KALTE YNETM END441

Yrd. Do. Dr. Mehmet akmak

KALTE YNETM END441

NEDEN KALTE?
Pazar ekonomisinin hakim olduu gnmzde bir iletmenin uzun mrl olabilmesi, bu iletmenin sunduu mamul yada hizmetin Kalitesi ile mteriyi ikna edebilmesine baldr. nk Pazar anlaynda bir deiiklik yaanmakta ve Pazar, retici Pazar olmaktan kp Mteri yani Tketici Pazar olmutur. Tketici yani Mteri, retici tarafndan tamamen onun inisiyatifine braklarak retilip sunulan mamullere ilgi gstermeyip, kendisine uygun olan semekte ve satn almaktadr. Bu arada Kalite bir mamul iin sadece ok yksek teknolojinin uygulanmas ile deil ayn zamanda o mamuln fiyat ile de anlam kazanmaktadr. KALTE NEDR? Gnmzden bir rnek verebiliriz. amar iplerinin salam, kopma mukavemetinin yksek olmas istenir. Bir amar ipi gerektiinde satn almak istendiinde ihtiyaca karlk verecek ve ekonomik olan amar ipi satn alnr. Satcnn ok salam dedii ancak normal amar ipine gre olduka pahal olan dac ipi deil, ihtiyac grecek amar ipi satn alnr. Ancak bu amar ipinin de beklentileri yerine getirmesi istenir. Bir gn ykanan temiz amarlarn yerde bulunmas tketiciyi bu amar ipini reteni cezalandrmaya yneltir.
KALTE YNETM END441

KALTE NEDR?
Kalite kavramnn ierii belirlenirken, farkl referanslarda deiik tanmlarla karlarz. Baz referanslarda kalitenin ieriine ilikin kimi yanlar n plana karacak biimde, kullanma uygunluk, amaca uygunluk, veya mterilerin tatmini, ya da isteklere uygunluk eklinde tanmlara rastlarz. Bu tanmlarn eksik ve tek yanllklar dikkate alnd zaman, kalite szl standardnn verdii aadaki tanm esas alnmaldr: Kalite, bir rnn veya hizmetin, belirlenen veya olabilecek ihtiyalar karlama kabiliyetine dayanan, zelliklerinin toplam. Dier tanmlarn aksine bu tanm, kaliteye ilikin zelliklerin ya da niteliklerin (karakteristiklerin) somut btnlnden yola kt iin, aklayc gc daha yksektir.

KALTE YNETM END441

Kalite sadece en iyisinin en deerli olarak deil ayn zamanda en uygunun, en kullanlabilirin Amerikal Tketicinin deyimi ile fitness for use sunulmasdr da. Belirlenen ve istenilen Mteri taleplerinin yerine getirilmesi de Kalite zellikleri olarak ifade edilebilir. Bu ifade ekli ile Kalite, mamuln tanmndan dizaynna, imalatna, sevk edilmesine, kullanm srecinde dayankllnn gzlemlenmesine ve en son olarak da miadn tamamladktan sonra yok edilmesine yada yeniden deerlendirmesine kadar kendini retimin her kademesinde gsterir. Bu anlatlanlardan sonra Kaliteyi bir tek cmle ile ifade edersek:

Kalite Mteri steklerinin yerine getirilmesidir

KALTE YNETM END441

KALTE EMBER
Kullanm Sonunda Yoketme veya Yeniden Deerlendirme letme Srecinde Mamuln zlenmesi (Geri Veri/Bildirim) Teknik Destek ve Bakm Pazar Aratrmas Marketing Produkt Dizayn ve Gelitirme retim Planlama ve Gelitirme Tedarik

Bir rnn mrndeki (fatigue life) Tipik Safhalar retim, Servis Hizmeti Kontrol Sat ve Datm Paketleme ve Depolama

Montaj ve letmeye Alma

KALTE YNETM END441

TOPLAM KALTE YNETM

Toplam Kalite Ynetimi: Mterinin mevcut ve gelecekteki beklentilerinin tespiti, tam ve ekonomik bir ekilde karlanmasn amalayan, srekli gelitirme ve iyiletirmeyi ngren bir anlaytr. Kalite: Mteri isteklerinin karlanabilmesi, srekli olarak gelitirilmesi ve iyiletirilmesi iin gerekli; - Ynetim Kalitesini, - nsan Kalitesini, - Yaplan in Kalitesini, - rn ve hizmet Kalitesini kapsamaktadr. Mteri: Kuruluun rn ve hizmetlerini satn alan tketicilerin yansra, kuruluun iinde birbirine hizmet veren blmleri de kapsamaktadr.

KALTE YNETM END441

TOPLAM KALTE YNETMNN AMACI

AMACI: Mteri isteklerinin karlanmasdr.
YNETM: Yaplan tm ilerin srekli olarak iyiletirilmesidir. ZNES: Bata st ynetim olmak zere tm alanlardr.

KALTE YNETM END441

Mterinin daha iyi kaliteyi daha ucuza satnalma beklentisi srekli olduna gre mteri tatminini amalayan toplam kalite ynetimi da tm organizasyonun ayn istikamette yol ald uzun ve srekli yolculuktur. Toplam kalite ynetimi, organizasyonda belli kiilerin veya kademelerin hevesi, arzusu deil, tm alanlar tarafndan benimsenen bir hedef ve ortak yaam tarz olmaldr. Kurulularda byle bir atmosfer olumadan toplam kalite uygulamasn balatmak doru olmaz. Uygun atmosferin oluturulmas iin st ynetimden balamak zere tm organizasyonda alkanlklarn, deer yarglarnn, ilikilerin kkl bir deiime girmesi gerekir. ayet bu deiimi balatamyor, deiime uygun olmayan faktrleri ve kiileri deitiremiyorsanz, kendiniz de deiemiyorsanz toplam kalite uygulamasna giriemezsiniz (H.Kantarc).

KALTE YNETM END441

Toplam Kalitenin hayata geirilebilmesi iin iletmede deiik birimlerde st ynetimin de dahil olduu, aktif olarak grev ald toplam kalite emberleri (komisyonlar) kurulur.

Bu komisyonlar;

- Hedeflerle Ynetim
- Kalite Gvenilirlii - yiletirme - Just In Time - Maliyet Planlama emberleri olabilir.

KALTE YNETM END441

Hedeflerle ynetimin amac, irketin tm fonksiyonlarnn ana hedef dorultusunda ynlendirilmesi iin gerekli alt yapnn oluturulmasdr. Hedeflerle ynetimden Deming Dngsnn safhalar anlalmaktadr: - Hedefler saptanarak salkl i plan yaplmaktadr. - Yaplan planlar uygulamaya konulmaktadr - Sonular srekli deerlendirilerek hedeften sapmalar belirlenmektedir - Olumlu sonular standardize edilmektedir. Kalite Gvenilirliinden - Kalite bilincinin arttrlmas - Kalite sorunlarna neden olan faktrlerin belirlenerek yok edilmesi - Standardizasyon - Eitim gibi faaliyetler anlalmaktadr.

KALTE YNETM END441

HEDEFLERLE YNETM
PLANLA

NLEM AL

UYGULA

KONTROL ET
TM FONKSYONLARIN LETMENN ANA HEDEFLER DORULTUSUNDA YNLENDRLMES

KALTE YNETM END441

yiletirme emberinin Faaliyetleri de aada sralanan

- alanlarn yapc ve yaratc yeteneklerini kullanabilecei grup almalar iin alt yapnn oluturulmas, - Eitim programlarnn planlanmas, - ember faaliyetlerinin tm alanlara duyurulmas, - Sunu toplantlarn ierebilmektedir.

KALTE YNETM END441

Just In Time Komisyonlarnn amac; mteri isteklerini doru zamanda ve miktarda, en ekonomik dzeyde karlayabilmek iin hammaddeden bitmi rne dek tm aamalarda stoklar kontrol edilebilir minimum seviyede tutarak, stoklama maliyetlerini minimize etmektir. Maliyet Planlama Komisyonlarnn amac ise; irketin ana maliyet kalemlerini incelemek ve mteriyi tatmin edecek fiyat nceden saptayp, bu fiyata gre maliyetleri planlama ve azaltmaya ynelik almalar yaparak tm alanlarn maliyet azaltma almalarna aktif olarak katlmn

KALTE YNETM END441

KALTE KONTROL

KALTE YNETM Quality Management KALTE MHENDSL Quality Engineering TOPLAM KALTE YNETM Total Quality Management

KALTE YNETM END441

KALTE MHENDSL nde Kullanlan Metodlar

Mteriye Endeksli retim Gelitirme Quality Function Deployment (QFD) Hata Tr ve Etki Analizi Failure Mode and Effects Analysis (FMEA) Sfr Hata- Program (Yazlm) Zero-Failure-Program (ZFP) Six-Sigma-Program (Yazlm) Six-Sigma-Program statistiki Kalite Kontrol Statistical Process Control (SPC)

KALTE YNETM END441

Olas Hata Trleri ve Etkileri Analizi Metodolojisi (Failure Mode and Effects Analysis- FMEA):
Hata Tr ve Etkileri Analizi (FMEA) disiplini, ABD ordusunda gelitirilmitir. Hata Tr, Etkileri ve Riskinin Analizi zerine Prosedrler olarak adlandrlan Askeri Prosedr MIL-P-1629, 9 Kasm 1949 tarihinde balatlmtr. Sistem ve donatm hatalarnn etkilerinin belirlenmesi iin gvenilir bir deerlendirme teknii olarak kullanlmtr. Bu metedoloji btn teknoloji arlkl sektrler ile uzay sektr, kimya endstrisi ve otomobil sanayinde ok poplerdir. Bu metodun popler olmasndaki balca sebeb kullanmnn kolay olmas ve geni teorik bilgi gerektirmemesidir. Orta dzeyde deneyimi olan bir risk deerlendirme timi tarafndan rahatlkla uygulanabilir. FMEA metodu genellikle paralarn ve ekipmanlarn analizine odaklanr. Bu metod, baarszln olabildii yer ve alanlarn herbirini zmler ve kiisel fikirleride dikkate alarak deer bier ve sistemin paralarnn herbirine uygulanabilir.

KALTE YNETM END441

Hata Tr ve Etkileri Analizi uygulamas; Her hatann nedenlerini ve etkenlerini belirler. Potansiyel hatalar tanmlar. Olaslk, iddet ve saptanabilirlie bagl olarak hatalarn nceliini ortaya karr. Sorunlarn izlenmesini ve dzeltici faaliyetlerin yaplmasn salar.

KALTE YNETM END441

FMEA Prosesi

KALTE YNETM END441

Hata Analizi: Olas Hata, Hata Sonucu ve Hata Nedenlerinin aratrlmas Riziko Deerlendirme: Riziko ncelik Says (RS) = Hatann kma Olasl x Mteri iin Anlam x Hatann bulunamama Olasl retimde Zayf Noktalarda Rizikonun Minimize Edilmesi iin Alnmas gerekli Tedbirler

Hata (Failur)-Sonu (result)-Neden (reason)

retim esnasnda olas hatalar allagelmi Form Katlara not edilmekte. Her hatann karsna sonular ve nedenleri yazlmakta. Buna tekabl eden Hatann kma Olasl, Mteri iin Anlam x Hatann bulunamama Olasl Faktrlerine bal olarak Riziko ncelik Says elde edilmektedir. Bu almay yapan her bir Team tarafndan 1 den 10 a kadar notlandrma yaplmas istenmektedir. Burada 1in anlam Produkt pozitif ynde tamamyla nemsiz yada Hata olarak anlamsz. 10nun anlam ise Hata ar. RS = 1x1x1=1 ve 10x10x10=1000 deerleri arasndadr. Riziko ncelik Saysnn ald deerlere gre retimle ilgili olarak retimin iyiletirilmesi ile ilgili ivedilikle alnmas gereken tedbirler aratrlr veya uygulanr. RS 100 n altndaki problemler ok nemli olmayan giderilebilr Hatalardr (Timischl).

yiletirmeden sonra Deerlendirme

KALTE YNETM END441

RS DEER
P, S, D, RS, harfleriyle gsterilen sembollerin anlamlar aada verilmitir:
P: Her bir zarar modunun oluma olaslk deeri; S: Zararn ne kadar nemli olduunun deeri, iddet, ciddiyet D: Zarar meydana getirecek durumun kefedilmesinin zorluk derecelendirilmesi, RS: Risk ncelik says RS deeri P, S ve D deerlerinin arpmyla elde edilir. RS = P(olaslk) x S(iddet) x D(fark edilebilirlik) FMEA analizi yardmyla olas zarar meydana getirecek durumlar nceden sezilerek nlemler gelitirilir ve bylece olas zararlarn art olasl giderilir.

KALTE YNETM END441

Zararn iddeti (Ciddiyet)

KALTE YNETM END441

Zararn Oluma Olasl

KALTE YNETM END441

Fark Edilebilirlik
KALTE YNETM END441

Olas Hata Trleri ve Etkileri Analizi Risk Deerlendirme Formu

KALTE YNETM END441

STATSTK KALTE KONTROL

Statistical Process Control (SPC)
Mhendislik statistii, imalatta kullanlan Kalaite Kontrol Tekniinin nemli bir ksmn tekil etmektedir. Bu teknik ile ayn artlar altnda imal edilen paralar Rasgele rnekleme Metoduyla (sample method) deerlendirilerek veya gzlemlenerek tm imalatn iyi veya kt olduuna karar verilmektedir. statistiki Kalite Kontrolda iki farkl yntem kullanlamktadr:

a) Dorudan (directly) Kalite Yntemi: Bu yntem imalat prosesinin ak srasnda llebilen veya llemiyen nitelikler iin kullanlmaktadr. llebilen niteliklerin saysal ifadelerinin Aritmetik Ortalama Deeri, Standart Sapmas veya Aralklar bu Kontrol Kartlarnda grafiksel olarak grntlenerek alnan rneklemenin yani prosesten kan para, proses veya retim kalitesi hakknda bilgi edinilebilmektedir. llemeyen nitelikler, rnein rnekleme ile alnan paralarn hatal ksmlar Hata Kartlarna yazlmakta ve yine grafik kontrol kartlarnda olduu gibi para, proses veya

retim kalitesi hakknda bilgi edinilebilmektedir.

KALTE YNETM END441

b) Dolayl (indirectly) Kalite Yntemi: Bu yntemle yaplan rnekleme ile bir mamul yn yada prosesin kabul veya reddine karar verilmektedir. Prosesin devam ederken prosesin akna mdahale edilememektedir. Proses bittikten sonra yaplan rneklemedir.

KALTE YNETM END441

MHENDSLK STATST:
statistik, ou kez gzlenen deerlerin bilimsel yntemler kullanlarak toplanmas, analiz edilmesi ve bunlarn tmnden bir sonu karlmas olarak tanmlanr. Bu tanm doru ancak eksiktir denilebilir. Gnlk yaantda hemen herkes eitli konularda karar vermek durumunda kalr ve bu kararlarn ou dnlmeden ancak istenilen sonucun gereklemesi umudu ile duygusal davranlarak verilir. Karar verilirken otomatik olarak yapld sanlan bu seme ilemini gerekte daha nce denenmi olan olaylar ynlendirmitir. Karar verme ile ilgili olarak eitli problemlerin zlmesinde ortaya kan bu belirsizlik faktrnn gz nne alnmas ise kanlmazdr. O halde istatistik bu belirsizlie ramen doru karar verilmesine yardmc olan bilimsel yntemleri ieren bir bilim dal olarak da tanmlanabilir. statistik yntemler mhendis ve bilim adamlar iin doru kullanldnda uratklar sorunlarn zmlenmesinde en byk yardmclar olmaktadr. 1

KALTE YNETM END441

statistik yntemlerden farkl yolla yararlanlabilir: - Deney yada aratrma yaplmas dnldnde istatistiin yardmna bavurulabilir. Bu yardm genellikle yaplacak olan aratrma yada deneyin ilgilenilen soruna doru yantlar en yksek duyarlkta ve en az zaman harcayacak ekilde planlanmasn salamak olacaktr.

-statistik aratrlan soruna gre deien, gzlem yada deney ile elde edilen ve ou kez veri olarak adlandrlan deerlerin aka tanmlanmas ve zetlenmesinde kullanlr. Tek bana nemsiz grnen ve bilgi kayna olmaktan uzak olan olay, birey yada nesneler toplu olarak ele alnp, bilimsel kurallarla incelendiinde ilgili topluluk hakknda fikir verebilirler. Veriler uzunluk, s, diren, arlk, ya, boy vb. gibi fiziksel lmler olabilecekleri gibi saylabilen zelliklerde de olabilirler. Bir iletmede retilen paralarn kusurlu yada kusursuz saylar gibi saylabilen zelliktedirler. 2

KALTE YNETM END441

Toplu olarak ele alnan verilerin oluturduu kmenin istatistik iin bir alan oluturmas bu topluluun baz koullar salamas ile olanakldr. Aratrlan sorunun yapsna gre nceden belirlenen kurallara uyan benzer nesneler yada birimler topluluuna Kitle denir. Kitleyi oluturan birimlerin llebilen yada saylabilen zelliklerine ise Deiken ad verilir. Bir kitleyi incelemek, verilerdeki deiken deerlerini belirlemekle yaplabilir. Deiken deerlerinin belirlenmesi ise iki farkl yolla olur: a) Kitleyi oluturan verilerin hepsinden tek tek bilgi toplanarak deiken deerlerini belirleyen ynteme tam saym ad verilir. b) Kitledeki birimlerin rneklem adn alan bir parasnn nceden belirlenen baz kurallara uygun olarak alnmas ve rneklemden toplanacak bilgilerin kitlenin tamamna tanmas olan rnekleme Yntemidir. rneklemi oluturan deerler rneklemden rnekleme deien deerler alacaklarndan bir Rastgele Deikenin deerleridir. Bu nedenle istatistik iin bir alan olutururlar. Tm
parametreleri elde etmek iin kullanlan ve sonular yorum yapmadan veren istatistiksel sre, Tanmlayc statistik olarak adlandrlr. 3
KALTE YNETM END441

1-SIKLIK DAILIMI: Tecrbeler gstermitir ki ayn artlarda retilen

- Bir cvatann di ykseklii,

- Bir kahve paketinin dolum arl, - Bir elik san mukavemeti, - Bir I-Profilin basma mukavemeti,

-Bir elektronik direncin, diren deerleri ile ilgili Kaliteyi belirleyen deerlerin ayn olmad grlmtr. malat prosesi srecinde veya sonrasnda retilen paralardan kontroller sonrasnda elde edilen deerler veya byklkler, imalat prosesi ncesi planlanan (ngrlen) deerlerden farkl olmakta ve belirli bir alanda dalm gstermektedir.
Bu dalm etkileyen 5 Etkeni 5M yle sralayabiliriz:

1- NSAN (man): malat prosesi gerekletirilirken i takmlarnn deitirilmesi, ortam scaklnn ayarlanmas gibi
2- MAKNE (machine): Titreim, takmndaki ypranmlk, yataklardaki deformasyon, elektrik, ya ve soutma svsndaki artma veya azalmalar 3- METOD (methode): Makine-techizat ve kontrol aralarnn eitlerine gre uygulanan deiik retim prosedrleri SK1
KALTE YNETM END441

4- MALZEME (material): Farkl malzeme zellikleri veya retim esnasnda malzemenin younluk, mukavemet, scaklk gibi fiziki zellikleri
5- EVRE ARTLARI (milieu; environment): Sarsnt, s yaylmas, toz, havadaki nem oran

2-TAB VE SSTEMATK SAPMALAR:

Her imalat prosesinde, proses srasnda (yar mamul rn) veya proses sonunda (mamul rn) daha nce bilinemeyen veya belirlenemeyen nedenlerden dolay rnn, tarif edilmesinde kullanlan byklkler yada zelliklerde doal yada tesadf diyebileceimiz dalmlar sz konusudur. Yani rnn tarif edilmesinde kullanlan byklkler, rnein uzunluk veya arlk gibi, ngrlen/planlanan byklkten farkllk arz etmektedirler. Bu durumu Doal yada Tesadf Sapmalar olarak ifade edebiliriz. Ancak yle hatalar vardr ki bunlar tamamen planlamadan kaynaklanan hatalardr. Verilen rnekten de anlalaca gibi kontrol edilmek zere alnan 80 adet 250 er gramlk kahve paketinde olduu gibi , meydana gelen dalmda kahve paketlerinin dolum arlklarnda farkllklar olmaktadr. Bunun sebebi de ok ksa olarak seilen dolum sresidir. Ksa dolum zaman hatal dolum gramajna neden olmaktadr. Bu durumu da Sistematik Sapmalar olarak ifade etmek mmkndr.

SK2
KALTE YNETM END441

80 adet kahve paketlerinin lm deerleri Xi (gr) aadaki gibi olsun:

250,7

249,8

250,6

249,8

249,7

250,4

249,5

249,1

251,3

252,2

251,7

248,4

250,2

250,5

251,1

247,9

247,8

251,2

248,7

249,4

248,8

249,5

250,6

250,8

252,4

252,7

251,7

249,1

247,5

251,3

251,4

249,4

250,0

250,6

250,8

249,7

247,7

250,5

251,7

252,2

250,7

249,0

251,5

251,7

250,7

250,1

252,8

248,5

250,7

252,2

247,2

250,6

247,8

249,7

251,1

250,1

247,8

249,3

249,5

250,8

250,5

248,8

251,1

252,3

251,0

250,3

251,7

250,9

250,1

247,8

248,3

250,1

250,6

249,2

250,3

249,0

248,5

249,6

249,6

251,5

SK3

KALTE YNETM END441

Bitmi rn olarak duran 250 er gramlk kahve paketi ynndan 80 adet Rasgele Seilmektedir. Burada Rasgele Seme ilemine Rasgele rnekleme, seilen 80 rnekte n Birim olarak ifade edilecektir. Eer kahve paketlerinin tmnn dolum arl ayn olsayd ve biz bundan emin olsaydk , yndan sadece bir kahve paketinin dolum arln kontrol etmek kafi gelecekti fakat uygulamada bunun ok zor bir olaslk olduu varsaymndan hareket edersek kahve paketlerinden bir ksmnn kontrol edilmesi ihtiyacn duyarz. Tm kahve paketi ynndaki paketler ayr ayr da kontrol edilebilir ancak bu reticiye dolaysyla tketiciye ok pahal maliyet klfeti getirir. Bunu nlemek iin de yukarda ifade ettiimiz gibi bu kahve paketi ynndan belirli sayda yani n Birim rnek alnr. Bylece maliyet giderlerinden de tasarruf edilinebilir.

YKSEK KALTE YKSEK KONTROL MALYET

SK4
KALTE YNETM END441

3-SINIFLANDIRMA (FREKANS DAILIMI):

statistik yntemlerin ou gzlem yada deney sonucu elde edilen deiken deerlerinin toplanmas, dzenlenmesi, analizi ve sunulmas ile ilgilidir. Aratrma yapan kii ilgilendii soruna bal olarak deney yada gzlem sonucu elde ettii deerlerin kapsad tm bilgileri aa karmak ister. ok sayda deiken deeri ieren bir kitlede sz konusu olan deikene ait bilgileri zetleme yollarnn en ok kullanlanlarndan birisi de daha nce tanmlanan Frekans Dalmdr. lgilenilen deikenin gzlem yada deney sonucu elde edilen deerler kmesi ile, birbirinin ayn denemelerin ka kez tekrar ettiini gsteren mutlak saylar birlikte bir frekans dalm olutururlar. Dalmdaki her bir deer veri, oluturduklar kme ise veri kmesi olarak adlandrlr.

n Birim says 50 den az olan Rasgele rneklemede llen deerlerin byklklerine gre sralandrlmas bu deerlerin daha rahat grlmesini salar. n Birim says 50 den byk ise o zaman snflandrmaya gidilir.

SK5
KALTE YNETM END441

.) llen deerlerden en kk deer olan Xmin ve en byk deer Xmax aranmaktadr.

Bylece R = Xmin Xmax Veri Kmesinin Akl (range) bulunmu olur.

Verilen rnekte

Xmin = 247,2
Xmax = 252,8 R = 5,6

.) Burada unutulmamas gereken bir nokta da rnekleme Deerlerinin yuvarlanm

saylar olduudur. Yani en kk deer olan 247,2 deeri aslnda 247,15 ile 247,25 deerleri arasnda bulunmaktadr. deerlerin snflandrlmas Snf Aral W deerine gre yaplmaktadr: 50 < n < 400 n > 400 SK6
KALTE YNETM END441

Snf Aral deerleri de lm deerlerinde olduu gibi yuvarlanmaktadr. rnek: R = 5,6 W = 5,6 / V 80 = 0,62609 = 0,6

.) Bylece Snflar Aras Snrlar da yle olumaktadr: 247,15

Snf Aral W < 0,6 s olmaldr.

247,75

248,35

s: Rasgele rnekleme Standart Sapmas

etelemeli Frekans Tablosunda tm snflar alt alta ve lm deerleri (frekans) de ait olduklar snf satrna yazlmaktadr.

SK7

KALTE YNETM END441

Snf

Frekans

nj

Kj

Hj

247,15 247,75

III

3,8

247,75 248,35

IIIII

10,0

248,35 248,95

IIIII II

15

18,8 Mutlak Sklk (Frekans) Toplam Sklk (Kmlatif Bal Frekans)

248,95 249,55

IIIII IIIII I

11

26

32,5

nj

249,55 250,15

IIIII IIIII II

12

38

47,5

Kj

250,15 250,75

IIIII IIIII IIIII II

17

55

68,8

Hj

Sklk Yzdesi

250,75 251,35

IIIII IIIII

10

65

81,3

251,35 251,95

IIIII III

73

91,3

251,95 252,55

IIIII

78

97,5

252,55 253,15

II

80

100,0

KALTE YNETM END441

20 15 10 5 0 nj

247,15 247,75 247,75 248,35 248,35 248,95 248,95 249,55 249,55 250,15 250,15 250,75 250,75 251,35 251,35 251,95 251,95 252,55 252,55 253,15

Frekans Dalm Tablosunda tm snflar alt alta sralandrlmakta ve alnan tm deerler ait olduklar yani snrlar iinde kaldklar snflarn karsna bir dikey izgi olarak tanmaktadrlar. Yine bu tabloda Mutlak Sklk nj, deerlendirmeler iin Mutlak Sklk Toplam (Kmlatif Frekans) Kj ve Sklk Yzdesi Toplam olan Hj da yer almaktadr. Kj = n1 + n2 + . . . . . + nj

Hj 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0

Hj = ( Kj / n ) . %100
n = 80 Birim Histogram ve Diyagramlar yardmyla Rastgele rnekleme Yntemi ile elde edilen lm deerlerinin dalm hakknda daha iyi fikir edinilebilir.

247,15

248,35

249,55

250,75

KALTE YNETM END441

251,95

RASTGELE RNEKLEME KARAKTERSTK DEERLER:

Rastgele rnekleme Karakteristik Deerleri denince Rastgele rneklemeyi tanmlamaya yarayan Merkezi Eilim ve Dalm Deerleri adn alan istatistik deerler akla gelmektedir.

a) Merkezi Eilim Deerleri:

Aritmetik Ortalama

Merkez Deer (Median) Merkez Deer (Median)

n Birim (tek say) n Birim (ift say)

a) Dalm Deerleri: Dalm deerleri de Standartsapma s

KALTE YNETM END441

KALTE YNETM END441

OLASILIK:
Gnlk hayatta, bilinmeyen yada gz nne alnmayan sebeplerle deien sonular verebilen deneylere ok sk rastlanr. rnein, bir fabrikada ngrlen koullar altnda retilen paralarn %1,6snn istenilen zelliklere sahip olmad ve bunlarn skartaya karld varsaylsn. Bu retilen 1000 paradan yaklak 16 tanesinin ie yaramad anlamndadr ve bu sonuca teknik koullarn, ii kalitesinin vb. koullarn deimedii varsaym ile ve ok sayda tekrarlanan deneylere baklarak varlacaktr. Bu ve buna benzer olaylarda (bir zar frlatldnda st yze gelmesi istenilen saynn bilinmesi veya bir rencinin oktan semeli bir snavda verecei cevaplarn says gibi) ilgilenilen olayn sk sk meydana gelmesi belirli koullar altnda tekrarlanan deneyler sonucunda hemen hemen sabit olup belirli bir deere yaknda bilindii gibi skartaya karlan paralarn yzdesinin ise imalatn kalitesi hakknda bir fikir verecei aktr. O1
KALTE YNETM END441

Bu tr sonular mhendislik, ekonomi, kimya vs gibi deiik alanlarda byk bir nem tarlar. nk sadece olmu olaylar hakknda bilgi vermeyip ayn zamanda olabilecek olaylarn sonularn da tahmin etmeye yardmc olurlar. eitli sonular verebilen bir deneyin tekrarnda hangi sonucun elde edilecei tamamen ansa bal ise bir deneye Rasgele Deney denir. Rasgelelik (ans) olay olaslk teorisinin temel kavramdr. Bylece yukarda verilen rneklerde de grld gibi rasgelelik olaynn ortaya kt durumlardaki belisizlii saysal olarak belirtmek iin gelitirilmi olan dnce arac olaslktr denilebilir. te yandan istatistik yntemleri kullanmay amalayan bir kiinin baz olaslk kurallarn bilmesi gereklidir.

O2

KALTE YNETM END441