TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :1

15 Ekim 2012 Pazartesi BRNC OTURUM Alma Saati: 11.06 BAKAN: Seluk ZDA (Manisa) -----0----BAKAN Sayn Trkmen, ho geldiniz Komisyonumuza. Malumlarnz olduu zere, cumhuriyet seksen dokuz yl nce kurulmutu. Seksen dokuz yllk cumhuriyet tarihinin son elli iki ylna baktmz zaman, hep darbeler tarihi olarak veya darbe giriimleri tarihi olarak gryoruz. zellikle 1957den itibaren darbelerle ilgili bir cunta giriimi hazrl, 27 Mays 1960 darbesi seilmi iradeye kar, daha sonra 1962 ylnda Talat Aydemirlerin teebbsleri ve idam edilileri, ardndan 1971 12 Mart muhtras ve ardndan da Trkiyede 12 Eyll 1980 darbesi, daha sonra 28 ubat postmodern darbe ve 27 Nisan e-bildirisi gibi darbe giriimleri, muhtralar, elli iki yl hep byle geti. Elli iki yl boyunca hep darbelere maruz kalm bir meclis, muhatap olmu bir meclis, millet iradesi. Ardndan ise drt partinin giriimiyle, Adalet ve Kalknma Partisi, Milliyeti Hareket Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi ve Bar ve Demokrasi Partisinin giriimiyle birlikte, ncln Adalet ve Kalknma Partisinin yapm olduu Darbeleri ve Muhtralar Aratrma Komisyonu kuruldu ve ardndan, Trkiyede yarg daha nceden devreye girmiti 12 Eyll mahkemeleriyle ilgili, 12 Eyll darbesiyle ilgili bir mahkeme devreye girdi, iddianame hazrland ve duruma yedinci aamada, yedinci durumas yaplacak. 12 Eyllden sonra 28 ubat postmodern darbeyle ilgili de ayn ekilde u an soruturmalar devam ediyor. Trkiye Byk Millet Meclisinde 17 kiilik bir komisyon kuruldu ve ardndan da bu komisyon e ayrld: 1960 ve 71 muhtrasn ve darbesini inceleyen bir komisyon, 12 Eyll 1980 darbesini inceleyen bir komisyon ve 28 ubat postmodern darbeyi ve 27 Nisan e-muhtrasn inceleyen bir komisyon olutu. Bu Komisyon 12 Eyll 1980 darbesini inceleyen bir komisyon. Zatnz da bu nedenle davet etmitik. Trkiye Byk Millet Meclisinin davetini kabul ettiiniz iin ahsm ve Komisyon yesi arkadalarm adna ok teekkr ederim. Efendim, ncelikle, sizin ksa bir z gemiinizi okuyacaz, ardndan da sizden, mufassal olmasa bile bir girizgh noktasnda bir aklamanz alalm bu konularla ilgili, ardndan da biz sorularmz size tevdi edeceiz, ona gre karlkl olarak bir dnemi aydnlatmaya gayret sarf edeceiz beraberce. Teekkr ederim. Sayn lter Trkmen 1927 ylnda stanbulda dodu. Galatasaray Lisesinin ardndan 1949 ylnda Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesinden mezun oldu. 1949 ylnda Dileri Bakanlna girdi. 1967 ylnda Dileri Bakanl Genel Sekreter Yardmcl, 1968de Atina Bykelilii, 1972de Moskova Bykelilii, 1975te Birlemi Milletler nezdinde daim temsilci grevlerine atand. Temmuz 1980de Dileri Bakanl Genel Sekreterlii (Mstearl) grevine getirildi. 12 Eyll darbesinden hemen sonra kurulan Blent Ulusu Hkmetinde Dileri Bakan olarak atand ve bu grevini 1983e kadar srdrd. 1983 ylnda Birlemi Milletler Cenevre Daim Temsilcisi, 1985te Birlemi Milletler New York Daim Temsilcisi, 1988de Paris Bykelisi olarak atandktan sonra 1991 ylnda emekli oldu. Emekliliini takiben, 1991-1996 yllar arasnda Birlemi Milletler Genel Sekreter Yardmcs unvan ile Filistin Mltecilerine Yardm Tekilat Genel Komiseri olarak uluslararas grevde bulundu. Evli ve 2 ocuk sahibi olan Trkmen, ngilizce ve Franszca bilmektedir.

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :2

BAKAN Evet efendim, byle bir z gemi var, ekleyeceiniz bir ey var m? LTER Trkmen Hayr, yok. BAKAN Buyurun efendim. LTER TRKMEN Benim biyografimden de greceiniz zere, ben bir diplomasi memuruyum, yani esas itibaryla bir meslek memuruyum bizim tabirimizle. 12 Eyllden biraz nce Trkiyeye geldim, nk 1979la 80 yllarnn byk ksmn Birlemi Milletlerde geirdim. Yine Birlemi Milletler Genel Sekreterinin tayini ile bir genel sekreter yardmclna getirilmitim. Niin getirilmitim? nk o sradaki hkmet, benim gibi baka nemli yerlerde bulunan bykelileri de merkeze arm ve bizi isiz gsz mavir hline getirmiti. Ben de Birlemi Milletler Genel Sekreteri Waldheim tandm iin orada bir grev saladm kendime. Onun iin, 1979-80 yllar arasnda ok uzaktaydm. Yani Trkiyedeki o olaylar da o kadar yakndan takip edemedim, nk New York ile Gneydou Asya arasnda gidip geliyordum. O zaman nternet de yoktu, bilgisayar da yoktu bizim elimizde, onun iin pek takip edemedim. 1980 Austosunda Dileri Bakanl Genel Sekreterlik grevine -imdi mstear diyoruz, o zaman genel sekreter deniyordu- yani mstearlk grevine getirildim. Tabii karmakark bir devirdi o zaman bileceiniz gibi. Mecliste bir kere byk bir kargaa vard. nk, Demirel Hkmeti iktidardayd, fakat Demirel Hkmeti bir aznlk hkmetiydi. MHPnin ve Erbakann partisinin desteiyle ayakta duruyordu. O srada da bir olay oldu, bir gensoru verildi Dileri Bakan Hayrettin Erkmen iin. O gensoru kabul edilince Dileri Bakan ayrlmak mecburiyetinde kald. Ben bundan ok zldm, nk gelir gelmez Bakanm ayrlyor. Uursuz geldim adama. diye ayrca zldm. Tabii, uursuzluk baka yerden de Tabii Hayrettin Erkmen kendisine destek verilmedii iin ok zntl bir ekilde grevinden ayrld. O zamandan beri tabii Artk o gittikten sonra bir devlet bakan bakan vekili olarak tayin edildi ama fiilen Dileri Bakanln ben idare ediyordum. Derken 12 Eyll oldu. 12 Eylln nasl olacan bilmiyorduk, yani birtakm rivayetler dolayordu ama olacak m, olmayacak m hi nceden bir haberimiz olmad tabii. 12 Eyllden bir gn nce, 11 Eyllde Babakan Sayn Demirelin yanndaydm. O harl harl Genelkurmay Bakann aryordu ve bir trl bulamyordu, baka ileri varm, onu bulamyordu. 12 Eyllde, sabah drtte biz de darbeyi rendik. BAKAN Sayn Demirel niin aryordu Genelkurmay Bakann? LTER TRKMEN Herhlde merak ettii bir ey vard. ok telalyd, telal grnyordu, merak ettii bir ey vard herhlde. 12 Eyllde haberi aldk. Ben Saat sekizde gelip beni alrlar. dedim. Nitekim saat sekizde bir albay geldi Derhl grevinizin bana gidin. dedi. Bakanla gitmiler ilk nce, Bakanlktaki nbeti araba o gn aksi gibi bir kaptkatym. Yani ne bakan arabas ne mstear arabas bulamamlar. Tabii, kaptkat olduu iin bizim komular benim tutuklandm zannetmiler, hemen eime gidip Aman, ne oldu? Gemi olsun. falan demiler. Neyse gittik. Tabii Bakanla geldim. Bakanlk ana baba gnyd, her tarafta askerler vard, hibir memur yoktu, nk memurlar skynetim olduundan, sokaa kma yasa olduundan gelemiyorlard. Bunlar anlataym m? Anlatyorum yani. BAKAN Tabii efendim, buyurun. LTER TRKMEN Odama girdim, Mstearlk odasna girdim. Bir baktm, orada bir albay oturuyor. Tantk. Albay Size talimatlar okuyacam. dedi. lk nce Hediyeler nerede? dedi. Bu hediye hikyesini biliyorsunuz, vaktiyle 27 Maysta hediyeler hikyesi vard

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :3

hani Menderesin hediyeleri hikyesi vard. Onun iin, hediyeleri soruyor, bir kasada hediyeler vard Bakanlkta. Dedim ki: Vallahi ben yeni geldim, en merak ettiim ey de bu hediyeler deildi, Genel Sekreter, Mstear, dari ler Yardmcsn aralm, kasay aar, size gsterir. Ondan sonra, ikinci ey Tabii, baz komik eyler de oluyor byle zamanlarda. te, Her bykeliye talimat gnderin derhl, bulunduklar yerin garnizon komutanyla temasa gesinler. dedi. Allah Allah, yani bykeliler garnizon komutanyla nasl temasa geecekler? Ben dedim ki: Ama bizim bykeliler bunu anlarlar. Onun iin, Peki, gndeririz bu talimat. dedim. Nitekim, hi kimse cevap vermedi, bir ey yapmad. Ondan sonra, Her gn genel mdrler leden sonra drtte bir rapor verecekler, hangi iler km, hangileri baaryla yrtlm, hangileri yrtlememi; bir rapor verecekler. dediler, Vallahi, kusura bakmayn, bunu yapamayz nk biz her gn Kbrs meselesini halledemedik. diye rapor vermekten utanrz. dedim. Bir de klk kyafet iyi olacak. dedi, Onu da merak etmeyin, herhlde en k Bakanlk burasdr; klk kyafetimiz genellikle dzgndr. dedim. Ondan sonra oradan doru Genelkurmaya gtrdler bizi. Genelkurmayda ilk nce Harekt Bakan Torumtay Paa bizi karlad. Sizden bir ricamz var. -NATO Daim Temsilcimiz Osman Olcay rahmetli oldu yakn zamanlarda- Osman Olcay -Stockholm Bykeliliine tayin edilmiti- yerinde kalsn istiyoruz siz de uygun grrseniz. dedi. Peki. dedim. Zaten ok iyi bir bykeliydi, ok deerli bir insand. Onun Stockholme gitmesi Demirelle arasnn bozuk olmasndan dolayyd, aralar bir trl iyi olmamt. Osman Olcay da onun aleyhinde bulunuyordu, o da onun aleyhinde bulunuyordu. Onun iin, o ii hallettik. Sonra, Haydar Saltk Paann yanna ktk. Haydar Saltk Paa karlad beni. Ah, bir bilseniz, bugn ne kadar zldk. dedi, Niye zldnz Paam, ne oldu?, ite Demirelle Eceviti getirdik buraya, el skmalarn istedik, el skmadlar; ok zldk. dedi. imdi, onlar Zincirbozandan nce bir yere gitmilerdi -unuttum neydi onun ismi- benim yanmda telefonu at orann komutanna imdi bugn Sayn Ecevitle Sayn Demirel eleriyle beraber geliyorlar. Siz bir ay tertip edin, onlar bartrmaya aln. dedi. Bunlar anlatyorum, yani o havay vermek iin yani ilk bata nasl bir hava mevcuttu. Ondan sonra, olmad tabii, barma kolay kolay olmuyor yle. Demirelle Ecevit arasnda barma ancak ok daha sonra oldu. imdi, ondan sonra, tabii, ilk yaptmz ey Bakanlk olarak, Haydar Saltktan da aldmz direktif uyarnca NATO bykelilerini ardm ben. NATO lkeleri bykelilerini ardm ve onlara anlattk neden oldu, nasl oldu ve ayn zamanda da Demokrasiye en ksa zamanda dnlecektir. teminatn verdik. Dorusunu isterseniz, ok iyi karladlar. Sonra teker teker de grtm, hepsinin syledii: ok yazk oldu, keke olmasa idi, keke politika daha iyi yryebilseydi, keke daha az terr olsayd ama biz anlyoruz. Sizden en byk istirhammz, en byk ricamz, bir an nce demokrasiye dn. Onu da o ekilde ey ettik. imdi, burada, tabii, bundan sonra bir bakan tayini gerekiyordu. Haydar Saltk Paa dedi ki: Ben size unu sylemek istiyorum: Biz bir bakan seeceiz ama sizin de Mstear olarak kalmanz istiyoruz. Sizin de fikrinizi soracaz. Peki. dedim. Gnler geti, nihayet bir gn ardlar, dediler ki: Bakan setik, Bakan -rahmetli oldu o da- Kamuran Grn. Mstear olarak kalr msnz? Bir sene kalrm, daha fazla kalmam; rica ederim bir seneden fazla olmasn ama bir sene kalrm. dedim. O srada Fasta bir slam Konferans toplants vard, oraya gidiyordum. te, havalimannda VIPde beklerken birdenbire zel mavirim geldi, Aman, sizi telefonda Saltk Paa aryor. dedi. Saltk Paayla konutuk, dedi ki: nallah Kamuran Grne haber vermediniz. dedi. Vermedim. dedim nk Almanyada, o srada vize konmutu, Almanlar vize koymutu, oraya gndermitim onu bu ile uramas

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :4

iin. nk ibre size dnd ama siz Bakan olursanz Kamuran Grn Mstear olarak alr msnz? dedi. Yani Kamuran Grn Bakanln en deerli insanlarndan biriydi, Gayet tabii, memnuniyetle. dedik. te bu ekilde benim eyim balad fakat Bakan olacam kati olarak sylemedi, bre size dnyor. dedi. Ondan sonra ben Fasa gittim. Fasta, tabii, ne haber aldk, hibir ey duymadk. Bir konferanstaydk, oradan dnte havalimannda baktk ki bir kalabalk var. Bu ii ey ettik, olduk ite. Ben bu ekilde Bakan oldum yani bir meslek memuru olarak orada bulunduum iin. Bu arada daha Mstearken Kenan Evren Paa btn mstearlar toplad, hepimizi toplad. Orada da komik bir ey oldu, bizim protokol efi Evren Paa gelirken geldi bize Dikkat, hazr ol! dedi. Benim, tabii, kafam att. Sonra ardm, dedim ki: Devlet Bakan desen ayaa kalkmayacak mydk yani stelik darbe yapm? Neyse, ondan sonra bizleri toplad, bakanlar yok daha ortada, kimsenin bakan tayin olmam, Siz duruma hkim olun. falan dedi. Sonra, ite, kabine kuruldu biliyorsunuz, o zaman da zal ekonomik ilerden sorumlu Babakan Yardmcs oldu ve tabii, ok faydal oldu. Ksa srd geri grevi, aralarnda bir anlamazlk kt ama o srada bir hayli iyi eyler yapt. Zaten daha nce de, Demirel zamannda da ekonomi biraz daha iyiye doru gitmeye balamt 24 Ocak kararlar ile. te byle. Bundan sonra, tabii, bizim Dileri olarak en byk problemimiz Trkiye'nin Avrupa Konseyinden ve Avrupa Birliinden -o zaman Avrupa Ekonomik Topluluuydu- uzaklamamamz, yani orada da nk ortaktk, bizim en byk gayretimiz bu yolda oldu. Avrupa Konseyine sk sk gitmek mecburiyetinde kaldm. Ha, bir ey daha yaptk, Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesinde 5 milletvekili vard, onlarn grev sresi daha bitmemiti, Onlar gnderelim mi, gndermeyelim mi? diye konuuldu, sonra gittiler. lerinde Metin Toker vard, rahmetli Turan Gne vard yani ok iyi milletvekillerimiz vard o zaman orada. Onlar da ok faydal oldular, oraya gittiler. Yani bizden beklenen, tabii, bir an nce demokrasiye dnmekti fakat arada iler ilerledike tutuklularn durumu, yaylan ikence olaylar hakknda devaml surette bask altnda kalyorduk. Her defasnda da gidip anlatyorduk: Evet, kence yoktur. demiyoruz ama ikence yapld zaman bunun sorumlularn cezalandryoruz. Bize ne bilgi verilirse biz de onu Avrupa Konseyinde falan anlatyorduk. imdi, bu devirde, tabii, d politika bakmndan nemli gelimeleri gz nnde tutarsak, genellikle Avrupa Konseyinden ayrlmadk. Parlamenter Asamblesine bir mddet sonra katlmadk, bizim 5 milletvekilinin grev sresi bitince ama Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinde kaldk. Birka kere bizi uzaklatrma teebbsleri oldu fakat ekseriyet buna hibir zaman yanamad, Trkiyeyi Konseyde tutmann daha faydal olduuna kanaat verdiler. Tabii, Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesinde olduu gibi Avrupa Parlamentosu yeleri de bizimle bir hayli urayorlard. te, ikenceler, kt muameleler, unlar bunlar; btn bunlar bamz artmaya devam etti. D politikaya gelince: Bu devrede nemli birka olay oldu, tabii bunlarn banda Kbrs geliyor yani Kbrs meselesinin zm iin o Hkmet de gayret sarf etti. Hatta daha yumuak bir mzakere pozisyonu hazrland ama Kbrs Rumlaryla anlama mmkn olmad. Fakat biz 12 Eyll devresinin sonuna doru, Kasm 1983te -rahmetli Sayn Rauf Denktan- KKTCnin bamsz olmasn destekledik. Bunu da u ekilde yaptk: Dedik ki: Bunu biz yapalm ki sonraki hkmet bunun vebalini tamasn, desin ki: te, onlar yapt, ben ne yapaym? diye. Onu o ekilde yapmtk, yapmaya mecburduk. Denktan artk tahamml kalmamt. ayet Anayasa deimeseydi bir daha Cumhurbakan olarak seilmesi imkn yoktu. Hlbuki bamszlk olunca yeni bir anayasa oluyordu ve Denkta

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :5

tekrar seilebiliyordu. Denktasz da Kbrs davasn dnmek ok zordur tabii yani byk bir liderdi. BAKAN Affedersiniz efendim, dediniz ki: Dnemimizde ikence iddialar vard. Avrupadaki heyetler veya grmelerimizde Trkiyede ikence var. diyorlard. ve siz de Evet, ikence yoktur diyemeyiz ama biz tedbirler alyoruz LTER TRKMEN te, u kadar polis ey edildi ya da mahkemeye sevk edildi. falan diyorduk. BAKAN Sayn Blend Ulusuyu, dnemin Babakann, sizin Babakannz burada dinledik. Burada biz kendisine Dnem ierisinde ikenceler var myd? diye sorduk ve hatta kendisine Babakanlkla Mamak Dil Okulunun ve Mamak Muhabere Okulunun ok yakn olduunu, tutuklularn kald C-5lerin veya DAL grubunun ok yakn olduunu syledik. Seslensen duyulur oradan ikence sesleri. Size hi byle bir bilgi geldi mi, ikyetler geldi mi? dediimiz zaman Gelmedi, benim haberim yoktu. dedi. imdi, siz, Sayn Ulusunun haberinin olmad bir eyi Avrupadaki yetkililerle, heyetlerle grmsnz; bu bir tenakuz deil mi, bir eliki deil mi? Birinci sorum bu efendim. Konumanzn hemen akabinde sormak istiyorum ki LTER TRKMEN Biz, tabii, Avrupadan gelen ikyetler dolaysyla reniyorduk. BAKAN Sayn Babakann haberi yok muydu? LTER TRKMEN Amnesty nternational vard, Amnesty nternationaln ikyetleri vard. BAKAN Olmaz myd Babakann haberi efendim? Sizin haberiniz var, Babakann haberi olmaz myd efendim? LTER TRKMEN Babakann haberi olmas gerekir tabii, bilmiyorum. BAKAN Gerekir. kinci bir ey de, efendim, siz Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti devletinin tannmasn Rauf Denktan 15 Kasm 1983te Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti tannd, ilan edildi. Kamuoyunda herhangi bir tartma ve deerlendirme imkn olmakszn, 6 Kasm 1983te yaplan genel seimlerin hemen sonrasnda, 13 Aralk 1983te kurulacak zal Hkmetine braklmakszn sizin Dileri Bakanl dneminizde bir nevi apar topar olduu iddia ve ifade ediliyor. Bunu nasl deerlendiriyorsunuz? Neden apar topar byle bir ey LTER TRKMEN Bunu apar topar yaptk ki yeni hkmet bunu uzun mddet yapamazd ve stelik de o sorumluluu alp almamas daha zordu; Meclis vard, u vard, bu vard. Yani biz dedik ki: Biz bunu yapalm, bunun vebali bizim stmzde olsun. Denktan da tabii ar basks altndaydk, bunu o bakmdan yaptk. Sonra rahmetli zal -dorusunu sylemek gerekirse- beni telefonla arad, dedi ki: Denkta bunu bize haber vererek mi yapt, yoksa habersiz mi yapt? Dorusunu isterseniz, baktm, telefonun br ucunda, partide. Yani kyamet gibi Sylesem doruyu hemen duyulacak. Dedim ki Haberimiz yoktu. Tabii, doruyu sylemedim. Sonra gittik kendisine izah ettik. Gittim zala izah ettim niin, ne sebeplerle yle yaptmz. te byle. BAKAN yle bir ifade kullandnz Sayn Trkmen: Genelkurmaya arldmda NATO nezdinde daim temsilci Osman Olcayn yerinde kalmasn, atamasnn Stockholme yaplmasn istediler. dediniz. Sizce, Genelkurmay iin NATO daim temsilcisi neden nemliydi? LTER TRKMEN Tabii NATO bir asker ittifak, Osman Olcay tanyorlar, deil mi? Sk sk oraya Genelkurmay Bakan gider, Genelkurmaydan yksek rtbeli subaylar gider. Yani iinin yars askerdir NATO daim temsilcisinin, onun iin iyi tanyorlard. Tabii olaanst bir Bykeliydi Osman Olcay, oras muhakkak ama Demirelle aras bozuktu.

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :6

Onun iin, onu oraya, Stockholme gnderdiler, yani Demirel de ona ktlk yapmak istemedi, merkeze falan ekmedi, Stockholme Bykeli gnderdi. Biz de NATOya onun zerine Kamuran Grn gnderecektik, sonra Mstear olan. Dorusu, aslnda haklyd askerler orada, yani ok iyi bir bykeliydi. Srf byle ey olduu iin BAKAN Parlamento feshedilmi fakat Avrupa Konseyinde, Parlamenterler Konseyindeki 5 kii devam m etti o zaman? LTER TRKMEN Birka aylar vard nk o zaman gidebiliyorlar, yani Meclis feshedilmi olsa bile oras iin seildikleri sre kadar BAKAN Sre devam ettii iin oradaydlar. LTER TRKMEN Evet, oraya gidiyor Onlardan rica ettik gitmelerini, onlar da kabul ettiler, gittiler, ok iyi altlar orada. BAKAN Teekkr ederim. dris Bey, sorunuz var myd? Profesr Doktor dris Bal, Ktahya Milletvekili. DRS BAL (Ktahya) Ho geldiniz. Siz, hem darbe ncesinde hem darbe sonrasnda yurt d tecrbesi olan birisisiniz, d dnyay iyi bilen birisisiniz. ncesi ile sonras arasnda Trkiyeye bakta ne gibi deiiklik oldu acaba? LTER TRKMEN Vallahi, dorusunu isterseniz, o zaman tabii btn lkelerin amac Trkiyeye demokrasinin geri dnmesiydi ama bizi fazla sktranlar vard, az vard. Avrupallar daha ok sktryordu, Amerika daha az sktryordu. Avrupa lkeleri, mesela ngiltere sktrmyordu ama bakalar ey ediyordu. imdi, bak as genellikle, Bir an nce iinizi yapn, demokrasiyi geri getirin, ondan sonra size de gle gle diyelim. yaklamyd, yani gayet kibar bir ekilde. Tabii Avrupa Parlamenter Asamblesindeki milletvekilleri bazen ok sert klar yapyorlard. Hatta bir keresinde, benim kim olduumu bilmiyorlard, Dileri Bakan olduumu biliyorlard ama nereden geldiimi bilmiyorlard; bir Danimarkal Milletvekili Trkiye'nin faist idaresinin Dileri Bakan General lter Trkmene sormak istiyorum. diye balad fakat svire Bykelisi onu hemen susturdu, dedi ki Trkmen hibir zaman faist maist olmad, her zaman liberal olmutur, kendisini eskiden beri tanyoruz. Bu ekilde hitap edemezsiniz ona. dedi. Tabii byle, sk sk eyler oluyordu, sk sk Ankaraya geliyorlard parlamenterler, her defasnda Evren Paayla gryorlard. Steiner vard, zellikle o sk geliyordu nk raportr tayin edilmiti. Hepsini de kabul ediyordu Evren Paa. BAKAN Danimarka bir dava am Trkiye aleyhine, o zaman siz Dileri Bakansnz, herhangi bir giriimde bulundunuz mu? Neler yaptnz o davayla ilgili? LTER TRKMEN Danimarka, Fransa, sve, Norve, Hollanda; bei Avrupa nsan Haklar Komisyonuna O zaman mahkeme bugnk bir tek deildi, hem mahkeme vard hem de komisyon vard, ilk nce komisyona gidilirdi genellikle. Komisyonda dava atlar ama dava bizim zamanmzda sonulanmad, 1985te sonuland. Artk 12 Eyll de bitmiti. Bir dostane zm ekliyle sonuland o zaman. DRS BAL (Ktahya) siyasette tabii ki darbeler ciddi maliyetler dettirdi lkemize ekonomik anlamda, demokratikleme anlamnda, gvenlik anlamnda. D siyaset balamnda darbelerin genel anlamda, zel olarak 12 Eylln nasl bir bedel dettiini dnyorsunuz? Ya da i siyasette olduu gibi, d siyasette de byk gaflarn, hatalarn darbe dnemlerinde yapldn, yaptrldn baka bir ifadeyle- bedel detildiini dnyor musunuz, katlyor musunuz? yleyse rnek verebilir misiniz?

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :7

LTER TRKMEN Genellikle bizi stope etmediler. Yani mesela ben Dileri Bakan olarak ngiltereye de, Almanyaya da resm ziyaretler yaptm. Hkmete kar byle seninle grmeyiz mrmeyiz gibi bir tavr taknlmad. Yani bugn Suriyeye kar takndmz gibi bir tavr olmad. Her zaman bizi iyi karladlar. DRS BAL (Ktahya) yi karladlar derken dier lkeleri mi kastediyorsunuz, darbecileri mi kastediyorsunuz? LTER TRKMEN Hayr, hayr, brleri Mesela ite ngiltereye gittim. DRS BAL (Ktahya) Dier lkeleri diyorsunuz. LTER TRKMEN Mrs. Thatcher beni kabul etti. Oturduk konutuk, gayet ahbapa falan konutuk. Yani yle bir ey yok. DRS BAL (Ktahya) Benim sorum u: Bu darbeler d siyaset balamnda bize bedel detti mi sizce? LTER TRKMEN Hayr, hibir bedel detmedi. Niin bedel detsin? DRS BAL (Ktahya) Avrupa Birliiyle ilikilerimize zarar vermedi mi? LTER TRKMEN Avrupa Birliiyle ilikileri idare ettik. Avrupa Birlii deil AET o zaman. DRS BAL (Ktahya) Baknz, kurulutan itibaren Avrupa Birlii ekil deitiren bir ey yani burada terminolojik bir tartma yapmyoruz. Avrupa Birliiyle ilikilerimize zarar verdi mi, vermedi mi? LTER TRKMEN Avrupa Birlii, tabii yardmlarn kesti. DRS BAL (Ktahya) likilerimiz donmad m? LTER TRKMEN likilerimiz te, geliyordu parlamenterler. DRS BAL (Ktahya) likilerimiz dondu, ilikilerimiz donduruldu. LTER TRKMEN Donmad efendim. Ben gittim Komisyon Bakanyla konutum. DRS BAL (Ktahya) O konuma ayrdr ama o sre ciddi zarar verdi. LTER TRKMEN Gayet tabii, dondu. DRS BAL (Ktahya) Onu sylyorum. Bu, bedel deil midir? Bu, bedeldir. LTER TRKMEN stiyorsanz bedeldir yani DRS BAL (Ktahya) Tabii, bu bedeldir. Rogers Plan bedel midir, deil midir? LTER TRKMEN Hayr, Rogers Plan katiyen bedel deildir. DRS BAL (Ktahya) Neden deildir? LTER TRKMEN Deildir nk DRS BAL (Ktahya) Taviz almadan Yunanistann NATOya girmesine msaade etmek bedel deil midir? LTER TRKMEN Bir kere, NATOya girmedi; NATOnun asker kanadna DRS BAL (Ktahya) NATOnun asker kanadna Tabii ki LTER TRKMEN NATOnun daim yesiydi. DRS BAL (Ktahya) Asker kanadna geri dnmesinden bahsediyoruz. LTER TRKMEN Asker kanadndan kmt. DRS BAL (Ktahya) Biz karmzda d siyaseti bilen biri olduu iin detayl soru sormuyoruz. Tabii ki orada Yunanistann asker kanattan ekilmesi sz konusu, tekrar girmeye alyor. O dnemdeki siyasiler buna msaade etmiyor ama darbe dneminde orada bir sz karl -deil mi- msaade ediliyor geri dnmesine ve karlnda Trkiye hibir ey almyor. Bu bedel deil midir acaba? LTER TRKMEN Alyor. DRS BAL (Ktahya) Ne alyor?

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :8

LTER TRKMEN O zamanki kumanda sorumluluklarnda hem havada hem de denizde, Egede sorumluluk Yunan askerlerine, Yunanistana verilmiti. Bu kalkt, dorudan doruya sorumluluk Napoli Kararghna baland. Sonra, ikincisi DRS BAL (Ktahya) Akas bunu siviller kabul etmemiti yani daha nceki sivil iktidarlar daha ciddi admlar bekliyorlard. LTER TRKMEN Hayr efendim. DRS BAL (Ktahya) te Kbrsla alakal, Ege adalaryla alakal Yani netice itibaryla hibir ey alnmadan msaade edildiini LTER TRKMEN Ege adalaryla Amerika Ne alacaktnz? Ada m vereceklerdi size yani? DRS BAL (Ktahya) Ada deil de, en azndan Kbrsta Ege adalar meselesinde uyumaya, uzlamaya daha msait bir Yunanistan olabilirdi. LTER TRKMEN Vallahi dorusunu isterseniz ben onu grmedim. Ben yoktum, o srada Rogers birdenbire geldi, ite anlatlar. Ama yani Trkiye bir karar vermiti. DRS BAL (Ktahya) Efendim, bu, d siyasette herkesin literatrde kabul ettii bir gaftr; Rogers Plan ki ben uluslararas ilikiler profesrym, herkesin, hangi siyasi grte olursa olsun, bu, darbenin yapt gaflardan bir tanesidir, Avrupa Birlii ikincisidir. LTER TRKMEN Bence deil. DRS BAL (Ktahya) Sizce Tabii ki. Biz sizin grnz almak istiyoruz yani bir ikna meselesi deil burada. BAKAN Sayn Milletvekilim, yle bir girizgh yapabilir miyim, msaade eder misiniz. Devam edeyim efendim: Dileri Bakanlnz dneminde ilk icraatlarnzdan birisi olarak, 20 Ekim 1980de Yunanistann NATOnun asker kanadna Rogers Plan ve Anlamas balantl dn olarak grlyor. Siz bir aklamanzda yle diyorsunuz: Yunanistann NATOnun asker kanadna dnnn yararl olacana inanyoruz ancak dn yeni ayarlamalar da gerekli klmaktadr. 1974den nceki artlarla dn konusu yoktur tabii. Zaten 1974ten nceki artlarn yasal temeli yoktur. Ege ortak bir denizdir, komuyuz, aramzda bir deniz var. Denizden her ikimiz de belirli ereve iinde olmak zere yararlanmalyz. Adil temeller zerinde adil zmler aramalyz ancak bunu Yunanllar da arzu etmelidirler. eklinde bir beyanda bulunuyorsunuz. Yunanistann NATOnun asker kanadna geri dnnde lke menfaatlerine ilikin herhangi bir gelime olmakszn bunun yapld ynndeki eletirilere ne dersiniz? Ayrca, Rogers Plan ve Anlamas Trkiyeyle Yunanistan arasndaki sorunlar azaltp i birliini artracana; tersine, ilikilerde gerilimi trmandrmtr. Bu konular nasl deerlendiriyorsunuz? Hemen sorunun devam olarak. DRS BAL (Ktahya) Evren de -daha nce arkadalarmn da syledii gibi- daha sonra yapt aklamalarla yanl yapldn, aslnda msaade edildii iin piman olduuna dair aklama yapmtr yani. LTER TRKMEN Ben grmedim. DRS BAL (Ktahya) Siz grmeyebilirsiniz ama byle bir aklama var yani. LTER TRKMEN Olabilir. imdi, bir dakika Bir kere, NATO asker sorumluluk blgesinden kt Yunanistan ama tam kmad; bir kere btn kararghlarda subaylarn tuttu, bir tek zmirdeki kararghtan subaylarn ekti ve bu surette btn asker komite toplantlarna da o subaylar vastasyla katlyordu. Tam bir ekilme deildi. Yunanistann NATOya dnmesine taraftar olduumuzu sadece biz sylemedik, Ecevit de daha nce sylemiti. Ecevitin de beyanat

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :9

vardr, o da sylemiti. Elbette ki NATOnun kuvvetlenmesi bakmndan bu arzu edilmeyecek bir ey deildi gayet tabii. Benim bildiim, komuta bakmndan ok faydal olduu nk Yunanistann Ege zerindeki komuta sorumluluundan kurtulduk, bu da nemli bir eydi. zellikle bir sava srasnda konvoylar Egeden gelirken onun -bize yardm konvoylar gelirken- himayesini de Yunanistan deruhte etmiti. Bundan syrldk, bu iten de syrldk. Yani burada kaybedilmi bir ey yok. Yunanistanla aramz dzeltmek O zamanki hkmetle, Yunanistan hkmetiyle belki aramz dzeltebilirdik ama biraz sonra bildiiniz gibi seim oldu Yunanistanda, Papandreu geldi. Papandreu tabii bambaka bir politika balatt, tamamen Trkiye aleyhtar bir politika balatt. BAKAN 12 Eyll darbesiyle balayan ara rejim dnemi ABD Bakan Jimmy Cartern danman olan Brezinski tarafndan oluturulan Yeil Kuak Projesiyle ayn tarihsel dneme rastlamaktadr. Sizce, darbe sreciyle sz konusu proje arasnda bir iliki var mdr? Bu proje ara rejim dnemi Trk d politikasn nasl etkilemitir efendim? LTER TRKMEN Yok efendim, yle bir ey yok, hibir alakas yok. unu syleyeyim: Bakn, ben krk, krk be sene bykelilik yaptm. Yani bir gn, Amerikallarn gelip de bize unu yle yapacaksnz dediklerini hatrlamyorum. Hadlerine mi dm demeleri! Birok tekliflerini de, isteklerini de reddettik. Yani yle bir ey yok. Bu, iin efsane ksm. Bir de Sevr derler. Bir de onu sylyorum, bir kere daha sylemitim. Krk be senede bir kere Sevr lafn duymadm. Bunlar efsaneler. Amerikaya gelince: Amerikayla tabii ilikilerimiz yeni dzelmiti nk bizden evvelki hkmet zamannda o s anlamalar imzalanmt. Amerikallarla btn anlamalar imzalanmt, o przler kalkmt. O bakmdan, Amerikayla ilikilerimiz iyiydi. Amerikann herhangi bir surette asker darbeden de haberi yoktu tabii. O da efsane ksm. BAKAN Agh Oktay Gner Beyi dinledik, eski bakanlardan. O zaman Milliyeti Hareket Partisinin milletvekili ve bakan. Sayn Demirelle darbeden birka gn nceydi, iki gn nce grmeye gitmitim. Sayn Demirel ok sinirliydi ve ok gergindi. Hayrdr Sayn Babakanm dedim. Dedi ki imdi Amerikan Bykelisinin yanndan geliyorum ve ona dedim ki karmayn artk bu Trkiye'nin iilerine. Karmayn, brakn biz kendimiz ynetiriz dedim fakat onlar hl karyorlar dedi. ifadesini kulland bu Komisyonda efendim. LTER TRKMEN Rya grm bence. BAKAN yle mi diyorsunuz? LTER TRKMEN Evet, bence rya grm. BAKAN Bu darbelerde hi darnn pay yok mudur? LTER TRKMEN Zinhar yoktur. Efendim, bizim kendi kendimize darbe yapacak hlimiz yok mu yani? lle birisinin drtmesine 27 Mays da yle deildi, 27 Maysta da yoktu. 12 Eyllde de yoktu. imdi, 12 Eyllden nce tabii, eyden sylyorum bunu O zamanki Amerikan Bykelisinin bir kitab kt. Spaindi o zamanki Bykeli. O anlatyor Tabii Trkiyede Herkes duyuyor. diyordu, yani Bir eyler olacak m, olmayacak m?.. te, bizim ataeler de, asker misyon efleri de tabii merak ediyorlar yani Darbe olacak m, olmayacak m? Siz subay olsanz merak etmez misiniz. Ondan sonra etraf gzetliyorlar, bir emare grmeye alyorlar. Bir gn bir bykelilie bir mill gne gidiyorlar, her zaman bu davetlerde 5-6 general olurdu, bakyorlar ki bir tek general yok, Tamam, darbe oldu. diyorlar. Sonra anlyorlar ki o gn bir dn varm, generaller dne gittikleri iin resepsiyona gelememiler. Yani bu ekilde takip ediyorlard o zaman oradan. Amerika niin darbe yaptrsn yani Amerika darbe istemiyordu ki, niin darbe istesin.

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :10

BAKAN Orta Douda, Afrikada rolleri, Rusyann, Amerikann, bunlarn rolleri yok mudur efendim? LTER TRKMEN Efendim, Orta Douda biz Amerikann istedii herhangi bir eyi yaptk m? Hibir eyi yapmadk. Biz kendimiz Orta Dou devletleriyle iyi geinmeye altk o dnem. Nasl bugnk Hkmet Arap Baharndan nce gayet baarl bir ekilde Orta Douya bir alm yaptysa biz de kendi apmzda o zaman, tabii Trk ekonomisi bu kadar gelimemiti, ayn apta deildi ama btn Arap lkeleriyle, btn slam lkeleriyle gayet iyi geinmeye alyorduk, bizim de amacmz oydu ve hakikaten de iyi ilikiler kurulmutu, Arap lkelerinin demokrasiye de fazla bir meraklar olmadndan yle bir problemimiz de yoktu onlarla. BAKAN dris Bey, bir sorunuz var galiba. DRS BAL (Ktahya) imdi, efendim, sizin kanaatiniz, darbelerde d faktrn zinhar etkisi olmadn sylyorsunuz ama hani gnmzdeki seviye gibi, hani kresellemenin geldii seviye gibi olmasa bile yine karlkl etkileim, NATO yelii ve birok alanda etkileimi gz nne alrsak, ben yanlyor olabilirim ama zinhar sznn ok ar olduunu dnyorum ama tabii ki sizin grnze sayg duyuyorum. imdi, biz, burada farkl siyasi grlerden insanlar dinledik, dinliyoruz, yani biraz da belki sizin birebir ilikili olmadnz, belki dolayl ilikili olduunuz bir alandan soru sormak istiyorum. ki grup gr var. Zira darbe olabilmesi iin uygun da zemin olmas gerekiyor yani ekonomik skntlar olmas gerekiyor, kutuplama olmas gerekiyor, gvenlik balamnda zafiyetler olmas gerekiyor yani buna benzer olumsuzluklarn olmas gerekiyor. Genel anlamda zorlamayla da olsa iki gruba ayrrsak grleri, birinci grup diyor ki: Yneticilerin beceriksizliinden, sevk ve idare balamnda yetersizliinden dolay ekonomik anlamda skntlar vard, Cumhurbakan belki seilemiyordu, illegal gruplar glenmiti, toplum kutuplamt, belki d siyasette, i siyasette genel anlamda ciddi zafiyetler vard, byle olduundan dolay da yani tabii mecrasnda ilerledi olaylar ve yle bir noktaya geldi ki ister istemez birileri artk daha fazla sabredemezdi, darbe yaptlar. diyor birinci gr. kinci gr ise, bizde hani bir deyim vardr: Dn deil, bayram deil, enitem beni niye pt? Yani durduk yerde darbe olmaz ki, onu meru gsterecek, kalp ve kafalarda onu hakl gsterecek bir psikolojik sava gerekiyordu, bir hazrlk gerekiyordu. te bunun iin darbeciler ekilde kaosun hazrlanmasna yardm ettiler: Birincisi -ki bunu ben kendi anlaym erevesinde yorumluyorum- kendi yetki ve sorumluluklarn yapmayarak, yetki ve sorumluluklarnn gereini yerine getirmeyerek katkda bulundular. kincisi: Tevik ettiler. ncs: Hatta ve hatta kendileri bir aktr olarak baz bombalarn patlatlmasnda, baz mitinglerin, vesairenin yaplmasnda rol aldlar, bu gerekliydi. nk niye gerekliydi? Eer bu kaos olmasayd -kurt puslu havay sever- darbeyi yaptklarnda halktan tepki gelebilirdi. diyorlar. Siz nasl deerlendiriyorsunuz bu meseleyi, hangi yaklama yakn ekilde deerlendiriyorsunuz? LTER TRKMEN Efendim, tabii, hibir darbe olmamas daima iyi bir eydir, mmknse darbe olmamas, gayet tabii. Ben 27 Maysn ok kt bir darbe olduu kanaatindeyim, her zaman olmuumdur. Yani birok ackl olaylar oldu bildiiniz gibi. Onun iin ben darbeye sevinmi bir insan deilim, hibir zaman sevinmedim ama imdi son ylda da 5 bin kiinin ld bir vakayd. Bu askerler kendileri ldrdler. demek bence ok byk bir hakszlk olur, byk bir adaletsizlik olur. Niin yapsn bunu? Bunlar da vatansever insanlar deil mi? Darbeyi yapanlar yine bizim her zamanki ordumuz. Byle bir sebep olamaz yani onlar da kendileri zaten aralarnda toplanmlar, sonunda are grmemiler,

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :11

Cumhurbakan seilememesi ok -sizin de belirttiiniz gibi- byk bir unsur. Her gn 15-20 kii lyordu o sralarda, her gn 15-10 kii lyordu sadan ve soldan. Nitekim dikkat ederseniz 12 Eyll hem solculara kar tedbir ald hem saclara kar, byle birisine kar deil yani yle bir taraf da tutmu deil. Biliyorsunuz Trke, Evren Paann snf arkadadr. Evren Paa, benim gzmn nnde Yakalayn. dedi, yakalayamamlard ilk bata, Mukavemet ederse, vurun. dedi. Yani yle onu, unu, bunu tutmu falan deiller bunlar. DRS BAL (Ktahya) imdi, u da var yalnz: Belki 12 Eyll darbesi iin bir btnlk, emir-komuta ierisinde bir darbeden sz edilebilir ama 1960 darbesine, 27 Mays darbesine baktmz zaman darbe neticesinde zamann Genelkurmay Bakan idama mahkm ediliyor ve 4 bin civarnda subay ki bu o dnemdeki subay kadrosunun yarsna tekabl ediyor, ordudan uzaklatrlyor. Yani genel anlamda baktmzda Hani bizim ordumuz yapmtr, yleyse bu hakldr.dan ziyade, darbe darbedir, yani darbe, zaten ad zerinde illegalitedir, Meru bir ekilde gelmemek. demektir. Yani o zaman siz, bu erevede aslnda hani bilmiyorum, belki yani artlar zorlad. diyorsunuz 12 Eyll iin muhtemelen ya da LTER TRKMEN Yani niin yapsnlar Allah aknza. Yani 27 Mays gen subaylarn yapt bir hareketti. Ben onlarn iinde olanlarla da konutum. Dediler ki: Tamamen bizim mnasebetsizliimizle oldu yani yanl bir ey yaptk. nk o zaman gayet basitti, yani bir seime gidilseydi CHP, Cumhuriyet Halk Partisi iktidara gelecekti ve normal seyrini takip edecekti demokrasi hayat. 12 Eyllde yle deildi, 12 Eyllde siyasi bir zm imkn yoktu, Mecliste ey yoktu DRS BAL (Ktahya) Yani 12 Eyll 1960a gre daha gerekliydi. diyorsunuz, artlar gerektiriyordu. diyorsunuz. LTER TRKMEN Yani artlar deiikti. Bir kere, tabii, terr ok daha fazlayd, 27 Maysta terr falan yoktu, gsteriler vard, 12 Eyllde terr vard, soldan da ve sadan da. 5 bin kii senede ld, 15-20 kii lyordu son zamanlarda, darbeden birka gn ncesine kadar. Ondan sonra DRS BAL (Ktahya) Yalnz orada ok ciddi iddialar da var. LTER TRKMEN lke tamamen ynetimden mahrumdu yani dorusunu isterseniz Demirel iktidara geldii zaman ekonomik bakmdan bir eyler yapt, ite 24 Ocak kararlar oldu, u oldu, bu oldu fakat yani sonunda lkede terr devam etti. DRS BAL (Ktahya) Yine geen hafta dinlediimiz BAKAN Hasan Fehmi Gne mi? Kimi syleyeceksiniz? DRS BAL (Ktahya) Galiba, galiba. u rnei verdiler: Kzlaydan ankayaya kadar BAKAN Ankara Emniyet Mdrn dinlemitik, dnemin Emniyet Mdr Ali Akar Beyi dinlemitik. DRS BAL (Ktahya) Evet. Yani oradaki polisleri alyorlar, baka bir yere sevk ediyorlar ve ondan sonra da orada bombal pankart aslyor ve srasyla patlyor bunlar. Yani burada ok ciddi LTER TRKMEN Bunlar dedikodu yani. DRS BAL (Ktahya) Yani efendim, bunlar sokaktaki insanlar sylemiyor, o dnemdeki Emniyet Mdr sylyor, Bakan sylyor. Yani siz bunlara katlmyorsunuz. Tabii, bizim ikna etme gibi bir durumuz yok, biz sizin grlerinize deer veriyoruz. LTER TRKMEN Hayr, darbeye hibir zaman taraftar olmadm ama yani imdi biraz da hakkaniyetle hareket etmek lazm. Bir kere, yani bu kadar yabanc lke ey ediyor

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :12

deil mi? Onlar da takip ediyorlard olaylar. Hi kimsenin aklna gelmedi yani bunun ordunun iinden tahrik edildiini, ordunun kendisinin mahsus byle birtakm olaylar yarattn DRS BAL (Ktahya) Ona siz katlmayabilirsiniz ama o dnemin Emniyet Mdr, Bakan diyorsa ki LTER TRKMEN Hangi bakan? DRS BAL (Ktahya) Yani birka kii bunlar, bu iddialar teyit ettiler, rtyor iddialar. Tabii, biz sizi ikna etme ya da yle ya da byle dnmeniz Bizim iin sizin grnz nemli yani. LTER TRKMEN Ben darbenin iyi bir ey olduunu hibir zaman iddia etmedim. BAKAN yle bir ey syledi efendim, Sayn Hasan Fehmi Gne. Tabii, bu sizin grnz, o da onun gr, bunlar zaman ierisinde ortaya kacak, tarih bunlarn dorularn yazacak zaman ierisinde. rfan zaydnl Bey ileri Bakanyken 3nc Ordu Komutanna Mdahale edinsin, niye bu olaylar oluyor, Mara olaylaryla ilgili? dedii zaman Ancak Genelkurmay Bakanndan emir alrm. Ondan emir alncaya kadar -drt gn geti ve 100lerce kii ld, 100lerce kii yaraland, 100lerce ev tahrip edildi. Byle bir ey syledi. Evet, o nedenle DRS BAL (Ktahya) imdi, benim son olarak bir sorum var. Siz zellikle d siyaset anlamnda ciddi tecrbeleri olan bir kiisiniz. Aslnda bu almalarmzn sebebi udur: Biz tarihi deiliz, akademisyen deiliz, akademisyen gemiimiz var ama u andaki yaptmz i akademisyenlik ii deil, zaten -drt ay ierisinde bizim gemiin tm karanlklarn ortaya karmamz, detayl bir ekilde ortaya koymamz mmkn deildir. Akll insanlar ayn delikten 2 defa srlmaz, ayn hatalar yapmaz. Bizim amacmz Bundan sonra Trkiye'nin demokrasisinin tekrar mdahalelerle kar karya gelmemesi iin, demokrasimizin tasnn ykselmesi iin neler yapmamz lazm? Hangi siyasi grte olursak olalm, hangi dinden olursak olalm dnyada belli standartlar var, Birinci snf demokrasi dendiinde bunlarn ne olduunu; oralarda askerin, polisin, medyann, yasamann, yrtmenin, yargnn hangi yetki ve sorumluluklara sahip olduunu, fade hrriyeti, rgtlenme hrriyeti dendiinde ne anlald, effaflk dendiinde, Hesap verebilirlik denildiinde, ksacas Demokrasi denildiinde ne anlald ak. Bu erevede bundan sonra nmze doru bakarsak biz neleri tavsiye edebiliriz? Yani sizin kafanzda Ya, u, u olmas lazm medyaya dair, yasamaya dair, d siyasete dair, i siyasete dair, ordunun rolne dair, polisin rolne dair. gibi grleriniz nelerdir efendim? LTER TRKMEN Efendim, zaten yani son zamanlarda herhangi bir darbe olay ilerisi iin hemen hemen bertaraf edildi deil mi yani son olaylarla, son ite Asker vesayet denen ey kalkt. Eskiden vard asker vesayet, dorudur. DRS BAL (Ktahya) Hl Mill Savunma Bakanlna bal olmamasn bir eksiklik gryor musunuz? Adm atlmas gerekli mi sizce? LTER TRKMEN Normali Mill Savunma Bakanna balanmasdr, normali balanmas ama Trkiye'nin gemiine bakarsanz, ben gzmle bir Genelkurmay Bakanna hakaret edildiini grdm yani vaktiyle. Yani kolay bir ey deil. BAKAN Efendim, zr dilerim. Kim hareket etti hatrlyor musunuz? LTER TRKMEN te, o zamanki politikaclar grdm. Yani bana da bir kere oldu. Uzatyor muyum laf? DRS BAL (Ktahya) Buyurun, buyurun. LTER TRKMEN imdi, eyde oturuyoruz, Londrada Badat Pakt Konferans vard, nde benim ok sevdiim Fatin Rt Zorlu, Menderes ve birisi oturuyor, arkasnda

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :13

Genelkurmay Bakan oturuyor. Genelkurmay Bakannn ismini hatrlamyorum, ok az sre kalan bir Genelkurmay Bakanyd. Ben de onlarn arkasnda oturuyorum. Ben o zaman ok gen bir baktibim. imdi, byle Fatin Bey ard beni, lker, bak, Genelkurmay Bakan uyuyor. dedi. Uyuyor. dedim. ngiliz Dileri Bakan da uyuyordu yani byle eyler oluyordu o toplantlarda. Uyandr. dedi. Dedim ki ben: Kusura bakmayn, uyandramam. Neden uyandramazsn? dedi. Babam asker, onu grr gibi oluyorum, onun iin uyandramam. dedim. Peki. dedi. ok efendi bir insand Rt Fatin Zorlu. Tabii, stnde durmad ve adam uyumaya devam etti yani. Ama yani bu bir ey yani Genelkurmay Bakan protokolde en gerilere atlm durumda. DRS BAL (Ktahya) u anda normal mi efendim? Bakanlardan nce olmas normal mi? LTER TRKMEN Deil ama yani ben niye yle olduunu izaha alyorum. DRS BAL (Ktahya) Sonra azarlad m rahmetli Fatin Rt Zorlu, Genelkurmay Bakann azarlad m orada? LTER TRKMEN Genelkurmay Bakanna o kadar kt muamele ediyorlard ki Tuna Boyluya falan, hatrlyorum yani bizim iimiz paralanyordu. Yani bizim iimiz paralanyordu dorusunu isterseniz ama prensip tabii Mill Savunma Bakanna bal olmasdr, bunda hibir tereddt yok ve herhlde yava yava bu da olacaktr yani ama bugnk Hkmet ite yava yava gidiyor yani imdi hepsini de aniden yapma imkn yok. DRS BAL (Ktahya) imdi, tabii ki azarlama efendim zaten insan ilikilerde, hangi pozisyonda olursak olalm gayri ahlakidir, ho deildir ama illaki bir azarlama varsa yani burada bir Babakann azarlanmas ki gemi dnemde oldu, Rahmetli Erbakana ynelik oldu, baka rnekleri var ama siz de kabul ediyorsunuz ki normalde olmas gereken Milli Savunma Bakanna bal olmas ift yarg sistemine dair bir teklifiniz, tavsiyeniz var m? Demokrasilerde ift bal yarg olmaz. LTER TRKMEN Vallahi tamVar tabii, her yer de bir asker yarg var. DRS BAL (Ktahya) Ama onlar sadece asker ilerle ilgili LTER TRKMEN Sivil ksma karmamas lazm. Normalde bu ve biz yava yava normale doru gidiyoruz. DRS BAL (Ktahya) Amacmz o efendim, zaten bizim buradaki, yoksa abesle itigal etmi oluruz biz bu almalarla. OYAK gibi yaplanmalar uygun buluyor musunuz efendim siz? LTER TRKMEN OYAK tam bilmiyorum ama askerlerden hizmetleri boyunca alnan paralar karsnda kurulan bir fon esasnda. DRS BAL (Ktahya) Ayrcalklar da var ama yani vergi balamnda ayrcalklar var, ayn artlarda rekabet sz konusu deil. LTER TRKMEN Tabii, yani normal deil ama fonu kendi eylerinden her ay bir kesinti oluyor onlarn. DRS BAL (Ktahya) O ksm doru da rekabet ksmnda sknt var. BAKAN - Darbeye d lkelerin bak nasld? Siz Dileri Bakanl yaptnz, daha nce de bykelilik yaptnz, iki dnemi kyaslar msnz, byle bir kyaslama yapar msnz? Birlemi Milletlerde nasl bakyorlard, uluslararas ilikilerde nasl bakyorlard darbeye? LTER TRKMEN Birlemi Milletlerde demokrasi o kadar az ki zaten yani orada byk bir problem hibir zaman olmad tabii. Bugn hl yle, her yerde demokrasi yok, daha fazla var ama eskiden hele daha da azd. Birlemi Milletlerde o bakmdan bir sorunumuz yoktu. NATO ittifakt ama tabii o lkelerin dileri bakanlar ayn zamanda

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :14

Avrupa Konseyi ve Avrupa Ekonomik Topluluunun da bakanlarydlar. Gayet tabii onlar demokrasi zerinde srarla duruyorlard ama byle bu Hkmete kar AET yardmlarn durdurdu, ondan sonra Avrupa Konseyiyle parlamenter ilikilerimiz kesildi ama onlar tabii Trkiyeye ilgi gstermeye devam ettiler. BAKAN - Amerika ile ilikilerimiz nasld efendim? LTER TRKMEN Amerika ile ilikilerimiz ok iyiydi. Amerikallar dorusunu isterseniz zellikle Haig Dileri Bakan olmutu. Haig tabii, Trkiyeye hayrand, Trk ordusuna hayrand, Gven Paann ok yakn dostuydu. Onun iin, o bakmdan bize herhangi bir sktrma yapmad Amerika. Demokrasiye dnn diye sktrma yapmayan lkelerden biriydi. Sylyorlard onlar da tabii ama Demokrasiye dneceinize inanyoruz. filan diyorlard yani ama brleri gibi bask yoktu. BAKAN - lkemizde 12 Eyll ncesi zellikle i terr olaylarnn zirve yapt 1979 ylnda ASALA terr rgtnn yurt dndaki Trk diplomatlara ynelik saldrlarnn zirve yapt grld, siz de biliyorsunuz. Darbe sonrasnda da devam eden ASALA terr siz Dileri Bakanyken 7 Austos 1982de Esenboadaki menfur saldry da gerekletirmiti. 12 Eyll ncesi ASALA terr ile i terr ve iddet olaylarndaki nemli arttaki paralellii nasl deerlendiriyorsunuz? LTER TRKMEN ASALA terr tabii daha nce balamt, daha nce ka bykelimiz katledildi, ldrld deil mi? Paris Bykelimiz, Roma Bykelimiz lk bata, ok daha eskiye gider. imdi unuttum, San Franciscoda yahut Los Angelesde benim promosyon arkadam Mehmet Baydarla onun yardmcs bir arkada vuruldu, yani daha nce balamt, bizim zamanmzda da devam etti. DRS BAL (Ktahya) Bir iliki var myd? LTER TRKMEN Terrle bir ilikisi olamaz. BAKAN Bamszd diyorsunuz. LTER TRKMEN Bamszd. BAKAN - Efendim, 12 Eyll ncesi Apocular adyla balayan ve 12 Eyll sonrasnda da PKK adyla nemli eylemler gerekletiren rgtn bu dnemde grm olabilecei d destek konusunda bir deerlendirme yapabilir misiniz veya bilginiz var m? 2008 ylnda bir gazetedeki rportajnzda Krtenin semeli ders olarak okutulabileceini ifade ediyorsunuz. LTER TRKMEN retim ama eitim deil. BAKAN - Eitim deil retim. LTER TRKMEN Oldu zaten. BAKAN Oysa, sizin de Bakan olduunuz ara rejim dneminde Krte yasaklanmt. Bu yasaklarn ve 12 Eyll sonras Diyarbakr Cezaevinde meydana gelen ikence ve insan hakk ihlallerinin terr rgtnn blgede taban kazanmasna sebep olmu olacan dnyor musunuz? O gn yasakken bir ey yaptnz m, o gnde mi yle dnyordunuz, yoksa daha sonra geldiiniz nokta dorusu budur mu diyorsunuz? LTER TRKMEN O zaman da PKK vard. BAKAN Apocular diye vard, evet. LTER TRKMEN Apocular vard, Apocular Iraktaydlar, Iraktan o zaman da izin alarak orada operasyon yapyorduk. Hatta bir keresinde ben Saddam Hseyine gittim. Bir hafta m ne mhlet vermiti, onu uzatmak gerekiyordu operasyonun bitmesi iin. Gittim, grtm, hemen verdi ama dedi ki, bana enteresan bir ey syledi: Siz Krtlerle benim gibi mcadele etmiyorsunuz, benim sistemim daha deiik. Biz, byle onlar toptan yok etmek gibi bir eyi yapamyoruz, imkansz nk. Maaralarndan knca helikopterle kabil olduu

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :15

kadar vuruyoruz o kadar, siz operasyonlar yapyorsunuz dedi. Neyse, o zaman da bu Apo vard ama operasyonlar tabii ok daha kstlyd. Trkiyede Krte ne zaman izin altndayd? DRS BAL (Ktahya) Hemen darbeden sonra yasaklanmt Krte. LTER TRKMEN Krte mahkemeye gidebiliyor muydunuz daha nce? DRS BAL (Ktahya) Yo yo, Krte konuma yasa getirildi yani i siyasete dair skntlar balamnda ki bu yasa daha sonra terr rgt kendini merulatrmak, eleman devirmek iin sklkla kulland, daha sonra zal dneminde kaldrld bu yasak. BAKAN - Trkiyenin d politikasnn belirlenmesinde 5 Konsey yesi mi zerinizde etkindi yoksa Dileri Bakanl ve sizler mi etkindiniz? O dnem ierisinde size bir telkinde buluyorlar myd bu Konsey yeleri? LTER TRKMEN Hayr. Dorusunu isterseniz bir problemimiz yoktu yani Konsey daha ok Tabii, dilerine Evren Paa zellikle ilgi gsteriyordu, onun iin sk sk onunla gryorduk, ediyorduk. Bazen de Konsey toplantlarna katlyorduk, Konseye izahat veriyorduk, tabii, Babakanmza da izahat veriyorduk yani yle bir problem kmad dorusunu isterseniz, dileri bakmndan bir problemimiz olmad. Maalarmz kestiler o bir problem oldu. BAKAN - Nasl kestiler? LTER TRKMEN Azalttlar maalar. BAKAN - Maalarnz azalttlar. LTER TRKMEN Onu kurtaramadk bir trl. BAKAN - 18 Haziran 1979 tarihinde Amerika Birleik Devletleri ile Sovyetler Birlii arasnda stratejik silahlarn snrlandrlmas anlamas imzalanarak taraflar arasnda nkleer glerin dengelenmesi, NATOnun ye lkeler iin benimsedii temel politikalar dorultusunda istikrar salamas hususunda nemli bir adm atlyor. Bundan bir sre sonra ise lkemizde 12 Eyll darbesi yaanyor. Sizce 12 Eyll ncesi Trkiyedeki istikrarszlk NATO iin bir an nce ortadan kalkmas gereken bir istikrarszlk myd? LTER TRKMEN NATO bakmndan dorusunu isterseniz pek fazla tesir etmedi yani NATO bir asker ittifak. Orada tabii, NATO parlamenterleri vard, onlar da demokrasi konusunda srar ediyorlard ama yani NATOnun yle ayrca Avrupa Konseyi gibi veyahut Avrupa Ekonomik Topluluu gibi bir basks sz konusu deildi. BAKAN - Bask yapmadlar yani? LTER TRKMEN Hayr, yoktu. BAKAN - Efendim, dediniz ki: 1960 darbesi kt bir darbeydi. Yani bunu sylediinize gre btn darbeler kt. LTER TRKMEN Hepsi kt. BAKAN - 1980de ise durum ktyd, karde kavgas vard, bir noktada mdahaleye bir gereke pay olarak yle bir opsiyon braktnz. LTER TRKMEN Ben karar vermedim, yani o karar alrken ileri srdkleri bunlard. BAKAN - Evet. LTER TRKMEN Vard da, dorusunu isterseniz terr vard, muazzam bir gvensizlik vard. Bakn, o gn haberi aldk, ben pek sevinmedim ilk haber aldmzda nk 27 Maysn hatras daha ziyade kafamda vard ama o zamanki eim ok sevindi. Dedim ki: Sana ne oluyor, sen niye bu kadar seviniyorsun? A, gayet basit, bugn olum okuldan gelirken rahat edeceim. dedi. Bakn, bu, normal bir ev kadnnn tepkisi yani halkta da yle bir byk galeyan grlmedi dorusunu isterseniz.

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :16

BAKAN - 28 ubatta bir darbe giriimi LTER TRKMEN Burada Rza Bey var, Rza Bey o zaman Avrupa Konseyi ile ilikilerimizden sorumlu dairede alyordu. Hep beraber gayret sarf ettik kabil olduu kadar, Avrupa Konseyinden, Avrupadan kopmayalm diye ok gayretler sarf ettik. BAKAN Efendim, 28 ubatta ise bir postmodern darbe giriimi oldu, ardndan bir e muhtra verildi, ardndan imdi bakyoruz; Balyoz, Sarkz, Ay gibi darbe giriimi iddialaryla yarglananlar var Trkiyede. Acaba neden byle bir sri hastalk var bizde bu konuyla ilgili ne sylersiniz? Ayn zamanda bizim askerlerimiz neden acaba siyaseti terbiye etme noktasnda ok muhterisler, ok ihtirasllar ve bizim askerlerimiz neden hep Cumhurbakannn askeriyeden olmasn istediler bu konuda byle bir dnceniz oldu mu , bir grnz var m? LTER TRKMEN Hep olmad. Meclis kimi seerse o olacakt Cumhurbakan. BAKAN - Meclis mi seti diye dnyorsunuz? LTER TRKMEN Meclis semedi ki, seemedi ki. BAKAN - Seemedi. Daha ncekileri de Meclis mi seti dnyorsunuz? LTER TRKMEN Onu hatrlamyorum ama sonuncusunu herhlde Meclis seecekti deil mi? Tabii ki Atatrk, nn devrinden bahsetmiyoruz yani ondan sonra Celal Bayar kim seti? BAKAN - Cemal Grseli? LTER TRKMEN Efendim? Cemal Grsel daha sonra,. Celal Bayar demokrasinin getirdii bir Cumhurbakanyd. BAKAN - Neden bu darbe giriimlerini hep dndler? Mesela bu Sarkz, Ay, 28 ubat postmodern... Bir iktidar var LTER TRKMEN Onlar tabii, mahkeme devam ediyor bilmiyorum yalnz gayet tabii, bu st ste darbeler bir darbe felsefesi brakt orduda yani iler kt gidince kendi aralarnda toplandlar ama sonunda da yapmadlar deil mi, sonunda da yapmadlar, yapamadlar ve yapmadlar, yapmak da istemediler. Nitekim, Amiral zden rnekin szde hatratnda var yani ilk bata toplanyorlar, gryorlar, ondan sonra Kara Kuvvetleri Komutan bir turneye kyor, btn generallerle gryor ve geliyor diyor ki: Hi kimse taraftar deil darbeye. ve onun zerine vazgeiliyor yani ordu da herkes de darbe istiyor diye bir ey yok yani, istemeyenler de var demek. BAKAN - lk bykeliliinizi Atinada yaptnz ve greviniz yaklak drt yl srd. Yunanistan ve Trkiyedeki darbeler arasnda benzerlik ya da farkllklara ilikin bir deerlendirme yapabilir misiniz? LTER TRKMEN Tabii, ok fark vard dorusunu isterseniz. Cunta idaresi Avrupada ok daha fazla tepki dourmutu, ondan sonra Avrupa Konseyinden ayrlmak zorunda kaldlar yani Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinden de ayrlmak mecburiyetinde kaldlar. ok daha fazla tepki douran bir eydi, yle demokrasiye dn diye bir ey de yoktu orada onlarn darbesinden sonra. Ben, orada diktatrler zamannda bykelilik yaptm. Benim gayet iyi ilikilerim vard ve skntya uradm zaman ayordum telefonu hemen yapyorlard dorusunu isterseniz ama Yunanistan iin ok yz karas bir ynetimdi, nitekim tabii devam edemedi ama onlar biz kurtardk aslnda. 74 harekt ile 74 Kbrs Harekt yznden bitti cunta yani demokrasiye Ben onu ok kere syledim: Bizim sayemizde demokrasiye dndnz dedim. Bir keresinde hatta, Birlemi Milletler Asamblesinde bunu sylediim zaman Yunanl birisi vard bykeli deildi de bir bakan myd neydi unuttum imdi. Az salyalarla yukar kt, A, biz demokrasiyi Trkiyeye mi borluyuz? Tuh byle demokrasiye dedi, herkes kahkahalarla glmeye balad. Yani tabii

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :17

ok farkl, ikisi arasndaki ey ok farkl, onlarda yle demokrasiye dn diye herhangi bir dertleri yoktu. BAKAN Efendim, bu darbelere kar Trkiye Byk Millet Meclisinin, drt partinin beraber, ittifakyla bir komisyon kurmu olmasn, Darbeleri ve Muhtralar Aratrma Komisyonunun kurulmu olmasn demokrasi adna nemsiyor musunuz? Darbelere kar bu bir g mdr, bir engel midir? LTER TRKMEN Kukusuz nemsiyorum, onun iin geldim zaten, nemsiyorum. Yani, bundan sonra ben Trkiyede darbe olacana inanmyorum artk. Bence yle bir devreye girdik ki artk, bundan sonra hibir general oturup da Ben darbe yapaym. diyemeyecektir. DRS BAL (Ktahya) Efendim, bu inanmamanzn altndaki temel glendirici faktrler nelerdir? Yani hangi sebeplerden dolay bir daha darbenin olmayacana inanyorsunuz? LTER TRKMEN Artk, bir kere, tabii, ordu tamamen bir sivil idareye tabi oldu Trkiyede deil mi? imdi, son zamanlarda DRS BAL (Ktahya) yle mi? Aslnda sistem anlamnda radikal bir deiiklik olmad yani. LTER TRKMEN Hayr, bence oldu. DRS BAL (Ktahya) Neler oldu? LTER TRKMEN ey deimedi, Genelkurmay Bakan Babakana bal dorudan doruya, o baka ama DRS BAL (Ktahya) 35inci madde de daha kalkmad, daha kaldrmay dnmyoruz. LTER TRKMEN Kaldrn, sizin elinizde o. DRS BAL (Ktahya) Kaldrn da, hayr, ben sizin kanaatiniz iin sylyorum. Yani, o yargy glendirecek kadar neler olduunu merak ediyorum. Tabii o yarg sizin yargnz, biz sayg duyuyoruz. LTER TRKMEN Mahkemeler var, davalar var. Hangi general bundan sonra darbe yapabilecek ki? Sonra da on sekiz sene mahkmiyet DRS BAL (Ktahya) Daha tedbirli yaparlar bundan sonra planlarn belki. Daha tedbirli davranamazlar m? LTER TRKMEN Yok, hayr. DRS BAL (Ktahya) Benim ahsi kanaatim udur: Sistemi deitirmeden kiisel deiiklikler geicidir. LTER TRKMEN Deiiyor ama sistem, deiiyor. DRS BAL (Ktahya) Baka bir kii gelir, rzgr tersinden esmeye balar. LTER TRKMEN Niin baarnz kabul etmiyorsunuz? Bence baardnz. DRS BAL (Ktahya) yle mi? Teekkr ederiz, sa olun. LTER TRKMEN Bu i bitmitir artk. BAKAN Son bir soru soracam efendim size, ok yorduk sizi: 12 Eyll ncesinde Trkiyedeki silahl atmann iddetini artrc ekilde zellikle Bulgaristan zerinden nemli derecede silah kaakl ve ayrca 12 Eyll ncesi ve sonrasnda terr olaylarn ve rgtlerini destekleyici ekilde Trkiye zerinden bir uyuturucu kaakl trafii sz konusuydu. Bunu nasl deerlendiriyorsunuz? D politikada bunlar nleyici etkin politika uygulanabilir miydi? Uygulandn dnyor musunuz?

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : Darbe (12 Eyll) Giri : 12.15 Tarih : 15/10/2012 Grup : Hicran Sayfa :18

LTER TRKMEN Tabii bunun ispat yoktur. Ama sol cereyanlar Moskovann ve Bulgaristann destekledii de kimse iin bir sr deildi. BAKAN O dnem ierisinde Bulgaristandan ok fazla silah kaakl yapldna dair yarglamalar oldu ve o ahslar bunlar kabul etmilerdi 12 Eyll sonras biliyorsunuz. Biz Bulgaristan zerinden Trkiyeye silah getirdik, hem saa hem sola bunlar sattk ve zaman zaman da cretsiz dattk. gibi iddianameler dzenlendi ve yarglandlar. Onlarn bir ksm da ceza aldlar efendim o dnem ierisinde. LTER TRKMEN 12 Eyllden ncesi. BAKAN 12 Eyllden sonra efendim. Darbeden sonra bu ahslar yakalandlar ve yarglandlar. nl mafya babalar, mafya liderleri Bulgaristan zerinden silah kaakl yaptlar. lave edeceiniz bir ey var m Sayn Trkmen? LTER TRKMEN Hayr. unu syleyeyim: ok memnun oldum bir kere buraya gelmekten. ok isteyerek geldim, nk ben de ayn zamanda biraz uzak kaldm, imdi emekliyim, artk bir i yaptm yok. Havay da grmem iin bir frsat telakki ettim bunu. Ama, dediim gibi, tekrar edeyim, darbe hibir zaman iyi bir ey olmamtr. Ama btn mesele, bence, bugnk vardmz devirdir. Artk ben bundan sonra herhangi bir darbe olacana sureti katiye de inanmyorum. BAKAN ok teekkr ederiz davetimize icabet ettiiniz iin. Salkl, uzun bir mr diliyoruz size. LTER TRKMEN Sa olun. O biraz zor ama. Kapanma Saati: 12.19