T.C.

MLL ETM BAKANLII

DENZCLK

RADAR GZLEM VE PLOTLAMA

840UH0096

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 2

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI

840UH0096
Denizcilik Yat Kaptanl, Gemi Ynetimi, Balk Gemisi Kaptanl Radar Gzlem ve Plotlama Klasik radar temel kullanm ve fonksiyonlar, veri temini, temin edilen veriler ile manevra levhas zerinde seyir problem zmleri ile ilgili konularn verildii renme materyalidir. 40/24 Temel Seyir modln baarmak bu modln n kouludur. Radar gzlem ve plotlama yapmak Genel Ama Klasik radar ve manevra levhas yardm ile seyir problemlerini zmleyebileceksiniz. Amalar Klasik radar hazrlayabileceksiniz. Klasik radarda kerteriz lebileceksiniz. Klasik radardan mesafe lebileceksiniz. Hedefin nispi mevkisini koyabileceksiniz. Hedefin hakiki mevkisini koyabileceksiniz. Geminin hareket vektrn izebileceksiniz. Baka geminin hareket vektrn izebileceksiniz. Vektrden rota ve srat bulabileceksiniz. Baka geminin nispi hareket vektrn izebileceksiniz. 10. Baka gemi ile yakn gei mesafe ve zamann bulabileceksiniz. Ortam:Gemi veya simlasyon programl laboratuvar Donanm:Klasik radar, standart pusula, hedefe, manevra levhas, paralel cetvel, pergel, kurun kalem, silgi Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

SRE N KOUL YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME

ii

test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

iii

GR GR
Sevgili renci, Denizcilerin gemide en byk yardmclarndan biri Radardr. Onun sayesinde gecenin karanlnda, havann sisinde, karnda, yamurunda gzlerinin gremedii yerleri grebilirler. Bu nedenle tm gemilerde ve hatta sahilden uzaklaan yatlarda bile radar bulundurma zorunluluu vardr. Bu modlde siz klasik bir radar aarak kullanma hazrlayabilecek ve ondan baz temel verileri alabileceksiniz. Bu veriler birok seyir zellikle atma problemlerinin zmnde size yararl olacaktr. Bu problemlerin temel unsurlarn radar ekranna ok benzer manevra levhasnda reneceksiniz. Bugn klasik radarlar yerlerini bilgisayar kontroll Arpa radarlara brakmtr. Manevra levhasnda yaplan problem zmleri artk otomatik olarak bu radarlarda yaplmaktadr. Bu nedenle belki meslek yaamnzda klasik radar veya manevra levhasn hi kullanmayacaksnz. Ancak bu modlde klasik radar ile ilgili rendikleriniz sizin arpa radarlar daha kolay anlamanza, manevra levhas almalar da arpa radarn gelimi fonksiyonlarn daha kolay renmenizi salayacaktr. Bunun tesinde, bu modl sizin manevralar kavrama ufkunuzu geniletecektir. Bu modln ilk renim faaliyetinde size anlatlan genel klasik radar kullanm bilgisi, bir cihaz kullanm bilgisinden te genel kavram bilgisidir. Bir gemi radarnn nne kullanc olarak ilk defa geen kii nce mutlaka o radarn el kitabn okumal ve radara zg kullanm eklini renmelidir. Beceri geliimi zamanla salanacaktr.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda geminizdeki klasik bir radar aarak kullanma hazrlayabilecek ve temel verileri elde edebileceksiniz.

ARATIRMA
Bir gemiye giderek kaptanna almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak; Gemide hangi marka radar olduunu, Mevcut radarn klasik mi arpa radar m olduunu, Genel olarak arpa radarlar ile klasik radarlar arasnda ne farklar olduunu, Genel olarak bir radarn nasl kullanma hazrlandn aratrnz. Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve arkadalarnzla paylanz.

1. KLASK RADARI HAZIRLAMAK

1.1. Radar

ekil 1.1: Radar

Gemi radar1, radyo sinyallerinin yardm ile geminin sinyal ulam menzilindeki nesnelerin grntlerini siluet eklinde ekrannda2 gsteren bir cihazdr (ekil 1.1). Anteninden yaynlad radyo dalgalarnn sert cisimlerden yansyarak geri dnmesi ve yine anten tarafndan alnarak ekrannda iz brakmas eklinde alr (ekil 1.2). Gemilerdeki en byk yardmclarmzdan birisidir. Bize gece karanl, sis veya yamur gibi kstl gr artlarnda veya mesafenin uzakl nedeni ile gremediimiz deniz ve sahil eridindeki nesneleri tespit etme imknn salar.

ekil 1.2: Radarda radyo dalgalar

Ekrann merkezinde antenimiz yani gemimiz vardr. Radyo dalgalar bu merkezden yaynlanr. Yaynlanma dar bir ada olur. Bu adaki cisimlerden geri yansyan radyo dalgalar geldii ynde ekranda iz brakr. Yakn mesafedeki cisimlerden yansyan dalgalar daha abuk, uzak mesafedeki cisimlerden yansyan dalgalar daha ge geri dner. Bu ekilde abuk geri dnen dalgalar merkeze daha yakn, ge dnen dalgalar merkeze daha uzak bir iz brakr. Ancak bizim sadece belirli bir dar adaki grntye ihtiyacmz yoktur. Tm evremizi grebilmemiz gerekmektedir. Bu nedenle anten belirli bir hzda dner ve dnerken de radyo dalgalarn gndermeye devam eder. Geri dnen dalgalar, geli ynne ve mesafesine gre ekranda iz brakr.

1 2

RADAR: Radio Detection And Ranging: Radyo sinyalleri ile tespit ve mesafe lm Deniz radarlarnda gsterim nitesi iin ekran yerine genelde monitr, scope, display gibi farkl yabanc kelimeler kullanlmaktadr. Biz burada, deniz radar iin olmasa da farkl yerlerde benzer cihazlar iin Trkedeki ekran kelimesini kullanacaz.

Bu izler hemen kaybolmaz, antenin bir tam turluk sresince ekranda kalr. Bu ekilde yan yana sralanan izler birleerek cisimlerin biimini verir. Biz de etrafmzdaki gemileri, karalar ve dier unsurlar belirleyebiliriz. Eer gemimiz hareket halindeyse takip eden turun brakt iz de gemimizin veya dier nesnenin hareketine gre ok az yer deitirerek tekrar ekranda kar. Bu ekilde gemimizi sabit, evredeki nesneleri de gemimize gre hareketli olarak grrz. kinci Dnya sava yllarndan sonra kullanlmaya balayan radarlarn basit fonksiyonlar teknolojiye gre artm, bugn ARPA ad verilen bilgisayar destekli radarlarla son hlini almtr. Biz bu modlde sadece baz temel unsurlara sahip klasik bir radar cihazn reneceiz. Klasik radarlarn fonksiyonlar modern arpa radarlarda ok gelitirilmi ve ok da yeni fonksiyonlar ilave edilmitir. Bu modlde basit klasik bir radarn ele alnmasndaki ama, rencinin radar kullanmna ve nispi hareket kavramna uyumunun salanmasdr.

1.2. Radarn Genel niteleri

ekil 1.3: Radar nite ve balantlar

Gemide radar denildii zaman akla ilk olarak zerinde ekran bulunan radar kasas gelir. Radarn cinsine, zelliine ve reticisine gre genelde kasann ierisinde e zamanlayc, alc, yaync, iftleyici ksmlar bulunur. Kasann zerinde bir ksmn ekrann oluturduu konsol vardr. Anten ve g niteleri kasadan ayr olarak bulunur (ekil 1.3).

Radarlarn konsollar, teknolojilerine bal olarak farkl kontrol ve komuta unsurlarna sahiptir. Basit klasik radarlarda n panelde az sayda bulunan komuta ve kontrol unsurlar, fonksiyonlarn artmas ile fazlalam ve arpa radarlarn ilk kt yllarda en kalabalk hline ulamtr. Daha sonra teknolojinin gelimesine paralel olarak bu sefer fonksiyonlarda birletirme ve otomatikletirmeler yaplm ve sonuta komuta ve kontrol unsurlar yine ok az sayya inmitir.

1.3. Radarn Devreye Alnmas

Genelde radarlarn antenini eviren motor, alternatif akm (AC) gemi ebeke voltaj ile alrken3 ana nite doru akm (DC) 24V elektrik enerjisi ile alr. Ana nite gcn bir redresr4 veya akden alr. Radar besleyen redresr ve anten, gcn dorudan gemi ebekesinden alr. Gemi ebekesi normalde gemi jeneratrnden beslenirken kara balantlarnda sahilden de g alnabilir. Acil durumlarda acil durum jeneratrleri veya batarya sistemleri de devreye girebilir. ebeke ve redresr beslemesi devrede olan bir radar ve anteni, konsol zerindeki g kontrolnden altrlr. G kontrolnn alma durumuna getirilmesi ile ekran aydnlanr ancak hemen grnt gelmez, snma tabir ettiimiz neden ile bir sre beklenir. Cihaz sndnda ekrandaki bir yaz veya konsoldaki bir k ile cihazn hazr olduu (stand-by) ve almaya balanabilecei belirtilir. Cihazn hazr olmas ile konsoldaki kontrol ile cihaz devreye alnr. Cihazn devreye alnmas ile grnt ekrana gelir. Radarda mr ilk olarak sona eren ksm ekrandr. Bu neden ile cihazmz gereksiz yere ak tutmayz. Seyir srasnda uzun sre ihtiyacmzn olmayaca zamanlarda cihaz hazr ol (stand-by) durumuna alrz. Bu ekilde gerektiinde snma sresini beklemeden ve tekrar ayar yapmaya gerek kalmadan radar kullanm durumuna getirme imkanmz olur. Kapatrken de ayn alrken yaptmz gibi nce cihaz hazr ol durumuna sonra kapatma durumuna alrz.

3 4

Yat gibi kk tekneler iin yaplan radarlarn antenleri DC 24 Voltta alacak ekilde yaplr. Redresr: Alternatif akm ebeke voltajn doru akm daha kk voltaj deerlerine eviren cihazdr.

zet olarak: Radar devreye almak iin konsoldan g verilir. Cihazn snarak hazr olmas beklenir. Cihaz hazr olunca konsoldan devreye alnr. Kullanm sonunda veya bekleme iin konsoldan hazr ol durumuna getirilir. Kapatmak iin zerinden g kapatlr.

1.4. Ekranda Grnenler

Cihazmz devreye girdiinde ekranda sadece evredeki kara ve deniz yaplar ve gemileri deil, almamza yardmc olacak bir ok ek izgiyi de grrz (ekil 1.4). ereve derece gstergesi

Bu derece gstergesi, daire eklindeki ekran ereveleyen gemi pruva hizasnda 0 ile balayarak 360 dereceyi gsteren ereve gstergedir.

Pruva hatt (Head Line)

Geminin bulunduu yeri simgeleyen ekran merkezinden gemi pruvasnn o anki yn dorultusunda ereveye kadar uzanan dz izgidir. Cayro balants olmayan radarlarda pruva hatt ereve derece gstergesinin 0 deerini gsterir. Deiken kerteriz hatt (EBL: Electronic Bearing Line)

Ekrandaki herhangi bir noktann gemiye gre asal ynn belirleyebilmek iin merkez ile ereveyi birletiren ve 3600 dndrlebilen kesikli dz izgidir. Deiken mesafe halkas (VRM: Variable Range Marker)

Ekrandaki bir nokta ile geminin arasndaki mesafeyi lebilmek iin ekrann merkezi kendi merkezi olacak ekilde yarap deitirilebilir kesikli izgiden oluan emberdir.

Sabit mesafe halkas (Rings)

almaya yardmc olmak zere alma menziline gre aralklar belirli ve eit olan, ekrann merkezi kendi merkezi olacak ekilde grlen dz izgiden oluan emberlerdir.

ekil 1.4: Radar ekrannn manevra levhas zerinde tantm

(leriki faaliyetlerimizde kullanacamz manevra levhas ile radar ekrannn benzerlii vurgulanmak zere radar ekran bir manevra levhas zerinde belirtilmitir. Gerek radar ekrannda 10ar derecelik sabit kerteriz hatlar yoktur ve sabit mesafe halkalar ekilde olduu gibi 9 tane deil 5 ve daha azdr.)

1.5. Menzil Seimi

Radar ekranndaki grntlerde ayn haritalarda olduu gibi lek vardr. Radyo dalgalarnn gidebildii tm yerlerden yansyan dalgalar ekran zerinde iz brakmaz. Eer yle olsayd bize ok gerekli olan yakn mesafe ve alak cisimleri, ekran zerinde grme imknmz olmazd. Bu neden ile radarda almak istediimiz menzili kendimiz seeriz. Radarda alma menzili, ekrann merkezinden erevesine kadar olan gzlem mesafesidir. Klasik radarlarda ekranlar yuvarlaktr. Ancak baz arpa radarlarda ekran dikdrtgen ekilde de yaplmaktadr.

Radarlar genelde 1,5 nm, 3 nm, 6 nm, 12 nm, 24 nm, 48 nm ve 96 nm yarapnda alma seimi yapabileceimiz menzil seici kontrole sahiptir. Tespit etmek istediimiz unsurlar ne kadar uzaktaysa ona gre alma menzilini seeriz. alma menzili arttka kk ve alak unsurlarn grlebilme imknlar azalr. alma menzil seimi, radarmz hazr olup devreye alndktan sonra yapmamz gereken ilk itir. Hangi menzilde alacaksak radarmz zerindeki menzil (range) dmesinden seeriz. Menzil seimi ayarlardan nce yaplmas gereken bir itir. Bunun nedeni grnt ayarlarnn menzile gre deimesidir.

1.6. Grnt Ayarlar

Radarda alacamz grnt kalitesini ykseltmeye ynelik ayarlar bulunmaktadr. Bunlar klasik radarlarda cihaz zerindeki kumanda dmelerinden, Arpa radarlarda ksmen ekrandaki komut pencerelerinden yapabiliriz. Bu ayarlar iki gruba ayrrz: Sahte ekolarn yok edilmesine ynelik ayarlar Yamur ayar (Rain)

Bu ayar ile yamurun oluturduu sahte ekolar kaybedilir. Yaan yamur nedeni ile radyo dalgalarnn bir ksm sert cisimlere ulaamadan geri dner ve ekranda karlanma olarak tabir edilen kk izler brakr. Bu kar taneleri arasnda kk gerek ekolar ayrt etmek ok zorlar. Bu neden ile yaplan bu ayarda yamurdan yansyan radyo dalgalarnn ekrandaki izleri zayflatlarak gerek ekolarn daha belirgin olmasna allr. Ancak bu arada gerek ekolarda da zayflama olur ve ufalr. Bu neden ile kayk, amandra gibi unsurlar da ekrandan kaybolabilir. Ayar sadece yamur varken yaplr, onun dnda ayar dmesi daima kapaldr. Kuvvetli yamurda ekranda oluan ufak ekolar nedeni ile grnt bozulduunda ayar dmesi zayf ekolar kaybolup yap ekolar ekranda belirgin oluncaya kadar yava yava alr ve yle braklr.
Deniz ayar (Sea)

Bu ayar ile dalgalarn oluturduu sahte ekolar kaybedilir. Ar havalarda oluan dalgalar, radardan gelen radyo dalgalarnn yansma yapmasna ve amandra, kayk gibi kk unsurlarn arada kaybolmasna sebep olur. Yaplan bu ayarda yamur ayar gibi grev yapar.

Ayar sadece byk dalgalar varken yaplr onun dnda ayar dmesi daima kapaldr. Byk dalgalarda ekranda oluan ufak ekolar nedeni ile grnt bozulduunda ayar dmesi zayf ekolar kaybolup yap ekolar ekranda belirgin oluncaya kadar yava yava alr ve yle braklr. Kazan ayar (Gain)

Yansyan radyo dalgasnn gcn deitirerek zayf ekolarn ekranda gzkmesi veya sahte ekolarn kaybedilmesi salanr. Radar devreye alndnda nce bu ayar dmesi kapaldr ve sonra yap ekolar ekranda belirgin oluncaya kadar yava yava alr ve yle braklr. Youn gr engel ayar (FTC: Fast Time Constant)

Bununla youn yamur bulutlarnn ve kar yann grnty engellemesi azaltlr. Ayar sadece alak yamur bulutlar ve tipi eklinde yaan karn ekrandaki grnty bozduu durumlarda yaplr onun dnda ayar dmesi daima kapaldr. Ekrandaki grnt bu nedenler ile bozulduunda ayar dmesi zayf ekolar kaybolup yap ekolar ekranda belirgin oluncaya kadar yava yava alr ve yle braklr.

Ik ve frekans ayarlar Parlaklk (Brillance)

Bu ayar, yansyan radyo dalgalarnn ekranda oluturduu izlerin parlakln artrr veya azaltr.
Renk ztl (Contrast)

Ekolarn btnlk ayarn yapar. Ekranda oluan izin btnln salamak zere ayn unsura sahip olmasna ramen bitiik gzkmeyen ok yakn izler arasndaki noktalar, bir yansma olmakszn radar tarafndan parlatlr. Bu ekilde eko veren unsurun daha belirgin olmas salanr. Ancak bu ayar fazla kaarsa bu sefer, gerekten ayr olan unsurlarda bitiik grnr.
Ekran (Lights)

Ekrann kendi aydnln salar. Eko ile ekran arasnda belirli bir k g fark vardr. Eko olmayan yerler karanlktr. Gece ok az k gc ile alma yeterli olurken gndz evre ndan dolay bu yetersiz kalr. Bu durumda ekrann k g bu ayar ile artrlr. Frekans ayar (Tune )

Alcya gelen radyo sinyallerinin ince ayar ile iyi grnt elde edilmesini salar. Cihazmz kapan srasndaki ayarlarla alr. Ancak mevcut durum ve alma ayarlar kapantaki grnt ayarlarna uygun olmayabilir, bu durumda grnt ayarlarn tekrar yapmamz gerekir. Bu grntnn netlii, grnt ayarlarndan yaplr.

1.7. Gemimizin Yeri ve Hareketi

Klasik radar ekrannda gemimizi ifade eden nokta, taramann merkezi olacak ekilde grnr. Bu radarlarda ekrandaki hareket nispi harekettir (Relative Motion). Gemi daimi ekran merkezinde bulunur ve evre grntler gemiye gre yer deitirir. Bu durumda, duran nesneler bile ekranda nispi olarak hareket ediyor gibi yer deitirir.

1.8. Radarn Kullanma Hazrlanmas

Radarlar zelliklerine ve imalatlarna gre baz farkllklar gsterir. Radar banda grev alacak kiiler nce gemilerinin cihazlarn kullanma klavuzlarna gre tanrlar, daha sonra aada genel hatlar ile belirtildii ekilde radarlarn kullanma hazrlarlar. Cihazn kullanm mahareti zaman ile kazanlr. G kontrolden radara g verilir. Isnmas beklenir (Isnma durumu bir k veya ekranda kan bir yaz ile belirtilir.). Isndktan sonra devreye alnr. Menzil ayar yaplr (Bu ayarn ncelikli yaplmasndaki neden, grnt ayarlarnn menzile gre farkllk gstermesidir.). Devreye alndktan sonra ekran ve konsolun aydnlk ayar yaplr (Gecegndz ve kullancnn rahat alma aydnlk ayar). Frekans ayar yaplr (Konsoldaki bir gsterge en gl sinyal alnma durumunu gsterir. alma menziline gre farkl frekans ayar gerekir.). Kazan ayar yaplr. Grnt aydnlk ayar yaplr. Parlaklk Renk ztl

10

Grnt netlik ayar yaplr Yamur Deniz Youn gr engeli

11

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Geminizdeki klasik bir radar aarak kullanma hazrlaynz ve temel verileri elde ediniz.

lem Basamaklar neriler G kontrolnden radara g veriniz. Radarn snmasn bekleyiniz. Radardan hazr verisi alnca kontrolden cihaz devreye alnz. Menzil kontrolnden radar allacak mesafe dilimine alnz. Aydnlk kontrolnden radarn ekran ve konsol n rahat gr salayacak Radarlar genelde sadece zerindeki g duruma getiriniz. dmelerinden alr ve kapatlr. Frekans kontroln sinyalin en gl Ancak baz gemilerde radar alnabildii duruma getiriniz. kapatldktan sonra ayrca redresr Kazan ayarn grntnn en iyi zerinden radara gelileri de kapatlr. alnd duruma getiriniz. Yeni grev alnan gemilerde radar Parlaklk kontroln ekrandaki gerek kullanacak kiilerin bunu da bilinmesi cisimlerin en fazla grlecei duruma gerekir. getiriniz. Isnma durumu bir k veya ekranda Renk ztlk kontroln grnty en kan bir yaz ile belirtilir belirgin olduu duruma getiriniz. Yamur kontroln yamurun gr en az etkileyecei duruma getiriniz. Deniz kontroln dalgalarn grnty en az etkileyecei duruma getiriniz. Youn gr engeli kontroln youn yan ve bulutlarn gr en az etkileyecekleri duruma getiriniz.

12

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

UYGULAMALI TEST
Bir geminin kaptanna giderek almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak geminin radarn kulanm klavuzundan tanynz ve kaptan tarafndan grevlendirilen kii nezaretinde yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz gibi radar kullanma hazrlaynz. DEERLENDRME LE Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri 1. G kontrolnden radara g verdiniz mi? 2. Radarn snmasn beklediniz mi? 3. Radardan sma verisini alnca cihaz kontrolden devreye aldnz m? 4. Menzil kontrolnden radar allacak mesafe dilimine aldnz m? 5. Aydnlk kontrolnden radarn ekran ve konsol n rahat gr salayacak duruma getirdiniz mi? 6. Frekans kontroln sinyalin en gl alnabildii duruma getirdiniz mi? 7. Kazan kontroln grnty en iyi alacak duruma getirdiniz mi? 8. Parlaklk kontrolden ekrandaki gerek cisimlerin en fazla grlecei duruma getirdiniz mi? 9. Renk ztlk kontrolnden grnty en belirgin olduu duruma getirdiniz mi? 10. Yamur kontroln yamurun gr en az etkileyecei duruma getirdiniz mi? 11. Deniz kontroln dalgalarn grnty en az etkileyecei duruma getirdiniz mi? Evet Hayr

13

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ( ) Radarlar alternatif akm 220 V elektrik enerjisi ile alr ve gcn gemi ebekesinden alr. ( ) Cihaz sndnda ekrandaki bir yaz veya konsoldaki bir k ile almaya hazr olduunu belirtir. ( ) Seyir srasnda uzun sre ihtiyacmz olmayaca zamanlarda cihaz kapatrz. ( ) Ekrann erevesinde geminin pruva hizasndan balayan 360 derecelik bir sabit a gstergesi vardr. ( ) Cayro balants olmayan klasik bir radar ekrannda merkezle erevenin 00 izgisini birletiren hat rota hattdr. ( ) Radarn alma menzili, sinyallerinin gidebildii en uzak mesafesidir. ( ) Radarda sahte ekolarn yok edilmesine ynelik, yamur, deniz, kazan ve FTC ayarlar vardr. ( ) Radarda iyi grnt alabilmek iin yamur-deniz, kazan, parlaklk, renk ztl, ekran ve frekans ayarlar vardr. ( ) Grnt ayarlar menzile bal olmadndan alma menzili deitirildiinde netlik ayar kontrol edilmez. ( ) Modldeki radar kullanma hazrlama faaliyeti sayesinde radarlarn kullanm klavuzlarna ihtiyacmz olmaz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

14

RENME FAALYET2
AMA

RENME FAALYET2

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda klasik bir radardan evredeki bir unsurun kerterizini lebileceksiniz.

ARATIRMA
Bir geminin kaptanna giderek almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak; Gemide hangi marka radar olduunu, Mevcut radarn klasik mi arpa radar m olduunu, Deiken kerteriz hattnn nasl devreye alndn, Deiken kerteriz hatt deerinin nereden okunduunu aratrnz.

Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve arkadalarnzla paylanz.

2. KLASK RADARDA KERTERZ LMEK

2.1. Pruva Hatt

ekil 2.1:Pruva hatt

lk renme faaliyetimizde radar ve radardaki pruva hattn renmitik. Bildiimiz gibi pruva hatt geminin tam ortasndan ba ve kn birletiren ve ileriye doru uzanan hayali dz bir izgidir. Bu izgi radar ekrannda gemiyi ifade eden ekran merkezinden gemimizin gitmekte olduu istikamet ynnde gzkr (ekil 2.1). 15

Cayro pusula balants olmayan basit klasik bir radarda pruva hatt daimi olarak radarn ereve derece gstergesinde 00 hizasndadr.

2.2. Deiken Kerteriz Hatt

Temel Seyir modlnde gemiden bir standart pusula yardm ile kerteriz almay (asal yn deeri lmeyi) renmitik. Pusulann hedefesini hedef zerine getirmi ve hizasn ereve derece leinden okuduumuzda nispi kerteriz deerini, pusula kart zerinden okuduumuzda hakiki kerteriz deerini bulmutuk. Radarmzn fonksiyonlarn kullanarak evremizdeki hedeflerin kerterizlerini ayn pusulada olduu gibi lme imkanmz vardr. Eer bir nesne geminin pruva hatt zerindeyse kerterizi, nispi 0 derece veya hakiki rota deerimizdir. Eer nesne bizim pruva hattmz zerinde deilse o nesnenin radardan kerterizini lmek iin radarn deiken kerteriz hatt fonksiyonunu kullanrz. Kerteriz hatt bir hedefin gemiden llen kerteriz deerine gre izilen ve gemi ile hedefi birletiren dorudur. Deiken kerteriz hatt (EBL: Elektronic Bearing Line) radar ekrannda gemimizi ifade eden noktadan kan, 3600 dndrlebilen ve gsterdii istikamet bilgi penceresinden okunabilen kesikli dz izgidir.

ekil 2.2: Deiken kerteriz hatt

16

Bir nesnenin radardan kerterizini lmek iin Radarn deiken kerteriz hatt fonksiyonunu devreye alrz. Deiken kerteriz hattn kontrolden evirerek hedefin zerine getiririz. Radarn ereve derece leinden hedefin nispi kerteriz deerini okuruz. Radarn bilgi penceresinden deiken kerteriz hattnn (EBL) yn deerini okuruz. Hakiki kerteriz deerinde, pusulamzda sapma varsa dzeltme yaparz. deere Cayro deere deere sapma pusula

Cayro pusulaya bal bir radardan okunan EBL deeri hakiki olup nispi ihtiyacmz varsa radarn ereve derece gstergesinden okuma yapabiliriz. pusulaya bal olmayan radarda ise okunan EBL deeri nispi olup hakiki ihtiyacmz varsa radar lm srasnda pusuladan okunan pruva deerini bu uygular ve hakiki kerteriz deerini hesaplarz. Ayrca deer llen pusulada varsa ltmz deere dzeltme uygularz. Nispi deeri hakikiye evirme ve deerinde dzeltme yapma ilemlerini Temel Seyir modlnde renmitiniz.

17

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Klasik bir radardan evredeki bir unsurun kerterizini lnz.

lem Basamaklar
Radarn deiken kerteriz hatt fonksiyonunu devreye alnz. Deiken kerteriz hattn kontrolden evirerek hedefin zerine getiririz. Radarn ereve derece leinden hedefin nispi kerteriz deerini okuyunuz. Radarn bilgi penceresinden deiken kerteriz hattnn (EBL) yn deerini okuruz. Hakiki kerteriz deerine, pusulada sapma varsa dzeltme yapnz.

neriler

Radar bilgi penceresinden, cayro balants olmayan klasik radarda nispi deeri, cayro balants olan radarlarda hakiki kerteriz deerini okuruz. Pusulada sapma varsa hakiki kerteriz deerine uygulanmas gerekir.

18

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

UYGULAMALI TEST Bir geminin kaptanna giderek almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak geminin radarndan yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz gibi evredeki bir unsurun hakiki kerterizini lnz. DEERLENDRME LE Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri 1. Radarn deiken kerteriz hatt fonksiyonunu devreye aldnz m? 2. Deiken kerteriz hattn kontrolden evirerek hedefin zerine getirdiniz mi? 3. Radarn ereve derece leinden hedefin nispi kerteriz deerini okudunuz mu? 4. Radarn bilgi penceresinden deiken kerteriz hattnn (EBL) yn deerini okudunuz mu? Evet Hayr

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. ( ) Pruva hatt geminin tam ortasndan ba ve kn birletiren ve ileriye doru uzanan hayali dz bir izgidir. ( ) Deiken kerteriz hatt ekrann merkezinden kan zerine getirildii hedefin mesafesini len kesikli dz izgidir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

19

RENME FAALYET-3 RENME FAALYET-3

AMA
Hakiki kerteriz deerinde, pusulada sapma varsa dzeltme yapnz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda klasik bir radardan evredeki bir unsurun mesafesini lebileceksiniz. Bir gemiye giderek kaptanna almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak; Gemide hangi marka radar olduunu, Mevcut radarn klasik mi arpa radar m olduunu, Radarda hangi menzil kademelerinin olduunu, Menzil kademelerine gre ka sabit mesafe halkas olduunu, Deiken mesafe halkasnn nasl deitirildiini, Deiken mesafe halka deerinin nereden okunduunu aratrnz.

Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve arkadalarnzla paylanz.

3. KLASK RADARDAN MESAFE LMEK

3.1. Sabit Mesafe Halkalar

ekil 3.1: Sabit mesafe halkalar (Rings)

20

Radarda mesafe halkalar, almaya yardmc olmak iin merkezi gemimiz olacak ekilde ekranda gzken sabit halkalardr. Genelde says 5 olup (6 eit para), aralar menzilin 1/6s olacak ekildedir. Kk menzillerde bu halka says daha az olur. Bu halkalarn gzkmesi veya kaybedilmesi cihaz zerindeki kontrolden yaplr. ekil 3.1deki radar 12 nm menzilinde almaya ayarlanmtr. Halkalar grnr hle getirilmitir. Menzil 5 sabit halkayla blnm ve halka aralar 2 nmdir. Mesafesini leceimiz gemi bu sabit halkalardan 4. halka zerindedir. Her bir halkann aras 2 nm olduuna gre geminin bizden 8 nm uzakta olduunu hesaplayabiliriz.

3.2. Deiken Mesafe Halkas

Eer hedef, sabit halkalar zerinde deil ve lm kesin deerler ile yapmak istiyorsak o zaman radarmzn deiken mesafe halkasn kullanrz. Deiken mesafe halkas (VRM: Variable Range Marker), gemimizi ifade eden nokta merkez olacak ekilde yarap deitirilebilen ve yarap deeri deniz mili ve gomina cinsinden radarn bilgi penceresinden okunabilen emberdir. Bu deiken ember ekrandaki her hangi bir noktaya olan mesafemizi lmeye yarar. ekil 3.2de skele tarafta grlen burun VRM ile 7 nm mesafede tespit edilmitir.

ekil 3.2: Deiken mesafe halkas (VRM)

Radarn bu fonksiyonunu kullanarak lm yapmak iin Radarn VRM fonksiyonu devreye alnr. Deiken mesafe halkas hedefin zerinden geecek ekilde bytlr veya kltlr. Deiken mesafe halkasnn yarap deeri cihazn bilgi hanesinden okunur.

21

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Hakiki kerteriz deerinde, pusulada sapma varsa dzeltme yapnz.

lem Basamaklar
Radarn VRM fonksiyonunu devreye alnz. Deiken mesafe halkasn hedefin zerinden geecek ekilde ayarlaynz. Deiken mesafe halkasnn yarap deerini cihazn bilgi hanesinden okuyunuz.

neriler
Radarn grnt ayarlar iyi yaplmadysa grnt ya olduundan daha iri ya da daha zayf oluabilir. Bu durumda da llen mesafe yanl olur. Bu neden ile lm ncesi grnt ayarlarnn iyi olduuna emin olunuz.

22

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

UYGULAMALI TEST Bir geminin kaptanna giderek almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak geminin radarndan yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz gibi evredeki bir unsurdan mesafe lnz. DEERLENDRME LE Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. Radarn VRM fonksiyonunu devreye aldnz m? 2. Deiken mesafe halkasn hedefin zerinden geecek ekilde ayarladnz m? 3. Deiken mesafe halkasnn yarap deerini cihazn bilgi hanesinden okudunuz mu?

Evet

Hayr

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1.

2. . DEERLENDRME

( ) Radardaki deiken mesafe halkas, merkezi deiken yarap sabit mesafe lm izgisidir. ( ) Radarn grnt ayarlar iyi yaplmadysa llen mesafe yanl olur

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

23

RENME FAALYET-4 RENME FAALYET4

AMA
Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda manevra levhasna bir hedefin nispi mevkisini koyabileceksiniz.

ARATIRMA
Seyir hlindeki bir kalyonda direin tepesindeki bir gzc olsaydnz, nnzde bir pusula olsayd ve tahmini mesafe hesab yapabiliyor olsaydnz, grdnz bir gemiyi nasl rapor ederdiniz, aratrnz. Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve arkadalarnzla paylanz.

4. HEDEFN NSP MEVKN KOYMAK

4.1. Manevra Tablosu
Manevra levhas (ekil 4.1), klasik radar bulunan gemilerde manevra problemlerinin zmlenmesinde kullanlan bir izim levhasdr. Klasik bir radarda olmayan vektr izim zelliinin gereksinimlerini karlar. Manevra tablosu, iten da doru eit aralkl 10 halkadan olumutur. Her halka 360 dereceyi ifade edecek ekilde iaretlenmitir. En dtaki halka, en stte 0 olacak ekilde saat yelkovan istikametinde 10 derecede bir derecelendirilmitir. Her 10 derecede bir d emberden merkeze bir doru izilmi ve bu dorular kestikleri her bir ember aras 10 para olacak ekilde iaretlendirilmitir. Tm bu iaretlemeler kerteriz ve mesafelerin llmesinde kolaylk amac ile yaplmtr. Dairelerdeki yan yana iki iaret aras bir dereceyi ifade eder. Belirli bir ynde izgi izeceksek paralel cetvelimizi, manevra levhasnn merkezinden ereve derece gstergesi zerinde istenen derece hizasna getirir, cetveli pozisyonunu bozmadan izgi izilecek yere kaydrp izgimizi izebiliriz. Merkezden d embere uzanan izgilerdeki iaretlerde mesafeyi gsterir. Bir rnek olarak eer radarmz 10 nm menzilinde alyorsa ve biz bu radardan aldmz deerleri manevra levhasna ileyeceksek manevra levhasndaki her bir daire arasn 1 nm, birbirini takip eden iki iaret arasn da 1 gomina olarak alabiliriz. lmde pergel kullanrz. stenen mesafeyi pergel zerinde aar ve tayabiliriz.

24

Eer manevra levhasnda yapacamz almada kullanlacak mesafe veya sratler 10 mili geiyorsa o zaman tablonun yanndaki grafik lekleri kullanrz. Bu lekler orantl hazrlanmtr. oran iin 2:1, 1/3 oran iin 3:1 gibi ifadeler ile oran belirtilmitir. Bu ekilde rnek ile 16 nm mesafeyi 2:1 lekten lersek 8 halkalk bir aklk elde ederiz. Ancak lek kullanmda karkla sebep olmamak iin birebir kullanm dnda kullandmz lei bir daire iine alarak iaretlememiz gerekir. Manevra levhasnn dier taraflarndaki tablo ve izelgeler problem zmlerinde yardmc olmak iin yaplmtr.

ekil 4.1: Manevra levhas

25

4.2. Manevra Levhasnda Mevki

Mevki bir unsurun tanmlanm yeridir. Mevki tanm iin mutlaka bir referans ve bu referanstan yer farknn belirtilmesine ihtiya vardr. Manevra levhasnda mevki iin referans lm yapan gemidir. Referans manevra levhasnn merkezindedir. Mevki konacak unsur yani hedefin mevki tanm, merkezdeki referans gemiye uzakl ve asal fark ile tanmlanr. Asal fark pruva hattna gre veya corafik ynlere gre belirlenebilir. Manevra levhasnda referansn pruva hattna gre konan hedef mevkine nispi mevki denir. Nispi mevkide nispi kerteriz deeri kullanlr. Gemide mesafe deerini radarmzdan; nispi kerteriz deerini de radar veya pusulann ereve derece gstergesinden leriz.

4.3. Hedefin Nispi Mevkisini Manevra Levhasna Koymak

Manevra levhasnda lm yapan gemi yani referans gemi, aynen klasik bir radarda olduu gibi merkezdedir. ltnz kerteriz deerine gre hattn izer ve bu hat zerinde hedefin mesafesini merkezden itibaren iaretleyerek hedefin merkezdeki gemiye gre mevkisini koymu olursunuz. Kerteriz deeri olarak nispi kerteriz kullandysanz elde ettiiniz mevki nispi mevki olur. Bir hedefin nispi mevkisini koymak iin Hedefin mesafesi ve nispi kerteriz deeri radar ve pusula yardm ile llr. Manevra levhasnn merkezinden 0 derece ynne pruva hatt izilir. Cetvel manevra levhasnn merkezinde, hedefin tespit edilen nispi kerteriz ynnde yerletirilir. Cetvel zerinden manevra levhasnn merkezinden nispi kerteriz deeri ynnde nispi kerteriz hatt izilir. Mesafenin byklne gre alma lei seilir ve daire iine alnarak iaretlenir. Pergel seilen alma leinden hedefin mesafesi kadar alr. Pergelin bir aya manevra levhasnn merkezine konur. Pergelin dier ucu ile nispi kerteriz hatt kestirilir. Pergel ucunun nispi kerteriz hattn kestii nokta kk bir daire ierisine alnarak mevki iareti konur. Daire ierisine alnan noktann yanna mevki deerlerinin alnd saat yazlr. Mevkinin yanna ayrca hedefi tanmlayacak bir ifade konur.

26

rnek: Referans gemi saat 15.00da 3300 rotasna giderken cayro balants olmayan radar ile A gemisini tespit etmitir. Geminin pusulasnda sapma bulunmamaktadr. Radarn EBLsi ile hedef gemi 0500 de kerteriz edilmi, radarn VRMi ile hedef geminin mesafesi 16 nm olarak bulunmutur. A gemisinin manevra levhas zerindeki nispi mevki neresi olur? rnek problem ekil 4.2de zerinde zmlenmitir.

ekil 4.2: Manevra levhasnda nispi mevki

Merkezden nispi 0500 istikametine nispi kerteriz hatt izilmitir. Mesafe 10 nmden fazla olduundan 2:1 lei seilip iaretlenmitir. Pergel ile 2:1 lei zerinde 16 nm almtr. Bu mesafe pergel yardm ile merkezden itibaren nispi kerteriz hatt zerinde kestirilmitir. Kesim noktas daire ierisine alnarak mevki iareti konmutur. Yanna deerlerin lld saat ve hedefi tanmlayc ifade yazlmtr.

27

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Manevra levhasna bir hedefin nispi mevkisini yerletiriniz.

lem Basamaklar Hedefin mesafesi ve nispi kerteriz deerini radar ve pusula yardm ile lnz. Manevra levhasnn merkezinden 0 derece ynne pruva hattn iziniz. Cetveli manevra levhasnn merkezinde, hedefin tespit edilen nispi kerteriz ynnde yerletiriniz. Cetvel zerinden manevra levhasnn merkezi ile nispi kerteriz deerini birletirerek nispi kerteriz hattn iziniz. Mesafenin byklne gre alma
leini seiniz ve daire iine alarak iaretleyiniz. Pergeli seilen alma leinden hedefin tespit edilen mesafesi kadar anz. Pergelin bir ayan manevra levhasnn merkezine koyunuz. Pergelin dier ucu ile nispi kerteriz hattn kestiriniz. Pergel ucunun nispi kerteriz hattn kestii noktay kk bir daire ierisine alarak mevki iaretini koyunuz. Daire ierisine alnan noktann yanna mevki deerlerinin alnd saati yaznz. Mevkinin yanna ayrca hedefi tanmlayacak bir ifade koyunuz.

neriler

Kerteriz hatt, bir hedefin gemiden llen kerteriz deerine gre izilen ve gemi ile hedefi birletiren dorudur. Mevki zaman, ayn anda alnan kerteriz ve mesafe deerleri ile ayndr.

28

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

UYGULAMALI TEST
Saat 15.00da 3300 rotasna giderken cayro balants olmayan radarnz ile bir yzer cisim tespit ettiniz. Geminin pusulasnda sapma bulunmamaktadr. Radarn EBLsi ile yzer cisim 2500 de kerteriz edilmi, radarn VRMi ile yzer cismin mesafesi 7 nm olarak bulunmutur. Yzer cismin nispi mevkisini yukardaki renme faaliyetinde rendiiniz gibi manevra levhasna koyunuz. DEERLENDRME LE Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. Manevra levhasnn merkezinden 0 derece ynne pruva hattn izdiniz mi? 2. Cetveli manevra levhasnn merkezinde, hedefin tespit edilen 2500 nispi kerteriz ynnde yerletirdiniz mi? 3. Cetvel zerinden manevra levhasnn merkezi ile nispi kerteriz deerini birletirerek nispi kerteriz hattn izdiniz mi? 4. Mesafenin byklne gre 1:1 alma leini setiniz mi? 5. Pergeli seilen alma leinden hedefin tespit edilen 7 nm mesafesi kadar atnz m? 6. Pergelin bir ayan manevra levhasnn merkezine koydunuz mu? 7. Pergelin dier ucu ile nispi kerteriz hattn kestirdiniz mi? 8. Pergel ucunun nispi kerteriz hattn kestii noktay kk bir daire ierisine alarak mevki iaretini koydunuz mu? 9. Daire ierisine alnan noktann yanna mevki deerlerinin alnd 15.00 saatini yazdnz m? 10. Mevkisinin yanna ayrca hedefi tanmlayacak Yzer Cisim ifadesi koydunuz mu?

Evet

Hayr

29

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. 2.

Kerteriz hatt, bir hedefin gemiden llen kerteriz deerine gre izilen ve gemi ile hedefi birletiren dorudur. Manevra levhasnda kerteriz hatt, hedeften merkeze doru izilir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

30

RENME FAALYET-5
AMA

RENME FAALYET-5

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda manevra levhasna bir hedefin hakiki mevkisini koyabileceksiniz.

ARATIRMA
Seyir hlindeki bir kalyonda direin tepesindeki bir gzc olsaydnz, elinizde bir pusula olsayd ve tahmini mesafe hesab yapabiliyor olsaydnz, grdnz bir gemiyi nasl rapor ederdiniz, aratrnz. Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve arkadalarnzla paylanz.

5. HEDEFN HAKK MEVKN KOYMAK

5.1. Manevra Levhasnda Hakiki Mevki
Manevra levhasnda referanstan corafik ynlere gre konan hedef mevkisine hakiki mevki denir. Hakiki mevkisinin konmasnda hakiki kerteriz deeri kullanlr. Gemide mesafe deerini radarmzdan, hakiki kerteriz deerini de radar veya pusuladan leriz.

5.2. Hedefin Hakiki Mevkisini Manevra Levhasna Koymak

Manevra levhasnda lm yapan gemi yani referans gemi, klasik bir radarda olduu gibi merkezdedir. llen hakiki kerteriz deerine gre hatt geminin bulunduu merkezden izer ve bu hat zerinde hedefin gemiden mesafesini geminin bulunduu merkezden itibaren iaretleyerek hedefin referansna gre hakiki mevkisini koymu olursunuz.

31

Bir hedefin hakiki mevkisini koymak iin Hedefin mesafesi ve hakiki kerteriz deeri radar ve pusula yardm ile llr. Manevra levhasnn merkezinden referans geminin gittii ynde pruva hatt izgisi izilir. Manevra levhasnn merkezinden hedefin hakiki kerteriz hatt izilir. Mesafenin byklne gre alma lei seilir ve daire iine alnarak iaretlenir. Pergel seilen alma leinden hedefin mesafesi kadar alr. Pergelin bir aya manevra levhasnn merkezine konur. Pergelin dier ucu ile hakiki kerteriz hatt kestirilir. Pergel ucunun nispi kerteriz hattn kestii nokta kk bir daire ierisine alnarak mevki iareti konur. Daire ierisine alnan noktann yanna mevki deerlerinin alnd saat yazlr. Mevkinin yanna ayrca hedefi tanmlayacak bir ifade konur.

rnek: Referans gemi saat 15.00da 3300 rotasna giderken cayro balants olmayan radar ile A gemisini tespit etmitir. Geminin pusulasnda sapma bulunmamaktadr. Radarn EBLsi ile hedef gemi 0500 de kerteriz edilmi, radarn VRMi ile hedef geminin mesafesi 16 nm olarak bulunmutur. A gemisinin manevra levhas zerinde hakiki mevki neresi olur? ekil 5.1 zerinde rnek problemin zmleri gzkmektedir.

ekil 5: Manevra levhasnda hakiki mevki

32

Hedefin 0500 olan nispi kerterizi, pruva hatt olan 3300ye gre hakikiye evrilmi ve 0200 bulunmutur. Manevra levhasnn merkezinden hakiki kerteriz hatt izilmitir. Mesafenin 10 nmden byk olmas nedeni ile 2:1 lei seilmitir. Pergel 2:1 leinde 16 nm kadar alm, Pergelin bir aya manevra levhasnn merkezine konmutur. Pergelin dier ucu ile hedefin hakiki kerteriz hatt kestirilmitir. Kesim noktas bir daire ierisine alnarak mevki iareti konmutur. Mevki iaretinin yanna deerlerin alnd 15.00 saati ve hedefi tanmlayc A ifadesi konmutur.

33

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Manevra levhasna bir hedefin hakiki mevkisini yerletiriniz.

lem Basamaklar neriler Hedefin mesafesi ve hakiki kerteriz deerini radar ve pusula yardm ile lnz. Manevra levhasnn merkezinden geminin gittii yne doru pruva hattn iziniz. Cetveli manevra levhasnn merkezinde, hedefin tespit edilen hakiki kerterizi ynnde yerletiriniz. Cetvel zerinden, manevra levhasnn merkezi ile hakiki kerteriz deerini birletirerek hakiki kerteriz hattn iziniz. Kerteriz alnmasnda kullanlan Mesafenin byklne gre alma pusulada sapma varsa dzeltmesi leini seiniz ve daire iine alarak yaplr. Bu ilem Temel Seyir iaretleyiniz. modlnde grlmt. Pergeli seilen alma leinden Mevki zaman, ayn anda alnan hedefin tespit edilen mesafesi kadar kerteriz ve mesafe deerleri ile ayndr. anz. Pergelin bir ayan manevra levhasnn merkezine koyunuz. Pergelin dier ucu ile hakiki kerteriz hattn kestiriniz. Pergel ucunun hakiki kerteriz hattn kestii noktay kk bir daire ierisine alarak mevki iaretini koyunuz. Daire ierisine alnan noktann yanna mevki deerlerinin alnd saati yaznz. Mevkisinin yanna ayrca hedefi tanmlayacak bir ifade koyunuz.

34

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

UYGULAMALI TEST Saat 15.00da 3300 rotasna giderken cayro balants olmayan radarnz ile bir yzer cisim tespit ettiniz. Geminin pusulasnda sapma bulunmamaktadr. Ayrca radarda cayro balants yoktur. Radarn EBLsi ile yzer cisim 2500 de kerteriz edilmi, radarn VRMi ile yzer cismin mesafesi 7 nm olarak bulunmutur. Yzer cismin hakiki mevkisini yukardaki renme faaliyetinde rendiiniz gibi manevra levhasna koyunuz. DEERLENDRME LE Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
Manevra levhasnn merkezinden geminin gittii 330 ynne doru pruva hattn izdiniz mi? Cetveli manevra levhasnn merkezinde, hedefin 2200 hakiki kerterizi ynnde yerletirdiniz mi? (360-250=110, 330-110=220) Cetvel zerinden, manevra levhasnn merkezi ile hakiki kerteriz deerini birletirerek hakiki kerteriz hattn izdiniz mi?
0

Evet

Hayr

Mesafenin byklne gre 1:1 alma leini setiniz mi? Pergeli seilen alma leinden hedefin tespit edilen 7 nm mesafesi kadar atnz m? Pergelin bir ayan manevra levhasnn merkezine koydunuz mu? Pergelin dier ucu ile hakiki kerteriz hattn kestirdiniz mi? Pergel ucunun hakiki kerteriz hattn kestii noktay kk bir daire ierisine alarak mevki iaretini koydunuz mu? Daire ierisine alnan noktann yanna mevki deerlerinin alnd 15.00 saatini yazdnz m?

35

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. 2.

( ) Corafik ynlere gre mevki koymak iin nispi kerteriz deerine ihtiya vardr. ( ) Mevki iin gereken mesafe deerini radarmzdan kerteriz deerini ise radar veya pusuladan alrz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

36

RENME FAALYET-6
AMA

RENME FAALYET-6

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda geminizin hareket vektrn manevra levhasnda izebileceksiniz.

ARATIRMA
Vektr nedir? Vektrn unsurlar nelerdir? Nasl gsterilir? Aratrnz.

Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz veya arkadalarnzla paylanz.

6. GEMNN HAREKET VEKTRN ZMEK

6.1. Hareket Vektr
Vektr, koordinat sisteminde byklk ve yn belirten ok eklindeki bir iarettir. ekil 6.1de 500 ynnde c byklnde bir vektr gsterilmitir.

ekil 6.1: Vektr

Bir geminin hareket vektr ise srati kadar byklkte gittii yne doru izilmi ok eklindeki bir iarettir. Bir geminin hareket vektr seyir problemlerinin zmnde kullanlr.

37

6.2. Geminin Hareket Vektrn izmek

Bir geminin hareket vektrnn manevra levhasnda izimi: Geminin pusulasndan pruva hatt deeri okunur ve sapma varsa dzeltmesi yaplr. Geminin paraketesinden srat deeri okunur. Manevra levhasnn merkezinden geminin gittii yn istikametine pruva hatt izilir. Gemi sratinin byklne gre lek seimi yaplp iaretlenir (10 nmden kkler iin kendi zerindeki 1:1 lek kullanlr. Srat bykln mesafe cetvelinden leriz.). Pergel seilen lekten gemi srati kadar alr. Pergelin bir aya manevra levhasnn merkezine konur. Pergelin dier aya ile pruva hatt kestirilir. Kesim noktasna bir ok ba iareti yaplr.

ekil 6.2de 1400 rotasna 9 kts srat ile ilerlemekte olan geminin hareket vektr izilmitir.

ekil 6.2: Gemi hareket vektr

38

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Geminizin hareket vektrn manevra levhasnda iziniz.

lem Basamaklar neriler Geminin pruva hatt ve srat deerlerlerini gemi cihazlarndan okuyunuz. Cetveli, manevra levhasnn merkezi ile ereve derece leinin geminin gitmekte olduu asal yn deeri hizasnda yerletiriniz. Cetvel zerinden manevra levhasnn Pruva hatt deerine, pusulada merkezi ile gitmekte olduu asal yn sapma varsa dzeltme yaplmas derecesini bir izgi ile birletirerek gerekir. pruva hattn oluturunuz. Srat paraketeden llr ancak Gemi sratinin byklne gre lek sratte deimeler varsa ortalama seimi yaparak iaretleyiniz. alnmas gerekir. Pergeli seilen lekten gemi srati Srat bykln mesafe cetvelinden kadar anz. llr. Pergelin bir ayan manevra levhasnn merkezine koyunuz. Pergelin dier aya ile pruva hattn kestiriniz. Kesim noktasna bir ok ba iareti yaparak referans geminin hareket vektrn oluturunuz.

39

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

UYGULAMALI TEST
16 kts srat ile 0500 rotasna ilerleyen bir geminin hareket vektrn yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz gibi iziniz. DEERLENDRME LE Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. Cetveli manevra levhasnn merkezi ile ereve derece leini geminin gitmekte olduu 0500 deeri hizasnda yerletirdiniz mi? 2. Manevra levhasnn merkezi ile gitmekte olduu asal yn derecesini bir izgi ile birletirerek pruva hattn oluturdunuz mu? 3. Gemi sratinin byklne gre 2:1 lek seimi yaparak iaretlediniz mi? 4. Pergeli seilen 2:1 lekten 16 kts gemi srati kadar atnz m? 5. Pergelin bir ayan manevra levhasnn merkezine koydunuz mu? 6. Pergelin dier aya ile pruva hattn kestirdiniz mi? 7. Kesim noktasna bir ok ba iareti yaparak referans geminin hareket vektrn oluturdunuz mu?

Evet

Hayr

40

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. 2.

Vektr, koordinat sisteminde byklk veya kklk belirten ok eklindeki bir iarettir. Bir geminin hareket vektr geminin gittii yne doru, srati kadar byklkte izilmi ok eklindeki bir iarettir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

41

RENME FAALYET7
AMA

RENME FAALYET7

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda seyir hlinde baka bir geminin hareket vektrn manevra levhas zerine izebileceksiniz.

ARATIRMA
Bir geminin bir seyir haritasnda bir saat ara ile konmu iki mevkisini bilirseniz bu geminin hareket vektrn izebilir misiniz? Aratrnz. Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve arkadalarnzla paylanz.

7. BAKA GEMNN HAREKET VEKTRN ZMEK

7.1. Orantl Vektr
Manevra levhas zerindeki problem zmlerinde izilen vektrlerin mutlaka tam srati yani bir saatte gittii yol uzunluu kadar olmas gerekmez. Gerektiinde orantl vektr izilebilir. Orantl hareket vektr, belirli bir sredeki alnan yolu gsterir. rnek olarak 20 dakikalk orantl vektrn uzunluu bir tam vektrn 1/3 uzunluunda olabilir. Ancak, bir karkla sebep olmamak iin izilen orantl vektrn ba tarafnda orann belirtilmesi gerekir. Bu, vektrn sresi:60 eklinde yaplr. rnein, 20 dakikalk vektr bana koyduumuz 20:60 oran ile belirtebiliriz. Gerekirse tam srati vektr uzunluunu bana yazdmz orana blerek bulabiliriz. rnein, banda 30:60 oran yazl bulunan 3 nm uzunluundaki orantl vektrde srat 6 ktsdir.

42

7.2. Baka Geminin Hareket Vektrnn izimi

Baka geminin hareket vektr, vektr tarifinden de anlayabileceimiz gibi o geminin hakiki gidi ynn ve sratini veren vektrdr. Referans gemi tarafndan, referans geminin hareket vektrne gre izilir. zlenen hedef geminin rota ve sratinin tespitinde kullanlr. Baka bir geminin hareket vektr manevra levhas zerinde rota ve srat deitirmeksizin hareketi srasnda tespit edilen iki hakiki mevkisinin birletirilmesi ile elde edilir. Bir hedef geminin hareket vektr aadaki ekilde izilir. Hedef geminin mesafe ve hakiki kerteriz deerleri radar ve pusula kullanlarak tespit edilir (Pusulada sapma varsa hakiki kerterize dzeltme uygulanmas gerekir.). Hedef geminin hakiki mevki manevra levhas zerine konur. Birim zaman sonra hedef geminin hakiki kerteriz ve mesafe deerleri tekrar tespit edilir. Referans geminin pruva hatt izilir (Pusula hatas varsa dzeltme uygulanr.). Hedef geminin iki tespit zaman arasndaki srede referans geminin ne kadar yol ald hesaplanr (Geminin srati gemi paraketesinden llr. Orant kullanarak birim zamanda alnan yol hesaplanr.). Pergel birim zamanda alnan yol kadar mesafe lmlerinde kullanlan lek zerinden alr. Pergel akl merkezden pruva hatt zerinde iaretlenerek referans geminin orantl hareket vektr oluturulur. Vektrn bana ok iareti konarak oran yazlr. Paralel cetvel birim zaman sonunda alnan hedef geminin hakiki kerteriz deerine gre, manevra levhas zerine yerletirilir. Paralel cetvel referans geminin hareket vektrnn ucuna tanr. Referans geminin hareket vektrnn ucuna tanan paralel cetvelden kerteriz ynnde bir izgi izilir. Pergel hedef geminin birim zaman sonunda llen mesafesi kadar manevra levhasnn lei zerinde alr (Mevki konmasnda hangi lek kullanldysa). Pergelin bir aya referans geminin hareket vektrnn ucuna yerletirilir. Pergel ile hedef geminin izilen ikinci hakiki kerteriz hatt kestirilir. Kestirilen bu nokta bir daire ierisine alnarak yanna ikinci deerlerin alnd saat yazlr (Bu kesim noktas dier geminin birim zaman sonundaki mevkidir.). Hedef geminin her iki mevki bir doru ile birletirilir.

43

izilen bu dorunun ikinci mevki ucuna bir ok ba yaplp referans geminin hareket vektr oluturulur (Vektrn ba tarafna oran yazlr. Vektr tam saatlikse oran yazlmaz.). Dikkat edilmesi gereken nemli husus: Tm mesafe ve srat lmleri mutlaka ayn lekten llecektir. Tm vektrler ayn srelik olacaktr. Orantl vektrlerin bulunduu bir izimde oranty mesafeye de uygulamamaya dikkat ediniz.

Bu ilemin daha iyi anlalabilmesi iin aadaki rnekte hedef geminin hareket vektrn izelim. rnek: Gemimizin rotas 0400 ve srati 14 ktsdr. Saat 15.00da hakiki 3300 10 nm mesafede bir gemi grlmtr. Yarm saat sonra tekrar yaplan lm ile dier gemi bu sefer hakiki 2550, 10 nm mesafede olduu grlmtr. Dier geminin hareket vektrn iziniz. Hedef geminin ilk mevkisi iin kerteriz ve mesafe deerlerini lmemize gerek yoktur. Problemde hedef geminin saat 15.00da hakiki 3300 ve 10 nm mesafede olduu bilgisi verilmitir. Hedef geminin mevkisini koymak iin manevra levhasnn merkezinden 3300 ynne hakiki kerteriz hattn izeriz. Mesafe 10 nm olduundan pergelimizi manevra levhasnn zerindeki lekten 10 nm kadar aarz. Pergelin bir ayan manevra levhasnn merkezine koyarak kerteriz hattn kestiririz. Kesim noktas referans geminin ilk mevki olduundan kesim noktasn kk bir daire ierisine alarak yanna saatini yazarz (ekil 7.1). Hakiki mevki koyma yntemini daha nce renmitik.

44

ekil 7.1: Referans geminin ilk mevki

ekil 7.2: Gemimizin hareket vektr

45

Gemimizin rotas 0400, srati 14 ktsdr. Gemimizin hareket vektrn izmek iin 0400 ye pruva hatt olarak izilmitir. Hedefin ilk tespiti ile ikinci tespiti arasnda yarm saat olduundan gemimizin vektrn orantl olarak yarm saatlik alrz. Gemimizin yarm saate ald yol 7 nm olduundan pergel yardm ile bu mesafe pruva hatt zerinde iaretlenerek gemimizin hareket vektr izilir ve ba tarafna oran belirtilir 30:60 (Gemimizin rota ve srati kendi cihazlarndan takip edildiinden bilinmektedir ve problemde de yukardaki ekilde verilmitir.) (ekil 7.2) Ayrca gemimizin hareket vektrn izmeyi daha nce renmitik. Saat 15.30da hedef geminin tekrar tespiti yaplm ve 10 nm mesafede 2250 de tespit edilmitir. Hedef geminin ikinci mevkisini koymak iin paralel cetvelimizi birim zaman sonunda alnan hedef gemi kerteriz deerine gre yani manevra levhas zerinde 2250 ye yerletiririz. Paralel cetveli gemimizin hareket vektrnn ucuna kadar tarz. Gemimizin hareket vektrnn ucuna tanan paralel cetvelden kerteriz ynnde bir izgi izeriz (ekil 7.3). Hedef gemiyi ikinci defa 10 nm mesafeden tespit ettiimizden pergelimizi bu mesafe kadar manevra levhasnn lekleri zerinde aarz (Gemimizin vektrn izerken kullandmz lek 1:1 kullanlacaktr.). Pergelin bir ayan gemimizin hareket vektrnn ucuna yerletiririz. Pergel ile hedef geminin izilen kerteriz hattn kestiririz (ekil 7.3). Kestirilen bu nokta hedef geminin ikinci mevki olduundan bu noktay bir daire ierisine alarak yanna ikinci deerlerin alnd saati yazarz (ekil 7.3).

ekil 7.3: Referans geminin ikinci mevki

46

Hedef geminin hareket vektrn izmek iin ilk mevki ile ikinci mevkisini bir doru ile birletiririz. izilen bu dorunun ikinci mevki ucuna bir ok ba yapar ve yanna vektr yarm saatlik orantl vektr olduundan 30:60 iaretini koyarz (Vektrlerin iziminde hem orant durumlarna hem de lek kullanlp kullanlmadna baklmas gerekir.) (ekil 7.4).

ekil 6.4: Referans geminin hareket vektr

47

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Seyir hlinde baka bir geminin hareket vektrn manevra levhas zerine iziniz.

lem Basamaklar Hedef geminin mesafe ve hakiki kerteriz deerleri radar ve pusula kullanlarak tespit ediniz. Hedef geminin hakiki mevkisini manevra levhasna koyunuz. Birim zaman sonra hedef geminin hakiki kerteriz ve mesafe deerlerini tekrar tespit ediniz. Referans geminin pruva hattn iziniz. Hedef geminin iki tespit zaman arasndaki srede referans geminin ne kadar yol aldn hesaplaynz. Pergeli birim zamanda alnan yol kadar, mesafe lmlerinde kullanlan lek zerinden anz. Pergel akl merkezden pruva hatt zerinde iaretlenerek referans geminin orantl hareket vektrn oluturunuz. Vektrn bana ok ba iareti konarak orann yaznz. Paralel cetveli birim zaman sonunda alnan hedef geminin hakiki kerteriz deerine gre manevra levhas zerine yerletiriniz. Paralel cetveli referans geminin hareket vektrnn ucuna taynz. Referans geminin hareket vektrnn ucuna tanan paralel cetvelden kerteriz ynnde bir izgi iziniz. Pergeli hedef geminin birim zaman sonunda llen mesafesi kadar mesafe konmasnda kullanlan lekten anz. Pergelin bir ayan referans geminin hareket vektrnn ucuna yerletiriniz. Pergel ile hedef geminin izilen ikinci hakiki kerteriz hattn kestiriniz. Kestirilen bu noktay bir daire ierisine alarak ikinci tespit saatini yaznz ve hedefin referans gemi vektrne gre konan ikinci mevkisini 48

neriler

Kerterizi radar veya pusuladan lebiliriz. Kerteriz nispi ise hakikiye eviririz. Kerteriz alnan pusulada sapma varsa dzeltme uygularz. Mesafeyi radardan alrz. Radardan mesafe lmnn salkl olmas iin radar grnt ayarlar iyi olmaldr. Geminin srati geminin cihazlarndan okunur ve birim zaman iin ne kadar yol gidecei hesaplanarak vektr uzunluu ona gre belirlenir. Orantl vektrn ba tarafna oran yazlr. Vektrlerin iziminde hem orant durumlarna hem de lek kullanlp kullanlmadna baklmas gerekir.

oluturunuz. Hedef geminin her iki mevkisini bir doru ile birletiriniz. izilen bu dorunun ikinci mevki ucuna bir ok ba ile oran yazarak referans geminin hareket vektrn oluturunuz.

49

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

UYGULAMALI TEST
Geminizin rotas 2200 ve srati 16 ktsdr. Saat 09.00da sancak 300 16 nm mesafede bir gemi grlmtr. Yarm saat sonra tekrar yaplan lm ile dier gemi bu sefer sancak 150, 8 nm mesafede olduu grlmtr. Dier geminin hareket vektrn yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz gibi manevra levhasna iziniz. DEERLENDRME LE Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. Manevra levhasnda hedef geminin 2500 16 nm mesafedeki hakiki mevkisini koydunuz mu? (220+30=250) 2. Referans geminin 2200 ye pruva hattn izdiniz mi? 3. Referans geminin iki tespit zaman arasndaki 30 dakikalk srede 8 nm yol aldn hesapladnz m? 4. Pergeli 8 nm kadar mesafe lmlerinde kullanlan lek zerinden atnz m? 5. Pergel akln merkezden pruva hatt zerinde iaretleyerek referans geminin orantl hareket vektrn oluturdunuz mu? 6. Vektrn bana ok ba iareti konarak 30:60 orann yazdnz m? 7. Paralel cetveli hedef geminin ikinci hakiki kerterizi 2350 ye gre manevra levhasnn merkezine yerletirdiniz mi? (220+15=235) 8. Paralel cetveli referans geminin hareket vektrnn ucuna tadnz m? 9. Referans geminin hareket vektrnn ucuna tanan paralel cetvelden kerteriz ynnde bir izgi izdiniz mi? 10. Pergeli hedef geminin ikici tespitte llen 8 nm mesafesi kadar mesafe konmasnda kullanlan lekten atnz m? 11. Pergelin bir ayan referans geminin hareket vektrnn ucuna yerletirdiniz mi? 12. Pergel ile hedef geminin izilen ikinci hakiki kerteriz hattn kestirdiniz mi?

Evet

Hayr

50

13. Kestirilen bu noktay kk bir daire ierisine aldnz m? 14. Daire ierisine alnan noktann yanna Saat 09.30da ikinci tespit saatini yazarak hedefin referans gemi hareket vektrne gre konan ikinci mevkisini oluturdunuz mu? 15. Hedef geminin her iki mevkisini bir doru ile birletirdiniz mi? 16. izilen bu dorunun ikinci mevki ucuna bir ok ba ile oran yazarak referans geminin hareket vektrn oluturdunuz mu?

51

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. 2.

Hedef geminin hareket vektr manevra levhasnn merkezinden izilir. Vektrlerin iziminde hem orant durumlarna hem de lek kullanlp kullanlmadna baklmas gerekir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

52

RENME FAALYET8 RENME FAALYET8

AMA
Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda manevra levhasnda hareket vektr izili olan bir baka geminin rota ve sratini lebileceksiniz.

ARATIRMA
Temel Seyir modlnde seyir haritas zerinde pusula gln kullanarak bir noktadan gideceiniz yne doru bir izgi izmeyi ve harita zerinde iki nokta arasnda mesafe lmeyi renmitiniz. imdi bir seyir haritasn ve manevra levhasn karlatrarak; Belirli bir yne izgi izme, Bir izginin ynn bulma, Mesafe lme benzerliklerini aratrnz.

Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve arkadalarnzla paylanz.

8.VEKTRDEN ROTA VE SRAT BULMAK

8.1. Baka Geminin Rota ve Sratini Bulmann Gereklilii
Birbirinden uzak mesafede bulunan gemilerin ayn liman, boaz gibi yerlere giri yolu zerinde nceliklerinin belirlenmesinde ve uzak ara atmay nleme tedbirlerinde bir gemi dier bir geminin hakiki rota ve sratine ihtiya duyar. Bu durumda manevra levhas zerinde yaplan izimler ile dier geminin rota ve srati tespit edilebilir.

8.2. Baka Geminin Rota ve Sratini Bulmak

Bir nceki renme faaliyetinde baka bir geminin hareket vektrnn izilmesini renmitik. Hareket vektrnn tarifinden bir geminin rotasnn hareket vektrnn yn, byklnn de o geminin srati olduunu biliyoruz. Bu ekilde hareket vektr izilmi bir geminin rota ve sratini, vektrn bileenlerini lerek bulabiliriz. Bileenler manevra levhasnn zerindeki mesafe lekleri ve ereve derece leinden bulunur. Manevra levhasna izilmi bir gemi hareket vektrnn bileenlerini aadaki ekilde lebiliriz. 53

Hedef geminin izilen hareket vektrnn zerine paralel cetveli yerletiririz. Paralel cetveli manevra levhasnn merkezine kaydrrz. Merkeze kaydrlan paralel cetvelin manevra levhasnn erevesini vektr dorultusunda kestii yerdeki deeri okunarak hedef geminin rotasn buluruz. Pergeli hedef geminin hareket vektr kadar aarz. Pergel akln, dier vektrleri uzunluklarnn lmnde kullanlan lekten leriz. Eer vektr tam saatlik deilse ltmz mesafeyi srenin oranna blerek hedef geminin sratini buluruz.

Bu zm bir nceki renme faaliyetindeki rnek ile izilen hedef gemi hareket vektr zerinde yapalm. Hedef geminin izilen hareket vektrnn ynn bulmak iin zerine paralel cetveli yerletiririz. Paralel cetveli manevra levhasnn merkezine kadar kaydrrz. Merkeze kaydrlan paralel cetvelin manevra levhasnn erevesini kestii yerdeki deeri okunarak hedef geminin rotasn buluruz. Okunan deer 1800 dir (ekil 8.1).

ekil 7.1: Vektrn ynnn llmesi

54

Hedef geminin sratini bulmak iin pergeli hedef geminin hareket vektr kadar aarz. Pergel akln, dier vektrleri uzunluklarnn lmnde kullanlan lekten leriz (1:1 cetvelden llmt.). Okuduumuz deer 5.8 nm kar. Hedef geminin izili hareket vektrnn banda 30:60 iareti vard yani vektr yarm saatlikti. Bu neden ile ltmz deeri srenin oranna bleriz. 5.8/30:60=11.6 Bu ekilde hedef geminin sratini 11.6 kts olarak buluruz (ekil 8.2).

ekil 8.2: Vektrn uzunluunun llmesi

55

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Manevra levhasnda hareket vektr izili olan bir baka geminin rota ve sratini lnz.

lem Basamaklar Hedef geminin izilen hareket vektrnn zerine paralel cetveli yerletiriniz. Paralel cetveli manevra levhasnn merkezine kaydrnz. Merkeze kaydrlan paralel cetvelin ereve derece gstergesinden vektr dorultusundaki deeri okuyunuz. Pergeli hedef geminin hareket vektr kadar anz. Pergel akln mesafe lmnde kullanlan lekten lnz. lekten bulduunuz deeri vektrn oranna blnz.

neriler

Mesafeye oran uygulamyor. lek kullanyorsunuz ancak vektrn lekten bulunan bykln vektrn oran ile arpp srati buluyorsunuz.

56

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

UYGULAMALI TEST
A gemisinin ilk hakiki mevki manevra levhasnn ereve derece lei zerinde ve 3000 hizasndadr. kinci mevkide ereve derece lei zerinde ve 300 hizasndadr. Vektr 40 dakikalk vektrdr ve vektr oluturan mevkilerin konmasnda 1:1 lek kullanlmtr. A gemisinin rota ve sratini yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz gibi bulunuz. DEERLENDRME LE Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. A gemisinin hareket vektrn manevra levhasnn zerine izdiniz mi? 2. Paralel cetveli A gemisinin hareket vektrnn zerine yerletirdiniz mi? 3. Paralel cetveli manevra levhasnn merkezine kaydrdnz m? 4. Merkeze kaydrlan paralel cetvelin ereve derece gstergesinden vektr dorultusundaki deerini 0750 olarak okudunuz mu? 5. Pergeli hedef geminin hareket vektr kadar atnz m? 6. Pergel akln, mesafe lmnde kullanlan 1:1 lekten 14.2 nm olarak okudunuz mu? 7. llen bu deeri, vektrn 40:60 oran ile arpp srati 21.3 kts olarak buldunuz mu?

Evet

Hayr

57

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.

2.

( ) Vektr oluturan mevkileri koyarken tespit edilen mesafeyi vektrn oran ile arparz. ( ) Bir geminin hareket vektrn izimde hangi mesafe lei kullanldysa ondan leriz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

58

RENME FAALYET-9 RENME FAALYET9

AMA
Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda bir baka geminin size gre (nispi) hareket vektrn izebileceksiniz.

ARATIRMA
Manevra levhasnn zerine herhangi bir referans ve herhangi bir hedef gemi hareket vektr iziniz. Referans gemi vektrnn ucundan hedef gemi vektrnn ucunun kerteriz ve mesafesini lnz. Bu deerleri kullanarak manevra levhasnn merkezinden bir mevki koyunuz ve bu mevki hedef gemi vektrnn balang noktas ile birletirerek yeni bir vektr oluturunuz. Hedef geminin vektrn manevra levhasnn merkezinden balatnz. Her iki vektrn ularn birletirerek yeni bir vektr daha oluturunuz. Bileke nedir, bir paralel kenarda bileke nasl izilir? Oluturduunuz ikinci yeni vektr, hedef ve referans vektrlerin bilekesi olabilir mi? lk oluturduunuz yeni vektr ile ikinci oluturduunuz yeni vektr karlatrnz, benzerlik ve farklarn belirleyiniz.

Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve arkadalarnzla paylanz.

9. BAKA GEMNN NSP HAREKET VEKTRN ZMEK

9.1. Nispi Hareket Vektr
Bir geminin bir baka gemiye gre izilen vektrne nispi hareket vektr denir. Nispi hareket vektr her iki geminin hareket vektrlerinin bilekesidir. Nispi hareketin yn ve sratini verir.

59

9.2. Nispi Hareket Vektrnn izimi

Nispi hareket vektrnn iziminde, birim zamann banda ve sonunda alnan kerteriz ve mesafe deerleri dorudan manevra levhasnn merkezinden llerek vektr oluturulur Burada kerterizin hakiki veya nispi olmas fark etmez. Nispi hareket vektr yardm ile kolaylkla gemilerin atp atmayaca veya ne zaman ne kadar yakndan geeceklerini bulabiliriz. Nispi hareket vektrnn iziminde: Birim zamann banda hedef geminin kerteriz ve mesafe deerleri alnr. Birim zamann sonunda tekrar hedef geminin kerteriz ve mesafe deerleri alnr. Her iki tespite gre mevkiler konur. Her iki mevki birletirilerek nispi hareket vektr oluturulur. Vektrn bana ok iareti ve oran yazlr.

ekil 20de Hedef gemi referans gemi tarafndan saat 06.00da 8 nm mesafede 0700 de kerteriz etmitir. Referans gemi daha sonra saat 06.40da tekrar tespit yapm ve hedef gemiyi 4 nm mesafede 0300 de kerteriz etmitir. Her iki tespite gre hedef geminin mevkileri konmu ve birletirilerek nispi hareket vektr izilmitir. Ucuna ok ba iareti konmu ve 40:60 oran yazlmtr.

ekil 9.1: Nispi hareket vektr

60

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Bir baka geminin size gre (nispi) hareket vektrn iziniz.

lem Basamaklar

neriler

Birim zamann banda hedef geminin kerteriz ve mesafe deerlerini radar ve pusula yardm ile alnz. Hedef geminin mevkisini koyunuz. Birim zamann sonunda tekrar hedef geminin kerteriz ve mesafe deerlerini Hedef geminin mevki nispi veya hakiki alnz. olabilir. nemli olan her iki mevkisinin Hedef geminin ikinci mevkisini de ayn cins olmasdr. koyunuz. Her iki mevki bir doru ile birletiriniz. Vektrn bana ok ba iareti ve oran yazarak hedef geminin nispi hareket vektrn oluturunuz.

61

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

UYGULAMALI TEST
Saatte 12 kts srat ile 3300 rotasna seyir yapmakta olan geminizden, A gemisi saat 20.43de sancak 650 de 7 nm mesafede tespit edilmitir. 20 dakika sonra tekrar yaplan tespitte, A gemisi sancak 450 de 3 nm mesafede bulunmutur. Yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz gibi hedef geminin nispi hareket vektrn iziniz. DEERLENDRME LE Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri 1. A gemisinin sancak 650 de 7 nm mesafedeki ilk mevkisini koydunuz mu? 2. A gemisinin sancak 450 de 3 nm mesafedeki ikinci mevkisini koydunuz mu? 3. Her iki mevki birletirdiniz mi? 4. Dorunun ikinci mevki ucuna ok ba iareti yapp 20:60 oran yazdnz m? Evet Hayr

62

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. ( ) Nispi vektr iziminde nispi mevki kullanlr, hakiki mevki kullanlamaz. ( ) Bir geminin bir baka gemiye gre izilen vektrne nispi hareket vektr denir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

63

RENME FAALYET10 RENME FAALYET10

AMA
Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda seyir srasnda sizinle yakn gei yapan bir geminin gei ncesi yakn gei zamann ve mesafesini hesaplayabileceksiniz.

ARATIRMA
Bir noktadan bir doruya dik izmenin geometrik yntemlerini aratrnz. Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve arkadalarnzla paylanz.

10. BAKA GEM LE YAKIN GE MESAFE VE ZAMANINI BULMAK

10.1. Paralel Cetvel le Bir Doruya Dik izmek

ekil 8: Paralel cetvel ile dik izim

Gerek seyir haritas gerekse manevra levhas zerindeki almalarda bir noktadan bir doruya dik izim ihtiyac olur. Geometride bunun iin baz yntemler bulunmaktadr. Ancak bizim kullandmz paralel cetvel bu ilemde bize kolaylk salamaktadr. Paralel cetvelimizin her iki parasnn orta noktas iaretlenmitir. Cetvel kapal durumdayken bu iaretler ayn hizada bulunur. Bu hiza cetvele diktir.

64

Bir noktadan bir doruya dik izerken; Paralel cetvelinizi kapal durumda referans alnan noktann yaknlarnda, her iki parann orta iareti zerine dik izilecek doru zerine gelecek ekilde yerletiriniz (ekil 10.1 A). Paralel cetvelinizi pozisyonunu bozmadan referans nokta zerine kaydrnz. Paralel cetvel referans nokta zerine gelince cetvelin kenarndan doruya dik iziniz (ekil 10.1 B).

ekil 9: Yakn gei noktas

65

10.2. Yakn Gei Mesafesini Bulmak

Hedef geminin nispi hareket vektr dorusunun referans gemiye en yakn olduu mesafe gemilerin birbirlerine en yakn gei mesafesidir. Yakn gei noktasn bulmak iin Nispi vektr uzatlr. Nispi vektr dorusuna merkezden dik izilir. En yakn gei noktas olan dikin doruyu kestii nokta iaretlenir. Pergel, merkez ile yakn gei noktas aral kadar alr. Pergel aral mesafenin konmas srasnda kullanlan lek zerinden llr.

ekil 10.2de Gsterildii gibi hedef geminin nispi hareket vektr uzatlm ve manevra levhasnn merkezinden ona bir dik izilmitir. Bu noktann merkez ile arasndaki mesafe pergel yardm ile llm ve en yakn gei mesafesi olarak 4 nm bulunmutur.

10.3. Yakn Gei Zamann Bulmak

Yakn gei noktasna var zaman da en yakn gei zamandr. Bunu bulmak iin Nispi vektrn uzunluu, pergel yardm ile mesafe llen lekten llr. Vektrn ucu ile en yakn gei noktasnn aras llr. Vektr uzunluu, oran ve kalan yol uzakl kullanlarak orant ile sre hesaplanr. Sre hedef geminin ikinci mevki zamanna ilave edilerek yakn gei zaman hesaplanr.

ekil 10.2de vektrn uzunluu pergel yardm ile mesafenin lld 1:1 leinden 5.6 nm olarak llmtr. Vektrn bitim noktas ile en yakn gei nokta aras 1.4 nm olarak llmtr. Orant kullanarak 5.6 nm 40 dakikada gidilirse 1.4 nmin 10 dakikada gidilebilecei bulunmutur. Sonra bulunan bu 10 dakika saat 06.40a ilave edilerek yakn gei zaman saat 06.50 olarak bulunmutur.

66

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Seyir srasnda sizinle yakn gei yapan bir geminin gei ncesi yakn gei zamann ve mesafesini hesaplaynz.

lem Basamaklar neriler Hedef geminin nispi hareket vektrn bir izgi ile uzatnz. Hedef geminin nispi vektr dorultusuna merkezden dik iziniz. Dikin doruyu kestii noktay en yakn gei noktas olan iaretleyiniz. Pergeli, merkez ile yakn gei noktas aras kadar anz. Yakn gei mesafesini mevkilerin konmas srasnda kullanlan lek zerinden lnz. Pergeli nispi vektr kadar anz. Geometride bir noktadan bir doruya Nispi vektrn bykl mesafelerin dik izme yntemleri olmakla birlikte konmas srasnda kullanlan lekten bu yntemler yerine paralel cetvelin lnz. kullanlmas en uygun olandr. Pergeli vektrn ucu ile en yakn gei noktasnn aras kadar anz. Kalan yol mesafesini mevkilerin konmas srasnda kullanlan lekten lnz. Kalan sreyi, kalan yol, vektr uzunluu ve vektr orann kullanarak hesaplaynz. Kalan sreyi, hedef geminin ikinci mevki zamanna ilave ederek yakn gei zamann hesaplaynz.

67

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

UYGULAMALI TEST
Saatte 12 kts srat ile 3300 rotasna seyir yapmakta olan geminizden, A gemisi saat 20.43de sancak 650 de 7 nm mesafede tespit edilmitir. 20 dakika sonra tekrar yaplan tespitte A gemisi sancak 450 de 3 nm mesafede bulunmutur. Geminizin bu gemi ile bir atma durumu olabilir mi, olmaz ise yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz gibi yakn gei zaman ve mesafesini bulunuz. DEERLENDRME LE Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. A gemisinin sancak 65 de 7 nm mesafedeki ilk mevkisini koydunuz mu? 2. A gemisinin sancak 450 de 3 nm mesafedeki ikinci mevkisini koydunuz mu? 3. Her iki nispi mevki birletirilerek A gemisinin nispi hareket vektrn izdiniz mi? 4. Vektrn bana ok ba iareti ve 60:20 oran yazdnz m? 5. A gemisinin nispi vektrn bir izgi ile uzattnz m? 6. A gemisinin nispi vektr dorultusuna merkezden dik izdiniz mi? 7. Dikin doruyu kestii noktay en yakn gei noktas olarak iaretlediniz mi? 8. Pergeli, merkez ile yakn gei noktas aras kadar atnz m? 9. Yakn gei mesafesini mevkilerin konmas srasnda kullanlan 1:1 lek zerinden 1.7 nm olarak ltnz m? 10. Pergeli hedef geminin nispi vektr kadar atnz m? 11. Nispi vektrn bykln mesafelerin konmas srasnda kullanlan 1:1 lekten 4.3 nm olarak ltnz m? 12. Pergeli hedef geminin nispi vektr ucu ile en yakn gei noktasnn aras kadar atnz m?
0

Evet Hayr

68

13. Kalan yol mesafesini mevkilerin konmas srasnda kullanlan 1:1 lekten 2.5 nm olarak ltnz m? 14. Kalan sre kalan yol, vektr uzunluu ve vektr oran kullanlarak 12 dakika olarak hesapladnz m? 15. Kalan sreyi, hedef geminin ikinci mevki zaman olan saat 21.03e ilave ederek yakn gei zamann saat 21.15 olarak hesapladnz m?

69

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. ( ) Bir noktann bir doruya en yakn olan yeri, bu noktadan doruya izilen dikin doruyu kestii yerdir. ( ) Bir noktadan bir doruya sadece paralel cetvel ile dik izilebilir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

70

MODL DEERLENDRME
KONTROL LSTES
Geminiz 1 Austos gn sabah stanbuldan zmire gitmek zere hareket etti. Saat 09.23te 2500 rotasna saatte 12 kts srat ile ilerlerken Silivri taraflarndan gney istikametine seyir yapmakta olan askeri bir gemi ile aykr rotalar zerinde olduunuzu grdnz. atma durum deerlendirmesi iin derhal modl renme faaliyetlerinde rendiiniz gibi gemi radar ve pusulasn kullanarak hedef geminin mevki tespitlerini yaptnz. Hedef geminin ilk tespitini saat 09.23te hakiki 3200, 16 nm mesafede, 20 dakika sonraki ikinci tespitinde de hakiki 2900, 8 nm mesafede buldunuz (lm yaptnz pusulann sapmas yoktur.). Modl renme faaliyetlerinde rendiiniz hedef geminin rota, srat, yakn gei zaman ve mesafesini hesaplaynz. Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. Manevra levhasnn merkezinden geminizin 2500 ynne pruva hattn izdiniz mi? 2. Manevra levhasnn merkezinden, hedefin ilk tespitindeki 3200 hakiki kerteriz hattn izdiniz mi? 3. Mesafenin byklne gre 2:1 alma leini seip iaretlediniz mi? 4. Pergeli seilen 2:1 alma leinden hedef geminin ilk tespit mesafesi olan 16 nm kadar atnz m? 5. Pergelin bir ayan manevra levhasnn merkezine koydunuz mu? 6. Pergelin dier ucu ile hedef geminin ilk hakiki kerteriz hattn kestirdiniz mi? 7. Pergel ucunun kerteriz hattn kestii noktay kk bir daire ierisine aldnz m? 8. Daire iaretinin yanna deerlerin alnd saat 09.23 saatini yazdnz m? 9. Geminizin 20 dakikalk vektr uzunluunu 4 nm olarak hesapladnz m? (Srat 12 kts, iki mevki arasnda 20 dk. var.) 10. Pergeli seilen 2:1 alma leinden 4 nm kadar atnz m? (20 dakikalk vektrnz 4 nm, seilen lek 2:1)

Evet

Hayr

71

11. Pergelin bir ayan manevra levhasnn merkezine koydunuz mu? 12. Pergelin dier ucu ile geminizin pruva hattn vektr uzunluunda iaretlediniz mi? 13. aretlenen yere bir ok ba iaretini koyup 20:60 orann yazdnz m? 14. Paralel cetveli manevra levhasnn merkezine 2900 istikametinde yerletirdiniz mi? (hedef geminin ikinci hakiki kerteriz deeri) 15. Paralel cetveli geminizin hareket vektrnn ucuna kaydrdnz m? 16. Geminizin hareket vektrnn ucuna tanan paralel cetvelden hedef geminin hakiki kerterizi ynnde bir izgi izdiniz mi? 17. Pergeli hedef geminin llen ikinci mesafesi olan 8 nm kadar seilen 2:1 lei zerinden atnz m? 18. Pergelin bir ayan referans geminin hareket vektrnn ucuna yerletirdiniz mi? 19. Pergel ile hedef geminin izilen ikinci hakiki kerteriz hattn kestirdiniz mi? 20. Bulunan bu noktay bir daire ierisine alarak yanna ikinci deerlerin alnd 09.43 saatini yazdnz m? 21. Hedef geminin her iki mevkisini bir doru ile birletirdiniz mi? 22. Hedef geminin hareket vektrn, bu dorunun ikinci ucuna bir ok ba yaplp yanna 20:60 orann yazarak oluturdunuz mu? 23. Hedef geminin izilen hareket vektrnn zerine paralel cetveli yerletirdiniz mi? 24. Paralel cetveli manevra levhasnn merkezine kaydrdnz m? 25. Merkeze kaydrlan paralel cetvelin ereve derece gstergesinden hedef geminin rotasnn 1850 olduunu okudunuz mu? 26. Pergeli hedef geminin hareket vektr kadar atnz m? 27. Hedef geminin hareket vektr uzunluunu, mesafe lmnde kullanlan 2:1 lekten lerek 10.1 olarak okudunuz mu? lekten bulduunuz deeri vektrn 20:60 oranna blerek hedef geminin sratini 30.3 kts olarak buldunuz mu? 29. Manevra levhasnn merkezinden hedef geminin 2 hakiki kerteriz deeri olan 2900 ye hattn izdiniz mi?

28.

72

30. Pergeli hedef geminin ikinci tespit mesafesi olan 8 nm kadar 2:1 lekten atnz m? 31. Pergelin bir ayan manevra levhasnn merkezine koydunuz mu? 32. Pergel ile hedef geminin ikinci hakiki kerteriz hattn, ikinci kerteriz mesafesinde kestirdiniz mi? 33. Kestirilen noktay bir doru ile hedef geminin ilk mevkisine birletirdiniz mi? 34. Hedef geminin nispi hareket vektrn bu dorunun ikinci ucuna bir ok ba ve 20:60 orann koyarak oluturdunuz mu? 35. Hedef geminin nispi hareket vektrn bir izgi ile uzattnz m? 36. Hedef geminin nispi vektr dorultusuna merkezden dik izdiniz mi? 37. Dikin doruyu kestii noktay en yakn gei noktas olarak iaretlediniz mi? 38. Pergeli, merkez ile yakn gei noktas aras kadar atnz m? 39. Yakn gei mesafesini mevkilerin konmas srasnda kullanlan 2:1 lek zerinden 6.4 nm olarak ltnz m? 40. Pergeli hedef geminin nispi hareket vektr kadar atnz m? 41. Nispi vektrn bykln mesafelerin konmas srasnda kullanlan 2:1 lekten 9.8 nm olarak ltnz m? 42. Pergeli hedef geminin nispi hareket vektrnn ucu ile en yakn gei noktasnn aras kadar atnz m? 43. Kalan yol mesafesi mevkilerin konmas srasnda kullanlan 2:1 lekten 5.2 nm olarak ltnz m? 44. Kalan sreyi, kalan yol, vektr uzunluu ve vektr oran kullanlarak 11 dakika olarak hesapladnz m? 45. Kalan sreyi, hedef geminin ikinci tespit zamanna ilave ederek yakn gei zaman olarak 09.54 saatini buldunuz mu?

73

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ( ) Gemi radar, radyo sinyallerinin yardm ile su altndaki balk srlerini ekrannda gsteren bir cihazdr. ( ) Radardaki mesafe halkalar, merkezi gemi olacak ekilde gzken aralar menzile gre eit dalm sabit halkalardr. ( ) Cayro balants olmayan basit klasik radarda deiken kerteriz hatt gstergesi nispi kerterizi gsterir. ( ) Manevra levhas zerinde 10 milden uzun mesafeler iin lek kullanlr. ( ) Nispi mevki rota hattna gre konur. ( ) Vektr iziminde srat bykln mesafe cetvelinden leriz. ( ) Bir saatten farkl zaman aralna gre izilen vektr orantl vektrdr. Ba tarafnda 60 dakikaya oran belirtilmelidir. ( ) Bir geminin hareket vektrnn uzunluunu oranna blersek geminin sratini bulmu oluruz. ( ) Nispi vektr referans ve hedef gemilerin hareket vektrlerinin bilekesidir. ( ) Nispi hareket vektr atmay nleme problemlerinin zmnde kullanlr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

74

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Yanl Doru Yanl Doru Yanl Yanl Doru Doru Yanl Yanl

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 D Yanl

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1 2 Yanl Doru

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI

1 2 Doru Yanl

RENME FAALYET-5N CEVAP ANAHTARI

1 2 Yanl Doru

RENME FAALYET-6NIN CEVAP ANAHTARI

1 2 Yanl Doru

75

RENME FAALYET-7NN CEVAP ANAHTARI

1 2 Yanl Doru

RENME FAALYET-8N CEVAP ANAHTARI

1 2 Doru Yanl

RENME FAALYET-9UN CEVAP ANAHTARI

1 2 Doru Yanl

RENME FAALYET-10UN CEVAP ANAHTARI

1 2 Doru Yanl

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Yanl Doru Doru Doru Yanl Doru Doru Doru Doru Doru

76

KAYNAKA KAYNAKA
Dz.K.K. Hidrografi Neriyat, Radar Plotlamas, stanbul, 1981.

77