FALI BTKLER KTABI

Hazrlayan : Avni ALKAN Copyright 2003

NSZ
nemli hastalklarn tedavisi mutlaka uzman doktorlar tarafndan uygulanmaldr, ama her ufak tefek rahatszlkta da kiinin hemen doktor kontrolne girmesi gerekmeyebilir. ifal bitkiler kitab size bu konuda yardmc olacaktr. Size bitkileri tantacak, etkinlik biimleri hakknda bilgilendirecek ve bitkileri doadan kendi ellerinizle toplayp kurutmaya sizi davet edecektir. Bu arada da sk sk, ifal bitki aylar ile kiinin kendini tedavi edebilmesinin ayrntlar ve snrlar hakknda sizleri uyaracaktr. Bitki aylar ve tentrleri etkili ve zararsz ilalardr. Ama nemli hastalklarda ancak, bir uzmann uygulad tedaviye elik edebilir veya onu destekleyebilir. ifal bitkilerle ilgilenmek isteyen kiinin, bitkinin yaps, organlar ve bu organlarn ilevleri hakknda baz temel bilgilere sahip olmas gerekir. Bir bitkinin eitli organlar, birbirine benzemeyen eitli etken maddeler ierir. ifal bitkilerle tedavi alannda bu organlar, bitkisel droglar olarak tanmlanr. Yaygnlkla kullanlan organ, glikozitler ve alkaloitler ieren yapraklardr. Kk ve yapraklar arasnda tama ilevi stlenen bir yol olarak da tanmlanabilecek saplar ise genellikle kullanlmaz, ama bu kural baz bitkilerde deiebilir. Yani, baz bitkilerin saplar da etken madde ierebilir. Ayn biimde, baz aalarn kabuklar da etken madde asndan zengindir. Yeraltndaki, adeta depo grevi stlenen srgnler, biimlerine gre, kksap, yumru, kk veya soan adlar ile tanmlanr. Kkler, topraktan emdikleri su ve madensel tuzlar yapraklara gnderirler. Genellikle eker, bazen vitaminler ve alkaloitler depolarlar. iek ve meyve, bitkinin soyunun devamnn salanmas grevini stlenmilerdir. Genellikle ierdikleri etkin maddeler nedeniyle, ifal bitkilerle tedavi alannda nemli yere sahiptirler. Toplanmayan iek meyve oluturur. Bitki tohumu, bitkinin gelime aamasnda gerekli olan etken maddelerin zn ieren bir depodur. ieksiz bodur bitkiler ise, iek tozu (polen) benzeri, sarms tozlar retirler. Okuyucuya bu kitapta, hibir yan etki yapc veya zehirleyici madde iermeyen, genellikle tannan ifal bitkiler ve onlarn tedavi edici zellikleri tantlmaya allacaktr. Bu kitab okuyarak, kendiniz iin yararl olacana inandnz reeteleri gnl rahatl iinde uygulayabilirsiniz. Bazen olumlu sonu alamamanz da sz konusu olabilir. Ama, nerilen reeteleri uygun biimde ve dozajlarda uyguladnzda, kt bir sonula karlamayacanza kesinlikle inanabilirsiniz. Deerli okuyucular, ifal bitkilerin tedavi edici gcne inanabilir ve hatta onlarla baarl sonular elde etmi de olabilirsiniz. Ama salnza gerekten deer veriyorsanz, zellikle, nemli sonulara yol aabilecek hastalklarda doktora grnmeyi ihmal etmeyiniz! Basit bir rahatszlk sandnz belirtiler, yaamsal nemde bir hastaln n belirtileri olabilir!... Hastalklarn tehisi ve tedavisi yalnzca uzman tp doktorlarnca gerekletirilebilir !... Ltfen bu konuyu gzard etmeyiniz ! ifal bitkilerin tedavi edici gcnden, basit rahatszlklarnz geitirmek iin yararlann. nemli hastalklarn tbbi tedavisi srasnda da, doktorunuzun onayn almak kaydyla, bu tedaviye ifal bitkilerle destek verebilirsiniz. Ama, ok iyi tanmadnz bitkilerle kendinizi tedavi etmeye hibir zaman kalkmaynz! Doada her hastala are olabilecek pek ok sayda ifal bitki vardr; ama bu bitkileri gereince kullanabilmek iin bilimsel eitime de kesinlikle gerek vardr!

Salkl, mutlu ve uzun mrler geirmeniz dileiyle

A................................................................................................................................................................ 1 B ................................................................................................................................................................ 7 C.............................................................................................................................................................. 10 .............................................................................................................................................................. 11 D.............................................................................................................................................................. 15 E .............................................................................................................................................................. 18 F .............................................................................................................................................................. 20 G ............................................................................................................................................................. 22 H ............................................................................................................................................................. 24 I ............................................................................................................................................................... 27 ............................................................................................................................................................... 28 K ............................................................................................................................................................. 29 L .............................................................................................................................................................. 40 M............................................................................................................................................................. 42 N.............................................................................................................................................................. 47 O ............................................................................................................................................................. 49 ............................................................................................................................................................. 50 P .............................................................................................................................................................. 51 R.............................................................................................................................................................. 53 S .............................................................................................................................................................. 54 .............................................................................................................................................................. 58 T .............................................................................................................................................................. 60 U.............................................................................................................................................................. 62 .............................................................................................................................................................. 63 V.............................................................................................................................................................. 64 Y.............................................................................................................................................................. 65 Z .............................................................................................................................................................. 67

A
Abdestbozanotu (pimpinella saxisfrage) : Glgillerden; siyah ve yeil boya kartlan bir bitkidir. Rutubetli yerlerde yetiir. Boyu 70 santimetre kadardr. Kk akcdr. Faydas : Mideyi kuvvetlendirir. Gs arlarn dindirir. Atei drr. Bomaca, ksrk ve ba arlarn keser. Vcuda dinlik verir. Balgam ve ter sker. Burun kanamalarn keser. Bademcik ilerini indirir. Mide yanmas ve barsak gazlarn giderir. bann olgunlamasna yardm eder. Acaa (kuvasya aac) : Sedefotugillerden; 2-3 metre boyunda kk bir bitkidir. nce kabuklarnn zerinde sar benekler vardr. iekleri krmzdr. Scak lkelerde yetiir. Bu lkelerde ac aa kabuklarndan yaplan kaplardan su ienlerin kuvvetleneceine inanlr. Hekimlikte ; kk, kabuu ve odunu kullanlr. Etkili maddesi "Quassine"dir. ok acdr. Faydas : tah aar, hazm kolaylatrr. Atei drr. Tkrk ifrazatn arttrr. Mide, barsak, karacier ve bbreklerin almasn dzenler. Bbrek sanclarn keser, talarn drlmesine yardmc olur. Barsak kurtlarn dker. Kanamalar durdurur. Haarat karc olarak da kullanlr. Fazla kullanlacak olursa; ba dnmesi, mide bulants ve kusma yapar. Acbakla (termiye) : Baklagillerden; otsu bir bitkidir. Ac taneleri kullanlr. Faydas : Besleyicidir. drar sktrr ve idrar yollarn temizler. Bbrek iltihabn giderir. Bbrek ta ve kumlarnn drlmesine yardmc olur. Ba arlarn dindidir. Romatizma, lumbago ve siyatik arlarn keser. Albmin miktarn drr. Vcutta biriken tuzu atar. Acidem (gzidemi) : Zambakgillerden; sonbahar aylarnda iek aan, mor renkli, zehirli bir bitkidir. Rutubetli yerlerde yetiir. Hekimlikte haricen kullanlr. Faydas : Romatizma ve nikris tedavisinde kullanlr. Ancak zehirli olduundan dikkatli olmak gerekir. Adaay (salvia officinalis) : Ballbabagillerden; zellikle Akdeniz blgesinde yetien trl bir bitkidir. Menekeye benzeyen iekleri haziran, temmuz aylarnda aar. Yapraklar uzun, kenarlar trtll, beyazms yeil renktedir. Hafif kafuru kokusu vardr. iek at zaman toplanp, kurutulur. Faydas : Mide va barsak gazlarn giderir. Mide bulantsn keser. Hazm sisteminin dzenli almasn salar. Boaz, bademcik ve dieti iltihaplarn giderir. Gs yumuatr. Astmdaki skntlar geirir. drar ve ter sktrr. Banyo suyuna katlp ykanlrsa; zindelik verir. Gnde, 3 kahve fincanndan fazla iilmemelidir. Adamotu (kpekotu) : Patlcangillerden; geni yaprakl, fena kokulu bir bitkidir. Kk, insan eklini andrr. Bilhassa Antalya evresinde yetiir. eriinde "Hyoscyamine", "Hyoseine" ve "Atropine" vardr. Faydas : ehvet artrcdr. Adasoan (scille) : Zambakgillerden, bir eit bitkidir. Yapraklar uzun erit eklindedir. iekleri; yeil ve beyaz damarldr. 2 kilogram kadar olan soan ksm, yapraklarnn altndadr. Ac ve zehirlidir. 7,5 gram adasoan ldrebilir. eriinde "Scillarena glikozidi" vardr. Tazeyken kullanlmaz. Aksi halde zehirlenme ve kusmalara yol aar. Soann etli olan orta ksm dilimlenerek kurutulur. Sonra dvlp toz haline getirilir. Ev ilalarnda ok dikkatli kullanlmas gerekir.

Faydas : drar sktrr. Kalp hastalarnda vcuda biriken suyu boaltr. Azotemi'yi azaltr. Bbrek hastalarnn kullanmamas gerekir. Uzun sre kullanlacak olursa "Albminri" yapar. Aakavunu (utru) : Turungillerden; yapraklar mavimsi pembe bir aatr. Meyvesi; buruuk kabuklu iri limona benzer. Faydas : Ferahlatc, serinletici ve kabzlk gidericidir. Ahlat (yaban armudu) : Glgillerden; kendi kendine yetien ve zerine armut alanan bir aatr. Yemii iyice olgunlatktan sonra yenir. Faydas : Meyveleri, ishal keser. Zehirli hayvan sokmalarnda da filizleri dvlp, konur. Ahududu (aailei) : Glgillerden; brtlen gibi al halinde, dikenli bir bitkidir. Kmeler halindedir. Kendiliinden yetiir. Meyvesi duta benzer. Sarmtrak krmz portakal renginde, sulu ve gzel kokuludur. Meyvesi toplanp, kurutulur. Reel, urup ve likr yaplr. Meyve olarak da yenir. Faydas : Kan temizler, vcutta biriken zehirli maddelerin atlmasn salar. Terletir ve idrar sktrr. Kabzl giderir. Vcuda dinlik verir. Romatizma, mafsal kirelenmesi, nikris, boaz, bademcik ve gz iltihaplarnda kullanlr. Kanszlk ve veremde ok iyi bir gdadr. Ate'i drr. re ve eker hastalarna da faydaldr. Mide lseri olanlarn kullanmamalar gerekir. Akasya (salkmaac) : Baklagillerden; bir eit ss ve glge aacdr. Salkm iekli ve kk yaprakldr. iekleri gzel kokar. iekleri kullanlr. Faydas : Nefes darln giderir. Astmn ikayetlerini giderir. Akdiken (geyikdikeni) : Cehrigiller familyasndan; 3-5 metre boyunda bir bitkidir. Meyveleri; siyah ve etkilidir. Hekimlikte; meyvelerinden yaplan urup "Sirop de Nerprun" kullanlr. Ev ilalarnda; kk ve kabuklarndan yararlanlr. Faydas : 20 tane meyve yenecek olursa, iddetli mshil tesiri gsterir ve kabzl giderir. Kantlar da keser. Ancak, belirtilen miktardan fazla kullanlmamaldr. Aksi halde, iddetli karn arlarna sebep olur. Akhuaac (kaynaac) : Kayngillerden; nemli topraklarda yetien bir aatr. Meyveleri kktr. Yapraklar ilkbahar aylarnda toplanp kurutulur. Faydas : drar sktrr. Vcutta biriken suyu boaltr. Bbreklerin dzenli almasn salar. imanlamay nler. Romatizma arlarn dinlendirir. Ayak kokularn keser. Salar grletirir, kepekleri yok eder. Cilt hastalklarn tedavi eder. Kalp kifayetsizliinin sebep olduu idrar tutukluunu giderir. Vcutta biriken tuzu atar. remi ve albminde faydaldr. Al (ekimumula) : Glgillerden; krlarda yabani olarak yetien bir aatr. Meyveleri; kk mumulaya benzer, krmz renklidir. Tad mayhotur. Hekimlikte meyvesi kullanlr. Faydas : Asabi arpntlar giderir. Sinir bozukluunu geirir. Yksek tansiyonu drr. Aritmide kullanlr. Uykusuzluu giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Damar sertlii ve gs nezlesinde faydaldr. Altnbaakotu (solidago officinalis) : drar tutukluu, albmin, nefrit, remi ve sistit tedavisinde kullanlan bir eit bitkidir. Faydas : Asabi arpntlar giderir. Sinir bozukluunu geirir. Yksek tansiyonu drr. Aritmide kullanlr. Uykusuzluu giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Damar sertlii ve gs nezlesinde faydaldr.

Altnkk (ipeka) : Gney Amerika'da yetien bir bitkidir. Faydas : Az miktarda kullanld takdirde tatlandrcdr. Yksek dozlarda kullanlrsa kusturur, ishal yapar. Mzmin bronitte ifrazat artrr. Amberkabuu (croton elutheria) : Antil adalarnda yetien "liquidamber/sla aac" denilen aacn kabuudur. Kabuklarn d kahverengiye yakn gri; ii ise sardr. Yand zaman ho bir koku verir. Faydas : Dizanteri ve ishali keser. Hazm bozukluklarn giderir. Kanszlkta faydaldr. Anne stn artrr. Amberbaris (kadntuzluu) : Yabani, al eklinde, sar iekli bir aatr. Kk acdr. Yapraklar ve yemii tatldr. Seyrek ormanlarda bulunur. Boyu 2-3 metre arasndadr. Meyvelerinde bol miktarda C vitamini vardr. Meyveleri, kabuklar ve kk kullanlr. Faydas : Karacier ve safra kesesi hastalklarn iyiletirir. Atei drr. Hazm bozukluklarn giderir. Barsak iltihaplarn tedavi eder. ksr keser. Mideyi kuvvetlendirir. tah aar. Az yaralarn iyiletirir. Kan dolamn dzenler. Yksek tansiyonu drr. Siyatik, romatizma ve eklem arlarn giderir. Anason (anis) : Vatan Asya'dr. Maydanozgillerden; yarm metre kadar ykseklikte bir bitkidir. Yapraklar yuvarlak ve bbrek eklindedir. iekleri beyazdr; meyveleri kktr. Meyvelerinde "Anethol" vardr. Kokucu ve yakc lezzettedir. Temmuz ve austos aylarnda toplanr. Faydas : Hazm kolaylatrr. tahszl ve yemeklere kar duyulan tiksintiyi giderir. Mide ve barsak gazlarn sktrr. drar artrr. Kusmalar ve ishali keser. Ayba kanamalarnn dzenli olmasn salar. Ancak, ayba kanamalar ve hamilelik dneminde kullanlmaz. Anne stn artrr. Sinirleri yattrr. Migren arlarn keser. Beyin yorgunluunu giderir. Uyku verir. Kalbi kuvvetlendirir. Kan dolamnn dzenli olmasn salar. Cinsel arzular kamlar. Astm, nefes darl ve bronitte grlen ikayetleri giderir. ksr keser. Yallarda meme sarkmasn nler. Fazla miktarda kullanld zaman uyuukluk verir. Andzotu (atgz) : Bileikgillerden; nemli yerlerde yetien, 1 metre kadar sap olan, bir eit ottur. Yapraklar byk, yumuak ve yuvarlaktr. iekleri sar renkte olup, ac ve kokuludur. Kk kalndr. Meyveleri kk fstk kozalana benzer. Faydas : Mideyi kuvvetlendirir. Balgam sker. Mikroplar ldrr. Vcutta biriken tuzu atar. remi, nefrit, sistit, idrar yollar hastalkarnda faydaldr. Nefes darln giderir. Karacier hastalklarn tedavi eder. Kantlar keser. Fazla kullanld zaman mide bulants yapar. Antep fst (am fst) : Antepfstgiller familyasndandr; Gaziantep havalisinde yetitirilen, 5-10 metre yksekliinde bir aa ve bunun meyvesidir. eriinde sabit ya, sakkaroz ve proteinli maddeler vardr. Faydas : Vcudun gelimesini salar. Bedeni ve zihni gc arttrr. Cinsel istekleri kamlar. Bbrek ve safra kesesi arlarn hafifletir. Gs yumuatr, ksrk sktrr. Ararot (maranta niastas) : Scak iklimlerde yetien "Maranta" adl kamtan veya ona benzer baka bitkilerin kklerinden karlan beyaz bir tozdur. Niastadan daha incedir. Kokusu ve tad yoktur. Faydas : ocuk mamas yapmakta kullanlr. St ocuklarna ve nekahat dnemi hastalarna verilir. Hastalklardan sonra grlen halsizlikleri giderir. Ard (ephel) : Kozalakllardan 2-5 metre boyunda bir aatr. Yapraklar ince, uzun, sivri ve gzel kokuludur. Meyveleri; siyah, parlak kozalak eklindedir. Bunlara ard tohumu da denilir. Kasm ve aralk aylarnda toplanp kurutulur. Bir ok tr vardr. Faydas : Kandaki eker miktarn drr. Pankreasn normal almasn salar. Nekahat devresinin abuk atlatlmasnda yardmc olur. Vcuda dinlik verir. Bbrekleri, mesaneyi ve idrar yollarn temizler. Ter ve idrar

sktrr. Vcutta biriken suyu boaltr. Souk algnl, romatizma, damar sertlii ve nikriste de faydaldr. Kadnlarda grlen beyaz aknty keser. Ayba arlarn dindirir. Bbreklerinde iltihap olanlar kullanamaz. Tavsiye edilen miktar da amamaldr. Ardkatran aac (katran ardc) : 1 metre kadar ykseklikte; yuvarlak krmz meyveleri olan bir aatr. Meyveleri ard meyvelerinden daha byktr. Odunun kapal ocaklarda yaklmasndan (Kuru distilasyon) ardkatran denilen bir madde karlr. Faydas : Kadya; ergenlik, egzama, sakran, kellik, uyuz ve sedef hastalnda kullanlr. Armut (pirus communis) : Glgillerden; iekleri beyaz bir aacn meyvesidir. Armut; suluca yumuak tatl ve kk ekirdeklidir. Rengi sar ile yeil arasnda deiir. Ankara, Mustabey, engel, Kumla, Bey olmak zere birok eidi vardr. Faydas : Bbreklerin dzenli almasn salar. drar bollatrr. Bbrek kum ve talarnn dklmesine yardm eder. Yksek tansiyonu drr. Kan temizler btn salg bezlerinin normal almasn salar. Kanszl giderir, kabzl nler. Sinirleri yattrr. Zihni yorgunluu giderir. Susuzluu keser. Tkrk ifrazatn artrr. Hamilelerin kusmalarn azaltr. Hazmszl giderir. Mafsal kirelenmesi, nikris ve romatizmada faydaldr. eker hastalar da yiyebilir. Midesi zayf olanlarn kompostosunu imeleri tavsiye edilir. Yemeklerden nce yenecek olursa daha faydal olur. Arpa (hordeum vulgare) : Budaygillerden; taneleri ekmek ve bira yapmakta kullanlan bir bitkidir. Hayvan yemi olarak da verilir. Niastas boldur. Kavrulup kahveye de kartrlr. Faydas : drar sktrr. Mesane ve idrar yollarndaki iltihaplar temizler. Bbrek ve kum talarnn dklmesine yardm eder. Prostat bymesini nler. Asabi kusmalar durdurur. Boaz ve yarmba arlarn dindirir. Dil iltihaplarn giderir. Temriye ve mayaslda haricen kullanlr. Aslanaz (kurtaz) : Aslanazgiller familyasndan; trl renkte, gzel bir bitkidir. Kokusuzdur. Daha ziyade ss bitkisi olarak kullanlr. Faydas : Balgam sktrr. Bronit'te rahatlk verir. Aslanya (leontopidium alpinium) : Bileikgiller familyasndan; Alp dalarnn yksek tepelerindeki kireli topraklarda yetien bir bitkidir. iekleri yldz eklindedir. Austos aynda toplanp kurutulur. Faydas : ocuklarda grlen ishalleri keser. Aslandii (karahindiba) : Bileikgiller familyasndan; yol kenarnda, ayr ve hendeklerde yetien bir eit bitkidir. Yapraklar rozet eklindedir. iekleri sardr. Taze yapraklar salata olarak da yenilebilir. Kknde; Torexacin, levulin, inulin ve eker vardr. Yapraklar ilkbahar; kkleri ise, sonbahar aylarnda toplanp, kurutulur. Faydas : drar sktrr. Mesane ve kalnbarsak iltihaplarn giderir. Gs yumuatr, ksr keser. Balgaml ishalleri keser. Karacier ikinliini indirir. Bbrek ve safra talarn drr. Sarlkta faydaldr. Anne stn artrr. Taze srgnleri krld zaman akan st de dileri temizler. tlen kk, kahveye katlr. Aslankuyruu (yerprasas) : Ballbabagillerden; bir eit bitkidir. Faydas : Atei drr ve terletir. Vcuda rahatlk verir.

Aslanpenesi (alchemila vulgaris) : Glgillerden; ayrlarda, ormanlarda yetien ve trl eitleri olan bir yabani bitkidir. 5-7 paral olan yapraklar byktr. Kk genitir. iekleri; ufak yldz eklinde olup, yeilimtraktr. Mart-Temmuz aylar arasnda toplanp, kurutulur. Faydas : Ate drr. Vcuda kuvvet verir. Yarmba arlarn keser. Anne stn artrr. Asma (vitis) : Asmagiller familyasndan trmanc, uzun mrl, aas bir bitkidir. Mays-Haziran aylar arasnda iek aar. Gvdesi zerindeki kabuklar zamanla esmerleip eritler halinde dklr. iekleri kk, yeilimsi renktedir. Yapraklarnn taban ksm kalp eklindedir. Kenarlar dili ve ucu sivridir. st yzleri tysz, alt yzleri ise tyldr. Meyvelerine zm denir. Kuru veya ya olarak yenir. Faydas : Yapraklar ile yaplan ilalar kanamay durdurur. Vcuda kuvvet verir. Sarl keser. shali durdurur. Atkestanesi (hindkestanesi) : Atkestanegiller familyasndan; ss olarak yetitirilen iri bir glge aacdr. NisanTemmuz aylarnda iek aar. Meyveleri kestaneye benzer. inde niasta, saponin ve ya vardr. Faydas : Kabuklarndan yaplan ilalar atei drr. Vcuda kuvvet verir. Tohumlar ise romatizma ve mafsal arlarn giderir. Varis flebit ve basur memelerinin tedavisinde ve deri atlaklarn gidermekte kullanlr. Atkuyruu (zemberekotu) : Atkuyruugillerden; kk sap mrl olan, nemli yerlerde yetien bir bitkidir. Faydas : drar tutukluunu giderir. drar artrr. Bbrek talarnn drlmesinde yardmc olur. drar torbasndaki iltihab giderir. Kan iemeyi keser. Albmin miktarn drr. Zatlcenp ve karacier hastalklarnn tedavisinde kullanlr. Nikris ve romatizmann ikayetlerini giderir. Tavsiye edilen miktardan fazla kullanlmamaldr. Ayiei (gndnd) : Bileikgillerden; byk iekli bir bitkidir. iekleri tabak eklindedir. Rengi sardr. Tohumlarndan ya karlr. Faydas : Ya, damar sertliini giderir. Kurdeen'in sebep olduu kantlar giderir. Esans verem tedavisinde kullanlr. Kolestrol miktarn drr. Cinsel arzular kamlar. Bedeni ve zihni yorgunluu giderir. Kalp, sinir hastalklar ve iktidarszl nler. Ayzm (itzm) : Fundagillerden; kk taneler halinde krmz renkli yemileri olan, tyl bir bitkidir.1-3 metre yksekliindedir. Her mevsimde yapraklar vardr. Makilerde bulunur. Dallar krmzmtrak kahverengidir. Yapraklar imir yapraklarna benzer. inde Hydrochinone vardr. Sonbahar aylarnda toplanp kurutulur. iekleri pembe salkmlar halindedir. Ev ilalarnda yapraklar kullanlr. Faydas : Kuvvet verir. shali keser. drar yollarn temizler. drar sktrr. Atei drr. drar yollarndaki talarn dmesine yardm eder. Prostat bymesinden kaynaklanan ikayetleri giderir. Aylandz (kokaraa) : Sedefotugillerden; bir eit ss aacdr. iekleri uzun salkm eklindedir. Kokusu keskindir. Meyveleri sonbaharda dklmeden nce kzarr. Faydas : Barsak solucanlarn drr. Aynsefa (gecesefas) : Bileikgillerden iekleri gzel, sar renkli bir bitkidir. Faydas : drar sktrr. Terletir. Ayba kann sktrr ve ayba kanamalarnn normal olmasn salar. tah arttrr. Nikris ve sracada da faydaldr. Ayrkotu (ayrkkk) : Budaygillerden yabani bir bitkidir. Sarmtrak beyaz renkteki kk kullanlr. lkbahar ve sonbahar aylarnda toplanp, kurutulur. Mekkeayr denilen eidi de, ayrkotunun zelliklerini tar. Domuz ayr ise, zararldr.

Faydas : drar sktrr. Bbrek ve mesane talarnn drlmesinde yardmc olur. Buralardaki iltihaplar da giderir. Albmini atar. Nefrit ve nikriste de faydaldr. Ayva (sefercel) : Glgillerden iekleri iri ve pembe renkli; yapraklarnn alt tyl, orta ykseklikteki bir aacn meyvesidir. Ayva; limondan byk, sar renkte, tyl, mayho, dokusu serte ve ufak ekirdekli bir meyvedir. Vitamini boldur. i yenilmesi tavsiye edilmez. Komposto veya jle yaplarak veya klde piirildikten sonra yenmesi uygundur. Faydas : shal ve dizanteriyi keser. Mide ve barsaklar kuvvetlendirir. nce barsak iltihabn giderir. Kan temizler. Karacier tembelliini giderir. Safra akn salar. arpnty dindirir. Kadnlarda grlen beyaz aknty keser. Bronit, mzmin ksrk ve veremde faydaldr. Azdan su gelmesini ve kan kusmay nler. Vcudun gelimesine yardm eder. Merhem yaplarak kullanld takdirde; el ayak ve meme ucu atlaklarn, yz ve boyun krklklarn giderir. Egzama kantlarn ve basur memelerinin dourduu ikayetleri giderir. Kabzlk ekenler ve tansiyonu yksek olanlar yememelidir.

B
Badem (prunus amygdalus) : Glgillerden bir eit aacn yemiidir. Meyvesi ancak ala halindeyken yenir. Olgunlatktan sonra, sert kabukla kapl olan ii yenir. Hekimlikte kullanlan ksm da burasdr. Balca 2 eidi vardr. - Acbadem - Tatlbadem Faydas : Badem, bedeni ve zihni yorgunluu giderir. Hamilelerin zayf dmemesini salar. Stle iilirse mideyi kuvvetlendirir. Kabzl giderir. Nekahat devresini ksaltr. Bbrek mesane ve tenasl yollarndaki iltihaplar giderir. Ba ars, karacier ve bbrek arlarn hafifletir. Bronit, boaz ars, anjin, boaz yanmas ve akcier hastalklarnda faydaldr. Bademya kabzl giderir. Egzama ve kantlarn verdii rahatszlklar azaltr. Bbrek ve mesane talarnn drlmesine yardm eder. Kulak arlarn dindirir. Yumurtayla kartrlp da, basur memelerine srlecek olursa, ar ve yanmalar giderir. Bakla (ful) : Baklagillerden hazm kolay ve besleyici bir bitkidir. Ev ilalarnda iekleri kullanlr. Bir eidi olan acbakla ise, ac ve otsu bir bitkidir. Faydas : drar yollarn temizler. Bbrek arlarn dindirir. Bbrek iltihaplarn giderir. Bbrek kum ve talarnn drlmesine yardmc olur. Lumbago, romatizma, siyatik ve dolama ikayetlerini giderir. Baldran (auotu) : Maydanozgillerden nemli yerlerde yetien 1-2 metre boyunda zehirli bir bitkidir. Gvdesi kalndr. Saplarnn alt ksm erguvani renktedir. Yepraklar byk, iekleri yayvan ve kktr. Terkibinde coniine vardr. Byk baldran ve kk baldran olmak zere 2 eidi vardr. Ev ilalarnda kullanlmaz. Faydas : Hekimlikte ar giderici ve spazm giderici olarak, siyatik, tetanoz, epilepsi, trilemnius nevraljisi ve kore hastalnn tedavisinde kullanlr. Baldrkara (fujer) : Ereltiotugillerden; nemli yerlerde yetien otsu bir bitkidir. Yapraklar at yelesini andrr. Yurdumuzun hemen hemen her yerinde yetiir. Faydas : Grip ve soukalgnlnda hastay rahatlatr. Balgam sktrr. Mide arlarn keser. Bbrek kumlarnn dklmesini salar. Derideki ilikleri indirir. Sa dklmesini nler. Ayba kanamalarnn dzenli olmasn salar. Dier ilalara da tat verici olarak kullanlr. Balkotu (habllhilal) : Cava'da ve Malabar'da yetien ve zehirli meyvesiyle balklar sersemleterek yakalamaya yarayan zehirli bir bitkidir. 50 santim boyundadr. Dallar yeil ve tyldr. la olarak yaprak ve iekleri kullanr. Faydas : Terletir, idrar sktrr. Vcudu rahatlatr. Had bronit ve nezlede, btn bulac hastalklarda kullanlr. Ballbaba (laminum) : Ballbabagiller familyasndan bir eit bitkidir. Benekli ballbaba ve arlarn ok sevdii ak ballbaba gibi trleri vardr. Faydas : Kabakulak, mayasl ve kanl basurda faydaldr.

Bamya (hibiscus esculentus) : Ebegmecigiller familyasndan; yapraklar asma yaprana benzeyen, meyvesi be blmeli, tohumlar yuvarlak ve yeilimtrak gri renkte, sebze olarak yenen bir bitkidir. Amasya, Balkesir bamyas gibi eitleri vardr. Faydas : Kabzl giderir. Mide ve barsaklarn dzenli almasn salar. Banotu (konca) : Patlcangiller familyasndan; yol kenarlarnda, glgelik yerlerde yetien, 80 santimetre kadar boyunda uyuturucu ve zehirli bir bitkidir. Ak yeil renktedir. Her tarafnda beyaz, uzun tyler vardr. iekleri sarmtrak, krmzms mor renktedir. Meyvesinin iinde yzlerce tohumu vardr. Ev ilalarnda kullanlmas tavsiye edilmez. Faydas : Teskin edicidir. Titreme ve arpnty giderir. Uykuyu karr. Keyif verir. Beyin hastalklar, kore hastal ve nikriste faydaldr. Basurotu (kkkrlangotu) : Dnieigiller familyasndan; ilkbaharda allklar arasnda yetien kk bir bitkidir. Yapraklar paraldr. Yeilimtraktr. Yumrular yapraklarnn arasndadr. Kk kktr. iekleri altn sars rengindedir. Sabahlar aar, akamlar kapanrlar. Ev ilalarnda kkleri kullanlr. Faydas : Basur memelerinden doan ikayetleri giderirler. Behmen (kavzakk) : Turp'a benzer, otsu bir bitkidir. 20 Ocak ile 20 ubat arasnda iek aar. ieinin rengine gre kzlbehmen ve akbehmen adnda iki tr vardr. Faydas : Basur memelerinden doan ikayetleri giderir. Bergamot (citrus bergamia) : Sedefotugiller familyasndan bir eit narenciye trdr. Meyvesinin kabuklarndan gzel kokulu bir esans yaplr. Dallar seyrek ve ksa dikenlidir. Meyvesi armut eklinde, sarmtrak yeil veya altn sars rengindedir. 8-10 dilimi vardr. Bergamot meyvasndan karlan esans yeilimtrak veya sarmtrak yeil renktedir. Ac fakat ho kokuludur. Faydas : Koku vermesi iin baz ilalara ve aya kartrlr. Reeli de yaplr. Besbase (macis) : Hindistancevizi ekirdeini rten zl zardr. eriinde esans ve ya vardr. Faydas : Teskin edici itah ac ve vcudu kuvvetlendiricidir. Tavsiye edilen milktar amamaldr Aksi halde zehirlenme belirtileri grlebilir. Beparmakotu (kazotu) : Glgillerden; yol kenarnda ve ayrlarda yetien 40-70 santimetre boyunda yabani bir bitkidir. Yapraklar beparmak eklindedir. Rozete benzer. Gmi renktedir. Uzun sapl iekleri, yapraklarn arasndan kar. Altn sars rengindedir. Yaprak ve kkleri Temmuz, Austos aylarnda toplanp kurutulur. Faydas : shali keser. Mide rahatszlklarn giderir. Vcuda kuvvet verir. Bademcik ve boaz arlarn giderir. Di arlarn dindirir. Di etlerini kuvvetlendirir. Yz lekelerini giderir ve cildi yumuatr. Bezelye (pisum) : Baklagillerden trmanc bir bitki ve onun tohumudur. Faydas : Kabzl giderir. Kan yapar. Kan kanserine kar korur. Biber (filfil) : Patlcangillerden; taze iken yeil ve ou ac olan meyvesi; sebze ve baharat olarak kullanlr. Bol miktarda C vitamini vardr. Ac ve tatl, yeil ve krmz eitleri vardr. Faydas : Krmz biber ile hazrlanan ila, nevralji, lumbago ve romatizmada faydaldr. Ayrca biber, mideyi kuvvetlendirir. tah aar ve hazm kolaylatrr. Kanamalar nler. Cinsel arzular kamlar.

Biberiye (kudili) : Ballbabagillerden; Akdeniz evresinde ok yetien; kk, kalnca, ensiz ve kokulu yapraklar ile ieklerinden faydalanlan bir bitkidir. Yapraklar ineye benzer. Boyu 2 metre kadardr. iekleri mavi veya eflatundur. ieklerinden renksiz veya soluk sar renkte olan biberiye esans karlr. eriinde kafuru, sineol, kamfen, pinen, borneol ve bornilasetat vardr. Faydas : Hazmszl giderir. arpnty keser. Yarmba arlarn giderir. Ba dnmesini keser. Astm, bronit ve kanszlkta faydaldr. Yal salarn yan alr. Burkulmalarda ve deri yaralarnda da haricen kullanlr. drar ve adet sktrr. Safra ifrazatn arttrr. Binbirdelikotu (hypericum calycinum) : allk ve fundalklar arasnda yetien uzun mrl bir otsu bitkidir. 30-80 santimetre boyundadr. Gvdesi drt kelidir. Yapraklar sapszdr. iekleri parlak sar renktedir. Mays ve eyll aylarnda iek aar. Faydas : drar ve balgam sktrr. tah aar. Sinirleri yattrr. Bitotu (mezevek) : Dnieigiller familyasndan; bir ok eidi bulunan ve kuzey yarmkrede yetien bir bitkidir. Tohumlarnda Delphinine vardr. Zehirlidir. Faydas : Bit, pire gibi zararl asalak ufak bcekleri ldrmekte kullanlr. Boruiei (aniei) : aniekgillerden; iekleri boru biiminde olan bir bitkidir. iekleri turuncu renktedir. Faydas : Nefes darl, bronit ve astmn sebep olduu rahatszlklar giderir. Brtlen (tilkizm) : Glgillerden bahe itlerinde, yol kenarlarnda kendiliinden yetien, dikenli bir aldr. Yemii ahududuya benzer, fakat ondan kktr. nceleri krmz iken sonralar kararr. Yapraklar; iekleri amadan toplanp, kurutulur. Birok tr vardr. Faydas : drar sktrr. Ayaklardaki ilikleri indirir. Yksek tansiyonu drr. Gzlerdeki zafiyeti giderir. Mesane talarnn dmesine yardmc olur. Az, dil, di eti ve bademcik iltihaplarn giderir. Kadnlarda grlen beyaz aknty keser. Haricen kullanld takdirde arlar dindirir, yanklar iyiletirir. Kk kaynatlp, suyu iilecek olursa kandaki eker miktarn drr. Brlce (karnkara) : Gbei koyu renkli bir eit ufak fasulyedir. eriinde protein, azot, niasta ve C vitamini vardr. Faydas : drar tutukluunu ve ans kantsn giderir. Yank tedavisinde kullanlr. Buday (triticium vulgare) : Birenekligillerdendir. Saplar kamsdr ve ileri botur. iekleri baak eklindedir. Yemilerine buday denir. eriinde B vitamini ve karbonhidratlar vardr. Bunlar, tanelerin kepeindedir. Bu nedenle buday unu ne kadar ok kepekli, yani esmer olursa, o derece faydal olur. Faydas : Kepekli buday unundan yaplan ekmek, kurabiye ve benzerleri barsaklarn dzenli almasn salar. Kabz olmay nler. imlendirilmi buday tanesi zihin yorgunluu ve sinir bozukluklarn giderir. Damar sertlii, mide ve cilt hastalklar olanlar, taze ekmek ve scak brek gibi eyler yememelidirler. Burak (lathyrus) : Baklagillerden; taneleri hayvan yemi olarak kullanlan bir bitkidir. Taneleri mercimee benzer. Faydas : Lapas; ezik, rk tedavisinde; taneleri ise, isilik ve mayaslda kullanlr.

C
Centiyane (ylanotu) : Dou Karadeniz blgesi ve Uluda'da yetien, 1 metre kadar ykseklikte, geni yaprakl, kaln kkl bir bitkidir. Kk acdr. i sar, d esmerdir. Hekimlikte, kk kullanlr. Sar ve mavi tr vardr. Faydas : tah artrr, hazm kolaylatrr. Atei drr, vcuda kuvvet verir. Mide zafiyeti ve ekimesini giderir. Kanszlkta da faydaldr. Cevizaac (koz) : Uzun mrl; gvdesi kaln, kerestesi ve meyvesi deerli ulu bir aatr. Yemii niastal ve yaldr. Hekimlikte; yapraklar, meyvesinin zerindeki yeil kabuklar ve ya kullanlr. Bir ok eidi vardr. Faydas : Yapraklar ve kabuklar ile hazrlanan ilalar kan temizler, kanszl giderir. shal ve dizanteriyi keser. Verem ve eker hastalnda hem besleyici, hem de tedavi edicidir. Kadnlarda grlen beyaz aknty keser. El ve ayak donuklarnda, deri atlaklarnda faydaldr. Sa ve elleri boyamakta da kullanlr. ok kuvvetli bir besin olduundan fazla yememelk gerekir. Cevizya, raitizm ve sracada faydaldr. Kabzl giderir. Barsak solucanlarn drr. Derinin yanmasn nler. Cierotu (pulmonaria officinalis) : Nodangiller familyasndan; 10-15 santimetre boyunda ok yllk, otsu bir bitkidir. iekleri; nceleri krmzmtraktr. Sonradan morumsu-maviye dnr. Gvdesi dik ve tyldr. eriinde tanen, msilaj, ekerler, reine ve sabit ya vardr. Yapraklar kullanlr. Faydas : Gs yumuatr. ksr keser. Akcier hastalklarnda faydaldr. drar sktrr. Civanperemi (yaraotu) : Bileikgillerden; eitli trleri olan bir kr bitkisidir. Kuru topraklarda, yol kenarnda yetiir. Yapraklar uzun ve paraldr. iekleri beyaz ve pembedir. Kandil eklinde gruplamtr. Kokusu ok gzeldir. Hekimlikte dal, yaprak ve iekleri kullanlr. inde Achillein denilen ac bir madde vardr. Faydas : Hazmszl ve kanszl giderir. Kan temizler. Balgam sktrr, ksr keser. Sinirleri ve vcudu kuvvetlendirir. Barsak ve mide gazlarn giderir. shali keser. Basur memelerini tedavi eder. Kzamk, bomaca, raitizm, albasmas, ayba gecikmesi ve kemik hastalklarnda faydaldr. drar sktrr. Yaralar iyiletirir.

10


adrkua (adrua) : Maydanozgillerden; zsuyu hekimlikte kullanlan bir bitkidir. Bceklerin, gvdesine at, deliklerden zsuyu szar. Zamk gibi yapkan olan bu maddeyle yak yaplr. Faydas : Kan ve lenf damarlarn geniletir. Arlar dindirir. Mzmin ve mikrobik hastalklarn tedavisinde kullanlr. akalerii (prunus spinosa) : Bir eit eriktir. Aac bodurdur. iekleri beyazdr ve yapraklarndan nce kar. Meyvesi yuvarlak ve yeildir. Tad buruktur. iekleri; Mart ve Nisan aylarnda toplanp, kurutulur. Faydas : shali keser, mide ve barsaklarn dzenli almasn salar. Ateli hastalarn kalbini kuvvetlendirir. Terletir ve vcutta biriken zehirli maddelerin atlmasn salar. Boaz ve bademcik iltihaplarn giderir. Anne stn artrr. amaac (pinus) : Birok eidi olan bir aatr. Kozalaklar ilk yl kapaldr. kinci yl alp, kurur ve aacn dibine der. la yapmnda; tomurcuu, palamutu, kozala, filizleri ve ras kullanlr. Faydas : Balgam sktrr. Mzmin ksr keser. Kolay doum yapmay salar. amfst (pinus pinea) : am kozalaklarnn iinden karlr. Kuvvetli bir besindir. Gnde 2 orba ka kadar yaklak 25 gram'dan fazla yenilmemelidir. Faydas : Bronit, verem, akcier hastalklarnn abuk iyilemesine yardmc olur. Cinsel istekleri artrr, ruhi knty giderir. Kalp hastalklarnda da faydaldr. arkfelek (frldakiei) : arkfelekgillerden; iekleri tekerlek biiminde, sarmat iin duvar kenarlarna ve kameriyelere ekilen bir eit ss bitkisidir. Hekimlikte yapraklarnn st ksmlar kullanlr. Faydas : arpnty keser. Yksek tansiyonu drr. Spazmlar zer. Uyku verir. avdarmahmuzu (claviceps purpurea) : avdar ve ona benzeyen bitkilerin ieklerinde reyen parazit bir mantarn k geirmek zere ald mukavemet eklidir. 10-35 milimetre uzunluunda, 2-5 milimete geniliindedir. D siyahms-mor; ii pempemsi veya morumsu beyaz renktedir. Tad yoktur. inde ergotin denilen zehirli bir madde vardr. Ev ilalarnda kullanlmamaldr. Faydas : Damarlar daraltc zelliinden tr hekimlikte kullanlr. ay (transtraemiaceae) : aygillerden bir aacktr. Yapraklarnda tanen, legumin, esans ve teofilin vardr. Tesirli maddesi, teindir. ay yapraklar fermantasyondan sonra kavrulursa siyah, nce kavrulursa yeil ay elde edilir. Faydas : Ar miktarda olmamak artyla iilecek olursa bedeni ve zihni yorgunluu giderir. Sinirleri uyarr. Mide tembelliini giderir. drar sktrr. shal ve dizanteriyi keser. Damar kirelenmesini nler. Damar sertlii, kalp yetersizlii, kan kanseri, guatr, nefrit, kolera ve barsak hastalkarnda koruyucu ve tedavi edicidir. Haddinden fazla iilecek olursa arpnt, gs anjini, sinir bozukluu, ba ars, sknt, mide bulants, el titremesi ve uykusuzlua sebep verir. imanlar, kalp, sinir, mide ve karacier hastalar, romatizma ve nikristen ikayet edenler, bbreklerinde kum veya ta olanlar, kabzlk ve yksek tansiyondan yaknanlar, remi veya albminri olanlar, mmkn olduu kadar az ay imelidirler.

11

emen (imen) : Baklagiller familyasndan sarms beyaz iekli 20-40 santimetre boyunda, bir yllk, otsu bir bitkidir. Tohumlarnda, msilaj, uucu ve sabit ya, trigonellin vardr. Faydas : Balgam sktrr. Gs yumuatr. Vcuda rahatlk verir. ehvet artrr. ftotu (kokarsedefotu) : Sedefotugillerden, ayrlarda ve hendek kenarlarnda yetien zehirli bir bitkidir. Yapraklar geni, iekleri kk ve sar renklidir. iekleri dallarnn dna km demetler eklindedir. Keskin bir kokusu vardr. Acdr. Kullanrken, tavsiye edilen dozu amamak gerekir. Faydas : Kalp arpntlarn giderir. Mide arlarn dindirir. Zeytinya ile kavrulduktan sonra banlarn stne konulacak olursa, olgunlatrr. naraac (platanus) : nargiller familyasndan; 30 metreye kadar boy salan, gvdesi kaln, uzun mrl, koyu gvdeli bir aatr. Hekimlikte kozalaklar ve yapraklar kullanlr. Birok eidi vardr. Faydas : Kadnlarda grlen beyaz aknty keser. Di ve vcut arlarn dindirir. Sa kepeklerini giderir. idem (mahmuriei) : Zambakgiller familyasndan trl renklerde iekler aan zehirli bir kr bitkisidir. iekleri Austos-Eyll aylarnda aar. Rengi sincabidir. Hekimlikte soan ksm, iekleri ve tohumu kullanlr. Etkili maddesi "colcihine alkoloidi"dir. Birok eidi vardr. Faydas : drar sktrr. Kabzl giderir. Tavsiye edilen dozdan fazla kullanlmamaldr. ilek (kocayemi) : Glgillerden saplar srngen, iekleri beyaz bir bitkidir. Yemii pembe renkli olup, kokuludur. Birok eidi vardr. Faydas : Vcudu kuvvetlendirir. Hasta olmay nler. drar sktrr ve karnda biriken suyu boaltr. Bbrek ve mesane hastalklarnn iyilemesine yardmc olur. Mide ve barsak tembelliini giderir. Sinirleri kuvvetlendirir. Yksek tansiyonu drr. Barsak kurtlarn dker. Safra ifrazatn arttrr ve safra talarnn dklmesine yardmc olur. Karacier kifayetsizliini ve iliini giderir. Atei drr. Didibi talarn eritir. Cilde tazelik ve gzellik verir. Damar sertlii, mafsal iltihab, romatizma, ve nikriste de faydaldr. eker hastalar da yiyebilir. Midesi zayf olanlar suyunu imelidir. Alerji yapabilir. iriotu (sarzambak) : Zambakgillerden, beyaz iekli bir bitkidir. Kkndeki yumrulardan iri yaplr. Nisan - Temmuz aylarnda iek aar. Faydas : Kadnlarda grlen beyaz aknty keser. Memeli basuru tedavi eder. Mafsal arlarn dindirir. drar ve adet kan sktrr. Sakran tedavisinde de kullanlr. itlembik (celtis) : Karaaagiller familyasndan; 70 kadar tr olan bir eit sakz aacnn meyvesidir. itlembik aacnn meyveleri mercimekten az byk ve buruk fstk tadndadr. Hekimlikte meyvesi, yapraklar, tohumlar ve sakz kullanlr. Faydas : Ayak terlemelerini keser. Yaralar tedavi eder. Bbrek kumlarnn dklmesine yardmc olur. Mide arlarn dindirir. ksr keser. itsarma (convolvulus sepium) : Uzun mrl, 1-5 metre boyunda sarlc bir ss bitkisidir. Haziran - eyll aylarnda iek aar. Kk, olduka uzundur. Yapraklar gvde zerinde sarlm vaziyettedir. Hekimlikte kk ve yapraklar kullanlr. 30 kadar tr vardr. Faydas : Kabzl giderir.

12

ivitaac (indigo) : Baklagiller familyasndan; 1,5 metre kadar boyunda, bodur aa veya aacktr. Afrika, Asya, Amerika ve Avusturalya'da yetiir. iekleri pembe ve beyazdr. Faydas : Yapraklarndan ivit karlr. ivitotu (lsatis tinctoria) : Turpgiller familyasndan 1 metre kadar boyunda, ok yllk otsu bir bitkidir. nasya ve Avrupa'da kireli ve tal topraklarda yetiir. iekleri sardr. Faydas : ivit mavisi renginde boya elde edilir. obanantas (obankesesi) : Turpgillerden, bir eit yaban bitkisidir. Meyveleri, torbaya benzer. Yapraklar rozet eklinde olup, demet grnmndedir. iekleri beyazdr. Yaz aylarnda toplanp, kurutulur. Faydas : Bbrek kum ve talarnn drlmesine yardmc olur. Arlar giderip, vcuda rahatlk verir. Burun kanamalarn durdurur. oban dd (meyhaneciotu) : Lohusagillerden, nemli yerlerde yetien, uzun ve yeil yaprakl bir bitkidir. Saplar sivri, ksa ve parlaktr. iekleri de ana benzer. Hekimlikte kk kullanlr. Faydas : Kabzl giderir. oban pskl (ilex auifolium) : obanpsklgillerden; hekimlikte yapraklar kullanlan bir bitkidir. 300 kadar tr vardr. Faydas : Atei drr, terletir ve vcuda rahatlk verir. p-i ini (smilax) : inde ve Hindistan'da yetien Smilax China adl bitkinin kklerinden ve dkabuklarndan ayrlm risomudur. Faydas : Atei drr, terletir ve vcuda rahatlk verir. pleme (boynuzotu) : Dnieigillerden bir eit bitkidir. Birok eidi vardr. Akpleme denilen eidi; uzun yaprakl, geni ve gzel iekli zehirli bir bitkidir. Boyu 1-1,5 metre kadardr. eriinde A ve B vitaminleri vardr. Hekimlikte, kk kullanlr. Faydas : Arlar dindirir. Yksek tansiyonu drr. Ev ilalarnda kullanlrken, tavsiye edilen dozu amamak gerekir. rekotu (siyah susam) : Dnieigillerden; susam iriliinde siyah tohumlar olan bir eit bitkidir. Gzel kokuludur. Hamurilerine eni vermek iin kullanlr. Yurdumuzda 12 tr vardr. Faydas : tah aar. Vcuda kuvvet ve dinlik verir. Hazm kolaylatrr. Mide ve barsak gazlarn sker. Koklanacak olursa; ba arsn keser. Nezle ve sara hastalnda tts yaplr. Suyu ile sivilcelere pansuman yaplr. ven (sabunotu) : Kk ve dallar, suyu sabun katlm gibi kpren, kir temizleyici bir bitkidir. Helvaclkta, aday aartmak iin de kullanlr. Kk, byk ve kalndr. D, hafif krmzmtraktr. iekleri; pembe, beyaz olup, salkm eklindedir. Kklerin dvlmesinden ven elde edilir. Faydas : drar sktrr. Terletir, atei drr. Vcuda rahatlk verir. Kusturur ve balgam sktrr. Cilt hastalklarnda da faydalanlr. Temizleyici olarak da kullanlr. uhaiei (bahariei) : uhaieigillerden; sk iek aan bir ss bitkisidir. Kk krmz; yapraklar sardr. iekleri ise; koyu sar renkte olup, uha gibi kvrktr.

13

Faydas : drar ve balgam sktrr. Vcuda rahatlk verir. Sinirleri yattrr. Rahat uyku salar. Yarmba arlarn dindirir. rdkotu (rdekotu) : Dall, budakl, yapraklar sivri ve ayva biiminde bir eit bitkidir. iekleri mavi renkte olup, dikenlidir. ieklerinin tozu; sar veya sarmsdr. Tad acdr. Faydas : drar sktrr. Hazmszlk ve mide zafiyetini giderir. Kulun arlarn keser. Zayf ocuklarn gelimesine yardmc olur.

14

D
Dalakotu (kurtluca) : Ereltiotugillerden; scak blgelere yetien bir bitkidir. Gzel kokulu, pembe iekleri vardr. Yapraklarnn st parlak, alt donuk yeil kadife rengindedir. Tad acdr. Faydas : Atei drr, vcuda kuvvet verir. Dizanteri ve ishali keser. Nefes almay kolaylatrr. ksr keser. Karacier ve mide hastalklarnn iyilemesine yardm eder. Damkoruu (kulakotu) : Damkoruugillerden lk iklimlerde yetien bir bitkidir. iekleri krmzdr. Yapraklar etli ve ieklerin dibindedir. Haziran - Austos aylar iinde toplanr. ou zaman taze halde kullanlr. Faydas : Basur memelerini giderir. Nasrlar sker. Dar (akdar) : Budaygillerden, kurakla dayankl bir bitkidir. Tohumlar besin olarak kullanlr. Faydas : Dar unundan yaplan yiyecekler, zihin yorgunluunu giderir. Sinirleri kuvvetlendirir. Hamilelere de faydas vardr. Defne (laurus nobilis) : Defnegillerden yapraklar gzel kokulu ve yaz k yeil olan aatr. Boyu 2 metre kadardr. Akdeniz kylarnda yetiir. Meyveleri yuvarlaktr. Rengi siyahmtraktr. Yapraklarndan yeil renkli bir ya karlr. Faydas : Terletir, atei drr, vcuda rahatlk verir. drar ve adet sktrr. tah aar, Hazm kolaylatrr. Sinir arlarn (nevralji) dindirir. Ya baz merhemlerle kartrlr. Baharat olarak da kullanlr. Hamileler kullanmamaldrlar. Demirhindi (tamarin) : Baklagillerdn bir eit aatr. Boyu 25 metre kadardr. Meyvesinden erbet yaplr. Scak lkelerde yetiir. iekleri sar krmz salkmlar halindedir. Meyvesi koyu krmzmtrak, byk ve tohumludur. Meyvesinin mayho lezzetli, macuna benzeyen z ksm kullanlr. eriinde eki maddeler, niasta ve eker vardr. Faydas : Susuzluu giderir. Vcuda rahatlk ve serinlik verir. 20 gram mshil tesiri gsterir. Barsaklar temizler. Souk iilir. Denizkadayf (carrageen) : Esmer su yosunlarndan bir eit deniz bitkisidir. Faydas : Solunum ve hazm sistemi nezlelerini giderir. Vcudu besleyici olarak da kullanlr. Denizsa (mousse de corse) : Deniz kayalarnda bulunur. Kuru iken sa gibi ince, esmer, birbirine girmi liflerdir. Deniz bitkileri gibi kokar. Tad tuzludur. Faydas : Barsak solucanlarn drr. Denizzm (ephedra campylopoda) : Yurdumuzun hemen hemen her yerinde yetien her zaman yeil, uzun mrl, al grnmnde bir bitkidir. Gvdesi incedir. Yapraklar, gvde zerine karlkl, apraz ekilde dizilmitir. eriinde "efedrin alkoloid" bulunur. 35 kadar tr vardr. Faydas : Astm hastalnn ikayetlerini giderir. Terletir. Ate drr. Romatizma arlarn dindirir.

15

Dereotu (tereotu) : Maydanozgillerden iplik biiminde yapraklar olan gzel kokulu bir bitkidir. Sonbahar aylarnda toplanp, kurutulur. Faydas : Mide ve barsak gazlarn sktrr. Hazm kolaylatrr, midenin gerei gibi almasn salar. Hkrk ve hava yutmay nler. Sinir zafiyetini giderir. Uyku verir. Ayba kanamalarnn kolay olmasn salar. Anne stn artrr. tah aar. Az kokusunu giderir. ocuklardaki gaz arlarn giderir. Yemeklere ve salatalara tat vermek iin konur. Hamileler kullanmamaldr. Devedikeni (chardon) : Bileikgillerden; tarlalarda yetien 1 metre kadar boyunda bir bitkidir. nce ve engellidir. Yaken gzel kokuludur. Kuruyunca bu koku kaybolur. Faydas : Atei drr, terletir ve vcuda rahatlk verir. Devetaban (phlodentron) : Bileikgillerden geni yaprakl, her trl toprakta yetiebilen bir bitkidir. iekleri, yapraklarndan nce aar, altn sars rengindedir. Hekimlikte iekleri ve yapraklar kullanlr. iekleri Nisan'da, yapraklar ise, Haziran ve Temmuz aylarnda toplanp, kurutulur. Faydas : drar sktrr. Arlar dindirir. Sinirleri yattrr ve vcuda kuvvet verir. Astm, nefes darl, bronit ve souk algnlnda ikayetleri geirir. Gs yumuatr, ksr keser. Nezle ve cier iltihabnda da kullanlr. Yaralarn iyilemesinde ve banlarn olgunlamasna yardmc olur. Devekula (byk dulavratotu) : Bileikgillerden bir eit bitkidir. Yapraklar enli ve yeildir. Altlar sincabi renktedir. Kk kalndr. ieklerinde ince, uzun dikenleri vardr. Kkleri toplanr, ince ince dilimlenip, kurutulur. Acdr. Yapraklar da glgelik bir yerde kurutulur. Faydas : draryollarnda biriken kum ve talarn dklmesine yardmc olur. Kan temizler. Terletir, vcuda biriken zararl maddelerin atlmasn salar. Romatizma ve nikrisin ikayetlerini giderir. Vcuda rahatlk verir. Dibudak aac (fraxinus excelsior) : Zeytingillerden sert keresteli bir aatr. Boyu 30 metre kadardr. Yapraklar 9-13 paral bir dantela grnmndedir. lkbahar ve yaz aylarnda kabuu ve yapraklar toplanp kurutulur. Faydas : Atei drr, vcuda kuvvet verir. Anne stn artrr. Romatizma ve nikris arlarn keser. Kabzl giderir. (kabuu ise kabzlk yapar, ishali keser) idrar sktrp, vcutta biriken zararl maddelerin atlmasn salar. Mobilyaclkta da kullanlr. Dolama otu (paronychia serpilifolia) : Karanfilgiller familyasndan yeil ve beyaz renkte kk iekleri bulunan bir eit bitkidir. Yapraklar beyazmtrak yeildir. Kk kullanlr. Faydas : Dolama ve banlarn tedavisinde kullanlr. Domates (solanum lycopersium) : Patlcangillerden bir eit bitkidir. rn iin yetitirilir. Vatan Meksika ve Peru'dur. Yabani trnn meyveleri yuvarlak ve kiraz kadar kktr. Domatesin ieriinde lycopin denilen bir madde bulunur. A, B, C vitamileri bakmndan zengindir. Gvde ve yapraklarnda solanin denilen zehirli bir alkoloid bulunur. Faydas : Bol idrar sktrr. Vcutta biriken zehirli maddelerin atlmasn ve kann durulmasn salar, damar sertliini giderir. Romatizma ve nikriste faydaldr. Safra ve bbrek talarnn drlmesine yardmc olur. remiyi drr. Hazm kolaylatrr. Kabzl giderir. Mide ve barsaklarn dzenli bir ekilde almasn salar. Cilde tazelik ve pembelik verir. silii ve mayasl giderir. Nasrlarn sklmesine yardmc olur. banlarn olgunlamasn salar. Ar sokmasnda ve yanklarn tedavisinde faydalanlr. Kansere kar korur. Midesi zayf olanlar, bbrek ve mesanelerinde iltihap olanlar, suyunu imelidirler.

16

Dulaptalotu (daphne mezereum) : Dulaptalotugillerin rnek bir bitkisi olan bir aacktr. Yksek yerlerde yetiir. iekleri gzel kokuludur. Meyveleri krmzmtraktr. Yaprakklar ise, ak yeildir. Kabuklar kullanlr. Faydas : Zona tedavisinde faydaldr. Dulavrat otu (ptrak) : Bileikgillerden; yol kenarlarnda ve seyrek koruluklarda yetien bir bitkidir. 1-1,5 metre boyundadr. Kk ve yapraklar kullanlr. Faydas : Yapraklarndan yaplan ilalar, romatizma ve nikris arlarn giderir. Mide iltihaplarn iyiletirir. Kknden yaplan ilalar ise, deri iltihaplar ve egzamann tedavisinde ve karacier hastalklarnda kullanlr. Dut (morus) : Dutgillerden yapraklaryla ipek bcei beslenen bir aatr. Meyveleri, Beyaz ve kara olur. Karadut ekidir. Dutusaresi kartlr. Hekimlikte urubu, meyveleri, ve yapraklar kullanlr. Faydas : Beyaz dut yapraklar idrar sktrr. Vcutta biriken suyu boaltr. A karnna yenen beyaz dut, Barsak solucanlarnn drlmesini salar. Mide ve barsaklarn dzenli almasn salar. Karadut urubu pamukuk hari dier az ve bademcik iltihaplarn giderir. Duvar sarma (ivy) : Sarmakgiller familyasndan; uzun mrl, 50 metre kadar boyunda, her zaman yaprakl, trmanc bir bitkidir. Yapraklar tysz ve serttir. st yzeyleri koyu, alt yzeyleri ise ak yeil renktedir. Meyvesi, siyahms mor renktedir. eriinde "hederin" vardr. Zehirlidir. Ev ilalarnda kullanlmamaldr. Faydas : Kabzl giderir. Kusturur ve ayba kan sktrr. Haricen kullanlacak olursa, yaralar tedavi eder. Dn iei (girit lalesi) : Dnieigillerden; 30-60 cm. boyunda, uzun mrl bir bitkidir. Kkleri ipliksidir. Nisan - Haziran aylarnda iek aar. Zehirlidir. Yapraklar ok kktr ve paraldr. Hekimlikte nadiren kullanlr. Faydas : Basur memelerinin ikayetlerini giderir.

17

E
Ebegmeci (hubbaz) : Ebegmecigillerden; iekleri ila, yaprakalr da sebze olarak kullanlan ve genellikle tarla kenarlarnda kendi kendine yetien bir ottur. 20-70 cm. boyundadr. Yaprkalr sarmaldr. Mays - Austos aylar arasnda iek aar. Yaprak ve ieklerinde fazla miktarda msilaj vardr. Yaprak ve iekleri kurutulmadan kullanlr. Faydas : Gs yumuatr, ksr keser. Mide ve barsaklarn muntazam almasn salar. Kabzl giderir. Mide bulants ve kusmalar nler. Atei drp, vcuda rahatlk verir. Boaz ve bademcik iltihaplarn giderir. Nezle, bronit, nefes darl tedavisinde kullanlr. Lapas banlarn olgunlamasn salar. Burun kanamasn durdurur. Dieti hastalklarn tedavi eder. Mide arsn keser. Burun tkankln giderir. Ebcehil karpuzu (achyar) : Kabakgillerden elma iriliinde meyvesi ok ac ve ishal yapc bir bitkidir. eriinde "colocynthine" vardr. Zehirlidir ve 2 gramdan fazlas ldrebilir. Haricen kullanlr. Faydas : Romatizma, mafsal ve nikris arlarn dindirir. Kantlar geirir. Eirotu (azakeyeri) : Ylanyastgiller familyasndan; akarsu kylar ve bataklklarda yetien 60-70 cm. boyunda bir otsu bitkidir. Meyveleri yeilimsi renktedir. iekleri, siyahms-erguvani renklidir. Tad mayhotur. Faydas : tah aar, mide ve barsak gazlarn giderir. Mide ekimesini geirir. Mide lserini iyiletirir. drar ve adet sktrr. Dietlerini kuvvetlendirir. Ter sktrr, atei drr ve arlar dindirir. Kusturur, aksrtr. Sinirleri yattrr. Sarlk ve nikris tedavisinde kullanlr. Ereltiotu (nepkrodium filixmas) : Ereltiotugillerden; kumlu yerlerde yetien bir cins bitkidir. ok eidi vardr. Boyu 120 cm. kadardr. Kk kalndr. D siyahi, ii beyazdr. Zehirlidir. Tavsiye edilen miktar amamak gerekir. Hekimlikte erkek ereltiotu kullanlr. Gebeler ve kanszlar kullanamaz. Faydas : Barsak solucanlar ve tenyalar drr. Memeli basur ve variste de faydaldr. Ekmek aac (artocarpus) : Dutgillerden; tropik asya adalarnda yetien ve her mevsimde mahsul veren bir bitkidir. Meyveleri ananasa benzer. eriinde bol miktarda niasta vardr. Meyve ve yapraklar yenir. Ekmek yapmak iin de kullanlr. Faydas : Besleyicidir. Eki elma (yabani elma) : Glgillerden; ormanlarda yetien bir aacn meyvesidir. Meyveleri kk ve ok ekidir. iekleri, ak pembedir. Faydas : Mide ve barsaklardaki gaz boaltr. Buralardaki iltihaplar giderir. Elma (malus) : Glgillerden iekleri pembe, olduka yksek bir aacn meyvesidir. Meyvesi (elma); ou yumruktan kk ve yuvarlak, kabuu parlak ve sert, krmzdan yeile kadar trl renktedir. ekirdekleri ufaktr. Dokusu gevektir. Kokusu ho, tad mayho veya tatldr. Amasya, Gmhane, Nide ve Ferik gibi birok eidi vardr. Faydas : Sinirleri ve adaleleri kuvvetlendirir. Bedeni ve zihni yorgunluu giderir. Hamilelerin bulant ve kusmalarn azaltr. Hastalklarn abuk gemesini salar. drar sktrr, vcutta biriken zararl maddelerin atlmasnda yardmc olur. Bbreklerdeki kum ve talarn dklmesine yardm eder. Kan temizler. Kolestrol drr. Damar sertlii ve kalp krizlerini nler. Kandaki eker miktarn drr. Kabzl giderir. eker

18

hastalar iin faydaldr. Dizanteri ve paratifoda iyilemeye yardmc olur. ksr keser. Kompostosu atei drr. Susuzluu keser. Uuklar geirir. Cildin taze ve gzel kalmasn salar. Gz ve kulak arlarnda da kullanlr. Enginar (cynara) : Bileikgillerden; kk yllarca yaayp, her ilkbaharda yeniden sren dikenli bir bitki ve bunun sebze olarak yenen iri topuz biimindeki yeil ieidir. Killi, kumlu ve rutubetli toprakalarda yetiir. ok iyi bir besindir. eriinde "cynarine" vardr. Faydas : Kandaki re ve kolestrol drr. drar sktrr. Kandaki eker miktarn ayarlar. eker hastalar iin ok faydaldr. Bedeni ve ruhi bitkinlii giderir. Vcuda dinlik verir. Sinirleri glendirir. Damar sertlii ve kalp hastalklarn nler. Bbreklerdeki kumlarn dklmesine yardm eder. Karacier hastalklarnn abuk gemesini salar. Sarlkta faydaldr. Romatizmann ikayetlerini geirir. Mide ve barsaklar temizler. shali keser. Emzikli kadnlar, bbreklerinde veya mesanelerinde itihap olanlar yememelidir. Erge sakal (ayrmelikesi) : Glgillerden dallar salam ve sert krmzmtrak bir bitkidir. iekleri kar taneleri gibidir ve dallarn ucunda toplanmlardr. Yaz aylarnda toplanp kurutulur. Bitkinin her yeri kullanlr. Faydas : drar sktrr, vcutta biriken zararl maddelerin atlmasn salar. Bbrek mesane ve idrar yollarndaki iltihaplar giderir. Souk algnln geirir. Kan temizler. Sinirleri yattrr. Kalbi kuvvetlendirir. Nefes darl ve astmda faydaldr. Di arlarn keser. Di eti ve boaz iltihaplarn giderir. Erik (prune) : Glgillerden beyaz iekli bir aacn yemiidir. Erik, ou ceviz byklnde, kabuu ince, sardan krmzya ve mora kadar trl renkte, tad mayho veya tatl, etli, sulu tek ve sert ekirdekli bir yemitir. B vitamini bakmndan zengindir. Faydas : Sinirleri kuvvetlendirir. Zihin yorgunluunu giderir. Kabzl giderir. drar sktrr ve vcudun rahatlamasn salar. Karacier iliini giderir. Bbrekleri dinlendirir. Kanszl giderir. Kalbi kuvvetlendirir. tah aar ve hazm kolaylatrr. Romatizma, mafsal kirelenmesi ve nikriste faydaldr. ekirdekleri de, barsak solucanlarn drmekte kullanlr. Eek kula (mayaslotu) : Srdiligillerden; iekleri beyaz ve menekeye alar renkte, yapraklar neter eklinde bir bitkidir. Mart-Temmuz aylar arasnda toplanp, kurutulur. Faydas : Mzmin ishali keser. Nefes darln giderir. Gs yumuatr. Bronitte faydaldr. ksr keser. Az, dil ve boaz iltihaplarn giderir.

19

F
Farekula (gveyotu) : uhaieigillerden; tohumlar kuyemi olarak kullanlan bitkilerin cins ismidir. Kokusu gzeldir. iekleri, beyazmtrak erguvan rengindedir. Dallarnn ucunda, kk demetler halinde bulunur. Yapraklarnn alt tyldr. Yaz aylarnda toplanp, kurutulur. eriinde; terpinol, terpinin vethymol gibi kokulu maddeler vardr. Faydas : tah aar, vcuda dinlik verir. Nezleyi keser. Gs yumuatr, ksr giderir, balgam sktrr. Di arlarn keser. Sinir bozukluklarn giderir. Grme zafiyetinde de faydaldr. Midevi, yattrc ve spazm gidericidir. Yaralar iin hazrlanan ilalarn bileiminde vardr. Fasulye (phaseouls vulgaris) : Baklagillerden; barbunya, al, ayekadn, horoz gibi birok eitleri olan bir bitki ve bunun sebze olarak kullanlan yeil rn ve kuru tohumlardr. Faydas : Taze fasulye, bedeni ve zihni yorgunluklar giderir. Vcudun kuvvetlenmesini salar. Pankreas bezi'nin gerei gibi almasna yardmc olur. eker hastaln nler ve kandaki eker miktarn drr. drar tutukluunu giderir. Albmini drr. Bbreklerdeki kum ve talarn dklmesine yardmc olur. Karacier yetersizliini tedavi eder. Kalbi ve bbrekleri kuvvetlendirir. Kalp arpntlarn giderir. Zehirlenmelerden sonra yenilecek olursa; abuk iyilemeyi salar. Fasulye piirilirken, piirme suyunu en azndan 2-3 kere deitirmek gerekir. Fesleen (reyhanotu) : Ballbabagillerden; yapraklar gzel kokan bir eit ss bitkisidir. Akfesleen, hindfesleeni, yabanifesleen, yerfesleeni gibi eitleri vardr. Faydas : ksr keser. Hazmszl giderir. Ba dnmesini durdurur. Zafiyeti giderir. Ar sokmasnda faydaldr. Az yaralarn tedavi eder. Fesleen kokusu; sivrisinek ve tahtakurusu gibi haarat karr. Fndk (corylus avellana) : Palamutgillerden; kuzey yarmkresinin lk yerlerinde ve yurdumuzun en ok Karadeniz Blgesinde yetien ufak bir aatr. Meyvesi (Fndk), sert bir kabuk iindedir. eriinde niasta ve ya vardr. Faydas : Bedeni ve zihni yorgunluu giderir. Vcuda kuvvet verir. Nekahat devresinin abuk gemesini salar. Hamilelere de faydaldr. Dvlm yenirse ksr keser. Varise faydaldr. Fndkya, bbrek arlarn giderir. Kum ve talarn drlmesinde yardmc olur. Barsak solucanlarn drr. Sarada da faydaldr. Mideleri hasta olanlar, damar sertlii ve yksek tansiyondan ikayet edenler, ok az yemelidirler. Filiskin (yarpuz) : Akdeniz blgesinde yetien, tyl 10-50 santimetre boyunda, kuvvetli kokusu olan bir bitkidir. Yapraklar ksa sapl olup, oval eklindedir. iekleri morumsu pembelidir. eriinde uucu ya vardr. Faydas : Mide arsn keser. Kusma ve bulanty nler. ktidarszl giderir. Vcudun din kalmasna yardmc olur. Frenkmaydanozu (chervil) : Maydanozgillerden trl bir bitkidir. Birok eidi vardr. Faydas : drar ve ayba kan sktrr. Basur memelerinin verdii ikayetleri giderir. Suyuyla kirpiklere kompress yaplrsa, uzamalarn salar.

20

Frenkzm (ribes rubrum) : Takrangillerden; bir aldr. Yemii uzun salkm eklinde olup, taneler, ufak ve krmzdr. Tad mayhotur. 150 kadar tr vardr. Daha ok urubu yaplarak kullanlr. eriinde organik asitler vardr. Faydas : tah aar, hazm kolaylatrr. drar sktrr, vcuda rahatlk verir. Bbreklerdeki talarn drlmesine yardmc olur. Karnda toplanan suyu sker. Karacier iliini giderir. Sarl giderir. Romatizma ve mafsal kirelenmelerinde de faydaldr. Sindirim yollarndaki iltihaplar temizler. urubu, ok besleyicidir. Funda (sprgeotu) : Fundagillerden; iekleri krmzmtrak mor ve an eklinde olan bir bitkidir. lenmemi topraklarda yetiir. al grnmndedir. Sprge als da denilen bu bitkinin kknden azlk; dallarndan da kaba sprge yaplr. iekleri, Austos ayndan itibaren toplanp, kurutulur. Faydas : shali keser, idrar sktrr. Bbrek kum ve talarnn drlmesine yardmc olur. Nikriste de faydaldr. Anne stn artrr. Lapas, arlar keser. Zeytinya ile hazrlanan merhemi, ban ve egzamada faydaldr.

21

G
Gelincik (poppy) : Yazn krlarda yetien ve gelincikgillere rnek olarak alnan bir eit iekli bitkidir. ou krmz renklidir. Yaz aylarnda toplanp, glgede temiz bir kat zerine serilerek kurutulur. eriinde rheadine vardr. Kokusu ho deildir. Tad da acdr. Faydas : Nefes darl, astm, bronit ve gs nezlesinde rahatlk salar. Bomacay keser. Kan tkrme ve kan kusmay keser. Uykusuzluu giderir. Yanklar iyiletirir. Ylanck da faydaldr. Gezaac (fraxinus ornus) : Ege ve Akdeniz'in sahil ksmlarnda yetien bir eit dibudak aacdr. Sar boya elde etmekte ve kudret helvas yapmakta kullanlr. Faydas : drar sktrr ve kabzl giderir. Gzlkotu (gzotu) : Krlarda kendiliinden yetien bir eit bitkidir. Yapraklar dantela eklindedir. iekleri; ufak, beyazmtrak, mavi ve krmz benekli olup, yapraklarnn ortasndadr. iekleri, yaz aylarnda toplanp, kurutulur. Faydas : Gz nezlesi ve gz iltihaplarn iyiletirir. Mide ve barsak gazlarn giderir. Greyfurt (altntop) : Turungiller familyasndan; bahelerde yetitirilen bir aa ve meyvesidir. Meyvesi, portakaldan daha iri, kanarya sars renginde, tad hafif acms ve ekidir. eriinde C vitamini vadr. Faydas : tah aar. Karacierin normal almasn salar. Safra ifrazatn arttrr. Hazm kolaylatrr. drar tutukluunu giderir, bol miktarda idrar sktrr. Vcutta biriken suyu ve zehirli atklar atar. Kan temizler. Bedeni ve zihni yorgunluu giderir. Fel ve kanamalar nler. Akcier ve gs hastalklarnda faydaldr. Gl (rosa) : Glgillerin rnei olan bitki ve bunun ieidir. Bir ok eidi vardr. Bunlar; kokusu, rengi, ekli, irilii ve ufakl bakmndan birbirinden ayrlr. En ok grlen eitleri; sar gl, van gl, yediveren gl, Yabani gl ve am gldr. Pembe gln taze ieklerinden glsuyu ve gl esans elde edilir. eriinde geraniol, rodinol, eugenol, citronel ve feniletilalkol vardr. Hekimlikte ieklerinin renkli yapraklar kullanlr. Bunlar, gonca halindeyken toplanp, scak bir yerde kurutulur ve k almayan kutularda saklanr. Faydas : Antiseptik olarak kullanlr. shali keser. Boaz ve bademcik iltihaplarn giderir. Gz kanlanmalar ve gz nezlelerinde faydaldr. Ayrca krem ve parfmeri sanayiinde kullanlr. Glhatmi (althaea rosa) : Ebegmecigillerden; yapraklar geni ve yuvarlak, iekleri byk ve trl renklerde olan bir ss bitkisidir. Faydas : Balgam sktrr. Vcuda rahatlk verir nezle ve ksrkten kaynaklanan ikayetleri giderir. Boaz, bademcik ve di eti iltihaplarn tedavi eder. Barsak iltihaplarn giderir. Gnlk (buhur) : Tropik blgelerde yetien sala aacndan elde edilen reinedir. Faydas : Nefes darln giderir, vcuda rahatlk verir Tts olarak kullanlr. Gvercinkk (jatrorrhiza palmata) : Jatrorrhiza palmata adl bitkinin kkdr. eriinde kolombin ve barberin denilen maddeler vardr. Tad acdr.

22

Faydas : shali keser. tah aar. Mideyi kuvetlendirir. Fazla kullanld takdirde, mide ve barsaklara zarar verir. Gveyfeneri (gelinfeneri) : Patlcangillerden; kireli topraklarda yetien bir eit bitkidir. iekleri pembebeyazdr. Yemileri kiraza benzer. Terkibinde C vitamini vardr. Lezzeti acmtraktr. Meyveleri Eyll - Ekim aylarnda toplanp, kurutulur. Faydas : drar ve ter sktrr. Karnda toplanan suyu boaltr. Bbrek talarnn drlmesine yardmc olur. Sarlkta da faydaldr. Gzelavratotu (belladon) : Patlcangillerden; kireli topraklarda yetien 180 santimetre kadar boyunda, birka sene yaayan naho kokulu bir bitkidir. Meyveleri kiraz gibi yuvarlak ve siyah renktedir. eriinde Atropin vardr. Zehirlidir. Ev ilalarnda kullanlmamas gerekir. Faydas : Hekimlikte arlar dindirmek iin kullanlr. Mide ve barsak hastalklar, astm, beyin hastalklar, kalp hastalklar ve sinir hastalklarnda kullanlr.

23

H
Hanmeli (lonicera caprifolium) : Hanmeligillerin rnei olan, ilkbaharda gzel kokulu iekler aan bir ss bitkisidir. iekleri, kabuu ve yapraklar kullanlr. 100 kadar tr vardr. Faydas : drar sktrr. Karacier hastalklarnda faydaldr. Mzmin bronitte rahatlk salar. Nefes darln giderir. ksr keser. Nikriste de kullanlr. Hardal (sinapis) : Turpgillerden bir eit bitkidir. Vatan Akdeniz blgesidir. Sar veya beyaz ieklidir. Tohumlarnda eterik ya vardr. ki eidi vardr. Siyah hardal: iekleri sar, meyvesi drt keli, ksa ve sivridir. Hekimlikte; gs hastalklarnda kullanllr. Beyaz hardal : Soluk krmz veya beyaz ieklidir. Taneleri, siyah hardalnkinden daha byktr. Hekimlikte; daha ziyade siyah hardal tohumu kullanlr. Tesirli maddesi "potasium mironat" ve "sinigrin"dir. Hardal ruhu : Ilk suya, dvlm hardal tohumu konularak elde edilir. ok tahri edici bir maddedir. Deriyi kzartr ve yakar. Hardal kad : Hardal tozunun, kauuk mahll araclyla kada yaptrlmas suretiyle elde edilir. Bu kat lk su ile slatlp, hardall taraf cilde tatbik edilir. Hardal banyosu : Temiz bir tlbentin iine 150 - 500 gram hardal tozu konur. kn yapldktan sonra banyo suyuna konur. Hardal kad, keten tohumu lapas veya hardal banyosu 10-15 dakikadan fazla tatbik edilmemelidir. Faydas : Beyne veya akcierlere kan hcum etmesi hallerinde faydaldr. Bronit ve zatrreeden doan ikayetleri giderir. organlarda biriken kan dar eker. Sofrada kullanlan hardal ise hazm kolaylatrp, kabz olmay nler. Hasrotu (saz) : Hasrgiller familyasndan; dz ince uzun, dayankl olan yapraklar; minder ve yastk gibi eyleri doldurmaya, hasr rmeye yarayan bir sazdr. Bataklklarda yetiir. Faydas : Barsak solucanlarnn drlmesinde yardmc olur. Haha (papaver) : Gelincikler familyasndan bir eit bitkidir. Ba ksmndan afyon, tohumlarnda da haha ya karlr. Afyon, haha meyvelerinin zel bakla izilmesi sonucu akan, ste benzer svnn gnete katlam ve esmerlemi eklidir. eriinde morfin, kodein, tebain, papaverin, narkotin gibi maddeler vardr. Uyuturucudur, zehirlidir. Ev ilalarnda kullanlmamas gerekir. Faydas : Hekimlikte; ar ve sanclar giderici ve ishal kesici olarak kullanlr. Hatmi (althaea officinalis) : Ebegmecigillerden; byk, yuvarlak, yumuak yaprakl ve uzun kkl bir bitkidir. iekleri beyazms mor veya pembedir. Hekimlikte kk ve yapraklar kullanllr. eriinde fazla miktarda msilaj vardr. iekleri Temmuz ve Austos aylarnda, kkleri ise Sonbahar aylarnda toplanp, kurutulur. Faydas : Nezle ve bronitin sebep olduu ikayetleri giderir. Az, boaz ve di eti iltihaplarn iyiletirir. Barsak iltihaplarn giderir. Sanclar dindirir. Dvlm hatmi taneleri, vcuda srlecek olursa, sivrisinek ve bcek sokmalarn nler. Havacva (alkanna tinctoria) : Hodangiller familyasndan; Akdeniz blgesinde yetien bir bitkidir. iekleri mavidir. Kklerinin i taraf sar, z ksm ise krmzmtrak renktedir. Kknden boya elde edilir. Faydas : Arlar giderir. Barsak hastalklarnda faydaldr.

24

Havlcan (alpinia) : Zencefilgillerden, trl bir bitkidir. Dou Asya'da yetiir. Kk saplar baharat olarak kullanlr. eriinde "Alpinol" ve "Alpinin" gibi maddeler vardr. Faydas : tah aar. Tkrk ifrazatn artrr. Gs yumuatr. Vcudun glenmesini salar. Mide, barsak gazlarn nler. Mideyi kuvvetlendirir. Hava yutmay nler. Grip ve souk algnlklarnda vcudun snmasn salar. Ba ars ve ba dnmelerini dindirir. drar sktrr. Romatizma ve nikrisin ikayetlerini hafifletir. Havu (daucus carota) : Maydanozgillerden; uzunca koni eklinde ve etli olan kknden dolay sebze olarak yetitirilen bir eit bitkidir. eriinde eker, A vitamini ve karotin vardr. Faydas : Mzmin kabzl giderir. ocuk ishallerini keser. Barsak iltihaplarn giderir. Mide ve barsak kanamalarn keser. Kanszl giderir. Cilde canllk verir. Anne stn artrr. Cilt ve gz hastalklarn nler. Bbrek arlarn dindirir. Vcuda kuvvet verir. Astm, bronit, ses ksklnda gs yumuatr, rahatlk verir. Veremde de faydaldr. Mide ve onikiparmak lserinde ikayetleri giderir. Kalp hastalklar ve damar sertliinde faydaldr. drar ve barsak gazlarn sktrr. Ayba halinin muntazam ve arsz olmasn salar. Di etlerini kuvvetlendirir. Yz ve boyun krklklarn giderir. Grme gcn artrr. Hayt (ayt) : Mineieigiller familyasndan; bat ve gney Anadolu'da yetien bir aatr. Haziran - Temmuz aylarnda mor renkli iekler aar. Dallar ve yapraklarnda, uucu ve sabit ya, tanen, sineol, ekerleri kristalize maddeler ve bir glikozit vardr. Faydas : drar sktrr. Sanclar keser. Ayba kanamalarn dzenler. Anne stn artrr. Hazmszl giderir. Karn arsn ve ishali keser. Ayak ilerini indirir. Akrep ve ar sokmalarnda faydaldr. Helvackaba (kestanekaba) : Kabakgillerden tatls yaplan bir eit kabaktr. Yapraklar uzun ve byktr. ekirdekleri yoktur. Ev ilalarnda ekirdekleri kullanlr. Faydas : Barsak kurtlarnn drlmesinde yardmc olur. Hercaimeneke (viola tricolor) : Sar, mor, mavi iekleri olan bir eit menekedir. Boyu 20 cm kadardr. Faydas : drar sktrr. draryollarndaki iltihaplar giderir. Cilt hastalklar ve zellikle egzamada faydaldr. ksr keser. Damar sertlii ve sarlkta da kullanlr. Hyar (salatalk) : Kabakgillerden bir eit bitkidir. Yemi gibi yenen veya salatas yaplan, gevrek, serinletici ve suluca yemiine de hyar denir. Terkibinde A ve C vitamini vardr. Birok eidi vardr. Faydas : drar sktrr. Vcut yorgunluunu giderir. Romatizma ve mafsal arlarnda faydaldr. Susuzluu keser. Kandaki eker miktarn drr. nslin ihtiyacn karlar. Ter bezlerinin dzenli almasn salar. El, yz, boyun krklklarn ve lekeleri giderir. Cilde gzellik verir. Hiyarembe (hindhyar) : Baklagillerden leguminoseae denilen byk aalarn meyvesidir. Dou Hind, Antil ve Brezilya'da yetiir. Meyvesi siyahtr ve silindiriktir. Terkibinde eker, pektin, zamk, tanen ve esans vardr. Faydas : Kabzl nler, fazlas mshildir. Hindiba (gneik) : Hindiba familyasnn rnek bitkisidir. iekleri sardr. Yapraklar az ve kktr. Sap yoktur. Kk uzundur. Kknn d beyaz, ii esmer renktedir. Stl, ac bir suare ifraz eder. Yapraklar halanp, salata gibi yenir. Kk de, dvlerek kahve yaplr veya kahveye kartrlr. Lezzeti mayhoumsudur. Ak ve kara olmak zere iki eidi vardr. Hekimlikte yapraklar ve kk kullanlr. Faydas : drar sktrr. Egzama, gne yanklar, akrep ve ar sokmasnda faydaldr. Balgam sktrr. Nikris arlarn dindirir. Bbreklerdeki kumlarn dklmesine yardmc olur. Vcuda kuvvet verir.

25

Hindistancevizi (cocos nucifera) : Tropikal blgelerde yetien, hurma cinsinden bir eit aacn yemiidir. Portakaldan byktr. Kabuu ok serttir. inde stms bir sv vardr. Yemiin iinde kabuuna bitiik yal ve niastal eti vardr. Byk ve Kk olmak zere iki eidi vardr. Hekimlikte kkleri kullanlr. Faydas : drar sktrr. Bbreklerdeki kum ve talarn drlmesine yardmc olur. Mide arlarn giderir. Hindyaaac (genegerekotu) : Stleengillerden bir aatr. Tohumlarndan hindya karlr. Hindya berrak, renksiz veya soluk sar renkli, koyu kvamldr. Kokusu yok denecek kadar azdr. Lezzeti hafif ve biraz tahri edicidir. Etkili maddesi Ricinoleik asittir. Faydas : Mshildir. Kabzl giderir. Sakranda faydaldr. Lavmanlarda da kullanlr. Salarn dklmesini nler. Hodan (borage) : Hodangiller familyasndan mavi beyaz iekli bir bitkidir. Hekimlikte iekleri ve kk kullanlr. eriinde msilaj ve madeni tuzlar vardr. Faydas : ksr keser, balgam sktrr. drar zorluunu giderir. Horasani (semen-contra) : Bileikgiller familyasndan "Compositae"nin almam iekleridir. Halep, Trkistan, Buhara ve Volga nehri etrafnda yetiir. Hekimlikte sarmtrak esmer renkli ve kk tohuma benzer iek balar ile dier ksmlar kullanlr. Kokusu anasona benzer. Tad ac, yakc ve fenadr. Etkili maddesi Santonin'dir. Faydas : Barsak solucanlarn drr. Hurma (ecere-i temir) : Hurmagiller familyasndan scak lkelerde yetien bir aacn meyvesidir. Aacn boyu 30 metre kadardr. Gvdesi stun biimindedir. Yapraklar byk ve dilimlidir. Faydas : Bedeni ve zihni gelimeyi salar. Besleyicidir. Kansere kar koruyucudur. Zihni yorgunluu giderir. Anne stnn, bol ve besleyici olmasn salar. Boaz arlarn keser. Bronit, ksrk ve souk algnlnn ikayetlerini giderir. Kemik hastalklarnda faydaldr. Hnnap (ide) : Ayr anakyaprakl ikieneklilerden bir aa ve bu aacn verdii krmz kabuklu, sert ekirdekli, iri zeytin biim ve byklnde bir yemitir. Gz'n olgunlar. iekleri kk ve yeilimsidir. Meyveleri ise tatlmsdr. Faydas : ksr keser. Balgam sktrr. Vcuda rahatlk verir. Hsnyusuf (guguiei) : Karanfilgiller familyasndan bir eit ss bitkisidir. Faydas : Mide tmesinden doan ikayetleri giderir. ktidarszlkta da faydaldr.

26

I
Ihlamur (tilia) : Ihlamurgiller familyasndan; kerestesi gzel, bir glge aac ve bunun kurutularak ay gibi halanp iilen gzel kokulu ieidir. Temmuz ve austos aylarnda toplanp, kurutulur. Birok eidi vardr. Faydas : Sinirleri kuvvetlendirir, sinir bozukluunu giderir. Uyku verir. Kan dolamnn normal olmasn salar. Kanszl giderir. Kalp kifayetsizliinde faydaldr. Damar kirelenmesini nler. Bbrekleri ve mesaneyi temizler. drar sktrr. Kum dker, ta olumasn nler. Ter sktrr. Grip ve souk algnlnn ikayetlerini giderir. Gs ve bronlar yumuatr. Mide ifrazatn artrr. Balla kartrlp iilirse, mide lserine faydaldr. Kabzl ve barsak spazmn giderir. Boyun ve yze gzellik verir. Burkulma ve ezilmelerde ary keser. Sa dklmesini nler. Isrgan (urtica urenus) : Isrgangillerden ilkbaharda yetien, her taraf sert tylerle kapl bir byk ottur. Tylerinin ieriinde formik asit vardr. Srld yeri kandrr ve yakar. Tohumlar da kullanlr. Faydas : Dtan tatbik edildii zaman, i organlarda biriken kan eker. Romatizma ve mafsal arlarn dindirir. Burun kanamasn keser. Egzamann ikayetlerini giderir. Ayba kanamalarnn dzenli olmasn salar. Bbrek kumlarn dker. Balgam sktrr. Haricen tatbik edildii zaman, dalak hastalklarna ve banlara da faydaldr. Ispanak (spinacia oleracea) : Ispanakgiller familyasndan; k sebzesi olarak yetitirilen bir bitkidir. eriinde demir, vitaminler ve enzimler bulunur. Faydas : Vcudun dayanklln artrr. Kanszl ve gelime bozukluunu giderir. Souk algnlna kar korur. Kalp ve gelime bozukluunu giderir. Kalp adalelerini kuvvetlendirir. Ruhi kntnn skntlarn giderir. Kan miktarn artrr. Az, boaz ve gs hastalklarnda faydaldr. Kanser ve veremden korur. Hamilelerde faydaldr. Doacak bebein gl olmasn salar. Yara, yank ve dolamada da faydaldr. Dilerin rmesini nler. imanlk ve eker hastalna da faydaldr. Itr (obaninesi) : Sardunyagillerden, yapraklar gzel kokulu, iekleri trl renklerde bir ss bitkisidir. Kumlu topraklarda yetiir. Yeil ksmlar tyl ve oyaldr. ounun iekleri beyaz veya pembedir. Losyon yapmnda kullanlr. Faydas : Cildi gzelletirir. shali keser. Boaz arlarn giderir. Mide ve barsak gazlarn sktrr. Nikriste de faydaldr.

27


nciiei (maysan) : Zambakgillerden, ok biimindeki yapraklar arasnda ince bir sap zerinde kk an biiminde beyaz iekler aan bir ss bitkisidir. Boyu 20 cm kadardr. iekleri beyazdr ve zm salkm eklindedir. Yemileri kk ve krmzdr. Kokusu ok gzeldir. Faydas : Kalp hastalklarnn tedavisinde kullanlr. arpnty keser. Kalp hastalndan kaynaklanan suyu sktrr. Ev ilalarnda kullanlmaz. ncir (yemi) : Dutgillerden asl vatan Akdeniz kylar olan yapraklar geni ve dilimli bir aacn meyvesidir. Armut biiminde ve byklnde yumuak, ekirdekleri dar eklinde tatl bir yemitir. Faydas : Barsaklar yumuatr. Kabzl giderir. Mide tembelliini tedavi eder. Vcudu ve sinirleri kuvvetlendirir. Enerji verir. Nekahat devresini ksaltr. Bronit, ksrk ve boaz arlarnda faydaldr. Bronlar yumuatr. banlarn olgunlamasn salar. Lapas, yank arlarn keser. Dallarndan akan st, nasr ve siilleri giderir. Basurda faydaldr. Nezle ve stmada da kullanlr. tzm (kpekzm) : Patlcangillerden; ormanlarda yetien bir bitkidir. iekleri beyaz, meyveleri parlak siyahtr. Meyvesi, yapraklar ve iekleri kullanlr. Ev ilalarnda ok dikkatli kullanlmas gerekir. Faydas : Romatizma ve mafsal arlarn keser. Ayba dzensizliini ve rahim hastalklarn giderir. zlandalikeni (izlandayosunu) : Dalarda ve ormanlardaki kayalar zerinde bulunur. Zeytinyeili renginde, dantel gibi trtll paralar halindedir. Yaz aylarnda toplanp kurutulur. Msilajl ila yapmakta kullanlr. eriinde "Lichenin", "Dekstrolikenin" ve "Cetrarin" vardr. Faydas : Gs yumuatr, ksr keser. Barsak bozukluunu giderir, ishali keser. Nefesdarln giderir. Bronitin sebep olduu ikayetleri giderir. Veremde faydaldr. eker hastalarna ekmek yapmakta da kullanlr. de (elaeagnus) : deciler familyasnn rneidir. Yemii, kzlck biimindedir. Derisi sert ve sar, eti beyaz un halinde mayho ve burukadr. Yapraklar tyldr. 10 kadar tr vardr. Faydas : Barsak bozukluklarn ve az pasn giderir.

28

K
Kabak (cucurbita) : Kabakgiller familyasndan, meyvas sebze olarak kullanlan, otsu bir bitki cinsidir. Kk saak eklindedir. Gvdesi srngen, keli, ince ve ok uzundur. zerinde sert ve ksa tyler bulunur. Yapraklar byk, kaba, tyl; iekleri sardr. Meyvesi, etli ve suludur. inde kabak ekirdei denilen pek ok tohum vardr. Faydas : drar sktrr ve idrar tutukluunu giderir. Bbrek ve mesane iltihaplarn temizler. Prostattan doan ikayetleri giderir. Mide ve barsaklara yumuaklk verir, kabzl giderir. Basuru olanlar iin faydaldr. Yksek tansiyonu drr. Gs yumuatr, ksr keser. Helvackabann ekirdekleri barsak kurtlarnn dmesine yardmc olur. Lapas dtan tatbik edilecek olursa boaz arlarn ve kadnlarda grlen aknty keser. Kabakulakotu (vensiei) : kieneklilerden; 70-80 cm boyunda ince sapl trmanc bir bitkidir. iekleri koyu kahverengidir. Kokusu pistir. Faydas : drar sktrr. Ayba kanamalarnn dzenli olmasn salar. Kafuru (kafur) : Tabiatta, bir ok bitkide bulunur. Tpta kullanlan kafuru "Japonya Kafuru"dur. "Cinnamomun Camphorea" aacnn odunu, su buharyla distile edilerek elde edilir. Kafuru renksiz, effaf, billuri yapl, gevrek paralardr. Kokusu hususi ve keskin, lezzeti sonradan serinlik veren ac ve yakcdr. 204 santigrat derecede kaynar. Adi scaklkta uar. Suda ok az erir. Alkolde, eterde, kloroformda, benzolde ve yalarda ok erir. Faydas : Kan dolamn kuvvetlendirir. Beyni ve sinirleri uyarr. Kalp yetersizliini giderir. Solunum sistemini uyarr. Bronlarn ifrazatn arttrr. spirto ile kartrlm kafuru, arlar ve kepeklenmeyi keser. Akcier hastalklarnda faydaldr. Ateli hastalklarda, uyuturucu maddelerde zehirlenmelerde ve gece terlemelerinde de kullanlr. Tpta kafurulu ya, kafurulu ispirto gibi terkipler kullanlr. Kahkahaiei (itsarma) : itsarmagiller familyasndan, ular mavi izgili beyaz iekler aan bir eit sarmaktr. Faydas : Kabzl giderir. Hazm kolaylatrr. Kahve (coffea) : kienekliler snfnn, kkboyasgiller familyasndan, vatan Afrika olan, fakat Asya ve Amerika'nn tropik blgelerinde yetitirilen, 20 kadar eidi olan bir aatr. En ok bilineni Arabistan kahvesi'dir. 7-8 metre boyunda bir aatr. Yapraklar sivri ulu olup, kenarlar dalgaldr. iekleri beyaz ve ho kokuludur. Meyvesi kiraza benzer; iinde ince iki ekirdek bulunur. Her ekirdein iinde ayn ekilde bir tohum vardr. Tohumlarnda, kafein alkoloidleri vardr. Faydas : Kandolamn salar. Uykuyu karr, dnmeyi kolaylatrr. Yarmba arlarn dindirir. Uyuturucu maddelerle zehirlenmelerde faydaldr. Bomaca ksrn keser. Nikris arlarn teskin eder. Tansiyonu yksek olanlarn kahve imemesi tavsiye edilir. Ayrca fazla miktarda iildiinde uykusuzluk, sinir bozukluu ve arpnt yapar. Kakao (hindbademi) : kienekliler snfnn sterculiaceae familyasndan, vatan tropik Amerika olan bir aacn meyvesidir. Kakao aac 4-10 metre boyundadr. Yapraklar derimsidir. iekleri her mevsimde aar. Meyvelerinin iinde kestane byklnde tohumlar vardr. Tohumlarnn ieriinde teobromin denilen

29

alkoloid vardr. Bu madde uyarcdr. Tohumlarndan kakao ya karlr. Kozmetik sanayiide ve eczaclkta fitil yapmakta kulanlr. Tohumlarnn ya alndktan sonra elde edilen kakao tozuna ikolata denir. Faydas : Uyarc, itah ac ve kuvvet vericidir. drar sktrr. Vcuttaki zehirlerin dar atlmasn salar. Bbrek iltihaplarn giderir. Fazla iildii takdirde arpnt ve ba ars yapar. Kakule (cardamon) : kienekliler snfnn, zencefilgiller familyasndan bir bitkidir. Hindistan'da ve Asya'nn scak blgelerinde yetiir. Meyvesi 1-2 cm boyunda bir kapsldr. inde birbiri zerine oturan siyah, prizmatik tohumlar vardr. Meyveler tamamen olgunlamadan toplanr. eriinde sineol, terpineol ve asetat vardr. Faydas : Ferahlk verir. tah aar. Mide rahatszlklarn ve gazlar giderir. Vcuda rahatlk verir. Kanaryaotu (senecio) : Bileikgiller familyasndan bir bitki cinsidir. Adikanaryaotu denilen eidi, btn yl boyunca iek aan 10-40 santimetre boyunda bir veya iki yllk otsu bir bitkidir. iekleri kk silindir eklindedir. Meyvelerinin ieriinde uucu ya, tanen, reine, inulin vardr. Kklerinde ise; "Senecin" ve "Senecionin" adl iki alkoloid bulunur. Faydas : Ayba kanamalarn dzenler. Ayba arlarn keser. Barsak kurtlarn drr. shal, dizanteri ve kanamalarda faydaldr. Yaralar iyiletirir. Romatizma arlarn keser. Kantaron (kantariyyon) : kienekliler snfnn, bileikgiller familyasndan, btn dnyada, zellikle lman blgelerde yaygn olan ok yllk veya bir yllk bitkidir. Krmz, sar, mavi ve nadiren beyaz iekli olan bulunur. Kk acdr. Bu trne "Byk Kantaron" da denir. ounlukla kk kullanlr. Yaz aylarnda toplanp kurutulur. Faydas : Vcudu kuvvetlendirir. Atei drr. tah aar, hazm kolaylatrr. shali keser. Nekahat devresini ksaltr. Nezle ve bronite faydaldr. ksr keser. Mide arlarn dindirir. Yaralarn iyilemesinde yardmc olur. Astm, mide lseri, midede asit fazlal, akcier hastalklar, damar sertlii ve sinir iltihaplarnda da faydaldr. Karaaa (ulmus) : kienekliler snfnn, karaaagiller familyasndan, kn yaprak dken, bir eit orman aacdr. Yapraklar ksa sapl, kenarlar ift dilidir. iekleri salkm eklindedir. Odunu iyidir. Hekimlikte kabuklar kullanlr. Faydas : Arlar keser. Yara ve bereleri tedavi eder. Yapraklar kaynatlp, iilecek olursa kandaki eker miktarn drr. Karabaotu (lavadula stoechas) : Ballbabagiller familyasndan, bir veya ok yllk otsu yahut dip ksm odunsu bir bitkidir. Ezildii zaman ok kuvvetli ve ho olmayan bir koku karr. iekleri mavi veya meneke rengindedir. Bir trnden karabaya denilen bir esans karlr. Yurdumuzda alak makilerde bulunur. Faydas : Arlar geirir. Kalbe kuvvet verir. Damar sertliinde faydaldr. Balgam sker. Sara ve beyin hastalklarnda kullanlr. Uyuukluu giderir, zindelik verir. Karabiber (dar-i flfl) : kienekliler snfnn, karabibergiller familyasndan, vatan Dou Hindistan olan, yaprak dkmeyen trmanc bir bitkidir. Yapraklar yrek biiminde ve damarldr. iekleri sarkktr. Meyveleri kk, toparlak ve sapszdr. Faydas : Mideyi str. tah aar. Hazm kolaylatrr. Mide ve barsaklardaki mikroplar ldrr. Gaz sktrr ve gaz birikmesine engel olur. eker hastalnn ilerlemesini durdurur. drar sktrr. Enerji verir. Cinsel istekleri kamlar. Sinirleri kuvvetlendirir. Yiyeceklerde baharat olarak kullanlr. Damar sertlii, yksek tansiyon, egzama, remi, barsak iltihab ve romatizmadan ikayet edenler, mmkn olduu kadar az kullanmaldrlar.

30

Karamuk (agrostemma githago) : Karanfilgiller familyasndan, yurdumuzda hububat yetitirilen tarlalarda grlen, ou zaman budayla kark olarak biten, 30-100 cm yksekliinde, tohumlar zehirli bir bitkidir. zeri tycklerle kapldr. Yapraklar almaktr. iekleri byk ve gzel ve morumsu pembe ve ender olarak da beyazdr. Faydas : Souk algnln giderir. Karanfilaac (caryophyllus aromaticus) : Mersingiller familyasndan anayurdu Molk adalar olan ve birok tropik lkelerde ve balca Zengibar, Filipinler ve Hindistan'da yetitirilen, k aylarnda yaprak dkmeyen bir aatr. ieinin tomurcuklarna karanfil denir. Baharat olarak kullanlr. ieklerinden elde edilen karanfilyann ieriinde hidrokarbr, euganol, salisilik asid ve karyofilin vardr. Gzel kokuludur. Tad acdr. Baharat olarak kullanlr. Faydas : Mikroplar ldrr. Arlar dindirir. Sinirleri uyarr. Hazm kolaylatrr. Koku giderir. tah aar. shali keser. Bedeni ve zihni yorgunluklar giderir. Cinsel arzular kamlar. Doumu kolaylatrr. Karanfil esans di macunlarnda kullanlr. Karanfiliei (dianthus caryophyllus) : kienekliler snfnn, karanfilgiller familyasndan; karlkl ensiz sivri yaprakl, dm dm ince sapl, 300 kadar eidi bulunan, otsu bir ss bitkisidir. Yapraklar pembe, beyaz veya krmzdr. Enok tannan tr iek karanfili'dir. ok ho kokuludur. Yapraklarndan urup yaplr. Faydas : Ate drr, terletir. tah aar. Mide tmesinden doan ikayetleri giderir. Dakaranfilinin iekleri balla kartrlp yenirse, iktidarszl giderir. Karanfilkk (geum urbanum) : Glgelik yerlerde yetien sar iekli bir eit bitkinin, karanfil kokulu kkdr. lkbahar ve yaz aylarnda toplanp, kurutulur. eriinde tanen vardr. Faydas : Mide ve barsak bozukluklarn giderir. shali keser. tah aar. Arlar dindirir. Sinirleri kuvvetlendirir. Kardekan (ejderkan) : Birenekgiller snfnn, zambakgiller familyasndan, Kanarya adalarnda yetien bir aa veya aacktr. Gvdesi kalndr. Yapraklar sert ve kl eklindedir. Dallarnn ucunda demet eklinde toplanmtr. Yal gvdelerden, boyaclkta kullanlan, reinemsi krmzmtrak bir zsu akar. Faydas : Yaralar tedavi eder. D kanamalar keser. Karnabahar (karnabit) : Turpgillerden; vatan Dou Akdeniz blgesi olan 2 yllk otsu bir bitkidir. Yapraklar koyu yeil, iekleri beyaz veya sarmtraktr. K sebzelerindendir. Lahanaya benzer. Aslnda, lahanann iek saplarnn ksalp etlenmesiyle lahanadan tremitir. Yenen ksm, henz amam youn iek durumudur. Yurdumuzda; gzlk turfanda karnabahar, klk karnabahar ve mart karnabahar olmak zere eidi vardr. Fosfor ve vitamin bakmndan ok zengindir. Faydas : Zihin yorgunluunu giderir. Cinsel gc arttrr. Sinirleri kuvvetlendirir. drar sktrr. Dalak hastalklarna iyi gelir. eker hastalarna faydaldr. Kalp hastalklarnda ikayetlerin azalmasnda yardmc olur. Karpuz (harbuz) : Kabakgiller familyasndan; srngen gvdeli, paral sert yaprakl, sar iekli, iri meyveli, bir yllk bir bitkidir. Faydas : Kan temizler. Vcuda serinlik verir. Bbreklerdeki kum ve talarn dklmesine yardm eder. Kemiklerin gelimesine yardmc olur. Kaskotu (ftkotu) : Karanfilgiller familyasndan; Avrupa'da, Asya'da ve yurdumuzda yetien, toprak yzeyinde yatk olarak gelien bir veya ok yllk bitkilerdir. Yapraklar kktr ve kmeler halindedir. Hekimlikte; topran stnde kalan ksmlar kullanlr.

31

Faydas : Bbrek ve mesane hastalklarn giderir. Ftkta faydaldr. drar sktrr. Vcuda rahatlk verir. Kask imelerini indirir. Bademcik iltihap ve imelerini tedavi eder. Kasmpat (krizantem) : Bileikgiller familyasndan; sonbahar aylarnda iek aan bir ss bitkisidir. Birok eidi vardr. Faydas : Bir trnden bcek ldrc ila yaplr. Kasn (galbanum) : Maydanozgillerden; adruaotu ile eytanteresi aac gibi bitkilerden elde edilen bir eit zamktr. Kokusu kuvvetli tad acdr. Faydas : Ar kesicidir. Spazmlar nler. Kakotu (cochleria) : Turpgiller familyasndan; Mart'tan Temmuz'a kadar beyaz iekler aan, gzel yeil renkli bitkidir. Hardala benzer. Lezzeti ac, kokusu keskindir. Yapraklar etli, kenarlar kak gibi ieri doru kvrktr. Taze yapraklarnda ac ve yakc bir esans vardr. Yapraklar ve kk kullanlr. Taze iken kullanlr. Faydas : Skorbtte ve sracada faydaldr. Di eti iltihaplarn giderir. Di etlerini kuvvetlendirir. Kau (cacho) : Kau akasyasnn odunundan elde edilen bir maddedir. Kahverengi, kokusuz bir ktledir. Souk suda ksmen, scak suda ve alkolde tamamen znr. Faydas : shali keser. Vcuda kuvvet verir. Katrtrna (genista luncea) : Baklagiller familyasndan; dik duran al halinde, her zaman yeil olan odunsu bir bitki cinsidir. Gen srngenler, narin yapldr. zerinde ok sayda yaprak bulunur veya yaprakszdr. iekleri sardr. Faydas : drar ve balgam sktrr. Hazm kolaylatrr. Bbrek ve safra kesesi talarnn drlmesine yardm eder. Mesane hastalklarn tedavi eder. Romatizma ve nikriste de faydaldr. Kabzl giderir. Kalp hastalklarnda da kullanlr. Katranc (sediraac) : amgiller familyasndan; Lbnan dalarnda ve yurdumuzda Toros dalarnda yetien 40 metre kadar boyu olan ok gsterili ve heybetli bir aatr. Dallar yataydr. Yapraklar ine gibi olup, demet eklindedir. Renkleri, gen yanda koyu yeildir. Zamanla ak mavi yeile dnrler. Kozala, olgunken ak kestane renkli, uzunca, oval eklinde ve 8-12 cm boyundadr. Tohumlarnda reine vardr. Odunu kokuludur. Gvde ve dallarnn kapal yerlerde yaklmasyla sarkatran elde edilir. Faydas : Mikrop ldrcdr. Cilt solunum yollar hastalklarnda kullanlr. drar sktrr. Katrankp (agaric) : ayr mantarlarndandr. apkasnn alt yz dilim dilimdir. Faydas : Solunum yollar hastalklarnda kullanlr. Kavakaac (populus) : Stgiller familyasndan, sulak yerlerde yetien bir eit aatr. Akkavak, titrekkavak, tellikavak, servikava, karakavak, Hollandakava gibi eitleri vardr. Hekimlikte karakavak kullanlr. Karakavak 25-30 metre boyunda, gvdesi kaln bir aatr. Yapraklar gen eklinde, dili ve tyszdr. Yaprak tomurcuklar tanen, uucu ya, mum, salisin ve populin ad verilen glikozitleri tar. Faydas : Kavak tomurcuklarndan hazrlanan merhemler basur memelerinin ve romatizmann lokal tedavisinde kullanlr. Karakavak odunun yaklmasndan kmr elde edilir. Mide ve barsaklardaki gaz giderir. Yine bu kmrden yaplan di tozlar da dilerin temizlenmesinde ve dietlerinin kuvvetlendirmekte kullanlr.

32

Kavun (cucumis melo) : Kabakgiller familyasndan; vatan Kk Asya olan, srngen gvdeli, iri meyveli bir yllk bir bitkidir. Yapraklar olduka byktr ve yrek biimindedir. iekleri, yapraklarnn koltuundan kar. Meyvesi sulu ve gzel kokuludur. Faydas : Sinirleri yattrr. Rahat bir uyku verir. Bbrekleri ve kan temizler. Cide temizlik verir. drar sktrr. Bbreklerdeki kum ve talarn dklmesine yardm eder. Nikris ve romatizma ikayetlerinin hafiflemesini salar. Akcier veremi ve kanszlkta da faydaldr. Kabzl giderir. Basur memelerinin ikayetlerini azaltr. Vcuda serinlik verir. Mide ve barsaklarda lser veya iltihap olanlarla, eker hastalar ve yksek tansiyonlular yememelidir. Kayakoruu (kulakotu) : Damkoruugiller familyasndan; tam ve etli yaprakl odunsu veya otsu bir bitkidir. iekleri salkm biimindedir. Yeil ksm acdr. Faydas : Yeil ksmlar zeytinya ile kartrlp, merhem yaplr. Cilt iltihaplarnda, egzamada, nasr tedavisinde kullanlr. Kaykran (eekotu) : Baklagiller familyasndan; bo arazilerde ve kurak yerlerde yetien 30-60 cm yksekliinde ok yllk dikenli bir bitkidir. Yapraklar ksa sapldr. iekleri pembedir. Meyveleri kktr. Kklerinde tanen, sakkaroz, zamk, uucu ve sabit ya, spinosin ve ononin vardr. Kkleri kullanlr. Faydas : Terletir ve idrar sktrr. Vcuda rahatlk verir. Bbrek talarnn drlmesine yardm eder. Bbrek ve mesane iltihaplarn giderir. Boaz arlarn geirir. Kaynaac (akgrgen) : Kayngiller familyasndan; k aylarnda yapraklarn dken gzel grnl bir orman aacdr. Dallar salkm gibidir. Kabuklar halka halkadr. Kabuk ve dallarnn kuru distilasyonundan kaynaac katran elde edilir. Faydas : Mzmin bronit, verem tedavisinde kullanlr. Di arsn keser. Kabuklarnn suda kaynatlmasyla elde edilen suyla yz lekeleri, iller giderilir. Kllar temizlenir. Kays (prunus armeniaca) : Glgillerden 4-6 metre boyunda bir eit meyve aacdr. Meyvesi cevizden byk, derisi ince, ak turuncu renkte, eti sulu, tatl ve gzel kokulu, tek ve sert ekirdeklidir. ekerpare, am, tokalolu, imrahor, muhittinbey, hackz, hasanbey, darende gibi eitleri vardr. Faydas : Sinir zafiyetini giderir. Uyku verir. Beyin yorgunluunu geirir. tah aar ve hazm kolaylatrr. Nekahat devresini ksaltr. Raitizmde faydaldr. Kanszl tedavi eder. Kabzl giderir. Yz ve boyunlara tazelik ve gzellik verir. Kaynanadili (kakts) : Atlasieigiller familyasndan; bir eit bitkidir. Nopal zamk elde edilir. Faydas : Dizanteri ve ishali keser. Kazaya (kenopodyum) : Ispanakgiller familyasndan; yapraklar kazayana benzer, Kuzey Amerika'nn dou blgelerinde yetien ve Akdeniz blgesinde de grlen kokulu, otsu bir bitkidir. Toprakstndeki ksmlarndan su buhar distilasyonu ile elde edilen uucu yaa "kazaya esans" denir. Faydas : Barsak solucanlarn drmekte faydaldr. Kebabe (hindistanerii) : Cava, Sumatra ve Borneo'da yetien "piperaceae"nin kurumu meyvesidir. Taze iken % 6-15 terementi ruhunun polimeri bir esans ve kbebik asidden mrekkep bir reine ve kbebin denilen kristalize, lezzetsiz bir cevher ihtiva eder. Faydas : Mide ve idraryollar hastalklarnda kullanlr.

33

Kebereotu (kedi trna) : Bir eit aldr. Fransa'da ve lkemizin Akdeniz blgesinde yetiir. Yemii nohuttan byktr. Turusu yaplr. Kknn kabuklar kullanlr. Faydas : drar sktrr, vcuda rahatlk verir. tah aar. Skorbt tedavisinde kullanlr. Keiboynuzu (harnup) : Baklagiller familyasndan; Gneydou Anadolu ve Akdeniz havzasnda yetien 6-10 metre boyunda, kn yaprak dkmeyen bir aa ve onun meyvesidir. iekleri yeilimtraktr. Meyvesi 10-20 cm boyunda, yass, etli, almayan ve koyu renklidir. eriinde ya, sakkaroz, glikoz, selloz ve azotlu bileikler vardr. i yendii gibi reel ve likr de yaplr. Faydas : Mide ve barsak hastalklarna faydaldr. Gs yumuatr, balgam sker ve bronlar boaltr. shali keser. Sigara tiryakileri iin faydaldr. Kei sedefotu (keisedefi) : Baklagiller familyasndan; Haziran - Austos aylar arasnda ak mor renkli iekler aan 50 - 100 cm boyunda ok yllk otsu bir bitkidir. Yapraklar koyu yeildir. iekleri gvde ve dallarn ucunda salkmlar eklindedir. Meyvesi; esmer krmzmtrak renkli, tysz ve ok tohumludur. Toprak stndeki ksmlarn ieriinde "tanem" ve "galegin" adl alkoloid ve ac maddeler vardr. Bitkinin tamam toplanp, kurutulur. Faydas : Anne stn artrr. Az miktarda verildii takdirde kandaki eker miktarn drr. Fazla kullanmamak gerekir. Kediaya (antennaria diocia) : Bileikgiller familyasndan; Dou Karadeniz ve Dou Anadolu blgesinde yetien, beyazms ve yumuak sk tyl bir bitkidir. im ve allar arasnda bulunur. iekleri kullanlr. Faydas : ksr keser. Gs yumuatr ve balgam sktrr. Bronit ve safra kesesi hastalklarnda kullanlr. drar sktrr. Kedinanesi (yabani smbl) : Ballbabagiller familyasndan; krlarda yetien beyaz ve pempemsi iekli bir bitkidir. stanbul ve Anadolu blgesinde grlr. Kediler ok sever. Faydas : Hazm sistemini dzeltir. Hazm kolaylatrr. Mide ve barsak gazlarn sktrr. Karn arlarn giderir. Astm grip ve bronitin sebep olduu nefes darln geirir. drar sktrr. Barsak solucanlarn drr. Arl ayba kanamalarnda faydaldr. ktidarszl giderir. Sinirleri yattrr. Kediotu (valeriana) : kienekliler snfnn, kediotugiller familyasndan; kk az etli, ok yllk bir otsu bitkidir. Boylarna gre iki gruba ayrlr. Bir ksmnn boyu 5-50 santimetre kadardr. Dierleri ise, 2 metreyi bulabilirler. En yaygn tr tbbi kediotudur. Yurdumuzda byk yaprakl kediotu, kk kediotu ve da kediotu gibi trleri vardr. Tbbi kediotu : Avrupa ve Kuzey Asya'da yabani olarak yetiir. neminden tr kltr bitkisi olarak da yetitirilir. 1-1,5 metre ykseklikte ok yllk bir kediotu trdr. Gvdesinin ii botur. Yarpraklar karlkl olarak dizilmitir. Saplar ksa, kenarlar dilidir. iekleri byk, beyaz veya pembe renklidir. Meyveleri kk ve tyldr. Rizom ve kklerinde niasta, eker, reine, chatin, valerin ve uucu bir ya vardr. Kk tazeyken kokusuzdur. Kuruduu zaman keskin fena bir kokusu vardr. Faydas : Sinirleri telkin eder. Nevrasteni ve isteride faydaldr. Ate drr, spazm zer. Sinirsel ba arlarn, sinirsel arpntlar teskin eder. Tbbi kediotunun kknden elde edilen kediotu esans isteri, kore ve epilepside kullanlr. Ba dnmesi, tat tutmas ve heyecanlanma hallerinde kullanlr. Kekik (thymus) : kienekliler snfnn, ballbabagiller familyasndan; odunsu sapl, karlkl kk yaprakl, srngen, ok yllk timol kokulu alak bir bitkidir. eriinde thymol vardr. Gney Amerika'da yetien thymus vulgaris trnden hafif sar renkli uucu kekikya elde edilir. eriinde timol ve karvakrol vardr. Midevi, idrar sktrc ve antiseptik olarak kullanlr. Yurdumuzda yabani kekik ve bal kekik ok miktarda yetiir. Ancak mercankk trlerinin ou da kekik yerine kullanlmaktadr.

34

Faydas : Bedeni kuvvetlendirir. Hazm kolaylatrr. tahszl giderir. Sinirleri kuvvetlendirir. Kalp arpntlarn keser. Yemeklerin bozulmasn nler. Barsak iltihabn iyiletirir. Salg bezlerinin dzenli almasn salar. drar sktrr. Ayba kanamalarnn dzenli olmasn salar. Barsak solucanlarnn drlmesine yardm eder. Bbreklerde ve mesanedeki mikroplar ldrr. Cinsel istei kamlar. Tansiyonu geici olarak ykseltir. Hastalklara kar direnme gcn artrr. ocuklarda grlen kanszl giderir. Kan dolamn dzenler. Mzmin ksrk, astm, bronit ve iltihapl zatlcenp'e faydaldr. Grip, beyin nezlesi ve anjinde ikayetlerin azalmasna yardmcdr. Kekik suyu ile banyo romatizma arlarn dindirir. Kandaki eker miktarn azaltr. Hamileler ve guatr olanlar kullanmamaldr. Kenevir (esrarotu) : Kendirgiller familyasndan, vatan Hindistan olan, scak lkelerde ve yurdumuzda da kltr yaplan, bir yllk bir bitki trdr. Gvdesi diktir. i botur. Yzeyi prtkldr. Yapraklar 5-11 paraldr. Meyvesi 3-5 milimetre boyundadr. Tanelerinin iinde etli bir cck vardr. Dal ularnda reine ve uucu bir ya vardr. Meyveleri ya bakmndan zengindir. Tohumlarndan karlan ya, sabun sanayiinde kullanlr. Gvdesinin kabuk ksmndan kenevir veya kendir denilen bir lif elde edilir. Bunlardan ip, halat ve kaba dokulamalar yaplr. Faydas : Yapraklarnn suda halanmas mzmin romatizma arlarn keser. Keraviye (karamankimyonu) : Maydanozgiller familyasndan Dou Anadolu blgesinde yetien 2 yllk otsu bir bitkidir. iekleri beyaz renklidir. Mays - Temmuz aylar arasnda aar. 30 - 90 cm boyundadr. Kazk kkldr. Meyvesi esmerdir. eriinde tanen, reine, sabit ve uucu yalar vardr. Faydas : Anne stn artrr. Mide ve barsak gazlarn, midedeki dier ikayetleri giderir. drar sktrr. Astmda faydaldr. Kereviz (apium graveolens) : Maydanozgiller familyasndan, kkleri ve yapraklar sebze olarak kullanlan kokulu, iki yllk bir bitkidir. eriinde sedanonik anhidrit, sedanolin, limonen, palmirik asit, gayakol gibi maddeler vardr. Yapraklar ve ba ksm kullanlr. Faydas : Uyarc ve idrar sktrcdr. ktidarszl giderir. Cinsel istekleri kamlar. eker, guatr ve yksek tansiyonda faydaldr. Bbrek, akcier ve karacier hastalklarn nler. Mideyi kuvvetlendirir. tah aar. Srmenajda faydaldr. Sinir yorgunluunu giderir. Kan temizler. Karacier iliini giderir. Bbreklerdeki kum ve talarn dklmesinde yardmc olur. Safra ifrazatn dzenler. Nikris ve romatizmada faydaldr. Susuzluu keser ve vcuda serinlik verir. Kalp hastalarna tavsiye edilir. Ses kskln giderir. Kestane (castanea vesca) : Kayngiller familyasndan; kn yapraklarn dken, 25 - 30 metre boyunda bir aatr. Yapraklar genitir. Meyveleri iridir. Faydas : Kabuklarnn suda kaynatlmas ile hazrlanan ila; ate drr ve sinirleri yattrr. Meyvesi, kaslar kuvvetlendirir. Kan dolamn dzenler. Bedeni ve zihni yorgunluu giderir. Varis ve basur memelerinin meydana gelmesini nler. Karacier yorgunluu ve iliini geirir. Kanszl giderir. Mideyi kuvvetlendirir. Damar sertlii ve yksek tansiyondan ikayet edenlerle, eker hastalar yememelidir. Ketentohumu (graine de lin) : Keten denilen kireli topraklarda yetien otsu bir bitkinin tohumudur. eriinde sabit ya, msilaj, protein, siyanogenetik bir glikozit olan linamarin vardr. Ketenyanda asitler vardr. Boya ve muamba sanayiinde kullanlr. Faydas : Akcier hastalkklar bronit ve souk algnlnda faydaldr. Lavman olarak kullanlrsa kabzl giderir. Mzmin ksr keser. Dolama, kpekmemeleri ve her trl bann tedavisinde faydaldr. Klotu (sarkantaron) : Klotugiller familyasndan; Mays - Eyll aylar arasnda sar renkli iekler aan, 30 - 100 cm boyunda ok yllk otsu bir bitkidir. Yapraklar sapszdr. Koyu yeildir. iekleri dallarnn ucundadr. iek dallarnda; pinen, cadinen, tanen, reine, zamk, ac maddeler ve boya maddeleri vardr.

35

Faydas : Sinirleri yattrr. drar ve balgam sktrr. Gs yumuatr, ksr keser. tah aar. Zeytinya ile hazrlanan merhemi yaralar iyiletirir. Filizlenmi ularndan yaplan halama, barsak kurtlarn drr. Knaaac (hnna) : Knaaacgiller familyasndan, anayurdu Hindistan olan ve Arabistan'da ve Akdeniz ikliminde yetitirilen ayrk dall, beyazms kabuklu, kart yaprakl bir aatr. iekleri beyaz renkli ve keskin kokuludur. Kurutulmu yapraklarndan kna elde edilir. Sa ve parmaklar boyamakta kullanlr. Faydas : Ayak terlemelerine engel olur. Dolamada kullanlr. Uyuz ve egzamaya iyi gelir. Guatrn zerine balanrsa, faydas grlr. Sarlk, idrar zorluu, gastrit ve kolit'de iyiletiricidir. Az yaralar ve deri atlaklarn tedavi eder. Knakna (kontestozu) : Kkboyasgiller familyasndan; anayurdu Peru ve Bolivya olan ve sanayii bitkisi olarak Cava, Gney Hindistan, Kolombiya, Seylan, Guatemala, Kamerun ve Kongo gibi tropikal lkelerde yetitirilen 15-20 metre boyunda bir aatr. Kabuundan kinin karlr. Knaknann ieriinde kinin, kinidin, kinonin, singol, kupreol gibi maddeler vardr. Gvde, kk ve kabuklar kullanlr. Tad acdr. Faydas : Ate drr. Stmay tedavi eder. Tifoda faydaldr. Ar ve mikroplu hastalklarn nekahat devresini ksaltr. Cilt kantlarnda faydaldr. tah aar. Kuvvet verir. Kabzl giderir. Kinidin alkoloidi taikardide kullanlr. Vcuda kuvvet verir. Krkdamarotu (cryptogamae) : Damarl ieksiz bitkilerdendir. 100 kadar eidi vardr. Kibritotlar, atkuyruklar ve ereltiotlar bu familyadandr. Yol kenarlarnda ve kumlu topraklarda yetiirler. Faydas : Burun kanamasn keser. Kesiklerde ve banda faydaldr. Balla kartrlp yenecek olursa, nefes darln giderir. Yaralar iyiletirir. Kandaki eker miktarn drr. Krlangotu (hilaliye) : Gelincikgiller familyasndan, Nisan - Mays aylar arasnda sar renkli iekler aan, 30 - 70 cm yksekliinde ok yllk otsu bir bitkidir. Kuzey Anadolu blgesinde yetiir. iekleri dallarnn ucundadr. Bitkinin tamamnda ve zellikle yapraklarnda sar renkli boya maddesi ve alkoloidler vardr. Sap krld zaman sar renkli bir st akar. Zehirlidir. Faydas : St siil ve nasrlarn tedavisinde kullanlr. Krmzbiber (guinea pepper) : Olgunlaak kzarm yllk biberin kurutularak toz haline getirilmi eklidir. Faydas : Hazm kolaylatrr. Mide tembelliini giderir. tah aar. Kusmay nler. shali keser. Mide ve barsaklarda gaz birikmesini nler. shali keser. drar ve ter sktrr. Cinsel istekleri kamlar. Grip ve souk algnlnda faydaldr. Merhemi lumbago, nevralji ve romatizmada faydaldr. Egzama, yksek tansiyon, remi veya damar sertliinden ikayet edenler kullanmamaldr. Ksamahmut (dalakotu) : Ballbabagiller familyasndan; Haziran - Eyll aylar arasnda pembe ve seyrek olarak da beyaz renkli iekler aan, otsu bir bitkidir. 10 - 30 cm boyundadr. Yapraklar; karlkl, tyl, kenarlar diili ve kk bir mee yapra eklindedir. iekleri st yapraklarnn koltuunda gruplar halindedir. Meyvesi kktr. iekli bitkide uucu bir ya, ac maddeler, tanen, glikozitler vardr. Faydas : Vcuda kuvvet verir. Atei drr. drar sktrr. Mesane talarnn drlmesine yardmc olur. Ayba tutkluunu giderir. ksr keser. Kzlck (cornus) : Kzlckgiller familyasndan; ounluu al veya aa halinde odunsu ve bir ka da otsu karakterde, kn yaprak dken veya her zaman yeil bitki cinsidir. Yapraklar sade, uzun veya ksa sapl, genellikle atall tyldr. iekleri salkm veya emsiye eklindedir. 40 kadar tr vardr. Meyvesi yuvarlaktr. Yurdumuzda yetien tr sar iekli kzlcktr. Boyu 7-8 metre kadardr. al eklinde olanlar da vardr. K aylarnda yapraklarn dker iekleri yapraklarndan nce aar. Renkleri sardr. Yapraklar karlkl dizilmitir. Meyveleri sonbaharda olgunlar. 1-1,5 cm boyundadr. Parlak krmz renktedirler. Lezzeti buruktur.

36

Meyveleri eker, msilajl maddeler ihtiva eder. Kabuklarnda ise reineli maddeler, tanen ve msilaj vardr. Meyveleri yenir veya urubu yaplr. Faydas : Meyveleri ishali keser. Kabzlk yapar. Kabuklar ate drr. Az paslanmasn giderir. Az yaralarn geirir. urubu, vcuda kuvvet verir. Kimyon (kyminon) : Maydanozgiller familyasndan; Mays - Haziran aylarnda bayez veya pembemsi iekler aan, 15 - 20 cm boyunda, bir yllk otsu bir bitkidir. Anavatan Msr'dr. Yapraklar dar ince eritler halinde paraldr. iekleri 3-5 sapl emsiye durumundadr. Meyveleri ovaldir. eriinde, reine, sabit ve uucu yalar vardr. Keskin, ho kokuludur. Tohumlar baharat olarak kullanlr. Faydas : tah aar. Hazmszl giderir. Mide ve barsaklarda gaz birikmesini nler. Birikmi gaz sktrr. Hava yutmay nler. Sinirleri yattrr. Sinirsel badnmelerini keser. Anne stn artrr. Ayba kanamalarnn dzenli olmasn salar. drar sktrr. Yksek tansiyonu drr. Barsak solucanlarnn drlmesine yardmc olur. Romatizma ve imanlkta faydaldr. Hamileler kullanmamaldr. Kiraz (prunus avlum) : Glgiller familyasndan; anayurdu Asya olan, dz kabuklu bir eit aa veya aacktr. Genellikle yapraklanmadan nce iek aar. Meyvesi, etli ve tek ekirdeklidir. Ev ilalarnda saplar, meyvesi, kabuu ve iekleri kullanlr. Faydas : drar sktrr. Bbreklerde biriken zararl maddelerin atlmasna yardmc olur. Kabzl giderir. Kann temizlenmesine yardm eder. Nikris, romatizma, damar sertlii ve mafsal kirelenmesinde faydaldr. Karacier iliine iyi gelir. Safra akn normale dndrr. Sivilceleri nler. Susuzluu giderir. Kabuklar ishali keser. Atei drr. iekleri gs yumuatr ve ksr giderir. Kini (kini) : Maydanozgiller familyasndan; Haziran - Austos aylar arasnda pembe beyaz renkli iekler aan, 30 - 50 cm boyunda, olduka fena kokulu bir yllk otsu bir bitkidir. Nemli ayr ve srtlarda yetiir. Yapraklar ak yeil renkli ve tyldr. iekleri, dallarnn ularnda emsiye eklinde toplanmtr. Meyveleri niasta, tanen, ekerler ve uucu ya tar. Kini ekeri, likr yapm, pastaclk ve eczaclkta kullanlr. Faydas : tah aar. Barsak gazlarn giderir. Sinirleri yattrr. Hazm kolaylatrr. Sinirsel ba arlarn keser. Karn arlarn giderir. Cinsel arzuyu kamlar. Ayba kanamasn dzenler. Doumu kolaylatrr. Srmenajda faydaldr. Bayat yiyeceklerin zararn azaltr. Fazla miktarda yenirse zarar grlr. Kokuluyonca (melilotus) : Baklagiller familyasndan, Avrupa'da ve yurdumuzda yetien, 30 - 100 cm boyunda, iki yllk otsu bir bitkidir. Gvdesi silindir biimindedir. Tyszdr. ok dalldr. Yapraklar almak dizililidir. Sar iekleri gzel kokuludur. Meyvesi 4 mm kadar boyunda 1-2 tohumludur. iekli ve yaprakl dallarnda kumarin, melilotik ve kumarik asitler ile uucu bir ya vardr. Faydas : Hafif kabz vericidir. Romatizma arlarn dindirir. Vcuda rahatlk verir. Koruk (eki zm) : Henz olgunlamam, eki, ham zmdr. erbeti yaplr. Faydas : tah aar. Kurdeende faydaldr. Gz arlarn dindirir. Kralotu (peucedanum ostruthium) : Dantela gibi gzel yeil yaprakl bir bitkidir. iekleri pembe ve beyaz renkte olup, dallarnn ucuna toplanmtr. Yapraklar ilkbahar, kk ise sonbahar aylarnda toplanp, kurutulur. Faydas : Mide ve barsak bozukluklarn giderir. shali keser. Kan temizler. Damar sertlii ve nikriste faydaldr. Kudrethelvas (manna) : Bir eit dibudak olan fraxinus ornus aacnn torba eklinde ve ii sv dolu yerine yaplan kesiklerden kan svdr. eriinde mannit ekeri vardr. Yuvarlak, yass, billuri, kuru paralardr. Rengi soluk sarms ve ii beyazdr. Kokusu bala benzer. Lezzeti ekerlidir. Suda kolay erir.

37

Faydas : Kolay kullanlr, ho bir mshildir. Kudretnar (momordica) : Kabakgiller familyasndan, trmanc, ince gvdeli, bir yllk bir bitkidir. Yapraklar sapl ve el gibi paraldr. Meyvesi olgunlanca, birbirinden ayrlr. Meyveleri 10-15 cm boyunda ikin ve iki uta incelmi eklindedir. zerinde kabarcklar vardr. Turuncu - sar renktedir. Ev ilalarnda, zeytinya ile kartrlarak kullanlr. Faydas : Mide lserini tedavi eder. Egzama ve dier cilt hastalklarnda faydaldr. Yaralarn abuk kapanmasn salar. Kuduzotu (diotu) : Diotugiller familyasndan, koyu yeil renkli, ok yllk otsu bir bitkidir. Boyu 30-120 cm arasndadr. Yapraklar sert ve dalgaldr. akll, orak arazide yetiir. iekleri salkm eklindedir. Zehirlidir. Faydas : dem hastalnda faydaldr. Mesane talarnn drlmesine yardm eder. Spazm ve arlar giderir. Kurtaya (lycopode) : Kibritotunun en ok grlen eklidir. Boyu 1 m kadardr. Sporlu baaklarndan kurtaya tozu denilen ve hekimlikte kullanlan sar bir toz elde edilir. Faydas : Karacier ve safra kesesi hastalklarnda faydaldr. Arlar dindirir. Romatizmada ikayetleri giderir. Bbrek ve safra kesesi talarnn drlmesine yardmc olur. Kurtbar (kurtbahar) : Zeytingiller familyasndan k aylarnda yapran dken veya her zaman yeil olan odunsu bir bitkidir. Yurdumuzda adi kurtbar yetiir. 4-5 m boyunda bir aldr. iekleri beyazdr. Meyveleri parlak siyah renkte olup, zmsdr. Btn orman blgelerinde yetiir. Faydas : iekleri cilt kurumasnda faydaldr. Meyveleri kullanlmamaldr. Kurtpenesi (kurttrna) : Glgiller familyasndan beparmakotu adl bitkinin salkm iekli, sap ve kk bol taneli, ok yllk bir trdr. Yapraklar kullanlr. Faydas : shali keser. Kuso (kusso) : Glgiller familyasndan Habeistan'da yetien almak yaprakl, katmerli iekli ve dii organ geni tepecikli bir aatr. Faydas : Barsak solucanlarn drmeye yarar. Kuburnu (fructus rosa canina) : Yabanglnn, eker, organik asit ve C vitamini bakmndan zengin olan meyvesidir. Faydas : drar sktrr, ishali keser. Kuekmei (obandaarc) : Turpgiller familyasndan; beyaz veya mor iekli otsu bir bitkidir. Birok tr vardr. Faydas : Basur memelerini tedavi eder. Boaz arlarn geirir. Kukonmaz (asparagus) : Zambakgiller familyasndan; al veya yar al halinde odunsu, ou sarlc, baz trleri de otsu olan Asya, Afrika ve Akdeniz blgesinde yetien bir bitkidir. Yapraklar pul gibi ve almak dizililidir. iekleri kktr. Renkleri yeilimsi veya beyazdr. Meyveleri zmsdr. 150 kadar tr vardr. Tbbi kukonmaz Trakya ve Dou Anadolu'da yabani olarak yetiir. iekleri sarms yeildir. Meyvesi krmzdr. Kk ve rizomlarnda ekerler, mannit, koniferin, asparajin A ve C vitaminleri vardr. Hekimlikte toprakta srnen gvdesi, kk ve tomurcuklar kullanlr. lkbahar aylarnda toplanp kurutulur.

38

Faydas : Kalp hastalklarndan doan demleri giderir. drar sktrr. drar yollarn temizler. Sinirleri kuvvetlendirir. Kan temizler. Karacier ve bbreklerin muntazam almasn salar. Karacier iliini indirir. Dalak hastalklarnda faydaldr. Zihin yorgunluunu giderir. Sivilce ve egzamann iyilemesinde yardmc olur. Kandaki eker miktarn drr. El ve ayaklarda grnen ilikleri indirir. Bel soukluu bbrek ve mesane iltihab olanlarla, ok sinirli kimselerin kullanmamas gerekir. Kuzukula (rumex) : Karabudaygiller familyasndan; nemli krlarda yetien, genellikle bir ka yl yaayan, yeil veya firfiri renkte orsu bir bitki cinsidir. Yapraklar hafife kabark ve genitir. Meyveleri keli veya yassdr. Yurdumuzda yetien trleri; Labada, byk kuzukula, kk kuzukula gibi eitleridir. Ev ilalarnda byk ve kk kuzukulann yapraklar kullanlr. Faydas : Yapraklar ile salata yaplp, yenir. drar sktrr. Mide ikinliini giderir. Egzamalar zerine kompress yaplr. Romatizmallar, bbreklerinden hasta olanlar, yememelidir. Kk hindistancevizi (myristica) : Myristicaceae familyasndan; Anavatan Molk olan, dier scak blgelerde de yetitirilen, 16 - 18 m yksekliinde bir aa ve onun meyvesidir. Grn itibariyle Portakal aacna benzer. Tohumlar beyazms kl halinde ve yuvarlaktr. Kabuu soyulmu halde satlr. eriinde uucu bir ya vardr. Faydas : Vcudu kuvvetlendirir. Hazm kolaylatrr. tah aar. Kalp ve sindirim ilalar yapmakta kullanlr.

39

L
Labada (rumex patientia) : Karabudaygiller familyasndan; dere kenarlarnda ve sulak ayrlarda kendiliinden yetien bir bitkidir. Haziran - Eyll aylar arasnda yeilimtrak renkte kk iekler aar. Boyu 50 cm ile 2 m arasnda deiir. Kklerinde niasta, ekerler, reine ve antrakinon trevleri vardr. Yapraklar sebze olarak yenir. Ev ilalarnda kk ve yapraklar kullanlr. Faydas : Kk kaynatlp iilirse btn kantlar keser. Yeil tohumlar kaynatlp iilecek olursa, anne stn artrr. Mesane tkanmasn giderir. tah aar. shali keser. Laden (cistus) : Ladengiller familyasndan; Anadolu ve sahil blgelerinde yetien, k aylarnda yaprak dkmeyen, yeil bodur bir aldr. Yapraklar karlkl dizilmitir. iekleri byk, beyaz veya pembe renklidir. Meyveleri kapsldr. eriinde Ladan denilen zamk vardr. Faydas : Balgam sktrr. Nezleyi keser. Dizanteride faydaldr. Parfmeride kullanlr. Lahana (brassica oleracea) : Turpgiller familyasndan iri ve kaln yaprakl bir bitkidir. En ok yetitirileni ba lahanadr. Yurdumuzun btn blgelerinde yetiir. Balca eitleri: Kemer lahanas, Batman lahanas, kse lahanas, Brksel lahanas ve kara lahana. Lahana C vitamini bakkmndan zengindir. Yapsnda kkrt bulunur. i olarak yemek veya skarak suyunu imek daha faydaldr. Faydas : Kanszl giderir. drar sktrr. Vcutta biriken zehirli maddelerin atlmasn salar. Mide ve barsak yaralarn yumuatr. Kabzl giderir. Kandaki eker miktarn drr. Vcudu hastalklara ve kansere kar korur. Gs ucu atlaklarn giderir. Sarlk ve safra kesesi hastalklar iin iyidir. Astmda faydaldr. Romatizma, siyatik, lumbago ve Apsede yararldr. Ses kskln giderir. tah aar. Guatr olanlar yememelidir. Latiniei (frenkteresi) : Latinieigiller familyasndan; bir eit bitkidir. iekleri krmz veya turuncudur. Peru'da doal olarak yetiir. iekleri salatalarda kullanlr. Faydas : tah verir. drar sker. Skorbtte faydaldr. Lavantaiei (lavandula) : Ballbabagiller familyasndan; al grnnde, dip ksm odunsu bir bitkidir. iekleri mavi veya morumsu ya da koyu krmzdr. Kokusu gzeldir. Karaba lavantaiei denilen tr yurdumuzda vardr. Faydas : Kaynatlm suyu uyarc ve midevidir. Kk bir torba iinde dolaplara konan lavanta iekleri, elbise ve amarlar bceklerden korur. Banyo suyuna gzel koku verir. Lavanta kolonyas vcudu ferahlatr. Atei drr. Limon (lemon) : Limonaacnn ak sar renkli, yumurta biiminde, kabuu gzel kokulu, suyu eki olan meyvesidir. Kabuklarndan limon esans karlr. C vitamini, eker, msilaj, sitrik asit ve tuzlar bakmndan zengindir. Faydas : Atei ve tansiyonu drr. Kan temizler. Susuzluu giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Damar sertlii ve romatizmada faydaldr. Gribin abuk atlatlmasn salar. Mide, barsak ve idraryollarndaki mikroplar ldrr. Gda zehirlenmesini nler. drar sktrr. Bbrek ve mesane kum ve talarnn drlmesine yardmc olur. Yzdeki sivilceleri geirir. Cildin gzellemesini salar. Karacier hastalklarnda faydaldr. Dileri beyazlatr ve di etlerini kuvvetlendirir. Nezlede ikayetleri geirir. Skorbt hastalnda faydaldr. Boaz ve

40

bademcik iltihaplarnn giderir. shali keser. Kanszl nler. Fazla ayba kanamasn nler. Nasrlar sker. Mide arlarn dindirir. Ba arlarn ve vcut arlarn keser. Yz illerinde faydaldr.

41

M
Mahmude (bingzotu) : itsarmagiller familyasndan; Anadolu'da ve Suriye'de yetien, sarlarak trmanan, srnc ve stl, ok yllk bir bitkidir. Gvdesi ince ve tyszdr. iekleri beyaz ve sarms renktedir. Meyvesi 4 tohumlu, 2 gzl bir kapsldr. Kkleri uzun ve kalndr. Kk, niasta, tanen, msilaj ve "skammonin" tar. Ev ilalarnda kullanlmamas tavsiye edilir. Faydas : Kalnbarsaa tesir eden tahri edici bir mshildir. Frengide faydaldr. Mndalina (mandarin) : Turungiller familyasndan; 5-6 m yksekliinde mandalina aacnn meyvesidir. Tatl, kokulu, lezzetli, vitamince zengin bir meyvedir. Kabuundan esans karlr. Faydas : Kan temizler. Sinirleri yattrr. Damar sertlii, fel ve gripte faydaldr. Mantar (ftr) : Boy, biim ve blge bakmndan byk deiiklikler gsteren, yz bin kadar eidi bulunan bir eit bitkidir. Karada ve tatl sularda yaarlar. Mantarlarn iinde tbbi etkileri olanlar, gda olarak kullanlanlar, zehirlenmelere sebep olanlar, hayvanlarda ve bitkilerde hastalk yapanlar, antibiyotik madde oluturanlar ve kimya sanayiide kullanlanlar vardr. Yenen mantarlarn ou bazitli mantarlardr. Bunlarn 500 kadar cinsi ve 13500 kadar tr vardr. Sporlar ikin bir hif ucunda 4 tane olarak meydana gelir. Makbul olan tr emsiye mantardr. Byk ve gz alc bir ekildedir. apkas balangta yuvarlak veya yumurta biimindedir. Sonradan an, emsiye veya tabak ekline dner. Rengi beyazmtrak gri ile esmerimtrak gri arasnda deiir. ap 25-30 cm kadardr. Eti yumuak ve st gibi beyazdr. Lezzeti hotur. Yer mantar da yenir. Huni biimindedir. apkasnn eti sarmtrak beyaz ve sar kenarldr. Kokusu kaysy hatrlatr. Lezzeti ise karabiberi andrr. Hazm gtr. Faydas : Etin yerini tutar. Protein deeri etten fazladr. Yorgunluu giderir. Dnme ve renme yeteneini gelitirir. Kanszl giderir. Bedenin gelimesinde yardmc olur. Romatizma ve remi olanlar yememelidir. Margarit (ayr kasmpat) : Dalarda ve ayrlarda yetien gzel iekli bir bitkidir. Kasmpatya benzer. Dallar ufaktr. Yeil yapraklar dantela gibidir. ieklerin etrafnda beyaz yapraklar vardr. Ortas altn sars rengindedir. iekleri yaz aylarnda toplanp kurutulur. Faydas : drar sktrr. Terletir. Bbrek talarnn drlmesinde yardmc olur. Karacier hastalklarnda faydaldr. Egzama, temriye gibi deri hastalklarnda ikayetleri giderir. Marrup (marupa) : kienekliler snfnn, simaroubaceae familyasndan, Amerika'da dokuz tr olan, bileik almak yaprakl bir aatr. Antillerde yetien imarouba amara; 20 m kadar boyunda bir aatr. Kabuu dz, przsz, grimsi ve ok acdr. Kerestesi kymetlidir. Faydas : Ate drr. Kalp hastalklarnda faydaldr. Marul (lactuca) : Bileikgiller familyasndan; geni ve uzun yeil yaprakl veya ok yllk bir bitkidir. Tohumlar, cinsine gre esmer veya siyahtr. Ilk iklimi sever. lk ve sonbahar aylarnda ekilir. Yurdumuzda bir ok eidi vardr. Faydas : Sinirleri yattrr. Uykusuzluu giderir. Sinirsel kalp arpntlarn keser. steride faydaldr. Erkeklerde ar cinsel istekleri keser. Kabzl giderir. Basur memelerinde faydaldr. Kandaki eker miktarn drr. Kan temizler. Hazm kolaylatrr. Nekahat devresinin kolay atlatlmasnda yardmc olur. Bol idrar sktrr. Romatizma ve Nikris'te faydaldr. Gs yumuatr. Karacier ve dalak iliklerini indirir. Bbrek

42

iltihaplarnda iyidir. Ayba halinin arsz ve muntazam olmasn salar. Suyu, ergenlik sivilcelerini giderir. Yze tazelik ve gzellik verir. Lapas; kan ban, apse ve yanklarda faydaldr. Asabi ksrkleri keser. Anne stn artrr. Mayaslotu (egzamaotu) : Ballbabagillerden; yurdumuzun hemen hemen her blgesinde yetien, beyaz tylerle kapl, alak bir bitkidir. Yaprak kenarlar alta doru kvrktr. iekleri beyazdr. Ev ilalarnda iekli bitki kullanlr. Faydas : Mide rahatszlklarn giderir. Sinirleri uyarr. Atei drr. Egzamaya faydaldr. Vcuda kuvvet verir. Maydanoz (midenuvaz) : Maydanozgiller familyasndan; yapraklar gzel kokulu ve paral, kazk kkl, 30 100 cm boyunda, iki yllk otsu bir bitkidir. iekleri emsiye halindedir. Tohumlar ufak ve esmerdir. Meyvelerinin ieriinde uucu bir ya ile apiin adl bir glikozit vardr. Kknde, biraz uucu ya, msilaj ve apiin vardr. Yapraklar, kk ve meyvesi kulanlr. Faydas : drar sktrr. tah aar. ltihapl yaralarn iyilemesini salar. Ayba sanclarn keser. Srmenajda faydaldr. Yksek tansiyonu drr. Kalbin yorulmasn nler. Kanszl giderir. Kansere kar korur. Karacier iliini giderir. Safra akn kolaylatrr. Vcuttaki zehirli maddelerin atlmasn kolaylatrr. Vcutta biriken suyu boaltr. Bbrek talarnn drlmesine yardmc olur. Romatizmada faydaldr. Mide ve barsaklarda gaz birikmesini nler. Barsak solucanlarnn drlmesine yardmc olur. Ayba kanamalarnn dzenli olmasn salar. Anne stn azaltr ve bylelikle memelerin imesini nler. Cinsel istekleri artrr. Grme gcn artrr. Bbrek iltihab olanlar maydanoz yememelidir. Maz (thuja) : Servigiller familyasndan; pul yaprakl daima yeil, aa veya aack halinde bulunan bir bitki cinsidir. Ev ilalarnda yapraklar ve kozala kullanlr. Faydas : Yapraklar siilleri yok etmekte kullanlr. Kozalandan barsak solucan drc ila yaplr. Gebe kalmay nlemek iin kullanlr. Baz zehirlenmelerde, panzehir olarak kullanlr. Basur memelerinde faydaldr. Melekotu (angelica) : Maydanozgiller familyasndan; dere kenarlarnda, ayrlarda ve ormanlardaki aasz alanlarda yetien, boyu 3 m kadar, ho kokulu, otsu bir bitkidir. stanbul, Marmara Blgesi, Dou Karadeniz ve Beyehir dolaylarnda yetiir. Boyu 1- 1,5 m kadardr. 2 veya ok yllk bir bitkidir. Gvdesi silindiriktir. Boyuna izgiler vardr. i botur. Mavimtrak yeil veya krmz renktedir. iekleri beyazdr. Kk ve rizomlarnda uucu bir ya ve tanen ihtiva eder. Yaz ve sonbahar aylarnda toplanp kurutulur. Faydas : Mide ve barsak hastalklarna iyi gelir. Sinirleri kuvvetlendirir. Spazmlar giderir. Astm nbetlerini giderir. Kuvvet ve itah verir. Nekahat devresinin ksa srmesini salar. Yapraklarndan kan suya, bir para pamuk bastrlp, di rne konursa, ary keser. Kandolamn dzenler. Terletir. Kurutulmu melekotu, dvlp baa srlecek olursa, bitleri ldrr. Melisa (oulotu) : Ballbabagiller familyasndan; ok dall, beyaz iekli otsu bir bitkidir. En nemli tr tbbi melissadr. stanbul, Bursa, Ege ve Akdeniz blgesinde yetiir. Boyu 30 - 80 cm kadardr. Limon kokuludur. ok yllk bir bitkidir. Yapraklar ince ve yumuak tyldr. iekleri beyazdr. Yapraklarnda tanen, reine ve uucu bir ya vardr. Faydas : Mide ve barsak arlarn keser. Kalbi kuvvetlendirir. Hazmszlk, ba ars ve migrende faydaldr. Melankoli, sara, badnmesi, kulak nlamas ve sinir krizlerinde ikayetleri ortadan kaldrr. Baylmalarda kullanlr. Mide ve barsak gazlarn sker. Ayba arlarn keser ve ayba kanamalarn dzenler. Huzursuzluk ve skntlar giderir. Hafza zayflnda faydaldr. Meneke (benefe) : Menekegiller familyasndan; iekleri tek renkli, bir veya ok yllk otsu bir bitkidir. Yapraklar yrek biiminde ve hemen hemen sapszdr. Genellikle az veya ok koyu renkli olur. Beyaz renklileri de vardr. lkbahar aylarnda iek aar.

43

Faydas : Terletir. Vcuda rahatlk verir. Kan temizler. Vcutta biriken zehirlerin atlmasn salar. Nikris ve romatizmada faydaldr. Kabzl giderir. Sracada faydaldr. Cilt hastalklarnda da kullanlr. Lapas yaralarn iyilemesini salar. Meneke ya, egzama ve uyuzu tedavi eder. Bomaca ve boaz arlarnda faydaldr. Sulu temriyeleri de tedavi eder. Mersin (asmar) : Mersingiller familyasndan; daima yeil al veya 2-5 metre boyunda bir aack olan bir bitkidir. Yapraklar deri gibi serttir. iekleri beyazdr. Kokusu gzeldir. 100 kadar tr vardr. Yabani mersin Akdeniz evresinde yetiir. Meyvesine de mersin denir. Kktr. Tatl bahratl ve kokuludur. Yenir. Yapraklarnda ve iek dallarnda reine, tanen, sinaol, terpen, mirtol, pinen gibi maddeler vardr. Meyvelerinde ise uucu ya, eker, sitrik asit bulunur. Faydas : Bronitte faydaldr. Mesane iltihaplarn da giderir. Nezlede faydaldr. Akcier iltihaplarnda kullanlr. Bel soukluunda faydaldr. shali keser. Mide arlarn giderir. Egzamada faydaldr. Salar boyamakta kullanlr. Meryemotu (mbarekotu) : Glgiller familyasndan; Dou, Gney ve Karadeniz blgeleri ile stanbul evresinde yetien bir bitki trdr. Faydas : Yapraklar ve kk kuvvet verici olarak kullanlr. shali keser. Meryempelsengi (alapa) : Guttiferae familyasndan Antil adalarnda yetien bir aatr. Kabuklarndan reine elde edilir. Faydas : Mshildir. Kabzl giderir. drar sktrr. Safra akn dzenler. Stma, frengi, kulun, sarlk, mafsal arlar ve ba arlarnda kullanlr. Barsaklarnda hastalk olanlar kullanmamaldr. Mercimek (merdmek) : Baklagiller familyasndan; beyaz iekli, bir yllk bir tarm bitkisi ve bunun besin olarak kullanlan yuvarlak, yass tohumudur. Mart - Nisan aylarnda ekilir. lk alardan beri Akdeniz blgesinde yetitirilmektedir. eriinde B vitaminleri ve fosfor vardr. Faydas : Beden ve zihin gcn artrr. Sinirleri kuvvetlendirir. Barsaklara yumuaklk verir. Sinir zafiyetlerinde faydaldr. Kan yapar. Anne stn artrr. Baharatl orba eklinde yenmesi tavsiye edilir. Mee (bie) : Kayngiller familyasndan; kn yaprak dken veya her zaman yaprakl olan, uzun mrl bir orman aac cinsidir. Odunu sk dokulu; ar, sert ve damarldr. Erikin meenin odunu, kzla alan koyu sar renktedir. Doal olarak 30'dan fazla tr vardr. Yurdumuzda birok eidi vardr. Faydas : shal ve dizanteriyi keser. Barsak bozukluklarn giderir. Boaz ve bademcik iltihaplarn tedavi eder. Kanamalar durdurur. Basur memelerinden doan ikayetleri giderir. Meyankk (piyan) : Baklagillerden kaln rizomlu bir aacktr. Yapraklar tys, yaprakklar pek oktur. iekleri beyaz, morumsu veya mavimsidir. Baak biimindedirler. Yurdumuzda Bat ve Gney Dou Anadolu'da yetiir. Boyu 50 cm ile 2 m arasndadr. ok yllk otsu bir bitkidir. iekleri mavi mor renklidir. Meyankk ad verilen kkleri tatldr. eriinde glikoz, sakkaroz, niasta, tanen, asparagin, ya, zamk, reine ve glisirizin vardr. Meyan bal da kknden elde edilir. yllk kkler kullanlr. Faydas : Grip, nezle, anjin ve nefes darlnda faydaldr. ksrk ve balgam sktrr. Vcuda rahatlk verir. drar sktrr. Yksek tansiyonu drr. Mide - 12 parmak barsa lseri ve gastriti tedavi eder. tah aar, hazm kolaylatrr. ncebarsak iltihaplarn giderir. Vcuda serinlik verir. Kabzl giderir. Fazlas tiryakilik yapar ve zararl olur. Msr (zea mays) : Budaygiller familyasndan; 180 - 200 cm boyunda, dik ve yksek gvdeli, geni erit yaprakl, bir yllk bir bitkidir. Kk kaln ve saakldr. Yapraklar erit gibi, uzun, paralel damarl, sert ve sivri

44

ulu, sapsz, kenarlar, dalgaldr. ki eit iei vardr. Erkek iekler gvdenin ucunda salkm baak eklinde, dii iekler ise yapraklarn koltuunda koan halindedir. Dii ieklerin stiluslar uzundur ve knlarnn tepesinden dar doru sarkarlar. Bunlar msrpskl denilen ksm meydana getirirler. Meyvesi, koan zerinde skk ekilde dizilidir. Rengi ak veya koyu sar; esmer veya krmzmtrak renklidir. Msrpsklnn ieriinde glikoz, maltoz gibi ekerler, sabitya, steroller, reine ve ok miktarda potasyum tuzlar vardr. drar sktrc, idraryollarn temizleyici ve hararet verici olarak kullanlr. Msrz ya, msr tanelerinden karlr. eriinde ya asitleri, A vitamini, az miktarda steroller ve bol miktarda niasta vardr. Msrz ya damarsertliini nler. Faydas : Daha ziyade msrpskl ve msrz ya kullanlr. Msr iyi bir besindir. Ancak hazm biraz gtr. Guatr olanlarn yememesi tavsiye edilir. Mineiei (kanotu) : Mineieigiller familyasndan; gvdesi drt keli, sapsz yapraklar tylerle rtl, otsu bitki veya aacktr. iekleri baak durumundadr. Renkleri eflatun veya bazen de alacaldr. Yurdumuzda yetien verbana officinalis denilen tr 30-80 cm boyunda, bir veya birok yllk otsu bir bitkidir. Otsu ksm ve kk glikozit, tanen ve ac bir madde ihtiva eder. Faydas : Sinirleri yattrr. Yorgunluu ve uykusuzluu giderir. tah aar. drar sktrr. Terletir. Ba, bel ve mafsal arlarn dindirir. Gs ve kulak arlarn keser. Romatizma, lumbago, siyatik ve nikriste faydaldr. Miskiei (eekkula) : kienekliler snfnn, Dipsacaceae familyasndan gzel kokulu bir bitkidir. Faydas : Sinirleri yattrr. Vcuda rahatlk verir. Miskotu (amberiei) : kienekliler snfndan; 50-100 cm boyunda, sarmtrak renkli, gzel kokulu bir bitkidir. Yapraklarnda ekerler, uucu ya, A ve B vitaminleri vardr. iekli dallar kullanlr. Faydas : Vcuda kuvvet verir. Sinirleri uyarr. Ayba tutukluunu giderir. tah aar. Safra ifrazatn artrr. Misvak (salvadore persica) : kienekliler snfnn, salva doraceae familyasndan, Dou Afrika'dan Hindistan'a kadar uzanan blgelerde yetien kk bir step aacdr. Odunu ok liflidir. Dallarnn ucundaki ksm di fras yerine kullanlr. Meyvesi de yenebilir. Faydas : Dileri temizler. Di etlerini kuvvetlendirir. Az kokusunu giderir. Mumula (bebyk) : Glgiller familyasndan; k aylarnda yaprak dken, eri br vdeli, dall budakl kk bir aatr. iekleri beyaz veya pembe renklidir. Meyvesi, buruk ve hoa gitmeyen bir tattadr. Etlidir. 5 blmesi vardr. yice olgunlatktan sonra yenir. Faydas : Bbrek kum ve talarnn dklmesine yardm eder. Barsaklarn iyi almasn salar. ncebarsak iltihab, ishal ve dizanteriyi giderir. Kan dolamn dzenler. Sinirleri glendirir. Mide hastalklarnda faydaldr. Lumbago ve nikriste kullanlr. Ana karnndaki ceninin dmesini nler. Muz (musa) : Muzgiller familyasndan; scak blgelerde yetien, ok yllk ve ok byk bir otsu bitki cinsidir. Yurdumuzda Antalya ve Anamur evresinde yetitirilir. Muz aacnn gvdesi; toprak altnda kk-sap veya soan halinde bulunur. Yapraklar bu kk-saptan kar. Tabandaki iekleri meyve verir. Meyvelerin tamam sarkk bir sapn zerinde toplu halde bulunur. Niasta ve eker bakmndan zengindir. Lezzetlidir. Frnda veya gnete kurutulduu zaman ok besleyici bir un verir. Faydas : Vcudun ihtiyac olan btn maddeleri karlar. Kemiklerin gelimesini salar. Nekahat devresini ksaltr. Sinir zafiyeti ve yorgunluu giderir. Bbrek ve mafsal iltihabnda, barsak hastalklarnda faydaldr. Mzmin kabzlk ekenler fazla yememelidir.

45

Mrsafi (mrrisafi) : Burseraceae familyasndan; eitli balsam aalarndan elde edilen reine sakzdr. Gzel kokusu vardr. lkalardan beri kullanlr. Kokusu kuvvetli, tad acdr. Faydas : Spazmlar giderir. Uyarcdr. Ayba tutukluunu giderir. Mrver (patlang) : Hanmeligiller familyasndan; trlerinin ou K aylarnda iekleri dken al veya aack halinde odunsu, ender olarak da otsu karakterde olan bir bitki cinsidir. Srgnlerinin geni bir z vardr. Tomurcuklar bol sayda pullarla rtlmtr. iekleri beyazdr. Meyveleri kabuksuz tane eklindedir. 20 kadar tr vardr. Yurdumuzda doal olarak bulunur. Yapraklar uucu ya, ekerler ve baz organik asitler tar. Meyvelerinde ac madde, tanen, ekerler, valerian asidi ve bol miktarda renk maddesi bulunur. Yapraklar ve meyveler mshil olarak kullanlr. Kklerinde mshil tesiri vardr. iekleri terletici ve hafif yattrcdr. Kullanlan ksmlar; yaz aylarnda toplanp, kurutulur. Faydas : Kabzl giderir. Atei drr. Vcuda rahatlk verir. drar oaltr. Anne stn artrr. Nezlede faydaldr. Gne yanklarnda da faydaldr.

46

N
Nane (mentha) : Ballbabagiller familyasndan; nemli yerlerde yetien, genellikle tyl ve ok kokulu otsu bir bitki cinsidir. Baak biiminde beyaz, pembe veya morumsu iekleri vardr. Gzel kokuludur. Faydas : Hazm kolaylatrr. Gaz sktrr. Karacier yetersizliini giderir. Safra akn dzenler. Mide arlarn keser. Barsak spazmn giderir. Nefes almay kolaylatrr. Astm, grip, bronit ve ksrkte faydaldr. Sinirleri kuvvetlendirir. Skunet verir. Heyecanlar ve korkuyu yattrr. Kusmalar nler. Migren, uykusuzluk ve ba dnmelerinde faydaldr. El ayak titremesi, dil tutukluu, fel ve uykusuzlukta kullanlr. Kalbi kuvvetlendirir. Sinirsel kalp arpntlarn keser. Erkeklerde ruhsal kaynakl iktidarszl giderir. Anne stn artrr. Ayba kanamalarnn muntazam ve arsz olmasn salar. Stle ien memelerin iini indirir. Souk algnlnda faydaldr. Barsak solucanlarnn drlmesinde yardmc olur. drar sktrr. Mide lseri ve gastrit olanlar fazla kullanmamaldr. ekercilik, likrclk, lavantaclk ve eczaclkta kullanlr. Faydas : Hazm kolaylatrr. Gaz sktrr. Karacier yetersizliini giderir. Safra akn dzenler. Mide arlarn keser. Barsak spazmn giderir. Nefes almay kolaylatrr. Astm, grip, bronit ve ksrkte faydaldr. Sinirleri kuvvetlendirir. Skunet verir. Heyecanlar ve korkuyu yattrr. Kusmalar nler. Migren, uykusuzluk ve ba dnmelerinde faydaldr. El ayak titremesi, dil tutukluu, fel ve uykusuzlukta kullanlr. Kalbi kuvvetlendirir. Sinirsel kalp arpntlarn keser. Erkeklerde ruhsal kaynakl iktidarszl giderir. Anne stn artrr. Ayba kanamalarnn muntazam ve arsz olmasn salar. Stle ien memelerin iini indirir. Souk algnlnda faydaldr. Barsak solucanlarnn drlmesinde yardmc olur. drar sktrr. Mide lseri ve gastrit olanlar fazla kullanmamaldr. ekercilik, likrclk, lavantaclk ve eczaclkta kullanlr. Nar (rmman) : Nargiller familyasndan; Akdeniz blgesinden Japonya'ya kadar yabani olarak yetien canl krmz iekli, drt ke dall, hafife dikenli bir aacktr. Yaprak kenar ve sap krmzmtraktr. iekleri parlak krmzdr. Meyvesi (Nar); portakal byklnde, esmer krmz renkli, ok tohumludur. Yenen ksm, tohumlarnn etli ve bol usareli ksmdr. Aacn gvde, kk ve dal kabuklar; niasta, mannit, reineli maddeler, asitler, tanen, punicin ve olkoloidler tar. Nar kabuundan yaplan ilalar tenya drmek iin kullanlr. Faydas : Vcudu kuvvetlendirir. shali keser. Burun poliplerine faydaldr. erit drr. Kalbi kuvvetlendirir. Zayflara faydaldr. Mide ve barsak hastal olanlar, kk ocuklar ve hamileler fazla kullanmamaldr. Nergis (narcissus) : Nergisgiller familyasndan; soan zehirli bir bitkidir. Baharda iekleri ilk aan bitkilerdendir. iei, plak bir sapn ucunda biraz eik durur. Birok tr vardr. Faydas : Kusturucu olarak kullanlr. Sarada da faydaldr. Fazla miktarda kullanlmamaldr. Nevruzotu (linaria) : Sracagiller familyasndan; dzensiz iekli otsu bir bitkidir. iekleri aslanazna benzer. En gzel tr mor iekli nevruzotudur. Faydas : Balgam sktrr. Kan temizler. Nilfer (suzamba) : Nilfergiller familyasndan nymphaea ve nuphar cinsinden su bitkilerine verilen genel addr. Faydas : Kalbi kuvvetlendirir. Arlar dindirir. Sinirleri yattrr. Niasta (starch) : Buday, arpa, yulaf, pirin, msr gibi tahllarn tanelerinden ve patatesten zel yntemlerle elde edilen unumsu bir maddedir. Scak suda niasta peltesi denilen jelatinimsi bir ktle haline gelir.

47

Faydas : Gzellik maskelerinde, eczaclkta ve amarlar kolalamakta kullanlr. Ayn zamanda iyi bir besindir. Tentrdiyot zehirlenmesinde ok faydaldr. Lapas deri ve gs hastalklarnda kullanlr. ltihaplar giderir. Cilt hastalklarnda kantlar keser. Banyo suyuna kartrlp ykanlrsa cildi yumuatr. Nohut (cicer arietinum) : Baklagiller familyasndan 50 cm kadar boyunda, vatan Akdeniz kylar olan, sarmtrak iekli, bir yllk bir tarm bitkisidir. Sebze ve tane olarak yenir. Leblebi yaplr. Faydas : Vcudu kuvvetlendirir. Anne stn arttrr.

48

O
Okaliptus (stma aac) : Mersingiller familyasndan; Anavatan Avusturalya olan, her zaman yeil bir aa cinsidir. Bazlarnn boyu 150 m'ye ular. Ender olarak aack eklinde bulunur. iekleri beyaz-sar veya krmz renktedir. Meyvesi tepeden 4-5 yarkla alan kapsldr. Odunu sert ve reinelidir. Yapraklarnda uucu ya, reineler, ac madde ve tanen vardr. Uucu ya ok miktarda sineol tar. Yurdumuzda Gneydou Anadolu'da yetitirilir. 160'dan fazla tr vardr. Faydas : ksr keser. Solunum yollar hastalklarnda faydaldr. Boaz ve burun iltihaplarn giderir. Gs yumuatr. Nezlede faydaldr. Atei drr. Vcudu kuvvetlendirir. Bronite ve dier solunum yollar hastalklarnda faydaldr. drar yollarn temizler. Astm ve Veremde faydaldr. Stmann nn alr. Basur memelerinden kaynaklanan ikayetleri giderir. Oltuotu (pembe pireotu) : Bileikgiller familyasndan; Dou Anadolu'da yetien, 60 cm kadar boyunda, ok yllk otsu bir bitkidir. Gvdesi dik ve seyrek tyldr. iekleri dil biiminde olup, gl rengindedir. eriinde "piretrin" vardr. Kuvvetli bir bcek ldrcdr. Faydas : Bit, pire, tahtakurusu gibi bceklerin ldrlmesinde kullanlr.

49


daac (agalloch) : kienekliler snfnn, thymelaeaceae familyasndan; Dou Asya ve Malaya adalarnda yetien bir aatr. Yaz, k yapraklarn dkmez. Meyveler, armut biimindedir. Aacn odunu ve kabuu yarlnca, ho bir koku verir. Faydas : ounlukla tts yapmakta kullanlr. kzgz (dakestanesi) : Bileikgiller familyasndan; ayr ve ormanlarda yetien, papatyay andran, ok yllk bir bitkidir. Kmeleri turuncu-sardr. iekleri kullanlr. Faydas : Kusturucudur. Sinir sistemini ok iddetli bir ekilde uyarr. Haricen kullanld takdirde romatizma arlarn dindirir, yaralar iyiletirir. Fazla miktarda kullanlmamaldr. kseotu (gke) : kseotugiller familyasndan; gen srgnleri yeil, ufak al halinde bir bitkidir. Adi kseotu ve Zeytin kseotu yurdumuzda doal olarak yetiir. Yapraklarnda tanen, urson, inosit, saponin ve viscine ad verilen gayet yapkan, elastiki, yumuak bir reine vardr. Faydas : Yksek tansiyonu drr. Nabz ykseltir. Kalbin atlarn artrr. Damar kirelenmesinde faydaldr. Sara ve Akcier kanamalarnda kullanlr. Spazmlar giderir. Hazm kolaylatrr. Fazla kullanld takdirde zararldr. Bilinci uyuturur. Adaleleri zayflatr ve ishal yapar. ksrkotu (tussilago farfara) : Bileikgiller familyasndan; yurdumuzda gevek toprakl ve nemli srtlarda yetien ok yllk otsu bir bitkidir. Yapraklar dairemsi-keli, etlice ve alt yz sk tyl, beyaz grntedir. Yapraklarnda msilaj, ac bir glikozit, tanen, inlin, ekerler ve fitosterol vardr. ieklerinde de ayn maddeler ve bunlara ilave olarak da uucu bir ya vardr. Ev ilalarnda yapraklar ve iekleri kullanlr. Faydas : ksr keser. Balgam sker. Dier solunum yolu hastalklarnda da yumuatc olarak faydas grlr.

50

P
Pamuk (gossypium) : Ebegmecigiller familyasndan, lif ve ya elde etmek maksadyla ekilen otsu veya odunsu bir bitkidir. Gvdesi dik, dallanm ve ok tyldr. Yapraklar uzun sapldr. Meyvesi 3-5 gzl bir kapsldr. Her gzn iinde siyahms renkli, oval ve zeri, uzun, sk ve beyaz tylerle rtl 5-10 tane tohum vardr. Birok tr vardr. Yurdumuzda koza veya yerli tr yetitirilir. Yerli pamuk 75-80 santimetre boyunda, yan dallar, ksa, gvde ve yaprak saplar siyah benekli bir trdr. Haziran-Temmuz aylarnda sar iekler aar. iekleri abuk solar ve ceviz iriliinde koza yapar. Kozalar olgunlatktan sonra hasat yaplr. Tohumlarnn evresinde meydana gelen ince, yumuak teller ilenerek hidrofil pamuk yaplr. iit denilen pamuk tohumlarndan pamukya elde edilir. Hekimlikte kk kabuklar ve yapraklar kullanlr. Faydas : Kabzl giderir. Atei drr. Ayba yokluunu giderir. Adet kan sktrr. Pancar (beta vulgaris) : Ispanakgiller familyasndan; ince kkl, bir veya iki yllk otsu bir bitkidir. Yem pancar, sebzelik pancar ve eker pancar gibi eitleri vardr.Krmz pancarn kkleri toparlak bir yumru eklindedir. Sebze olarak kullanlr. eker pancarnn kkleri toparlak bir yumru eklindedir. eriinde sakaroz vardr. Faydas : Krmz pancar, Karacier'in muntazam almasn salar. drar sktrr. Kanszl giderir. eker hastal ve vereme kar korur. Mide ve barsaklar kuvvetlendirir. Sinirleri yattrr. Vcudu kuvvetlendirir. Papatya (matricaria chamomilla) : Bileikgiller familyasndan; Nisan-Eyll aylarnda iek aan, 25 cm kadar boyunda, bir yllk otsu bir bitkidir. Yapraklar ince paral olup, sapszdr. ieinin orta ksm sardr. Kenarlarnda 12-20 tane dil biiminde beyaz renkli iek vardr. ieklerin ieriinde ac madde, tanen ve glikozitler vardr. Meyvesi sarmtrak esmer renkli bir uucu ya tar. Yaz aylarnda toplanp, kurutulur. Faydas : Atei drr. Arlar keser. Spazm zer. Terletir. Sinirleri yattrr. Barsak gazlarn giderir. Vcuda rahatlk verir. Boaz bademcik ve di etlerinin iltihaplarn giderir. Bel ve ba arlarn geirir. Salar sarartmak iin de kullanlr. Papatyaya spazm giderir. Arlar dindirir. Mikroplar ldrr. Sinirleri yattrr. Patates (solanum tuberosum) : Patlcangiller familyasndan; yer altndaki yer altndaki yumrular yenen otsu bir bitkidir. Yeil ksmlarnda, renksiz filizlerinde ve yeilimsi yumrularnda Solanin denilen bir madde vardr. eriinde bol miktarda niasta, B ve C vitaminleri bulunur. Faydas : eker hastalarna faydaldr. Susuzluu giderir. Mide ve Onikiparmak lserinde yararldr. Karacier iliini giderir. Safra akn kolaylatrr. Barsak solucanlarnn drlmesine yardmc olur. Damar sertliine faydaldr. Sert bir ey yutulduunda yabanc maddenin zarar vermeden kmasn salar. El ve ayak atlaklarnda faydaldr. Skorbt hastaln nler. Kandaki eker seviyesini drr. Kan temizler. Kansere kar korur. Patlcan (badincan) : Patlcangiller familyasndan; kaln sapl, uzunca yaprakl, iri mor meyveli, bir yllk otsu bir bitkidir. Birok eidi vardr. eriinde A vitamini, fosfor ve baz esanslar vardr. Faydas : Kanszl giderir. Karacier ve Pankreasn muntazam almasn salar. drar sktrr. Kilo vermeye yardmc olur. Bbrek yanmas ve arsn keser. Sinirleri yattrr. Kalp arpntsn giderir. Cilt hastalklar, eker, mide barsak ve karacier hastalklar ar derecede olanlar patlcan yememelidir.

51

Paz (yabani spanak) : Ispanakgiller familyasndan; krlarda kendiliinden yetien veya bahelerde yetitirilen otsu bir bitkidir. Yapraklar iri ve ok, kkleri dall ve az etlidir. Yapraklarnda bol miktarda A ve C vitamini vardr. Faydas : drar sktrr. drayollarnda hissedilen yanmay giderir. Halanm yapraklarn suyu kabzl giderir. Yapraklar yank, apse, ilikler ve basur memelerinden doan ikayetleri giderir. Pelin (pelinotu) : Bileikgiller familyasndan; bo arazilerde kendiliinden yetien, ok ac ve keskin kokulu otsu bir bitkidir. Sakslarda da yetitirilir. Birok tr vardr. Faydas : Barsak solucanlarn drr. Adet sktrr. tah aar. Mideyi kuvvetlendirir. Atei drr. Fazla miktarda alnd takdirde zehirler. Peygamberiei (mavi kantoron) : Bileikgiller familyasndan; zellikle lk blgelerdeki tahl tarlalarnda yetien bir bitkidir. iekleri mavi veya meneke rengindedir. Faydas : tah aar. drar sktrr. Nikris hastalnda faydaldr. Bbreklerdeki kumun dklmesine yardmc olur. Baz gz hastalklarnda kullanlr. Arlar keser. Vcutta biriken zehirli maddelerin atlmasn salar. Fazla miktarda kullanld zaman kalbe zarar verir. Prasa (allium porrum) : Zambakgiller familyasndan; sebzelik bir bitkidir. Soan uzun ve gbeklidir. Yazn rn almak iin ilk baharda veya gz aylarnda; k mevsiminde rn almak iin ise yaz aylarnda ekilir. Yurdumuzda kam prasas ve kara prasa denilen eidi ok yetitirilir. Faydas : drar sktrr. urubu gs yumuatr, ksr keser. tahszl giderir. Mide rahatszlklarna iyi gelir. Romatizma, mafsal arlar, damar sertlii, bbrek hastalklar, remi ve idrar tutukluunda faydaldr. Bbreklerdeki kum ve talarn drlmesine yardmc olur. Suyu yzdeki sivilce ve lekelere faydaldr. Sinirleri kuvvetlendirir. Kabzl giderir. Basur memeleri iin faydaldr. Ar sokmasnda da kullanlr. Pirin (oryza sativa) : Budaygiller familyasndan; scak blgelerde yetitirilen bir bitkidir. Her baaknda bir iek vardr. Tanesi burada meydana gelir. eriinde bol miktarda niasta ve vitaminler vardr. Pirin kabuundan tabii phytine elde edilir. Bu madde, gelimeye yardmc olur. Zihin akl salar. Faydas : Vcuda gerekli olan kaloriyi salar. Yksek tansiyonu ve fazla re miktarn drr. shali keser. Kaynatlmas ile elde edilen su ishal kesici olarak kullanlr. Unu, yaralar kurutmak maksadyla kullanlr. Portakal (citrus aurantium var) : Turungiller familyasndan bir aatr. Boyu 2-10 m arasnda deiir. Yapraklar sert dayankl ve dz kenarldr. Meyvesi C vitamini bakmndan zengindir. Kabuunun altnda sarmtrak, bazlarnda ise krmz renkte sulu ve dilimli bir z bulunur. Kabuklarndan portakal esans elde edilir. Eczaclkta ve gda sanayiinde kullanlr. ieklerinden de portakal iei esans yaplr. Faydas : ieklerinin kaynatlmasyla elde edilen su, spazm giderir. Kabuklarndan yaplan urup ise, mide hastalklarnda kullanlr. Damar sertlemesini ve felci nler. Souk algnl, grip ve nezlede faydaldr. Yorgunluu ve sinir bozukluunu giderir. Cildin gzel olmasn salar. Kanszl giderir. Hazm kolaylatrr. Karacieri altrr ve safra ifrazatn artrr. Atei drr. Nekahat devresini ksaltr. Vcuda enerji verir. eker hastalarna faydaldr. Susuzluu giderir. Zayflatcdr. Mide hastalklarndan ikayet edenler portakal yememelidir.

52

R
Ratanya (krameria triandra) : Baklagiller familyasndan; Amerika'da yetien ve birok tr olan bir bitkidir. Kk toz haline getirilip, kullanlr. iekleri krmz; yapraklar uzun, ince ve ular dilimlidir. Faydas : urubu; ishali keser. Barsak iltihaplarn giderir. Basur memelerine kar pomad ve fitil olarak kullanlr. Ravend (gn) : Karabudaygiller familyasndan; byk yaprakl, ok yllk bir bitki cinsidir. Sebze veya ss bitkisi olarak da yetitirilen trleri vardr. Dou Anadolu blgesindeki yksek yerlerde gn denilen tr yetiir. Boyu 150 cm kadardr. Mays - Haziran aylarnda iek aar. Yapraklar dairemsi, kenarlar ince dili, yzeyi przl ve serttir. Kkleri ila yapmnda kullanlr. Taze srgnleri ve gen yapraklarndan da sebze olarak faydalanlr. eriinde Tanen vardr. Kokusu kendine hastr. Tad acdr. Faydas : tah aar, vcudu kuvvetlendirir. shali keser. Mide ve barsak gazlarn giderir. drarn rengini sarya boyar. ok miktarda kullanlrsa ishal yapar. Raziyane (rezene) : Maydanozgiller familyasndan; Ege ve Akdeniz blgesinde yetitirilen 2 veya ok yllk otsu bir bitkidir. Boyu 1-1,5 metre kadardr. Yapraklar sapl, almak dizilili ve tyszdr. Gvdesi dik, silindir ekilli ve tyszdr. Sar renkli iekleri emsiye grnmndedir. Meyveleri silindirik, 11 milimetre kadar boyunda ve 4 milimetre kadar kalnlktadr. Renkleri yeilimsi esmerdir. Meyveleri, msilaj, eker, niasta, tanen sabit ve uucu ya tar. lalarda tohumlar ve kk kullanlr. Faydas : Mide ve barsak gazlarn giderir. Sinirleri ve arlar yattrr. tahi aar. drar sktrr. Anne stn artrr. Bomaca, dalak hastalklar ve idrar zorluunda faydaldr. Kanszl giderir. Kan ban ve gz zafiyetinde de kullanlr. Kalp hastalklar, romatizma ve remide faydaldr. Bronlar boaltr. Roka (eruca sative) : Turpgiller familyasndan; sap tyl, 40 cm kadar boyunda bir bitkidir. iekleri sapn ucundadr. Rengi beyaza alar, zeri mor damarldr. ok kokuludur. Yapraklar almak dizililidir. Faydas : drar sktrr. Karnda biriken suyu boaltr. Kann temizlenmesine yardmc olur. Stma ateini drr. Mafsal iltihaplarn giderir. Karacier ve dalak hastalklarnda faydaldr. Safray boaltr. Sarl keser. Karacier arsn giderir. tah aar, hazm kolaylatrr. Cinsel gc arttrr.

53

S
Safran (zaferan) : Ssengiller familyasndan; yurdumuzda da yetitirilen, 10-15 cm boyunda, ok yllk otsu bir bitkidir. Etli, yuvarlak, kaidesi yass, 4 cm kadar apnda, st esmer renkli ve zarms pullarla kapl, alt tarafnda da kk paralar bulunan bir soan vardr. Yapraklar uzun ve koyu yeildir. iekleri mor renklidir. Sonbahar mevsiminde yapraklardan nce aar. Meyvesi kapsl eklindedir ve sonbahar aylarnda meydana gelir. eriinde; ekerler, organik asitler, krosin ve uucu ya vardr. Tepeciklerinden elde edilen toz; renk, tat ve koku verici olarak kullanlr. Faydas : Vcuda kuvvet verir. Sinirleri uyarr. Ayba gecikmelerinde faydaldr. Rahim hareketlerini arttrr. tah aar. Sinir zayfln giderir. ksrk, bronit ve astmda faydaldr. Fazla miktarda kullanlmamaldr. Hamilelerin de kesinlikle kullanmamas gerekir. Sakzaac (mastaki) : Antepfstgiller familyasndan; Akdeniz kylarnda yetien, 4 m kadar boyunda, sk dall, al grnmnde, k aylarnda yaprak dkmeyen bir aatr. iekleri kk ve krmz renklidir. Meyvesi ufak, yuvarlak ve sivri uludur. Balangta krmz renkli iken sonradan siyaha dnr. Dal ve gvdesinden sakz elde edilir. Faydas : Midenin dzenli almasn salar. Tkrk salglanmasn artrr. ene kaslarn glendirir. Di etlerini temizler. Salep (sahlep) : Salepgiller familyasndan; tel kkl otsu bir bitkidir. Kknde 2 tane yumru vardr. Gvdesi, dik ve silindirimsidir. iekleri salkm veya baak eklindedir. Kullanlan yeri kklerindeki yumrulardr. Yurdumuzda bir ok eidi vadr. Salep yumrular msilaj, glikoz ve uucu bir ya tar. Faydas : Gs yumuatr. ksrk ve bronitte faydaldr. Kabzl giderir. Basur memelerinde faydaldr. Zihni alma gcn arttrr. Kalbi kuvvetlendirir. Ayba kanamalarnn dzenli olmasn salar. Barsak solucanlarnn drlmesine yardmc olur. Vcudun snmasn salar. Cinsel gc artrr. Sandalaac (kalanga) : Sandalgiller familyasndan; kk boylu bir aatr. Hindistan ve Malakka'nn dalk blgelerinde yetiir. Yaprak dkmez. Yapraklar karlkldr. iekleri sarmtrak krmzdr. Meyveleri kiraz byklnde olup, siyah renklidir. Odunu sarmtrak renktedir ve kokuludur. Bu odundan uucu bir ya olan santal esans karlr. Hekimlikte kullanlr. Faydas : draryollarndaki mikroplar giderir. Saparna (smilax) : Zambakgiller familyasndan; trmanc ve dikenli gvdeli, yeilimsi iekli, ok yllk bir bitkidir. Yapraklar kalp eklindedir. iekleri emsiye durumundadr. Kknde tanen ve saponin bulunur. Birok tr vardr. Yurdumuzda neme saparnas, Anadolu saparnas bulunur. Faydas : Terletir. Kan temizler. Cilt hastalklarnda faydaldr. Frengide kullanlr. Sarot (dniei) : Centiyangiller familyasndan; gk yeili renginde bir bitkidir. Nemli kumsallarda yetiir. Sap ince, yapraklar dipten ifter ifter bitiiktir. iekleri sardr. Karadeniz blgesinde bulunur. Faydas : Atei drr. Asabi arlar dindirir. Romatizmada faydaldr. Sarsabr (azvay) : Zambakgiller familyasndan 180 kadar tr bulunan ve tropikal blgelerde yetien bir bitkidir. Bazan sapsz kk bitkiler, bazan da dall budakl aalar halinde bulunur. Yapraklar kaln ve etli

54

olup, rozet eklindedir. iekleri yeilimsi, sar veya donuk krmzdr. ou zaman renklidir. Yapraklar kesildii zaman ac bir su kar. Pankima denilen bu su; hekimlikte kullanlr. Yurdumuzda da bulunur. Faydas : Kabzl giderir. Mide hastalklarnda faydaldr. Vcudu kuvvetlendirir. Yanklarn sebep olduu sanclar keser. Sirke ile kartrlp, sa diplerine srlrse, dklmelerini nler. Tavsiye edilen miktardan fazla kullanlmamaldr. Mesane ve rahim hastalklarndan ikayet edenlerin de kesinlikle kullanmamas gerekir. Sarmak (hedera) : Sarmakgiller familyasndan; trmanc yeil odunsu bir bitkidir. Meyvesi etli, yuvarlak ve zmsdr. Yurdumuzda; adi sarmak ve kafkas sarma olmka zere 2 eidi vardr. Yaprak ve meyvelerinde heederin denilen zehirli bir madde vardr. Faydas : Haricen yaralarn tedavisinde kullanlr. Sarmsak (tm) : Zambakgiller familyasndan; btn ksmlar keskin kokulu, 30-100 cm yksekliinde, otsu bir bitkidir. Toprak altnda iri bir soan vardr. iekleri beyazms pembedir. Yapraklar uzun, yass, paralel damarl ve sivri ulu olup, gvdeyi sarmtr. Soan zel kokulu uucu bir ya, ekerler, A, B, C, P vitaminleri ierir. Yanda alliin denilen bir madde vardr. Faydas : Yksek tansiyonu drr. tah aar. Solunum ve hazm sistemindeki mikroplar ldrr. Grip, tifo ve difteri gibi salgn hastalklar srasnda faydaldr. Hazm kolaylatrr. Kabzl giderir. Barsak solucanlarnn drlmesine yardmc olur. Kan temizler. Kalp adalelerini kuvvetlendirir. Bbreklerin normal almasn salar. Karnda ve bacaklarda toplanan suyun boalmasnda yardmc olur. Romatizma ve mafsal iltihaplarnda faydaldr. Damar sertliini nler. Atei drr. Arpack ve basur memelerinde faydaldr. Zehirlenmelerde kullanlr. drar tutukluunu giderir. Zehirli hayvan sokmasnda da faydaldr. Salarn uzamasna da yardmc olur. Sarmsak otu (alliarie) : Turpgiller familyasndan; dik sapl, kk beyaz iekli bir bitkidir. Oluturulduu zaman sarmsak kokusu verir. Hemen hemen her yerde bulunur. Faydas : Temriye uyuz ve yaralarn tedavisinde kullanlr. Sassafras (bois de sassafras) : Defnegiller familyasndan bir aatr. Biri Amerika'da dieri de in'de olmak zere iki tr vardr. Kklerinden, lavantaclkta kullanlan sagrol esans elde edilir. Kurutularak toz haline getirilen yapraklar baharat olarak kullanlr. Faydas : Sassafrasn kkleri terletici olarak kullanlr. Semizotu (semizebe) : Semizotugiller familyasndan; bir yllk otsu bir bitkidir. Gvdesi toprak zerine yatk, yapraklar sapsz ve etlidir. Yenilen ksm, kk, yuvarlak yeil yapraklar ve krpe saplardr. C vitamini ve Demir bakmnda zengindir. eriinde kuzukula asidi bulunduundan tad biraz mayhotur. Faydas : Mide ve barsak kanamalarnda ve kanl idrarda faydaldr. Kan temizler. Vcuda serinlik verir. eker hastalarnn susuzluunu giderir. drar sktrr. Kabzl giderir. Zayflamaya faydaldr. Dalak hastalklarnda ikayetleri geirir. Uykusuzluk, sinirlilik ve zihin yorgunluunda faydaldr. Lapas, yank ve apsede rahatlk verir. Servi (selvi) : Servigiller familyasndan; genellikle k aylarnda yaprak dkmeyen bir aatr. Birok eidi vardr. Adi servi 20-30 m kadar boy alabilen, stun eklinde bir servi trdr. Kabuklar ince ve dzgn, uzun atlakldr. Yapraklar koyu yeil renklidir. Srngenlerinin ucunda, 3 cm kadar apnda, esmer renkli kozala vardr. Dal ve yapraklarndan elde edilen uucu yan ieriinde, tanen ve servi kafurusu vardr. Hekimlikte kozalalar kullanlr. Faydas : shali keser. Kanamalar durdurur. eker hastalnda da faydaldr. Salar kuvvetlendirmekte ve di arlarn dindirmekte de kullanlr.

55

Srkuyruu (verbascum) : Sracagiller familyasndan; yksek boylu, bir veya iki yllk otsu bir bitkidir. Yurdumuzda 200 kadar tr vardr. Sk tyldr. Yapraklar tabannda toplanmtr. iekleri ok abuk dklr. Sar veya krmzms renktedirler. Byksrkuyruu denilen trnn ieriinde; eker, sabit ve uucu ya, msilaj, reine, saponin ve renkli maddeler vardr. Faydas : Gs yumuatr. Balgam sktrr. Bronitte faydaldr. Sracaotu (scrophuiaria) : Sracagiller familyasndan; pis kokulu, ok yllk otsu bir bitkidir. Boumlu sracaotu ve kpeksracaotu en yaygn olan trlerdir. Faydas : Lapas sraca tedavisinde kullanlr. Sinameki (cassia) : Baklagiller familyasndan; btn scak blgelerde yetien, sar iekli otsu veya aas bir bitkidir. 400'den fazla tr vardr. iekleri, yapraklarnn dibinden kar. Uzun salkm eklindedirler. Meyvesi, baklaya benzer. Bask silindirimsi, odunsu ve sert kabukludur. Faydas : Kuvvetli mshildir. Kolit ve spastik kabzlkta kullanlmaz. Bulant ve kusma yapabilir. Stl kahveyle iilmesi daha kolaydr. Sinirliyaprakotu (sinirotu) : Sinirotugiller familyasndan; bir veya ok yllk otsu bir bitkidir. Birok yabani tr vardr. Faydas : drar sktrr. Yaralar iyiletirir. Cerahat boaltr. Nasrlarn sklmesinde kullanlr. Soan (basaliye) : Zambakgiller familyasndan; yumrumsu ve yeil yapraklar kullanlan keskin kokulu, ac bir otsu bitkidir. Bileiminde uucu ve sabit ya, ekerler, fermentler ve amino asitler vardr. Faydas : drar sktrr. Vcutta biriken zararl maddeleri ve suyu atar. Romatizma, mafsal iltihab, idrar tutukluu, damar sertliinde faydaldr. Bbreklerdeki kum ve talarn dklmesine yardmc olur. Zayflamay salar. Bbrek arsn dindirir. Zihin yorgunluunu dindirir. Baygnl geirir. Prostat bezinin hastalanmasn nler. ktidarszlkta faydaldr. Cinsel gc artrr. Egzama ve dier cilt hastalklarnda faydaldr. ksrk sktrr, bronlar temizler. Astm nbeti, akcier hastalklar, grip ve souk algnlnda faydaldr. Kandaki eker seviyesini drr. eker hastalarnda faydaldr. Kolera ve veremde barsak solucanlarnn drlmesine yardmc olur. htiyarlamay geciktirir. tah aar. Kalbi kuvvetlendirir. Koroner damarlar geniletir. Cerahatlerin boalmasna yardmc olur. Dolama ve arpackta da faydaldr. Solucanotu (tanacetum vulgare) : Bileikgiller familyasndan; Karadeniz ve Dou Anadolu Blgesinde doal olarak yetien bir bitkidir. Taze bitkinin iekleri kullanlr. Faydas : Barsak solucanlarn drr. Soyafasulyesi (soja hispida) : Baklagiller familyasndan; 1 - 1,5 m boyunda, bir yllk otsu bir tarm bitkisidir. iekleri meneke sars rengindedir. Tohumu kre eklinde, zeri prtkszdr. Bir yannda siyah leke vardr. Besleme gc yksek bir gdadr. Faydas : Vcudun geliimesini salar. eker hastalar iin faydaldr. Sinirlerin ve adalelerin glenmesini salar. Zihin yorgunluunda faydaldr. Nekahat devresinin ksalmasn salar. Guatr olanlar kullanmamaldr. St (bid) : Stgiller familyasndan; genellikle su kenarlarnda yetien boylu veya bodur bir aatr. Kn yaprak dker. Yaprak dkmeyenleri enderdir. Meyveleri kapsl eklindedir. Yurdumuzda 35 kadar tr vardr. Dal kabuklarnn ieriinde salisin glikozidi ve tanen vardr. Ev ilalarnda kullanlr. Faydas : Atei drr. shali keser. Kanamay dindirir. Mikroplar ldrr. tah aar. Vcuda kuvvet verir. Romatizma arlarn dindirir. Mesane talarnn drlmesine yardmc olur. Uykusuzluu giderir. Sinirleri yattrr. Ayba kanamalarn dzenler.

56

Sumak (somak) : Antepfstgiller familyasndan; kn yaprak dken veya her mevsimde yeil kalan bir aacktr. Meyvesi mercimee benzer. 150 kadar tr vardr. Birou zehirlidir. Yurdumuzda derici suma ve boyac suma doal olarak yetiir. Kokulu suman tentr halindeki ekli idrar tutamama hastalnda faydaldr. Faydas : Hazm kolaylatrr. Hazmszl ve itahszl giderir. shali keser. Kandaki eker miktarn drr. Fazlas kabzlk yapar. Tansiyonu yksek olanlar kullanmamaldrlar. Susam (sesanum indicum) : Susamgiller familyasndan; scak blgelerde yetien, bir yllk, ya veren otsu bir bitkidir. iekleri beyaz veya krmz, saryla kark alacal beyazdr. Meyvesi kapsl eklindedir. Tohumlar esmer veya sar renklidir. Tohumlarndan susamya karlr. Tahin helvas yapmnda da kullanlr. Ev ilalarnda; yapraklar ve ya kullanlr. Faydas : Ya, safra talarnn drlmesinde faydaldr. Karacier hastalklarnda kullanlr. Kabzl giderir. Cinsel gc artrr. Karn arsn giderir. Nefes darl ve bronitte faydaldr. Suteresi (sezab) : Turpgiller familyasndan; akarsu kenarlarnda yetien ok yllk otsu bir bitkidir. Gvdesi yeil renkli, keli, parlak ve yatktr. Boyu 30-40 cm kadardr. Kk oktur. iekleri beyazdr. eriinde; kkrtl bir glikozit, sabit ya, A, C, D vitaminleri ve mirozin vardr. Ev ilalarnda usaresi kullanlr. Salata olarak da yenir. Faydas : Sinirleri yattrr. drar sktrr. Vcudu kuvvetlendirir. tah aar. Skorbt tedavisinde faydaldr. Cinsel gc artrr. Suyosunu (alga) : Tatl bitkiler ubesinden; genellikle suda yaayan klorofilli bitkidir. Yeil, esmer, krmz ve mavi su yosunlar diye snflara ayrlr ve deiik alanlarda kullanlrlar. Soda, potas ve iyot elde edilir. Tarm, sanayi ve tpta kullanlr. Baz memleketlerde de besin olarak yenir. Faydas : Fistll yaralar geniletmek iin cerrahide kullanlr. Dtan tatbik edildiinde zayflatc zellii de vardr. Ssen (iris) : Ssengiller familyasndan; Nisan - Haziran aylar arasnda trl renklerde ve gzel kokulu iekler aan, 30-80 cm boyunda, ok yllk soanl otsu bir bitkidir. iekleri dallarn ucunda baak eklindedir. D ksmlar soyulup, kurutulduktan sonra meneke kk diye kullanlr. eriinde uucu ya, sabit ya, msilaj, niasta, tanen, eker, iridin ve reineli maddeler vardr. Yurdumuzda 20 kadar tr vardr. Faydas : Az miktarda kullanld takdirde astm ve bronitte faydaldr. Gs yumuatr. Balgam sktrr. Yksek dozda kullanld takdirde kusturucudur. Mide ve barsak gazlarn giderir. Vcutta biriken suyu boaltr. Kadnlarda grlen beyaz aknty keser. Haricen kullanld takdirde yaralar iyiletirir. Stleen (euphorbia) : Stleengiller familyasndan; st gibi beyaz ve zehirli bir zsuyu tayan, bir veya ok yllk, otsu veya odunsu bir bitkidir. Yurdumuzda 60 kadar eidi vardr. nerilen miktardan fazla kullanlmamaldr. Faydas : Kuvvetli mshildir. Kabzl giderir. Stma ve sarlkta da kulanlr. Stotu (polygala) : Stotugiller familyasndan; bir veya ok yllk, odusu veya otsu bir bitkidir. iekleri krmz, beyaz veya mavidir. Yurdumuzda polygala supina ve polygala anatolica denilen trleri vardr. Kk kullanlr. Kokusu bulant vericidir. Faydas : Bronitte faydaldr. Balgam sktrr. Gs yumuatr. drar oaltr. Anne stn oaltr. Yksek dozda kullanlacak olursa kusturur.

57


ahtere (ahterec) : ahteregiller familyasndan; ok paral yaprakl, kk, dzensiz, beyazmtrak veya pembe renkli iekleri olan otsu bir bitki cinsidir. 50 kadar tr vardr. En nemlisi tbbi ahtere yurdumuzda yetiir. Tbbi ahtere yol kenarlarnda rastlanan 20-60 cm boyunda bir yllk otsu bir bitkidid. Yapraklar mavimsi-yeil; iekleri mor renklidir. Bitkinin ieriinde tanen, eker, fumarin ve fumar asidi vardr. Faydas : Kan temizler. Vcudu terleterek zararl maddelerin atlmasn salar. Damar sertliinde faydaldr. Mide ars ve mayaslda da ikayetleri giderir. akayk (aygl) : Dnieigiller familyasndan; otsu veya gvdesi odunlam, ok yllk bir bitki cinsidir. Birok eidi vardr. Tbbi akayk; Mays-Haziran aylarnda pembe veya krmz renkli iekler aan, 70 cm kadar boyunda, ok yllk otsu bir bitkidir. Yapraklar derin paraldr. Kknde; uucu ya, niasta, ekerler, peanol ve peregrinin adl bir alkoloid vardr. Ev ilalarnda kkleri kullanlr. Faydas : Bomaca ve ksrkte ikayetleri giderir. Sara da faydaldr. Sinirleri yattrr. Nikris ve kramplarda da faydaldr. algam (brassica napus) : Turpgiller familyasndan; toprak altnda ikin bir yumru yapan, topa biiminde etli ve tatl yumrumsu, iki yllk bir bitkidir. Yapraklar paral ve tyl, iekleri sardr. Yurdumuzda kk bask ve yuvarlak olanlar makbldr. eriinde B vitamini ve madeni maddeler vardr. Faydas : drar sktrr. Romatizma ve nikriste faydaldr. Mafsal iliklerini indirir, ikayetleri giderir. Bbrek kumu ve tann drlmesine yardmc olur. Apse, dolama, kan ban ve donmalarda kullanlr. Ergenlik sivilcesi ve egzama gibi cilt hastalklarnda faydaldr. Gs yumuatr. Akcierleri ve bronlar temizler, vcuda rahatlk verir. Boaz iltihaplarn giderir. Nekahat devresini ksaltr. Kabzl giderir. Vcudun hastalklara kar direncini arttrr. eker hastalarnn susuzluunu giderir. ebboy (matthiola) : Turpgiller familyasndan; gzel kokulu, krmz, ak sar veya mor iekleri olan ok yllk bir bitkidir. Faydas : drar sktrr. Kabzl giderir. eftali (prunus persica) : Glgiller familyasndan; lman blgelerde yetien bir aa ve meyvesidir. A provitamini bakmndan zengindir. Faydas : iekleri kabzl giderir ve barsak solucanlarn drr. Meyvesi hazm kolaylatrr. drar yollarn temizler. Bol miktarda idrar sktrr. Kabzl giderir. Susuzluu giderir. Ve vcuda serinlik verir. Basur memelerinden doan ikayetleri giderir. Safra kesesi ve bbrekler iin faydaldr. erbetiotu (mayaotu) : Kendirgiller familyasndan; yurdumuzda da yetien trmanc gvdeli, ok yllk bir otsu bitkidir. Gvde ince ve serttir. Yapraklar uzun sapldr. Kullanlan ksmlar dii iek durumlar, iekler zerinde bulunan salg tyleri ve kkdr. ieklerin terkibinde uucu ya, ac maddeler, reineler, tanen gibi maddeler vardr. Faydas : Vcudu kuvvetlendirir. Sinirleri yattrr. Uyku verir. ehveti azaltr. drar sktrr. Kan temizler. tah aar. Mide arlarn giderir. Romatizma ve bbrek talarnn sebep olduu ikayetleri giderir. Ayba kanamalarnn dzenli olmasn salar. Bira imalinde kullanlr.

58

eytanteresi (htht) : ran, Suriye, Afganistan ve Horasan dalarnda yetien eytanotu adl bitkinin kkne yaplan kesiklerden akan koyu bir maddedir. Sar esmer renkli, yumuak balmumu kvamnda reineli zamktr. Faydas : Barsak gazlarn giderir. Hazm kolaylatrr. Barsak solucanlarnn drlmesine yardmc olur. Balgam sktrr. steri ve sinir hastalklarnda yattrc olarak kullanlr. imir (buxus sempervirens) : imirgiller familyasndan; her zaman yeil al veya aa halinde odunsu bir bitki cinsidir. Yurdumuzda yetien adi imir; ounlukla sk dall bir al, bazen 10 metreye kadar boy salan bir aatr. iekleri yeilimsi sardr. Yapraklar ve dallarnn kabuunda; alkoloidler, uucu ya, reineli bileikler ve tanen vardr. Faydas : Kan temizler. Terletir, ate drr ve vcudu rahatlatr. Hafif derecede mshildir. Karacier hastalklarnda kullanlr.

59

T
Taflan (hindkiraz) : Glgiller familyasndan; Karadeniz'in dou kylarnda da yetien bir al veya 6 metre kadar boy atan, k aylarnda yapraklarn dkmeyen bir bitkidir. iekleri kk ve beyaz renklidir. Salkm halinde toplanmlardr. Meyvesi zeytin byklndedir. Taze yapraklarnda eker, tanen, kalsiyum oksalat ve prlaurasin adl bir glikozit vardr. Taze yapraklarndan taflan suyu hazrlanr. Faydas : Sinirleri yattrr. Bronitte ikayetleri giderir. ksr keser. Spazm giderir. Ayba gecikmelerinde de kullanlr. Tarn (cinnamomum) : Defnegiller familyasndan; anayurdu Gney ve ve Gneydou Asya olan, yaprak dkmeyen kokulu bir aatr. Yapraklar derimsi ve genellikle damarldr. Birok tr vardr. Kabuu baharat olarak kullanlr. Faydas : Ruhi skntlar giderir. Srmenajda faydaldr. tah aar. Hazm kolaylatrr. shali keser. Mide tembelliini giderir. Vcudun direncini artrr. Kadnlardaki beyaz aknty keser. Barsak solucanlarnn dklmesine yardmc olur. Cinsel arzular artrr. Tarhun (artemisia dracunculus) : Bileikgiller familyasndan; anayurdu Sibirya olan trl bir bitkidir. Faydas : drar sktrr. Vcutta biriken tuz ve suyu atar. Hazmszl giderir. Mide hastalklarnda faydaldr. Mide ve barsak gazlarn giderir. Barsak solucanlarn drr. Ayba kanamalarnn arsz olmasn salar. Tatula (boru iei) : Patlcangiller familyasndan; 3 - 100 cm boyunda, dik gvdeli, bir yllk otsu bir bitkidir. Yapraklar sapl, byk, oval ve kenarlar tam, az girintili veya lopludur. iekleri beyazdr. Meyvesi, ok tohumlu bir kapsldr. 10 kadar tr vardr. Bunlardan datura metel ve datura stramonium yurdumuzda yetiir. lalarda yapraklar ve tohumlar kullanlr. Faydas : Nefes darln giderir. Astmda faydaldr. Uyuturucudur. Spazm giderir. Tavankula (siklamen) : uhaieigiller familyasndan; toprak altnda yass ve toparlak yumrular olan ok yllk otsu bir bitkidir. Yapraklar uzun sapl, kalp eklinde ve ak renkli lekelidir. iekleri uzun sapldr. Rengi pembe, veya morumsu pembedir. Hafif kokuludur. Meyvesi kapsl eklindedir. Toprak altnda bulunan ksmnda; zamk, pektin, eker ve saponin karakteri bir glikozit tar. Kkne, topalak kk denir. Faydas : Kabzl giderir. Barsak solucanlarn drr. Ayba kan sktrr. Tere (lepedium sativum) : Turpgiller familyasndan; baheteresi, ayrteresi, kteresi, suteresi, yabanteresi, yerteresi gibi eitleri olan bir bitkidir. Tad olduka ac ve naho kokuludur. Faydas : tah aar. Hazm kolaylatrr. Bronlar temizler, ksrk sktrr. Bol miktarda idrar sktrr. Bbrekleri ve idraryollarn temizler. Karacier hastalklarnda faydaldr. Safra ifrazatn arttrr. Grip ve soukalgnlnn abuk gemesini salar. Cinsel istekleri kamlar. Vcudun hastalklara kar direncini arttrr. Kanszl giderir. Kan temizler. Kandaki eker miktarn drr. Sinirleri yattrr. Sigarann zararlarn azaltr. Suyu, sa dklmesini ve kepeklenmeyi nler. Tilkizm (paris incompleta) : Zambakgiller familyasndan; nemli ortamlarda yetien, 20 - 50 cm boyunda, ok yllk bir bitkidir. Yapraklar prtksz, tam, koyu yeil renkli ve sapldr. Ezilince fena bir koku karr.

60

Lezzeti acdr. iekleri kk, beyaz veya sarms renklidir. Meyveleri, leblebi byklnde, sarda krmzya ve siyaha kadar deien renktedir. Zehirlidir. Kullanlan ksmlar kurutulmu yapraklardr. Faydas : Uyku verir. Sinirleri teskin eder. Fazlas zehirler. Haricen kullanlr. Arlar dindirir. Turp (hilb) : Turpgiller familyasndan; yapraklar karlkl, iekleri beyaz, sar veya mor renkte ve salkm durumunda bir bitkidir. Meyvesi acms ve etlidir. Beyazturp, krmzturp, karaturp, yabanturbu, bayrturbu gibi trleri vardr. eriinde C vitamini, kkrt ve iyot vardr. Faydas : Bbreklerdeki mikroplar ldrr. Kum talarnn dklmesine yardmc olur. Karacieri kuvvetlendirir. Karacier iliini indirir. Sarlkta faydaldr. Safra talarnn drlmesinde yardmc olur. Romatizma, siyatik, lumbagoda faydaldr. Astm ve bronitte faydaldr. ksr keser. Kabzl giderir. Dietlerini kuvvetlendirir. drar sktrr. Yatmadan nce bir bardak turp suyu iilirse, rahat bir uyku salar. Turun (citrus aurantium) : Sedefotugiller familyasndan; 1-6 m boyunda, k aylarnda yaprak dkmeyen bir aatr. Yapraklar parlak ve almak dizililidir. iekleri beyaz renkli ve gzel kokuludur. Meyvesi kre eklinde olup, sar-turuncu renktedir. 8-12 tane dilimi vardr. Meyvesinin usaresi ekimsi-ac lezzettedir. Olgunlamam meyvelerin kabuklarnda uucu ya, C vitamini, pektin ve hesperidin vardr. ieklerinden turun iei esans karlr. Faydas : Sinirleri yattrr. Spazmlar giderir. Hazm kolaylatrr. Parfmericilikte kullanlr. Ttn (nicotiana) : Patlcangiller familyasndan, anayurdu Amerika olan bir bitkidir. Gvdesi dik, silindir biiminde, tyl ve yapkandr. Bat Anadolu'da yabani ttn adl tr doal olarak yetiir. Yapraklarnda tanen, zamk, niasta, reine ve nikotin vardr. Tohumlar ya bakmndan zengindir. Alkanlk yapar. Tiryakilik derecesine varnca; el-ayak titremesi, sinir bozukluu, hafza durgunluu, migren, mide rahatszl, damar sertlii, tansiyon ykseklii, akcier kanseri, astm ve dier nefes yollar hastalklarna sebep olur. Faydas : Sigara olarak kullanldnda hibir faydas yoktur.

61

U
Uyuzotu (eytanotu) : Tarakotugiller familyasndan; bir veya ok yllk bir bitkidir. Birok tr vardr. Yabanileri, genellikle kumlu yerlerde yetiir. Faydas : Cilt hastalklarnda kullanlr. Uyuzda faydaldr.

62


vez (sorbus) : Glgiller familyasndan; orta boylu bir aatr. En yaygn tr olan kuvezi yamalarda ve allk yerlerde yetiir. Yabanivez, ova ve yamalardaki aalar arasnda dank olarak bulunur. vez denilen meyvesi, mumula gibi olgunlat zaman yenir. Faydas : drar sktrr. Kabzl nler. Tansiyonu drr. Ayba kanamas azln giderir. zerlik (nazarotu) : Sedefotugiller familyasndan; Afrika, Asya ve Amerika'nn scak blgelerinde yetien, tek tek beyaz iekli, ok dall bir bitkidir. 35 cm kadar boyunda, ok yllk, otsu bir step bitkisidir. iekleri yeilimsi beyaz renktedir. Meyvesi bask kre eklinde bir kapsldr. Tohumlarnn ieriinde harmalin, harmin, harmalol, peganin adl glikozitler ve krmz boya maddesi vardr. Faydas : Sinir sistemini uyarr. Balgam sktrr. Mide ve kulun arlarnda faydaldr. Sulu egzamada ikayetleri giderir. zm (ineb) : zm asmasnn glikozca zengin olan meyvesidir. Faydas : Bedeni ve zihni gc artrr. Kan yapar. Vcutta biriken zararl maddelerin dar atlmasn salar. Yksek tansiyonu drr. Mide lseri, gastrit, karacier hastalklar, dalak hastalklar, romatizma ve mafsal iltihabnda faydaldr. Kabzl giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Kan temizler. imanlkta faydaldr. Hamilelerin mide bulantsn nler. Cilt gzelliini salar. Nekahat devresinin kolayca atlatlmasna yardmc olur. Bbreklerdeki kum ve talarn drlmesine yardmc olur. Besleyicidir.

63

V
Vanilya (vanilia planifolia) : Salepgiller familyasndan; tropikal blgelerde yetitirilen, trmanc gvdeli bir bitkidir. Yapraklar sapsz, yass etlidir. Meyvesi 15-20 cm boyundadr. Kullanlan ksm henz yeilken toplanan ve srasyla kuru ve nemli yerlerde braklarak kurutulan, olgunlamam meyveleridir. Kendine mahsus bir kokusu vardr. Faydas : Vcudu kuvvetlendirir. Atei drr. Cinsel gc artrr. Sinir bozukluunu giderir. Hazm kolaylatrr. Bronlar temizler ve ksrk sktrr. Ruhi bunalm geirir. Vine (eki kiraz) : Glgiller familyasndan; Nisan-Mays aylarnda beyaz renkli iekler aan, 2-9 metre boyunda bir aa ve meyvesidir. Yapraklar parlak, tysz ve ksa sapldr. Meyve; ak veya koyu krmz renkli ve eki lezzetlidir. Meyvesinde eker, elma ve limon asidi, A ve C vitamini vardr. Ev ilalarnda; gvde kabuklar, meyvesi ve meyve saplar kullanlr. Faydas : shali keser, atei drr. drar sktrr. Vcuda rahatlk verir.

64

Y
Yabani enginar (kengel) : Bileikgiller familyasndan; 2 metre kadar boyunda, ok yllk bir bitkidir. Yapraklarnn ucu sivri diken eklindedir. Ev ilalarnda; kk ve yapraklar kullanlr. Faydas : Mideyi kuvvetlendirir. Sinirleri glendirir. Barsak solucanlarn drr. Di arlarn giderir. Dieti iltihaplarn giderir. Hazmszl giderir. Yabani gl (kpekgl) : Glgiller familyasndan; 2-3 metre boyunda bir aacktr. Yapraklar 5-7 paraldr. iekleri pembe veya beyazdr. Olgun meyvelerine kuburnu denir. eriinde ekerler, organik asitler ve C vitamini vardr. Faydas : Kuburnu denilen meyvesi idrar sktrr. shali keser. Basur memelerine faydaldr. Yabanmersini (ayzm) : Fundagiller familyasndan; 20-50 cm boyunda ok dall, odunsu bir bitkidir. Karadeniz blgesinin dalarnda ok miktarda bulunur. Meyvelerinde; organik asitler, ekerler, pektin, tanen ve mirtilin denilen bir boya maddesi ile A ve C vitaminleri vardr. Yapraklar ve meyveleri kullanlr. Faydas : Yapraklar eker hastalnda faydaldr. Meyvesi dizanteride etkilidir. shali keser. Yabanyasemini (sofur) : Patlcangiller familyasndan; yurdumuzun hemen hemen her blgesinde rastlanan, 1-2 m boyunda, ok yllk, fena kokulu bir bitkidir. Haziran-Eyll aylar arasnda mor renkli iekler aar. Gvdesi sarlcdr. Meyvesi sarms-krmzdr. Dallarnda dulcamarin vardr. Meyveleri; solann ve solasein tar. Faydas : Deri hastalklarnda kan temizleyici, hafif uyuturucu ve romatizma arlarn giderici olarak kullanlr. ehveti keser. Salglar azaltr. Yakotu (meragl) : Kpeieigiller familyasndan; nemli yerlerde yetien, ounlukla ok yllk, ender olarak 1-2 yllk bir bitkidir. iekleri pembe veya krmz renklidir. Meyvesi uzun bir kapsl eklindedir. Yurdumuzda 21 tr vardr. Bitkide tanen ya, msilaj ve benzerleri vardr. Ev ilalarnda; epilobium angustifolium, kll yakotu, da yakotu ve bataklk yakotu kullanlr. Faydas : Kabz ve yumuatc olarak kullanlr. Yapraklar yaralarn zerine konulursa, ikinlik ve iltihaplar datr. drar sktrr. Vcutta biriken zehirli maddelerin darya atlmasn salar. Yapkanotu (duvarfesleeni) : Isrgangiller familyasndan; lman blgelerde yetien, ok yllk bir bitkidir. Genellikle duvarlarn zerlerinde ve diplerinde bulunur. Yapraklar almak ve tam kenarldr. iekleri kk kmeler halindedir. Faydas : drar sktrr. Kanszl giderir. Dizanteride faydaldr. Gs yumuatr. Rahatlk verir. eker hastalnda faydaldr. Yasemin (yasemen) : Zeytingiller familyasndan; kn yaprak dken veya her zaman yeil olan bir al veya sarlc odunsu bir bitkidir. Gen srgnleri yeildir. iekleri salkm durumundadr. 200 kadar tr vardr. Sar iekli yasemin, hakiki yasemin yurdumuzda yetiir. Tbbi yasemin, beyaz iekli ve gzel kokuludur. Faydas : Romatizma, nikris ve mafsal arlarn giderir. Ate drr. Kabzl giderir.

65

Yavanotu (avrupaay) : Sracagiller familyasndan; iekleri mavi veya beyaz renkte olan bir bitkidir. Yuvarlak sapldr. Duvar atlaklarnda yetiir. Taze iken kokusuzdur. Kuruduktan sonra gzel kokar. Faydas : Hazm kolaylatrr. Ba ve kulun arlarn keser. ay gibi iilir. Yenibahar (pimenta) : Mersingiller familyasndan; Amerika'nn tropikal blgelerinde doal olarak yetien ve baharat elde edilen bir bitkidir. Her taraf kokuludur. Kokusu ve tad; tarn, karanfil, karabiber ve hindistancevizininkine benzer. Baharat olarak kullanlr. Faydas : Damar sertliini nler. Hazm kolaylatrr. Mide ve barsak gazlarn giderir. Unutkanl giderir. Vcudun direncini artrr. Yerelmas (helianthus tuberosus) : Bileikgiller familyasndan; basit yaprakl, yksek, ok yllk otsu bir bitkidir. Toprak altndaki yumrular inulin bakmndan zengindir. Yumrular kullanlr. Faydas : eker hastalar iin faydaldr. Besleyicidir. Vcudun direncini artrr. Kabzl giderir. Anne stn artrr. Bol idrar sktrr. Bbreklerin ve pankreasn dzenli almasn salar. Basur memelerine faydaldr. Romatizma, nikris ve mafsal arlarnda ikayetleri azaltr. Cildin gzel olmasn salar. Ylanyast (danaaya) : Ylanyastgiller familyasndan; yapraklar byk ve koyu krmz olan mide bulandrc bir koku salan, byk yumrulu bir bitkidir. stanbul evresinde, Ege ve Akdeniz Blgesinde yetiir. Faydas : Atei drr. Terletir, vcuda rahatlk verir. Sinirleri uyarr. Yonca (kelekotu) : Baklagiller familyasndan; bir bitki cinsidir. Birok tr vardr. Kokulu yonca yurdumuzda yetien 30-100 cm boyunda, iki yllk otsu bir bitkidir. Gvdesi silindir biiminde, tysz ak yeil renkli, boyuna izgili ve ok dalldr. Yapraklar sapldr. iekleri sar renkli ve gzel kokuludur. Dallarn ucunda dik salkmlar halindedirler. iekli ve yaprakl dallar; kumarin, melilotik ve kumarik asitler ve uucu bir ya tar. Faydas : Romatizma arlarn giderir. shali keser. Midenin dzenli almasn salar. Sinirleri yattrr. Ba arlarn dindirir. Yosun (moss) : ieksiz bitkilerin; sularn yznde veya diplerinde bulunan bir ubesidir. Faydas : Srld yerleri zayflatr. Halanmas barsak kurtlarn dker. Salar ykanrsa kuvvetlendirir. Yulaf (alef) : Budaygiller familyasndan; daha ziyade hayvan olarak yetitirilen otsu bir bitkidir. Niasta bakmndan zengindir. Faydas : ocuklarn hazm glklerini giderir. Bedeni ve ruhi yorgunluklar giderir. drar sktrr. Vcuda rahatlk verir. Kandaki eker miktarn drr. ktidarszl giderir. Guatr nler. Mide ve barsak bozukluklarn giderir. Ykskotu (digitalis) : Sracagiller familyasndan; Avrupa, Bat Asya ve Akdeniz blgesinde yetien, iki veya ok yllk otsu bir bitkidir. Yapraklar rozet eklindedir. iekleri dik ve uzun olup salkm eklindedir. 40 kadar tr vardr. Yurdumuzda 10 tr yetiir. eriinde kardiyotonik (kalbi kuvvetlendirici) glikozitler tar. Zehirlidir. Ev ilalarnda ok dikkatli kullanlmas ve tavsiye edilen miktarn almamas gerekir. Faydas : Kalp ilalarnda kullanlr. Nabz atn azaltr. Kan dolamn yavalatr.

66

Z
Zakkum (au aac) : Zakkumgiller familyasndan; Akdeniz sahilleri boyunca hemen hemen her yerde yetien; yurdumuzda Bat ve Gney Anadolu'da dere yataklarnda bulunan bir bitkidir. Boyu 5 metre kadar uzar. K aylarnda yapraklarn dkmez. Sk dalldr. iekleri pembedir. Meyveleri kapsl eklindedir. Zehirlidir. Yapraklarnda reine, tanen, glikoz, C vitamini ve oleandrin adnda bir glikozit vardr. Kabuklar ve tohumlarnda da etkili maddeler vardr. Ev ilalarnda kullanlmamas gerekir. Faydas : Haricen kullanld takdirde adale arlarn giderir. Akrep ve ar sokmasnda faydaldr. Dk dozlarda kullanlacak olursa kalbi kuvvetlendirir. Bol miktarda idrar sktrr. Vcutta biriken suyu boaltr. Zambak (zanbak) : Zambakgiller familyasndan; soan pullu, dik gvdeli, gzel ve iri iekli bir bitkidir. 50 kadar tr vardr. Beyaz zambak 1 metre kadar boylanabilir. iekleri beyazdr. Krmz zambak yksek dalarda bulunur. Trabzon zamba Dou Karadeniz blgesinde yetiir. Ev ilalarnda beyaz zambak kullanlr. Faydas : Vcut arlarn dindirir. Di arlarn ve iltihaplarn giderir. ilikleri indirir. Zencefil (zencebil) : Zencefilgiller familyasndan anayurdu Hindistan ve Malezya olan etli rizomlu bitkidir. Baharat olarak kullanlr. Tbbi zencefilin tropik lkelerde kltr yaplr. Faydas : tah aar. Mide ve barsaklardaki gaz sktrr. Kusmay nler. shali keser. Barsak bozukluklarn giderir. Souk algnlnda abuk iyilemeyi salar. Bedeni ve zihni gc artrr. Cinsel istekleri kamlar. Zerdeal (zerdeap) : Zencefilgiller familyasndan; anavatan Dou Hindistan olan ok yllk bir bitkidir. Yapraklar sivri ulu, iekleri sar renktedir. Safran andran boyal bir madde karlr. Baharat olarak kullanlr. Faydas : Sinirleri uyarr. Vcutta biriken zehirli maddeleri atar. Nekahat devresini ksaltr. Verem gibi hastalklarda faydaldr. Zeytin (zeytun) : Zeytingiller familyasndan; Akdeniz havzasnda, makilerde yabani olarak yetien, fakat btn Akdeniz blgelerinde yetitirilen, yaprak dkmeyen, eri, byk gvdeli, sk dall, 5-20 m yksekliinde uzun mrl bir aatr. Yapraklar yeil renkli olup, derimsi ve karlkl dizililidir. iekleri beyazms sar renkli olup, salkm durumundadr. Meyve nceleri yeil, olgunlat zaman parlak siyah renklidir. Meyvelerinde zeytinya karlr. eytinyann ieriinde olein, palmitrik, steraik ve linolik asitlerin gliseritleri, hidrokarbonlar ve E vitamini vardr. Ev ilalarnda zeytin tanesi, yapraklar, kabuklar ve ya kullanlr. Faydas : Zeytinya, safray artrr. Karacieri altrr. Karacier arlarn keser. Sarlkta faydaldr. Eczaclkta, baz ilalar hazrlamakta kullanlr. Yapraklar ve kabuklar, yksek tansiyonu drr. Kandaki eker miktarn drr. Barsak solucanlarnn drlmesine yardmc olur. Taneleri de besleyicidir.

67

ifal Bitkilerin Toplanmas ve Kurutulmas

Yanllkla zehirli bir bitki toplamamak iin, toplanmadan nce, sz konusu bitkinin kesin olarak tehis edilmesi gerekir! rnein maydanozgiller ailesine ait bitkilerin arasnda zehirli trler de vardr. Bu yzden, ok dikkatli olmak gerekir. Bitkiler hakknda verilen ayrntl bilgiler ve resimler bu konuda aydnlatc olacaktr. Bitkiler, hibir zaman, yamurlu, sisli ve rutubetli havalarda toplanmamaldr! toplama iin en uygun saat ise, 10-16 arasdr. Bu saate kadar gne ykselmi ve sabah kras ile nemlenmi olan bitkileri kurutmu olacaktr. Yalnzca temiz ve lekesiz olan bitkiler kullanlmaldr. Kurutulmak zere toplanan bitkiler, kkler hari, kesinlikle ykanmamaldr! Bitki toplanan yerlerin, evre kirlilii etkisine girmemi olmas gerekir. ifal bitkiler, otoyol kylarndan kesinlikle toplanmamaldr. Bu bitkiler, motor egzostlarndan kan dumanlarn ierdii kurunla kirlenmi olduklarndan, zehirli saylmaldr! Bitki toplanan bahelerin, tarlalarn, ayrlarn yaknnda veya uzanda haerata kar ilalama yaplmam olmas gerekir, nk rzgar o zehirli ilalar evreye tayabilir. Bitki yapraklar gen, ama tam gelimi olduklarnda, iekler ise tam olarak atklarnda, gen ve tazeyken toplanmaldr. Topran stndeki bitkinin tm, ieklenme aamasnda, meyveler ise tam olgunlatklarnda toplanr. Kkler, ancak gelimelerini tamamladklarnda, genellikle ilkbaharda ve sonbaharda toplanmaldr. Aa kabuklar ilkbaharda, gen dallardan soyulmaldr. Dallar bu mevsimde henz kurumam olduu iin, kabuklar daldan kolayca ayrlacaktr. ifal bitkilerin kurutulmas, ierdikleri etkin maddelerin deiime uramasn veya yok olmasn nler. Ayrca, mantarlarn ve bakterilerin yaam alanlar da bylece kurutulmu olur. Bitkilerin kurutulmasnn, konserve etmek anlamnda alglanlmas gerekir ve toplamann hemen ardndan gerekletirilmelidir. Kurutma iin en uygun ortam, havadar ve glgeli bir yer olacaktr. Gne altnda kurutulmak istenen bitkiler, iek, yaprak ve meyvelerinde bulunan uucu yalar yitirirler. En ideali, bitkilerin bycek bir elek stne yaylarak veya demet halinde saplarndan balanp, yksek bir yere aslarak kurutulmasdr. Bitkilerin tam anlamyla kurumasna ok dikkat edilmelidir. Kuruma aamas sona erdiinde, bitkiler ince ince kylarak, hava almayan kaplarda, kullanma hazr biimde saklanmaldr. Bitkiler yapay sda da kurutulabilir, ama s derecesine dikkat etmek gerekir. Aromatik kokulu bitkilerin tm, uucu ya ierdikleri iin, ancak 35 dereceye kadar dayanabilirler. teki bitkilerin genelde 60 dereceye kadar dayanabildikleri sylenebilir. Ama, fermantasyon olumamas iin, hava akm yaratlmas arttr. ok ince olmayan kkler, fralanarak iyice ykandktan sonra, havadar bir ortamda kurutulmaldr. Bitki organlar tam anlamyla kuruduktan sonra, nem ve ktan korunacaklar, hava almayan kaplara doldurulur. Saydam cam kaplar k geirecei iin, lo ortamda saklanmaldr. Bitkilerin sakland kaplarn stne, toplama tarihi ve ierik hakknda bilgi veren etiketler yaptrlmaldr. nk bitkiler, kuruyup ince kyldktan sonra, birbirlerinden kolayca ayrt edilemezler. Bitkilerin saklanmas iin, teneke veya tahta kutular, renkli cam kavanozlar kullanlabillir. ifal Bitkiler Toplama Kurallar : ifal bitkileri doadan kendisi toplamak isteyen kiinin, en azndan temel botanik bilgilerine sahip olmas gerekir. Bu bilgilere sahip olup olmadn kiinin kendisi de saptayabilir. Bunun iin kendine u sorular sormaldr : - Aradm bitkiyi doada, hibir soru iaretine yer brakmayacak kesinlikle bulabilir miyim? - Baz bitkilerin zehirli ikizleri olduunu biliyor muyum? - Zehirli olduklar iin lm tehlikesine yol aabilecek bitkilerle kendimi tedavi etmeye kalkmamam gerektiini biliyor muyum? - Hangi ortamlardan bitki toplayabileceime, hangi ayrlarn, tarlalarn, orman kylarnn evre kirliliinden etkilenip etkilenmediine karar verebilir miyim? - Etkin maddelerinin en youn olduu zamanda toplayarak, bitkilerin ifal gcnden en fazla yarar salayabilmek iin, onlar hangi mevsimde, ve gnn hangi saatlerinde toplamam gerektiini biliyor muyum?

68

- ay hazrlayabilmek iin bitkinin hangi organnn drog hazrlamaya elverili olduunu(iek, meyve, tohum, kk, kabuk veya bitkinin tm) biliyor muyum? ifal bitkileri toplama srasnda genel olarak zen gsterilmesi gereken konularn banda, doay koruma kavram yer almaldr. Bitkileri planl bir biimde toplaynz. Rastladnz bir bitki kmesinin tmn toplamaynz ki, bir sonraki mevsimde orada ayn bitkileri yine bulabilesiniz. ieklerini, yapraklarn veya meyvelerini topladnz aalar veya al tr bodur bitkileri hrpalamaynz, dallarn krmaynz. ayrlara, imenliklere, ineyip ezmeden, dikkatle girin. htiyacnzdan fazla bitkiyi toplamamaya zen gsterin. Drog olarak kknden yararlanlan bitkilerin soylarnn kurutulmasna katkda bulunabileceinizi hibir zaman unutmaynz. ifal bitkileri kendisi toplamak isteyen kii, bilgisizlik veya yanllkla zehirli bitki kullanarak byk bir sorumluluk altna girebileceinin bilincinde olmaldr. Bitki toplamaya yardm eden ocuklarn srekli kontrol altnda tutulmalar gerekir. Kesin olarak tehis edemediiniz bitkileri toplamaynz. Onlar, eer rastlayabilirseniz, gvenebileceiniz bir ifal bitki satcsndan, belki de kullanma ok daha elverili durumda satn alabilirsiniz!...

YARARLANILAN KAYNAKLAR
Ailede Herkesin Doktoru; Pro. Dr. Nuri Ergene, Ist. Grolier International Americana Ansiklopedisi Hrriyet Gazetesi Cosmopolitan Dergisi A'dan Z'ye Sifali Bitkiler Ansiklopedisi; Ayhan Yalin Elele Dergisi; Mayis 2000 sayisi. Anadolu Halk Ilalari; Ismet Zeki Eyboglu, Ist. Sifali Sulara Yolculuk; Mehmet Simsek Bitkiler Bilgisi; Ltfi Arif Kanber, Ist. Bitkiler Cografyasi; Dr. Hamit Inandik, Ist. Bitkilerin Tipta Kullanilislari ve Ila Reeteleri; ev: Hadiye Tuncer, Ankara Bitkilerimizin Yerli Adlari; Prof. Dr. Asuman Baytop, Ist. Byk Bitkiler Klavuzu; Sevki Akalin, Ankara Dnyada halk Tebabeti; Dr. Mehmet Gbelez, Ankara Eczacilik Tarihi; Pharm. Chem. Nasid Baylav, Ist. Erzurum Ilinde Sifali Sular; Do. Dr. Zeki Basar, Ankara Ev Ilalari; Prof. Dr. Nuri Ergene, Ist. Ev Ilalari; Hrriyet Gazetesi Yayinlari Evinizin Doktoru; Milliyet Gazetesi Yayinlari Faydali Bitkiler; Prof. Dr. Fevzi ztig, Ist. Gece Hemsiresi; Dr. Ulvi Trkmenoglu, Ankara Genel Botanik; Prof. Dr. Kamil Karamanoglu, Ist. Gidalarimiz ve Sagligimiz; Dr. Mehmet Gbelez, Ankara Halk Ilalari ve Sifali Bitkiler; Ilhan Yardimci Ist. Handbook Of Medical Treatment; Lance Hazimyollari Hastaliklari; Dr. Mehmet Gbelez, Ankara Idrar ve Safra Yollari Hastaliklari; Dr. Mehmet Gbelez, Ankara Koruyucu Hekimlik ve Halk Sagligi; Prof. Dr. Sitki Velicangil, Ist. Limon ve Faydalari; Dr. Emin Derman, Izmir.

69

Meyveler, Sebzeler ve Tatbik Edidigi Hastaliklar; Dr. Emin Derman, Izmir. Orman ve Park Agalarinin zel Sistematigi; Prof. Dr. Hayrettin Kayacik, Ist. Osmanlilarda Hekimlik ve Hekimlik Ahlaki; Nil Akdeniz, Ist. Renkli Trkiye Bitkileri Atlasi; Prof. Dr. Nebahat Yakar, Ist. Sihhat Hazinesi; Abidin Snmez, Ist. Sehveti Arttiran Bitkiler, Yemekler, Ilalar; Dr. Emin Derman, Izmir Sifa Veren Besinler ve Bitkiler; Prof. Dr. Ali Riza Akisan, Ist. Sifali Bitkiler ve Hastaliklarin Pratik Tedavileri; Abdulkadir Dedeoglu, Ist. Sifali Bitkiler ve Halk Ilalari; Ilhan Yardimci, Ist. Sifali Bitkiler ve Tatbik Edildikleri Hastaliklar; Dr. Emin Derman, Izmir Sifali Gidalar; Mustafa Sefik z, Antalya Sifali Otlar ve Dertler; Salih Acar, Ist. Sifali Otlar ve Kuvvet Macunlari; Seref skp, Izmir. Sifali Otlarla Halk Ilalari; Dr. Saib Giray Sifali Otlar ve Lokman Hekim; Osman bayatli, Ist. Vitaminler ve Sagligimiz; Dr. Suzanne Gallot, ev:Dr. Baha Arikan, Ist. Byk Trk Szlg; Hayat Yayinlari Cumhuriyet Ansiklopedisi; Arkin Kitabevi, Ist. Hayat Ansiklopedisi Meydan Larousse Byk Lugat ve Ansiklopedisi; Meydan Gazetecilik ve Nesriyat Ltd. Sti., Ist. Tip Szlg; T.D.

70