BLM 10 HAREKET LET M V DALARI

d1 : Minimum, minr yada di dibi ap d2 : Ortalama yada nominal ap d : Maksimum yada majr ap : Eim as p : Di aral l(hatve) : Civatann bir tam dnne karlk gelen eksenel ynde ilerlemesi l = n p (D KKAT!! Buradaki p:Di Aral ve n:Az Saysdr) Profil: (M) gen Metrik = 600 (Balamada) (W) Whitworth = 550 (Boru Balamada) Kare =0 (Tr) Trapez = 300 (Tv) Testere = 300 (YY) Yuvarlak = 300 *** entik etkisi yorulmada nemlidir. Vida Toleranslar : nce Somun : 4H,5H Orta Somun : 5H,6H,5G,6G Kaba Somun : 7H,7G

Hareket letimi

Cvata : 4h,4g,4e Cvata : 6h,6g,6e Cvata : 8g,8e

Bu notlar T.C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin eitli kaynaklardan derlenerek hazrlanmtr. Bu kaynaklar Referanslar blmnde listelenmitir. Herhangi bir ekilde orijinallik iddias ve yayn nitelii yoktur. Sadece eitim amal ders notlar niteliindedir. Atflar okunabilirlii arttrmak amac ile belirtilmemitir. Blent Ekmekci, Ekim 2005.

Malzeme: zellik Snf Boyut Aral 4.6 M5-M36 4.8 M1.6-M16 5.8 M5-M24 8.8 M16-M36 9.8 M1.6-M16 10.9 M5-M36 12.9 M1.6-M36 lk say 100 = Sut lk say ikinci say x 10 = Sy

Dk yada orta karbon elii Su verilmi ve temperlenmi orta karbon elii Su verilmi ve temperlenmi dk karbonlu martenzit elii Su verilmi ve temperlenmi alam elii

Hareket letim Vidalarnn Mekanii:

Yk Kaldrmak in:

Yk ndirmek in:

Eksenel ynde 3600 dndrdmzde yk hatve kadar yukar kaldrlm yada indirilmi olur. P ise vidaya uygulanan burulma momenti nedeni ile yke etkiyen kuvvettir.
Bu notlar T.C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin eitli kaynaklardan derlenerek hazrlanmtr. Bu kaynaklar Referanslar blmnde listelenmitir. Herhangi bir ekilde orijinallik iddias ve yayn nitelii yoktur. Sadece eitim amal ders notlar niteliindedir. Atflar okunabilirlii arttrmak amac ile belirtilmemitir. Blent Ekmekci, Ekim 2005.

Yk Kaldrmak in:

Yk ndirmek in:
P N sin( ) + N cos( ) = 0 ....(1) F N sin( ) N cos( ) = 0 .(2)

F F

yatay

= 0 P N sin( ) N cos( ) = 0 = 0 F + N sin( ) N cos( ) = 0

dey

(1)ve (2) nolu denkliklerden P= F ( sin ( ) + cos ( ) ) cos ( ) sin ( )

tan( ) =

P=

F ( cos ( ) sin ( ) ) cos ( ) + cos ( )

l olduuna gre d2

P denklemleri cos ( ) ya blnr ise,

Yk kaldrmak iin:
P= F ( sin ( ) + cos ( ) ) cos ( )

Yk ndirmek in:
P= F ( cos ( ) sin ( ) ) cos ( )

( cos ( ) sin ( ) )
F ( tan ( ) + ) 1 tan ( )

cos ( )

( cos ( ) + sin ( ) )
F ( tan ( ) ) 1 + tan ( )

cos ( )

P=

P=

tan ( ) ifadesini yerine koyarsak:

l + F d P= 2 l 1 d2
Burulma Momenti T = P d2 2

l F d2 P= l 1+ d2
Burulma Momenti T = P d2 2

T=

Fd 2 l + d 2 2 d 2 l

T=

Fd 2 d 2 l 2 d 2 + l

Yk indirmek iin bulunan burulma momenti negatif karsa arlk kendi kendine aa iner, pozitif karsa yk kaldrmak iin belirli bir burulma momentinin uygulanmas gerektii ortaya kar.
Bu notlar T.C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin eitli kaynaklardan derlenerek hazrlanmtr. Bu kaynaklar Referanslar blmnde listelenmitir. Herhangi bir ekilde orijinallik iddias ve yayn nitelii yoktur. Sadece eitim amal ders notlar niteliindedir. Atflar okunabilirlii arttrmak amac ile belirtilmemitir. Blent Ekmekci, Ekim 2005.

ayet; d 2 > l otoblokaj vardr.(self locking) d 2 < l serbest zlr. Verimlilik:

deal vida verimi = 0 olduu zaman gerekleecei dnldnde, yk kaldrmak iin gereken burulma momenti T0 ; T Fl To = ve bu durumda verimlilik e = o bulunur. 2 T
Trapez Profilde Yk kaldrmak iin:

T=

Fd 2 l + d 2 sec 2 d 2 l sec

Yk indirmek iin:

T=

Fd 2 d 2 sec l 2 d 2 + l sec

Dier Faktrler

F/2 kuvveti destek disk temas yzeyinin ortasna etkidii dnlr ise, srtnmeyi yenmek iin uygulanmas gereken burulma momenti, F c dc Tc = 2 Bu durumda yk kaldrmak ve indirmek iin gerekli burulma momentleri sras ile; Fd l + d 2 F c d c T= 2 + 2 d2 l 2 Fd 2 d 2 l F c d c + 2 d2 + l 2 denklemleri kullanlarak bulunur. T=

Bu notlar T.C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin eitli kaynaklardan derlenerek hazrlanmtr. Bu kaynaklar Referanslar blmnde listelenmitir. Herhangi bir ekilde orijinallik iddias ve yayn nitelii yoktur. Sadece eitim amal ders notlar niteliindedir. Atflar okunabilirlii arttrmak amac ile belirtilmemitir. Blent Ekmekci, Ekim 2005.

RNEK 10.1

Di ba ap 32 mm ve di aral 4 mm olan ift azl kare profilli hareket iletim vidas iin =c=0.08 , dc=40 mm ve F=6.4 kN dur.
a) b) c) d)

Di derinliini,kalnln,ortalama apn,di dibi apn ve hatvesini bulunuz. Yk kaldrmak iin uygulanmas gereken momenti bulunuz. Yk indirmek iin uygulanmas gereken momenti bulunuz. Vidann verimliliini bulunuz.

ZM: a) d = 32 mm d1 = d p = 32 4 = 28 mm p d 2 = d = 32 2 = 30 mm 2 l = zp = 2 4 = 8 mm b) T =

Fd 2 l + d 2 F d c + 2 d2 l 2

6.4 30 8 + 0.08 30 6.4 0.08 40 + 2 30 0.08 8 2 = 26.18 Nm =

c)

T=

Fd 2 d 2 l F dc 6.4 30 0.08 30 8 6.4 0.08 40 = + + 2 d2 + l 2 2 30 + 0.08 8 2 = 0.046 + 10.24 = 9.77 Nm

Bulduumuz burulma momentinin ilk bileeni negatif kt iin oto blokaj yoktur.
d) e =
Fl 6.4 8 = = 0.311 yani sistemin verimi %31.1dir. 2 T 2 26.18

Verimlilik hesaplanr iken byk burulma momenti deeri ele alnmaldr.

Bu notlar T.C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin eitli kaynaklardan derlenerek hazrlanmtr. Bu kaynaklar Referanslar blmnde listelenmitir. Herhangi bir ekilde orijinallik iddias ve yayn nitelii yoktur. Sadece eitim amal ders notlar niteliindedir. Atflar okunabilirlii arttrmak amac ile belirtilmemitir. Blent Ekmekci, Ekim 2005.

RNEK 10.2 ekilde gsterilen tek azl, kare profilli vidann di ba ap 36 mm, di aral 6 mm ve uzunluu 500 mmdir.Sistemi oluturan paralar akma ve kopma mukavemeti Sy=350 MPa, Sut=500 MPa ve elastik modl E = 207 GPa olan malzemeden yaplmtr. Vida ile y yksekliindeki somun arasndaki srtnme katsays =0.15 ve vidaya uygulanan dey F kuvveti 26 kN olduuna gre; a)Yk kaldrmak yada indirmek iin kola uygulamamz gereken kuvveti bulunuz. b) Somun zerinde en fazla 11.2 MPa lk yataklama gerilmesine izin verildiine gre, somun ykseklii, yyi bulunuz. c) Hareket vidasnn emniyet faktrn bulunuz.

ZM: a) Yk kaldrmak iin ; p d 2 = d = 36 3 = 33 mm 2 Fd l + d 2 26 33 6 + 33 0.15 T= 2 = = 90 Nm 2 d2 l 2 33 0.15 6 T 90 P= = = 180 N L 0.5

Yk indirmek iin ; T= Fd 2 d 2 l 26 33 33 0.15 6 T 39.2 = 78.4 N = = 39.2 Nm P = = 2 d2 + l 2 33 + 0.15 6 L 0.5 6

Bu notlar T.C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin eitli kaynaklardan derlenerek hazrlanmtr. Bu kaynaklar Referanslar blmnde listelenmitir. Herhangi bir ekilde orijinallik iddias ve yayn nitelii yoktur. Sadece eitim amal ders notlar niteliindedir. Atflar okunabilirlii arttrmak amac ile belirtilmemitir. Blent Ekmekci, Ekim 2005.

b) d1 = d p = 36 6 = 30 mm 4 pF 4 pF 4 6 26 b = y= = = 45 mm 2 2 2 2 y (d d1 ) b (d d1 ) 11.2(362 302 ) c) Emniyet faktr ; i) Dilerin kayma gerilmesine kar mukavemet ii) Vida gvdesinin basma gerilmesine kar mukavemeti iii) Vida gvdesinin burkulmaya kar mukavemeti i) =

2F 2 26 = = 10.2 MPa yd 45 36 S sy = 0.5S y = 0.5 350 = 175 MPa n= S sy

175 = 17.15 10.2

ii)

F 4F 4 26 = = = 30.41 MPa 2 332 A d2 S 500 n = ut = = 16.44 30.41

iii) ankastre-serbest kolon iin c = 0.25

2 2 cE 2 2 0.25 207 L = = = 54 Sy 350 r 1

L 4 L 4 500 = = 60.6 = 33 r d2 L L < olduu iin Euler kolonunu, r 1 r Pcr = c 2 EI 0.25 2 207 334 = = 119 kN L2 64 5002 P 119 n = cr = = 4.58 F 26

Sonu olarak burkulmaya kar gvenlidir.

Bu notlar T.C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin eitli kaynaklardan derlenerek hazrlanmtr. Bu kaynaklar Referanslar blmnde listelenmitir. Herhangi bir ekilde orijinallik iddias ve yayn nitelii yoktur. Sadece eitim amal ders notlar niteliindedir. Atflar okunabilirlii arttrmak amac ile belirtilmemitir. Blent Ekmekci, Ekim 2005.