Kağıt Fabrikalarında Risk Yönetimi 1 İş Sağlığı Ve Güvenliği

KAIT KAKIT FABRKALARI SERS 9 4
ARALIK 2012 KASIM 2009
MNR KARINCAOLU
Kat Fabrikalarnda Risk Ynetimi: Sal ve Gvenlii Mnir Karncaolu, Aralk 2012 Karyaka zmir, peeceng@gmail.com
NDEKLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM SALII VE GVENL BAARILI SALII VE GVENL YNETM RKET POLTKASI OLARAK SALII VE GVENL RSK DEERLENDRMES UYGULAMASI KAIT FABRKALARINDA GRLT LM VE DEERLENDRMES ALIANLARIN SICAA KARI KORUNMASI H2S TEHLKES KAIT FABRKALARINDA MAKNA KORUYUCU TPLER ve SEM MAKNA KONTROLUNDA GVENL TABANLI KONTROL SSTEMLER DKNTLER ALMA ELEK VE KEE DEMLER KAIDIN BALANMASI GVENL/EMN ERM KAPALI ALANLAR, EMN GR MSAADES VEYA GVENL SSTEMLER TEMZLKLER BALYA TELLERNN ELLE KESLMES BALYA TELLERNN MAKNAYLA KESLMES PULPER BESLEMES ve BALYA KONVEYRLER KUYRUK HALATI SARICISI VE KUYRUK GYOTN PULPERLER HAMUR KASASI ELEK/ELEKLER SAFHANIN PRES BLMNE GERLMES PRES BLM KURUTMA BLM TUTKAL PRES BLM KALENDERLER VE SPER KALENDERLER YANK SLNDRLER MAL SARICILAR BEDENEN YAPILAN LER ve HAMALYE LER SALII VE GVENL MEVZUATLARINDAN NOTLAR (TMMOB, 2011) EK 1. statistiki Veriler (SGK verileri, MMO yaynlar) EK 2. Risk Deerlendirme Formu rnekleri EK 3. Gvenli Sistemleri ve rnekler Ek 4. Msaadesi nedir? EK 5. Olay Aratrmas iin kontrol listesi ve raporlama EK 6. Sal ve Gvenlii Kanunu EK 7. Grlt Ynetmelii EK 8. Gvenlii Uzmanlarnn Grev, Yetki, Sorumluluk ve Eitimleri Hakknda Ynetmelik 1 12 13 17 29 35 37 40 44 51 52 53 54 57 62 64 66 67 70 71 72 73 75 76 77 80 82 84 86 88 106 114 116 117 122 125 127 149 156
KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL
KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM SALII VE GVENL

Kat fabrikalar yksek bteli yatrmlardr. Fabrikalar teknik zellikleri bakmndan birbirine benzemeyen, birden ok niteden meydana gelir. Aslnda sistemlerden oluan bir st sistemdir. Kat makinas salonu ile buhar santral, ham madde depolar ile rn depolar, artma nitesi ile hamur hazrlama, enerji datm tesisi ile laboratuar birbirinden ok farkl riskler tar. Buna su kaynaklarnn mevsimsel deiimi, atklarn ynetimi ve evre ile ilgili mevzuatlar, blgesel iklim farkllklarnn getirdii sorunlar, arzalar, yangn ve deprem gibi farkl riskler eklendiinde, fabrikalarn yaamlarn srdrmeleri, retim abalarnn tesine gemekte ve kalc olmak adna gelecein ynetilmesi ve bu gnden kontrol edilmesini gerektirmektedir. RSK YNETMNE GR Risk, bir kurumun stratejik hedeflerine ulamasn engeleyebilecek ve beklenmeyen zararlara yol aabilecek her trl durum ya da olay/olaylardr. O nedenle kurumlarda tehlikeler ve riskler tespit edildikten sonra, teker teker analiz edilmelidir. yi bir risk analizinde, sadece riskin bykl ve seviyesi deil, oluabilecek sonular da ortaya konur. Risklerin ok olduu kurumlarda, yneticilerin temel grevlerinin banda riskleri ynetmek gelir. Risk ynetimi risklerin tespit edilerek, eitli yntemlerle kontrol altna alnmasdr. Oysa ynetmek dendiinde elimizde kad retmek iin faaliyetleri ynetmek gibi daha basite indirgenmi bir fotoraf bulunmaktadr. eitli ynetim konularnn eklenmesiyle kat fabrikalarnn karmak yaps kadar onun ynetimi de karmak bir duruma gelir. Yneticiler amirden tede, riskleri yneten ve gemiyi ayakta tutan kaptanlar olmak durumudadr. Risk ynetimi yneticilerin birincil grevlerindendir. Riskleri ynetmek iin yneticilerin bir planlar olmal bu plan ynetimin master plan iinde yer almaldr. Ayrca i kontrol sistemi kurularak, bir takm kontrol yntemleri gelitirilerek risklerin azaltlmas salanmaldr. denetimler, risk ynetimini gzden geirmede ve onu gelitirmede kullanlr. Risklerin snflandrlmas sreci standart bir sre olmayp, kat fabrikasnn faaliyetlerine zg bir nitelik tamaldr. O nedenle risk ynetimi sreleri, fabrikann faaliyetlerine uygun tasarlanmal ve uygulanmaldr. Her fabrika, risk ynetimi srecini uygulamak iin kendisine zg bir yntem seebilir. Risk ynetimi effaf ve koordinasyon iinde, alanlarn desteiyle yrtlmelidir. Yneticilerin risklere dair rollerini ve sorumluluklarn bilmeleri ve anlamalar ok nemlidir. Risk ynetim sorumluluu nvannda risk uzman yazmay gerektirmeyen ortak sorumluluklardandr. En azndan risklerin tehis edilmesi ve deerlendirilmesinde herkese den bir grev vardr. Riskle kar karya olanlarn alnan nlemlere destek olmas gerekir. 1
Risk ynetimi konusu, borsaya ak irketlerde, alanlar kadar hissedarlarn beklentilerine de cevap vermelidir. Birok yatrmc gl risk ynetimi uygulayan irketlerin hisselerini talep etmektedir. Olacak srpriz riskler, finansal tablolar deitireceinden, irketin piyasa deeri risk ynetimine verdii neme gre deimektedir. Riski ynetme kapasiteleri yetersiz kabul edilen irketler, sermaye artlarn daha yksek maliyetlerle yaparlar. Kurumsal Risk Ynetiminin bir irkete salad balca faydalar aada verilmektedir: Srdrlebilir karllk ve bymenin salanmas, Gelir dalgalanmalarnn minimize edilmesi, Risk kararlarnn daha salkl alnmas, Srprizlere hazrlkl olunmas, Stratejilerin ve alnan risklerin uyumlu olmas, Frsatlarn ve tehditlerin daha iyi tespit edilmesi, Rekabet gcnn arttrlmas, Etkili kaynak kullanm, Yasa ve dzenlemelere uyum, tibar ve gvenin korunmas, Kurumsal ynetim kalitesinin sreklilii, irket deerinin ykselmesidir
Ksaca, bir irkette risk ynetimi bir proje olarak deil, irket kltrnn ve i yapma eklinin bir paras olarak grlmelidir. irket riskleri ynetecek zekaya sahip bir kurum olmaldr. Bu sonucun salanmas ise irket ynetiminin, risk ynetimine bak asyla ilgilidir. irketlerin kurumsal srdrlebilirliinin bir gerei olan bu anlay, ynetim kurullarnn ncelikli rol ve sorumluluklar arasna risk ynetimi ve gzetiminin dahil edilmesini kanlmaz klmaktadr Riskler konusu bu kadar kapsaml olduundan, tm konular bir kitapta verebilmek de g hale gelmektedir. Yangnlarla ilgili ikinci cilt, konunun genilii nedeniyle tek bana ele alnarak sunulmutur. Kitabn hazrlanmasnda, kanun ve tzkler, yerel tecrbeler ve literatr baz alnmaktadr. Trkiyede kada ve kat fabrikalarnn ynetilmesine ynelik almalarn azl, istatistiki bilgilere olan ihtiya, kitaplarn yazlmnda baz yabanc kaynaklarn ve rneklerin kullanlmasn gerektirmektedir. KAZALARI Kat fabrikalarndaki riskler arasnda i kazalar, maddi ynden yangnlardan sonra ikinci sradadr. lml i kazalar ise konuyu yangnlarn nne geirmektedir. Gazete haberlerine yansyan kazalar yannda, sadece fabrikalarn kendilerinin bildii kk i kazalar, doru bir veri taban olumasn engeller. Pek ok meslek hastal ise yllar sonra ortaya kmaktadr. EK 1 de Trkiyedeki i kazalar ve hastalklarla ilgili istatistiki veriler bulunmaktadr. Hatrlananlar Tecrbeli alanlar anlarna geri dndnde, elllerinde yark ve izikler, muhtelif blgelerinde buhar yanklar, avularnda sevk ipi kaynakl izler, darbe alm kafalar, kopmu parmaklar hatrlayacaktr. 2
Baz montaj evresi anlarda yukardan derek yaralalan veya len kiilerin olduu hatrlanacaktr. Daha bakalarnda kat dkntlerini makina arasndan alrken skanlar ve yaralanalar, pres valsleri arasna kaptrlan eller, i makinas altnda ezilerek len insanlar, kaynak yaparken meydana gelen patlamada yaralananlar hatrlanacaktr. Btelerde, organik bozulmalar sonucu ortaya kan hidrojen ve Hidrojen Slfr (H2S) gazndan zehirlenerek ard ardna len insanlar ise hi unutulmazlar. Hidrojen ve Hidojen Slfr patlayc zellikleri olan gazlardr.
Gazetelerden;
Fabrikada facia: 3 l
zmirin...A... ilesinde bulunan bir kat fabrikasnda metan gazndan zehirlenen 3 ii hayatn kaybetti. (Yazarn Notu: Muhtemelen hidrojen slfr zehirlenmesi)
Gncelleme:19 Eyll 2009 14:19
...A.... lesi'nde ...B.... Kat Fabrikas'nda 'Hamur kazan'n temizleyen 3 ii metan gaz zehirlenmesi sonucu ld. Olay, bugn saat 06.00 sralarnda meydana geldi. Kazan temizlemeye inen 26 yandaki ...AA... bir daha kamad. Arkadann kmadn gren 29 yandaki ...BB... de kazana girdi.. ..BB...'nn de kmadn gren 27 yandaki ...CC... de kazana indi. ...CC... de kmaynca son olarak 31 yandaki ...DD... kazana girdi. Dier iilerin mdahalesiyle solunum gl eken...DD... hastaneye kaldrld. Ancak ilk 3 iinin de ld anlald. Cumhuriyet Savcl olayla ilgili soruturma balatt.
Fabrikada metan facias: 4 l

Adana'da, bir kt fabrikasnn atklarnn hamur haline getirildii siloya maske takmadan temizlemeye giren 6 ii, metan gazndan zehirlendi. ilerden 4' hayatn kaybetti.
Scak havbe iinde, scak arpmasndan baylp dme ve yaralanmalar, balya sahasnda forklift tarafndan ezilmeler, tavan vincinin kaldrd ykn altnda kalmalar, kat fabrikalarnda grlen kaza rnekleridir. Bunlara emeklilikte ar faturayla ortaya kan mesleki hastalklar eklemek gerekir. Bu olaylarda, insanlar ve aileleri ok ac ekmiken, kazalar olmaya ve insanlar lmeye devam etmektedir. Sanki kadn doal ham maddelerinden bazlar kandr, candr, gz yadr. Tm dnyada kaza rnekleri oktur. te bunlara rnekler;
A man was crushed and killed at the Greif paper mill in Amherst County on Wednesday, a company official said Thursday.( May 24, 2012) A worker who lost his arm in an accident at a paper mill is suing for more than 400,000 (6 July 2011) A 34-year old Enfield resident was killed in a paper mill accident when he was pulled through a paper roller machine at a Claremont paper company yesterday.( July 27, 2010) A man has died after suffering horrific injuries when he became trapped in an accident at work at a paper mill in Devon.
Kazalar ve lmler sorumlulara ve dier alanlara znt ve skntlara mal olmaktadr. Mahkemeler yllarca srmekte ve mahkeme sonucu para cezalar verilirken, baz durumlarda, kiiler tutuklanmaktadr. Bu cezalar, gidenin yerine konulamamas, yksek sigorta bedelleri, uzun sren retim kayplar ve irketin borsadaki itibar kayb yannda kk kalabilmektedir. Riskleri ynetmek konusunun tam merkezinde Sal ve Gvenlii ve onun gelitirilmesi yer alr. ne kan konular arasnda grltnn azaltlmas, tozun yaratt akcier ve gz hastalklar, hurda katla almada hijyen ve scak arpmas bulunmaktadr. Riskleri azaltabilmek iin konulmu hedefler ve alnacak nlemler iyi incelendiinde ekonomik zmler bulunabilmektedir. kazalarnn fabrikadan fabrikaya deitii ve baz fabrikalarn dierlerinden daha baarl olduklar basit gzlemlerle bile anlalmaktadr. Bazlarnn uzun yllar dk kaza oranlaryla yksek baars karsnda, baz fabrikalarn yllarca dk performans gstermesinin nedenleri olmaldr. u grler eitli kaynaklardan alnmtr: Fabrika mdr doru eyler sylemesine ramen, kimse onun szlerine kulak asmyor, nk gn tamamlandnda baklan nokta, o gn ka ton kat retildii. (retim efi) Her alan, kendisine has yntemler gelitirmi onlarla i yapyor, kurallar dinleyen yok ( gvenlii sorumlusu) Baz fabrikalar ok alarak bir sr belge dzenlemiler, bunlarn ou kat parasndan ibaret. Hepsi ok deersiz ve dk standartl prosedrlerden oluuyor. Kanun ve ynetmeliklere uygunluk yok. ( mfettii) Geen senelerde iler durgun olduundan tecrbeli, yetenekli ve donanml olan mhendis arkadalarn ou iten ayrld. Yerlerini daha tecrbesiz, teknik bilgisi az olan, gen arkadalar ald. Eskiler riskleri kolayca grebiliyordu. Genler deneyimsiz, tehlikelerden ve insan faktrnden habersizler. (retim mdr) 4
Her zaman ileri doru yapamayabiliriz. Yanl yaptmz zaman, onu ilk defa yanl yaptmza emin olmalyz. nsanlar en nemli varlklarmz. gvenlii konular, toplantlarmzn her zaman birinci maddesidir. (Son yllarda kazalar nemli lde azaltm bir fabrikann CEOsu) kazalarnn yaanmad bir kurulu olma temel hedefimiz dorultusunda faaliyetlerimizle ilgili sistematik iyiletirmeleri srdrerek, Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi belgesine sahip olduk. Nisan2011 tarihinde aldmz bu belge ile tm alanlarmzla birlikte Sal ve Gvenlii konusundaki tm yasal gereklilikleri yerine getirmeyi, risk ve tehlikeleri deerlendirmeyi, Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemini uygulayarak kayplar en aza indirecek sreleri gelitirmeyi, sre performansn periyodik olarak iyiletirmeyi taahht ediyoruz. ( kazalar konusunda baarl bir irketin ynetim taahhd) Riski bir faaliyetin veya eylemin gerekletirilmesi srasnda meydana gelebilecek kayp veya muhtemel kayp olarak yaplan tanmn daraltarak, kat fabrikalarndaki retim faaliyetleri srasnda oluabilecek, iyerine ve i ortamna gelebilecek zararlar veya muhtemel zararlar ekline dntrmek gerekir. Bunun kapsam Sal ve Gvenlii konularna girmektedir. SALII VE GVENL Sal ve Gvenlii Kanunu 30/06/2012 tarih ve 28339 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr. (EK 5) Bu kanunda ii ve iverenlerin ykmllkleri ayr ayr belirtilmitir. Bu ykmllkler olduka basit, genel ve anlalr yaptrmlardan olumaktadr. Genel yaptrmlar iyerinin ihtiyalar ve istekleri dorultusunda gelitirilmeye aktr. Detaylandrma tamamen iyerlerinin ve alanlarnn niyetleri ve bak asyla snrldr. te yandan bir kaza olmas durumunda, ne kadar ok detayn olabilecei ve bunlarn nasl olup da daha nce akla gelmedii veya neden imdiye kadar buna benzer pek ok olayla karlalmad, yaanlarak renilecek bir tecrbedir. Kat fabrikalar i kazas srecini yakndan bilmektedir. Bilirkiiler, sigorta eksperleri, avukatlar, savclar ve hakimler, hatta alanlar eitli bak alarndan, nelerin hatal yaplm olduunu veya yaplmadn yarglayp listeleyeceklerdir. Kanun, iverenleri ve i yerlerini daha disiplinli olmaya zorlarken, risk ynetimi felsefesine doru da ynlendirmektedir (Madde 5). verenler iin yapsna gre risk deerlendirmesi yapmaya zorlanmaktadr. Risk deerlendirmesi i yerindeki risklerin byklklerini tespit ederek, mevcut korunma yntemlerinin yeterli olup olmadklarna ve byklk asndan risklerin kabul edilebilir olup olmadklarna karar verilmesidir. Kanun riskin en aza indirilmesi terimini kullanmaktadr. Kabul edilebilir risk ne demektir? Risk bykse ve nlenmesi mmkn deilse riskin analizini/deerlendirilmesini kanun istemektedir. Bu sayede riskin bykl en aza indirilir ya da kabul edilebilir dzeye indirilir. Kabul edilebilir dzey, yasal zorunluluklara uyan ve iyerinin de kabul edebilecei dzeydir. yerinin kk bile olsa riski kabul edilebilir bulmamas kendi kalite anlayna baldr. 5
Kanunun 3/ maddesi Risk deerlendirmesini yle tanmlamaktadr: Risk deerlendirmesi: yerinde var olan ya da dardan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dnmesine yol aan faktrler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlatrlmas amacyla yaplmas gerekli almalar ifade eder. Ynetmeliin 5. maddesinde ise: verenin ykmllklerinin yerine getirilmesinde aadaki ilkeler gz nnde bulundurulur: a) Risklerden kanmak. b) Kanlmas mmkn olmayan riskleri analiz etmek. c) Risklerle kaynanda mcadele etmek. ) in kiilere uygun hale getirilmesi iin iyerlerinin tasarm ile i ekipman, alma ekli ve retim metotlarnn seiminde zen gstermek, zellikle tekdze alma ve retim temposunun salk ve gvenlie olumsuz etkilerini nlemek, nlenemiyor ise en aza indirmek. d) Teknik gelimelere uyum salamak. e) Tehlikeli olan, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla deitirmek. f) Teknoloji, i organizasyonu, alma artlar, sosyal ilikiler ve alma ortam ile ilgili faktrlerin etkilerini kapsayan tutarl ve genel bir nleme politikas gelitirmek. g) Toplu korunma tedbirlerine, kiisel korunma tedbirlerine gre ncelik vermek. ) alanlara uygun talimatlar vermek. Risk deerlendirmelerinde Sal ve Gvenlii Kanunu dnda baka kanun ve ynetmeliklere de gerek duyulur. rneklemek gerekirse grltl ortam olan kat fabrikalarnda Grlt Ynetmelii konusu da bilinmek durumundadr. Kitabn son blmlerinde bu konu ele alnmaktadr. Kat fabrikalarn ilgilendiren nemli kanun ve ynetmelikler aada verilmektedir: KANUNLAR 4857 Sayl Kanunu 5510 Sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu
YNETMELKLER Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii Alt verenlik Ynetmelii Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin nlenmesi Hakknda Ynetmelik Byk Endstriyel Kazalarn Kontrolu Hakknda Ynetmelik Ekranl Aralarla almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik 6
Elle Tama leri Ynetmelii Geici veya Belirli Sreli lerde Sal ve Gvenlii Hakknda Ynetmelik Grlt Ynetmelii Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii Haftalk Gnlerine Blnemeyen alma Sreleri Ynetmelii Hazrlama, Tamamlama ve Temizleme leri Ynetmelii Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Gvenlii Uzmanlarnn Grev, Yetki ve Sorumluluklar le Eitimleri Hakknda Ynetmelik Sal Gvenlii Hizmetleri Ynetmelii yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik yeri Hekimlerinin Grev, Yetki ve Sorumluluklar le Eitimleri Hakknda Ynetmelik Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Kiisel Koruyucu Donanm Ynetmelii Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas Hakknda Ynetmelik Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik Titreim Ynetmelii
Yukarda grld gibi pek ok kanun ve ynetmelik i yerinde risk deerlendirmesini ilgilendirmektedir. Bir taraftan teknik nlemlerin alnmas beklenirken, dier taraftan kanunlara ve ynetmeliklere uygunluun ne olduunun aratrlmas gerekmektedir. Dardan salanacak uzmanlarn/danmanlarn, bilgi ve tecrbeleriyle risk deerlendirme almalarna katlmalar bu adan yararl olacaktr. Fabrika personeli ise yaptklar iteki tehlikeleri ortaya koymal ve riskleri deerlendirme almalarna tecrbeleriyle katlmaldr. Danmann en zayf olduu konu bu alandr. Risk deerlendirme almalar Kanun ve ynetmeliklere uygun olmaldr. Risk altndaki insanlara ynelik olmaldr. Sistemdeki veya kanunlardaki deiikliklere gre revize edilmelidir. almalar kayt altna alnmaldr.
Sal ve Gvenlii ile ilgili tanmlar Risk ynetiminin genel tanmlarn, kat fabrikalarnda Sal ve Gvenlii konularnda daha spesifik hale getirmek gerekmektedir. Tehlike: Fabrikada alan insanlarn yaralanmasna, salklarnn bozulmasna neden olan veya olabilecek potansiyeli olan durumlardr. Kat fabrikalarnda ok geni apta birbirinden farkl tehlikeler vardr. Bunlara bir rnek pulper bann paralama ve ldrme tehlikesidir. Bu tehlike kesin ldrcdr. Dier taraftan kaygan zemin pulper bana gre daha masum grnse de, daha sk i kazasna ve genel toplamda daha ar sonulara neden olabilir.
Kat fabrikalarnda rastlanabilecek baz tehlikler aada verilmektedir: Presler, kalenderler gibi kat makinasnn korumasz dnen tm paralarna kaplma Yksekten dme Basnl sistemlerden zarar grme Tampon veya bobinle alma, erit verme gibi, elle yaplan iler srasnda sakatlanma Grlt ve iitme kayb Forklift gibi i makinalarna ezilme Tavan vinleri gibi kaldrma makinalarnn alma alannda kalma Orta gerilim ve elektrie arplma, (seyyar kablolar, ak pano kapaklar) Ya zemin, ak veya krk kanal kapa, ortada gezen kablo ve hortumlar, yetersiz aydnlatma, zemin bozukluu nedeniyle dme tehlikesi Tozlu havay soluma, akier hastalklar Yangnlar ve patlamalar Bte iinde zehirlenmeler Sevk ipine kaplma Mikrobik yaralar, gzde ve ciltte eitli enfeksiyonlar Buhar yanklar Ar scak ortamda kalma, (Scak arpmas, bitkinlik ve piikler (Baknz; ALIANLARIN SICAA KARI KORUNMASI) Keskin keler nedeniyle baa darbe alma Elektrikli el aletlerinin yanl kullanm Gze apak/para kamas
Risk: Tehlike nedeniyle oluan veya olma ihtimali olan byk veya kk tm zararlardr. Risk, tehlikenin bulunduu ortamda yaplan faaliyetler srasnda ortaya kar. Riskin bykl ona maruz kalan insanlarn says ve sonularyla orantldr. Bir i makinas insanlara zarar verebileceinden dolay tehlikelidir. Risk, i makinasnn alma alannda bulunan insanlarn saysyla byr. lmcl bir i kazas olduunda, tehlikenin boyutu ok bymtr. te yandan i makinasnn alma alanna insanlarn girmesi yasaklanrsa ve sadece yetkisi olanlar alma alanna girebilirse risk snrlandrlm olur. Eer evre koruma itlerinde alm bir aralktan insanlar ieriye girebiliyorsa risk tekrar ykselir. Makina salonunda alan bir forklift oradaki riski ykseltir. Makina salonunda blmelendirme yapmak mmkn deildir. Burada forkliftin alma alan zerinden zm retilmelidir. Risk deerlendirmesi: Yaplan faaliyetlerin yaplmas srasnda insanlara nelerin zarar verebilecei ve ynetimin gerekli nlemi alp almad, daha baka alnacak nlemlerin aratrlmas konular risk deerlendirmesine girmektedir. kazasz yllarn geirmi fabrikalarda alnacak nlemler ok olmasa da, risk deerlendirmesi konuyu yeniden gzden geirmek iin bir frsattr. Daha fazlasnn yaplmasna karar verilmise aklc ek nlemler almak mmkndr. Alnacak nlemlerin pratik olmas, zm salamas ve kontrol edilebilir olmas nemlidir. Riski sfrlamak adna operatrlere uzay elbisesi giydirmek ok anlaml olmaz. 8
RSKLER KONTROL ETMEK Mmknse riski tamamen ortadan kaldrnz. rnek, gereksiz miktarda ham madde veya rn depolamaynz. Byk risklerin yerine daha kk olan riskleri seiniz. rnek, srekli alan sevk ipi sistemini terkediniz. Tehlikeye eriimin nne engel koyunuz. rnek, tahrik tarafna geii engelleyiniz. Tehlikeye daha az maruz kalmak iin ii organize ediniz. rnek, bakm iin i plan yapnz. Kalan riski kontrol altna alnz. rnek alanlara kiisel koruyucular veriniz, onlar eitiniz.
Yeterli bir risk deerlendirmesi, i srasnda oluabilecek riskleri iyi belirlemelidir. Bunun anlam i srasndaki faaliyetlerden kaynaklanan risklere odaklanlmasdr. Kk riskler genellikle nemsenmez, fakat yaplan faaliyetin yaplma ekli deitiinde kk olan risk tekrar byr. Yeterli ve ie uygun bir risk deerlendirmesi nasl olmaldr? ten kaynaklanan riskler belirlenir. veren/Ynetim gerekli dzenlemeleri ve nlemleri alr veya bunlarn nn aar. in doas gerei iin yaplma ekli deimedike alnan nlemler geerliliini korur.
Yeterli bir risk deerlendirmesinde, i yerinde alnan nlemler kadar, riski kontrol etmeye ynelik destekleyici unsurlar da nemlidir. Kaynak yaplacaksa, kiisel i gvenlii malzemeleri vermek (fiziksel nlemler almak) yeterli olmaz, Gvenli Sistemi uyulmasna geilmesi de nemlidir. Bu konu detayl olarak ele alnacaktr. Risk kontrol mekanizmalarnn, gelitirilip, zamanla deien ihtiyaca gre revize edilmeleri gerekir. Yaplan hatalardan biri, i yerinin alm olduu fiziksel gvenlik nlemlerini yeterli bulmasdr. rnek olarak bir forklifte uyarc kl ve sesli sinyal sistemi kurulmu olsun. Yaplanlar ie yarasa da yeterli deildir. Lambann veya alarmn alr halde tutulmas, bakm ve kontrollarnn yaplp yaplmad da nemlidir. O nedenle i yerlerinde alnan gvenlik nlemleri kadar, onlar kontrol eden mekanizmalara da ihtiya bulunmaktadr. Kontrol mekanizmas alnan her nlem iin en az bir tane olmaldr. Forkliftin bakm kaytlar kadar, bu kaytlar kontrol eden bir sistem de kurulmu olmaldr. nlem nlemin alyor olmas altnn denetlenmesi
Fabrikalarn alabilecei fiziksel nlemlerden rnekler Kaplin ve kasnak muhafazalar taklmas Basnl sistemlere emniyet valfleri taklmas Tehlikeli sistemlerin kilit altna alnmas Elektrikli el aletlerinde dk gerilimle alanlarn tercih edilmesi Kulaklk, eldiven, toz maskesi, koruyucu gzlkler gibi kiisel koruyucular verilmesi 9
kaz levhalar konulmas Yangnlar iin sndrme sistemleri kurulmas Yksekte almalar iin korkuluklu alma platformlar, emniyet kemerleri salanmas Sesli ve kl ikaz sistemleri kurulmas Ambulans amal ara bulundurulmas sal ve gvenlii iin ilk yardm malzemesi, salk alan bulundurmas
Riski kontrol iin kullanlabilecek mekanizma rnekleri Fiziksel nlemler kiinin ilk elden kendini korumasna yneliktir. Yukarda saylan fiziksel nlemlerin yannda, yazya ve eyleme ynelik kontrol mekanizmalarna gerek bulunmaktadr. Aada bu konudaki rnekler bulunmaktadr: msaadesi sistemleri Koruyucu bakm dzenlemeleri Taeronlarla yaplacak szlemelerin ilgili maddeleri Acil tahliye prosedrleri Eitim prosedrleri yeri denetim prosedrleri Gvenli Sistemleri Proje ynetimi esaslar
yerinin ald nlemlerin yetersiz olduunun ortaya kmas, ya dzenlemelerde hata yaplm olduunu, ya da etkili kontrol mekanizmalarnn gelitirilememi olduunu gsterir. Her ikisi de risk deerlendirmesi srasnda ncelikle masaya yatrlacak konulardr. Bir fabrikada pres ksmndaki kaplin muhafazalarndan birinin yerinde olmad grld. Aratrldnda muhafazann hasarland iin bir keye atlm olduu tespit edildi. Risk deerlendirmesinde muhafazann tamir edilerek yerine taklmas kararlatrld. Fabrikann i gvenlii uzman alnan bu karar, yetersiz buldu. Muhafazann neden karld, neden karldnn farkedilmedii, preslerde koruyucu bakmn yaplp yaplmad gibi sorular, sorumlular tarafndan sorgulanmalyd. Baarl ynetim rneklerinde, ynetimin yapaca dzenlemeler, kontrol mekanizmalar ve alnan dier nleyici nlemler birbirini desteklemektedir. Ynetimin yapaca dzenlemelere daha sonra tekrar dnlecektir. Baz tehlikeler, bykl ve kontrol mekanizmasnn karmakl nedeniyle dierlerine gre daha ok incelenmelidir. rneklemek iin bunlardan biri bobin makinasdr. Bobin makinasndaki tm ilemler dikkatle incelenmelidir. Yardmc olmak asndan eklerde (Ek ?) de bu konuda geni kapsaml bir analiz sunulmutur. Bu analizden grlecei gibi sadece korkuluk ve muhafaza gibi fiziksel nlemleri almak yetersiz kalacaktr. Bylesine geni bir analiz yaplmam olsayd, sadece kiisel tecrbelere dayanarak risk deerlendirmesi yaplacakt. Bu deerlendirme de eksik kalacakt. Dnyada pek ok kat fabrikasnda iyi 10
uygulamalar dierlerinde rehber olarak kullanlmaktadr. O nedenle kat fabrikalarnn dier fabrikalarla, hatta demir elik gibi tehlikelerin youn olduu sektrlerle bilgi alveriinde bulunmas yararl olacaktr. yi bir risk deerlendirmesi yaplan ie uygun olarak yapldndan uzun yllar devrede kalr. Risk deerlendirmesinin iyi olup olmadnnn gstergesi, ynetime alnacak nlemleri nermesi ve tehlike ve riskleri derecelendirmesidir.
11
BAARILI SALII VE GVENL YNETM

Sal ve Gvenlii risklerine kar ynetim sistemi gelitirmi olan kat fabrikalar, riskleri en iyi kontrol eden kurululardr. Risk ynetiminde etkin dzenlemeler yapabilmek iin, risk ynetiminin kurumun dier ynetim sistemleriyle btnlemi olmas gerekir. Bu blmde risk deerlendirme tekniklerine ynetim aralarndan biri olarak yaklalacak ve risk deerlendirmesinin Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemine nasl uyarlanacandan bahsedilecektir. Kat fabrikalarnn yeri ve kapasitesi deise de tehlikelerin eitleri ve risklerin boyutlar fazlaca deimemektedir. gvenlii konusunda iyi durumda olan fabrikalarda da ayni tehlike ve riskler bulunmaktadr. Onlar dierlerinden ayran zellik, riskleri iyi analiz etmi olmalar ve iyi kontrol mekanizmalar gelitirmi olmalardr. yi bir ynetim, kendisine arac olarak grd risk deerlendirmesinde: Tehlike ve riskleri hiyerarik bir sralamayla belirler, fabrika standartlarn/prosedrlerini hazrlar ve gelitirir, prosedrlerin gelitirme skl ve yeterlilik seviyesi hakknda yarglayc olur ve kendi yaptklarnn sonularn izlemeye alr. Kritik kontrol aralarn ve kontrol mekanizmalarn belirler, olas kt sonular aa karr, yaplan dzenlemelerin tatminkar olup olmadklarna emin olur. Risk deerlendirmesini srekli gelitirerek, alan risk ve tehlikelere kar bilinlendirir.
Yneticiler, efler ve operatrler risk deerlendirmesini ve risk ynetimini fabrikada yaplan dier faaliyetlerin bir paras olarak grmek durumundadr. Operatrler yaptklar iteki tehlikeleri/riskleri ok iyi anlamal ve alnan nlemlerin sayesinde ii gvenle yapabileceklerini bilmelidir. Benzer ekilde, ynetici ve denetiler kontrol etmek durumunda olduklar iin tehlikelerini anlamal ve doru nlemleri aldklarndan emin olmaldr. Kendilerine bazen alnan nlemlerin yeterli olup olmadn sormalar gerekir. Yeni tehlikeler algladklarnda bunu risk deerlendirmesini gelitirmede kullanabilmelidirler. Bir fabrikada operatr pulper blgesinde atdan 5 metre aa derek yaraland. Pulper ats rotoru skmek iin almt. Operatre daha nce eitim verilmemiti. Belirli aralklarkla yaplan bu ile ilgili talimatlar yoktu. Fabrikada risk deerlendirmesi yaplyordu. Operatrn efi ile grldnde riskle ilgili gvenlik nlemlerinin kendi konusu olmadn, risk deerlendirme ekibinin bundan sorumlu olduunu syledi. Bu ynetici sorumluluklarnn farkndamyd?
12
RKET POLTKASI OLARAK SALII VE GVENL

sal ve gvenlii standartlarna taahhtte bulunmak, organizasyonun en st ynetimi tarafndan yaplmaldr. irket st ynetimi, kat fabrikalarndaki faaliyet konularna uygun olarak alanlar ve dier ilgili taraflar kaza ve risklere kar korumay planlamal, bu konudaki gelimeleri izleyerek srekli iyilemeyi destekleyen bir politika oluturmal, gerekli kontrollar ve dzeltici tedbirleri almaldr. Politikasn tm alanlarna duyurmaldr. Bu politikann alanlar tarafndan benimsenmesi ve faaliyetlerin bu politika dorultusunda gerekletirilmesi iin politikann oluturulmasnda btn alanlarn dnceleri alnmaldr. Politikann taahht edilmesinden sonra planlama, ugulama, kontrol etme, lme ve deerlendirme, gzden geirme gibi dzenlemelere gerek duyulacaktr. Bu dzenlemeler dokmanlar haline getirilerek, gerektiinde revize edilecektir. sal ve gvenlii politikas ile ilgili dzenlemelerde, zellikle blm yneticilerinin risklerdeki sorumluluklar, yetkileri ve iletiim snrlar belirlenmelidir. Sonuta Sal ve Gvenlii konular fabrikann blmlerinde eyleme dnmek durumundadr. Ynetimin ve blm yneticilerinin verilen taahhde uymak amacyla organize olmalar gerekmektedir. Ynetim Taahhdn nasl salar? Ynetim tahhdn yerine getirebilmek amacyla aadaki nlemleri alr: Blm yneticilerini Sal ve Gvenlii ynetimine dahil eder. Blm yneticilerinin sorumluluklarn yerine getirebilmeleri iin onlarn eitimini salar. zellikle tehlike ile risk arasndaki farkn ok iyi anlalmas gerekir. Durumu izlemek iin Sal ve Gvenlii ile ilgili performans kriterlerini belirler. tanmlarna Sal ve Gvenlii sorumluluklarn dahil eder. Blm yneticilerini performans konusunda bilgi ve hesap verebilir noktaya getirir. Yneticilerin Sal ve Gvenlii performanslarn izler.
Tm alanlarn taahhd nasl salanr? Ynetim alanlarn Sal ve Gvenlii ynetimine taahhtlerini salamak iin; Sal ve Gvenlii konusunda onlarn grlerini alr. Onlar: o prosedrlerleri hazrlama, o riskleri deerlendirme o problemleri zme o planlama o performans gzden geirme almalarna dahil eder. Tehlikeler, riskler ve nleyici tedbirler hakknda gereken bilgileri edinmelerini salar. Onlarla Sal ve Gvenlii konularn dzenli olarak tartr. Onlara eitim vererek ve onlar tevik ederek, Sal ve Gvenlii konularnda bilinlerini arttrr. Onlarn, iin daha iyi nasl yaplaca konusunda neri getirmelerinin nn aar. 13
Onlarn kendi katklaryla oluan nlemlere ve kararlara sahip kmalarn salar. rnein kiisel koruyucular kullanmann yararl olaca gibi.
Kat fabrikalarnda, Sal ve Gvenlii ile grevlendirilen uzmanlar, bu konularda profesyonel danmana ihtiya duyar. Bu durumda profesyonel danmanlarla koordinasyon iinde almalar daha iyi sonu verecektir. Sal ve Gvenlii kltrnn kt olduu fabrikalarda, bir olay halinde asl sorumlu olarak ynetim yerine i yerindeki i gvenlii uzman hedef gsterilir. Aslnda uzmana ileri dzeltmesi iin ynetim tarafndan tam yetki verilmemitir. Bu nedenle i yerindeki uzmann, olaylarn sorumlusu olmamas, onun yerine koordinasyon iini stlenmesi daha iyi sonular verecektir. Uzmann ve uzmanla birlikte danmann varl, ynetim bata olmak zere, blm yneticilerini sorumluluktan kurtarmaz. Sal ve Gvenlii Kanununun 6. maddesi gereince iveren, iyerindeki salk ve gvenlik risklerini nlemek ve koruyucu hizmetleri yrtmek zere; a) alanlar arasndan i gvenlii uzman, iyeri hekimi ve dier salk personeli grevlendirir. alanlar arasnda belirlenen niteliklere sahip personel bulunmamas hlinde, bu hizmetin tamamn veya bir ksmn ortak salk ve gvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olmas hlinde, tehlike snf ve alan says dikkate alnarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi stlenebilir. b) Grevlendirdikleri kii veya hizmet ald kurum ve kurulularn grevlerini yerine getirmeleri amacyla ara, gere, mekn ve zaman gibi gerekli btn ihtiyalarn karlar. c) yerinde salk ve gvenlik hizmetlerini yrtenler arasnda i birlii ve koordinasyonu salar. ) Grevlendirdikleri kii veya hizmet ald kurum ve kurulular tarafndan i sal ve gvenlii ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazl olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. d) alanlarn salk ve gvenliini etkiledii bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakknda; grevlendirdikleri kii veya hizmet ald kurum ve kurulular, baka iyerlerinden almak zere kendi iyerine gelen alanlar ve bunlarn iverenlerini bilgilendirir.
Baz fabrikalar balangta risk deerlendirmesi yapmak amacyla birden fazla ekip kurarlar. Bu ok sayda deerlendirme yaplabilmesine yardmc olur. Ekiplerin farkl yetenek ve zelliklerde kilerden olumasnn eitli avantajlar vardr. Aada, deerlendirme ekiplerinin baarl olmalar iin yaplmas gereken baz artlar belirtilmektedir: Fabrikalara gre deimekle birlikte en baarl ekipler, ynetici ve operatrlerin karmndan oluur. Ekibin yapaca deerlendirme iin kiilerin beceri alanlarnn farkl olmas dikkate alnmaldr. Baz fabrikalar blgelere veya konulara gre birden fazla ekip kurarlar. rnein, bir fabrika her blgeye bir ekip kurmu ve merkez ekibe i makinalaryla ilgili 14
konular vermitir. Dier baka fabrikalarda blm/departman ekipleri kurularak kendileriyle ilgili tehlikeler deerlendirilmitir. Ekip yeleri tehlike ve risklerin yapsn anlayabilmeli ve kontrol iin uzmanlk dzeyinde kararlar alabilmelidir. Bunun iin kendilerine Sal ve Gvenlii kapsamnda tehlikeleri tanyabilmek, tehlike, risk ve risk deerlendirmesi kavramlar iin eitim verilmi olmaldr. Bir ynetici, ynetimin deerlendirme sreci faaliyetlerini izleyebilmesi iin ekibe bakanlk etmelidir.
Ekip yaklam, blm yneticilerinin kendi i gvenlii sorumluluunu ekibe devretmesi anlamna gelmemelidir. Tipik olarak deerlendirme ekibinde aadaki kiiler yer alr: Blm mdr Blm efi Bakm mdr ve/veya bakm efi (Mekanik+elektrik) Bir veya iki operatr gvenlii uzman Bir fabrika risk deerlendirmesine ok zaman ayrmasna ramen ilerleme kaydedemedi. Ekipte ara kademe yneticilerden kimse yoktu. Ekip yeleri, gelime salayacak kararlar alma yetkisine sahip deildi. Ayrca ynetmeliklerden haberleri yoktu. Ekibin yapabildii dokman retmekten teye gemedi. Bu fabrikada i sal ve gvenlii ynetim sistemi kurulmamt. Planlama ve prosedrleri hazrlama sal ve gvenlii planlamas: Hedefleri belirler, Tehlikeleri belirler, Riskleri belirler ve deerlendirir, Performans standartlarn yrrle kor, Pozitif bir kltr geliimi yaratr.
Baz fabrikalar i planlarnn iine, Sal ve Gvenlii planlamasn dahil eder. Baz fabrikalarn ise bamsz Sal ve Gvenlii politikalar vardr. Oysa Sal ve Gvenlii konularnda kaynaklara gerek duyulur. O nedenle risk deerlendirmesi, ncelikleri ve uzun vadeli konular belirlenerek ynetimin kendi i planna dahil edilmelidir. Riskler analiz edilip deerlendirildikten sonra kontrol nlemleriyle ilgili kararlar alnabilir. Performans lm Performans lm o an Sal ve Gvenlii konusunda nerede olduunuzu, aslnda nerede olmanz gerektiini, aradaki farkn bykln ve nedenlerini gsterir. Aktif olarak izleme, iler sarpa sarmadan nce yaplan prosedrlerin alp almadklarn dzenli olarak 15
denetim ve kontrol etme ans verir. ler kt gittikten sonra yaplacak izleme, hatalarnzdan ders karmay salasa da sonular bakmndan kt olabilir. Buna ramen aktif ve reaktif her iki izleme sayesinde, deerlendirme yaplmas atlanm veya eksik deerlendirilmi riskler aa kar. Denetimler ve gzden geirmeler zleme: Faaliyetlerin gzden geirilmesini ve performansn nasl arttrlacan grmenizi salar. zlemenin etkinlii ynetimin uygulamasna baldr. Denetleme: Sal ve Gvenlii sisteminin etkinlii ve yaplan dzeltici faaliyetlerin verimlilii denetlemeyle salanr. Gzden geirme: Performans ilgilendiren faaliyetlerin deerlendirilmesi ve performans gelitirmesi amacyla alnan kararlarn etkinlii gzden geirilir. Gzden geirme denetim ve lmleme faaliyetlerinden elde edilen bilgiler dorultusunda yaplr. Performans lmnden gelen sonular ile denetimden gelen sonular fabrikann Sal ve Gvenliini gelitirmede kullanlr. Risk deerlendirmesi ve baarl Sal ve Gvenlii Ynetimi iin: Tepe ynetimin taahhd var m? Bir Sal ve Gvenlii plan var m? Planlama ilk sorumlunun kim olduunu gsteriyor mu? Tehlikeler belirlendi mi? Riskler deerlendirildi mi? Riskler derecelendirildi mi? Prosedrler dzenlendi mi? nsanlar kendi kontrol alanlarnda Sal ve Gvenliinden sorumlu mu? nsanlar ileriyle ilgili, riskler hakknda, alnan koruyucu nlemler hakknda gerekli ve yeterli bilgiye sahip mi? Doru prosedrler kullanlyor mu? Prosedrler riskleri kontrol ediyor mu? Hatalardan ders alnyor mu? Alnan nlemler uygulanyor mu yoksa aksamalar var m?
16
RSK DEERLENDRMES UYGULAMASI

Bir ok fabrika risk deerlendirmesini, risklerin okluu ve prosedrlerin risklere gre dzenlenmesi nedeniyle etrefilli bulabilir. Baz fabrikalar ise yava hareket ederler. ou zaman dalar gibi dokman retilip ciddi sonularn elde edilmedii olur. Burada anlatlanlar risk deerlendirmesi iin tek yol deildir. ok tecrbeli fabrikalarda baka baarl yntemler kullanlyor olabilir. Risk deerlendirmesine balamadan nce fabrikann risk deerlendirmesini ynetim sistemine dahil etmi olmas gerekir. Bununla birlikte aadakilerin de yaplm olmas gerekir: zellikle risk deerlendirmelerinden sorumlu olan blm yneticilerine, uygulama konusunda sorumluluk yklenmelidir. Risk deerlendirmesinin nasl yaplaca belirlenmi olmaldr. Tehlikeler nasl belirlenecek? leri kimler yrtecek? Bunun iin eitim gerekli mi? Nasl bir eitim gerekli gibi. Uygulama iin bir takvim hazrlanmal ve hedef konmaldr. Bulgularn nasl kaydedilecei, ncelik sralamasnn nasl yaplaca, sonrasnda nasl hareket edilecei ve st ynetime nasl sunulaca belirlenmi olmaldr. zleme, gzden geirme ve yeni tehlikeleri deerlendirme ile ilgili dzenlemeler yaplm olmaldr. gvenlii temsilcileriyle konuulmal, onlarn bilgi ve tecrbeleri dikkate alnmaldr.
Baz fabrikalar mevcut durumu geni apta dikkate alarak ie balamay uygun grrler. lerin gven iinde yaplmas sylenmese de zaten risk deerlendirme faaliyeti sonunda bu boyuta gelecektir. Her fabrikann yeterince gemi tecrbe ve birikimi vardr. Baka fabrikalarn tecrbeleri de buna destek olacaktr. Risk deerlendirmesinin nasl yrtleceine karar vermek ok nemlidir. Tehlikelerin sonucu olan risk, insanlarn yapaca faaliyetler srasnda ortaya kar. O nedenle aada belirtilen faaliyet gruplar farkl alardan deerlendirme kapsam iinde yer almaldr: Belirli bir blgeye ve/veya belirli bir snfa dahil rutin faaliyetler; Bobin veya balya atamanl i makinalar, hem belirli bir blgenin faaliyetlerine, hem de dier blgelerdeki faaliyetlere katlabilir. Bunlar kullanan ofrler, hem tm fabrikann genel prosedrlerine uymak, hem de her blge iin farkl olarak belirlenmi trafik kurallarna uymak zorundadr. Elek kee deiimleri, pompa deiimleri gibi ara sra tekrarlanan faaliyetler; Revizyonlar ve yeni projeler gibi uzun sreli aralklarla yaplan faaliyetler; Yeni bir hattn devreye girmesi, uzun bir duru sonras devreye girme ve start-up gibi yeni tehlike yaratan faaliyetler; Daha ncesinde deerlendirmenin yaplm olmas gerekir. Byk durularn ncesindeki faaliyetler. lk kez yaplan faaliyetler
17
Risk deerlendirme sreci 5 aamaldr 1. Tehlikeleri belirleme 2. Yaplacak faaliyetlere gre kimin/kimlerin ne gibi zararlar greceklerini belirleme. 3. Riski nlemek iin, mevcut nlemleri dikkate alarak riski azaltacak ekilde gelitirme ve daha fazlasna gerek olup olmadna karar verme. 4. Bulgular kayda alma. 5. Belirli zamanlarda risk deerlendirmesini gzden geirme ve gerekliyse revize etme. 1. Tehlikeleri belirleme a) evreyi dolaarak tehlikleri yakalama lk aama, faaliyet anlamnda kolay grnebilir. zellikle byk fabrikalarda kolayca grlemeyen gizli riskler bulunmaktadr. Kk fabrikalarda ise etrafta dolap evreyi izleyerek tehlikeleri belirlemek kolay olabilir. Aslnda her fabrikada gnlk baz evre kontrollar yaplmaktadr. Bunlar listelenmi faaliyetlerdir. zellikle grnmez tehlikelerin kolaylkla alglanmas zordur. Kuvvetli akm tesisat ve orta gerilim gibi zel odalarda tutulan ekipmanlarn yaratt tehlikeler ehil kiiler iin bile ok belirgin deildir. Daha nce hi bir byk olayn olmamas da tehlikeyi ortadan kaldrmaz. O nedenle tehlikeleri belirleyecek kiilerin belirli bir bilgi ve sorgulama teknii kullanmas gerekir. Elektrik Tesislerinde Koruyucu Elektrik Bakm adl kitabmz bu tr tehlikelerden kaynaklanan riskleri kabul edilebilir dzeye getirmek amacyla dzenlenmitir. Hurda kat alanlarndaki tehlikelere rnekler unlar olabilir: Ayni alanda alan i makinalar ve yayalar Balya indirme ve ykleme ilemleri Balya tellerinin kesilmesi Konveyr/konveyrler Kayma ve sendelemeler Yangn
Daha gizli olan baz tehlikeler ise unlar olabilir: Pulpere bakm iin yaklamak Yk boaltmaya gelmi kamyon ofrlerinin sorumsuz davranlar Kopan balya tellerinin yarataca tehlike Aydnlatma direklerinin i makinalar ve kamyonlar tarafndan devrilmesi Balyalardan dklen yabanc maddeler makinalarndan damlayan yalar evreyi saran otlar vs. Mevsim deiikliinde deien ortam koullar. Topraklama tesisatnda zayflama
Yukardaki rnekler daha az tehlikeli grnmekle birlikte vahim sonular yaratabilirler. 18
b) Faaliyetleri dnme Makinalara operatrlerin veya bakmclarn yapt mdahaleler dikkatle incelenmelidir. Bir ok noktada koruyucu muhafazalar bulunmaz, nk retim srasnda buralara yaklalmaz. Bununla birlikte bazen insanlar, dknt almak, bir sesi veya kokuyu takip etmek veya yalama gibi bakm amal iler iin dnen paralara yaklamak zorunda kalrlar. Pek ok fabrika bu tr tehlikelere kar Gvenli Sistemleri gelitirmitir. Eer Gvenli Sistemlerinin yeterli olduu kantlanmsa risk deerlendirmesinde bunlar dikkate alnmaldr. (EK 3) de kat fabrikalarnda kullanlan baz Gvenli Sistemi rnekleri verilmektedir. c) Tecrbeleri kullanma Tehlikeleri belirlemede kullanlan dier bir yntem beyin frtnasdr. Baz fabrikalar ellerindeki tecrbeli ve bilgili insanlar deerlendirme ekibine alarak ie balarlar. Bunlar arasnda operatrler ve blmlerin i gvenlii sorumlular bulunur. Bu yntem zellikle nemli tehlikeleri bulmak iin ok yararl olarak grlmektedir. d) Sektr tecrbelerini kullanma Tehlikeleri belirlemede kullanlan dier yntemler kazalara, mesleki hastalklara ve sektrn genel sorunlarna bakmaktr. ok baarl risk deerlendirmesi yapan fabrikalar yukarda belirtilen yntemlerin bir karmn kullanrlar. e) Tehlikeler belirlendiinde ie en nemli yani byk olan riskle balamak gerekir. zet olarak riskleri belirleme yntemleri yerini dolaarak nelerin tehlike yaratabileceini bulmak Blmlerdeki faaliyetleri listeleyerek tehlikeleri belirlemek Tecrbeli ve bilgili insanlarla beyin frtnas yapmak Kazalar ve mesleki hastalklarla ilgili gemi kaytlara bakmak Dier fabrikalarla grerek bilgi almak nemsiz grlen tehlikeleri imdilik dikkate almamak
Tehlikelerin hangisi nemli, hangisi nemsiz? Bunun snr, zararn kabul edilebilir snr seviyesinde olmasdr. nemsiz kazalar insanlarn kendilerine sorun kabul etmedikleri basit incinmelerle sonulananlardr. nemli kazalar ise lm ve ciddi yaralanmalarla sonulananlardr. Her iki u arasnda tehlikenin boyutlaryla ilgili fark vardr. Baz fabrikalar tehlikeleri byklklerine gre derecelendirirler. Tecrbeler iin fazla abartlarak karmak hale getirilmemesi ynndedir. Aada basit iki derecelendirme sistemi verilmektedir. Bu yntemlerden birini kullanarak risk deerlendirmesi yksek dereceli tehlikelere younlamak ncelikli olmaldr. 19
Tehlikeleri derecelendirme yntemleri 1. lm, ciddi yaralanma veya uzun srecek hastalklar 3 puan Ksa srecek, ciddi yaralanma ve hastalklar 2 puan Hafif yaralanma ve salk sorunlar 1 puan (nemsiz olarak kabul edilenler) 2. lmler veya 3 gnden fazla rapor gerektiren kaza ve hastalklar 3 puan 3 gne kadar rapor gerektiren kaza ve hastalklar 2 puan Rapor gerektirmeyen kazalar 1 puan (nemsiz olarak kabul edilenler)
kinci aamaya gemeden nce, risk deerlendime ekiplerinin ne yapacaklar konusunda kararsz kalma gibi bir sorunlar olup olmadn kontrol etmek gerekir. Burada i gvenlii uzmannn koordinasyonu stlenmesi ve ekiplere yol gstermesi gerekir. Genel kapsamda deerlendirilmesi gereken tehlike rnekleri Yangn ve doal afetler ( Baknz; Kat Fabrikalarnda Risk Ynetimi 2: Yangnlar) makinalar kullanm Vin kullanm Grlt Kuvvetli akm tesisleri
Bir fabrikada tehlike ve risklerin deerlendirmesi nasl yapld? Bir kat fabrikasnda risk deerlendirmesi amacyla her blmden ekipler kurularak haftada 3 saat almaya balad. Balang eitimlerini aldktan sonra blmlerdeki tehlikeleri belirlemek iin birlikte beyin frtnasna baladlar. Gemi kazalarn ve olaylarn istatistiklerini de aratrdlar. Daha sonra kendi blmlerine dnerek oradaki tehlikeleri, riskleri ve kontrol nlemlerini incelemeye baladlar. Bulgular kaydetmek iin basit bir form kullandlar. Bu formlara en nemli riskleri yazdlar. Bunlarn bazlaryla baetmek kolayd. Ciddi riskler haftalk retim koordinasyon toplantlarna getirildi. Deerlendirme sonularna ynelik faaliyetler gvenlikle ilgili grevlendirilmi ynetici tarafndan koordine edildi ve sonular aylk ynetim toplantlarna sunuldu. Orada hedeflenen tarihlerde bir eylem plannn paras olarak izlemeye alnd. Bu fabrika balang olarak risk deerlendirmesini iyi bir ekilde tamamlam, imdi durularda gerekli nleyici faaliyetleri srdrmektedir. Risk deerledirmesine proje ynetimini de dahil etmek iin almalar srdrmektedir. 2. Yaplacak faaliyetlere gre kimin/kimlerin ve ne gibi zarar greceklerini belirleme. Her nemli tehlike iin kimin/kimlerin nasl zarar grecei belirlenmelidir. retimdeki operatrlerin yannda, bakm ekipleri, taeron alanlar, temizlik ekipleri, ay ve yemek 20
datan hizmetliler ve hatta ziyaretiler kapsama dahil edilmelidir. Ama tehlikeleri ngrlebilir hale getirmektir. Byk bir fabrikada nakliye irketlerinden birinin kamyon ofr, kamyon ykleme alannda yrrken forklift arpmas sonucu yaraland. Forklif operatr bu blgede bir yayay beklemeiyordu. Kaza bu blgedeki prosedrlerin belirsiz ve alnan nlemlerin yetersiz olduunu ortaya kard. Risk altndaki alanlara, rnein ie yeni balam veya o blgede tecrbesiz olanlara zel bir dikkat gsterilmelidir. Kat makinasnda yaplacak baz ilemler yksek beceri ve tecrbe ile kolayca yaplabilse de, zel bir gvenlik sistemi iinde yaplmaldr. Tecrbeli biri iin nemli tehlike yaratmayan bir eylem, tecrbesiz bir yardmc operatr iin hayati tehlikeler yaratabilir. Tecrbeli bir makina operatr elini nipe kaptrarak yaraland. Valsteki bir pislii almaya alyordu. Byle bir hareket makina alrken elle yaplmamalyd. Nip koruyucusu bir duru sonrasnda yerine taklmamt. Bir fabrikada alanlar i yaparken kestirme yollar kullandklar iin bir takm kazalar oluyorsa, risk deerlendirme ekibi ortaya kan vahim duruma son vermek iin kendisinden bekleni yapmal ve gerekli admlar atmaldr. Tehlikeye urayanlarn says ve tehlikenin skl tehlikenin bykl ile orantldr. Puanl derecelendirme sistemi kullanlyorsa bu durum dikkate alnmaldr. Fabrika ortamnda bulunan elyaf tozlar farkl gruplar iin farkl risk deeri tar. Makina operatrleri toz tehlikesine kar birinci sradalarken, forklift operatrleri daha arka sradadr. Bakm elemanlar ise daha orta derecede tehlike altndadr. 3. Riski gelitirme ve daha fazlas gerekiyor mu karar verme.
Risk deerlendirmenin en nemli paras bu aamadr. Her nemli tehlike iin, nlem almaya ve nlemi denetleyen bir kontrol mekanizmasna ihtiya vardr. Tehlikeye ak her gruptan insan iin alnan nlemlerin insanlar yeterli lde koruyup korumad kontrol edilmelidir. ok sayda byk tehlikenin olduu durumlarda bu sorgulamaya daha ok ihtiya duyulur. Gemite yaplan uygulamalarn insanlar koruduu grlmse, bu sonu her zaman olmasa da genel anlamda uygulamann riskleri kontrol edebildii anlamna gelir. Riskleri deerlendirirken en nemli tehlikeden ie balanmas gerektii belirtilmiti. Riskleri gelitirirken de hzl sonu almak iin en kolay zm olandan balamak gerekir. Baz fabrikalar deerlendirilmesi gerektiini dndkleri, kendilerince ncelii olan tehlikeleri ele alarak ie balarlar. rnek olarak yeni bir yatrm yaplmas gibi. Gelitirme iin ok detayl bir deerlendirme gerektiine inanlyorsa veya bir uzman gr bekleniyorsa, gecikmeden ksa vadeli nlemler alarak, dier nlemleri uzun vadeye yayabilirsiniz.
21
Riskin gelitirilmesi ok kolay deildir. Deerlendirme yapanlar aadaki sorulara evap vermede zorlanacaklardr: Aldmz nlemler yeterli midir? Hangi dzey yeterli anlamna gelir?
Deerlendirmeyi yapacaklar kendi yarglarn kullanacaklardr. O nedenle doru sonuca ulamak iin mmkn olduu kadar n yargsz olmalar gerekir. Kanun ve ynetmeliklerin zorunlu kld kurallar ve kabul grm teknik dorular mmkn olduu kadar kullanmaldrlar. Eer nlemler aadaki artlar yerine getiriyorsa riskler yeterli lde kontrol edilebilir: Kanun ve ynetmeliklerde belirtilmi kurallar karlamaldr Bilinen sanayi standartlaryla uyuum iinde olmaldr. yi uygulama rnei olarak gsterilmi olmaldr. Mmkn olduu kadar pratik ve uygulanabilir olmaldr.
Bir rnek: Bir taeron 6 metre yksekliinde bir duvar boyamak iin grevlendirildi. Fabrika taerona mobil bir iskele kullanmasn syledi. Ellerine de taeronun uymas gereken kurallar adl bir belge verildi. Bu yeterli miydi? Baka neler yaplabilirdi? Bunun cevab kanun ve ynetmeliklerdedir. Sonutan sorumluluk duyulmuyorsa cevap alnan tedbirin yeterli olduu ynndedir. Oysa tek yaplacak ey prosedrlerin ne dediine bakmaktr. ayet kurallar uygulamada aksyorsa, ilave dzeltici nlemlere gerek duyulur. Eer o konuda hi bir kanun, ynetmelik veya sanayide uygulanm bir kural yoksa, deerledirme yapacak kii akla ve tecrbeye dayal uygun bir yol belirlemelidir. Ayrca kanun ve ynetmeliklerde alnan tm nlemler kat fabrikalarnda uygulanabilir mi? Ek nlemlerle riskleri kltmek mmkn m? Bazen alnacak nlemlerin maliyetle fazla ilgisi bulunmaz. rnek olarak merdivenlere kaymaz bant yaptrlmas gibi. Deerlendirmede kullanlabilecek standartlar alma Bakanl kanun ve ynetmelikleri Trk Mimar ve Mhendis Odalar Birlii (TMMOB) yaynlar TSE ve Avrupa birlii standartlar TAPPI yaynlar Organize Sanayi Blgesi uygulamalar Belediyelerin uygulamalar
22
Yukardaki rnee devam: Fabrika i gvenlii uzman, taeronu denetlemeye gitti. Mobil iskele bulunmutu fakat iskele yanl kurulmutu. nk taeronun adamlar iskele kurmasn bilmiyordu. Ayrca iskele zerinde seyyar bir kaldra da da vard. Taeron ilk kez bu kat fabrikas iin alyordu. Taeronun uymas gereken kurallar belgesini de hi okumamt.
Fabrika durumu kendi iinde tartmaya at. skele zerine kurulmu seyyar kaldra ile ortaya kan tehlikeyle ilgili mevcut prosedrlerde bilgi yoktu. Ortaya yetersiz risk kontrol sistemi olduu sonucu kmt. Mobil iskele istemenin yetersizlii de grlm oldu.
Risk, gvenli bir i sistemi kurularak kontrol altna alnabilir mi? Genellikle tehlikenin fiziksel nlemlerle tamamen ortadan kaldrlamad durumlarda bavurulacak yntem, riski kontrol altna almaktr. Fiziksel nlemler, koruyucu her tr malzemeyle salanr. Dner paralar muhafaza iine almak gibi. Bazen dner bir paray muhafaza iine almak baka tehlikeler veya retimin yaplamamas gibi sonular yaratr. rnein pres valsleri gibi. Fiziksel nlemlerin yetersiz kalmas durumunda devreye baka nlemler girmelidir. Bunun adna Gvenli Sistemi (Safe System of Work) denilmektedir. Gvenli Sistemi, eitli Msaadeleri, gzclk gibi kontrol nlemlerini iine alan bir kavramdr. Bazen iin yapln deitirerek farkl dzenlemelere gidilir. Aadaki kontrol listesi gvenli bir i sistemi kurabilmek iin sorgulanabilecek konularn bir listesini vermektedir.
23
Gvenli Sistemi kapsamna alnan ilerde kullanlacak kontrol listesi (Check-List)
Sistem kapsam iine alnan iin tanm aka yaplm mdr? Sistem, iin yaplmas srasnda ortaya kacak tehlikeleri belirlemi midir? Sistem bu risklerin nasl kontrol edileceini belirlemi midir? i yapacak kiiler ve i anndaki grevleri belirlenmi midir? i kimin sorumluluunda aka belirtilmi midir? Verilmesi gereken n eitim salanm mdr? Kullanlacak kiisel koruyucu donanm eskimi mi, taklar(gzlk, yzk vs.)
karlm mdr?
Kullanlacak alet ve ekipmanlar listelenmi midir? Gvenlikle ilgili prosedrlerin, ne zaman balayp ne zaman bitecei, hangi alan
iinde geerli olduu ve hangi koullarda uygulanaca belirlenmi midir?
durua braklmayacaksa, en dk hangi makina hznda yaplabilir? Alnan nlemler iin her safhasnda deien koullarda gvenli ortam salabilecek
midir? mu?
in yaplmas srasnda baka ilerle uraanlarn sahadan ekilmesi gerekiyor in eitli aamalarnda temizlik yaplmas gerekiyor ise sisteme dahil midir? Ekipmann veya paralarnn daha gvenli bir yere tanmas kapsam iinde midir? in yaplmas srasnda alanlar arasnda gerekli iletiim ve iaretler nelerdir? Sorumlu kiiye iin baladn ve bititirildiini bildirecek dzenleme yaplm
mdir?
Acil durum prosedr ve ilk yardm dzenlemeleri aka belirlenmi midir? Sistemin, ilgili kiiler iin pratik ve kabul edilirlii, fabrikann i sal ve gvenlii
politikasna ve ynetmeliklere uygunluu nasl kontrol edilecek?
Sistem ynetim dahil tm ilgili alanlarca nasl bilinir hale gelecek? Uygulamada sistemin ileyiini izleme ve gerektiinde gzden geirme
dzenlemeleri nelerdir? Risk kontrol sistemlerinin falso vermesi, maddi imkanlardan ok, alanlarn ve ynetimin zaman ve gayretlerini yeterince ie verememelerinden kaynaklanr. 24
Risklerin derecelendirilmesi Tehlikeler gibi risklerin de derecelendirilmesi gerekir. Riskin tehlikenin yaratt sonu olduu bir kez daha hatrlanmaldr. Deerlendirme uygulamas devam ederken, ortaya kan baz risklerin nem derecelerinin farkl olduu grlr. Baz fabrikalar tehlikeleri deerlendirmede olduu gibi saysal derecelendirme yntemi kullanrlar. Bu yntem kullanlacaksa numaralandrmay otomatie balamamak gerekir. Aksi takdirde tm tehlikeler lmle sonulanabilir. O nedenle tehlikenin bykl kadar, zararn olma olasl/skl dikkate alnmal ve daha nce hazrlanan tehlike derecelendirmesi hesaplamada kullanlmaldr. Ciddi riskler ynetimin dikkatine sunulmaldr. Riskleri derecelendirme rnekleri Tehlike derecesi Zararn olma olasl nemsiz 0 Dk 1 Nadiren zarar olur Hafif 1 Orta 2 Ska zarar olur Orta 2 Yksek 3 Zarar mutlaka olur Vahim 3 Riskin derecesi = Tehlikenin derecesi X Zararn olma olasl 4. Bulgular kayda alma Baz fabrikalarn kulland risk deerlendirme formlar ve rnekler eklerde verilmektedir. Baz fabrikalar basit form rnekleri kullanrken, gerektiinde daha detayl formlar da kullanrlar. Baz elle yaplan ilerdeki tehlikeler karmak deildir. Detayl deerlendirmelere gerek kalmaz. Bazlarnn ise zerinde detayl almalarn yaplmas gerekir. Aada tipik bir form rnei verilmektedir. Bu rnekte byk bir tehlike ve beraberinde byk risk olduu tespit edilmitir. RSK DEERLENDRME FORMU
1.Tehlike nedir? 2 tonluk bobin makinadan itilerek yuvarlanp yaya yoluna kadar geliyor 2.Tehlikenin bykl nedir? Yksek 3.Kontrol nlemleri nedir? Yok 4.Riskin bykl nedir? Yksek: Bobin sessiz yuvarlanyor, kimse farketmiyor. Olaslk yksek. mza: Deerlendirme tarihi: 5.Kimler zarar grecek? Operatrler, bakmclar, taeronlar ve yneticiler bobin altnda ezilebilir. 6.Baka nlemler alnabilir mi? Alternatif gei bir yolu salanabilir. Mevcut yol genel kullanma kapatlabilir. 7.Kimin tarafndan yaplacak? retim mdr geici olarak yola barikat koyacak. Gei iin yasaklama ve dzenlemeleri yapacak. Kalc barikat daha sonra yaplacak. 8.Ne zaman yaplacak? Geici barikat hemen konacak. Kalc barikat 3 ay iinde tamamlanacak. 9.Baka faaliyet ? Bakm gibi nedenlerle blgeye eriim bir ay sonraki deerlendirme toplantsnda gndeme getirilecek
25
Yukardaki formda durum aka belirlenmi, yaplacaklar sralanm ve sorumlusu tespit edilmitir. Baz fabrikalar bu verileri depolamak iin bilgisayar zerinde veri bankas olutururlar. Bu yntem risk deerlendirmesinde sk sk gzden geirme yaplmasn kolaylatrd iin son derece yararldr. 5. Deerlendirmeyi zaman zaman gzden geirme ve gerektiinde revize etme
a) Eer fabrika prosedrlerinde veya yaplan ite nemli deiiklikler yaplyorsa, yeni tehlikeler ortaya kacak demektir. Bu durumda yeniden risk deerlendirmesi yaplmas gerekir. Ynetim sistemlerinde yeniden dzenlemelerin nasl yaplacann daha nceden detaylarnn verilmi olmas gerekir. Deerlendirme ekipleri ilk deerlendirmede olduu gibi davranarak, ekiplere ayrlp kendi deerlendirmelerini yaparlar. Risk deerlendirmesinde, blm yneticileri ve teknisyenleri, yani deerlendirme ekibi, alanlarn yeni ortaya kan tehlikeleri bilmediklerini varsaymaldr. b) Ayrca geerlilii kalmam, mevcut deerlendirmelerin de yeniden zaman zaman revize edilmeleri gerekir. Baz fabrikalar deerlendirmenin geerlilik sresini snrlayarak yeniden gzden geirilmesini salarlar. yi deerlendirme snrl geerlilik sresi olandr. Fabrikalarn deiiklikle ilgili ynetimsel dzenlemeleri olmas ve revizyonlarn zamannda gndeme getirilmesi gerekir. Bilgisayar veri bankalar ok sayda deerlendirme olduunda yararl olurlar. Risk deerlendirmesinden kaynaklanan faaliyetlerin izlenmesi ve kayda alnmas gerekir. Kazalar, hastalklar ve eitli raporlar ile denetim sonular, tehlikeleri belirlemede yararl olacaktr. Bir kaza aratrmas sonucunda riskin yeniden deerlendirilmesi, ynetime, kazaya yol aabilecek nedenler, alnabilecek ek nlemler ve yaplacak iler konusunda k tutacaktr. Yeniden deerlendirme gelecekteki kayplar bu gnden nlemek iin iyi bir almadr. Bir yeniden deerlendirme sonular Yeni makinalar, malzemeler ve prosedrler yeni tehlikeler getirmitir. Mevcut deerlendirmenin hemen gzden geirilmesi gerekir. Kaza ve hastalklarla ilgili eldeki veriler incelenmi olup risk deerlendirmesinin yeterli olmad tespit edilmiit. Denetimler ve kontrollar ya tehlikelerin/risklerin doru deerlendirilemediini ya da Gvenli Sistemindeki maddelerin, kestirme yollar kullanlarak es geildiini gstermektedir.
Bir kaza aratrmas 'Bir alan yrrken, bobin ambarnda geri geri giden bir forklift tarafndan ezilerek yaraland. Ambarda bobin istifleyen birden fazla forklift almaktayd. stiflenmi bobinler operatrlerin ve yayalarn gr asn kapatmaktayd.' lk deerlendirme hem yayann, hem de forklift operatrnn daha dikkatli davranmas gibi bir sonuca gtrebilir. 26
Bu tr kazalarda insanlarn davranlarn dikkate almak yerine, aadaki gibi ie sistematik olarak yaklamak ve sorgulamay ok ynl yapmak daha etkili olacaktr: Kurumsal olarak: o irketin Sal ve Gvenlii politikas ve yapt risk deerlendirmesi forklift operasyonlarn kapsyor mu o nakliye ilemlerinden birini sorumlu tutuyor mu? o Blm yneticileri risklere ve alnacak nlemlere deer veriyor mu? Yeterlilik asndan: o Forklift operatrleri yeterli beceriye ve bilgiye sahip mi? o Gerektiinde eitimler alyorlar m? o Hangi kritelerler onlar tecrbeli veya acemi snfna sokuyor? Yetkilendirme asndan: o Forklift operatrleri yazl talimat ve i msaadesiyle yetkilendirilmiler mi? o Yetkilendirme baz ilere mi, yoksa i makinalarnn kullanmna ynelik? o makinalar kullanlmadnda anahtarlar gvenli bir yerde tutuluyor mu? Supervizrlk kalitesi asndan: o Spervizrler/efler tehlikeli operasyonlar grebilecek bilgide mi? o Operatrleri gvenli ekilde almaya zorluyorlar m? Yerleim asndan: o o o o o makinalar, alma alanlar evrilmi bir blgede mi alyor? Tek ynl bir trafik ak var m? Deilse geri manevra says azaltlabilir mi? Koridor genilikleri arttrlabilir mi? alma alan iyi aydnlatlm ve uyarc iaretler/levhalar var m?
Ara zellikleri asndan: o o o o Frenler, direksiyon, lastikler, korna ve kontrol sistemi alyor mu? makinalarnn periyodik bakm yaplyor mu? makinasnn grnebilirlii arttrlabilir mi? Sesli geri manevra uyars var m?
27
Risk deerlendirme sreci
28
KAIT FABRKALARINDA GRLT LM VE DEERLENDRMES

Grlt nedir? Grlt, kat fabrikalarnda sal tehdit eden ve i verimini dren ikayet konularnn banda gelir. Konu hakknda ok fazla bilgi edinilemedii gibi, grltl bir ortamla ilgili nelerin yaplmas gerektii de fazlaca bilinmez. Grlt uzun vadede iitme kaybna neden olurken, haberleme ve alarm seslerinin ksaca haberlemenin duyulmasn engelleyerek tehlike yaratr. Grltnn anlalmas Grlt l birimi desibeldir (dB). Ksa olarak dB (A) olarak yazlan deer ortalama grlt (etkin) dzeyini ifade eder. Ksa olarak dB (C), olarak yazlan deer sesin basn tepe (ppeek) deerini ifade eder. Kulaklarmz, alma tarz nedeniyle 3dBlik deiimleri alglayabilir. Her 3 dB de ses dzeyi iki katna kar. itme kayb nedir? banda iitme kayb geici ve kalc olarak iki ekilde ortaya kar. nsanlar grltl bir ortamdan ktktan hemen sonra geici olarak iitme kayb yaarlar. Bir sre sonra yeniden duymaya balarlar. Bu durum grltl ortamn devaml hale gelmesiyle iitme kaybnn kalc olacana iarettir. Kalc iitme kayb, patlama gibi etkiler sonrasnda hemen grlr. Genellikle kat fabrikalarnda alan insanlarda iitme kayb yava gelien bir seyir izler. Yllar sonra yalandka tam iitme kaybna dnr. Televizyon sesinin ok almas, evdeki insanlarn sesten ikayeti olmas, o kiide iitme kaybnn baladnn gstergesidir. nsanlar kelimeleri yanl anlamaya balarlar. (Sar duymaz yaktrr. Trk atasz) Kulak ikayetleri tek bana iitme kayb ile snrl deildir. Srekli duyulan kulak nlamalar iitme kaybnn ilk habercilerindendir. Bazen kulak nlamalar iddetlenir ve uyku bozukluklarna bile yol aar. itme kayb bu artlarda gen veya yal fark gzetmez. Grlt dzeyi ile ilgili ynetmelik hkmleri ne demektedir? Grlt ynetmeliinin (EK 6) 6. Maddesi gnlk grltye maruz kalma dzeylerini ve ses basn tepe deerlerini yle belirlemitir: a) Bu Ynetmeliin uygulanmas bakmndan, gnlk grlt maruziyet dzeyleri ve en yksek ses basnc ynnden maruziyet snr deerleri ve maruziyet etkin degerleri, aada verilmitir; 1) Maruziyet snr deerleri : LEX, 8h = 87 dB (A) ve ppeak = 200 Pai 2) En yksek maruziyet etkin degerleri : LEX, 8h = 85 dB (A) ve ppeak = 140 Paii 3) En dk maruziyet etkin degerleri : LEX, 8h = 80 dB (A) ve ppeak = 112 Paiii 29
b) iyi etkileyen maruziyetin belirlenmesinde, isinin kullandg kiisel kulak koruyucularnn koruyucu etkisi de dikkate alnarak maruziyet snr deger uygulanacaktr. Maruziyet etkin degerlerinde kulak koruyucularnn etkisi dikkate alnmayacaktr. c) Gnlk grlt maruziyetinin gnden gne belirgin sekilde farkllk gsterdiinin kesin olarak tespit edildii ilerde ve aadaki artlara uyulmak kayd ile maruziyet snr deerleri ve maruziyet etkin deerlerinin uygulanmasnda gnlk maruziyet deerleri yerine haftalk maruziyet degerleri kullanlabilir: 1) Yeterli lmle tespit edilen haftalk grlt maruziyet dzeyi 87 dB (A) maruziyet snr degerini amayacaktr. 2) Bu islerdeki riskleri en aza indirmek iin yeterli nlemler alnms olacaktr. Grlt lmnde fabrikann eitli blgelerindeki ses seviyesi llerek veri toplanr. Grlt haritas nedir? Makina salonu gibi geni bir alanda, pek ok grlt kayna bulunur. Bunlar vakum pompalar, sifon valsi, havbe fanlar, tahrik dilileri, kontrol vanalarnda kslma sonucu kan sesler, eitli motorlarn fanlar ve salon havalandrma fanlar gibi kaynaklardr. Her biri eklenerek toplam ses dzeyini ykseltir. Makina salonunun her noktasnda ses seviye dzeyi eit deildir. Grlt haritalama teknii, lm yaplacak alan satran tahtas gibi birer metrekarelik daha kk alanlara blerek, nceden belirlenmi noktalarda ses seviyesini lme gibi olduka basit bir yntemdir. Bu lmler yerleim plannda e-desibel (izo-desibel) izgiler halinde gsterilerek harita haline getirilir. Grlt haritas arazi haritalarnda grlen izo-metrik izgiler yerine izo-desibel izgilerden oluturulur. Bir sonraki sayfada byle bir harita verilmektedir. Grlt haritas ne ie yarar? Bu haritalar yardmyla belirli bir alan iinde alanlarn maruz kaldklar gnlk grlt dzeyi hesaplanabilir. Bu hesaplamay ynetmelik istemektedir. Ayrca harita aadaki amalar iin kullanlabilir: Yksek grlt kaynaklarn belirlemek ve kaynanda nlem alabilmek. Grlt deiimi yoluyla ekipmanlarda bakm ihtiyacn belirlemek. Ses seviyesinin dk olduu gvenli alanlar belirlemek. Kulaklklarn koruma zelliini lmek. Fiziksel olarak insanlara grlt deerini gstermek.
Aada pres ksmnda yaplan lmler sonucu oluturulmu detayl e desibel izgileri ve daha basitletirilmi grlt kayna evresindeki e desibel grlt deerlerini gsteren iki harita resmi verilmektedir. Grlt lmlerinin belirli srelerde tekrarlanmas gerekir. Grlt lmleri fabrikann kendi elemanlar tarafndan ve kendi lm cihazlaryla da yaplabilir. 30
rnek olay Kat makinas salonu fabrikann kendi elemanlarndan biri tarafndan bir metre karelik blmlere ayrlm yerleim plannda haritalandrld. Ses seviyesi lm cihaz hem lmler ncesi hem de lmler sonrasnda kalibre edildi. lmleme 28 saat srd ve her 4 saatte bir tekrarland. lmler duvarlardan yansyan sesleri ilk kez tespit ediyordu. Sifon valsi ile pres blm arasnda byk bir alanda ses seviyesi 90 dB(A) y geiyordu. Kurutma blm alarm altnda 122 dB(A) seviyesinde ses karyordu. Bu ses tek bir korna yerine daha zayf pek ok kornayla deitirildi ve grlt 105 dB(A) sevitesine drld. 31
Hangi lmler gerekli? Grlt izo-desibel haritas iki l birimiyle yerleim planna ilenebilir: Grlt dzeyi ile veya Grlt basn dzeyi ile
Ynetmelikte her iki dzeye ait olmas gereken deerler verilmitir. Grlt basn seviyesi kullanarak yaplan lmleme daha dolambasz olmasna ramen, sesin dalmas nedeniyle kaynan yn ve kaynan kendisi belirlenememektedir. Ses dzeyi lm ile elde edilen bilgi bir makinadan yaylan grlt seviyesini belirleyebilmekte, makinalarn grltye olan katks tespit edilebilmektedir. stelik bunu yapmak iin makinalar tek tek altrma gibi yntemlere ihtiya duyulmaz. Bu bilgiler grlt emicilerin tasarlanmasnda ve hesaplanmasnda kullanlr. Grlt deerlendirmesi nedir? Grlt lm yapmak grlt deerlendirmesi yapmak deildir. Grlt deerlendirmesi bundan tede bir yaklamdr. Amac: itme kaybna urayacak insanlar belirleyerek grltnn kontrol altna alnmas iin bir eylem plan hazrlamak, Grlt altnda kalan insanlarn gnlk grltye maruz kalma dzeyini belirlemek. Grlt ynetmeliinde belirtilen yaptrmlara uyacak nlemleri belirlemektir.
Grlt deerlendirme hazrlklar Grlt deerlendirmesinde bir uzmann destei alnmaldr. Uzmann u zelliklerde olmas gerekir: Grlt seviyesini, bir ses seviye lm cihaz kullanarak, doru alanlarda, doru lmleyerek yapmal. lm deerlerininden elde edilen sonular doru analiz etmeli. Grlt ynetmelii kurallarn anlayp nasl uygulanacan bilmelidir.
Temel bilgisi olan ve eitim verilmi fabrika alanlar uzman kii olabilirler. Fakat grlt konusunda yetersiz kalabilirler. Dolaysyla grlt deerlendirmesi srasnda eylem plan yaplrken uzman destei tekrar ortaya kabilir. Grlt deerlendirme eylem plan iin: Makina imalatlarnca salanan makina grlt deerleri bilinmeli. Grlt nleyici muhafaza ve susturucular hakknda bilgi sahibi olunmal. Grlt kontrolu iin, grlt azaltc donanm hakknda bilgi sahibi olunmaldr.
Gelecee ynelik eylem plannn belirlenmesi, grlt deerlendirme almasnn en nemli parasdr. Bir baka seenek grlt deerlendirme hizmetini dardan salamak olabilir. Bu 32
durumda alnacak hizmet kapsam ve yaplacaklar yanl anlamaya yer brakmamaldr. Baz fabrikalar yanl bir dnceyle basit bir grlt aratrmas ile kaliteli bir grlt deerlendirmesini birbirine kartrrlar. Gnlk grltye maruziyet dzeyinin hasaplanmas Grlt deerlendirmesi kiilerin gnlk ne kadar grt iinde kaldklarn (LEX) belirlemi olmaldr. Belirli bir alanda bir gruba yaplan deerlendirme bireylerin her biri iin geerlidir. Ynetmelik (Madde6/c) Kullanlan grlt lme yntemi, bir iinin kiisel maruziyetini gsterecek ekilde olacaktr demektedir. Bir ses lm cihazyla bir alandaki ses seviyesi farkl blgelerde gn boyunca llr. llen grlt seviyesinde gn iinde deiimler olabilecei iin ortalama deer alnmas gerekir. Kat fabrikalarnda ses seviyesinde deiim ar deikenlik gstermez. retim srasnda ne kadar srede hangi ses seviyesinin lld kayda alnr. Bu lm srasnda alt lm deeri, st lm deeri ve tepe deerler dikkatle kayda alnr. rnek olarak: 8 saat iinde 2 saat 87 desibel, 2 saat 89 desibel, 1,5 saat 88 desibel ve 2,5 saat 92 desibel llmse ortalama grlt seviyesi (etkin deer): (2x87+2x89+1,5x88+2,5x92)/8 = 714/8 = 89,25 dB (A) olarak hesaplanr. Grlt deerlendirme kaytlar Yaplan deerlendirmenin kayt altna alnmas nemlidir. Deerlendirme kaytlarnda aadaki bilgiler bulunmaldr. Bu bilgilerin detayl olabilmesi iin: Blmlerin adlar, o blmde yaplan i ve alanlarn says, lnn alnd nokta, lm sresi ve grltye kar nlem alnp alnmad, Gnlk maruz kalma hesaplar, Gnlk deeri aanlarn gnlk maruz kalma deerleri, Tepe deeri olarak, deeri aanlarn deerleri Grltnn kaynaklar, Grlty azaltmaya yarayacak baka bilgiler, Deerlendirme tarihi, Deerlendirmeyi yapan kite ait bilgiler bulunmaldr.
Grlt lm deerlerini azaltacak eylem plan Yukarda belirtildii gibi deerlendirme basit bir lmleme ii deildir. zmleri de beraberinde tar. Grlt deerlendirmesi, grltnn kontrol altna alnmas iin gerekli olan detaylandrlm bir eylem plann da vermelidir. Bu planda: Grlty kontrol etmek iin alnabilecek acil nlemler, Grlty azaltacak dier nlemler, (ekipmanlar zerinde yaplacak deiiklikler vs.) Doru kulak koruyucu seimi, Kulak koruyucu giyilmesi zorunlu alanlarn belirlenmesi, alanlarn bilgilendirilmesi ve eitimi, 33
itme lmleri, leri yrtecek sorumlunun belirlenmesi, Plann bitirili tarihi, Grlt deerlendirmenin gzden geirme tarihi bulunmaldr.
Eyleme gei Grlt deerlendirme tamamlandnda, fabrika blm yneticilerinin, tespit edilmi olan grlt sorunlarna kar yaplacak iler hakknda karar oluturmalar gerekir. Grlt lm ncelikleri grmeye yardmc olacaktr, fakat eitli seenekler sz konusu olabilir. Ksa vadeli, orta vadeli ve uzun vadeli alnacak nlemlere karar verilmelidir. Baz zmler yatrm karar ve bte almas gerektirecektir. Kulak koruyucular almak, uzun vadede zm retilene kadar, ksa vadeli zmlerdendir. Yaplanlar dosyalanp unutulmamaldr. Grlt deerlendirme, fabrika ynetiminin Sal ve Gvenlii politikasnn paralarndan biridir. Ynetmelik hkmlerini, grltnn kendisi ve nlenmesi konularn anlamak ara yneticilerin kaliteye bak asn gsterir. Erken Ekipman Ynetimi Gelecekte ekipmanlar alnrken dk grlt deeri veya titreim deeri olanlar tercih edilmelidir. Satclardan grlt emisyon deerleri istenmelidir. Ekipmanlar monte edildikten sonra gereek grlt deerleri llmelidir. Satn alacak kilere grlt konusunu renmeleri iin gerekli bilgilendirme eitimi verilmelidir. Bu daha sonra grltyle mcadele iin daha az yatrm ve aba harcanmasnn nne geer. Yeniden deerlendirme Grlt deerlendirmenin aadaki durumlarda yeniden gzden geirilmesi gerekir: Yeni bir ekipman eklenmesi veya sklmesi sonras, Makina hznda yeni bir noktaya kma veya yaplan ite deiiklik, Binada inaat anlamnda bir deiiklik yaplmas, Genel anlamda makinann durumunda yalanmaya bal deiimin deerlendirilmesi, Makinada otomasyona gei, Grlt kontrol programnda veya ynetmeliklerde deiiklik yaplmas.
Dzenli aralklarla grlt lmleri tehrarlanmaldr. Kayt tutulmas alnan nlemlerin etkinlii hakknda bilgi salayacaktr.
34
ALIANLARIN SICAA KARI KORUNMASI

Scaklkla meydana gelen hastalklar Scak ortamda kalmak insanlar hastalandrabilir veya ldrebilir. En ciddi s etkisi, scak arpmasdr. Isya bal dier hastalklar, s kramplar, scaklk bitkinlikleri ve piiklerdir. Ar scaa kar bir takm nlenmlerin alnmas gerekir. Scak arpmasnn nedenleri Yksek scaklk ve beraberinde nem (Havalandrmasz fabrika i havas) Dk sv alnmas Ar ve yetersiz i koullar (Uzun sreli vardiyalar ve yar ak havbeler) Kt i elbiseleri
Scak arpmasnn belirtileri Ba ars, ba dnmesi, Baylma Deride slaklk ve prsme Terlemede durma Duyarlln artmas veya zihinde bulanklama Susuzluk, bulant veya kusma
Scak arpmas sonucu kiide zihin bulankl olur, doru dnemez, kendinden geer, kebilir veya nbet geirebilir, terlemesi durabilir. Bunlar scak arpmasnn tesinde tehlikeler yaratacak i kazasna neden olacak durumlardr. Scak arpmasn nlemek iin iyerinin alaca nlemler Scaklktan kaynaklanan tehlikeler ve alnacak nlemler hakknda eitim dzenlemek. alma alanlarna bol miktarda (yaklak bir saat iin yarm litre) souk su salamak. Scaklk arpmas riskine kar alanlar sk sk kontrol etmek. Giysilerini serin tutacak ekilde semek. Is kaynaklarn izole etmek. Havalandrma salamak Havbeye girite aceleci olmamak.
Kii olarak alnacak nlemler Scaklkla ilgili belitileri iyi bilmek Dorudan s kaynaklarndan uzak durmak Sv almn arttrmak. Kola, kahve gibi kafeinli ieceklerden saknmak. Ak renkli, hafif ve bol giysiler giymek. 35
alanlarda scak arpmas olduunda Ambulans arnz. Yardm gelene kadar hastay yanlz brakmaynz. Daha serin bir yere taynz. D giysilerini karnz. Souk su ile gvdesini serinletiniz. ebilecek durumda ise souk su veriniz.
36
H2S TEHLKES
Hidrojen Sfit (H2S) gaz kat fabrikalarnda bulunan ldrc bir gazdr. Adndan fazlaca sz edilmedii gibi, metan gaz (CH4) diye yanl bir isimle bilinmektedir. Metan gaz zehirleyici deildir. Oysa H2S gaz son derece zehirleyicidir. Ayrca patlaycdr. Btelerde, artma nitelerinde ve kanallarda beklemi hamur ve artklarn rmesiyle ortaya kar. alanlar onun ldrc etkisini tanyabilmeleri ve kendilerini bu gazdan koruyabilmeleri iin bilgilendirilmelidir. Btelerde ve tanklarda alma yapabilmek iin prosedrler, talimatlar ve Gvenli Sistemleri gelitirilmelidir. Bu gaz daha yakndan tanmak iin onun fiziksel ve tbbi zellikleri bilinmelidir. Renk Koku Gaz younluu Patlama snrlar Tutuma scakl Tutuma zellii Suda znme Reaktiflik 1 ppm1 10 ppm 15 ppm 20-50 ppm 100-200 ppm 500 ppm 500-1000 ppm
1
Renksiz Dk konsantrasyonda rk yumurta kokusunda, Yksek konsantrasyonda kokusuz. Havaya gre 1,189 daha ar. (25C) Hava iinde hacmin % 4,3 ile % 46.0 aras 260C Havayla kartnda patlayc 2.9 g/100 mL 20C Demirle reaksiyona girer, demirslfiti oluturur.
Kokusu duyulabilir 8 saat maruz kalnabilir snr deeri Korumasz bir ii bu snrn stndeki deere maruz kalmamal. Gzde yanma. Burun, boaz ve akcierlerde tahri. tah kayb Ciddi burun, boaz ve akcier tahrii. 150 ppm zernde kokusu duyulmaz. Ciddi akier tahrii, baars, ba dnmesi, sersemleme, sendeleme. Nefes kesilmesi. Dzensiz kalp at, dme ve lm.
ppm = Milyonda bir para. Hacimce %1 = 10,000 ppm
Hidrojen Sulfit dk konsantrasyonda rk yumurta kokusuyla kolayca tannabilecek bir gazdr. Konsantrasyonun 150 ppmin zerine kmas durumunda ayrdedilmesi mmkn olmaz. Bu da iinin etkinin getii gibi yanl bir izlenim edinmesine neden olur. Oysa lm yakndadr. Havadan ar olduu iin btelerin tabanlarnda birikir. 37
H2S in vcttaki etkisi iki ekilde olur. Bir taraftan gzleri, burnu, boaz ve akcierleri tahri ederken, te yandan, bilin kaybyla birlikte, solunum sistemini fel eder. Nefes alama durur. Ortamda H2S gazn tespit edebilmek iin portatif el tipi cihazlar kullanlmaktadr. Bu cihazn kullanmnn alanlar tarafndan renilmesi ve kullanmnn yaygn bir ekle getirilmesi gerekir. Cihazn alma ekli ve doru altnn test edilmesi renilecek konulardandr. Ayrca koruyucu donanm salanarak bte iindeki alma ve lmlerde kullanlmaldr. Bu tip koruyucu donanm srta taklacak basnl bir hava tp ve yz maskesinden oluur. Hava tp 30 dakika alacak kapasitededir ve maskenin iine basnl havay salar. Hava basnc azalnca alarm sistemi alarak durumu bildirir.
Sal ve Gvenliinin salanmas Tank ve bte ilerindeki almalarndan nce bte veya tank evresinde lmle ie balanmaldr. Bte iindeki lm deeri bilinmediinden, koruyucu donanm kullanlarak bte iine girilir. Bte ii lm deerine gre btenin havalandrma ihtiyac tespit edilir. Bte ve tanklarn kapasitelerine ve yapl tarzlarna gre havalandrma ekipmanlar tesis edilerek, uygulama pratik anlamda gelitirilmelidir. Bu tr tanklara giri ncesinde Gvenli Giri Msaadesi dzenlenmeli veya Gvenli Sistemi iinde davranlmaldr. Gvenli bir alma ortam salanmadan tanka giri yaplmamaldr. Gvenli Giri Msaadesi dzenlenmesi, gerekliyse Ateli ler Msaadesinin dzenlenmesini engellememelidir. Tank kapaklar alamayacak kadar paslanm ve almas imkansz hale gelmise, tala kesme gibi kvlcm karacak almalarn H2S patlamasna yol aaca unutulmamaldr. Tank veya btelerde kartrcnn altrlmasyla ortamdaki gazn miktarnda art meydana gelir. Bte veya tankn boaltlarak bol suyla ykanmas ve ykama suyunun tahliyesi gazn 38
abuk atlmasn salayacaktr. Hemen arkasndan yaplacak basnl buharla veya havayla gazn atlmas daha da hzlandrlabilir. Fakat tank iinin havalandrlmas srekli ieriye taze hava verilmesini salayacaktr. Bu da ateli alma ortam iin gereklidir. Tank ii ve evresi gaz lmleri bu almalarn ncesinde nemlidir. lk yardm H2S olan her yerde ilk yardm bilgileri nemli kurtarclardandr. Bunun yannda: alanlar H2S tehlikesine kar zel eitim almaldr. Ayrca alanlar ilk yardm konusunda eitim alm olmaldr. Kullanclar koruyucu donanmn kullanlmasyla ilgili gerekli eitimi alm olmaldr. Donanmn alma snrlarn renmeleri gerekir. Kurtarma ve ilk yardm eitimleri belirli aralklarla tekralanmaldr.
verenin sorumluluklar verenlerin alanlar koruma sorumluluklar bulunmaktadr. O nedenle: Konuyla ilgili risk deerlendirmesi yaplmaldr. Prosedrler ve talimatlar dzenlenmelidir. irketin H2S ile ilgili ald nleyici kararlar hakknda alanlar bilgilendirilmelidir. H2S bulunan ortamda alma yntemleri renilirken, talimatlar ve prosedrler hakknda da bilgi verilmelidir. Gvenli Sistemi veya Msaadeleriyle risk kontrol altna alnmaldr. lk yardm eitimlerinde H2S konusunda ilk yardm bilgileri verilmelidir. alanlara koruyucu donanm ve lme cihazlar salanmaldr. Bte havalandrmas iin donanm salanmaldr. Gvenlik nlemlerinin zaman alc olmas nedeniyle es geilmemesi salanmaldr.
alanlarn sorumluluklar alanlar koruyucu donanm kullanmakla ykmldr. Hasarl, almayan, gven vermeyen bakm yaplmam koruyucular kullanmamaldr. Koruyucu donanma zarar verilmemelidir. Prosedr ve talimatlara uyulmaldr. Eitimlere katlmal ve kendini gelitirmelidir.
39
KAIT FABRKALARINDA MAKNA KORUYUCU TPLER ve SEM

Kat fabrikalarnda alnabilecek makinadan koruma nlemleri hiyerarik anlamda 4 seviyede ele alnr: Sabit makina koruyucular (Muhafazalar) Mesaafeli koruyucular ve kilitlemeli koruyucular gibi dier koruyucular Hareketi uzaktan durduran veya snrlayan koruyucular. Eriimi engellemez fakat acil durdurma dzenekleri gibi makinadaki tehlikeli hareketi durdurur veya makina srnme hzn sabitler. Eitim, bilgilendirme, talimatlar ve gzetim gibi koruyucu nlemler.
Risk deerlendirmesinde seilen koruyucu tipleri ve koruma nlemleri belirlenmelidir. Alnacak nlemler mmkn olduu kadar pratie dnk olmaldr. Birden fazla koruyucu seviyesi seilebilir. Ne seilirse seilsin ama azami koruma seviyesini yakalayabilmektir. Sabit makina koruyucular-Muhafazalar Sabit makina koruyucular yerinden sklmeleri iin alet gerektiren koruyuculardr. Basit ekilde dner para zerine konulan sac kutular aslnda kt tasarlanm zmlerdir. Onlarn yerine civata balantl olanlar tercih edilmelidir. Bu sayede muhafazann kontrolsuz bir ekilde yerini deitirmesi nlenmi olacaktr. Sabit muhafazalar olduka etkili koruma salarlar. Kaplin ve aftlar gibi dner g aktarma paralar sabit koruyucularla kapatlr. Dner aftlar zel bir risk grubunu oluturur. Bunlarn zerinde civatalar, somunlar ve tur sayalar iin eitli girinti kntlar olur. Bunlar muhafaza iine almak en aklc zmdr. Haftada en az bir kez muhafazann koruyucu bakm gibi nedenlerle almas gerekiyorsa yerine kilitlemeli muhafaza koymak pratik olacaktr. Mesafeli koruyucular Makina Koruyucular Ynetmeliine gre kat makinasnda kullanlacak koruyucularn, hareketli paraya olan mesafesi, eriim uzakl dikkate alnarak belirlenir. Madde 7 - Pres giyotin ve benzeri tezgahlarda koruyucu aral ile operasyon noktasna (dner ksma) olan uzaklklar aada verilmitir.
Koruyucu Aral (en ok mm) 6 10 13 16 20 22 32 Koruyucunun Operasyon noktasndan uzakl (mm) 0-30 38-53 53-78 78-130 130-155 155-180 180-206
40
Mesafeli koruyucularn bir dier tr uzak mesafeli koruyuculardr. Bu tr koruyucular belli bir alana insanlarn girmesini engellemek iin yaplmtr. Genellikle koruma bir it ile gerekletirilir. it ykseklii insanlarn zerinden atlamasn engellemek iin 1,4 m ve zerinde seilir. itin altnda 20 cm kadar bir boluk temizlik iin braklr. Bu tr koruyuculara bobin makinalarnda rastlanmaktadr. Tahrik tarafn kilitli itle kapatmak korumaya yetmez. Bu tr koruyucularn srekli kapal tutulmas pratikte mmkn deildir. ok fazla giri k sz konusudur. O nedenle tahrik tarafndaki tm dner paralar ek olarak muhafaza altna almak da gerekir. Dner niplere girite koruma Kat makinalarnda pek ok dner nip bulunmaktadr. Bunlar birbirine ters ynde dnen pres ve kalender valslerinin nipleri, kurutma keesi ile silindir veya vals nipleri, kat sevk sitemindeki iple makara arasndaki nipler gibi ok eitlidir. Bu niplerin arasna ekilerek skma lmcl sonulara yol aar. Aadaki ekilde bu niplere rnekler verilmektedir.
Bir merdivenle klp, platform zerinden eriilen niplerde (preslerde), nip koruyucular tm makina enince kiileri korumaldr. Bu tr nip rnekleri aada verilmektedir. Bunlar bir t profil olabilecei gibi bir kebent, gen veya kare profil olabilir. Boru eklinde olmamaldr. Boru eklindeki koruyucular vals yzeyi ile yeni nipler oluturur. (a) akl mmkn olduu kadar dk olmal ve ynetmelie gre nip boyunca 6 mm yi gememelidir.
41
Pratik olarak bir nipe eriim ortadan kaldrlmaldr. Makina dnda fabrikada eitli niplerin olabilecei unutulmamaldr. Buralarda da gerekli koruyucular yaplmaldr.
Kilitlemeli koruyucular Kilitlemeli koruyucular koruyucu yerine taklmadan makinann almasna izin vermezler. Koruyucu aldnda makina durur. Bunun reneklerinden biri pano zerine konulan ve pano kapan aabilmek iin pano enerjisini kesen elektrik alterleridir. Pano kapanmadan enerji verilemez. Yaralanma riski arttka kilitlemeli sistemlere daha ok ihtiya bulunur. Kat fabrikalarnda iki tr kilitlemeli koruyucu sistemine rastlanr: Tek kilit sistemi ve Birbirinden bamsz ve birbirini yedekleyen, biri almadnda dieri alacak, ift kilit sistemi.
kinci tip gvenlii daha fazla arttrmak amacyla gelitirilmitir. Bazlarnda koruyucu kilidi aldnda makina durana kadar belirli sre eriim engellenmitir. 42
Makinada srnme hz, minimum alma hz ve minimum retim hz Kat makinalarnn ilk devreye alnmas srasnda ok dk bir hzda artlandrlmas gerekir. Bu hza minimum alma hz veya dn hz denir. Bu hz makinasna gre deimekle birlikte 50 m/dakika civarndadr. Minimum alma hz makinann titreim nedeniyle bina ile rezonansa giremeyecei bir deerde seilir. Bu deerde makina srekli olarak dnebilir ama retim yapamaz. Dn srasnda tm gvenlik nlemleri yazlm zerinden salanr. retim iinse minimum retim hzna kmas istenir. Makinada sadece el konumunda elde edilebilen bir baka dk hz daha bulunur. Bu hza srnme hz denir ve makinasna gre 15-25 m/dakika arasnda bir deerdedir. Bobin makinalarnda 10 m/dakika olarak seilir. Bu hz elde etmek iin sadece el konumu seili olmaldr. Makinay kontrol etmek, makina zerinde ayar yapmak, kee dzeltmek, dkntleri temizlemek gibi baz iler bu hzda yaplr. Bu kadar dk devirlere inmenin nedeni oluabilecek riskleri azaltmaktr. Makina hznn bu deerin stne kmas istenmediinde acil durdurma butonlarndaki gibi kilitlemeli bir sistem kullanlr. Bunun iin elle tavan vinlerinde olduu gibi uzatma kablolu bir buton takmyla lokalden ileri ve geri ilemler srnme hznda yaplabilir. Bu sayede operatr yakndan hareketi izleme ans bulur. Butona basld sre iinde makina dner. butonla temas kesildiinde makina durur. Bu konum bir sonraki ksmda tekrar ilenecektir. nk bu konum makinann ve insanlarn gvenliinin ortadan kalkt bir durumdur. O nedenle son derece dk hzlar kullanlr. Rutin bakm ve kontrollar. Koruyucu bakm gerei olarak koruyucularn kontrollar yaplmaldr. Yaplan kontrollar kayda alnarak gerektiinde ortaya karlmaldr.
43
MAKNA KONTROLUNDA GVENL TABANLI KONTROL SSTEMLER

Makina kontrolu, kat makinasnda elekten mal sarcya kadar olan blmlerdeki makina alma mantnn bulunduu yazlm ve donanm grubudur. Buna ksaca Makina Kontrol Sistemi denir. Bir tarafta yazlm ve onu ileyen bir akll yap vardr dier tarafta da manta uyan hidrolik, pnmatik ve elektrikli pek ok donanm bulunur. Makinann kontrolu bir PLC veya DCS zerinden yaplmakla birlikte, kendisi bir sistem olduundan fabrika otomasyon sistemi ile kartrlmamaldr. Donanm olarak fabrika otomasyon sistemine benzese de bamsz bir kontrol sistemidir. Bir ekilde makinann nasl davranmas gerektii yazlmla belirlenir. Bu yazlm, tahrik sisteminin yazlmyla etkileim iinde olmasna ramen tahrik yazlm ile de kartrlmamaldr. Makinadan gelen sinyallerle, operatrn verdii komutlar, makina kontrol sistemi mant ile ilenerek kt sinyallerine dnr ve makinann gerektii ekilde almas salanr. rnek olarak st elein alt elee yaklamas iin start verildiinde st elek alt elee nceden belirlenen ve deitirilebilen bir mesafeye kadar yaklar ve yaklam sensrleriyle belirli noktada durdurulur. Bundan sonraki hareket eleklerde tahribata yol aacandan yasaklanmtr. Ayn ekilde elek motorunun almas istendiinde (belirli n koullar salanmsa), tahrik sistemine elek motorunun altrlmas komutu gnderilir. Makina kontrol sisteminde, makina operatrlerini ve makinann kendisini hatalara kar korumaya ynelik baz Gvenlii nlemleri alnm olmaldr. Makinann korunmasna ynelik rnekte, st elek alt elee ok yaklamsa, limit deer aldndan eleklerin durmas istenir. gvenlii ile ilgili baka bir rnekte ise, retim srasnda yasakl bir blgeye ait kilitlemeli kap aldnda makinaya dur komutu gnderilir.
Baz Avrupa kkenli eski standartlarda yazlmlar performansna gre derecelendirilmekteydi. Bu derecelendirme, szde hatalarn olu skl ve hata olutuktan sonra i gvenliinde aksama olup olmadna gre yaplmaktayd. Fakat bu standartlar i gvenlii kriterlerine tam olarak uymamaktayd. zellikle ok byk kapasiteli makinalarn karmak kontrol sistemleri 44
bu derecelendirme sistemine uygun deildi. gvenliinden ok hatalar snflandrmaktayd ve risk ynetimini dikkate almyordu. Snflandrmann i gvenliine ynelik hiyerarik dzeni de bozuktu. rnein Snf 1 denilen bir sistem, 3. ve 4. snflara uymasa bile gvenli kabul edilmekteydi. Hatta 2. 3. 4. snflar karlayan bir dzenlemeden daha gvenilir saylmaktayd. Bu durum risk deerlendirmesi derecelendirmesini yorumlamay gerektiriyordu. Gvenlik Tabanl Makina Kontrol Sistemi nedir? (Safety Related Control Systems) Kat makinas kontrol sistemi, retim fonksiyonlardan taviz vermeden, kat makinasnda karlalacak riskleri kabul edilebilir seviyeye dryorsa, o kontrol sistemine Gvenlik Tabanl Kontrol Sistemi denir. gvenliine ynelik fonksiyonlara da Gvenlik Fonksiyonlar denir. (Safety Functions) Gvenlik Fonksiyonlarna sahip olan kontrol sistemleri: Riskleri kabul edilebilir seviyeye drmeli Gvenli durumu srdrecek performansta olmaldr. Hatalara kar toleransl olmaldr.
Eski makinalarda, Makina Kontrol Sistemleri yerine, Makina Kontrolu ad altnda bir takm elektro mekanik paralar kullanlmaktadr. Sistemden ok para bazldr. O nedenle makinalar, Makina Kontrol Sistemi olanlar ve olmayanlar diye ikiye ayrmak gerekmektedir Hangi standardn kullanldna baklmakszn, sistem tasarm, risk seviyesini gerekli seviyeye ekmek zorundadr. Bu da prensip olarak riskin gerekli seviyeye ekilmesi, sistem tasarm yapsn ve maliyetini olduka etkileyecektir. Gvenlik Tabanl Kontrol Sistemlerinde genel tasarm ilkeleri Gvenli ve hataya toleransl kontrol sistemlerinin tasarm kat makinalarndaki risk deerlendirmelerini baz alr. Bu da daha nceki fonksiyonel standartlarn braklarak yeni standartlar edinilmi olmas demeketir. Risk deerlendirmesi bilindii gibi makinann risk yaratan ilemlerini belirleyerek onlar kabul edilebilir seviyeye indirmeyi hedefler. Kabul edilebilir seviye, kanun, ynetmelik ve standartlarn gereklerine uyan ve akln kabul edebilecei seviyedir. Makina tasarmclarnn riskleri drmek iin gelitirdikleri her nlem, Gvenlik Tabanl Kontrol Sistemi kapsamnda olmayabilir. rnein hareketli paralara eriimi engelleyen sabit koruyucularn kullanlmas ve korkuluklu merdivenler gibi fiziksel koruma nlemleri gibi. Bununla birlikte, tecrbeler Gvenlik Tabanl Kontrol Sistemleri olmadan, sadece fiziksel nlemlerle risklerin azaltlamayacan gstermitir. Bu durumda, makina tasarmcs fabrikalarda kullanlan risk deerlendirme kavramn iyi anlamal ve ona katkda bulunmaldr. Gvenlii dikkate alan Gvenlii Tabanl Kontrol Sistemi ne kadar kendi roln stlenmise sistem o oranda gvenilir ve hatalara toleransl olacaktr. Bu zellik Sistem Gvenliinin 45
Btnl (Safety Integrity of The System, SIS) olarak bilinmektedir ve hatasz geen belirli bir sre iinde, Gvenlii Tabanl Kontrol Sistemlerinin ne kadar iyi performansa sahip olduunun bir lsdr. Yeterli bir Sistem Gvenlii Btnl, aadaki zelliklerin bileimiyle salanabilir: Yazlm ve donanm gvenilir olmaldr. Kontrol sisteminde paralarn nasl bir araya getirildikleri (entegrasyon) nemlidir. Detayl arza, hata arama (diyagnostik) ve test tekniklerini kullanyor olmaldr.
Gven Tabanl Kontrol Sistemlerinde tasarmc tm gvenlik fonksiyonlarn belirlemeli ve bunlarn gvenlik btnln salamaldr. Buna Gvenlik Gereksinimlerinin zellikleri denilmekte (Safety Requirements Specification, SRS) ve baarl bir tasarm iin nem arzetmektedir. Risk kontrol sreci emas aada verilmektedir:
TEHLKE ANALZ TASARIMLA TEHLKEY ORTADAN KALDIRMA RSK GELTRME
gvenlii gereksinimlerini belirleme Gvenlii Fonksiyonlarn belirleme Gvenlii Btnln salama
Gvenlii Fonksiyonlarn gerekletirilme
Gvenli Sistemlerini salama (retim)
Mekanik, Pnmatik, Hidrolik paralarn uyumu
Elektrik, Elektronik, PLC alt yapsnn gvenilirlii
Risk kontrol sreci
46
Gvenlik Tabanl Kontrol Sistemi tasarmnda, riskleri drecek belirli bir Sistem Btnlnn yakalanmas iin aadaki noktalara dikkat edilmelidir: Gvenlik Tabanl Kontrol Sisteminde kullanlacak donanmn gvenilirlii. Yedekleme ve otomatik arza/hata bulma tekniklerinin kullan biimi. Sistemin retim ve tasarm aamalarnda hatalarn nasl nlendii. (rnek, yazlm bcekleri ve hatal balantlar gibi) Kontrol sisteminin, makina alrken oluan hatalarn dzeltilmesine nasl katkda bulunduu. (rnein program mantnn akn gsterebilme zellii gibi) Hata anlarnda kontrol sisteminin davran biimi ve bu hatalara kar doru reaksiyonu gstermesi Makina devreye alnmadan nce sistemin kendi iindeki hatalar hzl bir ekilde nasl test ettii. Gvenlik Tabanl Kontrol Sisteminin alt sre iinde, makul nedenler dnda, hi bir parasnn bozulmadn ve deimediini gsteren periyodik test ve kontrollarn nasl tasarland.
Bu neriler tm yazlm, donanm ve ilgili paralarn bir araya getirili biimleri iin geerlidir. Gvenlik Tabanl Kontrol Sistemi denilince bu iin iine dahil olan her tr yazlm, para, sensrler, hatta klemensler bile girmektedir. Gvenlik Tabanl Kontrol Sistemi Tasarm Sistem tasarmnda aadaki noktalara dikkat edilmesi yardmc olacaktr: Risk deerlendirme uygulamasnda Sal ve Gvenlii ile ilgili alnan nlemleri belirleyiniz. Her aamada, riskin azaltlabilmesi iin Gven Tabanl Kontrol Sisteminin katklarnn neler olabileceini belirleyiniz. Her bir Gvenlik Fonsiyonunu dikkate alarak Sistem Btnln (SIS) salamak iin Gvenlik Gereksinimlerinin (SRS) zelliklerini kartnz. Sistemi tasarlarken Gvenlik Tabanl Sistemi de dahil ediniz. Tasarmn gvenlik gereksinimlerini karladna emin olunuz. Sreci insanlarn anlayabilecei ekilde belgelendiriniz.
Bu noktalar yeni makinalara ve yenilenen eski makinalara uygulanabilir standartlardr. Testler ve koruyucu bakm Sistem Btnln srdrebilmek iin Gvenlik Tabanl Kontrol Sistemleri dzenli olarak test edilmelidir. Bu testler koruyucu bakmn bir parasdr. Testin skl veya hangi aralkla yaplaca sistemin ihtiyalar dorultusunda ve sistemin kendi diyagnostik zelliklerinin gcne bal olarak tespit edilir. rnein, ar hz dedektr olan bir makinada dedektrn hatas makinada ar hz nedeniyle kazaya yol aar. Gvenlik fonksiyonuna olan ihtiya gerekte ok nadir meydana gelir. Potansiyel tehlike o konuda bir ihtiya olmad srece tespit bile edilemez. Sistem btnlnn korunmas iin zaman zaman gvenlik 47
fonksiyonlarnn test edilmesi gerekir. Bununla ilgili talimatlar dzenlenerek bakm testlerinde kullanlmaldr. eitli nedenlerle Gvenlik Tabanl Kontrol Sistemlerinde revizyon gerekebilir. Bu tr revizyonlarda aadaki noktalara dikkat edilmelidir: Yeni yaplacak deiiklikler risk deerlendirme szgecinden geirilmi olmaldr. nerilen deiikliklerin yazlm ve donanma ynelik etkileri analiz edilerek deerlendirilmelidir. Bunlar arza modlarna uygun olmaldr. Revizyonun gvenlik konular kararlatrldktan sonra, gerekleme aamasnda sistem btnl salanmaldr (spesifikasyonlara uygunluk, malzeme kalitesi, kaliteli montaj ve zenli devreye alnma) Deiiklikler dokmanlara ilenmelidir. Sistemin uygulanmasndan nce, son bir kez uzman gr alnarak yaplanlar gzden geirilmelidir.
Gvenlik Tabanl PLC ler Kat makinalarnda kullanlan Gvenlik Tabanl PLCler (Safety PLC) sanayide kullanlan standart PLC lerden deildir. zellikle Gvenlik amacyla retilmi PLC lerdir. Standart PLC ler veya bilgisayarlar Gvenlik Btnl Seviyesi dk rnlerdir. Standart bir PLC den beklenen Gvenlik Btnl Seviyesi (The safety integrity level, SIL) onun en hayati Gvenlik Fonsiyonuna gsterecei performansa baldr. Kat makinalarnda kullanlacak PLC lerin Gvenlik Btnl Seviyesi IEC 61508 e gre yaplan deerlendirmelerde, bir PLC tarafndan baarlabilen en yksek seviye olan, SIL3 olmaldr. Bu seviye yazlm iin de geerlidir. IEC 61508 standard Sistem Btnl Seviyelerini tehlikeli bir hatann, belirli bir sre iinde olma olasln baz alarak belirler. Aadaki tabloda IEC 61508 e gre Gvenlik Btnl Seviyeleri verilmektedir. SIL3 seviyesi bir PLC nin baarlabilecei en yksek Gvenlik Btnl Seviyesidir. PLC sertifikasyonu TV, HSE gibi kurulular tarafndan yaplmaktadr. Gvenlik Btnl Seviyesi (SIL) SIL4 SIL3 SIL2 SIL1 Tehlikenin bir saat iinde olma olasl >=10-5 to <10-4 >=10-4 to <10-3 >=10-3 to <10-2 >=10-2 to <10-1 Risk Azaltma Faktr (Tehlike olaslnn tersi) 100,000 to 10,000 10,000 to 1,000 1,000 to 100 100 to 10
Gvenlik Tabanl PLC li Sistemler, yazlmlar kadar, rastgele meydana gelen donanm hatalarndan kaynaklanan sonular da dikkate alrlar. Tasarmc yazlmn, tehlikeli sonular yaratacak, sistematik hatalardan arndrlm olmasn salamak zorundadr. Yazlmlarn bu 48
tr hatalara kar test edilmesi olduka zordur. Bunun yerine tercih edilen yntem, hatalarn gelitirme srecinde ve makina devreye alnrken azaltlmasdr. Doru seim yapma, ilevlerdeki doruluk ve sistem btnl son derece hayati nem tamaktadr. Spesifikasyonlarda yaplacak bir kusur, dier yaplan iler ok kaliteli olsa bile, takibeden srete vahim hatalara yol aar. Kat Makinalarnda kullanlan Gvenlik Tabanl PLC li Kontrol Sistemlerinde, programlama dnda elektrikli veya elektronik bir takm donanmlar bulunmaktadr. Bu paralarn da ISO 61508 de belirtilen SIL3 seviyesine uygun olmas gerekir. Ayrca Sistem Tasarmda alan uzmanlarn bu alanda yetimi olmalar gerekmektedir. Kat makinalarnda kullanlan baz gvenlik fonksiyonlar Kat makinalarnda zellikle 3 temel gvenlik fonksiyonuna zen gsterilmesi gerekir. Bunlar, acil durdurma, hz kontrol denetimi ve alma uyar sinyalidir. Bunlarn yannda pek ok gvenlik fonksiyonlar bulunmaktadr. nemli olmalar nedeniyle bunlarn gzden geirilmesi gerekir: Acil durdurma Acil durdurma ilemi 2 yntemle yaplabilir. Birinci yntem bamsz fiziksel bir enerji kesme komutu eklindedir. Bir butona baslmas durumunda kontrol sistemini veya tahrik sistemini besleyen enerji kesilerek sistem durdurulur. kinci trde ise gene butona baslarak yazlm zerinden komutlarla sistem durdurulur. kinci trde acil durdurma ilemi bir yazlm zerinden yapldndan gecikme yaanabilir. Ayrca kontrol sisteminin devrede olmas ve bu arada grselliin salanmas gerekir. Yazlm tasarmnda bu konu iyi irdelenmelidir. Acil duru butonuna basldnda, buton konumunu deitirip o konumda kalmaldr. Birisi mdahale etmedike stop butonu basl kalr. Talep halinde eski konumuna getirilerek grevi sonlanm olur. Acil duru fonksiyonu yazlm zerinden yaplsa da makina kontrol sisteminin doru alaca varsaymna gvenilmemelidir. O nedenle birinci yntemdeki acil durdurma yntemi zaten gerekli olmaktadr. Hz kontrol denetimi Makina hz makina tasarm hznn zerine ktnda lmcl riskler ortaya kar. Operatr dknt alma peindeyken oluan bir hz am olay felaket olur. Makinaya sabit bir hz srdrmesi iin verilen set deeri de bu olay nleyemeyecektir. O nedenle kontrol sistemi tasarmnda: Her alma modunda beklenmedik hz artna izin verilmemelidir. Makinann beklenmedik ekilde kendiliinden almasna izin verilmemelidir.
49
Her iki anormal durumu tespit edebilmek iin sistem tasarmnda aadaki dzenlemelere gidilmelidir: Grsel olarak bir ekran zerinde fiziksel anlk durumlar izlenebilmelidir. Operatrn tehlikeli bir sapmay tespit etmesi durumunda, makina gvenli duru modunda durua geirilmelidir. Referans takometre veya enkoder araclyla durum tespiti yaplp makina kontrol sistemi zerinden gvenli duru modunda durua geirilmelidir. Makina operatrlerine hareket imkan tanmak asndan, yazlm zerinden rnein; o vme parametreleri deitirilerek harekete izin verilmeli o Moment parametreleri deitirilerek harekete izin verilmelidir.
alma uyars Bu uyar olmadan makinann almaya balamas, aralarda alan insanlarn kaamadan tehlikeye dmelerine neden olur. Bu uyarnn amac insanlara makinann belirlenen sre sonunda (rnein 10 saniye) kalkacan ve kamalar gerektiini bildirmektir. Bu sesin dier alarm seslerinden farkl olmas ve insanlar tafandan kolayca tannabilmesi gerekir. Son derecede baarl bir yntemdir. Birden fazla makina olan makina salonlarnda her makinann farkl bir sesli uyar sistemi olmaldr. Makina Gven Tabanl Kontrol Sistemi aadaki noktalara da dikkat etmek durumundadr: Sorunlu paralar gstermelidir. Kritik uyar sistemlerinde yedeklemesi olmaldr.
50
DKNTLER ALMA
Dkntlerin alnmas srasnda her yl pek ok kaza olmaktadr. Dknt kavramna bobin makinas artklar da girmektedir. Operatrler niplerde ve kurutma blmnde araya kaan dkntleri almak iin ucu kancal sopalar kullanrlar. Niplere ulamak nasl yaplrsa yaplsn tehlike yaratr. kazalar arasnda aadaki durumlar ortaya kar: Hareketli paralara kaplma. Dknt ile urarken oluan incinme, arpma gibi sakatlanmalar. Kullanlan kancal ubuklarn taklmalar sonucu verecei zararlar. Statik elektrik nedeniyle kvlcm ve yangn tehlikesi.
Dkntleri alacak kilerin Gvenli Sistemini ok iyi uymalar gerekir. Gvenli Sisteminizin yeterli olup olmadn aadakileri dikkate alarak irdeleyiniz: Makinann tasarm dkntleri alamaya msait deilse, dkntleri makina durduunda alnz. Makina durduunda, kancal ubuklar, hava tabancalarn veya bu amala kullanlan dier aralar araya gimeden, yandan kullanabilirsiniz. Makina arasna girmek gerektiinde makinay/ilgili blm durdurarak kilitleyiniz. Makinann durdurulamad durumlarda, silindirler/valsler zerindeki dkntler alnabilir. Makina dknty aradan atmas iin sadece srnme hznda veya minimum hzda altrlabilir. bitimi hemen durdurulmaldr. Dier durumlarda eriim kilitlemeyle engellenmitir. Makinaya hareket halindeyken yaplacak eriimler risk deerlendirmesine alnmal ve kaydedilmelidir. Alnacak tm risk azaltc nlemler belirlenmelidir. altrma talimatlarna da kaydedilip gelitirilmelidir. Eer makinann bir blm ters altrlacaksa, bu minimum hzda yaplmaldr. Vin zerindeki bir tampondan asla dknt almaynz. Vinlerin ykleri hareketlidir. Kurutma alt keelerinden dknt alamak olduka tehlikelidir. Bu tr iler yaplrken gvenli alma ortam salanmas gerekir. Hi bir ekilde buralara makina durmadan eriilmemelidir. almalar Gvenli Sistemi kapsamna alnmaldr.
51
ELEK VE KEE DEMLER

Tehlikeler Hareketli ksmlara taklma Elek veya kee arasna skma Yksekten dme Yukardan den bir parann altnda kalma Adale ve kemik zedelenmeleri Scak ve rutubetli ortamda alma Kaldrma aralarnn kusurlu almas Bak ve falata gibi keskin aletler tarafndan yaralanma Ekip yeleri arasnda haberleme bozukluu Kaygan zemin Ar yorgunluk ve zamana bal stres
Yaplabilecekler Elek ve kee deiimleri uzman bir kii nezaretinde yaplmaldr. risk deerlendirmesine alnmal, Gvenli Sistemi gelitirilerek, yazl bir prosedre uygun yaplmal. Elek ve kee deiimlerinde makina enerjisi ve buhar gibi tehlike yaratacak unsurlar kapatlm olmaldr. Makinann dnmesi gerekiyorsa Gvenli Sisteminde belirlenen ekilde yaplmaldr. Makina devreye alnrken tm ekip yeleri eksiksiz kenarda tam kadro dizilmelidir. Kaldrma aralarnn periyodik bakmlar ve testleri yaplm olmaldr. Makinaya zel takmlar, krikolar ve ceraskallar baka amalar iin kullanlmamaldr. Eer valsler uzun sre askda tutulacaksa altna takoz veya destek paralar konarak gvence altnda tutulmaldr. Elek ve keeler taklmadan nce destek paralaryla almaldr. Sislindirlerin bota kendiliinden dnmemesi iin kilitleyici nlem alnmaldr. alma ortamna her ynden Emin Eriim iin kullanlacak aralar belirlenmelidir. Mmknse geici platformlar salanmaldr. Dz merdivenler mmkn olduu kadar kullanlmamaldr. Kullanlacaksa emniyet kemeriyle kullanlmaldr. Sadece elek ve kee deiimlerinde kullanlan platformlu merdivenler i bitimi sklmelidir. Dme tehlikesi yaratan boluklar geici olarak kapatlmal veya bariyerle evrelenmelidir. Makinaya ait sabit platform ve yrme yollar zerinde takm ve paralar braklmamaldr. Yere dklm olan sv ve katlar temizlenmelidir. Yaplacaklar konusunda alanlar eitilmelidir.
52
KAIDIN BALANMASI
Sevk ipi veya hava tabancalar kullanarak elle ile kat besleyenler niplerden uzak durmaldr. Bu ilem son derece eitimli kiilerce dk hzlarda yaplmaldr. Daha sonra makina hzlandrlmaldr. Gerekte yeni makinalar elle mdahaleyi ortadan kaldrmlardr. Elle besleme, tehlikesi nedeniyle vals niplerine doru yaplmamaldr.
Kadn balanmas fabrikadaki en stresli ilerdendir. Operatrler kendilerini strese sokarlar. Byle zamanlarda daha ok kaza riski olur. Kadn balanmas uzadka stres de artar. in tamamlanmas gerektiinden, mola vermek imkanszdr. O nedenle de operatrler risk almaya balarlar. Eer fabrikann felsefesi nce gvenlik yerine nce retim ise bunu grmenin en iyi yolu kadn baland anlardr. Fabrika kendi politikasn netletirmek durumundadr. Netlik hem szle, hem de eylemle gerekleir. Baz fabrikalar kat balanmasnn uzad basknn artt anlar iyi bildiklerinden makina efini mola vermesi iin cesaretlendirirler. Baz fabrikalar ise, varsa dier makinalarnn kendine gven duyan, rahat davranl operatrlerini getirerek sorunu zerler. Anormal durumlarla sk sk kar karya kalan operatrler sadece talimatlarla deil, eflerinin veya mdrlerinin davranlaryla da ynlendirilmelidir. Olaanst durumlarda i gvenliini bir kenara brakmamalar, onu gzard etmemeleri salanmaldr. Hatta kritik anlarda dur ve dn mantn kullanmalar retilmelidir.
53
GVENL/EMN ERM
Emin Eriim (Safe Access) ve Emin Giri (Safe Entry) Trkede fazla kullanlmayan, fakat dnyann ok iyi bildii iki kavramdr. Emin eriim allacak yerlere bir yere gven iinde erimeyi tanmlarlar. Srekli olarak belirli yerelere eriim gereken durumlarda bunlarn gven iinde yaplmas tehlikeleri azaltr. Genellikle korkuluklu merdivenler, palatformlar emin eriim aralar olarak kullanlr. Bunlarn kullanmnda eksiklik veya aksaklk yaanmas aada belirtilen tehlikeleri yaratr: Tehlikeler Kayma ve dme Dier insanlara zarar verme Trmanma gibi ar aba sonucu sakatlanma Malzeme dmesi Ekipmana bal zel tehlikeler. (Scak yzeyle temas, elektrie arplma, scak arpmas, su iinde alma)
Yaplabilecekler, Platformlu merdivenler Mmknse eriim iin mevcut zeminin kullanlmas tercih edilmelidir. Sk yaplan operasyonlarda zeminden dorudan eriim pek ok tehlikeyi nler. Bu mmkn deilse, korkuluklu sabit merdiven kullanlmas tercih edilmelidir. Merdiven belirli bir standartta imal edilmi olmaldr. Bunun bir rnei aada llendirilmi olarak verilmektedir. (ekil 1)
ekil 1 Azami 3 metre ykselmelidir Sonunda sahanlk bulunmaldr. 54
Korkuluk aralklar insan dmesini engellemek iin 50 cm den byk olamaz. Korkuluk ykseklii 90 cm nin altnda olamaz. Merdiven genilii tek kiilik kullanmda en az 60 cm, aksi takdirde 100 cm nin altnda yaplmamaldr. Merdiven stnde kafay arpmamak iin en az 230 cm ykseklik olmal, mesafe yoksa, yastklamayla ba koruyucu yaplmal ve uyarc levhalar konmaldr. Merdiven bir kaldrma makinas gibi kullanlmamaldr. Kaldrma kancalar taklmamaldr. Sahanlktan aa dlmeyecek koruyucu nlemler alnmaldr. ekil 1 de verilen merdiven dk eimli olduundan uzun bir alana ihtiya duyulur. Eer gerekli alan yoksa, daha az yer kaplayan merdiven trleri ekil 2 ve ekil 3 te verilmektedir. Bu seimler Risk Deerlendirmesinde belirlenmelidir. Merdiven seiminde aadaki kriterler dikkate alnr: o o o o o En ksa dey mesafe tercih edilmelidir. Eriimin sreklilii dikkate alnmaldr. Eriim srasnda tanacak ykn ar olmamas dikkate alnmaldr. Sadece bir kiinin kullaca dnlmelidir. Makina asesini kullanarak basamak oluturulmamaldr.
ekil 2 Kenar korkuluklarnda 50 cmde bir dey ara bant olmaldr. Basamak ykseklikleri eit olmal ve ilk basamak % 15 daha dk mesafeden balamaldr.
55
ekil 3 Kedi Merdivenleri (ekil 3) Resimde verilen llere ek olarak, merdiven zeminden balamaldr. En st basamak platformla ayni seviyede olmaldr. Basamaklarla duvar arasnda 230 mm bir ayak mesafesi olmaldr. 3 metreden yksek kedi merdivenlerinde koruyucu kafes olmaldr. Koruyucu kafes, en sondaki platformu 110 cm geerek dmeyi engellemelidir. Ara platformlar en az 700 mm apnda olmaldr. Platforma girite bir kap olmal ve kap kendiliinden geriye doru alan yapda olmaldr.
Platformlar ve yrme yollar Platformun stnde tavanla arasnda 210 cm bir gvenlik boluu olmaldr. Platform ve merdiven genilikleri en dk 60 cm, tercihen 80 cm olmaldr. Buna ramen yer snrlamas varsa, merdiven eni dnlerek merdivenden vazgemek yerine en 45 cm ye kadar drlebilir. Platform korkuluklar 110 cm ykseklikte olmaldr. Aradaki boluk 50 cm lik bir ara bantla kapatlmaldr. Ara bantlar ve korkuluklar basamak gibi kullanlmamaldr. Perfore zemin ve basamaklar aseye sabitlenmelidir. Geici olarak demeden sklen paralar nedeniyle oluan boluklar gvenlik amacyla evrelenmeli ve gvenlik tabelasyla belirlenmelidir. Bunlarn yerlerine taklmas iini bilen kilerce yaplmaldr. Seyyar palatformlar kullanlacaksa, standartlara uygun retilmi profesyonel rnler yaptrlmal veya temin edilmelidir.
56
KAPALI ALANLAR, EMN GR MSAADES VEYA GVENL SSTEMLER

Kapal alan terimi kapal kaplarda olduu gibi genellikle kiinin alma alannn kstl olduu, giriin ve kn dar olduu alanlardr. Byle alanlarda oksijen eksiklii, zehirlenme, kiinin skmas, kartrc tarafndan paralanmas, suda boulmas, patlama, yangn veya dier fiziksel tehlikeler bulunur. Kiinin bu artlardan kaabilmesi olanakszdr. Baz kapal alanlar grn olarak ok net ayrt edilebilmekle birlikte, ayrt edilemeyen kapal alanlar da vardr. alanlarn kapal alan kavramn iyi bilmeleri ve buralardaki kendine has tehlikeleri renmeleri gerekir. zellikle taeron elemanlar kat fabrikalarndaki kapal alanlarda temizlik, bakm gibi nedenlerle alacaklarsa zel olarak eitim almalar gerekir. Buralara risk azaltlarak gvenli bir ekilde girilebilmelidir. Kapal alan Kapal alan aadaki zellikleri tar: ine girmek iin yeterli byklktedir. Girii ve k dar tutulmutur. Yaam alan olarak yaplmamtr.
Orta gerilim hcreleri gibi elektrikle ilgili kapal alanlardaki almalar zel olarak ele alnmaldr. Kat fabrikalarnda rastalanabilecek kapal alanlara rnekler Kazanlar, Pulperler Bteler, Hamur kasas Havalandrma kanallar, Fabrika ii su kanallar, Kurutma silindirleri Piirme tanklar nsan girme delii olan kaplar st ak tanklar Kazlm hendekler Makina alt ve beyaz su bteleri Hamur ve niasta silolar Depolama amal kaplar retim kazanlar Tankerler Tanklar Vakum eksoz bacalar Boru galerileri 57
msaadesi veya Gvenli Sistemi gerektiren kapal alanlar alanlar ve taeron elemanlarnn iinde almas iin Msaadesi dzenlenmesi veya Gvenli Sistemine alnmas gereken kapal alanlara aadaki gzlerle baklmaldr: Ortam koullar tehlike yaratmaktadr. Kapal alan iinde insan yutacak bir madde ile dolacaktr. inde skma vaya boulma tehlikesi vardr. Mekanik ekipmanlar tarafndan paralanma, drlme, yaralanma, ar grlt, yaklma riski bulunmaktadr. ine girmek iin zel nlemler ve yetkili birinin zel msaadesi gerekmektedir.
Kapl alanlarda rastlanabilecek tehlike trleri Atmosfer: Atmosferik tehlikeler arasnda yanc veya zehirli gazlar, buhar, youn toz, oksijen azl, ar scaklk, bulunmaktadr. Ortam bunlar depolama iin msait olmasa bile buralara balanan borular araclyla tanabilirler. Yanc ve yakc maddeler: Yakc maddeler arasnda kvlcm yaratacak statik elektrik bulunmaktadr. Ar scaklk da kiiler iin tehlikelidir. (Scak arpmas) Ateli ler: Ateli iler kaynak ve kesme ilemleriyle, yakma, stma delme ilemleridir. Bunlarn tamam kvlcm karacak ve yangna veya patlamaya neden olacaktr. Ayrca kardklar gazlarla ortam nefes alamayacak duruma getirirler. Kapana skma: Kapal alandan kn daralmas veya imkansz hale gelmesi sonucu ortaya kar. zel maddeler: Sal tehdit eden arsenik, asbest, kurun, solvent ve radyasyon gibi maddelerin ortamda olmas. lmlerle belirlenmelidir. Kanallara giri: zel bir atmosferik risk ortamdr. Baca etkisiyle atmosferik ortam srekli deikenlik gsterir. Girdaba kaplma: Ani su basknna urama ve malzeme altnda kalma. Su ve proses hatlar kilitlenerek kapatlmaldr. Beklenmeyen makina almas: Makina enerjisi kesilerek kilit altna alnmaldr. bitmeden enerji verilmemelidir.
58
Kapal alanlara Emin Giri prosedrleri Kapal alanlara girmek iin zel msaadelerin alnmas gerekir. Buna Emin Giri Msaadesi denir. Msaade ortam koullar dikkate alnarak bir takm tedbirler alndktan sonra verilir. Msaadeyi veren kiinin bu msaade iin yetkilendirilmi olmas gerekir. Ekipmann bulunduu blm yetkilisinin izin vermesi en doru yntemdir. Emin Giri ncesi alnabilecek tedbirler aada verilmektedir: Temizlik, temiz havayla tahliye, ykama ve havalandrma: Ortam koullarna gre bunlardan biri veya tamam kullanlabilir. Bunlar yaplrken kapal alann giri ve k ak olmaldr. Temizlik kapal alann fiziksel anlamda kat veya svlardan boaltlmasdr. Temiz hava tahliyesinde bir hava kayna ile ortamdaki gaz veya buhar uzaklatrlr. Ykama suyla veya buharla yaplr. Kat pislikler alttan, gaz halindekiler stten atlr. Havalandrma ise bir hava fannn balanarak ortama taze havann srekli verilmesidir. Bu durum ortamdaki oksijen azalmasn nler ve alma srasnda kan gazlar ortamdan uzaklatrr. Enerjinin kesilmesi: Kapal alanda bulunan veya onu ilgilendiren donanma ait elektrik tamamen kesilmelidir. Kurutma sislindirlerinde, silindirler mekanik olarak da sabitlenmelidir. alma annda enerjinin verilmemesi kilitle salanmaldr. Proses hatlarnn kapalmas: Buhar ve dier proses hatlar kapatlarak kilitlenmelidir. Tehikeli maddelerin test edilmesi: Giri ncesinde eitimli bir kii ve almasna gvenilen bir l aleti kullanlarak atmosferdeki zararl maddeler llmelidir. Bunun iin yakn d ortamdan balanlr. Kapal alann iinde eitli blgelerde lm yaplmaldr. Bunun iin lm yapacak kiinin hava tp kullanmas gerekir. lk baklacaklardan biri oksijendir. Btelerde H2S gaz lmleri yaplmaldr. Ortamda bulunduu dnlen dier gazlar ve ortam scakl duruma gre llmesine karar verilir. rnek alma: Kapl alanlarda zararl baz maddeler varsa ortamdan rnek alnarak tehlike hakknda bilgi sahibi olunur. Elektriksel korunma: Aydnlatmann 24 volt dk gerilimle yaplmas salanmaldr. Aydnlatmann geici olarak kesilmesi ihtimaline kar mutlaka el feneri bulundurulmaldr. Giriin snrlandrlmas: Eitimsiz kiilerin kapal alana girii yasaklanmaldr. Koruyucu bariyerler ve uyar iaretleri: Kapal alanlara giri az yetkisi olmayanlar iin bariyerle engellenmelidir. Girie yasa gsteren uyar levhalar konmaldr. Kiisel koruyucu kullanlmas: Emin Giri iin zel koruyuculara gerek duyulur. Emniyet kemerleri, hava maskeleri, halatlar, havalandrma gereleri bunlar arasndadr. Bunlarn hangilerinin kullanlaca Emin Giri Msaadelerinde gsterilmelidir. Taeron alanlaryla fabrika alanlarnn koordinasyonu: O blgede alacak tm insanlarn birbirleriyle olan iletiimi koordine edilmelidir. eriye girecek kiilerin salk durumlar: eriye girmesi gereken kiilerin yalar csseleri, sportif olmalar ve salk sorunlarnn bulunmamas nemlidir. eride kalma sresi: Scaklk ve oksijen seviyesi ieride kalma sresini belirlemektedir. Bu sreler nceden tespit edilerek, sonunda kiiler darya karlmaldr. erinin daryla olan iletiimi: erideki kiilerin sorun olmas durumunda daryla haberleebilmeleri gerekmektedir. 59
Acil kurtarma ekibi bulundurulmas. Bir B plan olarak tehlike annda bir ekip acil kurtarma iini yapmaldr.
Yetkili efin, gzlemcilerin, alanlarn ve acil kurtarma ekibinin sorumluluklar Kapal alanda alacaklar bu iin planlanm bir i olduunu ve bir msaade ile yaplmas gerektiini anlamak durumundadr. Aada bu alandaki tm ilgililerin sorumluluklar verilmektedir. Yetkili efin sorumluluklar alanlarn gvenliinden yetkili ef sorumludur. ef kapal alandaki tehlikeleri ve onlarn nasl nleneceini bilmek durumundadr. Gvensiz bir durum olduunu anladnda ii veya yanl sonlandrmaldr. ef ayni zamanda gzlemci durumundadr.
Gzlemcilerin sorumluluklar Gzlemciler girii denetlemelidir. Gzlemciler tehlikeleri ve insanlar zerindeki sonularn bilmelidir. eri girenlerle konuarak durumlarn izlemelidir. Olumsuzluk sonlandrmaldr. Kurtarma ekibi ile iletiim iinde olmaldr. Yetkisiz girileri engellemelidir. efe yardmc olmaldr. Bu durum efin sorumlulukarn askya almaz.
halinde
ii
Kapal alana girenlerlerin sorumluluklar Bu kiiler zel eitim alm ne yapacan bilen kiler olmaldr. Emin Giri yetkileri olmaldr. erideki tehlikeleri ve sonularn biliyor olmaldr. Gzlemcilerle iletiim iinde olmaldr. Gvensiz bir durum grdnde gzlemciye bildirmelidir. Kurtarma ekibi gerektiinde yardm istemelidir.
Acil kurtarma ekibinin sorumluluklar Kurtarma ekibi neden orada olduunu ve ne yapacan bilmelidir. Kurtarma aralarnn neler olduunu nasl kullanlacan bilmelidir. Kurtarma aralarnn salkl olup olmadn bilmelidir. Kendisine ihtiya olduunda ef ve ieridekilerle iletiim iinde olmaldr.
60
Bir tank ii havalandrma rnei
61
TEMZLKLER
Dnya istatistiklerine gre kat fabrikalarnda kayarak dme sonucu meydana gelen kazalar nc srada yer almaktadr. Bunun sonucunda ok fazla maddi kayp meydana gelmektedir. Dmelerin nedenleri arasnda: Yetersiz yaplm zemin temizlii Yerlerde dolaan hortumlar ve kablolar Bakmsz zemin ve merdivenler Islak zemin (zellikle toz ve kimyasallarla birleince) Dklm kimyasallar, niasta, yalar, retansiyon maddeleri. Kirlilik ve tozun yaratt yangnlar srasndaki panik nedeniyle dme.
Temizlik politikas Temizlik ilemleri operatrler iin olduka risklidir. Bu srada Gvenli Eriim gerektiren faaliyetler ve makinann hareketli olmas tehlike yaratmaktadr. O nedenle temizlik ilemleri kat makinas durduunda yaplmaldr. Makinann enerjisi kesilmelidir. Bu sayede seyyar platformlu merdivenler de kullanlabilir. Temizlik iin ncelikle bir politika oluturulmaldr. yi temizlik, iyi standartlar yaratlarak ve bu standartlara uyarak salanr. Temizlik tuvalet ve dulardan makina salonuna kadar uygulanmaldr. Bunun iin kaynaklarn seferber edilmesi gerekir. Temizlik politikas bu iten kimin sorumlu olduunu da belirlemelidir. Yaplmas gereken gnlk faaliyetler belirlenerek, bakmdan kontrola kadar listelenmelidir. Temizlik politikas evre ynetmeliklerine uygun olmaldr. rnein ya, p, balya teli gibi atklarn nasl uzaklatrlmas gerektii belirlenmi olmaldr. Taeronlar kendi plerini uzaklatrmak iin bu politikaya uymaldr.
Temizlik faaliyetlerinin dzenlenmesi Temizliin srdrlmesi iin sreklilik gerekir. Temizliin skl retime ve toz miktarna baldr. Gemi kazalar dikkate alnarak veya risk deerlendirmesi baz alnarak baz alanlara ncelik veya sklk belirlenebilir. Havbe, havalandrma kanallar, kuytu keler bunlara rnektir. Temizlik sisteminin devamlln salamak iin sorumlular belirlenmelidir. Vardiya deiimlerinde bireyler veya ekip belirlenen alanlarn temizliini kontrol etmelidir. Temizlik katlar retimi bata olmak zere, tozlarn alnmasnda vakum sprgeleri kullanlmas en iyi yntemdir. Beraberinde veya sonrasnda, hava jetiyle yapm tozun kaldrlmas gerekebilir. Dzenli temizlik hava ihtiyacn azaltr. Hava basnl olarak serbest braklmamaldr. Bunun iin tetikli hava tabancalar kullanlr. Bu esnada koruyucu gzlk ve toz maskeleri kullanlmaldr. Hava ve su hortumlarnn ok uzun olmamasna dikkat edilmelidir. Hortumlar kullanlmadklar zaman makara halinde tutulmaldr. Elbiseler havayla temizlenmemelidir. Bu esnada lmcl kazalar olabilmektedir. Gze parack kamas veya basnl hava ile yaralanmalar olmaktadr. 62
Yksekte almak iin platformlu merdivenlerden yararlanlmaldr.
Kaymalar ve dmeler konusunda ynetimin taahhd olan fabrikalarda sonularda dzelme grlmtr. Mdrler taahhde uyarak baar salamlardr. alanlar ve taeronlar da olayn nemini kavradklar lde sonular dzelmektedir. zellikle eflerin sonuta katklar byktr. Ynetici olarak ilk srada katk salamaktadrlar. Ynetim tarafndan salanacak destek onlar cesaretlendirmektedir. Deme bakm ve temizlii Zemin kusurlar aranarak ortaya karlmaldr. Suyun gitmesi iin drenajlar salanmaldr. Bu sayede zeminde laym oluumu da engelenmi olur. Kaygan zemin iaret levhalaryla belirtilmeli ve insanlar ynlendirilmelidir. Zemin zerinde basamakl olan ksmlar, uyar levhalar veya renkli izgilerle iaretlenmelidir. Kaymay nlemek iin doru temizlik yntemleri kullanlmaldr. Temizlik yntemi neyin temizlenecei ile ilgilidir. Niastann suyla temizlenmesi olay daha vahim hale getirir. O nedenle kuru yntemler seilmelidir. Ya ise, emici bir madde kullanmadan nce vakumla temizlenmelidir. Temizlik maddeleri iin firmalardan bilgi alnmaldr.
63
BALYA TELLERNN ELLE KESLMES

Tehlikeler Balya telleri kesildiinde serbest kalarak krba darbesi yaratr ve sonucunda yaralanmalar meydana gelir. Srekli tel kesimi insan iskelet sistemine yapt darbeler nedeniyle uzun vadede eklem zedelenmelerine yol aar. Kesilmi balya tellerinin toplanmas srasnda yaralanmalar olur. Geveyen teller arasna parmaklar skr. Balya kesme alan ayni zamanda forklift hareket alandr. Ezilme tehlikesi vardr. Den veya kayan balya altnda ezilmeler olur.
Alnacak nlemler Geni gr as olan ene koruyuculu kasklar ve zel eldivenler kullanlmaldr. alanlara doru tel kesimi retilmelidir.SECTION 2: STOCK PREPARATION Mmknse tel kesimi iin kapal bir alan belirlenmelidir. Buraya dier insanlar girmemelidir. Ayrlan tellerin toplanmas iin bir yntem gelitirilmelidir. Kesilen tellerin balyadan ayrlmas tehlikelidir. Oluklu katlarda balya teli alnmasa da dier kat trleri iin zm retilmelidir. Baz fabrikalar telin ucunu dner bir kskaca takmakta, konveyr ilerledike balya telden kurtularak sarlmaktadr. Forklift hareketlerinde korunmak ve dier insanlarn bu alana girmelerini nlemek iin aadaki rnekler dikkate alnabilir: o Yayalarla aralarn yollar ayrlabilir. o Elbise renkleri dikkat ekici hale getirilebilir. o Yrme yollar grsel hale getirilebilir. 64
o o o o
Periyodik olarak forklift operatr eitimleri dzenlenebilir. Makina ve insanlar iin koruyucu yaklam sensrleri veya bariyerler kullanlabilir. Aydnlatma daha iyi hale getirilebilir. Yetkisiz insanlarn alana girmeleri yasaklanabilir.
65
BALYA TELLERNN MAKNAYLA KESLMES

Tehlikeler Niplerde ezilme tr yaralanmalar, Balya teli kesicine bal yaralanmalar, Teller nedeniyle kesik ve yaralanma, Tel sarcya yakalanma/kaplma, Tellere elle yaplan ilemlerin yarataca kesik tehlikesi.
Alnabilecek nlemler Balya teli makinasnda alan operatrlere eitim verilmelidir. Opeartrlere uygun koruyucu giysiler ve donanm verilmelidir. Bunlar arasnda grmeyi engellemeyen ene koruyucu kasklar, bileklere kadar eli rten deri eldivenler bulunmaktadr. Dner paralardan uzak bir alma alan seilmelidir. Bunun iin sabit koruyucu paralar kullanlabilir. Temizlik veya bakm gibi nedenlerle makinaya eriim izni verilecekse, makina durdurularak enerjisi kesilmeli, kilitlenmelidir. Eer dzenli aralklarla makinaya eriim gerekliyse kilitleme uygulamasna geilmelidir. Tel makarasn almak iin kullanlan kap iki aamal bir mekanizma ile almaldr. Bylece makarada birkmi bir yay enerjisi varsa operatre zarar verecektir. Dolan bir makaray oradan almak iin mekanik baz yardmclar kullanlmaldr. Yeni alnacak makinalarda i gvenlii zmleri aranmaldr.
66
PULPER BESLEMES ve BALYA KONVEYRLER

Tehlikeler alan konveyr zerine insanlarn kmas, Konveyr zerine derek elbise veya ayakkabnn paletlere taklmas, Duran bir konveyr zerinde alrken konveyrn aniden almas, Konveyrden geriye kayan, devrilen balyalarn altnda kalma, Temizlik veya bakm yaparken, kayarak geriye, aaya veya ileriye pulpere dme, Hasarl veya eksik konveyr paleti
Alnabilecek gvenlik nlemleri Konveyrlerde gvenliin temel ilkesi insanlar konveyrden uzak tutmaktr. Eer sk sk konveyr stne kma gerei duyuluyorsa, bunun nedeni bulunmaldr. Gerekirse konveyrn beslenme yntemi deitirilmelidir. Bazen de basit eitimler ii zebilir. Gereke hurda kat iindeki yabanc maddeler ise, tedbir daha nceden alnmal ve n ayrma yaplmalmaldr. Ne olursa olsun konveyr zerine klmamaldr. Preslenmi balyann veya skan ktlelerin almas iin dz bir alanda alma platformu zerinden mdahale yaplmal, konveyr zeri kullanlmamaldr. Eer konveyr zerine mutlaka klacaksa iin uzamas gereke gsterilmeden enerji kesilerek yaplmaldr. Acil durdurma butonu zerinden yaplan kilitlemelere asla gvenmeyiniz. Bir ucu gvenli bir yere halatla sabitlenmi parat tipi gvenlik kemeri kullannz. Emniyet halat pulpere dmeyi nleyecek kadar ksa olmaldr. Her durumda 2 metreyi gememeli ve ok emici zellikte olmaldr. Tm gvenlik donanm dzenli aralklarla tahribata kar kontrol edilmelidir. Basit emniyet kemerleri yetersiz kalacaktr. Ek olarak pulpere dmemek iin bir koruyucu/muhafaza dnlmelidir. 67
Baz konveyrlerde balya skmalarn nlemek iin geri dnme zellii vardr. Bu zellik sadece manuel operasyonda aktif olmaldr. Konveyr ters dnecekse operatrn grebilecei bir yerden kumanda edilmelidir. Nipler varsa koruma altna alnmaldr.
Konveyr zerindeki acil durdurma butonlar Acil durdurma sistemi tehlike annda konveyr durdurmak iin dzenlenmitir. Dzenleni amac konveyrn beklenmedik almasn nlemek deildir. Sistem herkesin altrabilecei basitlikte olmaldr. Dzenli aralklarla bu sistem test edilmelidir, temizlii yaplmaldr. Kii alglama sistemi konveyr zerindeki bir alglaycyla yaplr. Bunlarn bulunmas gerekli tm fiziksel koruyuculara olan ihtiyac ortadan kaldrmaz. Konveyor kenarna yakn en az bir adet acil durdurma butonu konmaldr. Aadaki acil durdurma yntemlerinden herhangi biri kullanlabilir: o Konveyr boyunca her iki kenarda uzanan acil durdurma halatlar. o Konveyr zerinde ortada uzanan bir adet acil durdurma halat. Yukardaki yntemlerden hangisi kullanlsa kullanlsn halatn sonunda (bir veya iki uta birden) sistemi durduracak svi olmaldr. ekme ynnne bal kalmadan svi almaldr. Halatn kopmas halinde de svi konveyr durdurmaldr. Konveyrn stnde her iki yannda acil durdurma butonu bulunmaldr. Ayni srada birden fazla buton kullanlacaksa aralk 3 metreyi gememelidir.
68
Ek nlemler Ana risk konveyr zerinden dmektir. Konveyr ykseklii 110 cm den az ise yanlara koruyucu it konulmaldr. it zerinden insanlar atlayamamaldr. Pulpere dme riski iin girie yakn tnel tipi koruyucular yaplmaldr. Konveyr kenarlar balya dmesini nleyecek ekilde olmaldr. Konveyr st koruyucu kemerlerle donatlmaldr. Konveyr zerini evreleyen kemerlerin ve dier koruyucularn bakm yaplmaldr. Konveyr, fiziksel gvenlik nlemleri yannda Gvenli Sistemi kapsamna alnmaldr.
Tipik bir kaza rnei Balyalarn konveyr zerinde skmasn amak isteyen bir operatr, balyalar slak olduu iin aya kayp konveyr zerinden derek kolunu krmtr. ounlukla alnacak ilk nlem, bundan sonra emniyet kemeri kullanmak eklinde olacaktr. Oysa kazann nedenleri zerinde durulmadndan zmde eksiklik bulunmaktadr. yi bir aratrma yapabilmek iin aadaki sorulara cevap bulunmaldr: Risk deerlendirmesi bu konuda ne demektedir? Balyalar neden slaktr? Islak balyalar devaml skr m? Buna kar ne yaplabilir? Konveyr operatrleri skmalara kar eitilmi mi? Konveyr uygun zelliklerde mi? Skmalar kanlmaz ise, amak iin baka yntem kullanlabilir mi? Skmalara kar prosedrler var m, yeterli mi? Konveyr zerine baka nedenlerle klyor mu? Spervizrn/efin grevleriyle ilgili dzenlemeler var m? Sorumlular ne yapacaklarn biliyor mu? Yeterli zamanlar var m? Emniyet kemeri neden kullanlmam? Kullanlmas kolay m? Sabitleme yeri belli mi? Yeterli soru sorulmam ise kazalar tekrarlar.
69
KUYRUK HALATI SARICISI VE KUYRUK GYOTN

Tehlikeler Kuyruk halat ile kuyruk halat sarcs arasndaki nip Giyotine temas
Alnabilecek gvenlik nlemleri Kuyruk sarcdaki nipe ve giyotin bana eriim fiziksel olarak engellenmelidir. it ile kapatlan alan kilitlenmelidir. Kilit sistemi aldnda kuyruk sarc ve giyotin durmaldr. Yeni bir kuyruk halatnn dk hzlarda kolayca balanabilmesine olanak tanyan bir yap oluturulmaldr. Giyotinde bak deiimleri srasnda enerji kapatlmal ve kilitlenmelidir. Giyotinde ve kuruk sarcda elektriksel kilitleme yaplsa bile, alrken zaman rlesi ile pnmatik silindirin veya hidrolik silindirin alabilecei unutulmamaldr. Enerji kesilmesiyle ilgili zel bir prosedr gelitirilmelidir.
Kuyruk
Kuyruk sarc
Kuyruk kesme giyotini 70
PULPERLER
Tehlikeler Dolu pulperde boulma, rotor dnmese bile, sa kma ihtimali ok zayf. Pulper bana temas, Srayan scak hamur nedeniyle yanma Kimyasallarla temas ve kan gazlardan zehirlenme, Kuyruk halat sarcsnn nipine skma, Tahrik ksmna (Kay kasnak, kaplin gibi) taklma, Kuyruk kesicisine temas Konveyrden den balyann altnda kalma, Yksekten dme, Kapal alanda alma nedeniyle zehirlenme veya boulma, Para kaldrken sakatlanma.
Pulpere dmenin nlenmesi Pulper besleme az zeminden en az 110 cm yukarda olmaldr. Besleme azna yakn evrede biriken eitli maddelerin, seviyeyi 110 cm nin altna drmemesi iin temizlenmelidir. Konveyrn yatay ksm pulpere girie 1 metre kala korumayla kapatlmaldr. Hi bir nedenle pulperin giri az ile zemin aras 110 cm nin altna inmemelidir. st ak pulperlerde pulper etrafna it ekilmelidir. nsanlar iti aamamaldr. nsan girebilecek kadar byklkteki pulper girileri sabit zgaralarla korumaya alnmaldr.
Pulpere eriim Tm pulperler kapal alanlar grubuna alnp, Gvenli Sistemi Uygulanmal veya Emin Giri Msaadesi ile ilemler yaplmaldr. Konveyr ve pulpere ait tm enerjiler kapatlarak ie balanmaldr. Pnmatik su vanalarna gvenilmeyerek el kapama vanalaryla su girileri kapatlarak kilitlenmelidir. 24 voltluk aydnlatma ve ekipman kullanlmaldr. alma ortam sorumlu tarafndan gvenli hale getirilmelidir. Gvenlik nlemleri bakmclara braklmamaldr. Gerektiinde i platformlar kullanlmaldr. Pulper iinde alma varsa uyar levhalar konmaldr.
Kaldrma aralar Pulper zerinde rotor skm iin vin kullanlmaldr. Ortamn ar nemli olmas nedeniyle vincin bakm sk yaplmal, kontrol ve testleri yaplm olmaldr.
71
HAMUR KASASI
Tehlikeler Kapal alan olmas nedeniyle temizlik maddelerinin zehirli havasn soluma, Tahrik tarafndaki aftlara taklma, indeki dner akasamla temas, Kapana skma Cevel az ayar srasnda dme, Bakm veya temizlik iin iine girildiinde beklenmeyen alma, evresindeki zeminde kayma.
Alnabilecek nlemler Kapal alan
Hamur kasas kapal alan tanmna uyduundan buna uygun prosedrler kullanlmaldr. Koruyucular
Hamur kasas iinde dnen delikli (Rectifier Rolls) dzeltme valslerinin aftlar muhafazaya alnmaldr. Gvenli eriim
Temizlik ve ayar ilemleri iin gvenli eriim salanmaldr. st kapak aldnda yerinden oynamayacak ekilde gvenceye alnmaldr. Temizlik
evresindeki alan temizlik iin ncelikliler snfna alnmaldr. Elbiseler
Operatrlere bedeni saran ve sarkmayan trde elbiseler giydirilmelidir. alma sistemi
Temizlik veya bakm amal almalar iin Msaadesi ve/veya Emin Giri msaadesi dzenlenmelidir. Tm elektrik, pnmatik ve hidrolik sistemler kapatlmal ve kilitlenmelidir. Hamur girileri nlenmelidir. msaadeleriyle ve kilitleme ilemleriyle ilgili olarak alanlara bilgi verilmelidir.
72
ELEK/ELEKLER
Tehlikeler Sifon valsinden kan grlt. Elek deiimleri srasnda elle alrken sakatlanma ve dme. Elek ve valsler arasndaki nipler. Tahrik sistemi aftna, kaplin/kaplinlere veya sarsma mekanizmasna taklma. Egtr valsiyle elek arasndaki nip. Elekler arasndaki nipler. Yksek basnl temizlik fskiyeleri. Elek kenarnn kesicilii. Yrme yollarndan veya platformlardan dme. Elekalt btesine dme. Makina alrken yaplan kimyasal temizlik. Elek evresinde slak zeminde kayarak dme.
Grltnn azaltlmas Sifon valsi delik geometrisi deitirilerek 3 dB civarnda ses azaltlabilmektedir. Szdrmazlklarn bakm sesi azaltacaktr. Vakum sisteminden yaylan grlt dzenli olarak kontrol edilip azaltlmaldr.
Elek deiimi Yazl bir Gvenli Sistemi ile elek deiimlerinde uygulanacak yntem belirlenmelidir. Gvenli eriim ve alma platformlar salanarak elek deiimlerinde kullanlmaldr. Sabit tr platformlar tercih edilmelidir. Telsiz iletiimi ile insanlar arasndaki iletiim elek deiimlerinde kullanlmaldr. Gvenli ekilde nasl allmas gerektii ve elein askya alnmas retilmelidir.
Koruyucular Elek ve elek valslerine giri nipleri muhafaza ile korunmaldr. Yan muhafazalar niplere kolay eriimi engeller. ok elekli makinalarda iki elein oluturduu nipler yan muhafazalarla korumaya alnmaldr. Elek deiimlerinde muhafazalar alnabilmelidir.
Elek alt bte ve pulperlerine dme riski bulunmaktadr. Bu amala elein ilgili ksmlar bariyerle korumaya alnmaldr. Bariyer hortumla temizlik yaplmasn engellememeli fakat insanlarn gemesine izin vermemelidir. Elek sarsma, elek tahrik sistemi gibi hareketli paralar sabit koruyucularla kapatlmaldr. Egtr valsleri ile elek arasndaki nipe eriim muhafaza paralaryla yanlardan engellenmelidir. Tahrik edilmeyen, elein dnyle serbest dnen ve ak yataklamas olan egtr valslerinde koruyucu gerekmez. 73
Elein kenarlaryla insanlarn temas nlenmelidir. zellikle ilk ksmlarda kesici temas tehlikelidir. Uyar levhalar yeterli olmayacaktr. Kayma sonucu kesiklere uyarlar yetersiz kalr.
Fskiyeler Yksek basnl ineli fskiyelere eriim sabit koruyucularla engellenmelidir. Bakm srasnda kilitleme yntemiyle sistemin izole edilmesi salanmaldr.
Elee eriim Elek stndeki elek enine olan platformlarda korkuluklar ve sprgelik olmaldr. Kimyasal temizlik Temizlk aadaki nlemleri kapsayan Gvenli Sistemi ile yaplmaldr: alma srasnda alana giri bariyerlerle snrlandrlmal ve uyar levhalar konmaldr. Kiisel koruyucu malzemeler ve kimyasallara dayankl giysiler kullanlmaldr. Gerekli eitim verilmelidir. Temizlik srasnda havalandrma yaplarak hava eksozu salanmaldr. Gvenli eriim, elektriksel ve mekanik kilitlemeler gibi dier koruma nlemleri alnmaldr. Makinann dnmesi gerekiyorsa srnme hzna geilmeli elle alma salanmaldr. Kimyasal dkntler iin uygun temizleme yntemleri gelitirilmelidir.
74
SAFHANIN PRES BLMNE GERLMES

Tehlikeler Sifon valsi ve varsa aradaki tayc vals arasndaki nip. (also known as lead or wind roll). Elek ve kapma (pikap) valsi/keesi arasndaki nip lk kee ile kee valsi arasndaki nip. lk pres valsi nipi. (zellikle safiha elle veriliyorsa) Elek alt pulperine dme.
nlemler Sifon valsinden keeye safihann elle verilmesi nlenmelidir. Bunun iin hava kullanlmas daha uygundur. Elekle kapma valsi arasndaki nip ve dierleri korumaya alnmaldr. Tayc valsle sifon valsi aras en az 120 mm ayrk olmaldr. Eer deilse nipe eriim koruyucu ile engellenmelidir. Keenin dzeltilmesi alrken yaplmamaldr. Elekalt pulperine dmemek iin sabit it yaplmaldr.
75
PRES BLM
Tehlikeler Pres valslerine girite nipler. Raspa kalkk durumdayken raspa ile vals arasna dalma. kee zerine derek valslere doru srklenme. Kee gergi ve ama valslerine (kambur vals) girite nipler. kntl civata balarna veya somunlarna taklma. Pres valslerini ve keelerini deitirirken yaplan kaldrma ilemleri srasnda oluan problemler. Ya dkntlerine basp kayma. Pres fskiyelerinden srayanlar. alrken veya kee deiimlerinde makina enine olan yrme yollar ve platformlardan dme. Pres blmnn tavana yakn olan olan ksmlarndaki son derece scak ve nemli hava.
Alnacak nlemler a) Koruyucular Hem n hem de arka tarafta pres valsleri nipine girite koruyucu konulmas. Koruyucu batan ve sondan elin uzanamayaca kadar, en az 850 mm uzanmaldr. Koruyucular insanlarn giysilerinin taklamayaca ve zerine kirlilik yapmayacak ekilde olmaldr. Eer gergi valsleri ve kee tayc valslere eriim varsa veya aadan ulalabiliyorsa yanlardan veya komple niplere girie koruyucu konmaldr. Yksek basnl valslere eriim engellenmelidir. Kiilerin bu blgede neden olduklar ve ne yaptklar konusunda beyin frtnas yaplarak durum deerlendirmesi yaplmas.
b) Emin Eriim Kaymaz zemin oluturarak nip evresi dzenlenmelidir. Nip evresindeki temizlik ncelikli ilerden biri olmaldr. Makina boyunca temizlik ve raspa eiimleri iin alma platformlar oluturulmaldr. Kee ve vals deiimlerinde yrme yollar sklyorsa geici bariyerlerle blgesel koruma salanmaldr. Zincirler yeterli koruma salayamaz.
c) Gvenli Sistemi Pres valsi deiimleri iin yazl bir Gvenli Sistemi oluturulmaldr. Bu sistemde makinann nasl izole edilecei, kaldrmann gvenle yaplmas, eriimin dzenlenmesi, koruyucularn sklmesi ve temizlii belirlenmi olmaldr.
76
KURUTMA BLM
Tehlikeler Silidirlerin iinin kapal alan olmas. Silindirler ile valsler ve keelerin arasnda nipler bulunmas. Sevk ipi makaras ile sevk ipi arasnda nipler olmas. Silindirlere temas sonucu yanma. Gei yerlerinde, makina alt btr ve pulperlerine veya makina iine dme. Havbe iinde alrken ar scakta kalma. Elektrikli kaldrmal tr havbe kaplarnn dmesi. Raspalardan yaralanma ve derin kesikler. Kee deiimleri srasnda oluan tehlikeler. Vals deiimleri srasnda oluan tehlikeler. Sevk ipi deiimi srasnda oluan tehlikeler. Gvenli eriim eksiklii.
nlemler a) Kapal alan almalar Kurutma silindirlerinin ii kapal alan olarak kabul edilir. Daha nceki blmlerde kapal alanlarda almalar konusunda bilgi bulunmaktadr. b) Koruyucular Silidirler ve kee sevk valsleri arasndaki niplerde, 120 mm aralk el-kol kaplmalar iin gvenli mesafedir. Gvde iin ise 500 mm aralk bulunmaldr. Ayn mesafeler dnen paralarla sabit paralar arasnda da gzetilmelidir. (rnek, ilk silindirle havbe duvar) Eer bu mesafeler salanamyorsa (zellikle eski makinalarda) n ve arka taraftan niplere sabit koruyucular taklmaldr. Koruyucular dkntlerin alnmasna, temizlie ve raspa deiimine engel olmamaldr. Yeni makinalarda son uygulama ile kilitlemeli koruyucular kullanlmaktadr. 2,5 metre yksekliinde arada bir eriim kaps bulunan itler makina boyunca uzanmaktadr. Eriim kaplar kilitlemelidir. Makina durduunda kendiliinden alabilmektedir. Kilitler veya kilitlemeler ak durumdayken makina sadece srnme hznda alabilmektedir. nk tm korumalar bu konumda kalkmaktadr. Bu esnada dkntler alnabilmektedir. Bu sistem uzun zamandan beri gazete basmnda kullanlmaktaydr. Aada bir makinada yaplm uygulama rnei grlmektedir. Kee valsleri ile kee arasndaki niplerde nden veya arkadan eriim sabit koruyucular uygulanarak engellenmelidir. Eer makina enideki geilerde nipler elle eriilebilecek kadar yaknsa, makina eninde koruyucular uygulanmaldr.
77
c) Gvenli eriim Gei noktalarnda makina alt pulperlerine veya alt kata dme riski varsa 110 cm yksekliinde aras blnm ve sprgelii olan korkuluklar yaplmaldr. Geit zerinden el mesafesinde dner paralara erimek sz konusu ise itle engellenmelidir. nsanlarn kolayca eriebilecei tm noktalarda ilave korkuluklar kullanlmaldr. Makina alt bte ve pulperlerine dknt veren aklklar mmkn olduu kadar dar tutulmaldr. 300 mm den daha byk aralk olmamaldr. (Yeni makinalarda hz nedeniyle 400 mm aklk brakldna rastlanmaktadr. Raspa temizlii ve deiimi iin alma platformu olmaldr.
d) Makina alt bte ve pulperlerine eriim Makinann bir bte zerine oturduu durumlarda bteye eriim basamakl merdivenlerle olmaldr. Byle durumlarda mnferit koruyucular pratik deildir. Kilitlemeli trde kaplar konulmal veya en azndan kilitlenmelidir. Eer kilit kullanlacaksa anahtar sorumlu kiide olmaldr. Kilidin almas devre d yaplarak prosedrle olmaldr. e) Havbe Havbe altnda kapal ksmda 15 metreyi gemeyen mesafelerde kap braklmaldr. Havbenin motorlu kaplarndaki bir arzada kapnn aaya dmemesi iin nlem alnmaldr. Dme belirli bir seviyede snrlanmaldr. Havbe kaplara aa indirilmeden nce sesli bir uyar olmaldr. lk silindir veya valsle havbe duvar arasnda en az 500 mm aralk bulunmaldr. Havbe ii almalarda scak arpmas sz konusudur. Scak arpmas blmne baklmaldr.
78
f) Sevk ipi deiimi Sevk ipi deiimi Gvenli Sistemi altnda yaplmaldr. Mmknse makina durutayken yaplmaldr. Eer makina hareket halindeyken ip deiimi gerekliyse srnme hz seilmelidir. Sevk makaralar ve paralarna Gvenli Eriim kurallarna uyulmaldr. Koruyucular sklmse tekrar yerlerine taklmaldr. p deiimi bir sonraki kat balanmasndan nce yaplmaldr. Sevk ipini kullanmak yerine elle besleme yaplmamaldr.
79
TUTKAL PRES BLM

Tehlikeler Valslere girite dnen nipler. Kontrol ve temizlik srasnda makinaya kaplma. Scak tutkal veya boya tr svlardan srayanlar. Kadn kopmas srasnda ani alan valsler ve ekiin artmas. Raspalardan ve syrma baklarndan dolay kesikler. Kayma, taklma, dme.
Koryucu nlemler a) Koruyucular Dnen niplere eriimi nlemek iin koruyucu taklmaldr. Tutkal preslerde n ve arkadan niplere eriim nlenmelidir. Eer bu blgede makina enine geiinde niplere eriim mmknse tm nip boyunca koruyucu taklmaldr. Sabit nip profilleri kabul edilmektedir. Kilitlemeli ve makinay durduran nip profilleri uygun deildir. Eer sabit nip profiller de uygun deilse kilitlemeli it tr koruyucular makina enince kullanlabilir. Bu durumda sadece makina durduunda eriim mmkn hale gelir. Kullanlacak aktatrler ve yazlm SIL3 kriterlerinde olmaldr. (Baknz Makina Kontrolunda Gvenlii Tabanl Kontrol Sisemleri) Kontrol Sistemi kat kopmas durumunda aniden valsleri aacak olursa bu durumda yeni nipler olumadna emin olunmaldr. Eer durum yleyse hem ak, hem de kapal 80
durum iin koruyucu nip profilleri kullanlmaldr. Nip ile nip profili arasndaki mesafenin 6 mm yi gememesine dikkat edilmelidir. Valsler akken bir baka valsle veya sabit ksmla arasndaki mesafenin 120 mm nin altna indirilmemesine dikkat edilmelidir. Eer yleyse akla koruyucu konulmaldr. b) Gvenli Eriim Pres evresindeki alan temizlik asndan ncelikliler snfna alnmaldr. (Baknz Temizlik) Temizlik srasnda dnen valslere yaklalmas nlenmelidir. Bu durumda ya valsler durdurulmaldr, ya da otomasyonlu temizleme sistemlerine geilmelidir. Prensip olarak temizlik srasnda makinadaki tm valsler durudurulabilmelidir. Bu durum yakn eriim gerekliyse mutlaka yaplmaldr. Bununla birlikte, temizlik srasnda makinann durdurulmas baka tehlikeler yaratabilir. Bunlardan biri valslerin elle dnebilir hale gelmesidir. Byle durumlarda otomatik temizleme sistemi veya su jeti gibi uzaktan temizleyiciler kullanlmaldr. Makina durdurulamyacaksa ve/veya otomatik temizleyici sistem uygun deilse dnen valslerde temizlik yaplabilir. Tm artlar altnda valslerin dn hz minimuma indirilmelidir. Tercih edilecek hz srnme hzdr. Hzn drlmesi riski azaltma tekniklerinden biridir. Riski ortadan kaldrmaz. Tm artlarda risk deerlendirmesi yaplmal ve sonular kayda geirilmelidir. Riski azaltacak baka yntemler bulunarak altrma talimatlar arasna konulmal ve zamanla gelitirilmelidir. lave risk azaltc nlemlerin bazlar su jeti ve uzun sapl aletler olabilir. Temizlik srasndaki hz dahil tm nlemler yazl bir Gvenli Sistemi oluturularak belirlenmeli ve bunlara eitimler, spervizrlk, yaplacak dier iler ve dzenli Gzden Geirme dahil edilmelidir.
c) Raspalar ve syrc baklar Raspa deiimlerinde uygun aletleri kullannz. Uygun i eldivenleri kullanarak kesiklerin nne geiniz. kan baa derhal koruyucu geirilmelidir. Bak hemen kutuya yerletirilmelidir. Onlar yol zerine koymaynz!
d) Koruyucu donanm Uygun koruyucu elbiseler temin edilmeli ve giyilmelidir. Gzlerin korunmasna dikkat edilmeli veya yz tamamen kapatan maskeler ve dier uygun giysiler giyilerek sramalara kar risk azaltlmaldr.
81
KALENDERLER VE SPER KALENDERLER 1. Makina kalenderleri

Tehlikeler Valsler arasndaki nipler. Ayrlm valsler arasndaki ak nipler. Tahrik aftlarna taklma. Son vals ve mal sarc arasnda talkma. Hidrolik hatlarda basn kayb. Raspalarn kesmesi. Scak yzeyden yanma. Temizlik srasnda taklma. Statik boalmalar. Zemin aklndan aa dme. Elle yaplan ilerden dolay incinme.
nlemler a) Makinadan safihay besleme ve korunma Bu tr makinalarda da kuyruk besleme sistemleri olmaldr. Tm niplere eriim standartlara uygun tasarlanm koruyucularla nlenmelidir. Nip profilleri olan yerlerde profillerin arplmasna kar makina eninde dzenli kontrollar yaplmaldr.Titreim nedeniyle geveyen balantlar kontrol edilmelidir. Kat kopmalarnda valsler birbirinden ayrlyorsa, bu durumda yeni nipler olumadna emin olunmaldr. Valsler aras mesafe 120 mm den az olmamaldr. ayet daha dk aralklar sz konusu ise koruyucularla nlem alnmaldr.
b) Raspa deiimleri Raspa deiimleri bu ie uygun aletlerle yaplmaldr. Uygun i eldivenleri kesiklere kar kullanlmaldr. Raspa makinadan karlr karlmaz klfna sokulmaldr. Raspa ba kutusuna yerletirilmelidir. Yol zerinde raspa braklmamaldr.
c) Dkntleri alma Alt kata dkntler iin alan delikler 30 cm den geni olmamaldr. d) Temizlik Makina temizlii Gvenli Sistemine alnmaldr. Tercihen makina durmuken yaplmaldr. Temizlik iin uygun aletler kullanlmaldr. Alev alc svlar temizlikte kullanlmamaldr.
82
e) Statik elektrik Uygun topraklama ve statik elektrii boaltan sistemler kullanlmaldr. Bunlarn bakmlar ve kontrollar dzenli olarak yaplmaldr.
2. Makina d kalenderler
Tehlikeler Aadaki tehlikeler makina kalenderlerindeki tehlikelere ilave edilmelidir: Ama sarma ayaklar zerindeki niplere. alma platformundan aa dme. alma platformunun inii srasnda altna skma. Askdaki yk altnda alma.
nlemler Aadaki nlemler makina kalenderlerindeki nlemlere ilave edilmelidir: 3 metreden geni makinalarda, nip profilleri fazla sehim yaptklarndan pratik olmayabilir. Byle durumlarda it tr koruyucular kullanlmas tehlikeli noktalara eriimi engeller. Seyyar i/alma platformlar, dzenli aralklarla kontrol edilmeli ve bakmlar yaplmaldr. Tm alma platformlarnda aadaki zellikler olmaldr: - Kaplar kilitlenmedike platform yerinden hareket edememelidir. - Bir koruma sistemi platform hareket ettiinde onu durdurabilmelidir. - Hareketi her iki uta snrlandran koruma sistemi. - Platformun kontrol sistemi. Gvenli Rriim kurallarna dikkat edilmelidir.
83
YANK SLNDRLER
Tehlikeler Silindirin bozulmas. Bu eitli ekillerde olur: o Klcal korozyon atla, balkla gvdenin zaman iinde birbirinden ayrlmasna neden olur. o Scaklk veya basn farkll nedeniyle gvdenin atlamas. rnek, stma ve soutma srasnda. o Pres valslerinin ar basks sonucu oluan ve srekli kalan gvdedeki ekil bozukluu. o Ar buhar basnc ile deformasyon. o Yzey talamalar sonucu gvdenin incelmesi. Bu nedenle silindir istenilen scaklk ve basn deerlerinde altrlamaz. Pres valsleriyle gvde arasndaki nip. Raspa ile silindir arasndaki nip. Yksek basnl buhar kaa sonucu halanma ve yanklar. Kapal alanda alma. Raspalarla temas.
84
nlemler a) Kontrol ve testler Belirli aralklarla, balk yalpalama testinin (Head Tilt Test) uzman birisi tarafndan yaplmas. (klcal atlak korozyonunu tespit amacyla) Balk civatalarnn tahribatsz test (NDT) yntemleriyle llerek, kesilmemi olduklarndan emin olunmas.
b) Buhar ve kondense sistemi Dzenli olarak buhar kaaklarnn uzun bir sapa balanm bir ayna yardmyla kontrol edilmesi. Kaak tespit edilmise en ksa zamanda dzeltilerek buharn balk civatalarn kesmesinin nne geilmesi ve lokal stresin azaltlmas. Buhar hatlar zerindeki basn emniyet valflerinin uygun deerlere ayarlanm ve altklarndan emin olunmas. Ylda en az bir kez testlerinin tekrarlanmas.
c) Havbe Havbe stma sisteminin kurutucunun hareketine bal olarak, kilitleme yaplm olmas gerekir. Oluacak bir arzann/hatann sonular vahim olacandan, makina kontrolu SIL3 artlarn salamaldr. d) Bask valsleri Yk hcresi (Load-Cell) ile llen bask valsi ykleme deeri ekranda srekli olarak grlebilmelidir. Benzer ekilde pabu preslerde de (Shoe Press) ar yklemeler olabilmektedir. e) Sistemi stma ve soutma Yanki silindirde souk durumdan, soutmann sonuna kadar olan tm aamalar Gvenli sistemleri iine alnarak yazl hale getirilmelidir. Operatrler Bu sistemler hakknda eitilmelidir. Tm operatrler scak silindir yzeyine souk su tutmamalar konusunda uyarlmaldr. Bu durum termal ok yaratarak telafisi mmkn olmayan feci durumlara yol aabilir.
f) Silindir iine girme Yanki silindirler kapal alanlar snfndandr. O nedenle kapal alanlarda alma koullar dikkate alnmaldr. Bu konu zel olarak ilenmitir. Baz durumlarda kondensat tankndan geriye doru silindir iine buhar ve kondensat gelir. Buna dikkat edilmelidir. Eer mmknse hem buhar, hem de kondensat hatlar kapatlarak izole edilmelidir. Yanki silindirin iinde insan varken, silindirin kendi momentiyle dnmesi amacna uygun tasarlanm takozlarla nlenmelidir. 85
MAL SARICILAR
Tehlikeler Mal sarc tamburu ile tampon arasndaki nip. Mal sarc zerine konulan ve ileriye itilen bo tampon makaras ile dolu tampon arasnda skma. Safiha ile mal sarc tamburu arasndaki nip (zellikle yksek gramajl katlarda). Mal sarcya safihann verilmesi. Mal sarcnn birincil ve ikincil kollarna taklma. Makina alt pulperine dme. Asl yk altnda alma.
nlemler Koruyucular Mal sarc tamburu ile bo tampon makaras arasndaki nip yukardan aaya doru hareket ettii srada operatrn eriemeyecei ekilde olmaldr. Koruyucunun yerden ykseklii en az 2.5 m olmaldr. Bu mesafe salanamayacak ise yukardaki resimde grld gibi n yzeyden koruyucu salanmaldr. Koruyucu ile tampon arasndaki mesafe en az 120 mm olmaldr. Bir insann geemeyecei kadar da dar olmaldr. (500 mm den az) Eer nipe yan merdivenlerden erimek mmkn ise sabit itlerle koruma yaplmaldr. it ykseklii gvenlii salayacak ekilde seilmelidir. TS EN 294 Eer birincil kolu tahrik eden dililere eriim varsa, sabit koruyucularla kapatlmaldr. Koruyucu iine toz girmemesi iin pozitif hava uygulanmaldr. 86
Dolu tampon makaras safihadan ayrldktan sonra dnmeye devam etmemesi iin elik frenleme ile donatlmaldr. (Eer dolu tampon dnerek vin zerine alnmsa vin iin dinamik yk anlamna gelir. Vin kapasitesi ona gre seilmi olmaldr.) Dolu tamponlar da tama zellii olan mal sarclarda Tamponlar arasna insanlarn skma riski bulunur. zellikle sabit bir tamponun zerine doru hareket eden hareketli tamponlar iin bu durum sz konusudur. Bunun nne gemek iin kzak zerindeki her iki tampon arasnda minimum 500 mm boluk kalmaldr. Her tampon iin frenleyici kullanlarak sorun zlmelidir. Eer kzaklar yerden 2 metre yukarda ve zerinde ise (nsan boyundan yukarda) aradaki boluklar 30 cmye kadar drlebilir. Bo tampon makaralarnn ular kaplin eklinde ise Dner aft ular korumaya alnmaldr. Mal sarc alrnda bir pulper veya dknt konveyr varsa, ine insan dmeyecek ekilde korumaya alnmaldr. Dknty aaya verecek aklk mmkn olduu kadar dar yaplmaldr. Bu mesafe 300 mm den fazla olmamaldr. (Yeni makinalarda bu mesafe 400 mm ye ekilmitir) Koruyucu zerine dknt almak gibi nedenlerle bir insann kmas nlenmeli ve koruyucu buna uygun imal edilmi olmaldr. Yksek gramajl kat retiminde mal sarc nipi insanlar iin tehlikelidir. Araya insanlar skabilir. Otomatik safiha kesiciler riski azaltan unsurlardr. Eer risk deerlendirmesinde bu konu tehlikeli grlmse, mal sarcya yanlardan eriim nlenmelidir. Dolu tamponu tayacak ekipman uygun tasarlanm ve iyi bakml olmas gerekir. Tavan vinciyle tanacak dolu tampon bir yere taklmayacak kadar kaldrlmal daha fazla kaldrlmamaldr. Tavan vincinin durdurucu snr alterleri (nihayet svici, limit svi) olmasna ramen tm gvence onlara braklmamaldr. Bu alterin bozulmas durumunda vin halat gerilerek kopacaktr. Bunun sonucu dolu tampon yukardan decektir. Mmknse ardk iki snr alteri kullanlmaldr. lk snr alteri hareketi durdurmal fakat kendini yeniden kurabilmelidir. kincisi ise tamamen duruu salamal ve bakmc nezaretinde altrlabilmelidir. Kazalarn veya tehlikeli olaylarn nne geebilmek iin aadaki yntemler kullanlmaldr: o Snr alterini tahrik edecek kol pas gemeyecek ekilde yeniden tasarlanmaldr. dz kollar yerine atal veya halkal yapdaki kollar tercih edilmelidir. o Mekanik paralar salam ve direnli yapda olmaldr. o Snr alteri elle reset edilmelidir. o Dzenli aralklarla snr alteri ve mekanizmas test edilmelidir. Bo tamponlar periyodik olarak kontrol edilmeli ve bakml olmaldr. Bunlarn kontrol, test ve bakmlaryla ilgili belgeler dzenlenmelidir. Tavan vinlerinin periyodik bakmlar yaplmal ve yllk kontrollar yaplm olmaldr. Yaplanlar belgelendirilmelidir.
87
BEDENEN YAPILAN LER ve HAMALYE LER

Kat fabrikalarnda alanlar, ilerin tehlikeli olduunu ve iyi kontrol altnda tutulmas gerektiini bilirler. Kaza sonucu yaralanmalarn says inaat ve tarm sektrleriyle boy lmektedir. Bazlar bedenen yaplan ilerde meydana gelen yaralanmalarn sayca azl nedeniyle, tehlikeleri nlemek amacyla harcanacak abann nedenini merak edebilirler. Buna ramen bedenen yaplan ilere ciddi kazalar olmakta ve insanlar lmektedir. Ayrca kaza sonucu yaralanmalarda srekli arlar, incinmeler ve sakatlanma durumlarna rastlanmaktadr. Bunlarn ou uzun sreli veya kalc hasarlar brakmaktadr. ki operatr 2.5 ton gelen dolu tamponu alak olan arka ayaklardan iterek indiriyorlard. Operatrlerden biri srtnda bir ac ile geriye dt. ki ay alamad. Yllarca srtndaki acdan da kurtulamad. Bedenen yaplan ilerdeki kazalar, HSE (Health and Safety Executive, ngiltere) raporlarna gre kat sanayi iindeki kazalarn drtte birini oluturur. Bununla birlikte sorunun byklnn daha fazla olduu sanlmaktadr. Bunun nedeni baz hastalklarn tekrarlayan zorlanmalar yznden uzun vadede ortaya kmasdr. HSE 1993 ve 1994 yllarnda 1774 kaza raporlamtr. Bunlardan 415 i hamaliye iler yzndendir. Uzun vadeli bedenin hamaliye ilerde zorlanmas, daha sonra insanlarn yaam kalitesini olumsuz ynde etkilemektedir. Bahede alma, ocuklar kucaa alma veya evde yaplan basit dekorasyon almalar genellikle dikkate alnmazlar. Bir operatr giyotinden kan kenar skartalar pulper konveyrne tamaktayd. Bu i 30 metrelik bir mesafede ve dzenli olarak yaplmaktayd. Iskartann arl deikendi. Operatr sonunda ftk ameliyat oldu. Bunlar 25 yllk bir almann sonucuydu. Sakatlklarn ie ynelik maliyeti de olduka fazladr. Tazminat talepleri yannda, aktan veya gizli olan, retim kayplar, teslimatta gecikmeler, aratrma maliyetleri, fazla mesailer, tecrbeden artk yararlanamama, insan kaynaklarnn ve spervizrlerin fazladan almalar, yeni eleman alm ve eitimi, i yerinde gvenin, fedakarln ve ibirliinin ortadan kalmas bunlardan bazlardr. Fabrikalar verimli olan i makinalarn satn almaktan kanmazlar. te yandan elle alma bazen ileri hzlandrr, kaliteyi arttrr ve faaliyetlerin eitlilii olan yerlerde bilinen i makinalar pratik zm olmaz. Sorunlu blgeleri belirleme Fabrikalar elle allan problemli blgeleri bir ka yntemle belirlerler. Bazlar bir risk olutuunda, ii Risk Deerlendirmesi almalar kapsamna alrlar. Bazlar elle yaplan ileri listeleyerek ayr bir snfa sokarlar. Bulunabildiinde istatistikler de olduka yararl kaynaklardr. alt srece, fabrika iin hangi yntemin kullanldnn pek nemi yoktur.
88
Bir fabrika Risk Deerlendirmesi yntemiyle, vardiya ekiplerine danarak, elle yaplan ileri listeleme ve derecelendirmeye karar verdi. Listenin ilk sras oluturulduunda, ikinci sra tespit edildi. Bylece tehlikeli grlen elle yaplan ilerin tam listesi oluturuldu. Ekiplerin kurulmas Baz fabrikalar tehlikeli ilerin tespiti iin kendi ekiplerini kullanrlar. nk ekiplerin iinde eitli bilgi ve beceri alanlarn kapsayan elemanlar bulunur. Deerlendirme srasnda bilgi ve tecrbe son derece nemldir. Bunun iin aadaki zelliklere uygun eitli ekip elemanlar seilmelidir: Elle yaplan ilerde alan nsan kapasitesinin snrlarn bilen Yksek riskli faaliyetleri ayrt edebilen Riskeri pratik olarak azaltabilen Kanun ve kurallar iyi bilen.
Muhtemel bir ekip aadaki kiilerden oluur: Blm yneticisi Blm efi Gvenlii uzman (kadrolu) Gvenlii irket danman yeri hekimi ve/veya salk danman.
Uygulamada risk azaltc bak aadaki hususlar dikkate almaldr: Alternatif yntemler dikkate alnmal Beden gc ile alanlar tarafndan kabul grmeli veren tarafndan kabul grmeli Kar ve zarar kavramlarna uygun olmal zmler pratik olmaldr.
Bunlara ek olarak gerekli eitimler salanmaldr. Elle yaplan ilerde bilinen zmleri uygulama Bir kez elle yaplan tehlikeli iler belirlendiinde, zm hemen basit olarak bulunabiliyorsa detayl risk deerlendirmesine gidilmeyebilir. Mmknse elle yaplan ilerden kanlan yntemler bulunmaldr. Elle alma kanlmaz ise tehlikeyi nlemek iin basit zm yollar aranmaldr. Kat fabrikalarnda aada verilen rnekler, baz tehlikeleri nlemek iin ska kullanlmaktadr. Mal sarc sorunu Byk bobinleri itme ve yuvarlama kat fabrikalarnda en yaygn grlen ve genellikle omurga bozuklularna yol aan faaliyetlerin banda gelir. 89
Bir operatr 1,5 ton arlndaki bobini konveyrden almak iin iterken omurgasn incitti.
Bir bobin ambalajama iisi 11 ton arlndaki dolu tamponu iterken omurgasn zedeledi. Dolu tamponlar konveyrle nakledilip bobin makinasna gelmekteydi. Bobin makinasnda meydana gelen bir arza nedeniyle tamponlar birikmiti. Operatr yeni gelen tamponlara yer amak istiyordu. Srtnda bir sanc hissederek bir mddet bekledi ve sonra eve gnderildi.
zmler Uygun atamanl bir vinle bobinler/tamponlar kaldrlp tanabilir.
90
Bir baka zm Bir paletli tayc (Transpalet) yardmyla tamponlar tanabilir. Tarnaspalet, pnomatik veya hidrolik krikolu, tampona alttan yerletirilerek onu elle tayan basit bir yardmcdr. Aklleri de bulunmaktadr.
Iskartalar Sorun Dknt ve skartalar kat retiminde incinmeler yol aan, ok yaygn sorunlardandr. Bunlar aadaki iki snfa girerler: 1. Paralar halindeki dkntler 2. Bitmi haldeki bobin veya tampon skartalar.
Yukardaki temsili resimde iki operatrn, herbiri 30 ile 50 kg arasnda gelen skartay kaldrarark gtrdkleri grlmektedir. 4 adet kat makinasnn her birinden bir vardiyada kan 200-400 kg arasndaki skartay toplayp uzaklatrmaktr. Iskartalar tekerlekli bir tayc zerine konur ve tayc konveyr zerine yerletirilir. Konveyr pulper alanna geldiinde 91
tayc skartalar konveyrden indirilerek hidrolik giyotinde kesilir. Bazen bu i tek kiiyle yaplr. Her gn ve her vardiya bu i tekrar tekrar yaplmak durumundadr. Asl sorun arl deiken olan dolu taycnn konveyr zerine konmas ve alnmasdr. Her vardiyadaki tm operatrler ciddi srt acs ekmekte ve uzun sreli raporlar almaktadr. retilen zm Bu zel sorun iin zm hidrolik, dner balkl ve ift eneli bobin ataman olan bir kaldra olarak bulundu. Bu alet iki veya top skartay ayni anda kaldrabilmekte ve doru konumda konveyrn zerine koyabilmekteydi. Ayrca bu ilem iki yerine bir operatr tarafndan yaplabilir hale geldi. Iskartalar iin gelitirilmi dier zmler Iskarta ve dkntler iin aadaki zmler kullanlmaktadr: Iskartalarn ya azaltlmas ya da tamamen ortadan kaldrlmas Makina alt konveyrleri kullanlmas Kaldra olarak transpalet, atamanl forklift veya kepe kullanlmas Dilicilerle paralanmas Makina alt pulperlerinde paralanmas Dar ebatta bobin skartalarn retilmemesi
Ebat kesim ve paketleme Sorun Ebat kesilmi toplarn paketlenmesi pek ok fabrikada otomatik makinalarda yaplmaktadr. Bazen elle paketleme gerekmektedir. zellikle ebat lleri ok fazla eitte ise, miktarlar ok deilse elle paketleme tercih edilir. Bu i, arl 25 kg a kadar gelen, A3 ebada kadar olan palet st katlarda ska tekrarlanabilir. Masadan palet zerine veya palet zerinden masaya tama srasnda bel omurgalarna arlk verilmektedir.
Bir i mfettii paketleme ksmnda yaplan ileri sorgulamaktayd. 20 yldr ayni ileri yapan 6 alann grnrde sorunlar yoktu. Oysa, hepsininde gemite ii yarda brakan pek ok alanla ilgili hikayeleri vard. Bunlardan biri de ftk olmu bir bayand. 92
Bir zm Riski azaltmak iin, ilk nlem olarak, ykseklii ayarlanabilen seyyar bir atall kaldra alnd. Bu alet alann eilip yerden yk kaldrmasn nlyordu. Ayrca, fabrika daha kapsaml bir alma yaparak, planl bir yerleim dzenini de uygulamaya koydu.
Toplar paketlemede kullanlan dier zmler Bunlar iinde aadaki zmler bulunmaktadr: Hidrolik alma masalar Makasl ve sehpal kaldralar Yay gcyle alan indirme kaldrma sehpalar Pnmatik sehpal tayclar.
Dar ebatl bobin skartalar Sorun Dar ebatl bobin skartalarnn veya kk tamponlarn ve gbekten kaym bobinlerin elle nakliyesi, zellikle temizlik katlar retiminde ok sorun yaratr. , tamponun bobin makinasna kaldrlmas, tanmas ve yklemesini kapsamaktadr. Bobin makinasnda alan operatr 40 kg gelen bir skarta bobini kaldrrken, sa bacanda ekme hissetti. Vin olmasna ramen, genel uygulamaya gre, vin bobinleri daha yksek seviyelere kaldrrken kullanlmaktayd. zmler Aadaki temsili resim, bu tr bir uygulama iin retilmi gbekten skmal bir zm gstermektedir. Vin aparatlar genellikle kk bobinlerin kaldrlmasnda yaygn olarak kullanlmaktadr. 93
Aada seyyar kk bobin tayclara rnekler verilmektedir.
Bo tampon makaralarnda ve mihver borularda kalan kadn temizlenmesi Sorunlar Ksmen boalan veya kalitesizlik nedeniyle sarm yarda braklan tampon makaralar zerinde kalan katlarn temizlenmesi ve skarta bobinlerin kesilmesi srasnda, falata ve beden kullanm incinme ve yaralanmalara yol aar. 94
zmler Bobinin hidrolik giyotinle kesilmesi zmlerden biridir. Aada bir bobin giyotini grlmektedir. Dier bir zm, bobinin mihver borusundan bir aft geirilerek alabilir hale getirilmesidir. Bylece kan skarta kat mal sarc veya bobin makinas altndaki pulpere gnderilir.
Yardmc maddelerin tanmas Sorun Kat fabrikalarnda kullanlan kimyasallar ve dier maddeler otomatik srelerle hazrlanmakla birlikte, bazen deneme amacyla veya az kullanm nedeniyle elle tama gerekmektedir. zellikle insan gcnn kaldrabildii uvalar, variller ve bidonlar elle tanmaktadr. zm Aada plastik bidonlarda sevkedilen boyalar tamada kullanlan el arabas grlmektedir. Hafifi yaps ve drt teker olmas, tayan kiiye kolaylk salamaktadr.
95
Basit bakm Faaliyetleri

ok geni bir alana yaylan bakm faaliyetleri, kat fabrikalarnda her yl pek ok sakatlanmalara neden olmaktadr. Baz sorunlu faaliyetler kolayca zlrken, baz bakm faaliyetleri iin kapsaml deerlendirme yaplmas gerekir. Bunlar ilerleyen sayfalarda srasyla verilecektir. Sorun Paralarn arl incinmelere neden olmaktadr. Bir zm Ar makina paralar palet zerinde depolanmaldr. Bu sayede gerektiinde nakliyesi forkliflerle kolayca yaplabilecektir.
Bir tesisat ustas bir motor/redktr grubunu tezgah zerine kaldrmak istedi. Bu srada belini incitti. Bu tr ar paralar palet zerinde, ceraskal veya forkliftle kolayca kaldrlabilirler. Bir zm Kaldral alma masas zerindeki yk kaldrmaya uygun olabilir.
Muhtelif sorunlar 160 kg gelen dolu konteynerdeki tutkaln, tutkallama makinasna aktarlmas. Bir zm Tutkal bir marapa yardmyla elle aktarlabilir. Aadaki temsili resim bunu gstermektedir. Ayrca aadaki resimde grlen el pompalar da pratik zmlerdendir. 96
Sorun Opeartrlerin makinaya glkle uzanmalar. Bir zm Bir ka basamakl seyyar veya sabit bir merdiven sorunu zecektir. Yukarda olduka basit sorunlar ve zmler verilmitir. zmler ie zel olabilir. Genel zmler profesyonelce olmaldr. Ayrca basitlik i grmezlik anlamna da gelmez. Basit zmlerin pratik ve ekonomik olduklar unutulmamaldr.
Deerlendirilmesi zor olan bakm faaliyetleri

Baz gce dayal bakm sorunlar biraz dnme ve biraz saduyu ile kolayca zlebilmesine ramen, baz sorunlarn zlebilmesi olduka zordur. Fabrikalar genellikle alanda sorunu zmede zorlanrlar: Temizlik katlar retiminde, paketleme blgesi gibi yerlerdeki tek bir basit zmn yeterli olmad zel ilerde; Gnlk bakm ileri gibi fazla sayda farkl iin yapld ve her birinin ayr ayr deerlendirilmesinin zor olduu ilerde; Planl durular gibi ok karmak faaliyetlerin yapld ve dolaysyla ok fazla riskin bulunduu ilerde.
Detayl deerlendirmeler Basit zmlerin bulunamad elle tama ilerinde ergonomik kurllara uyan detayl deerlendirmelerin yaplmas gerekmektedir. Ergonomik kurallar kelimesi kulaa yansd kadar zor deildir. Ergonomik bak, alann ie uygun hale getirilmesi yerine, iin alana uygun hale getirilmesidir. Ergonomik kurallar uygulamak iin ergonomi uzman olmaya gerek yoktur. Deerlendirme yaparken doru sorularn sorulduu bir soru listesi hazrlanmas 97
yeterlidir. Faaliyet belirli paralara ayrlmaldr. Bu sorular risk faktrleridir. Aada buna rnekler bulunmaktadr: Risk faktrlerini belirlemede kullanlan ablon tablo Yaplan iin cinsi ne? Yk bir yerden veya bir eyden mi alnacak? Eilme ve bklme hareketi var m? Yukarya uzanma gerekli mi? G gerektiren, itme ve ekme gerekli mi? srekli tekrarlananyor mu? Yaplan i hzl tempo gerektiriyor mu? Kaldrlan yk nasl? Ar, hacimli veya tanmas zor mu? Kavramas g m? Zararl yapda m? alma ortam nasl? alan duruunuzu snrlyor mu? Zemin kt m? Zemin kademeli mi? Ortam scak veya nemli mi? Aydnlatma yetersiz mi? Dikkate alnmas gereken dier faktrler aadadr: Bireysel durum, kiinin mevcut salk durumu, srt ars veya sakatl var m? Koruyucu kyafetler veya kiisel koruyucu donanm kiinin durumunu kstlyor mu? rnekler Bobin aftlar gibi Iskarta kaldrma gibi Bakm faaliyetleri gibi Elek kee deiimleri gibi Top halindeki katlar gibi Bobinle urama gibi rnekler Bobin, dar bobin, bobin aft gibi Dkntler gibi Raspa baklar gibi rnekler Bakm faaliyetleri gibi Islak veya hamurlu zamin gibi Makina ii gibi Makina ii gibi Makina ii gibi
rnek: Bobin aftlar Bobin merkezinden aft geirilmesi veya karlmas, kat fabrikalarndaki teklikeli ilemlerden biridir. Faaliyet, uzun ve ar elik aftlarn, eitli nedenlerle bobinlerde mihver borunun iinden geirilmesidir. Bu faaliyet pek ok yaralanmalara neden olmaktadr. Bir fabrika bu faaliyeti geni bir deerlendirmeya ald ve yaralanma riskini nemli de azaltt. Bir makina operatr, temizlik katlar dilicisinde bo bir mihver boru iindeki elik aft karmaya alrken omurgasn incitti ve sol kolundan yaraland. elik aft yaklak 45 kg arlnda ve arlk merkezi kakt. Boyu da iki metrenin zerindeydi. Drt ayn zerinde sren raporlu bir dnem geirdi.
98
ncelemede iin ana risk faktrleri unlar grld: yk bir yerden/eyden almak ve eilip bklmekti Yk ar, hacimli ve uzundu.
Risk faktrleri belirlendiinde, fabrika eilme ve bklme konusunda ve arlk konusunda bir eyler yapmaya karar verdi. alanna bir besleme ray hatt ve rampa ilavesi yaplarak yeniden tasarland. Bu durum operatrlere aft eilip kaldrmak yerine bilek hizasnda yuvarlamak gibi bir imkan salad. Asl inovasyon aftlar dolu yerine ii bo malzemeden yapma yoluyla elde edildi. Fabrika aluminyum aftlar denedi fakat bunlar yeterli salamlkta bulunmad. Karbon elyafl aftlar baarl oldu ve aftlarn arl yarya dt.
Bu rnekte yaralanma riski ortadan kalmadysa da olduka azald. aftlarn kendisini ortadan kaldracak bir teknik gelimenin riski tamamen ortadan kaldracana inanlmakta. rnek: Temizlik katlarnda paketleme Elle yaplan paketleme nadiren grlmektedir. Onun yerini otomasyonlu hatlar almtr. Bununla birlikte, kat fabrikalarnda paketleme blmlerinde ie bal el ve kol yaralanmalar srmektedir. Operatrlerin bazlar iini kaybetme korkusuyla kendilerinde meydana gelen salk sorunlarn yneticilere aktarmamaktadr. yi fabrikalar ar ve aclarn ne kadar nceden bildirilirse, o oranda kalc sonularn nlenebileceinin bilincidedirler. Detayl bir ergonomik deerlendirme, yaralanma riskini o oranda azaltacaktr.
Bir temizlik katlar fabrikasnda paketleme blmnde ana risk faktrleri unlar olarak belirlendi: Yaplan i srekli tekrarlardan ibarettir 99
in temposunun yksekliini retim belirlemektedir. Srekli eilme ve bklme hareketleri yaplmaktadr.
Deerlendirme her alma pozisyonuna gre risk faktrlerinin deimesi ve nemli lde farkll yznden karmakt. Sonu olarak aadaki nlemler alnd: Ayarlanabilir oturma yerleri saland. masasnn ykseklii operatrn ii daha iyi grebilmesi iin ayarlanabilir ekle getirildi. Konveyrlerin eni drlerek streleme azaltld. ndirme ve kaldrma ilerini kolaylatrmak iin makasl kaldra saland. Operatrlerin yere eilip yk almalar ve tamalar yerine, ykn kayar yzeyler zerinde kendiliinden hareket etmesi saland. Dinlenme molalarnn yeterlilii konusu ele alnd.
Byle durumlarda fabrikalarn dardan ergonomist getirmesi yerine, ncelikle kendi deerlendirmelerini yapmalar daha doru olmaktadr. Daha sonra gerekli grlrse ergonomist getirtilebilir. Kapsaml deerlendirmeler Gnlk bakm faaliyetlerinde olduu gibi bireysel faaliyetlerin eitliliinin ok olduu durumlarda, her bir faaliyeti ayr ayr deerlendirmek pratik olmayabilir. Byle durumlarda, birbirine benzeyen faaliyetlerin gruplandrlmas ve grubun kapsaml olarak deerlendirilmesi daha uygun olmaktadr. rnein pompa deitirme faaliyetleri bu yntemle deerlendirilir. Gnlk bakm faaliyetlerine, ykler ve alma alanlar listelenerek bir btn olarak baklabilir ve bir i seilerek deerlendirmenin kalitesi gzden geirilebilir. Bunu yapmakla bakmclarn maruz kalaca elleleme riskleri ve bu riskleri azaltma nlemleri belirlenir. rnek: Pompa/motor/vana skmleri pompalarn sklmesi onarlmas ve yerlerine yenilerinin taklmasdr. Bu iler srasnda ortaya kan risk faktrleri aada belirlenmitir: Ykler arlklar ve kavranma glkleri ynnden ok eitlidir. Arlklar net olarak bilinmemektedir. Yaplacak i muhtemelen kapal bir alanda yaplacaktr ve eilme, bklme uzanma, itme ve ekme eylemlerini kapsamaktadr. ortam muhtemelen dik durmay snrlamakta, zemin slak ve kaygan, basamakl, alma ortam nemli, scak ve kt aydnlatlmtr.
Bir vanann skm srasnda, bir bakmcya bir dieri yardm etmektedir. Biri vanay tutarken dieri civatalar skmektedir. Son civata skldnde, vanay birlikte 120 cm aaya zemine indirirler. Vanann arl bilinmiyordu, fakat ar olduu dnlyordu. Sken bakmclardan biri srtn inciterek iki hafta rapor ald. 100
Riskleri azaltmak iin yukarda belirtilenler dnda, aadaki nlemler alnabilir: Paralarn arlklar parann zerine ilenebilir. retici veya satcdan bu bilgileri para zerine ilemesi istenebilir. Arlklar bilgisayarda bakm verileri arasna ilenebilir. Dzenli bakm gerektiren paralarn olduu yerlere ceraskal veya monoray vin asmak iin gerekli tayc profiller kaynatlabilir. (Aada rnekleri grlmektedir) Mekanik ekipmanlar nakletmek amacyla aralar kullanlabilir. Bunun iin eitli zelliklerde farkl zmler retilmelidir. Paralar palet zerinde depolama, forkliftle tamay kolaylatrr. Paralar bulnduu blgenin dzeni, onlar alrken karlalacak engellemeleri ortadan kaldrr, bu da riskleri azaltr.
Bir usta dier drt arkadayla birlikte bir buuk ton arlndaki bir elektrik motorunu levye yardmyla yerde kaydrarak domuz arabasna yklemeye alyordu. Yk ksa bir mesafe sonra bir engele takld. ve i yarda kald. Mekanik kaldral tama arac (tekerlekli eek) iin yaplmasna yardmc oldu. Usta daha sonraki haftalar srtndaki ar nedeniyle raporlu geirdi. Arnn nedeni olarak ykn ar olmas grld. rnek: Takm antasnn tanmas Takm antalar sakatlanma yaratacak derecede ar yklerdir. Bakm ustalar genellikle kendileri iin gzde olan takmlar kullanrlar. Risk faktrleri yle sralanabilir: , takm antasnn uzun mesafelere tanmasn gerektirmektedir. Yk, arlk bakmndan deikenlik gstermekte, ok ar olabilmektedir. alma ortamnda zemin deikenlik gstermekte, takm antasyla yksee trmanma gerekebilmektedir.
Bir bakmc takm antasn kaldrrken srtn incitti. Tartm yapldnda, takm antasnn 35 kg geldii grld. anta kaldrlrken zemin seviyesindeydi. Bakmc yllarca kronik srt
101
sorunu yaad. Olaydan sonra takm antas iki paraya blnd ve tanmas iin tekerlekli araba alnd.
ncinme riskini drmek iin alnabilecek nlemler arasnda bata aadakiler bulunmaktadr: Elde tanacak takm antalarnn arlklarn belli bir deerle snrlanarak gerektiinde ilave antalar alnmaldr. Takm antalarnn fabrika iinde tanmasnda tekerlekli arabalar gibi aralar kullanlmaldr. Bu i iin tasarlanm arabal takm dolaplar kullanlmaldr.
Karmak faaliyetler Makinann bakm iin durdurulmas gibi, her gn yaplmayan baz faaliyetleri deerlendirmek olduka zordur. Tipik olarak, kat makinalar bakm iin ksa sreli durdurulur ve bu arada ok fazla bakm ii yaplr. Ayrca fabrika personeli yannda taeron elemanlar da alrlar ve elle yaplan iler nemli yer tutar. Yksekte, scakta ve nemli ortamda alma, elle yaplan ilerde riskleri arttrr. Bu yzden, baz fabrikalar tehlikeleri, ii elle yaplan iler yerine, ortam koullarnda dikkate alarak, bir btn olarak deerlendirmeye alrlar. Baarl bir deerlendirme yaplmak isteniyorsa, bakm duruu ncesi planlama aamasnn deerlendirmesiyle ie balanmaldr. Bakm durularnn belirlenen sre iinde tamamlanmas iin, ok iyi planlama gerekir. Risklerin kontrol edilmesi bu planlamann bir paras olmaldr. Kt planlamann sonucu yaplan baz iler, maliyetli sonulara ve gecikmeler yol aacak doalama hareketlerin sonucudur. Planlama safhasnda taeronlardan kendi risk deerlendirmelerini sormak gibi nlemler de dnlmelidir. rnek: Kee deiimi Bir operatr dier iki arkadayla birlikte kee sevk valsini kaldrrken bel omugasn incitti. Valsin arl 100 kg d ve ykseklik, dorulmay engelleyecek lde bir metreden daha azd. Adamlardan biri scak silindire temas edince, refleks olarak valsi elinden brakarak tm yk arkadana brakt. Fabrika kee deiim yntemini deitirdi ve mekanik destekler yapt . 102
Gelecek duruu planlama safhasnda, programda kee deiimi vard. Fabrika yllardr kulland i sistemini, risk deerlendirmesi amacyla yeniden gzden geirmeye karar verdi. Aadaki nlemler alnd: Makina iinde mmkn olan yerlerde keeleri kaldrmak iin mekanik aralar kullanlmaldr. Keelerin makinaya tarken veya makinadan gtrrken mekanik ara kullanlmaldr. Keeleri makinadan ekerken veya makinaya iterken mekanik destek kullanlmaldr. rnein kk vinler gibi. Baz fabrikalar aadaki rnekleri verilen basit el kavrama paralar kullanmaktadr. Eriim aadakileri dikkate alarak mmkn olduunca gvenli hale getirilmelidir: o skeleler o zel yerlere ve amaca uygun yaplm geici platformlar o Mini sepetli kaldralar o Sabit ankrajlara veya profillere tuturulabilen parat tipi emniyet kemerleri.
Duru ncesi prosedrleri ve koruma sistemlerini gzden geirerek yeni risk azaltc nlemler bulunabilmektedir. Deerlendirme mutlaka iin yapl yntemini de dikkate almaldr. Kee deiimi srasnda nelerin yapld, gzden kaan bir faaliyet var m yok mu diye aratrlmaldr. Baz fabrikalar yaplan ii videoya almaktadr. Kee deiimlerini mekanize edenler daha sonra sadece elle yaplan ilerdeki yaralanma riskleri deil, yksekte alma, gvenli eriim gibi dier risklerin de azald grmektedir. Daha iyi bir eriim salamak iin aadaki temili resim verilmitir.
103
Yaralanma riski tayan ve basit zmlerin olmad iler, ergonomik zmleri aratrarak analiz yntemiyle deerlendirilmelidir. Byle etrefilli durumlarda gerektiinde ergonomi uzmanlarndan yararlanlmaldr. Tehlikeli maddelerin elle tanmas Tehlikeli maddelerin elle tanmasnda yaplacak deerlendirme ve alnacak nlemler, fabrikann i gvenlii ynetim sisteminin bir paras olmaldr. Bu konuda ynetimin davranlar aadaki konular kapsamaldr: Ynetim uygulamalara dayanarak yaplacak ileri ncelik sralamasna koymal ve eylem planna yerletirmelidir. st yneticiler eylem planna gre yaplacak ilere yeterli kaynak ayrmaldr. Alt yneticiler (blm mdrleri), faaliyetlerin gelitirilmesinden, deerlendirmeden ve gerektiinde yeniden gzden geirilmesinden sorunludur. efler ve alanlar i gvenlii ile ilgili alnan nlemlerin uygulanmasndan sorunludur. Denetimlerde elde edilen sonular, kazalar ve salk istatistikleri izleme ve gzden geirmelerin yeterliliini denetlemede kullanlmaldr.
Gelime yaratabilmek iin: lk olarak ele alnmas gereken en nemli konular seiniz. Hedef olarak gereki tarihleri seiniz. Hereyi bir kerede yapmaya almaynz. alanlarn alnan nlemleri benimsemeleri gerektiini unutmaynz. Daima gelimeler sonucu yeni eitimlere gerek olduunu unutmaynz.
Yeni projelerde elle tama ileri Elle tma ilerinde karlalan tehlikelerin ou alann i ortamna adaptasyon srecinde meydana gelir. Yeni yatrmlarn bir yarar elle yaplan ilerin minimum seviyeye drlmesine frsat yaratmasdr. rnein yeni makinalarda kee deiimleri olduka mekanize olmutur. Bu nedenle daha gvenli ve daha hzl kee deiimi sz konusudur. Yeni yatrm szlemelerinde bu konularn ele alnmas ve kontrata dahil edilmesi tavsiye edilir. Buna Erken Makina Ynetimi denilmektedir. alannn tasarlanmas da buna dahildir. Omurga ve bel bakm konusunda verilecek eitimler Buraya kadar elle tama ileriyle ilgili eitim konusundan hi sz edilmemitir. Bunun nedeni elle yaplan ilerin azaltlmas ve i gvenlii konusunda alnacak nlemlerden bahsedilmi olmasdr. Gemite verilen eitimler alann kendisini sakatlamadan daha fazla nasl arlk kaldrabilecei konusunda yaplmaktadyd. in kendisini dzenlemeden yaplacak bu tr eitimler yetersiz kalmaktadr. Bununla birlikte omurgann ve bel blgesinin korunmas konusun nemli bir duruma gelmitir. statistiklere gre vcudun bu blgeleri kazalarda en ok hasar gren yerlerdir. O nedenle verilecek eitim riskleri nemli lde azaltmaktadr. Hem i zerinden hemde alan zerinden alnacak nlemler btn daha yardmc olacaktr. 104
Bir kaza raporu Sakatlanan kii yerden bir para kad almak iin eildii srada srtn incittiini syledi. mfettii tarafndan yaplan aratrmada bu eylem ncesinde bir saat boyunca 1,5 ton gelen bobinlerle urat ortaya kt. alt 20 yl boyunca ikayeti hi gemedi. Baz yneticiler srt ikayetlerine kaderci yaklarlar. Bu ksmen srt arlarn kmsemeten, ksmen de gelimelere kapal olmalarndan kaynaklanr. Ak grl ynetim, isterse kiinin ikayeti evdeki iler yznden daha da ktlesin, fabrikada olmucasna titizlik gsterir. Sonuta srt ars olan kii evde veya ite iini yeterli lde yapamayacaktr. alanlarn srt ikayetleri ile ilgilenmek, iin kalitesini ve saduyuyu gsterir. Sonu Deerlendirme sonular ncelik sralamasna konulmaldr. Elle yaplan iler gzden geirilerek prosedrlerde ve iin yapl eklinde dzeltmeler yaplmaldr. Yeniden yaplanan blmlerde elle yaplan iler azaltlmaldr. Srt blgesinin korunmas iin programlar dzenlenmelidir.
105
SALII VE GVENL MEVZUATLARINDAN NOTLAR (TMMOB, 2011)

alanlarn says En kk iyerinden en byklerine kadar tm iyerlerinde i sal ve i gvenlii konusunda gerekli nlemler alnmak zorundadr. Kanununun baz kurullar ve grevlendirmeler iin 50 kii altrmak, sanayiden saylan iyeri olmak gibi artlar getirmi olmas dier iyerlerinin ii sal ve i gvenlii nlemlerinden muaf olduu anlamna gelmez. i Sal ve Gvenlii ve sendika temsilcisi SG Kurulu bulunan iyerlerinde (50 kiiden fazla ii altran ve sanayiden saylan iyerleri) sendika temsilcilerinden birisi bu kurulda yer alr. SG Kurulu zorunluluu bulunmayan iyerlerinde de (50 kiiden az ii altran, hizmet veya tarm sektrnde olan) sendika temsilcileri Kanununun, mevzuatn ve toplu i szlemesinin ii sal ve i gvenliine ilikin maddelerinin uygulanmasn salamak iin gerekli giriimlerde bulunabilir. ilerin bilgilenmesinin salanmas, ortaya kan sorunlarn sendikaya tanmas, gerekli durumlarda iveren temsilcileriyle grlmesi sendika temsilcilerinin yapabilecei almalardandr. Ayrca ii sal ve i gvenlii konusu toplu i szleme grmeleri srecinde uyumazlk ve grev konusu olabilir. yerinde i Sal ve Gvenliinden sorumlu olan kiiler kimlerdir? En bata iveren veya vekilleridir. veren veya vekilinin yannda iyeri hekimi ve i gvenlii uzman yasa ve ynetmeliklerle bu konuda sorumluluk stlenmi olan alanlardr. Ancak bunlarn grevlendirilmesi iverenin sorumluluunu ortadan kaldrmaz. iler ve i Sal ve Gvenlii Tm iyerlerindeki iiler yakn, acil ve hayati bir tehlike grmeleri durumunda Kanununun 83. maddesine dayanarak SG Kuruluna veya SG Kurulu yok ise iveren veya vekiline bavurarak durumun tespit edilmesini isteyebilir. SG Kurulunun iinin talebi ynnde karar vermesi durumunda ii, gerekli tedbirler alnncaya kadar almaktan kanabilir. Bu sre iinde creti ve dier haklar sakldr. Kurulun kararna ve iinin talebine ramen gerekli nlemler alnmaz ise 6 i gn iinde iinin hakl nedenle szlemesini derhal fesih hakk vardr (4857/Md. 83 ve 4857/Md. 24). iler, baka konularda olduu gibi SG konusunda da yetkili mercilere bavurabilir ve bu yzden kendilerine herhangi bir yaptrm uygulanamaz (4857/Md. 96). ilerin yetkili mercilere bavurmalar, ifade vermeleri gibi nedenlerle iveren veya vekilinin iiye kar kt davranlarda bulunmalar durumunda 8.000 TL para cezas ngrlmtr (4857/Md. 96). Ayrca iverenlerin iyerindeki tehlikeler, ii sal ve i gvenlii uygulamalar konularnda iileri bilgilendirmek, eitimler almalarn salamak, fikir ve nerilerini almak zorunluluu vardr. 106
yeri Sal ve Gvenlii Kurulu Kanununa gre sanayiden saylan, en az elli ii altran ve alt aydan fazla srekli ilerin yapld iyerlerinde, iverenlerin SG Kurulu kurma ykmll vardr (4857 / Md.80). verenler SG Kurulunun i sal ve gvenlii mevzuatna uygun olarak verdii kararlar uygulamakla ykml tutulmulardr. Hangi iyerlerinin sanayiden saylaca Kanununun 111. maddesi erevesinde Sanayi, Ticaret, Tarm ve Orman lerinden Saylan lere likin Ynetmelik ile belirlenmitir. Ayn iverene bal birden fazla iyeri var ise; elliden fazla ii altran her bir iyerinde ayr ayr birer SG Kurulu oluturulmas gerekir. verene ait birden fazla iyerinde SG Kurulu oluturulmu ise; bunlarn arasnda egdm ve ibirliini salamak zere en az alt ayda bir, ilgili teknik eleman ve uzmanlar toplayarak raporlar incelenmeli, gereken tedbirler belirlemeli ve uygulanmas salanmaldr. Sal ve Gvenlii Kurulunun alma ekli SG Kurullar inceleme, izleme ve uyarmay ngren bir dzende alr. En az ayda bir kere toplanr. Toplant gndemi, yeri, gn ve saati en az krk sekiz saat nce kurul yelerine bildirilir. yeler gndemde deiiklik nerme hakkna sahiptir. Ar i kazalar veya nemli hallerde kurul yelerinden herhangi biri kurulu olaanst toplantya arabilir. Toplant arsnn kurul bakan veya sekreterine yaplmas gerekir. yerinde ii sal ve i gvenlii ynnden kendisinin sal ve gvenliine ilikin yakn, acil ve hayati bir tehlike ile kar karya kalan ii, SG Kuruluna bavurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alnmasn talep edebilir. Kurul, bu durumda ayn gn toplanarak kararn verir, bu durumu tutanakla tespit eder ve karar iiye yazl olarak bildirilir. Kurulun olaan toplantlarnn sresi toplam olarak ayda yirmi drt saati geemez. Bu toplantlarn gnlk alma saatleri iinde yaplmas asldr. Kurulun toplantlarnda geecek sreler gnlk alma sresinden saylr. Kurul yeleri yaptklar grev dolaysyla maddi-manevi zarara uratlamaz. Kurul, yelerin ounluu ile toplanr, kararlar toplantya katlanlarn oy okluu ile alnr. Oylarn eitlii halinde bakann oyu karar belirler. ounluun salanamad veya baka bir nedenle toplantnn yaplmad hallerde durumu belirten bir tutanak dzenlenir. Her toplantda, grlen konularla ilgili alnan kararlar ieren bir tutanak dzenlenir. Tutanak, toplantya katlan bakan ve yeler tarafndan imzalanr ve gerei yaplmak zere iverene bildirilir. mzal tutanak ve kararlar srasyla zel dosyasnda saklanr. Toplantda alnan kararlar gerei yaplmak zere ilgililere duyurulur. Ayrca iilere duyurulmas faydal grlen konular iyerinde iln edilir.
107
Her toplantda, nceki toplantya ilikin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar hakknda bakan veya kurulun sekreteri tarafndan kurula gerekli bilgi verilir ve gndeme geilir. Toplant iin gerekli yeri, ara ve gereleri iveren veya vekili salamakla ykmldr. veren, toplant tutanaklar, kaza ve dier vakalarn inceleme raporlarn ve kurulca iyerinde yaplan denetim sonularna ait kurul raporlarn, i mfettilerinin incelemesini salamak zere iyerinde bulundurmakla ykmldr. SG kurullar, yapacaklar tekliflerde, bulunacaklar tavsiyelerde ve verecekleri kararlarda iyerinin durumunu ve iverenin olanaklarn gz nnde bulundururlar. Kurul yeleri, grevleri nedeniyle rendikleri mesleki tekniklere ve alma metotlarna ilikin srlar gizli tutmak zorundadrlar. Kurullar, i sal ve gvenliini denetime yetkili i mfettilerinin iyerlerinde yapacaklar almalar kolaylatrmak ve onlara yardmc olmakla ykmldr. iler, salk ve gvenliin korunmas ve gelitirilmesi amacyla i sal ve gvenlii kurullarnca konulan kurallar, yasaklar ile alnan karar ve tedbirlere uymak zorundadrlar. iler, iyerinde salk ve gvenlik tedbirlerinin belirlenmesi, uygulanmas ve alnan tedbirlere uyulmas hususunda i sal ve gvenlii kurullaryla ibirlii yaparlar. iler, uygulamada karlatklar glkler hakknda kurula bilgi verirler. i Sal ve Gvenlii Kurulu SG Kurulu aadaki kiilerden oluur: a) b) c) d) e) f) g) h) veren veya iveren vekili: Kurulun bakandr. gvenlii ile grevli mhendis veya teknik eleman: Kurulun sekreteridir. yeri hekimi nsan kaynaklar, personel, sosyal iler veya idari ve mali ileri yrtmekle grevli bir kii: veren veya vekili tarafndan belirlenir. Varsa sivil savunma uzman: veren veya vekili tarafndan belirlenir. yerinde grevli formen, ustaba veya usta: Bu pozisyondakilerin yarsndan fazlasnn katld toplantda ak oyla seilir. yerinde yetkili sendika varsa sendika temsilcilerinin kendi aralarnda seecekleri kii, iyerinde sendika temsilcisi yoksa o iyerindeki iilerin yardan fazlasnn katlaca toplantda ak oyla seilecek ii, Salk ve gvenlik ii temsilcisi.
Kurulun grev ve yetkileri SG Kurulunun grev ve yetkileri yledir: a) yerinin niteliine uygun bir i sal ve gvenlii i ynetmelik tasla hazrlamak, iverenin veya iveren vekilinin onayna sunmak ve i ynetmeliin uygulanmasn 108
b) c) d) e) f) g) h)
i)
izlemek, izleme sonularn rapor haline getirip alnmas gereken tedbirleri belirlemek ve kurul gndemine almak, sal ve gvenlii konularnda o iyerinde alanlara yol gstermek, yerinde i sal ve gvenliine ilikin tehlikeleri ve nlemleri deerlendirmek, tedbirleri belirlemek, iveren veya iveren vekiline bildirimde bulunmak, yerinde meydana gelen her i kazas ve tehlikeli vaka veya meslek hastalnda yahut i sal ve gvenlii ile ilgili bir tehlike halinde gerekli aratrma ve incelemeyi yapmak, alnmas gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek iveren veya iveren vekiline vermek, yerinde i sal ve gvenlii eitim ve retimini planlamak, bu konu ve kurallarla ilgili programlar hazrlamak, iveren veya iveren vekilinin onayna sunmak ve bu programlarn uygulanmasn izlemek, Tesislerde yaplacak bakm ve onarm almalarnda gerekli gvenlik tedbirlerini planlamak ve bu tedbirlerin uygulamalarn kontrol etmek, yerinde yangnla, doal afetlerle, sabotaj ve benzeri ile ilgili tedbirlerin yeterliliini ve ekiplerin almalarn izlemek, yerinin salk ve gvenlik durumuyla ilgili yllk bir rapor hazrlamak, o ylki almalar deerlendirmek, elde edilen tecrbeye gre ertesi yln alma programnda yer alacak hususlar ve gndemi tespit etmek, iverene teklifte bulunmak, planlanan gndemin yrtlmesini salamak ve uygulanmasn deerlendirmek, 4857 sayl Kanununun 83. maddesinde belirtildii ekilde ii tarafndan tehlikeli durumlara ilikin taleplerin olmas durumunda acilen toplanmak ve karar vermek.
yeri salk ve gvenlik birimleri ile ortak salk gvenlik birimleri verenler devaml olarak en az elli ii altrdklar iyerlerinde iyeri salk ve gvenlik birimi oluturmakla ykmldr (4857/Md. 81). Bu erevede iyerindeki ii says, iyerinin nitelii, iin tehlike snf ve derecesine gre en az bir iyeri hekimi ve gereine gre dier salk personeli grevlendirmek zorundadr. Elli devaml ii artnn yannda sanayiden saylan iyerleri ise i gvenlii uzman olan bir veya birden fazla mhendis veya teknik eleman grevlendirmekle ykmldrler. Yasada iverenlerin, bu ykmllklerini bnyesinde altrd ve ilgili ynetmeliklerde belirtilen vasflardaki personel ile yerine getirebilecei veya iletme dnda kurulu olan Ortak Salk ve Gvenlik Birimlerinden hizmet alabilecei belirtilmektedir. Bu konuda son olarak 27 Kasm 2010 tarihli Resmi Gazetede yaynlanarak 3 ynetmelik yrrle girmitir. yeri Salk ve Gvenlik Birimleri ve Ortak Salk Gvenlik Birimlerinin grevleri 1. SGB ve OSGBler, iyerlerinde salkl ve gvenli bir alma ortam oluturmak amacyla; a. yerinde salk ve gvenlik risklerine kar yrtlecek her trl koruyucu, nleyici ve dzeltici faaliyeti kapsayan alma ortam gzetiminden, b. ilerin saln korumak ve gelitirmek amac ile iilere verilecek salk gzetiminden, c. ilerin i sal ve gvenlii eitimleri ve bilgilendirilmelerinden, d. yerinde kaza, yangn, doal afet ve bunun gibi acil mdahale gerektiren durumlarn belirlenmesi, acil durum plannn hazrlanmas, ilkyardm ve acil mdahale bakmndan yaplmas gereken uygulamalarn organizasyonu ve ilgili dier birim, kurum ve kurulularla ibirlii yaplmasndan, 109
2.
3. 4. 5.
e. alma ortamnn gzetimine ve iilerin salk gzetimine ait btn bilgilerin kayt altna alnmasndan, f. ilerin yaptklar iler, iyerinde yaplan risk deerlendirme sonular ve maruziyet bilgileri ile ie giri muayeneleri, periyodik salk muayeneleri sonular ve i kazalar ile meslek hastalklar kaytlarnn, iyerindeki kiisel salk dosyalarnda gizlilik ilkesine uyularak saklanmasndan, sorumludurlar. yerlerinde i sal ve gvenlii hizmeti sunmak zere OSGBlerce grevlendirilen iyeri hekimi ve i gvenlii uzman tarafndan muhafaza edilmesi gereken onayl defter suretleri, OSGB arivinde tutulur ve istenmesi halinde denetime yetkili memurlara sunulur. Kendilerinden talep edilmese dahi, szleme sresi sonunda btn kayt ve dosyalar OSGBlerce iverene teslim edilir. SGB ve OSGBler bu hizmetlerin salanmas srasnda iin normal akn aksatmamaya zen gsterirler. SGB ve OSGBler, iverenin, iilerin ve bulunmas halinde i sal ve gvenlii kurulunun, i sal ve gvenlii ile ilgili kayt ve istatistiklere ulaabilmesini salar. OSGBler, i sal ve gvenlii hizmetlerinin tamamn veya bir ksmn baka bir kii veya kuruma devredemezler.
yeri hekiminin alma sresi yeri hekimlerinin iyerlerinde asgari alma sreleri yeri Hekimlerinin Grev, Yetki, Sorumluluk Ve Eitimleri Hakknda Ynetmeliin 18. Maddesinde tanmlanmaktadr. (R.G. Tarihi: 27.11.2010) Buna gre asgari alma sreleri iyerlerinin tehlike snfna gre salk gzetimi iin ayda 10 saat ile 20 saat arasnda deimekle beraber, ie giri ve periyodik muayeneler ile eitim iin ii bana ylda 20 dakika ile 30 dakika arasndaki srelerde grev yaparlar. Ancak az tehlikeli snftaki iyerlerinde her 1000, tehlikeli snftaki iyerlerinde her 750 ve ok tehlikeli snftaki iyerlerinde ise her 500 kii iin tam zamanl alan en az 1 iyeri hekimi bulundurma zorunluluu vardr. yeri hekimin grevleri yeri hekimleri, ynetmelie gre i sal ve gvenlii hizmetleri kapsamnda aadaki balklarda belirtilen grevleri yapmakla ykmldr. a) Rehberlik ve danmanlk b) Salk gzetimi c) Eitim ve bilgilendirme d) lgili birimlerle ibirlii yeri hekiminin yetkileri yeri hekimlerinin yetkileri ynetmeliin 15. maddesine gre aadaki ekildedir. yeri hekiminin yetkileri aada belirtilmitir. a. yeri bina ve eklentilerinde, alma metot ve ekillerinde veya i ekipmannda iiler asndan yakn ve hayati tehlike oluturan bir husus tespit ettiinde iverene bildirmek, gerekli tedbirler iveren tarafndan alnmad takdirde durumu Bakanla rapor etmek, 110
b. yerinde belirledii yakn ve hayati tehlike oluturan hususun acil mdahale gerektirmesi halinde iveren veya iveren vekilinin onayn almak kaydyla ii geici olarak durdurmak, c. Grevi gerei iyerinin btn blmlerinde i sal ve gvenlii konusunda inceleme ve aratrma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulamak ve alanlarla grmek, d. Grevinin gerektirdii konularda ivereni bilgilendirerek ilgili kurum veya kurulular ile iletiime gemek ve iyerinin i dzenlemelerine uygun olarak ibirlii yapmaktr. yeri Hekimin Ykmllkleri yeri hekimlerinin ykmllkleri, ynetmeliin 17inci maddesinde belirtildii zere aadaki ekildedir: 1. yeri hekimlerii, bu Ynetmelikte belirtilen grevlerini yaparken, iin normal akn mmkn olduu kadar aksatmamak ve verimli bir alma ortamnn salanmasna katkda bulunmak, iverenin ve iyerinin meslek srlar, ekonomik ve ticari durumlar hakkndaki bilgiler ile iinin kiisel salk dosyasndaki bilgileri gizli tutmakla ykmldrler. 2. yeri hekimi, grevlendirildii iyerinde yaplan almalara ilikin tespit ve tavsiyelerini onayl deftere yazmak ve bulunmas halinde ve gerektii durumlarda i gvenlii uzman ile birlikte e zamanl imzalamak ve suretlerini saklamak zorundadr. yerinde yaplan denetimlerde, iyeri hekiminin bu zorunluluu yerine getirmediinin tespiti halinde; iyeri hekimi Bakanlka yazl olarak uyarlr. Uyar gerektiren durumun tekrar halinde iyeri hekimi belgesinin geerlilii bir yl sreyle askya alnr. Belgesinin geerlilii askya alnanlar Genel Mdrlk internet sayfasnda iln edilir. Bir yl sonunda iyeri hekiminin tekrar grev alabilmesi iin Bakanlk onaynn alnmas zorunludur. 3. kinci fkrada belirtilen onayl defter; iyeri hekimi ile iveren veya iveren vekilince, bulunmas halinde ve gerektiinde i gvenlii uzman ile e zamanl olarak imzalanr. Defterin imzalanmamas veya dzenli tutulmamasndan iveren veya iveren vekili sorumludur. Gvenlii Uzman gvenlii uzmanl konusundaki son dzenleme 27 Kasm 2010 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanm olan Gvenlii Uzmanlarnn Grev Yetki ve Sorumluluklar Hakknda Ynetmeliktir. Bu ynetmelie gre; i gvenlii uzman, i sal ve gvenlii hizmetlerinde grevlendirilmek zere SGBlnca belgelendirilmi mhendis, mimar veya teknik elemandr. A, B ve C Snf Belge Nedir? letmelerde iverence i gvenlii uzman olarak grevlendirilecek teknik personelin ynetmelikte geen tehlike snflarna gre belirtilmi iyerlerinde alabilmek iin asgari sahip olmas gereken belge snfn tanmlar. gvenlii uzmanlarndan; (C) snf belgeye sahip olanlar az tehlikeli snfta, (B) snf belgeye sahip olanlar az tehlikeli ve tehlikeli snflarda, (A) snf belgeye sahip olanlar ise btn tehlike snflarnda yer alan iyerlerinde alabilirler. Ancak sz konusu ynetmelikteki geici 1. maddeye gre ynetmeliin 111
yaynndan (27 Kasm 2010) itibaren C snf belgeye sahip olanlar 3 yl sreyle tehlikeli snftaki iyerlerinde, B snf belgeye sahip olanlar ise 4 yl sreyle ok tehlikeli snftaki iyerlerinde grev yapabileceklerdir. Gvenlii Uzmannn grevleri gvenlii uzmanlar, ynetmeliin 7. maddesinde tanmlanan balklar altnda aadaki grevlerini yerine getirmekle ykmldr: a. b. c. d. Rehberlik ve danmanlk Salk gzetimi Eitim ve bilgilendirme lgili birimlerle ibirlii
Gvenlii Uzmannn yetkileri Ynetmeliin 8. Maddesine gre i gvenlii uzmannn yetkileri yledir: a. yeri bina ve eklentilerinde, alma metot ve ekillerinde veya i ekipmannda alanlar asndan yakn ve hayati tehlike oluturan bir husus tespit ettiinde iverene bildirmek, gerekli tedbirler iveren tarafndan alnmad takdirde durumu Bakanla rapor etmek. b. yerinde belirledii yakn ve hayati tehlike oluturan bir hususun acil mdahale gerektirmesi halinde iveren veya iveren vekilinin onayn almak kaydyla geici olarak ii durdurmak. c. Grevi gerei iyerinin btn blmlerinde i sal ve gvenlii konusunda inceleme ve aratrma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulamak ve alanlarla grmek. d. Grevinin gerektirdii konularda iverenin bilgisi dahilinde ilgili kurum ve kurulularla iletiime gemek ve iyerinin i dzenlemelerine uygun olarak ibirlii yapmak. e. Tam sreli i szlemesi ile grevlendirilen i gvenlii uzmanlar, altklar iyeri ile ilgili mesleki gelimelerini salamaya ynelik eitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katlma hakkna sahiptir. Bu gibi organizasyonlarda geen srelerden bir yl ierisinde toplam be i gn kadar alma sresinden saylr ve bu sreler sebebiyle i gvenlii uzmannn cretinden herhangi bir kesinti yaplamaz. Gvenlii Uzmannn ykmllkleri Ynetmeliin 9. maddesine gre i gvenlii uzmanlarnn ykmllkleri aadaki gibidir; 1. gvenlii uzmanlar, bu Ynetmelikte belirtilen grevlerini yapar ken, iin normal akn mmkn olduu kadar aksatmamak ve verimli bir alma ortamnn salanmasna katkda bulunmak, iverenin ve iyerinin meslek srlar, ekonomik ve ticari durumlar ile ilgili bilgileri gizli tutmakla ykmldrler. 2. gvenlii uzman, grevlendirildii iyerinde yaplan almalara ilikin tespit ve tavsiyelerini onayl deftere yazmak ve iyeri hekimi ile beraber suretlerini saklamak zorundadr. yerinde yaplan denetimlerde, bu zorunluluuyerine getirmediinin tespiti halinde; i gvenlii uzman Bakanlka yazl olarak uyarlr. Uyar gerektiren durumun 112
tekrar halinde i gvenlii uzmanl belgesinin geerlilii bir yl sreyle askya alnr. Belgesinin geerlilii askya alnanlar, Genel Mdrlk internet sayfasnda ilan edilir. Bir yl sonunda i gvenlii uzmannn tekrar grev alabilmesi iin Bakanln onaynn alnmas zorunludur. kinci fkrada belirtilen onayl defter; i gvenlii uzman ile iveren veya iveren vekilince, gerektiinde iyeri hekimi ile e zamanl olarak imzalanr. Defterin imzalanmamas veya dzenli tutulmamasndan iveren veya iveren vekili sorum
113
EK 1. statistiki Veriler (SGK verileri, MMO yaynlar)
114
115
EK 2: Risk Deerlendirme Form rnekleri

RSK DEERLENDRME FORMU 1.Tehlike nedir? 5.Kimler zarar grecek?
2.Tehlikenin bykl nedir?
6.Baka nlemler alnabilir mi?
3.Kontrol nlemleri nelerdir?
7.Kimin tarafndan yaplacak?
4.Riskin bykl nedir?
8.Ne zaman yaplacak?
mza: Deerlendirme tarihi:
9.Baka faaliyet ?
Tehlike nedir?
RSK DEERLENDRME FORMU Kim zarar grecek? Risk yerterli lde kontrol edilmi mi?
Riski kontrol etmek iin baka ne gibi nlem alnabilir?
116
EK 3. Gvenli Sistemleri ve rnekler

Gvenli Sistemleri normal i prosedrleri arasndadr. Fiziksel koruma nlemlerinin yetersiz kald, bte ileri gibi yerlerdeki tehlikeli alma ortamna kar nlem almak amacyla dzenlenirler. Gvenli i sistemleri fiziksel koruyucu ihtiyacn ortadan kaldrmaz tam tersine, onlardan kalan ak noktalar destekleyici bir yntemdir. Gvenli Sistemine gemeden nce iin iyi irdelenmesi ve tehlikelerin iyi belirlenmesi gerekir. Bu nedenle aadaki hususlar dikkate alnmaldr: Neler kullanlyor listelenmesi (ekipmanlar ve malzemeler vs.)? Mekanik anlamda neler yanl gidebilir? Yanllarn sonular neler olabilir? (zehirlenme, elektrik tehlikesi gibi ). Kimin neyi yapacann belirlenmesi? (in taeronlar dahil paylalmas, grlebilen insan hatalaryla ilgili bilgilendirme, ibirlii konular.) in yaplaca yerin ortam koullar. (gvensiz bir alan, yksekte alma, scak ve nemli ortam, baka ileri yapanlarla yakn alma gibi) nasl yaplacak? (zaman snrlamas, dzenli yaplan veya ilk kez yaplacak i, proedr dna klacaksa sonular gibi) .
Hazrlk almalarn, ii yapacaklarla birlikte blm yneticilerin yapmas ok nemlidir. Gvenli i sistemleri aadaki nedenlerden biri yznden baarszla urar: Sistem kat zerinde iyi grnse de pratikte uygulanmas imkanszdr. in uzmanlarnn gr alnmamtr. letiimde kopukluk vardr. nsanlar yeterli dzeyde bilgi sahibi deildir. Gzlemci hatas vardr. Gzlemcinin ya tecrbesi azdr ya da gevektir. zerinde zaman basks vardr. Hatalar yaplmaktadr.
i takip etmek iin bir izleme yntemi bulunmas gerekir. Gzden geirme toplantlaranda bu konular ele alnmaldr. Gvenli i sistemiyle ilgili prosedr rnekleri sadece iyi sistemlerin nemli zelliklerini gstermek iin verilmektedir. Byle olmas gerekir gibi bir sonu karlmamaldr. Onlar sadece iin ok az detayn vermekte ve zet haldedir. Fabrikalar kendi gvenli i sistemlerini ekillendirip gelitirmek durumundadr. Kullanlan terimler de genel olup, fabrikalarn kendi kullandklar terimlere uygun hale getirilmelidir. rnek 1: Genel duru 1. Bu i sitemi genel durularda i msaadelerini, kilit altna alnmas gereken yerleri ve kapatma ilemlerini kapsar. 117
2. lemler makina efinin kontrolu altnda, eitimli personel tarafndan yaplacaktr. Yardmclar sadece teknisyenlerinin gzetiminde alacaktr. 3. En byk tehlike, dner paralar arasnda temizlik, tamirat veya ayar ilemlerinin yapld srada makinann altrlmasdr. 4. Koruyucu giysi kullanlmas ve tipi ii yapan kii tarafndan belirlenir. 5. Makina efi tarafndan seilmi tm zel aletler ve ekipmanlar ie balamadan nce kontrol edilecektir. 6. Risk, aadaki talimatlara uyularak gvenli hale getirilecektir: a) Elektriki tarafndan makinann enerjisi kesilecektir. b) almaya balamadan veya hergangi bir blme girilmeden nce efe bilgi verilecektir. c) Makina efi i balamadan nce makinann veya ilgili blmn kapatldna emin olacaktr. d) Makinay kapatmann yntemi elektrik tahrik srclerini besleyen ana alterin indirilerek asma kilitle kilitlenmesi, yani srclerin tamamnn enerjisinin kesilmesi demektir. Makinann bir blmn kapatmann yntemi ise, blm tahrik srcsn/srclerini besleyen alterin indirilerek asma kilitle kilitlenmesi, yani src enerjisinin kesilmesi demektir. e) Kilitleme yapldktan sonra asma kilidin anahtar ii yapan kiiye verilecektir. f) Anahtarn baka birinde durmasna kesinlikle gvenilmeyecektir. g) in tamamlanmasndan sonra kilidin almas, makina efine bilgi verilerek yaplacaktr. 7. Makina efi, makinann almasndan sorumlu olacaktr. (Devreye alma prosedr ayr bir yazl sistemde belirlenmitir.) Elektrikiye enerjiyi atrmadan nce, makina efi aadakilerden emin olacaktr: a) Tm alet ve ekipmanlar toplanacaktr. b) alma alanna gvenli yerlere yerletirdii kiiler dnda tm personel sahadan ekilecektir. c) Tm muhafaza kapaklar yerlerine taklm olacaktr. d) Tm dier kilitler alacaktr 8 Makina efiyle makinada alan tm personel arasnda, duru sresince iyi iliki gereklidir ve srmelidir. 9 Herhangi bir zorlukla karlaldnda durum makina efine bildirilecektir. rnek 2: Kurutma silindirlerinde temizlik 1 Bu i sistemi kurutma silindirlerinin gvenlik iinde temizlenmesini kapsar. 2 , makina efi veya kurutmac tarafndan nezaret edilerek, eitim alm birine yaptrlr. 3 in yaplmas srasnda ortaya kacak tehlikeler: a. Makina iindeyken makinann altrlmas. b. Temizlik maddelerinin gze, deriye ve elbiselere temasyla oluacak hasarlar. c. Temizlik svs buharlarn soluma sonucu akcierlerde tahribat. d. Temizlik svsnn tutumas sonucu yangn 4 ki operatr temizlik iin makina iindeyken, ncs temizlie gzclk yapacak. 5 Tam koruyucu elbise giyilecek. 6 Bu i iin iki plastik ie, bir plastik temiz su dolu kova, temizlik bezi ve hortumla taze su. 7 Risk aadaki ekilde kontrol edilecek: a. Makina elektrii asma kilitle kilitlenerek anahtarlar temizlik operatrlerine verilecek. 118
Havbe eksoz fanlar yeterli havay emecek hzda altrlacak. Sigara iilmeyecek, silindir ve kee yzey scakl 52C nin altnda olacak. Dklen solvente kar slak bir kee ve naylon rt makina altna serilecek. Kullanlacak plastik ieler, sklmadka temizlik svsn aktmayacak trde seilecek. Temizlik svsnn kalntlar bir bezle alnacak, sv birikime izin verilmeyecek. Tm kiisel koruyucular, kovalar, ieler ve temizlik bezleri i bitimi alnarak, kalm para kontrolu yaplacak. h. bitimi temizliin tamamalandndan emin olunacak. i. Makina efine bilgi verilerek, kilitler alacak. 8 Temizliin iyi yaplmas salanacak. 9 Herhangi bir zorluk derhal makina efine bildirilecek. b. c. d. e. f. g. rnek 3: Elekte tralama 1. Bu sistem elek kenarlarnn gvenlik iinde tralanmasn kapsar. 2. makina efinin nezaretinde eitimli operatrler tarafndan yaplr. Stajyerler sadece yardmclk yapar. 3. Usta operatr elei tralarken bir operatr makinann dur-kalk ilemlerini yapar. kinci bir operatr, Usta ile makinay altran arasndaki haberlemeye arac olur. Drdnc bir kii kenar kesiklerini ortamdan uzaklatrr. 4. Bu ilemler srasnda ortaya kan tehlike makinann dnyor olmasdr. 5. lemler iin bir ak ve 0,3 m2 lik bir para sert karton gerekmektedir. 6. Aadaki yntemler kullanlarak riskler kontrol altna alnr: a. Elek srnme hzna ve kontrol manuele alnr. b. Ekip yaplacak ilemler iin n eitimle bilgilendirilir. c. Eitim operatrlere bu ie yetkin kiilerce verilir. d. Tra elek platformunda kendini gvende hissetmelidir. Bir bak ve elek altna koyaca kartonla kenar kesimini yapar. e. Kesilenler drdnc kii tarafndan dner paralardan uzaklatrlr. f. Tralama bitiminde kullanlan malzemeler ve kalan tra artklar gvenli bir yere tanr. Makina altrlmadan nce evrede kalam malzemelere kar gz kontrolu yaplr. 7. Ekip iinde iyi bir i birlii gereklidir. 8. Karlalacak zorluklar hemen makina efine bildirilmelidir. rnek 4: Kee katlanmasn dzeltme 1. Bu Gvenli Sistemi,makina alrken katlanm keeleri gveli bir ekilde dzeltmek iin kullanlr. 2. makina ekibinden eitim alm kiiler tarafndan makina efi nezaretinde yaplacaktr. Makina stajyerleri sk denetim altnda yardmc olarak kullanlabilir. 3. Makinann dnen paralar ve kee ile silindir/vals nipi tarafndan kaplma tehlikesi ve yaralanma riski vardr. 4. alacak operatrlerin elbiselerinden sarkma olmamaldr. Yzk, kolye, saat gibi dier aksesuarlar i srasnda karlmaldr. 5. Koruyucu eldiven ancak ele zarar gelecei grldnde giyilmelidir. 119
6. El aletleri makina efinin izni ve kontroluyla kullanlabilir. 7. Tehlie aadaki nlemler alnarak kontrol atna alnmaldr: a. Makina hz srnme hzna ve manuel kontrola alnmaldr. b. Kee dzeltme valslerin dnda nipten uzakta ve engeli olmayan bir yerde yaplr. 8. Ekip efi ile tayfa arasnda iyi bir ibirlii olmaldr. 9. Herhangi bir zorluk ekip efine annda sylenmelidir. rnek 5: Kurutma keelerini deitirme 1. Bu Gvenli Sistemi, kurutma keelerinin gvenlik iinde deitirilmesini kapsar. 2. , makina efinin gzetiminde, makina operatrleri tarafndan yaplacaktr. 3. Tm elemanlar ii yapacak seviyede eitim alm olmaldr. Makina satajyerleri sadece nezaret altnda yardmclk yapacaklardr. 4. Yaralanma riski: a. Kee ile kee valslarinin ve silindirlerin arasnda kalma b. Scak silindir yzeyine temas ederek yanma 5. Ekiptekiler elbiselerinin gevek olmamasna dikkat etmeli, yzk, saat, kolye gibi taklar karmaldr. 6. Belirlenen alet, edevat ve yeni kee ncelikle hazrlanacaktr. 7. Risk aadaki yntemlerle kontrol edilecektir: a. Kurutma grubu hazrlklar srasnda durdurularak buhar ve enerjisi kesilecektir. b. Yeni kee taklrken de kesik kalacaktr. c. Grup her iki utan mekanik olarak kilitlenecektir. d. Grubun enerjisi, enerji kesme ve kilit altna alma prosedryle yaplacak ve anahtarlar deiimi yapacaklar tarafndan saklanacaktr. e. Makina srnme hznda altrlacaktr. f. Tm grup raspalar kaldrlacak ve gruba buhar veren vanalar kapatlacaktr. g. Tm alanlar ef tarafndan uygun yerlere yerletirilecektir. 8. Eski kee uygun bir yere kaldrlacaktr. 9. alma srasnda iyi bir ekip almas salanacaktr. 10. Herhangi bir zorluk halinde makina efi bilgilendirilecektir. rnek 6: Devreye giri hazrl 1. Bu Gvenli Sistemi makinann duru sonras gvenli bir ekilde devreye alnmasn kapsar. 2. Devreye alma makina elemanlar araclyla makina efi tarafndan salanr. 3. Ekip elemanlar tam eitimli olmal stajyerler sk gzetim altnda snrl ileri yapmaldr. 4. Ana tehlike, dner makina paralarna kaplmadr. 5. Elbiselerin gevek olmamas, cepsiz olmas, saat, kolye yzk gibi taklarn karlmas gerekmektedir. 6. Hortumlu, basnl hava dnda zel bir alete gerek yoktur. 7. Tehlikeler aadaki yollarla kontrol edilecektir: a. Tm makina duru prosedrleri tamamlanarak makinaya enerji almaldr. b. Tm gruplar harekete hazr olmaldr. 120
c. Gereksiz personel makinadan uzaklatrlmaldr. d. Her grup srnme hznda dndrlmelidir. e. Gruplarn almas ncesi 10 saniyelik uyar sinyali verilmelidir. f. Buhar vanalar ve raspalar devreye alnmaldr. g. Hava jeti kuruk verilmesinde kullanlacaktr. 8. Ekip iinde ya ve kuru ksmlar arasnda yakn ibirlii olmaldr. 9. Herhangi bir zorlukla karladnda makina efine bilgi verilmelidir. rnek 7: Laboratuar iin rnek alma 1. Bu Gvenli Sistemi preslerin kndaki rutubet deerini lmek iin, gvenli ekilde rnek alma iini kapsar. 2. rnek alma ii makina vardiya sorumlusu veya pres operatr tarafndan, retim efinin nezaretinde yaplr. 3. Tm makina tayfasna ekip efi tarafndan, yaplan ilem hakknda n bilgi verilecek ve rnek alnrken hazr bulunacaklardr. Laboratuar alanlarna da n bilgi verilecektir. 4. rnek alma ii makina retim hznda alrken yaplacaktr. Makinann dner paralar arasnda kalma riski vardr. Bu paralar kee ve pres valsleridir. 5. Ekip elbiselerinin gevek olmadna emin olacak ve saat, yzk, kolye gibi taklarn karm olacaktr. 6. Tek alet olan rnek alma fras iyi korunmu ve bakml olmaldr. rnek kaplar pres platformunda yakn bir yere, fakat ie engel olmayacak ekilde konacaktr. 7. Tehlikeler aadaki nlemler alnarak azaltlacaktr: a. Laboratuar efi rnein doru alnmasn gvenli noktadan izleyerek salayacaktr. b. rnei alan kii pres platformunda, dengesinin bozulmayaca gvenli bir yerde duracak, kendininin gvende olduundan emin olduktan sonra rnei alacaktr. 8. in tamamland ekip efi tarafndan tm ekibe ve retim efine duyurulacaktr. 9. kabilecek zorluklar annda retim efine bildirilecektir.
121
Ek 4. Msaadesi nedir?
msaadesi potansiyel tehlikeleri olan baz ileri kontrol etmek iin kullanlan, yazl, resmi bir sistemdir. msaadesi, yaplacak ii ve alnacak nlemleri tanmlayan bir belgedir. msaadesi, pek ok bakm faaliyetlerinde kullanlan Gvenli Sisteminin ana parasdr. e ancak gvenlik nlemleri belirlendikten ve alndktan sonra balanmasn salar ve ngrlen tm tehlikelerin dikkate alndn belgeleyen ak bir kayttr. msaadesi normal gvenlik nlemlerinin yetersiz kald yerlerde veya i srasnda yeni tehlikelerin belirdii yerlerde bakmn yaplmas iin gereklidir. Bunun rnekleri kapal alanlara giri, atele alma, boru skm gibi ilerdir. Sal ve Gvenlii alannda yaplan aratrmalar kimya sektrnde kazalarn en byk ve tek nedeninin bakmla ilgili iler yaplrken dzenlenen i msaadelerindeki eksikliklerden ve sapmalardan kaynaklandn gstermektedir. Kat fabrikalarda ok miktarda kimyasal madde kullanmaktadr. Aada, i msaadelerinde ska grlen eksiklik ve sapmalarn balcalar verilmektedir: yerlerinin te ikisi, Gvenli Sistemlerini yeterince kontrol etmemektedir. yerlerinin te ikisi, dzenledikleri i msaadelerinde potansiyel hatalar yeterince belirtmemektedir. yerlerinin yars, ekipman veya sreci ok kt ekilde devre d etmekte ve gvenle alacak ekilde izole edememektedir. rnein elektrikli ekipmanlarda alma gibi. msaadelerinin te birinde, ne tr kiisel koruyucu giysilere gerek olduu belirtilmemektedir. msaadelerinin drtte birinde, i bitiminde sistemin devreye nasl alnaca yeterince belirgin deildir. ounlukla Msaadesi Formlar zerinde fazla dnlmeden tasarlanmtr.
Ciddi bir kaza geirmeden sisteminizin mkemmel olduunu iddia etmeyin ve bunu dnmeyin. Sisteminizi ok dikkatli gzden geirin ve aadaki sorular ncelikle kendinize sorunuz: in kapsam ve izgileri Msaadesi sistemi tam olarak belgelendirilmi midir? - Sistemin nasl alt biliniyor mu? - Kullanlaca iler belirlenmi mi? - Sorumluluklar belirlenmi ve bunlara ait eitimler verilmi mi? - Nasl altnn kontrolu yaplyor mu? Belirlenen ilerde kimler yetkilidir ve yetki snrlar nereye kadardr? esnasnda gerekli nlemleri almaktan kim/kimler sorumludur? (rnein sistemin izolasyonu, acil durum dzenlemeleri gibi.) Msaadesi Formu net olarak, ak brakmakszn dzenlenmi midir? Mulak ve belirsiz durumlardan ve sorulardan arndrlm mdr? Olaan d durumlarda da kullanlabilecek gibi tasarlanm mdr? 122
Taeronlar kapsyor mu? 3 msaadesini hazrlayanlarn bilgisi/tecrbesi ve eitimlerin nemi msaadesini hazrlayp yaynlayanlar, yeterli derecede fabrika ve ekipmanlardan kaynaklanan tehlikelerden ve alnacak nlemlerden haberdarlar m, yeterli tecrbeleri var m? Blm sorumlular ve taeronlar Msaadesinin nemini anlamlar m ve onun kullanm konusunda eitilmiler mi?
in tanm Msaade Formu yaplacak ii ve beraberinde gelecek tehlikeleri tanmlyor mu? in tanmlanmasna yardmc olacak, yerini ve snrlandrmalar gsteren emalar ve planlar yaplabilir mi? yaplacak ksm/ekipman yeterince belirlenmi mi, rnein nitelerin kodlamasyla doruluk salanabilir mi? Daha karmak ilerde ii detaylandran yntemler gelitirilebilir mi?
Tehlikeler ve nlemlerle ilgili genel sorular Sistem tehlikelerin ortadan kaldrlmasn salyor mu, bunun mmkn olmad yerlerde etkin kontrollar yaplabilir mi? Msaadesi, alnmas gereken nlemleri ve iin devam srasnda gerekebilecek ek nlemleri belirtiyor mu? rnein sistemin izole edilmesi ve kiisel koruyucu donanm kullanlmas gibi. nlemler geriye kalan tehlikeleri ve iten kaynaklanacak tehlikeleri kapsyor mu? rnein, kaynak gazlar veya kimyasal buharlar gibi. Kapal yerlerde alma kurallar uygulanyor mu? Eer uygulanyor ise, Risk Deerlendirmesinde nemli riskler belirlenmi mi, iin baka yntemlerle yaplmas iin alma yaplm m?
Prosedrler Msaadesi, iin nasl kontrol edilecei veya acil bir durumda nasl braklaca konusunda kurallar belirlemi mi? Msaadesi i bitiminde iin bakmcdan iletmeye gvenli ekilde nasl devredileceini belirtiyor mu? Zamanla ilgili snrlamalar ve vardiya deiimleri hakknda belirlemeler var m? herhangi bir nedenle askya alnmsa, bundan sonras iin takip edilmesi gereken prosedr belirgin mi? Birbirini etkileyecek Msaade verilmi iki veya daha fazla i akmas varsa, buna kar bir sistem var m? Msaadesi i annda grlebilir durumda m? Yaplan iin dzenli olarak verilen msaade sresi iinde yaplmakta olduunu kontrol edecek bir dzen var m? 123
Msaadesi Formunun ana hatlar Msaadesi Formu o ile ilgili her ahsn birbiriyle olan iletiimini salar. Msaadesi Formu i yerinin zelliklerine gre deiiklikler gsterebilir. Bunun farkl trleri zel iler iin gelitirilebilir. rnein ateli iler msaadesi veya kapal alanlarda almak iin emin giri msaadesi bunlardan bazlardr. Bylece ok zel nlemler ve tehlikenin durumuna gre gerekenler yaplabilir. Msaadesi Formunda belirlenmesi gereken ana hatlar aada listelenmitir. Dzenlenecek Msaadesi Formunda bunlardan biri eksikse Form yeterince amacna ulaamayacaktr. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Msaadesi Formu bal Msaadesi Formunun numaras. in yaplaca yer. in yaplaca blgenin/nitenin/ekipmann etiket numaras. in tanm ve snrlandrmalar. Tehlikelerin belirlenmesi. Bunlara nceden belirlenmemi tehlikeler ve i srasnda ortaya kan tehlikeler de dahildir. 7. Alnmas gerekli nlemler, nlemleri alacak kii veya kiiler. Bu kiiler nlemlerin alndn belirten koruyucu levhalarn aslmasndan da sorumludur. 8. Kullanlacak koruyucu donanm. 9. Alanda yetkili kii. (i veren) Sadece iin yaplmas srasnda gerekecek izole etme ilemlerinin fiilen yapldn belirten imza sahibi. Tarih ve msaadenin sresi. 10. yerinin kabul. (i alan) Yaplacak iin, ile ilgili tehlikelerin ve alnan gerekli nlemlerin anlaldn beyan eden imza. Ayni zamanda bu imza kendi altnda alacak tm ekibe de aklamalarda bulunacan teyit etmektedir. 11. Kontrollar, iin uzamas ve Vardiya deiimleri. srasnda i alannn gvende olduunu dorulayan kontrollarn yapldna dair imza, yeni gelenlerin tehlikelerden haberdar edildiklerinin de teyidi anlamnda gelmektedir. Bu durumda msaade sresi uzatlmaldr. 12. in teslimi. in tamamlandn imzaya alma. Emrini dzenleyen tarafndan dzenlenecek ve nitenin test ve devreye almaya hazr olduunu belirleyecektir. 13. Msaadesinin son bulmas. nitenin testi ve devreye baaryla alnmasndan sonra Msaadesi sonlanmaktadr. mzalar ve simler (simler okunabilir olmaldr)
124
EK 5. Olay Aratrmas iin kontrol listesi ve raporlama

Aadaki bilgiler, bir olayn aratrlmasnda ve raporlanmasnda kullanlmak iin rnektir. Bir rehber niteliinde olduundan daha fazla detaylandrlmamatr. nceden hazrlanm form raporlar daha yararl olabilir. Daha erken bir aamada acil nlem alnp alnamayacandan emin olunuz. rnein, bir ekipman veya maddeyi daha nce kullanmdan kaldrmak veya bir eylemin yaplmasndan vaz gemek gibi. Tepki hz risklerin deerlendirilmesine ve nceliklerin belirlemesine baldr. 1. Temel gerekleri/verileri yakalama Yaralanan veya hastalanan alann ad/adlar, ahitlerin addlar, baka ilgili kiiler Makinann/nitenin durumu Halen kullanlmakta olan maddeler Yerleim resmi Yer, zaman, artlar Yaralanma/hastalanma, tahribat, retim aksamas Kamera ve fotoraf makinas kaytlar, skeler, lmlemeler.
2. artlar yeniden gzden geirme Olayn olduu zaman ne yaplyordu, ne oldu? Acil nlemler Olaya yol aan nedenler Olayla ilikili i sal balants var m? Mdrler de dahil ile ilgisi olanlara olayn ncesinde ne gibi eitimler verildi, bu iteki tecrbe sreleri ne? le ilgili ne gibi prosedrler var? Bireylerin davranlar ve eylemleri Ynetimin ve spervizrln rol. Daha nce baka birisine benzer olay oldu mu?
3. nleyici nlemleri belirleme Riski deerlendir/yeniden deerlendir. Mevcut fiziksel nlemlerin ve ilemlerin yeterliliini ve hedeflenenle farklarn sorgula. Fiziksel nlemleri ve i yntemini yeniden sorgula. irketin i sal ve gvenlii politikasna ve irketin niyetine uygun mu? Ynetmeliklere uygun mu? irketin dier risklere kar davranlarndaki hz ve ald nlemlerin kalitesi nasl?
4. Altta yatan nedenleri belirleme Bunlar: Ynetim veya spervizyon hatas 125
Tecrbesizlik Yetersiz eitim Orijinal tasarmdan sapma Firmann koyduu standartlarn yetersizlii Bakmszlk
5. Olayn tekrarlanmasn nlemek iin alnacak tedbirler Sonucun daha kt olabileceini dnerek, neyin buna engel olduunu ve daha ciddilerini yaamamak iin nelerin yaplmas gerektiini dn. Bunlar: Koruyucu muhafazalar gelitir Lokal havalandrma fanlar kullan Mekanikleerek, mobil kaldralar gibi aralar kullan. Daha iyi bakm yaplmasn sala. yntemlerini gelitir. Kiisel koruyucu donanm sala Spervizyon ve eitimi gelitir. Benzer riskleri gzden geir. Planlama safhasnda riski azaltacak yenilikleri olan ekipmanlar al. Taeronluk hizmetlerini gzden geir. Standartlar ve politikalar gzden geir, yenle. zleme ve denetimler yap.
126
EK 6.
30 Haziran 2012 Tarihli Resmi Gazete Say: 28339 SALII VE GVENL KANUNU Kanun No. 6331 Kabul Tarihi: 20/6/2012 BRNC BLM Ama, Kapsam ve Tanmlar Ama MADDE 1- (1) Bu Kanunun amac; iyerlerinde i sal ve gvenliinin salanmas ve mevcut salk ve gvenlik artlarnn iyiletirilmesi iin iveren ve alanlarn grev, yetki, sorumluluk, hak ve ykmllklerini dzenlemektir. Kapsam ve istisnalar MADDE 2- (1) Bu Kanun; kamu ve zel sektre ait btn ilere ve iyerlerine, bu iyerlerinin iverenleri ile iveren vekillerine, rak ve stajyerler de dhil olmak zere tm alanlarna faaliyet konularna baklmakszn uygulanr. (2) Ancak aada belirtilen faaliyetler ve kiiler hakknda bu Kanun hkmleri uygulanmaz: a) Fabrika, bakm merkezi, dikimevi ve benzeri iyerlerindekiler hari Trk Silahl Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli stihbarat Tekilat Mstearlnn faaliyetleri. b) Afet ve acil durum birimlerinin mdahale faaliyetleri. c) Ev hizmetleri. ) alan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabna mal ve hizmet retimi yapanlar. d) Hkml ve tutuklulara ynelik infaz hizmetleri srasnda, iyiletirme kapsamnda yaplan iyurdu, eitim, gvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri. Tanmlar MADDE 3- (1) Bu Kanunun uygulanmasnda; a) Bakanlk: alma ve Sosyal Gvenlik Bakanln, b) alan: Kendi zel kanunlarndaki statlerine baklmakszn kamu veya zel iyerlerinde istihdam edilen gerek kiiyi, c) alan temsilcisi: sal ve gvenlii ile ilgili almalara katlma, almalar izleme, tedbir alnmasn isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda alanlar temsil etmeye yetkili alan, ) Destek eleman: Asli grevinin yannda i sal ve gvenlii ile ilgili nleme, koruma, tahliye, yangnla mcadele, ilk yardm ve benzeri konularda zel olarak grevlendirilmi uygun donanm ve yeterli eitime sahip kiiyi, d) Eitim kurumu: gvenlii uzman, iyeri hekimi ve dier salk personelinin eitimlerini vermek zere Bakanlka yetkilendirilen kamu kurum ve kurulularn, niversiteleri ve Trk Ticaret Kanununa gre faaliyet gsteren irketler tarafndan kurulan messeseleri, e) Gen alan: Onbe yan bitirmi ancak onsekiz yan doldurmam alan,
127
f) gvenlii uzman: sal ve gvenlii alannda grev yapmak zere Bakanlka yetkilendirilmi, i gvenlii uzmanl belgesine sahip mhendis, mimar veya teknik eleman, g) kazas: yerinde veya iin yrtm nedeniyle meydana gelen, lme sebebiyet veren veya vcut btnln ruhen ya da bedenen zre uratan olay, ) veren: alan istihdam eden gerek veya tzel kii yahut tzel kiilii olmayan kurum ve kurulular, h) yeri: Mal veya hizmet retmek amacyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile alann birlikte rgtlendii, iverenin iyerinde rettii mal veya hizmet ile nitelik ynnden ball bulunan ve ayn ynetim altnda rgtlenen iyerine bal yerler ile dinlenme, ocuk emzirme, yemek, uyku, ykanma, muayene ve bakm, beden ve mesleki eitim yerleri ve avlu gibi dier eklentiler ve aralar da ieren organizasyonu, ) yeri hekimi: sal ve gvenlii alannda grev yapmak zere Bakanlka yetkilendirilmi, iyeri hekimlii belgesine sahip hekimi, i) yeri salk ve gvenlik birimi: yerinde i sal ve gvenlii hizmetlerini yrtmek zere kurulan, gerekli donanm ve personele sahip olan birimi, j) Konsey: Ulusal Sal ve Gvenlii Konseyini, k) Kurul: sal ve gvenlii kurulunu, 1) Meslek hastal: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya kan hastal, m) Ortak salk ve gvenlik birimi: Kamu kurum ve kurulular, organize sanayi blgeleri ile Trk Ticaret Kanununa gre faaliyet gsteren irketler tarafndan, iyerlerine i sal ve gvenlii hizmetlerini sunmak zere kurulan gerekli donanm ve personele sahip olan ve Bakanlka yetkilendirilen birimi, n) nleme: yerinde yrtlen ilerin btn safhalarnda i sal ve gvenlii ile ilgili riskleri ortadan kaldrmak veya azaltmak iin planlanan ve alnan tedbirlerin tmn, o) Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayp, yaralanma ya da baka zararl sonu meydana gelme ihtimalini, ) Risk deerlendirmesi: yerinde var olan ya da dardan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dnmesine yol aan faktrler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlatrlmas amacyla yaplmas gerekli almalar, p) Tehlike: yerinde var olan ya da dardan gelebilecek, alan veya iyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini, r) Tehlike snf: sal ve gvenlii asndan, yaplan iin zellii, iin her safhasnda kullanlan veya ortaya kan maddeler, i ekipman, retim yntem ve ekilleri, alma ortam ve artlar ile ilgili dier hususlar dikkate alnarak iyeri iin belirlenen tehlike grubunu, s) Teknik eleman: Teknik retmen, fiziki ve kimyager unvanna sahip olanlar ile niversitelerin i sal ve gvenlii program mezunlarn, ) yeri hemiresi: 25/2/1954 tarihli ve 6283 sayl Hemirelik Kanununa gre hemirelik mesleini icra etmeye yetkili, i sal ve gvenlii alannda grev yapmak zere Bakanlka yetkilendirilmi iyeri hemirelii belgesine sahip hemire/salk memurunu, ifade eder. 128
(2) veren adna hareket eden, iin ve iyerinin ynetiminde grev alan iveren vekilleri, bu Kanunun uygulanmas bakmndan iveren saylr. KNC BLM veren ile alanlarn Grev, Yetki ve Ykmllkleri verenin genel ykmll MADDE 4- (1) veren, alanlarn ile ilgili salk ve gvenliini salamakla ykml olup bu erevede; a) Mesleki risklerin nlenmesi, eitim ve bilgi verilmesi dhil her trl tedbirin alnmas, organizasyonun yaplmas, gerekli ara ve gerelerin salanmas, salk ve gvenlik tedbirlerinin deien artlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyiletirilmesi iin almalar yapar. b) yerinde alnan i sal ve gvenlii tedbirlerine uyulup uyulmadn izler, denetler ve uygunsuzluklarn giderilmesini salar. c) Risk deerlendirmesi yapar veya yaptrr. ) alana grev verirken, alann salk ve gvenlik ynnden ie uygunluunu gz nne alr. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dndaki alanlarn hayati ve zel tehlike bulunan yerlere girmemesi iin gerekli tedbirleri alr. (2) yeri dndaki uzman kii ve kurululardan hizmet alnmas, iverenin sorumluluklarn ortadan kaldrmaz. (3) alanlarn i sal ve gvenlii alanndaki ykmllkleri, iverenin sorumluluklarn etkilemez. (4) veren, i sal ve gvenlii tedbirlerinin maliyetini alanlara yanstamaz. Risklerden korunma ilkeleri MADDE 5- (1) verenin ykmllklerinin yerine getirilmesinde aadaki ilkeler gz nnde bulundurulur: a) Risklerden kanmak. b) Kanlmas mmkn olmayan riskleri analiz etmek. c) Risklerle kaynanda mcadele etmek. ) in kiilere uygun hale getirilmesi iin iyerlerinin tasarm ile i ekipman, alma ekli ve retim metotlarnn seiminde zen gstermek, zellikle tekdze alma ve retim temposunun salk ve gvenlie olumsuz etkilerini nlemek, nlenemiyor ise en aza indirmek. d) Teknik gelimelere uyum salamak. e) Tehlikeli olan, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla deitirmek. f) Teknoloji, i organizasyonu, alma artlar, sosyal ilikiler ve alma ortam ile ilgili faktrlerin etkilerini kapsayan tutarl ve genel bir nleme politikas gelitirmek. g) Toplu korunma tedbirlerine, kiisel korunma tedbirlerine gre ncelik vermek. ) alanlara uygun talimatlar vermek.
129
sal ve gvenlii hizmetleri MADDE 6- (1) Mesleki risklerin nlenmesi ve bu risklerden korunulmasna ynelik almalar da kapsayacak, i sal ve gvenlii hizmetlerinin sunulmas iin iveren; a) alanlar arasndan i gvenlii uzman, iyeri hekimi ve dier salk personeli grevlendirir. alanlar arasnda belirlenen niteliklere sahip personel bulunmamas hlinde, bu hizmetin tamamn veya bir ksmn ortak salk ve gvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olmas hlinde, tehlike snf ve alan says dikkate alnarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi stlenebilir. b) Grevlendirdikleri kii veya hizmet ald kurum ve kurulularn grevlerini yerine getirmeleri amacyla ara, gere, mekn ve zaman gibi gerekli btn ihtiyalarn karlar. c) yerinde salk ve gvenlik hizmetlerini yrtenler arasnda i birlii ve koordinasyonu salar. ) Grevlendirdikleri kii veya hizmet ald kurum ve kurulular tarafndan i sal ve gvenlii ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazl olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. d) alanlarn salk ve gvenliini etkiledii bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakknda; grevlendirdikleri kii veya hizmet ald kurum ve kurulular, baka iyerlerinden almak zere kendi iyerine gelen alanlar ve bunlarn iverenlerini bilgilendirir. (2) 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayl Kamu hale Kanunu kapsamndaki kamu kurum ve kurulular; i sal ve gvenlii hizmetlerini, Salk Bakanlna ait dner sermayeli kurululardan dorudan alabilecei gibi 4734 sayl Kanun hkmleri erevesinde de alabilir. (3) Tam sreli iyeri hekimi grevlendirilen iyerlerinde, dier salk personeli grevlendirilmesi zorunlu deildir. sal ve gvenlii hizmetlerinin desteklenmesi MADDE 7- (1) sal ve gvenlii hizmetlerinin yerine getirilmesi iin, Bakanlka aadaki artlarla destek salanabilir: a) Kamu kurum ve kurulular hari ondan az alan bulunanlardan, ok tehlikeli ve tehlikeli snfta yer alan iyerleri faydalanabilir. Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan az alan bulunanlardan az tehlikeli snfta yer alan iyerlerinin de faydalanmasna karar verebilir. b) Giderler, i kazas ve meslek hastal bakmndan ksa vadeli sigorta kollar iin toplanan primlerden kaynak aktarlmak suretiyle, Sosyal Gvenlik Kurumu tarafndan finanse edilir. c) Uygulamada, Sosyal Gvenlik Kurumu kaytlar esas alnr. ) Bu Kanun ve dier mevzuat gereince yaplan kontrol ve denetimlerde; istihdam ettii kiilerin sigortallk bildiriminde bulunmad tespit edilen iverenlerden, tespit tarihine kadar yaplan demeler yasal faizi ile birlikte Sosyal Gvenlik Kurumunca tahsil edilir ve bu durumdaki iverenler, salanan destekten yl sreyle faydalanamaz. d) Uygulamaya ilikin olarak ortaya kabilecek tereddtleri gidermeye, uygulamay ynlendirmeye ve doabilecek sorunlar zmeye Bakanlk yetkilidir. (2) Aadaki konular ile bunlara ilikin usul ve esaslar, Maliye Bakanlnn uygun gr alnarak Bakanlka karlan ynetmelikle belirlenir: a) sal ve gvenlii hizmetlerinin yerine getirilmesi iin salanacak destein uygulanmas. 130
b) Destek salanacak ondan az alan bulunan iyerlerinin zellikleri gz nnde bulundurularak; Sosyal Gvenlik Kurumu tarafndan denecek i sal ve gvenlii hizmet bedellerinin tespiti, destek olunacak ksm ve denme ekli. c) Destekten faydalanabilecek iyerlerinin tamas gereken artlar. ) sal ve gvenlii hizmeti verecek kurulularn zellikleri. (3) Etkinlik ve srekliliin salanmas amacyla; Bakanlk tarafndan Salk Bakanl, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl ve ilgili meslek kurulularyla i birlii yaplabilir. yeri hekimleri ve i gvenlii uzmanlar MADDE 8- (1) yeri hekimi ve i gvenlii uzmanlarnn hak ve yetkileri, grevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kstlanamaz. Bu kiiler, grevlerini meslein gerektirdii etik ilkeler ve mesleki bamszlk ierisinde yrtr. (2) yeri hekimi ve i gvenlii uzmanlar; grevlendirildikleri iyerlerinde i sal ve gvenliiyle ilgili alnmas gereken tedbirleri iverene yazl olarak bildirir; bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin iveren tarafndan yerine getirilmemesi hlinde, bu hususu Bakanln yetkili birimine bildirir. (3) Hizmet sunan kurulular ile iyeri hekimi ve i gvenlii uzmanlar, i sal ve gvenlii hizmetlerinin yrtlmesindeki ihmallerinden dolay, hizmet sunduklar iverene kar sorumludur. (4) alann lm veya maluliyetiyle sonulanacak ekilde vcut btnlnn bozulmasna neden olan i kazas veya meslek hastalnn meydana gelmesinde ihmali tespit edilen iyeri hekimi veya i gvenlii uzmannn yetki belgesi askya alnr. (5) gvenlii uzmanlarnn grev alabilmeleri iin; ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde (A) snf, tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde en az (B) snf, az tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde ise en az (C) snf i gvenlii uzmanl belgesine sahip olmalar art aranr. Bakanlk, i gvenlii uzmanlarnn ve iyeri hekimlerinin grevlendirilmesi konusunda sektrel alanda zel dzenleme yapabilir. (6) Belirlenen alma sresi nedeniyle iyeri hekimi ve i gvenlii uzmannn tam sreli grevlendirilmesi gereken durumlarda; iveren, iyeri salk ve gvenlik birimi kurar. Bu durumda, alanlarn tabi olduu kanun hkmleri sakl kalmak kaydyla, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayl Kanununa gre belirlenen haftalk alma sresi dikkate alnr. (7) Kamu kurum ve kurulularnda ilgili mevzuata gre altrlan iyeri hekimi veya i gvenlii uzman olma niteliini haiz personel, gerekli belgeye sahip olmalar artyla asli grevlerinin yannda, belirlenen alma sresine riayet ederek almakta olduklar kurumda veya ilgili personelin muvafakati ve st yneticinin onay ile dier kamu kurum ve kurulularnda grevlendirilebilir. Bu ekilde grevlendirilecek personele, grev yapt her saat iin (200) gsterge rakamnn memur aylk katsays ile arpm tutarnda ilave deme, hizmet alan kurum tarafndan yaplr. Bu demeden damga vergisi hari herhangi bir kesinti yaplmaz. Bu durumdaki grevlendirmeye ilikin ilave demelerde, gnlk mesai saatlerine bal kalmak kaydyla, aylk toplam seksen saatten fazla olan grevlendirmeler dikkate alnmaz.
131
(8) Kamu salk hizmetlerinde tam sreli almaya ilikin mevzuat hkmleri sakl kalmak kaydyla, iyeri hekimlerinin ve dier salk personelinin iyeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik birimlerinde grevlendirilmelerinde ve hizmet verilen iyerlerinde alanlarla snrl olmak zere grevlerini yerine getirmelerinde, dier kanunlarn kstlayc hkmleri uygulanmaz. Tehlike snfnn belirlenmesi MADDE 9- (1) yeri tehlike snflar; 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanununun 83 nc maddesine gre belirlenen ksa vadeli sigorta kollar prim tarifesi de dikkate alnarak, Sal ve Gvenlii Genel Mdrnn Bakanlnda ilgili taraflarca oluturulan komisyonun grleri dorultusunda, Bakanlka karlacak tebli ile tespit edilir. (2) yeri tehlike snflarnn tespitinde, o iyerinde yaplan asl i dikkate alnr. Risk deerlendirmesi, kontrol, lm ve aratrma MADDE 10- (1) veren, i sal ve gvenlii ynnden risk deerlendirmesi yapmak veya yaptrmakla ykmldr. Risk deerlendirmesi yaplrken aadaki hususlar dikkate alnr: a) Belirli risklerden etkilenecek alanlarn durumu. b) Kullanlacak i ekipman ile kimyasal madde ve mstahzarlarn seimi. c) yerinin tertip ve dzeni. ) Gen, yal, engelli, gebe veya emziren alanlar gibi zel politika gerektiren gruplar ile kadn alanlarn durumu. (2) veren, yaplacak risk deerlendirmesi sonucu alnacak i sal ve gvenlii tedbirleri ile kullanlmas gereken koruyucu donanm veya ekipman belirler. (3) yerinde uygulanacak i sal ve gvenlii tedbirleri, alma ekilleri ve retim yntemleri; alanlarn salk ve gvenlik ynnden korunma dzeyini ykseltecek ve iyerinin idari yaplanmasnn her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmaldr. (4) veren, i sal ve gvenlii ynnden alma ortamna ve alanlarn bu ortamda maruz kald risklerin belirlenmesine ynelik gerekli kontrol, lm, inceleme ve aratrmalarn yaplmasn salar. Acil durum planlar, yangnla mcadele ve ilk yardm MADDE 11- (1) veren; a) alma ortam, kullanlan maddeler, i ekipman ile evre artlarn dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumlar nceden deerlendirerek, alanlar ve alma evresini etkilemesi mmkn ve muhtemel acil durumlar belirler ve bunlarn olumsuz etkilerini nleyici ve snrlandrc tedbirleri alr. b) Acil durumlarn olumsuz etkilerinden korunmak zere gerekli lm ve deerlendirmeleri yapar, acil durum planlarn hazrlar. c) Acil durumlarla mcadele iin iyerinin bykl ve tad zel tehlikeler, yaplan iin nitelii, alan says ile iyerinde bulunan dier kiileri dikkate alarak; nleme, koruma, tahliye, yangnla mcadele, ilk yardm ve benzeri konularda uygun donanma sahip ve bu konularda eitimli yeterli sayda kiiyi grevlendirir, ara ve gereleri salayarak eitim ve tatbikatlar yaptrr ve ekiplerin her zaman hazr bulunmalarn salar. 132
) zellikle ilk yardm, acil tbbi mdahale, kurtarma ve yangnla mcadele konularnda, iyeri dndaki kurulularla irtibat salayacak gerekli dzenlemeleri yapar. Tahliye MADDE 12- (1) Ciddi, yakn ve nlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda iveren; a) alanlarn ii brakarak derhal alma yerlerinden ayrlp gvenli bir yere gidebilmeleri iin, nceden gerekli dzenlemeleri yapar ve alanlara gerekli talimatlar verir. b) Durumun devam etmesi hlinde, zorunluluk olmadka, gerekli donanma sahip ve zel olarak grevlendirilenler dndaki alanlardan ilerine devam etmelerini isteyemez. (2) veren, alanlarn kendileri veya dier kiilerin gvenlii iin ciddi ve yakn bir tehlike ile karlatklar ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonularn nlenmesi iin, bilgileri ve mevcut teknik donanmlar erevesinde mdahale edebilmelerine imkn salar. Byle bir durumda alanlar, ihmal veya dikkatsiz davranlar olmadka yaptklar mdahaleden dolay sorumlu tutulamaz. almaktan kanma hakk MADDE 13- (1) Ciddi ve yakn tehlike ile kar karya kalan alanlar kurula, kurulun bulunmad iyerlerinde ise iverene bavurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alnmasna karar verilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, iveren ise derhl kararn verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, alana ve alan temsilcisine yazl olarak bildirilir. (2) Kurul veya iverenin alann talebi ynnde karar vermesi hlinde alan, gerekli tedbirler alnncaya kadar almaktan kanabilir. alanlarn almaktan kand dnemdeki creti ile kanunlardan ve i szlemesinden doan dier haklar sakldr. (3) alanlar ciddi ve yakn tehlikenin nlenemez olduu durumlarda birinci fkradaki usule uymak zorunda olmakszn iyerini veya tehlikeli blgeyi terk ederek belirlenen gvenli yere gider. alanlarn bu hareketlerinden dolay haklar kstlanamaz. (4) szlemesiyle alanlar, talep etmelerine ramen gerekli tedbirlerin alnmad durumlarda, tabi olduklar kanun hkmlerine gre i szlemelerini feshedebilir. Toplu szleme veya toplu i szlemesi ile alan kamu personeli, bu maddeye gre almad dnemde fiilen alm saylr. (5) Bu Kanunun 25 inci maddesine gre iyerinde iin durdurulmas hlinde, bu madde hkmleri uygulanmaz. kazas ve meslek hastalklarnn kayt ve bildirimi MADDE 14- (1) veren; a) Btn i kazalarnn ve meslek hastalklarnn kaydn tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporlar dzenler. b) yerinde meydana gelen ancak yaralanma veya lme neden olmad halde iyeri ya da i ekipmannn zarara uramasna yol aan veya alan, iyeri ya da i ekipmann zarara uratma potansiyeli olan olaylar inceleyerek bunlar ile ilgili raporlar dzenler.
133
(2) veren, aadaki hallerde belirtilen srede Sosyal Gvenlik Kurumuna bildirimde bulunur: a) kazalarn kazadan sonraki i gn iinde. b) Salk hizmeti sunucular veya iyeri hekimi tarafndan kendisine bildirilen meslek hastalklarn, rendii tarihten itibaren i gn iinde. (3) yeri hekimi veya salk hizmeti sunucular; meslek hastal n tans koyduklar vakalar, Sosyal Gvenlik Kurumu tarafndan yetkilendirilen salk hizmeti sunucularna sevk eder. (4) Salk hizmeti sunucular kendilerine intikal eden i kazalarn, yetkilendirilen salk hizmeti sunucular ise meslek hastal tans koyduklar vakalar en ge on gn iinde Sosyal Gvenlik Kurumuna bildirir. (5) Bu maddenin uygulanmasna ilikin usul ve esaslar, Salk Bakanlnn uygun gr alnarak Bakanlka belirlenir. Salk gzetimi MADDE 15- (1) veren; a) alanlarn iyerinde maruz kalacaklar salk ve gvenlik risklerini dikkate alarak salk gzetimine tabi tutulmalarn salar. b) Aadaki hallerde alanlarn salk muayenelerinin yaplmasn salamak zorundadr: 1) e girilerinde. 2) deiikliinde. 3) kazas, meslek hastal veya salk nedeniyle tekrarlanan iten uzaklamalarndan sonra ie dnlerinde talep etmeleri hlinde. 4) in devam sresince, alann ve iin nitelii ile iyerinin tehlike snfna gre Bakanlka belirlenen dzenli aralklarla. (2) Tehlikeli ve ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde alacaklar, yapacaklar ie uygun olduklarn belirten salk raporu olmadan ie balatlamaz. (3) Bu Kanun kapsamnda alnmas gereken salk raporlar, iyeri salk ve gvenlik biriminde veya hizmet alnan ortak salk ve gvenlik biriminde grevli olan iyeri hekiminden alnr. Raporlara itirazlar Salk Bakanl tarafndan belirlenen hakem hastanelere yaplr, verilen kararlar kesindir. (4) Salk gzetiminden doan maliyet ve bu gzetimden kaynakl her trl ek maliyet iverence karlanr, alana yanstlamaz. (5) Salk muayenesi yaptrlan alann zel hayat ve itibarnn korunmas asndan salk bilgileri gizli tutulur. alanlarn bilgilendirilmesi MADDE 16- (1) yerinde i sal ve gvenliinin salanmas ve srdrlebilmesi amacyla iveren, alanlar ve alan temsilcilerini iyerinin zelliklerini de dikkate alarak aadaki konularda bilgilendirir: a) yerinde karlalabilecek salk ve gvenlik riskleri, koruyucu ve nleyici tedbirler. b) Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar. c) lk yardm, olaan d durumlar, afetler ve yangnla mcadele ve tahliye ileri konusunda grevlendirilen kiiler. 134
(2) veren; a) 12 nci maddede belirtilen ciddi ve yakn tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan btn alanlar, tehlikeler ile bunlardan doan risklere kar alnm ve alnacak tedbirler hakknda derhal bilgilendirir. b) Baka iyerlerinden almak zere kendi iyerine gelen alanlarn birinci fkrada belirtilen bilgileri almalarn salamak zere, sz konusu alanlarn iverenlerine gerekli bilgileri verir. c) Risk deerlendirmesi, i sal ve gvenlii ile ilgili koruyucu ve nleyici tedbirler, lm, analiz, teknik kontrol, kaytlar, raporlar ve teftiten elde edilen bilgilere, destek elemanlar ile alan temsilcilerinin ulamasn salar. alanlarn eitimi MADDE 17- (1) veren, alanlarn i sal ve gvenlii eitimlerini almasn salar. Bu eitim zellikle; ie balamadan nce, alma yeri veya i deiikliinde, i ekipmannn deimesi hlinde veya yeni teknoloji uygulanmas hlinde verilir. Eitimler, deien ve ortaya kan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiinde ve dzenli aralklarla tekrarlanr. (2) alan temsilcileri zel olarak eitilir. (3) Mesleki eitim alma zorunluluu bulunan tehlikeli ve ok tehlikeli snfta yer alan ilerde, yapaca ile ilgili mesleki eitim aldn belgeleyemeyenler altrlamaz. (4) kazas geiren veya meslek hastalna yakalanan alana ie balamadan nce, sz konusu kazann veya meslek hastalnn sebepleri, korunma yollar ve gvenli alma yntemleri ile ilgili ilave eitim verilir. Ayrca, herhangi bir sebeple alt aydan fazla sreyle iten uzak kalanlara, tekrar ie balatlmadan nce bilgi yenileme eitimi verilir. (5) Tehlikeli ve ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde; yaplacak ilerde karlalacak salk ve gvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatlar ieren eitimin alndna dair belge olmakszn, baka iyerlerinden almak zere gelen alanlar ie balatlamaz. (6) Geici i ilikisi kurulan iveren, i sal ve gvenlii risklerine kar alana gerekli eitimin verilmesini salar. (7) Bu madde kapsamnda verilecek eitimin maliyeti alanlara yanstlamaz. Eitimlerde geen sre alma sresinden saylr. Eitim srelerinin haftalk alma sresinin zerinde olmas hlinde, bu sreler fazla srelerle alma veya fazla alma olarak deerlendirilir. alanlarn grlerinin alnmas ve katlmlarnn salanmas MADDE 18- (1) veren, gr alma ve katlmn salanmas konusunda, alanlara veya iki ve daha fazla alan temsilcisinin bulunduu iyerlerinde varsa iyeri yetkili sendika temsilcilerine yoksa alan temsilcilerine aadaki imknlar salar: a) sal ve gvenlii ile ilgili konularda grlerinin alnmas, teklif getirme hakknn tannmas ve bu konulardaki grmelerde yer alma ve katlmlarnn salanmas. b) Yeni teknolojilerin uygulanmas, seilecek i ekipman, alma ortam ve artlarnn alanlarn salk ve gvenliine etkisi konularnda grlerinin alnmas. (2) veren, destek elemanlar ile alan temsilcilerinin aadaki konularda nceden grlerinin alnmasn salar: 135
a) yerinden grevlendirilecek veya iyeri dndan hizmet alnacak iyeri hekimi, i gvenlii uzman ve dier personel ile ilk yardm, yangnla mcadele ve tahliye ileri iin kiilerin grevlendirilmesi. b) Risk deerlendirmesi yaplarak, alnmas gereken koruyucu ve nleyici tedbirlerin ve kullanlmas gereken koruyucu donanm ve ekipmann belirlenmesi. c) Salk ve gvenlik risklerinin nlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yrtlmesi. ) alanlarn bilgilendirilmesi. d) alanlara verilecek eitimin planlanmas. (3) alanlarn veya alan temsilcilerinin, iyerinde i sal ve gvenlii iin alnan nlemlerin yetersiz olduu durumlarda veya tefti srasnda, yetkili makama bavurmalarndan dolay haklar kstlanamaz. alanlarn ykmllkleri MADDE 19- (1) alanlar, i sal ve gvenlii ile ilgili aldklar eitim ve iverenin bu konudaki talimatlar dorultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptklar iten etkilenen dier alanlarn salk ve gvenliklerini tehlikeye drmemekle ykmldr. (2) alanlarn, iveren tarafndan verilen eitim ve talimatlar dorultusunda ykmllkleri unlardr: a) yerindeki makine, cihaz, ara, gere, tehlikeli madde, tama ekipman ve dier retim aralarn kurallara uygun ekilde kullanmak, bunlarn gvenlik donanmlarn doru olarak kullanmak, keyfi olarak karmamak ve deitirmemek. b) Kendilerine salanan kiisel koruyucu donanm doru kullanmak ve korumak. c) yerindeki makine, cihaz, ara, gere, tesis ve binalarda salk ve gvenlik ynnden ciddi ve yakn bir tehlike ile karlatklarnda ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik grdklerinde, iverene veya alan temsilcisine derhal haber vermek. ) Teftie yetkili makam tarafndan iyerinde tespit edilen noksanlk ve mevzuata aykrlklarn giderilmesi konusunda, iveren ve alan temsilcisi ile i birlii yapmak. d) Kendi grev alannda, i sal ve gvenliinin salanmas iin iveren ve alan temsilcisi ile i birlii yapmak. alan temsilcisi MADDE 20- (1) veren; iyerinin deiik blmlerindeki riskler ve alan saylarn gz nnde bulundurarak dengeli dalma zen gstermek kaydyla, alanlar arasnda yaplacak seim veya seimle belirlenemedii durumda atama yoluyla, aada belirtilen saylarda alan temsilcisini grevlendirir: a) ki ile elli arasnda alan bulunan iyerlerinde bir. b) Ellibir ile yz arasnda alan bulunan iyerlerinde iki. c) Yzbir ile beyz arasnda alan bulunan iyerlerinde . ) Beyzbir ile bin arasnda alan bulunan iyerlerinde drt. d) Binbir ile ikibin arasnda alan bulunan iyerlerinde be. e) kibinbir ve zeri alan bulunan iyerlerinde alt. (2) Birden fazla alan temsilcisinin bulunmas durumunda ba temsilci, alan temsilcileri arasnda yaplacak seimle belirlenir. 136
(3) alan temsilcileri, tehlike kaynann yok edilmesi veya tehlikeden kaynaklanan riskin azaltlmas iin, iverene neride bulunma ve iverenden gerekli tedbirlerin alnmasn isteme hakkna sahiptir. (4) Grevlerini yrtmeleri nedeniyle, alan temsilcileri ve destek elemanlarnn haklar kstlanamaz ve grevlerini yerine getirebilmeleri iin iveren tarafndan gerekli imknlar salanr. (5) yerinde yetkili sendika bulunmas hlinde, iyeri sendika temsilcileri alan temsilcisi olarak da grev yapar.
137
NC BLM Konsey, Kurul ve Koordinasyon Ulusal Sal ve Gvenlii Konseyi MADDE 21- (1) lke genelinde i sal ve gvenlii ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi iin tavsiyelerde bulunmak zere Konsey kurulmutur. (2) Konsey, Bakanlk Mstearnn bakanlnda aada belirtilen yelerden oluur: a) Bakanlk Sal ve Gvenlii Genel Mdr, alma Genel Mdr, Tefti Kurulu Bakan ve Sosyal Gvenlik Kurumu Bakanlndan bir genel mdr. b) Bilim, Sanayi ve Teknoloji, evre ve ehircilik, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Gda, Tarm ve Hayvanclk, Kalknma, Mill Eitim ile Salk bakanlklarndan ilgili birer genel mdr. c) Yksekretim Kurulu Bakanlndan bir yrtme kurulu yesi, Devlet Personel Bakanlndan bir bakan yardmcs. ) veren, ii ve kamu grevlileri sendikalar st kurulularnn en fazla yeye sahip ilk nden, Trkiye Odalar ve Borsalar Birliinden, Trkiye Esnaf ve Sanatkrlar Konfederasyonundan, Trk Tabipleri Birliinden, Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birliinden ve Trkiye Ziraat Odalar Birliinden konuyla ilgili veya grevli birer ynetim kurulu yesi. d) htiya duyulmas hlinde Sal ve Gvenlii Genel Mdrnn teklifi ve Konseyin karar ile belirlenen, i sal ve gvenlii konusunda faaliyet gsteren kurum veya kurululardan en fazla iki temsilci. (3) kinci fkrann (d) bendi kapsamnda belirlenen Konsey yeleri, iki yl iin seilir ve st ste iki olaan toplantya katlmaz ise ilgili kurum veya kuruluun yelii sona erer. (4) Konseyin sekretaryas, Sal ve Gvenlii Genel Mdrlnce yrtlr. (5) Konsey, toplantya katlanlarn salt ounluu ile karar verir. Oylarn eitlii hlinde bakann oyu karar belirler. ekimser oy kullanlamaz. (6) Konsey ylda iki defa olaan toplanr. Bakann veya yelerin te birinin teklifi ile olaanst olarak da toplanabilir. (7) Konseyin alma usul ve esaslar Bakanlk tarafndan belirlenir. sal ve gvenlii kurulu MADDE 22- (1) Elli ve daha fazla alann bulunduu ve alt aydan fazla sren srekli ilerin yapld iyerlerinde iveren, i sal ve gvenlii ile ilgili almalarda bulunmak zere kurul oluturur. veren, i sal ve gvenlii mevzuatna uygun kurul kararlarn uygular. (2) Alt aydan fazla sren asl iveren-alt iveren ilikisinin bulunduu hallerde; a) Asl iveren ve alt iveren tarafndan ayr ayr kurul oluturulmu ise, faaliyetlerin yrtlmesi ve kararlarn uygulanmas konusunda i birlii ve koordinasyon asl iverence salanr. b) Asl iveren tarafndan kurul oluturulmu ise, kurul oluturmas gerekmeyen alt iveren, koordinasyonu salamak zere vekleten yetkili bir temsilci atar. c) yerinde kurul oluturmas gerekmeyen asl iveren, alt iverenin oluturduu kurula i birlii ve koordinasyonu salamak zere vekleten yetkili bir temsilci atar.
138
) Kurul oluturmas gerekmeyen asl iveren ve alt iverenin toplam alan says elliden fazla ise, koordinasyonu asl iverence yaplmak kaydyla, asl iveren ve alt iveren tarafndan birlikte bir kurul oluturulur. (3) Ayn alma alannda birden fazla iverenin bulunmas ve bu iverenlerce birden fazla kurulun oluturulmas hlinde iverenler, birbirlerinin almalarn etkileyebilecek kurul kararlar hakknda dier iverenleri bilgilendirir. sal ve gvenliinin koordinasyonu MADDE 23- (1) Ayn alma alann birden fazla iverenin paylamas durumunda iverenler; i hijyeni ile i sal ve gvenlii nlemlerinin uygulanmasnda i birlii yapar, yaplan iin yaps gz nne alnarak mesleki risklerin nlenmesi ve bu risklerden korunulmas almalarn koordinasyon iinde yapar, birbirlerini ve alan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirir. (2) Birden fazla iyerinin bulunduu i merkezleri, i hanlar, sanayi blgeleri veya siteleri gibi yerlerde, i sal ve gvenlii konusundaki koordinasyon ynetim tarafndan salanr. Ynetim, iyerlerinde i sal ve gvenlii ynnden dier iyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almalar iin iverenleri uyarr. Bu uyarlara uymayan iverenleri Bakanla bildirir.
139
DRDNC BLM Tefti ve dari Yaptrmlar Tefti, inceleme, aratrma, mfettiin yetki, ykmllk ve sorumluluu MADDE 24- (1) Bu Kanun hkmlerinin uygulanmasnn izlenmesi ve teftii, i sal ve gvenlii ynnden tefti yapmaya yetkili Bakanlk i mfettilerince yaplr. Bu Kanun kapsamnda yaplacak tefti ve incelemelerde, 4857 sayl Kanunun 92, 93, 96, 97 ve 107 nci maddeleri uygulanr. (2) Bakanlk, iyerlerinde i sal ve gvenlii konularnda lm, inceleme ve aratrma yapmaya, bu amala numune almaya ve eitim kurumlar ile ortak salk ve gvenlik birimlerinde kontrol ve denetim yapmaya yetkilidir. Bu konularda yetkilendirilenler mmkn olduu kadar ii aksatmamak, iverenin ve iyerinin meslek srlar ile grdkleri ve rendikleri hususlar tamamen gizli tutmakla ykmldr. Kontrol ve denetimin usul ve esaslar Bakanlka dzenlenir. (3) Askeri iyerleriyle yurt gvenlii iin gerekli maddeler retilen iyerlerinin denetim ve teftii konusu ve sonularna ait ilemler, Mill Savunma Bakanl ve Bakanlka birlikte hazrlanacak ynetmelie gre yrtlr. in durdurulmas MADDE 25- (1) yerindeki bina ve eklentilerde, alma yntem ve ekillerinde veya i ekipmanlarnda alanlar (.abac) iin hayati tehlike oluturan bir husus tespit edildiinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin nitelii ve bu tehlikeden doabilecek riskin etkileyebilecei alan ile alanlar dikkate alnarak, iyerinin bir blmnde veya tamamnda i durdurulur. Ayrca ok tehlikeli snfta yer alan maden, metal ve yap ileri ile tehlikeli kimyasallarla allan ilerin yapld veya byk endstriyel kazalarn olabilecei i yerlerinde, risk deerlendirmesi yaplmam olmas durumunda i durdurulur. (2) sal ve gvenlii bakmndan teftie yetkili i mfettiinden oluan heyet, i sal ve gvenlii bakmndan teftie yetkili i mfettiinin tespiti zerine gerekli incelemeleri yaparak, tespit tarihinden itibaren iki gn ierisinde iin durdurulmasna karar verebilir. Ancak tespit edilen hususun acil mdahaleyi gerektirmesi hlinde; tespiti yapan i mfettii, heyet tarafndan karar alnncaya kadar geerli olmak kaydyla ii durdurur. (3) in durdurulmas karar, ilgili mlki idare amirine ve iyeri dosyasnn bulunduu alma ve Kurumu il mdrlne bir gn iinde gnderilir. in durdurulmas karar, mlki idare amiri tarafndan yirmidrt saat iinde yerine getirilir. Ancak, tespit edilen hususun acil mdahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen iin durdurulmas karar, mlki idare amiri tarafndan ayn gn yerine getirilir. (4) veren, yerine getirildii tarihten itibaren alt i gn iinde, yetkili i mahkemesinde iin durdurulmas kararna itiraz edebilir. tiraz, iin durdurulmas kararnn uygulanmasn etkilemez. Mahkeme itiraz ncelikle grr ve alt i gn iinde karara balar. Mahkeme karar kesindir. (5) verenin iin durdurulmasn gerektiren hususlarn giderildiini Bakanla yazl olarak bildirmesi hlinde, en ge yedi gn iinde iyerinde inceleme yaplarak iverenin talebi sonulandrlr. 140
(6) veren, iin durdurulmas sebebiyle isiz kalan alanlara cretlerini demekle veya cretlerinde bir dklk olmamak zere meslek veya durumlarna gre baka bir i vermekle ykmldr. dari para cezalar ve uygulanmas MADDE 26- (1) Bu Kanunun; a) 4 nc maddesinin birinci fkrasnn (a) ve (b) bentlerinde belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene her bir ykmllk iin ayr ayr ikibin Trk Liras, b) 6 nc maddesinin birinci fkras gereince belirlenen nitelikte i gvenlii uzman veya iyeri hekimi grevlendirmeyen iverene grevlendirmedii her bir kii iin bebin Trk Liras, aykrln devam ettii her ay iin ayn miktar, dier salk personeli grevlendirmeyen iverene ikibinbeyz Trk Liras, aykrln devam ettii her ay iin ayn miktar, ayn fkrann (b), (c) ve (d) bentlerinde belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene her bir ihlal iin ayr ayr binbeyz Trk Liras, () bendine aykr hareket eden iverene yerine getirilmeyen her bir tedbir iin ayr ayr bin Trk Liras, c) 8 inci maddesinin birinci ve altnc fkralarna aykr hareket eden iverene her bir ihlal iin ayr ayr binbeyz Trk Liras, ) 10 uncu maddesinin birinci fkrasna gre risk deerlendirmesi yapmayan veya yaptrmayan iverene bin Trk Liras, aykrln devam ettii her ay iin drtbinbeyz Trk Liras, drdnc fkrasnda belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene binbeyz Trk Liras, d) 11 ve 12 nci maddeleri hkmlerine aykr hareket eden iverene, uyulmayan her bir ykmllk iin bin Trk Liras, aykrln devam ettii her ay iin ayn miktar, e) 14 nc maddesinin birinci fkrasnda belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene her bir ykmllk iin ayr ayr binbeyz Trk Liras, ikinci fkrasnda belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene ikibin Trk Liras, drdnc fkrasnda belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen salk hizmeti sunucular veya yetkilendirilen salk hizmeti sunucularna ikibin Trk Liras, f) 15 inci maddesinin birinci ve ikinci fkralarnda belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene, salk gzetimine tabi tutulmayan veya salk raporu alnmayan her alan iin bin Trk Liras, g) 16 nc maddesinde belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene, bilgilendirilmeyen her bir alan iin bin Trk Liras, ) 17 nci maddesinin bir ila yedinci fkralarnda belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene her bir alan iin bin Trk Liras, h) 18 inci maddesinde belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene, her bir aykrlk iin ayr ayr bin Trk Liras, ) 20 nci maddesinin birinci ve drdnc fkralarnda belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene bin Trk Liras, nc fkrasnda belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene binbeyz Trk Liras, i) 22 nci maddesinde belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene her bir aykrlk iin ayr ayr ikibin Trk Liras, 141
j) 23 nc maddesinin ikinci fkrasnda belirtilen bildirim ykmllklerini yerine getirmeyen ynetimlere bebin Trk Liras, k) 24 nc maddesinin ikinci fkrasnda belirtilen i sal ve gvenlii ile ilgili konularda lm, inceleme ve aratrma yaplmasna, numune alnmasna veya eitim kurumlar ile ortak salk ve gvenlik birimlerinin kontrol ve denetiminin yaplmasna engel olan iverene bebin Trk Liras, 1) 25 inci maddesinde belirtilen ykmllklere gre iyerinin bir blmnde veya tamamnda verilen durdurma kararna uymayarak durdurulan ii ynetmelikte belirtilen artlar yerine getirmeden devam ettiren iverene fiil baka bir su olutursa dahi onbin Trk Liras, altnc fkrasnda belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene ihlale urayan her bir alan iin bin Trk Liras, aykrln devam ettii her ay iin ayn miktar, m) 29 uncu maddesinde belirtilen; byk kaza nleme politika belgesi hazrlamayan iverene ellibin Trk Liras, gvenlik raporunu hazrlayp Bakanln deerlendirmesine sunmadan iyerini faaliyete geiren, iletilmesine Bakanlka izin verilmeyen iyerini aan veya durdurulan iyerinde faaliyete devam eden iverene seksenbin Trk Liras, n) 30 uncu maddesinde ngrlen ynetmeliklerde belirtilen ykmllkleri yerine getirmeyen iverene, uyulmayan her hkm iin tespit edildii tarihten itibaren aylk olarak bin Trk Liras, idari para cezas verilir. (2) Bu Kanunda belirtilen idari para cezalar gerekesi belirtilmek suretiyle alma ve Kurumu il mdrnce verilir. Verilen idari para cezalar tebliinden itibaren otuz gn iinde denir. dari para cezalar tzel kiilii bulunmayan kamu kurum ve kurulular adna da dzenlenebilir. Hkm bulunmayan haller ve muafiyet MADDE 27- (1) alanlarn tabi olduklar kanun hkmleri sakl kalmak kaydyla, bu Kanunda hkm bulunmayan hallerde 4857 sayl Kanunun bu Kanuna aykr olmayan hkmleri uygulanr. (2) Bu Kanuna gre dzenlenen katlar damga vergisinden, ilemler hartan mstesnadr. (3) Bakanlk, bu Kanuna gre yaplacak i ve ilemlere ait her trl belge veya bilgiyi, elektronik ve benzeri ortamlar zerinden isteyebilir, arivleyebilir, bu ortamlar zerinden onay, yetki, bilgi ve belge verebilir.
142
BENC BLM eitli ve Geici Hkmler Bamllk yapan maddeleri kullanma yasa MADDE 28- (1) yerine, sarho veya uyuturucu madde alm olarak gelmek ve iyerinde alkoll iki veya uyuturucu madde kullanmak yasaktr. (2) veren; iyeri eklentilerinden saylan ksmlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi artlarla alkoll iki iilebileceini belirleme yetkisine sahiptir. (3) Aadaki alanlar iin alkoll iki kullanma yasa uygulanmaz: a) Alkoll iki yaplan iyerlerinde alan ve iin gerei olarak retileni denetlemekle grevlendirilenler. b) Kapal kaplarda veya ak olarak alkoll iki satlan veya iilen iyerlerinde iin gerei alkoll iki imek zorunda olanlar. c) inin nitelii gerei mterilerle birlikte alkoll iki imek zorunda olanlar. Gvenlik raporu veya byk kaza nleme politika belgesi MADDE 29- (1) letmeye balanmadan nce, byk endstriyel kaza oluabilecek iyerleri iin, iyerlerinin byklne gre byk kaza nleme politika belgesi veya gvenlik raporu iveren tarafndan hazrlanr. (2) Gvenlik raporu hazrlama ykmll bulunan iveren, hazrladklar gvenlik raporlarnn ierik ve yeterlilikleri Bakanlka incelenmesini mteakip iyerlerini iletmeye aabilir. sal ve gvenlii ile ilgili eitli ynetmelikler MADDE 30- (1) Aadaki konular ile bunlara ilikin usul ve esaslar Bakanlka karlacak ynetmeliklerle dzenlenir: a) lgili bakanlklarn gr alnarak, i sal ve gvenliinin salanmas, srdrlmesi ve mevcut durumun iyiletirilmesi amacyla; iyeri bina ve eklentileri, i ekipman, iin her safhasnda kullanlan ve ortaya kan maddeler, alma ortam ve artlar, zel risk tayan i ekipman ve iler ile iyerleri, zel politika gerektiren gruplarn altrlmas, iin zelliine gre gece almalar ve postalar hlinde almalar, salk kurallar bakmndan daha az allmas gereken iler, gebe ve emziren kadnlarn alma artlar, emzirme odalar ve ocuk bakm yurtlarnn kurulmas veya dardan hizmet alnmas ve benzeri zel dzenleme gerektirebilecek konular ve bunlara bal bildirim ve izinler ile bu Kanunun uygulanmasna ynelik dier hususlar. b) sal ve gvenlii hizmetleri ile ilgili olarak; 1) alan says ve tehlike snf gz nnde bulundurularak hangi iyerlerinde iyeri salk ve gvenlik biriminin kurulaca, bu birimlerin fiziki artlar ile birimlerde bulundurulacak donanm. 2) yeri salk ve gvenlik birimi ile ortak salk ve gvenlik biriminde grev alacak iyeri hekimi, i gvenlii uzman ve dier salk personelinin nitelikleri, ie alnmalar, grevlendirilmeleri, grev, yetki ve sorumluluklar, grevlerini nasl yrtecekleri, iyerinde alan says ve iyerinin yer ald tehlike snf gz nnde bulundurularak asgari alma
143
sreleri, iyerlerindeki tehlikeli hususlar nasl bildirecekleri, sahip olduklar belgelere gre hangi iyerlerinde grev alabilecekleri. 3) sal ve gvenlii hizmeti sunacak kii, kurum ve kurulularn; grev, yetki ve ykmllkleri, belgelendirilmeleri ve yetkilendirilmeleri ile sunulacak hizmetler kapsamnda yer alan salk gzetimi ve salk raporlar, kurulularn fiziki artlar ile kurulularda bulundurulacak personel ve donanm. 4) sal ve gvenlii hizmeti sunan kii, kurum ve kurululardan iyeri tehlike snf ve alan saysna gre; hangi artlarda hizmet alnaca, grevlendirilecek veya istihdam edilecek kiilerin says, iyerinde verilecek hizmet sresi ve belirlenen grevleri hangi hallerde iverenin kendisinin stlenebilecei. 5) yeri hekimi, i gvenlii uzman ve dier salk personelinin eitimleri ve belgelendirilmeleri, unvanlarna gre kimlerin hangi snf belge alabilecekleri, iyeri hekimi, i gvenlii uzman ve dier salk personeli eitimi verecek kurumlarn belgelendirilmeleri, yetkilendirilmeleri ile eitim programlarnn ve bu programlarda grev alacak eiticilerin niteliklerinin belirlenmesi ve belgelendirilmeleri, eitimlerin sonunda yaplacak snavlar ve dzenlenecek belgeler. c) Risk deerlendirmesi ile ilgili olarak; risk deerlendirmesinin hangi iyerlerinde ne ekilde yaplaca, deerlendirme yapacak kii ve kurulularn niteliklerinin belirlenmesi, gerekli izinlerin verilmesi ve izinlerin iptal edilmesi. ) Salk Bakanlnn gr alnarak, iverenlerin iyerlerinde bu Kanun kapsamnda yapmakla ykml olduklar kiisel maruziyete ve alma ortamna ynelik gerekli kontrol, inceleme ve aratrmalar ile fiziksel, kimyasal ve biyolojik etmenlerle ilgili lm ve laboratuvar analizlerinin usul ve esaslar ile bu lm ve analizleri yapacak kii ve kurulularn niteliklerinin belirlenmesi, gerekli yetkilerin verilmesi ve verilen yetkilerin iptali ile yetkilendirme ve belgelendirme bedelleri. d) Yaplan iin nitelii, alan says, iyerinin bykl, kullanlan, depolanan ve retilen maddeler, i ekipman ve iyerinin konumu gibi hususlar dikkate alnarak acil durum planlarnn hazrlanmas, nleme, koruma, tahliye, ilk yardm ve benzeri konular ile bu konularda grevlendirilecek kiiler. e) alanlara ve temsilcilerine verilecek eitimler, bu eitimlerin belgelendirilmesi, i sal ve gvenlii eitimi verecek kii ve kurulularda aranacak nitelikler ile mesleki eitim alma zorunluluu bulunan iler. f) Kurulun oluumu, grev ve yetkileri, alma usul ve esaslar, birden ok kurul bulunmas hlinde bu kurullar arasndaki koordinasyon ve i birlii. g) ileri Bakanl ile mtereken, iyerlerinde iin durdurulmas, hangi ilerde risk deerlendirmesi yaplmam olmas durumunda iin durdurulaca, durdurma sebeplerini gidermek iin mhrlerin geici olarak kaldrlmas, yeniden almaya izin verilme artlar, acil hallerde iin durdurulmasna karar verilinceye kadar geecek srede alnacak tedbirlerin uygulanmas. ) evre ve ehircilik Bakanl ile mtereken, byk endstriyel kazalarn nlenmesi ve etkilerinin azaltlmas iin alnacak tedbirler, byk endstriyel kaza oluabilecek iyerlerinin 144
belirlenmesi ve snflandrlmas, byk kaza nleme politika belgesi veya gvenlik raporunun hazrlanmas ve uygulanmas, gvenlik raporunun olmamas, incelenmek zere Bakanla gnderilmemesi veya Bakanlka yetersiz bulunmas durumunda iin durdurulmas ve iin devamna izin verilmesi. (2) Birinci fkrann (b) bendine gre iyeri hekimi ve dier salk personeline dair karlan ynetmelikte yer alan iyeri hekimi ve dier salk personelinin eitim programlar, alma sreleri, grev ve yetkilerine ilikin hususlarda Salk Bakanlnn uygun gr alnr. Belgelendirme, ihtar ve iptaller MADDE 31- (1) sal ve gvenlii hizmeti sunan, lm ve analizleri yapan kii, kurum, kurulular ve eitim kurumlar ile ilgili olarak yetkilendirme ve belgelendirme bedelleri, bu kii ve kurumlara getirilen kurallarn ihlali hlinde hafif, orta ve ar ihtar olarak kayda alnmas ile yetki belgelerinin geerliliinin dorudan veya ihtar puanlar esas alnarak askya alnmas ve iptaline dair usul ve esaslar Bakanlka belirlenir. Deitirilen hkmler MADDE 32- 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayl Kanununun; a) 7 nci maddesinin birinci fkrasnn son cmlesi aadaki ekilde deitirilmitir. Geici i ilikisi kurulan iveren iiye talimat verme hakkna sahiptir. b) 25 inci maddesinin birinci fkrasnn (II) numaral bendinin (d) alt bendinde yer alan veya 84 nc maddeye aykr hareket etmesi ibaresi , iyerine sarho yahut uyuturucu madde alm olarak gelmesi ya da iyerinde bu maddeleri kullanmas eklinde deitirilmitir. c) 71 inci maddesinin nc fkrasnda geen hafif iler ibaresinden sonra gelmek zere , onalt yan doldurmu fakat onsekiz yan bitirmemi gen iilerin hangi eit ilerde altrlabilecekleri ibaresi eklenmitir. MADDE 33- 13/12/1983 tarihli ve 190 sayl Genel Kadro ve Usul Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin eki (I) sayl cetvelin alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna ait blmnde yer alan Ba Mfettii unvanl kadrolar Bamfettii olarak deitirilmitir. MADDE 34- Ekli (I), (II) ve (III) sayl listelerde yer alan kadrolar ihdas edilerek 190 sayl Kanun Hkmnde Kararnamenin eki (I) sayl cetvelin alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna ait blmne eklenmi, ekli (IV) sayl listede yer alan kadrolar iptal edilerek 190 sayl Kanun Hkmnde Kararnamenin eki (I) sayl cetvelin alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna ait blmnden karlmtr. MADDE 35- 14/7/1965 tarihli ve 657 sayl Devlet Memurlar Kanununa ekli (II) sayl cetvelin 4. Babakanlk ve Bakanlklarda blmnde yer alan i Sal ve Gvenlii Ens. Md. ibaresi Sal ve Gvenlii Enstit Mdr olarak deitirilmitir. MADDE 36- 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayl alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanuna aadaki ek madde eklenmitir. Yayn zorunluluu EK MADDE 2- Trkiye Radyo-Televizyon Kurumu ile ulusal, blgesel ve yerel yayn yapan zel televizyon kurulular ve radyolar; ayda en az altm dakika i sal ve gvenlii, alma hayatnda kayt dln nlenmesi, sosyal gvenlik, ii ve iveren ilikileri konularnda 145
uyarc ve eitici mahiyette yaynlar yapmak zorundadr. Bu yaynlar, asgari otuz dakikas 17:00-22:00 saatleri arasnda olmak zere, 08:00-22:00 saatleri arasnda yaplr ve yaynlarn kopyalar her ay dzenli olarak Radyo ve Televizyon st Kuruluna teslim edilir. Bu saatler dnda yaplan yaynlar, aylk altm dakikalk sreye dahil edilmez. Bu programlar, Bakanlk ve bal ve ilgili kurulular, Radyo ve Televizyon st Kurulu ile ilgili dier kamu kurum ve kurulular ile bilimsel kurulular, kamu kurumu niteliinde meslek kurulular veya sivil toplum kurulular tarafndan hazrlanr veya hazrlatlr. Hazrlanan programlarn, Bakanln olumlu gr alndktan sonra Radyo ve Televizyon st Kurulu tarafndan radyo ve televizyonlarda yaynlanmas salanr. Bu madde kapsamnda yaplan yaynlar iin herhangi bir bedel denmez. Bu yaynlarn ve srelerinin denetimi Radyo ve Televizyon st Kurulunca yaplr. Yrrlkten kaldrlan hkmler MADDE 37- 4857 sayl Kanunun aadaki hkmleri yrrlkten kaldrlmtr: a) 2 nci maddesinin drdnc fkras. b) 63 nc maddesinin drdnc fkras. c) 69 uncu maddesinin drdnc, beinci ve altnc fkralar. ) 77, 78, 79, 80, 81, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 95, 105 ve geici 2 nci maddeler. (2) 4857 sayl Kanunun 4 nc maddesinin birinci fkrasnn (f) bendinde yer alan sal ve gvenlii hkmleri sakl kalmak zere ifadesi ile 98 inci maddesinin birinci fkrasnda yer alan 85 inci madde kapsamndaki iyerlerinde ise altrlan her ii iin bin Yeni Trk Liras, ifadesi metinden kartlmtr. Atflar GEC MADDE 1- (1) Dier mevzuatta i sal ve gvenlii ile ilgili olarak 4857 sayl Kanuna yaplan atflar bu Kanuna yaplm saylr. Mevcut ynetmelikler GEC MADDE 2- (l) 4857 sayl Kanunun 77 nci, 78 inci, 79 uncu, 80 inci, 81 inci ve 88 inci maddelerine gre yrrle konulan ynetmeliklerin bu Kanuna aykr olmayan hkmleri, bu Kanunda ngrlen ynetmelikler yrrle girinceye kadar uygulanmaya devam olunur. Salk raporlar GEC MADDE 3- (l) alanlar iin, 4857 sayl Kanun ve dier mevzuat gerei daha nce alnm bulunan periyodik salk raporlar sresi bitinceye kadar geerlidir. gvenlii uzman grevlendirme ykmll GEC MADDE 4- (1) Bu Kanunun 8 inci maddesinde belirtilen ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde (A) snf belgeye sahip i gvenlii uzman grevlendirme ykmll, bu iyerlerinde Kanunun yrrle girdii tarihten itibaren drt yl sreyle (B) snf belgeye sahip i gvenlii uzman grevlendirilmesi; tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde ise (B) snf belgeye sahip i gvenlii uzman grevlendirme ykmll, bu iyerlerinde Kanunun yrrle girdii tarihten itibaren yl sreyle (C) snf belgeye sahip i gvenlii uzman grevlendirilmesi kaydyla yerine getirilmi saylr. Mevcut sertifika ve belgeler ile ihtar puanlar
146
GEC MADDE 5- (1) Bu Kanunun yaym tarihinden nce Bakanlka verilen iyeri hekimlii, i gvenlii uzmanl ve iyeri hemiresi sertifikas veya belgesi ile Trk Tabipleri Birlii tarafndan verilen iyeri hekimlii sertifikas sahiplerinden belgeleri geersiz saylanlar, mevcut belge veya sertifikalarn bu Kanunun yaymndan itibaren bir yl iinde Bakanlka dzenlenecek belge ile deitirmeleri artyla bu Kanunla verilen btn hak ve yetkileri kullanabilirler. Ayn tarihten nce eitim kurumlarnca verilen iyeri hekimlii ve i gvenlii uzmanl eitimlerini tamamlayanlardan eitimleri geersiz saylanlar ilgili mevzuata gre snava girmeye hak kazanrlar. Hak sahipliinin tespitinde Bakanlk kaytlar esas alnr. (2) Bu Kanunun yaym tarihinden nce haklarnda kesinlemi yarg karar bulunmayan eitim kurumu ve ortak salk ve gvenlik birimlerine uygulanan ihtar puanlar, kaytlarda yer alan haliyle yeni yaplacak dzenlemeye aktarlr. yeri hekimlii yapan kurum tabiplerine yaplan cret demeleri GEC MADDE 6- (1) Kamu kurum ve kurulular ile mahalli idarelerde gerekletirilmi olan iyeri hekimlii creti demeleri nedeniyle kamu grevlileri hakknda idari veya mali yarglama ve takibat yaplamaz, balatlanlar ilemden kaldrlr, bu demeler geriye tahsil ve tazmin konusu edilemez. GEC MADDE 7- (1) Bu Kanunun yaym tarihinde Ba Mfettii kadrolarnda bulunanlar, hibir ileme gerek kalmakszn Bamfettii kadrolarna atanm saylr. GEC MADDE 8- (1) Bu Kanunun yaymland tarihte Sal ve Gvenlii Merkez Mdrlnde i Sal ve Gvenlii Enstit Mdr ile i Sal ve Gvenlii Enstit Mdr Yardmcs unvanl kadrolarda bulunanlarn grevleri, bu Kanunun yaymland tarihte sona erer ve bunlar en ge bir ay iinde derece ve kademelerine uygun dier kadrolara atanr. Bunlar, yeni bir kadroya atanncaya kadar, eski kadrolarna ait aylk, ek gsterge ve her trl zam ve tazminatlar ile dier mali haklarn almaya devam eder. Sz konusu personelin atandklar tarih itibaryla eski kadrolarna ilikin olarak en son ayda aldklar aylk, ek gsterge, her trl zam ve tazminatlar, ek deme ve benzeri adlarla yaplan her trl demelerin (ilgili mevzuat uyarnca fiili almaya bal fazla mesai creti ve ek ders creti hari) toplam net tutarnn (bu tutar sabit bir deer olarak esas alnr); yeni atandklar kadrolara ilikin olarak yaplan aylk, ek gsterge, her trl zam ve tazminatlar, ek deme ve benzeri adlarla yaplan her trl demelerin (ilgili mevzuat uyarnca fiili almaya bal fazla mesai creti ve ek ders creti hari) toplam net tutarndan fazla olmas hlinde aradaki fark tutar, herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmakszn fark kapanncaya kadar ayrca tazminat olarak denir. Atandklar kadro unvanlarnda istee bal olarak herhangi bir deiiklik olanlarla kendi istekleriyle baka kurumlara atananlara fark tazminat denmesine son verilir. (2) Bu Kanuna ekli listelerde ihdas edilen kadrolardan bo bulunan 20 Sal ve Gvenlii Uzman, 100 Sal ve Gvenlii Uzman Yardmcs, 40 Memur, 40 Veri Hazrlama ve Kontrol letmeni ve 10 Mhendis kadrosuna, 21/12/2011 tarihli ve 6260 sayl 2012 yl Merkezi Ynetim Bte Kanundaki snrlamalara tabi olmadan 2012 yl iinde atama yaplabilir.
147
Yrrlk MADDE 38- (1) Bu Kanunun; a) 6, 7 ve 8 inci maddeler; 1) Kamu kurumlar ile 50den az alan olan ve az tehlikeli snfta yer alan iyerleri iin yaym tarihinden itibaren iki yl sonra, 2) 50den az alan olan tehlikeli ve ok tehlikeli snfta yer alan iyerleri iin yaym tarihinden itibaren bir yl sonra, 3) Dier iyerleri iin yaym tarihinden itibaren alt ay sonra, b) 9, 31, 33, 34, 35, 36 ve 38 inci maddeleri ile geici 4, geici 5, geici 6, geici 7 ve geici 8 inci maddeleri yaym tarihinde, c) Dier maddeleri yaym tarihinden itibaren alt ay sonra, yrrle girer. Yrtme MADDE 39- (1) Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr. 29/06/2012
148
EK. 7
Grlt Ynetmeligi BRNC BLM Ama, Kapsam, Dayanak ve Tanmlar
Ama Madde 1 Bu Ynetmeligin amac, isilerin grltye maruz kalmalar sonucu saglk ve gvenlik ynnden olusabilecek risklerden, zellikle isitme ile ilgili risklerden korunmalar iin alnmas gerekli nlemleri belirlemektir. Bu Ynetmelikte belirtilen daha sk ve zel nlemler sakl kalmak kayd ile, Sal ve Gvenligi Ynetmeligi hkmleri de uygulanr. Kapsam Madde 2 Bu Ynetmelik 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayl s Kanunu kapsamna giren tm isyerlerinde uygulanr. Dayanak Madde 3 Bu Ynetmelik, 4857 sayl s Kanununun 78 inci maddesine gre dzenlenmistir. Tanmlar Madde 4 Bu Ynetmelikte geen; a) En yksek ses basnc (Ppeak) : "C"-frekans agrlkl anlk grlt basncnn maksimum degerini, b) Gnlk grlt maruziyet dzeyi (LEX, 8 saat) (dB(A) re.20 Pa) : TSE 2607 ISO 1999: 1990 standardnda tanmlandg gibi, sekiz saatlik is gn iin, anlk darbeli grltnn de dahil oldugu btn grlt maruziyet dzeylerinin zaman agrlkl ortalamasn, c) Haftalk grlt maruziyet dzeyi (LEX, 8h) : TSE 2607 ISO 1999: 1990 standardnda tanmlandg gibi, gnlk grlt maruziyet dzeylerinin sekiz saatlik bes is gnnden olusan bir hafta iin zaman agrlkl ortalamasn, d) Bakanlk : alsma ve Sosyal Gvenlik Bakanlgn, ifade eder.
149
KNC BLM sverenlerin Ykmllkleri Maruziyet Snr Deerleri ve Maruziyet Etkin Deerleri Madde 5 Maruziyet snr degerleri ve maruziyet etkin degerleri ile ilgili hususlar asagda belirtilmistir: a) Bu Ynetmeligin uygulanmas bakmndan, gnlk grlt maruziyet dzeyleri ve en yksek ses basnc ynnden maruziyet snr degerleri ve maruziyet etkin degerleri, asagda verilmistir; 1) Maruziyet snr degerleri : LEX, 8h = 87 dB (A) ve ppeak = 200 Pai 2) En yksek maruziyet etkin degerleri : LEX, 8h = 85 dB (A) ve ppeak = 140 Paii 3) En dsk maruziyet etkin degerleri : LEX, 8h = 80 dB (A) ve ppeak = 112 Paiii b) siyi etkileyen maruziyetin belirlenmesinde, isinin kullandg kisisel kulak koruyucularnn koruyucu etkisi de dikkate alnarak maruziyet snr deger uygulanacaktr. Maruziyet etkin degerlerinde kulak koruyucularnn etkisi dikkate alnmayacaktr. c) Gnlk grlt maruziyetinin gnden gne belirgin sekilde farkllk gsterdiginin kesin olarak tespit edildigi islerde ve asagdaki sartlara uyulmak kayd ile maruziyet snr degerleri ve maruziyet etkin degerlerinin uygulanmasnda gnlk maruziyet degerleri yerine haftalk maruziyet degerleri kullanlabilir: 1) Yeterli lmle tespit edilen haftalk grlt maruziyet dzeyi 87 dB (A) maruziyet snr degerini asmayacaktr. 2) Bu islerdeki riskleri en aza indirmek iin yeterli nlemler alnms olacaktr.
150
NC BLM sverenlerin Ykmllkleri Risklerin Belirlenmesi ve Degerlendirilmesi Madde 6 syerlerinde grltden kaynaklanan risklerin belirlenmesi ve degerlendirilmesinde; a) sveren, s Saglg ve Gvenligi Ynetmeliginin 6 nc maddesinin (c) bendinde ve 9 uncu maddesinin (a) bendinde belirtilen ykmllkleri yerine getirirken, isilerin maruz kaldg grlt dzeyini degerlendirecek ve gerekiyor ise grlt lm yapacaktr. b) Kullanlan yntemler ve aygtlar, mevcut kosullara, zellikle de llecek olan grltnn zelliklerine, maruziyet sresine ve evresel faktrlere uygun olacaktr. Bu yntemler ve aygtlar bu Ynetmeligin 4 nc maddesindeki tanmlanan parametrelerin belirlenmesine ve 5 inci maddesinde belirlenen degerlerin aslp aslmadgna karar verilebilmesine olanak saglayacaktr. c) Kullanlan grlt lme yntemi, bir isinin kisisel maruziyetini gsterecek sekilde olacaktr. d) Yukarda (a) bendinde belirtilen degerlendirme ve lmler s Saglg ve Gvenligi Ynetmeliginin 7 nci maddesindeki hkmler dikkate alnarak uzmanlarca planlanacak ve uygun aralklarla yaplacaktr. Grlt maruziyet dzeyinin degerlendirilmesi ve lm sonular, daha sonraki zamanlarda tekrar degerlendirilebilmesi iin uygun bir sekilde saklanacaktr. e) lm sonular degerlendirilirken, lme uygulamalarna bagl olan lm hatalar dikkate alnacaktr. f) sveren, s Saglg ve Gvenligi Ynetmeliginin 6 nc maddesinin (c) bendi geregince yapacag risk degerlendirmesinde asagda belirtilen hususlara zel nem verecektir: 1) Darbeli grltye maruziyet de dahil maruziyetin dzeyine, tr ve sresine, 2) Bu Ynetmeligin 5 inci maddesinde belirtilen maruziyet snr degerlerine ve maruziyet etkin degerlerine, 3) zellikle hassas risk gruplarna dahil isilerin saglk ve gvenliklerine olan etkilerine, 4) Teknik olarak mmknse, grlt ile ise bagl ototoksik maddelerin etkilesimlerine veya grlt ile titresim arasndaki etkilesimlerin isinin saglk ve gvenligine olan etkisine, 5) Kaza riskini azaltmak iin kullanlan ve isiler tarafndan alglanmas gereken uyar sinyalleri ve diger sesler ile grltnn etkilesmesinin isilerin saglk ve gvenlikleri ynnden dolayl etkisine, 6) s ekipmanlarnn grlt emisyonlar hakknda ilgili mevzuat uyarnca imalatlardan saglanan bilgilere, 7) Grlt emisyonu daha az olan alternatif bir is ekipmannn bulunup bulunmadgna, 8) Grltye maruziyetin, isverenin sorumlulugundaki normal alsma saatleri dsnda da devam edip etmedigine, 9) Saglk gzetiminden elde edilen ve mmknse en son yaynlanms olanlar da ieren tm bilgilere, 10) Yeterli korumay saglayabilecek kulak koruyucularnn bulunup bulunmadgna. g) sveren, s Saglg ve Gvenligi Ynetmeliginin 9 uncu maddesinin (a) bendinin (1) numaral alt bendi uyarnca, risk degerlendirmesini yaptrms olacak ve ayn Ynetmeligin 5, 6, 7 ve 8 inci maddelerine uygun olarak hangi nlemlerin alnmas gerektigini tanmlayacaktr. Risk degerlendirmesi ile ilgili, yrrlkteki mevzuata uygun olarak kayt tutulacak ve
151
saklanacaktr. Risk degerlendirmesi, dzenli olarak ve nemli bir degisiklik oldugunda veya saglk gzetimi sonularnn gerektirdiginde yeniden yaplacaktr. Maruziyetin nlenmesi veya Azaltlmas Madde 7 Grltden kaynaklanan maruziyetin nlenmesi veya azaltlmas iin; a) Teknik gelismelere uygun nlemler alnarak grltye maruziyetten kaynaklanan riskler kaynagnda yok edilecek veya en aza indirilecektir. Grltden kaynaklanan risklerin azaltlmasnda,s Saglg ve Gvenligi Ynetmeliginin 6 nc maddesinin (b) bendinde belirtilen genel prensiplere uyulacak ve zellikle; 1) Grltye maruziyetin daha az oldugu baska alsma yntemleri semek, 2) Yaplan isi gz nnde bulundurarak, mmkn olan en dsk dzeyde grlt yayan uygun is ekipmann semek, 3) syerinin ve alslan yerlerin tasarm ve dzenlenmesi, 4) silere, is ekipmann grltye en az maruz kalacaklar dogru ve gvenli bir sekilde kullanmalar iin, gerekli bilgiyi ve egitimi vermek, 5) Grlty teknik yollarla azaltmak iin; - Hava yoluyla yaylan grlty, perdeleme, kapatma, grlt emici rtlerle ve benzeri yntemlerle azaltmak, - Yapdan kaynaklanan grlty, yaltm ve benzeri yntemlerle azaltmak, 6) syeri, alsma sistemleri ve is ekipmanlar iin uygun bakm programlarnn uygulanmas, 7) Grlty azaltacak bir is organizasyonu ile; - Maruziyet sresini ve grlt dzeyini snrlamak, - Yeterli dinlenme aralar verilerek alsma srelerinin dzenlenmesi, gibi nlemler alnacaktr. b) Bu Ynetmeligin 5 inci maddesine gre yaplan risk degerlendirmesinde, en yksek maruziyet etkin degerlerinin asldgnn tespiti halinde, isveren, zellikle yukarda (a) bendinde belirtilen nlemleri de dikkate alarak, grltye maruziyeti azaltmak iin teknik ve/veya organizasyona ynelik bir nlem program olusturacak ve uygulayacaktr. c) Bu Ynetmeligin 5 inci maddesi uyarnca yaplan risk degerlendirmesine gre, isilerin en yksek maruziyet etkin degerlerini asan grltye maruz kalabilecegi alsma yerleri uygun sekilde isaretlenecektir. Ayrca, bu alanlarn snrlar belirlenecek ve teknik olarak mmkn ise, bu alanlara girisler kontroll olacaktr. d) silerin dinlenmesi iin ayrlan yerlerdeki grlt dzeyi, bu yerlerin kullanm amacna uygun olacaktr. e) sveren, s Saglg ve Gvenligi Ynetmeliginin 15 inci maddesi uyarnca kadnlar, ocuklar, yasllar, zrller gibi hassas risk gruplarnn korunmas iin gerekli nlemleri alacaktr. Kisisel Korunma Madde 8 Grltye maruziyetten kaynaklanan riskler baska yollarla nlenemiyor ise; a) s Saglg ve Gvenligi Ynetmeliginin 13 nc maddesinin (b) bendine ve Kisisel Koruyucu Donanmlarn syerlerinde Kullanlmas Hakknda Ynetmelik hkmlerine uygun olarak ve asagda belirtilen kosullarda, isilere, kisiye tam olarak uyan kulak koruyucular verilecek ve bu koruyucular isiler tarafndan kullanlacaktr: 1) Grlt maruziyeti en dsk maruziyet etkin degerleri astgnda, isveren kulak koruyucular saglayarak isilerin kullanmna hazr halde bulunduracaktr, 2) Grlt maruziyeti en yksek maruziyet etkin degerlerine ulastgnda ya da bu degerleri astgnda, kulak koruyucular kullanlacaktr, 3) Kulak koruyucular isitme ile ilgili riski ortadan kaldracak veya en aza indirecek bir biimde seilecektir. 152
b) sveren kulak koruyucularnn kullanlmasn saglamak iin her trl abay gsterecek ve alnan nlemlerin etkililigini denetlemekten sorumlu olacaktr. Maruziyetin Snrlanmas Madde 9 sinin maruziyeti, hibir kosulda bu Ynetmeligin 5 inci maddesinin (b) bendinde belirtildigi sekilde maruziyet snr degerlerini asmayacaktr. Bu Ynetmelikte belirtilen tm nlemlerin alnmasna ragmen, maruziyet snr degerlerinin asldgnn tespit edildigi durumlarda, isveren; a) Maruziyeti, maruziyet snr degerlerinin altna indirmek zere gerekli olan derhal yapacak, b) Maruziyet snr degerlerinin aslmas nedenlerini belirleyecek ve c) Bunun tekrarn nlemek amacyla, koruma ve nlemeye ynelik tedbirleri alacaktr. silerin Bilgilendirilmesi ve Egitimi Madde 10 sveren, s Saglg ve Gvenligi Ynetmeliginin 10 uncu ve 12 nci maddelerinde belirtilen hususlarla birlikte, isyerinde en dsk maruziyet etkin degerindeki veya zerindeki grltye maruz kalan isilerin ve/veya temsilcilerinin grlt maruziyeti ile ilgili olarak ve zellikle de asagdaki konularda bilgilendirilmelerini ve egitilmelerini saglayacaktr: a) Grltye maruziyetten kaynaklanan riskler, b) Grltden kaynaklanan riskleri nlemek veya en aza indirmek amacyla bu Ynetmelik hkmlerini uygulamak iin alnan nlemler ve bu nlemlerin uygulanacag kosullar, c) Bu Ynetmeligin 5 inci maddesinde belirtilen maruziyet snr degerleri ve maruziyet etkin degerleri, d) Bu Ynetmeligin 6 nc maddesine uygun olarak yaplan degerlendirme ve grlt lmnn sonular ve bunlarn nemi ve potansiyel riskler, e) Kulak koruyucularnn dogru kullanlmas, f) sitme kayb belirtilerinin niin ve nasl tespit edilecegi ve bildirilecegi, g) Bu Ynetmeligin 12 nci maddesine gre, isilerin hangi sartlarda saglk gzetimine tabi tutulacag ve saglk gzetiminin amac, h) Grlt maruziyetini en aza indirecek gvenli alsma uygulamalar. silere Danslma ve Katlmn Saglanmas Madde 11 s Saglg ve Gvenligi Ynetmeliginin 11 inci maddesine uygun olarak isilere ve/veya temsilcilerine bu Ynetmeligin kapsadg konular ile zellikle asagdaki konularda danslacak ve katlmlar saglanacaktr: a) Bu Ynetmeligin 6 nc maddesinde belirtildigi sekilde risklerin degerlendirilmesinde ve alnacak nlemlerin tanmlanmasnda, b) Bu Ynetmeligin 7 nci maddesinde belirtilen, grltden kaynaklanan risklerin ortadan kaldrlmasn veya azaltlmasn amalayan nlemlerin alnmasnda, c) Bu Ynetmeligin 8 inci maddesinin (a) bendinin 3 numaral alt bendinde belirtildigi sekilde kulak koruyucularnn seilmesinde.
153
DRDNC BLM esitli Hkmler Saglk Gzetimi Madde 12 siler asagdaki hususlar gznnde bulundurularak saglk gzetimine tabi tutulacaktr: a) Bu Ynetmeligin 6 nc maddesinin (a) bendi geregince yaplan risk degerlendirmesi sonucunda saglk riski oldugunun anlaslmas halinde isiler uygun saglk gzetimine tabi tutulacaktr. b) En yksek maruziyet etkin degerlerini asan grltye maruz kalan bir isi, bir hekim veya hekimin sorumlulugu altndaki uzman bir baska kisi tarafndan isitme testi yaplmasn isteme hakkna sahiptir. Bu Ynetmeligin 6 nc maddesinde hkme baglanan degerlendirme ve lm sonularnn bir saglk riski oldugunu gsterdigi yerlerde, en dsk maruziyet etkin degerlerini asan grltye maruz kalan isiler iin de isitme testleri yaplacaktr. Bu testlerin amac grltye bagl olan herhangi bir isitme kaybnda erken tan koymak ve isitme islevini koruma altna almaktr. c) Yukarda (a) ve (b) bentlerine uygun olarak yaplan saglk gzetimi ile ilgili olarak her isinin kisisel saglk kayd tutulacak ve gncellestirilecektir. Saglk kaytlar, saglk gzetiminin bir zetini ierecektir. Bu kaytlar gizlilik esasna uygun olarak ve gerektiginde incelenebilecek sekilde saklanacaktr. Bu kaytlarn kopyalar, yetkili makamlarn istemesi halinde verilecektir. Her isi, istediginde kendisiyle ilgili kaytlara ulasabilecektir. d) sitme ile ilgili saglk gzetimi sonucunda, iside isitme kayb saptandgnda, isitme kaybnn grlt maruziyetine bagl olup olmadgn bir hekim veya hekimin uygun grdg bir uzman degerlendirecektir. sitme kayb grltye bagl ise; 1) si, hekim veya uygun nitelikli diger bir kisi tarafndan, kendisi ile ilgili sonular hakknda bilgilendirilecektir. 2) sveren; i) Ynetmeligin 6 nc maddesi uyarnca yaplan risk degerlendirmesini gzden geirecektir. ii) Riskleri nlemek veya azaltmak iin Ynetmeligin 7 nci ve 8 inci maddeleri uyarnca alnan nlemleri gzden geirecektir. iii) Riskleri nlemek veya azaltmak iin Ynetmeligin 7 nci ve 8 inci maddeleri uyarnca gerekli grlen ve isinin grltye maruz kalmayacag baska bir iste grevlendirilmesinin de aralarnda oldugu nlemleri uygularken, is saglg uzmanlar veya diger uygun vasfl kisilerin veya yetkili makamn nerilerini dikkate alacaktr. iv) Benzer biimde maruz kalan isilerin saglk durumunun gzden geirilmesi iin de dzenli bir saglk gzetimi uygulayacaktr.
154
BESNC BLM Son Hkmler lgili Avrupa Birligi Mevzuat Madde 13 Bu Ynetmelik, 6/2/2003 tarihli ve 2003/10/EC sayl Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi esas alnarak hazrlanmstr. Yrrlk Madde 14 Bu Ynetmelik yaym tarihinden 3 () yl sonra yrrlge girer. Yrtme Madde 15 Bu Ynetmelik hkmlerini alsma ve Sosyal Gvenlik Bakan yrtr. i 140 dB (C) ile ilgili olarak 20 Pa ii 137 dB (C) ile ilgili olarak 20 Pa. iii 135 dB (C) ile ilgili olarak 20 Pa.
155
EK 8
Gvenlii Uzmanlarnn Grev, Yetki, Sorumluluk ve Eitimleri Hakknda Ynetmelik BRNC BLM Ama, Kapsam, Dayanak ve Tanmlar Ama MADDE 1 (1) Bu Ynetmeliin amac; i sal ve gvenlii hizmetlerinde grevli i gvenlii uzmanlarnn nitelikleri, eitimleri ve belgelendirilmeleri, grev, yetki ve sorumluluklarna dair usul ve esaslar dzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Ynetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayl Kanunu kapsamnda yer alan ve sanayiden saylan ilerin yapld ve devaml olarak en az elli ii altrlan iyerleri ile eitim kurumlarn kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Ynetmelik; a) 4857 sayl Kanununun 2 ve 81 inci, b) 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayl alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunun 2 ve 12 nci, maddelerine dayanlarak hazrlanmtr. Tanmlar MADDE 4 (1) Bu Ynetmelikte geen: a) Bakanlk: alma ve Sosyal Gvenlik Bakanln, b) Eiticilerin eitimi belgesi: En az krkbe saatlik eitim sonunda kamu kurum ve kurulular, niversiteler veya 8/2/2007 tarihli ve 5580 sayl zel retim Kurumlar Kanununa gre yetkilendirilen kurumlar tarafndan verilen eiticilerin eitimi belgesini, c) Eitim kurumu: gvenlii uzmanlarnn eitimlerini vermek zere, gerekli donanm ve personele sahip olan ve Bakanlka yetkilendirilen kamu kurum ve kurulular, niversiteler ve Trk Ticaret Kanunu hkmlerine gre faaliyet gsteren irketlerce kurulan ve iletilen messeseleri, ) Genel Mdrlk: Sal ve Gvenlii Genel Mdrln, d) gvenlii uzman: sal ve gvenlii hizmetlerinde grevlendirilmek zere Bakanlka belgelendirilmi mhendis, mimar veya teknik eleman, e) Sorumlu mdr: yeri hekimlii ve i gvenlii uzmanl eitici belgesine sahip olan ve tam sreli istihdam edilen, eitim kurumlarnn i ve ilemlerinden Bakanla kar sorumlu olan kiiyi, f) Teknik eleman: Teknik retmenler ile niversitelerin fen veya fen-edebiyat fakltelerinin fizik veya kimya blmleri veya i sal ve gvenlii program mezunlarn, ifade eder.
156
KNC BLM Gvenlii Uzmanlarnn Nitelikleri, Grev, Yetki ve Ykmllkleri ile alma Usul ve Esaslar gvenlii uzmanlarnn nitelikleri ve grevlendirilmeleri MADDE 5 (1) verence i gvenlii uzman olarak grevlendirilecekler, bu Ynetmelie gre geerli i gvenlii uzman belgesine sahip olmak zorundadr. (2) gvenlii uzmanlarndan; (C) snf belgeye sahip olanlar az tehlikeli snfta, (B) snf belgeye sahip olanlar az tehlikeli ve tehlikeli snflarda, (A) snf belgeye sahip olanlar ise btn tehlike snflarnda yer alan iyerlerinde alabilirler. (3) Birden fazla i gvenlii uzmannn grevlendirilmesinin gerektii iyerlerinde, en az bir i gvenlii uzmannn iyerinin tehlike snfna uygun belgeye sahip olmas yeterlidir. gvenlii uzmanl belgesi MADDE 6 (1) gvenlii uzmanl belgesinin snflar aada belirtilmitir: a) (A) snf i gvenlii uzmanl belgesi; 1) (B) snf i gvenlii uzmanl belgesiyle en az drt yl fiilen grev yaptn i gvenlii uzmanl szlemesi ile belgeleyen ve (A) snf i gvenlii uzmanl eitimine katlarak yaplacak (A) snf i gvenlii uzmanl snavnda baarl olan mhendis, mimar veya teknik elemanlara, 2) sal ve gvenlii alannda en az be yl tefti yapm mhendis, mimar veya teknik eleman olan i mfettileri, en az be yl uzman olarak alm Bakanlk i sal ve gvenlii uzmanlar, i sal ve gvenlii veya i gvenlii doktoras yapm olan mhendis, mimar veya teknik elemanlar ile Genel Mdrlk ve bal birimlerinde mhendis, mimar veya teknik eleman olarak en az on yl grev yapm olanlardan (A) snf i gvenlii uzmanl iin yaplacak snavda baarl olanlara, Ek-1deki rneine uygun olarak Bakanlka verilir. b) (B) snf i gvenlii uzmanl belgesi; 1) (C) snf i gvenlii uzmanl belgesiyle en az yl fiilen grev yaptn i gvenlii uzmanl szlemesi ile belgeleyen ve (B) snf i gvenlii uzmanl eitimine katlarak yaplacak (B) snf i gvenlii uzmanl snavnda baarl olan mhendis, mimar veya teknik elemanlara, 2) sal ve gvenlii veya i gvenlii yksek lisans yapm olan mhendis, mimar veya teknik elemanlardan (B) snf i gvenlii uzmanl snavnda baarl olanlara, Ek-1deki rneine uygun olarak Bakanlka verilir. c) (C) snf i gvenlii uzmanl belgesi; (C) snf i gvenlii uzmanl eitimine katlarak yaplacak (C) snf i gvenlii uzmanl snavnda baarl olan mhendis, mimar veya teknik elemanlara Ek-1deki rneine uygun olarak Bakanlka verilir. (2) Yurtdndan alnan i gvenlii uzmanl veya edeer belgeye sahip olan mhendis, mimar veya teknik elemanlardan; a) Sahip olduu belge ile en az yedi yl altn belgeleyenlerden (A) snf i gvenlii uzmanl eitimine katlarak yaplacak (A) snf i gvenlii uzmanl snavnda baarl olanlara (A) snf, b) Sahip olduu belge ile en az yl altn belgeleyenlerden (B) snf i gvenlii uzmanl eitimine katlarak yaplacak (B) snf i gvenlii uzmanl snavnda baarl olanlara (B) snf,
157
c) Sahip olduu belge ile mracaat ederek yaplacak (C) snf i gvenlii uzmanl snavnda baarl olanlara (C) snf, i gvenlii uzmanl belgesi Ek-1deki rneine uygun olarak Bakanlka verilir. (3) kinci fkrann (c) bendine gre (C) snf i gvenlii uzmanl belgesi almak isteyenlere sadece bir kez dorudan snava girme hakk tannr. gvenlii uzmanlarnn grevleri MADDE 7 (1) gvenlii uzmanlar, aada belirtilen grevleri yerine getirmekle ykmldr: a) Rehberlik ve danmanlk; 1) yerinde yaplan almalar ve yaplacak deiikliklerle ilgili olarak tasarm, makine ve dier tehizatn durumu, bakm, seimi ve kullanlan maddeler de dhil olmak zere iin planlanmas, organizasyonu ve uygulanmas, kiisel koruyucu donanmlarn seimi, temini, kullanm, bakm, muhafazas ve test edilmesi konularnn, i sal ve gvenlii mevzuatna ve genel i gvenlii kurallarna uygun olarak srdrlmesini salamak iin iverene tavsiyelerde bulunmak. b) Risk deerlendirmesi; 1) Risk deerlendirmesinin yaplmasn salamak; gerekli almalar planlayarak alnacak salk ve gvenlik nlemleri konusunda iverene nerilerde bulunmak ve takibini yapmak. c) alma ortam gzetimi; 1) alma ortamnn gzetimini yapmak, iyerinde i sal ve gvenlii ynnden yaplmas gereken periyodik bakm, kontrol ve lmleri planlamak ve uygulanmasn kontrol etmek. 2) yerinde kaza, yangn veya patlamalarn nlenmesi iin mevzuata uygun almalar yapmak ve uygulamalar takip etmek; doal afet, kaza, yangn veya patlama gibi durumlar iin acil durum planlarnn hazrlanmasn salamak, periyodik olarak eitimleri ve tatbikatlar yaptrmak, acil durum plan dorultusunda hareket edilmesini salamak. ) Eitim, bilgilendirme ve kayt; 1) sal ve gvenlii eitimlerini ilgili mevzuata uygun olarak planlamak ve uygulamak. 2) alma ortamnn gzetimi ile ilgili almalar kaydetmek ve yllk deerlendirme raporunu iyeri hekimi ile ibirlii yaparak hazrlamak. d) lgili birimlerle ibirlii; 1) yeri hekimi ile ibirlii yaparak i kazalar ve meslek hastalklar ile ilgili deerlendirme yapmak, tehlikeli olayn tekrarlanmamas iin inceleme ve aratrma yaparak gerekli nleyici faaliyet planlarn hazrlamak ve uygulamalarn takibini yapmak. 2) yeri hekimi ile ibirlii yaparak yllk alma plann hazrlamak. gvenlii uzmanlarnn yetkileri MADDE 8 (1) gvenlii uzmannn yetkileri aada belirtilmitir: a) yeri bina ve eklentilerinde, alma metot ve ekillerinde veya i ekipmannda alanlar asndan yakn ve hayati tehlike oluturan bir husus tespit ettiinde iverene bildirmek, gerekli tedbirler iveren tarafndan alnmad takdirde durumu Bakanla rapor etmek. b) yerinde belirledii yakn ve hayati tehlike oluturan bir hususun acil mdahale gerektirmesi halinde iveren veya iveren vekilinin onayn almak kaydyla geici olarak ii durdurmak. c) Grevi gerei iyerinin btn blmlerinde i sal ve gvenlii konusunda inceleme ve aratrma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulamak ve alanlarla grmek. ) Grevinin gerektirdii konularda iverenin bilgisi dahilinde ilgili kurum ve kurulularla iletiime gemek ve iyerinin i dzenlemelerine uygun olarak ibirlii yapmak.
158
(2) Tam sreli i szlemesi ile grevlendirilen i gvenlii uzmanlar, altklar iyeri ile ilgili mesleki gelimelerini salamaya ynelik eitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katlma hakkna sahiptir. Bu gibi organizasyonlarda geen srelerden bir yl ierisinde toplam be i gn kadar alma sresinden saylr ve bu sreler sebebiyle i gvenlii uzmannn cretinden herhangi bir kesinti yaplamaz. gvenlii uzmanlarnn ykmllkleri MADDE 9 (1) gvenlii uzmanlar, bu Ynetmelikte belirtilen grevlerini yaparken, iin normal akn mmkn olduu kadar aksatmamak ve verimli bir alma ortamnn salanmasna katkda bulunmak, iverenin ve iyerinin meslek srlar, ekonomik ve ticari durumlar ile ilgili bilgileri gizli tutmakla ykmldrler. (2) gvenlii uzman, grevlendirildii iyerinde yaplan almalara ilikin tespit ve tavsiyelerini onayl deftere yazmak ve iyeri hekimi ile beraber suretlerini saklamak zorundadr. yerinde yaplan denetimlerde, bu zorunluluu yerine getirmediinin tespiti halinde; i gvenlii uzman Bakanlka yazl olarak uyarlr. Uyar gerektiren durumun tekrar halinde i gvenlii uzmanl belgesinin geerlilii bir yl sreyle askya alnr. Belgesinin geerlilii askya alnanlar, Genel Mdrlk internet sayfasnda ilan edilir. Bir yl sonunda i gvenlii uzmannn tekrar grev alabilmesi iin Bakanln onaynn alnmas zorunludur. (3) kinci fkrada belirtilen onayl defter; i gvenlii uzman ile iveren veya iveren vekilince, gerektiinde iyeri hekimi ile e zamanl olarak imzalanr. Defterin imzalanmamas veya dzenli tutulmamasndan iveren veya iveren vekili sorumludur. gvenlii uzmanlarnn alma sreleri MADDE 10 (1) gvenlii uzmanlar, bu Ynetmelikte belirtilen grevlerini yerine getirmek iin aada belirtilen srelerde grev yaparlar: a) Az tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde; ayda en az 12 saat, buna ilave olarak ii bana ayda en az 5 dakika. b) Tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde; ayda en az 24 saat, buna ilave olarak ii bana ayda en az 5 dakika. c) ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde; ayda en az 36 saat, buna ilave olarak ii bana ayda en az 10 dakika. (2) Az tehlikeli snfta yer alan 1000 ve daha fazla iisi olan iyerlerinde her 1000 ii iin tam gn alacak en az bir i gvenlii uzman grevlendirilir. i saysnn 1000 saysnn tam katlarndan fazla olmas durumunda geriye kalan ii says gz nnde bulundurularak birinci fkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar i gvenlii uzman ek olarak grevlendirilir. (3) Tehlikeli snfta yer alan 750 ve daha fazla iisi olan iyerlerinde her 750 ii iin tam gn alacak en az bir i gvenlii uzman grevlendirilir. i saysnn 750 saysnn tam katlarndan fazla olmas durumunda geriye kalan ii says gz nnde bulundurularak birinci fkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar i gvenlii uzman ek olarak grevlendirilir. (4) ok tehlikeli snfta yer alan 500 ve daha fazla iisi olan iyerlerinde her 500 ii iin tam gn alacak en az bir i gvenlii uzman grevlendirilir. i saysnn 500 saysnn tam katlarndan fazla olmas durumunda geriye kalan ii says gz nnde bulundurularak birinci fkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar i gvenlii uzman ek olarak grevlendirilir. (5) gvenlii uzmanlar szlemede belirtilen sre kadar iyerinde hizmet sunar. Birden fazla iyeri ile ksmi sreli i szlemesi yapld takdirde bu iyerleri arasnda yolda geen sreler haftalk kanuni alma sresinden dlr. 159
NC BLM Gvenlii Uzmanl Eitim Kurumu gvenlii uzmanl eitim kurumu bavuru ilemleri MADDE 11 (1) Eitim kurumu olarak faaliyet gstermek isteyenler, Bakanla dileke ve aada belirtilen ekleri ile bavurur: a) Ticari irketler iin tescil edildiini gsteren Ticaret Sicil Gazetesi. b) Eitim kurumunun sorumlu mdrnn eitici belgesi ile; 1) Ticari irketler iin tam sreli i szlemesi. 2) Kamu kurum ve kurulular ve niversiteler iin tam sreli grevlendirme yazs. 3) irket orta olanlar iin tam gn grev yapacana dair taahhtname. c) Eiticilerin i szlemeleri ve eitici belgeleri. ) Faaliyet gsterilecek iyerinin yap kullanma izni belgesi. d) Faaliyet gsterilecek yere ait kira szlemesi veya tapu senedi veya intifa hakk belgesi. e) Faaliyet gsterilecek yerin llerinin ve btn blmlerinin yer ald 1/50 lekli plan. f) Tapu ktnde mesken olarak kaytl bir ana gayrimenkuln bamsz blmlerinde eitim kurumunun faaliyet gsterebileceine dair kat malikleri kurulunun oybirliiyle ald karar rnei. g) lgili mevzuata gre binada yangna kar gerekli tedbirlerin alndna dair yetkili merciler tarafndan verilen belge. (2) Kamu kurum ve kurulular iin, yalnzca birinci fkrann (b) bendinin (2) numaral alt bendiyle (c), (e) ve (g) bentlerinde belirtilen belgeler istenir. Ancak eitim verilecek mekn kamu kurumuna ait deilse (a) bendi hari dier bentlerde belirtilen belgeler istenir. (3) niversitelerin eitim kurumu olarak yetkilendirilme taleplerinde bavuru rektrlke yaplr. (4) Bu madde uyarnca istenen belgelerin asl ile birlikte bir rneinin getirilmesi halinde, Bakanlka tasdiki yaplr. Eitim kurumu yeri ve yerleim plannda aranacak artlar MADDE 12 (1) Eitim kurumunun yer alaca binada; meyhane, kahvehane, kraathane, bar, elektronik oyun merkezleri gibi umuma ak yerler ile ak alkoll iki satlan yerler bulunamaz. (2) Eitim kurumlarnn btn birimlerinin; a) Ayn binann birbirine bitiik daire veya katlarnda veya bitiik binalarn birbirine balantl ayn katlarnda, b) Kuruma ait olan bir arsa iinde ve birbirine uzakl en fazla 100 metre olan mstakil binalarda, olmas gerekir. (3) Bakanlktan izin alnmadan, onaylanm yerleim planlarnda herhangi bir deiiklik yaplamaz ve yerleim plannda belirtilen blmler, amalar dnda kullanlamaz. dari blmlerde aranacak artlar MADDE 13 (1) Eitim kurumlarnda bulunmas gereken blmler aadaki gibidir: a) Sorumlu mdr odas, en az 10 metrekare. b) Eitici odas, en az 25 metrekare. c) Bro hizmetleri, ariv ve dosya odas, en az 15 metrekare; ayr ayr olmalar hlinde toplam en az 20 metrekare. ) Her yirmibe kii iin, erkek ve bayan ayr olmak zere en az birer tuvalet ve lavabo. 160
(2) Dinlenme yeri bina iinde bamsz bir blm hlinde veya ayr ayr blmlerden meydana gelebilir ve toplamda en az 30 metrekare olmaldr. Alan hesabnda ynetim ve eitime ayrlan dier alanlar dikkate alnmaz. (3) Blmlerin, alan (metrekare) veya hacim (metrekp) lm sonucu kan ksuratl rakamlar ile kontenjanlar belirlenirken 0,5 ve daha byk kan ksuratl rakamlar bir st tam sayya ykseltilir. Derslik ve dier blmlerde aranacak artlar MADDE 14 (1) Eitimlerin dzenlenecei derslikler en fazla yirmibe kiilik olur ve dersliklerde Bakanlka belirlenen kontenjandan fazla kursiyer bulunmaz. (2) Dersliklerde kursiyer bana en az 10 metrekp hava hacmi olmas ve derslikler ile dier blmlerin tavan yksekliklerinin 2,40 metreden az, drt metreden fazla olmamas esastr. Drt metre zerinde olan ykseklikler hacim hesabnda dikkate alnmaz. (3) Derslik ve dier blmlerde bulunan pencerelerde; doal havalandrmaya msaade edecek ekilde binann d cephesinde olmas, pencere alannn bulunduu blmn taban alannn %10 undan az olmamas ve yerden yksekliinin 90 santimetreden fazla olmamas artlar aranr. Binann d cephesinin tamamen veya ksmen camla kapl olmas durumunda uygun havalandrma sistemi art aranr. (4) Derslik kaplarnn genilii 80 santimetreden az olamaz ve kap kasasnn iten ie llmesiyle belirlenir. Derslik kaplar da doru almal ancak ift tarafl derslik bulunan koridorlarda karlkl almamaldr. Aydnlatma, grlt ve termal konfor artlar MADDE 15 (1) Eitim kurumlarnn blmlerinde yeterli aydnlatma ve termal konfor artlar salanr, grltye kar gerekli nlemler alnr. Genel Mdrlke gerekli grlmesi halinde, durumun tespitine ynelik lmlerin yaptrlmas istenebilir. Eitim kurumlarnn yetkilendirilmesi MADDE 16 (1) Eitim kurumlar tarafndan hazrlanan bavuru dosyas Bakanlka incelenir, posta yoluyla yaplan bavurularda eksiklikler yazl olarak, ahsen yaplan mracaatlarda ise derhal bildirilir. Dosya zerinde incelemesi tamamlanan bavurular iin yerinde inceleme yaplr. nceleme ilemlerinde tespit edilen eksikliklerin giderilmesi iin her defasnda otuz gnden fazla olmamak zere en fazla iki defa sre verilir. Belirlenen srelerde eksiklikler giderilmez ise dosya iade edilir ve bir yl iinde tekrar bavuru yaplamaz. Dosya zerinde ve yerinde incelemeleri tamamlanan bavurularn, bu Ynetmelikte belirtilen artlar tamalar halinde, dosyasnda belirtilen adres ve unvana mnhasran, en ge on gn iinde Bakanlka Ek-2deki rneine uygun eitim kurumu yetki belgesi dzenlenir. Baka bir adreste ube almak istendii takdirde, ayn usul ve esaslar dhilinde, bu blmde belirtilen artlarn yerine getirilmesi kaydyla ube iin ayrca yetki belgesi dzenlenir. (2) Bu Ynetmelikteki artlar yerine getirmeyen eitim kurumlarna yetki belgesi dzenlenemez. (3) Yetki belgelerinin, eitim kurumu tarafndan be ylda bir vize ettirilmesi zorunludur. (4) Eitim kurumlar, i gvenlii uzmanl eitim kurumu yetki belgesini almadka eitim iin katlmc kayd yapamaz ve eitime balayamazlar. (5) Eitim kurumlar, eitim hizmetlerinin bir ksmn veya tamamn baka bir kii veya kuruma devredemezler. (6) Eitim kurumlar, aada belirtilen hususlara uymak zorundadrlar: a) sim ve unvanlar Trke olarak tescil ettirilir, tabela ve basl evraklarnda sadece yetki belgesinde belirtilen isim ve unvanlar yazlr.
161
b) zel kurulular tarafndan, kamu kurum ve kurulularna ait olan isimler ticari isim olarak kullanlamaz. (7) Eitim kurumlarnda, sadece iyeri hekimlii ve i gvenlii uzmanl eitici belgesine sahip olanlar eitici olarak grev alabilirler. (8) Yetki alan eitim kurumlar, yetki aldklar yerde Bakanlka yetkilendirilmedikleri konularda hizmet veremez ve faaliyette bulunamazlar. (9) Bakanlk, hizmetin etkin ve verimli bir ekilde verilip verilmediinin izlenmesi amacyla kendi grev ve yetki alanna giren konularda eitim kurumlarn denetler. yeri hekimlii ve i gvenlii uzmanl eiticileri MADDE 17 (1) yeri hekimlii ve i gvenlii uzmanl eitici belgesi; a) Pedagojik formasyona veya eiticilerin eitimi belgesine ve i sal ve gvenlii alannda en az be yllk mesleki tecrbeye sahip; (A) snf i gvenlii uzmanlar, i sal ve gvenlii, i sal veya i gvenlii lisansst eitimine sahip mhendis, mimar veya teknik elemanlar ile Bakanlkta grevli i sal ve gvenlii uzmanlarna, b) Pedagojik formasyona veya eiticilerin eitimi belgesine sahip ve en az be yl tefti yapm i mfettilerine, c) Pedagojik formasyona veya eiticilerin eitimi belgesine ve en az on yllk uzmanlk tecrbesine sahip, mhendis, mimar veya teknik eleman niteliini haiz Bakanlkta grevli alma ve sosyal gvenlik eitim uzmanlarna, ) Mhendis, mimar, fiziki, kimyager ve teknik retmenler ile hukuk fakltelerinden mezun olanlardan niversitelerde Bakanlka ilan edilen eitim programlarna uygun en az drt yaryl ders verenlere, bavurmalar halinde, Ek-3 teki rneine uygun olarak dzenlenir. Eitim kurumlarnn eitici kadrosu MADDE 18 (1) Eitim kurumlar, i gvenlii uzmanl eitim program iin iyeri hekimlii ve i gvenlii uzmanl eitici belgesine sahip; makine, inaat, fizik, kimya veya maden mhendisleri ile bu branlarda eitim grm teknik retmenler, fiziki ve kimyagerlerden en az ikisiyle tam sreli, mfredatta belirtilen konulara uygun iyeri hekimlii ve i gvenlii uzmanl eitici belgesine sahip dier eiticiler ile ksmi sreli i szlemesi yapar. (2) Bir eitim kurumunda tam sreli i szlemesiyle grev yapan eitici baka bir eitim kurumunda herhangi bir grev alamaz. (3) Tam sreli i szlemesiyle alan eiticilerden biri, ayn zamanda sorumlu mdrlk grevini de yrtebilir. (4) Eitim kurumlarnda grevlendirme zorunluluu bulunan personelin iten ayrlmas durumunda ign iinde durum Genel Mdrle yaz ile bildirilir. Otuz gn ierisinde bu kiilerin yerine aranan niteliklere sahip personel grevlendirilmesi ve Genel Mdrle bildirilmesi zorunludur. Eitim programlarna bavuru MADDE 19 (1) gvenlii uzmanl eitim programlarna katlmak isteyen adaylar eitim kurumlarna aadaki belgeler ile bavururlar: a) Bavuru yaplan eitim kurumuna hitaben yazlan ve adayn hangi i gvenlii uzmanl eitim programna katlacan belirten ve T.C. kimlik numaras ile iletiim bilgilerini ieren bavuru yazs. b) Adayn mhendis, mimar veya teknik eleman olduunu gsteren diploma veya mezuniyet belgesi. c) (A) snf i gvenlii uzmanl eitim programna katlacaklar iin (B) snf i gvenlii uzmanl belgesi ve bu belgeyle en az drt yl fiilen grev yaptn gsteren belge. 162
) (B) snf i gvenlii uzmanl eitim programna katlacaklar iin (C) snf i gvenlii uzmanl belgesi ve bu belgeyle en az yl fiilen grev yaptn gsteren belge. d) gvenlii uzmanl yenileme eitimine katlacaklar iin geerli mevcut belge. (2) Yukarda belirtilen belgelerin asl ile birlikte rneinin getirilmesi halinde eitim kurumlar tarafndan tasdiki yaplr. Bavuru srasnda geree aykr belge ve beyanda bulunduu tespit edilenlerin bavurular reddedilir. Bu durumun sonradan tespiti halinde eitim, snav ve belgeleri geersiz saylr. (3) Eitim kurumlar, bavuru esnasnda adaylardan katlacaklar programn gerektirdii artlar karladn gsteren belgeleri istemek ve bu belgeleri be yl sreyle her bir aday iin alan dosyada saklamak zorundadr. Bu konuda, Ynetmeliin ilgili maddelerinde belirtilen hkmlere aykr ilemlerden doacak sorumluluk eitim kurumuna aittir. (4) Yurtdndan alnan i gvenlii uzmanl veya edeer belge sahipleri, bu belgelerinin yeterliliklerini Bakanla onaylatmak kaydyla eitim kurumlarna bavuru yapabilirler. (5) Bu Ynetmelikte belirtilen alma srelerinin tespitinde Sosyal Gvenlik Kurumu kaytlar, diploma veya mezuniyet belgelerinin doruluunun tespitinde Yksekretim Kurulu kaytlar esas alnr. Eitim programlar MADDE 20 (1) Eitim kurumlar eitime balayabilmek iin; Bakanlka belirlenen mfredat esas alnarak hazrlanan ve eitim verilecek konulara uygun eiticilerin ve ikiden fazla olmamak zere eiticilerin yedeklerinin de yer ald teorik eitim programn ve eitime katlacaklarn listesini ilgili eitimin balang tarihinden en az on i gn nce Bakanla yazl ve elektronik ortamda bildirirler. (2) Eitim kurumlar, pratik eitimin yaplaca iyerlerinin listesi ve eitim tarihlerini Bakanla yazl ve elektronik ortamda bildirirler. (3) Eitim kurumlar, mcbir nedenlerle eiticilerde deiiklik olmas halinde eitimin balamasndan nce Genel Mdrle yaz, faks veya e-posta yoluyla bilgi verirler. (4) Bakanlka onaylanmam programlarla eitime balanamaz. (5) Teorik ve uygulamal dersler haftann gnlerine dengeli olarak datlr. Adaylarn, teorik eitimin %90na ve uygulamal eitimin tamamna katlm zorunludur. Eitim kurumlarnca, eitimin sonunda adaylarn derslere devam durumunu gsteren izelge dzenlenir. (6) Eitimlerde kullanlacak ara ve gereler gnn teknolojisine uygun olacaktr.
163
DRDNC BLM Eitim ve Snavlar gvenlii uzmanlarnn eitimleri MADDE 21 (1) Bakanlka belirlenecek eitim programlar teorik ve uygulamal olmak zere iki blmden oluur. Eitim sreleri, teorik ksm 180 saatten, uygulama ksm 40 saatten ve toplamda 220 saatten az olamaz. Teorik eitimin en fazla yars uzaktan eitim ile verilebilir. Uygulamal eitimler, i gvenlii uzman bulunan bir iyerinde yaplr. (2) gvenlii uzmanlar, belgelerini aldklar tarihten itibaren be yllk aralklarla eitim kurumlar tarafndan dzenlenecek yenileme eitimine katlmak zorundadrlar. Bu eitimin sresi otuz saatten az olamaz. Eitim katlm belgesi MADDE 22 (1) Eitimi tamamlayan adaylara eitim kurumlar tarafndan, Ek-4teki rneine uygun eitim katlm belgesi dzenlenir. Bu belgeler, eitimin tamamlanmasndan itibaren en ge on gn ierisinde Bakanla gnderilir. (2) Eitim katlm belgesi Bakanla gnderilmeyen adaylar snava katlamaz, yenileme eitimine katlma zorunluluu bulunanlarn ise vize ilemleri yaplmaz. Snavlar MADDE 23 (1) Eitim programlarn tamamlayan adaylarn snavlar Bakanlka yaplr veya yaptrlr. (2) Girdii ilk snavda baarl olamayan aday takip eden snavlardan birine daha katlabilir. Ancak iki snavda da baarl olamayanlar yeniden eitim programna katlmak zorundadrlar. (3) Snavlarda 100 puan zerinden en az 70 puan alan adaylar baarl saylr, itirazlar snav dzenleyen kurum tarafndan sonulandrlr. Belgelendirme MADDE 24 (1) gvenlii uzmanl belgesi almak isteyen ve snavda baarl olan adaylarn belgelendirme bavurularnn deerlendirilmesi amacyla, her aday iin alacak dosyann elektronik ortamda veya yazl olarak eitim kurumlar tarafndan, eitim programlarna katlmadan dorudan snava girecek olan adaylarn ise Ynetmeliin ilgili maddelerinde belirtilen nitelikleri haiz olduklarn gsteren belgelerin ahsen veya posta yoluyla Genel Mdrle ibraz edilmesi gerekmektedir. (2) yeri hekimlii ve i gvenlii uzmanl eitici belgesi almak isteyenlerin belgelendirme bavurularnn deerlendirilmesi amacyla; aada belirtilen belgelerin ahsen veya posta yoluyla Genel Mdrle ibraz edilmesi gerekmektedir: a) Geerli (A) snf i gvenlii uzmanl belgesine sahip olanlar iin; pedagojik formasyon veya eiticilerin eitimi belgesi ile i sal ve gvenlii alannda mesleki tecrbeye sahip olduklarn gsteren belge. b) Bakanlka ilan edilen eitim programlarna uygun alanlarda niversitelerde ders vermi olanlar iin; mhendis, mimar, fiziki, kimyager, teknik retmen veya hukuk fakltesi mezunu olduklarn gsteren lisans diplomalar ve Bakanlka ilan edilen eitim programlarna uygun alanlarda en az drt yaryl ders verdiklerini gsteren rektrlk onayn ieren resmi yazlarn asllar. c) Yukardaki bentlerde belirtilenler dnda kalanlar iin ise 17 nci maddede belirtilen nitelikleri haiz olduklarn gsteren belgeler. (3) Bu madde uyarnca ibraz edilmesi gereken belgelerin asl ile birlikte bir rneinin getirilmesi halinde Bakanlka tasdiki yaplr ve eitim kurumlarnca ibraz edilen belgelerin 164
doruluundan eitim kurumlar, ahsen ibraz edilmesi gereken belgelerin doruluundan ise ahslar sorumludur. Belge alma ve vize ilemleri MADDE 25 (1) Belge almak veya vize ilemlerini yaptrmak isteyen kii ve kurulularn; a) Bu Ynetmeliin ilgili hkmlerine uygunluk salamalar, b) Bakanlka belirlenen belge veya vize cretini demeleri, gereklidir. (2) Yetkilendirilen kurumlar be yln tamamlanmasna en fazla atm, en az krkbe gn kala vize ilemleri iin Genel Mdrle mracaat eder. Eksiklii bulunmayan kurumlarn vize ilemleri vize sresinin bitiminden nce Genel Mdrlke sonulandrlr. Yukarda belirtilen sreler iinde mracaat etmeyen ve vize sresi sona erdikten sonra vize ilemlerini tamamlamam olanlarn yetki belgeleri iptal edilerek durum on gn iinde yaz ile bildirilir. (3) Yetki belgesi sahipleri, herhangi bir sebeple faaliyetlerini brakmalar halinde otuz gn iinde yetki belgelerinin asllarn Genel Mdrle iade ederler.
165
BENC BLM Mesleki Bamszlk, htar ve ptal Mesleki bamszlk ve etik ilkeler MADDE 26 (1) sal ve gvenlii hizmetlerinde grevlendirilenler; a) Uzmanlk bilgilerini uygularken iveren ve iilerden mesleki anlamda bamsz olarak alr ve iverenden talimat alamazlar. b) zellikle salk ve gvenlik riskleri konusunda, iveren ve iilere nerilerde bulunurken hibir etki altnda kalmazlar. c) Hizmet sunduklar kiilerle gven, gizlilik ve eitlie dayanan bir iliki kurar ve ayrm gzetmeksizin tm iileri eit olarak deerlendirirler. ) alma ortam ve koullarnn dzenlenmesinde, kendi aralarnda, ynetici ve iilerle iletiime ak ve ibirlii ierisinde hareket ederler. (2) Mesleki bamszln sonular hibir ekilde i sal ve gvenlii hizmetlerinde grevlendirilenlerin aleyhine kullanlamaz ve yaplan szlemelere mesleki anlamda bamsz almay kstlayabilecek artlar konulamaz. htarlar MADDE 27 (1) 28 inci maddede yer alan yetki belgesinin dorudan iptalini gerektiren durumlarn dndaki ihlallerde, Ek-5 ve Ek-6da belirtilen ekilde ihtar puanlar uygulanr. (2) Bir takvim yl iinde hafif ihlallerin ihtar puanlarnn toplamnn 30a, orta ihlallerin ihtar puanlarnn toplamnn 60a ulamas durumunda kii ve kurumlarn o yl iinde ileyecekleri dier hafif ve orta ihlaller bir st derecenin tavan puan esas alnarak uygulanr. (3) htar gerektiren bir ihlali yalnzca bir kez ilemi olan kii ve kurumlarn, o ihlale ilikin ihtar puanlar yl sonunda, be yllk srenin sonunda vize ilemini tamamlayan kii ve kurumlarn ise ihtar puannn verilmesinin zerinden en az bir yl gemi olan tm ihtar puanlar silinir. Yetkilerin askya alnmas ve iptali MADDE 28 (1) Bu Ynetmelik uyarnca yetkilendirilen kii ve kurumlarn yetki belgelerinin geerlilii; a) htar puanlar toplamnn, kiiler iin 100, kurumlar iin 200 puana ulamas, b) Denetim veya kontrollerde tespit edilen noksanlklarn giderilmesi iin verilen en fazla otuz gnlk sre sonunda noksanlklarn devam etmesi hallerinden birinin gereklemesi durumunda alt ay sreyle askya alnr. (2) Yetki belgelerinin geerliliinin alt ay sreyle askya alnmas ilemini gerektiren durumlarn tekrar halinde bir yl sreyle askya alma yaptrm uygulanr. (3) gvenlii uzmanlar iin yenileme eitimine katlmamalar ve bu eitimi tamamlamamalar halinde bu eitimi tamamlamalarna kadar yetki belgelerinin geerlilii askya alnr. (4) Yetki belgelerinin geerlilii askya alnan kii ve kurumlar askya alnma sresince bu Ynetmelik kapsamndaki yetkilerini kullanamazlar. Yetki belgesi askya alnan kurumlar taahht ettikleri hizmetleri herhangi bir ek cret talep etmeden bir baka eitim kurumundan temin etmek zorundadrlar. (5) Bu Ynetmelik uyarnca yetkilendirilen kii ve kurumlarn yetki belgelerinin geerlilii; a) Bakanlka belirlenen esaslara aykr ekilde ube amalar, yetki ald adres veya il snrlar dnda hizmet vermeleri, b) Sunmakla ykml olduklar hizmetlerin tamamn veya bir ksmn devretmeleri, 166
c) nc defa yetki belgelerinin geerliliinin askya alnmasn gerektiren artlarn olumas, ) Yetki belgesinin amac dnda kullanldnn tespiti, d) Belgesi askda olan kii ve kurumlarn bu sre iinde faaliyetleri ile ilgili szleme yaptklarnn veya hizmet vermelerinin tespiti, hallerinden birinin varl halinde dorudan iptal edilir. (6) Yetki belgesi iptal edilen kurumlar ve bu kurumlarda kurucu veya ortak olanlar ile eitici belgesi sahipleri ve i gvenlii uzmanlar be yl iinde tekrar yetki belgesi bavurusunda bulunamaz ve i gvenlii uzmanlar be yllk srenin sonunda bir alt snfta yer alan belge snf iin yaplacak snava bavuruda bulunabilirler. (7) Belgesinin geerlilii askya alnanlar ve iptal edilenlere Genel Mdrlke yazl bildirim yaplr ve internet sayfasnda ilan edilir. Belgesinin geerlilii askya alnan kii ve kurumlarn belgelerini tekrar kullanabilmeleri iin Bakanlk onaynn alnmas zorunludur. (8) Yetki belgesinin iptali veya geerliliinin askya alnmas durumunda nceden yaplan hizmet ve i szlemeleri ile aday kayt ilemlerinden doan hukuki sonulardan iptal edilen yetki belgesi sahipleri sorumludur.
167
ALTINCI BLM eitli ve Son Hkmler Bir st snfta alma GEC MADDE 1 (1) Bu Ynetmeliin yaymndan itibaren, (C) snf i gvenlii uzmanl belgesine sahip olanlar yl sreyle tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde, (B) snf i gvenlii uzmanl belgesine sahip olanlar drt yl sreyle ok tehlikeli snfta yer alan iyerinde i gvenlii uzman olarak grevlendirilebilirler. Mevcut eitim kurumlarnn durumlar GEC MADDE 2 (1) Bu Ynetmeliin yaymndan nce iyeri hekimlii ve i gvenlii uzmanl eitim kurumu yetki belgesi alm olan kurumlar, bu Ynetmelikte belirlenen yer ve donanmla ilgili artlar bu Ynetmeliin yaym tarihinden itibaren en ge alt ay, dier artlar ise otuz gn iinde yerine getirir. Belirlenen sreler iinde artlar yerine getirmeyen eitim kurumlarnn yetki belgeleri iptal edilir. Vizesi dolmu i gvenlii uzmanl belgeleri GEC MADDE 3 (1) Belge alma tarihine gre vize sresi dolmu olan i gvenlii uzmanlarnn belgeleri bu Ynetmeliin yaym tarihinden itibaren alt ay sreyle geerlidir. Bu srenin sonunda yenileme eitimini tamamlamayanlarn yetki belgelerinin geerlilii sz konusu eitimi alana kadar askya alnr. Eitimi tamamlayanlar GEC MADDE 4 (1) 15/8/2009 tarihli ve 27320 sayl Resm Gazetede yaymlanan yeri Salk ve Gvenlik Birimleri ile Ortak Salk ve Gvenlik Birimleri Hakknda Ynetmelik kapsamnda yetkilendirilmi eitim kurumlarnca dzenlenen i gvenlii uzmanl eitim programlarn tamamlayanlar bu Ynetmelik kapsamnda yer alan i gvenlii uzmanl eitimlerini tamamlam saylrlar ve dzenlenecek snavlara katlmaya hak kazanrlar. Yrrlk MADDE 29 (1) Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer. Yrtme MADDE 30 (1) Bu Ynetmelik hkmlerini alma ve Sosyal Gvenlik Bakan yrtr.
168

Kağıt Fabrikalarında Risk Yönetimi 1 İş Sağlığı Ve Güvenliği

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kağıt Fabrikalarında Risk Yönetimi 1 İş Sağlığı Ve Güvenliği

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KAIT KAKIT FABRKALARI SERS 9 4

ARALIK 2012 KASIM 2009

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

Fabrikada metan facias: 4 l

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

BAARILI SALII VE GVENL YNETM

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

RKET POLTKASI OLARAK SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

RSK DEERLENDRMES UYGULAMASI

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

Yukardaki rnekler daha az tehlikeli grnmekle birlikte vahim sonular yaratabilirler. 18

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

Gvenli Sistemi kapsamna alnan ilerde kullanlacak kontrol listesi (Check-List)

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

Risk deerlendirme sreci

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA GRLT LM VE DEERLENDRMES

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

ALIANLARIN SICAA KARI KORUNMASI

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA MAKNA KORUYUCU TPLER ve SEM

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

MAKNA KONTROLUNDA GVENL TABANLI KONTROL SSTEMLER

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

KAIT FABRKALARINDA RSK YNETM, SALII VE GVENL

gvenlii gereksinimlerini belirleme Gvenlii Fonksiyonlarn belirleme Gvenlii Btnln salama

Gvenlii Fonksiyonlarn gerekletirilme

Gvenli Sistemlerini salama (retim)