaklarda yoksullar arasnda kutla nan bir dnden gelen tok davul seslerini, ili tulumlar din liyordu, kendi lmn de ayn cokuyla kutlarlard mutla ka, liman kaptanndan izinsiz, sabahn ikisinde demir alan serseri bir buharl geminin veda ddn duyabiliyordu, tan aarrken kt sesleri kararak alan glleri duyabili yordu, bir dakika rahat yz grmeden, bir kolcu igdsy le, ok nceden sezdii o ikindiyi; anasnn konandan d nerken sokaktaki kalabalktan irkilii, pencerelerin al, ka pan, donuk aralk gnde kaan krlanglar; arabann perdelerini aralayp ne olup bittiini grmek istemiti, ta mam anacm bitti ite, dedi kendi kendine, byk bir i erinciyle, gkteki renk renk balonlar grnce, krmz yeil balonlar, iri mavi portakallar andran sar balonlar, krlan glarn tel arasnda gklere ykselen saysz gezgin balon, bir sre saat drt'n kristal nda yzdkten sonra anszn sessizce hep birden patlyor, kentin stne binlerce, binlerce kt paras savuruyorlard, bu kt bombardmanndan ya rarlanan arabac, kimsenin bakanlk arabasn farketmesine kalmadan pazar yerinin kargaasndan szlvermiti, her kes balonlardan den ktlar yakalamak derdindeydi gene ralim, balkonlardan o ktlarda yazlanlar haykryorlard, i ezikliiyle ezbere yineliyorlard, haine lm diye haykr yorlard, bakanlk saraynn geitlerindeki nbetiler bile yksek sesle okuyorlard bildirileri, yzyllardr sren zorbal a kar snf ayrm gzetmeden hepimiz birleelim, yozla22

m, kyc askeri dzene kar bir yurtseverler cephesi kura lm, kan dklmesin artk, diye baryorlard, yamacla son, o arabasyla kapdan girdii anda, btn lke, yzyllk uykusundan uyanyordu, kara haberi o anda ald; generalim efendim, Patricio Aragon6s zehirli oktan lmcl bir yara al d. Yllar nce, skntl gecelerinden birinde, Patricio Aragones'e hayatlar stne bir kumara girimeyi nermiti, yaz m tura m, turaysa sen leceksin, yazysa ben, ama Patricio Aragon6s, birbirlerinden ayr lemeyeceklerini, nk btn-demir paralarn her iki yznde de ikisinin resimleri ol duunu anlatmt ona; o zaman da general, hayatlar stne bu kumar domino masasmda oynamay nermiti, yirmi e it oyunumuzdan en iyisidir domino ve Patricio Aragones e ref duyarak kabul etmiti neriyi, erefle generalim, yalnz bana sizi yenme ayrcaln tanmanz kouluyla; kabul etmi ti, peki; bir el oynadlar, derken iki el, yirmi el oynadlar ve Patricio Aragons her keresinde kazand, nk imdiye ka dar general, kendisini yenmek yasak olduundan tr ka zanmt hep, uzun, kanl bir sava ald ve son ele geldikle rinde general, bir kerecik bile kazanamamt; Patricio Aragon6s gmleinin yeniyle alnndaki teri sildi, ok zr dile rim generalim, diyordu bir yandan, lmek istemiyorum; ge neral talar toplamaya koyuldu, onlar srayla tahta kutuya dizerken, ezberledii dersi makine gibi anlatan bir retmen tavryla, kendisinin de domino masasmda lmeye can atmad n, zaman geldiitfde tpk su yorumcularnn anaklarna dadand gnlerde rendii zere, yatanda, uykusunda doal bir lmle leceini syledi, aslnda iyice dnrsen yle bile deil, Bendicion Alvarado anaklar gzlemem iin deil, soyumu srdrmem iin getirdi beni dnyaya, hem za ten sen deilim ki ben, ben benim, Tanrya kret alt st bir oyundu oynadmz, dedi glerek, ama o gece bu kor kun akann bir gn gerekleecei akimin ucundan geme miti, ta ki Patricio Aragons'in odasna girip onu zehrin et kisiyle kvranrken, aresizlikle can ekiirken grnceye ka23

dar; kapdan elini uzatarak selm vermiti, Tanr korusun se ni yiidim, demiti, lken urunda can vermek ereftir. Canekitii sre iinde, yanmda kalmt; ikisi odada yalnzd lar, arkesici urubu ona eliyle, kak kak iirmiti, Patri cio Aragones, hi teekkr etmeden ilac yutuyor, yudumlar arasnda, seni bir sre bu boklu dnyanda yalnz brakaca m general, diyordu, nk iimden bir sesy ok yaknda ce hennemin yedi kat dibinde yine buluacamz sylyor, ben u zehirden tr kefal balklar gibi kvrk durumda olaca m, sen de elini atp kafan dayayacak bir yer arayacaksn, generalim bil ki, en ufak bir sayg duymadan konuuyorum, sandnn tersine, seni sevmediimi artk rahata syleyebili rim, uruluk gnlerimde senin topraklarna ayak basma talih sizliine urayal beri, her gn ldrlmeni bekledim, ama ok ac ekmeden, ancak o zaman bana ektirdiin bu cehen nem hayatnn hesabn verebilirdin, senin gibi uyurgezer admlaryla yryebileyim diye ayaklarm falakayla yasslttn, ftk olaym diye hayalarma kundurac bizi vurdurdun, terebentin iirdin bana zorla, anamn nice abalarndan son ra rendiim okuma-yazmay unutaym diye kendi gitme y rekliliini gsteremediin trenlere gitmeye zorladn beni, yoo, dediin gibi, ulusun senin dirine ihtiyac var gerekesiy le deil, en yiit adam bile bir gzele ta giydirirken lmn hangi keden beynine ineceini kestiremezse, knn dondu unu duyar da ondan, en ufak bir sayg duymadan sylyo rum bunlar general; generali Patricio Aragones'in kstahl ndan ok nankrl skmt, seni kral mevkiine ykselt tim, dnyada kimsenin kimseye vermeyecei eyi verdim sa na, kendi kadnlarm bile baladm; bu konuyu hi amasak daha iyi general, insan o zavall analar buza damgalar gibi yere kerteceine, hayalarna topuz insin daha iyi, za vall sahipsiz orospular, korkudan ne dalayan demirin acs n duyuyorlar, ne rpnyor, ne de szlanyorlar buzalar gi bi, kalalarndan duman ttmyor, yank et kokusu gelmi yor, ki bir kadndan en az bunu bekler erkek, oysa bunlar, 24

l inek gvdeleriyle yere kyor, iimi bitirmemi bekliyor lar, bir yandan patates soyup br kadnlara seslenerek, n'olur mutfaa benim yerime gz atver de bir soluk alaym u rada, aman pilavn dibi tutmasn, ancak sen sevime diyebilir sin buna general, nk baka sevime bilmezsin en, en ufak saygm yok demitim; sus diye kkryordu general, ka pa eneni, canna okurum, ama Patricio Aragon6s hi de a kaya vurmadan, neden sUsacakmm diyordu, en ok, tut ki ldrrsn beni, zaten ldryorsun ya, u anda doruyu grme frsat var elinde, deerlendir, kimsenin sana gerek dncelerini sylemediim, herkesin yalnzca duymak istedi in eyleri sylediini, bir yandan nnde eilirken, arkam dnnce dilini kardn ren artk, bu dnyada sana en ok acyan insan ben olduum iin yazgna kret, sana tek benzeyen adam benim diye, herkesin gizlice sylediklerini merte yzne haykracak namusu gsteren tek adam be nim, evet kimselerin bakan deilsin sen, seni u tahtna ko ca koca toplarn deil, ngilizler oturttu, gringolar da sava gemilerindeki birka glleyle korudular, grmtm seni, ha mambcekleri gibi kouturup duruyordun; gringolar gider ken, Zenci orospularnla babaa brakyoruz seni, diye hay krmlard, bakalm biz olmadan dizginleri elinde tutabile cek misin, o zamandan bu yana u koltuktan kalkmamsan, hi de kalkmamak derdindeysen, canm ekmediinden deil, kalkacak cesareti gstermeyiindendir anladn m, biliyorsun ki, seni sokakta siradan bir lml klnda grdkleri an, kpekler gibi ecekler tepene, Santa Maria del Altar'daki cinayetlerin, kulenin hendeine attrp timsahlara yedirdi in mahkmlarn, derilerini diri diri yzdrp ders olsun di ye ailelerine yolladn insanlarm cn bir rpda alacaklar senden; Aragonds, nicedir ertelenmi kinin dipsiz kuyusuna dalyor, onun rezil ynetiminin gaddarlklar zincirini aa karyordu; bir ara konuamaz oldu, barsaklarna kzgn bir trmk sapland, yumuad o zaman, kzdrmak amac gtme den, neredeyse yakarrcasna, ok ciddiyim general, dedi, u 25

anda lmemden yararlann, hadi ln benimle, bunlar size syleme hakkm kendinde benden fazla kimse bulamaz, n k bir gn bile bir bakasna, bir kahraman zentisine benze mek istemedim, babam gibi kk, hznl bir cam fleyicisi olmak, ie yapmak istedim, siz de deneyin general, grn d kadar ok actmyor, sesindeki gvenli durgunluk kar snda, generalin kabaran fkesi duruldu, karnm tutup kv ranmaya baladm grnce, onu koltuuna oturtmaya al t; Aragons, ac ve utan gzyalaryla sarslyordu, zr di lerim general, altma ediyorum; general, bu szlerden onun ok korktuu anlamm kard; hayr, dedi Patricio Aragones, gerekten altma ediyorum general; tut kendim, bizler anayurdun generalleri, ucunda lm bile olsa, erkeke diren meliyiz, diye yalvard general, ne var ki ge kalmt, Patricio Aragons, stne ykld, korkudan tepmiyordu, boka ve gz yana batmt. General, kabul salonunun bitiiindeki yaz hanede, cesedi sabunlu bezle sildi; koku geti, ona kendi giy silerini giydirdi, yelken bezinden kask bam takt, izmeleri ni ayana geirdi, sol topuuna altn mahmuzunu takt, bu ileri yaparken, yava yava yeryznn en yalnz adam hali ne geldiim duyuyordu, son olarak, bu maskaraca gsteriden kalan btn izleri yok etti, su yorumcularnn anaklarnda, kendi gzleriyle grd imgeyi en ince ayrntlarna kadar gerekletirdi, yle ki, ertesi gn gelen temizliki kadnlar, onu stnde rtbesiz ayak niformas, izmeleri, altn mahmuzuyla yazhanede yzst yere uzanm, sa kolu bann altnda kvrlm bulacaklard, uykusunda doal bir lmle ilk l buydu. O zaman da haberi hemen yaymamlard, tam umduu gibi, nice srvermez saatler gizli kapakh soru turmalarla, birbiriyle elien aklamalarla, lm sylentisi nin aslszln bildirerek zaman kazanmaya alan ynetim miraslarnn gizli pazarlklaryla geti, yas tutmadm kant lamak amacyla annesi Bendicion Alvarado'yu pazar yerine getirdiler; bana zorla iekli bir yosma entarisi giydirdiler, herkes mutlu olduuma inansn diye papaan tyleriyle ssl 26

bir apka aldrdlar, dkknlardaki btn incik boncuklar al drdlar bana, olmaz diyordum, hayr, imdi alveri edile cek zaman m, yas tutma zaman imdi, nk ben de lenin olum olduuna inanmtm efendim, boy boy fotoraflarm ekerken hep glmsememi istediler, askerlerin dediine baklrsa, lkenin esenlii iin yle gerekiyormu. Bu arada ge neral, gizlendii yerde dnp duruyordu, lm numarasn dan sonra ortalkta hibir ey deimediine gre, d dnya da acaba neler olup bitiyordu, gne nasl da hi tkezleme den bir daha, bir daha doabilmiti, u pazar tel neydi ana, hava bensiz de scak olabiliyormu demek, ama liman daki kuleden bir top sesi ykselip de katedralin anlar al maya ve dnyann en nemli haberiyle alkalanan kalabalk lar, yzyllarn bataklndan kp hkmet konana doru seller halinde akmaya balaynca, yatak odasnn kapsn ara lad, toplant salonuna bakt, Hristiyanln gelmi gemi btn papalarndan daha l ve daha ssl gvdesini yere ya trlm grd, iekler arasndaki bu yiit asker bedeninin rk ve utancyla yand ii, yz bembeyaz pudralamam, du daklar boyal, pervasz bir gen kzmkine benzeyen elleri, as keri nianlarla bezenmi gsnn stnde kavuturulmu, gsterili niformasnda on yldzl bir nian var, lmden soma kimbilir kimin yaktrd bir "kinatn generali" unva n, mr boyunca hi kullanmad maa-papaz-klc da ya randa, ifte altn mahmuzlan, saltanatnn bitmez tkenmez bezekleri, hznl askeri zaferlerin nianlar, hepsi bir insan kalbna sdrlp gzleri nne serilmi olanca debdebeyle; Allah kahretsin, dedi kendi kendine fkeyle, bu ben ola mam, doru deil Allah kahretsin, dedi cesedinin evresinde dnenleri izlerken, bir an, oyunun bulank nedenlerini unut mu, lmn saltanata oynad bu zalim oyun karsnda, saldrya uram, ezilmiti; kendisi olmadan srp giden ha yat grd, yetkisinden yoksun kalm insanlar garip bir ac mayla gzledi, lenin gerekten o olup olmadm anlamaya, esrar zmeye gelmi kimseleri gizli bir tedirginlikle gzle27

di, federal sava dneminden kalma, mason selm veren ok ihtiyar bir adam grd, yas giysili bir adamn mhrn ptn grd, cesedinin stne iek koyan renci kz; bu lmn gerekliine katlanamayp sepetindeki btn can l balklar yerlere frlatan, cesedin stne kapanarak hkra hkra alayan balk kadm, Tanrm, valla o, imdi onsuz ne yapacaz bizler, diye alyordu, demek kendisiydi gerek ten, demek oymu diye haykrdlar avaz avaz, alanda bunalt c gne altnda soluu tkanm kalabalk baryordu, de mek oymu ve sonra katedralin anlar sustu ve btn kilise lerin anlar kutlu bir aramba adna almaya baladlar; enlik fiekleri frlatlyor, mealeler yanyor, zgrlk davul lar vuruluyordu, bekinin suskun, ezik baklar altnda pen cerelerden ieri dalan saldrganlar gzledi, kalabal sopa larla datan, dertli bahk karsn yere ykan gz dnm elebalar gzledi, cesedin lekeleniini gzledi, sekiz kiinin, ly o antsal konumundan, zambak ve gnebakanlarla be zenmi masals havadan ekip merdivenlerden srdklerini grd; bereketin ve kara yazgnn birlikte barnd bu cenne ti yamalarken, saltanatn barnan yerlebir ettiklerine ina nyorlard, Dor kabartmalarn, kadife perdeleri, ak mermer den palmiye aalaryla talanm Babil stunlarn alaa ediyor, kafesleri pencerelerden frlatyorlard, genel valilik koltuunu, kuyruklu piyanoyu, ne varsa, adsz yurtseverlerin kllerinin durduu kseleri, gondolalarda uyuyan kskn kz lar ilenmi goblen hallar talan ediyorlard, piskoposlarn, eski denizcilerin ve aklalmaz deniz savalarnn kocaman yalboya tablolarn, o dnyay ylesine silip spryorlard ki gelecek kuaklarn belleinde bu kahrolas savalar so yundan tek iz bile kalmasn, sonra pancurlarn aralndan sokaa bakp bu yakp ykma tutkusunun hangi boyutlara ulatn kestirmeye alt, aman Allahrm, daha ilk bakta byle erefsizlik, byle nankrlk olamaz diye gzyalar dkmeye balad, anacm doduumdan beri byle gzya dkmemitim, yanmamtm byle, en dullarn mutfak kap28

sndan karlarken grmt, allarmdaki ineklerin yularla rna aslm sryorlar hayvanlar, devlet maln alm gt ryorlar, peteklerimdeki kavanoz kavanoz ballar gtryor lar ana; yedi aylk doan pilerinin mutfaktaki kapkacaklara saldrp, papalk yetkilileri adna verilen lenlerde kullan lan kristalleri, porselen yemek takmlarn keyifle angrdattklarn grd, sokak ocuklar gibi avaz avaz, babam ld diye sevin lddar atyorlard, yaasn zgrlk; ynetimi nin ta ilk gnlerinden bu yana yerlerinden hi indirilmeyen resmi portrelerle tabasks yllklar yakmak zere alanda ha zrlanan byk enlik ateini grd, sokaklarda srklenir ken, ardnda madalyalardan ve apoletlerden svari dmele ri, srmal kadife paralar, ili kuak iplikleri, iskambil k d kllarndan pskller ve kinatn generali niannn on kskn yldzn brakan kendi cesedini grd, ah anam, bak e yapyorlar bana, dedi, nlerinden getii balkonlardan su ratna savrulan tkrklerin, frlatlan oturaklarn utancn etinde duyarak, lm enliimi kutlayan donanma fiekleri nin gmbrts, o lgnca haykrlar arasnda kpeklerle akbabalar beni bir keye kstrverecekler diye iim gitti. Hengme dindiinde, esintisiz ikindinin uzak ezgilerini duya biliyordu daha; durmadan sivrisinek ldrd, yanaklarna aplaklar atarak, dnmesini engelleyen kulak vnlamasn dindirmeye alt, ufukta alevlerin m grebiliyordu da ha, pancurlarn arasndan szp yzn her otuz saniyede bir yeile boyayan deniz fenerini de, gnlk hayatn soluu eski haline dnd sra kendi lm, tpk gemiteki br lmler gibi hzla baka bir lme deiiyordu, onu acma nn ve unutuun karanlk lkesine tayan bitimsiz bir gerek ler alayanna, th Allah lmn anasn, diye haykrd, son ra en grkemli saatinin vurduundan emin, kendinden ho nut, kt smandan, yama edilmi odalarda kaln, hortlaks ayaklarn sryerek, nceki hayatnn ykntlar arasn da, kurumu iek ve l mumu kokan glgeliklerde dolaa rak; toplant odasnn kapm itti, uzun, ceviz masann evre29

sine doluanlarn ksk seslerini duydu cigara dumanyla dolu havada ve grd ki, bulunmasn istediklerinin hepsi orada lar, federal sava satan liberaller, satm alan tutucular, yk sek rtbeli generaller, kendi bakanlarndan , Bapisko pos ile Bykeli Schontner hepsi orada, hepsi yzyllardr sregelen zorbala kar halk birlemeye aryorlar, ayn tezgh kurmular, lmnn ganimetlerini rahata pay ede bilsinler diye aralarnda; gzlerini ylesine bir agzllk b rmt ki hibiri, kefensiz bakann farkna varmad, ba kan bir yumruk indirdi masaya, aha! diye haykrd, yapp ya paca da bu kadard zaten, nk elini masadan kaldrdn da, bozgun sona ermi, odada azna kadar dolu kl tablala rndan, kahve anaklarndan, devrilmi koltuklardan "e sava giysileriyle tiril tiril, serinkanl, aziz dostum General Rodrigo de Aguilar'dan baka kimse kalmamt, bir eliyle duman datyor, hadi kn diye yeri gsteriyordu br eliyle, bu yurun generalim, nk asl enlik imdi balyor; makineli tfeklerin lmcl serdii n kapda baladnda, birlikte ye re ktler, bakann muhafz byk bir keyif ve onur duya rak, bu ihanet toplantsndan kanlarn diri kurtulmamalar konusundaki kesin buyruunu bir kym treni dzenleyerek uyguluyordu, n kapdan kamaya kalkanlar, makineli t fekle taranyorlard, pencerelerden sarkanlar, kular gibi in diriliyorlard yuvalarndan, kuatmadan kurtulup yakndaki evlere snabilenler, fosforlu elbombalaryla atee veriliyor lard; bakann ilkeleri uyarnca, yarallar hemen ldrlyor du, nk hayatta kalan her yaral, salam bir dman kadar tehlikeliydi; kendisi, General Rodrigo de Aguilar'n yarm metre tesinde, yzst yere kapanm, her patlamada ya an cam ve al saanana kar koymaya alarak yatarken dua edercesine mrddamyordu hi durmadan, evet sevgili dostum, tamam, vartay atlattk, bundan sonra tekbana y neteceim lkeyi, itler ulumayacak evremde, yarn sabah bu anasn bellediimin ayaklanmasndan bir bok kp k madm greceiz, bu arada kmz dayayacak ey kalma30

mysa, en ucuzundan alt mein tabureyle birka hasr ayarla rz, uraya buraya koyup delikleri rteriz, birka vr zvr da ha alrz o kadar, ne tabak, ne kak ne bir ey, hepsini kla dan kendim getireceim, askermi subaym artdc istemem evremde, Allah bellarm versin, tek yaptdar i, st tket mek ama bamz derde girdi mi, demin grdmz gibi, kendilerim besleyenin gzn oyuyorlar, bir tek, bakanlk muhafzlarm tutacam, iyi niancdrlar, drst adamlardr onlar, hkmet falan da kurmayacam, Allah belsn ver sin, bir salk bakan bulurum, zaten salktan baka bir eye ihtiyacmz m var u dnyada, bir de eh yazya yatkn birini bulmal kaytlar iin, bylece bakanhklar, klalar falan da kiraya veririz, topladmz paray hizmet ilerinde kullan rz, burada insana deil, paraya gerek var asd, iki iyi hizmet i kz tutarz, biri ortal temizler, yemei yapar, br a mar, ty halleder, bir daha ineimiz, kularmz falan ol du mu, kendim ilgilenirim onlarla, kendim beslerim, yoo, ar tk ne helalarda cilveleen orospular isterim, ne gl fidanlar nn altmda yatan czzamhlar, yeter artc, her eyi bilen felse fe doktorlaryla her eyi gren akdh politikaclara da paydos, yle ya buras bir bakanlk saray ne olsa, Patricio Aragon6s de sylemiti ya, gringolarm dedii gibi Zenciler kerha nesi deil, kuyrukluyldz bir daha grnene kadar tekbama ynetebilirim lkeyi, yeterim de artarm bile, bir kere de il on kere bekleyebihrim yddzn geliini, imdi u durum da, bir daha lmeye hi niyetim yok bilesiniz, Allah kahret sin, bakalar lsn, di mi; hi duraksamadan, ezbere konu uyordu, yksek sesle dnmenin, oday sarsan dinamit pat lamalarnn yaratt korkuyu gidereceim savata renmi ti, durmakszn ertesi sabaha ilikin tasanlar hazrlayarak, tan aarrken gelecek yzyln tasarlarna balayarak, sonun da, sokaktan son yaralmn da aasmn dindirildiini bildiren an sesi duyulduunda, General Rodrigo de Aguilar pencere ye srnp, p kamyonlarm hazr etmeleri, cesetleri gtr meleri buyruunu verene kadar; soma, iyi geceler general di31

yerek odadan kt, sana da aziz dost, dedi general, ok te ekkrler, toplant salonunun mezar tam andran demesi ne yzkoyun yatt, sa kolunu bann altna dayad, hemen uykuya dald, o gece, tten cesetlere, kymn kan glndeki tortulara, bir daha bitmemecesine balayan acl sonbahar nn sararm yapraklarna kulak verirken, her zamankinden daha da yalnzd. nceden bildirdii nlemlerin hibirini al mas gerekmedi, nk ordu kendiliinden bozuldu, birlikler dald, kentteki garnizonlarda son anlara kadar direnen bir ka subayla krlk kesimlerdeki alt garnizona bal subaylar, sivil gnlllerin de yardmyla, bakanlk muhafzlarna k rlp geirildi; canlarn kurtaran bakanlar, tan aarrken ka tlar, ilerinden en sadk ikisi kamad; biri, generalin zel doktoruydu ayn zamanda, teki de lkenin en gzel elyazs yazanyd; general yabanc glere ba emek zorunda da kalmad, devlet hazinesi, hemen partizan kesilenlerin temi nat ad altnda elkoyduu nikh yzkleriyle dolup tayor du, zararlar karlamak zere hasr ya da en ucuzundan me in tabureler almak zorunda da kalmad, nk lke daha tamtamna yerine oturmadan, grme odas eskisinden de daha gzalc bir biimde onarlmt, her yanda ku kafesle ri, geveze papaanlar, Portekiz adna deil hep spanya ad na trkler aran Gney Afrika papaanlar, yapy bir sa va gemisi gibi prl prl, tertemiz tutan, saygl, hizmete ha zr kadnlar gze arpyordu, pencerelerden zafer ezgisi du yuluyordu, sevin belirtisi, mealeler, lmn kutlamak amacyla almaya balayan enlik anlarnn bu kere lm szln kutlamak zere alp duruu, alanda da bitmek bilmeyen bir enlik vard, ballklarn haykran sesler ve ko caman afiler, 'lmnn nc Gn Dirilen Muhteem Bakanmz Tanr Korusun', enlii uzatmak iin daha nce bavurduu dmenleri kullanmas gerekmedi bu kere, son suz bir kutlama treniydi bu, devlet ileri kendiliinden yola girmiti; ulus, kendi yolunda yryordu, hkmet, kendisiydi tekbana; hi kimse, keyfi ynetimini szle de eylemle de 32

bozmaya yeltenmiyordu, zaferinde ylesine yalnzd ki, d manlar bile kalmamt artk, can dostu azizim Rodrigo de Aguilar'a duyduu ykmden tr harcanan st miktarna da sinirlenmiyordu artk, tersine grev sorumluluklarna sa hip kan, kyclklaryla gzdolduran erleri avluda toplad, iinden gelen esine uyarak, parman rastgele sallayp en yksek rtbelere ykseltti onlar, sras geldiinde gzn oy maktan ekinmeyecek silhl kuvvetleri yeniden kurduunu bile bile, sen yzba oldun, sen binba, sen albay, yahu ne diyorum ben general oldum, general; geri kalanlar da te menlie ykseldiler, ite aziz dost, buyurun ordunuzu; l mne yas tutanlarn hali de ok duygulandrmt bakan, mason selm veren ihtiyarla yas giysileriyle yzn pen beyefendiyi huzuruna artt, bar madalyas takt gsleri ne, balk kadm da getirtti, en ok istedii eyi armaan et ti ona, on drt ocuuyla birlikte rahata yaayabilecei ok odal bir ev, cesedinin stne iek koyan renci kz da a rtt, onun da dileini yerine getirdi, dnyada en ok istedi im ey bir deniz adamyla evlenmektir; yine de, btn bu iyilik gsterilerine karn, her an ii iini yiyordu, San Jeronimo klasnda, bakanlk sarayn yamalayan saldrganlar elleri-kollar bal grene kadar srd bu duygu; halk, nasl yzlerine tkryordu; kinle kzan acmasz belleiyle hep sini teker teker tand, iledikleri sularn arlna gre k melere ayrd onlar, s5en buraya, sizler saldrnn elebalar, sizler uraya, zavall kederli balk kadn yere ykanlar, siz ler buraya, siz, siz, cesedi tabuttan karp merdivenlerden aa sryenler, amurlara beleyenler, geri kalanlar u tara fa gesin, sizi alaklar sizi; onlar cezalandrmak deildi asl amac, konaa yneltilen saldrnn kendiliinden bir halk ha reketi olmadn, haince bir pazarlk sonucunda gerekleti ini kendine kantlamakt; hemen orada bulunan tutuklula rn sorgusunu stlendi, habire konutu, yreinin duymak is tedii tek doruyu kendi azlaryla sylemelerini salamak istedi, beceremeyince de, enlemesine bir sra ast onlar, elBakan Babamzn Sonbahar 33/3

leri ayaklar bal, baaa, saatlerce asl durdular, yine beceremeyince, avlunun hendeine attrd, br tutuklular, ar kadalarnn timsahlarca kstrlp diri diri yiyiliini grdler, yine olmad, elebalar kmesinden birini seti, derisini hep sinin gzleri nnde yzdrd, adamn yeni domu bir be bek ei gibi sapsar, yumuack etini gzleriyle grdler, gv denin lk kan fokurtusunu kulaklaryla duydular, slakln, avlu talarna arparak, canekierek dn yaadlar, o zaman generalin istediini itiraf ettiler, cesedi pazar yerinde ki gbre ynna kadar srkleme karlnda drt yz altn peso almlard, isteyerek yapmamlard tabii, para yzn den de deil, generale bir dmanlklar yoktu ki, hele ld ne gre, gelgelelim, iki yksek rtbeli generalin de hazr bulunduklar gizli bir toplantda her trl gzda verilmiti, gzleri korkutulmutu, o yzden yaptk generalim, yemin ederiz; ite o zaman, rahat bir soluk koyvermiti general, tu tuklularn doyurulmalarn buyurdu, gece dinlenmelerine izin verilecekti, ertesi sabah atlacaklard timsahlara, zavall aldatlm olanlar, diye iini ekerek, yrei kukunun ine li zrhndan syrlm, bakanlk sarayna dnd, hepiniz gr dnz ya, diye mrldanyordu, th Allah kahretsin hepiniz grdnz ite, bu insanlar seviyorlar beni; yreine Patricio Aragones'in ektii son tedirginlik tohumlarn da silip sprmek telayla bu ikencelerin son olduuna, bir daha kimse ye ikence yaplmamasna karar verdi: timsahlar ldrld, gvdeyi ldrmeden her kemiin teker teker unufak ezilebildii ikence odalar boaltld, genel af ilan edildi; gelecee, iine doan nurlu bir dncenin nda bakyordu, evet, bu lkenin asl derdi, insanlarn fazla dnecek bo vakitle ri olmasyd, onlar bireylerle oyalamak amacyla mart ay i ir enliini yeniden dzenledi, her yl bir de gzellik kraliesi seilecekti, Karayip Adalarmm en byk beyzbol alamn yap trd, milli takma, ya zafer ya lm slogann verdi, her eya lette sprgecilik reten okullar almasn buyurdu, baka nn nc ruhundan evk alan renciler, evlerini sprdk34

ten sonra sprgelere sarlp sokaklar, yaknlardaki kentleraras yollar, ara sokaklar sprmeye baladdar, bir eyaletten brne, durmadan p tanyordu, kimse pleri nereye boaltacam bilmiyordu, p kamyonlarnda ulusal bayrak larla, 'Tanr Ulusun Temizliine Bekilik Eden Temizler Te mizi Bymz Korusun' yazlar gze arpyordu; gene ral, hnzr bir hayvann ar admlaryla yol alyor, sivil halk i stnde tutmamn yeni yntemlerini aryordu, ellerindeki ifal tuzu yalamak iin yalvaran czzamllarn, krlerin, sa katlarn arasndan geip avludaki kurnada vaftiz ocuklarnn ocuklarna adn vererek, sizden by yoktur, diyen srna k dalkavuklarn arasmda dolaarak; bir benzerin yetilerin den yararlanamazd artk, gveni kalmamt, annesi Bendicir on Alvarado'nun kuu olduu srr aa kal beri, her gn ei bulunmaz kularla dolu kafeslerin yad bir saray ar snda, iki kiilii birden yrtmek zorundayd, kimilerinin srf yaltaklanmak iin, kimilerinin de i olsun diye gnderdik leri kafesleri asacak yer kalmad bir sre sonra, ayn anda o kadar eitli devlet ileriyle ilgilenmek zorundayd ki yazha nelerde ve avlularda biriken kalabalklarda hizmet edenlerle hizmet edilenleri ayrdetmesi olanakszd artk; duvarlar y kp odalar geniletmiler, pencereleri ap denizi grmeye almlard ve bir odadan brne gemek gibi gnlk bir i, aykr sonbahar rzgrlaryla savrulan bir yelkenlide yr mek kadar glemiti. teden beri pencerelerden giren mart alizelerine, bar rzgrlar bunlar general hazretleri, deniliyordu; yllardr ektii kulak vnlamasna, generalim, bar vnlamalar bunlar, demiti zel doktoru; onu ilk kez l bulduklarndan bu yana, yeryznde ve gkyznde bir bartr gidiyordu, generalim efendim, bir bar, bir bar sor mayn; o da inanyordu sylenilenlere, hem de candan inan yordu, kayalardaki eve gidip sla zlemi eken eski diktatr kardelerinin karayazglarna bakarak kendini avutmaya ba lamt, adamlar domino oyununu tam ortada kesip, szgeli mi siz de atm olun imdi deyiveriyorlard, kuramc tutu35

cular da de atm olsunlar, yalnz ben Masonlarla rahipler arasndaki gizli ilikiyi nereden bilebilirdim, kimin aklna ge lirdi, orbann yann donduunu bile unutarak anlatrlard, biri atlrd derken, szgelimi u ekerlik bakanlk saray di yelim, ite, dmann en uzun menzilli topu da, elveriliyse, bilemedin drt yz metre, ite bakn, yani imdi bu duruma dmemin tek nedeni krk yedibuuk santimlik bir aksilik k sacas, srgnlkleri kaskat kabuk balam olanlar bile, gzleriyle ufku taryor, yurtlarndan gelen gemilere bakyor lard, dumanlarnn renginden seiyorlard bu gemileri, sis ddklerindeki pastan, sabahn erkenci ayaznda limana ine rek gemicilerin kyya karken getirdikleri kumanyay sardk lar gazeteleri taryor, p tenekelerinden gazete toplayp, batanaa, soldan saa, son satrna kadar okuyor, lm ve evlenme ilanlarndan, kimin doum gnne kimleri ard ndan, kimleri armadndan, lkelerinin gelecei konu sunda kestirimlerde bulunuyorlard, kendi yazglarn Tanr nn tam zamannda yollayaca bir frtna bulutunun azizlii ne gre zmlyorlard; lkelerini kasp kavuracakt bu ya mur, cehennemsi bir tufan rmaklar taracak, her yan su lar basacak, barajlar yklacak, kentler yoksulluk ve salgn dan krlacak, evet o zaman buraya ayama gelecekler ite, n'lur bizi felketten koruyun diyecekler, greceksiniz; bu arada, o byk ann gelmesini beklerken, gen srgnlere yalvaryorlard, ltfen u ineye iplik geirir misiniz, pantolo nu yamayacam da, duygusal nedenler yznden atmak iste miyorum durup dururken ve giysilerini gizlice ykyorlard, yeni gelenlerin kullanlmam jiletlerini ereflendiriyor, oda larna kapanp yemek yiyorlard, kimse kirli donlar grp de altlarna kardklarn anlamasn; sonra beklenmedik bir perembe gn, ilerinden birinin sonuncu gmleine madal yalarn topluineyle ilitirir, cesedi bayrana sarar, ulusal marn syler, doru denize, kayalarn dibine, unutulmu in sanlar ynetmeye yollardk onu, tek yk, kendi yorgun y reidir, hi ufuk grmeyen taraadaki sallangal iskemlesi 36

kadar bir boluk brakr dnyada, bizler de lnn mallarn paylamak iin zar atardk aramzda general, tabii varsa ma l, o grkemden sonra bu sivil hayat yaamay bir dnn general. Baka bir uzak aralk aynda, evin al yaplrken general, sanrl Anti Adalarm grmt; birisi gstermiti denizin camekmna doru parman uzatp; Martinik'in ko kulu yanardam grmt, bakn ta urada generalim, sa lk yurdunu grmt, vali karlarna kilise basamaklarnda demet demet fuller satan dantel gmlekli o kikiyim Zenciyi de, Paramaribo'nun pazar yeri cehennemini, ite uras gene ral, denizden kp doru kuburlara ve dondurmaclardaki masalara trmanan yengeleri, iliklere ileyen yamurun al tnda salam klar stnde yangelip Kzlderili kellesiyle zencefil kk satan Zenci ninelerin dilerine gml elmasla r da, general bakn; Tanaguarena kumsahndaki som altn inekleri, tek telli kemanyla cilve dktren, lm rktme karlnda iki riyal isteyen kr La Guayra bilicisini, Trini dad'm kavurucu austosunu da grmt, ters ynde ilerle yen otomobilleri, dkknlarnn nne sokaa bada kur mu, katksz ipek gmlekler giymi yeil suratl Hindular, kucaklarnda som fildiinden oyulmu mandarinlerle, Haiti' nin karabasanm, mavi kpeklerini grmt, tan aarrken sokaklardan ceset toplayan kany, Curaao'da benzin bi donlarnda hayata dnn Hollanda llelerinin, atlar kardan yeldeirmenlerini, kentin tam ortasndan, otel mut faklarnn arasndan "szlp geen esrarengiz transatlantii, Cartagena de ndias'n ta eddini de grmt, zincire vu rulmu koyunu, balkonlardaki son klar, genel valinin eliy le verdii saman dndke gidien kirli atlarm kiralk ara balarn; u gbre kokusu yok mu generalim, syleyin ne g zel deil mi, ne byk u dnya, yleydi gerekten, hem yal nz byk de deil sinsiydi de, nk aralk aynda kalkp kayalklardaki eve trmanyorsa, birlikteyken, aynada kendi tali hi dnm suratna bakarken duyduu tiksinti kadar byk tiksinti duyduu u gmenlerle vakit geirmeye deil, aralk 37

nn doduu o mucizeler annda, orada hazr bulunmaya trmanyordu, yaa ana - doruydu, bir kere daha Barba dos'tan Vera Cruz'a kadar btn Antiller evreni seriliyordu gzlerinin nne, o zaman dse'nin kimde olduunu unutuveriyor, gidip bakyordu denizin sarncnda uyuyan aylgn adalar dizisine ve adalar gzlerken o tarihsel ekim cumas nn ans uyanyordu; odasndan gn rken ktnda, ba kanlk sarayndaki herkesin kafasnda krmz takkeler gr mt, yerleri sprp kafeslerdeki sular deitiren yeni odalklarn balarnda ayn krmz takkeler vard, allardaki stler, kulbelerindeki nbetiler, merdivenlerdeki yata laklar, gl fidanlarnn arasndaki czzamhlar, hepsi, bir pa zar karnavalnn krmz takkeleriyle geziniyorlard; kendisi uyurken dnyada neler olup bittiini aratrmaya balad o zaman, ne olmutu da evindeki insanlarla kent sakinleri kr mz takkelerle dolayor, her gittikleri yere kk ngrak sesleri gtryorlard byle, sonunda iin iyzn rendi birinden; generalim, birtakm yabanclar gelmilerdi, acayip acayip konuuyorlard, szgelimi deniz, diil bir szckt on larn dilinde, eril deildi, sonra makaolara papaan diyorlar d, kanoya sal, zpkna karg diyorlard, onlar karlamak iin denize atladmz, gemilerinin evresinde yzdm z grnce, hemen serenlere trmandlar, birbirlerine haykr maya, unlara bakn, bakm ne biimli yaplar var, hem gv deleri gzel, hem yzleri ne ince, salar da gr, ksrak yele si ipekinde, gneten korunmak iin boyandmz ayrdedince de slak papaanlar gibi amataya baladlar bcr b cr, bak bak, nasl da griye boyanmlar, tpk kanaryalar gi bi, ne beyaz, ne boz; bu neydi byle, neden byle grlt ko pardklarna aklmz ermedi gitti generalim, neden byle e leniyorlard bizimle acaba generalim, anamzdan doduu muz gn naslsak yleydik biz, oysa onlar o scakta maa o lan gibi donanmlard, aynen Hollandal kaaklar gibi kar-khkh herifler, erkektiler gya, salar kar sa gibi uzun du, Hristiyanmlar ama dilimizi anlayamyorlarm, boyuna 38

baryorlard, aslnda bizim sylediklerimizi onlar anlam yorlard, sonra o sal dedikleri kanolar var ya, daha nce de demitik ya, ite onlara binip yanmza geldiler, zpknlarm za tirsi bal kemii takmamza ok atlar, balk-dii diyor lar onlar, elimizde avucumuzda ne varsa verdik, u krmz takkelerle, holarna gitsin diye boynumuza astmz u bon cuklar takas ettik, u pirin anlar da verdiler, hepsini toplasan bir metelik etmez, oturaklar, gzlkler, sonra Felemenk'ten gelme bir sr vr zvr aldk, en ucuzundand hep si generalim, iyi insanlar olduklarm anlamtk, kt niyetle ri yoktu, bilmeden, kyya kadar getirmiiz onlar, ben sana unu vereyim, sen bana bunu ver derken anasn dzd mn alverii kztka kzt, rmdan kt, derken bak tk, herkes papaanlarn yakalam koturuyor, ttn, ikola ta, iguana yumurtalar, Tanrnn yaratt ne varsa hepsini, herifler alverie gnlden raz, Avrupa diyarnda dolatr lp halka gsterilmeye gnll biri karsaym iimizden, bizlere kadife yelek vereceklermi karlnda, dnn ge neralim ne lgnlk; gelgelelim generalin akh karmt bir kere, bu lgnln kendi ynetiminin snrlarna tap tamadn kestiremiyordu, yatak odasna ekildi, denize bakan pencereyi at, bylelikle kendisine anlatlan karmakark eylere biraz berrak bir k altnda bakabilirdi belki, gemici lerin tede, rhtmda braktklar o sava gemisini grd n ce, onun gerisinde de, glgelerle kapl denize demir atm karavelay. ,

39

kinci kez ayn giysilerle ayn yatar durumda, yazhane sinde akbabalar tarafndan didik didik edilmi olarak bulun duunda, hibirimiz ilk bulunuunda neler olup bittiini anmsayabilecek yata deildik, tek ey biliyorduk, onun l mne ilikin hibir kant kesin deildi, her zaman bir doru nun arkasnda baka bir doru yatyordu. En ataklarmz bi le grne bel balamyorlard artk, sara nbetine tutuldu u, kalabalklarn karsnda kvranarak tahtndan dmesi nin, azndan kanl kpkler gelmesinin bir an meselesi oldu u ka kez resmen aklanmam myd, hani ok konumak tan dili tutulmutu da, onun konutuu izlenimini uyandr mak iin perdelerin arkasna bir karnmdan-konuma ustas gizlemilerdi, hani sapklklarnn bedeli olarak teni pul pul olmu dklyordu, hani aralk ayaznda ft szm szm de niz ezgileri sylyordu da ameliyatl hayasn kk bir el arabasna koymadan yryemiyordu, hani altn Dor balkla ryla sslenmi bir tabut getirmiti askeri bir kamyon, birisi de yamur bahesinde, Leticia Nazareno'nun kanayarak canVeriini grmt; stelik, lm konusundaki sylentilerin kesinlii arttka, kendisi daha canl, daha da dedii dedik kesiliyor, en beklenmedik anlarda, hi umulmayan ynlere doru zorluyordu yazgmz. Bakanlk mhr kazl yzn den, durmadan gezinen olaanst byklkteki ayaklarn dan ya da akbabalarn didiklemeye cesaret edemedikleri ftk l hayasndan kesin kantlar yakalayp onlara yapmak kolay olabilirdi, ama her seferinde biri kp gemiteki daha az nemli lmlerden sz ayor, o zaman da byle belirtilere bel balandn anmsyordu. Evdekilerin sonsuz dikkati ve kukuculuu bile onun kimliinin saptanmas yolunda hibir gvenilir ipucu getirmiyordu. Bendicion Alvarado'nun yatak odasnda, tek anmsadmz, kadncazn resmi bir buyrk40

la azize katna ykseltildiiydi, odasmda, nice yllarn geiiy le talam kk ku kemikleriyle dolu krk kafesler bul duk, ineklerin didikledii bir hasr koltuk, suluboya takmla r, camlar, boya fralar, hepsi de yaylalarda oturan kuu kadnlarn kulland trdendi, tyleri solmu kular boyar, sarck kuu diye satarlard bu kadnlar; bir anakta bakm sz, kendi kendine boy atm bir melisaotu grdk ki dallar duvara trmanp duvardaki portrelerin gzlerine dalm, son ra pencereden km, sonunda arka avlulardaki yabanl otla ra dolanmt, gelgelelim generalin bir zaman bu odaya girdi ine ilikin en ufak bir iz bulamadk, yalnzca daha yakn bir dnemde egemenliini srdrdnden deil, al trenle rinin grkeminden tr gzlerimizin nnde biraz daha iyi canlandrabildiimiz Leticia Nazareno'nun zifaf odasnda, ak lgnlklarn yattrmaya birebir bir yatak grdk, ili rtnn st, tavuklarn kuluka yeri olmutu, dolaplarda g velerin diinden kurtulabilen arktik tilki krknden atklar grdk, emberli etekliklerin demir am, i eteklerin st ne km kaskat toz tabakasn, Brksel dantelinden frfrl memeliklerini, evde giydii erkeksi botlarla arlarda giydi i uzun keli, atmal iskarpinleri, devletin bir numaral kad n sfatyla adna dzenlenen cenaze treninden kalma kee menekeler ve tafta kurdelalarla ssl uzun kefenim, sonra zel arlarda kullanlan kristal sandkla Jamaica'dan kar lp bir bakann gizli kars olarak tahta oturtulduunda, s tndeki el dokusu rahibe giysisini, boz koyun derisini and ran giysiyi de grdk ama odada belirgin hibir iz bulama dk, bu korsanca serveninin bir aktan doup domadn bile anlayamadk. Generalin son yllarnn byk blmn geirdii bakanlk yatak odasnda, hi kullanlmam bir k la yata bulduk, denizcilerin terkettii konaklardan, antika merakllarnn hemen toparlayp gtrdkleri cinsten bir otu rak, generalin doksan iki madalyasn saklad demir bir ka sa ve tpk tpksna cesedin stndekine benzeyen kaba pa muklu bir takm, srttan girip gsten karken birer yara 41

izi brakm alt adet geni kalibreli kurun grdk; hemen, srttan yedii kurunun ona ilemeyecei efsanesinin dorulu una gitti aklmz; nden yedii kurun gvdesine arpar arpmaz seker, tepip saldrgan hedef alrm, ancak kendini onun uruna feda edecek kadar seven birinin sevecenlikle ateledii bir silh yaralayabilirmi onu. Ashnda her iki ni forma da bedenine gre olduka kkt, yalnz biz nifor malarn onun olmayabilecei sonucuna bu yoldan varmadk, nk bir zaman, yz yama kadar yaad, yz elli yama varnca da nc bir kere di kard sylenmiti, oysa ak babalarn delik deik ettikleri gvdesi, zamanmzn sradan bir adamnnkinden iri deildi, salam dileri, st dileri gibi kk ve kalnd, teni kara saryd, karacier lekeleriyle kap lyd, tek yara izi yoktu bedeninde, bir zamanlar olduka imanm izlenimini veren et cepler sarkyordu orasndan bura sndan, o suskun gzlerin yerinde bo oyuklar vard imdi, ameliyatl haya dnda oransz saylabilecek tek organ, yay van, nasrlarla dolu, bir atmaca penesini andran kocaman ayaklaryd. Giysilerinden anlalann aksine, tarihileri ok iri gstermilerdi onu, ders kitaplarnda kaplardan samad iin evden dar kamayan, ocuklarla gvercinleri seven, kimi hayvanlarn dilinden anlayan, doann hilelerini nce den sezebilme yeteneine sahip, kiinin iinden geenleri bir bakta anlayabilen, czzamllarn yaralarm iyiletirecek, ya talaklar yrtecek bir tuzun gizini elinin ayasmda tutan iri csseli bir bakan baba olarak geiyordu sz, soyaac, me tinlerden yok edildii halde, yukar yaylalar blgesinden gel dii sanlyordu, kudret hrs, ynetim biimi, hznl tavr, denizimizi yabanclara satarak bizleri bu kat ay-tozlarnn s nrsz ufkuyla babaa brakacak, dipsiz gnbatmlarnm ru humuza ac vermesine gzyumacak kadar kat, aklalmaz k tlkte bir yrei oluu byle aklanyordu. Hayat sresin ce be bin ocuk, hepsi de yedi aylk doan ocuklar peydah lad hesaplanmt, saysz, sevgisiz sevgilileri srayla yer de itirir, onun keyif ann kollarlard, ama ocuklardan hibiri42

ne adm ve soyadn verdii grlmemiti, yalnz Letica Nazareno'dan olma olu, bir kararnameyle, doduu an orgene ral ilan edilmiti, nk general, annesinden baka kimsenin bir oulun anas olabileceini dnmyordu. Bu inan, ken di oulluu iin de geerliydi, tarihteki nl zorbalarn ou gibi pi olduunu biliyordu, tand tek kanda, canm anas Bendicion Alvarado'ydu; okul kitaplarnda, anasnn onu hi bir erkekle cinsel iliki kurmadan peydahlad, ulusu kurta racak bu kahramann yazgsn simya anahtaryla dnde ele geirdii yazyordu; general, ulusal ana ilan etmiti anne sini, ana dediin, biriciktir, o da benim anaradr gibisinden bir savla; gelgelelim nerede doduu belirsiz bu kadmcazn basitlii, ynetimin ilk yllarnda bakanlk onurunu koruma y i edinen birtakm banazlarn gznde tam bir kepazelik ti, devlet bakannn annesinin, her trl bulac hastalktan korunmak iin boynuna kfuru asmasn, havyan taban di binden kazmaya kalkmasn, rugan terlikle ortalkta dola np durmasm kendilerine yediremiyorlard, mzik odasnn taraasmda ar kovan bulundurmasn, resmi alanlarda hindi ler ve suluboyayla boyanm birtakm kular yetitirmesini, sylevlerin verildii balkonlara araf asp kurutmasn da ho karlamyorlard, hele diplomatik bir arda, aman efendiler, Tanrya olumu tahtndan indirmesi iin her gn dua etmekten usandm, u bakanlk saraynda yaamak da her an elektrikleri yank tutmak gibi bir ey, deyiini hi hazmedememilerdi, stelik zavall anack bu szleri byk bir doallkla sylemiti, tpk ulusal bayramlardan birinde, e ref ktasnn nnden bir sepet dolusu bo ieyle geerkenki doalhyla, sevin lklar, marlar, iek yamuru arasn da kortejin ban eken bakanlk arabasna yanam, pen cereden sepeti uzatarak oluna, oralardan geeceine gre, ieleri kedeki bakkala geriver diye haykrmt zavall ana ck. Amiral Higgjngson'un komutasndaki denizci birlikleri nin topraklarmza ayak bast gn kutladmz resmi bir tren srasnda, tarih bilinsizlii de en grkemli gecesini ya43

yordu, evet, Bendicion Alvarado, olunu tren niformasy la, altn madalyalar ve o gnden sonra elinden eksik etmedi i kadife eldivenleriyle grnce, analk gururunu bastramam, diplomatik zevatn nnde avaz avaz, olumun bakan olacan bilseydim, diye barmt, bir bilseydim efendiler, onu okula gnderirdim ne yapp edip ve ne ayptr, o gnden sonra kent dndaki konaa srgn edildiinde, federal sa va liderlerinin, bozguna uram tutuculardan kalan gze lim toprak paralarn blmek amacyla kumar masalarn kullandklar hzl bir kumar gecesinde, generalin kazand bu konaa da burun kvrmt Bendicion Alvarado, bu gr kemli dekor karsnda Papa'nm kars sanyorum kendimi efendiler, buyruuna verilen alt yalnayak hizmetinin kald blmede oturmay yelemiti, scak yz grmeyen unutul mu bir odaya diki makinesiyle boyal kularnn kafeslerini yerletirmiti, saat altda kagelen sivrisinekleri kovmak da kolaylamt bylece; ana avludan gelen uyuuk kta demir hindi otlarnn eczal kokusunda, tavuklar odalara girip kar ken, muhafz askerler bo yatak odalarnda hizmetilerin yo lunu beklerken dikiinin bana oturuyordu, sarck kularn boyamaya koyuluyordu, birtakm denizcilerin, anasmdan bunca uzaktaki bir bakanlk sarayna oturttuu olunun ek tii aclar anlatp dertleiyordu onlarla, zavalh yavrum, gece bir sancs tutacak olsa, bakacak, seven bir kars bile yok, bu bakanlk meslei de getire getire ayda yz peso gibi berbat bir aylk getiriyor, zavall bahtsz olan. Ne syledii ni bilmiyor deildi, bakan her gn, kent halk siestanm ba taklnda debelenip dururken yoklamaya gidiyordu onu ya, onca sevdii meyve ekerlerinden gtryor, denizcilerin amarolamna dnmekten yakmyordu, eker portakallarm, ball incirleri nasl peetelere sarp sakladn anlatyordu, i gal kuvvetlerinin muhasebecileri, le yemeinin artklarn bile kalem kalem not ediyorlard, sava gemisinin kaptan ge en gn saraya gelirken yannda toprak gkbilimcileri falan gibi birtakm adamlar getirmiti de herifler her eyin ls44

n almlard, merhaba bile demeden mezuray boynuna geirivermi, aralarnda ngilizce konuarak birtakm hesaplar yaptktan sonra tercman araclyla dar kmasn syle milerdi, haydi ayak altnda dolama; kmt, iimize engel olamayacan bir yere git, Allah kahretsin, sanki nereye gitse, engel olacakt ilerine, herifler balkondan vuran a kadar, her eyi inceden lp biiyorlard, iin en kts bu da deil ana, elinde avucunda kalan son alz odalklar da defetmilerdi; amiral, bir bakana yaramyor bunlar, demiti nk, im di kadn al doruuna Varmt ite, baz ikindiler, konak tan gider gibi yapyordu ama annesi, yatak odalarnn glgelik yerlerinde hizmetilerin peisra koturduunu duyuyordu, y lesine hznleniyordu ki, hemen kafeslerdeki btn kular uyandryor, kimsenin olunun gizli dertlerini renmemesi ne alyordu, kular tmeye zorluyordu, konu-komu sald rnn kokusunu almasn, itimenin utancn duymasn diye, o ksk sesli gzdalar, generalim, ya kendinize gelirsiniz ya da hemen ananza sylerim ve kadncaz uykusunu haram edi yor, olunun kan kabarm erkek hrdtlarn, giysilerini kar madan sevien bir k olarak yklendii zavalll, kpeksi iniltilerini, akam karanl gibi inen yalnzlk gzyalarn ku arkdaryla rtbas etmeye abalyordu, zavall olum, svms, cam havada, Tanrnn bile bolad o austos ikindisi saat te, acdan ryor sanki, yazk. Ktlk, igal kuvvetleri sal gndan rkp de lkeyi terkedene kadar srd, oysa anlama koullarn yerine getirmeleri iin daha yllar vard nlerinde, subay konutlarn paraladdar, blmlere ayrp numaralad lar, tahta sandklara yerletirdiler, mavi imenlikleri kazp bir rpda durulmu hallar gibi tayp gtrdler, ime sularmzdaki solucanlar barsaklarm kemirmesin diye kendi lkele rinden gelme artlm su ile doldurdular kauuk sarnlarm z, beyaz gezgin hastaneleri sktler, kimsecikler nasl yapld n anlamasn diye dinamit koydular klalarn temeline, rht ma kadar geldikleri eski gemiyi, gvertesinde, haziran gecele rinin rtkanlnda, yitik bir amiral hayaletinin volta att 45

gemiyi braktlar, yine de savan bu tanr cennetim uan trenlerine yklemeden nce, generale rnek komu nian taktlar, devlet bakan rtbesi verdiler, herkesin duyabilecei bir sesle, imdi seni Zenci kerhanenle babaa brakyoruz de diler, bizsiz ileri nasl yrteceksin bakahm, gittiler ite ana. Gittiler, Allah kahretsin ve general, igalle gelen ilk boynu eik yllarndan sonra, yksek sesle buyruklar yadrarak kt merdivenleri, bizzat, horoz dvlerine yeniden izin verilmesi ni isteyen sesler arasnda, peki, izin verdi, kabul ediyordu, uurtma uurmak da yasak deildi artk, denizcilerin koydu u bir sr yasaktan dnlyordu, kendi yetkisini sonuna ka dar kullanarak, buyruklar yadrarak, dilekleri kabul ederek gcnn ylesine bilincine vard ki, buyurdu, kabul etti, bay ran renklerini, kendisi kararlatrd, armadaki Frigya kaske tinin yerine igalcilerin yenik dm ejderhasn koydurttu, ne de olsa artk kendi kendimizin kpekleri olduk ana, yaa sn salgn. Bendicion Alvarado, hayat sresince bu saltanat artmacalarn unutmayacakt, daha eski ve buruk yoksulluk artmacalarn da, gelgelelim bunlarn hibiri, olu l oyu nu oynayp bahtnn tadm karrken kendisinin, nne gele ne, kulan her uzatana aktard szlamalar kadar taze deil di belleinde, diki makinesinden baka hibir eyi olmayan bir bakan anas olmann ne yarar var, diye szlanyordu altn oymal cenaze arabasna bakarken, zavall olum bunca yl yurduna hizmet ettikten sonra bam sokabilecek bir kovuk bi le bulamad ya, Tanrm, adaletin bu mu; alkanla da dkrklna da balanamazd szlanmalar, general, artk ne yeni atlmlarn anasyla paylayor, ne de eskisi gibi, saltanatn en byk gizlerini onunla ortaklamaya yelteniyordu, stelik de nizciler dneminden sonra ylesine deimiti ki, Bendicion Alvarado, kendisinden daha yal gryordu onu, gerisinde kalm hissediyordu, szckleri kekeleyerek kardn duyu yordu, doru kavram da iyiden iyiye sarpa sarmt, arasra samalyordu, bir sr paketle, hepsini ayn anda amaya canatt armaanlarla konana geldiinde, ona bir anann de46

il, bir kzn duyabilecei acmay duyuyordu, sicimleri tel tan diiyle koparyordu general, anasnn diki sepetinden ma kas almasn beklemeden, kancalara takp kryordu trnakla rn, rpman elleriyle doludizgin bir endie yaayarak, yknt nn fundalna tutunuyordu, baksana u ahane eylere ana, diyordu, al sana akvaryumda canh bir deniz kz, saat bala rnda oday dolanp ann alar, insan boyunda, kurgulu bir melek, kulam dayayann dalga sesleriyle deniz rzgrnn uultusunu deil, ulusal marn ezgilerini duyduu dev bir de niz kabuu, ne acayip eyler di mi ana, artk yoksul olmama nn gzelliini anlayabilirsin, ama anas bu cokunlua katla myor, yreinin parampara olduunu olundan gizlemek amacyla, papaan boyad fralar kemirmeye balyordu, kimsenin kendisi kadar yakndan bilmedii bir gemie yan yordu, u koltuu korumak nelere patlamt, yok canm, sal tanatn elle tutulur, esiz-benzersiz bir sorun olduu tatl gn lerde deil, hani avucunda kck camdan bir misket tutuyormusun gibi anacm derdi ya, o deil Tanrm, federal sa va liderlerince izlendii, yaknlardaki bir sarayda, Tanrnn ve hukukun elini eteini ektii yerlerde, can derdine d m bir tirsi bal gibi yzp durduu gnler; air-general Lautaro Munoz'un alaa ediliinden sonra liderler, hrsla mlerdi tepesine, aydn bir zorbayd Munoz, Latince ayinleri ve krk iki soylu atyla topra bol olsun, liderler silh yardmlar karlnda, yasad ilan edilmi iftilerin iftlik lerine, mallarna elkoymulard, bamsz eyaletlere blm lerdi lkeyi, federalizm budur general, gibisinden tartmasz bir sav ileri srerek, damarlarmzdaki kan bu yzden akt madk m; kendi blgelerinde tartmasz hkmdarlardlar, yasalarm kendileri karyorlard, kiisel ulusal bayramlarya, altna imza bastklar zel kt paralaryla, kllarna de erli talar kaklm niformalar, altn kurbaalar ili svari ceketleri ve kendilerinden nce lkeyi yneten genel valilere zenerek tavus kuu tyleriyle ssledikleri ke apkalaryla, evet yabanl ve duygusaldr Tanrm, hem de nasl, ba47

kanlk sarayna n kapdan, kimsenin iznini almadan girerler di, bu ulus hepimizindir general, canmz bu yzden diimi ze takmadk m, balo salonunda yaylp yatarlard, bar d l diye istedikleri haremleri ve iftlik hayvanlaryla; bylelik le yiyecekleri hi eksik olmuyordu, kiralk barbar askerler de getiriyorlard yedeklerinde, zel muhafzlard bunlar, izme yerine ayaklarna paavralar saryor, Hristiyanca'da dertleri ni ktktna anlatabiliyorlard, gelgelelim kumar hilelerinde, sava silhlarm kullanmada yamandlar, ustaydlar, bakan lk saray ingene ergisine dnmt artk, gelgitle sular ykselen bir rmak gibi eki kokuyordu, genelkurmay subay lar, devlet maln kendi zel iftliklerine tamlard, Bendicion Alvarado Ana'nn tlerine kulak asmadan, ynetimin sunduu ayrcalklar rastgele kumara yatryorlard; kadnca z bu reziller panayrnn sprntlerini toparlamaya abal yor, batan gemiye bir para olsun dzen getirmeye urayor du; ilerinde, liberal sava ilkesinin bylesine alalmasna kar kan tek kii oydu, yksek rtbeli subaylarn makam koltuklarnda kyasya kumar kavgalarna girierek evin say gnlna leke srdklerini grnce, sprgesini kapt gibi defetmeye kalkmt onlar, piyanonun arkasnda erkek er kee dztklerini grmt, ka kez yapmayn dedii hal de, su mermerinden amfrlara stklarn grmt, beyler kenef falan deil ki bunlar, Pantelleria denizlerinden karl m amforlar, oysa onlar, zenginlerin oturaklardr bunlar, di yorlard, Tanrm ne gnlerdi, iktidara geliimin onuncu ydn kutlarken dzenlediim diplomatik arya General Adriano Guzman'in da katlmasn engelleyememitik, yine de o gece de zel olarak giydii sade keten niformasyla kapda grn dnde, bamza gelecekleri kestiremedik; bana verdii as ker szn tutmu, silh kuanmamt, sivil giyinmi kaak Fransz askerleriyle gelmiti; kocalarn nnde eilip izin is tedikten sonra, elilerle bakanlarn karlarna, adamlarnn getirdikleri Cayenne ekerlemelerini teker teker datyordu; yardaklarndan, Versailles'da grg kurallarnn byle ge48

rektirdiini renmiti, kurallar tam bir centilmen inceliiy le uyguladktan sonra balo salonunun bir kesine kt, dans edenlere bakarak bam tatl tatl sallamaya balad, ok gzel diyordu, bu Avrupal zppeler gzel dans ediyor lar, haklarn vermeli, koltuunda gzden uzakt, yaverlerin den birinin, her yudumdan sonra bardana tepeleme am panya doldurduunu yalnz ben ayrdettim; saatler getike, gerginlii ve kzarkl artyordu, bin glkle yuttuu geir tinin basnc gz hizasna geldiinde, tere batm ceketinin bir dmesini ayordu, sayklamaya balamt anacm, o srada, dansa ara verilmesinden yararlanarak glkle ayaa kalkt, tepeden trnaa zd dmelerini, en sonunda pan tolon dmelerini de at, yle rlplak, aval aval dikilip, elilerle bakan-karlarnn ho kokulu, plak gerdanlarna, smsk, koca hortumunu tutarak iemeye koyuldu, sava sar hou, eki sidiiyle, muslin etekleri, altn brokarla kapl g sleri, tavus kuu tynden yelpazeleri sulad durdu, o kar gaada hi umursamadan ark sylyordu bir yandan, arda nzn gllerini sulayan toy kylym ben, ey tomurcua durmu gl, diye srdryordu, kimsecikler susturmaya cesa ret edemiyordu onu, general bile, nk ben teke tek kald mda hepsinden daha gl olduumu ama onlar babaa verdiklerinde herhangi ikisinden daha gsz olduumu kav ramtm; onlar olduklar gibi grebiliyordu, onlarnsa gra nit suskunluunda ve suskunluu ancak usulca yelken aan saknganlyla, sabryla atba giden bir ihtiyarn gizli dn celerini asla okuyamadklarnn bilincinde deildi; bizler, onun kararm gzlerini grebiliyorduk yalnzca, kara haberi ald korkun lede bile, klcnn kabzasnda bir an titre meyen gen kz elini; generalim efendim, demilerdi, Gene ral Narciso Lopez ottan ve rakdan kafay bulmu, bakanlk muhafzlarndan birini helaya atm, olan lgn bir karnn yardmyla kztrdktan sonra, hadi imdi hepsi bana, de mi, emrediyorum, hepsini birden akm, altn hayalarn da diye acsndan alayarak, fkeden alayarak; drtayak stnBakan Babamzn Sonbahar

49/4

de utancndan kusar durumda, dnn kafas kenefin pis kokusuna bulamm, sonra Adonis'i andran o temeni kaldrm, toplant salonunun baharda serdiimiz duvar ki limlerine bir kelebei ilitirir gibi akvermi; gn sreyle kimsecikler zavally indirmeye cesaret edemedi, nk gene ralin tek derdi, eski silh arkadalarn yakndan ama hayatla rna karmadan gzleyerek kendisine kar kumpas kurmala rn nlemekti; ispiyonlamadan da birbirlerini yiyeceklerine inanyordu; general hazretleri, refakat subay, General Jesucriste Sanchez'in kedi srmasndan kuduz olduunu farkedince, zavally bana iskemle indirip ldresiye dvmek zorun da kalm, bakn generalim anlatyorum, General Lotario Sereno, rma geerken, at altnda atlam zavallnn, dedik lerinde, gzlerini domino masasndan kaldrmyordu bile, General Narciso Lopez'in kma bir dinamit ubuu sokarak barsaklarn uurduunu, azgn sapkln byle utan verici bir biimde kantlad haberini aldnda, gzn bile krpmamt, zavall adam, demiti yalnzca, bu onursuz lmler le hibir ilikisi yokmuasna, hepsine lm sonras dlleri ni, nianlarn bol keseden datmt, grev srasnda ehit den kurbanlar diye ilan etmiti onlar, ulusal panteona b yk bir trenle gmdrtmt, mezarlarn ykseklikleri bile eitti, nk kahramansz bir ulus, diyordu, kapsz bir eve benzer, btn lkede eski savatan kala kala alt general kal dnda, hepsim doum gnn kutlamak zere bakanlk sa rayna iki lenine armt, hepsi birarada, Tanrm en es merleri ve en aklhlar General Jacinto Algarabia da ilerindeydi, anasndan bir oul peydahlamakla vnrd, yalnzca iine barut katlm metil ispirtosu ierdi, eski gnlerdeki gi bi dolumuyorlar enlik sofrasna generalim, hepsi kankardei gibi, silh kuanmamlar, refakatileri bitiik odaya dolu mular, bizi anlayan tek insan diye adlandrdklar kiiye pa ha biilmez armaanlar getirmilerdi, bizi ynetebilen tek ki i sensin demek istiyorlard, safkan Kzlderili, efsaneler-generali Saturno Santos'u bile uzak dalardaki ininin derinlikle50

rinden karp getirmeyi becermiti; tpk beni douran oros pu anam gibi aya yerde, tetikteydi o adam, nk biz ense si kalnlar generalim, ayamz topraa basmadan rahat so luk alamayz; acayip hayvan desenleriyle ssl prl prl bir pelerinle kagelmiti herif, tekbana, her zamanki gibi refakatisiz, kasvetli ve silhszd; bir tek palas vard kuanda, sava aleti deildir bu, emek aletidir, diyerek kartmay red dediyordu, armaan olarak insanlarn savalarnda dvme yi renmi bir kartal getirmiti bana anacm, bir de arpyla, kasrgalar estirebilen, harman dnemlerinin arasn ksal tan ezgileriyle General Saturno Santos, yrekten gelme bir beceriyle tellere dokunuyordu, hepimizde, savan korkun gecelerine bir sla zlemi uyanyordu anacm, hepimiz sava n kudurgan kokusunu alyorduk, ruhlarmzn evresine bi zi ta telere gtrecek altn bir geminin sava arksn r yordu; hepsi bir azdan ta iten sylyorlard arky anac m, gzyalaryla, glkle kprden gerisin geriye srkledim admlarm; kna erik doldurulmu bir hindiyle yarm st domuzunu midelerine indiriyorlard, herkes kendi iesin den iiyordu; bakam, bir de onlarn hayatlarnn toplam bir hayat boyunca azna iki srmemi, ttn imemi, yaa mak iin gereken besinden bir lokma fazlasna dokunmam General Saturno Santos'u saymazsak; benim onuruma, gz yalar iinde, gelmi gemi btn doum gn arklarn, Kral Davud'un ili serenadn sylediler, Konsolos Henemann, borulu gramojfon diye grmediimiz bir ey getirmi generalim, plakta ngilizce, doum gnn kutlu olsun arks alyordu, herkes uykudayd, ikiden yar lm gibiydi ve sa at on ikiyi vurur vurmaz kla usul yataa girmeden nce, lmbay eline alp evi gzden geiren sessiz ihtiyar grmedi bile; dnte, len salonundan geerken, alt generali yerde stste ylm durumda grd, birbirlerine sarlmlard, uyuuk ve dingindiler, birbirlerini srekli gzaltnda tutan be refakatiler kmesinin koruyuculuu altndaydlar, n k uyurken bile, birbirlerine sarlrken bile kendisinden tek 51

tek korktuklar kadar birbirlerinden de korkuyorlard, ba kan, onlarn kendisine kar ibirlii yapmalarndan ne kadar korkuyorsa yle; lmbay rafa brakt, yatak odasndaki ki lidi kilitledi, srgy srd, kol demirini indirip yz koyun yere uzand, refakatilerin silhlan hep birden ve ayn anda ate almea, yap temelinden sarsld youn bir patlamay la, ff Tanrm ne o, ne bir ses, ne bir inilti, ff Tanrm ne o, tamam' ite, irkef temizlendi, geriye yalnzca, dnyann ses sizliinde oyalanan bir barut kokusu kalmt ve o, saltanatn getirdii kayglardan kurtulmutu, hatmi yumuaklnda n laryla yeni yeni doan o gnde, emir erlerinin len salonun daki kan birikintilerini sprlerini gzlerkenki gibi, korku dan ba dnen anas Bendicion Alvarado'yu grmt, ka dncaz duvarlar kll suyla sk sk sildii, ovalad halde, kan szyordu her yandan, Tanrm, ne kadar kyasya skarsa sksn, boyuna kan fkryordu hallardan, kymn izlerini yok etmek iin geitlerle yazhaneleri boydan boya ykamala rna karn akan kan alayan durmak bilmiyordu, savam zn son miraslarnn kan; resmi kaytlara gre, kendilerin den geen refakatilerince ldrlmlerdi, ulusal bayraa sarl cesetleri piskoposlara layk bir gmlme treniyle yurt severler panteonuna sralanmt, kanl temizlikten, bir tek refakati sa kurtulamamt nk, tek general sa kurtula mamt, kutynden gerdanlklaryla zrhl, Kzlderililer den dilediince kalp deitirmenin gizlerini renmi Gene ral Saturno Santos'u saymazsak, Allah kahretsin, can ekti mi kertenkele oluyor generalim, havuz oluyor, imek bile oluyor; doruydu dedikleri, en yaman iz srcler bile, ge en Noel'den beri bulamamlard izini, en iyi yetitirilmi av kpekleri ters ynde aramlard onu, iskambil destesinde, maa papaz klmdayken, birdenbire canlanmt, diriydi evet, gndzleri uyuyor, geceleri kara, su demiyor hzla yol alyordu, ardnda izini srenlerin kafasn bulandran, d manlarna ylg veren bir dua zinciri brakarak, gelgelelim ge neral, bir gn bile ara vermedi onun aranmasna, yllarca 52

her gn, her gece, ta ki bir gn, bakanlk treninin pencere sinden kalabalktakileri grene kadar, erkekler, kadnlar, o cuklar, hayvanlar, mutfak eyalaryla alana dolumular her zamanki gibi, sava srasnda cephe gerisinde ka kereler rastlamt bu kalabalklara, yamurda ilerliyor, kazklara ge irilmi sedyelere yatrdklar hastalarn, soluk benizli, aba lar giymi bir adama gtryorlard, generalim, Tanrnn elisiymi bu adam, yle diyor; general alnna vurdu, th ya hu, General Saturna Santos bu, ta kendisi, gaml, zavall bir halde, akortsuz arpndan ykselen tatl ezgilerle gebeler den ba dileniyor, banda dknt bir kee apka, srtnda lime lime bir pano ama bu acnlas durumda bile kolay l drlecek gibi deildi, palasna davranp en iyi askerlerden ikisinin kellelerini uurmutu, en gz kara adamlara kar yle yiite, ustalkla direnmiti ki general, trenin bu Tanr elisinin vaaz verdii dzlkte, mezarln tam karsnda durmasn buyurdu; bakanlk muhafzlar, bayrak renklerin deki trenden atlayp silhlarna sarldlar, herkes il yavrusu gibi dald, efsanevi arpnm yannda eli palasnn kabzasn da ylece duran General Saturno Santos'tan baka kimse kal mad; candmanm, vagon sahanlnda, rtbesiz ayak er niformasyla, silhsz grnce bylenmiti galiba, evet y le ihtiyar ve uzakt ki, sanki grmeydi yzyl oldu general, bezgin ve yalnz gibiydi, karacieri bozulmu, teni kara sar, gzleri sk sk yaaryor yine de gcnden dmemi kiilere zg bir lt, benim lmmle pekiecek iktidarnn lts da vurmu yzne, fazla direnmeden lmeye hazrlandm, nk egemenliini srdrmekten baka hibir hrs, hibir erdemi olmakszn bunca yol tepmi bir ihtiyara kar koy mak gereksizdi bence, oysa bakan, ylan baln andran eli ni uzatt, Tanr seni kutsasn ulan hergele, bu lke sensiz ne yapar, bkemeyecei bilei pmesini bilmez mi bu lke; Ge neral Saturno Santos da bakann bast topra pm, hiz metini ltfen kabul etmesini dilemiti, ne hizmet isterseniz, buyruunuzdaym generalim, palam dilediimce savurabili53

yorum daha, peki demiti general, kabul, benim zel koruyu cum olacaksn ama tek artla, asla arkama gemeyeceksin; dominoda da su ortayd generalin, birlikte nice bahtsz zorbay soyup soana evirdiler, general, bakanlk arabas na plak ayak binmesine izin verirdi, diplomatik arlara gtrrd onu, brakrd jaguars soluuyla kpekleri uyar sn, eli karlarnn bam dndrsn ve hayat, dlemdeki kiilerle yapayalnz kaldm dnp de tirtir titreyecei ka dar katlanca, uykuda avlanma korkusundan kurtulmak iin onu yatak odasnn kapsnda yatrd yllarca, rik asit, palas n dilediince savurmasn engelleyene kadar, biraz uzaklk kollayarak gzettiler skfklklarn, dknlnde, aman generalim siz ldrn beni dedi, ltfen, haketmemi birine brakmayn bu zevki, gelgelelim general, onu doduu dz lklere yakn gzel bir emekliler evinde, bir eref madalyasy la lme terketti ve General Saturna Santos btn utancn bir yana brakarak gzyalar ve hkrklarla aldnda, o da gzyalarn tutamad, yaa, gryor musun generalim, za manla biz azgn aygrlar bile kar olup kyoruz ne boktan i, deil mi? Bendicion Alvarado'dan baka hi kimse, gene ralin zor gnleri anlatrkenki ocuksu sevincini, ocukken yoksun kald eylere ihtiyar bir adamken sahip olunca, ikti darn nimetlerini neden byle bilinsizce sap savurduunu anlayamyordu yine de kadncaz, kendisinin asla drt tane den fazla satmay baaramad boyal kulara kyasla ok pa hal, stelik yapm hi de ustalk gerektirmeyen o cicili bicili gringo oyuncaklarm oluna yutturmalarna, onun safln smrmelerine fkeleniyor, imdi keyfin yerinde diyordu ama biraz da gelecei dn, yarn br gn azmdan yel al sn ya, altndaki koltuu ekiverirlerse, seni kilise kaplarn da ona buna el aarken grmek istemem, hi deilse ^ark sylemeyi becerebilseydin, piskopos, kaptan falan gibi bir ey olsaydn, ama ola ola general oldun, komut vermekten baka i gelmez elinden, devlet parasndan artan gvenli bir yere gizlemesini tlemiti oluna, hi kimsenin bulamaya54

ca bir yere, dediimi yap ki kayahklardaki evde oturup dal gn dalgn uzaklara bakan, gemilerden bir merhaba dilenen bilmemnere bakanlarna dnmeyesin, aynaya bir baksana; ne are ki olu dinlemiyordu, dediklerine kulak asmyordu ve tek geerli yntemiyle avutuyordu onu, sen kayglanma ana, halk seviyor beni, diyordu. Bendicion Alvarado yllar y l yoksulluktan yaknarak, hizmetilerle ar pazar hesab ya parak, harcamay ksma adna le yemeklerini geitirerek yaad ve hi kimse ona lkenin en zengin kadnlarndan biri olduunu, generalin devlet btesinden ayrabildii her kuru u onun hesabna yatrdn, usuz bucaksz arazilerle say sz tanr maln yamsra, tramvaylarn, posta hizmetlerinin, telgrafn ve ulusun kara sularnn sahibi olduunu aklamak yrekliliini gsteremedi, Amazon'da, lkenin kara sularn da dolaan btn tekneler, anaya belli bir cret demek zo rundaydlar, ama kadmcaz, ld gne kadar bilmiyordu bunlar, tpk kent dndaki konaa gelerek yllanm oyuncaklaryla oyalanan olunun, sand kadar kt durumda ol madm bilmedii gibi; davar bana toplad kiisel vergi den, hatrseverliinin dllerinden ve partizanlarn kollan mak iin yolladklar armaanlardan baka, mthi bir vur gun yolu daha bulmutu general, dzmece lmn izleyen amatal yllarda, aslnda Aziz Heraclius gecesi, ulusun her yanndan duyulan o korkun, ne id belirsiz yeralt patla masndan tr amatal diye anmyorduk bu yllar; balan gta, dnyann en'byk atlmlar olarak adlandrlan, gel gr bir trl tamama eremeyen tasarlarn yaratt srekli bir amatayd szn ettiimiz; general, kent dndaki ko nakta siesta yaparken, danmanlarn da yanna arrd; hepsi evresine doluurlard, dingin bir saat, general, tatl mandalina dallar altna gerilmi hamakta, apkasyla kendi ni yelpazeler, gzleri yarkapal yatarken bir yandan kaln ce ketleri, kaskat yakalaryla gne altmda bunalan, yal byklaryla haman evresine doluup akc konumalara dalan doktorlarm ve onca nefret ettii halde tembellii yznden 55

yine eski grevlerine atad bakanlarn dinlerdi, avluda ta vuklarn peisra seirten horozlarn yaygaras, austosbceklerinin bitmeyen vzlts, komu gramofonunun inatla Susa na, gel Susana barlar arasnda devlet ilerini tartrlard, birden susarlard, general uyudu galiba, derken general gz lerini amadan, horultusunu bile kesmeden grlerdi, uyudu um falan yok ahmaklar, hadi devam, onlar da devam eder lerdi, ta ki general uykunun rmcek alarndan syrlp bu samasapan konumalar arasnda tek akllca szleri eski dos tum kltr bakan syledi, diye barana kadar, Tanrm bitti bu rezalet, bitti off, yaverleriyle volta atard ortalkta, bir elinde yemek taba, bir elinde ka, yrrken attrrd, merdivenin banda, tam bir kaytszlkla uurlard hepsini, siz aklnza en uygun geleni yapn, naslsa emirleri ben veri yorum dercesine, Allah kahretsin, istiyor musunuz istemiyor musunuz diye gbek atlatmak bitti, yetti Allah kahretsin, al trenlerinde kurdelalar kesiyordu, kalabalk iindey ken hayat gibi kocaman gsteriyordu kendini, daha dingin bar dnemlerinde asla stlenmeyi gze alamad tehlikele ri gslyordu, ne var yani, can dostum General Rodrigo de Aguilar ve eski dostu salk bakanyla bitmez tkenmez domino partileri eviriyordu, bir tutukluyu salvermesi ya da lme mahkm birini balamas yolunda ricada bulunabile cek tek kiiler onlard. Yoksullarn setii gzellik kraliesini zel bir toplantda huzuruna kabul etmesini de onlar tlemilerdi ya, inanlmaz bir yaratk canm, it dala mahallesi dediimiz batakhaneden gelme, yrenin btn kpekleri yl lardr bir an atekes yapmadan kavga ediyorlar orada, lm cl bir palanka generalim efendim, rlplak soyuluruz kor kusuyla bakanlk muhafzlar bile adm atmadlar oraya, ara balar bir hamlede unufak edildi, zavall babo eekler soka n bir ucundan girdiler de br ucundan kemiklerini topla dk; bu adamlar zengin ocuklarn kzartyorlar generalim, sosis yapp pazarda satyorlar, dnn bir, neden mi, kara yazgl Manuela Sanchez o mahallede dodu diye, bir batak56

lk zamba ki gzelliine aarsnz generalim, btn ulus at kald, bu szler generalin iine ilemiti; syledikleriniz gerekten doruysa, dedi, onu yalnzca zel olarak huzuru ma armakla kalmayacam, ilk valsi ben yapacam onun la, abuk gazetelere haber verin diye buyurdu, yoksullar by le zrvalklara baylrlar. Gelgelelim o gece, topluluk daldk tan sonra, domino oyunu oynarlarken General Rodrigo de Aguilar'a krgnln belirtti, yoksullar kraliesi yle dans edilmeye deecek kadar gzel deildi canm, msn eteiy le, altn yaldzl tayla, yapma mcevherleriyle, elinde glyle, yzlerce gecekondu Manuela Sanchez'inden biriydi, anas da gzn eksik etmiyordu stnden, sanki altndan yapl m, general de kzn isteklerini yerine getirmiti ite, zaten it dala mahallesine elektrik ve su verilmesinden baka bir ey dilememiti, yalnz unu bilesiniz, diye uyard, bir daha dilenci istemem karmda, Allah kahretsin, bir daha yoksul larla asla konumayacam dedi ve oyun bitmeden kapy vu rup kt odadan, sekizi alan saatin metalsi tnlamasn duy du, ahrlardaki ineklere yem verdi, tezein getirilmesini bu yurdu, elinde taba, bir yandan yiyor, bir yandan da btn yapy gzden geiriyordu, yedii, fasulyeli, pirinli, muz di limleri katlm bir orbayd, giriten yatak odalarna kadar sralanan gzcleri sayd, evet hepsi grevlerinin basndayd lar, on drd de, teki bakanlk muhafzlar, avludaki nbet i kulbesinde domino oynuyorlard; gl fidanlarnn arasn da uyuklayan czzamllar grd, basamaklara uzanm ya tanlar grd, saat dokuzdu, bitiremedii yemein taban pencerenin pervazna dayad; bir ara, klann amurlu hava snda, odalklar arasnda elyordamyla ilerler buldu kendini, hepsi, yedi aylk pilerine sarlm uyuyorlard, bazan bir yataa sm oluyordu, dn pien orba gibi yal yal ko kan bir insan tmseine kt, birbirine dolanm iki kafay, alt baca, kolu ayrd, kimin kim olduunu sormadan grd iini, ne uyanmadan, d grmeden kendisini doyuran kadnn kimliini sordu, ne de teki yataktan uyku arasnda, 57

aman generalim fazla heyecanlanmayn, ocuklar korkacak lar diye mrldanan kadnn kim olduunu, sonra yine barna na dnd, yirmi pencerenin her birinin kilitlerini snad, giriten zel odalara giden geitte, birer metre arayla dizil mi tezek ynlarm ateledi, duman kokusunu alnca, ancak duman grd an anmsad, sonra bir daha anmamacasna unuttuu olmadk bir ocukluu anmsad, yatak odalarn dan geide doru yrrken, bu kere, br utan balayarak sndrd klan, uyuyan kularn kafeslerini teker teker sa yarak rtt, krk sekiz tane, bir kere daha elinde lmbasyla btn evi dolat, aynalarda yanar bir lmbayla yryn izledi, tam on drt tane general, saat ondu, her ey yolunday d, bakanlk muhafzlarnn blmesine gitti, klar sndr d, iyi geceler beyler, zemin kattaki yazhaneleri dolat, g rme salonlarn, helalar, perdelerin arkasn, masalarn al tm gzden geirdi, hi kimse yoktu, dokunur dokunmaz han gi kapy atklarn ezbere bildii anahtarlarn salland des teyi kard, yazhaneleri kilitledi, birinci kata kp oda oda gzden geirdi her yam, kaplar kilitledi, bal kavanozunu giz ledii yerden karp odasna ekilmeden nce iki kak bal yedi, kent dndaki konakta uyuyan anasn dnd, mer hemler ve mercankkleri arasnda o uykulu iyi geceler mrl tsn, papaan boyayan kansz, kuu kadn eli, yanma d m, l bir ana gibi; iyi geceler ana, dedi, sana da ok iyi geceler dedi Bendicion Alvarado uykusunda kent dndaki konaktan, yatak odasnn nnde, elindeki lmbay bir enge le ast, uyurken yank duracakt lmba, hi sndrlmemesini buyurmutu, kesin bir buyruk, yoksa ksz, nasl tyebilirdi dar, saat on biri vurdu, karanlkta son bir kere gzden geirdi evi, belki de birisi, uyuduunu sanarak gizlice ieri gi rivermiti, iaret fenerinin dnerken kard yeil kvlcmla rn tez geen afaklarndan, altm mahmuzundaki yldzla toz larda iz brakarak; n iki ak arasnda, uykusunda ge zen bir czzaml gzne arpt, nn kesti, ona hi dokun madan glgelerde yol gsterdi, yalnzca tetikliinin sat 58

kla yine gl fidanlarnn arasna yerine yerletirdi onu, ka ranlkta, gzcleri bir daha sayd, yatak odasna dnerken pencerelerden, her pencereden ayn olan denizi, yani nisan ayndaki Karayip Denizini grd, aralksz yirmi kere bak t; deniz her keresinde nisanda olduu gibiydi, yaldzl bir yel paze, on ikiyi alan saatin sesini duydu, katedral anlar on ikiyi vurunca hayasnn ince szsn duydu, bakaca bir ses yoktu dnyada, tekbana ulusun tmyd o, kol demirini indirdi, kilidi kilitledi, yatak odasndaki srgy srd, oturana kp iedi, nce iki damla, sonra drt, derken ardarda hzla yedi damla, yzst yere att kendisini, hemen uykuya dald, dsz bir uyku, saat te, uykusu sresince gzetlendiinden, her naslsa demirleri amadan ieri girebi len birisince gzetlendiinden emin, ter iinde uyand, kim var orada, diye sordu; kimsecikler yoktu, gzlerini kapad, yi ne gzetlenildii izlenimine kapld, korkuyla at gzlerini, yaa ite, th Allah kahretsin, Manuela Sanchez gezinmiyor mu odada, kilitleri amaya gerek duymaz o, can istedi mi duvarlardan geer gnlnce, msn giysisi, elinde akkor glyle, meyan erbeti kokan soluuya ta kendisi, bir sanr bu, gerek deil de bana, diye haykrd, sen deilsin grdm deil mi, bu lgm badnmesi senin meyan erbeti kokan so luundan domuyor; ama t kendisiydi, oydu ite, gl onun glyd, yatak odasnn havasn denizin homurtusundan da ha baskn, daha epesk, inat bir rzgrla dolduran koku, bamn bels Manuela Sanchez'in scak soluuydu, felketi min habercisi Manuela Sanchez, avucumda yazl deildin, ne avucumda, ne kahvemin telvesinde, ne de su yorumcular nn anaklarndaki lmcl sularda, bir daha benini soludu um havaya, uykudaki dlerime, hibir kadnn imdiye ka dar adm atamad, bundan sonra da atamayaca odamn snrlar iine yaylaym deme, sndr u gl, diye inledi, lmbann dmesine davrand ama k yerine dgnlnn rn Manuela Sanchez yand, Allah kahretsin, hadi sen izi mi brakmyorsun, ben neden izini sryorum senin, istersen 59

evimi al, ejderiyle falan btn lkeyi al istersen, yeter ki b rak da u yakaym, gecelerimin akrebi, felketim Manu ela Sanchez, seni orospunun kz, diye haykrd, n by y bozacam umarak, karn onu buradan, srtmdan ahn, boynuna bir apa balayp yaln bir kayadan denize frlatn da bir daha kimse onun glnn ltsndan yanmasn, diye lklar atarak kotu geitlerde, karanlkta inek fklarna basarak, dnyada neler oluyor acaba diye aarak, yani saat neredeyse sekize gelecek, bu rezil evde herkes ml ml uyuyor, kalkn alaklar, diye bard; klar yand, saat te kalk borusu alnd, limandaki kalede, San Jeronimo ssn de, lkenin drt yanndaki klalarda alnd sonra, tell si lh sesleri duyuldu, iy zamanna iki saat kala aan gllerin sesleri ve yldzlarn altnda kilimler silkip, uyuyan kularn kafeslerini rten, geceyi bir gece ncenin iekleriyle ayn a naklarda geirmi iekleri yenileyen uyurgezer odalklarn sesi, duvarc ustalar istihkm duvarlar ryorlard, pencere camlarna yaldzl kttan kk gneler yaptrarak gnebakanlar rktyorlard ki gkyznde gecenin, konakta pa zar aynn yirmi beinin ve denizde nisann srp gittii anla lmasn ve o patrtda son uyuklayanlar da yataklarndan itip araflar altlarndan eken inli amarclar, ak adna bir ey yokken, boyuna ak ak diye haykran yalva krler, dnn yumurtalar daha ekmecelerde dosyalarm arasnday ken, tavuklar pazartesinin yumurtalarn yumurtlarken bu lan sapk kamu grevlileri ve akn kalabalklarn barts, acele bir bakanlar kurulu toplantsnda kavgaya tutuan k peklerin amatas, bu arada general, kendisini gnn dodurucusu, zamann kumandan, n bekisi ilan eden onul maz dalkavuklarnn arasnda, anszn bastran gnyla ay dnlanm bir yolda ilerliyordu, tam o srada, geitte, yksek rtbeli bir subay yolunu kesme yrekliliini gsterdi, hazrola geti, generalim efendim, daha saat ikiyi be geiyor; ba ka bir ses girdi araya, sabahn ; generalim be geiyor, elinin tersini savurdu general, gsn vargcyle iirerek, 60

btn dnya duysun diye haykrd, ben saat sekiz diyorum, Al lah kahretsin, ben diyorsam sekizdir, Tanrnn buyruu bu. Bendicion Alvarado, olunun kent dndaki konaa girdiini grd, sordu, nereden geliyorsun, o ne biim surat yle, ta rantula m srd seni, neden elin yreinin stnde, gelgelelim o anasnn sorularn yantsz brakp hasr iskemleye k t, anas, papaan boyamada kulland fray yzne doru sallayp da, u yorgun gzlere, u gsnn stndeki ele bak, gerekten sa'nn kutsal yreine mi inanyorsun yoksa, diye sorana kadar onun varln bile unutmutu, hemen elini ekti aknlkla, samalama anacm ve kapy arpt, kt; sarayda elleri ceplerinde almla volta atmaya balad ki, ken disi ortalkta yokken, olmayacak mevkilere gz dikmesinler, pencereden yamuru gzledi, camlardaki beyaz yaldzdan ya plma aylar gzledi, leden sonra saatin , gecenin sekizi ne benzesin diyeydi bunca aba, avluda souktan buz kesen muhafzlar grd, hznl denizi grd, yamuru Manuela Sanchez'siz yayor Manuela Sanchez'in kentinde, alabildii ne bo bir bekleme salonu, iskemleler masalarn stne evril mi, onsuz bir gecenin daha, bir uucu cumartesinin daha ilk glgeleriyle ken onulmaz yalnzlk, Allah kahretsin, u dan sn ansn bir atabilsem, bana en ok ac veren bu, diye iini ekti, yce sfatndan utanyordu, gvdesini yoklad, elini yre ine deil de baka nereye koyabileceini aratrd, yamur dan sonra szs azalan ftnda karar kld sonunda, yrei nin tpksyd, ayn biimde, ayn arlkta, szs bile ayn, ste lik kanl-canh yreinin etini avucunda tutuyormuun gibi mthi bir duygu ve o zaman bakalarnn arasra syledii s zn anlamn kavrayabildi, yrek nc hayamzdr genera lim, Allah kahretsin, pencereden uzaklat, kabul salonunda, ruhuna klk saplanm mebbet bir devlet bakannn zl mez kayglaryla volta atarken bakanlar kurulunun topland odada buldu kendini, hibir ey anlamadan, dinler gibi yapa rak ama dinlemeyerek, mali yldaki durum stne uyku geti61

rici bir raporun okunuuna katlanmaya alrken birdenbire bir ey oldu, maliye bakan sustu, odadakiler, acyla yer yer atlam bir zirhn yarklarndan bakyorlard ona, ceviz ma sann banda, yaad srece bir eliyle yreini tutmu mr boyu bir bakan sfatyla acmlas durumunun gmna kmasndan tr yz seirirken, savunmasz ve yapa yalnz buldu kendini birden, hayat, can dostum salk baka nnn kck titiz kuyumcu gzlerindeki akkorla daland; yelek cebindeki kk altn saatinin zinciriyle oynarken, bir yandan generali inceliyordu galiba, dikkat, dedi biri, bir n bettir belki, oysa general o arada fkeden kaskat kesilmi, canavar yumruunu masaya indirmiti bile, yznn rengi ye rine gelmiti, szckleriyle lmcl bir yetke dalgas pskr tyordu havaya, sizler ola ki, nbet geirmemi istediniz, sizi alaklar sizi, hadi devam; devam ettiler, evet ama ne dedikle rini duymadan, bylesi bir fkeye kapldna gre generalin bana mutlaka ciddi bir ey geldiini dnerek aralarnda fsldatlar, sylenti gitgide yayld, parmaklarn uzattlar, bakn beti benzi att, hep yreini tutuyor, dikileri skl yor artk; diye mrldandlar; salk bakanm hemen ard sylentisi yayld, bakan, onu ceviz masann stne kapaklan m bulmu, sa kolu, kuzu budu gibi kaskat duruyormu masann stnde, hatrm iin kes u kolu aziz dostum, diye buyurmu, gzyalarna boulmu bir devlet bakan olma nn verdii utanla, gelgelelim bakan, hayr general, demi, beni kuruna dizdirtseniz bile bu buyruunuzu yerine getire mem, bir hak sorunu bu general, benim sizin kolunuzun ya nnda ne deerim var. Durumuyla ilgili baka sylentiler de younlayordu gitgide, allarda, klalara yollanacak st miktarm lerek Manuela Sanchez'in Kutlu Sal'snn aar masn bekliyormu, czzamhlar gl fidanlarnn yanndan uzaklatrm senin glnn gllerini kirletmesinler diye, ya pnn kebucam aratrm, kimseler duymadan sarkm syleyebilecei bir yer bulmu, senin kralielik valsin, beni unutma asla diyordu arkda, beni unutursan, lm kapn a62

lyormu gibi ol, bu azaptan kurtulma telayla odalklarn ya takhanelerinde batakla dalyordu, uar bir k kimliiyle srdrd uzun hayatn sonunda kapp koyvermiti igd lerini, ayrntlarda oyalanyor, en dk kadnlardan iekileri koparp alyordu, glgeliklerde aknlktan gldryor du onlar, bu yata aklmz alyor mu generalim yine de ok iyi biliyordu ki bu kararl direni, zaman geirme adna ken di kendine evirdii dmenlerdir ve yalnzlnda att her adm, soluundaki her tutukluk onu amansz gnlere doludiz gin srklemektedir, o kanlmaz ikindi saat ikide, kralln zn grkemli tezek ynlarnda boy atm, at dala mahalle sindeki saraya Manuela Sanchez'den, Tanr adna akn ya karmaya gittiinde sivil giysiler vard stnde, refakati alma mt, siesta saatinin uyuukluundan maym kentte, eki benzin kokular saarak ilerleyen bir takside, ticaret blgele rinden, sokaklarn Asya'y anmsatan uultusundan kat, ba mn kara yazgs Manuela Sanchez'in kocaman, dii denizi ni grd, ufukta tekbama bir pelikan duruyor, buzlu camla rnda Manuela Sanchez'in kadife tahtm tayan ihtiyar tram vaylar grd, denizli pazarlarmzn braklm kumsaln grd ve Manuela Sanchez'e ayrlm zel kumsal parasn da kk kk soyunma odalar yapmalarm, havann oy naklna uygun decek, deiik renkte bir bayrak dikmeleri ni buyurdu, elik bir a geirilecekti o blmn evresine, balarndan yararlanm on drt ailenin mermer taraal maliknelerini, dalgn imenlerini grd, maliknelerden bi ri, brlerinden daha bykt, dner fskiyeleri, balkon pen cerelerinde renkli camlanyla; beni an burada yaarken, eve hemen elkonulmutu, bylece dnyann yazgsn da kararla trmlard, bu arada bakan, deniz rzgryla kent yitene ka dar gzleri ak, dler kuruyordu arabasnn arka koltuun da, pencerenin pervazlarndan senin it dala mahallenin ey tans uultular geliyor; oradayd ite, gzlerine inanamyordu, anacm Bendicion Alvarado, bak sensiz nerelerdeyim, ban stmden eksik etme, gelgelelim o patrtda kimse63

cikler, hznl gzlerini, titrek dudaklarn, gsnde duran bitkin elini, ancak bir dedenin byk dedesine zg uykulu bir konuma tutturan sesini tanyamad, beyaz keten bir ta km ve bir ustaba kasketi giymi, camn kenarndan bakan bir ihtiyar, yzkaram Manuela Sanchez'in nerede oturduu nu sormaya gelmi, yoksullar kraliesi canm, hani u elinde gl olan; rklere kaplarak, bu eytanca baklarn, kanl penelerin, kuyruklarn bacaklarnn arasna kstrp koan maymunlarn, birbirlerini kelere kstrp didikleyen itlerin zulm, bu sert, keskin, sivri dililer arasnda m senin yur dun, u orospu ocuu hoparlr, zehrettin sen hayatm, ar klar, bar mezbahalarndan tekmelerle kovulan sarholar arasmda senin meyan erbeti kokan soluun nerede, yemi lerle tekir balklar, kedi balklar, salam, yaz tura ve zardan olumu bu potada, Zenci Adan ve Juancite Trucupey'in ma sals cennetinde, gkten yaan kara meteliklerin bitimsiz iki leninde yolunu nerede yitirdin Allah kahretsin, soyulmu balkaba suratl u sar duvarlar, piskopos eridi morunda sprgelikler, papaan yeili pencereler, olan mavisi pervaz lar ve senin glnn pembeliinde bu direkler arasnda, bu kargaada nerede evin, u aalk herifler buyruumdan ha bersiz, bilmiyorlar ki bu cehennemin bucanda olduu gibi gecenin saat sekizi deil imdi, u anda saat , syle senin hayatnda saat' ka, bombo odalarda balar omuzlarna d en, sallangal iskemlelerde bacaklarn ap aparalarndan ykselen sy ilerine eken, etekleriyle yelpazelenen u kadnlarn hangisisin sen, syle; pencereden eildi, canna t krdm Manuela Sanchez'in nerede oturduunu sordu, u beyaz, incecik giysili kz, giysisi yrek biiminde pullarla do natlmt, banda kralie seiliinin yldnmnde generalin armaan ettii som altndan bir ta var, kalabalktan, koca kl bir kadn, imdi anladm kimi aradnz efendim, dedi, kar gorilin z anas gibi kurumlu, burada oturuyor, urada; brleri gibi bir ev, rengrenk, kpek pisliine basm biri nin ayak izi duruyor kapda, genel vali koltuuna kurulmu 64

bir Manuela Sanchez grntsne ylesine aykr bir yoksul evi ki, amamak elde deil, ama o ite, canmn ii anac m Bendicion Alvarado, destek ol bana da ieri girebileyim, kz oydu gerekten, arpnts gesin diye evin evresinde tam on kere dolanmt, yakar andran vurula vur mutu kapy, giriteki yakc glgeler arasnda beklemi, d np durmutu, soluduu u kt havay gnein kavurucu ss m bozmutu, yoksa duyduu kayglar m, yce sfatm hi dnmeden beklemiti kapda, sonunda Manuela Sanc hez'in anas gelmiti, gzlerinden uyku akan bir evin, ii d ndan byk bir evin geni oturma odasna, bayat balk ko kan glgelere buyur etmiti onu; anas, Manuela Sanchez'i uykusundan uyandradursun o, kt mein kapl tabure de, bozgunluunun boyutlarn kavramaya alyordu, duvar lar, eski yamurlardan artakalan szntlar gzledi, krk se dir, mein altlkl iki tabure daha, kede yaylar krk bir pi yano, ite o kadar, th, bunca zahmet, diye iini ekti, Manu ela Sanchez'in anas diki kutusuyla kageldi, dantel ileme ye koyuldu, Manuela Sanchez giyiniyordu, salarn taryor du, bu beklenmedik konua gereken saygy gsterebilmek amacyla en iyi pabularm giydi, neredesin ki yreimin yan gn Manuela Sanchez, diye sorup duran bu ihtiyar adama; ayamla geldim ama bu dknler evinde bulamadm seni, bu yemek artklaryla dolu bcek yuvasnda senin meyan er beti kokulu soluun nerede, gln nerede, akn nerede, bu ite kukulardan kurtar beni n'olur, diye iini ekti onun ar ka kapdan girdiini grnce, tpk bir baka dn aynasn da yansyan bir d imgesi gibiydi kz, metresi bir penilik bas madan giysisiyle; sam alelacele toplayp bir tarak ilitirmi, pabular eskilikten dklyor, ama elinde l l yanan glyle yeryznn en gzel, en gururlu kadm, ylesine soluk kesiciydi ki Tanr sizi korusun ekselans diyerek kendisini se lmladnda, general ona eilecek gc ancak bulabildi, son ra kz, tam karsndaki sedire, ihtiyarn eki ten kokusunun erimeyecei bir yere oturdu; ite o zaman gzlerinin iine
Bakan Babamzn Sonbahar

65/5

bakma yrekliliini gsterebildim, iki parmamla glm evirip duruyordum ki korktuumu anlamasn, yarasa duda m andran dudaklarm, bir havuzun ta derinlerden bakyormuasna yzme dikilmi suskun gzlerim acmaszca ince ledim, dyana bulanp sktrlm toprak paralarn and ran tysz tenini, sa elinde daha katlam, daha younlam bu bulamacn, dizine dm bitkin elindeki bakanlk mhrn, iinde bir beden yokmuasna sarkan bol keten takmn, o kocaman l adam pabularn, yenilmek bilme yen usunu, grme gcn, yeryzndeki en ihtiyar, en rkn, en nefret edilen, en az anlan kiiydi ulusumuzca, ka fasnda ustaba kasketiyle sessiz sessiz br kydan beni izli yordu. Tanrm, ne hznl bir adam diye geirdim iimden aknlkla; evet, sizin iin ne yapabilirim ekselans, dedi ba na hi acmakszn; arbal bir tavrla, hanmefendi, dedim, bu ziyaretimin balanmasn diliyorum sizden. Aylar boyun ca hi ara vermeden her gn, annesini yoklamaya gittii l scak saatlerinde gitti ona, ulusal gvenlik yetkilileri kent d ndaki konakta olduunu sansnlar istiyordu. General Rodrigo de Aguilar'n nianclarnn, korumak iin atlarda siper aldklarn ondan baka herkes biliyordu, trafiin canna oku yorlard, geecei yolu aarken, dipiklerine davranyorlard, sokaklar boaltyorlard ki ikiden bee kadar her yer ssz g rnsn, balkonlara kmaya yeltenenlerin kurunlanaca buyruu yaylyordu, yine de en az merakllar bile, taksi eri di geirilmi bir bakanlk arabasnn hzla ilerleyiini gzetle yebiliyordu, masum keten takmyla, sivil giyinmi, ii gemi ihtiyar, onun yzndeki ksz solgunluu grebiliyorlard, nice tanlarn atm grm yzn, gizliden alam, gs nn stndeki eh neye yoracaklar artk umurunda deil, ar dnda nice yanlsamalar brakarak giden arkaik, sinmi bir hayvan, bakn bakn, yasak sokaklarn buzlu scana dayana myor; bir ara bu garip hastalk konusundaki kukular ylesi ne artt ki, sonunda generalin annesinin evinde deil Manuela Sanchez'in gizli oyuunda, serin bir kyde olduunu, so66

luk almak iin bile ara vermeksizin, habire i ileyen bir an nenin sk gzetiminde bulunduunu azlarndan kardlar, evet, Bendicion Alvarado'yu zntden yataklara dren aklalmaz makineler almt onlara, manyetik inelerin gizemiyle kzm gnln elmeye almt, kristal kt arlkla ra kstrlm ocak tipileriyle, gkbilimcilerin, eczaclarn, dalamaclarm gereleriyle, basm lerlerle, zaman lerler le, ciroskoplarla, annesinin koyduu yasaa karn kendisine sat yapan esnaftan durmakszn ald garip aralarla, o e lik para tutkusunu bile ineyerek, yeter ki Manuela Sanc hez ile birlikte onlarn tadm karabilsin, kzn kulana deni zin seslerini deil, kendi ynetimini ven marlar fsldayan yurtsever bir denizkabuu tutuyordu, kibriti termometreye yaklatryordu, kahrolas cva nasl inip kyor bak; Manu ela Sanchez'e hibir ey istemeden, niyetlerini amadan, ses sizce bakyordu, bu garip armaanlarla, sessizce gnln elerek ona istese neler syleyebileceini tlatyor, en gizli itilerini, olaand gcnn gzle grlr simgeleriyle akla yabiliyordu, szgelimi Manuela Sanchez'in doum gnnde, pencereyi amasn sylemiti kza, o da amt; amann, be nim zavall itdala mahalleme ne yaptklarm grnce dilim baland, yelken bezinden sayvanlaryla ahap evler grdm, ieklerle donanm taraalar, dner fskiyeleriyle imenlik ler, tavus kular bir de buzlu bir bcek ilac esintisi; evleri eski igalcilerin konutlarna benzetmeye almlard, bir ge cede sessizce gerekletirilmi kt bir kopya; kpeklerin bo azlarn kesmiler, mahalleliyi yerlerinden etmilerdi, onlar kralieyle komuluk edebilirler miydi hi, baka bir gbre y nnda ryp gitsinlerdi, hadi bas, bylelikle birka gece de ve gizlice, Manuela Sanchez'e yeni bir mahalle yapmlar d, doum gnnde pencereden gr diye, ite kraliem, nice mutlu yllara, gr de anla bakahm bu saltanat gsterileri se nin o incelikli, boyun emez, kat tutumunu yumuatabilecek mi; anam namusumun bekisidir; iyi ama general, tutkular nn selinde boulmak zereydi, fkesini yutuyor, kzm eliyle 67

hazrlad o buz gibi ac sevecenlik erbetini ihtiyar adamla rn ufak yudumlaryla iiyordu, akaklarndaki buzlu kskala ra da katlanyordu, yeter ki yan getirdii aksaklklar farkedilmesin, yeter ki ben senin adna btn kaynaklarm sefer ber edip tkettikten sonra sen acdn iin sevme beni, se nin yannda, varolma gcn bile bulamyorum; onu yalnz ca soluuyla okayabilmek bile ac veriyordu: derken insan kahbndaki melek ieri kayor, generalin kara saati gelip a tyordu, kz oyuncaklarn kutulara yerletiriyordu, aman de nizin nemi ilerine ileyip rtmesin ve general, konukluu nun son yudumunu keyifle iine ekiyordu, bir dakikack da ha kraliem, ayaa kalkyordu, yarma kadar, bir mr boyu, ne kargaa bu, Tanr meleklerinin admyla kalakalan, kuca nda lm glyle kprtsz duran bu eriilmez bakireye dnp bir kere bakabiliyordu ancak, nne gelen ilk glgeye dalyordu, halkn diline dmt, sokaktaki herkesin stn de ileri geri konutuu bu aybn gizlemeye abalyordu, bu leke adna yaklan trky ondan baka btn ulus biliyor du, avlulardaki papaanlar bile ryorlard, yol an kadn lar yol an, eli brnde toy generalimiz geliyor alaya ala^ ya, bakn yryne, o kim saltanat kim, uykusunda yneti yor lkeyi, ileyen bir yaras var diyorlar, yrtc papaanlar, evcil papaanlardan rendiler trky, muhabbet kularyla alayc kular da onlardan, srler halinde, onun usuz bucak sz karabasanl yurdunun gklerine tadlar trky; alacaka ranlkta, ulusun btn gklerinde kanat rpan srlerin bir azdan akdklar duyuluyordu, azndan herze, kndan ya sa koyveren ezeli-k generalimiz geliyor, bitimsiz bir tr kyd bu, herkes, hatta papaanlar bile, trky tutuklamak isteyen gizli gvenlik rgtlerini alaya almak amacyla yeni yeni dizeler ekliyorlard, tam tehizat sava giysilerine brn m askeri devriyeler, kaplar krp avlulara dalyor, tnekle rinde kstrdan sapk papaanlar kuruna diziyorlard, ufak papaanlar flara doldurup diri diri kpeklere atyorlard, dman arknn kkn kurutmak niyetiyle bir kuatmaya 68

giriilmiti, trknn alacakaranlkta seyreden bir kaak kim liiyle bakanlk saraynn kaplarndan szldn, mutfak larda dolatn, zel odalarn gbre kokusunda yitip gittii ni, aman herkesin bildii eyleri kimsecikler anlamasn, erte si gn drde kadar, her gn drde kadar, sonra Manuela Sanchez'in evine bu allmadk armaanlarla eli kolu dolu geliyordu, sonunda komu evlere elkoymak, armaanlar yer letirmek iin aradaki duvarlar ykmak gerekti; eskiden sofa olan blme, her dnemden kalma saysz saatlerin bulundu u koskocaman, karanlk bir hangara dnmt, her eit gramofon vard, silindirli ilkel modellerden aynallara kadar, her eit diki makinesine de rastlanyordu, kollular, pedall lar, motorlular, yatak odalar elektrik lekleriyle doldu, homeopatik eczalar, mzik kutular, gz yanltan aletler, kuru tulmu kelebek levhalaryla. Asya'nn ifal otlar, fizyoterapi ve cimnastik laboratuvarlar, gkbilim, ortopedi ve doal bili me ilikin gereler, insan zellikleri tayan gizli mekanizma laryla bir dnya dolusu bebek, kimsenin sprmek iin bile adm atmaya cesaret edemedii yasak odalar, daha alndkla r gn yerletirildikleri konumlarnda kalan bir sr ey var^ di odalarda, kimse adlarn bile duymak istemiyordu, hele Manuela Sanchez; evet, kralie olma bahtszlna uradm o kara cumartesiden bu yana hayat hakknda bir ey bilmek istemiyordu, o ikindi karard dnyam, eski sevgilileri, garip hastalklardan tekerteker ardarda lp gitmilerdi, kz arka dalar iz brakmadan yok olmulard ortalktan, evinden d ar adm atmadan, yabanclarla dolu bir mahalleye gtrl mt, yapayalnzd, en zel durumlarda bile yanndan gz c eksik olmuyordu, hayr diyecek gc kendinde bulamad bir yazgnn tutsayd, yresini her yandan bir deliler evi dolusu akla kuatan bu amansz a evet diyecek gc de bulamyordu ya, sayg dolu bir rperti nbeti iinde gzlerini yzne diken, beyaz apkasyla yelpazelenen, tere batm bu k, z benliinden ylesine uzaklam grnyordu ki arasra onun kendisine mi, yoksa yalnzca korkulu bir imgeye 69

mi baktm kestiremiyordu kz; generalin gnmda tkez lediini grmt, meyve sularn isteksizce yudumladn grmt, elinde bardayla sallangal iskemlede oturur ken, uykudan bann dtn grmt, austosbceklerinin bakr vzltlar sofadaki glgeleri koyulttuu anlarda, hor ladm grmt, aman dikkatli olun ekselans, demiti ona; srayarak uyanrd, yoo kraliem diye mrldanarak, yoo uyu muyordum, gzlerimi kapamtm o kadar, kralienin, uyur ken drmesin diye elinden bardam aldn bile ayrdetmeyerek, o aklalmaz ikindi, eve soluk solua koup da, bak bugn sana kinatn en byk armaanm vereceim, haberi ni getirene kadar kz, onu usta yalanlarla oyalamt, bu gece on biri be gee bir mucize gerekleecek evet, yalnz senin iin ve kuyrukluyldz gemiti. En byk dkrklklarmzdan biriydi bu, nk bir sredir nice sylentilerin yansra yaylan bir baka sylentiye gre, bakanmzn hayat izelge si, insanlarn kulland zamanla deil, kuyrukluyldzn dnleriyle denetleniyordu, dalkavuklarnn kehanetlerine ku lak asmamalydk, general ancak bir kere grebilecekti kuy rukluyldz, ahnyazs byleydi, yzyl sonra gelip atan bu kasm gecesini, tann aarn beklercesine sabrszca bekle mitik, alglar grla gidiyordu, enlik anlar almyordu, yzyldan bu yana ilk kere, onun zaferini kutlamak amacyla frlatlmyordu enlik fiekleri, herkes onun hayatnn sona erdiini bildirecek on bir metalsi an sesine kulak kabartm t, bakanm Manuela Sanchez'in evinde, atda, anayla kzn arasnda oturarak bekledii Tanr ban kutluyordu; kt belirtgelerle kapl, uursuzluktan kaskat kesilmi bir gn altnda sk sk geni soluklar alyordu, yreinin zld dardan anlalmasn diye Manuela Sanchez'in gecesel solu unu, youn acmaszlm, kr rzgrn ilk kez iine ekiyor du ki, ufukta bell an karlamaya km byc davullar n duydu, uzaktan gelen atlara kulak verdi, kalabaln lava bulam haykrlarn da duydu, z saltanatna bunca yaban c, onlarn yaadklar yllar toplamndan nce varolmu, son70

ra da varolacak bu canimin karsnda korkudan periandlar ve o stnde zamann arln duydu, lml oluuna yand bir an, sonra yldz grd, ite, dedi, oradayd gerekten, yl dz tamyordu, evrenin br yakasma geiini izlemiti, ayn yldzd, buydu kraliem, yeryznden daha yal, gkyz geniliinde acl bir k meduzasyd, yrngesini kar kar katedip milyonlarca yl arasndan kendi kaynaklarna dn yordu; kalay yapraklarnn hrtsn duydular, bakann h znl yzn, ya dolu gzlerini grdler, k, dnyada yl dz ynlarndan, tembel aylarn geciktirdii tanlardan ve yer yz zamannn balangcndan nce varolan okyanus krater lerinden kalma kllerden prl prl bir iz brakp giderken ge neral, salar donmu zehir tohumlar ve uzay rzgrlaryla darmadank, ite kraliem, diye mrldand, iyice bak, n k bir yzyl daha gremeyeceiz onu ve kralie, kuyrukluyl dzn fosforlu parltsnda, yumuack yldz tortularndan, gksel birikintilerden yumuak bir tipiyle aklam salaryla, her zamankinden daha gzel, korkudan ha karmt; ite o sratla anacm Bendicion Alvarado, tam o srada, Manu ela Sanchez gkte sonsuzluun uurumunu grm olacak ki, hayata yapaym diye elini bolua uzatmt ve tutunabilecei tek ey bakanlk mhr tayan o sevimsiz eldi, baka nn, egemenliin sinsi ateindeki korlarda pimi, kzgn, ka t, talana eli. Gkte Cervus'u yerinden eden, yldz erpnden ltl bir toz izgisiyle yurdu buusunda artan bu ltl meduzann dinsel geit treni ok az kiiyi etkilemiti, nk en g inanrlarmz bile, Hristiyanlk ilkelerini yok edecek, yerine nc Ahd'i geerli klacak bu allmadk byk lme bel balamtk, boubouna tan aarmcaya kadar bekledik, eve dndmzde uykusuzluktan ok, beklemek ten yorgun dmtk, enlik sonras, sokaklarda alacakaran ln kadn iileri kuyrukluyldzn brakt gksel pleri spryorlard, yine de aslmda hibir ey olmadma inanmak iimizden gelmedi, stelik yeni bir tarihsel hileye kurban git mitik, resmi yayn organlar, kuyrukluyldzn geiini, reji71

min kt glere kar kazand bir zafer olarak yorumlu yorlard, egemenlii elinde tutan kiinin garip hastalklarn penesine dt sylentisini byk dirim gsterileriyle ya lanlayabildiler bylece, yeni sloganlar bulundu, bakan nemli bir duyuruyla halkna, deimez kararmz, yce kara rmz, kuyrukluyldz bir daha gelene kadar ulusumuza kar grevimizi yerine getirmek, bu grevde kalmaktr diye ses lendi; mzie, fieklere kendi ynetiminin dndaki birtakm olaylar gzyle bakmt, alam koca yaftalarla, 'Sonsuz Za fer Bugnleri lerde de Anlatacak Bymzndr' lklaryla dolduran kalabalklar da duygulanmadan izlemiti, ar tk hkmet ileriyle uramyordu, yetkisini astlar arasnda paylatrmt. Manuela Sanchez'in elinin stnde kor gibi yanan elini unutamyordu, doann yolundan sapmas, evre nin yerlebir olmas pahasna o mutlu an bir daha yaama d n kuruyordu; tutkusu yle youndu ki gkbilimcilerine donanma fieklerinden bir kuyrukluyldz, kayan bir sabah yldz, mumlardan bir ejderha ve gzel bir kadnda sonsuz bir i gemesi yaratabilecek rperticilikte bir yldz bulgusu emretti, oysa onlar yalnzca gelecek hafta aramba gn ikindist gnein tutulacam hesaplayabildiler, saat drtte generalim; peki dedi, tamam, dedikleri gibi lest koyu bir gece bastrd, yldzlar kt, iekler soldu, tavuklar ku lukaya yattlar, hayvanlar akllca sezgileriyle snak arama ya koyuldular ve general, Manuela Sanchez'in alacakaranlk tan geceye dnen soluunu iine ekti, kzn elindeki gl, gl gelere kanp solmutu, ite kraliem, buyurun gne tutulma nz, Manuela Sanchez karlk vermedi, eline dokunmad bi le, soluk alamyordu, gerein dndayra gibiydi, bakan kendini tutamad, elyordamyla uzanp onun elini tutmaya a lt ama bulamad, arand yine bulamad, her yan koklaya rak koca evi dolat, bir uyurgezer gibi gzleri ak, kollarn iki yana sallayarak, nerede olabilirsin ki bamn derdi Manu ela Sanchez, diye fsldyordu, u kara gn tutulmasnda bula myorum seni, acmasz elin, gln rterde; dibi grnmez su72

larda yitmi bir dalgc andryordu, derinliklerde, galvano metrelerin tarih ncesi deniz bceklerini yzer buldu, mzik li alar saatlerin yengelerini, dsel tecim gereleri stakoz lar yine de senin meyan erbeti kokan soluundan bir iz bu lamad ve bu ksack gecenin karanl yarldnda, gerein daha bir parlad iinde, o ikindist saat altda, aarma ya yztutmu gkyznn kara nda, braklm evde, Tanrdan daha yal, daha tasal olduunu duydu, yeryz nn yalnzlnda, sensiz daha da yalnz kraliem, gne tu tulmasnn karanlk gizeminde yolunu yitirmi, sonsuza ka dar, nk egemenliini srdrd uzun yllar boyunca bir . daha bahtmn kara yazs Manuela Sanchez'i o labirentte bu lamayacakt; gne tutulduu gece kam generalim, demi lerdi, birileri Porto Riko'da plena oynadn grmler, ha ni Elena'y bakladklar yerde, ama o deilmi, Papa Mentero'nun orada da grdk dediler, rezil rumbaclar arasnda, yine o deilmi ama, madenin stnde, Barlovento'nun ye rinde Aractaca dans yapyormu, Panama davulunun esini ne uyup koyvermi kendini dedilerdi ama grlenlerden hi biri o deilmi generalim, yer yarlm bu kz iine girmi; ge neral, o gnlerde lme boyun emediyse, lmek iin yeterli fkeden yoksun olduundan deildi bu, aktan lmemeye ac maszca hkm giydiini biliyordu da ondan; hkmdarl nn ilk gnlerinde, bir falcya bavurup da hibir yerde, ne avucunda, ne iskaribil ktlarnda, ne kahve telvesinde, hi bir yerde okunamayan yazgsnn anahtarlarm su anana bakp okumasn istediinde iin asln renmiti, o zaman dan beri biliyordu; bilici sularn durduu anaklarda, kabul salonunun bitiiindeki yazhanede doal bir lmle ld n grmt, doduundan bu yana her gece uyuduu gibi, yzst yere kapanm grd kendini, stnde rtbesiz, a yak niformas, ayanda izmeleriyle altn mahmuzu, sa ko lu bann altnda kvrlm, ya da belli deil, 107 ile 232 arasnda bir ya.

73

Sonbaharnn balangcnda, ls aslnda Patricio Aragones'in cesediyken, onu bu durumda bulmulard, yllar son ra bizler onu yine bu durumda bulduk, yle bir belirsizlik anyd ki, hi kimse, akbabalarn didik didik ettii, denizin derinliklerinden fkrm asalaklarla kapl bu ihtiyar bede nin onun olduuna inanamad. ryp kk bir heykele dnm elinin, patrtl gnlerde inat bir kzcazn ektir dii cefa yznden srekli gsnn stnde durduuna ili kin hibir belirti yoktu, kimliini tamtamna kamtlayacak bir iz de bulamamtk. Olaylarn bizim amzda byle gelime si tuhaf gelmiyordu dorusu, deil mi ki en grkemli gnle rinde bile kiiyi varl konusunda kukuya drecek yeterli nedenler vard, uaklar bile yam doru drst bilmiyorlar d, ne kargaal dnemler grlmt, ba balolarnda sek sen yanda gsteriyordu da, toplantlarda altm, ulusal bay ramlarda krkn bile altnda gsteriyordu. Gvenlik mektubu sunan son diplomatlardan Bykeli Palmerston, lkemizde okunmas yasaklanan anlarnda, onun gerekten grnd kadar ihtiyar m olduunu, yoksa bu ypranmln, bakan lk sarayndaki dzensizlikten, bakmszlktan m ileri geldii ni kestiremediini belirtiyordu: ynla kt parasnn, hay van gbresinin, geitlerde uyuyakalan kpeklerden artan ye mek krntlarnn arasndan gemek zorundaydmz> gmrk lerde hi kimse hibir konuda bilgi veremiyordu, ben de zel dairesinin birinci ktn igal etmi czzamllarla yatalaklar dan yardm istemek zorunda kaldm, beni kabul salonuna g trdler, tavuklar salon hahlarndaki dsel baak tarlalarn gagalyorlard, bir inek, duvardaki bapiskopos portresinin bezini yemeye alyordu; kp gibi sar olduunu hemen anladm, ne konuda soru sorsam ilgisiz bir yant verdiinden deil, kularn akmadklarna zldn syledi, oysa ku 74

lklarndan durulmuyordu odada, tan aarrken bir orman da yryor gibiydiniz, gvenlik mektubu sunma trenini ans zn yarda kesti, duru bir bakla bakt ve elini kulaum arka sna tutarak pencereden darsn, bir zamanlar denizin bu lunduu tozlu ovay gsterdi, lleri mezarlarndan urata cak bir sesle, geen katrlara kulak vermemi istedi, dinle sev gili Stetson, deniz geri dnyor. Bu km ihtiyarn, bir za manlar, ynetiminin ilk yllarnda, hi beklenmedik anlarda, eli palal plak ayakl bir Guajiro Kzlderilisinin koruyuculu unda, gnlnce setii milletvekilleri ve senatrler eliinde kentleri dolamaya kan o byk kurtarc olduuna inan mak gt; ekinler stne bilgi toplard, mallarn durumu na sld, insanlarn davranlar nasld, alanda, mango aalar nn glgesinde hasr sallangal iskemlesinde kitap okur, o gnlerde bandan eksik etmedii ustaba kasketiyle yelpaze lenir, scaktan ii geer gibi olsa da, konuma srasnda en ufak bir ayrntnn havada kalmasna izin vermezdi, evresi ne toplad kadnlarla erkekleri kk adlar ve soyadlaryla arrd, sanki btn ulus, halknn nfus kt, istatistik ler ve sorunlar belleine kazlmt; gzlerini amadan ar d beni, gel bakalm Jacinta Morales, dedi, geen yl gre tutup yere ykt ve bahis sonucunda bir ie hint ya diplettirdii olana ne olmutu; ya sen Juan Prieto, dedi bana, so lucanlar kulandan dklsn diye okuyup flediim damz lk boan ne oldu, ya sen Matilde Peralte, u kaak kocan sa salim geri getirmem karlnda bakalm ne vereceksin bana, bak burada, boynuna ip dolayp srdk buralara; bir daha yasal einden, biricik karndan kaarsan zindanlarda rtrm seni diye uyarmt kocay, sonra verdii cezay he men uygulama tezcanll iinde, kasabn birine, hileye ba vuran bir veznedarn ellerini halkn gz nnde kesmesini buyurmutu; bahelerden birinden domates toplad, ziraat memurlarnn nnde bir uzman havasyla tatt domatesleri, bu toprak, dedi, erkek eek gbresi istiyor, devlet stlenmeli bu ii, diye buyurdu, sonra halk arasnda dolamaktan vazge75

ip pencereden bana seslendi, kahkahadan krlyordu, sen ha Lorenza Lopez, yirmi yl nce bana armaan ettii diki makinesi ne olmutu, sordu, ben de, cartla ekti genera lim, dedim, unutmayn ki, ne eyalar ne de biz insanlar daya nabiliriz bir hayat boyu; o, tam tersini ileri srd, dnya son suzdur, dedi, sonra sokak ortasnda yolunu bekleyen resmi zevat hie sayp tornavidayla makine yana sardd, balad makineyi skmeye, arasra aresizlikten boa gibi homurdanyordu, yz gz ya iinde kalmt, gelgelelim saat sonra makine, ilk alnd gnk kadar iyi dikmeye balam t, nk o dnemde, gnlk hayattaki en ufak bir terslik onun gznde en nemli devlet sorunu kadar byk bir nem tayordu, mutluluk datarak, asker kurnazlyla l m tavlayabileceine yrekten inanyordu. Bu elden ayaktan dm ihtiyarn bir zamanlar onca byk bir egemenlik sr drdne inanmak gt dorusu, bir zamanlar saat ka di ye sordu mu, siz nasl buyurursanz yantn alrd, doruydu da, saatleri iine geldii gibi deitirmekle yetinmez, resmi tatil gnlerini de oynatrd, tek istei, tatilden tatile, o plak ayakl Kzlderilinin, ala suratl senatrlerin ve her ky ala nnda en gzpek horozlarla dvmeye hazr ei bulunmaz horozlarnn eliinde btn lkeyi dol aabilmekti, bahisleri kendi eliyle yazard, dv ukurunun temeli kahkahalarla sarslrd; bakan, mzik sesini, havai fieklerin grltsn bastran o garip, borazans kahkahalarndan birini att m, bizler de glmek zorunluunu duyardk; o susunca, iimize bir ac kerdi, onun horozlar bizimkileri kertti mi, rahat bir soluk alr, sevinten haykrmaya balardk; horozlarmz yenilmek zere yetitirirdik, yle ki bir tanesi bile yzmz kara karmad, zavall Dionisio Tguaran'n uursuz horozu nu saymazsak, garip, kudretlinin boz horozunu bir saldrta sugtrmez bir ekilde yere ykmt; nce bakan kotu u kura, kazanann elini skt, sen aslan gibi bir adamsn dedi tatl bir sesle, bunca zaman sonra birinin, istemeden de olsa kendisini yenilgiye uratmasndan keyiflenmiti, u krmz 76

horoza ka para istersin, dedi, Dionisio Tguaran titrek bir sesle, horoz sizindir generalim eref benim, karln verdi sonra cokun kalabaln, mzik seslerinin, kahraman krm z horozu karlnda kendisine verilen alt soylu horozu ay dnlatan fieklerin arasndan evine yrd, nedense yatak odasnn kapsn kilitledi o gece, bir kantar kaba dolusu i ki iti, sonra haman ipiyle ast kendini zavall;, general, mut lu gelilerinden sonra arkasnda nasl uzun bir ller zinciri braktn, anak-yalayc muhafzlarnn, adlarm doru d rst karamad tanlarm hain damgasyla sonsuza dek mahkm ettiklerini bilemezdi ki, armadillo yryyle^ ar dnda keskin terden bir iz brakarak, sakallar uzam, lkeyi boydan boya taryor; anszn bir evin mutfanda, yardma hazr bir bykbaba kimliiyle beliriveriyor, ev halkn korku dan sapr sapr titretiyordu, su kabayla bakratan su alyor, orba anana dahp et paralarm yakalayp karyordu, ok en, ok doal bir hali vard, girdii evin bu urayla sonsuza dek damgalandn dnmyordu, herhangi bir po litik hesap ya da sevgi gereksinimi de yoktu bu seferki davra nnn kknde, iinden yle geliyordu, gc, sonbaharnn doruunu yanstan usuz bucaksz bir batakla dnmemi ti daha, gzlerimizin nnde kaynandan fkran deli dolu bir alayand; aalara elini sallasa, yemiler bitiyordu dal larda, onun buyruuyla geliip serpiliyorlard, hayvanlarla in sanlar, esenlie kavuuyorlard; yamurun, ekinlere zarar verdii blgelerden alnp kurak topraklara gtrlmesini bu yurmutu ve dedii olmutu da efendim, gzmle grdm, kendisi daha bu gcne inanmazken, ok nceden yaylmt efsanesi, kendisi daha belirtgelerin, karabasan yorumlayan bilicilerin tutsayken, tepesinde bir ku tt diye, biraz n ce kt yolculuu yarda kesiveriyordu szgelimi, annesi Bendicion Alvarado ift sarl bir yumurta buldu diye halkn nne kn erteliyordu, her yere peinden giden, onun as la veremeyecei sylevleri veren tez canl senatrlerle millet vekillerini de defetti bandan, nk dnde kendisini bom77

bo, kocaman bir evde grmt, evresine doluan, gri smo kinler giymi soluk yzl adamlar, kasap baklaryla delik deik ediyorlard gvdesini, glmsyorlard, ylesine hnla saplyorlard baklarn, ne yana dnse, ya yzne, ya gzle rine dorultulmu bir kama kyordu karsna, bu kurban treninden pay almaya kararl kan iici, gle, suskun cellat larn arasna kstrlm grmt kendisini ama ne fke du yuyordu ne de korku, yaam gc ekilip gittike artan, yo unlaan bir erin duygusu bastryordu, sanki arlkszd, p rl prl bir saflktayd, katillerinin glmseyilerine glmse yerek karlk veriyordu, beyaz badanal duvarlar z kanyla kzllaan bu dler evinde evet, onlar adna da glmsyordu, kendi adna da; yalnz dnde olu olarak grd biri, kasna bir bak saplaynca, son soluu da utu gitti, z ka nma bulanm bir battaniyeyle yzn rtt, yaarken tan mayanlar, ldkten sonra da tanmasnlar; ama canekiirken rpnlarm, o kaslmalar ylesine sahici gibiydi ki, can dostum salk bakanna bu dten sz amadan edemedim; bakan, buna tpatp benzeyen bir lmn tarihte bir kez da ha getiini syleyerek, onu bsbtn aknla drm t, yaa generalim efendim, General Lautaro Munoz'un say fa ular dalanm koca kitaplarndan birinde byle bir olay okumutum; tpatp aynsyd anacm, stelik yk okunur ken, dnde unuttuu bir ayrnty da anmsamt, anszn bana ktklerinde, ortalkta yaprak kmldamazken, ba kanlk saraynn btn pencereleri birden alvermiti, hem bedenindeki yaralarn says da ykde belirtilen kadard, tam yirmi tane; bir haftaya kalmadan, korkun bir rastlan t sonucu d doruland, senato ile yksek mahkeme, kor sanlarla onlara yardaklk eden silhl kuvvetlerin saldrsna urad, anl atalarmzn grkemli bayra yanp kl olmu tu; bakanlk balkonundan, alevleri gece ok ge saatlere ka dar izleyebiliyordu, yine de, general hazretleri, temel talar n bile almlar haberiyle kageldiklerinde, yz hi dei memiti, saldry dzenleyenleri, herkese ibret olacak bir ce78

zaya arptracana andimiti, gelgelelim hibiri yakalana mad, bize atalarmzn evine tpatp benzeyen bir ev yaptra cana da sz vermiti ama evin kara ykntlar ta gnmze kadar hi el srlmeden durdu; bu karabasann cinlerini de fedeyim kaygsyla kolunu bile kprdatmad, tam tersine, es ki cumhuriyetin yasama ve yarg organlarm yrrlkten kal drd hemen, artk ynetiminin ilk yllarndaki gibi grn kurtarma zahmetine katlanmyordu, senatrlere, milletvekil lerine, yksek yarglara bol keseden onur ve para datt, onlar mutlu ve uzak birtakm eliliklere srd; yannda yal nzca bir an bamn ucundan ayrlmayan palal Kzlderili'nin ssz glgesi vard artk, itii suyun, yedii yemein tadna o bakyor, hep biraz uzanda duruyor, evimde kapy bekliyor du; bu yzden bakann gizli sevgilim olduu dedikodusu ye ri g tutmutu, aslnda, ayda bir iki kere, iskambil fal bak trmak iin geliyordu bana, evet o yllarda kendini lml sa nyordu, kukuculuk gibi bir erdemi vard, yanl yapmaktan kanmyordu, kyl igdlerinden ok kt destesine bel balyordu, karma getii ilk gn kadar kaygl ve yalyd hep, tek sz sylemeden, ayalar karakurbaa karn kadar przsz ve gergin avularn nme uzatyordu, uzun el okuyuculuu sanatm sresince byle ellere ne nceleri rast lamtm ne de sonra rastladm, iki avucunu ayn anda, ses sizce ve yalvarrcasna masaya brakyordu, onulmaz bir are sizlik iinde ve bana yle tasal, yle umutsuz grnyordu ki, atlak ayalarndan ok, yatmak bilmeyen hznyle, du daklarnn titreyiiyle, kukunun yiyip bitirdii ihtiyar yreiy le ilgileniyordum; o gnlerde bildiimiz btn falclk yn temleri avularnda smsk tuttuu kara yazgy apak gste riyordu, daha desteyi keser kesmez, ktlar, bozbulamk a murlu suya dnyordu, fincannn dibindeki telve, amura kesiyordu; kendi geleceine, mutluluuna, davranlarnn akna ilikin ipularnn tm silinmiti, te yandan onunla alpverecei olan herkesin yazgs asndan hepsi apak or tadayd, anas Bendicion Alvarado'yu o ihtiyar halinde, gzle79

ri renkleri bin glkle seerken, ecnebi adl birtakm kular boyarken grmyor muyduk, o zehir buusu saan odalarda zavall anacm, kentimiz korkun bir kasrgayla allak bul lak oluyordu, tad kadn adna hi de yaramayan bir du ruma dyordu, yeil maske takm, eli kll bir adam gr mtk, aclar iindeydi, dnyann hangi blgesinde olduu nu soruyordu, iskambiller adamn her sal, teki gnlerden daha byk bir hzla generale yaklatm sylediler, yaa, de di, peki adamn gzleri ne renkti, iskambiller, bir gz a tutulmu erbet renginde, dediler, br gzyse karanlkta duran erbet gibi, yaa dedi, peki neydi bu adamn niyeti, ite o zaman son kere iskambillerin srrn akladm ona, yeil maske, dedim, dnekliktir, ihanettir, yaa dedi byk bir g venle, kim olduunu anladm bile, Allah belsn versin diye haykrd, Albay Narciso Miraval'mi, en sevdii yaverlerin den biri; iki gn soma durup dururken, kendi beynine bir kurun skverdi adamcaz, zavall; bundan sonra ulusun yaz gs ve tarihi hep iskambillerin kehanetlerine gre ayarlanr oldu, bir gn esiz bir kadn biliciden sz edilinceye kadar, yanlmak bilmeyen sulardan lmn srrn zyormu, ge neral gizlice onu yoklamaya gitti katr srtnda, eli-palah ko ruyucu meleinin dnda tank almad yanma, ta tepelere, bi licinin torununun torunuyla oturduu tepelere, ocuklu bir torun torunu, geen ay lm kocas, giderayak onu gebe brakm; bilici, yar yatalak yar krd, general onu kapka ranlk br yatak odasnn ta dibinde buldu, kadn ellerini a nan stne tutmasn syleyince, sular yumuak, ierlerden vuran duru bir ltyla yandlar^ kendini grd suda, tpatp kendi, yerde yzst yatyordu, rtbesiz, ayak bir nifor mayla, izmeleri ve altn mahmuzuyla, buras neresi diye sor du, uyuyan sulara bakt kadn, bundan geni bir oda deil, dedi, masay andran bir ey grnyor, bir serinletici, deni ze bakan bir pencere, duvarlar beyaz, at resimleri var duyar larda, ejderha resimli bir bayrak, yaa dedi yine, kabul salonu nun bitiiindeki yazhaneyi hemen tanmt, peki, kt m 80

olacak lm, diye sordu kadna, kt bir hastalk sonucunda m, hayr, dedi kadn, uyku srasnda, hi ac ekmeden, yaa dedi yine, peki ne zaman diye sordu titreyerek, geceleri ra hat uyuyabilirsin, dedi kadn, nk benim yama gelmeden ana lm yok, 107 yandaym, yalmz 125 yl da amaya cak bu sre general; yaa, dedi ve bir rpda zavall, hasta ka dn yatanda bouverdi, kimse lmnn nasl olacam renenlesin diye altn mahmuzunun kaysyla bodu kadn, hi ii yanmadan, rpermeden, usta bir cellat gibi, bu dnya da kendi eliyle ldrme onurunu balad tek canl -hay van ya da insan, savata ya da barta- bu zavall kadncaz d. Sonbaharnn gecelerinde buna benzer hunharlklarn annca, yrei burulmuyordu, tam tersine, neyin yaplmas, neyin yaplmamas gerektii konusunda rnek dersler diye deerlendiriyordu bu tr olaylar, hele Manuela Sanchez'in tutulan gnein karanlna karndan sonra, zorbalnn doruunda yaamaktan byk tat alyordu, cierlerini yakan aldatlma fkesini birazck hafifletebiliyordu bylece, rzg rn mandalina aalarndaki kk anlarna kulak vererek hamaa uzanyor, uykusunu zehreden bir kinle Manuela Sanchez'i dnyordu, topran, denizin ve havann btn gleri, kzn ardna dmlerdi; hi iz brakmadan, gherile llerinin insan aya dememi blgelerinde onu aryor lard, nereye gizlenmi olabilirsin anasn bellediimin, diye dnyordu general, benim elimin uzanamayaca, buyruk veremeyeceim bir yere mi gizlendim sanyorsun anasn bel lediimin; yrei kabarnca, gsnn stndeki apka da k mldyordu, fkeden kendinden gemi yatyordu, anasnn bitimsiz sorularm yantsz brakarak; olum, neden gnein tutulduu ikindiden bu yana tek sz kmad azndan, diyor du kadncaz, karlk vermiyordu, bover ana deyip kalk yor, kan fkeyle, kocaman, ksz ayan sryordu, onul maz bir yara almt gururu, neden, neden bunlar bama gel di, tabii eolu eeklik ettim, eskisi gibi yazgma yn ver meyi baaramadm, bir orospunun evine anasnn izniyle giBakan Babamzn Sonbahan

81/6

rip ktm, Francisca Linero'nun, Vereda de los Santos Higuerones'teki serin, ssz iftliine byle mi girmiti oysa, o za manlar hkmdarln gzle grlr yz, kendi z yzyd daha, Patricio Aragones'inki deil; kapy vurmadan, koca man guguklu saatin on biri alma kulak vererek, o ezgiye uyarak gnlnce dalmt iftlie; ben o srada, taraadan al tn mahmuzun metalsi tangrtsn duydum ve bir ahmerda n andran, tula zemine gvenle basan bu admlar ancak onun atabileceini sezdim, general, daha taraann i kapsn dan girmeden, iliklerimde duydum onu, sapsar trlarnn arasnda bir ulluk, saat on bir trksn tutturmutu, sonra saaklardan sarkan muz hevenklerinin zl kokusuna ks m bir lavanta iei, evet o uursuz austos salsnn , avludaki muz aalarnn yeni yeeren yapraklarndayd, ko cam Poncio Daza'mn tan aarrken vurup arka ayaklarndan ast ve ballar kaplan derisi eritlerle kabuklarndan akan muz hevenklerinin yanna kanamaya brakt geyik ls nn stnde gnlnce oyalanyordu. Bir dtekinden daha iri, daha ciddiydi bakanm ilk bakta, izmeleri amura bu lanmt, ceketi terden srlsklamd, silh kuanmamt, ar kasnda, eli palasnm kabzasnda kprtsz dikilen plak ayakl bir Kzlderili'nin glgesi koruyordu onu; ben o ka nlmaz gzleri grdm ve uyuklayan gen kz elini; en yakn daldan bir muz kopard, azn aplatarak, gzlerini ekici Francisca Linero'dan ayrmadan itahla yedi, kadncaz, ye ni gelinlere zg utangalyla ne yapacan kestiremeden bakyordu, gnln elendirmeye gelmiti buraya ve ona kimse engel olamazd. Yanma oturan kocamn rkek soluk larn duyuyordum, ikimiz birbirimizin ellerini tutarak ylece kaldk, bu anlalmaz ihtiyarn, beni grd andan sonra gzlerini bir an stmden ayrmayan, kapnn iki adm beri sinde muz stne muz yiyip kabuklar omuzunun stnden arkaya avluya frlatan bu ihtiyarn inat baklar altnda kartpostal yreklerimiz, byk bir korkuyla birlemiti, b tn hevengi bitirdikten, l geyiin yannda bombo bir dal 82

braktktan sonra plak ayakl Kzlderili'ye bir iaret verdi, Poncio Daza, bir dakikalna dostum Kzlderili'yle gider mi siniz, diye buyurdu, azck iim var; korkudan lecektim ne redeyse, yine de canm kurtarmak iin tek arenin, kendimi onun ellerine brakmak olduunu sezmitim, yemek masas nn stnde, dantellerin arasnda bedenimin yolunu bulmas na yardm ettim, amonyak kokan soluu iimi altst etmiti, penesiyle yrtp att donumu, parmaklaryla oram buram yoklad, Tanrm ne feci, ne talihsizlik, o sabah geyiin derdi ne dm ykanamamtm, uzun kuatmalardan sonra me ramna erdi ama arabuk, beceriksizce, olduundan ya da ha yahymasma, ya da ok daha gen, iini ne zaman bitir diini anlayamadm dorusu, ama elinden geleni yapmt, derken gen irisi, yapayalnz bir ksz gibi scak gzyalar na bouldu, yle yrekten alyordu ki, yalnz ona deil, dn yadaki btn erkeklere acmak geldi iimden, parmaklarm la alnn ovuturdum, yattrmaya altm, zlmeyin gene ral, hayat uzundur, bu arada palal adam, Poncio Daza'y muz korusuna srklemi, para para doramt. Dilimle rin incelii yznden gvdesini bir trl biraraya getireme dik, domuzlar didiklediler zavally; baka kar yol yoktu, de di bakan, ldrlmese, can dmanm kesilirdi hayat boyu. Saltanatna ilikin bu imgeler ta uzaklardan gelip gelip vuru yor, gcnn youn tuzundaki sulanmay grdke buruklu u artyordu, evet, bir tutulmay bile kurnazca deerlendire memiti, domino masasnda General Rodrigo da Aguilar'm buzlu baklarnn karsnda, anszn kara bir fke titretiyor du iini, palah koruyucu meleinin eklemlerine rik asit keli beri, kendini emanet ettii tek silhl kii, generaldi; y leyken arasra, acaba diyordu, tek kiiye bunca gven ve yet ki bama bunca derdi am olmasn, kendisini yabanl bl geler lideri kisvesinden ayran, doal yapasn kazyp nce den uygulanmam hibir karar akl edemeyen sarayl bir ya talaa eviren, aziz dostum deil miydi, halka baka bir yz gstermek gibi salksz bir zm getirmiti, oysa eski iyi 83

gnlerde, Kzlderili, yalnzca palasn savurarak tekbama kalabalklar yarabiliyor, aln alaklar, hkmdarnz geli yor diye naralar atarak tekbama bir yol amaya yetiyor da artyordu bile, trende o alk tufannda, gerek yurtseverler le sahteleri birbirlerinden ayrdedemiyordu tabii, Allah kah retsin, en byk yaygaray koparanlarn, yaa, aslan diye hay kranlarn en tehlikeli hainler olduunu o zaman nereden bi lebilirdik, general general ok yaa; oysa imdi tersine dn mt iler, bunaka tutkularnn zincirini koparp kamay baaran, rahmi lm saan o kralieyi bulmakta bu silhlar hibir ie yaramyordu, Allah kahretsin diyerek her eline ge eni yere atyordu; belli bir neden yokken oyunlar yarda ke siyordu, birdenbire dnyada kendisinden baka herkesin bir yer edindii saplantsyla bungunlua kaplyordu, ondan ba ka herkesin; bu erken saatte gmleinin terden srlsklam ol duunu ve denizin buusundan ykselen le kokusunu ayrdederek; fitndaki ince flt szlaym, burulu havann nemi ne yoruyordu, sylediklerine kendi de inanmadan; pencere nin nnde, kmltsz, kentin garip klarna bakarken, dn yadaki tek canllar, vakf hastanesinin saaklarndan korkuy la uua geen akbaba srleriymi gibi geliyordu, bir de, alandaki kesinde, hkmet konann penceresindeki ihti yarn varln duyup rperen, bastonunu tella onun yz ne doru sallayan, anlayamad, doru drst duyamad yi ne de o bunalmn etkisiyle kt bir belirtge olarak yorumla d birtakm szler haykran kr dilenci, uzun, yasl bir pa zartesi gnnn sonunda da, nemdendir diye yinelemekten geri kalmad, kendini avuttu, uyku ilac iesinin buzlu camndaki isentiye kulak vererek uykuya dald, srayarak uyand birden, kim var orada; yalnzca kendi yreiydi, tan aarr ken horozlarn acayip suskunluu yznden ii daralmt; o uyurken, evrenin gemisi sanki bir limana varmt, buularda yzyordu, lm, olur olmaz belirtgelerden de, insan kafa snn yaratt en gelikin bilimlerden de daha iyi kavrama ye^ tisine sahip gk ve kara hayvanlar korkudan t karmyor84

lard, hava yoktu, zaman yn deitiriyordu; yerinden kalkar ken, her admda yreinin biraz daha sktm, kulak zarnln atlayacak hale geldiini, burnundan kaynar sular boan dn duyuyordu, lm ite, diye dnd, niformas kana batm; yok generalim, kasrga yznden bunlar, ei grl memi bir kasrga, Karayiplerin eski bitiik dzenini altst et ti, adalar darmadan savurdu telere, korkun sinsi bir afet; yalnz o, garip nseziyle, daha kpeklerle tavuklarn ka mas balamadan bireyler olacan anlamt, kasrga y lesine anszn bastrmt ki, korkudan lgna dnen grevli lerin yaratt kargaada doru drst bir kadn ad yaktra cak zaman bile kalmamt; denilenler doru generalim, diye geldiler yanma, evet, lke cehenneme dnmt, kaplar, pencereleri uzun srklarla desteklemelerini buyurdu, geit lerde nbetileri yerlerine baladlar, tavuklarla inekleri ze min kattaki yazhanelere kilitlediler, rkye kaplm bu ka ranlklar beldesinin en byk alanndan son snr tama ka dar her yerde, her ey olduu yere akld, bakann verdii kesin buyrukla ulus, yerinden kprdayamaz hale geldi, ilk pa nik belirtisinde, nce iki kere havaya ate edilecek, sonra vur emri verilecekti, yine de dne dne esen, kurun geir mez kaplarda jilet atlaklar aarak inekleri nne katan rzgrlarn kesici gcne kimsecikler engel olamad; dili ba lanm, kendine sorup duruyordu, enlemesine yaan bu ya murun gmbrts de nereden geliyor, volkanik pskrtlerle balkon ykntlar, orman ve deniz dibi hayvanlarnn kaln tlarn kusuyor yamur; kafas, tufann ne boyutlara ulat n kavrayabilecek kadar duru deildi, sellerin arasnda aylak aylak dolayor, aznda misk otunun enisi, neredesin ki a zna tkrdmn Manuela Sanchez'i diye mrldanyordu, Allah kahretsin, hangi delie girdin de cmn kudurgan se li yakana yapamad? Kasrgay zleyen dinginlikte, kendini en yakm adamlaryla birlikte, bir zamanlar kabul salonu olan ykntlar denizinde bir kaykta yzer buldu, kreklere asldlar, hibir eye toslamadan arabalarn durduu blme85

den ktlar, palmiye ktklerinin, alann yklm direkleri nin arasndan getiler, doru katedralin l krfezine; bir an generalin ii bir sezgi kvlcmyla yand, hibir zaman ege menliine tam anlamyla sahip kamamt, kamayacakt da, ii bu ac kesinlikle ezilirken, kayk, durmakszn deien seyreklikte boluklara doru yol ahyordu; mihrabn stn den sarkan zmrt salkmlarna doru, diri diri gmlm genel valilerin, by zlmesine kurban gitmi piskoposla rn ve generalin, okyanus denizleri amirali adna kemikleri aramzda kalsn diye yaptrd bombo trbenin karavelayla ssl granit burnunu geerek, papazlar evinin kanaln aarak iavluya girdik, eit eit moyara balklarnn, Hint smbllerinin, gnebakanlarn iice yaad beton zemin, kl bir cam kavanoza dnmt, Biscayan rahibeleri ma nastrnn i kapayc derelerinden hzla getik, braklm hcreleri, mzik odasnn gizli havuzunda yzen arp, yemek hanenin uyuyan sularnn derininde uzun, st yemeklerle donanm bir masada, sulara kaplp boulmu bir bakireler soyu grdk; bakan, kl gn altnda bir zamanlar ken tin bulunduu o geni, gls boluu grd bir pencereden ve o zaman, generalim denilenler doru, szlerine inand, evet, bu bel ben Manuela Sanchez'in ansndan kurtulaym diye dnyann bana geldi, Allah kahretsin, Tanrnn yn temleri bizimkilere gre ne kadar da acmasz diye dnd, bir zamanlar kentin durduu, imdi usuz bucaksznda dnya kadar boulmu tavuun yzd amurlara bakyor du; bu amuru yarabilen tek nesneler, katedralin kuleleri, iaret fenerinin ldad, genel valilik mahallesinin ta ve krgir yaplarndaki gnelenme taraalar ve siklonda gemi leri batm son tanrtanmaz gmenlerin barnd eski tut saklar limanndaki adalar dizisine dnm ihtiyar tepeler di, bizler, ulusal renklerimize boyanm kayn, yosun bala m tavuk lleri arasndan usulca szln gzlerken, onun hznl gzlerini, solgun dudaklarn, yalarn dur mas, gnein yeniden parlamas iin ha karan dalgn elini 86

de grdk ve el, boulmu tavuklara hayat verdi, sulara geri ekilmelerini buyurdu, ekildiler; bir curcunadr gidiyordu, an sesleri, enlik fiekleri arasnda, yeni yaplara ilk talarn konulusu kutlamrken, kasrga denilen canavar pskrtebilen en gl bymze alk tutmak amacyla binlerce kii alana koarken, biri, koluna girip bakanmz balkona kar d, nk o gn halk, her zamankinden daha byk bir ge reksinim duyuyordu onun yattrc szlerine, tam ieri eki lecekti ki, her azdan ayn anda ykselen ya ya ya a a a, general general ok yaa l, uursuz denizlerden esen bir rzgr gibi barsaklanna sapland, ynetiminin ilk yllarn dan bu yana, ayn anda kentin tmne grnmenin yaratt gvensizlii yakndan bilirdi, szckler dudaklarnda dondu, lmcl bir kafa duruluuyla cesaretsizliini kavrad, lgn kalabaln karsna boy hedefi olarak dikilme gzpekliini ne imdi gsterebilecekti, ne sonra, asla, bizler alandan o uucu imgeyi grdk yalnzca, ayak niformal, elle tutul maz bir ihtiyarn, bakanlk balkonunda sessizce ha kard n, bizleri kutsadn ve hemen ieri ekildiini grdk, ne var ki, o kaypak imge, onun orada olduuna gvenmemize yetti, kent dndaki konan tarihsel mandalina aalar al tnda, bizim uyuduumuz ya da uyank kaldmz saatler bo yunca, o bizleri gzetliyordu, sallangal iskemlesinde dle re dalmt, anas Bendicion Alvarado'nun sukabandan sil keledii ekirdeklerin sesine kulak veriyordu, saat te bast ran scakta, titreyerek izledii anas, kmesten iri bir tavuk yakalad, kolunun altna kstrd gibi hayvann boynunu koparverdi, ama sevecenlikle, bir yandan da yumuack, ana sesiyle ve gzlerimin iine bakarak, byle habire dnmek ten, doru drst yememekten verem olacaksn oul, diyor du, bu akam yemee kalsana diye yalvaryordu, canekiirken kolunun altndan kurtulmamas iin iki eliyle yapt boazlanm tavuu gstererek akln elmeye alyordu, peki ana, dedi, kalaym, gnbatmma kadar, gzleri kapal, ylece oturdu sallangal iskemlede, uyumadan, tencerede 87

kaynayan tavuun tatl kokusunun uyuukluuyla, bu arada hayatlarmza yn vererek, nk yeryznde tek gvence miz, onun orada olduunu bilmemizdi, ne veba, ne kasrga, ne Manuela Sanchez'in evirdii dmen, ne de zaman ileye bilirdi ona, bizim admza dnenimizdi, kurtarcmz olma mutluluuna kendini adamt, karmza aykr hibir karar vermeyeceine ilikin inancmzdan tr gvenliydi, btn bu bellarn altndan yalnzca aklalmaz cesareti ya da son suz uyankl araclyla kalkmamt ya, iimizde yazgm zn gerek boyutunu derinlemesine bilen tek kii oydu, nasl m ulamt o noktaya anac, yle, doudaki son snra, ulusun onurunu savunurken ehit den son askerin adnn ve lm tarihinin kazdd son tarihsel mezar tana doru ktm yolculuun sonunda, komu lkenin karanlk, buzlu kentini grmt ve o bitmez isentiyi, is kokan sabah sisini, elektrikli tramvaylara binmi takm elbiseli, ssl adamlar, balar sorgulu beyaz Fransz kadanalarnn ektii gotik ce naze arabalarn, aristokrat llerini, katedralin basamakla rnda gazete ktlarna sarnp uyuyan ocuklar grnce, th Allah kahretsin, ne acayip adamlar bunlar, diye haykr mt, air mi ne bunlar, deiller generalim, egemenlii elle rinde tutan Gotlar bunlar dediler ona; yolculuktan bamba ka bir aydmlanla dnmt, evet, bu rm guava kokan rzgrla, bu pazar yeri kargaasyla, yoksulluun u anayur dunda karanlk inerken insann iine ken derin hznle boy lebilecek bir ey yoktu dnyada, snrlar amayacak t artk, hayr, dmanlarnn dedii gibi koltuundan kalk maktan korktuundan deil, bir erkek, ormanda biten aaca benzer anacm, inlerini ancak avlanacak bir ey bulmak iin brakan yabanl hayvanlara benzer de ondan dedi, siesta saatinin lmcl kof duruluuyla yllar ncenin uyuuk bir austos perembesini anmsayarak, o gn, tutkusunun kstl ln itiraf etmiti, baka lkelerden, baka zamanlardan gel me bir savaya amt yreini, yazhanesinin scak glgele rinde karUad bir dosta; iine kapah bir gen adamd, ki88

birli biri, bir yalnzlk damgasyla ayrdyordu tekilerden, eikten admn atp atmamakta kararsz, kmldamadan dur mutu bir sre, lo a, kzgn scakta yaklm salkm tts sne alana kadar, neden sonra, dner iskemlede oturan, yumruunu plak masaya dayam ihtiyar tanmt, ylesi ne sradan, zelliksiz biriydi ki kamuoyunun tanmna hi mi hi uymuyordu, ne yardmc vard yannda, ne de silhlyd, gmlei bir lmlnn teriyle srlsklam, akaklarna ba a rsn gidermek iin ate iei yapraklar sarmlar; demek karmdaki paslanm ihtiyar, ocukluumuzda rnek belledi imiz bymz, zafer dlerimizin en soylu imgesiydi, ina nlmaz gerei kavraynca, yazhaneye girdi, baarlaryla ta nnmay haketmi birinin duru, salam sesiyle adn bildirdi; ekingen, yumuak bir tutula elimi skt, eli bir piskoposun eli gibiydi; general, kendisinden amac belirsiz bir dava uru na silh ve yardm isteyen bu yabancnn byk tasarlarn byk bir ilgiyle dinledi, bu dva sizin de davanz saylr ekse lans; Alaska'dan Patagonya'ya kadar yeryzndeki tutucu y netimleri silip atacak toplu bir sava adna donanm ve siya sal destek istiyordu; kayglar generali de etkiledi, neden bu bataa saplandn sanki, diye sordu, neden lmek istiyorsun ki Allah kahretsin; yabanc, en ufak bir alakgnlllk bile gstermeden, insann yurdu uruna lmesinden daha byk bir onur yoktur ekselans demiti, general glmsemiti, acmt, eeklik etme, olum demiti, yurt demek sa kalmak demektir hepsi bu, sonra masada duran yumruunu am, ona avucundaki ufack misketi gstermiti, u grdn me ret, ya vardr ya yoktur, ancak avucunda tutuyorsan sahibi olursun, ulus da byledir ite, demi srtn svazlayp yoluna gndermiti olam, hibir yardmda bulunmadan, tek sz vermeden, kapy rten yaverine, biraz nce kan adamn peini brakn artdc diye buyurmutu, gzaltmda tutmaya a lmayn demiti, ate bunun iliklerine ilemi, boka yaramaz arik. Siklondan sonraki dneme kadar bu deyimi bir daha duymadk azndan, o dnemde siyasal tutuklular iin yeni 89

bir af karmt, btn srgnler yurda geri dnebilecekler di, tabii yazar izerlerin dndakiler, onlar asla, dedi, onla rn iliklerine ilemitir ate, yalazlanan cins tavuklar gibi, bir tek ie yaramazlarsa hibir boka yaramyorlar, politikaclar dan beter bunlar, papazlardan bile, siyah-beyaz ayrm da g zetmeyin, brakn srgnler dnsnler, ulusumuzun yeni y netimi herkese mledilsin, bakann yeniden glenen silhl kuvvetlerin desteiyle eski egemenliine kavutuunu bilme yen kalmasn; bakanlarn Kzl Ha'm gezgin hastaneleri ve saha adrlaryla pazar gnleri kumsalda ailece piknik yaptk larn renince, yabanc yardmla gelen besin, ila ve halk sal gerelerini yksek rtbeli subaylar arasnda datma m myd, ka gemi yk plazmay, tonlarla st tozunu sa lk bakanlna satmlard, salk bakanl da vakf hastane lerine yeniden satmt bunlar, genelkurmaydaki subaylar, yeni szlemeleri, ulusa taze kan verilmesi yolundaki prog ramlar okur okumaz yksek ilkelerini hemen bir yana att lar, btn bu iler, Bykeli Warren'in, ulusuna ait gemile re karasularmzda kstlamasz avlanma hakk tannmas kar lnda devletimize verdii kredilerle yrtlyordu; cehen neme kadar, bu mereti ancak avucunda tutarsan sahibi olur sun diyordu o, bir daha ad san duyulmayan o servenciye gsterdii misketi anmsayarak, yeni kalknma hamlesinden gurur duyuyordu gerekten, en ufak ayrnty bile sesiyle, be deniyle bizzat ynetiyordu, ynetiminin ilk yllarndaki gibi bataklklarda, banda avc apkas, ayanda izmelerle dola yordu, kendisini yapayalnz grd boulmu adam dlerindeki kentten bambaka bir kent yaratlacak burada, an na uygun bir kent, u evleri ltfen kaldrn diyordu mhendis lerine, uraya yerletirin de ayak altnda durmasnlar; onlar da yerletirdiler, u kuleyi metre kadar ykseltin de halk, uzak denizlerdeki gemileri grebilsin; ykselttiler, ltfen u rman yatan deitirin; deitirdiler; yanlglara dme den, yreklilii hi elden brakmadan balanmt bu kalkn ma hamlesine, o heyecanla gnlk devlet ilerinden ylesine 90

uzak kalmt ki ocuklar sorunu ortaya atldnda, pat diye anszn toslayverdi geree, dalgn bir yaver azndan kar mt; yzd buluttan aalara uzanp, hangi ocuklar, di ye sordu general, bizim ocuklar efendim, iyi ama hangileri Allah kahretsin; o gne kadar, milli piyangoda ekim ilemi ni yrten ocuklarn ordunun elinde olduunu kendisinden gizlemilerdi, gizlemeseler, neden hep bakann biletinin ka zandn aklarlard ocuklar, kendilerine bavurup yakman ana babalara sylentilerin asl olmadm bildiriyor, akla ya kn yantlar uyduruyorlard, hep hainler yayyor bu sylentile ri, klann nnde gsteri yapanlara ate alyordu; giritii miz toplu bir kym da gizlemitik bakandan, srf keyfiniz kamasn diye general hazretleri, aslnda, liman kalesinin zin danlarnda ocuklar, en iyi koullar altnda yayorlard, mo ralleri yksekti, salklar yerindeydi, gelgelelim imdi ne ya pacamz ardk, iki bin kadar ocuk var elimizde genera lim. Piyangoyu srekli kazanmann yolunu hi uramadan bulmutu, bilardo bilyelerindeki kabartma saylar grr gr mez, leden beri alanda duran, kavurucu gnein altnda el lerindeki numaralara bakp mucize bekleyen tell kalabal n esinlettii hilenin basitliine ve gzkamatrchna ken di de amt ya, neydi o teekkr lklar, mutluluk da tan bymz yaasn, tarihin bir yanlgsyla tersine dne cek talih tekerleklerine, silik hayvan resimli biletlere, ykk dlerin kalntlarnda hl direnme uruna baka dnyala rn ve baka zamanlarn kt talihe kar giriecei kuatma ya dzlm ne vgler, ne grkemli yaftalar; balkonu saat te atlar, kalabalktan geliigzel seilmi, yalan yedinin altnda olan ocuu da getirdiler, ynetimin drstln den kimse kukulanmasn, her torbada, duran sfrdan ona kadar numaralanm onar bilardo bilyesini gvenilir tankla ra gsterdikten sonra ayr renklerdeki torbalan ocuklara da tyorlard, ltfen, dikkat bayanlar baylar, kalabaln solu u kesiliyordu, imdi gzlerini baladmz ocuklarn her biri, elindeki torbadan bir bilye ekecek, mavi torbal ocuk91

tan balayalm, sonra krmzl eksin, en sonunda da sarl, ocuk da ellerini torbalarna daldryor, dipte, birbirinin ei dokuz bilyeyle buz gibi souk tek bilyeyi elliyorlar, nce den verdiimiz emre uyarak, buz gibi olan karyor, kalaba la gsterip stnde yazl numaray okuyorlard yksek ses le; bylece generalin kendine ayrd biletin numaras, gnlerdir buz stnde bekletilmi bilyelerle tamamlanm oluyordu, ocuklarn bizi ele verecekleri hi aklmza gelme di generalim, yle ge uyandk ki, artk onlar er er ka rp saklamaktan baka yaplacak ey kalmamt, sonralar beerlik, yirmierlik kmeler oluturduk, dnn general hazretleri, ucundan bir tutunca orap sk gibi gitti, bir de baktk, yurdumuzun kara deniz ve hava kuvvetlerindeki yksek rtbeli subaylarn tm de milli piyangodan aslan pa ym almlar; generalin rendiine gre, ilk seilen ocuk lar, ailelerinin izniyle balkona km, hatta fildiine kazl sa ylar elle okuyacak biimde eitilmilerdi, gelgelelim sonra lar zor kullanmak gerekmiti, balkona bir kere kan ocuk larn bir daha ortalkta grnmdii sylentisi yaylmt, ana babalar o yzden ocuklarn saklyor, gece basknlar srasn da diri diri topraa gmyorlard; alandaki kordonu da ken disine syledikleri gibi taknl nlemek iin oluturmam lard, fkesi kabarm kitleleri gzda altnda, davar gdercesine gtmlerdi; bakanla halk arasndaki ilikileri yumu atmak isteyen diplomatlar, grevlilerin uydurduu samasapan yalanlar dinlemek zorundaydlar, bakann garip bir has tala yakaland sylentisi doruydu gya, bedenini tepe den trnaa kaplayan mantarlar yznden kimseyle gre cek durumda deildi, omurgasnda byyen iguana klnn batn engellemek iin, ayakta uyuyordu; oysa generale dn yann drt bucandan yaan protestolarn, ricalarn szn hi etmemilerdi, Papa'nn susuzlarn yazgsna kanat geril mesi gerektiini nemle hatrlatan telgrafn bile gizli tutmu lard, generalim, zindanlarmz ayaklanan ana babalarla do lup tayor, pazartesi ekililerinde kullanlacak ocuk da kal-' 92

mamt artk Allah kahretsin, nasl da bataa saplandk. Yi ne de btn bu sylenenlere karn, liman kalesinin i avlu sundaki kesimevinde, hayvan srleri gibi bekleen ocuklar kendi gzleriyle grene kadar dlen uurumun derinliini kavrayamad; nice korkulu, kara geceden sonra birden gne te gzleri kamaan azgn kei yavrularnn delimenliiyle boaldlar zindanlardan, gne-akmydlar, saylar da yle oktu ki general onlar tek tek iki bin ocuk olarak deil, g ne yam bir ten kokusu salveren, derin sular anmsatan sesler karan, kocaman, ekilsiz bir hayvan olarak grd, an cak ktlesi ve katmerli yaps sayesinde ykmdan konulabili yordu, nk byle nicelikli bir yaam ktlesini, eninde so nunda btn dnyaya yaydacak bir fke dalgas brakmadan yok etmek olanakszd Allah kahretsin, elden hibir ey gel miyordu, bu inanla, yksek rtbeli subaylarn toplantya a rd, sapr sapr titreyen, daha nce bylesine krkmadkla rndan tr de mthi bir korkuya kaplan on drt kuman dan; hepsinin gzlerini tek tek inceledi, karlarnda tekbana kaldn kavrad, o zaman ban dikletirdi, sesini sertletirdi, silhl kuvvetlerin temiz adna, onuruna glge drme mek iin her zamankinden fazla birlemeye ard onlar, el lerinin titrediini grmesinler diye yumruunu hzla masaya indirerek sularn baladn bildirdi ve sonu olarak da grevlerinde kalmalarn ve kendilerine deni her zamanki evk ve heyecanla yerine getirmelerini buyurdu; yce ve tart lmaz kararmza gre, aslnda olup biten bir ey yoktur, toplantya son veriyorum, her trl sorumluluu ben stleni yorum. lk nlem, ocuklarn geceleri kapal kasalarla, lke nin en ssz blgelerine gnderilmeleriydi, bu arada, sylenti leri yalanlayan, deil iki bin ocuk, zindanlarda bir tek tutuk lu bile bulunmadm, ocuk karma dedikodusunun halk ayaklandrmak amac gden kkrtc hainler tarafndan ka rldn ve olay yerinde incelemek isteyenlere ulusun kapla rnn ak olduunu belirten resmi bildirinin uyandrd fke frtnasn da gslemek zorundayd, gelmek isteyen varsa, 93

buyursun gelsin demliyordu; geldiler, Uluslar Birlii'nden bir heyet geldi, yeler her tan altna baktlar, diledikleri herkese diledikleri sorular sordular, ylesine ayrntl soru lard ki bunlar, Bendicion Alvarado, kim bu papaz klkl ya banc herifler, diye sormutu, ocuklar evde yataklarn altn da m aryorlar yoksa, neden diki kutuma, boya kavanozlar ma dalyorlar ve yeler sonunda, zindanlar kapal, ulusu hu zur iinde, her eyi yerli yerinde bulduklarn, insan haklan ilkelerinin istenerek, istemeden, ya da bir ihmal sonucu i nendiine ilikin hibir ipucu gremediklerini, kukularn yersizliim bir bildiriyle resmen belirtmilerdi, hoa kaln general deyip gittiler; pencereden ular nakl mendil salla yarak uurlad onlar, bu bell konunun bir daha lmamacasma kapanm oluunun verdii erinle, gle gle, sizi eek kafallar sizi, hadi iyi yolculuklar bakalm, dedi, iini ekti, bitti bu dert; hayr, dedi General Rodrigo de Aguilar, nereden bitti, ocuklar ne olacak general; alnna bir aplak att th, Allah kahretsin, hepten unutmutu, ne yapacaz o cuklar. Kendini bu bell dnceden kurtarmaya alr ken, kesin, amansz bir zm yolu belirtiyordu kafasnda, ocuklarn ormandaki gizlenme yerlerinden karlp tam ak^ si yne, srekli ya alan blgelere gnderilmelerim buyur du, orada seslerini yayacak hain rzgrlar esmezdi naslsa, orada toprak hayvanlar, adm atarken kalakalyor, ryp gidiyorlard, zambaklar bitiyordu szcklerin stnde, aa larn evresinde ahtapotlar yzyordu, ocuklarn, sisi hi ek sik olmayan And maaralarna tanmalarm buyurdu, kimse bulunduklar yeri renemeyecekti bylece, glgelik, rtc kasm yalarndan, yatay ubat gnlerine aktarlmalarn istedi, bylece kimse varolduklar zaman da kestiremeyecekti. Kzl Ha uaklarnn gzne arpmasnlar diye eltik tar lalarnda kimbilir ka gn boazlarna kadar amura gml kaldklarndan, hummaya tutulmulard duyduuna gre, he men kinin ile yn battaniye yollad, gnein kzl nlan ve yldzlarn avk yznden yakalandktan stmay iyiletirecek94

ti, muz bitleri gvdelerini parampara etmesin diye uaklar la bcek tozu serptirmiti stlerine, uaklardan ne Noel oyuncaklar, ne eker saanaklar, ne dondurma tipileri yadrmamt ki, kendisi u kurtarc zm yolunu akledene kadar mutlu olsunlar yavrucaklar, bylece o kt andan uzaklayordu gitgide, usul uykusuzluun bildik nice gecesin de onlar unutuyordu, gelgelelim, saatin onu vurduunu du yar duymaz bataa saplanyordu yine, hkmet konann sa aklarnda uyuklayan tavuklar indiriyor, kmese gtryor du, daha yap iskelesinde uyuklayan hayvanlar saymay bitiremeden, melez bir hizmeti kz yumurtalar toplamaya gel di, onun gen yandaki gne m sezdi, i amarlarnn hrtsn duydu, hemen bindi stne, dikkatli olun genera lim, diyordu kzcaz titreyerek, yumurtalar kracaksnz, varsm krlsn, Allah kahretsin; soyunmadan, kz da soyma dan bir itite yere kertti, bir an nce kar bok renginde ya an u saldan, uyuklayan yaratklardan kurtulmak kaygsy la, derken aya tkezledi, yer yer mor berelerle, fkran ter le, lgn bir diinin iekileriyle, kkrtc korkutmacalarla yarlm bir uurumun dsel badnmesine yuvarlanr bul du kendini, altndaki kadna, altn mahmuzundaki yldzn tat l ngrtsn, sabrsz gveylere zg hrltsn, sald gherile kokusunu, kpeksi iniltisini, bu yan sresince sa kala bilme korkusunu, derinden kopup gelen kvlcmn patlayyla sessiz bir gk gmbrtsn bulatrd, ne var ki uuru mun dibinde boklu amurlar duruyordu yine, tavuklarn uy kusuzluk uykusu, yumurtalarn sarlaryla stba batm Zenci kzn ayaa kalkarken yaknmalar, grdnz m, sy lemitim size general, yumurtalar krld ite, ve o bir aksz akn daha fkesini yattrmak amacyla, ka tane yumurta krldysa yaz, diye mrldand, cretinden keserim; dar k t, saat ondu, ahrlardaki ineklerin dilerini tek tek gzden geirdi, kanlarndan biri kulbesinde acdan tortop olmu ya tyordu, ebenin, kadnn rahminden gbekba boynuna do lanm, buular saan bir bebek kardn grd, oland; 95

ne ad takalm generalim, cann ne isterse, dedi, son on bir di, ynetimi sresince her gece yapt gibi nbetileri sayd, kilitleri yoklad, ku kafeslerini rtt, klar sndrd, saat on ikiydi, ulus erin iinde, dnya uykudayd, fener lda nn, tez geici afaklarndan vuran k dilimleri arasnda y ryerek karanlk yapy at, yatak odasna vard, gerektiin de hemen eriebilecei bir yere ast lmbasn, srgy srd, kilidi kilitledi, kolu indirdi, oturana kt, bin glkle iemeye abalarken, ameliyatl hayasn ald eline, bir ocuu okarcasma okad, buruntu gemiti, haya uyuyakald elinde, sz dindi, gelgeldim, pencereden giren rzgr la bastran bir rkyle geri dnd, gherile llerinin tele rinden esen bu rzgr, yatak odasnn drt yanna bir ark nn talalarn serpiyordu durmakszn, az st kokan ocuk lar anlatyordu ark, savaa gitmi bir ihtiyardan haber soru yorlard ocuklar, iekiyorlard, ne acyd, ne yast bu byle, geliyor mu diye bakmaya, ne acyd, ne yastrbu byle, geli yor mu diye bakmaya, kuleye trmanyorlard, geldiini gr yorlard, geliyordu sa salim, kadife kapl bir kupada hem, ne ac, ne yas bu byle, sryle ses, uzak sesler hep bir az dan sylyorlard, neredeyse yldzlarn akdn sanp uyuyakalacakt, hemen ayaa frlad, yeter artk Allah kahretsin, diye bard, ya onlar, ya ben, diye haykrd, kurra onlara k t nk tan aarmadan, ocuklar imento ykl kocaman bir gemiye bindirmelerini, ulusal kara sularnn dna kar malarn, ocuklar bir yandan arklarm syleyedursunlar, onlara hi ac ektirmeden gemiyi havaya uurmalarn bu yurdu ve suu ileyen subay, buyruunuz yerine getirildi generalim, haberiyle karsnda hazrola getiklerinde, rtbe lerini iki derece ykseltti, ballk madalyalarm verdi, sonra da rtbelerini skp adi sulular gibi kuruna dizdirtti onla r, nk kimi buyruklar vardr, verilir ama yerine getirilmez Allah kahretsin, zavall yavrucaklar. Bu kat deneyler sonu cunda, en byk dmann, insann iinde, yreinin dibinde yattna ilikin inana bsbtn pekimiti, ynetimini des96

teklesinler'diye silhlandrd, bakp besledii u adamlar, eninde sonunda, kendilerini besleyen eli kapmaktan kan mayacaklard, yle bir silkip att onlar, yerlerine yenileri gelsin, nereden olursa ve yenileri o gnn esintisine gre ca nnn ektii en yksek rtbelere ykseltti, sen yzbala, sen albayla, sen generallie, brleri de stemen oluverdiler, ne var yani; niformalarnn dikilerini atlatana kadar et tutmalarn ilgiyle gzlemlerdi, bir ara gzden karmayagrsn, iki bin tutuklu ocuk olay gibi anszn patlak veren bir olaydan hemen anlard ki kendisine bir kii falan deil, si lhl kuvvetlerin btn yksek rtbeli subaylar ihanet edi yor, zaten st tketmekten baka neye yarar bu herifler, dar da kaldlar m, az nce yedikleri anaa sverirler, Allah kahretsin, ben zengin ettim ya bunlar; ellerine ekmeklerini tututurmutu, onlara saygnlk kazandrmt, yine de hrsla rndan yaka silkiyordu, en tehlikeli saydklarm denetim alto da tutabilmek amacyla yarandan ayrmyordu, en yreksizle ri de snra yolluyordu; denizcilerin kartmasna bu herifler yznden izin vermiti, Bykeli Thompson'un gnlnde yazd gibi hummayla savamak iin deil anacm, srgn deki politikaclarn dedii gibi kamuoyundaki tedirginlii rt mek iin de deil, askerlerim grg edinsinler istedim, bak, pabu giymeyi, klarm ktla silmeyi, kaput kullanmay rendiler, denizciler, bana da, orduda ikilik karmak istedi imde, el ele alan rgtler kurmay rettiler, devlet g venlik rgtn, haber alma rgtn, Ulusal Gvenlik Ba kanlm, bir araba vr zvr rgt kurdurdular bana, adlar bile aklmda kalmad; frtmal dnemlerde lkeyi daha rahat ynetebilsin, herkesi bir bakasnca gzlendiine inandrabilsin diye baka baka adlarla anlan ama temelde ilevleri bir birlerine tpatp benzeyen rgtler; onlardan^ klalardaki ba ruta slak kum kartrmay, kafasndan geenlerle gerein imgelerini birbirine kartrmay da rendi, yleyken, ayak lanma oluyordu arasra, o zaman hm gibi dalard klalara, azndan kpkler saarak, savulun alaklar, komutlar veBakan Babamzn Sonbahar

97/7

ren geliyor diye haykrarak, kendi resmini tayan hedeflere kar at talimi yapan subaylarn yreine korkular salarak, aln unlarn silhlarm, diye buyururdu duraksamadan, onun sesinden rkp kendileri karrlard silhlarn, karn stnzdeki erkek giysilerini bakaym; karrlard: San Jeronimo ssnde isyan kt generalim, anakapdan o kacaman ihtiyar ayaklarm acyla sryerek girdi, iki yana dizilip kendi sini kinatn en byk generali unvanyla selmlayan nbeti lerin arasndan geerek, yannda tek koruyucu bile yoktu, si lhszd, isyanclarn karsna dikildiinde, sesinde olanca yetkesini toplayarak patlad, abuk yzkoyun kapann yere, tuttuunu koparan generaliniz geldi, abuk yere kapann al aklar, ky kylerinde de burunlarn topraa srttrp geti aralarndan, niformasz asker ka para ediyormu halk gr sn, orospu ocuklar sizi, kladan gelen isyan haykrlar arasmda kendi verdii kesin komutu duydu, isyamn elebala r arkadan vurulacaklard; cesetleri topuklarndan asp gne e ve kraya braktlar, Tanrya kfredenlerin bana gelen leri grmeyen kalmasn, dnek alaklar, ne var ki bu kanl cezalar bir zm getirmiyordu, en ufak bir savsaklamada, kklerini kazdn sand bin kollu asalam penesinde bu luyordu kendini, bir bakyordun, egemenliinin kuzey rzgr larnda dalbudak salmaya balam canavar, en cesur subay larna tanmak zorunda kald ayrcalklarn, yetke krntla rnn, kiisel yaknlk hakknn glgelerinde serpilmi, bu hak lar tanmak zorundayd, istese de, istemese de, nk ege menliini ne onlarsz srdrebiliyordu, ne de onlarla, yrei ni daraltan bir havay solumaya hkm giymiti sonsuza ka dar, Allah kahretsin, hakszlkt bu, aziz dostum General Rodrigo de Aguilar'n yular yl hi bozulmayan saflna a madan yaamak da bir o kadar gt ya; yazhaneme girdi inde l gibiydi yz, ilk piyangoculardan iki bin ocua ne olmu, merak ediyormu, herkes onlar denize attmz sy lyormu da; generalin yznde hibir deiiklik olmamt, hainlerin yayd bu aslsz sylentilere inanmamak gerekir 98

dostum, demiti yalnzca, ocuklar Tanrnn gzetiminde b yyorlar demiti, her gece orada syledikleri arklar duyu yorum, demiti parman evrenin belirsiz bir yerine doru sallayarak, Bykeli Evans da aknlk iinde kalmt ya, ayn kaytsz sesle, hangi ocuklardan sz ettiinizi anlama dm dediinde, lkenizin Uluslar Birlii' ndeki szcleri bir bildiri yaymlayarak, ocuklarn okullarda eitim grdn, salklarnn yerinde olduunu kamuya duyurmadlar m, ne var yani, bely atlattk, gelgeelim geceyarlar, kalkn gene ralim diye uyandrmalarn yine nleyemiyordu; generalim, lkenin en byk iki garnizonunda isyan kt, bakanlk sara ynn az tesindeki Conde Klasnda da en bellsndan bir isyan, eleba General Bonivento Barboza, bin be yz kadar tepeden trnaa donatlm askerle mevzi alm, muhaliflere yaknlklaryla tanman konsoloslar el altndan salamlar malzemeyi, yani oyalanmann zaman deil generalim, ana mz belleyecekler. Baka gnlerde olsa, bu yanarda patla mas, atele oynama tutkusunu bileylerdi, ama imdi yann gerek arlm herkesten iyi duyuyordu, i dnyasnn l gnlklarna kar koyacak gc kalmamt pek, k gecelerin de, ameliyatl hayasn avucuna alp uyu yavrum, uyu gze lim diye sevecen mrltlarla yattrmadan uyuyamadn bili yordu, oturakta knrken, sanki bunca yl, her gece yapayal nz iediinden tr byle kalnlam bir kf tabakasnn szgecinden, cannn damla damla zorlandn, akp gittiini biliyordu, belleinin .zldn artk, kimin kim olduunu tam bilemedii, kimin kimin nesi olduunu da bilemedii, bir sre iin baka bir evle deimeye can att bu evde ka nlmaz bir yazgnn boyunduruunda srneceini, baka bir ev, buradan ok ok uzakta olsun, bir Kzdderili mahallesin de, orada nice yllar, bunca uzun yllar boyunca ulusunun tek bakam olduunu, yularn hesabn artk kendisinin bile tutmadm kimseler bilmesin; yleyken, General Rodrigo de Aguilar kar tarafa onurlu bir istifa gtrlmesinde, ara buluculuk nerdiinde, karsnda kalabalkta uyuklayan, te99

ni karacier lekeleriyle kapl bir ihtiyar deil, yoo olmaz, bir adm atmam buradan diye baran damzlk bir boa buldu; bu ekilip ekilmeme sorunu deil artk generalim, herkes bi ze dman, kilise bile; hayr, diye diretti, kilise ynetime ba ldr; iyi ama krk sekiz saattir toplantda bulunan generaller kmadlar daha, bir anlamaya varamadlar; zarar yok, de di, en byk parsay kimden koparacaklarn anlaynca kara ra varrlar; ama isyan destekleyen siviller sokaklarda ak propaganda yapyorlar; daha iyi ya, dedi, hepsini bacaklarn dan direklere asarsnz, dizginler kimin elindeymi grsn ler; kar yolumuz yok generalim, halk onlardan yana; yoo, yalan, halk oldum olas beni tutmutur, buradan ancak l m karrlar dedi kesin kararm bildirdii sesiyle, kzkurusu elini masaya indirdi, sonra st samna kadar deliksiz bir uy kuya dald, kabul salonu moloz yma dnyordu bu arada, Conde isyanclar dou kesimindeki btn pencerelere kaya lar atm, krk camlardan ieri frlattklar yal paavralarla yapdakileri gece boyunca korkudan tetikte tutmulard, bir grseydiniz generalim, halimizi sormayn, battaniyeler ve su kovalaryla oradan oraya kouturup durduk, gzmz bile krpmadk, en umulmadk yerlerden ate havuzlar yaylyor du; general dinlemiyordu bile, mezars ayaklarn, kl ynla r, hal paralar, yank kilimlerle kapl odalardan sryerek, size onlara aldrmayn demitim ya, diyordu; ama bu kadarla kalmayacakm, bu alevden glleler yalnzca bir uyarym, asl patlamalar sonra balayacakm diye haber gnderdiler generalim; general kimseyi dinlemeden baheyi boydan boya dolat, dipteki glgelerde, yeni alan gllerin, deniz rzg rndan huysuzlanan horozlarm sesini iine ekti, peki ne ya palm generalim, size onlara aldrmayn dedim Allah kahret sin, sonra her gn o saatte yapt gibi, st samn denetle meye gitti, Conde Klasndaki isyanclar da, her gn o saat te grmeye altklar st beygirini grdler; arabaya, ba kanlk alndan, yedi f st yklenmiti, emektar arabac bir haber de getiriyordu, sizler dedi, istediiniz kadar yedii100

niz anaa sn, general yine st yollad size, ok da saf bir hali vard, General Bonivento Barboza, arabac tatmadan n ce kimsenin st imemesini buyurdu, belki de zehirliydi st; demir kaplar ald, i. avlunun geitlerinden sarkan bin be yz isyanc asker, arabann avlunun ortasna geliini izledi ler, yaver elinde bir anak ve bir kepeyle arabacnn yanma trmand, st tattracakt adama, fnn tpasn kardm grdler, korkun patlamadan yaylan kara sisler arasnda yzdn de, sonra artk sonsuza dek hibir ey gremezdi ler, iinde bir tek iek bitmemi bu yasl, sar, ta yapda tam yedi f dinamitin patlayn izleyen korkun gmbrt de, btn ykntlar bir an havada asl kald. Bitti bu i, diye rek bakanhk saraynda iini ekti general, klann yaknla rndaki drt evi de havaya uuran, kentin dna kadar evle rin tmndeki dolaplarda eyizlik kristal brakmayan dep rem rzgrm iliklerinde duydu, bitti ite, diyerek iini ekti, Uman kalesinin avlularndan, fazla barut gitmesin diye ifter sra halinde kuruna dizilen on sekiz subayn cesetlerini ta yan p kamyonlarn grnce, oh dedi, bitti ite, General Rodrigo de Aguilar huzuruna kp da, generalim yine zin danlarda siyasal tutuklulardan geilmiyor, artk yer kalmad haberini getirdiinde de, bitti ite, diye iini ekti, enlik an lar alndnda, fiekler atelendiinde, zafer ezgileri bir yzyln daha esenlikle geeceini mutuladmda, bitti Allah kahretsin dedi, bu i bju kadar, ylesine emin, tasaszd ki ar tk, kendi can gvenliini bile gzetmiyordu, bir sabah, st samndan dnerken, incecik kasm saana altnda, gl fi danlarnn arasndan kp avluda yolunu kesen dzmece czzamly zamamnda gremedi, igds yanlmt bu kere, ta bancann parlak namlusunu, tetii ekmeye abalayan titrek parma ok ge ayrdetti, kollarn iki yana ap gsn uzatt, hadi grelim bakalm alak, diye haykryordu avaz avaz, su yorumcularnn bylesine yanks, lmnn u an da, bu beklenmedik yoldan olmas akna evirmiti onu, s kysa eer ate edersin ve o ksack duraklama annda, saldr101

ganin gzlerinde solgun bir yldz yand snd, dudaklar b zld, eli titredi, o zaman eki gibi atld general, yumrukla rm indirdi adamn kulaklarna, onu yere kertti, enesine bir tekme savurdu, lklarna koan nbetinin sesi bamba ka bir dnyadan geliyordu, ardarda sklan be kurunun yay d mavi sisten geti, bakanlk muhafzlaryla ikencecilerin eline diri gemeyi gze alamayan dzmece czzaml, tabancasmdaki be kurunu kendi karnna skm, bir kan glnde kvrlm yatyordu, neden sonra yapdaki kargaay bastran kendi sesini duydu general, evet, parampara edeceksiniz ce sedi, herkese ders olsun; hemen paraladlar, kelleyi kaya tuzuyla svayp alana astlar; sa bacak, Santa Maria del Al tar'in dou kesimine, sol bacak, batnn usuz bucaksz gherile llerine gtrld, bir kol yaylalara, br kol orma na, gvdenin teki paralar da domuz yanda kzartlp g nee ve rzgra brakld, sonunda yalnz plak kemikler kal d geriye, yaa bu kerhane byle yaman tyor insan, baba larna kar gelmeye yeltenenler bundan byle bilsinler, duy mayan kalmasn; fkeden rengi yeile kesmiti, czzamhlardan dipik zoruyla arndrlm gl fidanlarnn arasna dald hmla, bakalm imdi suratlarn gsterecekler mi alak drzler, yatalaklar tekmeleyerek birinci kata kard, ananz kim dzyormu anladnz m orospu ocuklar, ekilin yo lumdan diye bararak geti odalardan, Allah kahretsin hepi nizi; korkudan sinmi grevlilerin, kendisini lmsz baka nmz alklaryla selmlayan dalkavuklarn arasndan, savu lun efendimiz geliyor diye haykrarak kotu, her kede, demiroca kavuruculuundaki soluundan ta gibi iz braka rak, toplant salonuna imek hzyla girdi, doru dairesine, yatak odasna dald, kolu indirdi, srgy srd, ki lidi kilitledi, parmann ucuyla boka batm pantolonunu kard. Odasnda dzmece czzamhya silh veren gizli dma nn ararken burun delikleri kpr kprd, dman yanbandayd, varln duyuyordu, baln gizledii yeri bilecek kadar yakn biri, gzleri her an anahtar deliklerinde, kulaklar du102

varlarda, tpk benim resimlerim gibi, ocak alizelerinin uul tusundan sln ykselten konukan biri, scak gecelerde korlarda duyuyordu onun varlm, aylarca uykusuz, korkulu gecelerde, hortlak admlarn karanlk yapmn en kuytu ke lerine srkledii zamanlarda ardn brakmayan biri, en so nunda bir gece, domino oyunu srasnda, bekledii belirtgenin oyunu dbele bitiren kaypak bir elde somutlandn grmt, iinden ykselen bir ses, bu elin hainin eli olduu nu fsldamt sanki Allah kahretsin, o demek, dedi kendi kendine, can sklmt, masanm ortasna sarkan lmbann nda gzlerini kaldrm, can dostum General Rodrigo de Aguilar'm yakkl, topu askeri gzleriyle karlamt; am ma i ha, sa kolu, kutsal su orta; olamaz, diye dnd, asla, bunca yldr ne yalanlar uydurarak ilgisini baka yne ektiklerini yava yava zdke ii yanyordu, hep ac ger ei benden gizlemek iin, can dostum kimlerin hizmetindeymi renmeyeyim diye, federal savan en kuytu kelerin den kartp zengin ettiim, atafata boduum vurguncu po litikaclarn hizmctindeymi can dostum; kendisini kullanma larna izin vermiti yaa, liberal kasrgann silip sprd es ki soylu snfn aklndan bile gemeyen yerlere ykselmede kendisini bir ara olarak kullanmalarm hogryle karla mt, daha da gzleri doymad Allah kahretsin, kendine ayr d yere, Tanrnn yanbandaki sekin kul mevkiine gz diktiler, benim yerime gemek, ben olmak istediler pezevenkler, hem kimin yardmyla, imza yetkisi verdii tek kii olma ayrcalndan yararlanarak en byk gven ve yetkeyi kazanmay beceren adamn o duru kafas, sonsuz saknganl sayesinde; ynetmelikleri, genelgeleri ona okuturdum, ba na yol gsterirdi, parmak basardm ktlarn altna, sonra da mhr kasaya kaldrrd, yalnz o bilirdi ifreyi, salna dostum, derdi imzalanm ktlar uzatrken, al da kn si lersin bunlarla derdim katla katla, ite General Rodrigo de Aguilar bylelikle, saltanat iinde ikinci bir saltanat, benim ki kadar yaygn ve verimli bir egemenlik kurmutu, yalnz 103

glgede kalmaya raz deildi tabii, Bykeli Norton'un su ortakl ve cmerte yardmlaryla Conde Klasmdaki ayak lanmay balatmt, Hollandal orospulara o herifle birlikte gidiyorlar, br bizimkinin paravanas, tabii ki onun diplo matik dokunulmazlndan yararlanp Norve yaps flarla lkeye gizlice silh soktu, te yandan, domino masasnda, ttsler arasnda bana ya ekti, gya benim ynetimimden daha zden, daha haksever, rnek bir baka ynetim dnya da yokmu, silh o dzmece czzamhnn eline tututuranlar da onlard, saldrgann evinde gml bulduumuz yars yr tk elli bin pezoyu verenler de onlard, br yary su ilen dikten soma deyecekti can dostum, aman anacm ne ac, bu yenilgiyi kabul edemediler, kansz bir darbe tasarladlar hemen, sizin kannz da akmayacak generalim, General Rodrigo de Aguilar'm elinde tartlmaz kantlar vard zaten, be nim uykusuz gecelerimi karanlkta dolaarak, yurtseverlerin anaklarndaki klleriylc, piskoposlarn yalboya tablolary la konuarak geirdiimi biliyordu, ineklere fenasetin yuttur duumu da, atelerini ltm de, sonra bir nbet urasn da, penceremden az teye, limana demirlemi grdm karavelanm dmde yarattm amirali adna bir trbe yap trdm, halkn parasn byleyici icatlarla sap savurduu mu biliyordu; yalnzca lgnlk nbetlerinde grebildii bir gzellik kraliesi uruna, gkbilimcileri gne sistemim al tst etmeye zorladn, hatta bir bunaklk tutturmasyla, iki bin ocuun imento ykl bir gemiye bindirilip dinamitle havaya uurulmalar yolunda emir verdiini de, yaa, hepsini biliyordu anacm, dnsene, ne orospu ocuklar bu herif ler; gvenlik kurulu yeleriyle General Rodrigo de Agilar, kutsal koruyucu meleimiz, yani muhafzlarn koruyucu me lei onuruna dzenlenen yllk enlikten hemen nce, Bir Mart'ta, geceyars dzenledikleri.toplantda, bu gvenilir ka ntlara dayanarak onu nl srgnlerin kayalklardaki sna na kapatmay dnmemiler miydi; yoksa gn iinde generalim, ama general ihanet tasarsnn korkunluuna, ya104

kn bir gelecekte gereklemesi olaslna pabu brakmam t, durumu anladn belli etmedi hi, her ylki gibi ayn ak am, ayn saatte zel muhafzlarm buyur etti, len masasna oturdular, General Rodrigo de Aguilar gelip de ilk kadeh kal drlana kadar oyalandlar, bakan, muhafzlaryla syleti, gl d, hepsiyle tek tek ilgilendi, subaylar habire bileklerine bak yor, bozuldu mu diye kulaklarna tutup kuruyorlard saatleri ni, saat on ikiye be kalmt ve General Rodrigo de Aguilar daha yoktu ortalkta, oda, gemi kazan kadar scakt, iek ko kular her yan tutmutu, kuzgunklc ve lle, dipdiri gller ko kuyordu oda, biri bir pencere at, oh hava girdi biraz, saatleri mize bakyoruz, dn orbas kokusuyla ykl yumuak de niz rzgr okuyor yzmz, ondan baka herkes terliyor du; yeryznn baka bir anda da kendine ayrtt zel yer de oturan bu yzyllk dipdiri hayvann keskin baklar altnda uyumu gibiydik, salnza dedi, nazl bir zamba andran cansz eli, gece boyunca erefe diye kaldrp hi tatmad iki yi yine kaldrd havaya, saatin sesi bu dipsiz uurum sessizliin de beyine iliyor, saat on ikiydi ama General Rodrigo de Agu ilar grnmyordu, biri yerinden kalkacak oldu, ltfen, dedi bakan, lmcl bir bakla onu dondurarak, kimse kprda masn, kimse soluk almasn, kimse benden izinsiz yaamaya kalkmasn, bekleyelim u on ikinci vuruu dercesine; tam o srada perdeler araland, soylu Orgeneralimiz Rodrigo de Aguilar geldi, gm bir tepside boylu boyunca, karnbaharlarla defnelerin stne uzanm, her yanma bolca bahar serp miler, tr tr, nemli gnlerde giydii be altn badem d meli niformasn giymi, sa kolunda, saysz ballk, yararl lk nianlar, eritler, gsnde on kilo arlnda madalyalar var, azda bir tutam maydanoz; bakanlk yontucular, korku dan dillerini yutmu konuklara servis yapmaya hazr bekliyor lar ve biz bu zarif yontma ve datm ilemini soluk almadan iz liyoruz; iine kokulu otlar doldurulmu, fstk-zml savun ma bakanmz, tabaklarmza, eit olarak datldktan sonra bakan, balayn dedi, afiyet olsun beyler, yarasn. 105

Ne bellar, nice uursuz gne tutulmalar, ne gk yan gnlar atlatmt klpayyla, zamanmzda yaayan biri, iskam bil ktlarnn onun yazgsn bildiklerine artk inanamazd. Yine de gvdenin mumyalanma ilemi sredursun, en tok szllerimiz bile, ak ak sylemesek de, bilicilerin dedikle rinin gereklemesini korkuyla bekliyorduk, szgelimi ld gn, bataklklardaki amur, kaynan gzesine dnecekti, kan yaacakt gkten, tavuklar keli yumurtalar yumurtlayacaklard ve evren bir kere daha sessizlie ve karanla gm lecekti, nk yaradln sonuydu onun lm. Bunlara inan mamak da elden gelmiyordu, deil mi ki yayn izni verilmi bir iki gazetede onun lmszlne vgler dzlyor, dz mece belgelerle bykl boyuna yceltiliyordu, her gn ba sayfada, eski, grkemli gnlerinde giydii boynu bkk be yldz ssl gzalc niformasyla grnyordu, her za mankinden daha gl, zeki ve salklyd, oysa bizler kimbilir ka yl nce saymay unutmutuk yan, gndelik fotoraf larda, ulusa yine grkemli antlar, unutulmaz hizmetler sunu yordu, kimsenin bunlardan haberi yoktu ki, dn yaplan bir trende diye yazyorlard, aslnda geen yzylda yaplmam myd o tren, bu haberlerin doru olmadn biliyorduk, hi kimse Leticia Nazareno'nun i paralayc lmnden sonra onu kalabalkta grmemiti, insanlardan kap bu l ler evine kapanmt, gnlk devlet ileri oluruna braklm t, yllardr yrtt gl bask dnda ynetici gc kal mamt artk, u anda en yksek pencerelerinden gsmz daralarak hznl gnbatmn gzlediimiz bu saray yknt snda, tekbana, kilit altnda yaamt lnceye kadar, kimbilir ayn gnbatmn ka kereler aslsz dlerinin tahtndan gzlemiti; fenerin yanp snen ldann, yeil, usul sularla odalarn ykntlarna dolduunu grdk, bir zamanlar, liman 106

tepelerindeki renk renk kulbeleri yerle bir eden kasrgalar dan birinden soma kalabalklarn istilsma urayan bakanlk larda, gemi gnlerin som kl mercan kayalarnda yoksul larn yakt lmbalar grdk, aalarda dank, sisli kenti, yabanclara satlm denizimizin krater kllerinde, solgun imeklerin aydnlatt bir anlk ufuk izgisini grdk, onsuz ilk gecemiz, onun ve stmal numan ieklerinden doma, u suz bucaksz glleri andran imparatorluunun sonu, amur lu rmak azlarnda kurulmu kavrulan kyler, zel toprakla rna ektirdii fkeli dikenli teller ki oralarda, daha dou tan kaltmsal, bakanlk damgas tayan esiz bir inek tr, alabildiine reyip gidiyordu. Yalnzca kuyrukluyldzn n c geliine kadar yaayacana inanmakla kalmyorduk, bu inan, ihtiyarlkla ilgili akalarmzda gizlemeye altmz garip bir gven, bir erin veriyordu bize; ona bunak kaplum baalarn zelliklerini, fillerin garip huylarm yaktryor duk, meyhanelerde fkralar anlatyorduk, biri, hkmet ye lerine onun ldn bildirmi de aman hangimiz ona haber vereceiz diye tir tir titremeye balamlar ha, ha, ha, doru sunu sylemek gerekirse, ldn bilip bilmemek ona vzgelirdi, hem, bu fkrann doru mu, yalan m olduunu ken disi de tamtamna kestiremezdi, nk o sralar kendinden baka hi kimse, belleinde kala kala grkemli gemiten bir ka paavra kaldn bilmiyordu, dnyada yapayalnz, ste lik ktk gibi sau- olduunu; yass, kocaman ayaklarn ka ranlk geitlerde srklerken, smokin ceketli, kolal yakal bi ri mendilini sallayp gizemli bir selm vermiti, merhaba de miti de, bu gz yanlmasndan bir buyruk domutu hemen, bakanlk saraynda alanlarn tm, bakan geerken be yaz bir mendil sallamak zorundaydlar, geitlerdeki nbeti ler, gl fidanlar arasndaki czzamllar, o geerken beyaz mendiller sallyorlard, merhaba general, merhaba, genera lim o duymuyordu ki, Leticia Nazareno adna yas trenleri dzenlenen gnbatmndan beri bir ey duyduu yoktu, kafes lerdeki kularn akmaktan sesleri ksld sanmt, sesleri da107

ha gr ksn diye kendi balndan yedirmiti onlara, azlar na Cantorina damlatmt, baka bir an arklarn syle miti kulaklarna, parlak ocak mehtab, demiti, bilmiyordu ki kularn seslerinde kslma falan yok, kendisi gittike daha az duyuyor ve bir gece kulak zanndaki vnlama pat diye dalverdi, bitmiti ite, ancak saltanatn glgesindeki dsel ge milerden ykselen atlarn ve ayrl hznnn yarabildii bir al ynyd artk, evresinde dsel rzgrlar esip duru yordu, gerek kularn suskunluuyla byyen uurumun iinde kularn cvlts dolduruyordu. Saraya girme izni olan be kii, onu leyin, saat ikinin uyuukluunda, yabani menekelerin altnda, sallangal iskemlesine kurulmu bulu yorlard, ceketinin dmelerini zmt, ulusal renkler ta yan kuan, klcm karmt, izmelerini de karmt ama Papa'nn zel oraphndan yollad on iki dzine o raptan bir ifti, mor oraplar ayandayd, hogrl bir n betinin bekledii arka duvarlardan trmanan, yandaki oku lun kz rencileri, ka kereler, ar bir uyuukluk nbetin de, yz solgun, akaklarmda ifal otlarla yatarken baskn vermilerdi ona, yznde ardaktan szan alacal k dilimle ri, havuz dibinde srtst yatan bir manta bal gibi zevkten kendinden gemi; pis bunak diye haykrrlard, havay saran scak buuda yzlerini tam seemezdi, glmserdi onlara, ka dife eldivensiz plak elini sallard, ama seslerini duyamazd, karides kokulu eki deniz rzgrn duyabilirdi, bir de ayak parmaklarn tavuklarn didiklediini, ama ne austosbceklerinden kopan parlak, ltl gmbrty, ne kzlar, ne ba ka bir ey. O dnemde, bu dnyann gereiyle kurduu tek balantlar, en geni kapsaml anlardan arta kalan be da nk izlenimdi, devlet ilerinden uzaklatrlp lekesiz bir saf ln arafnda yzmeye baladndan beri, bunlar diri tutu yordu onu ve ama uram yann savurgan rzgrna kar koymak zorunda kahyordu, alacakaranlkta ssz yapda dola rken, karanlk yazhanelere gizlenirken, kayt defterlerinin kenarlarm yrtyor, kendisini lmekten alkoyan anlarnn 108

geri kalan blmn ssl yazsyla kayda geiriyordu; bir ge ce, adm Zacaria'tr yazmt da fenerin gelip geici nda ka kereler okumutu, sonunda stste yinelenen ad, uzak ve yabanc gelmiti, Allah kahretsin, dedi kendi kendine, k d paralayp att, ben benim, dedi kendi kendine, sonra baka bir kda, kuyrukluyldzn ikinci geiinde yz ya dolaylarnda olduunu yazd, ama bu arada, yldzn ka kez geiini grdn hepten kartrmt, baka bir kt par asna, yarallara sayg duyun, diye yazd ezberden, yabanc topraklarda len yurtsever askerleri unutmayn, baz dnem lerde aklna her eseni, btn bildiklerini yazard, helalarda uygunsuz eyler yaplmamas gerektiini bile bir kartona yaz m, kartonu hela kapma sktrmt, bir keresinde o kap y yanllkla atnda, melmi durumda oras burasyla oy nayan yksek rtbeli bir subayla karlamt da; aklnda ka lan blk prk birka eyi de kda geirdi aman unutu lup gitmesinler. Leticia Nazareno, hayatmn tek yasal ei, di ye yazd, olgun yanda okuyup yazmay o retmiti kendisi ne, onu halkn gzyle grmeye alt, bayran rengindeki tafta emsiyesiyle, tilki kuyruklarndan bakan kars krkyle, yine de onu ancak cibinliin buusu altnda, leden son ra iki scanda rlplakken gzlerinin nne getirebiliyor du; senin o yumuak, solgun gvdenin, serinleticinin vmltsyla sarmalanp ylece bitkin yatn, memelerinin diriliim duyuyordu, scakta ortal tutan orospu kokunu, ste, pasl altna, porsumu iee kesmi o mthi taptaze rahibe elle rinin usta didikenliini duyuyordu, aka yarayl ellerdi bun lar, bir tek o, izmelerini kar da Brabanta araflarn bat masn diyebilme baansm gsterebilmiti, nk, general onun her dediini yapard; klcm da kar, ftk ban da, mahmuzlarm da, her eyini kar at sevgilim, etinin tadm duyaym ve o, senin uruna, Leticia Nazareno'dan baka hi bir kadm iin yapmad ve Leticia Nazareno'dan sonra da asla yapmayaca eyleri yapyordu, benim tek akm, tek ya sal akm, diye iini ekti, sararm defter ktlarna geiri109

yordu duygularn, ktlar cigara sarar gibi saryor, evin en kuytu kelerine gizliyordu, hibir ey anmsayamayaca gn, yardmlarna bavurduunda, yerlerini kendisinden ba ka kimse bilmesin kaygsyla ve Leticia Nazareno'nun imgesi de bellek oluundan aa usulca szlp yittiinde aklnda yalnzca kent dndaki konakta ikindi ayrllar srasnda an nesi Bendicion Alvarado'nun yz kaldnda da, kimsecik ler bulamad ktlarn yerini, zavall anac, sevgili olu l mekte olduunu anlamasn diye su kabana doldurduu e kirdekleri sallyor, tavuklar evresine topluyor, sancsndan soluk alamad sezilmesin diye, mandalina aalarnn aras na kurulu hamaa her zamanki gibi meyve sular tayordu; zavall anac, kimseden dl almadan gebe kalmt; onu tekbana rahminde tamt, imdi de acsn gk demeden eki yordu yine tekbana, birara sancnn younluu yznden, gururunu ayaklar altna almak zorunda kald, srtma bak oul, dedi, bak da syle, bana dirlik vermeyen bu akkor ne reden kyor, dnd srtn, gmleini syrd ve bakan, kor kudan dilini yutmuasma, anasnn srtndaki kpkrmz ak yaralar, guava lapasnn iinde yeni yeni kmldamaya balayan kurtuklar grd. Kt gnlerdi onlar generalim, halkn diline dmeyen devlet srr yoktu, General Rodrigo de Aguilar'n soylu cesedi len masasnda boy gstereli be ri, hibir buyruk tamtamna yerine getirilmiyordu, ama ba kann aldrd yoktu, yandaki yatak odasnda anasnn usul bir atele iin iin eriyip bittii o ac aylar sresince, egemen liinin yavatan belveriine aldrd yoktu, Asya illetlerinde uzman hekimler, veba deil bu, demilerdi, humma da de il, uyuz da deil, verem de, douya zg sayrlklardan hi birisine benzemiyor, bir Kzlderili ilentisi bu, byy de an cak ilenen bozabilir; lm desenize dpedz, anlamt ba kan ve bir ana sevecenliiyle dnyadan elini eteini ekti, anasna bakmaya adad kendini, zavallnn banlarla kapl bedeniyle yemek piirdiini grmesinler diye onunla birlikte rmeyi seti, tavuklar hkmet konana getirmelerini bu110

yurdu, tavuslar da getirdiler, boyal kular, gnllerince oda larda gezinmeye baladdar, yeter ki anas kent dndaki ko nan ky havasm zlemesin, yatak odasnda kendi eliyle ko kulu kkler yakt ki, kimsecikler anasnm ryen bedeninin kokusunu alamasn, Merkrokromla ate alan, pikrik asitle sararan, metilenle moraran bu yangn bedeni, mikrop krc merhemlerle yattrmaya alt, ileyen yaralara Trk bitki leri, ifal otlar sard kendi eliyle, hem de ilentiden d ko pan salk bakamnm btn tlerini hie sayarak, ne var anacm, leceksek birlikte lelim diyordu, gelgeldim Ben dicion Alvarado, yalnz kendisinin lmekte olduunun bilin cindeydi, oluna mezara tamak istemedii aile gizlerini a mak istiyordu, senin eini domuzlara atmlard, dedi, Tan rm, onca dnek gmen iinden hangisinin senin baban ol duunu nereden bilebilirdim, bir barn arka odalarndan bi rinde ayakta, stelik rm plere, kokumu arap tu lumlarna dadanan mavi sinekler ordusundan korunabilmek iin banda apkayla gebe kaldn anlatmaya abalyordu, tarihe bu ite, bir manastrn giriinde binbir glkle do um yapmt, Mekke samanlarnn zn dolu sazlarnda ve o kta grmt nce, ocuun sa hayas ceviz byklndeydi, soluu krk gibi alvermiti, bir kaval gibi i ek miti, onu rahibelerin verdii paavralara sarmt, bu yap bozukluunun tek ilac baldr, demilerdi de dolamad pa zar yeri kalmamt bebeiyle, acaba baldan daha etkili ve da ha ucuz bir ila bilen var myd, onu hep bildik szlerle avut mulard, yazgya kar klmaz, diyorlard, deil mi ki o cuk, nefesli saz almak dnda her iin stesinden gelebilir, diyorlard, bu arada bir sirk falcs, yeni domu bebein avucunda hi izgi olmadn farketmi, bunu bebein ilerde kral olacana yormutu, dedii de kmt ite, ne var ki bakan, anasn dinlemiyordu, gemii eelememesini, uyu masn istedi, yalvard, ulusal tarihimizdeki bu tkezletici u kurlar sayklamalara yormay yeliyordu, uyu anacm, diye yalvard, banlar almasn diye kendi eliyle diktii ince ke lli

ten araflardan biriyle onu tepeden trnaa sarmalad, yan yatrd, elini yreinin stne dayad, n'olur bu berbat gemi i unut artk anacm diye avuttu onu, u anda ben ben de il miyim naslsa, rahat uyu. Ulusun anasnn yava yava ryp gittii yolunda halk arasnda kan dedikodulara son vermek amacyla alnan kesin nlemler bir ie yaramamt, uydurma salk raporlar bile yaymladlar, gelgelelim haber leri yaymakla ykml grevliler, raporlardaki bilgilerin ya lan olduunu kendi azlaryla sylyorlard, len kadnca zn odasndaki le kokusu yle younlam ki czzamllar bi le korkup kamlard, kolar kesilmiti, hastay scak kana yatrmlard, yine de yaralardan szan yanar dner svya bu lanm araflar, ne kadar ykarsan yka, eski parlaklklarn bularnyorlarm, en kt dnemlerde bile tan aarrken u ramadan edemedii allarda, odalklarn blmesinde de ge nerali gren olmuyormu hi, bapiskopos, canekien kad na kar son grevini yapmak istemi ama bakan kapya di kilmi, kimsenin ld falan yok peder, sylentilere inan mayn, demi, odadaki le kokusunu umursamadan anasyla ayn tabaktan ayn kakla yemek yiyormu, yatrmadan nce anasn ykamazsa rahat edemiyormu; kadncazn, lmn den sonra'hayvanlarna nasl baklmas gerektii konusunda tkenmi sesiyle sylediklerini rkler iinde dinliyormu, ta vus kular yolunup tylerinden apka yaplmayacak, peki anacm; merhemle tepeden trnaa ovuyormu hastann be denini, kularm toplantlarda zorla aktmaym sakn, peki anacm; evet araf yaral bedene saryordu; frtna kt m, tavuklar kmeslerden almay unutmayn ki korkudan kertenkele yumurtlamasnlar, peki anacm; elini yreinin stne koyup onu yan yatryordu yatana, peki anacm, rahat uyu sen, alnndan pyordu, geri kalan birka saati, onun yatann yannda yere yzst kvrlp geiriyordu, ana snn uykusuna tutunarak, lm yaklatka artan bitimsiz, ateli sayklamalara tutunarak, her gece oalan bir fkeyle o yasl pazartesinin hmna katlanmay renerek; tan aar112

dmda, dnyann korkun sessizliiyle uyanmt, evet bir ta necik anas Bendicion Alvarado soluk almyordu artk, ara f, le kokulu gvdenin stnden syrmt, ilk horozun clz t nda arafta, l gvdeye tpatp benzeyen, eli y reinin stnde duran bir gvdenin kalbm grmt, bu ikinci boyal gvdede ne hastalk krklar, ne yallk berele ri vard, teni salamd, gergindi, kefenin iki yzne yalbo yayla boyanm gibiydi, lnn salverdii taze iek kokula r, odadaki hastane kokusunu sprmt, araf nitratla ovup, kl suyunda kaynatmalarna karn, lekeyi karamad lar, ketenin dokularna ilemiti, ne de dayankl ketenmi, ama bakan, bu mucizenin hakkn veremedi, yatak odasnn kapm yle bir fkeyle arpt ki konaktakiler silh atldn sandlar, o anda katedraldeki anlar da almaya balad, yurt taki kiliselerde btn anlar, bir an bile durmakszn tam yz gn boyunca aldlar, an sesleriyle uyananlar, bakann yeniden gcnn doruuna eritiini anladlar, lm yasma boulmu yreindeki bunalmn etkisiyle onur, hogr gibi duygular her zamankinden daha byk bir kararllkla bir kenara atacakt, sevgili anac Bendicion Alvarado bir pazar tesi, ubatn yirmi nde, tan aarrken ld ya, demek dnyada yeni bir kargaa ve rezaletler a alyordu. Hibi rimiz bu lme tanklk edecek yata deildik, gelgelelim lm treninin grkemi bizim amza kadar gelmiti, gve nilir kaynaklara gre, eski kimliine bir daha dnmeyecekti general, yz gnlk resmi yastan sonra da uzun sre kimse cikler onu ektii kszlk uykusuzluundan uyandrmaya kalkmad, lm anlarnn dayanlmaz yanklaryla dolup ta an bu yasl evde bir daha ortalkta grnmedi, yastan baka ie ayracak zaman yoktu, iini ekerek konuuyordu kendi kendine; nbetiler, yine ynetimin ilk yllarndaki gibi yal nayak dolamaya balamlard ve hkmdarn gzlerden uzak bu yasaklar evinde, yalnzca tavuklar canlarnn ektii ni yapyorlard, general, sallangah iskemlesinde, fkeden ii yanarak sevgili anac Bendicion Alvarado'nun o ssz, oBakan Babamzn Sonbahar

113/8

rak topraklardan tala ve buz dolu bir tabutta geiini gzle rinin nne getirirken, adamlar cesedin bsbtn rmesi ni engelleme derdine dmlerdi, cenaze arabas, en kuytu, en ssz blgelere gtrlyor, hi kimse lnn ansna say g gstermek ayrcalndan yoksun braklmyordu, savrulan kara yas eritleri ve ilahiler arasnda tabutu yukar yaylalara tadlar; mutlu gnlerde, bakanlk arabasnn glgelerine gizlenen saltanat simgesini grmeye koanlar, yasl ezgilerle karladlar tabutu, zamann daha balangcnda gezgin bir kuu kadnn sonralar hkmdar olacak piini bin glkle dourduu yere yerletirdiler, yzyllardan beri ilk kez Basever Kardeler Manastrnn koca kaplar ald, atllar ky lerden Kzlderilileri toplayp nlerine kattlar, dipiklerle drterek manastrn geni tren salonuna srklediler; renk li camlardan vuran donuk gnelerden hepsinin gzleri kamamt, dokuz rahip, resmi giysilerle Tenebrae duasn okuyorlard, diyaskoslar, grkeminde erinle uyu, diye sesle rini ykseltiyorlard, rahip yardmclar, kllerinde erinle uyu diyorlard, darda yamur vuruyordu trlarn stne, rahip yamaklar erbetle l ekmei datyorlard, avlularn ta kemerleri altnda domuz eti, tespih, anaklarla kutsal su satanlar duruyordu, kaldrm kahvelerinden mzik ve barut sesleri geliyordu, kaplarda dans ediliyordu, gnlerden pazar d, bitimsiz bir pazar; o zamanlar, gizli geitlerde, sisli da oyuklannda enlik yllaryd, canm anac Bendicion Alvarado, federal savan mutlu kasrgasma kaplan olunun ardna dmt, sava sresince ona bakmt, battaniyesiyle, yere dtnde, onu katrlarn nnden ekmiti, olu stma n betinin etkisiyle sayklyordu daha, ona atalarndan devrald rky alamaya alm, ova insanlarn, karanlk deni zin kysna kurulmu kentlerde pusuda bekleyen tehlikeleri anlatmt; genel valilerden korkard, antlardan, yeni doan bebelerin gzyalarn ien yengelerden korkard; atma gecesi, yamurda yzn belli belirsiz seebildii gl h kmdarn grkemli evi karsnda da korkudan tirtir titremi114

ti, bir gn bu evin kendi lecei ev olaca aklnn kysndan bile gememiti, olunun yalnzlklar dnyas olaca da; tekbana yerde yzkoyun yatarken, kavurucu bir fkeyle hayk ryordu, hangi cehenneme girdin anacm, hangi Allahn be ls mangrov bataklna saplandn da kmadn, imdi yz ne konan kelebekleri kim kovacak, diye ileniyordu, znt den lgna dnmt; ayn anda anas Bendicion Alvarado, bataklklarn i bulandrc buularnda, muz yapraklarndan bir sayvan altnda szlerek yol alyordu, orman kylerinde ki okullara, gherile llerindeki klalara ve Kzlderili al larna doru; resmi yaplarda sergilenen genlik fotorafnda zarifti, gzeldi, alnna bir ta oturtmular, boynuna zorla dantel bir yaka takmlard, nce diretmiti, ama bir kerelik yzne pudra srmelerine ve dudaklarm boyamalarna izin vermiti, eline de ipekten bir lle tututurmulard, yle, y le deil efendim, geliigzel dursun kucamzda, lsn de Avrupa hkmdarlarnn nl Venedikli fotorafsnn ekti i bu bakadm fotorafna tpatp benzetmek, bylelikle yeri ne bir benzerinin kullanld sylentisini yalanlamak iin el lerinden geleni yapmlard, gizlice toplanarak, boyalar an m yz yeniden eski durumuna getiriyorlard, parafn eridi inde prsyen deri yeniden geriliyordu, yamurlu mevsim lerde gzkapaklarnda biriken kf siliyorlard, ordu terzileriyse, cenaze giysisinin daha dn giydirilmi gibi krksz kalmasn, portakal ieklerinden yaplma tacn, kadncazn hayat boyunca hi takmad gelin tlnn hep yle zarif durmasn salyorlard, yaa anacm, bu kerhanede hibir orospu dl, senin fotorafna benzemediini syleyemeye cek bir daha ve zamann bitimine kadar egemenliin kimin elinde olduunu unutmayacak, yllar yl ormanlarda, kum te pelerinde unutulmu yaadktan sonra bir gece, eski mutlu gnlerin geri geldiim sanan, yortu davullar alan en yoksul blgeler insanlar, yaa aslan general diye haykrmlard yan dan arkl geminin szldn grnce, dorunun szcs bymze alk tutalm diyerek helvac kabaklanyla, koca 115

armadillolaryla doru suya atlamlard, ulusun yazgsna zar atarak yn veren grnmez gce ballklarn kantla mak amacyla tahta parmaklklardan girmilerdi ve bu arka ik geminin gvertesinde, pervane kanatlar altnda halka ser gilenen, krlm buz ve kaya tuzundan yaplma katafalk, ka tafalkn aynalardaki saysz yanslarm grnce korkudan dil leri tutulmutu; gemi, aylarca ekvatordaki soluk smrge adalarn dolap sonunda gardenyalarn us yrtt, igua nalarn karanlkta kanat rpt karabasanlar ama vard, orada dnyann sonu geldi, ahap yandan arkl, altm kumla ra oturdu, krld, buzlar eridi, tuzlar suya dnt, imi ce set bir tala orbasnn iinde yzer kald, yine de rmedi generalim, tam tersine, gzlerini atn grdk, gzbebekleri l sld, ocak aynda biten boanotlar renginde, her za manki gibi yine ay talarm andryordu, en g inananlar mz bile, tabutun cam kapann onun soluuyla buuland n grmtk, gzeneklerinden canl, kokulu bir ter salglad n da grmtk; glmsemiti. Gznzn nne getire mezsiniz generalim, inanlr ey deil, katrlarn dourduu na, tuzlu bataklklarda ieklerin boy attna tanklk ettik, sar-dilsizlerin mucize, mucize ite bu, diye haykran sesleri nin mucizesine kapldklarn da grdk, tabutun cam kapa n krdlar generalim, paralarn kapalm derken az kalsn kymaya evireceklerdi cesedi, gz dnm kalabalklar pskrtmede bir jandarma ktas kullandk, adlarna Karayip Adalar denilen o ana topraklardan, srler halinde kop mu geliyorlard, anneniz Bendicion Alvarad'da doa yasa larna kar koyma gibi Tanr vergisi bir g olduunu duy mular, lgna dnmler, kefeninin paralarn kapp sat yorlard, giydii gmlekleri, gvdesinden szan sular, onu kralie giysileriyle gsteren kartpostallar, aklnza gelmez, ylesine korkun bir kargaayd ki bu, yrtc bir idi boa lar srs trnaklaryla nlerine geleni ezip geiyor sanki deprem gmbrts gibi, kulak verirseniz siz de duyarsmz generalim, bakn; general, daha az vnlayan kulana gtr116

d elini, dinledi ve duydu o zaman, anacm Bendicion Alvarado, o sonsuz gmbrty duydu, deniz ufkuna doru drt nala yaylan kalabaln bataklk fokurtusunu, lenin parlak nda, daha baka, hatta daha parlak bir gn reten mum sellerini, nk anas Bendicion Alvarado, bir zaman sava alkantlar, savan o i et kokusu iinde girdii kente geri dnyordu imdi, eski korkularnn kentine, ama artk dnya dan korkusu yok, nk olu, okul kitaplarndan genel vali lerle ilgili blmleri karttrd, tarihte adlar gemesin bun dan byle, senin uykularm karan antlar da yktrdm ana cm, ite imdi dingin bir kalabaln omuzlarnda, tabutsuz, duru bir gk altnda, kelebeklere yasak bir rzgrda, or mann ta ularndan balayp olunun usuz bucaksz, hzn lerle kvranan lkesinde son bulan bu sonsuz yolculukla, kal tmsal korkularndan arnm slaya dnyordu, dinsel takla rn altn arlyla ezilmi, ondan ifa bulmu yatalaklarn gsne astklar kk, altn koltuk denekleriyle, gemileri batm denizcilerin takt altn yldzlarla, allklara melip bir rpda doum yapan akma dnm ksr analarn takt altm bebeklerle tepeden trnaa rtl, grnmyor, tpk savataki gibi generalim, yine btn bir ulusun, mutfak eyalar, hayvanlaryla gelen, Bendicion Alvarado'nun sava ta oluna yneltilen kurunlara yn deitirtmek amacyla syledii gizli dualardan baka hibir kurtulu umuduna bel balamayan, hayat krntlarn bile yerletirecek yer bulama yan bir ulusun kalkt bu kutsal kitap yrynn ortasn da srkleniyor; bir zamanlar olu, basma krmz bir paav ra sarp girmiti dalaa, atmada hummal sava lklar atyordu, Allah kahretsin, yaasn liberal parti, yaasn zaferi kazanan federalizm, bok soyu bok Gotlar, dorusunu syle mek gerekirse, aslnda kaltmsal bir denize ulama merak nn tutsayd ya, her neyse, omuzlarnda anasnn cesedini tayarak kenti kuatan bu yasllar kalabalnn amatas ya nnda, federal sava serveni srasnda lkeyi zaman zaman krp geiren kalabalklarn grlts de, gzdnml de 117

hi kalrd, kargaa da daha bykt, panik de daha baskn d, onun ynetiminde geirdiimiz saysz yllarda bylesini hi grmemitim, hi grmemitim, bakn, btn dnya bu rada generalim. Mthi bir olay. Bu kantlara gvenerek yas sisini atmt stnden, yz solmutu, sertti, kara bir erit takmt koma, yetkesinin verdii tm olanaklar kullanarak anas Bendicion Alvarado'nun azizler katna ykseltilmesini salamakta kararlyd, daha baka ne kantlar gsterilebilirdi ki, okuma yazma bilen bakanlarm ta Roma'ya kadar yolla d, bir kere daha papalk elilerini ard lkesine, ardak tan vuran gne klar altnda kakao iip ekerlemeler yedi ler, bakan, teklifsizce karlad onlar, hamaa gmleksiz uzanmt, beyaz apkasyla yelpazeleniyordu, eliler, kar snda oturmu buular tten kakaolarn iiyorlard, pazar lk giysisinden yaylan lavanta kokularndan bedenine ne s cak iliyor, ne toz, ne tropikal uyuukluk, ne de tepedeki g ne havuzlarnda gnllerince kanat rpan kularn, l ana snn sevgili kularnn pislikleri; peder vanilyal kakaosunu yudumluyor, kanlmaz auyu son yuduma ertelemeye can atan bir gelin nazlyla, ekerlemeleri usulca iniyordu, generalin kimsenin oturmasna izin vermedii sallangah is kemlesine kurulmu, yalnz sen peder tpk grkemli gnler de, o hatmi sars yumuak ikindilerde olduu gibi, o zaman da ihtiyar ve acemi bir eli, Thomas Aquinas'tan skolastik hikmetler savurup beni Tanr dinine dndrmeye almt ya, tek deien ey, bugn kendim ardm sizi peder, dn yann iine bak, imdi inancm salam; oysa aslnda bu dn yada da br dnyada da inand bir tek ey vard, sevgili anac insanlara bunca zveri gsterdiinden, bir alakg nlllk ant olduundan azizler katma ykselmeyi haydi haydi haketmiti, kuzey yldznn cenazenin gittii ynde iler lediini, yayl sazlarn tabut geerken nasl kendiliinden al maya baladklarn ve halkm bu olay karsnda duyduu he yecan sayp dkerek onlar etkileyecek deildi tabii, u ara fa bakn yeter, austosun grkemli na tuttu araf, kete118

nin dokularna sinmi imgeyi gsterdi, grsnler, ite anas Bendicion Alvarado, bedeninde ne bir yallk belirtisi var, ne de yara bere izi, yan yatyor, eli yreinin stnde ve o an, anasnn parmaklarndaki dinmeyen terin slaklm duy du, mucizenin esintisiyle uua geen kularn lklar ara snda, taptaze ieklerin kokusu geldi burnuna, mucizeyi g znzle grdnz peder, dedi araf silkip tersyz ederek, onu kular bile tanrlar; ne var ki eli, Hristiyan dnyasnn byk dokuma ustalarnn elinden km kumalara bile vol kanik madde kartrabileceini sezen keskin, uzmanca gz lerle keteni inceliyordu, renklerdeki gzalchk, lendeki kii lik bozukluunun, hatta tanrtanmazln bir belirtisiydi, za mann gemek bilmedii, yzp durduu, gerekd bir ken tin ssz manastrnda, kubbenin altnda yatp ge bakarken, yeryznn yuvarlaklndan kendisi de byk bir coku duy mutu, neden sonra araftan ayrd gzlerini, dalgnhmdan syrld, yumuak ama kesin bir sesle, ketenin stndeki im genin Kutsal Tanr ile bir ilgisi bulunmadn, O'nun bu im ge araclyla bize sonsuz bamm bir kantm daha vermek amac gtmediini bildirdi, hi de deil ekselans, gzel sanat larla ktcl sanatlara eh ok yatkn bir ustann ii bu, ekse lansn gnl cmertliini ktye kullanm, yalboya bile de il bu, dnn, en ucuzundan bir badana, pervaz boyas, do al reinenin kokusuna terebentin lekeleriyle al krntlar karm, u umak bilmeyen nem de general hazretlerinin inandrdklar gibi son lm titremesiyle boalan terden ileri gelmiyor, keten tohumuna yatrlp karanlk bir yerde bekle tilmi bezin suni nemi bu, inann ok zgnm, diye itenlik le sz balad, ne var ki, kendisini gzlerini bile krpmadan yatt hamaktan gzleyen, mucizenin doruluuna herkes ten ok inand halde atk, Asyal suskunluunun amurun dan syrlp sylediini yalanlamaya kalkmayan granit ihtiya rn dik baklar karsnda dili balanmt. Bilmem mi, seni kendi ellerimle sarmtm o arafa anacm, lmnn sus kunluu dorusu nce rktmt beni, sonra birdenbire, 119

dnya denizin diplerinden ayormuasna mucizeyi grdm diyorum Allah kahretsin; yine de elinin kararm szn hi kesmeden dinledi, birka kere, iguanalar gibi krptrd gz lerini, glmsedi, peki peder, dedi iim* ekerek, herhalde si zin dediiniz gibi olmutur, yalnz umarm szlerinizi tartmsmzdr, sylediklerinizi size harf harf yineleyeceim ki yaa dnz srece bu sorumluluu tayabilin peder, benden g nah gitti; uursuz belirtgeler haftasnda dnya bir uyuuklu a gmlmt, bakan yemek yemek iin bile hamaktan kalkmyor, stne en kular yelpazesiyle kkhyordu, menekelerin arasndan szan k dilimlerini de evcil ku sa np kkhyordu arasra, kimseyi huzuruna almyordu, kimse ye emir vermiyordu, ama gn gelip de kiralanm, gzkanl katiller elilik sarayn basp tarihsel kalntlar yama edip i bahede ekerleme yapan eliye baskn verdiklerinde, adam yaka paa yakalayp sokaklarda rlplak srklediklerinde devlet dzeninin kolluk kuvvetleri olaya hi karmadlar, d nn generalim herifin stne stlar, general yerinden kalkmad bile; generalim, eliyi en ilek caddelerde eek sr tnda dolatryorlar, haberiyle geldiklerinde gzn bile krpmad; generalim, balkonlardan bana bulak suyu dk yorlar, gzel olan, bayan Vatikan diye baryorlar, artan bize kalsn; ama elinin pazar yerinde bir p ynna yar l bir durumda atldm sylediklerinde hamandan kalk t, kular kovalad, kara yas eridini silkeleyerek stndeki rmcek alarn sprd, gzleri uykusuzluktan imiti, he men elinin gnlk erzakla bir cankurtaran sandalna ko nulmasn buyurdu, Avrupa'ya giden yolcu gemilerinin izledi i su yoluna braktlar onu, ulusun hkmdarna bakaldr maya alan yabanclara ne oluyor, bilen bilmeyen kalma sn, Papa da bundan byle bilsin ki, o Roma'da altn tahtna kurulmu, parma yzkl Papa olabilir, ama burada be nim szm geer, Allah kahretsin, onlar da boklu cppeleri ni de. Gerekten de etkili bir yol semiti, daha o yl kma dan, anas Bendicion Alvarado'nun mumyalanmasna giriil120

di, bozulmak bilmeyen ceset, katedralin ana blmesinde hal kn ziyaretine ald, mihraplar Gloria ilahileriyle nlad; ba kan, papala kar savamaktan vazgeti, kararm geri ald, alana toplanan kalabalklar, yaasn bar, yaasn Tanr, diye haykryorlard; o srada bakan, Dinsel Trenler Kutsal Birli i denetleyicisi, inancn kurucularndan ve kaytsz artsz yayl alarndan Eritreli diye anlan Monsenyr Demetrius Aldos'u bir trenle huzuruna kabul ediyordu; bu adam, Bendicion Al varado'nun hayat stne incelemeler yapmak, onun azizeler katma ykselip ykselemeyeceim hibir kuku kalmayncaya kadar aratrmak grevini stlenmiti, acele etmeyin peder, dedi bakan onun ellerini avularna alarak, yaamay her e yin stnde tutan bu sar suratl Habe'i beenmiti; herif igu ana yumurtas yiyor generalim, horoz dvne de dkn, melez kadnlara, kumbiya dansna da, tpk bizler gibi ve kese nin az da, en sk kapanm kaplar da sonuna kadar alm t, aman eytann avukatnn kafasndaki kukular bir engele toslamasm, nk bu usuz bucaksz hznler lkesinde, Ben dicion Alvarado'nun, anasnn karnndan mihraplar ssle mek alnyazsyla doduuna ilikin kesin kantlar rtebile cek grnr ya da grnmez hibir ipucu yoktu, ulus ellerinizdedir peder, buyurun; gerekten de yleydi. Elilik saraynda silhl kuvvetler dzeni saladlar, ta uzaklardan daha tan aa rrken kp gelen, banlarnn stndeki taze deriyi gsterme ye alan saysz czzaml dolayordu ortalkta, St. Vitus dan snn kurbanlar, elinin nnde ineden iplik geiriyorlard, kumar masasnda vurgun yapanlar, Bendicion Alvarado'nun kazanacak saylar dnde grdn anlatyorlard ona, yi tik kandalaryla dostlarndan haber alanlar, denizde boulan yaknlarn grenler, eskiden her eyden yoksunken imdi her eye sahip olanlar, durmakszn geliyor, duvarlar Sir Walter Raleigh'nin tarih ncesi kaplumbaalaryla, yamyam ldr c tfeklerle donatlm kzgn bir frn andran sarayda dola p duruyorlard; Eritreli, hi usanmadan^ hi soru sormadan hepsini dinliyordu, szlerini kesmeden, terden srlsklam, an121

cak itii ucuz sigarann dumanyla havas arnan odadaki tortulu, koyu, vebal beden zlne yabanc, tanklarn sylediklerini tek tek not ediyordu, imzalatyordu sonra, ad n soyadn yaz, uraya, ya da X koy, siz generalim, basn par manz, ha yle, nasl olursa olsun, imza olsun da, imzal yorlard, srada bekleyen giriyordu ieri, kann tpks, ve remliydim ben peder, veremliydim, diye yazd Eritreli, imdi at uraya imzan bakalm. Ben iktidarszdm nceleri peder ama imdi gnde ka karyorum bana msn demeden. Erit* reli, gzelim yazs insanln bitimine kadar bir deiiklie uramasn kaygs gderek, kmaz mrekkeple iktidarsz dm yazyordu, benim karnmda canl bir hayvan vard efen dim, karnmda canl bir hayvan vard diye yazyordu serin kanllkla, ucuz ac kahveden sarhoa dnmt, zincirleme yakt sigaralardan, ac ttnden kafay bulmu, kayklar gibi yakasn gevetmi generalim, tam bir damzlk bizim pe der, gerekten yle, tam bir damzlk boa, herkesin ukuru kendine tabii, durmakszn alyor, geceyanlanna kadar, za man yitirmemek iin yemek bile yemeden, o zaman da do ru drst dinlenmiyor ya, bakyorsunuz ykanm, kaba giysisiyle liman boyundaki meyhanelerden birinde boy gstermi, kurt gibi a, uzun tahta masalardan birine kp ak deniz adamlaryla balk orbas iiyor, bal elleriyle syryordu, karanlkta bile l l yanan o eytans dileriyle klklar bi le indiriyor mideye, tam bir ykleme iisi gibi taban ee rek iiyor orbay, ah generalim, onun ayaktakmyla nasd kaynatm grseniz aarsnz, o dknt gemiler var ya, krpe olanlar, eskimi olanlarla tepeleme dolduktan sdnra demir alan gemiler, hani u Curaao, Guantanamo gibi, var lacak denizden bile yoksun Santiago de los Caballeros'daki oteUere ka gemi ykl ocuk orospular tayan gemilerin adamlaryla, yaa peder, tann ilk na kadar durmadan dleyip durduumuz o en hznl, en gzel dnya adalar pe der, uskunalar brakp gittiinde ne bambaka insanlardk unutma peder, bizi braktlar, Matilde Arenales'in evindeki 122

geleceimizi okuyan papaan da, orba anaklarndan sr nerek kan yengeleri, savurgan rzgr, uzaktaki tamtamla r, hayat, yaa peder, boktan hayat, olanlar; o, bizim dili mizi konuuyor generalim, sanrsnz it dala mahallesinde domu, kumsalda top koturmu; yerlilerden daha iyi akor deon alyordu, daha iyi ark sylyordu, kralielerin iek dilini daha abuk kavramt, Latince akalar yapyordu onla ra, pazar yerinin taync kesimlerinde sarho oluyordu, bir keresinde, biri Tanrya svd diye kyasya bir kavgaya bile girdi, baladlar yumruklamaya generalim, ne yapsak acaba; kimse bizi ayrmasn diye buyurdu, hemen bir halkayla evril diler, generalim bizim rahip kazand inanmazsnz, biliyor dum kazanacam dedi, az keyiften bir kar ak, tam bir damzlk boa, hem hi de herkesin sand gibi uar deil di, nk o lgn gecelerde peder, elilik saraynda geirdii bezdirici gnlerden daha ok yaklayordu geree, hele o yamurlu ikindi, bakann uyank bekilerini oyuna getirdii ni sanp izinsiz girdii kent dndaki karanlk konakta oluk lardan ieri szan yamurda srlsklam kesilmi, en ufak oyu a kadar aratrmt odalar, Rendition Alvarado'nun, hiz metilerinin mutluluuna adad grkemli yatakhane bl mnde malanga kumlar ve zehirli kamelyalar arasnda t kezleyerek; neden mi bizlere brakt buray, iyi yrekliydi de ondan peder, alakgnllyd, kendisi ranzada plak bir il tede yatar, bizim altmza tiril tiril pamuklu araflar sererdi, ulusun birinci kadn sfatyla pazar gnleri giydii entariyi bi le giymelerine izin verirdi; onun banyo tozlaryla ykanrlar, aslan ayakl, kurundan kvetlerde, renkli kpkler arasnda Zenci bekilerle rlplak oynarlard, onlar kralieler gibi yaarken hanmn gnleri, kularn boyamakla, odun atein de sebze ezmesi piirmekle, geceyarlar, hanmcm karnm aryor diye evine koan komularna ifal bitkiler yetitir mekle geerdi, karn aryanlara suteresi inetirdi bol bol, torunlardan biri a mym, hemen olana kurt dktren epazote ay iirirdi, lyorum hanmcm, ama lmezlerdi 123

ite, derman onun parmaklar arasndayd, yaayan bir azi zeydi peder, onu zorla bakanlk sarayna gtrdklerinden bu yana hi yamursuz kalmayan bu elenceler konanda o, kendine zg saf alan iinde dolard, acmasz yamur, pi yanonun stndeki lotus tomurcuklarma da yad, gsterili yemek odasndaki su mermerinden yaplma masaya da; Bendicion Alvarado hi oturmamt o masaya, mihrapta yemek yemek gibi bir ey, derdi, dnn peder, azize olacan na sl sezmi yine de komularn ateli tanklklarna karn, ey tann szcs bu ykntlarda, alakgnlllkten ok, pinti lik belirtileri buldu, bir zamann balo salonu olan Mangrov bataklklarnda yzen abanoz Neptn yontularmda, yerli cin biblolarnda ve sava meleklerinde, dnyadan bile isteye bir el etek ekmeden ok, bir ruh fukaral belirtisi grd, ste lik kendisini kavurucu Habeistan llerinden kaldrp bura lara, dorunun hi uramad yerlerde doruyu bulmaya yol layan br tanrnn, kutsal lnn de izine rastlayamad; hibir ey bulamad generalim, hibir ey de demedi, ne bok tan i, di mi. Gelgslelim Monsenyr Demetrius Aldous, yal nzca kenti aratrmakla yetinmiyor; tepelerdeki orak kyle rin buzlu arafna kyordu katr srtmda, Bendicion Alvara do'nun azizeliinin tohumlarn aryordu, belki de oralardaki imge, saltanatn gzkamatrc gcyle karp arptlmamt; bir ekya peleriniyle kveriyordu sislerin arasndan, aya nda koskoca izmelerle, daha nce hi bu renkte insan gr memi yaylallar nce korkutan, sonra artan, en sonunda da meraklandran eytans bir hayalet, ama kurnaz Eritreli, tenindeki ziftin kmadna inandrmak iin, kendisine do kunmaya zorluyordu onlar, karanlkta dilerini gsteriyor du, onlarla birlikte eliyle peynir yiyor, ayn mataradan bu day raks ierek sarho oluyordu gvenlerini kazanmak umu duyla, patikalar boyunca uzanan ikapayc, kk dkknlar da, ki oralarda, baka yzyllarn ak srasnda, allmadk bir kuu kadna rastlamt kyller, kadn, sepetler dolusu yk tayordu srtmda, blbl renklerine boyanm pililer, 124

altn tukanlar, tavus kuu klna sokulmu oban aldatan lar, yaylalar blgesindeki kasvetli pazar panayrlarna katlan dallar kandrmada kulland nesneler, urackta oturur du, enlik atelerinin nda, bir sevap ileyip kendisiyle ya tacak erkek arard, dkknm arkasnda arap tulumlarnn stnde, karnn doyurmak iin, peder, inamn srf karn doy sun diye, nk yamur yer yemez renkleri atan, azck oyna tld m unufak olan o ucuz eyleri hangi avanak dal alrd ki yine de ok saft peder, isterseniz kularn kutsal rahmeti deyin, isterseniz oran bereketi, kimse asl adn bilmezdi, kendisine Bendicion Alvarado adn ne zaman takt da bi linmezdi, asl ad olamaz ya; buralarda yoktur byle adlar, bir kyd ad olacak, ne boktan i yaa, eytann kaypak szc s bunu da renmiti ite, hem de bakann gvenlik rg tnn dorular karmakark etme abalarna, nne grn mez engeller dikmelerine karm, didiklemedii, aa kar mad bir ey kalmad, ne diyorsunuz generalim, isterseniz kayadan aa itiverelim onu geyik srer gibi; isterse, katr na inetirlerdi, hayr diye kar kt bakan, onu yakndan gzleyin ama bedenine zarar getirecek hibir ey yapmayn, yineliyorum, bedenine zarar yok, grevini tam bir zgrlkle yerine getirsin, gerekli kolaylklar gsterilsin, ben izin veriyo rum, ben kendim, diye yineledi, bu buyrukla anas Bendici on Alvarado'nun asd kiiliini renme tehlikesini, lmcl bir tehlikeyi bile isteye gslediini kavrayarak, daha gen, babo yasak yllarn Bendicion Alvarado'su, paavralar iin de, yalnayak, karmn doyurabilmek iin bedeninin alt kesi mini kullanmak zorunda, nas da gzeldi bilseniz peder, y le de saft ki, en bayasndan krmz papaanlara, en iyi cins horozlarn kuyruklarn takp mako papaan diye yuttur maya kalkrd, sakat tavuklara hindi tylerinden yelpazeler yaptrr, cennet kuu diye satard; kimse yutmazd tabii, pa zar gn arlarnn erkenci sisinde kendi kendine fsldayp duran, bedenine bedavadan sahip kacak bir erkek arayan o yalnz kuu kadnn ana kim derdi ki, bozkrda herkes 125

onu saf, yoksul bir kadn olarak anyordu, gerek kimlii renilemiyordu, vaftiz edildii kilisenin kaytlarnda doum k d gibi bir belge bulunamamt, oysa olunun ayr do um kd vard, nde de ayr ayr gebeleni sonucun da, ayr g koulda, baka biimde dnyaya geldii ile ri srlyordu, ulusal tarihimizi gn gn tutanlarn gerekle ri arapsana evirme becerileri sonucunda iyi ki hi kimse, bakann doumunu rten gizemli perdeyi kaldramyordu, yalnzca Eritreli, sonralar zorla kayda geirilen yalan bilgile ri tek tek aralayarak gizin kaynaklarna inmiti; elini uzatsa, yakalayacakt doruyu generalim, derken korkun bir patla ma oldu, yanks boz bayrlarda, derin da geitlerinde uzun uzun srd, aya kayan katrn uzun korku lklar duyul du, karlar hi eksilmeyen doruklardan bir badnmesiyle dipsizlie d, uurumun doal bilimler kitabnda yer alan anlk, deiken iklimlerinden srayla geerek doru aa ya, dmene alkan geni sularn doum sanclarna, bitki aratrmalarna tutkun bilge hekimlerin, daarcklarnda gi zemli ot bilgileriyle Kzlderililerin srtnda trmandklar ka yalara, bizlere cmerte dayankllk, barnak ve iyilik rnei sunan scak tyl koyunlarmzn kuzularm doyurduklar ya banl manolya isteplerine, ssz taraalarnda kttan elenkler ve saysz yatalak barndran kahve iftliklerine, ulusumu zun kavurucu doal snr izgilerindeki akkan rmaklarn uultusuna, daha da diplere, ta aada ite, ihanetini alaca karanlkta demi bir ihtiyardan bir salg yaylyordu hafif ten, kocaman inat yapraklar, pembe tomurcuklaryla iko lata yapmmda ana madde saylan yemilerle dolu kakao ift liklerinde tekbana lm; ite kprtsz gne, kavurucu kum, tohum keseleri, bal petekleri, bin kilometrelik evrede ki tek vakf okulunun hznl, clz, Atlantik cinsi inekleri ve barsaklar olgun bir koruk gibi patlaynca uurumun dibinde ki yarkalar rkten, hl canekien katrn soluyuu, th Allah kahretsin, avlamlar onu generalim, bir av tfeiyle Yalnz Ruh Geidinde bastrmlar; benim buyruuma kar 126

gelerek ha, orospu ocuklar, kesin buyruklarm hie sayp, Allah kahretsin, ama imdi kimin ne olduu kacak ortaya, diye haykrd bakan, az kpk iindeydi, buyruklarm din lememelerinden deildi dorusu bu fke, kendisinden ok nemli bir ey gizlediklerinden emindi, gcnn yldrmlar n stlerine ekmeye raz olduklarna gre; haberi getirenle rin soluyularm dikkatle dinledi, nk bilirdi ki ancak iin ashn bilen, kendisine yalan syleme cesaretim gsterebilir, yksek komuta heyetindekilerin kt niyetlerini de hesaba katt, hangisi haindi acaba, siz, amurdan varettiklerim, siz, topraktan kaldrp altn deklerde uyuttuklarn, siz canlar n kurtardklarm, herkesten daha byk paralar bastrp sa tn aldklarm sizler, hepiniz, irkef analarn dourduklar, nk ancak ilerinden biri benim admla imzalanm ve sal tanatmn mhryle pekitirilmi yazl buyrua kar gelebi lirdi; kurtarma harektnn ynetiliini kendisi stlendi, tek ve kesin buyruum uyarnca, en ok krksekiz saatlik bir s re iinde ya onu bulur, diri diri getirirsiniz nme ya da l bulursunuz yine diri diri getirirsiniz, l veya diri bulamazsa nz, yine getireceksiniz, bu buyruk ylesine korkutucu ve ka nlmazd ki, sre dolmadan haberi getirdiler, efendim uu rumun dibindeki aldkta bulduk, altn iekler yaralarn sa altm, bizden daha sa generalim, bakn anneniz Bendicion Alvarado, ansn kirletmeye kalkan kstaha ba gste riyor, sevecenliini, bykln bir kere daha gzler nne seriyor; eliyi, uzun Kzlderili patikalar boyunca, srklara asl bir sedyede tadlar, yarmda jandarmalar, alayn arka snda, ata binmi bir boa grei ustas yryor, elinde bir an, duyduk duymadk demeyin, buyruklar veren kimmi an lamnda; eliyi bakanlk saraynn konuk odasna yatrdlar, salk bakannn gzetimindeydi artk, iyilemeye yztutar tutmaz, elyazsyla mthi bir belge dzenleyecekti; bu yedi ciltlik tutanan yz elli sayfasnn sa kesine tek tek adnm baharflerini yazacak ve mhrn basacakt. Ben, Dinsel Trenler Kutsal Birlii denetleyicisi, nan'n kurucu127

lanndan ve kaytsz artsz yayclarndan Demetrius Aldous, iinde bulunduumuz ylm, nisan aynn u on drdnc g nnde, en kutsal kurumumuzun ahsma verdii yetkilere da yanarak, yeryznde insanlar arasnda adaleti gzetmek ve gkyznde Tanrnn grkemini pekitirmek yolundaki gre vimi yerine getiriyor, aada bildiklerimin tek doru, eksik siz ve katksz doru olduuna andiiyorum, sayn ekselans, buyurun. Doru oradayd evet, mein kapl yedi ncil'e sk m, bylesine kanlmaz ve acmasz bir doru, ancak, za fer bylerine kaplmayan, z gcnn salad karlara uzak kalan, sallangal iskemlesinde gzn bile krpmadan elinin dediklerini dinleyen, her lmcl aklamadan soma iini ekerek, yaaa diyen, sylediklerini yineleyen, le yeme i artklarnn itahlandrd nisan sineklerini apkasyla ko van, btn dorular, ac dorular, yreinin glgesinde kor gibi yanan, sindirip yutan bu kaytsz ihtiyarn ellerine verile bilir, olup bitenler, batan sona bir oyun ekselans; dnmedolab eliyle kurmutu, stelik nceden hi dnmedii halde, daha azizelik konusu dcmadan ok nce, anasnn cesedinin buzdan bir katafalka yerletirilerek herkesin lye sayg du ruunda bulunabilecei bir yere konulmasn buyurmutu, se nin lmeden rmeye baladm syleyen yalanclarn an na ot tkamak iin anacm, kendi oyununa gelip yuttuu bir cambazhane hilesi; generalim, anneniz Bendicion Alvarado ne mucizeler yaratyormu, haberiyle geldikleri gn cesedin grkemli bir trenle, usuz bucaksz ve yasasz lkesinin en kuytu kelerine kadar gtrlmesini buyurdu, sen bunca yl s alalmalarn penesinde kvrandktan sonra erdemlerinin deerini bilmeyen kalmayacak anacm, karlksz boyad n kulardan, teekkrsz kalm aklardan sonra; ama ka rnlar su toplam dedikleri dzenbazlarn halkn nnde ie mek iin para aldklarm nereden bilebilirdim anacm, me zarndan kalkan dzmece bir lye tam iki yz peso demi ler, herif kalabaln arasnda dizst srnm de herkes kefeninden korkmu, az toprak doluymu, bu mucizelerde 128

hkmetin parma var diyen bir ingeneye ceza olarak, ta bii yalandan, iki bal bir canavar dourtmular sokak orta snda seksen pesoya; denilenler doruymu, btn tanklara para verilmimi anacm; ama yoo, Monsenyr Demetrius Aldous'un da nceleri kukuland gibi, generale yaranmak gibisinden saf bir amala dalkavuklar dzenlememilerdi bu gsterileri, hayr ekselans, muhalifleriniz svand bu kirli ie, onun gcnn glgesine snp gelitirdikleri en rezilce, en pis giriimlerden biriydi, mucizeleri uyduran, yalanc tankla r destekleyenler, anas Bendicion Alvarado'ya da ssl bir gelinlik dokumu, sonra paralarm satmlard, yaa, onu kra lie klnda gsteren kartpostallar, paralar basmlard, yaa, sandan lleler koparmlard, yaa, derisinden ektikle ri suyu ielere doldurmulard, yaa, kefen bezlerine, eli y reinin stnde yatan bir bakire resmi izip Hindu arlar nn arkalarnda metreyle sata karmlard, katedralin giri ine ylan sonsuz kalabaln merakl gzleri nnde, hi bozulmadan kaldn kantlamak iin uydurulmu akl almaz bir yalan, oysa "doru," bambaka bir yerdeydi ekselans^ ana snn gvdesinin bozulmay nedeni ne kiisel erdemleriydi, ne parafinle giriilen onarm ilemleri ne de generali bir er kek evlada yakr saknma duygusuyla bavurduu makyaj hi leleri; aslmda kadncaz, bilim mzelerindeki doldurulmu hayvanlara uygulanan en ilkel yntemlerle mumyalanmt, kendi elimle yaptm anacm, cam kapa aar amaz bezek ler dadverdi, zlm alnndan portakal ieklerinden ya plma tacn kardm,'tel tel diplerinden sklp anda diye pazarlarda satlan salarnn tek tk kllar kalmt, gelin pe enin slak tulnden syrdm seni, lmn nice yaman gherile gnbatmlarndan ve kat tortusundan ve gnete kuru mu bir su kaba kadar hafiftin, eski bir sandk ii gibi koku yordun, bildim, cannn fsltsn andran ateli bir kprt s rp gidiyordu bedeninde, iini kemirip bitiren gvelerin kesi ci dileriydi yaa, seni kucama almaya altmda, kollarn la bacaklarn kendiliklerinden kopup dverdiler, evet, seBakan Babamzn Sonbahar 129/9

nin o eli yreinin stnde uyuyan mutlu anne dirinin para larn birarada tutan i organlarnn tmn boaltmlard yaa, paavralarla doldurmulard, eski bedeninden geriye ka lan, toz dolu bombo bir kabuktu artk, senin atebceksi ke miklerinin fosforlu salgsna dayanmayp krlan bir kabuk, alacakaranlkla aydnlanm kilisenin demesinde, camdan gzlerin pire srayndan baka bir ey duyulmuyordu, hili e dnmsn, memurlar, tkenmi bir anann krntlarn faralarla toplayp yeniden tabuta attlar, hem de iguana gz lerinde en ufak bir duygu belirtisi ele vermeyen bu akl erdirilmez bakann som ve kat baklar altnda; kendisini ger ein aynas karsna yerletirme gzpekliini gsteren tek adamla babaayd peder arabasnda, iki adam, perdelerin si si arasndan dardaki yoksullar gzlyorlard, yoksullar, bir zaman gz dnm katilleri, bahtsz aklar, etobur i ekleri, tutkuyu uyuturan ne acayip yemileri anlatan kitap klar sattklar, bu iyle serinlemi kap eiklerine km ler, ikindi scann hmndan kap imdi buralarda anas Bendicion Alyarado'nun giysilerini ve bedeninin kalntlarn satan iportalarn sar edici grltsnden geilmiyor, Monsenyr Demetrius Aldous ifasz hastalar ynndan gzleri ni karp olan oldu dediinde hi deilse kukumuzun kar lm grdk, bu insanlar, general, kendi hayatlarna bal ol duklar kadar ballar size dediinde, onun, aklndan geen leri gerekten okuduunu sezdi general, nk Monsenyr Demetrius Aldous, bakanlk saraynn tam ortasnda gr mt ihanetin yzn, egemenliin koruyuculuunda serpi lenlerin dalkavukluunda, rezilce uaklnda o doymak bil mez hrs grmt, te yandan yoksullarda baka tr bir a ka tank olmutu, hi kimseden bir ey beklemediklerinden, bakandan da bir ey beklemeyen bu yoksullar, elle tutulur bir ballk besliyorlard ona, ancak Tanrya gstermelerini isteyebileceimiz sugtrmez bir ballk, evet ekselans, do rusu bu; oysa bakan, baka bir an iini rpertecek bu akla may gzlerim" krpmadan dinledi, iini bile ekmedi, gizli 130

bir tedirginlikle, tamam peder, diye sylendi kendi kendine, istediimiz de bu deil miydi, kimsenin artk beni sevmeme si, deil mi ki sen benim bahtszlmn grkeminden yararla np gideceksin, sizin uydurma dnyann altn kubbelerine s nacaksn ben yol gsterecek, sevgili bir anadan yoksunken, evet acmasz dorunun ar ykyle babaa kaldm, bu kos koca ulusta bir sol el kadar aresizim, aslnda kendim can at madm bu ulusa sahip kmaya, ulusumuzun, ezelden beri u gznle grdn gerekdlk duygusuyla, bu bok kokusuy la, hayattan baka hibir eye inanmayan bu tarihsizletirilmi insanlarla birlikte ellerime yerleik bir gerek olarak su nuldu, bana hi danmadan, zorla kabul ettirdiler bu ulusu peder, bakanlk arabasnda s glgede yz derecenin altna dmez, nem oran yzde doksan dokuz, cierlerinize toz do lar, kalabalkta ftn kaynayan bir aydanlk fokurtusuyla kk sktrr, domino oyununda yenilebilecein tek kii yok tur karnda, senin doru dediine kimse inanmaz, yaa pe der, kendini benim yerime koy, ama yksek sesle sylemedi bunlar, iini ekti, bir an gzlerini krptrdktan sonra Monsenyr Demetrius Aldous'tan, bu ikindi geen krc ko numann aralarnda kalmasn rica etti, siz bana bir ey sylemediniz peder, doruyu bilmiyorum, sz verin bana ve Monsenyr Demetrius Aldous, ekselanslar tabii doruyu bil miyorlar, diyerek erkek sz verdi. Bendicion Alvarado dava s, kant yetersizlii yznden dt, Roma'nn bildirisi kr slerden resmi azdan halka okunurken, hkmetin her e it ayaklanmay, dzen bozma abalarn bastrmakta kararl olduu da bildirildi, gelgelelim katedralin kocaman ahap ka plarm skerek alanda teler yakan kzgn gmen kitleleri ne gvenlik kuvvetleri seyirci kaldlar; melekler ve savalar la ssl renkli pencereler taland, her eyi alaa ettiler ge neralim efendim, gelgelelim general, hamandan kalkmad, Biscayan rahibelerinin manastrn kuattlar, onlar a susuz brakacaklarm, ldreceklermi, kiliseleri, misyonerlerin barnaklarn yamaladlar, rahiplere ilikin ne varsa talan et131

tiler efendim, ama general menekelerin serin glgesine ku rulmu hamandan yine kprdamad, ancak genelkurmayn btn yksek rtbeli kumandanlar, gvenlik kurulu toplant snda kargaay yattrmadklarn, nceden alnan karar uyarnca dzeni kan dkmeden salayamayacaklarn bildir diklerinde kalkt ayaa, aylardr uramad yazhanesine git ti, kendi sesiyle bir bildiri yaymlad halkna, onlarn duygula rn dile getirdii inancyla, yalnzca kendi iinden gelen esi ne kulak vererek, silhl kuvvet yelerine danmadan, ba kanlaryla grmeden, doacak sorumluluu tekbana st lenerek yaymlad bu bildirinin birinci maddesinde, zgr ve soylu halkmzn yce karar sonunda Bendicion Alvarado'nun azizelik katma ykseldiini resmen aklyordu, ulu sun koruyucu melei, hastalarn hekimi, kularn anas unvanlaryla anyordu onu, doum gn ulusal bayram olarak kutlanlacakt, ikinci madde uyarnca, bu bildirinin yaynlan d andan balayarak, ulusumuzca papala kar sava duru mu ilan ediliyordu, ulusal hukuk kurallar lkeleraras antlaT malarn yrrlkteki hkmleri gzetilecekti, nc madde uyarnca, saygdeer papalk elisinin ve srasyla btn pis koposlarn, rahiplerin, papazlarn, rahibelerin, ksaca lke nin snrlar iinde herhangi bir biimde Tanr ilerine bula m yerli yabanc btn zevatn, hemen ve halkn gzleri nnde, karasularnn en az iki yz elli metre tesine brak larak snrd edilmeleri buyuruluyordu, drdnc ve sonun cu madde uyarnca, kilisenin btn eyalarna, tapnaklarna manastrlarna, okullarna, topraklarna, topraklarndaki ara ve hayvanlarna, ekerkam iftliklerine, fabrikalarna, tezghlarna, ksaca kiliseye ait her eye, kaytlarda nc bir kiiye ait gibi grnse de, tanr tanmaz btn kilise mallarna elkonulacakt, bunlarn bir blmyle kularn ana s Bendicion Alvarado'nun kurduu insancl mezhep ve onun lmsz ans yaatlacakt, bu ulusun egemenliinin kaytsz artsz, tek ve en byk temsilcisi olan ben, kendi sesimle okuduum ve altna mhrm bastm bu bildirinin okundu132

u andan balayarak, buyruklarmn yerine getirilmesini nemle rica ederim. Kutlama treninin enlik fiekleri, zafer anlar ve bando sesleri arasnda general, buyruklarnn yeri ne getirilip getirilmediini kendisi denetliyordu, yeni tuzakla ra drlmeye niyeti yoktu, eski grkemli gnlerdeki gibi dinti, kadife eldivenleriyle gerein dizginlerini smsk yaka lamt, halkn merdivenlerde yolunu kestii gnlerdeki gibi, n'olur sokaklarda at yarn yasaklayan kararnameyi geri aln, peki, dileiniz yerine getirilecek, arap maratonlar da balasn yine, peki dileiniz yerine getirilecek; en yoksul ky lerde boy gsterdi birdenbire, tavuklarn nasl kulukaya ya tracaklarn, srlarm nasl buracaklarn anlatt halka, n k kilise mallarnn dkmne gz atarken, listeyi en ince ay rntlara kadar incelerken byk bir keyif duymutu, snrd edilme trenlerini kendisi ynetti, buyruklaryla uygulamalar arasnda bir boluk domasn istiyordu, hayatn aldatc ger ekleriyle ktlara dklm gerekleri karlatryordu, e itli topluluklarn snrd ediliini gzlyordu, kimilerinin, gizli gzleri olan antalarla ya da koyunlarna sktrdklar torbalarla, son genel valinin yoksullar mezarlna gml hazinelerini kardklar syleniyordu, federal sava liderleri nin, uzun sava yllar sresince, ne kanl atmalar pahas na arayp da bir trl bulamadklar defineyi, ite o zaman her kilise yesinin, yannda ancak bir kat elbise gtrebilece i yolunda kesin bir^emir vermekle kalmad, gemiye analarn dan doduklar klkta binmelerini buyurdu, deiiklik olsun da nasl olursa olsun diye dnen, giyiniklikle plakl bir tutan kaba saba taral rahipler, uzak lkelerden gelme st mann kasp kavurduu misyonerler, sinekkayd tra olmu soylu piskoposlar, doay evcilletirmeye, lde sebze yetitir meye alkn yabanl rahibeler, arp alan dal gibi Biscayan ra hibeleri, incecik elleri, gergin gvdeleriyle Salezya rahibele ri, geri stlerinde yalnzca kendi derileri vard ama st snf lardan geldikleri, ayrcalklar, nemleri hemen seziliyordu; koca gmrk ambarmdaki kakao uvallar ve tuzlanm balk 133

ynlar arasmdan geerlerken, rktlm koyunlarn kasr gasna kaplmlard, kollarn plak memeleri stnde ka vuturmu, utanlaryla birbirlerinin utanlarn rtmeye a balyorlard, pervane kanatlarnn altnda ta gibi duran, so luk bile almadan, gzlerini plak kadnlar selinin eninde so nunda gemek zorunda kalaca darack alana dikmi kayt sz ihtiyarn nnden tek tek getiler, topraklarmzda bir ta ne bile kalmad generalim, bunlar sonunculard efendim; rkm rahibeler arasnda birini baklaryla brlerinden ayrvermiti, ayrc hibir zellii olmamasna karn; ksa boylu, tknaz bir kadnd, yaplyd, kalalar geniti, yaygn memeleri iri, elleri kocaman, cinsel organ kabark, salar makineye vurulmu, balta sap gibi salam, dzgn aralkl dileri var, burnu kt, hepsi gibi sradan bir rahibe, ama ne dense, bunca plak kadn arasnda yalnz o, giderken canm yerden kesen garip bir hava, yrtc bir hayvann belirsiz izini brakt, ona ikinci ve son bir kere bakabilmek uruna gzle rindeki kaytsz bak deitirmeye zaman kalmadan, nfus memurluundan bir subay, ktkteki alfabeye gre dzenlen mi listede kadnn adn buldu, Nazareno Leticia diye haykr d, burada, diye bard kadn sert bir erkek sesiyle, artk, ha yatnn sonuna kadar hep burada, diyecekti generale, son s la zlemi krntlar da bellein atlaklarndan szp gidene kadar, artk tek kalan, kttaki imgeydi, Leticia Nazareno canm benim, diye yazmt kda, bak sensiz neler geldi ba ma, kd, baln gizledii oyua gizlemiti, kimsenin g zetlemediinden emin olduu saatlerde, sk sk- ap okuyor, sonra yine drp yerine tkyordu, ksack bir an, o artc haberin geldii parlak yamurlu unutulmaz ikindiyi yeniden yaayarak; kadnn vatandala alnmas konusundaki buy ruklarnz yerine getirildi, oysa byle bir buyruk vermemiti general, ufukta yitip giden son kl ykl gemiyi gzlerken, Leticia Nazareno diye mrldanmt, o kadar, sonra ad unut mamak iin, Leticia Nazareno diye yinelemiti yksek sesle, ulusal gvenlik grevlileri ite bu ipucuna tutunup Jamaica'134

daki bir manastrdan karp getirmilerdi kadn, az bal, stnde deli gmlei, kancalarla dolu tahta bir sandkta, ka pakta kara harflerle krlacak eya yazyor, sonra ngilizce, baaa evirmeyiniz yazmlar, bakann arap mahzenine alnm en iyi cins kristalden iki bin sekiz yz ampanya bar dann gmrkten gemesini salayacak konsolosluk izniyle ihracat belgesi de hazr, bir kmr gemisinin ambarna at mlard kadncaz, sonra bakanlk saraynn onur konukla rna ayrlan yatak odasndaki saakl karyolaya rlplak ya trmlard, bolca uyku hap iirerek, ikindist saat te ge neral, cibinliin buulu altnda grr grmez tanmt onu, Luminal'm uyuukluunu atmadan bedenlerini gnln ce kullanmasna izin veren, korkun bir braklmlk ve yenil mitik acsyla kvranan nice uyuturulmu kadn gibi o da dingin bir uykuda grnyordu, ama general, Leticia Nazareno'ya elini bile srmedi, ocuka bir aknlkla gzledi onu, limandaki ambarda grdnden bu yana ne kadar da dei miti plakl, salarn kvrmlar, en ufak girdi ktsn yenibatan yaratmlard, el ve ayak trnaklarna kzl trnak ci ls srm, dudaklarn, yanaklarn boyam, gzlerine sr me ekmilerdi, bedeninden yaylan tatl koku, o yrtc hay van salgsnn iine etmiler, Tanrm, yenibatan yaratalm derken berbat etmiler kadn, ylesine deitirmiler ki, ger ek yz, samasapan boyalarn altnda seilmiyor bile, onun Luminal esriklii .iinde rlplak yatn gzledi, son ra yzeye kn, uyann, kendisini grn, anacm o ya, kurban olduum Leticia Nazareno, cibinliin yapkan sis leri arasndan bedenini acmaszca gzleyen ta kesilmi ihti yarn baklar karsnda korkudan lgna dnm, suskunlu unun btn akl erdirilmez erekleriyle korkuyor, nk ge neral de, yaad saysz yllara, snr tanmaz gcne karn, ondan daha ok korkuyor, ondan daha yalnz, ne yapacan daha hi bilmiyor, bir geceyars, rmakta rlplak yzer ken stne geldii bir ordu fahiesiyle erkekliini ilk snad gecede korktuu gibi; o kadnn gc, irilii, her daltan son135

ra pskrtt sulardan belliydi, karanlkta, onun karanlk, ssz kahkahasn duymutu, karanlkta, kadnn bedeninden yaylan neeyi duymutu, gelgelelim korkudan eli aya tut muyordu, nc isavata topu temeni rtbesine yksel miti ama bakirdi daha, frsat deerlendirememe korkusu, saldr korkusuna baskn kana kadar bekledi, sonra dosdo ru, stndekileri bile karmadan suya dalmt, izmeleri, ar ka antas, ktkl, sngs, karabinas hepsi stndeydi, bu askeri engeller ve nice gizli korkular yznden eli aya na ylesine dolamt ki, nce kadncaz, atn suya srd n sanmt, ama hemen sonra, zavall, korkak bir herif ol duunu kavram, sevecenliin krfezine ekmiti onu, a knln koyu karanlnda elinden tutmutu, nk girdii krfezde yolunu bulamayacak kadar beceriksizdi; bir ana se siyle, omuzlanma sk sk tutun demiti kadn karanlkta, dikkat et de akntya kaplma, suya kme, usulca soluk al, dipte dizlerini kr, soluksuz kalmayasm; kadnn dediklerini bir olan ocuu tezcanllyla yerine getirmiti, bir yandan da, ah anacm Bendicion Alvarado, diyordu kendi kendine, neden kadmlar her eyi kendileri icat etmi gibi stn davra nrlar byle, nasl her eyi byle erkeke becerirler; bu ara da, kadn, onun boynuna kadar ykselen suya tekbana kar koyarak verdii savatan ok daha az rkn, daha az yal nz savalarn donanmlarn syryordu stnden, am sabu nu kokan bu gvdenin koruyuculuundan, general, can kor kusuna dmt dpedz, hele kadn ifte kemerimi ap, pantolon dmelerimi zdnde, korkudan ne yapacam ardm, aradm bulamamtm ki; o dev haya, karanlkta kstebek gibi yzyordu, korkuyla elini ekmiti kadn, sen anana git de bir kz bulsun sana, demiti, burada ie yara mazsn sen, Leticia Nazareno'nun plakl karsnda da ay n kaltmsal korku elini ayan balamt ite, kimse bu ka dnn nceden sezilmez sularna stndeki arlklarla gire mezdi, ta ki kendisi, sevecenlik, ba elini uzatana kadar; onun stn bir arafla rtt, gramofonda, baba sevgisi y136

znden nahvolan zavall Delgadina'nn arksn ald, hem de plak anana kadar, onun elinin uursuz dokunularyla solmasnlar diye vazolara yapma iekler yerletirdi, onu mutlu etme adna yine de koyduu kat kurallar ve plaklk cezasn hi gevetmeden, acmaszca uygulad ki, tutsa bu rada korunup gzetileceini, sevileceini ama bu yazgdan as la kaamayacan anlasn; o ok iyi anlamt aslnda, ilk kor ku annda bile ltfen demeden, general, diye buyurmutu, pencereyi a da azck hava alalm; pencereyi amt, kapa tn, gzme ay giriyor; kapatmt, akla verilmiesine, gzkapal yerine getiriyordu buyruklar, o parlak yamurlu ikindiye, stndekileri karmadan, onu uyandrmadan yan na uzanaca ikindiye yaklaabildii oranda sz dinlerlii ve kendine gveni artyordu, bitimsiz geceler boyunca kadnn bedeninden yaylan gizli salgy paylam, aylar getike da ha bir younlaan scak, dal orospu kokusunu iine ekmi ti, artk rahmin yosunlan yeermiti, abuk bpradan kn ge neral diye haykrarak uyand bir gece, isteksizce kalkt gene ral, ar ar, sonra o uyuyunca, yine yanna uzand, ilk tut saklk yl boyunca ona elini srmedi, kadn da onun yanmda uyanmaya aht, saltanatn rahatlm, dnya nimetlerini srf bedenini gzlemek, buyruklarn yerine getirmek uruna te pen bu anlalmaz ihtiyarn tutku selini ne yana akttn kestiremeden; giysilerini karmadan rtbesiz er niformasyla, palaskas, anahtar destesi, tozluklar, altn mahmuzlu svari izmeleriyle kendini sulara brakaca o parlak yamurlu ikindinin sezgisine vardka daha bir tedirginleerek; lk lar atarak uyand bir karabasanda koumlara vurulmu bir atn altndan syrlmaya alyor, ne var ki, general ok ka rarl, o zaman, kar koumlar, diye zaman kazanmaya al yor, tokalar canm yakyor; general, koumlarn kard, mahmuzu da kar general, sivri altn, bileklerimi incitiyor, u belinde sallanan anahtar destesini de kar, kala kemii me vurup duruyor; btn buyruklar yerine getirdi, oysa solu umu kesiyor yaknmasna kar palaskasn karmay ay 137

sonraya erteleyecek, bir ay da, tokalar canm yakyor szlan masn oyalanacakt, onu umutsuzlua itmeden oyalyordu kadn, uzun, g bir sava veriyordu, o da ses karmadan boyun eiyordu isteklere, bylece ikisi de karlma olaynn ikinci yl dolduktan az sonra gerekleen garip kazann nasl olabildiini kavrayamadlar, generalin amasz, scak ve seve cen elleri uyuyan rahibenin gizli mcevherlerine demiti bir ara, kadn terden sapsar, bir lm titremesiyle uyanm, s tne binen kaba hayvandan kurtulmak iin ne gzel sanatla ra bavurmutu, ne ktc bir sanata, yalnzca n'olur izme lerini kar da Brabanta araflarm batmasn, diyerek art mt onu, o kadar; general abucak kard izmelerini, toz luklarn da; pantolonunu da, donunu, ftk ban da canm, hepsini kar at da etini duyabileyim, sardunyalarn zn do lu sazlarndan vuran kta, anadan doma kaldn bile anla yamad general, korkulardan arnm, zgr, ilk atlta n ne kan btn engelleri ykan dvken bir bizona dn m, sessizlik uurumuna yzst kapaklanmt, tek duyabil dii, Nazareno Leticia'nn ukuna direkleri gibi gcrdayan az dileriydi, burada, Nazareno Leticia burada; benim bo ulmakta olduum dipsiz, badndrc uurumda tekbana lmemek iin salarma sk sk yapm, benimkinin tp ks bir itiyle, ayn anda, bedeninin btn gereksinimleri ayaklanm; general unutmu onu, glgelerde tekbana ken dini aryordu generalim, gzyalarnn tuzlu suyunda, kz salyas gibi usulca szan ince salgsnda, aknln son kerte sinde, anacm Bendicion Alvarado, bunca yl bu acy tat madan nasl yaayabilmiim diye alayarak, bbrekleri nasl sancyor, barsaklar topu bataryalarna dnm ve sonunda i organlarn kkten kavrayan dokunacn lmcl bir acyla skl, ba kesilmi bir hayvana dn artk, can ekiir ken araflara scak, eki bir sv pskrterek yklt, cibinlik teki yamurlu ikindinin kaygan, buzlu esintisini belleinde arptan eki sv, kendi bokuydu generalimin, dpedz bok.

Gece inmeden az nce, ineklerin fklarn sprp bu grkemli kargaaya birazck dzen getirmeye alrken de, cesedin efsanedeki imgeye uyup uymadn kavrayamam tk. Derin derin kpekbalklarnn emicilerini stnden ske lim diye yenge kabuklaryla gvdeyi kazdk, merhem srp kaya tuzuyla ykayarak rme izlerini yok etmeye altk; le kularnn didik didik ettii yz dzeltmede kulland mz kenevir ve parafin izlerini yok edelim diye bolca niasta srdk, allklar, dudak boyalaryla yze bir hayat kzarts verdik, gelgelelim bo ukurlara yaptrdmz camdan gz ler bile, lye kalabalklar karsnda gerekecek saltanat mhrn basamad. Bakanlar Kurulu toplantsnda, yzylla rn zorbalna kar herkesi birlemeye ardk, bylelikle onun saltanatnn ganimetlerini eit paralara blebilecektik; elaltndan yaylan inanlmaz lm haberi, herkesin akln ba na getirmiti, nice yl ertelenen tutkularn ateiyle yanan li berallerle tutucular uzlamaya varmlard bile, yetkenin kla vuzluundan yoksun yksek rtbeli generaller, son sivil bakan, papalk elisi, ksaca yaarken yannda istemedii kim varsa, uzun ceviz masann evresinde toplanm, bu mt hi haberin halka nasl duyurulmas gerektiini kararlatrma ya alyorlard, zamansz sokak ayaklanmalar nasl bastr labilirdi, nce ilk gece, bir numaral bildiriyaymlad, general biraz rahatszd, trenlere katlmayacakt, resmi ya da gayriresmi btn grmeler kaldrlmt, sonra ikinci bir bildiri de salndan sz edildi, hasta bymz, yllardr ektii bir rahatszlk yznden, odasndan kamyordu ve en so nunda bir bildiri daha yaymlanmadan katedralin anlar al maya balad, o scak austos salsnn parlak gndoumunda, anlar, yce bir devlet adamnn ldn bildiriyorlard ama hi kimse tam bilmiyordu, acaba o muydu len? Bu so139

138

ru karsnda elimiz kolumuz balyd, dnyadaki yerini dol duramayacamz, mikrop saan bir le vard elimizde, ara mzda uzlamak zorundaydk, nk lmnden sonra ulusu nun yazgsna ilikin hibir karar almamakta bunaka bir inat gstermiti, ylmayn ihtiyar direnciyle her nerimize kar kmt, hkmet, gneli bakanlk yaplarna tanal beri, sonsuz saltanatnn saraynda tekbana kalmt; dler de, dolatn gryordu, inek pisliklerinde kollarn sallyor du, krlerden, czzamllardan, gl bahesini brm ayrkotlarnn arasnda hastalktan deil de yallktan len yata laklardan baka evde kimsenin sz gemiyordu; yine de ka fas ylesine duru, bedeni ylesine zindeydi ki, ne zaman va siyetname konusunu asak, kaypak yantlarla, oyalamalarla karlayorduk, ben gittikten sonra dnyann durumunu d nmek, en az lm kadar uucu bir fikirdir Allah kahretsin diyordu, nk ben ldm m politikaclar yine ortaya ka cak, Gotlar dnemindeki gibi blcl yeniden yrrle sokacaklardr greceksiniz, diyordu, mallar rahipler, gringolar ve zenginlere datacaklardr, yoksullara zrnk dmeye cek tabii, nk o zavalllarn anas oldum olasya bellenmitir, yle ki, bir gn bok para edecek olsa, bunlar bok delik siz doar anladnz m, demiti birine grkemli gnlerden sz ederken, kendiyle dalga gemiti, gnlne leceini sylyordu katla katla, Kuds'e gtrmelerine demezdi, kutsal topraklara gtrmeye de, anlamazlklara yle bir ka nt ileri srerek son vermiti, neyin doru olmadn imdi den kestirmek gereksizdir, naslsa zamanla dorulanr. Hak lyd da, nk bizim dnemimizde bile onun gemiinin yasall konusunda kukuya den tek kii olmad gibi bu gemii yadsyan da yoktu, daha kimliini bile saptayamyorduk ki, hibir mutlu insanm konaklamad bu rezaletler yu vasnda dolanrken, belleinin en uzak kelerinde yitip git mi bir dnemde kendi gnlnce yaratt, mutlak istemine gre biim verdii, meknn deitirip, zamann yeniden ayarlad bu ulustan baka ulus yoktu yeryznde, hama140

nn evresine doluan tavuklara msr atard o gnlerde, akl na esen bitimsiz buyruklarla hizmetileri canlarndan bezdirirdi, bana buzlu limonatam getirin derdi, elini uzatp barda tutmazd, bu iskemleyi uradan kaldrn, oraya koyun, s telik o korkun buyruk verme tutkusunu yattrmak iin kal drdklar iskemleyi ayn anda yerine koymalar gerekirdi, av ludaki keyba aacnn altnda uyuklarken, uzak ocukluk gn lerinden uucu anlar harmanlayarak gndelik egemenlik gs terilerine tatil verdii de olurdu, nnde uzanan yurdun son suz apraz bulmacasnda arasra bir ipucu yakalar gibi oldu unda anszn uyanverirdi, bu koskocaman dsel, kyz l ke, usul sallarla magrov bataklklar, onun saltanat dnemin den ok nceleri, timsah, aza sopa sktrarak avlayan ce sur adamlarn yaad sarp kayalar, ite yle, parmam da mana bastrp gsterirdi bize, dediine gre kutsal cumalar dan birinde, rzgrn mthi uultusunu duymu, kf koku su alm havada, lest gn amura bulayan ekirge bulutlarn grm, nlerine kan her eyi kesip bimiler, dnyaya yaratl gecesindeki kargaay getirmiler, pa rampara etmiler, gzleriyle grm felketi, bir kadnca zn biraz nce ld geni bir kaldrmda, saaklarndan kan damlayan bir evde, ayaklarndan aslm, kafalar kopa rlm bir sra horoz grm, annesinin elini brakm he men, plak ayak, doru o hrpani cesedin tand, ekirge tipisiyle delik deik olmu arabann ardna taklm, yurdu muz byleymi o zamanlar, llerimize tabut bile bulamyormuuz, general, ky alannda idam edilmi birinin ipini alp kendini asmaya kalkan bir adam bile grm, rk ip kopuvermi de adamcaz, kiliseden kan hanmlarn korku do lu baklar altnda yerde debelenmeye, canekimeye bala m, lmemi ama, kim olduunu renmeye kalkmadan basmlar sopay, kendine gelsin diye tabii, o gnlerde, kilisedekilerin tanmadklar adamn kimlii falan olmazm zaten, bileklerini kalaslarn arasna sktrp br ac eken zavall larla birlikte suya ve rzgrn hmna brakmlar yabancy. 141

Gotlar zamannda bylemi ite, Tanrnn hkmetten ok sz geermi, ne kt gnler ama, bakan, pazar gnleri aslm adamlar grmeyelim diyerek btn ky alanlarndaki aalar kestirmi, kamuya ait kalaslarn kullanmn, tabutsuz gmlmeyi yasaklam, kendi saltanatndan nce yrr lkte olan iren yasalar anmsatacak her eyin kkn kaz m, yayla yollarna demiryolu detmi ki kahve iftliklerin de dzenlenen maskeli balolara kuyruklu piyanolar tayan katrlar, sarp yamalarda rkp ii rezillie vurmasnlar, tam otuz tane kuyruklu piyanonun bir uurumdan aa nasl yu varlandm gzleriyle grm nk, yabanc lkelerde de ok konuulmu bu olay stne, yazlar yazlm, oysa iin as ln bilen tek kii bizim bakan, en arkadaki katrn tkezle yip brlerini de ardndan srkledii anda, ie bak, tam o srada pencereye kmm, tepest yuvarlanan katrlarn bartlar, bolukta kendiliklerinden alarak uuruma den piyanolarn kard sesleri bir tek o duyabilmi, dosdoru diplere, yurdun derinliklerine; o zamanlar, bakann nnde uzanan her ey gibi ulus da usuz bucaksz ve belirsizmi, y le ki, Avusturya'dan getirilme bu piyanolarn parampara ol duu derin vadilerden ykselen siste, o sonsuz alacakaranlk ta geceyi gndzden ayrdetmek bile olanakszm, o eski dnyaya ilikin neler neler grm, ne var ki kendisi de, bun lar gzleriyle mi grdn, sava yllar srasnda geirdii stmann ateli gecelerinde bakalarndan m duyduunu, yoksa gcn kullanmak zorunda olmad l anlarda yle keyifle kartrd yolculuk kitaplarndaki resimlerde mi gz lediini kesinlikle syleyemiyor, ne nemi var Allah kahret sin, grecekler, zamanla doru olacak dediklerim, derdi ba kan, ttsler arasnda burnunda ttp yiten belirsiz anlarn, gerek ocukluu olmadnn bilincindeydi, asl ocukluu nu biricik yasal akm Leticia Nazareno'nun durgun sularn da yaamt, her ikindi saat ikiyle drt arasnda, menekeli ardan altndaki srada kocasna okuma-yazma retirdi, bir rahibe titizliiyle girimiti bu kahramanca ie; bakan 142

da, ihtiyar adamlara zg mthi sabryla, snrsz gcnn sertletirdii kararllkla, btn kalbiyle ayak uydurmutu ona, btn kalbimle canm, orkinos tavada, aklm havada, takke kafada, kafam bir kar havada, diye trk sylyordu btn kalbiyle, anasnn rtkan kularnn sesi arasnda kimse duymuyordu syledii trky, kendi bile, yerlinin al d merhem, babann itii ttn, ya Cecilia'nn satt? So an, sarmsak satar, sinameki, sardalya, sepetle sala satar, sanat satar Cecilia, diye basyordu kahkahay, Leticia Nazare no'nun zamanlere uyarcasna dikkatle okuduu paray, austosbceklerinin cayrtlar arasnda yinelemeye alyor du, dnya snrlar, senin sesindeki hayvanlarla son doyuma ulaana kadar canm; usuz bucaksz kasvetler lkesinde oku ma kitabndaki rneklerden, resimlerden baka doru yoktu artk, sislere girmi bir aydan, topla topatan, yaramaz Don Eloy'dan, boasndan, cici Otilia'nn ilemeli havlusundan baka doru yoktu, her zaman, her yerde ezberinden geirdi i okuma paralar, kendi portreleri gibi, her yerde hazr ve nazrdlar. Szgelimi Hollandal hazine bakannn resmi ziya reti srasnda, adamcaz, karsndaki atk kal ihtiyar, ka dife eldivenli elini usuz bucaksz saltanatnn glgelerinden kaldrp da, hadi bakalm hep birlikte katln arkma dediin de, ne yapacam armt, katln yaa, ana bana top al, ada da on gn kaldm, ablam elma yedi, bir yandan parmayla tempo tutarak sal gnnn okuma parasn da atlamadan, ezbere syledi, durum yle artcyd ki, grme tam iste dii gibi sonularimt, Hollanda'ya olan borlarn denmesi daha uygun bir zamana, daha elverili, daha bo bir zamana ertelenecekti, czzamllarn, krlerin, gl fidanlarnn arasn da tan aarrken uyanan yatalaklarn akn baklar karsn da ark sylercesine mrldanyordu; garip ihtiyarn karalts onlar sessizce kutsuyor, sonra kez en tiz sesiyle ben kra lm, yasa benim, diye haykryordu, erkek kel kr krpe kir pinin krkn diye tekerlemeye balamken, deniz feneri, parlak nyla geceleri denizcilere yol gsteren ok yksek 143

bir kuledir, diye baryordu, bu bunaka mutluluk anlarnda hayatm Leticia Nazareno'nun zaman iliyor yalnzca, siesta vaktinin boucu oynamalarnda, deniz tekeleri arasnda y zen Leticia, serinleticinin tutsak yarasas altnda, terden srl sklam kesilmi bir iltede, seninle rlplak yatma dnda hibir kayg yok, senin kabalarndan baka hibir k yok dnyada Leticia, senin totemsi memelerinden, yass ayakla rndan, zerlik srgnlerinden baka, demek uzak Antigua Adasnn ikapayc ocaklarna, iin iin rm bataklklar dan esen kavurucu rzgrla yarlm bir erkenci yalnzlk sa bahnda dnyaya gelmisin; onur konuklarna ayrlm blme ye kapanmlard, hi kimse kapya alt metreden fazla yak lamasn, okuma yazma renmeye alyorum, megulm; o yzden kimse dersi blmedi, kara veba krsal kesimlerde halka kan kusturuyor generalim, haberiyle bile gelmediler ya nna, artk yreinin atlar, zamanlerin nnde gidiyor du, tabii senin o yabanl kokundan tr, cce cce tek ayak, katrmz deirmene gidiyor, Otilia kveti ykyor, iba detin banda i harl vardr diye basbas baryordu; bu ara da Letica Nazareno, ameliyatl hayay yana eker, deminki sevimeden kalan sar svy temizleyiverirdi, ayaklar aslan bandan kvete, l l sulara yatrrd onu, Reuter sabunuyla kprtr, keseler, kaynam otlarn suyuyla durulard, biti rim de, beyefendi de, bok da "be" ile yazlr diye bir tekerle me tutturuyorlard birlikte, kars ftk bann kzartt bl gelere, eklemlerine kakao ya sryordu, atlak makatna asitborik tozu serpiyordu, Hollandal bakana yaramazlk etti in iin al sana, diyerek bir ana sevecenliyle kna aplak lar atyordu; bu iyiliklerinin karlnda, yoksul rahibe toplu luklarnn lkeye geri dnmelerine, ksz yurtlaryla hastane lerin yine bana gemelerine izin vermesini istiyordu, ama general, bir trl yatmayan hrsnn kzgn buular arasn da, asla, diyordu, bir milyon yl gese yine izin vermem diye iini ekiyordu, onu kendi bana ve yksek sesle ald bir karardan dndrebilecek hibir g yoktu dnyada, ikindis144

t, saat k sevimeleri srasnda, n'olur hatrm iin akm, diye yalvaryordu kadm, senin elinin erimedii ssz blgeler de alan misyonerler dnsn bari, gelgelelim general sert bir koa tavryla, bir milyon yl gese olmaz, diye diretiyor du, katr yerine Kzlderililere koum vuran, altn hrzmalar la altn kpeleri alp yerine renkli boncuklar veren o uzun eteklilerin karsnda alalacama lrm daha iyi, bir mil yon yl gese yine olmaz, canm Leticia Nazareno, bacak ba cak stne atm, hkmetin kapatt keihanelerin yeni den almas, hkmete elkonulmu mallarn, ekerpancar deirmenlerinin, klaya evrilmi kiliselerin devri yolunda ne diller dkyordu, ama general yzn duvara evirmiti, senin o ar, doymak bilmeyen obur sevimenden bile vaz gemeye hazrm yeter ki yzyllardr ulusun kanyla besle nen bu ekyalar karsnda kolum bklmesin, bir milyon yl gese olmaz, ama olmaz olmaz demeyin generalim, oldu i te, ufak atlaklardan szdlar ieri, hem de generalin gizli em riyle, yoksul rahibeleri tayan gemi gizlice bir koya yanat, hi grlt karmadan, stelik ne tazminatlar kopardlar, el konulmu yaplar yenilendi, onarld, evlenme, boanma, il kretimle ilgili ada grlere ayak uyduran yasalar ka rld, anas Bendicion Alvarado'nun azizler katma ykselii nin kutlama trenleri srasnda verdii fkeli buyruklarn hepsini geri ald, general Allah kahretsin, yine de honut edemedi Leticia Nazareno'yu, o verilenlerle yetinmiyordu, gz ykseklerdeydi, kulan karnma daya da diyordu, iim de byyen canlnn rd trky duy, geceyars, derin den gelen bir sesle uyanmt, senin hatmi yumuakhndaki gnbatmlar ve kara sakz rzgrlaryla yarlm i organlar nn su-cennetini anlatyor ses, bbreinin irinini, barsaklarmn yumuak eliini, kaynanda uyuyakalan sidiinin lk kehribarn anlatyor; daha az vnlayan kulan karsnn kar nna dayad, lmcl gnahnn bu canl meyvesinin fokurtu larna kulak verdi; bizim iren organlarmzdan peydahlan ma bir ocuk, ad Emunauel olacak, yani Tanrnn baka tanBakan Babamzn Sonbahar

145/10

flarca anld ad, alnmda grkemli soyunun simgesi beyaz yldzla doacak, anasmn zverisini, babasnn yceliini, st lenecei grnmez klavuz yazgsn devralacak, ne var ki ge neral yllar yl yatakta alaltt gnahkr ilikiyi kiliseye kutsatmaya yanamad srece, gkyznn utanc, yeryz nn kara lekesi olacakt; o zaman general, eski gelinlik-cibinliin kpklerinden kendine bir yol at, bir milyon yl gese olmaz diye basbas bard, korkun fkesinin homurtusunu bir gemi kazam istimi gibi koyverdi, evleneceime lrm daha iyi, resmi yastan sonra yepyeni bir an grkemine b rnen bu yabanc evin odalarnda gizli bir gvey adaynn iri admlaryla dolanarak, saaklardan ekilip alnm yas b rmckleri buru burutu, yatak odalar deniz yla dol mutu, balkonlar ieklerle; bando alyordu, generalin asla vermedii bir buyruk yerine getiriliyordu, kukusuz vermiti niz generalim, size yle geliyor efendim, sesinizde suskun bir kararllk, sert bir yetki havas vard; doru diye onaylad sylenilenleri, haklsnz ve kapatlm kiliselerin kepenkleri yeniden ald, manastrlar, mezarlklar, generalin azndan kmayan yine de onayladn bildirdii bir emirle topluluk lara ald, kabul, eski kutsal perhiz gnleri, yortular yine kutlanmaya baland, ak balkon kaplarndan kalabalklarn enlik naralar geliyordu, kavurucu gnete diz km, sizin yceliinize vgler dzyorlar, kutlu haber iin dua ediyor lar efendim, Tanr sizin buyruunuzla bir gemiye binip gel mi, evet, Leticia, tekbama kimselere danmadan gelitirdi i, generalin de kalabalk iinde, dizginleri elden karm gi bi grnmemek iin onaylar gzkt yatak odas yasalar n yrrle sokmutu, ans gndelik zamandan silinen ca nm anas Bendicion Alvarado'nun pencereden izledii m ritlerini kat kat aan u sonu gelmez insan selinin arkasnda ki gizli g sen deil miydin, anacnn gelinlik giysisi, ke mikleri, kkrdaklar rzgrlara salmt artk, harfleri ters kazlm mezarta devrilmi, sonunda erince kavumu, pa paan boyaycs bir kuu kadm olarak bile ad sonsuza ka146

dar anlmasn diye hep senin bann altndan kyor bunlar, sen verdin bu buyruklar, baka bir kadnn ans senin anma glge drmesin diye, bamn bels Leticia Nazareno, orospu dl. Yaad a, kimsenin deimedii bir a ha line getirmeyi baarmt Leticia, olabilen tek deiiklik lmd, yatak oyunlaryla generalin bunaka inadn, bir mil yon yl gese yine olmaz, evleneceime lrm daha iyi, tut turmalarn altetmiti, bak dinle, karanlkta yollarn yitirmi, koyunlarn ngrana benziyor, diye steleyerek yeni kask ban zorla taktrtmt, kralieyle ilk valsinden bu yana giy medii mein izmelerini giydirtmiti, giysene n'olur, okya nus denizi amiralinin armaan altn mahmuz, sol topuuna geirilmiti, bu en byk saltanat simgesini lene kadar karmayacakt, altm ilemeli, pskll niforman giysene ca nm, bakanmzn hznl gzlerini, dnceli enesini, ba kanlk arabasnn pencerelerine dayad kadife eldivenli eli ni grebildiimiz dnemden bu yana takmad apoletlerini de takmt omuzlarna, klcn da sok beline, tra kokunu sr, hani kilisenin mallarn geri verdiinde Papa'nn gnder dii valye madalyalar var ya, onlar da diz gsne; beni bayram ocuklar gibi elinle ssledin, ekeleyerek kabul salo nuna gtrdn, pencerelere aslm portakal ieklerinden yaylan l mumu kokusu, duvarlarda ulusumuzun simgele ri, tek tank yok ortalkta, muslinin lk esintisine brnm sn, azgnlmzn yedi aylk utan lekesini keten etekliinle rtmsn, evlilik byurduruuna kouyorsun beni; bakann zel buyruuyla giriin yasakland karanlk balo salonunda, tedirgin koku izleri sren grnmez bir denizde akr akr terliyorlard, pencerelere duvar rlmt, yapdaki hayat belirtileri kknden silinmiti, aman bu inanlmaz gizli nik hn dedikodular dnyaya yaylmasn, soluk alamyordun, o olan cenini i organlarnn glgeli yosunlarnda yzp duru yordu, onun basncn duyuyordun; bakan, olan olacak di ye bildirmiti kararn, gerekten olan oldu, senin benlii nin toprak altnda, tpk nbetiler duymasn diye fsltyla 147

Tanrya dualar okuyan u cppeli piskoposun grnmez kay na andran sesiyle arkdar sylyor, u piskopos ruhunu na sl Tanrnm ellerine yolunu yitirmi bir dalg korkusuyla b rakyorsa, o da ayn korkuyu ekiyor, imdiye kadar kimse, karsndaki inat ihtiyara bu soruyu soramad ki, dnyann sonuna kadar da bir daha soramayacak, Leticia Mercedes Maria Nazareno ile evlenmeyi kabul ediyor musunuz; gene ral gzlerini krpt, evet dedi, gsndeki askeri nianlar, yreindeki gizli basnla hafife tnladlar, gelgeldim sesi yle sine buyurgand ki, senin i organlarnn korkun canls, kat kat sularn altnda bir gndnmyle bkld, te yana kv rld, pusulasn dzeltti ve a doru yneldi, ite o zaman Leticia Nazareno hkrklarla ikibklm oldu; Tanrm, bu zavall kuluna ac, senin kutsal yasalarn zevk uruna ine yen, bu korkun cezaya oktan hak kazanan kuluna ac, bir yandan da bileini evreleyen danteli diliyordu ki belinde zlen eklemler, keten etekliinin gizledii ayb aa kar masn, sonra meldi, kendi salverdii sularn buusuna y ld kald, muslin giysisinin katlar arasndan yedi aylk pii ni ekip kard, bir inek dlt iriliinde, krmz, i hay van eti grnmndeydi bebek, havaya kaldrd yavrusunu, ireti mihrabn lo mumlarna tutup grmeye alt, erkekti evet ve tpk generalin karar verdii zere, nceden kararla trld gibi lekeli bir Emanuel adyla yaayp gidecekti, ama general onu sunak tana yatrp da gbek ban klcyla kes tikten sonra, bu benim tek yasal vrisimdir peder, onu kutsaym, diye oluna sahip kt anda, birden orgenerallie ykseliverdi, bu ei grlmemi karar yeni bir dnemin balad n belirtiyordu, kt gnler gelmiti ite, silhl kuvvetler, tan aarmadan sokaklarda barikatlar kuruyor, balkon camla rn kapattryor, pazar yerini dipik zoruyla boaltyorlard, bylelikle gz ap kapayana kadar giden zrhl otomobille ona elik eden arabalarn altn zincirlerini kimse gremiyordu, yasaklanm atlardan aa kaamak bakma cesaretini gsterenler, eskisi gibi, evreleri bayrak rengine boyanm 148

gz deliklerinden, enesini kadife eline dayayp dalgm dalgn bakan yzyllk ihtiyar deil, yapma ieklerle bezenmi ha sr apkas ve scaa karn boynundan eksik etmedii tilki kuyruklaryla, tombul yeni gelinimizi gryorlard; aramba gnleri tan aarrken, bir kme askerin eliinde, arnn az tesinde arabadan iniyordu, yama yeni basan kk orge nerali elinden tutmu, ocuk yle nazl, yle tatlyd ki, daha dileri kmadan Leticia Nazareno'nun stne geirdii, ar tk ikinci derisi haline gelmi altn ilemeli niformayla, onu yalancktan asker klna girmi bir kz ocuu sanmamak el de deildi, trenlere de babay temsilen olunu gtryordu, birlikleri denetlerken kucana alyordu, parkta kalabaln alklarna, sevgi gsterilerine karlk versin diye kollarnda havaya kaldryordu, ulusal bayramlarda, geit trenlerinde herkesin gz nnde emziriyordu ocuunu, be yldzl ge neralimiz, anasnn memesine bir buza itahyla yapyor diye glmelerimiz Leticia'nm umurunda bile deildi; iini kendi etmeye baladktan sonra orgeneralimiz, diplomatik arlarda hazr bulundu, niformasnn stne, babasnn oy nasn diye verdii madalya kutusundan setii nianlar takt, garip, arbal bir ocuktu, kalabalkta nasl davranmas ge rektiini kendiliinden renmiti, bykleri ilgilendiren ko nularda ciddi grler ileri srerken, elinde ampanya yerine meyve suyu doldurulmu bardan tutard, kimseden devral mad doal bir incelik, bir soylulukla; ama arasra, kara bir bulut geerdi toplant salonundan, zaman dururdu ve yetkile ri snrsz, solgun veliahtn ii geerdi; susun, kk generali miz uyuyor diye fsldarlard konuklar, yaverler, kucaklar na alp gtrrlerdi generali, st snftan gelme soyguncular la tyl yelpazelerinin ardna gizlenmeye alan rkek ba yanlarn anlaml fsltlar duyulurdu, korkun camm, general bir duyacak olsa; oysa general uydurduu yalana kendi de inanmt, gya kendi ycelik dzeyinin altnda kalan konu larla bundan byle uramayacakm, o yzden de bizler sa ysz pileri arasnda yasal varisi kabul ettii olunun densiz149

liklerine ve biricik yasal ei Leticia Nazareno'nun engin kap saml kamu hizmetlerine elatmasna katlanmak zorundaymz; her aramba oyuncak generalini elinden tutup arya gtryordu kadn, yannda klann kadn hizmetileri ile Karayiplerde gnein grkemli douunu izleyen o az rastla nr uyan saatlerinde deiime uram hcum birlii asker leri, koyda, kirli sulara dalyor, su bellerine gelene kadar y ryp Martinik'ten getirilme iekler, Parambino'dan getiril me zencefil kkleriyle dolu eski esirler limanna demirleyen yelkenlileri, yamal alopalar yamalyorlar, canl balklar ayak altnda eziyor, bir zamanlar kle sat yaplan krsde domuzlar paylarken dipik dipie dvyorlard, baka bir dnemin baka bir aramba gn, yine generalimizin nnde uzanan u topraklarda, Senegalli kle bir kadn ak artrmaya karlmt da karabasan gzellii, arlnca al tn etmiti, fazlasn bile; ne varsa silip sprdler genera lim, ekirgeden beter bunlar, kasrgadan beter; ama gene ral, Leticia Nazareno'yu yakp tketecek bu kasrgaya dalamazd; kars, boynunda mavi tilki krkleriyle, tilkilerin do nuk gzlerine akn akn bakp havlamaya koyulan sokak kpeklerinin eliinde, ku ve sebze pazar diye anlan cm be dalyor, kocaman, sar cam yapraklan, pembe cam elmalaryla renk renk klar saan dev kubbenin mavi bitkiler dnyasnda, bereketin simgeleriyle ssl demir oymalar ara snda, kstah, buyurgan admlarla dolayordu, en sulu ye mileri en nazl sebzeleri seerek, ama eli dedii anda hep si soluyordu, daha frnn scaklndan syrlmam ekmei annda kflendiriyordu parmaklar, nikh yznn altn bile kararmt, ama kendisi nedenini bilmediinden, satc kadnlara svgler yadryordu, en iyi sebzelerini ondan sak lyorlard demek, bakan sarayna kala kala u domuzlara la yk mango yapraklar kalm, gekin algclara benzeyen u ii boalm kabaa bak, hrszlar sizi, orospucuklar sizi, u le gibi pirzolalara, pis kanlara bak, geyik eti olmadm bir bakta anlyor insan, gebermi, hastalkl bir eein eti bu, 150

orospu dlleri sizi, diye basbas baryordu; bu arada hizmet ileri sepetleri, askerleri tekneleri alp rptklaryla dolduruyorlard rahata; boynundaki Prens Edward Adasndan geti rilmi mavi tilkilerin kar kokusu kpekleri lgna dndr yordu ama askerlerin attklar korsan naralar bu amataya baskn kyordu, onun yzne sylemediklerini gizlice pako papaanlarna reten satc kadnlarn kfrlerinden de da ha beter bir amata, alak hrsz Leticia, gidinin mamas di ye haykryor papaanlar arnn cam kubbesinde, tnedikle ri oymalarda zampabola denilen korsan dansnn hmmdan uzakta olduklarn bilerek haykryorlar, general bozuntusu nun alkantl ocukluk yllarnda, her aramba tan aarr ken bu dans edilirdi, kmen general, yrd zaman ar dnda srnen ve iskambil papaz klcn andran klcyla ne kadar erkeklemi grnmeye alsa, sesi o oranda inceli yor, davranlar tathlayordu, yama kasrgasndan hi etki lenmeden ortada dimdik duruyor, dingin, gururlu baklarla ortal szyordu, anas, saygnl hi elden brakmamay retmiti ona; balarna paavradan parlak renkli trbanlar sarm, ihtiyar Zenci kadnlarn kaytsz baklar altnda, l gn bir orospu tavryla, ancak Arap satclarn azndan ka cak zehir zemberek kfrleri savurarak harcad soylu ka nn meyvelerinden bari olu yararlansn; ihtiyarlar, suskun mabutlar derinliindeki gzlerini bile krpmadan, soluk alma dan, ttn tutamlarna, koka yapraklarna ve onurlarnn ayak altna alnna dalgn dalgn bakyorlard, Leticia Nazareno adndaki korkun kasrgann geiine seyirci kalabilme lerini salayan yoksulluun ifal merhemlerine snarak; Le ticia, gzde subayna, tyleri diken diken olmu kpeklerin arasndan bir yol atryor, karken her zamanki gibi, fatura y hkmete yollarsnz, diye baryordu; ah Tanrm, diye i lerini ekiyorlard pazarclar, general durumu bir bilse, ona bu konuyu aacak bir babayiit ksa; herkesin bildiini bir tek onun bilmedii yanlsamasna kaplmlard, oysa lm deindeyken gizini aklamt general, anmsayabildiim 151

en byk rezalet, biricik yasal eim Leticia Nazareno'nun Hindu pazarlarndaki cam kuular, deniz kabuklaryla ere velenmi aynalar, mercan kllkleri yrt, Suriyelilerin dkknlarmdaki kefenlik taftalar yama edii, gezginci ku yumcularn uur belledikleri yapraklarla krmz balklar al dr ve yzne kar ne demilerdi, boynuna doladn o ma vi leticialardan ok daha tilki bir karsn sen; rahibelik gnle rinden kalan doyumsuzluunu giderebilmek adma nne ge leni yamalyordu, rahibelik yularndan, ocuksu bir baya lk ve hi gerek yokken boyuna bireyler isteme hrs kalm t, ama artk genel valiler mahallesinin yasemin kokulu eik lerine kp Tanr adma ba dilenmek zorunda deildi, ho una giden ne varsa, hepsini ordu kamyonlarna ykleyip gtrebiliyordu, faturay hkmete yollayn demekten baka hibir zahmete katlanmadan. Aslnda paray Tanrdan aln, dese de olurdu ya, deil mi ki o gnden sonra bakanmzn varl konusunda kukulara dmtk, hi grnmez ol mutu, payandalanm duvarlar grebiliyorduk geri, efsane lere girmi konumalarn yapld balkonuyla saltanat saray n da, dantel perdeli pencereleri, saaklardaki iek sakslar n; geceleri saray, gkte yzen bir gemiyi andryordu, yalnz kentin herhangi bir noktasndan deil, otuz be kilometre teden, denizden de yle grnyordu; tabii nl air Ru ben Dario'yu karlama trenlerinde duvarlar beyaza boyan dktan, tavanlara karpuzlu lmbalar asldktan sonra; yine de bu belirtiler bakann orada olduunu kantlamyordu ki, kendi kendimize, tam tersine diye akl yrtyorduk, bu be lirtiler askerlerin dzenledii bir hile, onun dknlesin dn yadan elini eteini ektii dedikodusunu yalanlamaya al yorlar, saltanat gsterilerine aldrmyor artk, demilerdi ya, gya kendisine yasaklanm bir kadnn zorla rzna geerek ona bir erkek ocuu dourtmann gnahn deyene kadar ruhunda ineli ile gmlekleri, bedeninde utancn kzgn demirleriyle bir hcrede yaayacak, yalnzca avdar ekmei yi yip ac kuyu suyu iecekmi, Biscayan rahibelerinden ald 152

hasrn stnde uyuyacakm; iyi ki kadn, rahibelik yemini etmemimi, Tanrnn bykl ite; generalin usuz bucak sz kasvetli lkesinde bir ey deimemiti, egemenliin anah tarlar Leticia Nazareno'nun elindeydi, general faturay hk mete gndermenizi istiyor, demekle yetiniyordu, nce geiti rilmesi kolay gibi gzkse de bu eski yntem, gittike daha korkun boyutlara ulat, alacakllardan bir bl, yllarca bekledikten sonra, gklere ykselmi faturalar bavula doldu rup bakanlk saraynn kilerine gtrmeye karar verdiler; kimsenin bize olur ya da olmaz demediini grnce, dpe dz afalladk, nbeti asker, bizi tertemiz bir bekleme odas na gtrd, orada gen bir deniz subay dosta karlad bizi, sesi tatl, yz gleti, bakann rn, ince ekilmi, kokulu kahveden sundu, pencerelerine demir parmaklk geirilmi l l, bembeyaz yazhaneleri gsterdi, duvardaki serinletici leri gsterdi, her ey ylesine parlak, ylesine scakt ki hava y dolduran bu tatl, keskin koku hangi kaynaktan geliyor aca ba diye sorduk kendi kendimize; sessizce, hi tela kaplma dan grevlerim yerine getiren u ipek gmlekli memurlarn drstl yannda, saltanatn zorbal, acmaszl barna bilir miydi hi, sonra Leticia Nazareno'nun, sabahn erkenci sisini damtmak, czzamllarm, krlerin, yatalaklarn vakf yurtlarnda unutulmaya brakmlarnn kt ansn yok et mek iin kestii gl fidanlarnn bulunduu i avluya getik, odalklarn eski blmesini gsterdi bize, paslanm diki ma kinelerini, haremdeki tutsaklarn utan odalarmda kiilik kmeler halinde uyuduklar ranzalar gsterdi; hcreler yk lacakt, zel bir tapmak yaptrlacakt oraya, pencereden h kmet konanm en gizli blmesini de gsterdi bize, ikindi gneinin nlaryla yanan yeil, yollu kafesiyle menekeli arda; biraz nce Leticia Nazareno ve oluyla le yemei yemiti general, orada, onlardan baka kimsenin sofrasna oturmasna izin vermezdi, generalin en scak gnlerde siesta yapt, bayramzn renklerine boyanm hama, glgesine kurulduu keyba aacm gsterdi, mandray, peynir tekne153

lerini, petekleri de gsterdi, tam generalin sabah karanln da stn saln gzledikten sonra getii yoldan dnyor duk, birdenbire beyninden vurulmuasma durdu; amurda ki bir izme izini gsterdi, bakn dedi bize, onun ayak izi, bu koskocaman kaba topuun izine bakarken korkudan kk dilimizi yutacaktk, tekbamala alkn bir kaplann grkem li, sessiz egemenlii ve yllanm uyuzunun koku izleri duru yordu karmzda, bu izler araclyla o an onun saltanatm, gizemli gcn daha bir yaknmzda duyduk, kavradk, ordu nun st kademelerinin ayakland gnlerde, iimizden biriy le yzyze konutuunda bile bylesine iyi kavrayamamtk; yksek rtbeli subaylar, yeni gelen yabancya, st kumanda rtbesindekilerden de, hkmetten de, generalin kendisin den de daha byk bir egemenlik srdren kadna kar k maya balamlard, Leticia Nazareno kralielik taslayacak kadar ii ileri gtrmt de, bakann yaknlar, iimizden birini bakana eli yollamaya karar vermi, tehlikeyi gze al mlard, yeter ki generalim efendim arkanzdan ne dolaplar dndn birazck anlatalm size; ben gittim onu grmeye, duvarlar beyaz, ngiliz atlaryla ssl scak yazhanede yapa yalnzd, serinleticinin altna bir sedire uzanmt, bakr d meli, rtbesiz, buruuk talim niformasn giymi, stnde birbirinin ei, altn ereveli minicik gzlkten baka hi bir ey olmayan tahta masaya kadife eldivenli sa elini daya mt, arkasnda tozlu kitaplarla dolu caml bir kitaphk duru yordu, kitaptan ok insan derisiyle ciltlenmi hesap defterle rini andryorlard, sanda kocaman, ak bir pencere vard, metal kepenklerin arasnda btn kent ve denizin ta te ky sna kadar bulutsuz ve kusuz bir gkyz uzanyordu gz alabildiine, yardaklarnn bytt kadar gcnn bilin cinde gzkmeyii dorusu iimi rahatlatt, fotoraflarndan daha sevimliydi yz, evresindeki her eyde bir ihtiyarlk, bir zora koma gze arptndan, onulmaz bir hastaln penesinde kvrand izlenimini uyandrdndan, daha da acmlasyd hah, bana buyur diyecek kadar sesini ykseltme154

di de kadife eldivenim hznl bir biimde sallayarak yer gsterdi, sylediklerimi yzme hi bakmadan dinledi, g lkle soluk alyordu, hrltl soluu, nemli bir katran kokusu brakyordu odada, bir okul ocuuna anlatrcasna verdiim rnekleri, gsterdiim faturalar dikkatle gzden geiriyor du, soyut saylar anlayamadndan, Leticia Nazareno'nun bize ne kadar tafta borcu var biliyor musunuz, diye giriyor dum sze, Santa Maria del Altar'a denizden giderken ald nz yolun tam iki kat, yani dokuz yz elli kilometre diyelim, yaa diyordu kendi kendine, borcun tmn bildirmek gere kirse, ekselans hazretleri iin yaptmz zel indirim de da hil olmak zere, on yldr ekilen milli piyangodaki btn b yk ikramiyelerin toplam kadar diyebiliriz, yaa dedi yine ve ilk kez gzlklerini kararak gzlerimin iine bakt, gzleri utanga ve sevecendi, tatl bir sesle, ileri srdmz istekle rin apak ve hakl istekler olduunu syledi, herkes kendi asndan hakldr, faturalar hkmete yollayn, dedi. Leti cia Nazareno'nun, onu anas Bendicion Alvarado'nun kaba eitiminden koparp yeniden biimlendirdii gnlerde byley di ite, bir elinde tabak, bir elinde kakla dolaarak yemek yeme huyundan onu kars vazgeirtmiti, menekeli arda n altna kurulan kk bir sofrada birlikte yiyorlard, bakanla olu kar karya otururlard, Leticia Nazareno da aralarna oturur, yemekte gzetilmesi gereken grg ve sa lk kurallarm retirdi onlara, srtnz dik tutun, iskemleye dayann derdi, atal'sol elde, bak sa elde olacak, aznz hi amadan, banz dimdik tutarak, lokmalarnz iki avur dunuzda on beer kere ineyeceksiniz; onlarn, iyi ama k la disiplininden beter bu, diye kar kmalarna hi aldrmaz d, yemekten sonra, kocasna, sahibi ve yazileri mdr g rnd devletin resmi organ gazeteyi okuturdu, onun dev keyba aacnn glgesindeki hamaa uzandn grr gr mez, gazeteyi eline tututururdu, kusursuz bir devlet bakan nn dnyada olup bitenleri bilmemesi sz konusu deildir, derdi, gzlklerini geirirdi gzne; general, kendiyle ilgili 155

haberleri kem km okuyadursun, o oluna rahibelerin sporu nu retirdi, lastik bir topu atp atp tuttururdu; bazan gene ral, gazetede ok eski fotoraflaryla karlard, ou kendi sinin de deil ldrd bir benzerinin fotoraflaryd, adn bile anmsayamazd adamn ve birdenbire kuyrukluyldzn grnd dnemden bu yana admm atmad sal toplant larna bakanlk eder buldu kendini, okur yazar bakanlarn kendisine yaktrdklar tarihsel sfatlan rendi, austos ikindilerinde, gezgin bulutlara bakp ask yzle okumay sr drrken, usulca siestann lapa yumuaklna gmlrd, ne boktan bir gazete bu yahu, diye mrldanarak, Allah kah retsin, halkm nasl katlanyor buna, diye mrldanarak yine de bu tatsz okumalardan mutlaka bir ey karyor olmalyd ki, ksa, adal uykusundan silkinirdi, okuduu haberlerden birinin yaratt esinle, bakanlarna Leticia Nazareno' aracl yla buyruklar gnderirdi, onlar da bakann neler dnd n azck olsun sezmeye alarak yine Leticia Nazareno'yla yollarlard yantlarn; nk sen tam dlediim gibiydin, en yce tasarlarmn yorumlaycsydn, benim z sesimdin sen, usumdun, gcmdn; evet, Leticia, generali kuatan ge irimsiz dnyadan durmakszn akan lavlar dinleyen en sa dk, en dikkatli kulakt, oysa aslnda yazgsna yn veren ke hanet krpntlar, hizmetilerin ayakyolunun duvarlarndaki sahipsiz yazlard, hi kimsenin yzne sylemek cesaretini gsteremeyecei gizli dorular zyordu onlara baknca, senin bile syleyemeyecein Leticia, onlar temizlikiler du varlar silmeden, gnn ilk klarnda, st samndan dner ken okurdu; hela duvarlarnn her gn badana edilmesini bu yurdu ki gizli zehirlerini duvarlara boaltma kkrtsna kar koyamasmlar, yksek komuta heyetinin acmaszln da o duvarlardan renmiti, kendi glgesinde semirip arkasn dndnde bakaldranlara artniyetlerini de, ayaktakmnn etkinliini yanstan bu aynada insan yreinin bir gizini zmeyi baard m, gcnn doruunda olduunu duyuyor du, yllardan sonra yeniden ark sylemeye balamt, cibin156

ligin sisleri arasnda, biricik yasal kars Leticia Nazareno'nun sabah kylarna vurmu balina uykusunu gzlerken, uyan canm, derdi, yreim saat alty vuruyor, deniz yerli ye rinde, hayat sryor Leticia; yatanda uyanmak gibi ufack bir ayrcalktan baka kendisinden her istediini koparabilen tek kadnn sonu bilinmez hayat sryor, sonuncu sevime den sonra, karsnn yamndan ayrlrd, eski bekr odasnn kapsndaki lmbay yakar, kolu indirir, kilidi kilitler, srgy srer, yzst uzanrd yere, tekbana ve giyim li, senden nce her gece olduu gibi ve senden sonra, yapa yalnz, boulmu bir adam dlerinin son gecesine kadar, st samndan sonra senin karanln hayvan kokan odana urar, her isteini yerine getirirdi, anas Bendicion Alvarado'nun tkenmez mirasn, yeryznde yaam her canlnn dleyebilecei snr asa da isteklerin; yalnz Leticia'nm de il, onun Antiller'in yitik anahtarndan kopup gelen, kendi tenlerinden baka giysileri ve Nazarenolara benzemekten baka sfatlar olmayan kandalarnn istekleri de yerine geti rilirdi, doymak bilmez bir tutkuyla kavrulan yiit erkeklerle kadnlardan oluma kat bir aileydiler, generalin, bir zaman silhl kuvvetleri baka tutkulardan alkoyma amacyla eitli kuvvet komutanlarna balad tuz, ttn ve ime suyu te kellerine elkoymulard, aslna baklrsa Leticia Nazareno, generalin azndan kmasa da onaylar gzkt buyruklar araclyla ok nceden trtklamaya balamt bu kar kay naklarn, peki yle lsn, katr kuyruunda srklenme ce zasn da yrrlkten kaldrmt general, onun yerine, igal kuvvetleri kumandannn armaan elektrikli iskemleyi kul lanmak istemiti, eee biz de daha uygarca bir ldrme ynte minin nimetlerinden yararlanalm, liman kalesindeki ikence ler laboratuvarna gitmiti, askerler, bu lm tahtn altr mada ustalk kazanmak iin siyasal sulular sevilmeyenini se iyorlard, taht da kentin btn elektrik gcn tketiyordu canm, lmcl deneyin son ann tamtamna kestirebiliyorduk, bir an korkuyla tutuyorduk soluklarmz, klar kesili157

yordu, liman kerhanelerinde bir anlk sayg duruunda bulu nuyor, mahkmun ruhuna kadeh kaldryorduk, bir kadeh de il elbet, bir sr kadeh, nk mahkmlarn ou, kanl sal a gibi uzun sre yapk kalyorlard iskemlenin kaylarna, pimi rosto gibi ttyorlard, ta ki bir sr bocalamadan sonra, artk bu zulm ii gtrmeyen biri silha sarlma gzpekliini gsterene kadar; hepsi seni honut etmek iindi Leticia, sen zindanlar boaltmtn, generalin dmanlarna anayurdun kucan amtn yeniden, nl dou hogrsy le bir bildiri yaymlamtn, kimse dncelerinden tr cezalandrlamayacak, vicdan yznden kovuturmaya urama yacakt, nk general, sonbaharmn doruunda, ocak gece lerinde tatt dinginlii en yaman dmanlarnn bile payla maya hakk olduuna inanyordu, ocak gecelerinde, kendisi ni gmleksiz ve uzun i donsuz, hkmet konann taraasndan vuran aynda l l bir ftkla grme hakkna sa hip tek kadnla paylat dinginlii; yamur bahesine dikil mek zere Babil kral ve kraliesi tarafndan Noelde yollanan gizemli stleri birlikte gzlyorlard ve dinmez sulardan atlayarak geiini gnein, dallara takl kalan kutupyldzn gzlemekten birlikte tat alyorlard, srgn gezegenlerin alay c parazitleri arasnda radyoyu kartryor, evrene gz gezdi riyorlard, Santiago de Kba'dan yaymlanan gnlk melod ram dizilerini dinlerken ileri yanyordu, acaba yarma kadar yaayp bu dramn nasl bir sonuca varacan renebilecek miyiz diye; general, ocuu yatrmadan nce, herkesten iyi bildii tek insan bilimini retiyordu oluna, sava silhlar nn kullanm ve korunmas stne bilinecek her eyi yani, ona verdii tek t uydu, hayatnda bir kerecik olsun yeri ne getirilmeyeceine inandn bir buyruk verme; akll bir babadan ok bitkin bir dedenin verebilecei trden bir t t bu ve ocuk onun kadar yaasa bile asla unutamayacakt bu d, nk daha alt yandayken, babasmn kendisini atee altrmak amacyla gtrd bir top at srasnda duymutu ve o gn geri tepen silh, belleklerden silinmeyen 158

bir kazaya yol amt; volkanik gk grltleri ve imekler le patlayan korkun toz frtnasn, Comodore Rivadavia'dan esen, denizin barsaklarn altst edip eski esirler limanna ku rulmu sirkin adrlarn srkleyip gtren o korkun kutup rzgrn hep bu kazaya balamtk, alar atp filler, boul mu soytarlar yakaladk, frtnann hmndan trapezlere tr manm zrafalar; gerekten de bu frtnann, birka saat sonra limana varan ve sonralar Ruben Dario adyla n sala cak gen air Felix Rben Garcia Sarmiento'yu getiren muz ykl gemiyi batrmamas bir mucizeydi, AUahtan deniz saat drt sularnda yatt, yunmu havay uan karncalar sard, general yatak odasnn penceresinden baktnda, liman ku atan tepelerin ta tesinde, rzgr altnda, sancak tarafna yatm, armas sklm kk beyaz geminin, frtnann dalayla arnm ikindinin dmen suyunda, tehlikelerden usta lkla syrldn grd, uzun siyah pelerinli, damal ceketli nl yolcunun onuruna kaptan, k gvertede byk bir usta lkla ynetiyordu gemiyi, bu yabancnn adm bile duymam t general ama ertesi pazar gecesi Leticia Nazareno, Ulusal Tiyatro'daki iir gecesine benimle gelme onurunu benden esirgemezsiniz deil mi, diye sorduunda gzn bile krp madan kabul etmiti, peki. saattir o boucu orkestra bl mesinde son anda giymemiz istenilen resmi giysiler iinde terden srlsklam bekliyorduk, ulusal marn alndn duy duk, alklayarak balarmz bakanlk armas tayan locaya evirdik, tombul rahibe, kvrk tylerle ssl bir apka giy mi, tafta gece elbisesinin stne nl tilki krklerini sarm t, tren niformas giymi veliahtn yanna otururken halk selmlamad, veliaht, annesinden rendii zere, kadife el divenini smsk skarak selmlad halk, eski prensler gibi; bakanlk locasnda baka kimseyi grmedik ama iki saatlik dinleti srasnda, bakanmzn orada olduundan kukumuz yoktu, iirin esintilerine kaplp deimesin diye yazglarmz habire kollayan grnmez varln duyuyorduk, aka yn ve riyordu, lmn younluk derecesini ve koullarn kararlat159

ryordu, locasnn karanlk kesinden, kimseye grnmeden bu dev Minotor'u izlerken, onun denizsel imekleri andran sesiyle istemeden bulunduu yerden ve zamandan syrld, Mars'larla Minerya'larn zafqr taklar altmda, keskin bora zanlarn altn sesinde yzmeye balad, bu zafer, general haz retlerinin zaferi deildi, flamalar tayan kahraman atletleri, avn kara mastlarn demir toynakl besili sava atlarn, sorgulu valyelerin karglaryla mzraklarn ve alaa edilen tutsak bayra kendisine deil bir bakasnn kollarna gt rlerini grd, kzl yaz gnelerine buzlu k gecesinin karlaryla rzgrlarna ve iye ve nefrete ve lme kafa tutan yr tc genler grd, lmsz bir ulus uruna, kendisi yalna yak bir savayken, uzun, stmal dlerine giren btn ulus lardan daha byk ve daha grkemli bir ulus; locasndan b tn yreiyle katld alk tufannn sarsntsnda kendi varl m nemsiz, kk duydu, tren dediin byle olur anac m Bendicion Alvarado, bu nerede, benim onuruma dzen ledikleri boktan enlikler nerede; artk silik ve yapayalnzd, scaktan, sivrisineklerden, eref locasnn ucuz yaldzl stun larndan, rengi atm kadifesinden bunalmt Allah kahret sin, nasl oluyor da, dedi kendi kendine, u Kzlderili, kn sildii elle byle gzel bir ey yazabiliyor, yazl gzelliin verdii i aydnlyla esrik, tutsak fillerinkini andran ayakla rn sryor, kslerin marna tempo tutuyordu, avludaki keyba aacnn zafer tak altmda, glgelerde, Leticia Nazareno'nun scak sesiyle syledii tatl ezginin ykseliini dinler ken, ii geiyordu; dizeleri hela duvarlarna yazyordu ve al larn lk gbreden olimposunda, iiri batan sona ezberleme ye alrken, yer yerinden oynad, eski arabalarn durduu yere parketmi bakanlk otomobilinin bagajnda zamansz patlayan bir dinamit; korkun generalim, yle korkun bir patlama ki, Leticia Nazareno ile olunun o aramba, patla madan bir saat sonra binip alverie kacaklar zrhl limuzinin ezilip bklm paralar, aylar sonra bile tede beride bulundu, hayatna kastetmiler generalim, kuku yok; th Al160

kahretsin, alnna vurdu general, daha nce nasl da sezeemiti, ne olmutu dillere destan biliciliine, aylardr hela "uvarlarndaki yazlar her zamanki gibi kendisini ve bakanlan hedef almyordu, hedef, yksek komuta heyetinin arpakarm trtklayacak kadar azgnlam kstah Nazareno ailei ile bu geici egemenlikten yararlanp snrsz yetkiler, olaanst balar koparan devlet adamlaryd; annesi Bendicin Alvarado'ya bir zamanlar yneltilmi ocuka kfrler, artk helalarnn lk dokunulmazlnda yeerip sokaklara f kran zehir dolu gizli bildirilerle tam bir lanete dnmt, biliyordu, daha nceleri, geliimini kendi eliyle hzlandrd nemsiz rezaletlerde de byle olmutu geri, yine de hk met konana, burnunun dibine yz kilo dinamit yerletire cek kadar gzkara olabilecekleri aklnn ucundan gememi ti, geemezdi, sinsi kpekler; nasl da utkulu borazanlara kendini kaptrm, kaplanlara zg yrtc burnuyla tehlike nin eski, kekre kokusunu zamannda alamamt, alacak ey, amma pis i ha, yksek rtbeli subaylar hemen toplant ya ard; sapr sapr titreyen on drt askerdik, bunca yllk sradan davranlardan, ikinci elden buyruklardan sonra iki kula temizde, zlmez gizlerinin en yalm kendi z varl olan bu kararsz ihtiyar gryorduk yine, grme odasn da, taht andran bir koltukta karlad bizi, kokarca sidii ko kan er niformasyla, gznde en yeni resimlerinde bile gr mediimiz som altn ereveli kk bir gzlk vard, hi kimsenin dnemeyecei kadar yal ve uzakt, bir askerin deil, ok daha gen, ok daha sevecen birinin ellerine ben zeyen kadife eldivensiz yumuak ellerinden baka her eyi yo un ve ard; onu yakndan inceledike, bir soluktuk cannn kaldn arlyorduk, ne var ki yetkeye snmayan kavurucu bir soluktu bu, gemi azya alm yabanl bir att ki kendisi bi le onu dizginlemekte glk ekiyordu; konumadan, bam bile kprdatmadan yce generalimizi selmlaymz izledi, sonra masann evresine dizilmi koltuklara oturduk, ancak o zaman gzlklerini kard, ardniyetlerimizin akal yuvalaBakan Babamzn Sonbahar 161/11

nn sezen keskin baklaryla hepimizi gzden geirmeye ba lad; acmaszca szd onlar, teker teker, bellein sislerine gmlm o ikindi, cannn ektii rtbeleri cmerte sap savurduu andan bu yana her birinin ne kadar deitiini ti tizlikle saptamak iin ardan ald ve onlar szerken, suikast giriimini tasarlayann u on drt gizli dmann iinde bu lunduuna ilikin inanc pekiti, gelgelelim karlarnda yle yalnz, yle savunmaszd ki gzn krptrmakla yetindi, ulusun esenliini ve silhl kuvvetlerin onurunu koruma ad na her zamankinden daha sk bir g birliine ard onla r, ataklk ve saduyu salk verdi, giriimin elebalarm fazla oyalanmadan saptayacaklarn umduunu bildirdi, kutsal bir devdi bu, askeri adaletin sert penesi eninde sonunda hain lerin yakasna yapmalyd, hepsi bu kadar beyler, diye ba lad szn, biliyordu, ilerinden biriydi eleba, belki de hepsi, biliyordu, Leticia Nazareno'nun hayat Tanrnn isten cine deil, kendisinin onu saldrya kar korurken gsterece i zekya balyd, bu kesin, kanlmaz inan lmcl bir ya ra amt yreinde, saldr erge hedefini bulacakt Allah kahretsin. Karsnn halk arasnda grnmesini yasaklad, si lhl kuvvetlerle ztlaan gz doymaz akrabalarnn ayrcalk larn ellerinden ald, anlay gsterenler konsolosluklara atandlar, en gzkaralar, pazar yerinden geen mangrov ba taklklarnda boulmu bulundular, yllardr katlmad ba kanlar kurulu toplantsna haber vermeden katld, nicedir bo kalm koltuuna oturdu, din adamlarnn devlet ilerine szmalarna birtakm kstlamalar koymak gerektiine inan yordu, seni dmanlarndan uzak tutmak iin Leticia, ilk id det nlemlerinden sonra yksek komuta heyetinde derin gz lemler yapabilmiti, hi kukusuz, kumandanlardan yedisi ve en eski dostlarndan genelkurmay bakan, kendisine tam bir ballk iindeydiler, yleyken yine de gecelerini katlanlmaz klan br alt dmana kar yeterince gl deildiler, ka nlmaz bir izlenimle uzayan, bitmek bilmeyen geceler, Leti cia Nazareno hedef seildi, ald bunca nleme karn yine 162

de ldrecekler onu, ekmekten bir balk kl kal beri ye mei her gn hizmetilere tattrsa da, bcek ldrc toza zehir katmlardr korkusuyla onun soluduu havay incelettirse de, gz gre gre lecekti, sofrada solgun gryordu onu, sevime srasnda sesinin tkandn ayrdediyordu, iti i suya kara humma mikrobu, gz damlasna vitriol kattkla rn dndke, ii iini yiyordu, o gnler sresince her an yaamm zindan eden bu sinsi,, ustalkl ldrme yntemleri yznden geceyarlar uykusundan sahici bir karabasanla fr lay, Leticia Nazareno bir Kzlderili bysyle uykusunda kanlara boulmu; dsel korkular ve gerek gzdalaryla ylesine altst olmutu ki, gerekli grdklerinde hemen sil ha sarlma buyruuyla donatlm kyc bakanlk muhafzla r olmadan onun sokaa kmasn yasaklamt, ama kyor du generalim, ocuu da gtryordu, kt belirtgeler konu sundaki duygularn, onlar batanbaa zrhl yeni limuzine bi nene kadar gizlemeye alyordu, i blmedeki balkonlar dan birinde bir yandan eytan kovuculuu yaparken, bir yan dan da, anacm Bendicion Alvarado, n' olursun koru onla r, diye yakaryordu anasna, kurunlar memeliine arpp seksin, afyonu kr anacm, arpk dnceleri dorult, bir an erin yz grmeden, alandaki muhafzlarn cankurtaran ddklerini duyup da Leticia Nazareno ile ocuun, deniz fe nerinin ilk klaryla birlikte avluyu geilerini grene kadar, dndnde tell olurdu Leticia, savalarn koruyuculu unda mutluydu, eli kolu, canl hindiler, Envigado orkidele ri, Noel geceleri yaklacak kk renkli ampullerle dolu, ba kan, iini kemiren kayglar rtbas etmek amacyla sokaklara Noeli kutlamak zere renkli yldzlar aslmasn buyurmutu imdiden, karsn merdivenlerde karlamaya kouyordu, mavi tilki kuyruklarnn naftalinli buusunda, can seyrelmi o peremlerinin eki ter kokusuyla sasn demek, diyordu ve garip bir kesinlikle, adn duymamay yeledii lanetli bir en liin son krntlaryla beslendiini bilmenin kesinliiyle, ar maanlar yatak odana tamana yardm ediyordu, bu katla163

nlmaz endieyi uzaklatrmak uruna dnd her kar yolun, att her admn kendisini o kadar arambaya bsb tn yaklatrdm iinden duyarak, kara bahtm; artk Allah kahretsin diye vermiti mthi kararm, olacaksa bir an nce olsun, demiti, patlataca buyruun paralarn daha yanyana getiremeden iki yaver korkun haberle dalmlard yazha neye, Leticia Nazareno ile ocuu pazar yerindeki babo kpekler paralamlard, diri diri yediler onlar generalim, her zamanki, bildiimiz sokak kpekleri deil, rkek, sar gzl av hayvanlar, biri, mavi tilkilerdeki kpek bal derisi kokusuyla kztrm onlar; birbirine tpatp benzeyen, nere den ktklar belli olmayan bu altm kpek, anszn sebze tezghlarnn arkasndan frlayarak Leticia Nazareno ile o cuun stne atldlar; kadnla ocuu ldrrz diye korku dan ate edemedik, sanki cehennemsi bir burgata kpekler le birlikte bouluyorlard, gvdelerinin kalan blm unufak paralara ayrlrken, bir grnp bir gzden yiten ellerim sal lyor, bizden yardm istiyorlard, evremizdeki yzlerde an lk, anlamn kavrayamadmz duygular beliriyordu; bazan dehet, bazan acma, bazan nee; sonunda batakln burga cnda yitip gittiler, Letica Nazareno'dan geriye kalan tek ey, totem suskunluunda, kaytsz bir rkyle olay gzleyen, te peden trnaa scak kana bulanm sebzeci kadnn nnde duran menekelerle ssl apkasyd, sebzeci kadncaz, Tanrm, diye yakaryordu, general istemeseydi byle bir ey asla olamazd, ya da en azndan, bilmiyordur bu olay; ba kanlk muhafzlarnn be paralk onurlar kalmamt, tek kurun skamam, kanl sebzeler arasna dalm kemikleri kurtarabilmilerdi ancak, baka bir ey yok generalim, ola nn madalyalarn bulabildik yalnz, unlar ite, psklleri s klm klcn, Leticia Nazareno'nun ksele pabular da ne den pazar yerinden be kilometre tedeki koyda bulundu, ar tk Tanr bilir, ite renkli camlardan gerdanl, u czdan da elinize teslim ediyoruz anahtarla birlikte, kararm ni kh yzn de buyurun, u da bozukluklar, on sentlik bo164

zukluklardan elli senti saysn diye masanm stne koydular, hepsi bu general, bunlar kald geriye. Kalanlarn az ya da ok olmas ne farkederdi yani, o kanlmaz arambaya ili kin anlar belleinden hepten silebilmek iin bunca uzun, bunca g yllarn gemesi gerektiini bilmeseydi keke; hr sndan alyordu, fkeden basbas bararak uyanyordu gece leyin avluya balanm kpeklerin ulumalarm duyunca, ne yapacaz bu hayvanlar generalim, acaba kpekleri ldr mek, midelerindeki Leticia Nazareno ile olan yenibatan ldrmek demek deil miydi, pazar yerindeki demir kubbe nin sklmesini, yerine manolyalar, bldrcnlarla ssl bir bahe yaplmasn buyurmutu, dikilecek mermer han , deniz fenerinin ykseldiini ve n da bastracakt ki, gele cek kuaklarm belleinde, tarihe sonsuza kadar mlolmu bir kadnn ans hep ldasn, oysa kendisi, kimsenin hesab n pek sormad bir gece patlamasyla antn yerlebir edili inden ok nce unutmutu o kadn, manolyalar evcil do muzlar kemirmi, amtsal bahe mikrop saan bir gbre y nna dnmt, general bunu renemedi asla, yoo, yalnz ca ofrne, eski sebze bahesinden geme de istersen b tn dnyay dola, dediinden deil, subaylar bakanlklarn gnee bakan odalarna yolladndan bu yana, evden dar adm atmam, senin kralie olma tutkunun son izlerinin de silinip sprld bu sersefil yapda, en az ka kiiyle yaayabilirse yle yaamay semiti Leticia, yksek komuta heye tiyle grmek, zorlu bir bakanlar kurulu toplantsnn karar larn saptamak, ya da Bykeli Wilson'un uursuz ziyaret leri dnda, bellibal bir ii olmakszn evde dolanp duru yordu, Bykeli Wilson, ikindinin ge saatlerine kadar keyba aacnn altnda oturuyor, ona Baltimore'dan getirdii e kerlemeleri, plak kadn fotoraflaryla dolu dergileri gste rerek, d borlarm korkun yzdesine karhk karasularndaki hakkndan devleti lehine vazgemesini neriyordu; gene ral susturmuyordu onu, brakyordu konusun, arasra duy mazlktan geliyordu sylediklerini, arasra duyuyordu, yakn165

lardaki kz okulunun bahesindeki limon aacna tnemi kularn akmasna gzlerini dikip duymazlktan geliyordu sylenileni; akamn ilk karaltlaryla birlikte konuunu mer divenlerin bana gtryor, penceremin nndeki denizden baka her eyi alabilirsiniz benden, diye aklamaya giriiyor du, dnn, canm isteyince darya bakamasaydm bu saat lerde, tekbama ne yapardm burada, u ate al gzleyemeseydim, krk camlardan uluyarak giren aralk rzgrlaryla deniz fenerinin yeil klar olmadan ne yapardm, ben ki sisli bozkrm brakp federal savan kargaasna canla ba la gnll yazlmm, sanyor musunuz ki ansiklopedinin de dii gibi yurtseverlikten tr, servencilik ruhundan tr falan, Tanr ilelebet beni cennetinde korusun diye de deil, federal ilkeleri umursadm iin de deil, yok sevgili Wil son, ne yaptmsa, denizi tanyaym diye yaptm ben, iyisi mi, sen baka bir dert ara kendine, der, merdivenlerin banda omuzuna vurarak uurlard onu; eski yazhanelerin sszl na dnp lmbalar yakmaya koyulduu ikindilerden birin de, babo bir inek grmt, hayvan merdivenlere doru kovalamt da zavallck, kilimlere taklp tkezleyerek srts t dm, merdivenlerden yuvarlanp boynunu krmt, by lelikle czzamllarn midesi gn grmt, hemen atlp reklenmilerdi hayvann bana, evet Leticia Nazareno'nun lmnden sonra czzamllar, krler ve yatalaklarla birlikte gl fidanlar arasndaki eski yerlerine dnmlerdi, bakann elindeki tuzdan ifa umuyorlard yine, yldzl gecelerde, ar k sylediklerini duyuyordu, mutlu gnlerden kalma Susana gel Susana arksna katlyordu, ikindist saat bete, am bar kapandan ban uzatyor, okuldan kan kzlar gzl yordu, onlarn mavi nlklerine, ksa oraplarna, rglerine baktka ii iine smyordu, anneciim sorma, demir par maklklarn ardndan yrtk prtk eldivenini sallayarak bizi ya nma aran hortlan a gzlerinden nasl korkuyla kayor duk, kz, gelsene buraya kz, diye sesleniyordu bize, gel de bir elleyeyim seni; onlarn korkuyla kam izliyordu, anac166

m Bendicion Alvarado, bugnn gen kzlar da bir baka, diye glyordu ks ks, zel doktoru salk bakanmz, her ye mee arlnda, gznn atabakasn bytele inceledi mi, keyfi yerine geliyordu, nabzn lyordu doktor, belle indeki delikler tkansn diye kak kak balmumu yutturu yordu, kak kak ila, olur i deil ha, benim gibi hayatnda hastalk nedir bilmemi adama, sava srasndaki stma n betlerini saymazsak tabii, bo laflar bunlar doktor, bildii bil dik Bykeli Maryland'den duyduu zere, Fas krallar gibi tekbana, tek kiilik bir sofrada, dnyaya srtn dnp yiyor du yemeini, unutulmu bir retmenin koyduu sk kuralla ra uyarak, atal bakla ve ba dimdik, yapnn her kesini dolayor, birka saat sonra nereye gizlediini unuttuu bal anaklarn aryordu, onlarn yerine yanllkla dosyalardan kestii kt paralarn buluyordu, artk hibir eyi anmsayamad bir dnem geldiinde, hibir eyi unutmamak iin baka bir dnemde yazd notlar; ktlardan birinde, yarn saldr yazyordu, beyaz mendilinizde bir adm ve soyadn baharfleri iliydi, ama size ait deildi bu krmz harfler, yaz yordu, seni gidi bamn tatl bels, dmenci Leticia Nazareno seni, bak sensiz ne hallere dtm; her yerde Leticia Nazareno'yu okuyor, insann, ardnda bu yazl iekileri bra kacak kadar mutsuz olabileceine bir trl akl erdiremiyordu, ama benim elyazmd kukusuz, hela duvarlarna kendini avutmak amacyla, ya ya ya a a a, general general ok ya a szcklerini yazd, esiz benzersiz ayn solak elyazs evet, Allah kahretsin, artk manastrdan gelme bir kaak y znden denizde, havada ve karada en zayf asker saylmas umurunda bile deil, fkeyi tmyle altetmiti, zaten kaak tan geriye kalan tek ey, kt paralarna kurunkalemle ya zlm adyd, yaverlerinin masasna koyduklar nesnelere do kunmak bile istemediine gre, daha getirilenlere bakma dan, kaldrn u pabular, u anahtarlar, onun sevgili ls nn ansn uyandrabilecek ne varsa kaldrn gzmn nn den dediine gre, onlarla ilgili her eyi yabanl siestalarmn 167

yatak odasna yerletirin, kaplar pencereleri rn ve benim buyruumla bile girmeyin o odaya; aylardr avluda bal du ran kpeklerin gece nbetlerini yrekten yaamt, onlara zarar verirsek, llerim de zarar grr dncesiyle hamaa yaydarak, soyuna kastedenlerin kimliini bilmenin, ama o an da gc yetmediinden gzyummak ve onlar evinde barn drmak zorunda kalmann verdii utanla, fkeden ileden km, llere sayg trenleri dzenlenmesine kar koymu, basal ziyaretlerini yasaklamt, keyba aacnn koruyucu dallar altndaki hamanda, fkeden durmadan sallanarak, kollad ann gelmesini bekliyordu, en son olarak sayn arka da, halkn bu felket karsnda gsterdii serinkanllktan ve olgunluktan yksek komuta heyetinin nasl kvan duydu unu bildirmiti de general ks ks glmt, eeklik etme dostum, ne serinkanhl, ne olgunluu, kimsenin benim bahtszlma aldrd yok aslmda; gazeteyi batanaa tar yor, kendi basn ajanslarnn uydurduu haberler dnda bir ey var m diye bakyordu, kk radyoyu, yanbana koy mutu, Veracruz'dan Riobamba'ya kadar btn istasyonlar dan ayn haberi dinliyordu, yasal gler, kolluk kuvvetleri, saldrganlarn izindeydiler, tabii diye mmldanyordu kendi kendine, sizi anas rmcekler sizi; saldrganlarn kimlikleri de belirlenmiti, en ufak bir kukuya yer yoktu, tabii dedi, ta bii, kent dmda ad ktye km bir evde evreleri sarlm t, ate emberine alnmlard, tamam diye iini ekti, salak lar yine de, nefretinin bir nebzesini aa vurmadan haman da kald, anacm Bendicion Alvarado diye yakararak, n'olur cm alacak kadar mr ver bana, elimi brakma anac m, esin kaynam ol; dileinin yerine getirileceinden yle sine emindi ki biz, dzeni ve devlet gvenliini salamakla grevli genelkurmay yetkilileri, huzuruna ktmzda onu iyilemi bulduk, kendini toparlamt, olayn sorumlularn dan nn, kolluk kuvvetleriyle giritikleri atmada ld rldkleri haberini verdik, br ikisi de San Jeronimo zin danlarnda kararnz bekliyorlar generalim; yaa dedi yerin168

den kalkmadan, yanndaki meyve suyu dolu anaktan hepimi ze birer bardak doldurdu, usta bir niancnn titremez par maklaryla, her zamankinden daha bilge, daha dnceliydi, szgelimi tedirginh'imi sezince, cigara yakmama izin verdi ki o gne kadar grev banda hibir subaya byle bir izin vermemiti, bu aacm dallar altnda hepimiz eitiz dedi, pa zar yerinde geen korkun olayn ayrntlarm gzn bile krpmadan dinledi, skoya'dan, ayr ayr gemilerle seksen iki tane yeni domu buldog getirtilmiti de, yirmi iki tanesi bakmszlktan lm, geriye kalan altm tanesi skoyah bir yetitirici tarafndan hunharca adam ldrmek zere eitil miti, yalnzca arktik tilkilere deil, Leticia Nazareno ile o lana da kin duymalar salanmt, hkmet konandaki a marhaneden giyim eyalar alarak eitmilerdi hayvanlar, Leticia Nazareno'nun memeliini, u mendili, u oraplar, bu da olunuzun niformas, diyerek giysileri serdik nne, ama o, yaa, dedi yalnzca, bakmad bile, altm kpein, hav lamamalar sylendiinde nasl havlamadklarn, insan eti nin tadna nasl altrldklarn, kent merkezinden yedi fer sah uzaklkta bir inli'nin iftliinde, uzun eitim yllar sre since dnyadan uzak, kilit altnda tutulduklarn, Leticia Na zareno ile olann giysileri giydirilmi insan boyunda korku luklardan baka bir ey grmediklerini anlattk, u fotoraf larla u gazete kesiklerini de gstermiler kpeklere, diyerek belgeleri yaptrdmz albm nne uzattk, bakn da u alaklarn ne eksiksiz bir alma yrttklerini grn gene ralim, herkes byle alacak olsa, ama o yalnzca, yaa, de mekle yetindi, uzatlanlara bakmadan, en sonunda, sulula rn tekbalarna almadklarn bildirdik, kk darda bir rgtn, simgesi, bak stne aprazlama bir kaz ty olan falanca rgtn emrinde i gryorlard, yaa yle demek, hepsi kaakm, daha nce de devlet gvenliine kastetme suundan askeri mahkemelerde yarglanmlar, ite u lenler, diye gsterdik albmdeki fotoraflar, nn de boynunda polisin geirdii numaral yaftalar aslyd, u ikisi 169

de sa olanlar, zindanda, sizin tartlmaz, yce kararmz bekliyorlar, Mauricio ve Gumaro Ponce de Lon adlarnda iki karde, biri yirmi sekiz, br yirmi yanda, aabey, isiz gsz, yersiz yurtsuz bir asker kaa, kardei de sanat okulunda seramik retmeni, kpekler ona ok yaknlk gs terdiler, onu grnce yle heyecanlandlar ki, bu bile suu i lediinin kesin kant saylabilir, general yine, yaa, dedi yal nzca, cinayet soruturmasn ynetip sonulandran suba ya eitli nianlar verdi, ulusa yaptklar byk hizmet karl nda eref madalyas takt gslerine, ayn trende, Mauri cio ve Gumaro Ponce de Leon kardeleri yarglayacak kurul yelerini de seti; kardelerin krk sekiz saat iinde kuruna dizilmelerine karar verildi, siz balarsanz baka genera lim, buyruk sizin. Tekbana, dalgn dalgn kt hamana, dnyann drtbir yanndan yaan af dileklerine sard, rad yodan Uluslar Birlii'nde yaplan ksr tartmay dinledi, komu lkelerin bazlar svgler yadryordu, kimi uzak l keler de onlar destekliyorlard, aftan yana olanlarn rt kanln da ayn kaytszlkla dinledi, Papa'dan zel bir bildi ri, srden ayrlm bu iki akn koyunun yazglar konusun daki kayglan dile getiren bir bildiri ileten eliyi kapdan e virdi, suskunluuyla akna dnm lkesinin her bucan dan asayi raporlar toplad, uzaklardan silh sesleri duydu, krfeze demir atm sava gemisinden gelen kayna belirsiz patlamayla yerin sarsldn da duydu, on bir l var genera lim, seksen iki de yaral, gemi ilemez halde, tamam dedi; iki mahkm, San Jeronimo ssnde l ba beklemek ze re hazrlanm kk kilisede, son gecenin arifesini yaama ya balarlarken o, yatak odasnn penceresinden limandaki enlik ateini gzlemeye koyuldu, onlar fotoraflarndaki yzleriyle anmsad, analarndan aldklar kaln kalar ve lm hcresinin hep yank kalan altnda, boyunlarnda birbirini izleyen iki sayyla yapayalnzlklar, titreyileri geldi gznn nne, acd gerekten, aranldn, eksikliinin du yulduunu biliyordu, ne var ki hayatnda rastgele bir gnn, 170

bir gnn daha tekdze ilerini bitirdikten sonra, istencinin dorultusunu ele verecek en ufak bir davranta bulunmak tan kand, yatak odasnn kapsnda gzclk edecek nbet i subaya iyi geceler diledi, kararn onun araclyla bildire cekti, ilk horoz tmeden, her an olabilir, subayn yzne bak madan yanndan geti, iyi geceler yzba, lmbay engele ast, kolu indirdi, kilidi kilitleyip srgy srd, y zst, bir tavan uykusuna dald, uykunun incecik duvarlar arasndan avludaki kpeklerin havlamalarn duyabiliyordu, cankurtaran ddklerini, donanma fieklerini, kararn arl altnda ezilmi kentin bu youn gecesinde, aykr bir elen tiden ykselen dalga dalga mzik sesini; katedralin on ikiyi vuran canyla uyand, saat ikide bir daha, saat ten az nce cama vuran yamur damlalaryla bir daha uyand, hantal bir kz gibi glkle doruldu yerinde, nce kst oturdu, sonra arka ayaklarna verdi arln, kafasn yle bir salla yp salya pskrtt drt yana, nbeti subaya seslendi, nce u kpekleri doal lmleri gelip atana kadar hkmetin koruyuculuunda yaayacaklar ama benim seslerini duyma yacam bir yere gtrn, sonra, Leticia Nazareno ile olan korumakla grevlendirilmi askerlerin iten uzaklatrlmala rn buyurdu, son olarak da, Mauricio ve Gumara Ponce de L6on kardelerin cezalarnn tartlmaz, yce kararmz bildi rildii anda infaz edilmesini buyurdu, yalnz kurul yelerinin nerdii gibi kuruna dizilmeyeceklerdi, uzun sredir kulla nlmayan eski bir ynfemle, katr kuyruuna balanarak s rkleneceklerdi; usuz bucaksz kasvetler lkesinin en sekin yerlerinde halk fkeyle, korkuyla seyredecekti gvdelerinin paralarn, zavall olanlar; bu arada kt yaralanm bir fi lin ayaklaryla dolayor, anacm Bendicion Alvarado, diye yakaryordu fkeyle, yanmdan ayrlma, elimi brakma anac m, bu susuz kann cn almama yardm edecek adam bulaym; yreini kemiren ac nbeti srasnda Tanrnn by le bir adam yollayacan kurmu, yoluna kan insanlarn gzlerinde, dayanlmaz bir endieyle o adam aramt, ka 171

ses arasnda sesini saptamaya almt, yreinin atlarn da, belleinin en kullanlmam oyuklarnda, tam onu artk hi bulamayacana inanmken, hayatmda grdm en ya kkl, en gururlu adamla karlatm, arpldm anacm, bir zamann Gotlar gibi giyinmi, bir Henry Pool ceketi var d stnde, iliine bir gardenya ilitirmiti, ayanda Pecover pantolonu, Avrupa'nn deme salonlarnda hep bu doal zarifliiyle dolam, simli brokar yeleiyle, gzleri insan gz n andran inat, boa iriliinde bir Doberman kpein ka ym tutuyordu, Jos6 Ignacio Saenz de la Barra ekselanslar nn hizmetinde efendim, diye tantt kendini, federal nderle rin kkn kazd soylu snfmzn son kuandanm, ya ni o yavan atafat dleri, geni ve hznl konaklar, Fran szca'ya alan iveleriyle ulusun topraklarndan silinip atlm bir soydan gelme, son grkemli temsilci, otuz iki yllk haya tndan, rendii yedi dilden ve Deauville'de at yarmala rnda krd drt rekordan baka bir serveti yok, kunt, zarif, demir tenli, krl salarm ortadan ayrm, peremini beya za boyatm, ince, sert dudaklar sonsuz istencini ele veriyor, balo salonunda, duvarda asl duran efsanevi kilimler, eki len renkli fotorafta ksn diye kriket oynarm gibi yapyor du, kiraz aacndan bir sopayla, Tanrmn yollad bir adam bu, kararllndan belli; onu grd anda rahat bir soluk al d general, ite, dedi kendi kendine, beklediim adam bu, gerekten oydu. Generalin hizmetine girerken basit bir ko ul ileri srd, bana sekiz yz elli milyon bir denek ayra caksnz, yalmz hi kimseye parann hesabn vermek zorun da olmayacam, ekselanslar dnda bir yetke tanmayaca m ve iki yl iinde Leticia Nazareno ile ocuun gerek ka tillerini elinize teslim edeceim, peki dedi general, tamam, adamn ruhunun girdi ktsn, istencinin snrlarm, kiiliindeki przleri renmek amacyla nice zorlu snava bavur duktan sonra ballna ve etkinliine tam bir inan duyuyor du, yoksa kendi egemenliine varan yolun anahtarlarm onun eline vermezdi asla, en sonunda acmasz domino oyu172

nuyla smad onu. Jose Ignacio Saenz de la Barra, oyunu izin almadan kazanmak gibi delice bir cret gsterdi, kazand da, tandm en cesur adamd anacm, tkenmeyen bir sabr vard, bilmedii yoktu, kahve piirmenin yetmi iki tr lsn de biliyordu, kabuklu hayvanlarn erkek mi dii mi ol duunu ayrdediyordu, Braille abecesi okuyabiliyordu, hi ko numadan gzlerini gzlerime dikip duruyordu karmda, o sert yze, kiraz aacndan sopay kavrayan tedirgin ellere, y zk parmamdaki sabah suyu tama, ayaklarnn dibinde ya tan ve uyuklayan, postunun kpr kpr kadifesi altnda yrtc baklarm yzme dikmi o dev kpee, imdiye kadar gr dm bu en yakkl, en uyank adamn, sevecenlie ve l me kar baklk kazanm, kprtme tozu kokular saan bedenine baktka, ne yapacam amyordum; bana, siz ko laylk olsun diye askerlii semisiniz general, deme cesareti ni gsterdi, nk askerler size hi mi hi benzemezler, a buk gerekleecek, sradan tutkularn peindedir onlar, ku manda gcn deil kumandanl ellerinde tutmak isterler, bir eyin deil birinin hizmetindedirler ve o yzden de kolay kullanlabilirler, hele birbirlerine kar, dedi; szlerine katl dm gstermek iin hafife glmsedim, baka bir ey gel medi elimden, can dostu General Rodrigo de Aguilar'dan -Tanrnn sandan eksik olmasn aziz ruhu- bu yana yne timinde hi kimseye, u gzkamatrc adamdan baka hi kimseye byle geni yetkiler vermemiti, gizli dncelerini okuduuna inanyordu,, onu kendi zel imparatorluu iinde ki gizli bir imparatorluun tartmasz efendisi ilan etti, res mi kaytlarda ad sam gemeyen, dahas varolup olmad bi le tam kestirilemeyen bir yldrma ve kurun rgtyd sz ko nusu, grnmez bir rgt nk kimse rgtn etkinliklerin den sorumlu tutulamyordu, belli bir ad yoktu, nereden y netildii belli deildi, gelgelelim devletin br yldrma rgt lerine zorbalk yoluyla kabul ettirilmi korkun bir gerek ol duu apak ortadayd, hem de kaynaklar ve akl erdirilmez yaps yksek komuta heyetince yerli yerine oturtulana ka , ' ' ' ,

173

dar; siz bile bu dehet makinesinin nerelere elattn gre mediniz generalim, doru, ben bile anlamay kabul ettiim anda, prensler gibi giyinmi o barbarm dayanlmaz ekicilii ne, kiinin bedenim kavrayan kskal albenisine yenik dt m kavrayamamtm, bakanlk sarayna, hindistancevizi doldurulmu sandmz bir uval yollad bana, dosyalar koy duumuz gmme dolaba koyun diye buyurmutum, ayak al tnda olmasm, sonra unuttum, gne kalmadan, duvarlar dan geen, aynalarda salgn bir hastalk buusu brakan le kokusu yznden soluk alamaz olduk, kaynan mutfaktaki bulak deliinde ararken, ahrlarda buluyorduk, tts yakp kokuyu yazhanelerden kovacak olduk, grme odasnda karmza kt, salverdii rk glle en gizli oyuklara, geceyars salgnna balayan uyuzun hafif esintisine ve baka ko kulara kararak gizlendii atlaklar bile doyma noktasna getirdi, oysa Jos6 Igncio Saenz de la Barra'mn bize anla mann ilk yemileri diye gnderdii szmona hindistancevi zi ykl uvaldaym kayna, hi dnmediimiz bir yerde, lm raporlar yanlarnda duran alt kelle, ite ta devrinden bu yana dernek kuran babamz Don Nepomuceno Estrada, kr, doksan drt yanda, byk savan son emekli askerle rinden, Radikal Parti'nin kurucusu, iliikte sunulan 14 Mays tarihli belgeye gre, yallk sonucu lm, sonra Dr. Nepo muceno Estrada de la Fuente'nin ba, deminki bym zn olu, elli yedi yanda, hemeopati doktoru, lm raporu nun tarihi babasmn lm raporunun tarihiyle akyor, trombozdan lm, Elieicer Castor'un ba, yirmi bir yan da, yazar, iliikteki lm raporuna gre, bir barda kan kav ga sonucunda ald bak yaralaryla lm, Lidice Santi ago'nun ba, otuz iki yanda, gizli rgtlerden, rapora ba klrsa, ocuk drmeye alrken lm, Roque Pinzon'un ba, Grnmeyen Jacinto adyla anlr, otuz sekiz yanda, renkli kre yapmnda alr, Santiago ile ayn tarihte l m, etil alkol zehirlenmesi sonucu ve son olarak Natalicio Ruiz'in ba, 17 Ekim Hareketi adl gizli rgtn sekreteri, 174

iliikteki rapora gre, sevgilisi yzst braknca damana bir kurun skm; tam alt tane kelle, iliikteki alnd fiini, ii kabararak imzalad general, hem kokudan hem korku dan, anacm Bendicion Alvarado, o ermi tavrlaryla, yaka sna takt iekle, kim derdi ki dpedz hayvan bu adam, buna kuba etler yollama artk Nacho, diye buyurdu, senin szne gveniyorum, gelgeldim Saenz de la Barra, bu i er kek iidir, diye haber yollamt, geree bakmay iiniz kaldrmyorsa buyurun verdiiniz altnlar, eskisi gibi dost kala lm, amma i ha, bu parann onda biri karlnda general z anasn dorard, dudam srd, peki Nacho, dedi, grevi ni yap sen, kelleler de hindistancevizi uvallarm andran o karanlk torbalarda gelmeye devam ettiler; general, hemen buradan kaldrn, uzaa gtrn unlar diye buyruklar yad rrken midesi altst oluyor, bir yandan alnd filerini imza larken, lm raporlarnn ayrntlarn okumaya abalyordu, peki, tamam; bir gece, dnde kendini slak imento stn de, arkasmda parmak izleri brakarak yryen tek parmakl bir hayvana dnm grdnde, can dmanlarna ait tam dokuz yz on sekiz kellenin alnd filerini imzalamt, eki bir ter iinde uyanmt, mandralarn kekre anlarnda, gbreler arasnda kelle saym yaparak tann somurtkan uyu ukluunu stnden atmay denedi, ihtiyar adamlara zg dalgnlyla, kulaklanndaki vnlty otlardaki bceklerin vzltsyla kartrd, anacm Bendicion Alvarado diye dn yordu, nasl olur da bunca adamn kanna girildii halde asl sulular ele gemez; Saenz de la Barra uyarmt, her alt kel le karlnda altm dman kazanyorlard, her altm kelle karlnda da alt yz dman, derken alt bin, derken alt milyon, btn lke, Allah kahretsin bunun sonu gelmez, ama Saenz de la Barra, kayglanmayn general demiti kayt sz bir sesle, hepsinin iini bitirdiimizde sonu gelecek, am ma barbar herif. Bir an kukuya dmyordu, baka bir see nee hak tammyordu, sonsuz bekiliini srdren Doberman'nn gizli gcne gveniyordu yalnzca, grmelerin 175

tek tan bu kpekti. lk grmeye, Jos6 Ignacia Saenz de la Barra'nn bu cva gibi hayvan, grdm en gzkamatrc ama en dn vermez adamn gizli gcnden baka hibir eye boyun emeyen bu hayvan da getirdiini grnce, en^ gel olmaya almt, o kpei darda brak, diye buyur mutu, gelgelelim Saenz de la Barra, olmaz generalim demi ti, Lord Kchel'in girmedii yere ben asla adm atmam, k pek de girmiti ieri, onlar kesilmi kellelerin hesabm yapa dursunlar, hayvan, sahibinin ayaklar dibinde uyumu, yal nz, hesap kznca heyecanla ayaa frlamt; dii gzleri ak lm kartryordu, insan soluunu andran soluu iimi titre tiyordu, uvaldan, yllardr birlikte domino oynad eski bir yaverin kellesi kp da general masaya yumruu indirdiin de, slak burnunu havaya kaldrd, grdm, fokur fokur kay nyordu Allah kahretsin, bu i burada biter, ne var ki Saenz de la Barra her zaman yattrrd generali, kamtlar ileri sre rek deil, yrtc kpekleri eitenlerin esnek acmaszlyla; general, kendisine ast' gibi davranma cesaretini gsteren tek lmlye boyun edii iin tedirgindi, yalmzken, onun basksna bakaldryor, kendi yetke alanna usulca yaylan, doyma noktasna doru akan bu boyunduruktan silkinmeye karar veriyordu, bu i burada biter Allah kahretsin, diyordu, ne yani, eninde sonunda anacm Bendicion Alvarado baka larndan buyruk alaym diye deil, buyruk vereyim diye do urmad m beni, ama geceyans ald bu kararlar, Saenz de la Barra odaya girdii anda uuveriyordu, imdiye dek grd en ekici, en dayanlmaz adamn tartmasz gzelli i karsnda eriyiveriyordu, neydi o byleyici yumuak dav ranlarn doal gardenya kokusu, o katksz ses, kokulu banyo tuzlar, zmrt kol dmeleri, parlak salar, o zarif baston neydi, peki peki Nacho diyordu, sen grevini yap ve uvallar geliyordu, artk bakmadan imzalyordu alnd fileri ni, tutunacak yer bulamadan onun gcnn bataklna g mlyordu, her denizin her tannn her bitiminde, dnyada neler oluyor acaba diye sorarak, saat on biri geti ve bu me176

zarlk evde tek kii yok, kim var orada, diye soruyordu, yal nz kendisi, neredeyim ki kendimi bile bulamyorum, diye so ruyordu, geitlerde, eeklerin srtndaki sebze kfeleriyle ta vuk kafeslerini boaltan plak ayakl emirerleri nerede im di, anaklara gece ieklerinin yerine tazelerim koyan, kafes leri ykayan, balkonlardan hah silkelerken patpatlarn tempo suna uyarak Susana, gel Susana, aknn tadna varaym sar km ran kfrbaz odalklarmn sat pis sular nerede imdi, nerede benim yedi aylk doan clz pilerim, kapla rn arkasna san, grme odasnn duvarlanna sidikleriyle hecin develeri izen pilerim nerede imdi, yazhanelerinde kulukaya yatm tavuklar bulan memurlarmn lklarna ne oldu, helalarda orospularmla askerlerimin gitgeline, ya banc elilere havlayan sokak kpeklerime ne oldu, yine kim kaldrd yatalaklarm merdivenlerden, czzamhlarm gl fi danlarnn altndan, onulmaz dalkavuklarm her yerden kim kaldrd; yksek komuta heyetindeki son dostlarn yle bir grebiliyordu, kiisel gvenliini korumakla grevlendirilmi yeni askerlerin oluturduu sk duvarm arkasnda, kendin den baka birinin atad yeni bakanlar kurulu yelerinin top lantlarna ancak binde bir katlabiliyordu, cenaze giysilerine brnm alt uzman doktor, dncelerini okuyor, bana da nmadan hkmet ileri konusunda kararlar alyorlard, oy sa benden baka hkmet yok ki, hayr siz hkmet deilsi niz generalim, diye yattryordu Saenz de la Barra, siz salta natsnz; domino gecelerinde, en yaman hasmlarnn kar snda bunahyordu, nk kendine kar en iyi tuzaklar kur masna karn, bir trl yenik demiyordu, yemek saatin den bir saat nce yemeklerinin tadna bakanlara da hayr diyemiyordu, balm gizledii yerlerde bulamyordu, Allah kah retsin, benim istediim saltanat bu deil ki, diye kar k yordu; Saenz de la Barra, baka trls yoktur ki generalim, diyordu; bir zamanlar gznde cennet yerini tutan bu lm uyuukluundan elinde kalan tek g buydu, eskiden yerel is tasyondan saat drtte yaymlanan, ksr aklarla dolu alaBakan Babamzn Sonbahar

177/12

makl gnlk dizileri izlemekten baka ii yoktu, yaa, hama na kurulur, elindeki meyve suyu bardana dokunmadan din lerdi gnlk diziyi, kukunun boluunda yzekalrd bir s re, gzleri yalarla dolu, o gencecik kz lecek mi acaba diye kvranarak, Saenz de la Barra, evet diye bildirirdi, evet gene ral, kz lecek; lmesin yleyse diye buyururdu general, l meyecek, Allah kahretsin, dizinin sonuna kadar yaayacak, o da herkes gibi evlenip oluk ocuk sahibi olacak, o zaman Saenz de la Barra, emirleri kendi veriyormu sansna kapla rak senaryoyu deitirrdi, generali honut etmek amacyla elbet ve onun buyruu uyarnca bir daha kimse lmedi, bir birlerini sevmeyen nianllar evlendiler, dizinin nceki b lmlerinde lenler diriltildi, hainler, zaman gelmeden ceza landrldlar, yeter ki siz honut olun generalim; buyruklaryla herkesi mutlu etmeye alyordu ki hayat daha az sama grnsn, hele saat sekizin metalsi vurularna uyarak yapy gzden geirirken, evet kendisinden nce biri ineklerin yemi ni vermiti, muhafzlarn blmesinde klar sndrlmt, hizmetiler uyuyorlard, mutfaklarda dzen yerindeydi, yer ler tertemiz, kasaplarn et tahtalarnda tek kan damlas yok, hepsi sk sk ovulmu, ila kokuyor, kendisinden baka kim sede anahtar destesi olmad halde biri, pencerelerin demir lerini indirmi, yazhaneleri kilitlemi, alt geitten yatak oda sna giden yol boyunca, lmbalar, daha elini uzatr uzatmaz, teker teker snyordu; karanlkta, tutsak bir hkmdar gibi yass ayaklarn sryor, kararan pencerelerin nnden gei yordu, mahmuzuna bir kadife paras sarmt, ardnda brak t altn zerrelerinin izini kimse srmesin diye, pencereler den ayn denizi grerek ilerliyordu, ocakta Karayip Denizini, aralksz yirmi kere bakt denize, hepsinde de aynyd, ocak aynda Karayip Denizi, iee durmu bir bataklk; Bendicion Alvarado'nun odasna da urad, oulotu merhemi ye rinde duruyor mu bakalm, l kularn kafesleri, ulusun ana snn ryne tank olan o aclar dei yerinde mi, iyi ge celer anacm, diye mrldand her zamanki gibi, oysa kim178

se, ok uzun bir sreden beri, sana da iyi geceler olum fa lan demiyordu, Tam yannda olsun demiyordu, kaak lm bayla yatak odasna yneldiinde, Lord Kchel'in karanlkta parlayan akm, akkor gzlerinin rpertisini duydu, burnu, erkek kokusu alyordu, bir erkein egemenliinin basksn duyuyordu, alayclnn parltsn, kim var orada, diye sor du, aslnda biliyordu ya, Jose" Ignacio Saenz de la Barra, iki dirhem bir ekirdek, kendisine bu gecenin tarihsel, mthi bir gece olduunu hatrlatmaya geliyor, 12 Austos genera lim, ynetimi alnzn yznc yln kutluyoruz, en uzun ya ayanlarn bile ancak bir kere tank olabilecekleri bu olayn bysne kaplan yabanclar doluuyor lkeye dnyann drt bucandan, lke enlik iinde, kendisinden baka herkes, yi ne de Jose Ignacio Saenz de la Barra'run, bu unutulmaz ge ceyi halkmzn haykrlar, cokunluu arasnda geirmelisi niz diye diretiine kulak asmadan, her zamankinden daha er ken bir saatte, uyuduu zindann demirini indirdi, sr gsn srd, kilidini kilitleyip tula zemine yzkoyun uzand, stnde rtbesiz ayak niformas, ayanda izmele ri, altn mahmuzu, sa kolu bann altnda kvrlm, tpk gvdesini akbabalar didiklediinde, deniz dibi hayvanlaryla iekleri kuattnda bulduumuz gibi ve uyku ilacnn sisi arasndan, onsuz kutlanan enliin uzak fieklerini duydu bel li belirsiz, nee dolu ezgileri, cokulu anlar, kendilerini hi ilgilendirmeyen bir zaferi yceltmeye koan kalabalklarn a murlu selini, znten ok kaygya yakn bir duyguyla, anac m Bendicion Alvarado, kara bahtm benim, diye mrldana rak, Allah kahretsin, yzyl oldu ha, yzyl oldu, nasl da ge iyor zaman.

179

Sonunda ite karmzdayd, oydu galiba, ama olmayabi lirdi de, balo salonundaki len sofrasna l bir papazn ka dns grkemiyle uzanm, iekler arasnda yatyor, ilk cena ze treninde olsa, kendisi bile bunca iek arasnda tanya mazd kendini, diri deil korkun l, iine pamuk doldurul mu kadife eldivenini, onulmaz dalkavuklarnn uydurduu savalarda kazand uyduruk zaferlerin uyduruk madalyalaryla donanm gsne dayamlar, stnde gzalc nifor mas, izmeleri, odada bulduumuz tek altn mahmuzu ve son anda, lmn ykselttii rtbeyle yetinmeyenlerin uydur duu on kskn yldzl kinatn generali nianyla; yeni lm ertesinde, kimlii yle ak, yle gzle grnrd ki, bu sefer hi kukusuz bu kimlie inanabildik, aslnda hi kim se, kendisinden daha az benzemiyordu ona ya, gecenin u sa atinde mumlar arasmda, oradaki atete usul usul ldayan, kotarlan u gsteri cesedi kadar da hi kimse aykr de mezdi ona; biz, bitiikte, bakanlar kurulu toplantsmda, bu inanlmaz lm haberim tartyorduk, tam o srada sava donanmndaki askeri birlikleri tayan kamyonlarn gmbrtsyle uyandk, casus devriyeler, daha tan aarmadan kamu yaplarm ele geirdiler, ticaret merkezindeki kemerlerin al tnda siper aldlar, kap eiklerine gizlendiler; ben, avludan yeni kestiim slak karanfilleri koyacak bir vazo ararken, bal kon kapm atimda tan, yeni yeni aaryordu; genel vali lik mahallesinin atlarna askerlerin makineli tfek yerletir diklerini grdm, devriyeler, balkonumun altmda bir teme nin buyruuyla kap kap geziyor, arda kepenkleri yeni a lan be dkkna kepenklerini indirmelerini sylyorlard, bu gn ulusal bayrammz diye haykrdlar, emirler yksek yer den; onlara balkondan bir karanfil attm, bu askerler, bu si lh grltleri ne oluyor diye sordum, her yerde bir teltr 180

gidiyor, subay, attm karanfili havada yakalad, kzm d nsene, biz bile bilmiyoruz daha, dedi, byk lmz diril di herhalde, dedi kahkahadan krlarak, zaten byle dnyay sarsacak bir olayn gerekleebileceini kimseler dnemez di, tam tersine, bunca yllk gevek ynetimden sonra, baka nn yetkesinin dizginlerine yemden asldm dnyorduk bizler, her zamankinden daha zindeydi, klarn yeniden p rl prl yand o saltanat yuvasnda, dsel bir hkmdar m kocaman ayaklarn srmeye balamt, alann krk tah kaldrmlarnda frdnen inekleri onun rkttn sanma m mydk, hani lmeye yztutmu palmiyelerin glgesinde oturan kr dilenci, hayvanlarn ayak seslerini asker izmeleri sanmt da, ta uzaklardan, lm yenip gelmi o mutlu sa va stne bir iir okumaya koyulmutu, gmbr gmbr bir sesle ve elini ineklere doru uzatarak okuyordu dizeleri, bu arada inekler, her zamanki gibi, basamaklar inip imp karak bandonun ald platformda elma ieklerini yiyorlar d; bylece, esin perilerinin ykntlarnda, yaban kamelyala rndan talaryla yaayp gittiler, Ulusal Tiyatro'nun molozla rnda, lirlere tutunup sarkan maymunlarn arasmda, susuz luktan atlayan Hint smbl sakslarnn grltsnden deli ye dnerek genel valilik mahallesinin serin glgeli eiklerine kotular, i avlulardaki havuzlara daldrdlar yanp tutuan burunlarn, kimse de onlara el srmeye cesaret edemedi, di ilerin sarlarnda, erkeklerin enselerinde grdmz ba kanlk damgasn hdmen tanmtk, onlar dokunulmaz hay vanlard, askerler bile, cehennemsi grltden yoksun kaln ca eski Maribi pazar havasndan ok ey yitirmi ticaret ma hallesinin dar dnemelerinde onlara yol veriyor, ncelik ta nyorlard; eskiden denizli gnlerimizin arsnn bulunduu yerde, yanar dner amur birikintilerinde, ynla gemi enkazyla krk armalar vard artk, sebze tezghlarnn arasnda karaya oturmu gemiler; bakanmzn grkemli gnlerinde Hindu pazarclarn durduu yerler bombotu imdi. Hindu lar gitmilerdi, general hazretlerine teekkr ederiz bile de181

meden; brakn cehennem olsunlar diye barmt son bu naklk nbetlerinden birinde, gidip ngilizlerin bokunu temiz lesinler; bir bir gitmiti hepsi, boalan yerlerinde, Hint muskalaryla ylan sr merhemleri satan sokak satclar bitmi ti, arka blmelerinde kirahk yataklarla, lgn mzik kutulanyla tohuma kam barlar; katedralin anlar yas ilan etti inde, askerler dipikleriyle delik deik etmilerdi o kutular, onun sonu gelmeden her eyin sonu gelmiti zaten, umutsuz umudumuzun, durmakszn yinelenen ve durmakszn yalan lanan sylentideki gibi bir gn, saysz saltanat hastalndan birine gerekten boyun eeceine ilikin umudumuzun en ufak prlts bile snmt nicedir ama sylenti gerekleti inde, yine inanamadk duyduklarmza, gerekten inanmad mzdan deil, artk sylenti doru ksn istemiyorduk, on suz ne olacamz, hayatlarmz nasl srdreceimizi bile miyorduk ki, daha on iki yamdayken, hayatmda baka hi bir erkein beni mutlu etmedii lde gnlm alan p ada mn varolmad bir dnya dnemiyordum, yllar nce, o ikindilerde, okuldan saat bete kardk; o da ahrlarn alaca karanlnda, mavi nlk giymi, denizci yakalar takm, tek rgl kzlarn yolunu gzlerdi, anacm Bendicion Alvarado, bak bu yamdayken, gzel kadnlar hl bakyorlar bana diyerek; arkamzdan seslenirdi, krptrd gzlerini, By keli Forbes'un verdii ekerlerle aklmz elmeye alan parmak yerleri yrtk, kadife eldivenini grrdk; hepsi kor kup kaarlard, benden baka, kimsenin gzlemediine iyice inandktan sonra, okulun yannda tekbama dururdum, eke re uzanmaya alrdm, derken yumuack kaplan peneleri ni andran elleriyle bileklerime yapr, hi canm yakmadan beni havaya kaldrrd, ambar kapandan zenle ieri alrd, yle ki elbisem bile krmazd, sonra eki sidik kokan sa manlara yatrrd beni, canatt halde bir trl azn ap bir ey syleyemezdi, benden daha ok korkuyordu nk, titrerdi, ceketinin altmda, yreinin gm gm at seilirdi, yz bembeyazd, yaadm bu srgn hayat boyunca, ba

ka hibir erkein yle gzya dktn grmedim, sessizce dokunurdu bana, yavatan soluyarak, bir daha eine rastla madm bir sevecenlikle batan karrd beni, memelerimin kk tomurcuklarn diriltirdi, parmaklarn donumun ara sndan sokar, koklard, bana da koklatrd, kokla bak, senin kokun, derdi, bir sre sonra, ambar kapandan girip ergenli imin mutlu saatlerini salkl yrei hzn dolu bu erkekle geirmem iin Bykeli Baldrich'in ekerleri gerekmedi, sa manlarn arasna oturup beklerdi beni, elinde yiyecek dolu bir torba, ilk tatl suyuma ekmeini banmt, suyuma band yiyeceklerden bana da yedirirdi, z salglarmn baharnda yumuasn diye kukonmaz saplar sokard iime, nefis, der di, liman kokuyorsun sen, bbreklerimi kendi amonyakl su larnda piirmeyi kurard, koltukaltlarnn tuzuyla tabii, diye dlerdi, tatl iinle, beni ortadan ikiye ayrr, stme kaya tuzu, krmz biber ve defne yapraklarndan bir sala dker, bu geleceksiz akn hatmi yumuakhndaki gnbatmlarnda, kzgn korlarn stnde kaynamaya brakrd beni, ihtiyar bir adamn olanca tutkusu ve yrek cmertliiyle tepeden tr naa somurur, bitirirdi beni, hayatm sresince karlatm aceleci, hrsl erkeklerin hibiri, seviirken beni onun gibi do yuramad bir daha, aktan sonraki usul sindirim dneminde, bizi yalamaya alan srlarn burunlarn itmeye alrken, kendini anlatrd bana, aslnda kendisinin de kim olduunu bilmediini sylerdi, general hazretleri lafndan gna gelmi ti, ama burulmadan, mantk sras gzetmeden anlatrd bun lar, kendi kendine konuuyormuasna; ancak seslenilerle kesilebilen bir i sessizliin vnltlannda yzerek, hi kimse onun kadar zarif, akll deildi, kimse ondan stn bir erkek olamazd, on drt yamdayken, tek yaama nedenimdi be nim, gelgelelim bir geceyars, yksek rtbeli iki deniz suba y, som altndan spanyol paralaryla dolu bir bavulla bizim evin kapsna dayandlar, beni ve btn ailemi yabanc bir ge miye bindirdiler, bir daha ulusun karasularna girmememizi bildirdiler bize, yllarca, yllarca ve bir gn onun ld ha-

beriyle btn alkaland, hayatmn geri kalan blmn z lemiyle yanarak tkettiimi renemeden lm, evet sokak taki adamlarla yatyordum, bakalm ondan iyisine rastlaya cak mydm, sonunda yal ve acl, anayurduma dndm, de iik babalardan peydahlanm bir sr olumla, hepsinin onun olu olduunu dnp avunarak; oysa general, ambar kapandan girmedii ikinci gn, kz hepten unutmutu, her ikindi yenisi geliyordu onun yerine, birrnek niformalar gi yen, dillerini karp, bunak diye baran bir sr renci kz dan hangisinin kim olduunu tamtamna seemiyordu, By keli Rumpelmayer'in verdii ekerleri uzatp kandrmaya a lyordu onlar, aralarnda bir ayrm gzetmeden aryor du, bugnk kz dn gelen miydi diye dnmeden, hepsini ayn sevgiyle karlyor, hamakta yar uyur yar uyamk bir du rumda, hele Bykeli Streimberg'in hi deimeyen nerile rine kulak verirken hepsi ayn kzm gibi geliyordu; Streimberg ona sahibinin sesindeki kpeinkine benzeyen bir kulak borusu armaan etmiti, bir de, yabana borlarn yzdeleri ne karlk, garanti olarak, karasularmzdaki hakkmz dev retmemiz gerektiini srarla belirten tasary bir daha duyabilmesi iin bir amplifikatr; general, her zamanki gibi bir milyon yl gese olmaz asla, diye diretiyordu, denizi isteme benden, ne istersen iste, ayn pla hi durmamacasna yine leyen metalsi yaratn sesini ksyor, fiini prizden ekiyor du, benim uzmanlarm da ka kereler aklamlard bunun dediklerini, hem de ssl psl szcklere bavurmadan bo azmza kadar borca battk generalim, demilerdi, son kay naklarmz da tketmitik, bamszlk savalarndan bu ya na, yabanc borlarn yzdesini deyebilelim diyerek hep ye niden borlandk, kanmz kurumutu, sonralar, nceki yz delere binen yzdeleri demek amacyla bor aldk, hep bir ey karlnda generalim, nce ngilizlere kinin ve ttn te kellerini kaptrdk, sonra Hollandallara kauuk ve kakao te kellerini, sonra yayalar blgesindeki demiryollarnn iletil mesi geldi ve rmak tamaclnda Almanlara ayrcalklar 184

tamdk, hepsi gizli anlamalar uyarnca gringolara gitti, ne var ki general, Jos6 Ignacio Saenz de la Barra'nm alaa edilip ldrld gne kadar, bu ikili anlamalardan haber sizdi, Tanr cehennemin yedi kat dibinde kazanlarda kaynat sn o herifi; elimizde avucumuzda metelik kalmad general hazretleri, iyi ama btn hazineciler ayn eyleri sylememi ler miydi, Hamburglu bankaclarla imzalanan anlamada be lirtilen deme tarihinin bir moratoryumla uzatld zorlu gnlerden bu yana hep ayn nakarat, hani Alman donanmas liman abluka altna alm, bir ngiliz sava gemisi de kated ral kulesinde kocaman bir gedik aan bir uyarda bulunmu tu, Londra'nm kralna saym, Kayzer'e lm diye barm t general, bok yoluna harcanp gitmektense, lrm daha iyi ama son anda domino arkada Bykeli Charles W.Traxler sayesinde kurtulmutu; elinin hkmeti, toprak alt kaynaklarmzn iletilme hakk karlnda, Avrupa ile imza ladmz btn anlamalara kefil oluyordu, o gn bugndr hep ayn durumdayz generalim, giydiimiz dona kadar her eyimizi yabanclara borluyuz yine de general saat belerin deimez konuu bykeliyi merdivenlere kadar uurlad, onun srtn svazlad, asla olmaz aziz Baxter, denizsiz kalmaktansa lrm daha iyi; herkesin sular altna gmld izlenimini uyandran bu ller evi, umutsuzluunu bsbtn artryordu, eeklik edip kandm o Jos6 Ignacio Saenz de la Barra'nm kt ynetiminden, asl kelleleri uurulmas ge reken kiilerden, ya'ni Leticia Nazareno ile olunun katillerin den baka herkesin, neredeyse btn insan soyunun kafas nn uurulduu dnemden bu yana, gagalarna ne kadar Cantorina damlatrsa damlatsn, kular akmyorlard; bitiikte ki okulun kz rencileri, yeil limon aacna tnemi kk boyal ku arksn sylemiyorlard ders aralarnda, ambar da seni, senin ceviz byklndeki emciklerini, kapan men geneni sabrszlkla bekleyen ihtiyarn hayat da snmt yavrum; menekeli ardakta yemeini tekbama yiyor, saat ikinin gzkamatrc scanda yzyor, siestann dinginliini 185

didik didik ediyordu ki televizyon dizisinin ucunu karma sn, televizyonda sinemada btn olaylar, kendi istedii gibi sonulanyordu, hayattakine taban tabana zt, nk her eyi bilen deerli bymz Jose Ignacio Saenz de la Barra'nn zamanndan beri, radyolardaki diziler iin ayr bir verici istas yon ve yalnz onun beenisine uygun den filmleri izleyebile cei kapal devre bir televizyon sistemi kurduumuzu bilmi yordu, bu dizilerde hainlerden baka kimse lmezdi, ak, her zaman lm yenerdi, hayatn taptaze bir soluktan fark yoktu; ihtiyarlnda nice ikindiyi nlkl kzlarla geirdiini gznnde tutarak baka bir hileye bavurmutuk, setiimiz kzcazlar, lmne kadar onu mutlu etmeye razydlar ama naslsa ilerinden birine, okulda size ne retiyorlar diye sor mak gafletinde bulunmutu; ona doruyu syledim, bana bir ey rettikleri yok dedim, ben aslnda liman orospusuyum, dudaklarmdan okuduu szckleri doru anlayp anlamad n snamak istedi, bir daha syletti, ben de szcklerin s tne basarak, generalim efendim, ben renci falan deilim, dedim, limanda alan bir orospuyum; salk bakanl g revlileri kz kreolinle ykam, durulam, u denizci nifor masyla u gzelim ksa oraplar giymesini sylemilerdi, her gn saat bete bu sokaktan geeceksin; yalnz ben deil, benim yamdaki btn orospular ahlak zabtasnca ykand, temizlendi, hepsinin nl birrnek, lastik pabular giyiyor lar, at klndan yaplma u rgleri ilitiriyorlar salarna, ba kn, tarak gibi aynen, istediniz mi takyor, kartyorsunuz; korkmayn dediler bize, ihtiyar bunak bir dededen fark yok tur, sizi gebe bile brakmaz, parmayla yoklar sizi doktor gi bi, emciklerinizi emer, oranza buranza yiyecek yerletirir, yeni geldiimde yaptnz her eyi nceden anlatmlard ba na, karlnda, zevkten gzlerimizi yumup akm, akm de memiz gerekiyormu, bundan holanyormusunuz, paramz demeden nce yapmamz gereken eyleri prova ettiriyorlar d bize, ama bana sorarsanz, salk vergisi ve avuun yzde si ktktan sonra elimizde kalan ie yaramaz drt peso uru

na o olgun muzlar nden, o yar halanm malangalar arka dan yemek kolay deildi, demezdi Allah kahretsin, insann azna atacak lokmas yokken bunca yiyecei altndan yeme si doru deildi, dedi kz, karsnda, anacm Bendicion Alvarado neden bu cezay verdin bana, diye igeirip gzn bi le krpmadan yapt aklamalar dinleyen bu akl sr ermez ihtiyarn mayk havasyla sarmalanmt; urad bozgunu aa vuracak hibir ipucu vermemekte kararlyd general, nce olayn iyzn aratracak, her trl gizli soruturma y yrtecekti, sonunda, bitiikteki kz okulunun yllar nce kapanm olduunu rendi; yle general hazretleri, doru, milli eitim bakan, bapiskopos ve okul aile birlii ynetici leri hep birlikte kyda yeni, katl bir okulun yaplmasn kararlatrmlard, bylelikle kibirli, soylu ailelerin prenses leri bu alacakaranlk eytannn kkrtmalarndan uzakta, g ven altnda olacaklard; ^len sofrasnda, artk karaya vur mu bir tirsi baln andran gvdesi, onsuz geirdiimiz bu ilk gnn tam aarrken, ufkumuzun ay kraterinde, o soluk hatmi renginde bsbtn gze arpyordu karl Afrika zam baklar arasnda, her eyin koruyucu kanatlar altndayd, bunca yln sonunda saltanatn boyunduruundan kurtulmu tu ite, zaten bu karlkl tutsaklk yllar boyunca, bana sor madan iini dn beyaza boyayp mezar tama dndrdkle ri diri bakanlarn bu ller evinde, kimin kimin kurban ol duu belli deildi ki, ona saygsz emirler yadryorlard, bu raya girmeyin efendim', badanay kirleteceksiniz; o da girmi yordu, ikinci katta durun efendim, banza kalas falan d mesin; orada duruyordu, marangozlarn grltsnden, du varclarn, ekil uradan ihtiyar, aly berbat edeceksin diye fkeyle barlarndan serseme dnmt, hemen ekiliyor du, kendisine dandmadan giriilmi onarm ileminin srd zorlu aylar sresince, tam bir asker gibi boyun emiti buyruklara, denize bakan yeni pencereler aldnda, yanna verilen zel muhafzn sk denetimi altnda, bsbtn yalnzlamt, adamn grevi, onu korumaktan ok gzetlemekti

sanki; muhafzlar, zehirlenmesin diye yemeinin yarsn yi yorlar, balm saklad yeri deitiriyorlar, yrrken angrt karmasn diye, altn mahmuzunu dv horozlarnki gibi baldrna takyorlard, Allah kahretsin bir sr kovboy numa ras, dostum Saturno Santos grse, glmekten lrd, ceketli, boyunbal on bir dalkavuun ellerine braklmt, herif ler, gnlerini Japon usul cambazlklar yaparak geiriyorlard, odsma stnde krmz-yeil klar yanp snen garip bir ara getirmilerdi, yarap altm metrelik bir dairenin kena rna silhl biri yanat m, klar yanyordu; sokaklardan da kaaklar gibi geiyorduk, bindiimiz birbirine tpatp benze yen yedi otomobil durmadan yer deitiriyordu, kimileri ne geiyordu anszn, yle ki hangisinde olduumu aryordum, Allah kahretsin bounayd bu abalar, nk bunca yl lk mahpus hayatndan sonra, sokaklar grmek amacyla pancurlar aralamt bakan ve bakanlk konvoyunun, cena ze arabasna benzeyen limuzinlerinin geiine kimsenin tepki gstermediini grmt, katedralin kulelerinden de yksek lere trmanm bakanlk yaplarnn renkli camlarn grd, li mandaki tepelere kurulmu Zenci gecekondularnn renk renk kntlarysa grnmez olmutu, ksa bir sre nce so kak duvarna kaln frayla yazlm bir yazy silen devriye as kerlerini grd, ne yapyor orada, diye sordu, zafer yeni ulu sumuzu kuranndr yazyor, dediler, yalan, dpedz yalan bu, yoksa neden silsinler Allah kahretsin, hindistancevizi aalaryla, iek tarhlaryla bezenmi, alt erit geniliinde bir yolun, eskiden bataklk olan denize indiini grd, eski den pazarn olduu yere Roma stunlarryla villalar, tka ba sa ylmlard, yepyeni bir mahalle, nlerinde Amazon bah eleri uzanan oteller ykselmiti, kent yollarnda, ylans labi rentlerde kaplumbaalar gibi ilerleyen otomobiller grd, kzgn kaldrmlara yansyan en scak yaz gnnn tepeyi bul mu gneinde, sersemlemi kalabalklar grd, oysa kar kaldrmda, glgede yrmek isteyenlerden vergi kesen baz uyanklardan baka kimse yoktu; ama bir kii bile, bakanlk 188

limuzininin buzdan tabutundaki gizli gcn varlyla titrememiti, o kskn gzleri, kaygl dudaklar, gazete ve muska satanlarn bartlan arasnda, geliigzel, belirsiz yerlere se lmlar veren o zavall eli tanmamt; dondurmaclar, nu maral piyango biletleri, sokak dnyasnn gnlk grltle ri, hepsi, byk bir sla zlemiyle ieken bu yalnz askerin yaad zel tragedyaya ok uzakt, anacm Bendicion Alvarado, n'olmu benim kentime byle; gnbatmnda, giysile ri balkonda kururken rlplak dar urayan, mavi korbinalarla levrek satn alan, sebzeci kadnlarla ana avrat kfrleen acl kadnlar mahallesine ne oldu, sokaklara bada ku ran Hindular nerede, sevecen arklaryla lm yumuatan solgun dullar nerede, ana babasnn sznden kt diye akre be dnen kadn nerede, paral askerlerin dadandklar bar lar, oluklardan akan eki sidikler nerede, nerede her gnk yerlerinde duran pelikanlar, th, nhtm nerede, burada deil miydi, ya kaaklarn uskunalanna ne olmu, denizciler d neminden kalma gemiye, o bok kokusuna ne olmu ana, dn yada neler olup bitmiti ki hi kimse, bu srgn n boubouna sallanan elini, ok daha eskiden, stma kularnn do lat pirin tarlalarnn kurutulduu, yerlerine ho kokulu otlarn dikildii tarlalarda, ddn alarak al trenine yetien bir trenin pencerelerinden halka selm veren eski elin ansm diriltmeye alan, bolua doru sallanan u eli tanmyordu, tren inanlmaz mavilikteki otlaklardan, bakan lk damgas tayan srleri rkterek geerdi, imdi gksel krklerle kapl arabada, kara yazgl kupasryla dertleirken, nerede benim eski drtayakl trenim diyordu kendi kendine, Allah kahretsin, nerede boa ylanlarm, ifal ve zehirli elma larmla dolu dallarm benim, maymun lklarm, cennet kularm, ejderhasyla btn ulus nerelerde anacm, baksa na, urada eskiden benzin istasyonlar vard, geni apkal, suskun Kzlderili kadnlar, pencereden ieri hayvan biimin de ekerler uzatrlard, kzarm patatesle domuz yanda pi irilmi tavuklar satarlard, tepelerinde, ieklerden rdkle189

ri zafer taknda, Zafer, kimsenin yerini bilmedii yce bymzndr, yazard; ama ne zaman, bu srgn hayat lm den de beter diye kar kacak olsa, hayr generalim, diyor lard, bu, dzenle salanm i bartr, huzurdur; peki diye kabul ediyordu sonunda, tamam, Jos6 Ignacio Saenz de la Barra adndaki herifin bysne bir kere daha kaplyordu, ona inanacama anam avradm olsayd anacm, uykusuz gecelerinde ona ne aza alnmadk svgler yadryordu, na sl suratna tkryordu, ama gnn ilk klaryla, yazhane sine o insan bakl kpekle girdiini grr grmez, hrs geiveriyordu, evet, ie bile yalnz yollamad, Lord KchePden baka bir insan ad daha takt kpekle girdiinde, ken disinin de nedenini kavrayamad bir uysallk bastryordu, peki Nacho, zlme, diyerek kabul ediyordu ileri srlen nerileri, bildiin gibi yap sen, diye boyun eiyordu ve Jose Ignacio Saenz de la Barra, tm yetkilerle donanm, bakan lk saraynn drt yz metre kadar tesinde kurduu ikence merkezine, Hollandallardan kalma eski, masum koloni yap sndaki deliler evine dnyordu, sizinki kadar geni bir yap general, badem aalaryla kapl, dardan grnmyor, ya bani menekelerle dolu bir tarlada, ilk katta, sivil ynetime ilikin kimlik saptamas ve kayt brolar var, br katlara da, insanolunun aklna gelebilecek en gelikin, en barbar i kence aletlerini yerletirdik; general, duymak bile istemiyor du bunlar, sen ulusun karlar dorultusunda, bildiin gibi yap grevini, diyordu Saenz de la Barra'ya, bir tek koulla, benim bunlardan haberim yok, ne bir ey duydum, ne bir ey grdm, oraya admm bile atmadm, Saenz de la Bar ra, eref sz veriyordu, buyruunuzdaym general; verdii sz tuttu da, be yandan kk kurbanlarn hayalarna elektrik telleri balayp ana babalarn sularm itirafa zorla ma ynteminden vazgemesi yolundaki emirlerini de dinle miti ya; aslnda piyangoyu izleyen gnlerde, uykusuzluk n betlerinde gznn nnden gitmeyen korkun sahneleri bir daha grmekten korkuyordu general, ama o dehetler atlye190

sini unutamyordu bir trl, yatak odasnn az tesindeydi nk ve ssz, aykh gecelerde, Bruckner'in tez akl mzi ini duyunca uyanyordu, ite yedeinde seller getiren gk grltleri, Hollandallardan kalma eski deliler evinin ba dem aalarna lm gelinlerin parampara gelinliklerini dolayan seller bunlar, ierde kanayarak lenlerin korku ve ac dolu lklar sokaktan duyulmasn diye almyor, karl nda bir sent istemeden generalim, zaten Jos6 Ignacio Sa enz de la Barra, prens giysilerine harcyordu btn ayln, adnn baharfleri yazlm ipek gmleklere, ksele pabula ra, kapaklarna aile armas kazlm Fransz kokularna, gelgelelim kimse yannda kadn grmemiti, kimse tekerlein bi ridir de dememiti, ama tek dostu yok generalim, evi bile yok, azizler gibi yayor, yorgunluktan bitkin dp de yaz hanedeki sedire ylana kadar didinip duruyor o ikence fab rikasnda, en ok, bilemediniz saat uyur, geceleri asla, ka psnda gzc falan yoktur, silh yannda deildir, yalnz Lord Kchel'in sk gzetimi altndadr, hayvan, tek sevdii yemei yemekten atlayacak neredeyse, kafalar uurulan in sanlarn scak barsaklarma dknm dediklerine gre, in san gibi bakan gzleriyle yazhaneye birinin yaklatn se zer sezmez homurtulu sesler kararak sahibini uyandryormu, kim olursa olsun generalim, bu adamn aynalara bile gveni yok, muhbirlerinin raporlarn dinledikten sonra kara r tekbana veriyor, btn yerkreyi kaplayan muhbir ve r vet a sayesinde ondan habersiz hibir ey olamyor gezege nimizde, srgnler soluk bile alamyorlar, parasn bu ite kullanyor efendim, halkn dediine bakmayn, ikencecilerin bakanlar kadar aylk aldklar falan yok, tam tersine, be ku ru almadan, analarn paralayabileceklerini ve gzlerini krpmadan paralar domuzlara atabileceklerini kantlamak istiyorlar, gnll olarak, tavsiye mektubu ya da iyi hal k d yerine, gemilerindeki hunhar olaylar kant gsteriyor lar, srf u Fransz ikencecilerin buyruunda alabilmek iin; evet generalim, bu adamlar aklc olduklarndan, zalim191

likleri de ynteme baldr, acmaya kar baklk gsterir ler, ite dzen iinde ilerlememizi gerekletirenler bu adam lard, suikastleri, daha insan kafasmda biim almadan bulup karanlar onlard, onlar, yani dondurmaclarda, havalandr ma aygtlarnn serinliinde keyif atan dalgn mteriler, in lokantalarnda gazetelerine gz gezdirenlef, sinemalar da uyuklayanlar, otobslerde hanmlara yer verenler, yar ha yatlar boyunca ssz yollarda soygunculuk, haydutluk ettik ten sonra, elektrikilii, su tesisatln renmi olanlar, hizmeti kzlarn gelip geici klar, transatlantiklerde ve otel salonlarndaki orospular, Miami'den Karayip cennetine uzanan turist gezilerinin dzenleyicileri, Belika Dileri Ba kannn zel sekreteri, Moskova'daki Enternasyonal Otelinin drdnc katndaki ayrcalkl oda hizmetisi kz ve sonra kimbilir daha kimler, kollar dnyann nerelerine kadar uza nyor, ama siz rahat uyuyun general hazretleri, yle ya, ulu sumuzun saygdeer yurtseverleri sizin hibir eyden haberi niz olmadm sylyorlar, btn bunlar sizin izniniz alnma dan olup bitiyormu, generalimiz bir bilseydi bunlar, diyor lar, o Saenz de la Barra denilen herifi kfirler mezarlnda gebertiverirdi, bir barbarlk haberi duyar duymaz, ilerin den, ah, diyorlar, general bilseydi, ona bildirmenin bir yolu nu bulsaydk, onu grebilmenin bir yolunu bulsaydk ve gene ral, bunlar anlatan kiiye, unu asla unutma ki diyordu, be nim hibir eyden haberim yok, ne bir ey grdm ne de kimseyle bunlar konutum; kendine ancak byle gelebiliyordu, gelgelelim koparlm kellelerle dolu saysz uvallara ba knca, Jos6 Ignacio Saenz de la Barra'nn hibir kar gzet meksizin boazna kadar kana battna inanmas da olanak szd, nk halk dediin, budala rezillerden olumutur ger i ama budala dedikse, o kadar da deil; stelik br r gt yetkililerinin, yllar boyunca ast sfatyla grev yapmak tan yaknmamalar, aylklarnda bir artrm falan istememele ri de pek hayrl deildi, o zaman kendim iskandil etti, ne dendi askerlerdeki bu boyun ei, neden ayaklanmyorlard 192

ki, neden bir sivilin stnln kabul ediyorlard, ilerinde en hrsl bildiklerine, silhl kuvvetlerin askerce erdemlerini paslandran bu kana susam gidie bir son vermek gerekip gerekmediim sormutu; asla generalim, demilerdi, ciddi bir ey deil ki, ite o zamandan bu yana, kimin ne olduunu ardm, dzen iinde gelime adn taktmz bu kokumu inde kim kimle dosttu, kim kime dmand, artk bilmiyor dum, yalnz, anmak bile istemediim piyangolar, o zavall yavrucaklar zamannda olduu gibi bir dmen kokusu alyor dum; ne var ki Jos6 Ignacio Saenz de la Barra, yabanl hay vanlar eiten birinin yumuack sz geirirlii ile kukularm yattrmay beceriyordu, rahat uyuyun generalim, diyordu, dnya sizindir; onu her eyin ylesine basit, ylesine ak se ik olduuna inandrmt ki, general, ssz evin kara glgele rinde, odalar hi durmakszn arnlarken, kimim ben diye sormaya balamt bara bara, kimin nesiyim bn ashnda, aynalardaki glgem bile tersine dnm gibi geliyor, nerede yim ben, saat on biri geti, leyi buluyoruz, bir tek tavuk bi le, babo bir tavuk bile grnmyor ortalkta, hangi cehen nemin dibindeyim; eski gnleri unuttun mu, diye haykryor du kendi kendine, kpeklerle yemek art yznden kavga ya tutuan czzamllarla yatalaklarn feryatlarn, basamaklardaki kaygan hayvan fkdarn unuttun mu yoksa, yolumu ke sip, general hazretleri elinizdeki salk tuzundan serpin st me, gvdemi kutsayn da bu srgnden kurtulaym diye ba ran yurtseverlerin yakarlarn; ellerimin ham muzlardan bi le daha ifal olduuna inanmlard bir kere, ellerinizi ura ma koyun da arpntm dinsin, bu ldrc nbetlerle yaayamyorum artk, generalim efendim, gzlerinizi denize di kin de kasrga dinsin, banz gkyzne kaldrn da gne, tutulduuna piman olsun, baklarnzla topraktan silin veba y, nk hepsi, doada sayg uyandran, evrenin dzenini salamlayan, Gksel Yazg'y kk dren en byk g olduuma inanmlard, ben de her almak istediklerini veri yor, her satmak istediklerini alyordum, yoo anas Bendicion
Bakan Babamzn Sonbahar

193/13

Alvarado'nun dedii gibi, yumuak yrekli olduundan de il, kiinin kendine vgler dzenlerden bir ey esirgemesi iin demir gibi olmas gerekir; oysa imdi bir ey isteyen yok tu ki, hi deilse bir gnaydn general hazretleri diyen olsa, iyi bir gece geirdiniz mi; geceyarlar, cam saanaklanyla uy kularn blen, kaplar menteelerinden skp askeri birlik lere korku saan o gece patlamalarnn avuntusundan bile yoksundu, hi deilse kafamda vnlayan, beni uykularmdan eden bu sessizlikten iyiydi, diri olduumu kavratyordu bana, imdi bu korkun gsterinin duvarna izilmi bir korku res minden farkszm, bir zamanlar bu evde, verdii her buyruk annda yerine getirilirdi, bugn de, siesta saatinde hamana kurulup ilanlarna kadar okuduu devlet gazetesindeki haber lere gz gezdirirken, en gizli gereksinimlerinin duyurulduu nu seziyordu, iinden geen her duygu, aklna gelebilecek her tasar gazetede iri iri harflerle, fotorafl olarak yer al yordu; yapm emrini vermeyi unuttuu kprnn fotoraf, sprme eitimi veren okulun al treni, samal bir inek, ekmek aac ve kendisinin eski grkemli gnlerden kalma e ritlerle ekilmi bir fotoraf yine de erince kavuamyordu, kocaman, bunak fil admlaryla evde drt dnyor, bu ssz beldede yitirmedii bir ey bulmaya abalyordu, bakyordu ki birisi, daha nce davranp kafeslere kara rtler geirmi, / biri, kendisinden nce bakm denize pencerelerden, inekle ri saym, her ey yerli yerinde, dzen iinde, amdamyla ya tak odasna dnerken, bakanlk muhafzlarnn blmesinde ki hoparlrden kendi sesini duydu, yar ak pencereden ie ri eildiinde, televizyonun lgn karsnda, duman do, lu bir odada uyuklayan askerleri grd, ite ekranda kendisi duruyordu, daha ince, daha bir ekidzenli, ama bendim anacm; lmn lecei yazhanede oturmu, arkasndaki duvarda ulusal hanedan armas, masasnda altn gzlk, tam bir bilim adam azyla ulusun parasal kaynaklarnn zmlemesine giriiyor, hem de ezberden; bir daha asla yineleyemez, Allah kahretsin, lsn iekler arasnda grmek194

ten de beter bir imgeydi bu, nk imdi canl gryordu kendini, kendi sesine kulak veriyordu, z be z bendim ana cm, yaa, balkonda halka grnmekten oldum olas eki nen, kalabalkta dili tutulan ben; oydu ite, ylesine gerek ve lmlyd ki, pencerenin yannda akn akn kalakald, byle ey nasl olur, anacm Bendicion Alvarado, aklm ko ru; ama Jos6 Ignacio Saenz de la Barra, generalin uzun yne tim yllar sresince pek seyrek aa vurduu fke nbeti karsnda ses karmad;, nemli deil generalim dedi tatl bir sesle, dzen iinde kalknma gemisini yolundan evirme mek, kayalara taslatmamak iin bu hileye bavurmak zorun da kaldk, tanrsal bir esindi dorusu general, baardk neyse ki, her ayn son arambas, devlet radyo ve televizyonunda, hkmet ileri konusunda halkna yattrc bir rapor veren bu kanl canl bakan araclyla btn kukular giderdik. Btn sorumluluu stleniyorum general, ite gnebakan bi imindeki alt mikrofonuyla u vazoyu buraya ben yerletir dim, sizin aklnzdan geenleri kaydettik, cuma toplantlarn da size sorular soran da bendim, siz verdiiniz rastgele yant larn ulusa seslenen aylk konumann paralar olduunu bil miyordunuz tabii, sizin kullanmadnz bir tek imge bile kul lanmadm, sizin sylemeyeceiniz tek sz sylemedim, bu banttan da anlayacanz zere; Saenz de la Barra, band ma sann stne brakt, bir de u filmler ve kendi elyazmla yaz dm bir mektup var, huzurunuzda imzalyorum generalim, uygun grdnz karar verin hakkmda; general tedirgin di, anszn Saenz de la Barra'nn yanna ilk kere kpeksiz gel diini, savunmasz ve solgun olduunu ayrdetmiti, iini ek ti, peki Nacho, dedi sen grevini yap, dedi, sonsuz bir bitkin likle, iskemlesine yasland, portrelerdeki atalarn sulayan baklarna dikti gzlerini, her zamankinden de yalyd im di, daha da tasal, daha da hznlyd, ne var ki, aklndan neler getii, nsezileri belli deildi, tpk iki hafta sonra Sa enz de la Barra'nm izin almadan, kpeini tasmasndan ekeleyerek yazhaneye girdii gnk gibi, silhl bir ayaklanma 195

kt generalim haberini verdi Saenz de la Barra, ancak siz durdurabilirsiniz ve general, yllar yl bylenmiliin ak mak tandan kaskat duvarnda arad gzle grlmez atla birden buluverdi, anacm Bendicion Alvarado avradm olsun, dedi kendi kendine, bu rezil herif korkudan donuna s acak neredeyse, ama dndklerini aa vuracak tek hare ket yapmad, Saenz de la Barra'ya ana kucan at, zl me Nacho, diye iini ekti, dnecek bir sr zamanmz var, kimse yanmza gelmez, acaba yalandan bile daha az doru gibi gelen bu eliik dorular bata iinda asl doru yu nerede bulabilirim; Saenz de la Barra, cep saatine bakt, saat akamm yedisini geiyor muydu, generalim kuvvet komutam u anda evlerinde karlar ve ocuklaryla akam yemei yiyorlar, onlar tasarlarmdan habersiz, sivil giysiler le, yanmza kimseyi almadan kacaz servis kapsndan, te lefonla ardm araba orada bizi bekliyor, adamlar byle likle atlatacaz, bakn general, ite ofrler; yaa, diye glm sedi general, o kadar kayglanma Nacho, sen asl bugne ka dar derimizi nasl yzdrtmediimizi akla bana, yle ya, uurulmu kellelere bakarsan, askerimizden ok dman mz varm, ama Saenz de la Barra, cep saatinin tiktandan baka hibir ey dinlemiyordu, saatten az zamanmz kal d general, u anda Kara Kuvvetleri Kumandan, Conde K lasna, Deniz Kuvvetleri Kumandan, liman kalesine, Hava Kuvvetleri Kumandan da, San Jeronime ssne gitmek ze reler, istersek onlar tutuklatabiliriz daha, ulusal gvenlik aralarndan birine sebze yklettim, onlar yakndan izletiyo rum; ama generalin yz hi deimedi, Saenz de la Barra'nn gittike artan kaygsn gzledike, saltanat tutkusundan daha da amansz bir klelik boyunduruundan kurtulduunu alglyordu, sakin ol Nacho, dedi, sen bana neden transatlan tik byklnde bir malikne almadm syle asl, para umurunda deilken neye katrlar gibi altm, en sk kar lar, yatak odana girme dncesiyle geveyip mayrken ne den rahipler gibi yaadn, sen papazdan daha papazsn 196

Nacho; ama Saenz de la Barra, yazhanenin frn andran s canda, sonsuz zarifliiyle bile gizleyemedii souk terler dkyordu, saat on bir olmutu, ok ge artk, dedi, telgraf telleri btn lkedeki garnizonlara ifreli bir bildiri iletmeye balamlard, isyanc kumandanlar, tren niformalarna ni anlar takarak, yeni kurulan cuntann toplu fotoraf ekimi ne hazrlanyorlard, bu srada emir subaylar, dmansz bir savan son emirlerim veriyorlard, bu savan en nemli a tmalar, haberleme ve kamu hizmetleri merkezlerinin ele geirilmesi dzeyine indirgenmiti, general gzn bile krp myor, aznn kysndan sonsuz bir gzyan andran salya lar aktarak ayaa kalkan huzursuz Lord Kchl'e bakyordu; korkma Nacho, dedi, sen asl bana lmden neden bylesine korktuunu anlat; Jos6 Ignacio de la Barra, terden yumua m kat yakaln bir ekite kard, bariton yznn kan ekilmiti, ok doal bir ey, dedi, lm korkusu mutluluun ateidir, siz o yzden duymuyorsunuz bu korkuyu general; ayaa kalkt, alkanlkla katedralin anlarn sayd, saat on iki, dedi, artk dnyada kimseniz kalmad general, ben so nuncu kiiydim, oysa general, alanda yeri yerinden oynatan tank gmbrtlerini duyana kadar kprdamad, gld sonra, sakn yanlma Nacho, dedi, halk hl benden yana ve her za manki gibi, yoksul insanlar, tan aarrken devlet radyo ve te levizyonundan, hibir ayrm gzetmeksizin btn yurtseverle re seslenen bu gizemli ihtiyar dinlemeye kotular; yce tari himiz, diye haykryor cokuyla ve rejimin deimez ilkelerin den esinlenen kuvvet kumandanlarmz, halkn egemenliini temsil eden ve onun istekleri dorultusunda karar alan ben bakannzn emirlerine bir kere daha uyarak, bu kutlu gece de, kana susam bir sivilin kurduu terr mekanizmasna son vermeyi kararlatrdlar; hain, gzdnm kitleler tara fndan cezalandrlmtr, ite Jos6 Ignacio Saenz de la Bar ra, dvlerek ldrlm, alandaki lmba direklerinden biri ne ayaklarndan aslm, barsaklarm azma tkmlar, siz na sl nceden bilmitiniz olacaklar generalim, ham bize elilik197

lere giden yollar kordon altna aln da snma hakk isteye nlesin demitiniz ya, onu taa tuttular, ama biz nce drt si vilin karnm deen, yedi askerimizi de ar yaralayan katil k pein hesabm grmek durumundaydk, derken halk, herifin evine saldrd, pencerelerden iki yz tane ilemeli yelek frlat tlar, fiyat etiketleri stlerindeydi daha, bin ift kadar tal yan mal izme de attlar dar, hi giyilmemi, dnn bin tane general, demek hkmet paras bunlara harcanyormu, kimbilir ka kutu gardenya vard saymadm, bir sr Bruckner pla, btn ynetmen partilerini ayr ayr, kendi elyazsyla yazm; sonra, zindanlardaki tutuklular salverdi ler, Hollandallardan kalma eski deliler evini, ikence odala rn atee verdiler, bir yandan, general general ok yaa, di ye baryorlard, damzlk boamz bin yl yaasn; sonunda gerei renmiti ite, sizin hibir ey bilmediinizi syl yorlar generalim, iyi niyetinizin smrldn sylyorlar, u anda, ulusal gvenlik rgtnde alan ikencecilerin ardmdalar, evet emirlerinize uyduk, yanlarnda asker brakma dk, halk bunca kinin, korkunun acsn kartsn demitiniz; doru, dedi general, tamam; enlik anlar, zgrlk trkle ri, alana toplanan kalabalklarn teekkr lklar, bizi ter rn glgelerinden karan 'En Bymz krler Olsun' yazh yaftalar onu iyice duygulandrmt ve eskileri anmsa tan bu geici grkem dneminde bakanmz, boynundaki k lelik zincirlerini atmasn salayan harp okulu rencilerini avluda toplad, gnn esintilerine gre cannn ektii rtbe lere ykseltti bizi, Leticia Nazareno ile ocuun, i amarlaryla eliliklere snmaya kalkrken yakalanan katillerinden boalan yerlere, biz de bylece ypranm ynetimin son yk sek kumanda zincirini oluturduk; ama general katilleri tan mad bile, adlarn unutmutu, yreinde lnceye kadar diri tutmaya alt o kinin younluunu arad ama artk ie ya ramayan, yaralanm bir gururun kllerinden baka bir ey bulamad, gtrn onlar, diye buyurdu, bir daha adlarn kimselerin anmsamayaca bir yere doru ilk gemiye bindi198

rildiler; yeni hkmetin ilk bakanlar kurulu toplantsn yne tirken, yeni yzyln bu en ge kuanm temsilcilerinin, o es ki, smokinleri tozlu, yrekleri pr pr bildik bakanlarna tpa tp benzediklerinin bilincindeydi, tek farkla, bunlar gcn de il, rtbenin ardndaydlar, eskilerden ok daha kaypak, da ha dalkavuk, daha ie yaramazdlar, hele, sonuna kadar smrlm bu hznler lkesinin neyini satsalar karlayama yacaklar bir borcun gzda altnda; artk yapacak bir ey kalmamt generalim, yukar yaylalardaki son tren, orkide kaph uurumdan aa yuvarlanvermiti, kadife kapl koltuk larda leoparlar uyuyordu, gemi iskeletleri eltik tarlalarna gmlmt, haberler posta torbalarmda ryp gidiyordu, bakanlk odasndaki deniz cinlerinin, yuvarlak aynalarn gl geli irisleri arasnda deniz kzlarn dlledikleri yanlsamas na kaplmlard; yalnz bakan bilmiyordu bunlar elbet, o zamanlar hayatla tek balants, hkmet orgam gazeteyi okumaktan teye gitmiyordu, sizin iin basyorlard general, bir tek nsha, sizin okumak istediiniz haberler, grmek iste diiniz fotoraflar ve siestas sresince ona balanan, asl dnyadan ok daha deiik bir dnyann dlerini kurdurtan ilanlarla dolu; ben u inanmaz gzlerimle, bakanlklarn renkli camlan arkasnda, liman tepelerindeki gecekondula rn alacalarnn hl durduuna inanaym diye, denize inen palmiyeli caddeler yapmlard ki birrnek kemerli, Romatarz villalarn arkasnda, nl kasrgalarmzdan birinin yer le bir ettii yoksul kulbelerinin hl durduunu grmeye yim, demiryolunun iki yanma kokulu otlar ekmilerdi ki, ba kanlk vagonundan dnya daha bir byk grnsn, anac m Bendicion Alvarado'nun ku boyarken kulland sularla genilesin; stelik, ne General Rodrigo de Aguilar'n gr kemli dnemindeki gibi onu honut etmek, ne de Leticia Na zareno gibi aktan ok acma duygusuyla onu zmemekti kay glar, avludaki keyba aacnn glgesinde kurulu hamakta onu, bunaklnn bataklna, yani kendi egemenliine tut sak klmak istiyorlard son yllarnda, renci kzlarn yeil 199

limon aacma tnemi kk boyal ku arklar bile gerek d gelene kadar, ne pis i, yine de bu hilelerden etkilenmi yordu, tam tersine, gerekle uzlamaya alyordu, devletin esenlii iin gerekli kinin tekeliyle birtakm baka tekelleri yeniden devletin ele geirdiini dndke, ama bir gn doru haberi ald, dnya deiiyor, hayat onun saltanatnn tesinde srp gidiyordu, kininimiz kalmad da ondan gene ral, kakao da kalmad, ivit de, hibir ey kalmad general, geriye yalnzca engin, orak, tembelliin penesine dm keidi z serveti kalmt, ama bu haber pek sarsmad onu, eski dostu Bykeli Roxburgy'ye haber sald, domino masa snda belki de iac bir zm bulabilirlerdi birlikte, gelgelelim eli, onun her zaman kulland, asla, bir milyon yl gese asla, azyla bir yant verdi, ekselans, denizi saymaksak, kalp para etmez bu lke, deniz tabii, hem saydam, hem krpe, altna bir ate yaksan, evrenin en grkemli balk or basn kabuundan iebilirsin, en iyisi dnn ekselans, ba kiye borcun yzdesi karlnda kabul ederiz denizinizi, d nn ki sizin kadar yetenekli bakanlarn yz kuak srecek ynetimi bile deyemez bu borcu; general, ilk grmede, el iyi fazla ciddiye almad, merdivenlere kadar geirdi, anac m Bendicion Alvarado, diye iini ekiyordu, bu gringo bar barlarn ettiklerine bak, nasl oluyor da besin diye yalnz de nizi grebiliyorlar; eliyi her zamanki gibi omuzunu svazla yarak uurlad, imdi saltanatn orak dzlklerinde dsel sislerde yapayalnzd yine, elyordamyla yolunu buluyordu, nk kalabalklar yoktu artk alanda, tekdze afilerle eski mi ilanlar, gelecekteki benzer kutlama trenlerinde kullanl mak zere kaldrlmt, trenlerde geit aralarnda askerle rin halka datt itah ac yiyeceklerle iecekler tkeneli beri; brlar da bombo brakp gitmilerdi; generalin, anakaplar hi kapamayacaksnz, isteyen, istedii saatte girebile cek, bu evin, evrenin gznde bir ller evi deil bir saray zellii tad eski gnlerdeki gibi olacak, emrini hie saya rak, artk orada yalnzca czzamhlar, krler ve yatalaklar kal200

mt, Demetrius Aldous'un Kuds kaplarnda, gnete yka nrken grd gnlerdeki gibi bitkin ama yenilmezdiler, yl lar yl konan nnden ayrlmamlard, eninde sonunda bir gn, bakann ellerindeki ifal tuza yine kavuacaklarna inanyorlard, o, btn talih dnmelerine, acmasz tutkula ra, unutuun en yaman saldrlarna kar zrhl deil miydi, sonsuzdu nk; dndkleri doru da kt; st samn dan dnerken, onlar avludaki ireti tula ocaklarda yemek artklarn kaynatrken grd general, gl fidanlarnn koku lu glgeliklerinde, yaralarnn sald terden bitkin dp ha srlara yayllarn, kollarn gslerinde kavuturup yatla rn grd, onlara ortak kullanlacak bir ocak yaptrd, yeni hasrlar ald, evin iine girmeye kalkmasnlar diye avlunun gerilerinde, palmiye dallarndan bir snak rdrd, ama aradan drt gn gemeden, balo salonundaki ark kilimlerin de iki czzamhy uyurken yakalad, krn biri, yazhanelerde yolunu armt, yatalan biri, merdivenlerden yuvarlanm t; kaplar kapattrarak, duvarlarda ak yaralarndan irin iz leri brakmalarn, yapnn havasn kirletmelerini nlemeye alt, salk memurlarnn pskrtt ila da ieri szma sn istiyordu, ama bir yerden kovulunca, baka bir yerde boy gsteriyorlard, yapkan, inatydlar; duvar oyuklarna akl defterleri saklayan, belleinin sisli batamdaki esintilerde yo lunu uyurgezerler gibi bulmaya alan bu zavall ihtiyardan kimse artk bir ey beklemezken, onlar eski umutlarn elden brakmyorlard; general, saatlerce, gzn krpmadan hama nda yatyordu, u yeni Bykeli Fischer'i nasl yola getir sem diye dnyordu, canekien ulusa yeni, taze bir soluk getirilinceye kadar gibisinden kaypak bir tarih saptanarak im zalanm ikili yardm anlamas gereince, denizden yapla cak bir karmay ulusa hakl gstermek iin kendisinden sa r humma salgnnn baladn resmen aklamasn istemi ti; general, ynetimi ilk ele ald gnleri yenibatan yaad na kendi de aarak, asla olmaz, diyordu kendi kendine, o dnemde de nemli bir halk ayaklanmas karsnda kat sk201

ynetim kurallarn iletirken, bu zm yolundan yararlan mam myd, hemen resmi bir bildiriyle salgn durumu ilan etmi, deniz fenerinin tepesine sar bayrak astrm, liman kapattrm, pazar tatillerini kstlam, kalabalkta llere gzya dkmeyi, onlar anmsatacak ezgiler almay yasakla mt, keyfince, salgn kurbandr, damgas vurduu kiilerin ortadan kaldrlmasnda yine silhl kuvvetleri kullanmt, kollarna salk grevlisi eriti takan birlikler, birbirine ta ban tabana aykr grte kiileri halkn gz nnde takr takr kuruna dizebilmilerdi, nce, rejime ballklarndan kukulanlanlarn kaplarna krmz bir yuvarlak iziyorlard, daha nemsiz sulularn, szgelimi sapklarn alnlarn kz gn demirle dalyorlard; o srada, Bykeli Mitchell'm h kmetinden istedii ivedi salk ekibi, salgn bakanlk sara yndan uzak tutmak kaygsyla birtakm nlemler almt, d emedeki hayvan dklarn bytele inceliyor, su testileri ne mikrop kran ilalar atyor,, laboratuvarlarda hayvanlara solucan yediriyorlard; general, tercmanlar araclyla ve kahkahalar atarak, eeklik etmeyin beyler, diyordu, burada bir salgn varsa, sizsiniz; ama onlar diretiyorlard, stleri var dr, demi ya bir kere, hazrladklar koyu, yeil bulamac rt be ve nem ayrm gzetmeksizin btn konuklarn plak bedenlerine srmlerdi, herkesin toplantlar belli bir uzak lktan, eikten izlemelerini art kotular, general, masann br ucunda duracakt, seslerin eriebilecei ama soluklarn asla eriemeyecei bir yerde, toplantlar sresince bu soylu plaklar ordusu, bir elleriyle general hazretleri, diye sz alr ken br elleriyle o boyanm, rkek kumrularn rtmeye alyorlard, ama, kalknma dnemiyle gelen rahatlamada, dzmece bir felketi en ince ayrntlarna kadar tasarlayan, halk, akl ne kadar az ererse, o kadar ok korkar inanc do rultusunda dnya yalanlar uydurup maher nsezileri yayan bir bakan salgndan korumakt; korkudan sapsar kesilmi bir yaver, generalim efendim, salgn, sivil nfusu krp geiri yor haberiyle huzuruna geldiinde, gzn bile krpmad, 202

bmd bakanlk arabasnn sisli camlarndan, ssz sokaklar da kendi buyruuyla durdurulmu zaman gzledi, sar bayraklardaki rky grd, krmz yuvarlak izilmemi evler de bile kaplarn rtl olduunu grd, balkonlara tneyen obur av kularn ve lleri, ller saylmayacak kadar ok tu, amur birikintilerinde, taraalarda gnete stste yl mlar, pazar yerinde sebzelerin stne uzatlmlar, kpek lleri gibi p bidonlarna atlm kanl canl ller bunlar, generalim kimbilir ka kii, cesetlerini grmeye can att dmanlarnn saysn da kat kat amt bu say; ryen ce setlerin, sokaklarn her gnk eki kokusunun arasnda, sal gnn iren kokusunu duydu yine de renk vermedi, kendini iyice toparlayana kadar hibir grmeciyi kabul etmedi, an cak bu lmlere insan ya da tanr eliyle bir zm gelmeye cei anlaldnda, zel iaret tamayan bir araba grdk sokaklarda, nce hibirimiz ieride saltanatn buzlu rzgr nn estiini sezemedik, ama sonra, kara demenin ardnda ki o dalgn gzleri, titreyen dudaklar, kap eiklerine avu avu tuz serpen gelin eldivenini grdk, bayrak renklerinde ki trenin en yaln tepelere kurulmu kylere, sisli doruklara doru, gardenyalar ve rkm leoparlar arasndan geerek trmandn grdk, ssz vagonun pencerelerinden bulank gzleri, acl yz, yasl ocukluunun getii orak toprak larda tuzdan bir iz brakan o gururlu gen kz elini grdk, dsel piyanolarndan mazurka ezgileri ykselen tahta yan dan arklnn, mercan adalarnda, slklarda, ejderhann yazba gezileri yznden altst olmu ormann ykntlarnda bata ka ilerlediini grdk, bakanlk odasnn penceresin de, gnbatmma uram gzleri, solgun dudaklar, scaktan kavrulan kylere avu avu tuz serpen ve nereden uzand kestirilemeyen o eli grdk; tuzu yiyenler, topra" yalayan lar, hemen iyileiveriyorlard, uzun bir sre, kt belirtgelere ve ateli karabasanlara kar baklk kazanyorlard; o yzden, sonbaharnn alacakaranlnda, kendisinden, ayn si yasal sar humma yalanyla, yeni bir karmaya klf hazrla203

mas istenildiinde pek armad, yine de apsz bakanlar nn, engellemeyin efendim denizcileri, generalim, hummal yurttalarmza ila pskrten aletleri getirsinler, karln da ne isterlerse verelim, diye barmalarna kar kt; gene ralim brakn da o beyaz hastaneleriyle, mavi imenlikleri, dner fskiyeleriyle gelsinler yine, artk yllar iki salkl yz ylla noktalamay biliyorlar onlar, ama general, yumruunu masaya indirip hayr, dedi, bu konu benim yce sorumlulu um altndadr; ta ki kstah Bykeli Mac Queen, iin tart lr yan kalmad ekselans diye kagelene kadar, generalim, bu ynetimi ne umut, ne alkanlk, hatta ne de korku ayak ta tutuyor, kkleri ok eskiye dayanan onulmaz ve sreduran bir dkrkl yatyor temelinde, sokaa kn ve gerei gzlerinizle grn ekselans, son dnemeteyiz artk, ya de nizciler gelir, ya da denizinizi alrz elinizden, baka kar yol yok ekselans; baka kar yol yoktu anacm, nisan ayndaki Karayip'i aldlar bylece, Bykeli Ewing'in deniz mhen disleri, onu paralara blp numaraladlar, kasrgalardan uzak bir yere, Arizona'nn kan kzl tanlarna ekmeye gtr dler; general hazretleri, btn iindekilerle birlikte gtrd ler efendim, kentlerimizin yanslarn, boulmu, utanga in sanlarmz, kak ejderlerimizi; bu arada general, ka yllk kurnazln, hinliini sonuna kadar zorlayp bu yamaya kar ulusal bir direnme hareketi gelitirmeye abalamt, ama kimsenin aldrd yok generalim, ne tatllktan anlyorlar ne zorbalktan, sokaa adm atmyorlar; neden mi, nk bizler bunun da niceleri gibi yeni bir dmen olduunu, bakann y netme ve diretme tutkusunu bu dmen araclyla sonsuz bo yutlara ulatracam sanyorduk, bir ey olsun da, diyorduk kendi kendimize, denizi bile gtrseler, gtrsnler Allah kahretsin, isterlerse ejderhasyla birlikte btn ulusu tayp gtrsnler, diyorduk, sivil khkta evlerimize doluarak, ulu sunuz akna frlayn sokaklara, bu yamaya son verin diye haykran, n'olur hklanyla yalvaran askerlerin tatl szleri ne kanmadk, bizi yabanclara ait dkknlar ve villalar ya204

malamaya kkrttlar, bu saldrda halkn arkasnda dimdik yer alacak askeri birliklerin koruyuculuunda protesto gste risine katlmamz iin para vermeye kalktlar, yme de hi kimse dar admm atmad general hazretleri, nk hibiri miz geen sefer yine asker sz verip de sonra szlerinden nasl dndklerini unutmamtk, hani toplulua kkrtclar szd, birliklere ate ald bahanesiyle halka ate am, kala bal krp geirmilerdi; evet generalim, bu sefer halka da bel balayamayz artk; bu cezann arln kendi bama ekmek zorundaydm anacm, imzay tekbama atmak zo rundaydm, denizcilerin karmasna izin vermektense denizsiz kalmak ok daha iyidir, bunu senden iyi kim bilebilir ana cm Bendicion Alvarado, unuttun mu, kendi kafalarmdan geen buyruklar bana nasl zorla imza ettirdiklerini, sanat larmz nasl ibnelie altrdklarn, onlar yedeklerinde n cil'i ve frengiyi getirdiler, halk hayatn kolay olduuna inan drdlar anacm, her eyin parayla elde edildiine, Zenciler de bulac bir hastalk olduuna da inandrdlar, askerlerimi zi ulus denilen eyin bir alm satm sorunu, onur kavramnnsa, askerler bedavadan savasn amacyla hkmet tarafn dan uydurulmu bir nane olduuna inandrdlar, ite bu yz den, srf bu bellar yinelenmesin diye onlara, karasularmz insanln karlar ve halklar arasnda bar salama dorul tusunda en uygun grdkleri biimde kullanma hakkn tan dm; bu devir ilemi, yalnzca bakann yatak odasnn pence resinden ufka kadar uzanan fiziksel denizi kapsamyordu, de niz szcnn en geni tanmn ieriyordu, yukarda sz geen sulara ait btn bitkilerle canllar, rzgrlarn esme dzenim, milibarlarn tutarszln, hepsini yine de, benim sevgili dama tahtam denizin numaralanm blmlerini by le dev, emer basar trmklarla tarayp uzaa gtrebilecekle ri aklmn ucundan gememiti, denizimin paralanm krate rinde, bir zamanlar kasrgann yerlebir ettii o epeski kent Santa Maria da Darin'in su altnda karm ykntlarnn bir an bir kvlcmla aydnlandn grdk, okyanus denizleri 205

amiralinin gemisini de grdk, tpk benim penceremden grdm gibiydi anacm, tpatp aynyd, gvdesi, deniz trmklarnn diplerden skt kabuklu hayvanlarla kaply d, general, enkazn nemine yarar bir sayg duruunda bu lunulmas buyruunu veremeden, alp gtrdler hepsini, hepsini anacm, savalarmn btn nedenlerini, saltanat mn anlamn ve geride yalnzca pencerelerden geerken yas dolu bir yrekle, anacm Bendicion Alvarado, diye haykrarak gzledii kat ay tozundan ssz bir dzlk kald, sen o bilge nla iimi aydnlat, ana nk yar kl gecelerde srayarak uyanyordu uykusundan, ulusun llerinin mezar larnda ayaa kalktklarm, kendisinden denizin hesabn sor duklarn sanyordu, duvarlar trnaklaryla kazdklarm duyu yordu, llerin gmlmemi seslerini duyuyordu, bu glge ler evinde, son kurtulu yeilliklerinin fokurtum batana g mlen koca bir timsahn admlarn anahtar deliklerinden g zetleyen lm sonras baklarn rkn duyuyordu, rz gr makinesinden ykselen gecikmi alizelerin ve yalanc im batlarn aykr akmlarn yararak yryordu durmakszn, bu makineyi Bykeli Eberhart armaan etmiti, deniz alveri inden ok da zararl ktn dnmesin diye; kayalarn te pesinde dk devlet bakanlarnn barnd huzur evinin s sz n gryordu; ben bunca ac ekerken herifler kz gibi uyuyorlar, kahpe dlleri, annesi Bendicion Alvarado'nun kent dndaki konaktan iyi geceler deyiini anmsad, mercankklerinin nbetiliinde uyuduu temiz yrekli ku u kadn uykusunu; onun yerinde bir olabilseydim dedi iini ekerek, salgndan korkmamay renmi, mutlu uykular uyuyan anacm benim, ne ak yldrd seni, ne lm gz n korkuttu, oysa kendisi ylesine bunalmt ki denizsiz de niz fenerinin camdan vuran aralkl aklar bile llere bu lam gibi geliyordu, durmakszn dnen bir karabasann y rngesinde, evreye l iliinden ltl tozlar saan bu ina nlmaz, yldzs atebceinden deliler gibi kat, sndrn unu diye haykrd; sndrdler, yapya tepeden trnaa ma206

cun ektirtti, kaplarla pencerelerdeki atlaklardan lmn gece kokusu ieri szmasn sakm, baka kokulara brnp szmaya kalkmasn; karanlkta elyordamyla ilerliyordu; bo ucu scakta glkle soluk alarak, karanlk aynalardan geti ini duyarak, korkudan yryordu aslnda, neden sonra, de nizin kraterinde toynak sesleri duydu, bitkin karla doan ay d bu, rktc bir ay, gtrn unu diye haykrd, yldzlar sndrn geberesiceler, Tanr buyruu bu, ama eski yazha nelerden, arsna koup gelen tek kii yoktu, yalnz merdi venlere km krler ve clz gl fidanlarnn orada ellerin deki ifah tuzdan medet uman iyden inciler giymi czzamllar, ite o zaman vuku buldu; sizi dnyann drt bucandaki inanszlar, boktan kfirler sizi, yanmzdan geerken hepimi zin ban teker teker okad, yaralarmza yumuak, bilge eli ni dokundurdu, dorunun eliydi bu ve o dokunur dokunmaz, gvdelerimiz eski salna, ruhlarmz dinginlie kavutu, ya ama gcmz ve istencimizi yeniden elde ettik, krlerin gzleri gllerin ltsndan kamat, grdk; yatalaklar sahan lkta zplyorlard, grdk; bakn u benim yeni domu bebe in derisini andran derime, dnyann drt bucanda, btn karnavallarda sergiliyorum derimi, herkes bu mucizeyi gzle riyle grsn, eski yaralarmdan yaylan kekre zambak koku sunu yeryzne yayyorum ki inanszlar yola gelsin, yoldan kmlar ibret alsn; kentlerde, yollarda byle barp duru yorlard, elentilerde, geit trenlerinde kalabalklar mucize nin korkunluuyla etkilemeye alyorlard, ne var ki kimse inanmyordu sylenilenlere, sarayn kylere yollad k tlar araclyla bizi yine en umursamadmz eylerin gerekleebileceine inandrmaya altn sanyorduk, yok krleri grdrtecekmi, yok yatalaklar zplatacakm, bakan lar kurulunun oybirliiyle ald sk koruma nlemine kar n, saylar drt be acemi devriyeye indirilmi bakanlk muhafzlaryla korunan gstermelik bir bakan gzetmek adna bavurulan son bir areydi bu bizce, olmaz generalim, hi de ilse birtakm tfekli asker bulunduralm, oysa general, ol207

maz diye diretiyordu, kimse beni ldrmek istemiyor ki, ta bii sizi saymazsak, yaa benim ie yaramaz bakanlarm, be nim tembel kumandanlarm, yle yaa, ama cesaret etmeye ceksiniz, beni ldrmeyi asla gze alamayacaksnz nk bi liyorsunuz ki daha soma birbirinizi ldrmek zorundasnz; bylece ortalkta, grkemi tkenmi bir evi koruyan acemi muhafzlardan baka kimse kalmad, ilk kattan ta grme salonuna kadar her yer, babo dolaan ineklerle doldu, kilimlerdeki iekli ayrlar yiyip bitirdiler generalim, ama ge neralin dinledii yoktu, bir ekim ikindisi, dardaki korkun saanak dayanlmaz hale geldiinde, ilk inein merdivenler den km gzlemiti, kollarm sallayarak hayvan defetme ye almt, hadisene inek, hadi bas, inek szcnn i har fi ile baladm anmsad, bir inei kovmak iin merdiven lere kadar gitmenin gereksiz olduunu kavramaya balad anda, hayatnn byle bir annda, inein abajurlar yediini grmt, balo salonunda, srtlarndaki keneleri ayklayan ta vuklarn didiklemesinden sarhoa dnm iki inek grmt; o yzden son gecelerde, deniz feneri iaretlerine benzer k lar grdmzde, payandalanm duvarlarn ardndan koca man hayvanlarn trnak seslerim duyduumuzda, onun amdanyla dolatn, yatacak bir ke bulaym diye ineklerle dalatn anlyorduk artk, oysa darda hayat onsuz srp gidiyordu, her gn ynetim yanls gazetelerde onun sivil ya da askeri zevat arasnda ekilmi, ayrntl bilgiyle donatlm fotoraflarn gryorduk, duruma gre deien niformalar la, yllar boyu byle srp gitmemi miydi, ulusumuzun kur tulu yldnmlerinde, baka nemli gnlerde, radyodaki se sinden ayn sylevleri dinlemitik; biz kiliseye giderken, ye mek yerken, uyurken o hep hayatlarmzn iindeydi yine de grevleri gizli bal anaklarn doldurmak ve onu beslemek ten teye gitmeyen be yaverden baka kimsenin kalmad o dkn yapda, kaba izmelerini srye srye glkle yryebildiim bilmeyen kalmamt, bilicilerin, lecei yer olarak saptadklar zel yazhanesine yasaklan dinlemeyip gi208

ren yaverler, duvarlardaki porselen mareal biblolarn krp dken inekleri kovalyorlard, generalse, bilicilerin szlerini bile unutmutu; lmbasn asana kadar verecei delimen buyruklar bekliyorlard, sonra kilit kilitleniyor, srg srlyor, kol demiri iniyordu, denizden yoksun yatak odasnm seyrelmi havasnda sesler duyuluyordu, o zaman zemin kattaki blmeye ekiliyorlard, biliyorlard ki bakan tan aarana kadar, boulmu, yapayalnz bir adamn dleri ne brakmtr kendini, ne var ki birtakm olmadk yldzlar grp uyanveriyordu, uykusuzluunu usulca iniyordu; ineklerin gevi getirilerinden, genel valilik dneminden kal ma folluklara kulukaya yatm tavuklarn bouk soluklarn dan baka hibir sesin duyulmad bu byk yapda, koca man, hortlak admlarm sryerek dolayordu, karanlkta ay rzgrlarn duyuyordu, karanlkta zamann admlarn duyu yordu, karanlkta, annesi Bendicion Alvarado'nun yeil dal lardan bir sprgeyle yerleri sprdn gryordu, Corne lius Nepos'un sayfa kenarlar dal zgn basksmdaki gr kemli kahramanlarn yaprak frtnasn sprmt bu spr ge, Livius Andronicus ile Cecilius Stratus'un o kanl gecede yazhanede p ynlarna karm unutulmaz sylevlerini de; o gece, sahipsiz kalan bu saltanat yuvasna ilk admn at mt, darda, nl Latincimiz General Lautaro Munoz'un son intihar mangalar, savunmay yiite srdryorlard, yat tklar yer nur olsun, yanan kentin alevleri altnda avluyu ge mi, anl bakann konuma muhafzlarnn llerinin stn den atlamlard, general, stmann ateiyle tirtir titriyordu, annesi Bendicion Alvarado'nun elindeyse, yeil dallardan ya plma bir sprgeden baka silh yoktu, karanlkta, bakan lk tavlasndaki cins atlarn llerine taklp tkezleyerek yu kar kmlard, zemin kattan ta grme salonuna kadar akan at kam durmamt daha, l atlarn sald kekre barut kokusu, kapal yapda soluk almay gletiriyordu, geitler de at kanma bulanm plak ayak izleri grdk, duvarlarda, at kanna bulanm avu izleri grdk, grme salonundaki
Bakan Babamzn Sonbahar

209/14

kan glnde, gecelik giymi, gzel bir Floransah kadnn ce sedini grdk, yreine bir kl sokulmutu, eski bakann karsyd, onun yannda, kurgulu oyuncak balerinalar and ran bir kz ocuunun cesedini grdk, alnndan vurulmutu, bakanm dokuz yandaki kzyd; sonra, Garibaldi Sezannz diye anlan Bakan Lautaro Munoz'un cesedini grdler, on yl sren kanl bir rekabet dnemi boyunca ynetimi darbe ler yaparak srayla ele geiren on drt fedaralist generalin en yeteneklisi, en glsyd, ayn zamanda ngiliz konsolo suna kendi dilinde hayr demeyi gze alan tek kiiydi, ite imdi kefal bal gibi yamyass yatyor yerde, ayaklar p lak, gzpekliinin cezasn kafasna bir kurun yiyerek ek mi, karsyla kzn ve krk iki tane Endls kan atn, Bri tanya donanmasnn ellerine dmesinler diye vurduktan son ra kendi damana bir kurun skm, ite o zaman Kuman dan Kitchener bana dnd, cesedi gstererek, bakn gene ral, dedi, babalarna el kaldran ocuklarn hali ne olurmu grn, kendi hkmdarlnz kurunca, bu gerei gzden karmayn, ka geceler heyecan ve uykusuzluk ektikten son ra, ertelenmi fkelerden, sindirilmi aalanmalardan son ra, tamam anacm, silhl kuvvetlerin kolunun kumanda n ve cumhuriyetimizin bakan ilan edildim, lkede dzen yeniden yerleene ve ekonomik denge kurulana kadar diye zetlenen belirsiz bir sre iin, federasyondaki son sava ku mandanlar, senato ve temsilciler meclisi, birleik toplantda oybirliiyle karar almlard, Konsolos MacdonalFla geirdi im yorucu domino geceleri sayesinde Britanya donanmas da destekledi beni; yine de balangta hibirimiz duyduklar mza inanamyorduk, korkun gecenin kargaas iinde byle bir sylentiye kim inanrd ki, hele Bendicion Alvarado, lm deindeyken bile inanamamt daha, o kargaada y netme iine nereden balayacan kestiremeyen olunu anmt da; koskocaman, bombo evde yakacak bir ot paras bile bulamyorlard, ne yemek piirecek, ne snacak, span ya'nn l grkeminden kalma gve yenii iindeki yalboya 210

genel vali ve piskopos tablolarndan baka tek deerli eya kalmamt; ne varsa, eski bakanlarca yava yava zel mali knelerine tanlmt, kahramanlk destanlar yazl duvar ktlarnn izi bile yoktu, yatak odalar, kla talalaryla do luydu, her yer, ancak bir gece beylik edebilen bakanlarn kanl parmaklaryla duvarlara yazdklar tarihsel kymlarn ve sloganlarn silik izleriyle kaplyd, gelgelelim stma nbeti srasnda sarnlacak bir tek hasrck bile yoktu, anacm Bendicion Alvarado hemen perdelerden birini ekip rtt s tme, st merdivenin bir kesine yatrd, ngilizlerin yama ettikleri bakanlk blmesini yeil dallardan sprgesiyle s prmeye balad, bir yandan da kaplar m ardndan frlayp r zna gemeye alan haydutlara kar kendini sprgenin sa pyla koruyordu, evet her yeri sprd sk sk, tan aarma dan az nce, kadife perdelere sarnm tirtir titreyen olu nun yanna kt, ykk sahanlkta dip basamaa ter damlala r szlyordu, onu yattrmaya alt her zamanki rahatl yla, bu perianlk sakn sinirini bozmasn olum, diyordu, en ucuzundan birka deri tabure alrsn olur biter, hepsini i eklerle, hayvanlarla donatrz, kendi elimle boyarm, yalnz konuklar iin hamak alman art, hamaklar ok nemli, by le bir eve her saat beklenmedik konuklar kagelebilir, diyor du, kiliseden bir yemek masas ayarlarz, demir atal bak larla kalaylanm tabaklar alrz, askerlerin yaad zorlu ha yat onlar da yaasnlar, ama bak, testimiz gzel olmal, bir de kmr sobas aldk m tamam, diyerek yattryordu olu nu, oysa olunun onu dinledii yoktu, diri insan etinde do runun gizlenmi yann aydnlatan ilk yumuak gn klaryla yreinden sarslmt, merdivenlere km tirtir titreyen, acnlas bir ihtiyar olduunun bilincindeydi, anacm Bendi cion Alvarado diye dnyordu sevgisizce, demek hepsi buymu, Allah kahretsin, demek saltanat dediin bu srgn ler eviymi, yanm atlarn sald bu insan kokusuymu, de mek herhangi bir on iki austos gnnden farkl olmayan bu ask yzl afak, bizim ynetimi ele geirdiimiz gnm 211

anacm, amma boka soktuk bamz, kendisinden izin bile almakszn dnyaya doan yeni karanlk yzyln kaltmsal korkusunu, ilk tedirginlii yayordu, horozlar tyordu de nizde, ngilizler, avludaki lleri toplarken ngilizce arklar sylyorlard, annesi Bendicion Alvarado neeli sylevine yle bir son yaktrd, satn almak zorunda olduklarmzla yapmak zorunda olduumuz iler beni yldrmyor, beni asl dndren bu evde kacak kirli araflarn says; o zaman general, kendi dkrklnn byklnden g alarak an nesini avuttu, rahat uyu sen anacm, bu lkede hibir ba kan fazla dayanmaz; bu sylediine yalnz o dnemde deil, ok sonralar, kk salm bir zorba kimliiyle geirdii uzun hayatmnher annda inanmt, uzun saltanat yllarnda, yaa d iki rastgele gnn bile birbirine benzemediini grdk e, haftalk aramba raporunda dorunun gzkamatrc y zn sergileyen bir bakann her zaman gizli bir niyet besle diini anladka, bu inanc bsbtn pekimiti, glmserdi, aman bana doruyu sylemeyin konsolos, inananlar karsa yanarz ve bakanlar kurulunun okumadan imzalamas iin terler dkt bir tek tmceyi elinin tersiyle iterdi; resmi ardarda altna kard sylentisi yaylal beri onu byle zinde grmemitim, lme yatm hasta terlikleriyle, tek a kana tutturduu gzlyle dknln batama saplanr ken, kendine daha bir ekidzen vermiti, davranlar daha tutarlyd, uygun grmedii kararlar geri evirirken, gerekli grdklerini okumadan imzalarken, sezgileri bileylenmiti; Allah kahretsin iler yoluna girdikten sonra kimse beni tak maz, diyordu glerek, bakm, girie bir parmaklk koydurttum, artk inekler merdivenlerden kamyor, ama unun de dii dedik, ban pencereden uzatm, ulusumuzun mihrabndaki yapma iekleri kemiriyor, hadi bas; glmsemesi uzun srmezdi, ne dediimi anlyorsunuz deil mi konsolos, bu l kenin anasn belleyen tek ey, beni yeterince takmamalar dr, o yata birinden umulmayacak bir kafa duruluuyla ko nuuyordu, Bykeli Kippling, yasaklanm anlarnda bun212

dan sz etmiti, o dnemde ocuksu taknlklar yapmaktan kendini bir trl alkoyamyormu; eli, onu byle, acmlas bir bunakl yaarken bulmu, ard arkas kesilmeyen tuzlu bir svda yzyormu, boulmu bir adamm ikin boyutlar na ulamm, gmleinin nn ap ona karada boulmu bir adamm gergin, ltl gvdesini gstermi, bu gvdenin atlaklaryla oyuklarndan deniz gibi kayalklarnda byyen asalaklar fkryormu, srtna gemilere dadanan bir balk aslym, koltukaltlarnda da ahtapotlarla mikroskopik ka buklular; bu kaya srgnlerinin, bir gn anszn dnecek de nizin ilk belirtileri olduuna kesinlikle inanmm, sizin g trdnz denizin sevgili Johnson, demi ona, nk deniz ler kedilere benzer, hep evlerine dnerler; knn atalnda biten dizi dizi midyelerin de mutlu bir tann mutulan oldu una inanmt, o gn yatak odasnn penceresini atnda yi ne okyanus denizinin amiraliyle karavelay grecekti; de mek amiral, sylentilerin doruluunu aratrmak iin dnya y dolamaktan bezmiti, onun elleri de generalinkiler gibi, tarihteki sryle byk adamm elleri gibi przszd, onu huzuruna getirmelerini, gerekirse zor kullanmalarn buyur mutu; denizciler, komu denizlerin saysz adalarn haritaya geirirken grmlerdi amirali, adalarn eski denizci adlarn deitiriyor, yerine krallarla azize adlar takyormu; btn derdi de, dazlak kafasnda sa bymesini salayacak ilac bulmakm; tam general ondan umudu kesmiti ki, bakanlk limuzininden, kahverengi, rahip giysili bir adam grd, beli ne Aziz Francis kaytan dolamt, elinde, tvbekarlarn ald trden bir ngrak vard, pazar yerindeki kalabala do ru sallyordu, hali ylesine dknd ki, toplant salonumuza bir zaman al niformas ve altm mahmuzlaryla giren, kara da yryen aybal gibi tetik admlar atan adamn, bu adam olduuna bin tane tank isterdi, generalin buyruuyla. onu limuzine sokmaya kalktklarnda, izini bile bulamad lar, sanki yer yarld, iine girdi efendim; bir zamanlar Ms lmanl benimsedii sylenmiti, sonra Senegal'de pelleg213

radan ld sylendi, gya dnyann ayr kentinde meza r varm ama hibirinde gml deilmi, zamann sonuna kadar mezardan mezara gezmekmi yazgs, gezginliin cilve si ite; gelgeldim general, duyduklarna asla inanmyordu, amiralin, ihtiyarlnn son yularnda dneceinden emindi, zamann salk bakan, bedenindeki keneleri cmbzla eki yordu da o yine, kene deil bunlar doktor, diye direniyordu, deniz geri geliyor; yargs yle kesindi ki, dpedz kukuya dtm, halkn sand kadar sau- myd, zorunlu toplantlar da grnd kadar elden ayaktan dm myd, geri iyi ce gzden geirildiinde, atardamarlarnn camlat ortaya kyordu, bbreklerinde kum tortulanmt ve ak yoksunlu u yreinde derin bir yara amt; ihtiyar doktor, eski dost luklarna snarak, asay artk brakmanz gerek general, de miti, grev devri yapma zaman geldi, hi deilse bizi kimin yneteceine karar verin de ksz kalmayalm; oysa general, leceimi de kim syledi sevgili doktor, dedi aknlkla, b rak da bakalar lsn Allah kahretsin, bir akayla sz ba lad, iki gece nce kendimi televizyonda grdm, her zaman kinden daha salklydm, tam bir damzlk boa gibi, diye bast kahkahay, son yalnzlk gecelerinde edindii bir huy zere, bana slak havlu sarp gemiti ekrann bana, ken dini bir sis arkasndan gzlemiti, gerekten de, ister Fran sz, ister Trk, ister sve elisinin kars olsun, hepsinin albe nisi karsnda tam anlamyla dvken bir boa kesiliyordu, hangisi olursa olsun canm ne farkeder, btn kadnlar tpa tp birbirlerine benziyorlar zaten, aradan yle ok zaman gemiti ki, kendini bir trl stnde tren niformas, elin de hi dokunulmam ampanya kadehiyle onlarn aralarnda gznn nne getiremiyordu, ne 12 Austos enliklerinde, ne 14 Ocak Zaferi yldnmlerinde, ne de 13 Mart Kurtulu Gnnde, nereden bileyim ben, ynetimin tarihsel gnleri saymakla bitmiyordu, artk hangisinin hangi gn kutland n, neyin neden kutlandn da birbirine kartrmt, byk bir iyi niyet ve zenle duvar atlaklarna gizledii kk k214

t tomarlarndan da yardm umamyordu, neyi anunsamak zorunda olduunu hemen uhutuveriyordu nk, arasra bal n gizledii yerlerde, karsna kyorlard, bir keresinde, bir ktta, 17 Nisan, Dr. Marcos de Leon'un doum gndr, ona armaan olarak bir kaplan gndermeliyiz, diye okumu tu, yaz, kendi elyazsyd ama sz edilen adamn kim oldu unu hi mi hi anmsayamam; ite o zaman insann kendi bedeninin ihanetine uramas kadar alaltc, hak edilmemi bir ceza daha olmadn yrekten duymutu, Jos6 Ignacio Saenz de la Barra'mn unutulmaz korku dnemi balamadan ok nce balamt unutkanl, kimin kim olduunu ancak toplantlarda karabildiini farketmiti, bu hznler lkesi nin en ky ke blgelerinde yaayanlarn bile adlarn soyad larn bilen benim gibi bir adam, imdi br utayd ite, ara basndan kalabalk arasnda dolaan tandk bir delikanl gr mt ve onu daha nce nerede grdn karamayna ok amt, akln toparlayana kadar delikanly tutuklama larn buyurmutu, mahkemede ilk gn zabtlara geen gere i tam yirmi iki yl bir hcrede yinelemek zorunda kalan za vall bir kyly, evet ad Braulio Linares Moscote idi, Mar cos Linares adndaki bir tatl su denizcisinin, Delfna Mosco te adl bir av kpei terbiyecisinden doma oluydu, yasad bir evlilikten, ama babas onu resmen tanmt, anasyla ba bas Rosal del Virrey'de oturuyorlard, kendisi bakente ha yatnda ilk kere gelmiti, anas mart ay iir enliklerinde sa tlmak zere iki kpek yollamt, tutukland perembe g n stnde olan giysilerinden baka giysi yoktu yannda, kira lk bir eekle gelmiti, pazar yerindeki bir bfede kahve ier ken tezghtar kzlarla konumu, jaguar av iin iki cins k pek satn alacak birini tanyp tanmadklarn sormutu, tam onlar hayr dedikleri srada, davullarla borazanlar almaya balamt, fiekler frlatlmt havaya, herkes, ite geliyor, geliyor, diye baryordu, kim o gelen diye sormutu, kim olabilir, bizi yneten bymz elbet, demilerdi, hemen kpekleri bir sanda sokmu, tezghtar kzlara, ben dnene 215

kadar onlara bakar msnz demiti, sonra bir pencereye tr manm, kalabaln tepesinden geleni grmeye almt, al tn koumlu, sorgulu atlar grmt, ulusun ejderhasnn resmi kazlm arabay, kadife eldivenli elin selm veriim, bi zi yneten bymzn solgun yzn, o suskun, glmsemeyen dudaklarn, ine atsan yere dmez kalabalkta ken disim anszn bulup karan zgn gzleri, uzanan parma, ite u, pencerenin kntsnda duran, daha nce nerede gr dm karana kadar sakn salvermeyin onu, tutuklaym, diye buyurmutu general, hemen yakaladlar beni, kyasya dvdler, kllarnn kabzasyla vurdular, bymzn da ha nce beni nerede grdn itiraf edeyim diye beni frna soktular, ama liman kalesindeki ikence odasnda syledikle rinden baka azndan hibir ey alamadlar, bu doruyu y le bir gvenle, yle yiite yineliyordu ki sonunda bakan ya nldn kabul etmek zorunda kald, ama artk yaplacak bir ey yoktu, nk zavall adamcaz, balangta dmanm deildiyse bile, bunca ikenceden sonra dman kesilmitir bana, ben bu glgeler evinde dolap iekerken, mutlu gn lerimin anas Bendicion Alvarado, sen sakn yanmdan ayrl ma, bak semin koruyuculuundan yoksun kalnca neler geldi bama diye dnrken, o adamcaz da zindanda diri diri rd gitti, bunca gzkamatrc gnler yaamak neye yar yor ki, insan onlar anp avunamadktan sonra, onlarla beslenemedikten, ihtiyarla onlarn desteiyle kazanamadktan sonra, nk ocuka bir abayla belleinin atlaklarm o yu varlanm kt paralaryla ne kadar tkamaya alrsa al sn, eski gnlerin en koyu yas anlar da, en byk mutlu anla r da bir daha gelmemecesine szmt atlaklardan, u dok san alt yandaki Francisca Linero'nun kim olduunu asla renememe cezasna arptrlmt ite, kendi elyazsyla ya zlm baka bir nottan anlaldna gre, kralieye yarar bir gmme treniyle gmlmesini emretmiti, halkn yar kr ynetmek zorundayd ve ne dediklerini kavrayamad, kimliklerini igdleriyle sezdii birtakm karaltlarla konu216

tuunu sezdirmemek iin hibir ie yaramayan tam on bir gzln masasnn ekmecesine gizlemiti, milli savunma bakanyla grrken korkun braklmhm en nemli tehli kesini kavramt, aksracak olmutu da, bakan ok yaayn generalim, demiti, bir daha aksrmt, bakan, bir daha ok yaayn demiti; ama tam dokuz kere ardarda aksrdktan sonra artk ok yaayn demekten vazgetim, o katlp kalm yz, canekiirken yalar iinde kalan donuk gzleri, yz me srayan salyalar korkuyla gzledim, yanmda susuzlu umu kantlayacak kimse yokken kollarma ylan bu bitkin hayvann dili, aslm bir adamn dili gibi bir kar dar sark mt, kimse yoktu odada, aklma gelen ilk are, bir an nce yazhaneden kamak oldu, ama o, iki aksrk arasnda sert bir buyrukla durdurdu beni, korkaklk etmeyin Tugeneral Rosendo Sacristan, yerinizden kprdamayn, Allah kahret sin, sizin nnzde lecek kadar budala deilim, diye haykr d, doruydu da, lest, atebceklerinin uutuu bir bay gnlkta yzerek, aksra aksra lmn kylarna varmt yi ne de annesi Bendicion Alvarado'nun kendisini koruyaca, kk rtbeli bir askerin nnde aksrk nbetinden lmesi ne asla izin vermeyecei inancna sk sk yaparak, asla ol maz diyordu, alalacama lrm daha iyi, kiiyi onursuz bir lme terkedebilen insanlarla yaamaktansa, ineklerle ya arm daha iyi Allah kahretsin, scak ikolatasn kakla iti i anlalmasn diye, papalk elisiyle Tanr tartmasna giri mekten kanyordu', kstahlar bana acyarak yenilirler kor kusuyla kimseyle domino oynamyordu, kimseyi grmek iste miyordu anac, att her adm kollamasna, yllardr sr d yass ayaklarn artk srmemeye almasna, yllarn utancna karn, tpk o dk diktatrler gibi, kirlenmi onurlaryla dnyay pisletmesinler diye kayalklardaki evde tutsak hayat yaatt szde konuklan gibi yas uurumunun kysndayd, biliyordu, zel avlusunda ifal sularla banyo yapt o uursuz sabah, havuzda uykuya daldnda, tekbana yklenmiti onursuzluunu, seni grmt dnde anac217

, tepemde, gerek hayatn iee durmu badem dallar arasnda akmaktan neredeyse atlayacak austosbceklerini senin yarattn grmt dnde, sarcklarn alacal ses lerini senin fralarnla boyadn grmt ve suyun derin liklerinde i organlarnn koyverdii beklenmedik yelle irkilip uyanmt, yaa anac, boka bulanm havuzda fkeden soluu tkanarak uyanmt, evresinde mercankkleriyle hatmilerin kokulu goncalar yzyordu, portakal aacnn to murcuklar yzyordu, mis kokulu suya general hazretlerinin usulca koyverdii tavan pislii kvamndaki dky grp de akma dnen kaplumbaalar yzyordu, amma i ha, ama general bunakln yol at daha bunun gibi nice rezaletle rin altndan kalkmt, hizmetilerin saysn da olabildiince azaltmt, birileriyle baka tanklarn yannda grme olas ln ortadan kaldrabilmek amacyla, bu ller evinde gn ler, geceler boyu, basma ilal bezler dolayp gezdiini, ac dan bam duvarlara vurduunu, o dayamlmaz baarsndan deliye dndn kimse grmesin; baarsndan yalnz zel doktoruna sz etmiti, bunakln binlerce onulmaz arsn dan biriydi bu yalnzca, biliyordu, daha kara frtna bulutlar gkte grnmeden beynine talar yam gibi oluyordu, ar bastryordu, akaklarndaki mengenenin sktm duyunca, kimseyi ieri sokmayn diye buyururdu, ne nedenle olursa ol sun, kimse girmemeli buraya, mengenenin daha da sktn, kafatasndaki kemiklerin atlayacak hale geldiini hissedin ce, Tanr bile girmesin ieri, diye buyurdu, lsem bile girme yin Allah kahretsin, bir an bile dnmesine izin vermeyen, rahat bir soluk aldrmayan bu korkun ac, yzyllar sren bir umutsuzluk dneminden sonra biterdi, kutlu yamurlar indiinde, o zaman bizi yamna arrd, suskun televizyon ekrannn karsnda yeni domu bebekler gibi taptaze bu lurduk onu, kk yemek sofras hazrd yanbanda, ona rosto, bol yah fasulye, hindistancevizi ezmesi, kzarm muz gtrrdk, o yata birinin azna srmeyecei, ar bir ye mek, ama televizyonda haber programnn arasna aniden so218

kusturulmu filmi ikinci kere izlerken tabana dokunmad bile, yemekler buz gibi oldu, bakanlar kurulunun kendisin den bir ey gizlediklerinin bilincindeydi, ayn kapal devre ya ynda sondan baa oynatldn farketmeden filmi yinelemi lerdi ya, Allah kahretsin dedi, kendisinden ne istediklerini unutmaya alarak, dndmden daha ktyse, imdiye kadar kokusu oktan kard dedi, nne getirilen yemee bakp homurdand, saat on birde, katedralin anlar aldn da, yerinden kalkt, dokunmad yemei kenefe boaltt, yl lardr her gece, hibir ey kaldrmayan midesinden duyduu utanc gizlemek iin yapt gibi, ne zaman bunaklara zg sarsaklkla sama bir davranta bulunsa kendine duyduu burukluu ve kini grkemli yllarn efsaneleriyle geitirmeye altn, artk yalnzca sa saylabileceini, hela duvarlar na general general ok yaa, yaasn damzlk boamz, yaz larn kendisinin yazdn unutmak iin; birka kere boalabilmek amacyla gizlice bir iksir yrttn, bir gecede kere, deiik kadnla yataa girdiini ve bu bunaka tutku nun cezasn fkeyle deil ac gzyalaryla dediini, sifon zincirine aslarak, anacm Bendicion Alvarado, aala be ni hadi, ate sellerinde ruhumu art diye aladn da; anla maz grnmeye almann acsn kibirle tayordu, yatakta yoksunluunu duyduu tek eyin eref deil, ak olduunu bi liyordu, bitiikteki okul kapandktan sonra, eski alkanl yi tirmemek kaygysla sevgili dostum dileri bakannn emrindekilerden daha az s'ska kadnlar seiyordu, tombul, kemik siz kadnlar, buyurun hepsi elinizin altnda generalim, Am sterdam vitrinlerinden, Budapete Film enliklerinden, tal ya Denizinden, gmrkleri denmeden, uaklarla yolland lar; u harika paraya bak, dnyann en gzel kadn, yazha nenin karanlnda bir an retmeni tafrasyla oturuyor, bu kadnlar artistler gibi soyunurlard, lk, bal rengindeki altn gvdelerinde mayolarn ask izleri fotoraf araplar gibi du rurdu sedire uzanrlarken, niformasn karmamakta dire nen koca kzn yanna uzanrlard; onu batan karmak 219

iin btn ekiciliimi kullandm, gelgelelim general bu b yleyici l balk ekiciliine, baskya boyun ememi, peki ocuum, demiti, git rahibe ol sen, sonradan tembellik etti ine piman olmu, akam saat sekizi vurduunda, klann ba amarcsn peneleriyle kavrad gibi tekneye bastr mt, kadncaz, korkudan, olmaz generalim diye zrler ileri sryordu, yasaklym, ama general onu dinlemedi, ma salardan birinin stne yzst kerttii gibi, bir kutsal ki tap kahraman evkiyle aband kna, kadncaz acy ta ca nnn kknde duydu, krk gibi soluyordu, eek olmalymsm sen dedi ona ve o ac inlemelerden, dalkavuklarn yazd en cokulu vgleri dinlerken duyduundan ok daha byk bir honutluk duydu, amarc kadna, ocuklarn okutmas iin hayat boyu aylk balanmasn buyurdu, allarda inekle ri beslerken, nice yldan sonra yeniden ark syledi, parlak ocak mehtab, diyordu arksnda, lm aklma bile getirme den, nk hayatnn bu son gecesinde bile anlamsz eyler stne kafa yormaktan alkoyuyordu kendini, sen kararm yolumu aydnlatan ksn, diye arksn sylerken iki kere daha inekleri sayd, sen kutupyldzmsn benim, drt inek ek sikti, konaa dnerken yolda, parmaklklarn stnde uyuklayan tavuklar da sayd, uyuyan kular da sayd kafeslerin s tn rterken, tam krk sekiz tane, giriten grme odasna kadar her yerde ineklerin gn boyunca braktklar fklar atee verdi, ok uzaklarda kalm bir ocukluu anmsad, ilk olarak kendi imgesiyle, ite buzlu, orak tepelerde tirtir titriyor ve annesi Bendicion Alvarado'nun imgesi, p biri kintilerinde, kara sineklerden, bir koun barsaklarn kurtar maya alyor, le yemeinde yiyecekler; yapy bir daha gzden geirip, klar br utan balayarak teker teker sndrerek yeniden kapya vardnda, saat on biri almt, elinde lmbasyla karanlk aynalarda teker teker yansyan on drt generalde kendini grd, mzik odasnda bir aynann arkasma ydm bir inek grd, peki, peki, lmt inek, amma i, muhafzlarn uyuduu blmeye girdi, aynann arka220

snda l bir inek olduunu bildirecekti onlara, yarn sabah erkenden karn dar, unutmayn diye buyurdu, akbabalar dolumasn ieri, lmbasn zemin kattaki yazhanelere uzata rak br yitik inekleri arad, tane; helalara, masalarn alt na, aynalarn arkasna bakt, btn odalar teker teker ara dktan sonra birinci kata kt, ama u anda adm kestiremedii eski bir gelinin pembe ilemeli cibinlii altnda uyuyan bir tavuktan baka bir ey bulamad, yatmadan nce kaak balndan bir kak ald, ana yerine koyduunda, oyukta k k bir kt paras grd, nl air Rub6n Dario'nun do um gn tarihi gibi bir ey yazlyd stnde, Tanr yerini cennet etsin, kd yine drp yerine koydu, dua etmeye balad, gklerde uaklar uurtan, denizlerde gemileri yz dren gksel efendimiz diyordu itenlikle, deniz fenerinin sat yeil gndoumlarnn tez akl tanlarnda, onulmaz bir uykusuzun kocaman ayaklarn sryordu, deniz gitti diye yas tutan rzgrlar duydu, Tanrnn bir sakarl sonucu, bi raz sonra arkadan vurulup kalakalacak bir dnden ykse len enlik mziini dinledi, babo bir inek grd, dokunma dan kesti yolunu, peki hadi bas, yatak odasna dnerken, denizsiz kentin k hevenklerini grd her pencerede, denizin i organlarndan ykselen scak, buulu gizemi iine ekti, denizin bir azdan soluk alndaki gizi, tam yirmi kere hi aralksz bakt denize ve elleri yreklerinde uyuyakalm engin, akl erdirilmez bir insan okyanusunun her gnk son suz kukularm duydu, kendisini en ok sevenlerin aslnda en ok nefret edenler olduklarn bildi, azizlerin mumlaryla ay dnlatldn duydu, douran kadnlarn bahtn amak, canekienlerin yazglarn deitirmek zere adnn arldn da duydu, uyurgezer limuzinin ilk gnlerinde, saydam elik pencerelerin berisindeki dalgn gelin elini, durgun gzleri, hznl dudaklar grenlerin, kendi ansn bir gn nasl y celteceklerini duydu, anasnn ansna ovenlerdi bunlar; iz mesinin amurda brakt izi perdik, avlularmzdan, hk met konann cansz pencerelerinde klar dolatm grd221

mzde, scak gecelerde ona hunhar lmn ilemeyecei ni uurlar yollardk, kimse bizi sevmiyor diye iini ekti gene ral, cansz kuu kadnn, srck boyaycs anac Bendicion Alvarado'mn bir zamanki yatak odasma bakarak, gvde sine tala serpmilerdi, iyi lmler anacm, dedi ona, sana da ok iyi lmler dedi anas, hayasnn lmcl bir buruluuyla lmbay kapya ast, saat tam on ikiydi, ektii acnn kaplad yerden baka boluk yoktu dnyada, yatak odas nn kilidini son kez kilitledi, srgy srd, demiri indirdi, oturanda sidik zorlamasnn dorua varm szsn duydu, grmecilerin ayaklarn keseliberi evde stnden eksik etmedii kaba uha pantolonu, yakasz izgili gmlei ve yatalak ihtiyar terlikleriyle yzst yere uzand, sa kolu bann altnda kvrlmt, hemen uykuya dald, ama ikiyi on gee, bilinci karaya oturunca uyand, frtnann gzyle gelen bayltc, lk tere batmt giysileri, kim var orada diye bar d, uykusunda biri, baka bir adla seslenmiti emindi, Nicador, bir daha Nicador demiti, kol demirlerini bile indirme den odaya girebilen biri, can ekti mi duvarlardan geebili yor, ite o za'man kadm grd, grdnz lmd general hazretleri, sizin lmnz; stnde bir tvbekar abas, elin de uzun sapl bir kanca, kafatasndan mezarlk otlan fkr m, kemiklerinin atlaklarmdansa yeryz iekleri, gzleri etsiz gz ukurlarndan rkek ve epeski bakyor, onu tepe den trnaa sznce, kendisine Nicador Nicador diye onun seslendiini ayrdetti, lm annda biz btn insanlar bu ad la arr lm, hayr lm, diyerek diretti, daha zaman gel memiti, su yorumcularnn anaklarnda grld gibi uy kusunda, yazhanesinin karanlndayken gelecekti lm, ha yr general, dedi lm, ite burada, byle yalmayak, stnde dilenci giysileriyle olacak bu i, ama sonradan ly bulan lar, cesedi, stnde ayak niformas, sol topuunda altn mahmuzuyla yazhanede bulduklarn syleyeceklerdi bilici rahibelerini yalanc karmamak kaygsyla, evet en istemedi i anda gelip atmt lm, bunca yllk ksr dlerden son222

ra tam insanolunun aslnda yaamadn kavramaya balad anda, insanolu yaamyor Allah kahretsin, atlatyor, gei riyor; en geni, en yararl hayatlarn bile yalnzca yaamay renme snrna kadar dayandn ok ge reniyoruz, kendisinde sevme yetisinin olmadn suskun avularnn gi zeminden renmiti, iskambillerin zlmeyen ifrelerin den ve bu rezilce yazgy, korkun ynetme tutkusunu dur makszn besleyerek dengelemeye almt, kendi mezhebi nin kurban olmutu, sonsuz alevlerde yaklp kl edilmiti, yanlglarla, sularla beslenmiti, namussuzlukta, onursuzluk ta ba ekmiti ve bu gz dnm aln, kaltmsal korku larn altetmeye alrken tek amac, elindeki kk cam misketi sonsuza kadar koruyabilmekti, bunun sonsuzlara ka dar uzayp gidecek, itah doyumuyla krklenen sonsuz bir tutku olduunu kavramadan; ta balardan beri kendisini, ya ranmak iin kandrdklarn biliyordu general hazretleri, yal taklanarak parsa topladklarm da, yolunu sevin lklanyla, yandan ok yaam bakan babamzn mr sonsuz ol sun naralaryla kesen kalabalklara silh zoruyla adam topla dklarn da; gelgeldim bu yalanlarla ve grkemin getirdii baka zavalllklarla geinip gitmeyi renmiti, saysz yllar nn sonunda, yalann kukudan daha elverili, aktan daha ya rarl, dorudan daha kalc olduuna ve kendisinin ynetme yetkisi olmakszn ulusu ynetiine, yceltilecek yan yokken yceltiliine, yetkeden yoksunken sz geiriine, bu rezilce yalanlara hi amadan almt, sonbaharnn sar yaprakla rna bakarken, gcnn tmn asla kullanmadn, hayat hep ters yznden grmeye, gerein grntleriyle bezeli bir kilimde atklarla zglerin iplerini dzeltmeye hkm giydiini kavramt, en son anda bile, yaanlacak asl haya tn bir gsteri olduundan habersizdi, biz yoksul insanlarn sahici yznden grdmz, saysz acl yllarmzn sar yapraklaryla, uucu anlk mutluluklarmzla dolu sizin olma yan o hayat, ak geri lm tohumlaryla ryp bozulmu tu ama hayat tepeden trnaa akt generalim, siz bir tren 223

penceresinden bakan hznl, silik bir grntydnz yalnz ca, suskun dudaklarn titreyii gibi bir eydiniz, kim olduu, ne olduu bilinmedik, yazgdan yoksun bir ihtiyarn, kadife eldiveninin sallanydnz, kimbilir belki de bizim dlerimi zin rn bir grntydnz, hayatn asl yzn bilmeyen gln bir zorba, bizse sizin kanl canl ve geici olduunu aklnza bile getirmekten rktnz hayat doyumsuz bir tutkuyla seviyorduk, yle olduunu bilerek generalim, baka s yoktu ki, nk bizler kim olduumuzu biliyorduk; oysa o hi bilemedi, lmn kamsyla kklerinden biilmi ihtiyar bir l olarak kald usulca szlayan hayasyla, sonbaharnda, Son donmu yapraklarn karanlk hrtlarnda unutu gere ine, slaya uuyordu, lnn rm cppesinden duyduu korkuya sk sk tutunarak, lm haberini alp sokaklara fr layan, neeli trkler gran, kalabalklarn grltlerine ya banc, kurtulu ezgilerine, enlik fieklerine, zafer anlarna yabanc, kutlu haber, btn dnyaya bildiriliyordu; sonsuzun bitmeyen sresi dolmutu artk. SON

224