Gerek Eletiri Gerekliin Eletirisidir Ulus Baker ( Hayvan Dergisi , Cilt:7, Say: 45, Sayfa: 2930) Senin hikyen

senin anlatn Tarih her eyden nce bir "anlat"dr. Marx, Kapital'in nsznde: "De te fabula narratur!" der. Senin hikyeni anlatyorlar. Tarihin bir anlat olduu gerei, tam da Das Kapital'in birinci cildinin yaznsal yapsnda belirir. Altbalk yledir: "Ekonomi Politiin Bir Eletirisi" Marx'n ironik dili uzun sredir, kapitalist iktisadi ilikilerin tahlilinin, nce en vlger tasarmlarndan balayarak, burjuva ekonomi politik "biliminin" gittike younlaan bir eletiri etrafnda gelimesi gerektiini defalarca tekrarlamt. lk kaynak lk kaynak, tarihte her zaman ilk anlatandr. Kken Heidegger'in istedii gibi, Varlk ile Hakikat arasndaki ilk balanty kuran Logos deil, Olu ile Logos, yani dil arasndaki ilk ba oluturan anlatdr. yleyse tarihyazmnn, tarih felsefesine ve onu tayan "evrensel zne" tasarmna bir ncelii olmaldr. Marx'tan nce tarih yoktur, nk "senin hikayeni anlatyorlar" forml, tarihe yeni bir bakn, tarihe giri ann oluturuyor. Althusser'in hatrlatt gibi, eer fiziin ktasn Galileo atysa, tarihin ktasn Marx ayordu. Tarihi anlat biimi tarihi dntrebilir. Tarihsel maddeciliin basit bir retorik ve slup sorunu olmadn anlamak iin, Marx'n at ktann "gnoseolojik" topranda tarihsel anlatlarn bir atmasnn yer aldn ve modern tarihimizin bundan baka bir ey olmadn grmek gerekiyor. Tesadften korkmak Marx'n, kapitalizmin dou srelerine ilikin olarak altn izdii ok zel bir "tesadf", "topraktan ve tm dier balarndan bamszlam zgr emek gc" ile "ticari sermaye" arasndaki "karlama" da kapitalizmin oluumu asndan asla bir tesadf deil, bir zorunluluktu. Marx'n kuramnda sol retorik iin her zaman en zor anlalr ve karanlkta kalm bir kavramlatrma zincirinin halkalarndan birini oluturan bu konu, tm bir "iradecilik" tematiine istenmese de olanak salam gibidir. 19. yzyldan beri sol kltr tesadflerden korkmakta, onu bilimsel bir dnya grne yaktramamaktadr. Daha da nemlisi, tesadflerden faydalanmay Bolevik devriminin dnda becerememektedir. Bylece hareket ile kurumlama, sanki zorunlu bir "rgtlenin" kategorik emperatifinin dayatmas sz konusuymu gibi, sol kltrn tesadflere kar kard bir gler birikimi haline gelmektedir. Bu yzden tesadfn olumlanmasnn byk dnr Nietzsche ile Marksizm arasnda herhangi bir ortak paydann bir trl bulunamamas, gnmzde yeni bir sorgulamann konusu haline geldi. ki dil, birbiriyle ortak bir mekanda karlamamak iin zel bir aba sarf etmi gibidir sanki. Ayn olgu, farkl biimlerde Marx ile Proudhon, sonrasnda da Marx ile Bakunin arasnda da sz konusudur. Yine anlat ve dil meselesinde dmleniyor i. Dillerin dolamlar arasndaki karakteristik karlamalarn incelenmesi,

herhangi bir yorumsama ynteminden ok daha gl bir biimde bizi Mannheim'n nerdii bir diller sosyolojisine gtrebilir.

Marx'n konumu "De te fabula narratur" Marksizmin 19. yzyla ait bir tasarm olduu ynnde ikinci bir uyar yapar. Marx'n gzlemledii dnya ile bugn gzlemlediimiz dnya arasndaki farkn dile getirilmesi bir tr basmakalplktr. Ayn sorunun bir Machiavelli ya da bir Rousseau iin ortaya atlmamas Marx'n konumunun gizli ve itiraf edilmemi bir ayrcalk tadn da gsteriyor. Belki Marx an gzlemlemi, yorumlam ve aklamaya girimitir. Ama bunu bizim bugn, kendi dnyamz iin baarabildiimiz varsaym ne lde ileri srlebilir. Marx'n syleyecei ey elbette bizim amz aklamak deildir, onun nemi, birinin kendi an anlamak ve aklamak iin ne yapabileceini bize retecek son sistematik dnceyi ieriyor olmasnda yatyor. Gerek eletiri Marx literatrnn 20. yzyl akademik yaamnda (bunlara kiliseler denmesinde de bir saknca yok) karlanmas, kendi zel tarihine ve sava meydanna sahiptir. Her durumda bu sava meydannda Marx'n nihai olarak muzaffer ktn sylemenin olanakszl, ekonomi politiin burjuvaca tasarmnn ve bizzat kapitalizmin ekonomi politiinin karsna dikilen bir 19. yzyl dncesinin deer kaybna urad anlamna asla gelmiyor. Marx'n dncesi "gerek eletiri"dir, nk "gerekliin eletirisi"dir. Frankfurt ekolnden balayarak gnmze dek, srasyla 68'li, anarist, feminist ve radikal eletiri kuaklarna yaktrma cesaretini kendimde bulmaktan geri kalmayacam "zayf dnce" terimi ayn zamanda "gerek eletirinin" kat ettii toplumsal ve siyasal boyutlar da ortaya karmakta yardmc olabilir. Zayf dncenin srtna bindirilmi eletiri, ya radikalizm, ya da eletirel felsefenin yeni olanaklar olarak sunulmaya devam ediliyor bugnlerde. Kolayca, bir eletiri anda yaamakta olduumuz iddia ediliyor: Dev, kurgusal ve kuaklar asrlardr peisra srkleyip gtrm, bir bakma tarihin pestilini karm dnceler ve "meta anlatlar" ann kapand (nedense Marksizm bu anlatlarn en belirgin rnei olarak grlr hep), fark edilmeden kalann, bir dierinden ve her birinden "farkl" olann deer kazand, her zel zgrln kendi engelini, dolaysyla farkl biimlenme ve yaplanma tarzn bulduu syleniyor. Eletirinin; toplumsal, kltrel, estetik, edebi her boyutta felsefeye bir kez daha ans tanyacak tek dnsel buyruk, tek kelam tarz olduu syleniyor. Bu zayf dncenin nerilmesidir. Zayf dnce kltr dnyasnn tuzandadr. Yolunu orada bulur, saldr nesnelerini seer. Marx'n "senin hikayeni anlatyorlar" sz, btnsel bir st anlatnn yeniden devreye sokulmasn amalamyor elbette. Hakikatin tm kuatlmasa bile, hep hakikati sylemenin mmkn olduunu en iyi Marx'n eserinden reniyoruz. Hi deilse modern dnyann yetinebildii, ama bu yetinmeyle kendi hakikat anlatsndan gurur duyabildii bir zellii, hakikati sylemeye atfedilen erdem deerinde bulabiliriz.