TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10/236) Giri : Tarih : 09/10/2012 Grup : Sayfa : 1

DRDNC OTURUM Alma Saati: 16.37 BAKAN: Nimet BA (stanbul) -----0----BAKAN Trkay Hanm, ho geldiniz. TRKAY ASMA Ho bulduk. Deerli milletvekilleri, ncelikle, Komisyonumuzun daveti zerine buradasnz. Bildiiniz gibi, biraz ksaca Komisyonumuz hakknda bilgi vermek istiyorum. Trkiye Byk Millet Meclisinde grubu bulunan drt siyasi partinin vermi olduklar ortak nergelerin birletirilmesi suretiyle oluturulan Komisyonumuz, lkemizde demokrasiye mdahale eden tm darbe ve muhtralarla demokrasiyi ilevsiz klan tm srelerin aratrlarak alnmas gereken nlemlerin belirlenmesi amacyla kurulmu bir komisyon. Komisyonumuz, Meclis Tz erevesinde aratrma komisyonu olarak grev yapmakta ve bir konu da en nemli grevi bilgi edinmek. Dolaysyla davet ettiimiz konuklarmza sorduumuz sorular ve onlarn sunumlar da bu bilgi edinme erevesindedir, herhangi bir sorgulama, soruturma vazifesi icra etmediimiz gibi demokrasinin iledii bu meknda en uygun ekilde grevimizi ifa etmeye alacaz, rahat olunuz. TRKAY ASMA Sa olun. BAKAN Sizin Komisyonumuza davetiniz Alt komisyonlarmzn eitli nerileri oluyor ve ayr alt komisyon oluturduk, bu komisyonlardan bir tanesi 1960 darbesi ve 71 muhtras, dieri 80, birisi de son darbe dediimiz postmodern darbe dnemi 28 ubat srecini inceleyen bir dnem. 28 ubat sreciyle ilgili olarak dinlenmeniz konusunda Komisyon yesi, u anda burada bulunmayan 2 yenin nerisi zerine davet edildiniz. Fakat biz davet nedenleri ve gerekelerini komisyon yelerimizin ok vkf olmamakla birlikte bu dneme ilikin eer bir genel deerlendirme yapmak isterseniz bu deerlendirmeleri alacaz, ondan sonra, sizin deerlendirmelerinizden sonra eer sorular varsa milletvekillerimizin onlar alacaz. Ben, milletvekillerimizi size tantaym: Yaar Karayel Bey AK PART Kayseri Milletvekili, 28 ubat Alt Komisyonu Bakan, dris ahin Bey AK PART ankr Milletvekili, Feyzullah Kyklk Bey AK PART stanbul Milletvekili, Mehmet eker Bey Cumhuriyet Halk Partisi Gaziantep Milletvekili. Ksa bir deerlendirme yapmak zere sz size veriyorum. Buyurun ltfen. TRKAY ASMA ok teekkr ediyorum. Onur duyuyorum tabii ki byle bir almada admn gemi olmasndan tr. Ben darbeyi de yerinde yaam bir insanm, tabii, bu hi gzel bir ey deil, onu peinen syleyeyim. 1960 ylnda birinci snf, fakltede hukuk fakltesi rencisiydim. Herkes biliyor, ok ksaca bahsedeceim. O dnem ok partili sisteme geilmi, Adnan Menderes eitli oylarla giderek oyunu ykselterek iktidar olmu ama iktidar olduktan sonra birtakm, demokrasiyi aksatacak tutumlar olmutu. rnein, ok partili sistemi kendisinin nne aan CHPyi Meclis dna itmiti. te ben odunu gstersem milletvekili olur. diyordu. Bunu eletiren retim yelerine kara cbbeliler deniliyordu. renci olaylar balamt ve 28 Nisanda stanbulda Vedat Demirciolu diye bir rencinin ldrlmesi zerine de 29 Nisanda benim renci olduum fakltede olaylar balad. te atl polisler bast, biz kt durumda kaldk, niversiteler sresiz tatil edildi ve hepimizin, biroumuzun ounuz gensiniz ama belki duymusunuzdur, o 555 Klar balad. Akamzerleri saat bete, mays

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10/236) Giri : Tarih : 09/10/2012 Grup : Sayfa : 2

ayyd, sokaklara kp Hkmeti eletiriyordu genlik, polis geldii zaman da kayorduk ve o tarihte esnaf ve halk bize destek oluyordu, evlerine alyordu ve arkasndan da 27 Mays ihtilali oldu. 27 Mays ihtilali olduu zaman genel yap byle sevinliydi, yi bir ey oldu. deniliyordu ama asl kt taraf yarglamalarda balad. Ben o zaman iei burnunda bir hukuk rencisi, 1inci snf rencisiyim ve 2nci snfa gemiim ama oradaki yarglama sistemi mthi rahatsz ediyordu, bana kck senede bile retilen tm hukuk kurallarn altst ediyordu. nk eylerin grevlerini ktye kullanmalar falan deildi konu, zel hayatlarna inildi, rahatszlk verildi, tehir edildiler yani bir magazin yayn hline dnmt ve bu burada mthi bir kt izlenim brakyordu, sanyorum halkta da brakyordu. Ama hep onu sylerim hl da syleyeceim, sonunda da balayacam. Halkn tuttuu insanlarn arkasnda duramamak gibi bir alkanl var, o tarihte de hi kimse Bu nasl bir yarglama? Niye byle bir yarglama yaplyor? Bu yanl. demiyordu, demedi de. Bunu bu ekilde getik. Ondan sonra, tabii ki 1960 ihtilalinin en gzel taraf 1961 Anayasasn ortaya karmasdr. Benim bildiim kadaryla ok okuyan yazan bir hukukuyum ama Trkiye'nin en gzel anayasas 1961 Anayasasdr. Onun verdii bir rahatlk vard, zgrlk alan vard, kitaplar geldi, basld, okundu ve renciler bunlar okumaya baladlar. Bu okuma, sanyorum emperyal glerde ok da hoa gitmeyen birtakm alkanlklar yaratt ve dnyada da artk renci hareketleri balamt, ite bir ksm solu renmeye balad. Yalnz, ben bunlarn ok iindeydim, hibiri komnist olabilecek derecede de solu renmemiti. Yani solu byle bir zenti olarak te liderlerin sylemleri de vard, Toprak ekenin, su kullanann olacak. Bunlar holarna gidiyordu genliin ve bu ekilde genlik hareketleri de balamt ama ilk olaylar 1969 ylnn banda -bu arada, hep bu genlik kkrtlyordu- 1969 ylnn banda Commer denilen bir Amerika Birleik Devletleri ajannn Trkiyeye gelmesiyle genlik hareketleri mthi bir ekilde rayndan frlatld. Commer Vietnamdaki sava balatan bir ajand. Trkiyede sol hareket denilen ODTye geldi ve hibir korumas olmadan geldi, arabasyla geldi, flamasn at ve orada ODTdeki birka renci bunun arabasn yaktlar. Yakld ve bu ocuklar tutuklandlar doal olarak ama normal yarglamaya tabi tutuldular yani doal yarglarna gittiler. Haklarnda iki devletin arasn amaktan dava ald, onlarca yl ceza istendi ama mahkeme bunlarn hibirine uymad, sordu Dileri Bakanna, dedi ki: ki devletin aras alm mdr? Yant Hayr. gelince sadece mala zarardan alt ay ceza verdi ve erteledi. Ama bu yine de emperyal glerin iine gelmedi. lk planda, o arabay yakan kii, Taylan zgr polislerce ldrld bir miting srasnda. Ondan sonra da renci olaylar rayndan kt. te, Deniz Gezmiler bir grup kurdular, ben onlarn da avukatln stlenmitim. Bylelikle 1971 ihtilaline kadar geldik. 1971 ihtilalinde yarglanan bu ocuklarn hibiri adam ldrmedi ama hepsi asldlar, aynen Adnan Menderesin aslmas gibi. Burada una dikkatinizi ekmek istiyorum: Gc elinde bulunduran, bu gc kendi kurduu zel mahkemeler eliyle intikamn almaya balamt. 1961de de byle oldu, 1971de de byle oldu. G, skynetim mahkemelerini kurdu, kendi istedii hkimleri getirdi, eer o hkimler bu insanlarn lehinde karar veriyorlarsa hemen deitirildi, kck ocuklar asld, insan ldrmeyen ocuklar asld ve mthi bir ikence balad, inanlmaz bir ikence balad. Benim kardeim de ODTde okuyordu ve sadece uydu iddianamesinde: 10 Kasmda Atatrke sayg yry dzenlemek ve Dev-Gen yesi olmakt ama idamla yarglanyordu. Tutuklu olmasna ramen defalarca gelip evimiz baslyordu ve evde onu aryorlar. Yoksa devletin elindeydi. Yine tutuklu olmasna ramen cezaevinden alnyordu, tabii hepsi gibi ikencehanelere gtrlyordu. Profesrler iten

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10/236) Giri : Tarih : 09/10/2012 Grup : Sayfa : 3

atlyorlard ve geri dnme haklar yoktu, yargya bavurma haklar yoktu. Mthi, bir toplum, ikence, hakszlk ve ezilmeyle kar karya kald 1971 ihtilalinde. Bunun sonucu ocuklara yansd, bunun sonucu ailelere yansd, bunun sonucu gelecek nesle yansd nk byle bir hakszlk vard, hakk alamama vard ve bu hakka kar koyamama vard nk g inanlmaz bir gt ve eline geleni yakp ykyordu. Arkasndan ayn ekilde Bu kez sistem biraz daha deitirildi, iki tarafl genler birbirini krdrlmaya balad; biri sol, solculara komnist denildi, saclara baka bir isim takld ve iki tarafn istedikleri aynyd, tam bamsz ve gerekten demokrat bir Trkiye istiyorlard. Yani bugn bizim istediimizi istiyorlard onlar ama biz bunlara hi yaklamadk, hi anlamak istemedik, hi hogr gstermedik. 1980 ylndaki ihtilalle de mthi bir ekilde stlerine binildi. Ben unu sylemek istiyorum: 1971 ihtilalindeki faizm yzde 75se 1980 ihtilaline tam gelmiti, yzde 100d. Yani hi kimsenin nefes almas mmkn deildi ve bizler o davalara girdik. Niye girdik? Biz ilk girdiimiz gnden itibaren esir muamelesi grdk. Avukat deildik, salarmzn iine kadar aranyordu, aalanyorduk, sorduumuz her soru reddediliyordu. Hukuk hibir zaman ilemiyordu ama biz gittiimiz zaman en azndan o ocuklara, genlere bir moral oluyordu, Avukatmz geldi. diyordu, orada bir savunmann olduunu gryorlard. Dolaysyla sadece byle bir yararmz oluyordu yoksa yasal adan hibir zaman Ama dnyaya kar Bakn, savunma var, avukatlar var, mahkemeleri kurduk hep buydu, sistem buydu yani egemenlii, gc eline geiren hep yarg yoluyla bu gc kt bir ekilde, faist bir ekilde kullanyordu ve bu Trkiyeye inanlmaz yaralar at. Bir kere mesela benim 2 ocuum var, biz btn bu olaylarn iinde olmamza ramen hi bu konulara deinmediler ve en kk, en ksa bir frsatta beyin gyle yurt dna gittiler ve hl oradalar. Oysa onlarn buraya hizmet vermesi lazmd ki ben hep beyinlerine bunu ilemiimdir: Siz bu lkenin parasyla okuyan ocuklarsnz, bu lkenin parasyla eitilen insanlarsnz. Hizmetinizi buraya vermelisiniz. Hi ilemedi beyinlerine nk hep faizmi grmlerdi, hep dlanmay grmlerdi, hep aalanmay grmlerdi ki Trkiyenin en iyi okullarnda okumu olmalarna ramen. Sonra, 1980den sonra 28 ubatta ben ok fazla bir ey hissetmedim. Yani eer 1980deki bu yzde 80, 1971deki yzde 70 faizmin yzde 10u olmutur ama daha fazlasnn olduunu dnmyorum. Dolaysyla 28 ubat en hafif atlatlan bir darbedir, iyi ki de yle olmutur. Yani bu darbelerin bu lkeye verdii arl dnrsek iyi ki o ekilde atlatlmtr. Yalnz orada o konumdaki insanlarn da bu ite ok sulu olduklarn dnyorum. zellikle Erbakan iktidar, hangi koullarla geldii belli, hangi halktan oy ald belli. Kar kabilirdi. Ben u insanlarn oyuyla buraya geldim. Bu kararlar imzalamyorum ve uygulatmyorum. diyebilirdi. Hibiri Sleyman Demirel apkasn ald gitti. Bunlar ok yanl eylerdi. Direnmeyi bu halka retmeliydik. Yani demokrasiyi bu halka retmeliydi, liderler retmeliydi nk model olan kii liderdir, baka hi kimse lider olamaz. Lideri btn bir toplum grr ama lider azck bir baskda ekip gidiyorsa o zaman bu halk da siner, korkar ve ekip gider. Nitekim yle oluyor. Hi bir eyin arkasnda durabildiini grebiliyor musunuz halkn? Ben hep espri olarak sylerim: Fenerbahe taraftarnn Aziz Yldrmn arkasnda olduu kadar hibir halk baka bir tutuklunun arkasnda olamad. Yani inanlmaz, liderlere kar ya da ynetenlere kar gvensizlik vard ve bu dneklik, korkudan kamak halka da yansyordu, bunu anlatmak istiyorum. Peki, bunun ne faydas oldu? Bunun hibir faydas olmad. Eer biz enerjimizi ktye, faizme, hrsa, intikam almaya ynetirsek bu ie yaramaz. Bir kere orada dierinden hibir farkmz kalmam olur. yiyi yapacaz diye enerjimizi ktye ynlendirirsek, intikam almaya ynlendirirsek o ktyle ayn kulvarda komu oluruz ve ok da kt bir model

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10/236) Giri : Tarih : 09/10/2012 Grup : Sayfa : 4

olutururuz. Oysa hogrye, sevgiye, uyumaya ynlendirebilseydik biz bu enerjilerimizi, Trkiye bugn ok daha iyi konumda olabilirdi, gerekten demokratik bir ortamda olabilirdi. Trkiye hl gerekten demokratik bir ortamda olamamtr. 1971 ylnda yarglanan Deniz Gezmi ve arkadalarnn bir sz vard: Biz, gerekten demokrat ve bamsz bir Trkiye istiyoruz. Biz darbe yapmadk, Hkmeti deitirmedik ama siz Hkmeti deitirdiniz, darbe yaptnz. Asl yarglanmas gereken kiiler sizsiniz, sistemi deitirdiniz. diyorlard ama hi kimse oral olmuyordu. Yani bugn geldiimiz noktada gerekten diyoruz ki: Bu darbeyi yapanlar asl su ilediler. Taa, ocuklarn 1971 ylnda syledii szleri biz bugn syleyebiliyoruz. Bu da ne kadar geriden geldiimizi gsteriyor. BAKAN Trkay Hanm, sznz kesmek gibi olmasn ama ncelikle sizin kiisel z gemiinizi almamz gerekiyordu. Bunlar bahsederken Siz sanyorum Deniz Gezmilerin avukatln yaptnz. sterseniz araya girerek kendinizi anlatn, ondan sonra dneme devam ederseniz. TRKAY ASMA Ben 1963 ylnda Ankara Hukuk Fakltesinden mezun oldum, serbest avukatla baladm. Evlendim, 2 ocuum oldu. u anda da 2 torunum var. te, kardeim, Komerin arabasn yakanlar arasnda. Dolaysyla 68 ylnda bu olaylarn iinde avukat olarak kendimi grdm. Yalnz, unu syleyeyim: 1968 ylnda avukat olarak baladm zaman Trkiyede yarg aamasnda gerekten tam bir adalet vard yani bugnle kyasladmz zaman yargnn ok gerilerde olduunu grebiliyoruz. O devirdeki bir hkim Komerin arabasn yakan ocuklara gerek cezalarn verebilmiti. Bugn veremiyorlar. Bugn bakyoruz inanlmaz cezalar kyor ortaya. Yine oradan kaydm. Daha ok bu siyasi olaylardan sonra, 80den sonra fazla davalara girmemeye baladm nk biz biliyorduk ki zel olarak kurulmu mahkemelerde avukatlarn hi savunma hakk yoktur, piyon olarak kullanlyor ve kar tarafa da te, bak avukatn var. diye dnyaya lanse ediyorlard. O nedenle bu konuma dmemek iin 1980den sonra siyasi hibir davada taraf olmadm ama kendimi ocuk haklarna adadm. Bu konuda uluslararas bir dernek kurdum. O dernein bakanln yapyorum. Eer biz ocuklarmz birey olarak, sevgiyle, hogryle bytebilirsek demokrasiyi Trkiyeye getirebileceime inanyorum ve otuz senedir de bu almann iindeyim. CHAT MEK Dernein ad ne? TRKAY ASMA - ocuk hmali ve stismarn ve nleme Dernei. Yeni de, ok yakn bir zamanda da bunun dnya kongresini yaptk, yetmi yedi lkeyi arladk. z gemiim bu kadar. imdi, ben unu sylemek istiyorum, yazl da getirdim. unu retmeliyiz halka: alarak deil sevgi gstererek, hogr gstererek, birey olmay reterek demokrasiyi getirebiliriz. Ben, tekrar darbe olmayacana inanmyorum, darbe olacaktr. nk hl hep intikam eyini kullanyoruz. Yani bu intikam sisteminden vazgemediimiz srece bu kez gsz hisseden ya da bizim onlara kar yaptmz veya yanl olduunu dndkleri eye kar yine intikam duyacaklar ve gc eline geirdikleri zaman yine darbe olacaktr ama bu sivil olur, asker olur, baka bir yerden gelir. Darbe olmamas iin intikamdan vazgemeliyiz. ntikamn bu topluma hibir yarar olmadn dnyorum. Sevgi, hogr ve barla ve bunu model yaparak, ynetimin, siyasilerin, iktidarlarn bunu model hline getirerek demokrasiyi getirebileceklerine inanyorum. Bunun iin de ie ocuklardan balamak gerektiini dnyorum. BAKAN ok teekkr ediyorum. Ben de ocuk haklar alannda uzun yllar alm bir kadn avukat olarak gerekten de en nemli unsurun, ocuklar ve onlarn zerindeki eitim olduuna ok inanyorum. Tek

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10/236) Giri : Tarih : 09/10/2012 Grup : Sayfa : 5

tek her bireyin demokratik bir dnya grne sahip olmas ancak toplumlar demokratikletirebilir diye dnyorum. Size soru sormak zere milletvekillerimize sz vereceim. lk sz, talep zerine, Mehmet eker Beye veriyorum. Buyurun ltfen. MEHMET EKER (Gaziantep) Efendim, ho geldiniz, iyi ki de geldiniz. TRKAY ASMA Ho bulduk, sa olun. MEHMET EKER (Gaziantep) - u son zamanlarda dinlediimiz en gzel eyleri sylediniz. ntikam olmayan, demokrasi kltrnn yerletii, demokrasinin tm kurum ve kurallaryla lkemizde yerletii bir gn gerekten biz de hayal ediyoruz. Ve ok gzel bir eyi daha sylediniz; halkn, oy verdii, destekledii insanlar, yarglanrken, aslrken sesini kartmadn sylediniz. Bu da ok doru. Gerekten bu lkede, bu da demokrasinin tam yerlemediini gsteriyor. Biz de her konuumuzla unlar konuuyoruz: Yani 12 Eyll oldu, ite, anl anl basn kurulular, sivil toplum rgtleri hepsi kaacak yer aradlar, 71 oldu, yine katlar, 60ta yine ayn eyler oldu, 28 ubatta yine ayn eyler oldu. Ki ben sizin sylediinize katlyorum. Bu lkede, ite, darbe dnemi kapanmtr mant bana da ok doru gelmiyor. Niin? nk demokrasi kltr yerlemedii mddete, illa asker mi olacak. Bu, birileri kyor bir antidemokratik uygulama yapyor. Ona da katlyorum. Dorusu yani iyi ki yine gzel eyler sylediniz, teekkr ediyoruz bu konuda. Peki, darbeleri nlemek iin sizce ne yapmak gerekiyor? Halk bilinlendirelim, demokrasi kltrn yerletirelim, bunlar doru ama bunlar yine bizim istediimiz Biz hep bunu sylyoruz ve bunun yanl olduuna inanyorum ben: Demokrasi kltrn yerletirelim. Yani demokrasi kltr yukardan yerlemez, aadan yukarya yerlemesi lazm. TRKAY ASMA Ama model alnr. MEHMET EKER (Gaziantep) nsanlarn rgtlenme zgrlnn nn amak lazm, rgtlenmelerini salamak lazm, her yerde hakkn arayan insanlar ordusu yaratmak lazm, ama biz bunlar yapmadk. Biz yllardr, ite aydn, elit bir tabaka var, dier tarafta da ite sadece seimlerde oyuna bavurduumuz ve oy veren bir kitle var. Bu koullarda nasl yapacaz bunu? TRKAY ASMA imdi, bir kere una katlmyorum: Ben bu ocuk haklar nedeniyle halkla ok i ieyim. Aydn kesimin ok daha akll olduuna ya da ok daha bu konularda, demokrasi konusunda bilgili olduuna da inanmyorum. Eer halka inebilirsek, halkla teker teker konuabilirsek ok daha saduyu sahibi olduklarn gryoruz. rettiimiz eye inanyorsak, inandrabilmek ve gven duygusunu alamamz art. Eer gven duygusunu alayabiliyorsanz size inanyor ve doruyu yapyor ama biraz azck okumu kesime bunu inandrmanz da, yani hi sizi dinlemiyor bile, kendi bilgileri dorultusunda, kendi yanl bilgileri dorultusunda hareket ediyor. Halkn bilinlenmesi iin siyasi partilerin, tm siyasi partilerin bir kere ok gvenilir olmalar gerekir, yalan sylememeleri gerekir, kandrmamalar gerekir halk. Yani o model gerekten ok nemli. imdi, biz, Sayn Kenan Evren ve arkadalarn szm ona yarglyoruz. Ben buna m gibi yarglama diyorum. M gibi yapmaktan vazgesin bu Trkiye, yapacaksa gerekten yapsn, yapmayacaksa hi yapmasn. imdi, onlar bir anayasayla, 1982 Anayasasyla ne dediler? Biz yarglanamayz. dediler. Yzde ka oyla geti? Yzde 92 oyla geti. 12 Eyll 2010 Anayasas kala geti? Yzde 50 civarnda geti. Yarn bize

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10/236) Giri : Tarih : 09/10/2012 Grup : Sayfa : 6

savunurlarsa diyecekler ki:Ben yzde 92 orannda halkn oyunu aldm, dolaysyla beni yarglayamazsn. Dolaysyla bu deil zm. Bunu artk halka reteceiz, diyeceiz. Hak ara. diyoruz ocuklara. te yle diyoruz biz: Hakkn bilen, arayabilen ve bakasnn hakkna sayg duyabilen ocuklar yetitirelim. Ama ben bunu avukat olarak yllardr beceremiyorum, nk Hakkn ara. dediim ocuun hakk elinden gidiyor, hakkn kullanamyor ve ieriye giriyor ve arkasnda duramyorum, ben ona yalan sylemi oluyorum. Oysa bu toplum, sizler ona bu hakk vermelisiniz, yani hakk varsa hakkn kullanabilmeli. Hakkn kullanan ocuun arkasnda hepimiz durabilmeliyiz ki hak aramay bilebilsin, hak arad zaman ezilmeyeceini bilebilsin, bana vurulmayacan bilebilsin, demokrasi byle gelir. Ama biz bir taraftan Sen hakkn ara. diyoruz, bir taraftan da Gel bakalm, gir ieriye. diyoruz ve biz onu kurtarmak iin ok aba sarf ediyoruz, kurtaramyoruz da ou kez ve yalanc durumuna dyoruz. Sen bana hak ara dedin, hak arayarak birey olabileceimi syledin, ama bak, ben birey olmadm, cezaevlerinde srnyorum. cevabyla karlayoruz. Bunlar hep Trkiyenin ok ciddi sorunlar. MEHMET EKER (Gaziantep) ok teekkr ederim. DRS AHN (ankr) Sayn Trkay Asma Hanmefendi, Ho geldiniz. diyorum ben de. Bir meslekta olarak, zellikle gc eline geirenin her zaman kurduu yargyla istedii gibi hareket edebildiini ve bu uygulamalarn da toplumda ok ar bedeller dettii noktasndaki tespitinize tamamen katlyorum. nk idarenin bir ilem ve eylemini her zaman baka bir ilem ve eylemle geri alabilirsiniz ama yarg kararn dzeltmek iin yeniden ciddi anlamda bir yarg kararna veya bir itihada ihtiya vardr. Bu noktada da bunun salkl oturabilmesi iin de tam, koulsuz, tam bamsz bir yarg zlemi herkeste var olan bir hasrettir, bir beklentidir. nallah bunun da bu toplumda gereklemesini mit ediyoruz ve bu noktada da almalarmz devam ediyor, Parlamento olarak. Yalnz tespitlerinizi yaparken gerekten 60la alakal tespitinize, 71de, 80de son derece -benim ahsma gre tabii bu, size gre farkl olabilir- bir objektif deerlendirme yaptnz kanaatindeyim. Ama devamnda, 28 ubat sonrasnda ok da fazla bir eyler olmad noktasndaki grnze bir hukuku olarak katlmam mmkn deil. yle ki illa ki sembolik olarak bir ksm idam cezalarnn veyahut da cezalandrmalarn olmasn m ancak hukuk devleti asndan bir somut rnek olarak grebiliriz? ok fazla inan zgrl noktasnda fikirlerini syleme adna, yani bu sadece dini inanlarndan dolay deil, kendi bulunduu mezhepsel inanlardan, rk temeline dayal bir ksm dncelerinden dolay da 28 ubat sonrasnda bir ksm filemelerin, bir ksm n yarglarla birlikte zellikle hukuk dna klarak -biz bir hukuku olarak ncelikle hukuk devletini savunmakla ykmlyzEMASYA gibi, Bat alma Grubu gibi bir ksm kurulular kurmak suretiyle, hukuk devletinin dnda bir ksm ilem ve eylemlerin olduunu gryoruz ve bunlar da bugn ortaya kyor. Yani bu tr davranlar acaba bu millet nezdinde ok ciddi anlamda bir psikolojik travma oluturmad m? Bunlarn etkiledii kitle ve insan saysnn azmsanmayacak lde olduuna inanyorum. Bu konuda zellikle 28 ubat bir cmleyle geitirdiniz. Acaba bu rnekleri de ben verdikten sonra yine grnz ayn m, bunu renmek istiyorum. TRKAY ASMA Ben sanyorum yanl anlaldm. 28 ubatta benim kendi evremde ok byk bir farkllk hissetmedim. 28 ubatn da kt bir olgu olduunu, kt bir yaklam olduunu ama ite, dierlerindeki o faizmin arlnn 28 ubatta o denli olmadn syledim. Siz de sznz anlatrken Orada idamlar olmad, insanlar ldrlmedi. diyorsunuz. Bunun bir kazanm olduunu da syledim.

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10/236) Giri : Tarih : 09/10/2012 Grup : Sayfa : 7

Yani byle olmasn istemezdim, nitekim bu bir kazanmdr, hi olmazsa insanlarn yaam hakk gitmedi. Ama unu syleyeyim: Tabii ki 28 ubatta bu iin bandaki liderlerin de ciddi bir ekilde kar gelmesi gerektiini syledim. Arkasndan da unu sylemek istiyorum: Btn dncelerin yasaklanmasna karym. Herkes fikirlerini ok rahat ve btn Ben niversitelerde de ocuk haklar dersi veriyorum ve rencilerime hep bunu anlatyorum. Herkes rahatlkla eylerini konuabilmeli. Trkiyenin en byk eksii nedir biliyor musunuz? Hepimiz iin gerekli bu, bir iletiim becerisine sahip deiliz ve ben btn niversitelerde, her eyden nce bir iletiim dersinin okutulmasn istiyorum. Eer biz iletiim kurabilseydik, o grteki insanlarmzla da iletiim kurabilirdik, onlar da aramza alabilirdik ama Trkiyede solcusu komnist diye, sacs ite baka bir adla, Alevisi baka bir adla, Ermenisi baka bir adla hep dlanmtr. Yani bunu sadece 28 ubata balamayalm, hep beraber ortadan kaldralm. Her dnceye sayg duymay retelim ocuklarmza. nk biz bir kltrz ve bunlarla birlikte yaayacaz. Bu lkenin yzde 90 Mslman, yani bir dini inanca Benim evimde her sabah babam Kuran okuyarak kalkard. Nitekim polisler benim kardeimi yakalamaya geldikleri zaman Komnistin evinde Kuran okunuyor, bu nasl i? diyebilmilerdi. Yani bak amz ne kadar yanl, bunu sylemek iin bu rnei verdim. Hep dnceye sayg duymalyz. Sacsnn da dncesine, inancna, ibadetine, giyim tarzna sayg duymalyz, solcunun da liberalin de Ermenisinin de Rumun da. Biz bu insanlarla birlikte bir kltr oluturmuuz ve bugnlere gelmiiz. Bundan koptuumuz zaman dalrz, gideriz diye dnyorum. Teekkr ederim. DRS AHN (ankr) Ben teekkr ederim, sa olun. BAKAN imdi, her eyden nce ben de ok teekkr ediyorum. Galiba Komisyonumuzda dinlediimiz ilk kadn siz oldunuz. TRKAY ASMA yle mi, ne gzel, onur duydum. BAKAN Meral Akener vard, evet, doru Meral Hanm vard siyasi olarak. TRKAY ASMA Ben dardan ilk kadn o zaman. BAKAN Yani deerlendirme asndan, bak as asndan gerekten de bu Komisyonun tm yeleri farkl siyasi grlerde de olsalar dahi, demokratik bir toplumun ina edilmesinin yolunun demokratik dnebilen bireyler yetitirmek olduunu ve bu yoldan getiine inanyoruz. En nemli problemimizin iletiim olduunun farkndayz. Bir arada, ayn masa etrafnda oturabildiimizde, konuabildiimizde kurduumuz ilikilerle, hakikaten bu corafya ayn zamanda bar ve demokrasiyi yaatma gcne sahip bir lke diye dnyoruz. lkemizdeki bu anlamda gerekleen, demokratikleme adna gerekleen btn bu gelimeleri olumlu bulmakla beraber daha alnacak ok yolumuz var diyoruz. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Sayn Bakan, ben de soru soracam. BAKAN Sorunuz mu vard, ok pardon, grmediim iin Buyurun ltfen. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) ok zr dilerim, ukalalk saymayn, nce bir aklamada bulunmak istiyorum. Hayatmda en rahatsz olduum szlerden birisi halka inmek. TRKAY ASMA Ben hep onur duymuumdur halka inmekten. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Hayr. Efendim, halk aada m ki biz oraya inelim? TRKAY ASMA Aada olarak deil, eitim seviyesi bakmndan. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Efendim, yok hayr. Yani seviye bakmndan halkn benden daha aa olduuna inanmyorum.

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10/236) Giri : Tarih : 09/10/2012 Grup : Sayfa : 8

TRKAY ASMA Aa anlamnda sylemedim ben onu, bilgileri paylamak iin syledim. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Ben bu szden rahatsz oluyorum. Efendim, ben, halkla birlikte olmak ok daha gzel diye dnyorum. TRKAY ASMA Bundan sonra byle kullanrm Sayn stadm. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Hayr, yle deil, yle: Benim kendi dncem ve btn hayatm boyunca da halk ne kendimden yukarda ne de kendimden aada grdm. Halk brakn, hi kimseyi kendimden stn, kendimden aada grmedim, kimseye de inme tabirini kullanmadm. Rahatsz olduum bir tabirdir, burada da sylemek istiyorum. Bir de en ok rahatsz olduum sz Adam yerine koymak. Bence biz kimseyi adam yerine de koyamayz, herkese adam gibi davranmak zorundayz. TRKAY ASMA Keke byle olsa, hibir ey byle olmuyor. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Ben yle dnyorum. TRKAY ASMA Yani hayal baka, gerek baka. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Sayn meslektam, ben de avukatm, ben byle dnyorum. imdi, herkes rahatlkla konuabilmeli, kendi dncesini ortaya koyabilmeli ve kendini ifade edebilmeli. Bu, insan olmann bir gerei. Buna kar kan toplumlarn da neler getirdii, neleri de o toplumlardan gtrd ak ve net. Ama 28 ubat dneminde Gerekten siz belki ok hafif yaam olabilirsiniz TRKAY ASMA Doru. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) ben ok ar yaadm bu olay. Mesela, benim kz kardeim retmendi ve imam hatip okulunda retmendi. Kap dar edildi, oluuyla ocuuyla yayor. Daha sonra einin de iine epey son verildi. Kzm niversitede okuyordu ve bartsnden dolay okulla iliii kesildi. Benim kzm hayatnda eylem nedir, hi onu da bilmeyen bir ocuktu, yani byle binlerce Ben bu iten dolay kanser olan ocuklar Bu yzden dolay birok ailesiyle arasnda sorunlar yaayan kzlar grdm. Yani bence 28 ubat ok byk yaralar at. Bir de mesela o dnemde meslek liseleri tamamen sfrland. Mhendis yetitirdik belki, iimiz de vard ama ara elemanmz hi kalmad. Bence 28 ubatn etkisi sylenenlerin aksine brlerinden hi farkl olmad. Trkiyenin 200-300 milyar dolar, liras, sadece 80 milyar bankalar tarafndan gtrld. Yani basit bir olay deil. Ben unu sormak istiyorum: O gn 28 ubat muhtrasn veren kuvvet, gc elinde bulunduran bir gt, kuvvetti. TRKAY ASMA Tabii. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Yani sizce bu yaplan hareketi o gn ve hlen de TSKnn bulunduu durumu demokratik olarak dnyor musunuz? TRKAY ASMA Bakn, TSKnn hibir zaman hibir darbesini ben demokratik bulmuyorum, hi hakk yoktur zaten, halk seer, yani tepeden inme bir ey Siz bana kzyorsunuz ama Trk halknn yle bir alkanl var. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Kzmyorum Hanmefendi, sadece fikirlerimi syledim. TRKAY ASMA Teekkr ederim. Ben kemde oturaym, benim sorunlarm tepeden biri gelsin, zsn. TSKnn gelii de Trk halknn bu Aydnnn da yani bunda ok byk pay var, medyann bunda ok byk pay var, okumularn hepsinin bunda ok byk Ben urada oturaym, gelsin tepeden biri benim sorunumu zsn. Trk halk artk bundan vazgemeli. Kendi sorununu

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10/236) Giri : Tarih : 09/10/2012 Grup : Sayfa : 9

kendisi zmeli. Tan altna elini koymal. Biz ocuklarmza da bunu sylyoruz, Tan altna elini koy. Dn ve dnceni akla. diyoruz. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Ben bir soru daha buna bal olarak sormak istiyorum. 60 ihtilalini ok iyi hatrlarsnz, ben de o zaman ilkokulda renciydim. Ama babam hzl bir Demokrat Parti ocak bakan olduu iin, ok alad iin olaylara da hep vkftm. Mesela biz o zaman ajanslarda Ajans nedir, bilirsiniz. TRKAY ASMA Biliyorum tabii FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Bir tek radyo haber verir, ona da ajans denir. Ajanslar hi karmazd babam ve btn halk toplanr birlikte her evde radyo yokve orada biz unu ok dinledik: te kyma makinelerinde yzlerce, binlerce ocuk TRKAY ASMA Biz de dinledik. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) kylm, kyma yaplm, yle yaplm. Ama bir tane bile lmesi de ok fazladr. TRKAY ASMA Bir Vedat Demirciolu ld Sayn Vekilim. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Ama, bakn, ihtilal byle balamt ve insanlar da korktu o zaman. Aa, kyma makinelerinde ocuklar 12 Mart hatrlyorum. renciydim ve o zaman da kn veya gece yars komnizmin gelecei, yani ha geldi ha gelecek. TRKAY ASMA Ayn noktada birleiyoruz Sayn stadm. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Hayr, unu syleyeceim Hanmefendi: 80 ihtilalinde blclk -kendimiz blyorduk, blclk- fakat 28 ubatta irtica ve o dnemde hakikaten o kadar ok tarikatlar ortaya kt ki. Ben ayn zamanda ilahiyat da mezunuyum. Ben bakyorum hi kitapta yeri olmayan bir sr tarikat kt. simler, bastonlular, denekliler, arafllar vesaireler, efendim zikirler, hibirisi de aynen Fuzulinin sz gibi: Yaptnz ezkr hibir eye benzemiyor nk il pench. Krk ve elli diyorsunuz ylece. Ve byle olaylar grdk. Ve irtica size gre hakikaten o dnemde tarikatlar, Kuran kurslar vesaire diye bu karlan olaylarn, bunu yazan gazetelerin de tamamen ayn oyunla ortaya km hl olarak m gryorsunuz o dnemi? TRKAY ASMA Tabii ki Biraz nce unu syledim: Komnistliin ksini bilmeyen ocuklar, komnist diye 1971 ihtilali yapld. 28 ubat da irtica var diye. G hangi noktada o lkenin zayf tarafn buluyorsa oradan gidiyordu. Bunlarn hibiri gerek deildi. 60 ihtilalinde 1 kii ld ve ben 60 ihtilalinde daha sonra 1971de Sayn zzet Akalla beraber alma onuruna eritim. Sayn zzet Akal tanr msnz, bilmiyorum. 1960 ihtilalinde milletvekili olduu iin, Kayseride, hapishanelerde yaam bir insand. Konuurken cevap olarak bana ey dedi: Bana Rizeliydi kendisi- yardm iin verdiim, bu arkadamn iine yardmc olun diye verdiim kartlarm mahkemede nme atarak beni yargladlar ve cezaladlar. Bu insan Nazm Hikmetin savcln yapmt Bursada ve Nazm Hikmete zel oda vermiti. Balabanla Nazm Hikmetin beraber almasn ve Balabann bir ressam olmasn salamt. Bakn, sa grl bir insan ama sol grl bir airimize ve ressammza ne kadar hizmet etmi bir insan. Ben 1971 ylnda Sayn zzet Akalla birlikte alrken bu Deniz Gezmilerin avukatln stlenmitim ve ona eyler geliyordu: Senin maiyetinde alan bir avukat, solcularn davalarna bakyor. Bana glerek Bu yata solcu olmayan insana ben adam demem. diye espriyle beni onurlandrd. Yani onun iin biz ayrm yapmamalyz. Biz bu

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10/236) Giri : Tarih : 09/10/2012 Grup : Sayfa : 10

solcudur, bu sacdr, bu irticacdr dememeliyiz. Hepimize, hepsini hogryle bakp aramza katmalyz diyorum. Benim ana fikrim bu. Yoksa, 28 ubatta ok az bir ey oldu demek istemiyorum. Bana ok yansmad diyorum. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Teekkr ederim. BAKAN imdi, tekrar Sleyman elebi Bey sz istiyor. Sz size brakyorum. Buyurun. SLEYMAN ELEB (stanbul) ok teekkrler. Ho geldiniz. ki nemli tanksnz aslnda Sayn Halit elenkle beraber. Rahmetle anyorum onu da. TRKAY ASMA ok sayg duyulan bir insand. Her eyi ondan rendiimi syleyebilirim. SLEYMAN ELEB (stanbul) Estafurullah. Ama sizi de bu sreci izleyen birisi olarak nemli buluyorum. Tabii, bizim aslnda bugnk herhlde Komisyonun grevi biraz daha ok Deniz Gezmi srecini sizle konumak. Tabii, yorumlar da yaplyor, deerlendirmeler de yaplyor. Daha ok bizim konutuumuz erevenin biraz daha dna da ktk bugn. 28 ubat daha ok konutuk. Bu vesileyle, ben 28 ubat sormayacam nk benim amdan darbelerin iyisi kts yoktur ama iyi darbe-kt darbe diye imdi tasnif edilmeye baland. Bundan da byk bir znt duyuyorum. O daha Ben onun bedelini dedim. Ben oradaydm. diye yaklalan mantkla birisi bir bedel demi, ben de bir baka dnem demiim. 12 Eyllde ben de baka trl demiim. Yani darbelerin aslnda btnnde birtakm -ciddi anlamda- demokrasi d, insanlk d, hukuk d uygulamalar yaplmtr. zne bakldnda tamamnda byle vardr ama ne yazk ki bunlar daha ok ne kyor ve siyasi anlaylara gre bunun bir tasnifi yaplyor. Ben bundan znt duyuyorum. imdi, tam 6 tane sorum var. zninizle, ben tamamen Deniz Gezmile ilgili soracam sorularm. 1inci sorum: Deniz Gezmi ve arkadalarnn aslmasyla topluma anlatlmak istenen neydi? Hepsini birden mi soraym, yoksa ayr ayr m? TRKAY ASMA Ben nce oradan balayaym. Deniz Gezmi ve arkadalar, benim ve eimin ok yakn arkadalaryd ve onlar ok yakndan tanyordum. Prl prl ocuklard. Amalar uydu: Tam bamsz ve gerekten demokrat bir Trkiye kurmak iin bir model oluturmakt. Ama topluma alanan ey uydu: Bunlar dzeni deitirip komnizmi getirecek insanlardr. Dolaysyla asarz. Bakn ha, bir daha byle bir ey yaparsanz banza gelen bu olur mesajyd. SLEYMAN ELEB (stanbul) Esas ama bu yani. Deniz Gezmi bugn yarglansayd, bugn lkemizdeki bu yarg sisteminde, size gre cezas ne olurdu? Yani idamlar kalkt diye bakmadan. TRKAY ASMA imdi, ikiye ayrarak sylemek lazm. Biraz nce Komerin davasnda nasl normal bir mahkeme yarglama yapt ve alt ay ceza verdiyse, Deniz Gezmi de normal bir adalet mahkemesinde yani doal mahkemesinde yarglanm olsayd -bir tek bir yaralama olay vard, bir de banka soygunlar falan vard- belki onon be yl bir ceza alrd.

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10/236) Giri : Tarih : 09/10/2012 Grup : Sayfa : 11

SLEYMAN ELEB (stanbul) Normal hukuk ileseydi. 3nc sorum u efendim: Deniz Gezmi ve arkadalarnn infaz size izlettirildi mi? TRKAY ASMA Halit Bey benim gitmemi istemedi. arldm tabii avukat olarak ama bayan olduum iin ve o zaman kk bir bebek sahibiydim, Halit Bey gitmemi istemedi. Arkadam anlatt 28 ubatta yaananlar ve ben kzm uzun sre normale ekemedim nk hamileliimden itibaren benim yaadm btn sorunlar ona da gemiti. SLEYMAN ELEB (stanbul) 4nc sorum efendim: Eski Cumhurbakan Turgut zaln, Deniz Gezmi ve arkadalarnn idamndan nce kaleme ald bir mektupta Acyp bir ans daha vermeyelim. dedii doru mudur? Bununla ilgili bir bilginiz var m? Byle bir bilgiye sahip misiniz? TRKAY ASMA Onu bilmiyorum. Onu Halit Bey bilir ama ben bilmiyorum. Deilim. SLEYMAN ELEB (stanbul) Peki, Deniz Gezmiin aslmasn isteyenler kimlerdi size gre? TRKAY ASMA Sadece askerler ve yabanclard, Amerikallard, emperyal glerdi. SLEYMAN ELEB (stanbul) Yani CIA ve Amerikann parma var mdr? TRKAY ASMA Tabii. Kesin. 1968den itibaren btn bu darbelerin gereklemesinde Amerikann parma vardr. SLEYMAN ELEB (stanbul) Peki, toplumsal bir barn, gerekten bizim temel deerlendirmemiz de u: Eksen, tabii ki, darbeler, darbelerle hesaplamak ve yeniden Trkiyede darbenin dsinin konuulmad bir sreci tabii ki ortaya koyacak bir ortak iradeye Trkiyenin ihtiyac olduunu dnyoruz. Yani daha ok bu srete yer almzn bir nedeni o ama, gemile ilgili birok insann haklar verildi kendilerine. Birisi babakandr, birisi baka bir konumdadr. adeyi itibar diye tanmladmz bu itibar srecinin -aslnda bunu bile sylemek istemiyorum ama- Deniz Gezmi iin de uygulanmas konusunda bir yaklamnz var m? TRKAY ASMA Tabii ki. Genlie model olur. Ben hep bartan yanaym, hogrden yanaym. O ocuk bir modeli oluturmak istedi. Tuttu, tutmad. Gler onu engelledi ama halkn kahraman olmutu. Bunu kabul edelim. BAKAN Evet, ncelikle, Trkay Hanm, katldnz iin veya yaptnz tm deerlendirmeler iin ben Komisyon adna ok teekkr ediyorum. Her eyden nce bu Komisyonun kuruluunu aklarken tm siyasi parti gruplarnn ayn dorultuda vermi olduklar nergeler erevesinde kurulduunu syledik. Millet iradesine sahip kma konusunda ve darbelere kar durma konusunda ortak bir iradeyi burada sergilemeye alyoruz. Elbette her darbe dneminin madurlar asndan ve kiisel maduriyetler asndan baktmz zaman, farkl bir pencereden bakabiliriz ama btn darbeler ayn dzeyde ktdr ve tek bir hedefi vardr: Millettir. Millete kar yaplmlardr. Dolaysyla, millete bugn bunlara hep birlikte, ayn duyarllkla, hassasiyetle kar kma zamandr diye dnyorum. Tekrar katlmnz, destekleriniz ve aklamalarnz iin ok teekkr ediyorum. TRKAY ASMA Ben de ok teekkr ediyorum herkese ve soru sorunlara. ok sa olun. Kapanma Saati: 17.26