GAMER, I, 1 (2012) s.

197-207

Konuma Metni/ Speech Text

BALKANLAR VE TRKYE
Ankara niversitesi Rektrlnde Gerekletirilen GAMER Konferans Konumas, 14 Ekim 2011 Bykeli Hakan Okal* Gnmzde farkl millet ve etnik toplumlar ortak paydalarda buluturan bir Balkan kimliinden bahsedilebilirse, bunda Balkanlarda hkm srm gemiteki byk uygarlklarla beraber, 600 yla yaklaan Osmanl-Trk varlnn ok nemli bir katksnn olduu yadsnamaz. Esasen Balkan szc bu corafyaya uzun bir tarihi sre iinde g eden Trklerin armaandr. Yaayan Trkede da, ormanlarla kapl dalk blge gibi anlamlara gelen Balkan szc, byklk entonasyonu da ierir. rnein Bat Trakyada Trkler, Gmlcine ve skee kentlerinin hemen kuzeyinde yer alan Rodop Dalarndaki kylerine giderken Balkana kyorum ifadesini kullanrlar. Balkan ad corafyaya kalc olarak yerlemitir. Bulgaristan Dou-Bat istikametinde ikiye blen sra dalar Balkan Dalarolarak adlandrlrlar. Bu dalarn orta Bulgaristandaki esas blmnn ad ise Koca Balkandr. Akdenize doru daralarak uzanan dalk Balkan yarmadasnn snrlar sularla izilmitir. Kuzeyde Tuna ve onun kolu Sava, Batda Adriyatik Denizi, Gneyde Akdeniz, Batda Ege, Marmara ve Karadeniz, Balkan yarmadasnn snrlarn belirlerler. Bu corafyaya son dnemde AB forumlarnda genel bir Balkan atfndan kanlarak
* Dileri Bakanl Balkanlar ve Orta Avrupa Genel Mdr (Burada belirtilen grler sadece yazar balamaktadr).

Bykeli Hakan Okal

Gney-Dou Avrupa tanmlamas yapld grlmektedir. AB terminolojisinde Balkan szc sadece eski Yugoslavya ardl baz Cumhuriyetler ve Arnavuluku bir arada tanmlamak maksadyla, Bat Balkanlar eklinde snrl olarak kullanlmaktadr. Oysa DouBat Balkan ayrm yapld takdirde Balkanlarn yzyllar iinde olumu kltrel ve tarihi btnl gzden kaar. Kstencenin Filibeden, Filibenin Edirneden, Edirnenin Selanikten, Selanikin Manastrdan, Manastrn skpten, skpn Prizren ve Pritineden, Pritinenin Yeni Pazardan, Yeni Pazarn Saraybosnadan ayr tutulmas mmkn deildir. Bu sebeple herhangi bir ayrma gidilmeksizin siyasi literatrde genel bir Balkan corafyasndan bahsedilmesi daha uygun bir yaklam olacaktr. Esasen Balkan halklar da byle bir ayrm hi bir zaman kltrlerinde iselletirmemilerdir. Trkiye, corafi konumu, tarihi, kltr, ulusunun sosyal kompozisyonu gibi nedenlerle, ok ynl bir lkedir. Trkiye, pek ok zellii arasnda, bir Dou Akdeniz lkesi, bir Karadeniz, bir Avrasya, bir Yakn-Dou lkesi olduu kadar, bir Balkan lkesidir. Bu ok ynllk iinde Trkiyenin Balkanll ne kan bir zelliidir. Tarih iinde doudan kp batya ynelmi olan Trkler, getikleri yerlerdeki halklarla siyasi, kltrel, sosyal bakmlardan etkileim iine girmiler, oralarda kalc izler brakrken, doal olarak o halklardan ve kltrlerden ok eyler kazanmlardr. Balkanlarda Trk izleri ok canldr. Bu bakmdan Balkanlar Trklerin tarih ve kltrlerinde ok nemli bir yer tutar. Trklerin Doudan Batya ynelii halen devam etmektedir. Bugn de Trkiyenin ynnn hala Bat olduunu zel olarak vurgulamak gerekir. Mirasn devraldmz ve her alanda etkisini yadsnamayacak ekilde hissettiimiz Osmanl mparatorluu, belki bir beylik olarak Bursaya yakn St kasabasnda domutur ama, bir dnya devleti olarak Balkanlarda kurulmu ve serpilmitir. Balkanlardaki Osmanl-Trk mevcudiyeti stanbuldan neredeyse bir yzyl nce balamtr. Bu balamda baz nemli tarihleri hafzamz tazelemek bakmndan hatrlamakta yarar olabilir: Trklerin Geliboluya, dolaysyla Balkan topraklarna k 1352dedir. Edirnenin Trk hakimiyetine girmesi ve Osmanl devletinin 2. bakenti oluu 1361-1362 yllarna rastlar. Kosova meydan muharebesi, ki bu sava Malazgirtin Anadoluyu Trklere

GAMER, I, 1 (2012)

198

Balkanlar ve Trkiye

a gibi, tm Balkanlar Osmanlya amtr, 1389 ylnda gereklemitir. Yukarda anlan tarihlerin hepsi stanbulun fethinden ok ncedir. Bu dnemde sadece devletin askeri ve sivil kurumlar, saray protokol, hukuk ve vergi sistemi deil, Balkanlara bugn de zellik kazandran zarif ehir mimarisi, bata Balkan dillerine kalc olarak giren, binlerce szck ve kavram olmak zere, yemekten komuluk adabna kadar, ortak bir kltr ve yaam tarz, kyafetler, mzik ve folklorik danslarda ifadesini bulan ortak bir estetik anlay olumutur. 14. yzylda balayan Balkanlardaki karlkl etkileim Osmanl Devletinin tarihsel hayat izgisi boyunca zel bir yer tutmu, gnmz Trkiyesine de nemli yansmalar olmutur. Paradoksal olarak mparatorluun k srecini hzlandran Balkan ulus-devletlerinin douunda, Batdan gelen milliyetilik ideolojisi kadar Osmanl miras ortak kltrden beslenen siyasi akmlar etkin olmutur. Bu sadece ayrlk ulusal hareketler iin deil, Trk aydnlanmas bakmndan da geerli bir olgudur. Selanik merkezli Trk aydnlanmasnn barndan kard Trkiye Cumhuriyetinin kurucu kadrosunun ounlukla Balkan kkenli olmas tesadfi deildir. Rumeli Vilayetlerinin Avrupaya en yakn blgeler olmalarnn entellektel hayata kanlmaz yansmalarnn yan sra, o gnn Osmanl tebas iinde yer alan etnik toplumlar arasnda doan milliyeti akmlarn faaliyetlerinin gen Trk aydnlarn etkilememesi ve onlar vatan kaygs iine drmemesi mmkn deildi. Nitekim banda Mustafa Kemalin yer ald, siyasi kiilikleri genliklerinin getii Balkanlarda olumu lider kadro bugnk modern devletimizi kurmutur. Bu sebeple Cumhuriyetimizin temelinde ok kuvvetli bir Balkan dokusu bulunduunu sylemek yanltc olmayacaktr. Selanik, Manastr, Edirne, skp, Ohri gibi merkezlerin o gnk ok etnili, ok dinli hogrl ortam, canl entellektel yaps, kozmopolit yaam kltr hatrda tutulmadan bgnn Trkiyesini anlamak beyhude bir aba olacaktr. Sadece kurucu kadronun entellektel ve felsefi oluumu bakmndan deil, lkemizde milyonlarla ifade edilen Balkan gmeni vatandalarmzn atayurtlar Balkan corafyasyla kan ve gnl ba da Trkiyeyi bir Balkan lkesi yapmaktadr.

GAMER, I, 1 (2012)

199

Bykeli Hakan Okal

19. ve 20. yzyllarda saysz g dalgalaryla atayurtlarndan koparlarak Trkiyeye gelen milyonlarn, araya nesiler girse de Balkan klerini unutalar mmkn deildir. Dier yandan tm glere ramen Balkanlarda hemen her lkede varlklarn srdren ve Trkiyeyi ana vatanlar olarak gren Osmanl bakiyesi Trk toplumlarnn varl da, Trkiyeyi Balkanlara balayan zincirin dier gl halkasdr. Trk toplumarnn yan sra kendilerini Trkiyeye ok yakn hisseden, Trkiyede ok sayda yaknlar bulunan Bonaklar ve Arnavutlar gibi, akraba saydmz toplumlar da bu resmin merkezi bir yerine koymamz gerekmektedir. Trkiyenin soyda politikas, onlarn bulunduklar ata yurdu topraklarda gven ve refah iinde yaayabilmelerini, dillerini, milli gelenek ve kltrlerini korurken, kendilerini gelitirmelerini ve bulunduklar lkelere katk salayan, bu lkelerle Trkiye arasnda beeri dostluk kprs grevini gren ileri toplumlar olmalarn ngrr. Bu kapsamda Trkiye, Balkanlarda olduu gibi, soydalarmzn bulunduu tm corafyalarda, ilgili lkelerle ibirlii yaparak, soydalarmzn gven, huzur ve refah iinde yaayabilmeleri iin gereken her trl fedakarl yapmaktadr. Trkiye bugn modernleme ve kalknma srecinde nemli kilometre talarn geride brakm, ekonomik ynden glenmi, blgesinde olduu gibi, blgesinin tesinde de hatr saylr bir uluslararas aktr konumuna gelmitir. Gelien ve uluslararas arl artan Trkiyenin Balkanlara ynelik ilgisinin yeni konumuna kout olarak artt dorudur. Yukardaki arka plan hatrda tutulduunda bunu doal, hatta zorunlu karlamak gerekir. Tarih ve gnmzn gerekleri Trkiyeyi evresindeki corafi blgelerle eskiye nazaran ok daha yakndan ilgilenmeye zorlamaktadr. Balkanlar bunlarn dnda tutulamaz. Trkiyenin Balkanlara ilgisi artarken, Balkanlardan Trkiyeye ynelik beklentiler de doal olarak nemli olde artmtr. nemli olan bu ilgi ve beklentilerin tarihten gelen nyarglar yok edecek ve blgenin yararna olacak ekilde dengeli olarak karlanabilmesidir.
GAMER, I, 1 (2012)

Balkanlar, bu szcn son hecesi olan kan artrr ekilde yakn tarihte kitlesel katliamlar, atmalar, etnik temizlik ve srgnler, ac ve gzya ile anlmaktadr. Bir yzyl ncesine geri gidildiinde ayn alg yine karmza kmaktadr. Balkanlarn bu kt hretle anlmas ok daha iyi eyleri hak eden blge halklar iin byk bir hakszlktr. Balkanlar, paras olduu Avrupann dier

200

Balkanlar ve Trkiye

blgeleri gibi bar, istikrar ve refaha layktr. Esasen bunlar elde etmek iin gereken birikimlere de sahiptir. atma, blnme ve etnik temizlik Balkanlarn maks talihi olmamaldr. Balkanlarn bin yl bulan uzun gemiinde atmalardan uzak, uzun refah ve bar dnemleri yaanmtr. Sonuncusu Osmanl dnemi olmak zere, byk imparatorluklar dnemlerinde Balkanlarda bar ve istikrarn glendiini, halkn refah dzeyinin ykseldiini, bilim ve kltrde ilerlemeler kaydedildiini, farkl din ve etnik kkenden gelen toplumlarn kolayca kaynap, hem mnferiden, hem de topluca geliebildiklerini biliyoruz. Bu gerek, aralarnda Makedonya Cumhurbakan Gjorge Ivanovun da bulunduu pek ok tarihi ve entellektelin ortak tespitidir. Bugn Balkanlarda eskiden olduu gibi denge salayc, adalet datc, norm belirleyici bir yksek otoritenin eksiklii iddetle hissedilmektedir. Bu eksiklik gnmzde ancak ortak deerler temelinde olumu, zgr katlml uluslararas yaplar iinde giderilebilir. Bu bakmdan Balkanlarda NATOya ve ABne byk grevler dmektedir. 1912-13teki Balkan Savalarnn sonucu ortaya kan milli devletlerin doumu hayli sancl olmutur. O dnemde ve onu takip eden on yllarda Balkanlardan Trkiyeye ok sayda kitlesel gler vuku bulmu, byk aclar yaanmtr. Atayurlarndan kopartlan gmenler Balkanlar da beraberlerinde Anadoluya ve Trakyaya getirmilerdir. Birinci ve kinci Dnya Savalarnn ykm ve aclarn bir an iin gzard edersek, Balkanlardaki ikinci byk travma Yugoslav Federasyonunun dalmasndan sonra 1990larn banda yaanmtr. 1990larn bandaki katliamlarn ve etnik temizlik giriimlerinin, ideolojik tutkalla bir arada tutulmaya allan Yugoslavyann dalmasndan sonraki sreci takip etmelesi tesadfi deildir. Etnik milliyetilik, 1912 sonrasnda olduu gibi, Yugoslavya sonrasnda da, farkl din ve kltrlerin bir arada yaamasna tahamml edememi, temiz toplumlar yaratma gds ile byk katliamlara sebebiyet vermitir.
GAMER, I, 1 (2012)

Etnik milliyetilik ok kltrlle, ok dinlilie, farkl milliyetten toplumlarn birarada yaamasna tahamml gstermez. Oysa Balkanlardaki gzel zamanlar hep bu oklu yaplarn korunduu dnemlerde yaanmtr. Tm sava ve ykmlara ramen gemiten miras kalan ok etnili ve ok kltrl yaplardan gnmze ulaabilmi olanlar koruma ve yeniden ina grevi, iinde

201

Bykeli Hakan Okal

nemli bir aktr olarak Trkiyenin de yer ald uluslararas topluma ve onun bir paras olan NATO ve Avrupa Birliine aittir. Trkiyenin de iinde aktif olarak yer ald, hatta gereklemesinde n ald, Bosna ve Kosova savalarna yaplan uluslararas mdahalelerden sonra, Balkanlarda 1990larda balayan iddet sarmal bugn iin durmu gzkmektedir. Ancak blgeye, zlemi ekilen istikrar henz gelmemitir. Balkanlarda Bosna, Kosova ve bir lde Makedonyada sorunlar devam etmektedir. Dayton Bar Antlamas ile ile Bosna-Hersek sava 1995 ylnda sona ermi, aradan geen zarfnda lkede ortak para, bayrak, milli mar kabul edilmitir. Ama bu lkede ileyen bir devlet mekanizmasnn var olduu sylenemez. Kosovada da keza sava durumu sona ermi, uluslama, devlet inas ve reform sreci balamtr. Ne var ki Kuzey Kosovada mevcut Srp paralel yaplanmalar ve burada zaman zaman yaanan atmalar, bu lkedeki konulu uluslararas gvenlik glerin mevcudiyetine ramen izah g bir durum ortaya karmaktadr. Makedonyaya dayatlan isim sorunu ise bu lkenin geleceini ipotek altna almaktadr. Artk Balkanlara yeni bir vizyonla yaklalmas gerei aktr. Balkanlarda ya ibirlii, hogr ve farkl din ve kltrlerin bir arada uyum iinde yaama anlay hakim olacak, ya da etnik duvarlar ardna saklam, birbirine kuku ile bakan lkelerin var olduu sekter, ayrmc bir anlay hakim olacaktr. Trkiyenin tercihi kukusuz birinciden yanadr. Gnmzde Balkanlarda yeni atmalara izin verilmesi mmkn deildir. Bu konuda en byk gvence blge halklarnn istikrar, demokrasi, refah ve daha iyi yaam koullarna duyduklar zlemdir. Esasen yukarda saydklarm tm Balkan halklarnn ortak gelecek vizyonudur. Balkanlarda mevcut istikrarszlklara ramen skp ve Kalkandelenin, Saraybosna, Mostar ve Banja Lukann, Tirana, Belgrad ve Pritinenin hep beraber kalknabilecei gnlerin, eer doru tercihlerde bulunabilinilirse, ok da uzak olmadna inanyorum. Paradoksal olarak bugn gelinen noktada Balkan corafyasnda zgrlk, bar, demokratik kalknma, iyi ynetiim, iktisadi geliim ve insan haklar alanlarnda evrensel standartlarn yakalanmas iin yeni bir frsat domutur.

GAMER, I, 1 (2012)

202

Balkanlar ve Trkiye

Trkiyenin istikrar ve refahn kalc olarak tesisini hedefleyen Balkanlara ynelik politikas Dileri Bakan Prof. Dr. Ahmet Davutolunun formlasyonuyla drt ana unsura dayanmaktadr: Bunlar herkes iin gvenlik, yksek dzeyli siyasi diyalog, karlkl ekonomik bamllk ve blgenin ok etnili, ok kltrl ve ok dinli sosyal dokusunun muhafazasdr. Trkiyenin, Balkan politikas bu balamda sahiplenme ve kapsayclk ilkelerini esas almaktadr. blgesel

Herkes iin gvenlik diyoruz, zira, hibir Balkan toplumunun Avrupa-Atlantik gvenlik emsiyesinin dnda buraklmamas gerektiine kuvvetle inanyoruz. Balkanlarda baz toplumlar kendilerini gvende hissederken, dierinin dlanmas yeni istikrarszlk ve atmalar beraberinde getirme riskini tamaktadr. Balkan toplumlar birbirleri ile ok yakn bir diyalog iinde olmaldrlar. Bu ancak st dzey temas ve diyalogun srekli klnmas ile mmkn olacaktr. Liderler ne kadar ok bir araya gelirlerse toplumlarn iinde var olan nyarglar o kadar kolay yklacak ve baka lkeler iin gndelik hayatn ayrlmaz bir paras olan temas ve ziyaretler olaan hale gelebilecektir. Bilindii zere 2012 yl Balkan Savalarnn yznc yldnm olacaktr. Bu yldnmn frsat bilerek Dileri Bakanl tarafndan Trkiyede ve ilgili bakentlerde Balkan Savalarndan Sonsuz Bara konulu bir dizi seminer, konferans dzenlenmesi ngrlmektedir. Yksek dzeyli katlm beklenen bu tr etkinliklerin karlkl nyarglarn krlmasna, yeni diyalog ve ibirlii kaplarnn almasna katk salayaca umulmaktadr. Balkanlarda lkeler aras ekonomik ilikiler canlandrlmaldr. u andaki durum olmas gerekenden hayli uzaktr. Komu lkelerin birbirlerine olan ekonomik bamll arttka, atma riskleri ters orantl olarak azalacaktr. Bu bakmdan Trkiyenin Balkanlardaki yatrmlarnn artmakta olmas memnuniyet verici bir gelimedir. Bata otoyollar, havalanlar, enerji sektr olmak zere kilit alanlarda yaplan Trk yatrmlar gerek o lkelerde yaam kalitesini ykseltmekte ve yeni istihdam olanaklar yaratmakta, gerekse farkl halklar arasnda ulam ve iletiimi kolaylatrarak bar ve istikrar ikliminin glendirilmesine hizmet etmektedir. Bunlar Balkanlarn geleceine yaplan yatrmlar olarak grlmelidir.

GAMER, I, 1 (2012)

203

Bykeli Hakan Okal

Nihayet, blgedeki ok etnili, ok kltrl, ok dinli yaplarn korunmas bar ve istikrar bakmndan olmazsa olmaz nitelikte bir kouldur. Gemite birarada yaam toplumlarn imdi ve gelecekte bir arada yaamamas iin ortada geerli hibir gereke bulunmamaktadr. ok etnili, ok kltrl, ok dinli yaplar Balkanlarn zenginlii olarak grlmelidir. Bu zengin paralardan herhangi birinin mevcut mozaikten karlmas o lkeyi biraz daha yoksul klacaktr. ok kltrllk bahsinde kentlerin tarihi dokusunun muhafazasna zel bir vurgu yapmak istiyorum. Tarihte birbirlerini tamamlam olan Selanik, Edirne, skp, Manastr, Filibe, Pritine, Saraybosna ve Mostar gibi kentler eski ihtiamlar ile yaatlabilirlerse anlam ifade edeceklerdir. Bu kentlerin tarihi dokusunun muhafazasnn ve birbirleriyle teknolojinin salad olanaklardan yararlanarak yeni iletiim ve ulatrma kanallaryla irtibatlandrlmasnn, blgenin tesinde hissedilecek yararlar olaca aktr. Blgesel sahiplenmenin bir gerei de budur. Bu erevede, tarihi kltrel mirasn korunmas konusunda Trkiyenin TKA aracl ile Balkanlarda nemli hizmetler verdiini vurgulamamz gerekiyor. Balkanlarda blgesel sahiplenme anlaynn glenmesine ve hibir lkeyi dlamayan blgesel insiyatiflerin sreklilik kazanmasna nem veriyoruz. AB gibi daha geni kapsaml rgtlerin tm lkeleri henz kucaklayamad Balkanlar zelinde blgesel insiyatiflerin varl nem kazanmaktadr. Kald ki blgesel insiyatifler uluslararas rgtler iinde yer alan tekil lkelerin blgesel dayanma yoluyla kararnn korunmasnda yelik sonrasnda da nemli ilevler grmeye devam etmektedir. Bu erevede kuruluunda Trkiyenin nc rol oynad Gney Dou Avrupa lkeleri (GDA) Srecinin Balkanlarn kendi dinamiklerinden vucut bulmas ve blge lkelerinin yegane st dzeyli diyalog platformunu oluturmas nedeniyle ok nemli bir fonksiyonu yerine getirdiini vurgulamam gerekiyor.
GAMER, I, 1 (2012)

Blgede kalc bar ve istikrarn salanmas iin hibir lkenin darda braklmamas gerekir. GDA Sreci ve onun operasyonel kolu olan Blgesel birlii Konseyi (RCC) gibi Balkanlarn kendi dinamiklerinden kaynaklanan giriimler uluslararas planda blgeye ynelik ciddi bir farkndalk yaratt gibi, blgenin gerek ihtiyalarna da cevap vermektedir.

204

Balkanlar ve Trkiye

Blgesel giriimlerin baarl rnekleri olarak, Trkiyenin nclnde gelitirilen Trkiye-Bosna-Hersek-Srbistan ve TrkiyeHrvatistan-Bosna-Hersek l sreleri bata Bosna-Hersek olmak zere blgesel bara ve istikrara nemli katklarda bulunmaktadr. Srbistan Parlamentosunda Srebrenica katliam konusunda bir zr kararnn alnabilmesi, Srbistan Cumhurbakannn Trkiye Babakanyla beraber Srebrenica katliamnn 15. yl anma trenlerine katlabilmi olmas, andm srelerin tarihte yerlerini alm somut meyveleridir. Yugoslavya ve Sovyetler Birliinin dalmasnn ardndan oluan uluslararas mimaride Trkiye kendisine blgesel etkinlii ve gelien ekonomisiyle mtenasip bir rol bimitir. Trkiye bu rol hibir zaman kendi bana icra etmek gayretinde olmamtr. Trkiye blgeye ynelik ortak perspektifler paylat AB ve ABDnin yan sra blgede siyasi ve ekonomik bakmdan arln hissettiren tm nemli aktrlerle birlikte almaya gayret etmektedir. Trkiyenin blgesel bar, uzlama, ekonomik ve demokratik geliime bu anlayla her trl katkda bulunmaya hazrdr. Blge lkeleri arasnda dostluk ve ibirliinin glendirilmesi suretiyle Balkanlarda topluca bar, istikrar ve refaha ulalmas nemlidir. Trkiyenin Balkan vizyonu bu blgenin hibir ayrm gzetmeksizin NATO ve ABye ye olarak Avrupa-Atlantik yaplarnn iinde istikrar ve refah bulmas ynndedir. Hukukun stnl, insan haklar ve oulcu demokrasi gibi ada toplumlar ekillendiren deerleri Balkanlarda yerletirmek ortak hedef olmaldr. AB ve NATO bunun iin vardr. Bu temel deerleri ieren Avrupa entegrasyon sreci istisnasz tm lkeler bakmndan Balkan blgesinin baat ynelimi haline gelmitir. Balkanlarda tesis edilecek gl bir entegrasyon ve dayanma ortam ile bu blge tm Avrupa iin rnek konuma gelebilir. Balkanlarda bu yaplabildii takdirde sadece blgesel deil, kresel ilikilere de byk bir katk salanm olacaktr. Kendisi de esasen balang fikri olarak bir bar projesi olan ABne bu bakmdan byk grevler dmektedir. AB bugn her ne kadar ciddi ekonomik ve yapsal sorunlarla karlam olsa da, kendilerine gvenli bir gelecek arayan adaylk srecinin dndaki Balkan lkeleri iin ok gl bir ekim merkezi konumundadr. Ancak AB maalesef bugn iin bu ilevini dar siyasi karlara dayal politikalarn son dnemde baz bakentlerde kuvvet kazanmas nedeniyle yeterince yerine getirememektedir. zellikle AB

GAMER, I, 1 (2012)

205

Bykeli Hakan Okal

terminolojisini kullanrsak baz Bat Balkan lkeleri ve Trkiye konusunda ABnin birletirici davranabildiini sylemek zordur. Bu balamda zellikle Bosna-Hersek, Kosova ve Makedonyada ABnin zerine den fonksiyonu ve misyonu yerine getirmesi byk nem tamaktadr. Bosna-Hersek, Kosova ve Makedonya daha fazla tereddt duyulmadan hzla AB katlm srelerine dahil edilmelidir. Kosovann vakit geirilmeden hzla blgesek ve uluslar aras rgtlere dahil edilmesi, Makedonya ile biran nce katlm mzakerelerinin almas, B-Hin daha fazla gecikilmeksizin NATO ve AB rotasna evrilmesi gerekmektedir. Bosna Hersekin NATO ve AB srelerine katlmas sadece Avrupada deil, tm dnyada bar ve istikrara nemli katklar salayacaktr. Bosna Hersekte seimlerin zerinden bir yldan daha fazla zaman gemi olmasna ramen sekter etnik karlar lke karlarnn zerinde tutan siyasi partilerin tutumlar nedeniyle henz ana devlet dzeyinde bir Hkmetin kurulamam olmas endie vericidir**.(*) Bosna Hersekte Republika Srpska liderinin lke btnln tehlikeye atan aklama ve davranlar sadece lke iinde deil, uluslararas alanda da kayg yaratmaktadr. Oysa lkenin gerek gndemi iler bir devletin hayata geirilmesi ve NATO ve AB srelerinde gerekli olan refomlarn bir an nce hayata geirilmesidir. Trkiye Bosna Hersekin toprak btnlnn korunmas ve mevcut snrlar iinde bir an nce Avrupa Atlantik ailesinin bir yesi olarak uluslararas topluma katlmas iin teden beri verdii gl destei ve ortaya koyduu abalar devam ettirecektir. Trkiye Bosna Hersekin bugn kar karya bulunduu sorunlar konusunda gerek ikili, gerek ok tarafl platformlarda insiyatif almaya devam edecektir. Kosovann da bir an nce uluslararas topluma entegre edilmesi herkesin yararnadr. Bu bakmdan Kosovay henz tanmayan 5 AB yesi artk Avrupann ortasnda duran bu lke gereini tanmas lazmdr. Belgrad ve Pritine arasnda AB kolaylatrclnda balatlan diyalog srecinde baz mesafeler alnm olmas memnuniyet vericidir. Ancak iki taraf arasnda varlan mutabakatlarn sahada hayata geirilmesi ve diyalog srecinin biran nce blgesel bar ve istikrara
** 2011 ylnn son gnlerinde BHteki nde gelen patiler arasnda ana devlet dzeyinde hkmet kurulmas konusunda anlamaya varlmtr.

GAMER, I, 1 (2012)

206

Balkanlar ve Trkiye

katk salayacak ekilde sonulandrlmas gerekmektedir. Dier yandan, Kosovann kuzeyinde vuku bulan atmalar ve Srp paralel yaplanmalar endie kayna olmaya devam etmektedir. Kuzey Mitroviedeki durum bir an nce normale dnmelidir. Gerek Belgradla gerek Pritineyle ok iyi ilikilere sahip olan Trkiye bu alanda her trl katky yapabilecek konumdadr. Makedonyann NATOya ve ABye katlm Yunanistana da yarar salayacaktr. Makedonyann anayasal ismini belirlemesi bir egemenlik hakk saylmaldr. Bu lkenin Avrupa-Atlantik kurumlarna dahil edilmesi i istikrar bakmndan ok nemlidir. istikrar glenmi, gelecee gvenle bakan bir Makedonya tm Balkanlarda istikrar ve barn glenmesine byk katklar salayacaktr. Tm Balkan lkelerinin kaderi ortaktr. Blgede gelecek mterek ina edilecektir. zolasyon, ayrmclk, etnik milliyetilik ancak yeni atmalarn tohumlarnn ekilmesine hizmet eder. Trkiye uluslararas toplumun sorumlu bir yesi olarak, blgedeki tm nemli aktrlerle beraber hareket ederek istikrarl ve mreffeh bir Balkanlarn yaratlmas konusunda kendi zerine den sorumluluu yerine getirmeye devam edecektir.

GAMER, I, 1 (2012)

207