BNALARDA ELEKTRK TESSATI ve YANGIN GVENL, YANGINA KARI GVENL KABLOLAR

Sabri GNAYDIN HB Teknik Elektrik Mhendislii Proje ve Danmanlk Ltd. ti sabrigunaydin@hbteknik.com.tr

ZET Trkiyede binalardaki alak gerilim elektrik tesisatlar ile ilgili IEC, HD 60364, HD 384 serisi standartlarn yangn gvenlii ynnden aklanmas ve binalarda kullanlan yangna kar gvenli kablolarn gncel standartlar, ilgili ynetmelikler bu bildirinin konusudur. Elektrik tesisatlar ve yangn gvenlii ilikili standartlar, konu ile ilgili gncel direktifler ve ynetmelikler, binalarda kullanlan yangna kar gvenli kablolar ve bu kablolarla ilgili gncel standartlar bildiride detayl olarak aklanmaktadr. Elektrik kaynakl yangnlarn nedenleri de bildiride zetlenmi olup bu bildiride aklanan, atfta bulunulan; ynetmeliklere, standartlara gre tasarm ve uygulama yaplr ise elektrik kaynakl yangnlarn azalaca muhakkaktr.

1.

GR

Dnyada birok lkede ilgili kurum ve kurulular tarafndan, ilgili lkelerdeki yangnlar ve yangn nedenleri ile ilgili ok detayl istatistikler, raporlar, almalar srekli olarak yaynlanmaktadr. Bu istatistikler, raporlar ve almalar dorultusunda da yangn nlemleri ile ilgili, ilikili standartlar ve ynetmeliklerde yaplan eklemeler, deiikliklerle gncellenmektedir. Tm bu raporlamalarn tutulmas, ilenmesi ve srekli gncellenmesi iin lkelerde ayr birimler oluturulmutur. Tm almalar iin gelitirilmi zel yazlmlar da kullanlmaktadr.

rnein Amerika daki U.S. Department of Homeland Security (FEMA), U.S. Fire Administration (USFA), National Fire Incident Reporting System (NFIRS) kurulular, ngilteredeki Department for Communities and Local Government kuruluu ok detayl raporlama almalar yapmaktadr. lkemizde stanbul Bykehir Belediyesi tfaiye Daire Bakanl tarafndan yaplan almalardan 2010 ylnda meydana gelen yangnlarn sebepleri aadadr.

stanbul'da geen yl stanbul tfaiyesinin 4 bin 942 personel ve 601 arala mdahale ettii 30 bin 371 olayda 233 vatanda hayatn kaybederken, 35'i itfaiyeci olmak zere 630 kii de yaraland. stanbuldaki can ve mal kaypl 2010 ylndaki yangnlarn yaklak %22, 7 elektrik kaynakldr. lkemizdeki yangnlarn yaklak %20si elektrik kaynakl olup, sigara kaynakl yangnlardan sonra ikinci srada gelmektedir. Bildiri yangn gvenlii ile ilgili sadece yap iindeki alak gerilim elektrik tesisatlarn kapsamakta, yangn ihbar ve alglama sistemleri, acil anons sistemlerini, endstriyel tesislerdeki ex-proof alanlar, orta gerilim merkezlerini, trafo merkezlerini, yksek gerilim tesislerini, sndrme sistemlerini kapsamamaktadr.

2. BNALARDAK ALAK GERLM ELEKTRK TESSATLARI VE YANGIN GVENL LE LGL YNETMELKLER 2.1. Elektrik Tesisleri Proje Hazrlama Ynetmelii (Gncel-lenmesi gerekir.) 2.2. Elektrik Tesisat Ynetmelii (an, teknolojik gelimelerin, standartlarn ok gerisinde kalmtr. Acilen gncellenmesi gerekir.) 2.3. Elektrik Tesislerinde Toprak-lamalar Ynetmelii (Gncellenmesi gerekir.) 2.4. Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii (Gncellenmesi gerekir.) 2.5. Trkiye Yangndan Korunma Ynetmelii (Gncelleme almalar yaplmaktadr.) 2.6. GDA artnamesi Elektrik Tesisat Blm (Gncel standartlar dorultusunda acilen gncellenmesi gerekir.)

3. BNALARDA YANGIN GVENL LE LKL DREKTFLER Aadaki direktiflerin ve bu direktifler ile ilikili, ilgili standartlarn gereklerinin yangn gvenlii ynnden yerine getirilmelidir. n 89/106/EEC Yap Malzemeleri n 97/23/EC Basnl Kaplar n 98/37/EC Makine Emniyeti n 90/396/EEC Gaz Yakan Cihazlar n 2006/95/EC Alak Gerilim Cihazlar n 2004/108/EC Elektromanyetik Uyumluluk n 94/9/EC Patlayc Ortamlarda Kullanlan Donanm n 95/16/EC Asansrler

4. BNALARDA ELEKTRK TESSATI ve YANGIN GVENL LE LGL, LKL EN,HD, IEC STANDARDLARI lgili, ilikili EN, HD, IEC, standartlar aadadr.
4. BNALARDA ELEKTRK TESSATI ve YANGIN GVENL LE LGL, LKL EN STANDARDLAR 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 IEC 60331 IEC 60364 HD 384 HD 60364 EN 54 EN 1366-3 EN 50085 EN 1838 EN 50172 Yangn artlar altnda elektrik kablolar iin deneyler Binalarda elektrik tesisat Binalarda elektrik tesisat Alak gerilim elektrik tesisatlar Yangn alglama ve yangn alarm sistemleri Servis tesisatlar iin yangna diren deneyleri - Blm 3: Servis gei contalar Donanml Kablo Kanal Sistemleri ve Kablo Kanal Sistemleri Aydnlatma uygulamalar - Acil aydnlatma Acil durum ka aydnlatma sistemleri Bilgi teknolojisi genel kablolama sistemleri Bilgi teknolojisi kablo tesisat E Potansiyel Kuaklama ve Topraklama Uygulamas- Bilgi Teknolojisi Donanm Bulunan Binalarda Kablolar - Acil durum devrelerinde kullanlan korumasz kk kesitli kablolarn yangna kar dayankll iin deney metodu Acil durum devrelerinde kullanlan korumasz byk enerji ve kumanda kablolar yangna dayanm deney metodu Kablolar- Yangn artlar altndaki kablolar iin ortak deney yntemleri (Alev yaylmas ) Patlayc gaz ortamlar Kablolar - Yangn artlar altnda elektrik ve fiber optik kablolardaki deneyler

4.10 EN 50173 4.11 EN 50174 4.12 EN 50310 4.13 EN 50200 4.14 EN 50362 4.15 EN 50266 4.16 EN 60079 4.17 EN 60332 4.18 EN 60439

Alak gerilim anahtarlama ve kontrol niteleri 4.19 EN 60439-2 Baral kanal sistemleri (Busbar) 4.20 EN 60529 Elektrik donanmlarnda mahfazalarla salanan koruma dereceleri (IP Kodu) 4.21 EN 60598 4.22 EN 60909 4.23 EN 61000 4.24 EN 61034 4.25 EN 61439 4.26 EN 61184 4.27 EN 61386 4.28 EN 61534 4.29 EN 62305 Aydnlatma armatrleri fazl a.a. sistemlerde ksa devre akmlar Elektromanyetik uyumluluk Belirtilen artlarda yanan kablolarn duman younluunun llmesi Alak gerilim anahtarlama ve kontrol dzeni donanmlar Lamba duylar Boru sistemleri G hatt sistemleri Yldrm ve ar gerilimlerden korunma

5. BNALARDA ELEKTRK TESSATI ve YANGIN GVENL LE LGL CENELEC/European Committee for Electrotechnical Standardization ) HD 384, HD 60364 SERS STANDARDLAR VE LKL STANDARDLAR Binalardaki alak gerilim elektrik tesisatlarnn yangn gvenlii ile dorudan uyulmas ilikili tasarm ve uygulamada ncelikli uyulmas gereken temel standartlar, IEC tarafndan yaynlanan IEC 60364 serisi standartlar, CENELEC tarafndan yaynlanan IEC tarafndan yaynlanan IEC 60364 serisi standartlar, CENELEC tarafndan yaynlanan HD 384 serisi, HD 60364 serisi standartlardr Aada CENELEC tarafndan yaynlanan HD 384 serisi, HD 60364 serisi standartlardr, bu standartlardan ilgili olanlar aklanacaktr. 5.1 HD 384 serisi, HD 60364 serisi standartlarn tmnn tasarm ve uygulamada dorudan ve dolayl yangn riskleri asndan genel olarak dikkate alnmas gerekir. 5.2 HD 60364-1 standard ieriinde blm 13 iinde yangn riskleri de dahil gvenlik iin temel prensipler aklanmaktadr. 5.3 HD 60364-1 standard ieriinde Madde 130-3 te sl etkilere kar koruma detayl olarak aklanmaktadr. 5.4 HD 60364-4-42 standard ieriinde sl etkilere kar korumay aklanmaktadr. Bu Standard kapsamndaki baz maddelerin detayl aklamalar aadadr. 5.4.1 Standard Madde 421 elektrik donanmnn oluturaca snn zararl etkilerine veya s yaylmna kar, yangna kar koruma anlatlmaktadr. 5.4.2 Standard Madde 422 Yangn kalarnn ksmi risklerine kar nlemler aklanmaktadr.

5.4.3 Standard Madde 423 yanmalara kar koruma, scaklk limitleri aklanmaktadr. 5.5 HD 60364-4-43 standard ieriinde gerilim altnda bulunan tm iletkenlerin, ar yk akm (Blm 433) ve hata akm olmas durumunda (Blm 434) beslemenin otomatik kesilmesini salayan bir ya da daha fazla cihaz ile korunmas aklanmaktadr. 5.6 HD 60364-5-52 standard ieriinde Kullanlan iletken veya kablo tipine bal olarak hat sisteminin tesis edilmesi yntemi, d etkiler ile ilgili rn standartlar da gz nne alnarak ilgili izelgeler dorultusunda seimi anlatlmaktadr. 5.7 HD 60364-5-52 Blm 527 de yangnn yaylmasn azaltan hat sistemlerinin seimi ve montaj aklanmaktadr. Bu blmn ieriinin baz maddeleri ksmen aadadr. 5.7.1 Yangnn yaylma tehlikesi Blm 527'ye gre uygun malzemenin seilmesi ve monte edilmesi ile azaltlacaktr. 5.7.2 Hat sistemleri binann genel yapsal zellikleri ve yangn gvenlii azalmayacak biimde tesis edilecektir. 5.7.3 En azndan alev yaylmas ile ilgili EN 60332-1-2, EN 60332-1 standard kurallarna uygun kablolar, hat sistemi iin kullanlan elektrik borular ile ilgili EN EN 61386 standartlarnda, kapakl/kapal kablo kanallar ile ilgili EN 50085 standartlarnda ve dier ilgili EN standartlarnda belirtilen zorunlu alev yaylma/ yangna dayanm deneylerine sahip malzemeler zel nlemler alnmadan tesis edilebilir. Not: zel tehlike bulunduu belirtilen yerlerdeki tesisatta, EN 60332-3-24 standardnda tanmlanm demet haline getirilmi kablolar iin yaplan daha zor alev yaylma deneylerine uygun kablolar gerekebilir. 5.7.4 Elektrik tesisatnda kullanlan tm malzemeler, zel nlemler alnmakszn ilgili standartlarnda belirtilen yangna

dayanm ve alev geciktirici zelliklere gre deneyden gemi olmaldr. zel risk olan tm yaplarda ve alanlarda ise ilgili standart ve ynetmeliklere gre malzemeler seilmelidir. 5.7.5 Binalarn iindeki elektrik tesisatlarnda, zel olarak dier ynetmelik ve standartlarda tarif edilen kablolar dnda yangna kar zel nlemler alnmakszn tm kablolar, bus-bar, donanml kablo kanal vb her trl akm tayclar, zayf akm sistemleri kablolar (data, yangn, gvenlik... vb.) en azndan rnlerin ilgili standartlarnda belirtilen alev geciktirici zelliine (FR/Flame redardent) gre deneyden gemi olmal ve tip deney belgeleri retici firmalardan istenmelidir. Tip deney belgeleri iverene verilmelidir. 5.7.6 Acil durum aydnlatmas ve ynlendirmesi tasarm ve uygulamas EN 1838, EN 50172 standartlarna uygun olarak yaplacak ve tesisatta EN 60598-222ye gre imal edilmi armatrler kullanlacaktr. 5.7.7 Acil durum aydnlatma ve ynlendirmesi iin EN 50171 standardna uygun bir merkezi sistem tasarlandnda; acil durum aydnlatmas armatrlerine ekilecek kablolar EN 50200 standardna uygun ve yap snfna bal olarak yangn annda devrenin srekliliini 30, 120 dakika veya gerek grldnde daha fazla sre devamn salayacaktr. 5.7.8 Acil durum ynlendirme iaretleri tasarm EN 1838, ISO 3864-1, ISO 7010 standartlarna uygun olacaktr. 5.7.9 Potansiyel patlayc atmosferler bulunan alanlarda kullanlan gazn zellii dikkate alnarak tm elektrik tesisat; (tablolar, anahtar, prizler, borular... vb) ilgili EN standartlarna ve ilgili ynetmeliklere uygun olarak tasarlanacak, tesis edilecek ve onaylanacaktr. Bu tesisat ve sistemlerde kullanlacak her trl elektrik tesisat malzemeleri, cihazlar ve kablolar ilgili EN, HD standartlarna sahip olacaklardr. lgili ynetmelikler /

direktifler, tm standartlar bu artnamenin tamamlayc ekidir. Standartlara gre gereken tip deney belgeleri iverene verilmelidir. 5.7.10 Bir hat sistemini duvarlar, zeminler, atlar, tavanlar, blmeler ya da yapnn herhangi bir blmnde (Duvarlar. vb.) braklan/yaplan oyuklar/kanallar gibi binann yap elemanlar iinden getii durumlarda hat sisteminin gemesinden sonra kalan aklklar, ilgili yap elemannn delinmesinden nceki (eer varsa) yangn koruma derecesine gre EN 1366-3 standardna uygun, yangna dayanm deneyleri yaplm malzemeler ile yangna kar yaltlacaktr. . 5.7.10 Borular, kapakl kablo kanallar, kapal kablo kanallar, baralar veya bara kanal sistemleri gibi hat sistemleri evvelce belirlenmi yangn dayanm bulunan yap elemanlarn deldiinde; Madde 527-02-01 gereince delinme ncesindeki gibi dtan yangna kar yaltlm her bir elemann yangn dayanm derecesine gre iten de ilgili EN standartlarna uygun yangna dayanm deneyleri yaplm malzemeler ile yangna kar yaltlacaktr. 5.7.11 Yangna kar yaltm dzenlemeleri, ilgili rn iin EN 1366-3 standardna uygun bamsz uluslar aras akredite bamsz bir laboratuarda yaplm tip deneye gre imalatnn EN 1366-3 standartlarna uygun olarak verdii montaj talimatlarna ve EN 1366-3 standard eklerine uygun olarak yapldnn dorulanmas amacyla, montaj srasnda uygun bir zamanda gereken gzlemler yaplacak ve belgelenebilmesi iin yazl olarak kayt altna alnacaktr. Byle bir dorulama denetiminden sonra herhangi bir ek deneye gerek yoktur. 5.8 HD 60364-5-54 standard ieriinde hata annda topraklama dzenlemeleri ve koruma iletkenlerinin seimi aklanmaktadr. 5.9 HD 60364-5-55 standard ieriinde stclarn iletkenleri ve kablolarnn, elektrikli yerden stma sistemlerinin alak

gerilim aydnlatma armatrlerinin ve aydnlatma tesisatnn, ok dk gerilimli aydnlatma tesisatlarnn yangna kar korunmas aklanmaktadr. 5.10 HD 60364-5-56 standard ieriinde gvenlik (acil durum) sistemleri beslemeleri aklanmaktadr. 5.11 HD 60364-6 standard ieriinde yangn yaltmlarnn etkinliinin, varlnn ve sl etkilere kar benzer nlemlerin denetlenmesini aklanmaktadr. 5.12 HD 60364-6 standard ieriinde yangn ve sl etkilerle iliikli tesisatlarn, kiilerin ve canllarn elektrik oklarna ve yanmalara kar periyodik denetlemeler aklanmaktadr. 5.13 HD 60364-6 standard ierii tarm ve bahe tesislerinde yangna kar koruma iin beyan artk akm deeri 300 mA gemeyen artk akm koruma cihazlarnn tesis edilmesi aklanmaktadr. 5 .14 HD 384.7.711 standard ierii sergiler, gsteriler, sat ve gsteri stantlarnda yksek yzey scaklklarna sahip aydnlatma armatrleri ve dier cihazlarn ilgili tasarm ve montaj gerekleri aklanmaktadr. 5.15 HD 60364-7-740 standard ierii elence parklar, sirkler... vb. alanlardaki tesisatlarda ki uzaktan ve otomatik kontrol edilen motorlarda elle resetlenebilir termik switch konulmas aklanmaktadr. 5.16 HD 384.7.753 standard ierii yerden ve tavandan stma sistemlerinde yanmaya ve ar snmaya kar nlemler aklanmaktadr. 5.17 Yangna kar gvenli dk duman younluklu halojenden arndrlm, yangna dayankl kablolarn kullanm standartlarn ieriinde ilgili lmlerde aklanmaktadr. Aada madde 6 da yangna dayankl kablolar ile ilgili standartlar aklanmaktadr.

6. YANGINA KARI GVENL KABLOLAR VE STANDARDLAR Bir yapdaki elektrik tesisatlarnda kullanlan kablolarn yangn iindeki davranlar gerek anlamda bir mayn tarlas gibidir. Yaplarda elektrik tesisatlarnda kullanlan kablolarn yangn ykleri, yapnn yangn riski analizlerini yapan uzmanlar ve tasarmclar tarafndan dikkate alnmaldr. Elektrik tesisat tasarmclar, elektrik tesisat yklenicileri bu konuda doru terminolojiyi kullanmal; kablolarn seiminde ve uygulama srasnda ok dikkatli davranmaldrlar. Yaplarda kullanlan yangna kar gvenli kablolarn (Yangna dayankl kablolar, alevin yaylmasn azaltan, dk duman younluklu, halojenden arndrlm kablolar) , lkemizde ve Avrupadaki ilgili standartlar ve ynetmelikler, yangn korunum sistemlerinde kablo kullanm ok dikkatle incelenmesi gereken konulardr. Topluma ak tm yaplarda Kuvvetli akm besleme ve datm kablolar, zayf akm sistemleri kablolar (data, yangn, gvenlik... vb.) aydnlatma tesisat kablolar, kullanlacak kablo ve bus-bar gibi her trl akm tayclarda yaltm amacyla kullanlan malzemeler; alevin/yangnn yaylmasn azaltan alev geciktirici zellikte, halojenden arndrlm, yangna maruz kaldnda herhangi bir zehirleyici gaz retmeyen, korozif etki yapmayan nitelikte malzemeler olmaldr. 6.1 DK DUMAN YOUNLUKLU HALOJENDEN ARINDIRILMI LSOH KABLOLAR Alevin/yangnn yaylmasn azaltan alev geciktirici zellikte, halojenden arndrlm, dk duman younluklu, yangna maruz kaldnda herhangi bir zehirleyici gaz retmeyen, korozif etki yapmayan kablolarn tipi genel olarak elektrik tesisat tasarmlarnda LSOH ( Low Smoke Zero Halogen) olarak tanmlanmaktadr.

Yksek risk tayan yap ve alanlar dnda genelde, alev geciktirici zellik deneyleri en azndan EN 60332-1-1 standardnda belirtilen donanm ile EN 60332-1-2 standardna gre deneyleri yaplm LSOH kablolar kullanlmaldr. Yksek risk tayan tarihi eserler, tiyatro, konser salonu, sinema, hastane..vb. binalarn elektrik tesisat tasarmlarndaki benzer yap ve alanlarda ise, en azndan alev geciktirici zellik deneyleri en azndan EN 60332-3-10 standardnda belirtilen donanm ile EN 60332-3-24 standardna gre deneyleri yaplm LSOH kablolar kullanlmaldr. Elektrik tesisatlarnda kullanlan kuvvetli akm ve zayf akm sistemleri kablolar EN

60332-1-3 standard dorultusunda alev damlatmama zelliine sahip olmaldr. Yangn esnasnda aa kan halojen asit gaz miktarnn tayini iin EN 50267-1 standardnda belirtilen donanm ile EN 50267-2-1 standartlarna gre deney yaplmaldr. Yangn esnasnda aa kan korozif gazlarn asitlik derecesinin tayini iin EN 50267-2-2 veya EN 50267-2-3 standartlarna gre deney yaplmaldr. Duman younluu deneyi EN 61034-1 standardnda belirtilen donanm ile EN 61034-2 standardna gre yaplmaldr

6.2

LSOH KABLOLARIN STANDARDLARI

6.2. LSOH KABLOLARIN STANDARDLARI Kablolar - Yangn artlar altnda elektrik ve fiber optik kablolardaki EN, IEC 60332-1-1 deneyler- Blm 1-1: Yaltlm tek bir tel veya kablo iin dey alev yaylma deneyi - Donanm Kablolar - Yangn artlar altnda elektrik ve fiber optik kablolardaki EN, IEC 60332-1-2 deneyler Blm 1-2: Yaltlm tek bir tel veya kablo iin dey alev yaylma deneyi - 1 kW n karml alev iin ilem Kablolar - Yangn artlar altnda elektrik ve fiber optik kablolardaki EN, IEC 60332-3-10 deneyler - Blm 3-10: Dey olarak monte edilmi demetlenmi teller veya kablolarn dey alev yaylmas iin deney - Donanm Kablolar - Yangn artlar altnda elektrik ve fiber optik kablolardaki EN, IEC 60332-3-24 deneyler - Blm 3-24: Dey olarak monte edilmi demetlenmi teller veya kablolarn dey alev yaylma deneyi - Kategori Kablolar - Yangn artlar altnda elektrik ve fiber optik kablolardaki deneyler - Blm 1-3:Yaltlm tek bir tel veya kablo iin dey alev EN, IEC 60332-1-3 yaylma deneyi - Alev damlalarnn/paracklarnn belirlenmesi iin ilem Kablolar- Yangn artlarnda ortak deney metotlar- Kablolardan alnan EN 50267-1 malzemelerin yanmas srasnda aa kan gazlara uygulanan deneylerBlm 1: Donanm Kablolar- Yangn artlarnda ortak deney metotlar- Kablolardan alnan EN 50267-2-1 malzemelerin yanmas srasnda aa kan gazlara uygulanan deneylerBlm 2-1: lemler- Halojen asit gaz miktarnn tayini Kablolar- Yangn artlarnda ortak deney metotlar- Kablolardan alnan malzemelerin yanmas srasnda aa kan gazlara uygulanan deneylerEN 50267-2-2 Blm 2.2: lemler- pH ve iletkenliin llmesiyle malzemelerin gazlarnn asitlik derecesinin tayini Kablolar- Yangn artlarnda ortak deney metotlar- Kablolardan alnan malzemelerin -yanmas srasnda aa kan gazlara uygulanan deneylerEN 50267-2-3 Blm 2-3: lemler- pH ve iletkenliin arlkl ortalamasnn belirlenmesi ile kablolardan aa kan gazlarn asitlik derecesinin tayini EN 61034-1 EN 61034-2 HD 21.15 S1 IEC 62440 Belirtilen artlarda yanan kablolarn duman younluunun llmesi Blm 1: Deney cihazlar Belirtilen artlarda yanan kablolarn duman younluunun llmesi Blm 2: Deney ilemi ve kurallar Kablolar - Beyan gerilimi en ok 450/750 V olan - Termoplstik yaltml -Blm 15: Halojensiz termoplstik bileik yaltml tek damarl kablolarSabit tesis iin Beyan gerilimi en ok 450/750 V olan elektrik kablolar: Kullanm klavuzu Elektrik kablolar - 450/750 V (U0/U) dahil ve bu gerilime kadar Alak gerilim enerji kablolar Blm3-11: zel yangn performansl kablolar Termoplastik yaltml halojenden arndrlm ve dk duman younluklu esnek kablolar Elektrik kablolar - 450/750 V (U0/U) dahil ve bu gerilime kadar Alak gerilim enerji kablolar Blm3-11: zel yangn performansl kablolar Crosslink yaltml halojenden arndrlm ve dk duman younluklu esnek kablolar Elektrik kablolar - 450/750 V (U0/U) dahil ve bu gerilime kadar Alak gerilim enerji kablolar Blm3-11: zel yangn performansl kablolar Tek damarl klfsz termoplastik yaltml halojenden arndrlm ve dk duman younluklu kablolar Elektrik kablolar - 450/750 V (U0/U) dahil ve bu gerilime kadar Alak gerilim enerji kablolar Blm3-11: zel yangn performansl kablolar Tek damarl klfsz crosslink yaltml halojenden arndrlm ve dk duman younluklu kablolar

6.2.1

6.2.2

6.2.3

6.2.4

6.2.5

6.2.6 6.2.7

6.2.8

6.2.9

6.2.10 6.2.11 6.2.12 6.2.13

6.2.14

EN 50525-3-11 2011

6.2.15

EN 50525-3-21 2011

6.2.16

EN 50525-3-31 2011

6.2.17

EN 50525-3-41 2011

6.3 YANGINA KABLOLAR

DAYANIKLI

Yangna dayankl kablolar ayn zamanda alevin/yangnn yaylmasn azaltan alev geciktirici zellikte, halojenden arndrlm, dk duman younluklu, yangna maruz kaldnda herhangi bir zehirleyici gaz retmeyen, korozif etki yapmayan kablolarn genel olarak elektrik tesisat tasarmlarnda LSOH-FR( Low Smoke Zero Halogen-Fire Resistant)olarak tanmlanmaktadr. Yangn annda ilevini srdrmesi gereken tm sistemlerin (Yangn suyu sistemleri, yangn ka merdivenleri pozitif basnlandrma sistemleri, yangnda alacak pozitif basnlandrma sistemleri, duman kontrol sistemleri, itfaiyeci asansrleri, yangndan korunma ynetmeliinin ilgili maddelerinde belirtilen yangna dayankl kablolar... vb. tesisatn) elektrik kablolar yangna dayankl olmaldr. LSOH-FR 20 mm ap (dahil) ve 2.5 mm2 kesit alanna (dahil) kadar zayf akm kablolarnn; en azndan EN 50200 standardna uygun; yangna maruz kaldnda ilevini, devrenin srekliliini belirtilen srede (PH) srdrecekleri deneyleri yaplmaldr.

Zayf akm kablolar dndaki 20 mm ap (dahil) ve 2.5 mm2 kesit alanna (dahil) kadar enerji kablolarnn en azndan ilgili IEC 60331 standartlarna veya EN 50200 standardna uygun; yangna maruz kaldnda ilevini, devrenin srekliliini ilgili IEC 60331 standartlarndaki deney artlarnda belirtilen srete veya EN 50200 standardndaki deney artlarnda belirtilen ve projeye, ilgili alana ait belirlenmi srede (PH) srdrecekleri deneyleri yaplacaktr. 20 mm. aptan daha byk ap ve 2,5 mm.2 kesit alanndan daha byk kesit alanna sahip enerji kablolarnn; en azndan ilgili IEC 60331 standartlarna veya EN 50362 standardna uygun, yangna maruz kaldnda ilevini, devrenin srekliliini ilgili IEC 60331-21 standartlarndaki deney artlarnda belirtilen srete veya EN 50362 standardndaki deney atlarnda belirtilen ve projeye, ilgili alana ait belirlenmi srede (PH) srdrecekleri deneyleri yaplacaktr. Eer ayn yap iinde farkl yangn dayanm gerektiren alanlar olur ise EN 50200, EN 50362 standartlarna gre farkl PH sreleri tanmlanacaktr.

6.4

YANGINA DAYANIKLI KABLOLARIN STANDARDLARI

6.4. YANGINA DAYANIKLI KABLOLARIN STANDARDLARI

6.4.1 EN 50200

Kablolar - Acil durum devrelerinde kullanlan korumasz kk kesitli kablolarn yangna kar dayankll iin deney metodu "Acil durum devrelerinde kullanlan korumasz byk enerji ve kumanda kablolarn yangna dayanm deney metodu" IEC 60331 serisi standartlarn 2009 ylnda nihai taslak IEC 60331-1, IEC 60331-2, IEC 60331-3 standartlar yaynlanmtr. Bu Standartlar Standard olarak yaynlandnda ilgili dier standartlarn yerine geecektir.

6.4.2 EN 50362

6.4.3 EN 50399:2011

Yangn koullar altndaki kablolar iin ortak test yntemleri- Alev yaylma testi srasnda sl yaylmn ve kablolarn duman retiminin lm- Test cihazlar, prosedrler, sonular Yangn artlar altnda elektrik kablolar iin deneyler Devre btnl - Blm 1: 0,6/1 kV ve kablo d ap 20 mm. yi geen Darbe ile beraber en az 830 oCtaki alev scaklnda yangnda test yntemi

6.4.4 IEC 60331-1

6.4.5 IEC 60331-2

Yangn artlar altnda elektrik kablolar iin deneyler Devre btnl - Blm 1: 0,6/1 k V ve kablo d ap 20 mm. ye kadar Darbe ile beraber en az 830 oCtaki alev scaklnda yangnda test yntemi test cihazlar ve performans gereksinimleri

6.4.6 IEC 60331-11

Kablolar Yangn artlar altnda elektrik kablolar iin deneyler Devre btnl - Blm 11: En az 750 oCtaki alev scaklnda sadece yangnda kullanlan donanm

6.4.7 IEC 60331-21

Kablolar - Yangn artlar altndaki elektrik kablolar iin deneyler - Devre btnl - Blm 21: lemler ve zellikler - Beyan gerilimi 0,6/1,0 kVa kadar (dahil) olan kablolar Kablolar - Yangn artlar altndaki elektrik kablolar iin deneyler - Devre btnl - Blm 21: lemler ve zellikler Haberleme kablolar Kablolar - Yangn artlar altndaki elektrik kablolar iin deneyler - Devre btnl - Blm 21: lemler ve zellikler Fiber optik kablolar

6.4.8 IEC 60331-23

6.4.9 IEC 60331-25

6.5 BNALARDA LETM KABLOLARININ YANGIN PERFORMANSI IEC/TR 62222 TEKNK RAPORU 26.01.2006 tarihinde binalardaki iletiim kablolarnn yangn performans ile ilgili IEC ilgili alma grubu TC/SC 46 C tarafndan IEC/TR 62222 teknik raporu yaynlanmtr. Bu raporda yaplardaki kablolarn yangn riskleri, kablo yangnlar aratrmalar, ilgili projeler ve iletiim kablolar ile ilgili ngrlen deney Yangn tehlikelerinin ncelik sralamas ncelik Sralamas 1 2 3 4 Genel Tesisatlar

yntemleri, standartlar, grler detayl olarak anlatlmakta ve ok nemli bilgiler bulunmaktadr. Teknik raporun iinden madde 7 Yangn Tehlikeleri, 71. Geleneksel Yaklam blmnn bir ksm raporla ilgili fikir vermek asndan aadadr. Yangnlarda yangn ortamndaki kablolarla ilikili olarak yangnn yaylm, duman, asit gaz ve zehirlenme tehlikeleri, tesisatn bulunduu alann niteliine bal olarak farkl olarak sralamaktadr.

Personelin tahliyesinin kritik olduu yerlerdeki tesisatlar Duman Yangn yaylm Zehirlenme Asit gaz

Donanmn korumasnn kritik olduu yerlerdeki tesisatlar Asit gaz Yangn yaylm Duman Zehirlenme

Yangn yaylm Duman Asit gaz Zehirlenme

IEC/TR 62222 "Binalardaki letiim Kablolarnn Yangn Performans" yangn asndan ok nemli bir rapordur. Elektrik tesisat sektrmzn ve kablo imalat sektrmzn bilgilenmesi iin TSE ilgili Elektrik Hazrlk Grubu tarafndan Trke metin olarak lkemize kazandrlmas nem arz etmektedir. 6.6 89/106/EC YAPI MALZEMELER DREKTF KAPSAMINDAK ALIMALAR, EN 50399:2011 STANDARDI 89/106/EEC Yap Malzemeleri Ynetmelii kapsamnda almalarn srdren ilgili alma komitesi kablolarn yangn esnasndaki reaksiyonlarn yaptklar toplantlarda snflandrmakta ve deney standartlar ile ilgili almalarna devam etmektedirler. lgili alma komitesi tarafndan Nisan 2006 da yaplm olan 63nc toplantda

, 2000/147/EC kararna 89/106/EEC direktifi uygulanarak yap malzemelerinin yangna kar performansnn snflandrmasnda dzeltme yaplmtr. Alnan kararlardan bazlar ilgili sektrmzn bilgilenmesi iin zet olarak aadadr . -2000/147/EC3 23.02.2000 tarihli OJ C 50 ,p14 komisyon karar, yap malzemelerinin yangna kar performansna gre snflandrmasn oluturdu. -Baz rn gruplarnn incelenmesinden sonra 03.09.2003 tarihinde (OJ L 220 , p5) dorusal borularn sl yaltm rnleri iin farkl bir snflandrma oluturuldu . -rn ailelerinin daha ileri bir incelemesinden sonra kablolar iin yangna kar ayr bir performans snflandrmas oluturuldu.

-Buna gre 2000/147/EC karar tekrar dzenlenmi ve 2000/147/EC deki Ek bu karardaki yeni ek ile deitirilmitir. -Tablo-1in Deme malzemeleri hari , yap malzemelerinin yangna kar performansna gre snflandrlmas bal , Deme malzemeleri, dorusal boru sl yaltm malzemeleri ve kablolar hari , yap malzemelerinin yangna kar performansna gre snflandrlmas olarak deitirildi. - Tablo 1deki dip not silindi. - 2000/147/EC kararnn ekine Tablo -4 ve bir metin eklendi. Metin dnda Tablo-4 ilgili sektrlerimizin bilgilenmesi iin ektedir. lkemizde 89/106/EEC direktifinden sorumlu olan ilgili Bayndrlk ve skan Bakanlmzn en ksa zamanda bu deiikliklerin tmn, ok nemli olan toplant kararlarn takip ederek yaynlanmas fevkalade nemlidir. Konu ile ilgili uzmanlar ve kablo sektrmz tarafndan bu almalar ok ciddi bir ekilde takip edilerek; yaplacak yeni dzenlemelere, standartlarn

deiikliklerine ve yeni standartlarn uygulamaya geirile-bilmesi iin gerekli hazrlklar yaplmaldr. lgili alma gruplarnca yaplan aratrmalar, toplantlar ve alnan kararlardan sonra, enerji, kontrol ve haberleme kablolarnn yangna tepki performans ve yangna dayanm zelliklerine gre yaplan yukardaki Tablo 4teki snflandrmalar (Euroclasses) uygun bulunarak; 2006/751/CE sayl komisyon karar 27 ekim 2006 tarihinde AB resmi gazetesinde yaynlanmtr. Bu snflandrmaya gre Yap malzemelerinin yangna kar performanslarna gre ortak bir snflandrma ve ortak bir deney metodu olacaktr. Standart almalarna balanarak 89/106/EEC yap malzemeleri direktifi kapsamnda pr EN 50399 taslak deney standard oluturulmutur ve standart almalarna devam edilmi ve EN 50399 standard 89/106/EC Yap Malzemeleri Direktifi ilikili olarak 2011 ylnda yaynlanmtr.

Tablo 4 Elektrik Kablolar in Yangna Tepki Performans Snflar

Snf Aca B1ca FIPEC20 Scen 2 (5) ve

Deney Yntemi, Yntemleri

EN ISO 1716

Snflandrma lt
PCS 2,0 MJ/kg (1)

Ek Snflandrma

FS 1.75 m ve THR1200s 10 MJ ve Tepe deer HRR 20 kW ve FIGRA 120 Ws-1

Duman oluumu (2, 6) ve yanma damlamalar/tanecikleri (3) ve Asidite (4)

B2ca

EN 50265-2-1 FIPEC20 Scen 1 (5)

Cca

Dca

Eca Fca

H 425 mm FS 1.5 m; ve THR1200s 15 MJ; ve ve Tepe deer HRR 30 kW; ve FIGRA 150 Ws-1 EN 50265-2-1 H 425 mm FS 2.0 m; ve FIPEC20 Scen 1 (5) THR1200s 30 MJ; ve Tepe deer HRR 60 kW; ve ve FIGRA 300 Ws-1 EN 50265-2-1 H 425 mm THR1200s 70 MJ; ve FIPEC20 Scen 1 (5) Tepe Deer HRR 400 kW; ve ve FIGRA 1300 Ws-1 EN 50265-2-1 H 425 mm EN 50265-2-1 H 425 mm Belirlenen bir performans deeri yoktur.

Duman oluumu (2, 7) ve yanma damlamalar/tanecikleri (3) ve Asidite (4)

Duman oluumu (2, 6) ve yanma damlamalar/tanecikleri (3) ve Asidite (4) Duman oluumu (2, 6) ve yanma damlamalar/tanecikleri (3) ve Asidite (4)

(1) Metal malzemler ve malzemenin d bileeni hari , tm rn iin. (2) s1 = TSP1200 50 m2 ve Tepe deer SPR 0.25 m2/s s1a = s1 ve EN 50268-2 ye gre yangnda oluan dumanda ortamn gr derecesi 80% s1b = s1 ve EN 50268-2ye gre yangnda oluan dumanda ortamn gr derecesi 60% < 80% s2 = TSP1200 400 m2 ve Tepe deer SPR 1.5 m2/s s3 = s1 veya s2 deildir. (3) FIPEC20 1 ve 2 senaryolar iin: d0 = 1200 s iinde yanma damlamalar/tanecikleri yok. ; d1 = 1200 s iinde 10 sden uzun sren yanma damlamalar/tanecikleri yok ; d2 = d0 veya d1 deildir. (4) EN 50267-2-3: a1 = iletkenlik < 2.5 S/mm ve pH > 4.3; a2 = iletkenlik < 10 S/mm ve pH > 4.3; a3 = a1 veya a2 deildir. = Belirlenen bir performans deeri yoktur. (5) Test odasnn iine hava ak 8000 800 l/min. olarak ayarlanacaktr. FIPEC20 Senaryo 1 = prEN 50399-2-1 yerletirme ve tespit aadan FIPEC20 Senaryo 2 = prEN 50399-2-2 yerletirme ve tespit aadan (6) Snf B1ca olarak belirtilen kablolarn duman snf iin , FIPEC20 Senaryo 2 deneyinin yaplmas arttr. (7) Snf B2ca, Cca, Dca olarak belirtilen kablolarn duman snf iin , FIPEC20 Senaryo 1 deneyinin yaplmas arttr.

6.7 TP DENEYLER

DENEYLER,

RUTIN

Yap malzemeleri ve kablo sektrnn Arge almalarnn geliimi, Uluslar aras rekabet gcnn arttrlabilmesi, haksz rekabetlerin ortadan kaldrlabilmesi, 89/106/EEC kapsamnda bulunulan ilgili standartlara deneylerin yaplabilmesi, atfta gre

Yangna kar gvenli kablolarn EN ISO IEC 17025 standardna gre belgelendirilmi uluslar aras bamsz akredite bamsz laboratuarlarda yaplm tip deneylerden geirilmi olmal ve tip deney belgeleri retici firmalardan istenmelidir. Tip deney belgeleri iveren kontrollk tekilatna teklif ve malzeme onay aamasnda gnderilmelidir. Tip deney belgeleri dnda retim sonrasnda yaplan rutin deney belgeleri de iverene gnderilmelidir. 6.8 ULUSLARASI BAIMSIZ AKREDTE YANGIN DENEY LABORATUARI Kablo sektrnn var olan skntlarnn yan sra genel anlamda iyi bir konumda olduunu syleyebilirim. Kablo reticileri SOnun aklam olduu Trkiyenin be yz byk sanayi kuruluu ve hracatlar Birliinin ihracat yldzlar arasnda yer alarak lkemiz sanayisine ok nemli katklar bulunmaktadr. lkemizde kablo firmalarnca bugne kadar yaklak 1.000.000.Euro harcanarak kendi tesislerinde birok laboratuar kurulmutur. Ayrca uluslararas bamsz akredite third party laboratuarlarda yaplan deneylere de bugne kadar yaklak 1.500.000-Euro denmitir ve denmeye devam etmektedir. Bugne kadar yaplan toplam 2.500.000.Euro harcamaya karlk, uluslar aras bamsz akredite bir laboratuarn kurulmasnn maliyeti ise yaklak 650.000- Euro dur. Maalesef yaklak 1.850.000.- Euro gibi ok nemli bir miktarda kaynak israf yaplm ve yaplmaya devam etmektedir. 89/106/EEC yap malzemeleri direktifi ve atfta bulunulan standartlar, ilgili dier standartlar kapsamnda yangn deneyleri fevkalade nemlidir. Bu nedenle uzun yllardr nerdiim gibi;

in Avrupa da 89/106/EEC Direktifi kapsamnda atfta bulunulan/bulunulacak olan tm standartlar ile, u anda direktif kapsamnda bulunmayan ancak uygulama da kullanlan dier standartlarla ilgili tm Yangn deneylerini yapabilecek nitelikte, uluslar aras bamsz, akredite Yangn Deney Laboratuar nn retici firmalarnda katk ve katlm ile daha fazla gecikmeden kurulmas gereklidir. 7. ELEKTRIK KAYNAKLI YANGINLARIN NEDENLER 7.1 Bildiri iin de belirtilen HD 384, HD 60364, IEC 60364 serisi standartlarn ve dier ilgili ilikili standartlarn gerekleri dorultusunda tasarm ve uygulama yaplmamas 7.2 HD 60364-6 Standard dorultusunda elektrik tesisatlarnn dorulanmas ile ilgili testlerin ve denetlemelerin gerei gibi yaplmamas 7.3 HD 60364-6 Standard dorultusunda elektrik tesisatlarnn iletme artlarnda periyodik testlerin ve denetlemelerin gerei gibi yaplmamas 7.4 letme artlarnda elektrik tesisatlarnn bakm ve iletmelerinin standartlar dorultusunda gerei gibi yaplmamas 7.5 Yanl tasarm ve yanl uygulama sonucu uygun kesit alannda iletkenlerin, kablolarn boyutlandrlmamas 7.6 Yanl tasarm ve yanl uygulama sonucu elektrik panolarn doru boyutlandrlmamas 7.7 EN 62305 standartlar dorultusunda eksik tasarm ve eksik

uygulama sonucu yldrmdan korunma nlemlerinin gerei gibi uygulanmamas 7.8 Topraklama tesisatnn ilgili ynetmelik ve standartlar dorultusunda gereinin yaplmamas 7.9 letme artlarnda ilgili standartlar dikkate alnmakszn ek tesisatlarn yaplmas, yeni cihazlarn eklenmesi. 7.10 Gerek tasarm ve uygulama da, gerekse iletme artlarnda harmoniklere dikkat edilmemesi 7.11 Standartlarn gereklerine uygun olmayan elektrik tesisat malzemelerinin satlmas, satn alnarak kullanlmas 7.12 Standartlarn gereklerini yerine getiren rnlerin taklitlerinin satlmas, satn alnarak kullanlmas 7.13 malat yaplan ve satlan rnlerle ilgili piyasa denetiminin yetersiz oluu. 7.14 Elektrik tesisatlarndaki malzemelerin, elektriksel cihazlarn servis mrlerinin gz nne alnmamas 7.15 Gncel standartlarn gereklerine uygun olmayan ynetmeliklerin zamannda gncellenmemesi 8. SONU Elektrik tesisatlarnn devreye alma, test iletme, deiiklik ynetmeliklere ve yaplmaldr. tasarm, uygulama, periyodik kontrol, almalar ilgili standartlara gre

Bu bildiride aklanan, atfta bulunulan; ynetmeliklere, standartlara gre tasarm ve uygulama yaplmas durumunda elektrik kaynakl yangnlarn azalaca muhakkaktr. Ynetmeliklere, standartlara gre tasarm ve uygulama yapldnda; yangnn kmamas veya yangn karsa hibir zaman geri getirilemeyecek can kayplar azalarak nlenir ve mal kayplarn /ekonomik kayplarn daha kk seviyelere inmesi salanr.
KAYNAKLAR 12345CENELEC Web Sitesi IEC Web sitesi TSE Web sitesi lgili TSE, EN, IEC Standartlar lgili ynetmelikler

6- HB TEKNIK Ltd.ti. Yangna Kar Gvenli Kablolar zel Teknik artnamesi 7- stanbul Bykehir Belediyesi tfaiye Daire Bakanl web sitesi 8- Amerika U.S. Department of Homeland Security (FEMA) 9- Amerika U.S. Fire Administration (USFA) web sitesi 10- ngilteredeki Department for Communities and Local Government web sitesi

11- Sabri Gnaydn tarafndan eitli dergilerde

yaynlanan konu ile ilgili yazlar