T.C.

KLTR BAKANLIGI
ve Mzeler Genel
22.
SONULARI
TOPLANTISI

22-26 MAYIS 2000

T.C. KLTR BAKANLIGI
No: 2529/1
ve Muzeler Genel
No: 7711
YAYINA
Koray
Fahriye BAYRAM
Dr. Haydar DNMEZ
Kemalettin
Neslihan GDER
Naime TOY

Meryem UYANIKER
ISBN: 975-17-2562-3
975-17-2563-1
ISSN: 1017-7655
Not: Bildiriler, sahiplerinden biimde ve gre

KLTR BAKANLIGI KTPHANE
ANKARA - 2001
iiNDEKiLER
Hseyin Q;iNER, Erksin GLE, Steve KUHN, Mary STINER
1999 1
Harun A. Levent ATICI,
M. Beray KOSEM, Kadriye OZELIK, Metin KARTAL,
C. Merih EREK
1999 Karain 9
YALlrsKAYA, Metin KARTAL, Kadriye ZELiK,
M. Beray KOSEM, A. Levent ATICI, Harun
C. Merih EREK
1999 kzini 21
Nur Didier BINDER, Erol
Kmrc / Kaletepe Obsidiyen Atlyesi 1999 27
Ayla Ycel
1999 / orakyerler 37
Sevil GLUR, Muhsin ENDOGRU
1999 47
Shahina FARID, lan HODDER
atalhyk 1999 63
Mihriban Muhsin ENDOGRU
Musular 1999 73
Mehmet ZDOGAN, Necmi KARUL, Ahmet AYHAN
1999 83
Veli
1999 Mersin / Yumuktepe 95
Refik DURU
1999 97
ThranEFE
Klloba 1999 105
Aliye ZTAN
1998-1999 Acemhyk 119
Antonio SAGONA, Claudia SAGONA
Excavations at Sos Hyk, 1999 129
C. KEPINSKI-LECOMTE, Rifat ERGE
Researches at Tilbeshar 1999 133
Aksel Catherine MARRO, Fatma BULGAN
Horum Hyk 1999 137
Susan POLLOCK, Reinhard BERNBECK
Excavations at Hyk 1999 155
Mehmet ZDOGAN, Necmi KARUL, Ahmet AYHAN
Mezraa-Teleilat 1999 165
M. Nur BALKAN-AJ'LI,.F. BO,RELL, E. BUCAK,
W. CRUELLS, G. DURU,A. ERIM-OZDOGAN, J. IBANEZ,
O. MAEDE, Y. MIYAKE, M. MOLIST, M.
Akaray Tepe 1999 181
A. Thba KSE, Eyyp BUCAK
Virike 1999 191
Marie-Henriette GATES
1999 Excavations at Kinet Hyk yol, Hatay) 203
Engin ZGEN, Barbara HELWING, Atilla
ylum Hyk, 1998-1999 223
K. YENER
1999 Ten Kurdu 231
Halime HRYILMAZ
Gkeada Yenibademli Hyk 1999 247
Hayat ERKANAL
1999 Liman Tepe 259
ERKANAL
1999 Panaztepe 269
Manfred KORFMANN
Troia 1999 279
Halet AMBEL, Martina SICKER-AKMAN, Murat AKMAN
ve Domuztepe 1998-1999 289
Jrgen SEEHER
1999 303

1999 Dnemi 315
Sachihiro OMURA
1999 Kaman-Kalehyk 327
Geoffrey D. SUMMERS, Franoise SUMMERS, Musa ZCAN,
David STRONACH
Kerkenes Projesi 1999 337
Tayfun YILDIRIM, Tun
1999 Yrkl/Hseyindede 349
Veli Aynur ZFIRAT, Ersin
1997-1999 Hakkari 355
Oktay Ersin
1999 Van-Yonca Tepe Kalesi ve Nekropol 369
Oktay Alparslan CEYLAN
1999 Anzaf Kaleleri ve 385
A. Nejat
1999 avlum Ky 399
George F. BASS
Burnu'nda Bulunan Gemi 409
Crawford H. GREENEWALT
Sardis: Archaeological Research and Conservation Projects in 1999 415
R.R.R. SMITH, Christopher RATTE
Aphrodisias, 1999 425
1999 YILI AGIZLI MAGARASI KAZISI
Hseyin OiryER*
Erksin GULE
Steve KUHN
Mary STINER
Hatay ili, ilesi, Meydan Ky
1999 14.07.1999-14.08.1999 tarihleri mze
olarak Hatay Mzesi Mdr Hseyin Diner'in
Prof.Dr, Erksin Gle (bilimsel Dr. Kuhn, Dr. Mary Stiner, Dr.
Ozer, Dr.Mehmet Cesur Pehlevan, Ozener, Kristopher Kerry, Amy
Margaris, Natalie Munro, Faruk Ertun, Koca, Ozden Kaban ve
Candan
Suriye ok bir mesafede yer ve de-
nizden 18 m.dir. uzanan -
nnde ve gneyinde bulunan yan odada (A. Minzoni - Deroche'nin alan/lokus 1)
in situ keller
Daha nceki deneme stratigrafik katmanlar ieren Erken
Paleolitik'in en az iki evresinin bilmekteydik. 1999 buna ilaveten
Epipaleolitik ieren keilere de (izim: 1).
EPipALEOLiTiK
Hatay blgesinde 1950'li beri yrtlmekte olan ve arazi
bugne elde Epipaleolitik buluntu son derece az-
Bu durum Trkiye'nin Akdeniz buluntu yerleri ve Levant'taki Epi-
paleolitik olursa son derece Bunlar, y-
rede ele geirilen ilk in situ Epipaleolitik
Epipaleolitik iki alan mevcuttur.
Bunlardan bir tanesi gney ucunda bulunan yan odada (Iokus 1) yer ve
olarak metrekarelik bir Gney utaki bu rezervden
buluntular; aletlerle birlikte faunal ve nemli miktarda ss
olarak deniz ierir.
aletler ierisinde mikrolitler Yeniden aletler iinde en
"microgravette"lerdir. Bunlar Epipaleolitik epeyce ait
etmektedir (izim: 2).
Hseyin DiNER, Hatay Mzesi HatayrrRKjYE
Prot.Dr, Erksin GLE. Ankara niversitesi Dil ve Fakltesi Fizik ve Paleoantropoloji Blm, 06100

Steve KUHN, University of Arizona, Department of Anthropology, Tucson, AZ. 85721.0030, USA
Mary STINER. University of Arizona, Department of Anthropology, Tucson, AZ, 85721.0030. USA
1
faunal olduka zengindir. Buluntular
byk ve kk memeli trleri, kabuklu deniz ve hatta
byk
Ss olarak deniz az miktarda "dental-
ium" bile ieren bir tr sahiptir.
Epipaleolitik ikinci alan kuzeyde yer
Bu bugnk zeminin olarak metre
ve Burada ele geirilen dilgiler, dilgi ekirdekleri ve boncuk
olarak deniz Epipaleolitik ait kesin-
iin yeterli zelliklere sahiptir.
Bu Epipaleolitik ep nemli zelliklerinden biri de jeolojik
Neredeyse metrelik bir depozit (Ust Paleolitik ve Epipaleolitik) k-
tkten sonra yok J3u kmenin ne zaman
dair sunar ki, biz bu Ust Paleolitik bir hayli sonra gerek-

ST PALEOLiTiK (ERKEN ST PALEOLiTiK)
yer alan st Paleolitik buluntular st Paleolitlk'ln erken evrelerine ait-
tir ve iki blme Daha qen olanlar Erken Ust Paleolitik (Early Upper
Paleolithic), daha eski olanlar da Oncl Ust Paleolitik (Initial Upper Paleolithic) olarak
(izim: 3, 4).
Erken st Paleolitik yer
zamanda Minzoni-Oeroche alanda da keller bol
miktarda beyaz kl ieren, bazen kilden (B, 131, 132,
133
Bu dnem aletleri (endscraper) ve yeniden sivri
ulu dilgilerden (blades) bir o kadar ok ve asimetrik bir
form ki, neredeyse tek kalemlerin ok nadir bulun-
bol miktarda Soft hammerlar ya da bir cisim
ift ynl prizmatik ekirdeklerden dilgiler (izim: 5).
bu en benzerlik gsteren aletler Ksar
Akil'in 16, 17 (Azoury 1986, Bergman 1988). Yabrud'un ikinci
Orta Aurignacian'nin 4 ve 5. bilinmektedir (Schyle 1992). Buna
ilaveten birok kez ular Kuzey Kafkasya'da yer alan Gravettian buluntu-

kemikten
aletler (ular ve ekiler ve ile rslere de
st Paleolitik bir kayda ise sus
Bunlar genellikle deniz Buna ilaveten bir
adet penesini n de bu amala modifiye edilerek Bug-
ne kadar sadece st katmanlardan (13-133) 500 adetten fazla deniz
Ss olarak deniz Nassarius gibbosula ve Columbella rustica tr-
lerine aittir.
Bir nemli ve benzeri olmayan buluntu ise; belirgin bir ocak
yan kll kellerin bir alana ve tek kat duvar
Bu, muhtemelen uyumak iin ot alan
(izim: 6).
Erken st Paleolitik zengin bir En bol bulunan hayvanlar geyik
(cervid) ve keilerdir (caprid). bir bitki rtsne eden (capreo-
tus capreolus) da olduka nadir grlen bir durumdur. ok bol mik-
tarda deniz da (patella ve Monodonta). Fauna genel hat-
greceli olarak nemli bir ortama ve daha yksek bir deniz seviyesine
etmektedir.
2
Erken st Paleolitik bol miktarda kle ok
az kmr Bu nedenle B-B3 tayini deniz
Katmanlardan bu metotla elde edilen 32 ila 35 bin
NCL ST PALEOLiTiK
bulunan en eski katmanlar yer alan nci st Paleolitik
keller genellikle kil ve iinden bol miktarda kltrel buluntu ele
geirilen kll killerden (F, G, H ve i Bu katmanlarda birok
in situ ocak (izim: 7).
ncl st Paleolitik bol miktarda u ve kk) ier-
mektedir. Bir miktar yeniden ve dilgilere de
Daha st tabakalarda da gibi kalemlere hemen hemen hi rastlanmazken,
Levallois yakrn benzerlik gsteren birok rnek ele (izim: 8). En
erken Levant ncl Ust Paleolitik'inin tipik olan Emireh ya da
freinlere (Gilead 1991, Volkman, P. ve D. Kaufman 1983) ise hi
Her ne kadar dilgiler yeniden da,
teknolojik greceli olarak yonga ve dilgiler ekirdekler
ama genellikle tek ynl Levallois dilgi ekirdeklerine benzeyen dz bir
vurma yzne sahiptir.
F, G, H, i bulunan alet kltr Ksar Akil'in
20-21. (A evresinin sonu / B evresinin bulunan malzemeylehem
tipolojik hem de teknolojik benzerlik gsterir (Azoury 1986). Bunlar en erken
Oncl Ust Paleolitik bulunan Levallois'e benzeyen grnm korumak-
la birlikte chanfreinlere hi rastlanmaz.
bir zaman bu ve Orta
Avrupa'daki Bohunician (Kozlowski 1992, Svoboda ve Svobodova 1995)
benzetilebilir.
st katmanlardaki kadar olmamakla birlikte, ncl st Plaeolitik
da ss olarak birok deniz Burada bulunan tr-
ler st katmanlarda bulunanlardan oransalolarak istatistiksel gsterir.
da st katmanlarda bulunan faunadan gsterir.
miktarda tr kei ve alageyik bu katmanlarda daha fazla bulunmak-
ve bu da bize Oncl Ust Paleolitik'te daha kuru bir iklimin gstermekte-
dir. Buluntular zerinde ok iri bir byk hayva-
na da Kabuklu deniz yiyecek olarak ok az tketilmesinin
nedeni o dnemde denizin muhtemelen biraz daha uzak
1999 iinde paleoantropolojik en nemlisi lokus 2 buluntu
yerinin E bulunan ve Erken Ust Paleolitik'in ilk evrelerinde bir bi-
reye ait st Bu buluntu 1990 bulunan premolardan (Gle,
1994) sonra ele geirilen ilk insan (Resim: 1). Genel modern bir
zellik gsteren bu taurodontism ve
yzeyinde (ocelusal contact facet) bir miktar gzlemlenmektedir. Fosil insan-
lara ait potansiyel e paralel olarak-
ne ki son derece az buluntunun ele lkemizde bu buluntu bir
konusunu
Tarihlendirme henz jamamlanmamakla birlikte, radyo-karbon
elde Buna gre Oncl Ust Paleolitik'in 42-43
bin takvim gelmektedir:
3
rnek No. Tabaka Tarih
UC1
UC6
UC5
UC16a
UC17a
UC19a
UC21
UC8a
UC13a
UC5a
KMR

H
H
H
F
H
G
F
H/I
alt
23,800 +/-210
38,900+/-1100
39,400+/-1200
33,040+/-1300
35,020+/-720
41,400+/-1100
39,100+/-1500
34,000+/-670
35,670+/-730
31,060+/-440
DENiz
UC24 Epipaleolitik
UC26 B
UC28 B1
17,530+/-140
32,670+/-760
29,130+/-380
patella
monodonta
monodonta
SONU
1999 bir dizi nemli ve bilgilerin

Hatay'da Epipaleolitik depozitlerin az
bulunan Erken Paleolitik'in bu iki evresi Akdeniz'deki insan
konusunda bize son derece nemli yeni bilgiler
Faunal deniz ve duvar
dneme ait hibir buluntu yerinden bilinmemektedir.
Sslenme deniz ok bol miktarda
sel sslenmenin Akdeniz'de Ust Paleolitik'in ok erken bir evresinde
bir kez daha Bu kapsamda Oncl Ust Paleolitik sslerin ortaya bu
bllqilerle 40 bin takvim olarak ortaya koyabiliriz ki bu durum Asya'da Modern
yeni bilgiler

Bu bulunan National Science Foun-
dation, University of Arizona, Office of the Dean of Research, Kltr Hatay
Mzesi, Ankara Universitesi Dil ve Fakltesi ve izimlerin-
den da Kristopher Kerry'e bir bor biliriz.
KAYNAKA
AZOURY, i. 1986. Ksar Akil, Lebanon 1; Leve/s Oxtord: British Archaeological Reports,
International Series, 289.
BERGMAN, C. 1988. Ksar Akil and the Upper Paleolithic of the Levant. Pa/eorient 14/2:201-21 O.
4
GILEAD, i. 1991. The Upper Paleolithie period in the Levant. Journal of World Prehistory5:105-
153.
GLE, E., 1994. An Analysis of Aurignaeien Age Premolar from Cave, Hatay.
HUMANA- Bozkurt Gven'e Ministry of Culture, 305-317.
KOZLOWSKI, J. 1992. The Balkans in the Middle and Upper Paleolithie: the gateway to Europe
or a cul de sac? Proceedings of the Prehistoric Society 58:1-20.
SCHYLE, D. 1992. Near Eastem Middle Paleolithic Cultural Stratigraphy. Weisbaden: Dr. Ludwig
Reiehert. Beihefte zum Tbiger Atlas des Vordern orients, Reihe B, Nr 59.
SVOBODA, J. ve H. SVOBODOVA. 1995. Les industries du type Bohunieien dans leur cadre
stratigraphique et eeologique. L,Anthropologie 89:505-514.
VOLKMAN, P. VE D. KAUFMAN. 1983. Reassessment of the Emireh point as a possible type
fossil for the teehnologieal shift from Middle to Upper Paleolithic in the Levant. E.
Trinkaus (ed), The Mousterian Legacy, 35-52. Oxford: Britysh Arehaeologieal Reports,
International Series, S164.
5
izim 1: Harita-
(numaralar lokaliteleri,
izili alanlar alan-
gstermektedir
izim 2: aletler, Epi-
paleolitik (1-5
micrograveite-
ler; 6 microbu-
rin; 7-8 ekir-
dekler)
--.- o cm 5
4
!i\.iijlrr ,' ..'.' '.' . i :.' .' ..,.'., . ,"%.'.l. .. ,1. &,.-, .. ,,'. IL i 1\ . 1(; ! gi
II j: i II .'. , ; j, ltbri
2 3 4
1
\ \ t1
i e M'
8
6 ..,..
o en ,

i
I
If / J, ,', 1
' ',' \\ .. '\. '.'
i . i .1< ! &", r I:::.
r>,* lZlm O, aletler, kat B-BO(HO
9 10 11 12 13 ulu dilgiler)
6
---

o cm s
7
f(
'11
10
-


izim 4: aletler, kat 8-83 (1-6, 8-10 n izim 5: aletler, kat 8-83 (1-6 ekir-
7 dzeltili dilgi; 11 dekler)
kalem)
D
izim 6: Kat 82'deki du-
var
yan
gri glgeli alan
kll blgeyi gs-
i ' termektedir)

7
izim 7: D-I stratigrafik kesiti
Resim 1: bulunan
molar
8
izim 8: aletler, kat F, G, H (1, 2, 8 le-
vallois; 2, 9 dzeltili dilgiler; 3, 10
ular; 6, 7, 12-15 n
11, 16-18 ekirdekler)
1999 YILI KARAiN
YALINKAYA *
Harun
A. Levent AT/CI
M. Beray'.KSEIy1
Kadriye OZELlK
Metin KARTAL
C. Merih EREK

.. Kltr ve Mzeler Genel izin ve Anka-
ra Universitesi ile Trk Tarih Kurumu parasal ger-
olan 1999 Karain Prof. Dr.
23.07.1999 ve 05.09.1999 tarihleri
bu Lieqe niversitesi'nden Prof. Dr. Mar-
cel Otte, Asistan Rebecca Miller, Asistan Pierre Noiret, Teknisyen Thierry Brutout'dan;
Institut de Paleontologie Humaine (Paris)'den Salah Abdessadok, Christophe Aguera,
Gilles Berilion, Abderrazzak Djerrab'dan bir uzmanlar grubu Dil ve
Fakltesi Prehistorya Anabilim 20 ile Liege Universi-
tesi'nden 2 uyruklu de uzmanlar grupuna Kltr Bakan-
ise Mzesi Handan Ozkan-Uar temsil
1999 Karain'in "E" ve "B" gzlerinde
E GZ KAZISI
1999 sezonunda "B" gzndeki verilmesi nede-
niyle "E" gznde ve 2000). Bu tekrar "E" gznn
1
2
3
Prof.Dr. YALiNKAYA, Ankara niversitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
hiye-AnkarafTURKIYE ..
Harun Ankara Universitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
karafTURKIYE
A.Leyent.ATICI, Ankara niversitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
rafTURKIYE
.KSEM, Ankara niversitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
rafTURKIYE
Kadriye ozcsux, Ankara niversitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
karafTURKIYE
Metin KARTAL, Ankara niversitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
rafTURKIYE
C.Merih EREK, Mustafa Kemal niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Blm, HatayfTRKiYE
geen yetkili ve ilgililerine sonsuz sunuyoruz.
geen uzmanlara billmsel tr; Qrkun Urhan, Bora Cem Sevencan, Tolga Grsoy,
Tolga ifti, Unver Gen, Burcu Ozaslan, Tuncay Bulut, Inan Bolay, Filiz Bilir, Filiz G-
ler Demirei, Duygu Gkalp, Edibe Sevgi Murat Reyhan Saniye Oz, Ozlem Blent Yerli, Er-
dem Gngr, Sophie Bodarwe, Alice Boseq ise g zverili tr
sonsuz yineliyoruz. ..
Grevini titizlikle ve ekiple tam bir uyum iinde yerine olan temsilcisi Handan Ozkan-Uar'a da te-

9
iki biri olan ana dolguda devam profilinde ise
arkeometriye ynelik bir dizi
Stratigrafi
Ana dolgu zerinde yer alan H16, H 17, H 18, G 16, G17 ve G 18 karelerinde
katlara inilmeye devam (Tablo: 1; izim: 1).
ncelikle G 18 karesinin 18. arkeolojik seviyesinin (-6.90 m.) dikit
nedeniyle daha nceki (Jeolojik
Unite 1.6). Jeolojik seviye i. 6'ya ait olan bu sonra 29. arkeolojik
seviyenin (-8.10 m. ) kadar Bu karenin 27. arkeolojik seviyesinin (GH
111.1- 111.2) zerinde bulunan iri bir kalker blok da yerinden Bu
blokun buraya insan yoksa tavandan kesin
olarak Ancak izole bunun insan herhangi bir ama
zemine kuvvetlendirmektedir. Daha
sonra olarak H16, H17, H18, G16 ve G17 karelerinde devam edil-
H16 karesinde 1994 sezonunda 23. arkeolojik seviyenin kadar inil-
1996: 51,53). Bu 24. seviyeden 33. seviyenin
(GH 111.2.1/111.3).
H17, ana dolgunun en karesi olup tam 1 m
2.dir.
n-
ce zeri olduka sert bir kalsit rtlyd (GH 1.6 ve 1.7). Hemen yer
alan 11.2'ye ait kahverenkli byk bir zaman iinde gitti-
bir desteksiz olan kalsit rt blok halinde
ve dolgu, ilk 30. seviyenin kadar Ancak bu
seviyede hayvan etkinlikleriyle irili atlak ve
bir zemin elde edilememesi nedeniyle karenin ncelikle 50 cm.lik
da, daha sonra ikinci 33. arkeolojik seviyenin kadar (GH
111.2.1/ 111.3). H17'nin yer yer dikitlere de Bunlardan biri,
H17 karesi ile H18'in kaplayan, 18. ile 20. arkeolojik sevi-
yeler (GH 1.6- 11.2) boyunca uzanan bir dikittir. 20. seviyenin
ve analizlerde zere koruma Bir yine H17 ka-
resinin 24. seviyesinde (GH 111.1) Bu dikit tamamlayama-
minik bir dikittir. 1989 sezonunda, H18 karesinin zerinde, i. jeolojik niteye
ait, tamamen bir "rnek sediman kolonu" daha sonraki
cak analiz zere 1991: 47, izim:
4). Sz konusu kolon, 1990 sezonunda kesilerek "F" gzne
ya,1992: 39). Bu uzun sredir bekleyen bu karenin 14. arkeolojik sevi-
yesinden (GH 1.6) 28. seviyesinin (GH 111.2) kadar olan ka-
Bu karenin saptanan en nemli antropojenik etkinlik gs-
tergesi, karenin yer alan yanma izleridir. 28. arkeolojik seviyede (GH
111.2) ancak herhangi bir ocak bu kk
bir ocak yeri olma ok yksektir. Bu alanda ele geirilen irili odun
kmr tamamen olan gibi hayvan ve
mayan ok hayvan ile yine bu
glendirmektedir. olduka iri bir yumrusu da yine bu seviyede ele
izlerinin alt tabakalarda devam edip gelecek
olan
1997 sezonunda kalsitik ve dikitler yznden
mayan G16, G17 ve G18 karelerinin bu ve 1997 bu-
G16 karesinin zerine olan ve ilk kez 1997
20. arkeolojik seviyede ortaya 60 cm. boyundaki bir dikit kal-
sonra 31. arkeolojik seviyenin (GH 111.2.1) kadar
Bylece btn karelerde llL. jeolojik nitenin seviyelerine
(Tablo: i).
10
KARE GH AH KOTU KOTU
G 18 i. 6 18,19 -6.90 m. -7.10 m.
G 18 11.2 20,21,22,23,24 -7.10 m. -7.60 m.
G 18 111.1 25 -7.60 m. -7.70 m.
G 18 111.1/111.2 26,27 -7.70 m. -7.90 m.
G 18 111.2 28,29* -7.90 m. -8.10 m.
H 18 1.6 14,15 -6.50 m. -6.70 m.
H 18 1.6/1.7/11.1 16,17,18,19 -6.70 m. -7.10m.
H 18 11.2 20,21,22,23 -7.10 m. -7.50 m.
H 18 11.2/111.1 24 -7.50 m. -7.60 m.
H 18 111.1 25 -7.60 m. -7.70 m.
H 18 111.1/111.2 26 -7.70 m. -7.80 m.
H 18 111.2 27,28* -7.80 m. -8.00 m.
H 17 1.6/1.7/11.2 18 -6.90 m. -7.00 m.
H 17 11.2 19,20,21,22,23 -7.00 m. -7.50 m.
H 17 11.2/111.1 24 -7.50 m. -7.60 m.
H 17 111.1 25 -7.60 m. -7.70 m.
H 17 111.1/111.2 26,27 -7.70 m. -7.90 m.
H 17 111.2 28 -7.90 m. -8.00 m.
H 17 111.2/111.2.1 29,30,31 -8.00 m. -8.30 m.
H 17 111.2.1 32 -8.30 m. -8.40 m.
H 17 111.2.1/111.3 33* -8.40 m. -8.50 m.
G 17 111.2 27,28,29,30,31* -7.80 m. -8.30 m.
H 16 11.2 24,25 -7.50 m. -7.70 m.
H 16 11.2/111.1 26 -7.70 m. -7.80 m.
H 16 111.1/111.2 27 -7.80 m. -7.90 m.
H 16 111.2 28,29 -7.90 m. -8.10 m.
H 16 111.2/111.2.1 30 -8.10 m. -8.20 m.
H 16 111.2.1 31,32 -8.20 m. -8.40 m.
H 16 111.2.1/111.3 33* -8.40 m. -8.50 m.
G 16 111.1 27 -7.80 m. -7.90 m.
G 16 111.1/111.2 28 -7.90 m. -8.00 m.
G 16 111.2/111.2.1 29,30,31* -8.00 m. -8.30 m.
Tablo: I
Arkeolojik Buluntular
Ana dolgu zerinde 1999 karelerin ierdikleri arkeolojik buluntu-
tm Orta Paleolitik'e aittir. Ele geirilen endstri Karain tip
rnousterien'in tipik alet ve retim rnlerini Her gibi, bu da alet-
ler iindeki tipler, ileri bir gsteren kenar (izim: 2:1-3; 3:3,5).
Yine mousterienln tipik (izim: 2:3, 5, 6; 3: 2, 4), ve ontuklu aletler,
tipleri temsil etmektedir. Gerek 11., gerekse iii. jeolojik nitelerdeki yongala-
ma rnleri, zellikle ekirdekler (izim: 3: 1, 4), Levallois her iki nitede de
olarak gstermektedir.
11
Fauna
"E" gznde bu olan fauna olduka zengin bir
grnm ortaya Bu zerinde n
sonucunda jeolojik seviyelere gre taksonomik gruplar
Seviye 1.6- Yabani koyun-kei (Ovicapra), yabani (80s primigenius), Anado-
lu (Dama dama), (Cracutta speleae), (Testudo),
kemirgenler (Rodentia), (Avifauna).
Seviye 11.2- Yabani koyun (Ovis orientafis), yaban keisi (Capra aegagrus),
yabani Anadolu yaban domuzu (Sus scrofa), (Hippopotamus
amphibius), kemirgenler.
Seviye 111.1- Yaban keisi, Anadolu yaban domuzu, yabani suay-
kemirgenler,
Seviye 111.2- Yabanl koyun-kei, Anadolu yaban domuzu, yabani at
(Equus hydruntinus), panter (Panthera sp.), oklu kirpi (Hystrix
cristata) yenge (Crustacea) , kk kemirgenler (Muridae).
Seviye III .2.1- Yabanl koyun-kei, Anadolu yaban domuzu, kaplumba-
kemirgenler.
btn seviyelerde kemik ele olmakla birlikte,
en olarak jeolojik seviyeler 111.2 ve III.2.1'dir. yine,
ii 1.2.1 'de gibi, etiller ve kemiklere de

gibi, buluntular, fauna ve yanma izleri
zengin olan 11.2 ve 111.2 jeolojik seviyeler iinde yer alan arkeolojik tabakalar, insan et-
kinliklerini bir biimde Bylece 11.2 ve II1.2'nin birer oturma taba-
hemen hemen kesinlik
8 GZ KAZISI
Karain "B" gznde bu 1998 olan F12 ve F13 ka-
relerinin olan F14 karesinde Bu karenin nedeni, kuzey
ve profilleri stratigrafik kurabilmek ve bu yolla her iki kesit zerin-
deki izleyebilmek, en nemlisi de gelecek G11, G12,
G13 ve G14 karelerinin Pleistosen seviyelerini kazarken bir stratigrafik referans
kesitine sahip Esasen 1998 sezonunda "G" karelerinin Holosen seviyelerinin
tamamen Pleistosen seviyeler, F12 ve F13 kareleri tam an-
bir referans kesiti verecek oranda Sz konusu seviyelerin
durumunda olduka ve bir kesit verecek olan kuzey profili,
stratigrafi byk
Stratigrafi (izim: 4, 5, 6)
F14 karesinde nce F14 ve F13 kareleri bulunan
ve olan geici kesit (izim: 4). Bylece gerek bu kesi-
tin, gerekse F14 karesinin sonra profili zerinde olan ke-
sitin (izim: 5) iine olan saptana-
bilecekti.
F14 karesindeki 16. arkeolojik seviyeden (H IV) 26. seviyenin
(P 111.2) son (Tablo: II).
Tabloda da gibi, F14 karesinin en stteki H IV (H: Holosen) jeolojik
seviyesinin btn seviyeleri Pleistosen
12
KARAiN B GZ 1999 (F14 KARESi)
AH GH BAS.KOTU BiT. KOTU
16 HIV -3.70 -3.80
16 P 1.1 -3.73 -3.80
17 HIV -3.80 -3.88
17 P 1.1 -3.80 -3.90
17 P 1.2 -3.85 -3.90
18 P 1.1 -3.90 -4.00
18 P 1.2 -3.90 -4.00
19 P 1.1 -4.00 -4.10
19 P 1.2 -4.00 -4.10
20 P 1.2 -4.10 -4.20
20 P II -4.16 -4.20
21 P 1.2. -4.20 -4.26
21 PII -4.20 -4.30
22 PII -4.30 -4.40
23 P II -4.40 -4.50
24 PII -4.50 -4.53
24 P 111.1 -4.53 -4.58
24 P 111.2 -4.58 -4.60
25 P 111.2 -4.60 -4.70
26 P 111.2 -4.70 -4.80
Tablo: II
P i nitesinde 1998 F12 ve F13 karelerinde saptanan P 1.3, bu kesit
zerinde ve 2000: 19, izim: 2 ile izim: 4, 5,
6). Bununla birlikte, kuzey ve profillerinin kesitleri tam ortaya
zaman durum Bu gzlemler sonucunda jeolojik sevi-
yelerin zellikleri gsterdikleri
P 1.1, kahverengi, killi, kk kalker dkntl bir sediman gs-
termektedir. Ust dzensiz olup P 1.2 ise yine kahveren-
gi, killi ve ince kumlu bir olarak kk ve orta boy kalker dknt ier-
mektedir. P i jeolojik nitenin seviyeleri iinde birok oyuk ve delik ortaya Ay-
kuzey gney gre daha sert bir toprak gs-
termektedir. Bu byk bir bu zerinde, tavanda bulunan bir
damlayan kalsiyum sulardan ileri
P Il'nin st seviyeleri grnml, koyu kahverengi, ince
kumlu kk ve orta boy kalker dkntl bir sergilemektedir. Alt ise de-
vety renkli, ince kumlu, kk boy kalker dkntl sedimanlardan
P 111.1, kahverengi, iri kumlu bir sediman sahiptir. irili kalker d-
kntler iermektedir. P 111.2 ise, koyu kahverengi, yine iri kumlu sedimanlardan
Kk ve orta boy kalker dkntler iermektedir. bu seviyede, gei-
rilen F13 karesinde ortaya olan dikitin yayvan kk 26. se-
viyenin tamamen (izim: 5).
sonunda F14 ve E14 karelerinin profili zerinde kesit bir-
birleriyle bir biimde (izim: 4). Bylece P i ve P ii jeolojik nitele-
rinin sz konusu profil zerindeki
13
Arkeolojik Buluntular
P i (P 1.1 ve P 1.2) jeolojik nitesi Epipaleolitik; P ii seviyesi st Paleolitik; P iii
(P 111.1 ve P 111.2) ise Orta Paleolitik'e ait buluntular (izim: 6).
P 1.1 ve P 1.2'den Epipa/eolitik seviyeler, kzini alt seviye-
lerinde gibi, geometrik olamayan mikrolitlerin endstri toplulukla-
(izim 7: 1-6). Mikrolit/erin (izim 7: 8 ) ve ontuklu alet;
para (izim 7: 10, 11, 18); budama zerine (izim: 7:20); dzel-
tiIi dilgi ve yonga (izim 7:12, 13); delgi (izim 7:19) gibi tipler makrolitik aletleri
A/et grubu iinde en olarak grlen paralar n
(izim 7: 14-17). Piramit biimii ekirdeklerin prizmatik olanlar
(izim 7: 21). Prizmatik ekirdeklerin iki kutupludur. Kemik alet grubu delikli
ve temsil edilmektedir. kolye taneleri sslen-
me objelerini
P ii jeolojik seviye, P 1.1 ve zellikle de P 1.2'yeoranla daha az
para vermekle birlikte, endstride dikkat ekici bir grlmektedir.
Azeilikle yongalama Epipaleolitik'inkilere gre daha kaba grnmldr. Bu-
nunla birlikte, dilgi ve dilgicik retimi devam etmektedir. Ote yandan aletle-
rin hemen hemen n (izim 8: 1,2,4,5).
Aletler dilgi sokulabilecek ift ontuklu bir para (izim 8: 3)
ve dufour dilgicikleri dikkatl eken paralar Endstrinin bu genel qrn-
m, bu seviyeyi Ust Paleolitik'e olanak vermektedir. Ancak bunun
Ust Paleolitik iindeki yerine oturtulabilmesi iin zaman henz erkendir.
bugn iin en eski arkeolojik P 111.1 ve P 111.2
seviyelerinden elde olan Orta Paleolitik'e ait Azeilikle tipler-
deki kenar (izim 8: 6, 7) ve ular (izim 8: 8), disk biimli ekirdekler (i-
zirn 8: 9) ve Levallois rnleri Karain "E" nin Karain tip mousterieniyle benzer-
lik qsterrnektedir. Ancak burada P 111.1 her ne kadar Orta Paleolitik'e da,
bu seviyede Ust Paleolitik'in kltr de izilmesi ge-
reken bir husustur. Bu Epipaleolitik Orta Paleolitik seviyelerin ii-
ne ileri o/abilir ya da bir transizyon evresi sz konusudur. Bu
sorunun zmlenebilmesi iin de ilerlemesini beklemek gerekmektedir.
Fauna
Karain "E" ye gre fauna ok daha zengin ve ok daha iyi
"B" gznn kemikleri zerinde olan n jeolojik nitelere
gre
nite/: Bu nitenin en daha alttaki nitelere oranla kemiklerin sa-
grlen tr Kemikler o denli yo-
bir ki bu niteyi, "kemikli nite" olarak nitelendirmek yan-
Bu kemikleri n iyi artikle
pozisyonda ve zerlerinde izlerini "B" g-
znn Epipaleolitik'te "mezbaha" olarak izlenimini vermektedir.
Ele geirilen kemiklerin hemen hemen bir koyun ve keilere ait-
tir. Bu ise, koyun ve keiyle bir olup
sorusunu akla getirmektedir. Ancak burada izilmesi gereken bir nokta, koyun ve
kei temsil edilme koyunun lehine
nite ii: Bu nitede ele geirilen fauna nite I'inkine gre daha az sa-
Ele geirilen byk bir otul hayvan/ara aittir. Temsil edilen
trler; Anadolu (Dama dama), yaban keisi (Capra aegagrus), yabani koyun
(Ovis orientalis), yabani (Bos primigenius), yabani (Lepus europaeus),
tilki (Vulpes vu/pes), yaban kedisi (Felis sylvestris) dir. Bu nitenin en nemli zelli-
keinin koyuna gre belirgin olarak daha fazla Kemiklere
olarak tafonomik gzlemler, kemik/erin zerinde ok kesme ve parala-
ma yani izlerinin Bu ise avlanan insan-
14
lar ve etin kemikten burada ortaya koy-

nite iii: Bu jeolojik nitede ele geirilen kemikler ve grece daha
az Bir hayli de Kemiklerin byk bir otullara
aittir. Anadolu ve yaban keileri kesinlikle olmakla birlikte, kei
ya da koyun olarak emin bir biimde Caprinae ailesi daha
genelolarak Bylece iii. nitede keinin kesin olarak bilinirken
koyunun gereken konular geyik
(Cervus elaphus) ve da
LABORATUVAR ve ARKEOMETR;
Karain erevesinde nemli bir yer tutan laboratuvar ve arkeo-
metri 1999 sezonunda da devam
Bu "E" ve "B" gzlerinin mikro ve makro fauna tasnif
zellikle de makro determine edilebilecekleri sonra, belir-
tilen ilk taksonomik
"E" gz ana dolgu antropojenik etkinliklerin ar-
keolojik trasiyolojik analizler iin birlikte yontma-
rnekleri zerinde izi Gas
Chromotography analizleri
Bu Paris'teki Institt de Paleontoloqle Humaine'den gelen drt bir uz-
man grubu, Profili'nde arkeometrik ereve-
sinde ncelikle profilin izimi ve 8usceptibilite meqnetique lmleri ve daha
sonra sediman rnekleri Bu sediman rnekleri palinoloji, sedimantoloji, mik-
romorfoloji, paleomagnetizma ve magneto stratigrafi analizlerinde Yine
ekip Profili'nin st seviyesinden alt seviyesine kadar tm stratig-
rafi boyunca 8usceptibilite analizleri iin her 5 cm.den 2-3 gr. se-
diman
Yine daha nceki G15 karesinden 125 cm. boyundaki
bir dikitten (GH i; AH 1-12) ve F15, F16 karelerinden elde edilen bir (GH 11.2;
AH 20-23) rnekler bu H17 karesinin 1.6- 11.2 (AH 18-20) ve 111.1
(AH 24) seviyelerinde iki dikit de rnek almak
Mermer atlyesinde eksenleri boyunca kestirilen byk dikitlerin birer
ile iki kk dikit analiz ve malzemesi olarak zere
Dikitlerin deposunda koruma
gnderilen paralar zerinde UITh, ESR, TL, 016-18, C13/C14 ve
palinoloji analizleri
Yine 1990 kesilerek "F" gzne olan "rnek sediman kolonu"
zerinden zere rnekler; TL
iin iki adet ESR, AA (Amino Asit) analizleri iin ise ettlk hayvan

"B" gz ise C14 iin F14'n btn "yz-
drme yntemiyle" kmr rneklerinden tabakalara ait olanlar, analiz edil-
mek zere Bu analizlerin sonucunda srede
gsterilen
AH GH (BP)
18 P 1'1/P1.2 16.740100
19 P 1'1/P1.2 16.75090
21 P 1'2/Pii 17.02580
22 P ii 18.360+90
15
ilk iki tarih tipolojik birlikte son ikisi fazlaca uyu
Nitekim 1998 sezonunda F13 karesinin 22. arkeolojik seviyesin-
den bir kmr 27.980 (240 C14 ki bu, tipolojik
Devam etmekte olan arkeometrik ve tipolojik bu an-
kesinlik
KAYNAKA
YALiNKAYA,I., 1992 -1990 Karain Xiii. Sonulan 1:33-54, Kltr
Ankara.
YALiNKAYA,I., 1993 - 1991 Karain Sonulan i: 23-42, Kltr
Ankara.
YALiNKAYA,I., 1996 Karain 1994. XVII. Sonulan 49-70, Kltr
Ankara.
YALiNKAYA, 1., M. OnE, H. K. zELiK,AL. ATICI, M.B. K8EM, C.M. EREK,
M. KARTAL 2000-1998 Karain XXi. Sonulan 15-288, Kltr
Ankara.
16
KARAiN
EGZ

Kalsit
Kkten
Ana Dolgu
Kareler

O 3m
121
H-+++-H-++-p..j==i=c=F*==fi, 20
19
,....:>i--+-H!'lt--r-H 18
17
-16
i 15
14
13
12
11
10


izim: 1
izim: 2
rm/'21)
2
t
H18/Z0
LU
H1$/1!l
11.2

H17/ZZ
11.2
17
H17/25

i :
al
__...
izim: 3
H15/25
III.1
H17/Z8

V
H16/26
LLL.1
5

H16/Z5
.1
KARAiN B
1999
F13/F14
GEici KESIT
o 50cm.
izim: 4
18
metin kartal
KARAiN-B
1999
BATi PROFili



SERAMiK
lThLI KARBON
izim: 5
KARAIN MAGARASI
B GZ 1999
E14 F 14
o 50em.
METiN KARTAL
Gii
o
Gl'

izim: 6
-200

19

izim: 7
izim: 8
20
1999 YILI KziNi KAZISI
YALINKAYA*
Metin KARTAL
Kadriye ozeu
M.Beray KOSEM
A.Levent AT/CI
Harun
C.Merih EREK

1999 kzini 20.08.1999 tarihinde 02.09.1999 ta-
rihinde sona
Antalya Mzesi Mdr Metin Pehlivaner'in ve Prof. Dr. Yal-
bilimsel 1999 Karain ekibi' gerek-
sz konusu verilen tarihlerden de gibi,
gre daha
Fotosentez kzini zerleri si-
yah naylonlarla rtl halde, tr yer yer bitki-
lerle Yine naylonlar kesitlerden, az da olsa, toprak
Bitki vedknt sedimanlar temizlenerek bir
duruma
Kazdar
Bu C profilinin alt ve M3 kesitinin
sondaj (izim: 1, 2). 1998 M3 kesitine yasla-
nan ve en alttaki kotiara denk gelen byk kalker bloklarla (Yal-
ve dig., 2000: 32, izim: 2). Bu kalker ana kaya olup za-
yeterli nedeniyle, Bu kesiti sorunu -
zmlemek sz konusu alanda devam
L7d, M6c, M7a ve M7c eyrek karelerinde Bu karelerde
seviyeler ile ve Tablo I'de
Prof.Dr. Ankara niversitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
Slhhiye-AnkaraITURKIY.!=
KARTAL, Ankara Universitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
TURKIYE
Kadriye ozcsu, Ankara niversitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
ralTURKIYE
M. Baray KSEM, Ankara niversitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
raITURKIYE
A. Levent ATICI, Ankara niversitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
raITURKIYE
Harun Ankara niversitesi Dil ve Fakltesi Prehistorya Anabilim 06100
raITURKIYE .. .. .
C.Merih EREK, Mustafa Kemal Universitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Blm, HatayITURKIYE
Bu kitapta yer alan "1999 Karain raporda geen uzman ve ve zverili
tr yinefiyoruz. Antalya Mzesi Mdr Sn. Metin Pehlivaner olmak zere
mzenin tm gsterdik/eri ve tr sunuyoruz.
21
KziNi 1999 YILI KARELERi
eyrek kare AH GH Bit.Kotu
L7d 27, 28 X, XI -442 -462
M6c 26, 27, 28 Viii, X, Xi -432 -462
M7a 21,22,23,24,25,26 VII, VIII -382 -442
M7c 21,22,23,24,25,26,27,28 Vii, VIII, X, XI -382 -462
ncelikle M7c ve bunu izleyerek M7a eyrek karelerinin 21. arkeolojik
seviyelerinden (GH VIIi) daha sonra M6c'nin 26. (GH VIII), L7d'nin
27. (GHVIII) seviyeleri M7a hari, eyrek karelerde 28. seviyenin
(GHXI) kadar 26. arkeolojik seviyesinde ortaya kk
bir M7c eyrek karesine giren olduka byk bir kalker blok, tamamen
bloke (izim: 2). bu karede 28. seviyenin
kadar Bu ve daha nceki ortaya kalker bloklar, ana
kaya glendirmektedir. Ancak gzden gereken bir ola-
da bu kesiminde, dolgu boyunca son derece iri
(izim: 2). Gerek tavandan olan bu bloklar, gerekse gme-
sinin rn olan byk bloklar, Antalya yresinde zaman zaman yer
de akla getirmektedir. Ancak bu hangisinin geerli
anlayabilmek iin M7a'ya olan kareleri n de
gerekmektedir.
Stratigrafide insan aktivitesini, da oturma gsteren nemli
gstergelerden biri, M7c'nin 27. arkeolojik seviyesinde saptanan bir kl depolan-
Bu kl birikiminin evreleyen herhangi bir izinin
bir ocak yeri kesindir.
dolgu boyunca ve kahverengi killi ve ok
nemli bir grlmektedir. derecede nemli daha
nceki da gibi alandaki taban ileri
olabilir. Bu nemden tr ok olan ve elen-
meleri bir hayli g
Arkeolojik Buluntular
1999 tm seviyeler Epipaleolitik endstri ve hayvan
Endstri daha ok geometrik olmayan mikroiitleri ier-
mektedir (izim 3: 1-9). Geometrik mikrolitler yzdeyi bozmayacak ka-
dar Geometrik olmayanlar; dilgicikler (izim 3:4, 5, 7, 9), dzeltili dilgicik-
ler (izim 3: 2), dilgicikler (izim 3: 3), minik ular (izim 3: 1, 6- 8) gibi
ulamlarda Minik ulardan u bitimlerinden dzeltilerle
(izim 3: 1). Makrolitik aletler ise n byk bir
temsil etmektedir (izim 3: 11- 18). Grece az olan delgiler, ve
ontuklu aletler, dzeltili dilgiler (izim 3: 10; 4: 1) n etmektedir.
bir para ise alet tiplerinin bir (izim 4: 3).
ok dilgi (izim 4: 5), yonga ve ekirdek (izim 4: 4,
6-8) yongalama nemli verileri ekirdekler
daha ok iki kutuplu prizmatiklerle temsil edilmektedir. Tam olan
minik dilgicik ekirdeklerinin (izim 4: 7, 8) bir yznden dilgi ya da dilgicik,
yznden yonga karma ekirdek tipleri de dikkati ekmektedir (izim 4:
4,6).
Endstri iinde ekirdeklerin ok yongalama
ekirdek dnml ve tepeli dilgilerin (izim 4: 2) yongala-
22
ma iinde ki,
endstri iinde ele olan radyolarit da bu
desteklemektedir. ve halindeki yumrular, Okzini'nin bu seviye-
lerinde olan hammaddeyi, gerek Ky'nn ak-
maktepe'nin radyolaritlerinden gerekse Deresi'nin
gstermektedir.
Yine bu seviyelerden dentaliumdan boncuk ekirdekleri ve boncuk taneleri ele
Kemik alet olarak ise tek bir gn
Esasen Okzini'nin alt seviyelerine kemik endstri gzle grlr bir
azalma kendisini hissettirmektedir.
Drt eyrek kareden elde olan buluntu kzini'nin
ne denli nemli bir Epipaleolitik merkez gz nne sermektedir.
Fauna
Faunal buluntulara gelince, olduka iyi olan kemikler
zerinde incelemeler sonucunda av koyun ve keinin
Ancak, Karain B Epipaleolitik seviyelerinde gibi,
keiye oranla koyun ok daha Koyunlar Ovis orientalis, keiler ise
Capra aegagrus trleri ile temsil edilmektedir. Gerek koyun ve kei zerinde
gerekse koyunun keiye oranla Karain B Epipaleolitik'i ile
Okzini Epipaleolitik'inin alt seviyeleri yeni
bir boyut daha
Laboratuvar
1999 bahar evreye taban suyunun yk-
selmesine neden geen gibi, bu da Okzini'nin nndeki ova
tamamen sular ve O nedenle, bu da sz
konusu ovada hava kurmak mmkn toprak gn
boyu kovalarda ve Karain hava
elenmesi, arkeolojik ve paleontolojik ve tasnifi
burada Tasnif edilen arkeolojik materyalin izimleri
makro memeli hayvan ilk taksonamik
da burada
Her arkeolojik tabakadan C14 tarihlemelerinde zere gerek
gerek laboratuvar "yzdrme yntemiliyle kmr rnek-
leri
sonunda profil izimleri ve daha sonra fotosentez
ve tahribata siyah naylonlarla rtlerek
Bugne kadar kzini'nde olan ve bu elde olan
materyal zerindeki gerek kltrel stratigrafisi gerekse krono-
stratigrafisine doyurucu veri ve sonular 1999
Okzini zerinde
iin bir ara vermeyi
KAYNAKA
YALiNKAYA, 1., M. OTTE, M. KARTAL, AL. ATICI, K. zcsu, M.B. KSEM, C.M. EREK, H.
200 -1998 Karain XXI. Sonu/art Top/antlsl/:29-36, Kltr
Ankara. .
23
cl
izim: 1
KZiNi MAGARASl1999

1999
b il D
24
\
A. LEVENT ATICI
E
"N
o.
e

CE
W


'iii
W
'"
...

""I..

25
KZINI99
izim: 3
izim: 4
26
KMRC i KALETEPE OBSiDiYEN ATLYESi KAZISI
1999
Nur BALKAN-ATLI*
Didier BiNDER
Erol
1. VE GENEL BiLGiLER
KmrclKaletepe obsidiyen atlyesinin nc Kltr
ve Mzeler Genel izni ile Mzesi Istanbul Univer-
sitesi, Edebiyat Fakltesi, Prehistorya Anabilim bilimsel 1 Ey-
ll -2 Ekim 1999 tarihleri

1995 ve Aksaray obsidiyen K-

mrc'de saptanan Kaletepe atlyesi & Cauvin, 1997; Cauvin &
1996) 1997 ve 1998 1 ile 9 m
2
on
kadar sondaj ve 2 profil (Fig. 1). Bu

Atlyenin korunma durumunu ve saptamak; yzey
da bulunan obsidiyen retimlerini (iki vurma dzlemli yongalama, tek vurma dz-
lemli tek vurma dzlemli vurma ve iki yzeyli teknikleri) greceli ve mut-
lak bir kronolojiye
retim organizasyonunu ve blge ii veya uzak blgelere ihra edilen rnle-
rin tiplerini anlamak iin yongalama yeterli bir rnekleme yapabilmek.
-Obsidiyen retiminin faaliyetlerin izlerini aramak.
Ortam bilgileri tamamlamak (obsidiyen jeomorfoloji, ve
antropik stratigrafi).
1997 profil neolitik yongalama ait dzlemlerin var-
ortaya Bu kolvyonlar ile art arda 6 metreyi geen bir depolan-
ma Bu profil (81) yongalama niteleri nemli
ve obsidiyen o ana kadar hibir tahmin edilemeyen
zenginlik ve nemini atlyenin erozyon alanlarda daha k-
k sondajlar (82 ve 83) st ste birok yongalama (Bal-
et aL., 1998 ve 1999).
1998 atlyenin ve kye kyllerin ev
yenilemek iin toprak yerde ukurlar nemli bir obsidiyen
ortaya Bu alanda (P sektr) profil ve nemli
Do. Dr. Nur Edebiyat Fakltesi, Prehistorya Anabilim 34459
Dr. Didier BINDER, CNRS-UPR 7558, Sophia Antipolis, 06560 Valbonne, FRANSA
Erol Mze
Ekibi iler Mahmut Altuncan. Merve Anda, Nur ipek Bilgi, Didier Binder, Marie Claire Ca-
uvin, Hlya Tay1un Denizhan. Fsn Frederic Gerard, Nurcan Kayacan, Grkem Cathe-
rine Vanessa Lea, Mustafa zkul, Anne Marie Petrequin, ve Semra

27
bir stratigrafi ortaya iki vurma dzlemli ekirdeklerle teknikli tek
vurma dzlemli ekirdeklerin bir arada ve hem yo-
hem de ok iyi bu iki retim zincirini iyi bir an-
et aL., 1999).
1998 ihra edilen rnlerin tipleri ve ilk

Teknik verilerin Kaletepe rnlerinin blgesine (Mureybet,
Dja'de, Halula) ve (Schilourokambos) ve bu tarihleri
bu orta PPNB ve hatta Erken PPNB dnemlerinde varsa-
bu rnlerin I Anadolu Hyk, Musular,
Can Hasan III, atal Hyk) Bu veriler I Anadolu'nun neoli-
yeni bilgiler sunuyordu.
1997 ve 1998 obsidiyen yongalama faaliyetlerine olmayan
faaliyet izlerinin (ok ve aletler, blgedeki obsidiyen yatak-
gelen obsidiyenler, eden obsidiyen buluntu-
lar) atlyedeki P profilinde retim
da
Bylece objektiflerimizden birisi olan retim atlyenin tipine
ait izlerin (geici kamplar ?) ve yongalama organizasyonu (yon-
galama dzlemleri)
2. AMA
1999 ncellikli P sektrnde bir ama amak,
dzlemlerin anlamak ve tarihlendirilebilecek idi. 100 m
2'lik
bir alan bu sektrn mekansalorganizasyonunun iin yeterli bilgi verebilir-
di. Atlye ncellikle faaliyet ve st ste binmesiyle Bu ala-
mikrostratigrafik analiz ve mekansal analizi zellikle yongalama
tipi ve (rmontaj) zerine kuruldu. Atlyenin s-
recinin analizi boyutlu bir belgeleme yntemi gerektirmektedir. 100 m
2'lik
bir
bu yntemle hem byk bir ekip hem de bu yntemi bilen ge-
rektirmektedir.
Kaletepe'nin jelojik ve jeomorfolojik olan hammadde
incelenmesi daha sonraya S 2 (BX-BY 152-154) nce-
P sektrne verilmesi zerine bu
3. 1999 KAZISI
P (Fig.1). 1997 topografi bu
metrik sitin genel olarak ancak genel
topografyaya olarak oturtuldu.
1998 temizlenen ve incelenen profil byk lde hasar Dola-
bu profil 8.50 m. boyunca tekrar 50 cm. kesildi (B -K 18). B-H 18
nitelerinde malzeme 1/4 m
2lik
alanlara sadece ekirdek, dilgi ve aletler
boyutlu olarak J-K 18 ise tm buluntular boyutlu belgelendi ve
bu amada ana kadar inilerek bir sondaj
Profilin hemen 1 metre kuzeyinde 100 m
2
lik bir ama (A-K 20-29). Bu alan
ynnde ok nemli bir gstermektedir. Bu gerekten
yola ynnde geometrisini zmek iin 4 m
2'lik
sondaj
(B-C 27-28, E-F 24-25, ve H-J 21-22).
B-C 27-28 ve H-J 21-22 ilerlemesi orta (E-F 24-
25) neden oldu. B-C 27-28 1998 P profilinin stratigrafisinden ok
bir stratigrafi sundu ve bu sondaj Ancak H-J 21-22 P
profilinin C4 ve bu sondajla olarak 30 m
2'lik
bir alanda a-
28
(C-K 20-23). ikinci B-C 27-28 ile C-K 20-23
stratigrafik bir (A 24-17) ve A-B 23 ile
Geen kullanmaya zenital belgeleme
Resim veri renkli orijinal resim/eri saklayan bir dosya ve resimlerin si-
yah beyaz iin bir Bu siyah beyaz resimler
Adobe Photoshop ve siyah beyaz lazer
(1/4 m
2'lik
alan 10/25 cm.lik plana uygulanarak). Bu hem belgelemeyi
hem de rlvenin
Bu alanda 2 cm.den byk tm obsidiyenler boyutlu olarak belgelendiler, 2
cm. den kkler 1/4 m
2'lik
nitelerde ve tm toprak elendi.
Belgelenen tm buluntu/ar bilgisayarda boyutlu bir veri geirildi (Pa-
leo 3 Foxbase A.-P. Gillioz- [Naters, uyar-
1999 veri 1900 veri (10.000'den 11.900'ya) ve elekten gelen 500
veriyi (100.000'den 100.480 olarak
B-C-27-28
Bu getirisi son derece nemlidir. Hem arazi ve st ta-
sreci hem de retim kesin veriler

Bu stratigrafisi
Yzey (O): gri, tozlu toprak (15-20 cm.
i. Tabaka: killi kumlar, mini pomza taneleri ve
?) dzlemler (dzensiz 20-40 cm. ok az obsidiyen ieriyor.
II. Tabaka: ve gris kumlar, ok kstebek ukuru (kuzey-
50 cm. den 15 cm. ok az obsidiyen ieriyor, ancak
bunlar dilgiler.
iii. Tabaka: kumlar, mini yonga ve granl obsidiyen
zengin, yatay halinde (30-40 cm.
her yzeyden 125 ile 140 cm. gzkyor. Bu
st C-K 20-23 neolitik st ile Bu gsteri-
yor ki neolitik yontucular gnmze gre daha az olan bir alana P
gnmz %20 ve bu ikinci kumlu formasyonunun art
arda erozyonu ve ile bir pedojenez (I. tabaka) iii. ta-
iinde obsidiyen endstrisine ait buluntular ieren ve dzlemlerle
birok kumlu hatlar bulunuyor. Bu tabakadaki nemli:
kumla dzlemlerin art arda ge-
blok zerinde, ve ok sert bir formasyonda bitiyor (antro-
pik ?).
st gris renkli ve kil para-
ieren bir mercek gsteriyor. Bu bir ocak veya
lara edebilir (2 ufak kmr tanesi AMS analizi iin
Tabaka: ve buluntu iermeyen bir Dzensiz 10 ile
30 cm.
V. Tabaka: Beyaz bir kabuk ile riyolit aittir. 10 - 20 cm.
bir tabaka riyolit zerinde. Buluntu yok.
iii. Tabakadan mikromorfoloji ve bu rneklere olarak toprak r-
nekleri
A-K20-23 Ama/an
Bu anak mleksiz Neolitik Dneme ait birok ikamet ve ob-
sidiyen dzlemini ortaya
29
ilk olarak C-G 20-23 ve H-K 20-23 ve ana sedi-
mantalajik niteler Daha olarak C 23, C-H 22 ve H 21
Bu rlveleri
Bu en st (1998 P profilinde ilk olarak yongalama
aittir (US 11.412) ve bir ykselti meydana getirmektedir (en yksek
E 22-23 Bu ykseltinin C 23 ve H 22 ve
ok belirgindir.
Bu amada iki metre ve 50 cm. bir gzlen-
boyutlarda riyolit kuzey-gney y-
nndedir ve kuzeyde profilin iine girmekte; gneyde ise yok olmakta veya birinci taba-
rtlmektedir. henz iin nite-
bilinmemektedir. Ancak antropik bir duvar, bir
olabilir.
Bu hemen bir sahip sert bloklar
Geometrileri kerpii Bu malzeme B-C 27-28 iii. tabakada-
ki benzemektedir. Stratigrafik olarak bu US 11.412 ze-
rindedir.
B-K Profili ve J-K 17-18
A K 20-29 hemen gneyinde bulunan profildeki bu da
devam Bu profildeki antropik stratigrafisinin iyi
nu ancak geen sonulardan bir sonu Profilin st
(C 2-3) B-C 27-28 i. ile, C 4 ise iii. tabaka ile
Profilin J-K 18 kstebekler ok Buradaki bulun-
tular profilin gre daha
J-K 17-18 alt tabakalara Bu verilerinin analizi henz
Ancak bu sondajda riyolit ana kayaya Bu ana kaya ku-
bir gstermektedir. Ana hemen stnde steril, hibir
buluntu iermeyen bir dolgu ve bu dolgunun hemen ve riyolit ana he-
men stnde kabuklu riyolit bloklar ve obsidiyen zengin bir dolgu Ob-
sidiyen az veya hi ve bir patina ile ya-
bu obsidiyen buluntular Orta tarihlenebilecek bir seri Levallois ekir-
dek iermektedir (Fig. 2). Bu nemli atlyenin sedimantolojik iin
son derece nemli bilgiler verecektir.
4. GENEL JEOMORFOLOJi VE SEoiMANTOLOJi
Kaletepe'nin ve evresinin jeomorfolojik zerinde
devam etmektedir. Bu zellikle Kaletepe'nin kkeni, ve greceli kro-
nolojisi ile ilgilidir.
Volkan sedimentlerinin analizi bu perspektif iinde devam etmektedir. 1999 r-
neklemesi
Kaletepe'nin st vadiler ince kumla
Pomza ve obsidiyen klleri atlyenin hemen st ve Alt ve Orta Pale-
olitik zengin bir alanda gzlenmektedir.
evredeki bir rneklemesi Gerek kaya-
gerekse riyolitlerin atlyedeki hammadde (vurga veya
iin ok nemlidir.
5. BULGULAR
Radiokarbon Tarihleri
1997 S 1 profilinden mikro karbon rneklerinin analiz ta-
Bu C14 tarihleri profilin st iin ge tarihler verirken alt
PPNB'ye ait bir tarih
30
ref.
14,31-7F
17,70-7G
19,15-7G
19,45-7F
n
GifA 99087
GifA 99088
GifA 99089
GifA 99090
(BP)
5.940 80
5.870 80
5.790 80
8.850 90
Kalibre BC (2 sigma)
5.042 - 4.608
4.918 - 4.539
4.817 - 4.463
8.037 - 7.620
Bu tarihlere gre atlyenin ait en eski tarih orta PPNB'ye aittir. Ancak
bu alandaki buluntu P profili ve sektrnden
tarih ise Kalkolitik Dneme aittir, fakat blgede bu dneme mutlak ola-
rak bir yoktur. Ancak E. Coqueugniot Gvercin
obsidiyenlerinin analizi vurma teknolojine ait bir yongalama
ve bu yongalama tipi de S 1 profilinin st teknolojisiyle
Buluntulann
Bu incelenmesinde B-K 20-29 buluntulara ncelik

Teknolojik Bulgular
boyunca bu amadan gelen buluntular ve Buluntular ift
kod sistemi ile belgelendiler: Arazideki ilk gzlemler (KOD 1) laboratuvarda test edildi
(KOD 2). Veri her gn ve envanter ve tablolar iin gnlk

Genelolarak bu buluntutann 1998
ok B-K 20-29 st 700 tipik buluntu ele
geirildi. Bulunan yongalar sadece taslak ve nform yonga-
lar. Henz atlyede sadece yongaya ynelik bir retime
geen gibi yntemli tek vurma dzlemli yongalama ile
vurma yntemli ift vurma dzlemli yongalama beraber
gsterdi.
ift Vurma Dzlemli Yongalama
.. Bu bu teknoloji (Fig. 3) ok nemli bilgiler getir-
di: Ozellikle ve biimleri ve de yongalama ritmi.
ok bulunan vurma dzlemi ama ve yenileme tabletleri gerek nformla-
gerekse ekirdeklerin standart Tm bulunan bir n-
form (Fig. 4) geen sonulara gre nerilen teyit etti. Bylece her ekir-
dekten ok bir retim ( merkezi di19i) da desteklendi.
Tek Vurma Dzlemli Yongalama
1999 bu retim iin de nemli bilgiler verdi. Tm olarak bulunan dilgi ve
dilgicikler tamamen ile elde edildiklerinin (Fig. 5). Bylece
diye kadar bir olarak ne ynteminin
Atlye Buluntular
Bu bir atlye iin olarak kabul edilebilecek buluntular or-
taya Bu buluntular yontucunun yontma faaliyetlerine ede-
bilir.
Bu bir ve Nenezi atlyelerinden olan yonga ve
dilgiler meydana getiriyor. 3 adet obsidiyen (bir yonga, bir upsilon dilgi ve bir yan dilgi)
31
Nenezi 7 yonga, bir dilgicik ve de Hyk tipi bir dilgi kalem atl-
yesinden gelmektedir (Fig. 6).
dzeltili paralar iinde, para zellikle dikkati ekmektedir.
1) Tek yzeyi kaplayan dzeltili ok ucunun st dzelti ile bu
ok ucu Musular ve Can Hasan III ok ucu tipini Ok ucu arka yzeyin-
de bir piktogram (Fig. 7: 4). Bu tip piktogramlar
ye kadar sadace Can Hasan III ok (Ataman, 1988).
2) Atlye ancak ky iinde tek yz dzeltili bir ok ucu
tur (Fig. 7: 2). Bu ok ucu da Musular 1999) ve Can Hasan III (Ataman,
1988) tiplerine benzemektedir.
3) Yine ky iinde bir ok ucu Sap tamamiyle paralel, ti-
pi yntemi ile (Fig. 7: 1). Anadolu ve Suriye-Filistin blge-
sinde Abu Gosh tipi olarak bu ok ucu I Anadolu'da ilk olarak gzlenmektedir.
6. SONU
1999 yeni iin veriler sundu. Bunlar zellik-
le atlye iinde bir stratigrafinin ve yongalama organizasyonunu belirtecek
izlerin nmzdeki devam edilmesi bize
verecektir. Atlyenin Orta Paleolitik Dnemde de
gsteren izler ise srpriz bir buluntu
Genelolarak Kaletepe obsidiyen atlyesi i Anadolu anlamak
iin nemli ve veriler .
Son derece ve seri retim yapan bu atlye dneminin sosyal or-
ganizasyonu iin nemli
rnlerinin uzak mesafelere yine dnemi iin bir
veya ticareti
. Atlyenin veriler kendi evresi ile yoktur.
kadar I Anadolu Neolitik Dnem Kaletepe rnlerine ve Kmrc ob-
sidiyenine Bu gerekmektedir.

Kaletepe 1999 parasal istanbul niversitesi, Fonu
(Proje No: 1315/050599) ve Kltr Dairesi Her iki
kuruma bir bor biliriz. Kaletepe kurulmasmda bize rnaddl
destek Istanbul Menkul Yksel ve Ay-Sel Ya-
Holding ve Kayalar Ticaret'e, iin arazi tahsis eden ve tm alt
stlenen Ky Hizmetleri ve ilgisi ile hep olan
tm kamp ve koordine eden Dr. E;rhan
ve hassas lm aletlerini veren Yard. Do.Dr. Mihriban
ederiz.
KAYNAKA
ATAMAN K.(1988) - The Chipped Stone Assemblage from Can Hasan 1/1: A Study in Typology,
Technologyand Function Doktora Tezi), Institute of Archaeology,
London.
BALKAN N., M. C. CAUVIN (1997) - 1995 Aksaray, llleri Obsidien
Yzey Sonulan Ankara, 293-311.
32
N, D. BINDER, M.-C. CAUVIN (1998) - Exploitation de I'obsidienne de
Cappadoce: prernlere campagne de fouille Ei Kaletepe (Kmrc), Anatolia Antiqua, Vi,
301-315.
N., D. BINDER, M.-C.CAUVIN, E. (1999) - Kmrc/Kaletepe Obsidien
Atlyesi 1997 XX. Sonu/an i. Cilt, Ankara, 1-21.
N, D. BiNDER & C. KUZUCUOGLU (1999) - L'atelier neolithique de Kmrc -
Kaletepe: fouilles de 1998, Anatolia Antiqua VII, 231-243.
CAUVIN M.C., N. (1996) - Rapport sur les recherches sur I'obsidienne en
Cappadoce, 1993-1995, Anatolia Antiqua IV, 249-271, IFEA, IstanbuL.
M. (1999) - Musular: A General Assessment on a New Neolithic Site in Central
Anatolia, M. ZDOGAN (ed.) Neolithic in Turkey, Arkeoloji ve Sanat istanbul,
147-156.
33
226
176
151
126
101
76
51
26
A


izim 2: Kaletepe Paleolitik (i-
zim G. Der Aprahamian)
34
i izim 1: Kaletepe topog-
rafik
izim 3: iki vurma dzlemli yongalama: 1.
Kaletepe 2-4 dilgiler
(izim G.Der Aprahamian)
bd bd
izim 4: Kaletepe nformu
(izim G. Der Aprahamian)
izim 5: Tek dzlemli yongalama:
1. ekirdek, 2. dilgi, 3-4. yan
dilgiler, 5. merkezi dilgi (izim G. 2.
Der Aprahamian)
35
4
[j

,l.
i 'I i i
izim 6: Kaletepe atlyesinde bu-
luntular: 1-2. Nenezi Dilgileri;
3-5. yonga ve dilgileri; 6
yzeyden atal Hyk tipi ikiyz-
l (izim G. Der Aprahamian)
izim 7: Kaletepe atlyesinde bu-
luntular: 1. Abu Gosh tipi ok ucu
(yzey); 2. dzeltili okucu
(yzey); 3-4. dzeltili ok u-
5. dilgi (izim G. Der
Aprahamian)
36
1999 YILI ANKIRil ORAKYERLER KAZISI
Ayla Sr=ViM*
Ycel KIPER
ierisinde yer orakyerler Ge Miyosen
Dneme tarihlendirilen bir fosil lokalitesidir. U srdrlen 1999
nda 26.08.1999-13.09.1999 tarihleri orakyerler,
pek ok tosll gibi, 1968-1970 Trk-Alman ekibi
linyit Lokalite 1997 koruma
gerek yol gerekse olarak seilmesi nede-
niyle olduka tahribata Tamamen yok olma tehlikesiyle kalan
bu lokalitenin ivedilikle gerekmektedir. Buna iin ya-
brokratik nedenlerden ancak ok
sa sreli buna olduka nemli fosiller ele
hemen yolun yer pek ok dikkatini ekmek-
te ve gibi bu da kaak
Ekip yeleri her yre biraz daha fazla bilinlendirdikleri iin tahri-
nlenmesinde bize da
1999 Mze Mdr Ycel Kiper ve Dil ve
Fakltesi Uyesi Do. Dr. Ayla Sevim'in bilimsel
Bunun ekipte; ProfDr. Erksin Gle, Dr. Ozer, Dr.
.Gr. Cesur Pehlevan, Gr. Gr.
Ozener, Gr. Koca, yksek lisans Hakan lisans
lerinden, Kezlban Semin Barutu, Nail Uslu, Sevil ve Ferhat Kaya yer al-
ii Ozelldaresi 1998 gibi 1999 maddi giderle-
rine de Bunun bu Dil ve
Fakltesi de maddi destek Her iki da
kr bir bor biliriz. sresince desteklerini esirgemeyen Vali Vekili Sa-
M. Edip Eren, ii Kltr Mdr Ziya Kaleli, Belediye Ahmet
kan ve ekibinin kalacak yer sorununun zmnde esirgemeyen A.U.
Meslek Yksek Okulu Mdr Prof. Dr. Sabahattin ede-
riz.
orakyerler kuzeyinde, yolu zerinde, yolun sol
yer Ge Miyosene tarihlendirilen bu fosillokalitesi 1:25 OOO'lik ha-
ritada G31 d3 lmler sonucunda deniz sevi-
yesinden 738-746 m.
Daha nceki stratigrafik jeomorfolojik ek olarak bu
sezonunda da MTA Mustafa alana sedi-
mantolojik orakyerler fosil amur ola-
alvyon yelpazesi kelimi orakyer-
Do.Dr. Ayla SEviM, Ankara niversitesi, Dil ve Fakltesi Paleoantropoloji Anabilim 06100
AnkarafTRKiYE
Ycel KiPER, Hititolog, Mze Mdr,
37
ler fosil blgenin Ge Miyosen'de 9-10 milyon nce)
kurak iklim sahip dz ve karasal bir sylenebilir.
Fosillerin su suyun mesafeli bir fo-
Bu lokalitede 1999 fosillerin daha
ok bir (izim: 1).
Alanda kesit gre en st tabakada yzey onun al-
masif amur bir tabaka, bu su keI-
lerinin gsteren amur daha sonra karasal kelme gs-
tergesi tabaka, onun da fosillerin killi tabaka
yer Fosilli ise pedojenik karbonat kelleri
(izim: 2). Bunun orakyerler'in litostratikrafik kesiti iki
ortamdan sz edilebilir. Bunlardan birincisi; kil ara nodler jips (killi
jips)'in yer glsel evaporit ikincisi ise kaba ara a-
mur ile masif pedojenik karbonat ve amur ka-
rasal (izim: 3).
3 devam eden orakyerler 1999 sezonunda da her ol-
gibi belli bir dzeni
Buna gre ilk olarak bir nceki sezonda bitiminde zeri naylon-
larla ve koruma blm temizlendikten sonra 10 x 8 metrelik bir
alanda, 2 x 2 metrelik amalar yeniden
Fosilleri, st sonra ekip son derece dikkatli
ve titiz bir (Resim: 1). Son derece sert bir toprak olan alandan
bu sezonunda 87 adet ettlk fosil bulunarak Ele geirilen buluntular-
la ilgili gerekli izinler sonra laboratuvara bu fosillerin hemen hepsinin
temizlik ve ve her birinin aile, tr dzeyinde
si iin uzmanlar devam edilmektedir. Bu
sonular bilim 1999 sezonunda ele gei-
rilen fosillerin listesi gibidir.
Artiodactyla (Resim: 2, 3, 4)
Suidae: Microstonyx cf major
Giraffidae: Gen. indet., cf Achtiaria
Cervidae: Gen. Et. Sp. indet.
Bovidae: Tragoportax sp.
"Palaeoreas" ct elegans
Oioceros sp.
Gazella sp.
Ovibovini indet.
Bovid gen. Et sp. indet (ok iri)
Perisodactyla (Resim: 5)
Equidae
Hipparion sp. (ok byk form)
Hipparion sp. (orta byklkteki form)
Rhinoceratidae
Dicerotini indet (ilkel, byk form)
Chilotherium sp.
Proboscidea: Choerolophodon cf pentelici
38
Bu sezonundaki genel en ok ele gei-
rilen mandibu/a, metapodium ve boynuzlar grlmektedir. Bunun ya-
st ve alt ekstremitelere ait blmler de kmsenmeyecek dzeyde btn ve-
ya btne olarak (Grafik: 1). Trkiye'de Ge Miyosen fasil buluntu-
ve btnlk en iyi malzemenin orakyerler'den
grlmektedir.
bakacak olursak, en ok Artiodacty/alara ait fosil-
lerin daha sonra ve
grlmektedir. Bunun % 10'u henz
(Grafik: 2). Foslllerin aile dzeyindeki en byk blmnn
ikinci ve daha sonra da Equidae, Suidae ve Giraf-
grmekteyiz. Bu grubun % 15'in zerindeki bir blmn bilinmeyen-
ler (Grafik: 3).
orakyerler'de ele geirilen morfolojik zellikleri, ekolojisi, biyostra-
tigrafisi, Orta Miyosene tarihlendirilen Kalecik fosilleriyle ge-
rek evrimsel dzeyde gerekse paleoekolojik bize nemli
verecektir. Zira Orta Miyosende ve su orta-
bir dnemi (Gle, 1990-19981), orakyerler Ge Miyosende
kurak, kurak iklim zelliklerini (Sevim ve Kiper, 2000). Bu
birbirinin ve havzada yer alan bu iki
lokalitede ele geirilen fosillerin elde edilecek veriler zaman sre-
ci iinde trlerin ve evrimsel yeni bilgilerin gn
ile henz devam eden orakyerler fosilleri
morfolojik bile, hemen dikkati ekmekte-
dir. Ancak daha kesin ve gvenilir sunmak orakyerler fosillerinin
beklemek
orakyerler 1999 daha ok fosil ynelik
13.09.1999 gn yine naylonlarla zeri
toprakla rtldkten sonra Kltr ve Mze
ile daha fazla zarar grmemesi iin bir tabela (Resim: 6 ).
daha sonraki da fosiHerin belirlenmesi ama-
ile birlikte devam edecektir.
KAYNAKA
AKYREK, B., BiLGiNER, E., ATAL, E., DAGER, Z., SOYSAL, Y. SUNU, O., 1980 "Eldivan-
Hasayaz- (Kalecik-Ankara) Jeolojisi." M.TA.
Raporlan, no: 6741, Ankara.
BiRGiLi, R., ve NALAN, G., 1975, Jeolojisi", M.TA.
7966.
GERAADS, D., GLE, E., ve SARA, G., 1995, "Middle Miocene Ruminanats from inn,
Central Turkey", N. Jb. Geol. Palaont. Mh. H. 8: 462-474, Stuttgart.
GLE, E., 1990, Miyosen Dnem Anadolu Paleoantopolojisi
nemi", Anadolu Medeniyet/eri Mzesi 1989 ss. 105- 108, Ankara.
GLE, E., 1991, "1989 XII. Sonulan ss. 113-126 (Ankara
28 Haziran 1990), A.. Ankara.
GLE, E., 1992, "1990 XIII. Sonulan ss. 85- 96
(anakkale 27-31 1991), A.. Ankara.
GLE, E., 1993, "1991 XLV Sonulan ss. 59- 79 (Ankara
25-29 1992), A.U. Ankara.
GLE, E., 1994, "1992 XV Sonulan ss. 63- 75 (Ankara
24-28 1993), A.U. Ankara.
39
GLE, E., 1998, "1996 Sonulan ss. 73- 84 (Ankara
26-30 1997), A.U. Ankara.
GLE, E., 1999, "1997 Xx. Sonulan ss. 55- 62 (Tarsus
25-29 1998), Milli Ktphane Ankara.
GLE, E., Sara, G., 1993, Trkiye Omurga/t Fosil Yataklannm Projesi, M.T.A.
Ankara.
SEViM VE KiPER, 2000 "1998 XXi. Sonular
I. Cilt (24-28 1999 Ankara), Kltr ve Mzeler Genel
Ankara.
SICKENBERG, O., TOBIEN, H., 1971, "New Neogene and Lower Quaternary Vertebrate Faunas
in Turkey: (Kanazoikum und Braunkohlen der Turkei)", Newsl. Stratig., 1: 3: 51-61.
40
-- -----

=
"
i
,,1
ILLI iiLi
ii i i i
I,
i i i
18
16
14
12
10
8
6
4
2
O
..
o <c 9,0 ,,"?' h<f'
(;-"?'

Grafik 1: 1999 o-
rakyerler bu-

genel

PROBOSClOEA PERlSSOOAC1YLA ARTlOOAClYLA BIIJNMEYEN
O
5
10+-- -----
z
25 +--_-----'---
30+--------

4O-r------------------------,
15
Grafik 2: 1999 orakyerler
..------.,
25
20,+-----
Z 15
10
O
Grafik 3: 1999 orakyerler aile
41
ii
izim: 1
42

---
,URMIZI MASIF'
&i llMUIt1'A$l ( ..
KIRMIZI AMt.lfT14t ('koralIiQt-kCll1r:)
mc 'f.AKA (fasun tabCm
_CNlK KA'"'''''''' """CLLERI
izim: 2
ORAKYERLER lITOSTRATlGRW"IK
_,

AAA

izim: 3
43
Resim: 1
Resim: 2
44
Resim: 3
Resim: 4
45
Resim: 5
Resim: 6
46
GVERCiNKAYASI1999 KAZISI
Sevil GLUR*
Muhsin ENDOGRU
giderleri niversitesi Fonu, evre dzenleme
giderleriyse Aksaray Ili valilik stlenilen 1.
15 Eyll 1999 tarihleri Aksaray Mzesi I.U. Edebiyat Faklte-
si Prehistorya Anabilim sresince, dn-
olarak, Gner (Mze ve Demet Kara (Arkeolog), Aksaray
Mze temsil
Arkeolog/Desinatr Haznedar-zkan (istan-
bul Restorasyon ve Konservasyon Merkez 1998 anak
mlek ve kk buluntulara ynelik ekibi yeni ye-
lerinden Dr. Eric Coquegniot (CNRS Fransa) 1996-1999 obsidiyen
incelemeye Dr. Rosalia Christidou (CNRS BurslusuNunanistan) ise kemik alet-
lere ynelik izi anallzleri qp Ankara
Meslek Yksek Okulu, Istanbul Universitesi Klasik Arkeoloji ve Prehistorya Anabilim
restorasyon grubuysa, 1999 se-
zonunun nemli yeniliklerindendir.
Mamasun su seviyesinin yol azaltmak 1996-
1998 byk blm, ve kuzey periferisinde-
ki alanlarda hyk merkezindeki 7-8 H kareleriyse alan
1999 iin saptanan hedefleri, periferide yer
alan ama koordinat sistemine uyacak birer metrelik ge-
itler hyk ynnde ilerletmek, dalga erozyonuna kuzey teras zerin-
deki, plana ocak ve vakit hyk merke-
ziyle alanlar kurmak zere, yeni karelerde ve 7-8 H
merkez da kuzey kadar Bu bir yandan yu-
belirtilen hedefler eski alanlarda te yandan 6 J a-
yeni birimi olarak
A/an 5-6 /J-K Ama/an (Plan: 1, 2)
Byk bir blm 1996 ve 1997 5-6 K
kesimlerinde, bu dokusunun, n-
ceden bir plan trnde
daha da
Yrd.Do.Dr. Sevil GLUR, istanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Prehistorya Anabilim 34450 istanbul!
TRKiYE
Muhsin ENDOGRU,Aksaray Mzesi Mdr, 68100 AksaraylTRKiYE
19961998 iin bkz: S. Glur, ve evre Arkeoloji ve
Sanat 78, 1997, 2-13, renkli res. 112; Eine vorgeschichtliche Felsrckensiedlung in Zentralanatoli-
en", Anatol/ca XXiii, 1997,85-110; 1997", Anatol/ca XXV, 19995385; S. Glur-M. "G-
1996 Sonulan Ankara 26-30 1997 (1998), 85-111; "Gvercinka-
1997 Xx. Sonulan Tarsus 2529 1998 (1999), 77-99, S. Glur, M. D.
Kara, 1998 XXi. sonulan Ankara 24-28 1999 (2000),55-70.
47
5 J yzey hemen beliren moloz dolgunun bii-
mi, dneminin ilk ilgin bulgusudur. Ana ynnde, giderek
alanda, moloz dolgu, ok bir biimde, da
tir. 5 J ikiye geidinin (M6) da belirleyen, birbirine ko-
mekanlar. ynlerinde (Plan: 1, 2). Geidin g-
ney boyunca uzanan bu odalar dizisinin, alt evrede, birer gei-
de daha sonraki bir evrede bu nne,
birer bloke (Resim: 1). irice ocak
alak platformlar zerine Bu tr bir savunma-
kesindir. Hyk iine 2.00 m.yi bulan
yolun yer yer ufak yer yer de sert kabuk benzeri, gri renkli bir
toprak Bu sert, kabuk benzeri tabaka, yolu kuzeyden
zerine kadar nnde, bir oda uzanmak-
Bu taban iine bir ya da silonun
Geidi duvarla yer alan
niteleriyle olan henz
ilerletilen 6K ve yeni 6 J plan kareleri, hem
1996 ve 1997 teras hem de hyk
iine daha iyi (plan: 1, 2).
6 K profili nnde, yzey biraz ele geirilen, tek
bir ynnde dizili iri ocak ilk
larda ve kuzey teras geitierinin amalarda gzlemlenen, ikincil ko-
numdaki Bu dizinin hemen nnde yer alan taban ka-
ve kuzey yerinde iki kap, byk
bir alt evreye aittir. Ustten nc evreyse, iri hemen
ve bakan yz bir duvarla Bu duvara ka-
biri uzun, birbirine iki duvar, e
gney kaplayan M5 1997 M4
na olduka byk,
en az 6 evreli bir biraz ok harap ele geirilen
bir 0.80 m. kuzeyinde, taban zerinde, zenle
oval ve ana kayaya sokusu, envanteri
gereken yerde yuvarlak
silo byk daha eski bir evreye aittir.
ift ocak uzun iki nce
M5 gney (Plan: 2). Uzun kuzeyindeki M7 ve M6
mekanlanysa. 6 K/M5 ve 5K/M1
ama kesiti nnde, pulluk hemen beliren, bir se-
kisi ve hemen in situ kap, 6 K/M6 st evresinin ilk belgele-
riydi. 4 K/M9 de,
desteklenen, kahverengi kase de byk bu
dzlemine aitti (izim: 1: 15). Alt evreler, yerden sekisinin hemen
nnde, sekisinin giren, tahribe yuvarlak bir ocak,
taban i bkey bir hafife bir
ve petek benzeri, bir kap sokusuyla izlendi.
1999 er) ilgin bulgulardan biri de 6 J
ortaya mutfak ya da kiler nitesidir. Iinde yerlerinde kaplara ait par-
alar bulunan, irili 6 soku, dnemlere kadar Anadolu'da rneklerine
rastlanan benzerleri gibi, kendi ayakta duramayacak kadar ufak ya da denge-
siz dipli konusuna da (Resim: 2). Art arda
bu sokular, dikine amur
tur. Kaplardan biri, siyah ift kulplu bir kpk ya da yerel kpecik (izim
4: 2), bir zemin zerine kahverenqi ift renk, geometrik bezekli,
yatay kulplu, irice bir rnlekti (izim: 6). Uncsyse, gene siyah bir kpn par-
48
(izim 5: 2). gri renkli ve gzeneksiz bir son derecede zenle
bir da, bulunan, byk sokunun
kaidesini meydana getirmekteydi.
6 J (Plan: 2) bu
da saptanan her duvar, kuzey-gney boydan
boya kateden, oluk biimli bir tahrip ukuru Tahrip ukurunun iz-
leri, taban ve 5 J da izIenebilmekte-
dir. 6 J mutfak biriminin en az 6 mekan daha yer En
kuzeydeki M4 yzeyden alt evre kadar inen bir silo bulun-
8ilo 7-8 H zahire gibi, dal rg izli
kerpi Oda, gneyden olduka bir duvarla Bu
2.80 m. gneyinde, trden, ift ocak ikin-
ci bir duvar daha yer Bu duvar, bir stne Du-
ucu dzgn bir bir edecek biimde, kesil-
Bu her iki uzanan, M1 ve M2
Si nedeniyle, tam olarak Bu alandaki 2000 devam
ettirilecektir.
Kuzey Alan 5 i (Plan: 1,2)
5 i gney karelaj izgisine oturtmak olduka dar bir
alanda ( 2.00 x 8.00 m.) yrtlmesine nemli verilere Yzey top-
hemen gzlemlenen dolgu temizlendikten sonra, yeni
orta blmnde, bir meyille ynnde alalan bir dzlemi
nndeyse M4 ve geirilen bilinen M1
gneyden iki duvar Burada izlenen
bkey duvar bilinen rneklere de uyacak nlerinde yer alan
kubbeli da arka M1 st evre en az
defa M4 ancak kil ( 1.40 x
1.80 m.), gnmze kadar Olduka bir kaplayan
en az dokuz kez Ilgin zellik, M4 (Tn. 6/2),
yer alan, boyutlardaki alt evre M3 (Tn. 6/1) dz kubbe-
si zerine Ust evre M4 gney ama ke-
siti uzanan, ok beyaz renkli, belirlenmektedir. Alt-
ta yer alan, gvdesi amur eski evre M3 x 1.80 x0.70 m.), tm
olarak ele bakan, yuvarlak en az birka kat
ve hemen at biimi bir
nndeyse alak bir seki gze gvdesinin taban ze-
rinde, cruf kmelenmesiyse ilgintir. tr, ancak analizler
sonucu envanteri tamamlayan, yuvarlak ocaksa,
iki gelecek oda zerine Ocak
nce yeri, mekan dolgusu iinde, yuvarlak bir
la sezilmekteydi. Benzer bir dolgu amadaki bir (5 J/M6-Tn. 6) ka-
da gre, belki de bu uygulama, grevini ve pi-
gsterilen bir
M1 1998 Bu
lan 0.80 m. iki uzanan duvar
ve ok zenle M3
kalan alt rengine gneyama
6 J mutfak/kiler blmnde ele geirilen, bikrom iri
bir benzerine ait paralar uzanan kuzey
blmnde, petekler Ama devam eden gney blm-
deyse in situ vaziyette, siyah bir kpn grlmektedir (Resim: 3). Kp par-
biraz stndeyse, 7-8 H trden, yksek sonucu
bir kerpi
49
Alan 7-8 H (Plan: 2,6)
Hyk merkezinde yer alan 7-8 H belirlenen hedefleri
sunda, kuzeye ( 2.00 x 9.00 m.) (Plan: 1-2). Bu sonucun-
da, 1997 bir blm temizlenebilen M2 byk blm
kubbeli aksine, buradaki gvdesinin kerpile
iinde yer oda bir blm, plakalarla d-
M3 kuzeyden olduka iri, ift ocak rl
ve 0.80 m. ucuna blm, ku-
zeye ynlenen, ufak bir denk d-
kesimde, 0.70 m. bir biimde

kuzey profili nnde ynn-
de uzanan, kuzulu, 3 kerpi sekmeli kerpi duvar, Gvercin-
yeni bir Bu nnde, ancak iki
mekan (M5 ve M7) 4.20 m. M5 ker-
pi biraz nnde, byk bir zerin-
deyse, yerinde bir
ve kerpi tahrip edilmesiyle M7
da gene yerinde bir kpn seilmektedir. Kerpi
hangi evrede henz kesinlik
anak mlek
1999 en sevindirici biri de, hyk iine
len alanlarda,. yerinde tm ya da tme Ozel-
likle 6 J ve 5 i birbirinin benzeri, uzun boyunlu, ka-
zerinde yatay kulplu, krem renkli zemin zerine kahverengi ift renk,
geometrik desenli iki mlek, bu trn ele geirilen, ilk rnekleridir (i-
zim: 6). belgelenen, iki adet renkli, yuvarlak gvdeli ufak kase
(izim 1: 12,16), kahverengi konik kase (izim 1: 15), siyah
ift kulplu kpecik (izim 4: 2) ve siyah orta boy bir kp (izim 4: 3), kap
biimlerinin byk Siyah gruba giren ilgin r-
neklerden biriyse, omurga zerine kulpu biiminde
bir (izim 2: 14). Yz olduka sivri, arkaya
ru ifte boynuzludur. Gzler, ufak birer obsidiyen vurgulan-
Basit ite, konik bitimli, oluk bezeklidir. Kulpun gvde zerine
omzu, parmak bezekli, kabartma bir evrelemektedir.
Bu da siyah ii ya da siyah, boz veya kahverenginin ton-
tek renk en mal grubunu (izim 1: 1-11, 13-15,
17). boynuz betimlemeleri (izim 1: 4; 5), ifte ufak memecikler (i-
zim 1: 2) ve basit sokma bezekler (izim 1: 5, 8, 10; 2: 5, 8, 11), bu grubun geen
lardan da bilinen bezeme trleridir. Ikinci byk mal grubuysa gene renk, sprge
izlildzeltili rneklerle temsil (izim 2: 1-3, 6-7).
da az ele geirilen, renk yzeyli, kendinden
sa boyunlu (izim 3: 1-2) biim sprge izli mallarla birlikte, g-
neyden, Toros geitieri zerinden gelen etkileri nerilmektedir.
Toprak Eser/er
1999 da, ortadan bir temsil edilen, anak m-
lek toprak eserler, yok denecek ka-
dar az ele Gene de bu do-
ilgili etkinliklerin de belgelemesi byk nem
Bu tf ortadan dikine delikli, kremsi, ufak nesnenin de bir
akla gelmektedir.
50
Kemik Aletler
kemikler ve boynuzdan sap en byk
grubu aletlerin ve belirgin bir gerileme
Bunun nedeni, herhalde, bir sre olarak ku-
zey ve gney geitierinin Ke-
mikten delikli, mekik biimi, uzun gerdane (?) bovid boynuzun-
dan, sap delikli, eki balta benzeri, ufak boyutlu alet ve gene sap delikli bir aleti yap-
mak zere geyik boynuzu ucu, kayda
ekibinin yeni yelerinden Dr. Rosalia Christodou, kemik aletlerden
ilk izlenimlere gre, ve byk dericilikte kul-

Obsidiyen Aletler
Gene bu ekibine Dr. Eric Coquegniot, Eyll iinde, obsidiyen
aletler zerindeki ilk incelemelerine Obsidiyen aletler zerindeki
bundan byle kendisinin gzlemleri baz Coquegniot'nun ilk be-
lirlemelerine gre, obsidiyenleri dzeltili dilgiler (izim 7: 6; 8:
3, 6-9) , (izim 7: 1, 3, 7; 8: 10) ve faaliyetlerin bir gstergesi
lan, silika ieren 'orak (izim 7: 4; 8: 4)
Conquegniot, dnemlerinde, alanda ele geirilen, son derecede
zenle bir dizi dilgiyi de, retimin hi olmazsa belirli bir blmnn
olarak (izim 9: 11-9).
Srtme Aletler
1999 ele geirilen rneklerle beraber, srtme aletlerin 200'
iinde, grubun en buluntu
teknik daha alet ve gere de bulun-
besin ekonomisinde, zellikle besinlerin
nemli bir yer tutan bu byk nem ta-
Bu nedenle, Hyk srtme inceleyen, Prag Universitesi'nden
Dr. Ivan Pavlu'yla, rneklerini de incelemesi hususunda va-

Beyaz renkli, mermerimsi grnml, dikdrtgenler biiminde, havan
eli 8.00 cm. ne
bir nesne, bu sezonun gereken Bu nesnenin
bir yznde, ancak dikkatli ok ii 0.02 cm.
da izleri gze Uzerinde belirli bir dndrlmesiyle
bu izlerin de, uzman bir incelenmesi gerekecektir. Bu den-
li kk halkalar, akla ilk olarak boncuk (?) retimini
zetle, tm ve kent devletlerine gtQren
giderek ivme bir Kalkolitik Groningen Uni-
versitesi laboratuvarlannda C14 analizlerine gre kalibre kesin tarih-
lendirmesi, G.O. 6000 denk nceden tasariana-
rak, bir plan mimarisi, bunun en byk Ozel-
likle, son dnemlerinde bir kale grnm
meye gtren birlikte, savunma olgusunun da artan bir ge-
reksinim haline
hem hem de anak mlek
dan en Hyk'n st evresidir. Benzer bir a-
nak mlek, Hyk Kalkolitik da bilinmektedir.
1998 ele geirilen, geyik betimlemeli damga mhr ve konik
kaselerle temsil edilen, renkli, sprge izli ya da anak mlek,
nin uzak blgelerle olan bir olarak Orta Anadolu'nun
51
sreci iinde, belirgin bir yer na ya-
bir olarak sekmeli da, bu yorumlan-
gereken bir sorudur. Gene 1999 ilk olarak tm
ve tme rnekleri ele geirilen ift renk anak de, paralellerinin
gerekecektir.
Blgede, yksek en az Kalkolitik
daha mevcuttur. Elden ok ynl
elde edilecek verilerin, de
neden yksek sorusuna
52
A B c D
AKSARAY(GLAGA /CATALSu) GVERCiN
E F G H i J K L M N
PLAN 1
o
2
3
4
5
ol
i w
6
7
v't-
"to
,..to
8
",f-
9 't-l>'\
i'
ns
.. Yi1JL
lL1LiI 19SB
_ "939
Plan 1: gsterir topografik plan
1096
fi
o 10 2S Som
.
+
+
+
+
+
+
+11 .. 1
T
z __
+ + +
+ \ o" +
+ i-
+
+
+ +
t
+
+
+
..
+
... CD
+
+
+
+
...
...
: :
ciL
z
:5
a.
54
izim 1: 1999 anak mlek
rnekleri. Koyu renk ve
renk hamurlu ve bezekli kase-
ler
izim 2: 1999 anak mlek
rnekler. Sprge izli konik kaseler;
koyu renk sokma bezekli
kaseler, kulplu
ve mlekler
55

i i li
lR
i i \ \
izim 3: 1999 anak mlek
rnekleri. renk hamurlu,
boyunlu mlekler ve koyu
renk kp
izim 4: 1999 anak mlek
rnekleri. Koyu renk kulplu
mlekler/kpler
56
i ,
i
.....'L....
ii
r.
.
r---- ---------
i
i
i
i
izim 5: anak m-
lek rnekleri. Koyu renk
kabartma boynuz betimlemeli,
yatay mlekler/kpler
J
izim 6: ift renk, geometrik yatay kulplu mlek
57
i
i
4
1
5
2
.",-.--......
3
i

i
,
6
izim 7: 1999 obsidiyen rnekleri. dzeltili dilgiler, delici
ve orak
58
i
i .
i

i;

I;'

i;:

li'
i:
i:.

i
i:.
\
c.::>
I':

1 i
3
i
,
4
2
8
7
.

5
1/1
9
izim 8: 1999 obsidiyen rnekleri. Dilgiler, dzeltili dilgiler, orak
ve
59
5
6
2

7 8
4
9
izim 9: 1998 78 H obsidiyen dilgiler
60
Resim 1: 5 J/M9 cmle bloke eden, alak
podyum zerine
Resim 2: 6 J/M3 mutfak!
kiler nitesi, art
arda
kap sokulan
61
Resim 3: 5 I/M3 ve yan odaya Arka planda in situ
kp
Resim 4: 7 H/M5 gneyden sekmeli kerpi duvar
62
ATAlHYK 1999
Shahina FARID*
lan HODDER
INTRODUCTION
The 6 month 1999 season at atalhyk was prompted by the need to evaluate
potential damage to the lower levels of the site caused by the faliing water table. The
water table in the area around and under the site has fallen dramaticaly since the
1980's, dehydrating the earliest archaeological depasits. An assessment of these
deposits was required in order to direct the future management of the water levels and
conservation of the site.
Directed by Farid under Hodder, a team of 20 professional archaeologists from
Britain, Turkeyand elsewhere worked from April to September excavating to the base
of the mound in the South Area. During Julyand August the Berkeley team based at
the University of California (BACH), led by Dr. Ruth Tringham and Mirjana Stevanovic,
worked on Building 3, on the northern part of the mound. A large trench was alsa exca-
vated off-site te the north by the Konya Basin Palaeoenvironmental Research Team
(KOPAL) led by Dr's Neil Roberts and Peter Bayer. In September the Regional Survey
Team led by Dr. Douglas Baird continued their survey work.
The following commentary draws on the reports of the team leaders and envi-
ronmental and artefact specialists, as collated in the 1999 Archive Report.
THE EXCAVATIONS
The BACH Excavations
The BACH team continued to excavate Building 3, dated to Level VINII (Fig. 1).
The main room was furnished by a series of five platforms located against the outer
walls. The northwest platform was backed bya panel of red paint on the west and north
walls. An infant burial had been cut through it and resealed; more burials remain to be
excavated. Hearths and fire pits were associated with the central and southern part of
the main room, al beit of possibly temporary nature due to their lack of superstructure.
Just above the floor in the centre of the main room was a collapsed bucranium (the
skull and horns of a large bull) and two human skulls. To the west, a side 'screen' wall
divided off a long room used for starage and other activities, possibly associated with
more traditional domestic activities. Excavation alsa took place in three eell-like rooms
to the south, divided from Building 3 by dauble walls.
The South Area
In the South Area excavation in the main room of Building 2 (Level iX), was com-
pleted. This building, under excavation since 1998, is defined as two rooms, a large
Shahina FARID, Department of Archaeology, Downing Street Cambridge, CB2 3DZ.) iNOiLTERE
lan HODDER, Department of Archaeology, Downing Street Cambridge, CB2 3DZ. i INGILTERE
63
rectangular room, Space 117, connected by an access hole to a smailer room to the
east, Space 116. The larger room was furnished with shallow plattorrns on either side
of the access hole and consecutive truncated and remodelled hearths and domed
ovens were located along the southem wall. The ovens and hearths and associated
ash rakeout and occupation debris deposits were confined to the south by a shallow
raised edging. To the north of this barrier were successive white plaster floors. The
arrangement of designated activity areas, which can be seen in terms of 'clean' and
'dirty', is a pattern repeated in most of the buildings excavated across the site so far.
Interestingly no human burials were found beneath the floors or the platforms of
Building 2, however a number of shallow scoops containing caches of obsidian were
found cutting through the 'dirty' floors associated with the hearths and ovens. This
occurrence of similarly located obsidian hordes is another regular pattern found in most
buildings and suggests an association of obsidian with fire, cooking, dirt and messy
areas. The obsidian is usually in the form of unfinished pieces, most likely roughed-out
at source, and stored in the buildings, being retrieved for fashioning and use as nec-
essary. Obsidian storage and transformation may therefore be defined as a 'dirty' activ-
ity.
A smail geometric painting of red paint on white plaster was found on the north
side of the access hole with traces of an overlying pattern in black strokes (Fig. 2). This
may represent symbolism and ritual as well as domestic activities, occurring in all build-
ings, whether large and elaborate, or smail and simple. The painting was consolidat-
ed, Iifted and is c u r r e n t y o n display in the Konya Archaeological Museum.
Building 6 represented the remains of what Mellaart called Shrine 10 at Level
Viii. The building constituted a large roughly square room, connected to a western nar-
row room by an opening to the north and a smail hole to the south. The square room
had been largely excavated by Mellaart in the 1960's but there were traces of basins,
smail podiums and hearths along the northern wall and the truncated remains of a
large domed oven to the south. Close to the oven was an obsidian hoard, plus a smail
pit filled primarily with fired whole and fragmented clay balls. Nine single burials were
excavated below the floors. Six of these were neonates or infants, buried in baskets
made of specific types of wild grasses, some were made from the floral portion of the
plant indicating a spring death. One infant was laid on a reed mat with bracelets and
anklets of bone and stone beads and a dusting of orange/red ochre. An adult female
was buried with alayer of owl pellets over the torso, perhaps suggesting that owls had
special symbolic significance, a Iink between their night-time activities and death? A
further burial was that of a headless man (Fig. 3), buried with legs apart and a mat of
reeds and a plank of hackberry wood laid on his chest. His head had been removed
prior to burial as cut marks on the neck bones indicated. Headless human forms are
depicted in the site's wall paintings.
The narrow room to the west repeated activities taking place in the large room.
To the north were remains of storage bins while to the south there was a hearth with
evidence of numerous renovations and repairs. An infant burial within a reed basket
was also found near by. The central area was a succession of white plaster floors sep-
arated from the 'dirty' area by a shallow step.
Below Building 6, and on the same plan was Building 17, dated to LevellX. The
two rooms were joined by a single hole in the partition wall to the north. The walls were
successively plastered throughout the life span of the building. The constant applica-
tion of plaster over former irregularities resulted in an overall elaborate ripple effect; in
some places this may have been deliberate. This feature may be represented as a
ridged 'dado' effect on the east wall, with traces of red palnt below. A tiered shelf was
located in the northwest corner, made of moulded plaster.
Only two phases of this building have been excavated so far. In the larger room
of the earliest phase, a series of domed ovens were situated in the northeast corner
(Fig. 4). The associated ash-rakeout and debris was confined to a narrow area by a
shallow raised edging; two shallow plaster basins were also situated in this area. A
64
raised platform was located against the centre of the southern wall (Fig. 5), through
which an old woman had been buried. To the west of the platform, in the corner of the
room, were a series of shallow plaster basins and smail pedestals, while in the oppo-
site corner an area of low rimmed hearths and surrounding ash and debris was con-
fined to the corner again, by a shallow raised edging. The floors across the main area
of the room consisted of successive fine white plaster floars and bedding, the so-called
area of the building. These floors were cut by two single burials, both infants,
one buried in a reed basket with a piece of worked bone, possibly a belt-hook. At the
end of the life cycle of this phase the floor area was covered with a shallow layer of
plaster-type infiii, prior to the relocation of same of the internal furnishing.
The domed ovens in the northeast corner were flattened and covered with plas-
ter, creating a shallow platform over which a series of starage basinl bins were con-
structed. A new domed oven was then constructed in the opposing southwest corner
of the room, built over the former basins and smail pedestals. A new platform was con-
structed against the length of the western wall while the platform and hearth area
against the southern wall were untouched. A clay figure found broken at the neck, and
the head of asimilar figure were found in the accumulated debris deposits 'swept' into
this 'dirty' area. These represent the largest figures found from the current excavations
and are described as self-supporting clay figures, featureless and sexless representa-
tions (Fig. 6). Acattle scapula, perhaps used as a sweeping implement, was found over
the 'rakeout' deposits in this corner. At the end of the building's life evidence indicates
that the roof beams were removed priar to the roof posts, the resulting holes indicating
how the roof was supported.
The deposits in Building 17's smail room were of quite a different nature. Here
the 'f1oors' consisted of accumulated discontinuous lenses of mixed occupation debris
with scattered fragments of potsherds, bone, stone and obsidian. One smail flattish
stone (Fig. 7) was incised on one face with criss crossed lines and dots and on the
other face with three incised parallel lines, a possible pre-cursor to stamp-seals.
The base of the mound was reached in Space 181 below the area James
Mellaart excavated as Shrines 1 and 8. These buildings had been excavated to Level
X, at which point Mellaart excavated a 'deep sounding' in Shrine 8. Remnants of these
structures indicated that they were built on the same plan and had comparable inter-
nal furnishing and activity areas. Much of Building 18 (Shrine 8, Level X) had been
excavated, however, the little that was enough to reconstruct the general plan
and the activities within it. To the north was a narrow room housing starage bins and
basins, while to the south lay a series of ovens and hearths. Near the latter was a
neonate burial with scarched bones, due to its proximity to the fire. This building plan
was the same as neighbouring Building 23 (Shrine 1, Level X); the two were Iinked by
an access hale. Once more, a narrow room was located to the north (not excavated
this season) accessible from the larger room by holes in the party wall to the east and
west. Successive plaster floors covered the main area and were cut in the north-
west corner by two infant burials in baskets. A partition of basal mudbricks for a possi-
ble 'screen' formed a narrow area to the west of the clean floors, where remnants of
basins and postpads were housed. The southern area of the building was again the
designated area for ovens and hearths, which displayed many phases of construction
and use. This was also an area where a number of obsidian hoards were found in shal-
law scoops, but most significantly, where the first evidence of in situ obsidian knapping
has been identified at atalhyk.
The buildings of Levels iX and X were constructed with party walls as opposed
to the double walled constructions of Level Viii and later. The use of such partitions not
only suggests contemporaneity of habitation but also the same construction event.
Interestingly, despite Buildings 18 and 23 being bonded and apparently constructed at
the same time the mortar used in the two buildings was deliberately different. Both sets
of bricks appeared to be of the same composition and colour, whilst the mortar of one
building was grey, and the other brown. At the shared junction the mortar was very
65
carefully interdigitated. While this is interpreted as a property boundary it m a y a s o
reflect different material sources.
The evidence for structural activity attributable to levels Xi and XII was only indi-
cated by walls on either side of the excavation area, as the archaeology below the
level X buildings appeared to be a sequence of non-structural exterior deposits. Two
distinct phases, separated by the construction raft of the level XI wall, were interpret-
ed as a 'stabling' area for sheep and goat. This interpretation was based on the iden-
tification of rich deposits of fine interdigitated but discontinuous lenses of orange-brown
deposits representing a mix of animal coprolites, dung pellets, spherulites, spreads of
plants visible as phytolith remains and dumps of clayey material, possibly representing
periodic 'bedding'. This was also supported by the presense of shed deciduous sheep/
goat teeth and articulated bones of at least 2 stillborn or neonate lambs, the polish on
same bones alsa suggesting an acidic environment possibly the result of urine. Same
plant material could alsa be identified as fodder. The absence of 'weathering' suggests
the area was sheltered.
The identification of possible animal penning areas within the layout of the set-
tlement at atalhyk has important implications for studies of animal husbandry and
early agriculture. Study of dung within settlements and other archaeobotanical and
archaeozoological remains such as phytoliths and milk teeth, is contributing to an
understanding of the management of animals and domestication.
Pre-'stabling' activity was represented by midden deposits of finely accumulated
lenses of domestic debris similar to deposits found in external areas located between
standing buildings in later periods. As the excavation area had been reduced to circa
5x2 m. it was not clear whether these deposits were bounded by standing buildings or
whether they marked the edge of the settlement. Supporting the off-site interpretation
was the nature and intensity of activities represented through the sequence. These
consisted of impromptu fires, cutting of shallow gullies and most significantly a horizon
of lime burning and/or preparation. This is the first evidence of lime burning/prepara-
tion found at atalhyk and corresponds with the presense of hard red painted lime
plaster fragments found residually in Space 181's early midden sequence, the infiII of
Building 17 and red plaster floors Mellaart reported from buildings of levels Xi and XLI
(Mellaart 1965, 169).
Continuity of the environmental and cultural assemblage was reflected through-
out the midden deposits to the base of the mound. However the last metre of the
sequence showed a marked change, in that the deposits were not clearly stratified and
the interface between layers and lenses was blurred. Evidence suggests this is attrib-
utable to the deposits having been exposed to periodic flooding events from seasonal
inundation of the nearby river. This would definitely place the area as 'off-site' at this
period.
Natural lake marl was reached at the base of the mound at a depth of c. 6 m.
from where exeavation began in 1999. This was also where the water table was
reached (Fig. 8). The absence of overlying backswamp deposits and the irregular and
pitted appearance of the marl surface indicated that lake marl was quarried as a raw
material for construction in the early Neolithic.
The material culture recovered from Space 181's pre-level Xii deposits differed
in many ways to those recovered from the later levels. One of the most significant was
the presence of red painted lime plaster fragments, unlike any of the wall and floor
plasters excavated so far but indicating the existence of some elaborate buildings of
this period samewhere on the site. A further significance was the absence of pottery,
which while not necessarily proving these levels to be aceramic does indicate same
change. The obsidian assemblage is distinguished by the presence of relatively fre-
quent microliths and other implements comparable to the assemblage from the ace-
ramic site of A k l Hyk. AIso notable was the relative quantity and diversity of flint,
primarily in the form of sickel elements. There was alsa a change in the production of
66
clayballs, objects which are so ubiquitous in the later levels. These transformed into a
variety of forms, conical and cuboid, some incised or pierced with dots (Fig. 9). The
faunal assemblage was stili dominated by sheep and goat with differences specific to
certain layers and generally larger in size. Human bone fragments were also present
in low quantities. Botanical evidence from some deposits was distinct with the pres-
ence of elements such as flax.
Both the nature of deposits and the environmental and material culture from the
earliest levels indicate a gradual development and not an abrupt change or interrup-
tion.
The Kapal Trench
The environmental and material assemblage at the base of the South Area have
clear parallels with the assemblage recovered from the Kopal trench excavated off-site
to the north of the east mound (Roberts & Boyer 1999). Some three metres below the
level of the modern plain two phases of prehistoric activity were identified. The earliest
consisted of pits from the extraction of natural lake marl and sand for on-site construc-
tion purposes. Quarrying took place over a period of time as cuts into the marl were
dug from different levels. The subsequent pitted landscape (Fig. 10) was filled with allu-
vium and post-consumption waste through the inundation by river flood water.
As in the South Area, a variety of c1ay 'objects' (cones, cubes etc.) were found,
but pottery was absent. Faunal remains included a number of large, predominantly
wild, species including cattle, boar, red deer and possible roe deer. Sheep and goat,
which dominate the settlement assemblage, were notably more rare in the Kopal
Trench. The general state of the animal bone suggests little sub-aerial exposure with
minimal gnawing by scavengers, suggesting that it may have been dumped into partly
flooded depressions around the site. Disarticulated human bone was treated in a sim-
ilar manner and was mixed-in with the off-site bone assemblage. The off-site process-
ing of animal carcasses is stili a contested issue. The chipped stone assemblage was
dominated by 'finished' objects, with no evidence of in situ manufacturing.
The 1999 Kopal trench revealed the first good evidence for cereal processing
atalhyk. This was represented by deposit of phytoliths from one pit, which were
apparently the chaff and seed husks of wheat, where they had possibly been swept
from a threshing floor.
Following this phase of human activity the area was sealed by alayer of back-
swamp ciay, which appears to correlate to the main period of occupation of the
Neolithic site. The subsequent phase of activity in this area probably dates to the Iate
Neolithic or early Chalcholithic period. The deposits are associated with buried soil
horizons implying a stabilisation of a landscape, which had previously been regularly
inundated by seasonal river floods.
INVESTlGATlNG THE EFFECTS OF SITE DEHYDRATlON: RESULTS
Although there were few traces of surviving organic remains in the excavated
deposits, there was evidence to suggest that these layers had been waterlogged until
recently. Desiccation of these early deposits will continue with the fluctuation of the
water table. Therefore, the aim is, with the help of the D S (Turkish Water Authority), to
maintain the level of the present water table. The D S have, with advice from the World
Bank, constructed a trench around the site, which is connected to the irrigation scheme
and into which water can be pumped. In thes way the water table beneath the site can
be monitored and controlled.
OTHER WORK
In addition to the above work, new information panels and replica artefacts were
housed in the on-site Wisitors Centre produced by Orrin Shane and Mine Kk from
67
the Science Museum of Minnesota. A replica mudbrick house was begun as an exper-
imental exercise by Mirjana Stevanovic, and a permanent shelter for Building 5 was
designed and erected by Lindsay Falck and David Smail, having first conserved by
Frank Matero from the Univesity of Pennsylvania.
FUND/NG AND ACKNOWLEDGEMENTS
The atalhyk Research Project is greatly indebted to, and wishes to thank,
the Turkish Ministry of Culture, General Directorate of Monuments and Museums, and
the British Institute of Archaeology at Ankara under whose auspices the project is run.
We also wish to thank all those who generously funded the 1999 season. Grants
and awards were given by research councils in Britain and the United States of
America (Arts and Humanities Research Board, British Institute of Archaeology at
Ankara, McDonald Institute, Newton Trust, Kress Foundation, Dayton Foundation,
National Geographic, and Stanford University), and well over half the cost of last years
work was raised from corporate sponsors. The main sponsors were KoBank, Boeing,
Fiat and Visa. The Co-sponsors were GlaxoWellcome and British Airways. The
longterm sponsor is Merko, and the IT sponsor is Kosistem. Other valuable support
has been provided by Arup-Istanbul, Meptur and the Turkish Friends of
atalhyk.
We wish to thank our government representatives-Osman Candan
Edip Ozgr, Recep Oku, Sema Dayan and Ltfi Onel. The umra
Belediye and Kaymakam provided much local support.
Finally the 1999 team needs to be acknowledged and thanked for an amazing
display of hard work, dedication, determination and above all, a sense of humour.
KAYNAKA
Catalhoyuk 1999 Archive Report. http://catal.archaeological.cam.ac.uk/catal.html.
MELLAART, J., 1966, Excavations at atal Hyk, fourth preliminery report, 1965. Anatolian
Studies 16, 165-191.
ROBERT8, C. Neil, BOYER, Peter. Uneovering the Neolithie Cu/tural Landseape around Catal-
hoyuk, Turkey, 1999 Final Report on National Geographie Grant.
68
Fig. 1: Building 3 looking west
Fig. 2: Geometric painting from Building 2, red paint on white wall plaster
69
Fig. 4: Building 17, remains of
domed ovens in the
northeast corner, post-
holes against the walls
and burial cuts to the
east
70
Headless man from
Building 6, buried with
legs apart and a mat of
reeds and a plank of
hackberry wood on his
chest
Building 17, platform
against southem wall
with hearth area to the
east and basins to the
west
Fig. 6: Clay figure from hearth area, Building 17
Fig. 7: Incised stone from Building 17
71
Fig. 9: Baked clay object with
pierced markings
72
Reaching the base of
the mound and the
water table
Fig. 10: Natural marl in
the Kopal
Trench, cut by
quarrying pits
MUSULAR 1999
Mihriban
Muhsin ENDOGRU
Orta Anadolu'da, Aksaray ili, Ky'nde yer alan Musular n-
deki 1999 drdnc Aksaray Mzesi Mdr Muh-
sin Istanbul Prehistgrya Anabilim
dan, ve Mzeler Genel izni, Istanbul Universitesi Fo-
nu (Proje No. 1313) Aksaray destekleri ile srdrlmekte olan a-
1999 (alfabetik Erkan Mete Aksan, Gltrk,
Karabulut, Nurcan Kayacan, Ayhan Cem Mutlu, Orhun, Seda Tunca,
Tunay, Zeynep Trkay ile sre iin Duru ekip yesi olarak Mu-
sular yontma alet endstrisi Do. Dr. N. Balkan ile Prehistorya Anabilim
yksek lisans N. Kayacan Dr. D. Binder'in (CNRS) zaman
zaman yrtlmektedir. Musular Dr. H. Buitenhuis (Grningen); flo-
ra Dr. R. Cappers ve H. Woldring (Grningen); tarihleme
Grningen Isotop insan iskeletleri Prof. Dr. M. Ozbek ve ekibi
Obsidiyen kaynak analiz Dr. M. Ci. Cauvin (NRS)
dan yrtlmektedir. Toprak ve tabanlar ise Dr. Schrder ile Dr. U. (Berg-
bau Museum- Bochurn) jarafmdan Aksaray Kl-
tr Universitesi Edebiyat Fakltesi Kaymakam-
Ilk gibi kurumlardan ve destek grmektedir.
bulunan tm kurumlara, ve uzmanlara sonsuzdur.
Musular'daki 1999 anak mleksiz Neolitik Dnem
mesinin ortaya ve bu ile hemen yer alan
Hyk ile ve
1999 YILI ARAZi
1997 ve 1998 denizden 1120 m. ykseklikte yer alan ve
0.00 olarak kabul edilen (O-P/8-9 ) en yksek yo-
1999 alandaki yeni ama ile nceki
da N 11, N 12 ve N 13 devam toplam 550 m
21ik
bir
alanda (izim: 1, 2). Yeni amalar P 9, M 12, M 13 ve N 14 ile O
14'tr.
P 9
0.00 hemen yer alan ve 100m
21ik
bir kaplayan
P 9 ana kaya ile saptanan dolgu topra-
Dr. Mihriban istanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Prehistorya Anabilim 34459 istanbulfTRKiYE
Muhsin ENDOGRU, Aksaray Mzesi Mdr, 68100 AksarayfTRKiYE
Musular, Ky iinde kalan Hyk dahil drt anak mleksiz Neolilik birisidir.
Blgenin dzeninin birbirleriyle blgedeki obsidiyen yatak na ola-
rak daha bu dnemde ticaret iinde yeri ve Musular'da
ana birisidir 1999: 148).
73
son kalan yerlerden biri nedeniyle Nitekim 0.30 m. lik
pullukla tahrip yzey birlikte toplam dolgu 1.50 m. yi (en de-
rin yerde) Yzey ortaya drt sonun-
cusu ana kayayla (yerel say) son P 9, dolgu
birbirleriyle bulunmayan
me bir alan grnmndedir (Resim: 1). Dolgu az ve ola-
rak hayvan kemikleri ile obsidiyen alet ve
M 12
M 12 1997 ve 1998 ve anak mleksiz Neolitik Ev-
re'ye ait ortaya N 12 hemen kuzeyine otur-
Sz konusu ama, N 12 taban la-
kesen anlamak, kuzeydeki ortaya
bu yerini saptamaya yneliktir.1 0.00 x 10.00 m. M
12 10 cm. lik yzey hemen
ana kaya ile (Resim: 2), ana gneye olarak devam
Bulunan belli bir dzen gstermeyen kerpi parala-
obsidiyen ve hayvan kemiklerinin kesim, bu plk
olarak gstermektedir. Bu hemen kuzeyinde, ana-
bir kanal yer (Resim: 3).
M 13
1998 N 13 kuzeyindeki 10.00x10.00 m. M 13 a-
da M 12'de oldugu gibi kuzeyden gneye ana kaya ile bu-
na rastlayan alanda ynn-
de 5 m.den fazla sahip bir duvar ortaya (izim: 2; Resim: 4).
kuzeye bakan yz iri bloklarla muntazam i yz ise
dzensiz olarak ucu ve orta kesimi, iki adet gmt ile tahrip
Duvar iine llerin stlerine gm-
me geri Bunlardan
bitimindeki M. 99 SK-4 No.lu iskeletin 20-25 bir ait or-
tadaki bireyin ise, M. 99 SK- 5, 25-30 bir ait


(Resim: 5). (SK-4), oranla daha iyi hocker po-
zisyonunda, sol yatar vaziyette, bakacak
SK-5 ise ile kol ve bacak kemikleri olduka tahrip
kilde ele pek ok kemik ise
M 13 drt adet iri dikiemesine kon-
son (Resim: 4). Bir grnm bu iki ift dizisi,
ya da geit iin olduka bununla birlikte y-
nelik herhangi bir ip ucu ele Set grnmndeki gney-
ortaya drtgen bir (N
yer (izim: 2). byk blm ve gneyinde
araba yolu temel zerine kerpi son ker-
pi ortaya nmzdeki tm ynnde
bu alanda devam edilecektir.
de durumla
ynnde uzanan 0.80 m. bir ve gneye
yine araba yolu Ortaya duvar, ve boyut
N 12 duvara benzemektedir; her ikisi de
ana kaya zerinde yer
M 13 set gneyinde iri bir grubu (Resim: 5) ile
bunun hemen kll alan, buradaki faaliyetleriyle ilgili ele ge-
irilen
2 Bu bilgileri Prof. Dr. Metin zbek ve ekibine (Hacettepe niversitesi) en iten
74
kuzey tmyle say ile Yzey 10 cm. kadar al-
say, gneye iner, buna olduka dzdr; bu do-
alanlar olarak ihtimal dahilindedir, ancak bunu ka-
herhangi bir
N-O 14 Ama/an
1998 N-O 13 N 14 ve O 14 5.00 x
20.00 m. lik bir alanda O 14 yzey hemen
ana bu kez kuzey ynnde, N 14
Say zerine dzlem elde etmek serilen bir toprak ze-
rinde, temelli drtgen bir ortaya (Resim: 6). Kuzey-
ynnde uzanan tm elde etmeye ynelik
2000 devam edilecektir.
N 13
1998 10.00 x 10.00 m. N 13
1999 da devam Sz konusu alan p alan-
ve byk bir yer (izim: 2). k-
dzensiz grnml say bir iine byk
bir yer Bu kuzey ve do-
ise st 1998 iki p ukuruyla tahrip u-
kurlar sonra bu alana hayvan ve
kk ve orta boy ile obsidiyen alet ve gibi plk malzemesini ihtiva et-
mektedir
N 13 genelinde bulunan toplam on adet ve kemik/kemik
alet ve bir kk boncuk, ortaya uyumlu olarak bu
bir tr gstermektedir.
N 12
ilk kez 1997 N 12
ile bilinmektedir 1999: 150), 1999: 634).
1999 nceki D ve L kal-
eski evre D'nin R, L'nin ise S or-
taya (Resim: 7). Taban stnde, eden direk
iinde birlikte Mekanlar kuzeyde ukurlarla kesile-
rek tahrip
O 11
nceki O 11 gney 1999
Bu alanda ana bir Ana
kaya, 4 m. bir alanda, tek bir hatta kesildikten sonra, bir bl-
mnn yz zerine tr bir nevi du-
var
1999 bir Musular
ana kaya ile ve alanlarda ortaya ana ka-
ya Ana haliyle temelolarak ya da
rek olarak bugn blgedeki tarihncesi ya da ky
de bilinmektedir 1997) (Duru 2000). Musular'da ortaya
lan ana kaya gerek gerekse bu bilinen en es-
ki nemlidir.
Musular'daki ana bir zerinde yer
ana kaya zerindeki kimi zaman tesviye ana kaya
75
zerine bir toprak ve da bunun zerinde yer saptan-
Temelolarak kesilerek ya da
kesilerek bir yznn desteklenerek/rlerek da
kimi yerde dzgn yzeyinin yerleri olarak olma ihtimali mevcut ol-
makla birlikte, bu henz
ATLYE
Yontma Alet Endstrisi
1999 Musular yontma alet endstrisine ait toplam 8747 para ob-
sidiyen ele Obsidiyenlerin % 4.8'ini aletler
1996-1999 yrtlen gelecek ngrlen
n Istatistiksel sonulara
verilen teknolojik hammadde ve alet
gzlemlenmeye daha nceki gibi teknolojik ve tipolojik analiz
yntemi
Teknojik analiz yntemi ile elde edilen sonulara gre, en az iki re-
tim zinciri Bunlardan birincisi, Hyk benzeri retim zinciridir (Ab-
bes, et aL. 1999). Bu retime ait merkezi ve yan dilgiler, tabletler ve bir adet ekirdek
ele bir teknolojik grubu ise Kaletepe benzeri ancak ta-
retim zinciri 1996: 257, 261-262). Bu zincire ait
merkezi ve yan dilgiler zellikle 1998 ve 1999'da
ya devam edilen N13 alt
Tipolojik analiz gre, dikkati eken, olduka ola-
rak ele geirilen ok (Resim: 8). Ok anak mleksiz Neolitik Dnem ta-
dzeltili %18.4'n temsil eder. Bunu %74 oranla yonga ze-
ri takip etmektedir (Resim: 9). eper, eper ve n olarak e-
gsteren olduka 8.0 x 6.2 x 1.7 ya-
2.6 x 2.6 x 0.6 olanlara da
yzl, yzsz, ince yzl, ince yzsz olarak drt yonga
zerine Deliciler ve kalemler dzeltili %7.6'slnl
dilgilerin dzeltisiz gsterir.
ekirdekler olduka az ve ya da durumda ele geiril-
mektedir. ekirdeklerin az oranda bir

Arkeobotani
Musular bitkilerinin bugne kadar rnekle-
ri trler az olmakla birlikte mevcuttur; yabani bitkiler ise
an iin cinslerine gre tr dzeyindeki ise devam
etmektedir.
bitkiler arpa (Hordeum vulgare) ve ekmeklik ile
Emmer olmak zere iki tr (Triticum aestivum ve Ttiti-
cum diccocum). Yabani bitkilerden, nohutgiller (Cicer), mercimek (Lens culinaris, ?),
burakgiller (Vicia) ile ot trleri (Euphorbia/Heliotropium, Valerianella, Chenopodi-
um, Malva, Polygonum, Silene, Convolvulus arvensis) , ve itlenbik (Celtis) gibi meyve
trleri Hyk'te de ele (van Zeist-de Roller 1995:181). Birbirine ok
bu iki ekolojik blge iinde yer bitkilerden
bununla birlikte, Musular'daki ot daha zengin oldu-
grlr. Bitkilerin tr dzeyinde besin
olarak bitkiler, sunan yabani hangi
mevsimlik mi Musular'daki sresi ile ilgili ip
Ky'nde halen
toplanan ve gerek yenmek zere gerekse yakacak, hayvan yemi vs. olarak ya da
76
amalarla tketilen bitkiler ile
3
soruna getirilmeye a-

Tarihlendirme ve Sonu
Musular anak mleksiz Neolitik ile ilgili sonucu drt rnek,
(kalibre GO tarihleri ile)
M.96-5 GrN- 23518 G 7980 220
M.98-115 GrN- 24918 G 8300 90
M. 96-19 (k) GrN- 24923 G 8370 10
M. 96-25 (k) GrN- 24924 G 8420 110 tarihlerini
Bu da zere, Musular'da, anak mleksiz Neolitik D-
nem'de, gnmzden nce 9. sonunda Sz konusu
tarih, Hyk 2. en st evreleriyle (Esin 1998:
103).
nmzdeki srdrlmesi planlanan Musular
Hyk ile olan bu erevesinde blgedeki d-
zenini ve Orta Anadolu blgesinin srecini bir btn olarak an-

KAYNAKA
ABBES, F-N. BALKAN-ATLI-D. BINDER-M. C. CAUVIN 1999
"Etude Technoloqlque Preliminaire de l'lndustrie Lithique Hyk", TBA-AR II:
117-137.
CAUVIN, M. CL. -N. 1996
"Rapport sur les recherches sur I'obsidienne en Cappadoce", 1993-1995, Anato/ia
Antiqua IV: 249-271.
DURU, G. 2000
Ky Gnmz Ky Mimarisinin B/gedeki Arke%jik Yorum/an-
mastndaki istanbul niversitesi Fonu Projesi'ne Sunulan
Rapor (Proje No. R-60).
ERTUG, F 1997
An Study of Subsistence and P/ant-Gathering in Central Anato/ia.
Washington University, St. Louis, Missouri. 2 vol.
EsiN, U.1998
"The Aceramic Site of and its Ecological Conditions Based on its Floral and Faunal
Remains", TBA-AR 1: 95-103.

"Musular: A General Assessment on a New Neolithic Site in Central Anatolia", Neolithic in
Turkey (eds. M. Arkeoloji ve Sanat 147-155.
M. -M. ENDOGRU 1999
"Musular 1997 Xx. Sonu/an u, 631-645.
VAN ZElST, W.-de ROLLER, J. G. 1995
"Plant Remains from Hyk, a Pre-Pottery Neolithic Site in Central Anatolia",
Vegetatian Historyand Archaeobotany 4: 179-185.
3 Bu konuda 1994-1997 Ky'nde iin bkz. F. 1997
77
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 114 15 116 117 118 119 20
A i
B
11-\ ( '--
......, .. , i--, ,-
C \

F"CC
1
-S

-'.

D
1-
---
E r>;
.-
iii>
1--
---
,---- f--
F i\\
\' ".
l\
L\ I,

...i--
e
... -
--
'.
I'\'
-'
-

H
k- f?
,\
i---
tr
1-. C", 1,\
0
,.
\'

&C__
L
\
--

MV
1", i--
i
1- -

N
i- i-
o ; , "
1---
P
1---- i--- - -
'LL
[\
Cl_
i---'--- - -- 1-,
1- li-'
. ,---c- ..
13_
i
__
i-
t\
.
1,-
s

i--
- i 1--
i-"I--
U
"
L
MUSULAR MEVKii
, ,
izim 1: Topografik plan, Musular'da 1999 a-
alanlar
;
& '
'QZ'I
i
i .J
i
i ::- i'
i
i i
o i i
: !
i i
L. j
i
i
i
i
i
-,__,_,..J
MUSULAR 1999 , ..
izim 2: Musular durum
78
Resim 2: M
12
ana kaya
79
Resim 1: P 9 1. ve 2.
tabakada bulunan
alt sol-
drdnc ka-
deme, ana kaya
Resim 3: M 12 ana
kesilme-
siyle
kanal
Resim 4: M 13 set bitimindeki iki ift dik du-
ran
Resim 5: M 13 ucundaki SK4 iskeleti
80
Resim 6: N-O 14 ana kaya ve
drtgen
Resim 7: N 12 D ve L R ve S
81
Resim 8: dzeltili obsidiyen ok
Resim 9: Obsidiyen
82
_..
HVG 1999 YILI
Mehmet ZDOGAN*
Necmi KARUL
AhmetAYHAN
ZET
1993 Trakya Projesi
na, 1999 1 ay sre ile devam il merkezinin hemen gneyin-
de bulunan tarihncesi yerlerinden bu mevkiinde a-
mevkiinde ise saptamak iin bir son-
daj 1997 kesiminde
olan amalarda Kalkolitik Dneme tarihlenen 3. ve 4. iinde srdrl-
ok bir alanda da 5. iine Bu Neolitik ile ilgili ye-
ni bir ancak nceki Neolitik
rultusunda yeni birka ama
1999 en nemli biri, nceki tek bir ile
3. ve 4. kltr iinde en az er ortaya
ile nceki 3. ve 4. olarak a-
kesiminde, tmn etkileyen byk
lardan sonra alan, alttaki bir da ortadan tesviye
bu kltr ait ara tabakalar ancak arazi belirli ke-
simlerde gibi, buluntu grlen sreklilik,
nar'daki 2-5. tabakalar herhangi bir kesintiye
bin gibi uzun bir sre devam ancak bu srece ait
da g bir durum ortaya 1999 kltr katla-
iindeki ve bu sorunu l-
de
1999 ile ortaya ikinci nemli sonu, Kalkolitik ve Neolitik D-
nem dolduracak buluntulara
kesiminde her iki dnem ya da bu
dnemlere ait hyk yeri ve burada,
daha nceki anak mlek trlerine Ancak
bunlar halen olarak dolgular iinden gelmektedir.
1999 en ilgin buluntu 3. iinde olan boncuk
kuzey kesiminde nceki da 4. iinde yer-
leri ile ok malahit ve spondylus boncuk Bu arada 1998 bi-
ne boncuktan hemen gneyinde bu 3x5 m. boyut-
spondylus ve malahit boncuk olarak bir saptan-
bir ile tahrip olan bu da ok
Prof.Dr. Mehmet ZDOGAN, istanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Prehistorya Anabilim 34459 istan-
bulfTRKiYE
Necmi KARUL, istanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Prehistorya Anabilim 34459 istanbulfTRKiYE
Ahmet AYHAN, istanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Prehistorya Anabilim 34459 istanbulfTRKiYE
83
malahit ve spondylus ile birlikte boncuk
aletler 50 cm. kadar dolgusu olan ve kar-
bir i dzenlemesi olan bu ancak bir blm g-
neyinde de, bu ile ortaya
Uzun zerinde hava mzesi d-
zenlemesinin kesin projesi 1999 ve ilk uygulama denemesi ola-
rak, Ahmetler Ky'nde durumdaki iki dal rg sklerek
ve mevkiinde olan yere ile
EKiBi VE N BiLGiLER
nceki gibi istanbul niversitesi Edebiyat Fakl-
tesi Prehistorya Anabilim Kltr ve Mzeler Genel Mdr-
Istanbul Universitesi Fonu ile Alman Arkeoloji Enstitleri'nin
ile Bu Arkeoloji ve Sanat Dergisi'nin, koruma ile
hava mzesi n iin Nezih zellikle
kr borluyuz.
ekibi Prof. Dr.Mehmet ynetiminde, alan Arkeolog
Necmi Karul ve Ahmet Ayhan, Dr.lvan Gatsov (Sofya), Ar-
keozoolog Dr.Norbert Benecke (Berlin) ile Mich.ael Hochmuth (Berlin), Restoratr-Mi-
mar Zeynep res (Istanbul), izimci (Istanbul) restoratrler Ahmet
(Istanbul) ile Ozlem Diri, atlye Palak Ayhan, Ozlem Demet
Betl ama yneticileri Arkeolog Senem Oztrk, Eylem Ay-
sun Yasemin Alamaz, Seba, Andreas Northe (Halle) ve Peter Barta (Bra-
tislava) ile arkeoloji Vildan Grdil ve Berkay Diner'den Monika
Ambron (Berlin), ile Dr.Svend Hansen (Boehum) malzeme zerinde sur-
Kltr bu Erman Bediz, ve mes-
ile bize g En az ekip yelerimiz kadar her
Casim zverili herhal-
de 1999 mevsiminde birok eksik
nceki gibi ekibimiz, Ahmete Ky'nde
ve ve ilgi ve her zaman iin
da Bu da, Kltr Mdr Blent olmak zere
Kltr ve rahat yrme-
sini iin, grevlerinin ok tesinde bir itenlikle bize ol-
ilgisini esirgemeyen Valisi Kemal Onal'a ok bor-
luyuz.
Mze Mdr Zlkf ve iin
borluyuz. Ahmete Ky da, gerek a-
gerek kamp iin ok borluyuz. Bu
ziyaret ederek, bilgi ve deneyimlerinden yararlanma veren ok sa-
da, gsterdikleri ilgi ve dostluk iin etmek isteriz.
1999 YILI PROGRAMI VE STRATEJiSi
GAP blgesindeki gl kurtarma nedeni ile 1999
ok nceden Bu nedenle,
1- Geit Mevkii
1998 koruma olarak olan akropol kesiminde, bu koruyu-
cu rty bozmamak iin bu herhangi bir buna
saptamak iin evre tarlalarda sondajlar ile yetinilmesi

84
2- Mevkii
kesiminde, Neolitik tabakalara inmek iin nce-
ki alan ile zorunlu yeni a-
ma karar Bu bir iin, nceki ko-
ruma iine olan Neolitik da
3- Hava Mzesi
nceki hava mzesi projesinin
rek bitirilmesi, deneysel nitelikte da
4-
1999 ile 7. giren ile ilgili olarak ara raporlar iin a-
bu arada zellikle sonu gelen Kalkolitik
anak ve ile ilgili ciltlerin verilir duruma gelmesine karar

1999 YILI
1- Geit Mevkii
da gibi Geit mevkii 1999 ile
ilgili sondajlar ile Ancak, ok
daha ve zellikle tarladaki ekinin bu ge
gibi etkenlere olarak 1999 en ke-
simini tek bir tarlada Bu tarlada, 1994 Son
Kalkolitik 30 m. gneyinde 15x2 m.lik bir sondaj
Sondajda yzey hi bir iz vermeyen ve izlenimi ve-
ren bir dolgu ile bunun hemen kumlu ana Bunun ze-
rine birer metrelik kk sondaja yzeyin 40 cm. kadar al-
su zerine bu kesimdeki son Ilk Tun
minin saptamak ile bu hemen bitimi-
ne bu topografik
konumu bir ilgin sonucu da, yzeyin hemen su olu-
kum ki, bu da Haydardere'nin bir
iine destekler niteliktedir.
2-
1999 mevkiinde toplam olarak 11 ama biriminde 650 metreka-
relik bir alanda Neolitik evresinde bu amalardan 8/R-
S, 9/N-S ve 10 R nceki 3. kltr iine kadar ve 10 P plankarelerinde de,
Neolitik tam olarak grebilmek iin yeni amalara Bu
elde edilen sonular
a) Demir ve 2. Bu yeni alanlarda, yzey he-
men ok Demir ukuru saptanarak iinde
amphora Tm alanda Kalkolitik ait 2. ukurla-
ok bozuk durumdaki taban ve ocak ile temsil
b) 3. Bu alanlarda hemen her yerinde 3.
dolgusuna nceki 3. olan eski amalarda ise
bu alt evreleri Bu tabaka iinde saptanan en ilgin 9-10 P
bulunan 1998 9 P 3. st dolgusuna inil-
bir kerpi ile ve ok malahit ve
spondylus moloz hemen kuzeyindeki alan-
85
da da ok malahit ve spondylus boncuktan bir Bu
bu ilgin tm olarak grebilmek iin 10 P iine ala-
cak 10 P gney bu-
nun 2 m. kadar gerisinde, ykseke bir set zerinde, en az yenileme olan
yuvarlak olarak 4x4 m. drtgen tek bir
olan bu tabakadaki gibi, sistemi ile
bir ile tahrip dal rg iine dol-
olan kerpi ieriye molozun iinde dzlem-
lerde taban yerden olduka fazla
gstermektedir.
kerpi dolgusu iinde ya da ya-
durumda ok malahit ve spondylus Ilgin olan bunlarla
birlikte ve olarak ok da He-
nz analizi bu malahit
bilinmemektedir. Bir ilgi ekici nokta da gneyinde, iyi dzenlen-
bir avluda bulunan malahitleri zerinde nceki
malahitin dvlerek Malahit
boncuk olmayan bu ile olarak bulunan bu
malahit endstrisinin yeniden ele incelenmesi, G-
Avrupa ilk ile ilgili ilgin sonular verecek-
tir. Bu moloz ancak ancak i dzeninin
daha zerine son nmzdeki

nceki amalardan bulunan 8-10/R-S n-
ceki 3. tabakaya ait iki Bu yeniden te-
ve en az er yenileme evresi Bu sonu
kronolojisi byk bir nem nceki malzeme
zerinde 4. ile 3. tabakalar
sreklilik ancak alanlarda bu gsteren izleri
Bu 3. tabaka iinde bu saptanan yenileme bu
dolduracak niteliktedir.
10 S bir nceki olan ve evresinde 3.
tabakaya ait olan bu ile birlikte evresindeki taban ve en az er kez ye-
Ancak gene de tam olarak
ok ince ve kerpi ile it bu-
nun bir ambar etmekteyse de, bunun bir ama iin kul-

10 S ile hemen hemen nitelikte bir gney-
kesiminde, 9-10 R Bu iinde de gene ok
durumda, it izli kerpi belli edecek
bir buluntu ortaya
10 R ile 10 S iki 20 x 10 m.
da olan ve zelolarak bir alan Bu iinde e-
kil, kalker ve topraklardan dolgular bu da
Tm alan iindeki bu kerpi top-
ya da gibi zel bir Kaz! ilerle-
dike bu ortaya belirgin bir Ilk
larda bir hendek olarak bu iinde daha
nceleri hi Son Neolitik-lIk Kalkolitik dnemi anak bu-
bu nedenle hendek olarak bu Neolitik hyk ile
Kalkolitik hyk ya da her iki de yerine
ait
3. ile ilgili olarak 8 ve 9 M da rast-
Bu molozun temizlenmesi ile, da belirgin olmayan lekeler
86
ve ilerinde yer yer bozuk durumda taban izleri
tr. zellikle 8 M 1996-97 7M-9L ortaya
kan ile ilgili da belli Bu 3.
dzeni, olduka bir alanda
9 N 5. tabaka ve burada iin
izleri ile belirlenen drtgen iki kk odadan kk
bir iinde dairesel bir bulunan
bir ok bir dolgusu olan iinde
durumda, ok da
amada, sz konusu olan olarak 1.5 m. ya-
pi ait ikinci bir daha ancak bu ok byk bir
kalmakta, arka bir blm ile bu
ama iine girmektedir.
KAZ/EViNDE YAP/LAN
1999 dneminde Ahmete Ky'ndeki malzemenin
ma ve analizlerinin temizlik gibi atlye devam
bunun ve de kil fi-
grin, hayvan zerindeki, son dnk da,
de Mzesi'nde devam fi-
grinler ile hayvan kemiklerinin byk bir blm zerindeki sona mi-
ile ilgili ise Buna buluntu tr-
leri zerindeki ileriki zerinde
lendirme zellikle 3. ve 4. bu dneme ait pek rast-
lanmayan mikrolitik bir endstrinin ortaya Kil insan figrinlerinin
ise bilinli olarak, gvde ve ayak olarak ve iindeki da-
da buna gre
KORUMA VEA/K HAVA MZESi iLE
nceki gibi bu da, ileride hava
mzesinde sergilenmesi ngrlen olan bir koruma ii-
ne Geici olan bu ilerindeki tam
olarak Ust rt konstrksiyon ile ko-
ruma Geit mevkiinde bozulan yerlerin yenilenmesi
tir.
Bu hava mzesi ile ilgili projelendirme uygula-
ma projesi iin daha bir Istranca blgesi iindeki
Ahmetler Ky'nde iki dal rg sklp ta-
ve ile yeniden olarak 80 olan bu
ok az bir zarar ile yeniden hava mzesi pro-
jesinin ile ilgili
KAZ/EViNDEKi VE YAY/NHAZIRLlGI
Ahmete Ky'ndeki ile ilgili dzenleme bu da devam et-
depo yeniden ile ilgili dizisinin
ilk cildini olan Kalkolitik zerinde Dr.H.Parzinger'in a-
N.Karul'un Kalkolitik rnimarlsi, Dr.B.Hansen'in fi-
grinler zerinde da sonulanma Z.Eres'in de
hava mzesi dzenleme projesi ile Istranca sivil mimarisi ile ilgili tamamlan-
buluntu trleri zerindeki halen srmektedir.
87
PROJE iLE
Fonunuz da desteklenmekte olan
ile ilgili nceki ait ile Fon Pro-
jemizin son ieren birok halen ve da be-
gibi bir seri olarak da iin gerekli
projemiz ile ilgili olarak 1999 olan listesi su-

ZDOGAN, M. 1999
"Anadolu'dan Avrupa'ya Trakya. ve Bek-
lentiler", Arkeoloji ve Sanat 90, s.2-28.
PARZINGER,H., M.ZDOGAN, N.KARUL 1999
"Ander Schwelle vom Orientzum Oksident", Antike Welt 30.4, s.325-336.
ZDOGAN,M., H. PARSINGER, N.KARUL
1997 ". xx. Sonulan I, s.139-164.
ZDOGAN, M. 1999
"Northwestern Turkey: Neolithic Cultures in Between the Balkans and
Anatolia. (ed.) Neolithic in Turkey, Arkeoloji ve Sanat yay.
s.203-224.
ZDOGAN M. 1999
"Concluding Remarks" (ed.) Neolithic in Turkey, Arkeoloji ve Sanat
yay. s.225-236.
88

D 1999'OA AMALAR i GRASUNG$SCHN1TTE '999

EJ HENDEK
o eVRE i RANOBEFESTIGUt4G DES TUMUWS
ii 3. TABAKA YAPilARI i GEElAUOE VONSCHlCHT 3
S. TABAKA YAPILARI i GeBA,uoE VON SCHICHT 5
IR 6. TABAKA aEBAVOE VON SCHICHT s
B

4
5
6
7
10
11
12
13
14
15
18
19
20
21
N
p
R
AA AB
17
18
19
20
21
Resim 1: genel durum
89
Resim 2: alan 8-9 S 3. tabaka ve avlu (kuzey-

Resim 3: alan 9-10 P rnalahit yeri, solda

90
Resim 4: alan 9 P ve
malahitler
Resim 5: Kalkolitik ait tm kap
91
Resim 6: A a P n a r Kalkolitik a a ait tm kap
Resim 7: A a P n a r Kalkolitik a a ait figrinler
92
Resim 8: Kalkolitik ait kemik aletler
Resim 9: Ahmetler Ky'nden skldkten sonra yeniden kurma
denemeleri dal rg
93
i
i
"
Resim 10: 4. tabaka plan ve denemesi
94
4m
1999 YILIMERSiN / YUMUKTEPE
Veli SEviN*
Kltr ve Mzeler Genel izni ile Prof. Dr. Veli
Sevin 14.8.1999 - 02.9.1999 tarihleri

Yumuktepe 1999 iki sektrde ya-
mataki Prehistorik amalar ve gney yama
bilim kurulu yesi olarak Roma La Sapienza niversitesi'n-
den Dr. Isabellaaneva, Marmara Universitesi'nden Yard. Do. Dr-, Kemalettin
lu, Mimar Sinan Universitesi'nden Yard. Do. Dr. Glgn ltalya'dan Topograf
Mimar Ivan Davide Pellandra, Restoratr Anna Maria Graz;jani, Istanbul Universitesi'n-
den yQ.ksek lisansiyer Gner Istanbul Teknik Universitesi'nden Mimar Ay-
Ozmen ile 6 lisans Kltr ve Mzeler Genel
ise Anadolu Medeniyetleri Mzesi Filiz Akman

maddi ynden, Kltr ve Mzeler Genel
Istanbul Universitesi Fonu, Roma La Sapienza Universitesi ve
Erol Makzume
Prehistorik Amalar
Dr.lsabella Caneva yrtlen bu EBA, GF, GF 8,
GFN 1-5 ve H 1 450 metrekarelik bir alanda
Bunlardan geen olan EBA ortaya bulu-
nan 26. zerinde Burada tam orta-
ya temelli evin gney blmnde ise daha erken An-
gneyblmdeki 26. tabaka mimarisi nceki
Ancak ilgin bir biimde Garstang 26. tabaka mirnarisi olarak
lanan yan yana kare veya dikdrtgen biimli magazinlerin 27. tabakada da
Magazinlerin 1.2x2. 50 m., duvar ise 0.65 m.
Bu temel zerinde ykselen amur
bulgular elde belirlenen 3 magazinden gneydeki geir-

magazinin iinde taban zerinde (alan 25) rtsne ait
duvar ait izler, kl
kk bir balta, topraktan minyatr bir tabak ve kemik bir mhr ele
Uzerinde izgilerden Z biiminde bir ana motif ve bunun
evresi ve ii birbirineparalel ve dik izgilerle ok iyi olan
mhrn ise deliklidir.
GFN geen saptanan Kalkolitik Dneme (16. tabaka)
Burada evleri bir ynden
bir yolun
ProfDr. Veli SEViN, istanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Tarihi Anabilim 34459
95
yaparak ykselen bu yol 1.20 - 1.50 m. Bu alanda yol ile
olabilecek byk bir mlek ele geirildi. Yol bu yol ile bir ev
ortaya Kare evin kerpiten temellidir. Me-
bir in situ durumda Burada ele geirilen bulun-
tular tm bir mlek ve iki adet kemik alet (biri biri spatu/a)
yer alan GF 8 geen bir blm
lan 24. tabakaya Halaf Dneminin sur
blmn biraz daha inceleyebilmek GF 8 2.5 m.
surun yenileme evreleri ve daha da bul-
gular elde edildi. Bu kadar bir dnemi iin olduka ilgintir.
Gney Yama
Gney yama 5 m. kuzey-gney ise 1999
ile birlikte 15 m. Bu alanda esas olarak
1997 En stte hykteki Bizans Dnemi
bir sur Bunun hemen zirve da ta-
Demir bir ortaya 1998 Demir ta-
Ge Tun ana
gzlenen bir rnimarlye ait izler ortaya gney yama-
bu olduka bir dolgu 1.50 m.).
Gney yama 1998 olduka byk bir
duvarlara ait kerpi molozuna ve bu noktada yo-

1999 bu noktadan, hem kerpi molozunun bir mi-
mariye hem de stratigrafisini saptamaya ynelik olarak
sonucunda, ynl
kerpi bir duvar ile bu utan ise
bir silo ortaya Bu szn gneyinde srdrlen
da daha erken tabakalara
kerpi duvar zerinde yrtlen bu alanda
olarak gnmze ortaya Muhtemelen geirdik-
ten sonra yeni duvar temelleri iin tmyle Ancak top-
rakta izlerden 1.40 m. kadar Kuzey-g-
ney ynnde alan ise 6.50 m.dir. Bu duvar iersinde btnyle ulalan-
kerpi birka para da olsa kalanlar ele Ancak
bunlar da in situ kerpilerin ana olanlar; 42x35x13 cm., kuzu
olanlar; 30x20x13 cm.dir. Bu molozu ierisinde ele geirilen anak mlek
stteki Ge Tun benzemektedir.
tahrip eden ve onun zerine
ynl duvar ise Dere
temel zerinde ykselen bu 2.95 m., ise 60 cm.dir. G-
nmze mevcut 75 cm.dir. dnen blm
ise ok tahrip silo da kerpi molozun iine
Taban 1.55 m. olan silo ykseldike ve 1.70 m.
Taban, zerindeki gre bir amurla Si-
lonun st blmnde orta kesiminde Orta Tun malzeme ele
bu silo da hemen kerpi duvar-
la
gney ucundaki derinlik henz fikir verecek trde bir
ortaya ele geirilen anak-mlek Orta
Tun ait
Yumuktepe 1999 temelli, kafes telli bir duvar ile
1998 depo
restorasyon u byk oranda Ancak iin gerekli ren
yeri bekisi ise ne ki yoktur.
96
BADEMAGACI 1999
Refik DURU*
7. dnem 25 Temmuz/15 Eyll
1999 tarihleri devam Bu sre iinde kuzey A
pek ok yerinde daha eski dnemlerde
amaya gney kenarda 300 m
2
ve kuzey kenarda 100 m
21ik
alanlar
(izim:1). en yksek kesimde 250 m
2
bir alan-
da da (C
1999'da Erken Neolitik (EN) en erken 8x10
m.lik derinlik 25 cm. kadar inildi. Hykte inilen en derin nokta,
tepesindeki nirengiye gre -8.05 m.dir.
EN'nin derinlik inilen en erken
EN 7 verildi. Bu mevsiminde de ana Ancak bu
ukurda hyk evresindeki tarlalar dzeyine ve ana ok

ok bir alanda izlenen ilk Tun (iT) daha nceki
larda halinde olan durumunda, herhangi bir

C yrtlen bir kilisenin te-
melleri ortaya Ancak ne kilisenin ne de bir yerinde,
bu dneme ait anak mlek () veya herhangi bir Ge Roma/Bizans Dnemi bulun-
tusu ele dzenine bir Bizans taba-
eklenmesi
Erken Neolitik Erken Neolitik'in, ana toprak zerindeki en eski
rinin durumunu saptamak mevsimin ok ya-
nedeniyle ok verimli 25 cm.lik birikimde herhangi bir yer-
ProfDr. Refik DURU, Yazanlar Sokak 2/6, Suadiye 81070
kurulu, Dc.Dr.Glsn Umurtak ve arazi sorumlusu) ile
rencilerimiz Nuran Salar, Angela Beli, Sabahattin Ezer, Murat Nabi Durmaz, Nilfer Sayit, Nurhayat Cin-
li, ve Nilfer ve Mzeler Genel temsilci olarak, Antalya Mze-
si Nermin olak bir ile kk resimleri, is-
tanbul Arkeoloji Mzelerinden, Turhan Birgili ekildi. ge-
en ekip yelerine en iten sunuyorum.
her gibi byk lde istanbul niversitesi Fonu Yrtc
(proje No: 1257/050599) ile ve Mzeler Genel da Trk
Tarih Kurumu Antalya'ya otobs biletleri Ulusoy Oto-
bs destekleyen yneticilerine
olan n
RDuru; 1993 Raporu", Bel/eten LX (1997): 783-800,
R.Duru; 1994 Raporu", Belleten LXI (1998): 149-159,
R.Duru; 1995 ve 1996 Raporu", Belleten LXI (1998): 709-730,
R.Duru; 1997 ve 1998 Raporu", Belleten
RDuru; 1999 Raporu", Belleten
97
izine olmakla birlikte, ele geirilen , EN 7 buluntu-
olarak kabul
EN en iyi EN 3 ait (izim: 2) yeni or-
taya Tek olan evlerin evlerinde gibi,
hafif yamuk dikdrtgendir (Resim: 1). EN 3 birbirinden sokaklar ve
meydanlarla ev Bu planlama
istenerek, bilinli
Neolitik kuzey ucuna belli de-
Bu alanda 1 m. kadar ve EN'nin 2. veya 1. evrelerine ait ol-
gereken, ok yakma veya ocak Bu
ait ilgili izler ele
EN'nin en erken konusunda nceki le-
re bu ok fazla Derinlik ele geirilen 7.
'si, renk hamurlu, az ve genellikle dz kk boy kaplara
aittir.
EN 3 yeni iinde, daha nceki dnemlerinden
iyi kap biimlerine ilgin formda yeni kaplar (Resim: 2). Bu kap-
lardan biri gvdeli, st ste ip delikli bulunan mlekik, ka-
panan kk bir mlektir.
Erken Neolitik kk en ilginlerinden biri,
topraktan (Resim: 3). Mhrn dikdrtgen y-
znde, ok simetrik yiv bezeme
ilk Tun 1999 dneminde, es-
ki IT'nin 2. ve 3. megaronumsu srd-
rlen nceki mekanlar 3 ve 4 ya-
arka bu bir mekan -ev- bir ye-
ri gibi olabilecekleri (izim: 3). Bu kesimdeki sade-
ce 1 ve 2'nin gerekten megaron sylenebilir.
gney 50 cm.lik
st birikimde rastlanan temellerinin hangi dneme ait tam olarak belli ol-
Bu alandaki
iindeki
Bu iT eviren surun konu-
sunda yeni bilgi Surun yama -glacis-,
kuzey ucunda da devam ve byk btn evirmekte
(Resim: 4).
iT eski dnemlerinden bilinen biim bu ba-
yeni rnekler eklendi (Resim: 5)
1999 sezonunun kk en ilgin grup, A kuzey-
kesimindeki hyk yzeyinin hemen ele ge-
irilen, kire bir hafif yuvarlak -ya
da kalp/damla biimii- nesnelerdir. 4.5-13.4 cm., 0.7-0.9 cm.
da ve byk bir durumda ele geirilen eserlerin 300 civa-
(Resim: 6). isimlendirmek ve ne konusunda neri yapmak
pek kolay Ancak tmnn bir arada ve kesim-
lerinde hi rnek vermemeleri nedeniyle, mekan iinde retildik-
Ierini, byk zg ve olmayan
nesneler sylemek mmkndr.
Yuvarlak nesnelerle birlikte, 24.5 cm. olan, el grnmde bir
buluntu daha ele 0.6 cm. levhadan bu eserin bir
leve sahip belli
Kilise: 1999'da tepe kesimindeki birikiminin so-
nucu, bu alanda 15.5X13 m. lsnde, nefli, uzun ynnde, kk
98
bir kilise ortaya (izim: 4). Temellerinin yer yer 80 cm. kadar alt
olan kilisenin orta ve irice boy kaba kul-
ve duvarlar kire Nefler geitierin
ise, ok iri kalker bloklar
Kilise tmyle plan zellikleri henz tam olarak belli
gin olan bir husus, bina iinde, kk buluntunun yok denecek kadar az
kltrne ait anak mlek mozaik ha, kitabe veya monog-
ram gibi herhangi bir buluntu ele
Sonular: 1999 sonunda da, ana ve Erken Neolitik'in
durumu kesin Onmzdeki derinlik a-
Bu arada ana kadar olan birikim de
Bylece, hem Neolitik ok daha alanlarda incelene-
cek, hem de hykteki en eski konusunda yeni bilgiler elde edi-
lecektir.
EN'sinin kronolojik konumunun iin, EN 3
bir krnr C14 lmleri M.O.6440-6395 tarihlerini
Bu lm, daha erken tarihinin 7. ve belki 8.
kadar geri gstermektedir.
en iyi izlenen EN olan 3. genel yer-
Anadolu'nun yrelerindeki EN
atal Hyk'ten EN -hatta Burdur yresindeki tm
Neolitik hem hem mlekilik Anadolu'daki
nemli bir sergiler gibi grnmektedir. Bu husus Gller Blgesi
Neolitik'inin orijininin, blgelerden, zellikle de Konya Ne-
olitik'inkinden ile
iT 2. ve 3. evrelerinin ve genel
konusunda bilinenler Her iki IT lI'ye ait
yoktur. A gney bu kesimde-
ki temelleri ve bunlarla ilgili olan ve in situ olarak bulunan, bir ucu yuvar-
lak nesneleri tarihlemek mmkn
ilk beri, hem evre zellikleri-
nin nlenmesi, hem de ortaya kltr
ve gerekli ve Son
larda bu konularda giderek artan en aza indirmek iin yerel yneticiler-
le ve nlemler ortaya onar-
ma ve koruma da Bu arada kilisenin
da nlemler iinde ve temeller zerinde, kontralsuz
nlemek iin, demir direkler dikilip, iri gzl kafes teli ile
tir.
bugn noktada, gerek EN ve iT, gerekse
dnemleri byk nem Bu nem, sadece arkeoloji bilimi
zamanda Antalya yresinin turizm potansiyeli da geer-
lidir.
99
izim 1: topog-
rafik ve
ERKEN NEIi)LITIK
3. YAPIKATI

izim 2: Erken Neolitik 3 (EN)

100
L
i
, '
v-
iL
;po
' : L
;)
Ji>
iL
y"
~
i:
&1
cl!
c..
;:
cl!
:;:;
cl!
~
a
...
cl!
>.
se
N
eti'
i:
0-
l,.
-
c
N
Gl
'l
>
('i)
C
cl!
O-
(,)o
: :
: : :
-
~
""
('i)
~
E
'N
(3.
101
DI
izim 4: Kilisenin
102
..... Jttt
.1
Resim 2: EN 3
bir grup
103
Resim 1: Erken Neolitik 3 yer-

dan biri
Resim 3: EN 3
mhr
Resim 5: iT
grup
104
Resim 4: iT evi-
ren -glacis-
Resim 6: levhalardan ya-
kalp biimli
nesneler
KLLOBA 1999 YILI KAZISI
Turan EFE*

istanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi, Protohistorya ve nasya Arkeolojisi
Anabilim srdrlmekte olan Klloba kapsa-
1999 ve zet olarak ele
Klloba 250x150 m. oval bir hyk olup ova seviyesinden yksek-
10 m. 35 km. kadar Seyitgazi'nin 15 km. ku-
Seyitgazi-Yenikent karayolunun 200 m. ve Yenikent Ky'ne
1300 m.
Hykte bugne kadar sonucu, stratigrafik olarak
saptariabilen en eski kltr Ge Kalkolitik .sonlanna tarihlenmektedir (takriben
M.O. 3500-3300). Bu evreden itibaren hykte M.O. 1800 kadar -trn Ilk Tun
boyunca- kesintisiz syleyebiliriZ. ve gneydeki tarlalarda ise
Klasik Dnem sz konusudur: Bu sene taraftaki dzlkte AR
22 kk apta yzeyde Roma Dnemi malzemesi ele

Hykte -nceki senelerde gibi- bu sene de ok nemli bilimsel so-
nular elde Istanbul Universitesi Fonu bu sene de projemize
maddi destek (Proje No.: 1090/010598); bu sene merkezi New York'ta
bulunan Institute for Aegean Prehistory (INSTAP) ilk defa maddi destek
ve bu sayede bahesine, byk gereksinim mutfak
ve (Resim: 1). Bu ekibi daha rahat bir
ve haziran srdrlen faaliyetlerinden
sonra, 1 Temmuz 1999 tarihinde ve 1 Eyll 1999 tarihinde de
malara son sonunda, Hava Kuvvetleri'nden bir he-
likopterle, hyk ve evresinin hava (Resim: 2)3.
temsilcisi olarak grevalan Ankara Etnografya Mzesi
C. Baykal MA, grevi bize her konuda
Bu vesileyle kendisine en iten
Prof.Dr. Turan EFE, istanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Protohistorya ve nasya Arkeolojisi Anabiiim istan-
buifTRKiYE
Klloba ile ilgili bugne kadar iin bkz.: 1998, 1999,2000 Sonulan
T.Efe, A. "Pottery Links between the Troad and Inland Northwestern Anatolia during the Trojan Second Seltle-
rnent" Poliochni E L'anfica eta del Bronzo Nell'Egeo Settentrionale (yay.haz. Chr. Doumas, V. La Rosa). Atina 1997,
s. 596-609; T. Efe, Deniz Ay, "Early Bronze Age i Poltery from Klloba near Seyitgazi, Anatolia An-
tiqua 2000, s.1-87
2 ekibi yelerden Deniz Ay (MA), Adnan (Topograf); arkeologlar: zge Bekar,
Murat Ali Pala, Ozan Karabulut, Deniz Bike Kemal Alemdar, Erkan Fidan, Devrim
Deniz Emral, Cihan olak, Tolga Can
3 Bu vesileyle, maddi istanbul niversitesi Rektr Prof.Or. Kemal
ve istanbul niversitesi, Fonu Yrtc Sekreteri Prof.Or. Engin Bermek'e; Institute for Aeagean Prehis-
tory (INSTAP) yetkililerine ve hava ekilmesini 1. Tak.Hv. Kv. irt. K., Hv.Plt. Bnb.
Faruk Yalap ve mesai en iten
105
gerekli ilgi ve esirgemeyen yali B. T-
tnc'ye, Bzyk Serdar Ozdemir ve Sleyman Ay'a,
men-muhasebeci Osman Arkeoloji Mzesi Mdiresi,
Tuna ve mze personeline minnet ve belirtmek isterim. Buradaki
izimleri yapan anabilim yksek lisans Murat ve
resim 13'teki boyunlu izen (M.A) Deniz Ay'a da borluyum.

Bu seneki da ve konilerde h-
tarlada, AR 22 sreli bir (Re-
sim: 3).
Konisi
Bu kesimde ilk senesinden beri Deniz M. Ay (MA)
olup bu sezon U 9 ve U 10 geen
sene seviyelerden itibaren devam edilirken, esas itibariyle daha kuzey-
deki U 8 plankaresinde, IT i kuzey saptamak yzeyden
itibaren yeni bir Sz konusu bu sonucu toplam 98 m
3
toprak
U 9 ve U 10 Ama/an
Bu kesimde nce, U 10 plankaresinin geen sene daha yksekte olan
kesiminde 4.5x4.5 m. alanda devam
bir sre sonra, tm bir amphora ele Hemen bunun alt se-
viyesinde, geen sene derin ortaya olan kerpi evin iki duva-
takip ve evin ii bu kesimdeki son
U 9/10 esas daha nceki senelerde olan
kesimde 4.5x5.5 m. alanda Once, geen sene ortaya
olan ve 4. evreye tarihlenen silo ortadan Bu silonun g-
ney temel ortaya Bu
ynnde bir kerpi duvar belirmeye
Nihayet altta, 5. evre st seviyesine ve
ki alanlarda dolgu maddesi olarak olan ve renkli steril dol-
gunun U 9 daha nceki senelerde ka-
olan evin n trapez bir n ve bu odaya nde-
ki avludan bir ile Onceki sene 1.5 m. kadar korun-
olarak olan direk bu yer ahr-, oda
bir direkle Bu odadan da iki arkadaki iki
odaya Burada en 3 bir ev sz konusu (Resim: 4). Ama-
kuzey gelecek sene alttaki Ge Kalkolitik dolguya
sonra, bukesimdeki son
U B
5. evre kuzey esas itibariyle U 8
ve de U 7 ve V 8 plankarelerinde, toplam 85 m
2lik
bir alana tekabl eden ye-
ni amalar
Bu kesimde evreleyen ynnde bir duvar or-
taya Ustte 80 cm. olan ve dip bu ker-
pi duvar, zikzaklar Bu i taraf-
tan ev Bir sonraki evrede bu evre yzne, 3.0-3.5 m.
4 THe, "Klloba 1997 KST XX, 1998, 5.166, Resim: 3.
106
ham toprak ve duvar bu en 4 m.
(Resim: 4). Bu toprak yznde bir kaplama veya di-
bir yer konusunda henz herhangi bir delil ele
tir.
Sonu olarak, U 9/10 arka evre (sur?) dayanan
trapez evlerin n tarafta avluya Kll-
oba 5. evre Anadolu'da en iyi Demircihyk'ten ve M.
Korfmann "Anadolu olarak karakteristik
zelljklerini Ancak bu katta ele geirilen malzeme kesin olarak Demircih-
yk Ilk Tun ncesine tarihlenmektedir. Klloba 5. evre yer-
bu blgede bilinen en eski byk
nem
Bu surun hemen kuzeyinde Ge rr i ve iT ii surun st seviyesinden
kuzeye olduka meyilli bir inmektedir. Bu dolgu iinde ilerine gm ya-
iki mlek ve 1.5 m. olan in situ bir ele Bu durum
bize, hemen hemen surdan itibaren -kuzey ve tarlalara hyk 1-
gstermektedir.
Konisi
Bu kesimdeki Resim 4'teki topografik planda gibi, 3
alanda
1. Megaran kompleksi ile olarak AC 18, AD 18 ve AC/AD 19 ve AC 20 a-

2. yamataki AG 18, AH 18, Ai 18, AJ 18 ve AL 18

3. tarlalarda AR 22 sondaj
Tm bu 3 alanda sonucu toplam 190 m
3
toprak
AC 18, AD 18 ve AC/AD 19 ve AC 20 Ama/an
Daha nceki olan AC/AD 19 ve AC 20
tekrar ve kuzeyde de (AC 18 ve AD 18 plankareleri) yeni amalar
AC 20 Geen sene dolgusu olan megaron komplek-
sine ait gney arka byk ambar tamamen ortaya Ba-
bir blme Bu duvarla olan k-
zeminine kil Bu kil hemen kk bir hayvana ait
tm bir iskelet ele Daha tarafta, iki alana b-
yklkte bir mevcut Bunun iinde bir ait
delik ortaya Bu direk byk stteki desteklemek iin
olarak olan bu gz
ambar, arka tm zeminini iki birbirinden
blme byk olarak (Resim: 5, 8,
9).
AC/AD 19 Gney taraftaki n daha nceki se-
nelerde ortaya olan ve kerpi platform olarak altta
oda Sz konusu bu taban orta bir ukurluk
turur. Kerpi platformun alt yznde ele bunun oda iine
bir kerpi duvar Odattm temel zerine ker-
piten kk bir silo ortaya AC 19'un k-
profili boyunca ortaya olan kmesi, ya bir ocak
ya da blme aittir (Resim: 5).
AC 19 plankaresinin 3.5x5.0 m. yeni bir ama
Bu gney hemen yzeyin byk bir ukur
107
ortaya Kuzey tarafta ise, yine yzeye seviyede, bir grup
tme bir depas ele (Resim: 11). Altta kuzey profili boyunca or-
taya ift duvar, nihayet kuzey tarafta da kompleksin bir ek bu-
Burada duvar kuzey profili iine girmektedir. Bu profilde, kuzey
megarondan gsteren, ancak daha sonra
olan ait deliller ele Bu megarona ait duvar zerinde bir bl-
me ve onun hemen bir paye ortaya Payenin iinde
kk bir adak (Resim: 5).
AC 19'un de yzeyden itibaren ve
de daha nce alanlarda Burada merke-
zi megarona ait ii ve bu kesimdeki duvarlar daha iyi orta-
ya Bu megarona ait iinde bir minik adak ele ge-

taraftan AD 19 plankaresinin 3.0x2.5 m.lik bir alanda
yzeyden alttaki megaron kadar Bu amada da stte nce IT III u-
Altta ele geirilen birka tmlenebilir kap, megaronun blme
hemen zerinde ortaya olan temelle Bu kaplardan bi-
ri, astar bezemeli kk bir tankarda aittir. Red Coated Ware bu kattan itibaren
sz konusudur. Burada megaronun n ve zerindeki ortaya
(Resim: 5, 6, 7).
Daha sonra, megaronun n bir alttaki tabana Bu
ortadaki geri kalan da Maalesef, bu ocak daha
sonraki evrede, bir ukur byk oranda tahrip En
kk bir alanda orijinal ele geirmek mmkn
(Resim: 5, 6, 7). Bu megaronun da ve altta zeminin ta-
mamen Megaron gre
biraz yksektedir ve bunun nnde kerpiten dair de-
liller ele
AD 19 plankaresinin da Burada kuzey profili
boyunca, daha nce olan yine IT III Dnemine tarihlenen da-
ha eski bir duvar ortaya Bu hemen tme ark
tipik bir IT III ele (Resim: 12).
AC 18 ve AD 18 Ama/an: Kompleksin tmleyebilmek iin kuzey tarafta
AC 18 ve AD 18 yzeyden ltibaren AC 18
(4.0x3.0 m.) her zamanki gibi, nce stteki IT III Bu ukurlardan
birinde, Troya'da ii. itibaren ok tipik olan dikey ve yatay olan,
boyunlu bir mlek ele (Resim: 13). Daha sonra altta, kuzeyden
larla ok sert bir tabana Bu taban ve sonra
altta, kuzey kuzey ve bu duvara dik ile iki blme du-
ortaya Bu blme ortadaki megaronunkilerle hat zerin-
dedir.
AD 18 (5.5x3.5 m.) ise hykteki III Dneminin ilk defa bir
stratigrafisi ortaya (Resim: 10). Bu sonu, alttaki megaron kompleksinin ta-
rihlendirilmesi da byk nem Burada hemen yzeyin
Ilk Tun tarihlenen, bir Orta Tun Dne-
minin (Ubergangsperiode) zelliklerini bir malzeme grubunun ele bir
ukur ortaya Buluntular dikey kulplu tm bir kase, sap delikli k-
k bir kemik eki ve veya tuntan bir keski gelmektedir.
Bir alt evreye ait temel bu ukur tahrip Bu duva-
3 ayn depasa ait paralar ele Sonra
Once, herhangi bir ile daha eski bir ta-
baka Bu kuzey profili boyunca, bir alttaki tabakaya ait kuvvetli bir
temel ve bunun gney da bu duvarla bir taban ortaya Sz
konusu bu taban zerinde in situ olarak bir mutfak ve gvdesi zerinde,
108
kabartma bantlarla dikey astar bantlar iinde barbotin bezeme ie-
ren bir kesik gaga bir testinin byk bir ele
AC 19 plankaresinin direkt megaran du-
zerinde ele geirilen buluntular (bkz. AC/AD 19 bu ile
Byk ilk red-coated ware bu katta ortaya
altta olan bir ukurda ele geirilen el
tm bir tankard IT ii zellikleri ve bant-astar (rim-slip) ierme-
mektedir. Bu evrede, bu kesimde sadece ukurlar ve belki Bu
stratigrafik byk nem ve Troya'daki gibi, Klloba'da da
Ilk Tun III'n nce tankard formunun, sonra da ark yapuru anak mle-
ve depas formunun ortaya Onmzdeki
sezonunda bu daha alanda IT III anak
konusunda daha bilgiler edinilmesine
III geildikten sonra, nihayet alttaki megaran kompleksinin dolgusuna
Daha nceden tahmin gibi, burada megaronun iki evreli kuzey an-
tesi ortaya Ustteki evrede anteye bir hcre sz konusudur.
iin bir merdiven olabilir. Bir nceki sene bu hcre-
nin duvarla evrili bir ambar (?) ortaya
Alttaki evreye ait kuzey tarafta da ortaya bu a-
madaki son
gibi, ortadaki avluya olan ve maksimum 21x21 m.
kompleksi, ortada ekirdek bir megaron ve bunun
her iki iki Bu her bi-
rinin kendi Uzun duvarlar zerindeki birer ortadaki me-
garandan yan geilmektedir. simetriye mmkn dikkat edil-
mesi, gayet dzgn sz konusu ve zemini megaran
n cephesinden gibi nedenlerle, ya-
nceden tasarlanan plana gre izlenimini vermektedir. Orta-
daki megaranun ana Gney duvar zerinde, ay-
bir tali gerisindeki n-odada, megaran iin tipik
olan byk bir ocak Arka yer seviyesi edil-
olan depo yerleri (Resim: 5, 8, 9).
En evreli bu megaron-kompleksi iinde in situ olarak ele az
miktardaki anak -zellikle en st evresine alt siyah (black top-
ped) kaseler- ve zerinde olan IT III stratigrafisine gre, IT Il'nin
(Demircihyk N-O evreleri) tarihlenmektedir ve i Anadolu'da bu
dnemde en siyasal erkin merkezi durumundaki ola-
rak kamuya ait hususunda nemli bilgiler
tir.
kesimde konisi zerinde bir
duvarla evrili bir (akrapolis) dair deliller de ele ge-
Sz konusu evre ilk sene AG 18 or-
taya Bu duvara, avluya bakan evlerin arka Bu ev-
ler AG 18 haricinde, gney yamata AC 22 ve AC 23 da saptan-
(Resim: 2, 3).
Bu da, gibi, Demircih-
yk'nkine benzemektedir ve Ilk Tun itibaren hykte
'Anadolu sz konusu Burada Demircih-
yk'nkinden ve nemli olan husus, ortadaki merkezi avluda kamuya ait bir
(saray?)
Yamata
AF 18 ve AG 18 ile hat zerinde, yamata step-trench
linde yeni amalar
109
AG/AH 18 nce her iki ama araba yolu ve bu araba yolu ile
evre olan dolgu ve bu 10x2 m. lik bir alan-
da evre tm yz ortaya
sonra, bu yznde biriken kerpi moloz, ok dik
bir yama Bu yama zerinden ve tm
boyunca devam eden, iinde duvar ortaya koyu gri
renkli ve olduka bir tabaka sz konusudur. Bu dolgu esas itibariyle IT II. Dnemi-
nin ait olup bunun zerinde yzeye seviyelerde az miktarda IT III mal-
zemesi ele
evre dik ile ynndeki takip edebilmek
AH 18 plankaresinin 3.0x2.0 m. ilave bir ama
U tahrip olan bu duvar, belki de evre zerinde yer alan
bir kuleye ait olabilir. Bu kule, bu kesimde tahmin gi-
ait olabilir.
Ai 18, AJ 18, AL 18 ve AR 22 Ama/an: Bu lleri Ai 18
(9.0x1.5 m.), AJ 18 (4.5x1.5 m.), AL 18 (9.0x1.5 m.). Bu tmnde,
sz konusu edilen gri dolgu geilerek alttaki kerpi dolguya AJ 18
alttaki kahverengi dolguda anak mlek konsantrasyonu ile
Bu bir flower pot denilen bir
Bu anak mlek sonra altta gayet iyi korun-
bir ortaya amalarda da alttaki tabaka iinde duvar
ele geirilmesi, eteklerinde sz konusu
nu gstermektedir. Belki de tm, daha kuv-
vetli bir sur ile
AR 22
tarlalarda 4.5x4.5 m. bir sondaj ..
(Resim: 4). Ustte Roma Dnemi malzemesi ele Onmzdeki sezon bu a-
madaki devam edecektir.
Sonu
zet olarak Klloba 1999 Anadolu ilk
Tun ile ilgili bir kkten nemli so-
nulara en belli maddeler halinde
de
1. Klloba'da sonucu, Sakarya ve Frigya YayIa-
kesimini de iine alan blgede Ilk Tun ilk bir anak
mlek grubunun sz konusu Bu grup Sakar-
ya Grubu" olarak
2. Klloba, Demircihyk ilk Tun ncesi Anadolu zel-
likleri nemli bilgiler vermeye Bu evrele-
yen yzne toprak blgeye ok uzakta yer alan Ka-
de bu tr sur veya evre tm i
Anadolu'da mevcut gstermektedir.
3. Anadolu'da en iT ii Dneminden itibaren ve
rin mevcut Daha da nemlisi, Klloba megaran kompleksi, bu d-
nem olarak idari sz konusu olabilece-
gstermektedir.
4. Megaran kompleksinin, ortada megaran bir ekirdek ve her iki ta-
bu uzunlamasma iki tali bu pla-
Troya, Poliochni ve Tarsus IT III Dnemi ev tipleri ile mmkn
Hatta Kltepe IT III da grup iinde
Ancak Klloba kompleksinin bu geenlerden daha eskiye tarihlenmesi, bu
110
ilk i Anadolu'da ortaya orta-
da bir megaran ve iki kanat bu plan, daha sonra 2. Yu-
nanistan zellikle Pylos ve Trynis'ten Miken sz ko-
nusu olan da
5. iT III Dnemi i Anadolu'da ilk defa stratigrafik olarak
Birok bilim bu blgede ok sreli bir IT III Dne-
mi ngrmekteydi. Bu zaman zaman Demircihyk Ilk Tun sonunun
Troya lv, ile Klloba'da saptanan bu stratigrafiy-
le Troya ii. kltrde birdenbire sz konusu olan nemli de-
i Anadolu ile sonucu ortaya daha
bir kesinlik
6. Demircihyk'te temsil edilmeyen Erken i ile rr iii dnemlerinin Kll-
oba'da stratigrafik olarak ele qeirmesiyle, yresi Ilk Tun kronolojisi-
nin byk oranda syleyebiliriz. Bylece, Anadolu Ilk Tun kro-
nolojisinin Troya ve Beycesultan stratigrafilerine bir yenisi daha ek-
Bu durum sz konusu kronolojinin daha byk
nem
111
Resim 1: (Institute for Aegean Prehistory)
mutfak ve
Resim 2: Klloba ve amalar (gneyden)
112
113
Resim 4: B a t a m a l a r : 5. evreye ait evler ve sur
114
t
115
~
Gl
C.
E
s
: : :
e
ca
cl
Gl
E
Resim 7: Megaron kompleksinin
ve gerisin-
deki mekanlar
116
Resim 6: Megaron kompleksinin

Resim 8: Megaron kompleksinin
arka ve ambarlar
Resim 9: Megaron kompleksinin g-
ve ambar-
lar
Resim 11: AC 19 bulu-
nan bir depas (iTiii)
Resim 10: AD 18 ve iTiii
117
Resim 12: AD 19 bulunan bir
amphora (IT iii)
\
\
Resim 13: AC 18
bir boyunlu mlek (IT iii)
118
1998-1999 ACEMHVK
Aliye ZTAN*
Kltr izinleri ile yrtlen Acemhyk 5.8.1998-19.9.1998
ve tarihleri Kltr
ile Ankara Universitesi Dil ve Tarih- Fakltesi maddi bulun-
1998-99 ve evre dzenlemesi olarak iki grupta toplan-

1. Acemhyk'te jeofizik lmleri sonucunda hykte elde edi-
len verilerden biri ve Hatipler kalan AS olarak
lan alana aittir
2
. Bu alanda ve ynlerinde
birbirini kesen duvar izlerinin ortaya Jeofizik verileri-
ne gre bu en az 50x 50 m. lik bir Hyk topog-
RAl 38 plankarede 1995, PAl 38 plankarede 1997, PA-RA/37 plankareler-
de 1998, PA-RAl39 plankarelerde 1999 bu verilerin arkeolojik

/. Kat ve Buluntulan: Bu alanlardan PA-RAl 37 ve 38 plankarelerde y-
zey dolgusu iinde Ky'nn -80 cm. kota kadar inmektedir. Mezar-
lar bu kotlardaki Assur Ticaret Kolonileri ait ve de ii. kat
byk lde tahrip PA- RAl 37 plankarelerde kata ait temelle-
rinden paralar, mezarlar kalan alanlarda toprak tabanlar
PA/39 plankarede ise yzeyden 50- 70 cm. derinliklerde
bir Assur Ticaret Kolonileri ait bir tek
tan gneye meyilli, bir y-
nnde uzanan bu duvar kat sklerek yeniden ile
Bu duvarla kalan alan toprakla
li bir meydan
RAl39 plankarede ise kata ait, bir gney bulunan
ve hemen hemen kaplayan uzun dikdrtgen tek bir
yer Bu iinde, toprak
anak ile bakan bir
(Resim: 1). Ust iri, alttakiler daha kk boy halinde rlen du-
varlarda yine sklen
Prot.Dr, Aliye ZTAN, Ankara niversitesi, Dil ve Fakltesi, Arkeoloji Blm, Protohistorya ve nas-
ya Arkeolojisi Anabilim AnkaraITRKiYE
benden Yrd. Do. Dr. Sleyman zkan, Arkeolog Nurperi Ayengin, Emsal Koerdin, Ebru Tter, Cem
Dzgn, Hasan Karabulut, arkeoloji Yelda Esra Emre Kipmen, Gkhan Zorlu, Nkhet
Kandemir, Okan Restoratr Gamze Sarf, Fsun Ali Kltr 1998 istan-
bul Arkeoloji Mzeleri'nden Ferahnur Gven, 1999 Mzesi'nden E. Murat Glyaz ve Kastamonu M-
zesi'nden Emin Torunlar temsil etti. Btn uyumlu ve zverili

2 Drahor M.G., "Acemhyk zdiren ve Ulama 1992" tx. Arkeometri Sonulan Ankara
(1995), 229- 243; Drahor M.G., Kaya M. A., Bayrak M., O.M., ztan A., "Acemhyk'ten Manyetik ve Elektra-
manyetik-VlF DE, Mhendislik Fakltesi, Fen ve Mhendislik Dergisi, Cilt 1, 1-2 (1999) 81- 99.
119
fakir ok az buluntusu ok kireli seramik iin-
de tamamlanabilen basit anaklar, topraktan ve bilyeler bulun-

II. Kat Yapilan ve Buluntulan: plankarelerde ii. kata ait da paralar
halinde PAl 37 plankarede bir alanda, evresin-
de dikme bulunan avlu gereken bir yerde bir andron ile hemen
gneyinde iki ocak yer ikisi de ba-
kan biiminde, dzgn Bu iii.
zerine kurulan ii. bir ait ynnde uzanan bir ana
duvar ile bunu kuzeye kesen bir temelleri Ana
bir III. kat kerpileri bir oluk
dnemde ve ancak temel izleri ile korunan bu ye-
ri sonradan avlu olarak Bu androndan itibaren kuzey ya-
olarak dzensiz levhalar halinde kire ele Bunlar-
dan irice bir iine durumda, yuvarlak gvdesi kare kesitli tun
bir ivi plankarede piramit biimli bir havan eli, kilden bir tez-
gah ile ok durumda iki halka ele ge-

RA/37 plankarede ise II. kata ait kerpi i iki ile 1995 RA/38
plankarenin kuzey kesiminde avlusu Hepsi de nceki
II. kat gibi iii. stne Bu ya-
olan kk lekli Her iki
da da 45-42x38-30x10 cm. lik kerpiler Kerpiler enine, bazen de boyuna
Duvar 45'le 40 cm. (Resim: 2). Duvar ve
dzgn Bunlardan kuzeyinde yer alan iki? konutun ba-
byk bir bebek hemen kon-
zeri amur kemikleri fazlaca Bu odada iki, kuzey-
bir odada bir ele Bu olan
ikinci konutun iki Kareye gneydeki
ilk dnemde gney yer alan ve bir olan
yeri sonradan (Resim: 3). Bu de konutun edil-
zamanda gerekmektedir. nk konutun gney 2.
konutun sz konusu da biimde Bu
ile olan da bu zamanda 2. konu-
tun bu ile onu duvar kalan 50 cm. lik
hayvan kemikleri ve kl dolgu iinde fincan ele Evler kalan bu
sonradan plk olarak konutun ok
az bir iki ile bir fincan ele
gneyindeki avlu karakterli amurla
dikdrtgen biimli bir platform stnde bir ocak yer Bu do-
da amur alak, kk bir platforml Bu iki fin-
can, bir anak, mermi biimli bir siyah kp bir oyun ile bir a-
ele
PA/39 plankarede kuzey kenara i. kat hemen II.
daha kk bir alana kerpi yer Bu
hemen gneyinde ancak bir bir oda ile bunun ona
dikdrtgen bir ocak ele Bu iki
da yan yana iki kk p ukuru mekanda topraktan iki
anak, drt kemikten spatl/alet ve kap bir

RA/39 plankarede i. byk fazlaca tahrip he-
men iii. kat stne II. kata ait Bunlar i.
kat hemen bir p ukuru, biraz kuzeyde yer
alan i ie durumda plk bunun gneyinde byk
(RA/40 plankarede) alanda olan kerpi bir Bunlardan p ukurunda
120
kap tuntan iki helezon, bir bir kemik spatl bir
kerpi ise i ie bir anak ve ele
iii. Kat ve Buluntulan: Assur Ticaret Kolonileri ait i ve II.
hemen iii. ait sz konusu byk bina yer
Acemhyk'n en parlak devrinin iii. kat iki saray ara-
yer alan ve jeofizik verilerine gre en az 50X50 m. lik bir
lan bu ve gre belirleyebilmek, taraf-
tan bu dnemdeki iin ka-
1998 PR-RA/37, 1999 PA-RAl 39 karelerinde devam Bir
1995 saptanan iii. bu byk
600 m
21ik
alanda saptanabilen genel zellikleri Ana duvarlar 53 x
33 x 8 ve 45 x 28 x 8 cm. llerinde kerpiler 90 cm.
ta Birbiri devam eden hizada 80-
100 cm. i ya da duvarlar birbirleri ile iki
kez Kerpi stndeki ilk daha kaba olarak ha-
bir amurdan Bu katta olarak parmak izleri grlmektedir.
Daha ince bir amurdan stteki ince bir tabaka halinde
Bunun stne en az sekiz kat badana Beyaz badana yer yer
kirlenip da Binada kerpi yerler-
de dikmelerin de izlerden (izim: 1). Bu-
gn iin kerpi konstrksiyonun tam olarak bilinmemektedir. Ancak bi-
Acemhyk kadar bir on-
lardan daha az gstermektedir. Yine de 1. ve gney
4. ve gney 7. ve 8.
duvar boyunca uzanan; 2. ise ya-
tayolarak izleri grlebilmektedir.
1998 PA-RAl39 plankaredeki 1-3. odalarda
kadar 1999 bu
rak kadar Tavan oda iinde 1-1.20 m. lik bir
Kuzeyde yer alan byk oda (1. oda), 8.20x7 m. llerinde olup 57.4
m-lik bir Bu odada en stnde, tavan 50
cm. kadar ve kerpi mevcuttur. Bu iinde
bir yerden uzanan 3 m. uzunlu-
bir Bir bunun kuzeyinde, 1 m. uzun-
lukta bir bir byk qneyinde, gney-
iki para halinde idi. Kuzey 2 m. kadar iindeki 50
cm. uzunluktaki bir ise bir paraya aittir. 1.odaya bulun-
Bunlardan biri kuzey ikincisi
ncs yer (izim:1). Unn de 1.30 m.
dir. taban seviyesinden biraz alakta olacak biimde
zenle
gney yer alan, oda iine bakan yu-
ve dzgn bir anak ile sonra
ve kalan hari
dibi , tabandan 15-18 cm. ykseklikte 30-35 cm. sekilerle evri-
lidir. dzgn olarak seki sadece
1.90 m. kesintiye 2.20 x1.60 m.
llerinde 15 cm. ykseklikte bir platform mevcuttur. Platformun omuz hi-
kadar iki kp kuzeydekinin kuzey bir k-
pn destek olarak evreleri amurla Dzgn bir
biimde platformun st kire Platformun stnde, bir andron,
bir ocak (Resim: 4). du-
ona bir 1.65x 0.85 m. llerindedir. Bu-
nun da st ve yuvarlak zenle
Odada, sekilerin, ve stnde bulunan kaplar tm ya da par-
alar halindedir. byk 40- 50 cm. stnde, a-
121
ile de renk (Resim: 5). Odada
tamamlanabilen 57 para eser, belirtilenler yedi tane ift
kulplu bardak, yedi tane bbrek ift kulplu bardak, on tane fincan, iki tane iii.
denilen tipte fincan, on bir tane anak, bir tane kulplu anak, bir tane tabak, iki
tane vazo, bir tane mlek, bir tane ift kulplu konik gvdeli iri bardak, bir tane kap ka-
bir kandil, drt ve bir tane boynuz sap. Bunlardan kandilolarak kul-
halka gvdeli, stnde biri silindir doldur-
ma yeri) bunun emzik (fitil olarak iki delikli b-
yk nnde kuzeye
olarak, bir platformun nnde, bir
ri birbirine durumdaki kuzey nndeki kadar durumda
ele bir hemen bu ka-
yksekte bir yerde ya da tavana fikrini vermektedir. Bu tip-
te tek delikli olarak bir kap, Kuruay Hyk'nde Ge Kalkolitik tabaka-
ele Anadolu'da bilinen bu en eski rnek Kuzey Mezopo-
tamya ve Suriye'den de gvde ile ve em-
olan kaplar da klt olarak nitelendirilen bu kap-
lar da kandilolarak olabilir..
Odada en bir blmnn kaplarla taban ara-
bulunan kahverengi, dokulu Bu
gney itibaren ve sekinin nnde olarak grl-
mektedir.
1. yer alan 1.2 x 6.5 m. llerinde 7.8 m
2
lik bir alana oturan
2 No.lu, uzun iinde tabandan 1 m. ykseklikte yatay
bir grlmektedir. 1. oda ile ortak boyunca uzanan 35 cm.
20 cm. ykseklikte bir seki duva-
nceleri yeri olarak Ancak sonradan bu bir
duvarla rlerek tamamen Bu tadilat 1. odaya dayanan st
kerpilerin ana duvara eklenmesinden de 2. odada
anak ve vazo eser
1. 7.5x 5.2 m. llerinde 39 m
2
lik bir alana oturan 3.
odada da tabandan 1.20 m. ykseklikte yer alan al-
tabandan 50 cm. ykseklikte yeni Bunlar
duvardan 1 m. kadar yan yana paralar halindeydi. Bir grubu da 1. oda ile
kiyi evresinde 1997 ka-
geidinin iki duvar iine ait izleri saptan-
(Resim: 6). Bu duvar boyunca ka-
dar uzanan 5 cm. 25 cm. derinlikte bir oyuk iine
svesinin ynnde ise tabandan 90 cm. ykseklikteki kadar korun-
3. iine ile birlikte ele Ka-
oda iindeki ucuna lentoya ait ile
gibi grnen 20 cm. bu kesilerek ucu
kadar kesilerek bir Lentodaki bu bu-
gn iine olan iin
Oda olan geidine Oda ta-
ile hafife ykseltilerek bylece tam
de tabanlar gibi dzgn mili ile olan
1.30 m. 3.4 cm. tek ka-
natla (Resim: 7). para halinde kon-
dikmelerin ile Dzgn olarak tahtalar ivi
dikmelere Anadolu'nun
3 R.Duru. Kuruay Hyk 1/. Ankara (1996), 36, Lev. 81,5.
4 C. Kepinski- Laeomte, "La Polarite oeeidentale d'Haradum, Moyen- Euphrate Irakien s. av. J- C.)" Ana-
ta/fa Amious III (1995), 37, Fig.4,2.
122
bugne kadar bilinen tek olan Eski Hitit ait bir ele
ile teknikte
yndeki dibine durumda
kk gaga halka gvdeli bir testi bu tek buluntusudur. Testi, ikisi bo-
yun ikisi kulpun gvdeyle kabartma olarak
su bezeklerine sahiptir.
yer alan ve bir 7 No.lu mekan L bir koridor-
dur. korunan 3.80 m. bu mekan gneyde 70 cm.
bir ara duvarla Blme 80 cm. ykseklikte ana
bu stnde kalan dzgn olma-
Bu blmede, kuzey ve ynlerinde duvar dibine
ok vazo ve kapak, paralar halinde ele (Resim: 8).
3. 6.7 x 2.6 m. llerinde 17.42 m
2lik
bir
4. odada henz tabana 1 ve 2. odalarla ortak duvar tavan
bir para kuzey bir Enkaz iinde
toprak bir bu tek eseridir.
3. ve 4. onlarla boyutlarda iki oda (5. ve
6. odalar) Bunlardan 3. 5. odada
tavan ait yan yana drt tahta kuzey dibine ya-
henz Onun 6. oda, iki ka-
nemlidir (Resim: 9). taban seviyesinden 1.5 m.
yksekte toprak taban stnde, 4.
odaya nnde bir tabak ile tek kulplu bir mlek, nnde iki ezgi ve
kre havan eli, iki ezgi bir
bir fincan, bir ezgi hemen ift kulplu bir mlek ile anak, st en-
tikler.le bezeli toprak bilye, andron hilal biimli bir ve duva-
dibinde hematitten rdek biimli 5 MA.NA (2534 gr.) gelen bir ele ge-
kuzey durumda bir ile iri
bir ve bir hayvan figrini bu 1999
st kata ait bu taban temizlenerek
1. iki oda Bunlardan 1. oda ile
9. oda 4.5 x 6.00 m. llerinde 27 m
2lik
bir Bu odadan geilen
8. oda, 5.20 x 4.50 m. llerinde 23.40 m
21ik
Birbirleri ile 90 cm. lik bir
ile iinde ve ele
Bu iki oda duvar da 7 No.lu koridor blmesi gibi 70 cm. 8. oda-
iinde ait (Resim: 10).
Bu odada enkaz iinde bir bulla ile ele Bulla, 1.6 cm. a-
bir damga mhrn iki yana
insan gvdeli hayvanlar hakimi ellerinde birer ceylan
da iki maymun, bir hayvan
ve Hatipler benzerleri olan bu bul/a,
onlarla birlikte gsteren en nemli Bugn iin bileme-
bu Acemhyk'n grkemli onlarla felakete
ve zamanda
2. evre Dzenlemesi: kuzeyinde olan topra-
denekler lsnde sit Yeni bina ile Sa-
ray' kalan bu temizlenmesi, birbirleri ile olan anla-
iin gelecek bu da bir
5 PNeve. "Die Grabungen au! Bykkale im Jahre 1964" MDOG 97 (1966). Abb. 16.
123
izim: 1
PA
3S: .
ACIi1MWi,l_ 1008-1999
u . ~
RA
124
Resim: 2
125
Resim: 5
126
Resim: 7
Resim: 8
127
Resim: 9
Resim: 10
128
EXCAVATIONS AT SOS HVK, 1999
Antonio SAGONA *
Claudia SAGONA
The sixth season of excavations at Sos Hyk, focusing on the northern and
western sides of the mound, was carried out over seven weeks in Julyand August
1999. The season proved to be productive and a large rneasure of the suceess is to be
credited to the efforts of our goverment representative, Kaymaz, whose exeep-
tional efficiency and professionalism ensured that the project progressed free of prob-
lems. We would also like to extend my gratitude to Adil the Kaymakam of Pasinler,
and his staff for taking an interest in our work and for being so helpful. Our thanks are
also extended to the staff of Erzurum Museum headed by its director, Mustafa Erkmen,
with whom we continued to enjoy the close working relationship. The season was
funded by grants from the Australian Research Council and the Australian Institute for
Nuclear Science and Engineering.
PERIOD VA (3500/3300 and 3000 Cal BC)
Evidence for Late Chalcolithic occupation, provisionally termed Period VA, were
exposed in trenches L17 and M17. Each deposit exposed in this area elearly post-
dated the establishment of the large stone curved wall that was first reported in 1996
1
.
A lobe attachement was exposed on the east face of the wall, but when exactly this
wall was founded and whatpurpose it served are issues to be determined in future
campaigns.
What is clear from a series of plaster floors and circular hearths situated inside
the circular structure is that the area was occupied continuosuly over several hundred
years. The uppermost of these deposits was a freestanding house roughly circular in
plan that was built of mud bricks laid directly onto the ground (L17b, Locus 4250).
Within the house a hard-packed surface of clay was superimposed with alayer of burnt
debris that contained much carbonised organic matter, including matting. Radiocarbon
analysis of charcoal from within the house have given a reading of 3345 to 2915 Cal
BC (Beta-135362).
Three more floor levels each with a circular hearth were exposed in deposits
below the round house. The one immediately below, a lime-plastered surface (L17b,
Locus 4254), belonged to a house that was rectilinear in plan with a stone ledge built
against the east side of the curved wall. Its hearth was set in virtually the same posi-
tion as that of the round house. The next floor surface (L17b, Locus 4270) was distin-
guished by a floor that had been founded on a deposit of pottery sherds that were pur-
posefully crushed on the spot. Sherds surrounded a circular hearth that had been
placed against the inner face of the curved wall. Below this level another raund hearth
Antonio SAGONA, Department of Classics andArchaeology TheUniversity of Melbourne, Parkville, 3052,AVUSTRALYA
Claudia SAGONA, Department of Classics andArchaeology TheUniversity of Melbourne, Parkville, 3052,AVUSTRALYA
Sagona, Erkmen, Sagona and Howells 1997: pls 11, 12; Sagona, Erkmen, Sagona, McNiven and Howells 1998: pI.5).
129
was found associated with a hard-packed, burnt orange floor level (L17b, Locus 4279).
The lowest deposit reached so far within the area of large curved wall is Locus 4299,
in Trench L17b. This surface, cut by pits, did not contain a built-in hearth, but yielded
a fine example of the twin-horned andiron.
The association of ceramics with a drab, pale-coloured fabric and those with a
contrasting colour scheme of black and red continued. Some sherds are C e a r l y man-
ufactured by hand using the s ab technique. When certain sherds are prized apart at
the centre of the core, the inner surfaces sometimes reveal the impression of the tex-
tile upon which they were manufactured. Afew fragments of a new fabric emerged this
season. It is baked hard, orange in cross section, grit tempered and red -slipped.
PERIOD VB (3000-2800 Cal BC)
The Early Bronze Age i period was investigated primarily in Trench M16 and
contiguous areas.
A distinctive layer of evenly sized riverine cobbles along the western side and a
soft brown deposit, located mostly along the eastern side, speckled with charcoal and
incorporating pots in situ around a hearth deposit may be dated to this period. Much
work focussed on defining several building phases in the northern half of the trench
each defined by lime plaster surfaces and circular hearths. The best preserved was
half of a freestanding, rectangular dwelling on the very edge of the present northern
scarp. Orientated north-south, it was well built with stone foundations.
PERIOD IVB (220-2500 Cal BC)
In Trench L16d, a large trash pit, Pit 9 (Locus 4085), contained a considerable
number of ceramic fragments animal bones, tray fragment, and a bead. Nearby, in the
SW corner of the trench lay a well-crafted spearhead. Below this deposit of lenses and
pits was a fine mud brick house orientated NE-SW that was first identified in 1995. The
structure was built of standardized mud bricks and comprised at least four main rooms,
including the one exposed in 1995. Each room except one contained a circular hearth
built into the floor; two were the fiat, whereas the hearth in the easternmost room had
three high projections. Mud plastered benches were a feature. The central room did
not contain a hearth, but had what appeared to be a semi-subterranean starage area
along the western side. In terms of finds, the predominance of Kura-Araxes Late Gritty
ware should be noted, as well as the fine bone and antler work.
PERIOD ilA (1000-750/800 Cal BC)
Investigations were resumed this year in Trench J 14 in order to extend the area
that yielded, in 1995, the Early Iron Age plaster floor covered with the carbonised
remains of basketry and matting. Five distinctive floor levels were exposed, the earli-
est of which was the most productive. Covered by a thick deposit of white organic
material and carbonised beams of wood this earliest layer comprised the deposits of a
room associated with Locus 1293. Well preserved fragments of carbonised matting,
basketry and rope, a woven sandal, and burnt furniture were found throughout the
room, offering a rare glimpse into the domestic scene of an east Anatolian Early lron
Age room.
At the end of the season assistance was provided to Erzurum Museum in an
ongoing project to refurbish its displays.
130
BiBLlOGRAPHY
SAGONA . A. 2000
Sos Hyk and the Erzurum Region in Late Prehistory: A provisiona/ Chronoloy from
Northeast Anatotia, in
SAGONA, A., M. ERKMEN, C. SAGONA, i. MCNIVEN AND S. HOWELLS 1998
Excavations at Sos Hyk 1997: Fourth Preliminary Report. Anatotica 24: 31-64.
SAGONA, A., M. ERKMEN, C. SAGONAAND S. HOWELLS 1997
Excavations at Sos Hyk 1996: Third Preliminary Report. Anatotica 23:181-223.
131
RESEARCHES AT TILBESHAR 1999
G.KEPIN8KI-LECOMTE*
Rifat ERGE
The fourth season of excavations in Tilbeshar took place in May and June of
1999 although researches begun at this site with a first survey as early as 1994. As
each year, it was carried out under the responsibility of the Gaziantep Museum and its
director Dr. Rifat Erge, and we received a grant from the French Ministry of Foreign
Affairs.
8ince 1998, after having passed several years studying the history of the site
and its various settlements, we have been focussing on extending the excavation of
the Earlyand Middle Bronze Levels (area J), while continuing work on a stratigraphic
trench opened in 1996 (area E).
AREAE
Over a period of two years, we have uncovered threelevels of a high terrace dat-
ing from the Early Bronze II, from about 2700 B.C. In 1999, underneath this terrace, we
exposed a level of Early Bronze I, represented by only two fragmentary rooms whose
mud-brick walls are preserved on only two or three layers. The destruction layers yield-
ed several stone tools including polished stone axes and pottery such as reserved slip
ware and plain simple ware, including band rim ware bowls. Radiocarbon analyses sit-
uate this modest and badly preserved domestic settlement in the Early Bronze i (3000-
2850).
Underneath a very thick layer of collapsed mud-brick, was much better pre-
served buildings whose walls sometimes reached a height of one and a half meters.
Large rectangular mud bricks (50x30x10 cm.) are arranged in heads and stretchers. In
the very restricted space of the sounding, we also uncovered a buttressed wall. To the
south of the trench a wall more than a meter wide might possibly be an enclosure wall.
Here again, the ceramic comes from destruction layers and has much in com-
mon with the upper level, including reserved slip ware and band rim ware. However
chaff faced ware is much more abundant. AIso present were red burnished ware,
Transcaucasian black burnished ware, a rough bevelled rim bowl, and several painted
sherds. This level would be contemporaneous with the Amuq F and the Late
Chalcolithic period, and the C14 analyses situate it at the end of the fourth millenium.
AREAJ
We dug within six 10-meters squares, covering three levels of occupation. The
upper level belongs to the Middle Bronze and the following two to the Early Bronze.
Furthermore, several tombs had been placed in the ruins of abandoned levels before
their resettlement.
Dr. C.KEPINSKI-lECOMTE, Institut d'Art et d'Archeologie CNRS Era 41 3 rue Michelet 75006 Paris/FRANSA
Dr. Rifat ERGE, Gaziantep niversitesi, Gaziantep /TRKiYE
133
Located just beneath the surface, the walls of the Middle Bronze were partly
destroyed by plows, because the lower city was cultivated until recently. At this time, it
is difficult to know if we are excavating elements of a single or of several buildings. The
rooms are generally large and several measure almost twenty square meters. Well-
preserved floors provide a stratified ceramic as well as terra-cotta figurines. Many
tombs, contemporary or slightly more recent were also brought to light. The funerary
artefacs include one or two pots, sometimes a bronze pin and a beaded necklace of
carnelian and rock crystal.
Underneath this level, and sometimes directly below the surface when the
Middle Bronze level is not preserved, we uncovered another, better preserved settle-
ment. Here we find the foundations of imposing stone walls, composed of enormous,
sometimes Herculean blocks. The superstructures, of mud-brick, are not preserved.
The floors are covered with different types of mortar, sometimes resting on alayer of
pebbles and the walls are plastered.
We uncovered several rooms, which seemed to belong to four different adjoin-
ing buildings. These are built on terraces and in the street large successive levels form
a north-south slope that facilitates the evacuation of waste and rain waters in a gutter
of upright fiat stone slabs. The undisturbed floors, with quantities of complete pots,
often crushed, provide a well-characterized assemblage including Syrian bottles, gob-
lets, a trojan "depas" etc. One of the floors also contained a set of bronze tools. Radio-
carbon analyses place this level between 2200 and 1960 B.C.
Finally we were able to attain a third level, the oldest of this part of the city, by
continuing the exeavation underneath the level of the previous street. There we found
elements of domestic architecture, with floors once again rich in ceramics. Several pits
cut through this level, dating from after its abandon as settlement. One of them con-
tains charcoal, permitting it to be dated between 2500 and 2300 B.C.
The architectural level, then, predates it, but we do not have enough evidence
to give it a precise dating. Mareover, the dating of ceramics from Southeast Anatolia
whether from the third or the second millenium, is so that in Tilbeshar we pre-
fer using the absolute datings obtained from C14 analyses.
The excavations in this area also allowed us to uncover the burial jar of a young
child, which was surrounded by numerous pots; the latter suggest that this tomb is
more recent than the level it cuts through.
THE ANGtENT ENVIRONMENT OF TILBESHAR
In addition to the excavations in area J and area E, in 1999 we began a study of
the ancient environment of Tilbeshar, with the aid of a geographer and an archeozoolo-
gist. Tilbeshar is situated in the middle of a vast plain, and the current richness of the
soil is arecent phenomenon, due in large part to irrigation. The non-lrriqat-
ed slopes of this alveolus, where arboriculture trees, pistachio trees and
yards) or dry cereal cultures are practiced, more likely resemble the ancient landscape.
Strategically Tilbeshar benefits from an especially privileged location. It is in
direct contact with the Euphrates valley to the east, the Qoueiq valley to the south, the
Afrin and the Amouq to the west. The presence of the Sajour close by is one of the rea-
sons for the settlement on this site. However the river also constituted a menace and
its flooding in the past is well documented. This is prabably the reason for the great dis-
order and the poor state of preservation of the northeastern corner of the lower city.
A study of the ancient fauna is alsounderway. In the Chalcolithic period as in the
Bronze Age, attestations of wild species are rather rare, and the wild boar is the most
important hunted animaL. The presence of stags and roe deer suggests a more wood-
ed enviranment than is now the case in the surraunding area.
GONGLUStON
A in seven points can be given:
1 - The oldest levels excavated now at Tilbeshar date from the end of the fourth
millenium. Only the top of the citadel was inhabited then, and it could have been sur-
134
rounded by an enelosure wall. The ceramics belong to the Amuq F tradition and alsa
contain Urukian elements. A settlement during this period is not really surprising in this
region, especially since two cylinder seals from Tilbeshar, now housed in the
Ashmoleum Museum, were said in the antiques market. During our survey of Tilbeshar,
we alsa found one. On the other hand nevertheless, we found no Urukian ceramics at
the surface.
2 - Above the collapsed buildings from the end of the fourth millenium, we
reached what seems to be a much more modest level of Early Bronze i, with walls pre-
served on one to three layers. It probably dates from not long after the abandan of the
previous buildings, judging from the thickness of the layer represented by the crum-
bling of the walls.
The construction techniques are radically different - we move from rectangular
mud brick arranged in heads and stretchers, buttressed walls etc., to square mud brick
walls - but the ceramics, at first view, have much in comman with those of the previ-
ous level. It will be interesting to differentiate clearly between the two, and to establish
distinct collections ; to this end, we intend to enlarge the trench, since the sounding is
at present much too narrow.
3 - Above this level, the three-tiered terrace was constructed, dating from about
2700 B.C. As far as we know, there was as yet no occupation of the lower city.
4 - The expansion of the city took place just afterwards, both to the north and
the south. This settiement, the least well-dated at present, probably took place
between 2650 and 2350 B.C. Obtaining a more precise dating will clearly be one otthe
prime objectives of the next season. This city was abandoned abruptly, and we find its
artefacts in place on well-preserved floors.
5 - The next settlement is that of a very prosperous city. It dates from the end
of the third millenium at a time when other neighboring sites like Ebla or more distant
ones such as Teli Leilan, in the Khabour, were experiencing severe restriction or aban-
don. This city of Tilbeshar too, was abandoned abruptly, and the floors are rich in
ceramics.
6 - Little more than these floors and same poorly preserved walls remained
when anather city was built in the Middle Bronze. It seems to stretch out over most of
the lower cities and to cover the older levels, except, perhaps, for the northeast corner,
which could have been threatened and destroyed by severe flooding. Thus, here there
is no Iimitation of the urban phenomenon as was sametimes the case elsewhere.
The pottery nevertheless loose part of its qualities, being less rich in its wares
and its variety. It exactly resemble those found upriver all along the Euphrates as far
as Iraq. This identity underlines the exchanges so well documented by the texts. Mari's
texts, for example, regularly mention that olive oil or wine, as well as certain types of
wood, were sought after in the area of Carchemish. Food products were transported in
pots that precisely determined at least a part of this cultural identity.
7 - The affinities between this corpus of the Middle Bronze and the previous
period, from the end of the Early Bronze, are only superficial, since after this excava-
tion of the two levels, we are abie to establish very elear distinctions between the two
collections.
Thus, the concept of a transition period Early Bronze/ Middle Bronze, supported
fallawing the publication of Kurban Hyk, can no longer be considered valid. Our data
attest to the existence of two elearly marked periods which are simply combined in
Kurban Hyk's period iii. With Tilbeshar we are lucky to have two very easily distin-
guishable architectural levels, each associated with very well-preserved floors and rich
in ceramics, and in one case, with samples of charcoal, permitting an absolute dating.
This problem is, in Tilbeshar at least, definitively resolved. Nowwe will continue to doc-
ument the more ancient periods, which saw the birth of complex societies and of cities.
135
TILBESHAR
CHANTIER E - 1999
Fig 1: Area E, Late Chal-
colithic level
, TILBESHAlI'
CHANTIER J - 1999

j O Bronze moycn L
J i i
'mi i i
. i

..'.: i
i
.- i
D i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i i
i

i :>'<&
i 4'
._._.L. ._.;-' -<,
Fig 2: Area J, general view
136
HORUM HVK 1999
Aksel TiaET*
Catherine MARRO
Fatma BULGAN
Horum Hyk 1 Eyll-26 Ekim 1999 tarihleri Gaziantep Mzesi
12 bir ekiple yrtld. heyeti, sorum-
Catherine Marro ve Aksel Tibet'in Anadolu Enstits)
da, Kemal Sertok (Gaziantep Mzesi temsilcisi), Fsun Aksa (arkeolog-izimci, Istan-
bul Universitesi),.. Eric Coqueugniot (yontma CNRS, Lyon), Alain Gaulon
Paris i Universitesi), Alexandra Irwing (doktora Manchester Univer-
sitesi), Eric Jean (doktora Anadolu Enstits),
Catherine (jeomorfolog, CNRS, UMR Roitel (paleobotanik
CNRS, Jales), Yasemin Istanbul Universitesi) ve Gilles
Zark'tan (topograf)
Arazide geirilen toplam sekiz srenin
Bu ama zerinde (izim: 1); bu
(B, D ve F) 1996 ya da 1997'de ikisinde (J ve K) ilk kez bu

1. 1999 HEDEFLERi
1999 drt hedefi
A- B stratigrafik srdrlmesi;
B- iT F srdrl-
mesi;
C- iT LV daha bir alanda ortaya F a-
gneyinde iki yeni ama (J ve K ve F

0- D 0012 kuyusundaki tabaka srdrlerek
2. ALINAN iLK SONULAR
2. 1.
F, J ve K geici olarak (XII.-XIII. ?)
byk ortaya Bu birbirlerine ortak duvarlarla bun-
Aksel TiBET, Anadolu Enstits, Nuru Ziya Sok. No. 22, 80072
Dr. Catherine MARRO, Anadolu Enstits, Nuru Ziya Sok. No. 22, 80072
TRKiYE
Fatma BULGAN, Gaziantep Mzesi, GaziantepITRKiYE
Bize destek ve iin F. Bulgan ve K. Sertok'a ve Zeugma-Apameia kurtarma sorumlusu C.
Abadie-Reynal'a burada bir bor biliriz. Bu makalenin seramik izimini gerek-
zkan'a da sonsuz
137
belki de teraslar halinde tek bir kompleks

F ve J F 0301 olarak bir mekan
Sz konusu mekan ve gneyde iki duvarla (F0029)
11 rn., gney (J 0009) 9,50 m. boyunca izlenebildi. F 0301 olan,
ipucu verebilecek yegane 1997 ve 1998'de yuvar-
lak silosudur (F 0039). Silonun yola gndelik
ilgili etkinliklerin bir avlu olarak yorumlamak mmkn
grnmektedir. Avlunun gneyinde dikdrtgen ikinci bir mekan (F 0302) ve
bu bir geidinden nc bir mekana (F 0303) geiliyor-
du. F 0301 ile F 0302 olduka belirsizdir. F 0301 'in gney
(J 0009) yama izgisine bu iki mekan
bir geidinin bulunup bilinmemektedir.
te yandan, K sonucunda, kompleksine ait iki
yeni mekan (K 0016 ve K 0036) ortaya F 0302'ye dik olarak olan
bu kuzey ile F 0302'nin gney Mekantarla olarak
olduka az miktarda seramik malzeme ele geirildi. Bununla birlikte ok renkli sgraffi-
ata paralar sz konusu M.S. XII.-XIII. tarihlemek
mmkn grnmektedir. Ne var ki, bu hyk yzeyine
stratigrafik pek gvenli olmayan kontekstlerden sylemek gerekir.
gerek F 0302 iinde, gerekse K 0016'daki dolguda -
Dnemine ait birok lle tarihlenmesinde son
derece temkinli davranmak
Buna K K 0016-K ortaya drtgen plan-
K 0030 (izim: 5), ortak bir nedeniyle, A
1996-1997'de benzerlik gstermektedir: K
0030 gnmze iki ve i
tek eyrek daire biiminde bir dzenek Bu
ekleri yemlik olarak yorumlamak mmkn grnmektedir. ele geirilen
malzeme iinde ve bol miktarda
olarak bu tarihlenmesi
K st ste olan K 0030 ve K 0016-K 0036
tarihlenen iki ait yoksa stteki K 0016-
K 0036 daha ge bir dneme mi ancak ele geirilen mal-
zemenin ve rlvelerinin bir
incelenmesiyle kesin bir
2.2.
Gerek stratigrafik sondaim B gerekse tabaka-
hemen IT IV'e, belki de OT i (M.O. yakl. 2200-1900) ta-
olduka iyi F ve J Tun
zerine olduka doyurucu sonular elde edildi.
B sonucu, drtgen olduka kk boyutlu iki
(B 0252, B 0340) (izim: 2). gneyinde bir sokak ya da koridor
olarak yorumlanabilecek dar bir mekan (B 0339) bulunuyordu.
B 0252, metre olan kk bir
kuzey, ve gney
Yredeki nc bin uygun olarak duvarlar
temel zerine kerpiten Son derece kt durumda gnmze
kerpi blmler ancak dzgn kerpi halinde izlenebildi.
B 0340 ise, Roma Dneminde ya da bir ukur (B 0265)
kesimi byk lde tahrip edilen, 4 x 3,50 m. dikdrtgen
bir belli belirsiz bir kerpi halinde gnmze
kerpi izlenmesi, zellikle de i belirlenmesi
138
son derece g oldu. ancak olduka iyi
temeller de, belli belirsizdi, hatta bile
emin
Burada, Birecik yresi ilk Tun bu dnem
bir sz etmek gerekir: Yeni bir
nce, mevcut eski sklerek dzlenerek yok edilmektey-
di. Bu nedenle temel dzeyine kadar tmyle yok
ya da ve kerpi st
yeni zerine bir tr teras iin dolgu malzemesi
olarak duvarlara B 0277, muhtemelen bu son durumun iyi
bir Gerekten de sz konusu birim gnmze, iinde
birka kerpi (zellikle kuzey kuzey yznde) devasa
bir killi toprak ktlesi olarak
te yandan, gerek B, gerekse F drt mevsimi boyunca gzlem-
lenen, nc tmn kapsayan de bu
mmkn grnmektedir. bazen 30 ila 90 cm.
benzer plan sahip
tudaki bir dizi st ste edilmesi gzlemlenen bir olgudur. B 0340 ve
B 0338 bunun iyi bir B 0338 B 0340'ln tam ancak bir
metre kadar daha derindedir ve aradakidolguya stteki plan ve
boyutlara sahiptir (izim: 2, 3). . ...
Sz konusu olarak ele ge9irilen seramik
Banded-Rim Ware tipinde birok anak 8: 7-13), bezekli meyvelik-
ler (izim 9: 6-8), ve verev tipte kaplar (izim 9: 1-5) dikkati eker.
Bylelikle bu kabaca IT I'e, yani nc tarihlemek mmkn
grnmektedir. Benzer rnekler Kurban Hyk V (Algaze et al., 1990: pl. 46/M; pl.
51/A, C-E; pl. 49/L-M, O-P), Teli Qara Quzaq V (Valdes Pereiro, 1994: fig. 35/3)..ve
Birecik nekropolnde (Sertok ve Erge, 1999: fig. 7/A-H, fig. 8) Ote
yandan, B 0338 daha yeni olan ve ve anak mlek
bir taban (B 0331) iinde ele geirilen kk bir Ninivite 5
(izim 8: q), Birecik nekropolnde rastlanan bir tiptedir (Sertok ve
Erge, 1999: fig. ve IT I'in ge evrelerine, M.O. 2900 tarihlenmek-
tedir
2
. Buluntular zellikle Kurban Hyk V'te (Algaze et al., 1990: pl. 44/G-
K) benzerlerine rastlanan, Plain-Simple Ware tipinde, az ok
bazen olan ok kk anak da yer (izim 8: 1-5).
Buluntular zerine olan sistemli sonucunda, Horum
Hyk'te olduka iyi temsil edilen IT i elde edilen bu son derece bol
malzemenin slup, hatta teknik srelerinin
B B 0340 ile .arlan
1,50 x 2 m.lik (izim: 3) dibi bugne kadar 5 m. IT I'e
tarihlenebilen arkeolojik dolgu zerine ilk
malar, sz konusu dolgu birikiminin, iyi birka birbirini
izleyen birok evresinin sonucu ortaya Bundan yola
IT I'in Horum Hyk'te olduka uzun sreli bir iskana denk syle-
mek yirmi kilometre kadar daha gneyde
yer alan Zeytinlibahe'de de olgu tespit (Mareella Frangipane, szl
bilgi).
F ve J birbirine olarak yrtld, nk burada
amalanan, ilk olarak 1998'de F 0129 ve F 0130 ve
(Marro et al., 1999: pl. IV-V) mmkn kadar bir alanda
ortaya bir sre sonra F ile J
ama ve st yama izgisine kadar izleyebilmek iin
10 x 10 m.lik ve
2 Orta Vadisi'nin kronolojisi iin bkz. Marro, 1997: 75-81; Marro, 2000: 474-477; Marro ve Frangipane, 2000: 506-
508
139
Bu sonucunda, bir blm (F 0029) 1997'de olan
(Marro et al., 1999: pl. iii), byk bir kompleksinin
(F 0301) saptanabildi (bkz. 2.1) (izim: 4, Resim: 1). Ote yandan, bu-
radaki IT IV'e tarihlenen F 0130 gibi nemini ortaya koydu. F
0130 orta (F 0095) 11 m. boyunca kesintisiz olarak izle-
nebildi. Buna 1998'de gn gney (F
0089), daha ge bir evreye tarihlenen F 0299 ait bir duvar (F 0149)
fazladan ancak 3 m. kadar izlenebildi. 1999
F 0130 ait yeni olduka byk
bu eksiksiz bir biimde saptamak mmkn Buna
(F 0264) kerpi st da gnmze olan bir dizi
F 0299 nceki (F 0142, F 0184, F 0186, F 0187, F 0263, F 0267)
ya da sonraki ev-relere ait belirlenebiidi. Bu evrelerinin kesin
ancak plan ve rlveler zerine sistemli sonucunda saptaya-
grupta toplayabiliriz. F 0130
kalan F 0299 ilk grupta zerinde bir
geidinin (F 0149) sonradan tekrar F 0089 devam eden
bir duvar yer Gneydeki (F 0146, F 0150, F 0154) ve bunun
ana akalama (F 0265) ile buna tali da (F 0266) bu
kabul edebiliriz (Resim: 2). F 0299 gney ve
muhtemelen duvarlan (F 0029 ve J 0009) edilirken tmyle
gnmze Ilkiyle belki olan ikinci grubunu da
(F 0300), zerinde yine bir geidinin (F 0151) yer bir duvar (F 0152)
Son grupta ise, 1998'de ve F 0299 ve F 0300'den kesinlikle
daha eski olan F 0130 ait yer Ancak bu duvarlan -
gney (F 0089)- F 0299 iin temelolarak Ilk
F 0149'un olarak grlen F 0089 ona gre kuzeye hafif
bir temellerin ben-
bu iki anda edilmedikleri
Bu rnek iT iV mimarisinde rastlanan zelliklerden birini bir biimde ortaya
koyar: Eski alt blmlerinin, de olsa, yeni temelolarak
yeniden olduka bir Ne ki bu durum, iii. bin
iin Horum Hyk'te gibi, ve mimari evrelerin iyi anla-
son derece rmaktad Horum Hyk'te bu dnerne ait
burada olduka bir mimarinin gstermektedir. ka-
geitierinde tek para ya da ol-
gibi zere olduka zenlidir. Ote yandan, bir
su akalama (F 0265, F 0266) da, Horum Hyk'te iii. son-
belli bir merkezi planlama eder (izim: 4, Resim: 2).
Mimari arkeolojik dolgularda ele geirilen seramik malzeme ara-
Buluntular ya da dz bezekli bir seramik
trnn (izim 6: 12, 13) dar boyunlu ve silmeli kk kplerle
temsil edilen krem rengi bir seramik (izim 6: 7-9) Benzer buluntulara, Kur-
ban Hyk iii (Algaze et al., 1990: 114/F-K} ya da Teli Banat/Kabir'de (Porter, 1998: fig.
19/1) Her iki yerde de bunlar IT-OT dnemine Ote
yandan ifte kulplar (izim 6: 11) ve dairesel bezekli koyu siyah renkli bir seramik
tr de (izim 7: 4, 7) bu tabakalarda en buluntular ben-
zerleri, zellikle Kurban III'te (Algaze et al., 1990: 114/F-K) ve Eski Hanedan 111- Ur iii
Dnemine tarihlendikleri Cerablus Tahtani'de (Peltenburg et al., 1997: fig. 8) grlr.
Yeni bir edilirken orada bulunan daha eski ait temel
olarak yeniden hatta tmyle sklerek dzlenmesi, IT evrelerinin
belirleyici bir ortak zellik Bir ortak
zellik ise, kimi gmme geleneklerinde ortaya Yeni bebeklerin ya
da iindeki mlek ya da mezarlara gmlmesi iii.
boyunca grlen bir gelenektir (izim: 4, Resim: 3). Konut iindeki mezarlara
gmme adetine hem B IT i hem de F ve J
140
iT LV (F 0158, F 0207, F 0242 B
iii. tarihlenen tek bir mezar (B 0307) Biri
(F 0217) bu tm konut bebeklere ait-
tir. Ne var ki birbirini izleyen iskan evreleri boyunca sz konusu
hangi seviyeden ya da tabandan itibaren bir hangi
evreye ait belirlememize
gibi, konut bulunan tm
bebeklere aittir. Buna bu mezarlar bir ait
tek rnek olan ve hyk yer nedeniyle hangi tabakayla
kesin olarak belirlenemeyen F 0217 zerine kesin bir sylernek pek
mmkn (izim: 4, Resim: 4). Sz konusu mezar muhtemelen IT IV'ten daha
ge bir dneme ait nk mezarla seramik buluntular (izim7: 10, 11)
ii. ilk M.O. 1600 tarihlenmektedir. F 0217 malzeme-
si, Lidar Hyk 4. ve 5. evrelerde grlen OT (Kaschau, 1999: pl. 112/14,
189/1) F 0217 1996'da B birka
ve ii. ikinci tarihlenen nekrapole ait
2.3. 11.-/11.
1996'da D 0012 kuyusunun bu da srdrld. 3 m.yi
bu kuyunun dibine, gnmzde olan en st gre, 6,60 m.
derinlikte Kuyu dibinin derinlik, C. 1997'de
jeomorfoloji elde edilen sonulara gre o
dnemdeki seviyesine denk iV. p ukuru olarak kul-
kuyunun iindeki dolgunun sistemli tabaka
topraklar, paleobotanik incelemeleri iin V. Roitel yzdrme
yntemiyle 1999 bol miktarda Chaff-Faced Ware tr
drt adet damga mhr ele geirildi (izim: 10). Bunlardan kemik-
ten olan Amik D-E tipindeki tanesi ikonografik kuyuda 1998'de bulunan
geyik betimli mhre benzemektedir. Kemik mhrlerden ikisi "gable-stamp" olarak
trdendir. Kenar 1,5 cm., olan kare bu mhrlerin
zerinde muhtemelen bir betimi yer 1 x 1,6 cm.lik kk bir
dikdrtgen nc kemik mhrde, son derece bir geyik
boynuzu ve bir vcut (kafa?) (izim 10: 2). Drdnc mhr ise
ve "gable-stamp" tipindedir. Uzerinde bir yaban domuzu beti-
mi yer (izim 10: 1). D 0012 kuyusunun dibine kuyunun dip yzeyinin
zerine iki geyik boynuzu ile yavru bir yabandomuzuna ait bir dikkatlice
grdk (Resim: 5). Bu durumda, kuyuda ele geirilen m-
hrden ikisinin zerinde geyik tr bir birinde de bir yabandomuzunun beti-
minin olduka ilgin bir
3. SONU
gibi, Tun zellikle de ilk Tun Horum
Hyk'teki en nemli dnemlerinden birini temsil etmektedir. Bu tabakalar iii.
tmn Elde edilen bulgular, muhtemelen iii. ilk ve son
Horum Hyk'n bir iskana sahne ortaya
F gneyinde iki yeni amayla (J ve K
sayesinde, 1998 iii. tarihlenen
byk ve o dnemde bir iskana
sahne bugne kadar bu alanda IT IV'e tarihlenen en az drt
evresinin 1996'da Orta tarihlenen
kuyunun tabaka bu Kuyuda ele geirilen malzeme zerine
seramik, paleozoolojik ve paleobotanik) kuyu
iinde jeolojik kesitin incelenmesi sonucunda Holosen bu yana
olarak blgedeki iklim kimi
bulmak mmkn
141
KAYNAKA
ALGAZE, G. et aL., 1990: Town and Country in Southern Anatolia, vol I-II, OIP, vol. 110, The
University of Chicago Press, Chicago.
BRAIDWOOD, R. ve L., 1960: Excavations in the Plain of Antioch, OIP nO 61, vol. 1, The
University of Chicago Press, Chicago.
KASCHAU, G., 1999: Lidar Hyk. Die Keramik der Mittleren Bronzezeit, Archaeologica
Euphratica 3, Verlag Philipp von Zabern, Mainz am Rhein.
MARRO, C., 1997: La culture du Haut-Euphrate au Bronze Ancien: essai apar-
tir de la cerarnique peinte de Keban (Turquie), Varia Anatolica VIII, De Boccard, Paris.
MARRO, C., 2000: Vers une chronologie comperee des pays du Caucase et de l'Euphrate aux
lveme-tlleme mitteneiree, in Marro, C. ve Hauptmann, H. (yay. haz.), 2000: 473-494.
MARRO, C. VE FRANGIPANE, M., 2000: Concluding remarks, in Marro, C. ve Hauptmann, H.
(yay. haz.), 2000: 503-508.
MARRO, C. VE HAUPTMANN, H. (yay. haz.), 2000: Chronologies des Pays du Caucase et de
l'Euphrate aux lverne-Hleme From the Euphrates to the Caucasus :
Chronologies for the IV-IIlrd. millennium B.-C./ Vom Euphrat in den Kaukasus : vergle-
ichende Chronologie des 4. und 3. Jahrtausends v. Chr., Varia Anatolica Xi, De Boccard,
Paris.
MARRO, C., TIBET, A VE ERGE, R., 1997: "Fouilles de sauvetage de Horum Hyk (province
de Gaziantep): premier rapport prelirninalre'', Anatolia Antiqua-Eski Anadolu, V: 371-391.
MARRO, C., TIBET, A VE ERGE, R., 1998: "Fouilles de sauvetage de Horum Hyk (province
de Gaziantep): deuxierne rapport prelirnlnaire", Anatolia Antiqua-Eski Anadolu, VI: 349-
378.
MARRO, C., TIBET, A VE ERGE, R., 1999: "Fouilles de sauvetage de Horum Hyk (province
de Gaziantep): troisieme rapport prelirninalre", Anatolia Antiqua-Eski Anadolu, VII: 285-
307.
PELTENBURG, E., CAMPBELL, S., CARTER, S., STEPHEN, F. VE TIPPING, R., 1997:
"Jerablus-Tahtani, Syria, 1996: preliminary report", Levant, XXIX: 1-18.
PORTER, A., 1995: "The Third Millennium Settlement Complex at Teli Banat: Teli Kabir",
Damaszener Mitteilungen, 8: 1-50.
PORTER, A, 1998: "The Third Millennium Settlement Complex at Teli Banat: Teli Kabir",
Damaszener Mitteilungen, 10: 125-163.
SERTOK, K. VE ERGE, R., 1999: "A New Early Bronze Age Cemetery. Excavations near the
Birecik Dam, SE Turkey. Preliminary Report (1997-1998)", Anatolica XXV: 87-107.
VALDES PEREIRO, C., 1994: "La cerarnica de la edad del Bronce del Teli Qara Quzaq.
Carnpafia de 1991", in : Olmo Lete, G. del (yay. haz.), Teli Qara Quzaq-I, Campafias I-III
(1989-1991) por E. Olavarri, J. Sanenez. C. valdes, G. Matilla, M. J. S.
Mestres, M. Molina, J.-L. Montero, D. Rivera, R. Arana, i. Bejarano, G. del Olmo, A.
Gonzalez, T. Marot, J. sanrnartln, D. Serrat, Aula Orientalis-Supplementa 4, Editorial
Ausa, Barcelona: 35-143.
BULUNTU BETiMLEMELERi
izim:6
1. F 0130: krem rengi ark mal; kum yzey.
2. F 0130 : krem rengi ark mal; kum yzey.
3. F 0130: krem rengi ark mal; kum yzey.
4. F 0130: bej rengi ark mal; kum tarak bezekli; yzey.
142
5. F 0130 : bej rengi ark mal; kum yzey.
6. F 0170 : krem rengi ark mal; kum tarak bezekli; yzey.
7. F 0170 : pembe renkli ark mal; kum yzey.
8. F 0141 : krem rengi ark mal; kum yzey.
9. F 0141 : krem rengi ark mal; kum yzey.
10. F 0170: krem rengi ark mal; kum tarak bezekli; yzey.
11. F 0141 : kahverengimsi gri ark mal; kum yzey.
12. F 0130: krem rengi ark mal; kum tarak bezekli; yzey.
13. F 170 : kej rengi ark mal; kum tarak bezekli; yzey.
izim: 7
1. B 0307 (mezar) : krem renkli ark mal; kum omuzda krem rengi
bezek; yzey.
2. B 0307 (mezar) : krem rengi yada kahverengi frit (?) boncuklar.
3. F 0260 : koyu siyah ark mal; kum yzey.
4. F 0260 : koyu siyah ark mal; kum daireler biiminde bezek.
5. F 0260 : koyu siyah ark mal; kum daireler biiminde bezek.
6. B 0253 : bej rengi ark mal; kum yatay yivler; yzey.
7. F 0260 : koyu siyah ark mal; kum daireler biiminde bezek.
8. F 0158 (mezar) : bejimsi gri ark mal; kum yzey.
9. F 0242 (mezar) : kahverengi ark (?) mal; kum yzey.
10. F 0217 (mezar) : bej rengi ark mal; kum yzey; boyunda ve omuzda
hafif ark izleri.
11. F 0217 (mezar) : koyu siyah ark mal; kum bezek.
izim: 8
1. B 0358 : krem rengi ark mal; kum yzey.
2. B 0332 : krem rengi ark mal; kum yzey.
3. B 0314: bej rengi ark mal; kum yzey.
4. B 314: bej rengi ark mal; kum yzey.
5. B 0330: krem rengi ark mal; kum yzey.
6. B 0331 : krem rengi ark mal; kum yzey.
7. B 0331 : krem rengi ark mal; kum bezek; yzey.
8. B 0332: krem rengi ark mal; kum yzey.
9. B 0332 : bej rengi ark mal; kum yzey.
10. B 0332: pembe renkli ark mal; kum krem rengi yzey.
11. B 0332: krem rengi ark mal; kum yzey.
12. B 0358 : pembe renkli ark mal; kum krem rengi dzensiz mat
13. B 0330 : krem rengi ark mal; kum yzey.
izim:9
1. B 0311 : krem rengi ark mal (?); kum krem rengi astar; dzensiz
2. B 0364 : krem rengi ark mal (?); kum krem rengi astar; yzey.
3. B 0332 : pembe renkli ark mal (?); kum krem rengi astar; dzensiz

143
4. B 0289 : bej rengi ark mal (?); kum krem rengi astar; bezek;
yzey.
5. B 0314 : bej rengi ark mal; kum krem rengi astar; yzey.
6. B 0247 : pembe renkli ark mal; kum bezek; yzey.
7. B 0247 : krem rengi ark mal; kum bezek; yzey,
8. B 0247: bej rengi ark mal; kum bezek; yzey.
izim: 10
1. D 0012 : koyu gen kesitli damga mhr; 2,5x2xO,7 cm.; tm yzeyler
alt yzde hayvan betimi uzun eksen boyunca yuvarlak
kesitli ip
2. D 0012 : gen kesitli kemik damga mhr; 1,6x1xO,5 cm.; tm yzeyler alt yzde
hayvan betimi uzun eksen boyunca yuvarlak kesitli ip
3. D 0012: gri siyah nesne; yzeyi
4. D 0012 : portakal rengi el mal; kum ve saman yzey.
5. D 0012: krem rengi zemin zerine koyu kahverengi el mal; kum
6. D 0012 : krem rengi el mal; kum ve saman yzey.
7. D 0012: portakal rengi zemin zerine koyu kahverengi el mal; kum
8. D 0012: krem rengi el mal; kum ve saman yzey.
9. D 0012 : koyu kahverengi el mal; kum ve saman bezek; yzey.
10. D 0012: portakal rengi el mal; kum ve saman yzey.
144


S'l5,r-t-I-+-+-l--+-f-.-+-+-l--+-1-4-+-+-l-f-t-H4ik-1r1\-'



535


5OS1-+-+=+--t+-+--+-+=+--


4?S.1-+--+-+-+-+="


4051--+-+-+-+-I-+-+-+-+-l-r

:m1--+-+-+-+-+--+--+-+-+=rI!F="!l=-






izim 1: Horum Hyk. Topografik harita (P. Lebouteiller, G. Zark, J. F. Bernard)
145
146
i

i
~
III
: :
"-
CIL
a :
LL
"")
~
"-
III
N
!t
e
>
w
e-
CIL
G
i""---..---....--"""......-------,...-.. .......-'.'
. ,
i
1
147
=c-

Q)


-;

m
Q)

>
w

Q)

W
Iii,
.;:
<$j

>-
e-

iii

E
e-

!
.::i.

1
>-
:0

E
!


o
'"

eO)
E
'N
o.
i

l
1
f____.._ __-_ ...._ __..----_ ---__ _ _ _ .
I. i
i
! i
i i
. .
i 1
i
i i
i i
; i
! !
! !
i !
i // i
i lh i
! L .
i i
l i
i i
i i
i L
i i
! !
i ;
i !
i !
i
! !
i i
i
! j
! .
i 1
i 111
i i
i j
i i
i i
! j
i
; lt i
i i
1// i
i ii/ 1
! i i
1 1/' i
.................-.. __._ -._.- _.-_._ _._ _ - ...- _- __ -_ _--_ j
148
:s
...
ca

...
(i)

u:
-j
.::z
l,':h
...
ca
N

.;::
ca
.:.::
o.
ca
>-
>
o-

::J

.:.::
iii
ca
E

LL
.::J.
:::J
>-
:0

E
::J
...
o

E
ON

llll
i

j
1
- 'i'
!
...
l1l
s::
...
Gl
ID
LL
-;

...
l1l
N
e-
Gl
...
>
W
s::
Gl

...
W
.;:;
l1l

a
l1l
>-

l1l
c
l1l
-
...
O
iii
l1l
E
c
l1l

.::t.

>-
:0

E

...
o


E
ON
U.
i
i
i
i'
i
j
i
i
i
ii
!
':.. ,
L "
I,
i t
!
i
!

i i
i t
i
!
i
i
!
i
i
f 1
i
i .
149
izim 6: ilk Tun IV-Orta..Tun b u l u n t u l a r
(F. Aksa ve A. Ozkan)
01 4 5 100;>
izim 7: ilk Tun - Orta Tun b u l u n t u l a r (F.
Aksa ve A. Ozkan)
150
r
r ' ) ~ ~ ..
'. JI, .f
i
i:
izim 8: ilk Tun i buluntutan (F. Aksa ve
A.Ozkan)
izim 9: ilk Tun i buluntutan (F. Aksa ve A. zkan)
151
i i
,
1;1
t i
izim 10: Kalkolitik a b u l u n t u l a r (F. Aksa ve A. zkan)
152
Resim 1: F ve J Kuzeyden genel grnm (A. Tibet)
Resim 2: F F 0265
ve F 0266 akala-
ma G-
g-
rnm (A. Tibet)
153
Resim 3: F F 0242 (A. Tibet) Resim 4: F F 0217 (A. Tibet)
Resim 5: D D 0012 kuyusunun dibine geyik
dan bir tanesi (A. Tibet)
154
EXCAVATIONS AT FISTIKLI HVK 1999
Susan POLLOCK*
Reinhard BERNBECK
Hyk is located on the eastern edge of the Euphrates River floodplain,
approximately 4 km. south of the modern town of Birecik (Fig. 1)1. It is asmall, low
mound that covers approximately 0.5 ha and rises to a maximum height of nearly 4 m.
above the surrounding plain. Today the site is covered by a pistachio orchard, from
which it receives its name. Toward the southern end of the mound is a modern house
built of stone derived in part from the Hellenistic/Roman occupation of the site.
The site was identified in the course of a regional survey conducted by Guillermo
AIgaze and team (AIgaze et aL. 1994) and dated by them to the Halaf and
Roman/Byzantine periods. In their survey publication, the site, was labeled "Near
Zeytinlibahe #1" due to its location near the impressive, multi-period mound of
Zeytinlibahe.
In 1998 we conducted a systematic surface surveyand smail sondage at the
site. On the basis of that work, we were able to identify areas of the mound that seem
to have been occupied in both Halaf and later times as well as other areas where occu-
pation seemed to have been confined principally to the Halaf period. From our initial
examination of the ceramics, we also thought there might be a pre-Halaf phase of
occupation. However, last year's work showed that the coarseware sherds that we
attributed to such a phase are in fact contemporary with the painted Halaf wares and
thus date to the early part of the Halaf period.
As a salvage excavation, one of the principal goals of our work at is to
obtain a maximum amount of information on the site before it is impacted by the dam.
More specifically, however, we seek to examine patterns of mobility, both short- and
long-term, in the Halaf community. By short-term mobility we refer to the possibility that
some segments of the community may have been involved primarily in animal hus-
bandry and hence were seasonally mobile due to the need to move flocks away from
the growing crops. Other portions of the community that concentrated principaliyon
agricultural production may have remained at the site year round (ct. Bernbeck et aL.
1999:125-26, Table 14). This hypothetical community structure would result in there
being differences within and between households in terms of their members' participa-
Prof. Susan POLLOCK, Department of Antropology State University of New York at Binghamton, Binghamton, New
York 13902-6000 U.S.A
Prof. Reinhard BERNBECK, Department of Antropology State University of New York at Binghamton, Binghamton,
New York 13902-6000 U.S.A
The 1999 excavations at the site of Hyk were co-directed by Reinhard Bernbeck and Susan Pollock of the
State University of New York at Binghamton. Work at Hyk was undertaken as part of the Carchemish Dam
salvage project. We wouid Iike to take this opportunity to thank Professor Numan Tuna of METU and head of TA-
DAM, Mr. Eyp Bucak (Director of the Museum), Mr. Ahmed Mercan Museum and our government
representative), Necmi Yazar, Mustafa Kilial, our workmen from the villages around and the students from
Binghamton, Bryn Mawr, Indiana, and Konya Universities who worked with us. All of these people contributed in many
and various ways to the success of the project.
155
tion in economic pursuits, in particular the production and consumption of subsistence
goods. To address this issue we are attempting to document systematically the types,
quantities, and locations of different activities within the community and to recover evi-
dence of plant and animal use that could provide information concerning seasonal uses
of parts of the site.
The question of longer-term mobility is related to the occupational sequence and
spans of use of the settlernent, Recent research on the Halaf period indicates that
many Halaf sites may have been occupied only briefly (Akkermans 1993:165). We
therefore wish to determine as precisely as possible the duration of use of the Halaf
settlement and of subunits within it. This requires detailed stratigraphic observations,
comparative ceramic sequences, and radiocarbon dates. We are also concerned to
specify more precisely the later periods at which the site was again used as well as the
character of those uses (for example, whether as permanent occupation, a cemetery,
etc.).
Excavation Procedures and Results
In 1999 we opened seven exeavation units (Fig. 2), labeled A - G. Of these, two
-- Units F and G -- were very smail soundings, opened in order to test possible areas
for the next season's excavations. Sterile soil was reached in several of these units. In
Unit D, which was located on the mound's summit, sterile soil was encountered only
about one meter below the surface. It seems therefore that the site had been found-
ed on anatural rise.
The earliest phase of occupation at the site is so far attested only by a variety of
features that lack associated architecture. In Unit A on the western side of the mound,
we recovered several features lined with water-deposited silt. These may have been
channels to bring irrigation water to the site, or -- perhaps more Iikely given the settle-
rnent's location just above the floodplain and the natural rise upon which it seems to
have been founded -- to divert excess water away from it. Two of the exeavation units,
B and G, revealed deep, complexly stratified middens containing large quantities of
ash, pottery, bone, and chipped stone artifacts.
The major phase of the site's use, itself divisible into subphases, dates to the
early part of the Halaf period. The settlement was comprised of a variety of types of
buildings, outside surfaces where various activities probably took place, and middens.
One smail and three large tholoiwere partially exposed as well as two very smail round
structures and a cell-plan building (Figs. 3, 4). All of the buildings were constructed of
plse, usually with stone foundations. The foundations generally consisted of large, cal-
careous stones and tended to be considerably wider than the pise walls, extending into
the interior of the building. In several instances, substantia\ repairs to the walls were
visible, indicated by the use of pise of different textures.
The largest tholos was Tholos i in Unit D, which has an interior diameter of more
than four meters. Only fragments of interior, compact silt surfaces were preserved.
Several installations were constructed within the tholos, including a narrow bench
along the northern part of the wall and a wider one along the southem wall (Fig. 3). A
portion of an interior partition wall was preserved. During an early phase of use there
was a fire installation in the center of the tholos. Surfaces outside the building con-
tained in some cases a dense build-up of sherds, stones, and animal bones embed-
ded in or Iying on them.
Adjacent to the tholos was a cell-plan structure, part of which was in use prior to
the construction of the tholos. During the period of use coincident with Tholos I, the ear-
lier rectilinear walls were extended and partially rebuilt. Spaces between the cell-plan
building and the adjacent tholos were used for the disposal of trash and large stones.
Tholos II, in Unit A, was smailer than Tholos I, measuring three meters in interi-
or diameter (Fig. 4). Portions of five surfaces were preserved inside it, three of which
156
consisted of packed earth whereas two were of baked ciay. The walls were
repaired at least once during the building's use-life. Adjacent to Tholos ii was a smaiL,
round structure, with narrow plse walls and an interior diameter of about 0.9 meters.
Two superimposed baked clay floors in the structure suggest that this served either as
a storage area or an oven (see Verhoeven and Kranendonk 1996:48 for a possible par-
Interestingly, on both of the floors were a series of radiating incised lines, per-
haps related to the use of this structure.
Outside the and raund building were a cooking area, a midden, and sev-
eral surface littered with artifacts. A cobble-Iined hearth, full of ash, bone, and artifacts,
was associated with one of these surfaces.
The third of the large was located in the northern part of Unit E. Only its
stone foundations remained. Prior to its construction, asmaller tholos had existed in
this area, which had measured only 1.40 m. in diameter. Three successive interior sur-
faces were partially preserved, two of packed earth and one of white plaster. The ear-
liest structure attested in Unit E is a very smail round building with a baked clay floor
that was encountered just priar to the close of excavations. It is similar to the smail
round building in Unit A and may have been an oven or a staragearea.
seems to have been abandoned sometime in the early part of the Halaf
period and not reoccupied for many millennia thereafter. When it was once again used,
in Late Hellenistic to Roman times, it was mostly for burials. Burials were found in
almost all of the exeavation units, with an especially high densityon the western side
of the mound in Units A and B. The bones were in many cases poorly preserved.
Many of the burials lack chronologically diagnostic artifacts, but those that can be
dated are attributable to Late Helienistic or Roman times.
In addition to the burials, one unit, Unit C, located on the northwestern slope of
the mound, revealed a series of pits cut into sterile soil and containing primarily Roman
material, including pottery, tiles, nails, and glass. Alarge, trash-filled pit in Unit D also
contained quantities of Roman ceramics, including sherds of large starage vessels and
roof tiles. The presence of roof tiles is evidence for the occurrence of Roman archi-
tecture on the site, a/though we have yet to locate any in situ.
In surnmary, the excavations showed an unexpectedly short stratigraphic
sequence at the site. The depth of occupational debris was as little as one meter on
the mound's summit. For the most part, onlyone major Halaf-period building level was
present. Together, these indications point to a brief occupation during the Halaf peri-
od, a conclusion we hope to test further through artifact parallels with other sites and
radiocarbon dating.
Artifacts, and Anima/ Remains
The Halaf levels yielded a rich assemblage of pottery, chipped and ground stone
artifacts, smail finds, as well as animal bones and plant remains. We have grouped
these into categories according to the activities in which they may have been used.
Artifacts may, of course, be multi-functional, and therefore same types of artifacts may
fit into more than one activity category.
Hunting is attested by trapezoidal arrowheads, chipped stone points, and clay
s/ing balls. Faunal remains include elements tentatively identified as red deer and
gazelle.
Domestic sheep, goat, and cattle are all well represented in the faunal assem-
blage, indicating that herding was an important activity for community members.
Studies of pastaral sites in Jordan have suggested that burins may tend to be associ-
ated with herding activities (Finlayson & Betts 1990). However, only a few burins or
burin spalls have been found at in contrast to their much higher frequencies in
Late Halaf levels at Kazane Hyk.
157
The processing and use of animal products are well attested. Bones were
shaped into awls and spatulae. Spindle whorls, both ceramic and stone, indicate that
thread, probably of wool, was spun. A variety of chipped stone tools may have been
used to process animal products: scrapers for hide preparation, plain or retouched
flakes and blades for cutting meat or skins, and piercing tools to work skins or fabric.
Agriculture, the processing of agricultural products, as well as the use of wild
plants can be inferred from a variety of items. Seeds of barley, einkorn and emmer
wheat offer direct evidence of crop plants. Sickle blades that could have been used to
harvest grain crops, are present but rare. Grinding stones -- both the hand stones and
the lawer, stationary parts -- are comman. Same of these were found reused as parts
of building foundations. A variety of pounding tools were recovered, most consisting of
unworked river pebbles with wear on one or both ends. Several smail, thick-walled
limestone vessels may have been used as mortars for the processing of smail quanti-
ties of food items. One of the more curious categories of artifacts consisted of coarse-
Iy chipped or rounded calcareous "plates" approximately 15 cm. in diameter. Their
function remains enigmatic, but theyalmost invariably have signs of exposure to fire
on one surface, implying a possible cooking-related use. Fire installations of any kind
were rare, but we did find numerous, fist-sized stones that had been heavily burnt.
These may have been used as cooking stanes, which were heated over a fire and then
put into pots to cook the contents or piled in pits along with food to be roasted. Finally,
notched or denticulated stone tools may have been used to work plant parts, and celts
indicate woodworking.
The preparation and serving of food involved the use of the most common type
of artifacts recovered: pottery. Two basic categories of ceramic wares can be distin-
guished. Coarse, thick-walled, vegetal-tempered wares often have dark surfaces and
frequently are casually burnished (Fig. 6). Coarseware vessels include storage jars,
pots probably used for cooking, and a few smail pots. Fine wares are mineral tem-
pered, have thinner walls, and generally were painted (Fig. 7). Shapes of fineware ves-
sels include smail jars, straight-sided bowls and Bchsen. Painted motifs include the
famous Halaf bucrania as well as a wide variety of geometrical designs.
The production of chipped stone tools is well attested by the frequent finds of
cores and core rejuvenation flakes.
A variety of types of artifacts can be grouped together as mnemonic devices.
Among these are seals, two of an amulet varietyand two rectangular button seals. We
found a smail fragment of a sealing with a motif similar but not identical to one of the
seals. A smail selection of shaped, unbaked c1ay pieces may have been used as
tokens to denote numbers or things. The most comman type of mnemonic device
recovered are what we have called jetons. These are chipped ceramic or unworked fiat
river pebbles. Sarah Kielt Costella, a student at Binghamton University who is studying
these objects, has shown that they fall into distinct size suggesting that they
had a mnemonic function.
Most of the artifacts and building materials used in Halaf levels at were
made of raw materials that were locally available. Same materials, however, had to be
procured from more distant areas. Obsidian formed only a very smail portian of the
chipped stone assemblage. There is almost no evidence for on-site working of obsid-
ian; rather only the finished products -- blades -- were present. Same fine-textured,
non-Iocal cherts were acquired. Basalt for grinding stanes, soapstone for smail stone
vessels, and a dark greenish black stone for seals and spindle whorls all had to be
obtained from outside the immediate vicinity of the site.
Analysis of the distribution of these activities within the site is only in its prelimi-
nary stages. A comparison of Tholoi i and ii and the exterior surfaces immediately out-
side of them has shown that while both structures tended to be kept quite clean, Tholos
i contained a variety of artifacts -- including a stone perforatar, a spindle whorl, a grind-
ing stone, a rubbing stone, alimestane vessel, several cores, and mnemonic devices
158
-- that were absent in Tholos II. The most frequent artifact category in both was,
not surprisingly, pottery. The ratio of coarse ware to painted ware sherds was similar
-- approximately 3:1 -- in both The outside surfaces in the two areas are more
similar to one another than the interiors of the buiIding. Both contain sherds -- once
again more coarse wares than painted ceramics -- chert cores and debitage, and ani-
mal bones. A seal and a jeton were found outside Tholos i.
The artifacts from the Late Hellenistic/Roman occupation of the site have not yet
been studied in detail; we mention here only a few examples. One grave in Unit B
tained an amphora and a molded sigillata bowl with the abbreviations of two names in
Greek on the bottom (Fig. 5). The bowl can be dated to the early Roman period. A
grave in Unit D included two glass vessels that can be attributed to the Iate 1st centu-
ry B.e.E. A variety of types of iran artifacts were recovered, including possible slag,
nails -- many of them bent (perhaps used in coffins?) -- as well as other miscellaneous
items.
Conc/usion and Prospects
The first season of excavation at Hyk has demonstrated that, despite
its modest size, the site offers a wealth of evidence on community organization in the
Halaf period. Inthe upcoming season we plan to expose as much as possible of the
remainder of the Halaf settlement, including architecture, exterior surfaces -- which,
judging by their dense artifact accumulations, may have been the primary activity areas
in the community -- and the remainder of the midden in Unit G.
BIBLlOGRAPHY
AKKERMANS, Peter M.M.G., 1993 Villages in the Steppe: Later Neolithic Settlement and
Subsistence in the Balikh Valley, Northem Syria. Ann Arbor: International Monographs in
Prehistory.
ALGAZE, Guillermo, Ray BREUNINGER, and James KNUDSTAD, 1994 The Tigris-Euphrates
Archaeological Reconnaissance Project: Final Report of the Birecik and Carchemish
Dam Survey Areas. Anatolica 20:1-96.
BERNBECK, Reinhard, Susan POLLOCK, and Cheryl COURSEY,1999 The Halaf Settlement
at Kazane Hyk: Preliminary Report on the 1996 and 1997 Seasons. Anatolica 25:109-
47.
FINLAYSON, B. and Alison BETTS, 1990 Functional Analysis of Chipped Stone Artefacts from
the Late Neolithic Site of Gabal Na'ja, Eastarn Jordan. Peleorient 16/2:13-20.
VERHOEVEN, Marc and Peter KRANENDONK, 1996 The Excavations: Stratigraphy and
Architecture. In Teli Sabi Abyad: The Late Neolithic Settlement. Peter M.M.G.
Akkermans, ed. Pp. 25-118. Leiden: Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut te
IstanbuL.
159
N -e:

ICICIZ
.....Is
BIRECIK
i
,SURIYE
-.
-....
r-- HARABE BEZIKAN
)
VRIKfj .Zllll !
i GRE \
F
-------.;;.
i ISTIKUHYOK \ zmkllAHE....... N<AMAY -_-_-_---c..c..-:---"""
_-_--------:-----c..-:-:-fi.j \
, -------- ---- - />
nuYOK .....
. ,f'----------------- '. <,
"""---------------" '."
, =4 >'-' ::_:_:_:_-:-:;.:-:-7i'''''''
__ _ -

__-::-- J;i J---------:-r
--- ' :_------- "
_"'__".:-:-----=;.:='-"'.".' _.:;.-.---c- "
,----------- - -------- .,...

:f
---- --.,:-- ---- --__--,.T' _____- -_-_-_-_- _-_-_-_...7' """'--.-.;:oU_u-_u. ......
___-.;:._.::-=-....-- 111'l114 'fUll.
",-' DI.
YUU.I _YINDI. ..
MEnl
i IcINI Mell. ICUMIT
, .
.. __ MO 1_ _ .. ,
.-..
cr>
o
Fig. 1: Map of the Carchemish Dam salvage area, showing the location of Hyk
pH
m
-=
O 10

... Fig. 2: Contour map of
T Hyk with the locations
N of the 1999 excavation
i units, AG
+
N
i
platform
Fig. 3: Architecture in Unit D: Tholos i and the adjacent cell-plan
building
161
, , ,.' ,d
.', ,:.;..
0
: "
Fig. 4: Architecture in Unit A: Tholos ii
and the adjacent smail round
building
162
Fig. 5: An amphora and a mold-
ed sigillata bowl from a
grave in Unit B
( i \
\(]o 0
00
L
.
_7:.---:0::-.- ... -

d
o 3

Fig. 6: Halaf coarseware pottery

163
( it
~
o 3
"""'=""""
Fig. 7: Halaf painted pottery
164
\
MEZRAA-TELEiLAT 1999 YILI
Mehmet ZOOGAN*
Necmi KARUL
AhmetAYHAN
ZET
O.D.T.. TADAM Projesi [stanbul niversitesi'nin bilim-
sel Mze Ili, Birecik Ilesi, Mezraa
Ky iindeki Mezraa-Teleilat 3 Eyll-19 Ekim ta-
rihleri 16 ama biriminde srdrlen
toplam olarak 1600 metrekareye bir alan
Mezraa-Teleilat Anadolu'nun bilinen en nemli Neolitik
biridir; hyk etki iinde iin ODTU TA-
DAM GAP Blgesi Kurtarma Projesi iine ve 1998
bir yzey sonra, 1999 ilk olarak olarak Her
ne kadar daha nce yzey esas olarak Neolitik Dneme
ait de, ortaya ilgin sonu,
Son Tun-Demir iin de nemli bir merkez Buna
gre Mezraa-Teleilat alt evreleri olan, iki kltrel evre iinde toplaya-
biliriz:
i. KLTR EVRESi (Son Tun-Oemir M.. 1400-300)
M.. 2. ile M.. 3. ya da 4. kadar olan bin
bir sreci kapsayan i. Evre, 3 ile temsil edilmektedir. Tm bu dnem boyun-
ca, tek ve byk bir kompleksinin belli Bu evre-
sinde ne ek ne de izine Yamaca
yerlerde depo ya da p biriktirme derin ukurlar ile, birka
mezar Bu da, i. kltr boyunca Mezraa-Teleilat'ta bir
ok, idari ya da dinsel bir kompleksinin gstermektedir.
1/. KLTR EVRESi (Neolitik - M.. 6 ve ncesi)
Mezraa-Teleilat iki kltr evresi en az bin bir
ve bu srete burada hibir Son
Tun tepenin bu uzun sre boyunca beklenen ara
katmana bu da yeni bir kurulurken, eski st
tesviye edilerek ile de tepenin Neolitik Dnemdeki eski
nemli lde Bu durumda II.Evrenin
en st byk l de Ancak,
Prof.Dr. Mehmet ZDOGAN, istanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Prehistorya Anabilim 34459 Laleli, istan-

Necmi KARUL, istanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Prehistorya Anabilim 34459 Laleli,
Ahmet AVHAN, istanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Prehistorya Anabilim 34459 Laleli,
165
iinde Halaf tr bir paraya nmzdeki i. Evre
bu dneme ait dolgulara da umudunu

Bu ilk anak mlekli Neolitik Dneme tarihlenen
ii. Evrenin kltr ancak bir
kesinti sreklilik da bellidir.
MEZRAA- TELEiLAT HY(;'NN
Mezraa-Teleilat ili, Bilecik ilesi'nin 5 km. kadar gneyinde,
Mezraa Ky iinde, Nehri'nin sol bir dzlkte bulun-
dzlk kuzey ve gneyinde, bugnk
kadar uzanan kalkerli ile Bu gene kalker
dik kalker bir yay ize-
rek ieri girmesi, Pleistosen ilerindeki eski bir menderes
dzlk de, her-
halde de inen molozun birikmesi ile
evresinde grlen da tmyle dolgulardan bu qr-
destekler niteliktedir.
dzlk, Pleistosen tarihli eski bir menderes
zerinde delta grnmndedir. Bu nedenle, tepenin evresinde ana toprak
olarak dolgular grlmektedir. Tepenin mevsimlik dere da
gz nne ile bu derelerden birinin yerde
daha sonra zamanlarda da
ile ilerde Tepenin en yksek
olan yeri deniz dzleminden 347.10 m., bgnk ise 10 m. kadar

Hyk ilk olarak Dr.Guillermo Algaze'nin 1989 yzey tara-
saptanarak 1998 bu proje bir
belgeleme
Hyk Mezraa Ky'nn iki mahallesi anayol boyunca uzan-
Hyk son 15 iinde ok tahrip kesin
olduka gtr; bu kuzey 15
kadar nce, bu kesimin gneyinden nemli bir 3 m. kadar
tahrip moloz ile de kye olan bir sel sylen-
mektedir. Tepenin yol yol boyu da ile
Buna gre kuzey-gney ynnde tepe, en az 350 m., olarak da
170 m. Kesin olmamakla birlikte dolgu da en az 6 m. kadar
1999 eldeki olanaklar ve tepenin durumu
gznne tepedeki ve anak mleklidnemde-
ki dzeni ve buluntu ortaya ynelik
olarak
Bu amala hyk konisinin gney kesiminde
ve olanaklar lsnde tepenin yerlerinde sondajlar
karar
EKiBi VE N BiLGiLER
Mezraa-Teleilat O.D.T.. TADA.M GAP Projesi
Mze Prof.Dr...Mehmet bilimsel
Necmi Karul ynetimindeki Istanbul Universitesi Edebiyat Fakltesi Prehistorya
1 G.AIgaze, "Tigris-Euphrates archaeological Reconnaissance Project Final Report", Ana/olica Xvll, 199: 1-96.
2 AAyhan, "Mezraa-Teleilat, Orta bir Neolilik
ODT GAP i
166
Anabilim ekibi ekibi, Grevlisi Ahmet
Ayhan, ama Senem Oztrk, Aysun Eylem Vildan Grdil,
Seba ile ekibimize Universitesi'nden Ersoy atlye
Demet Betl Gner ama yneti-
mi aletler, Dr.Helnder Neef (Berlin) arkeobotanik zerindeki
Mimar olarak ITU Restorasyon Anabilim
Ozer ile bir sre iin Grevlisi Zeynep Eres, izimci olarak
ekibimize Maden buluntutann restorasyon ve konservasyonunu stlenen
Zeytinlibahe ekibinden Mine Unsal ile, buluntu ekimini yapan
ekipten Roberto Ceccacci'ye ve zellikle bu ekip yelerinin bize
izin veren Dr.Marcella Frangipane'ye borluyuz.
etki iin ok ge orta-
Ancak, Dr.Numan boyu sren zverili ne Mez-
raa-Teleilat, ne de GAP kurtarma hibir
meyecek, btn bu ya baraj gl iinde kalarak, ya da sulu iin
tesviye edilerek yok olup gideceklerdi. Bu etki kalan
hyklerde ve belgeleme ortak kltr
nedenli nemli bilginin yok olup gidecegini bir Keban
ile lkemize anlamda kurtarma getiren, Karakaya ve Atatrk
gl ile bu srdrdkten sonra, uzun bir aradan
sonra yeniden bu grevi yklenen ODTU, Trk arkeoloji tarihinde bir yer

ODT Mezraa-Teleilat istanbul niversitesi
Fonu GP 14/050599 ncelikli proje olarak da parasalolarak
Konunun gz nne alarak bu
Fonu Ynetim Kurulu'na da, gsterdikleri ve destek iin borluyuz.
Bir n olmadan ok da stlenmek durumunda
kalan Mzesi ile Mze Mdr Eyp Bucak'a,
dostluk ve iin borluyuz. Bu Kltr tem-
silen Denizli Mzesi'nden Ali Ceylan da, yeni bir pro-
jenin ve ile bize her destek
kendisini en iten sunmak isteriz.
1999 YILI
yzey gre Neolitik Dnem katman-
ile beklemekteydik. Ancak daha ilk gnlerinde tepenin
stnde bir alana bir Demir bunun
bir da belli olunca, daha nceden belirlenen stratejisinin
Buna gre Demir hi bir
blmn iine alacak bir yanda ynnde yama
nedeni ile Neolitik yzeye ynnde de yeni bir alan
Bu durum, ilk ok daha bir alanda gerek-
iin, 1999 fazlaca sondajlardan da,
biri
Bu Mezraa-Teleilat gney kesiminde 19-21/F-I ile 18/F-H
plan karelerini ieren 15 adet 1Ox1 Om.lik ama hyk kesiminin
tahribi ile 14 K plankaresinde 2x5 m.lik bir sondaj ile hemen buna
olarak 14 L 5x5 m.lik bir alan daha
Bu alanda elde edilen sonular, kltr gre zetlenebilir:
I. KLTR EVRESi
. Son Tun-Demir tarihlenen i. Evre H
ve i plankare dizisinde G dizisindeki amalara da yer yer
Bu dneme ait hemen yzey iki evreli bir kerpi

167
i A temelsiz kerpi olan byk bir kompleksi ile
belirlenen i A tepenin zerinde, st ykseltisini hemen hemen
tm ile kaplayan tek byk bir
ekseninde uzanan bu iine,
birlik bir temsil eden 26x20 m.lik bir
tm ile kerpi olan ve yer yer 6 kerpi e kadar olan
ana 90 cm. iine giren
boyunca dikdrtgen biimli, kk 5 oda ile bunun boyutlarda 5
oda daha ise hcre gibi kk mekanlar ile birlikte daha
byk odalar Odalardan ilerinde ok dzenli olmayan
ler ile, yer yer taban izlerine iinde kalan
byk bir magazin depo ya da ambarlara aittir. Odalar
belirgin geitieri, ocak, ftrrn, seki grlmemesi, temel dzleminde korun-
gstermektedir. Ii blmeli iki mekanda olan kil silo ya da
ambar, olan ender da olan kerpiler
33x33x7 cm. i kerpi bir ve
belli Bu ana duvarlardan olarak tek
ve daha ince olarak eklentiler ile belli
kompleksinin iinde in situ durumda hibir buluntunun ortaya
terk edilmeden nce tm ile gstermektedir. Nitekim
ii, da zeri kerpi bir blokaj ile Bu, bilinli
olarak terk ya da tm ile nc bir yenileme evresinin daha bulun-
gstermektedir.
Kerpi zellikle kuzey bitiminde, yz
boyunca olduka dzenli bir Bu
daha eski da iine alarak Ancak bu tam
olarak
i B temelsiz kerpi kompleksinin ve de
bu temelleri olan, daha byk bir daha
Kerpi iin tam olarak saptanamayan
bu da, birden fazla yenileme evresi bu durum ancak nmzde-
ki kerpili sonra belli Bu evreye ait en iyi durumda korun-
21/H-I Burada kuzey-gney ynnde, irice
iki kk blmesi olan bir gneyde
devam etmekte, ise kerpili
ve onu evreleyen bir Kerpi
kuzey bitimini belirleyen iinde ve evresinde, gene ana pusula yn-
lerinde bir duvarlar ancak st evre iin ne
tr bir plan verdikleri, bu iin amalarda
da, ynlerde, teraslama sistemine ait bir duvar
40 m. kuzeydeki
da ynde uzanan Demir
daha byk
i C temelli evrenin de gene temel daha eski
bir evrenin belli kuzeyindeki amalarda, stteki kerpi
ile olarak ynde uzanan bu ait byk bir duvar ortaya
olarak 1 m. bu i ve yzde byk
bloklar ii ufak ile Ana evre
olan bu duvara olarak gneye daha ince duvarlar da sap-
ancak bu alt evrenin nmzdeki
1. Evreye ait bu dneme ait ap
ve derinlikte ok ukur en 7 m. ve
168
de 3 m. kadar olan byk bir p ukurudur. 18 H kuzey
bu ukurun kl ve kemik iin olduka uzun bir sre belli
Bunun 18 G ok da depo kbnn paralanarak ikin-
ci bir p ukuru daha ki, bunun birinin yenilenmesi
istenmeyen kp iin bir kerelik Bu iki
ukur bulunan ukurlar dik olarak inmekte ve genellikle ilerinde
belli edecek herhangi bir
Gene kesim dneme tarihlenen mezar da
bunlardan en iyi 21 G iki
biri, Neolitik DnemAB st tahrip ederek iine
st hoker durumdaki iskeletin kol-
bir kol gvdenin kalacak zeri silindirik
biimli iki kp ile hibir l yoktur. Iskeletin evresi
ile hoker durumundaki ikinci iskelet ise, kk bir ait
bir hayvan iskeleti ile birlikte, yan yana 20 H da gene
ile birlikte bir iskelete bunun da evresi kk ile
de Demir
insan iskeleti
Malzeme tam olarak ve da byk bir
iin, Teleilat i, Evre yorumlamak Ancak,
boyunda birbirine olduka olarak Akaray, Mezraa, Zeytinlibahe
gibi byk hyklerin gibi kentsel bir merkezin olduka
bir yerde bu denli byk bir olduka ilgintir.
ile plan, Kuzey Suriye Yeni Asur-Ge Hitit ile
ile ilgili olarak ele geirilen byk bir olduk-
a zenli olarak depo kplerinden rnlerini denetle-
yen brokratik bir kompleksi de, ii ve
evresinde 20'ye adak da akla
qetirrnektedir. topraktan ok zenli olarak olan bu figrinlerin byk bir
gelenekli heykelcikleridir; ancak bunlarla birlikte, gene ok
Pers zellikleri gsteren at ve svari heykelcikleri de Ilgin bir buluntu da,
ki, bu Teleilat'ta at ve klt
kutsal bir alan da hemen 21
H bir ukurda toplu olarak bulunan maden eserlerin bir.
burada bir atlyenin de bulunma ne
olursa olsun, bin bir srete, Yeni Asur, Pers ve
Hellenistik Dnemde srdrebilen kompleksinin, blge kltr tarihi
byk bir nemi Bu, nmzdeki
malzemenin incelenmesi daha olarak belli
/i A KLTR EVRESi: ANAK MLEKLi NEOLiTiK DNEM
Demir kltr inilen hemen her yerde anak mlekli Neolitik
Dnemin dolgusu ile Neolitik dolgunun en st ile, Demir en
4 bin fazla bir zaman ve tepenin de bu sre iinde
gz nne iki kltr steril bir toprak
gerekirdi, Bu tr bir ara anak mlekli dolgunun st
Demir ve ile de Neolitik ait en st
kltr hi alanlarda gstermektedir. Nitekim,
Neolitik dolgu iinde halde, yzey iinde Halaf tr boya bezemeli bir
da bu destekler niteliktedir.
Tm alanda anak mlekli Neolitik bir dolgu ile
bu yer yer kerpi molozu, yer yer de kl rengi
molozu Bu anak mlekli Neolitik son
kesin olarak bu
bu dnemin Demir ortaya
169
Gene de, belirgin bir anak mlekli Neolitik Dneme
tarihlenen i ile ii B dolgu ok ilgin bir sreci Daha nce de be-
gibi bu srecinin Halaf Dnemine kadar uzanan st eksiktir. Buna
bu saptanabilen sreci hemen hibir yerden bilin-
meyen anak mlek trlerinin malzeme zerineki inceleme
henz olmakla birlikte, ilk gre bu sre

/i A 1 - Son Halaf Dnemi
Tepede dolgu olarak bulunmayan, ancak Halaf bezemeli bir
ile ve bu iin kuramsalolarak nerilen dnem. Belirgin
zellikler Halaf turuncumsu hamurlu ve parlak boya
bezemeli da Ilk Halaf rneklerini Teleilat'ta Halaf ve
Halaf dnemlerinin de gstermektedir.
/i A 2 a: anak mlekli Son Neolitik Boya Bezemeli Dnem
Hakim kap biimi olarak hafif S ya da kaseler ile dik boyunlu
kresel gvdeli mlekler grlmektedir. yzeyi ve zellikle trlerde
i astar ile Ender olarak krem astar zerine bazen
zerine krem boya bezeme grlr. Bezeme genellikle izgi, ii dolu ya da
genler gibi geometrik bezeklerden ancak daha ender olarak
ya da izgiler ile panolara da kaplar ile birlikte, kum
zenle renkli mallara ve koyu renkli parlak paralara
da Koyu renkli olan paralar, genelolarak "Koyu
Yzl Mal" olarak bilinen anak ile Genellikle parlak
ince bu paralarda ok ender olarak ii beyaz dolgulu entik ya da
bezeme grlmektedir. Gene bu evrede, "husking tray" olarak bilinen, Hassuna
kltrnn belirleyici kap biimlerinden i yzeyi rende gibi kaplar ile
Hassuna tr izi bezekli paralar da
/i A 2 b: anak mlekli Son Neolitik Dnem.
Bu evrenin kap biimleri ile yzey nceki ile hemen hemen ancak
kil astar yzeye gibi ve kaplar bu bir
grnm Belirgin bezeklere ok ender olarak Bu evrede de
koyu renkli parlak mallar ile Hassuna benzeri paralar, gene az olarak grlr.
Bezemesiz olan renkli, yzeyleri ya da ok hafif
ince bitkisel rnekler
/i A 3 a: anak mlekli Son Neolitik
Gvdeli, Bezekli Dnem
Bu evrenin anak bezemeli ile grup bir
Kaplarda hakim olan hamur renkli ve bol ince bitkisel
yzey olarak Bu az
zenli ince paralarda yzey parlak Gene bu mal trne
ait zenli boyunca parlak astar
grlmektedir. Bu, zellikle dz ya da hafif boyunlu kaseterde
daha olarak grlr. Ender olarak uzun boynu gvdesi
mlekler de gvdelerinde
entik ya da tarakla izi bezeme de grlr. Kap biimleri
kresel gvdeli kase ve anaklar ile kk boyunlu kresel mlekler olduka
Bu evrede, kaba malolarak iri saman kaba yzeyli,
kaplar da grlmeye
170
II A 3 b: anak mlekli Son Neolitik impresso/ Bezekli Onem
Bu evrede grlen anak ok az koyu yzl paralar
tm ve renkli hamurdan Bu tr anak iinde
en olarak grlen grup ince bitkesel Kap biimleri ara-
gene kresel gvdeli mlekler olarak grlmekte, ancak kk kaselere
de anak byk bir ok tarak tr bir aletin
ya da kap yzeyinde srlerek iz ile Bezekler daha
ok "impresso" olarak bilinen dzenli ya da olarak sivri bir aletin
ile Ender olarak izgi, drtgen, gen gibi bezekler
cak impresso rneklerine de Bu grup iinde grlen
ilgin bir bezeme de "rocker" olarak bilinen ve tarak tr aletin ile
bir dzen sergileyen bezeklerdir. Gene bu tr anak mlekle birlikte tarakla
izgilere, izgi ile impresso trnn birlikte rneklere de rast-
entik, nokta gibi yzeyde iz aarak
bezemelere de ok ender olarak ince boya ile
bant ya da izgiler bezeklere de
Bu evrenin nitelikli olarak mineral daha sert ve iyi
paralardan da yzeylerinde hakim olan renk, mal-
larda gibi kirli beyaz, pembemsi kirli beyaz gibi renklerdedir. Bu
grupta bezeme oluka enderdir ve daha ok kabartma bezek olarak grlr; en
bezek tr minik yumrucuklar ya da kabartma izgiler
Kresel biimlerin hakim bu tr anak mlekte bazen dikey
tutamak gibi kulplara da Ender olarak bu mal grubu iinde yzeyi pem-
bemsi renkli olan rnekler de
/i A 4 : anak mlekli Son Neolitik Saman Onem
Teleilat'ta grlen en eski anak mlek, tm ile kaba ve bol saman grup-
tur. Genellikle kabaca kirli ya da pembemsi beyaz renk-
lerdeki paralar daha ok dar kaplara aittir. Biimlendirme genellik-
le zensiz olarak dudaklar dzensiz ancak ince olarak Bezeme
olarak alt yapan ya da kabartmalara Ender
olarak bu tr kaplarda ok kaba ve tutamaklar da grlmektedir. Bunun
bezemeli para yoktur.
/i B K,LTQR EI(RESi: ANAK MLEKLi VE ANAK MLEKSiz NEOLiTiK
SURECI
Bu dnem olduka iyi ile kesiminden
Halen bu dneme ait 18 F (AE 18 H (AD 20 H (AC
ve 21 G (AB olmak zere, plan veren drt birimi Bu
tm temelli, hcre ok trlerine aittir.
en iyi 21 G AB olarak 9x5 m. boyut-
bu ynnde uzanmakta, temel dzle-
minde yzleri iri bunun zerindeki diziler ise daha kk
rlerek yer yer 1 m. korun-
zerinde topan kerpilerden bir
st bir sistem ile desteklenmekteydi. ii "hcre" tr kk
blmelere bu da esas dzleminin duvar seviyesinin zerinde
ve hcre gibi blmelerin, oturma yerden ykseltmeye yarayan sis-
temin gstermektedir. ok ok iyi bulun-
bir oda iinde hemen hemen hibir buluntuya rastlan-

yntem ile olan AE ynnde uzanan hcre
mekan ile bunlara gneyden bir odadan
da devam tam olarak Bu ii
tam olarak
171
AD plan ve AE ile tam olarak
Demir st ile ok tahrip durumdaki bu
gney-kuzey ynndeki hcre tr iki ile bir ortaya
bunun da ii, bu
zellikle 19-20 G avlu
Bu kesimlerde moloz artmakta, yer yer ak-
de
her ne kadar birimler gibi durmakta ise de,
duvar da
Ancak dzeni gelecek tam olarak sonra
labilecektir.
Bu ileri tam olarak ve tam olarak AE
da tarihlemede olacak buluntu kesin tarihleme gtr.
Bu nedenle, bu iin nerilen evresi nmzdeki
SONU
1999 Mezraa-Teleilat henz malzeme tam olarak
olmakla bilikte iki nemli sonu Bunlardan ilki i. kltr evresi olarak
dnem ile ilgili olarak bulunan byk kompleksinin her ne
olursa olsun, sol gibi byk bir merkezin bu tr
byk bir tarihl da nem Bu
ile birlikte bulunan toprak figrinleri ile at heykelcikleri ve zellikle
at blgenin ok az bilinen mitolojisine yeni bir
boyut ancak gerek gerek at heykelciklerinde izle-
nen Pers, Suriye ve Ege etkileri, uzak kltrlerin
anlamak da byk bir neme sahiptir. nmzdeki geri
kalan kesimleri de birok sorun daha olarak
Halen Mezraa-Teleilat'ta anak mleksiz Neolitik Dnem ok bir alanda
iin bir yorumda bulunmak iin erkendir; ancak anak mlekli Neolitik Dnem
ile ilgili sonular daha arkeolojisinde nemli neden
olacak Mezraa-Teleilat ii A evresi, anak ilk ortaya
.. ve ile ilgili beklenmedik kadar ilgin buluntu
Azeilikle "impresso" olarak bilinen ve daha ok Akdeniz blgelerinin
Ilk Neolitik kltrlerini simgeleyen anak Teleilat'taki Orta Anadolu
Neolitik ile ileride ok
olan
1999, daha ilk arkeolojik potan-
siyelinin tm beklentilerimizin zerinde bu verilerin
nmzdeki mevsiminde bu ilgin ok daha nemli ortaya
yoktur.
172
i 35

-1'- 36
i-- - .-.-- -_. ---- _.-
37
i
v Y Z AA AB AC AD AE
ABCDEFGHI KLMNPR5TU
A B C D E F G H i K L M N P R 5 T U V Y Z AA AB AC AD AE
Resim 1: Mezraa - Teleilat genel durum
173

.j:.
18
19
20
21
MEZRAA- TELEILAT HVG '99
lA EVRESI,
PHASE IA,IRONAGE ElUib[)IN(3
i EVREYEAIT

EVRE,NEOLITIK
E:::::j PHASEII, NEOLITHICBUILDINGS
1(. .:: II EVRE PHASEi PITS
u. Gm t
F G H
Resim 2: Mezraa - Teleilat Demir ve Neolitik
Resim 3: Mezraa Teleilat Demir ve kerpi i
Resim 4: Mezraa - Teleilat Demir Kerpili Evre
175
Resim 5: Mezraa - Teleilat Demir adak
Resim 6: Mezraa - Teleilat Demir insan ve kpek iskeleti
176
Resim 7: Mezraa - Teleilat H y Neolitik a AB y a p s
Resim 8: Mezraa - Teleilat H y Neolitik a AB y a p s
177
Resim 9: Mezraa - Teleilat Demir ve Neolitik AE
Resim 10: Mezraa - Teleilat Demir ve Neolitik AD
178
Resim 11: Mezraa - Teleilat H y Neolitik a mermer kap
Resim 12: Mezraa - Teleilat H y Neolitik a mermer kap
179
Resim13: Mezraa-Teleilat
Neolitik
insan hey-

19
Resim14: Mezraa-Teleilat
Neolitik


109
15

154 -,

155 \\
01 2 J L 5cm
Resim15: Mezraa-Teleilat Neolitik
boya bezemeli anak
180
AKARAY TEPE 1999
M.ARIMURA*
Nur BALKAN ATU
F.BORELL
E. BUCAK
WCRUELLS
GDURU
A. ERiM-ZDOGAN
J.IBANEZ
o.MAEDE
YMIYAKE
M MOUST
M.

ili, Birecik ilesi'ne Akaray Ky iinde yer alan Akaray
Tepe, Baraj Gl etki kalan Neolitik Dnem 1999
ilk Mzesi [stanbul Universitesi Pre-
historya Anabilim Barcelona Otonom Universitesi ve Tsukuba Universitesi
ye ve karma bir ekip
Nehri'nin Akaray Deresi ya da Su Deresi olarak bilinen derenin
hemen alvyal bir ovada yer alan Akaray Tepe, ynnde
350, kuzey-gney ynnde 150 m. yayvan bir hyktr. Uzerinde yer al-
Kuvarterner Dneme ait bir teras ile birlikte 6 m.yi bulur.
1999 sezonunun ana ve sondajlarla krono-stratig-
rafik silsilesini anlamak, Anadolu'nun ilk
evre sistemleri gibi sosyokltrel ortaya
mak olarak
Bu amalara iin 1999 620 m
2lik
bir alanda

1. Stratigrafik silsileyi saptamaya ynelik sondajlar ve amalar (20 L-M-N-O-P;
22 U; 22T ve 24 O ile 24 X).
2. alanda yrtlen (19 K; 19 F-G; 27 S; 27 T ve 27 U) (izim: 1).
M.ARIMURA, Tsukuba niversitesiJAPONYA
Nur BALKAN Prehistorya Anabilim istanbul niversitesi, 34459
F.BRELL, Barcelona tonom niversitesiiSPANYA
E.BUCAK, Mzesi Mdr,
W.CRUELLS, Bareelona Otonem niversitesi-iSPANYA
G.DURU, Prehistorya Anabilim istanbul niversitesi, 34459
A. ERiMZOGAN, Prehistorya Anabilim istanbul niversitesi, 34459
J.IBANEZ, Barcelona Otonom niversitesi-iSPANYA
.MAEDE, Tsukuba niversitesiJAPONYA
YMIYAKE, Tsukuba niversitesiJAPONYA
M.MLlST, Barcelona tonom niversitesiiSPANYA
M. Prehistorya Anabilim istanbul niversitesi, 34459
181
STRATiGRAFi VE MiMARi
kesiminde yer alan ince uzun amada (izim: 2), birbirini ta-
kip eden 18 tabaka Bu tabakalar ii
rinden Tabakalar herhangi bir ya da terk durumu
En stte ise yzeye bu silsileyle olmayan
Obeyd ortaya
Yeniden eskiye bu silsilede, en stteki evresi,
ve byk ocaklarla temsil edilmektedir. Bir alttaki evre ise 20
evresi ile 19 F-G drtgen bilinir. Kesintisiz devam eden 20
evrede yine alanlar Bu en orta-
ya evre alanlarda yer alan ocaklar, direk gibi
bilinir. Sz konusu alanda 1999 sezonunda ana
ilk evrenin arkeolojik yontma endstrisi rnleri, anak mlek,
hayvan kemikleri ve yzdrme ile elde bitki lv. ev-
rede ise anak mlek yoktur, bunun buluntularda ise bir
fark
1999 kesiminde iki evre Y-
zeyin hemen evre, gayet iyi ve iki evresiyle tem-
sil edilmektedir. Son evre ise kk bir alanda (27 X
Sz konusu son iki evre son derece zengin ve yontma ve kemik bu-
luntulara sahiptir. Ilk gzlemler ve ilk evre anak mlek-
li Neolitik Dneme (Evre i, ii ve III); son evre ise (Evre IV- V ve Vi) anak mlek-
siz Neolitik Dnem aittir.
Akaray Tepe bulgular, son
kalan Anadolu blgesi iin, her iki dnem zen-
gin ve veriler anak mlekli Neolitik teknik ve morfolo-
Ek bir btnlk gstermektedir. Bunlar temelleri drtgen
Ust kerpiten, ise toprak ya da kerpi
tir; kire ii ya da ok fazla olma-
makla birlikte, ii dzen bilgi verir (19 F-G A ve F
(izim: 2; Resim: 1). Bunlar ok ve ortaya ka-
kk boyutlu zenli A ve F birbirinden uzun ve dar
bir geitle Yenileme evrelerine sahiptir; son evrede geidin
iptal grlr.
anak mleksiz Neolitik ait da zen-
gin ve veriler Veriler evresine ait
B- E ve C (izim: 3; Resim: 2). Bunlar, malzemesi olarak
tek (45 m
2den
byk B gibi);
duvar ve taban toprak gibi ortak zellikler gsterir.
bir faaliyet
Daha eski evrelerinde ise, bulgulara kerpiin ve blml plan-
(ok (Resim: 3) sylenebilir.
Kimi rnekler de sz konusudur: kk E ge-
kalkerden levhasal Duvar yedi kadar
dolgu ise iki bezekli levhalara rast-

ANAK MLEK
Ele geirilen anak mlek, ilk gzlemlere gre evrede incelenmektedir. En
ilk evre (I. Evre), kaba ince bilinir: As-
astar zeri ve basit ok az koyu yzl mallara
da Bir zellik ise ok ele geirilen ve gayet iyi husking
traylerdir.
182
ikinci evre (II. Evre) anak karakterize olur. En yo-
grlen mal grubu, bitkisel kaba Unc evrenin (III. Evre) anak
ok bir alanda ele Az olmakla birlikte yeni bir anak
mlek dizisiyle mal bu evrede grlmez. Sz konusu yeni
mal grubu, koyu renk zl (black series) ve mineral bezemesizdir, yzeyler
hafif Formlar ise basittir (basit kaselen.
anak mlek zerindeki ilk retimde bir et-
mektedir. Blgedeki ortak zellikler gsterir: blgesinde-
ki Kumartepe, Grctepe, Teli Assoud ve Teli Halula ile Balik vadisindeki Teli Sabi Ab-
yad ve Teli Damishliya ile Ain el Kerkh blgesi. Bu veriler Akaray Tepe'deki silsileyi Ne-
olitik sonuna, daha anlamda Halaf ncesine, GO Vlll, tarihlemektedir.
YONTMA ALET ENDSTRisi
zengin ve yontma endstri rnlerini sergilemektedir. Ham-
madde olarak ve obsidiyen iki hammad-
de eden iki grup
1. Yerel ve minerolojik olarak gsteren ve teraslar-
da bulunanlar.
2. Daha iyi kalitede, ikolata renkli, en 25 km. uzak-
bulunan Sz konusu hammaddenin zellikle ok ucu kulla-
grlr.
Yontma teknikleri evreler gstermektedir. En eski evreler
(Vl-lv, Evreler) iki vurma dzlemli ekirdeklerden elde edilen standart bir dilgi retimi
gsterir. III. Evreden daha sonraki evrelerde yontma iki vur-
ma dzlemli ekirdekler yok olur, tek vurma dzlemli yongalama ve zellikle ok vur-
ma dzlemli ekirdeklerden yonga gzlenir. Alet evrelere gre de-
eski evrelerde (VI-IV Evreler), Byblos tipi ok ve orak dil-
giler yeni evrelerde (III-I. Evreler) tip aletlerin kalem-
Iere ve yongalara gemektedir.
Obsidiyen rnler tm silsilede gzlenir, eski evrelerde yeni evrelere
Bunlar zellikle dilgi ve dilgicikler ile ok az ekirdek ve
yongalardan Makroskopik gzlemler Bingl ve Van Gl ve
kahverenkliler) ile I Anadolu (saydam gri) etmektedir.
DiGER BULUNTULAR
Kemik endstrisi zellikle ve aletleri ile (Resim: 4), kil buluntular
hayvan heykelcikleri ve bir figrini, ise kalker ve ben-
cuklar ile zellikle Orta kelebek biimli temsil edilir. Srtme bu-
luntular kaplar, baltalar ve delikli (Resim: 5, 6) yer
SONU
Akaray Tepe'nin ilk mevsimi sonucunda elde edilen veriler, blgenin Neoli-
srecinde ..nemli bir gstermektedir. Stratigrafik
veriler ve zellikleri, GO iX. ve Vlll. ait bir etmekte-
dir. Bu gzlemler, sonucu adet C-14 analiziyle
183
C-14
EVRE YERi LAB. NO. co. TARiHLERi KAliBRE M (8IG. 2)
Evre Vi
Evre V 27 U -Blg.C2 Beta 138584 (AMS) 8750 40 7940 - 7610 /7750
Evre LV 20 P - 24 . Beta 138583 8390 110 7595 - 7145 /7495
Evre ii - iii 20 N-6 Beta 138586 7970 120 7185 - 6515 /7020
Evre II 20 M - 21 Beta 138582 7470 80 6455 - 6200 /6375
Evre i 19 K - 9 Beta 138585 (AMS) 7280 59 6225 -6015 / 6080
Akaray Tepe bilgilerimizin bir blgedeki
me srecinin iin son derece nemli veriler ay-
zamanda birok sorunun merkezinde retim sisteminin transformas-
yonu anak mleksiz Neolitikten
anak mlekli ve teknolojilerdeki transformasyonlar); daha
anlamda VIII. daha iyi
Akaray Tepe'deki 1999 yrtlen ilk dnem elde edilen ve-
riler, zellikle blgesinin, genelde Anadolu Blgesinin topluluk-
daha iyi anlamak iin nemli bir olanak
184
......
co
ol
11
y c:::P9 i /L/ 1/ LT %/'f/ (,J _,,;oY YC::::U / /
X i i n i/i L/ /......---1/7 ) /1 i / /11. r/ .% lv . .
IW f / ;"0 i L..-_.L--+-
v
1/ /1// }'; / ,,000') v II /L 1/
v i' "00 i [7 )?/v /7/1// [-"0 w 1 71
11
77i i Y
u i 1/ / -1100 /1<//.,1/ / 1/1 IIY / ) 1/ i ,[71 /1
T 1/ i J V /1/..-+----[/ i/i /1''' I" v /1 / / /1
s /V 1 ------ k: .....----I >!:?VI Y /1------1 A/-! v y .,
R V i I ;:J---:;;V A _VI/
I
/ 1/ v v H/ / 1/ 1/ % / i
Q 1/ Y /11' (II }/. iii / ./ / Ji' / " .._.._v / V
P i i/I/VV /7U717 ii i/ / V)/
o (i i/V /1/7]1 7 1/ il,,$f(/ see i ! i i . i
N 1/ 11 J1 / /V/ Ji / i / / 1 h!5 / / '.0 ii i ! i
M 1---1 jJ rv17' Y r ( LL/ i v i i i
L _ i / /1:7 ! i i) /YAf i / 1-,., ! 7 ----J
A / /V/ A \ '\ \ i l----L.-----!7 /::::
J _1600 --y v. ( i ! 177/i i i -r \ i \o . i / L/ / i'\
H -'" i J '.) i } i.. / A" <:0 lo, '-- '-, 7A.
G f------ 1'"' 7'.,( -",0< 1'OO! 17/1 \ 1\ <, 7...-/( i i .....-------1
F v V i) / i :7Ai i '\ --- i 7' i; l i Y
E V / ..-/ /// i \ i\ L;;:;', i! i i
D .....----V / V/1 i AKARAY TEPE 1999
c v v / i i J lJ.-J..-..... ..---r-1 ! \ o
B V / i lA i \.. o " - LN
A -------riii i
izim: 1
17 18 19 20 21 22 23 24
1,,//
/ /
Q
.:
.'
.// //
/ ,.---
/
/
/"
i
1///
/
P
1/
._.. _.J

.,/
.'
.
.:
_._(
/'
-- //
0
1
/ i //

1,// :
./
,.-- /,//
/
.>
1-1--
...
!
\
/
"
J
,/
/
; i
Ni
i
/;r" j
I.'
i
.-
-
.
.,.//.
!
. J
/ i ,i ':
.>

, . i ',.,
Mi
! i
!

i
"
..",.
.'
!
i i J
.//
/ i i
L
!
i i /
!
i : (
/
.
,

i
!
j <
)(--
i / i
1-./-.---
i
.-_.-------
K
I,
-,'0-
\
i
\
LlL__
,
,
J
. '-,-",.. ---,-
\
\
-.
"
.- .. -- - ---
H
'.-
.e,
'.

/
G

-
//
--.-.-
----
\
i


-,
/,/,/
F
-,
1////
".
i
-"-.. ,--
.
i

N
i i AKARAY TEPE 1999
-u
LE
i
i
.-
i
e .
i
.>
i
i
i
, i
izim: 2
186
~ -
23 24 25 26
.
27 28 29
.
/
1/
i / / / / ~
//
/
W
/
/
/ / /
/
i
V
/
i/ /
/
/
/
i
/
V
/ / ~ / /
// /
/
//
II
//
1///
1//
/
F ~
(
U
1//-/ i
/ i /
!--- -
(
7/
W
i /
!;J... i
i
T
~ ~ ~
, ~ i
ii
7
//
1/
1/
/
~ . f .j
s
/
1// //
/
1/
/
//
/
ll____"j
- .
1/
/
i
-
/
R
1/
/
/
1./
/
V
i
/
Q 1//
//
/
--_/-///
~ - - - -
/ i ,\
"-_... -
i
i / / / / / / ~
/
N
P
AKARAY TEPE 1999
-U
//
u s
//
/ .
/
izim: 3
187
Resim: 1
Resim: 2
188
Resim: 3
Resim: 4
189
Resim: 5
Resim: 6
190
BARAJI-GRE ViRiKE 1999 KAZISI
A. Tuba KSE*
Eyyp BUCAK
Birecik ilesi'ne Akaray Ky'nn 1.1 km.
yer alan Gre Virike (izim: 1) rezervuar
da Ge Pleistosen Dnem zerine 1989
1
ve 1.$98
2
Kltr Devlet Su ve Orta Tek-
nik Universitesi 22.7.1998 tarihinde imzalanan ve
gl kalacak kltr yrtlecek ait protokol
Mzesi kurtarma Orta Teknik Uni-
versitesi TADAM Hykte 4 x 9 m. boyutlarda 19 veA x
4 m. boyutta bir amada toplam 700 m
2lik
alan (izim: 2, 3)5.
gneyetekteki E-F 9-10, gney yamataki G 8-10 ile H-I 9 ve tepedeki J 8-9 ile K
8
ORTAAG YAPILARI
E 9-10, F 9-10ile G 8-10 kuzey-gney uzanan
temelli kerpi (izim: 3). Genellikle tek te-
melli, F 9-10 ise ift temelli ve olan gney
nlemek iri bazalt alan-
da, topraktan Ge Kalkolitik ve Erken Tun ve kk bulun-
tunun Bizans tarihlenen ok az miktarda kaba ya da sera-
mik demir iviler ve cam bilezik ile G yzey
da bir tun sikke Bu MO. 4.-3. ze-
rine ve terkedilmeden nce izlenimi
Do. Dr. A. Tuba KSE, Hacettepe niversitesi Arkeoloji Blm, Beytepe-ANKARAfTRKjYE
Eyyp BUCAK, Mze
Algaze, G., R. Breuninger, C. Lightfoot ve M. Rosenberg, "The Tigris-Euphrates Reconnaissance Project: A Prelimi-
nary Report of the 1987-1990 Seasons", Anatolica XVii, 1991: 232, 236, Fig. 25b, No. 82, Fig. 29.; Algaze, G., R. Bre-
uninger ve J. Knudstadt, "The Tigris-Euphrates Reconnaissance Project: Final Report of the Birecik and Carchemish
Dam Survey Areas", Anatolica XX, 1994: 54-55, Fig. 8: No. 69, Fig. 16 A-B, Fig. 18.
2 kse, A. T., 1999 "Gre Virike 1998 ve Baraj Glleri Kalacak Arkeolojik Kltr Var-
Kurtarma Projesi 1998 (Ed. N. Tuna ve J. ztrk): 119-155.
3 Mzesi yrtlen kurtarma Aksaray Mzesi'nden Arkeolog Fariz Demir; Ankara niversitesi
Antropoloji Blm'ndenDo. Dr. Ayhan Ersoy; Hacettepe niversitesi Antropoloji Blm'nden Yard. Do. Dr. Erhan
Ersoy; Biyoloji Blm'nden Yard. Do. Dr. Zafer Yard. Do. Dr. Cahit ve Do. Dr. Emel Oybak Dnmez;
Arkeoloji Blm'nden grevlileri H. ve Atilla Engin, doktora Ahmet yksek li-
sans zlem Erdem, lisans Erkan Atay, Fatma Serap Gral, Turan Sibel Pa-
muk, llkay Yundan ve Biyoloji Blm lisans Ebru Bize gsterdikleri dostluk ve des-
teklerinden tr Mze Mdr Eyyp Bueak ile Aksaray Mzesi Arkeologu Fariz Demir'e, titiz ve zverili
tm ekip yelerine
4 TADAM Do. Dr. Numan Tuna ile Kk'e
5 topografik 10x10 m.lik Denge

6 kse, A. T., "Gre Virike 1999 ve Baraj Glleri Kalacak Arkeolojik Kltr Kur-
tarma Projesi 1999
191
ERKEN TUN AGI KERPj TERAS VE DESTEK
G S-10 ortalama 60 x 40 cm. boyutlarda kerpilerden bir
(Resim: 3). G S rastlayan tahribat profili temizli-
1.5 - 2 m. ykseklikte ve temelinde, zemin
zerine iri bazalt bu kesim-
de teras olarak i 9
lan kesimi halde edilerek hyk Bu amada
iine ve Erken Tun iV ieren bir ukur, bu
nce gstermektedir.
gney uzanan, 1-1.5 m.
ykseklikte duvar (Resim: 1, 3) ile Orta boy
zemine iri bazalt temel zerine,
25 m. uzunluktaki kesimi
kerpi devam etmesi ve duvar ile kerpiler kil
blmler gney meydana gelen kil dolgu ile
tamir ve da sonradan bir destek
izlenimini vermektedir.
Dozerin tahrip alanda, kerpi bir d-
ile tahribat profilinde, topografik uygun olarak ku-
zeye ykselen iri bazalt bloklar dizisi, bu kesimde kerpi terasa bir rarnpa-
seviyesinin yer alan ve bazalt bloklar-
dan bir duvar de, bu kesimde teras ve rampa ile bir
eder niteliktedir. Tahribat
sunda uzanan ve iri bazalt bir duvar
Gre Virike'de rnlrnartde bazalt ortalama 30-40 cm. eninde levha-
lardan 5 km. yer alan (izim: 1), Ka-
radaq'da bazalt kayalar (Resim: 10) levhalar halinde Kara-
durumu, biimleriyle
etmektedir.
ERKEN TUN AGI YAPILARI
J S-9 ile K S ve yer yer 7 halinde belirle-
nen (izim: 3; Resim: 2), kerpi ve kil dolgu zerinde yer
Yzeyin hemen belirlenen ve 60 ile 100 cm.
st ste 7-S ve duvar-
iri bu kesimde byk boyutlu bu-
izlenimini vermektedir.
1.-2. Tabakalar
J 9 belirlenen 3 mekana ait duvarlar, J S
kesimindeki duvar ve ile K S
kesimindeki 2 kap yeri ile bulunan duvar
hykte en st seviyedeki Erken Tun temsil etmektedir.
3. Tabaka
J S iki mekan ile KS kesimindeki temel-
li ve kerpi mekan (Resim: 4) 3. tabaka olarak Bu me-
i yzleri kil zerine moloz
Erken Tun 11I/IV'e tarihlenen mlekler, anaklar (Resim: 7) konik bar-
bir modeli, bir kap ve bulun-

KSideki mekan ile uzanan, J S
kuzey kesimindeki bir mekan ve bu bir
192
yeri ile bir J 8 kuzey-
kesiminde saptanan 2 evreli zerinde ikisi 4.
bozarak st seviyedeki 3. paralel ikisi de
kuzeyama paralel 4. tabaka ile olan 4 kap yer-
yeri
4.-7. Tabakalar
J 8 iinde bir kap yeri bulunan iki evreli mekan, 4.
ve 5. aittir. Bu ile uzanan ve
yer alan evresi ve her evresinde J
8 duvarlarla ancak
nedeniyle mekan J8 saptanan tabakalara ait
3 mekan ile ok duvar
J 8-9 ve K 8 bulunan seramik byk blm genel ola-
rak Erken Tun 11I/IV'e tarihlenen tek renkli, ark standart seramik trne
aittir. Bunun Ftrat zg "metalik seramik" ile yatay perdah izli se-
ramik ele MO. 3. ilk tarihlenen astar bezemeli rnek-
ler ile "Karaz az temsil edilmektedir.
Kl ve Kil Dolgu
J 9 kesiminde ve K 8 kerpi
saptanan kll zeri kil ile rtlerek sert ve dz
bir zemin Blgede bulunan bu kll zerini rten kil dol-
gu, kerpi bu kesimde bir kil dolgu ile takviye gstermek-
tedir.
Kl Altmdaki Tabakalar
J 9 kesiminde kl gelen
(izim: 3), ve zeri zikzak hatlarla bir silindir mhr
(Resim: 9) ve seramik gre Erken Tun IlI'e tarihlenmektedir. J 8 a-
da iki alanda bu kesimlerde 1999
en alt temsil etmektedir.
MEZARLAR
J 9 kesiminde belirlenen mezar (Resim: 5), Erken Tun
2. ait bir bozarak kerpi blokaj iine
Ovale yuvarlak mezar ukuru, ve iri levhalarla
4 iri mezar ukuru 70 cm. derinlikte, 120 x 95 cm. boyut-
larda ve toprak Mezar iki kk ait iskelet kalmtrlan?
Mezarda bulunan topraktan 32 kk kap, 7 yonca
2 testi, 5 adet kadeh, 4 11 anak ve 3 mlekikten Bun-
topraktan biimli bir iinde bir bebek iskeletine ait
bulunan bir banyo teknesi (Resim: 6), iki oyuncak ikisi
biri top tun (Resim: 8) ile drt akik boncuk Anado-
lu'daki mezarlar tam benzerine rastlanmayan bu mezar,
na gre Erken Tun III/IV-Orta Tun I'e tarihlenmektedir.
i 9 ikinci bir yuvarlak mezar ile bunun kuzeyin-
de, kerpi iki ukurda bebek kemikleri J 9
kesiminde kerpi iine ancak ele geirilen
7 Uysal, G., "Gre Virike 1999 Antropolojik Analiz ve Baraj Glleri Kalacak Arke-
olojik Kltr Kurtarma Projesi 1999
193
ve ynelik bir ile ele geirilen top
delikli iki tun ile bir akik boncuk, kemikleri bir bebek
ait
TARiHLENOiRME VE OEGERLENOiRME
toprakta ele geirilen birka Halaf ve Obeyd seramik
ile el ve saman kaba seramik buradaki Kalkolitik a-
kadar etmektedir. Bir teras gsteren kerpi J S-9 a-
yer yer kil dolgu ile takviye Kil dolgu zerine edil-
seramik ve kk buluntuya gre genellikle Erken Tun III/IV - Orta
Tun I'e tarihlenmektedir. I-J 9 kerpi mezarlar
da aittir. Kil dolgunun kil de Erken Tun
III'e tarihlenmektedir. Buna gre kerpi Erken Tun 111'te

Kerpi temellerinde ve F-G 7-S
da iri bazalt 5 km. ve yk-
2 m. ye bir kerpi gz nne kk boyutlu
bir iin bu denli emek bu merkezin zel bir nem ola-
MO. 3. tepe zerinde yer alan ve kerpi
ve kil dolgu zerine oturtulan 1 m. burada
kk bir ait zel evlerden bir yer
mektedir. Gre Virike'nin SOO m. gneyinde yer alan Akaray Hyk'te'' ve 12
km. kuzeyinde yer alan Mezraa Hyk'te? de gl Erken Tun
birbirine bu kadar bir doku ierisinde Gre Viri-
ke'nin bir eder niteliktedir. Buna gre,
Gre Virike'de kk bir grubun, ya da belki bir byk ailenin
nlebilecektir. Gney yamata Bizans mezra
bir ait
8 A. Deveei ve Y. Mergen, "Akaray Hyk 1998: n Raporu", ve Baraj Glleri Kala-
cak Arkeolojik Kltr Kurtarma Projesi 1998 (Ed. N. Tuna, J. ztrk), Ankara 1999, 23-24.
9 kse, A. T. ve V. M. Tekinalp, "Mezraa Hyk 1998 ve Baraj Glleri Altmda Kalacak Ar-
keolojik Kltr Kurtarma Projesi 1998 (Ed. N. Tuna, J. ztrk), Ankara 1999,178-182; k-
se, A. T., A. Engin, V. M.Tekinalp, H. U. ve A. "Mezraa Hyk 1999 ve Ba-
raj Glleri Altmda Kalacak Arkeolojik Kltr Kurtarma Projesi 1999
194
izim 1: Gre Virike'nin konumu
N
L
5 8 II 10 12 13
6fi:.E ViRiKE 1999 A(HA PLA NI
195
J
+
+
+
H,
+ +
izim 3: Gre Virike 1999 mimari p l a n
196
Resim 1: Gre Virike gneyetek k a z a l a n l a r n n gneyden grnm
Resim 2: Gre Virike gney J 9-8 a m a l a r Erken Tun a mimari'si
197
Resim 3: Gre Virike G 9 kerpi teras ve teras destek
Resim 4: Gre Virike K 8 mekan
198
Resim 5: Gre Virike J 9 028
Resim 6: Gre Virike J 9 028 tekne biimli kap
199
Resim 7: Gre Virike K 8 mekandan anak
Resim 8: Gre Virike J 9 028 ve 002 tun
200
Resim 9: Gre Virike J 9 kll tabaka silindir mhr
Resim 10: bazalt bloklar
201
Resim 11: Mezraa Hyk d o u teras kesiti
Resim 12: Mezraa Hyk d o u teras kesiti d e t a y
202
1999 EXCAVATIONSAT KiNET HVK
HATAV)
Marie-Henriette GATES*
In Bilkent University's eighth season (17.06-06.08.1999) at Kinet Hyk, ancient
Issos, a staff of 30 oversaw the exeavation. research and conservation activities out-
lined belowt. A computerized database was introduced, and eventually will be applied
to all field records. Official support and generous sponsors assured the project's suc-
cess in achieving this campaign's goals
2
.
Aims of the 1999 Season (Plan: 1)
The 1999 campaign was organized with one focus: to conclude earlier projects
in preparation for a study season in 2000. Key issues, in chronological order, involved:
1) completing exeavation of the burnt Middle Bronze II building's upper phase in the
east terrace trenches OPs. K-K2-K3, begun in 1995; 2) defining the earliest of three
Late Bronze (Hittite) levels in the west slope's OP. J/L, first exposed in 1998; 3) on the
east slope, resolving the stratigraphic relationship between a large Middle IronAge
structure ('98 OP. A) and adjacent kilns ('98 OP. A ii) by reaching these deposits in OP.
D to their west; 4) c1arifying the fourth-century B.C. defensive system uncovered in
1998's OP. G3 on the mound's upper north edge; 5) examining the medieval settlement
plan in the center of the mound, to see whether it adhered to the grid used for build-
ings on its north edge (1998), and east terrace (1995, 1997).
In addition, the history of Kinet's harbors was investigated. The current geomor-
phological project, begun in 1998 to map the immediate area's ancient river estuaries
and seacoast, gathered momentum with a hydrological surveyand the first of several
planned soundings (OP. Q) to follow the site's changing shorelines. This, together with
a diachronic collection of excavated faunal and botanical samples, is placing ancient
Kinet in a comprehensive environmental setting.
Do. Dr. Marie-Henriette GATES, Bilkent niversitesi, iBEF (Arkeoloji ve Sanat Tarihi Blm), 06533 Bilkent,
AnkararTRKiYE
1999 Kinet staff, affil1ated with Bilkent University unless specified: M.-H. Gates, director; S.N. Redford (Georgetown),
project associate for the medieval period. study: M.-R. Carre, E. Archaeozoology: S.
Ikram(American University/Cairo) with C. Conservation: F. Cole (U.K.), with E. Architectural plan-
ning: F. Sanz-Pascual (AFAN-France). IlIustrating: E. Koparal (Ege .), N. Photography: T. akar, M.-H.
Gates. Fieldiab supervisor: R. Schneider, with T. Computer applications: H. Eiteljorg, ii (CSA).
Geomorphology: T. Beach (Georgetown), S. Beach (George Mason). Kk Burnaz project: J. Tobin (U. lllinois-
Chicago). Site supervisors are listed below, with their operations.
2 The 1999 project extends warm thanks to the following institutions and individuals: the Turkish Ministry of Culture's
General Directorate of Monuments and Museums, and its representatives Dr. Naci (Konya Museum) and
Mustafa Ergn (lel Museum); the Hatay Museum (Antakya); provincial and local especially the Drtyol
municipality: the Delta Petroleum Company, DeltaNaft-BP, and terminal manager Muzaffer Payas. Financial support
was provided by the Institute for Aegean Prehistory, the Friends of ARIT/istanbul, the David and Lucile Packard
Foundation, the Tarbeli Family Foundation, the Van BerehemFoundation (for the medieval exeavations), Bilkent and
Georgetown Universities, and several private gifts.
203
Middle BronzelPhase V, East Terrace3
Excavation of the east terrace's MB ii burnt complex was carried out in the three
operations of previous seasons, OPs. K-K2-K3. They succeeded in uncovering this sin-
gle building's final phase over a 200 m
2
area, and reinforced previous impressions of
the building's large scale. The presence of an earlier phase was also confirmed. As in
every season since the building's discovery in 1995, its new sectors proved different in
function, expanding the repertoire of features, find types, and complete vessels.
Final building phase: The exposed plan stili consists of two parallel and inde-
pendent wings separated by a continuous wall [K2 106-60-K3 57, on the central north-
south axis of the combineo trenches] (Plan: 2). This partition had been casually
patched up with bricks, river stones and thick layers of mud, suggesting hasty and
informal repair for the secondary phase that represents the building's final occupation.
lt included dividing the east wing into nine connecting starage rooms, which were fur-
nished with storage jars in every available space. Even the narrow compartment 81
(between K2's buttress 79 and wall 82) contained two in use, since dabs of mud on
their collars attested to perishable covers (iiI. 1). A previous (1998) interpretation of this
compartment as a staircase can now be discarded.
The east wing's architectural peculiarities, notably its "buttresses", were
explained this season. Removal of the balk between K and K2 revealed that the south
wall of K's room 57 was built on a buttress that had been stripped down when this
space was remodelled into three smailer units. This razed buttress and another, newly
exposed at the southeast end of the wing (K2 116), would locate them at regular inter-
vals. Those standing to a usable height were accomodated into its final version by con-
necting them with thin partitions, to create a narrow carridor on the starage wing's east
side. The corridor's far wall was a flimsy stone and mud construction against the east
balk (K2 86-K 74).
The west wing was excavated in 1999 down to its upper floor levels only. Its
function as a sector of workshops was made clear by the well-preserved northwest
quadrant (OP. K3)4, revising earlier thoughts (1998) about this wing's purpose. The cur-
rent plan consists of five rooms or courts. The largest one (iiI. 2), extending almost the
entire length of K3 [58-59, 9 m. N-S], was unroofed; it may have been partly shaded
with mats, since reed-like material was scattered over its floor. In its northeast corner
was installed a brick bench for three rectangular basalt mortars, their loaf-shaped
grinding stones Iying nearbys. Thick plastering covered the floor in front of this bench,
and the stretch of wall beside it; a posthole, stili containing traces of its wood post, was
set at the end of the bench for an awning. In the central area, four clay ovens were ori-
ented in different directions around a stone-lined well (K3 66). The smallest oven, a
portable version with two lug handles, contained charred wood covered with two fiat
sherds as an oven floor, abone awl and a stone pounder. Two more ovens stood
against the east wall, beside a pise bin propped up with bricks, and several pots, one
of them placed on a half-dozen crescentic clay spit supports enclosing a patch of burnt
flooring. Few vessels were found in this court. They included types different from those
in the east wing, including two large spouted jars with basket handles. A fragmentary
sandstone moId for casting tour tools or found beside the central group of
ovens, suggests that metal-working took place here.
The west wing's onlyother room with clay ovens was partially exposed beyond
the large court, in the narrow space between its north wall and the north balk (K3 72).
3 Supervisors E. . Karabulut with A.
4 K3 was excavated in 1997 nearly to the base of the 1.Sm.-thick sterile deposit that seals Phase V here: the burnt
bricky stratum was reached that season only in medieval pits, This trench was inactive in 1998.
S A contemporary arrangement on alarger scale was found in Palace Q at Teli Mardikh/Ebla, phase III A-B (Malthiae
1985: pl. 73).
6 KNH-949 ['99 K3 63 L. 129(. found between ovens 69 and 70: 18.3x9.7x7.4 crn., with an ancient break at the bev-
elled end. The four faces were carved to produce two axeheads or chisels, a punch (?), and a spearpoinl. For a near-
identical, contemporary mold, see Tarsus 30S and pl. 436:2.
204
Three rooms to the court's south apparently answered other requirements. Room K2
74 was screened off by a thin wood partition, with access through a doorway marked
by a pivot stone in situ. This room contained a shallow octagonal pit (117) plastered
with lime and lined with two courses of river stones; caliche conglomerate slabs were
placed around it. The pit was filled with marine shells, together with two ceramic cups.
A pounder was Iying nearby. Two postholes and burnt wood indicate that this area was
shaded, perhaps in connection with the wooden screen. Farther south were the two
spaces delimited by white-plastered, waist-high partitions (called benches in 1998),
whose floors were eleared in 1999. Despite intrusive medieval pits, the larger area (K2
104) preserved enough furnishings along its narth side to associate it too with indus-
trial activities. Beside the broad open hearth in its northwest corner were a cirele of 38
crescentic and oval spit supports enelosing a heavily burnt area and charcoal (diam =
ca. 80 cm.); two crushed jars -- one partly overlying the spit supports; fragments of pise
bins; abasalt tripod bowl coated with a vitrified green residue; and a terra-cotta figurine
of a nude woman expressing her breasts (iiI. 3)7. The west wing's southernmost unit
K2 109, between a second white-plastered partition and the trench's south balk, was
more intensely burnt than the rest of this sector. It produced crushed starage vessels,
many fragments of charred wood and a large plank (90x50 cm.), perhaps for a shelf;
and a dense yellow substance, stili to be identified.
As noted in the 1998 report, the excavated portion of this level's west wing
accounts for less than its original width, which could have been as much as 8 m.", This
scale is understandable if the entire sector was umoofed. In contrast, the east wing's
destruction til i was packed with bricks and mud-plaster with roofing impressions, show-
ing that it was entirely covered. The distinctive architectural features of these two par-
allel sectors, and their specialized character, large size, and lack of access between
them, indicate that they belonged to a much larger complex. Features that might argue
against a large-scale structure, such as the poor quality of certain walls, can now be
understood as repairs to an earlier building.
Earlier building phase: The building's original version first appeared at the end
of the 1998 season in the P. K2's southeast quadrant, where the tops of storeroom
103's large jars were exposed and reburied for excavation in 1999. These eventually
numbered 18: the majority storage jars like those from the east wing's later phase, as
well as an over-sized pitcher, and a large shallow pan with two handles and a tubular
spout. Since this room produced few seeds, it must have stored mainly liquid goods,
responsible for residues in the jars, and the room's high degree of burning.
Portions of two more rooms from the early phase were newly exposed at the
southern and northern trench limits of the east wing. The southern one, K2 115, was
separated from 103 by a solid brick wall apparently contemporary with the corner but-
tress, but not bonded to it. Against this wall rested three jars -- one of them large and
piriform -- and a broad one-handled lid resembling a griddie. The northernmost room
(K 80) was sealed off from adjacent 66 by a solid wall constructed of square mudbricks
inside and flush with the buttress. An exceptionally large storage jar tilted against the
southeast corner; another two had exploded when the room caught fire.
The architecture of the building's early phase was defined in P. K's central
rooms, which were empty and thus without time-consuming distractions. They indicate
that the original construction used large square bricks (like those of the buttresses) for
thicker walls than in the building's remodelling. Square bricks were also found along
the east edge of the buttresses below the later floor level: the buttresses thus original-
Iy projected from a much wider wall (Plan: 2). They can now be understood as the east
7 Terra-colta figurine KNH-865 ['99 K3 108 L. 204(: pres. h = 11.0 cm. (head and feet anciently broken). This figurine
conforms with Badre's " O r o r t e s Valley type" (1980: type MA 1:1-2), but the closest parallel for the pellet-shaped
breasts and navel, and for the shape and placement of forearms and hands, is Tell Mardikh/Ebla TM83 G.220
(Malthiae 1985: pl. 90 e).
8 The only visible communicalion between rooms in the wesl wing is from 58 to 74. It is possible that the enli re west
wing formed a single open area, except for northemmost room 72.
205
jambs for five evenly-spaced doorways; the west jambs were eliminated from the plan
when the later phase's central north-south divider was built
9
.
When the building was reoccupied after a first fire, its less-damaged jars may
have been salvaged for reuse. This would explain identical assemblages for the two
phases, the presence of worn vessels with missing handles and chipped rims, and
links to both MB II B and LB i types at, for instance, Tarsus and Alalakh. Much of this
generous repertoire appears to be local, in the Cilician and western 8yrian tradition: a
large Cilieian Painted jug with one loop handie on its shoulder bears a remarkable sim-
ilarity to vessels from MB ii royal tombs at Teli Mardikh/Ebla (iiI. 4, far left)!", Few ves-
sels were imported: exceptions are two burnished juglets, one painted with bichrome
concentric circies, that were brought from farther southu. Calibrated, 1-sigma radio-
carbon dates (early phase: 1725-1610 bc; final phase: 1625-1450 bc) are law for the
standard chronology of this assemblage, and may confirm recent revisionary trendstz.
Late BronzelPhase IV:2, West S/ope
13
In the 1998 season, the west slope's P. J/L had finished excavating two con-
secutive domestic structures destroyed in catastrophic eircumstances. These architec-
tural levels, Periods 13 and 14, were characterized by similar assemblages of 13th
century B.C. provincial Hittite type, and together make up Kinet Phase IV:1. The top of
an earlier architectural stage was also reached in the trench's eastern half, where mud-
brick walling appeared without intervening fill below Period 14 floaring. The investiga-
tion of this phase, now confirmed as Period 15, was carried out in 1999.
Period 15 here consists of a large single structure, for which J/L's 132 m
2
expo-
sure is too smail to suggest overall plan or function (Plan: 3). It underwent three buiId-
ing phases from original construction to abandonment, and suffered no misfortune; but
sealed fills gave a reliable sense of affiliations and date. Period 15 reflects the cultural
impact of the 14th century B.C. Hittite empire, when Cilicia [Kizzuwatna] was alteady
integrated into its territory. At Kinet, this level can be labelled Phase IV: 2.
The earliest architectural version (15 C), preserved as stone foundations only,
may represent two separate building units that were later combined. Broad walling (av.
w = 1.0-1.2 m) was oriented roughly north-south, with the westernmost wall not pre-
cisely parallel to the others but connected by a comman floor. The present arrange-
ment on the west resembles a long corridor, over 10 m. long as exposed, ending at the
southwest end with an interior buttress as if for a doorway. East of the corridor, three
rooms -- onlyone of them completely within the trench (162, 2.25 x 2.80 m.) -- formed
the corner of a second unit. 8ince the foundations for this level were preserved to a
height of 0.50 m., the lack of doorways could imply basement rooms or sunken foun-
dations. However, the presence of hearths found on various floors, and the stratigra-
phy show that neither optian applied. It is probable that doorways were filled in when
the building was remodelled in its next phase.
9 This explanation should replace the earlier reports', where the buttresses were thought to support vaulting. Bricks
used lar the tater walls were rectangular, halved versions ol the square brick module.
10 KNH-880 [ '99 K2 103 L. 206(from the earlier building phase; h = 25.8 cm. The tabrio (fine yellow; sell-slipped, pol-
ished and decorated with brown, occasionally sintered paint) is the same as for other examples lrom this building.
However, shape, loop handie and the streamers painted below the handie -- so far unique at Kinet .. are identical with
examples lrom the royal tombs ol Ebla's Palace Q (there dated 18th c. B.C., and thought to originate in the Lebanon
or Palestine: Matthiae 1989: 307 lig. 5, 308 figs. 6-7).
11 Red-burnished pirilorm juglet with button basa, KNH-470 ['95 K 64 L. 94(; pres. h =14.1 (handie and neck ancienlly
broken): see Amiran 1970: lig. 34:15 (Megiddo Xii) and Bietak 1979: 244-46 and pl. 26 b (Teli el-Dab'a, Stratum F
tombs with Syro-Palestinian paratlels [Iate 18th - mid 17th c. B.C.]). Red-burnished pirilorm juglet, with broad
unslipped band painted with three sets ol bichrome (red, black) concentric circles, KNH-942 ['99 K3 59 L. 149 (pres.
h = 17.4 cm. (handie and much ol neck anciently broken, surtace worn): see, lrom an MB ii tomb at Ras Shamra,
Schaeffer 1932: 18 lig. 12, and pl. 12.3, and Amiran 1970: pl. 34:14 (Ajjul).
12 Beta Analytic Beta-137188 and Beta-137187.
13 Supervisor C.w. Gates, with O. Ertrk.
206
In the second building phase (15 B), same spaces were modified by adding new
features, and cancelling others. A broad buttress was inserted into the long corridor,
creating a doorway and dividing this large area into two rooms. In the east unit, room
162 was lengthened to 4 m. by shifting its crosswall narth. Higher floor levels were
compensated by raising the other foundations by several stone courses. The third and
final building phase (15 A) maintained the preceding plan. It preserved elements of the
building's white-plastered brick superstructure, although rarely higher than a single
course, and not uniformly throughout the trench. Wall foundations now lay entirely
below the plastered floor levels. Ooorways were marked by broad buttress-shaped
jambs of brick, best i1lustrated by the divider (118) between the two rooms of the east-
em unit. The space in the trench's shallow northwest corner was alsa divided into two:
a stone-lined posthale and a 1.6 m.-stretch of stone uprights, against the correspond-
ing face of wall 147, suggest a built passageway into an area now lost to erosion and
reshaping of the mound slope.
The masamy of this building's stone foundations is so far unique at Kinet to
Period 15. It was noted for the entire length of westernmost wa11147, and the junction
between the latest crosswall 158 and wall 118 (iiI. 5). Their uppermost courses were
made of fiat pebbles set in thick clay to form transverse ridges 0.20-0.30 m. apart, and
0.10-0.15 m. high. The brick superstructure was placed these ridges. 8ince
the contours of the clay beddings recall the shape of logs, they may once have held
wood headers. However, no organic matter remains, perhaps because the bui Iding did
not burn, and the humid climate here encourages decay. This technique may have
been intended to stabilize the building against earthquake damage.
Much effort went into this building's design and construction. The foundations of
its last stage stood ca. 1.25 m. high, thus were more massive as well as broader than
standard far Kinet. Its function cannot yet be proposed, since this smail sectar recalls
many farmal architectural traditions, including the Hittite empire's. Finds from the east-
ern rooms were items overlooked in the building's refurbishings, but even so included
a surprising number of metal objectst-. A large disk-shaped piece of copper slag and
two crucible fragments from room 135, stone pounders and tools, and a heavy ceram-
ic mortar would point to manufacturing. These deposits were alsa rich in faunal
remains, the relicsof meals on the premises.
Period 15's ceramics were precursors for the shapes and fabrics of Periods 14
and 13, and conformed to central Anatolian types of the early empire". However, the
change from Phase IV:2 (Period 15) to Phase IV:1 (Periods 14-13), although both Late
Bronze II and Hittite, did involve same social reorganization when the manumental
structure was replaced by domestic housing. Future exeavation into the earlier levels
of trenches to the northeast of J/L should expand the plan of this impressive Period 15
building, and delineate it mare precisely.
Middle-Late Iran /Phase 11/:2-1, East
The east slope's Middle and early Late Iran Age levels (Periods 8-7-6, eighth-
sixth centuries B.C.) posed the slte's most challenging stratigraphic questions. This
eastern district was occupied by small-scale housing and workshops that changed indi-
vidually rather than collectively: pitting and reuse are constant features. Coordinating
levels across the three adjacent operations was further complicated by the presence
of a long-lived street separating the informal structures in QP. A 11-0 from an often-
renewed and more imposing building in the southeast quadrant, QP. A.
At the end of the 1998 season, a major issue concerned the relationship
between this building's two Period 8 versions and a stratum of potters' kilns to its north,
14 Metal finds numbered 21 items, including bronze pins, wire, a crescent-shaped pendant, a spearhead, asilver strip
and a lead/silver-alloy pin: more than in other 1999 operations if one excludes medieval coins.
15 Poltery included a large burnished pitcher with high thin neck and flaring rim; a beak-spouted pitcher; deep bowls;
occasional potmarks; and no obvious imports.
16 Supervisor for AP D: 1. Hodos, wilh G. zgnl. No excavations took place in OPs. A-A ii in 1999.
207
in OP. A 11
17.
A solution could be anticipated from OP. D, adjacent to and west of A-A II,
and stili at a higher level. The 1999 excavations in OP. D first articulated a dense
sequence of Period 7 occupation (early seventh century B.C.), which was far better
preserved than in the two trenches on the mound edge. The gravel street, turning
southwest along the same route as in the later Period 6, was framed by housing and
open areas rebuilt or repaved at least twice (iII. 6). Three separate surfaces were also
distinguished for the street itself, which saw much traffic
18.
Among its debris, and from
adjoining buildings mostly outside the trench limits, were recovered beads in a variety
of materials, two fine bronze fibulae, metal pins and wire, a complete sea-turtle cara-
pace, and a trinket mold, suggesting a jeweler's workshop in the immediate vicinity19.
More metal objects and slag had been dumped Iate in this period into a deep refuse
pit.
This neighborhood's cohesive personality was thus linked to the street through-
out Period s 7 and 6, which together marked the onset of the Late lron Age, Kinet's
Phase iii: 1. In contrast, the preceding Period 8 on the west side of the mound was dis-
tinguished by an intrusive ceramic tradition of Neo-Assyrian type in the context of a
partially excavated building of large proportions ('94 OP. C II). It was destroyed in a vi0-
lent fire, followed by a (brief) hiatus. Pottery connected this period to the OP. A struc-
ture mentioned above, although the transition from Period 8 to 7, and Period 7 proper,
were here less recognizable. in '99 OP. D, however, the interruption was visible as an
erosional surface littered with debris, suggesting that a break in occupation may have
occurred throughout the site after the Neo-Assyrian interlude.
OP. D also succeeded in coordinating OP. A's Period 8 building with what lay to
its north in OP. A ii. Two walls in D's southeast corner, below the erosion surface, tied
in with the final phase of '98 OP. A's large building (version 2) (Plan: 4). Asounding
below and north of this walling produced the thick earth packing that filled in the area
of OP. A II when the version 1 building was renewed, as well as masses of discarded
pottery, some of the sherds completing vessels found in the bui Iding proper. A bricky
deposit below this would belong to the building's version 1; and it in turn was con-
structed on top of the kiln level, whose distinctive brickwork appeared throughout the
sounding's base. In sum, the two episodes of '98 OP. A's large building followed the
period when the '98 OP. A ii kilns were active. Late Geometric imported pottery from
the deposit sealing the kiln stratum confirm Period 8 in the eighth century B.C. The
kilns would belong to a separate phase, perhaps Period 9 already known from the west
side ('93-'98 OP. F, '94 OP. C II, '95 OP. L). Both represent the final stage of Middle
Iron Age Kinet Phase 111:2, whose local Cypro-Cilician and Assyrianizing assemblages
show Iittle contact with regions farther west.
Fina! Iran Age-Hellenistic/Phase 111:1 - II, Upper North Side2
D
In 1998, excavations on the mound's upper north edge had exposed a massive
fortification wall provisionally dated to the fourth century B.C., before Alexander's cam-
paigns. To c1arify this defense's architecture and chronology, work resumed in 1999 in
OP. G3, which by season's end covered a 10 x 16 m. area, both inside (south) and out-
side (north of) the wall.
This fortification system was erected during the earliest of three periods found in
G3. The latest was medieval Period 1, excavated in 1998. The second belonged to
Kinet's last Late Hellenistic Period 2 (Phase 11:1, Iate second to mid-first
century B.C.), characterized by E8A pottery, and buildings roofed with terra-cotta tiles.
17 See Gates 2000: 196-98.
18 Zooarchaeologist S. Ikram notes the splintered and worn condition ol bones trorn this street.
19 Beads were made ol laience, glass, shell, carnelian and Iimestone. The sandstone mold KNH-980 ['99 D 159 L. 443;
w =5.25 cm.] was worn, chipped and broken at both ends belare its disposal in the street. It was carved on both laces
for trinkets such as a crescent, a disk with beaded border, a bird, and spherical beads.
20 Supervisor C. Bodet, with C.
208
The trench's east half was unbuilt, but littered with tiles and pottery. The west half was
occupied by two rooms of a domestic structure extending west into '98 OP. B21. A cylin-
drical pit, cut down from the structure's final floor, produced many vessels with paral-
lels in AI Mina level 2
22:
transport and kitchen amphoras, mortars, Cypriot stamnoi and
cooking pots, in addition to molded lamps and a smail percentage of E8A plates and
bowls. This fourth to the mid-first century B.C. repertoire must include items from the
fortification level into which the pit was sunk.
Below this stratum, a building level inside the massive wall (23) was found to be
stratigraphically earlier than Period 2. It consisted of two parallel rows of three rooms,
separated by a continuous wall (61) running across the trench (Plan: 5). Doorways
connecting the northern rooms were aligned along wall 61; those for the southern
rooms lie beyond this year's exposure. The current plan of the building is provisional,
since some sectors were not fully excavated. Architectural and structurallinks between
the fortification wall and the rooms suggest a military purpose
23.
Whereas the fortification wall was built entirely of river-stones and occasional cut
blocks to its preserved height of 2.30 m., the rooms inside it were mudbrick, set on
three to five stone courses 7). Foundations for the east-west divider wall (61)
stepped down by four courses at each crosswall; floor levels differed accordingly by
0.30 m.
24.Thus,
at least in this sectar, the building was terraced down from east to
west. Features such as brick size and color, preservation, scale, and terracing recall
the large structure excavated on the east side of the mound in '93-'95 A-A II-D. But
unlike that building, which had been carefully emptied of its contents, this one pre-
served in situ six large jars Iying against the north wall of room 67. Theyare identical
in fabric, but made in two styles: the basket-handled amphora of the eastern
Mediterranean, and the tall-necked amphora of Aegean inspiration. The two types are
dated to the fifth-fourth centuries B.C., and occurred together in coastal Persian con-
texts
25;
the spouted mortaria are contemporary 8)26. Alater floor and other finds
would extend the building's life into the third and second centuries: West 810pe and
molded megarian bowls, and several amphora stamps. A two-part sequence can be
proposed for the building: construction during the later Persian period, ca. 400 B.C.
[Phase 111:1], and continuous use for the next two centuries [Phase 11:2]. The same
sequence had been observed for the contemporary tower and gate on the west side of
the mound
27.
Outside and against the fortification wall in G3's northeastern quadrant was
uncovered a square projection with stone foundations several courses high, perhaps a
tower. It was built in the same technique as the wall, but not bonded to it: its top course
21 Since G3 is on the mound edge, this Period 2stratum was denuded by erosion, and is in any case shallow through-
out the site. In G3, it was later truncated by the medieval fortification wall (Period 1/Phase 1:2) that ran east-west in
mid-trench, and by afox burrow.
22 Lehmann 1998: 25 fig. 10:6. The repertoire conforms with Lehmann's assemblage 7-8. For Cypriot stamnoi from a
mid-fourth century, Persian period pit at Akko, see Raban 1993: 78-80. The Kinet pit (35) contained fragments of at
least four stamnoi, and their painted Iids.
23 The two north-south crosswall foundations are flush with theircorresponding buttresses.
24 The difference in floor levels was noted for rooms 62 and 65; room 70's floor, which should be correspondingly lower
by another ca. 0.30 m., was not reached in 1999.
25 The two jars illustrated here were drawn in situ before removal from '99 G3 67 L. 202: KT 13563 (basket-handled), h
= 96 cm.; KT 13561 (Aegean type), h= 84 cm. The fabric is dense, medium-fine bright orange with fine lime and dark
and hard-fired. The basket-handled amphora belongs to Humbert's type G, with pointed toe, collared rim,
and smail oval handles (1991 :586-87, and 586 fig. 8b, fifth century B.C.); for the Aegean-type jar, based on aCoan
or Rhodian type but with different proportions, handie shape and toe, see Gjerstad 1960: fig. 16:3 (Cypro-Classical
iii: 400-325 B.C.), and Stern 1982: 113 fig. 160. The two types are discussed for Persian period/Stratum VTeli el-Hesi
in Bennett and Blakely 1989: 210-14 and fig. 172.
26 E.g. KNH-1010 ['99 G3 65 L. 146]. rim di am =41cm. Spouted mortaria with opposing pairs of finger-grips on their rims
belong to Lehmann's assemblage 6, 540-440 B.C. (1996: pl. 107, pl. 26: 167/1, from AI Mina level 4). They do not
continue into the Hellenistlc period.
27 The seeter on the rnound's upper west side ('92-'95 OPs. C-E-H) involved two phases: original construction with tower,
gate and court in fourth century, pre-Hellenistic Period 3B, followed by an early Hellenistic reuse in Period 3A, when
room foundations were reworked, and new rooms added.
209
coincided with the wall's base, making a brick superstructure Iikely. A short, one-course
stone wa/l inside could have supported a wooden stair. Another stretch of this defen-
sive system may have been discovered on the south edge of the upper mound in '99
OP. p28: a solid tower foundation to protect a gate, like the arrangement on the mound's
west side.
Medieva//Phase / Operations, Upper Mound
28
S. Redford moved to the mound's center and south edge to continue mapping
prominent features of the medieval citadel's layout. Three trenches (185 m.
2)
were
newly opened: 10x10 m. OP. N, in the center; 10x3.5 - 5 m. OP. P, to its south; and
5x10 m. OP. G4 to its northwest. OP. P showed the eroded configuration see n else-
where on the mound's edges, and the medieval existed only as Iate pits cut into pre-
medieval deposits. OP. N, in contrast, produced the four sub-phases familiar from pre-
vious seasons. The earliest medieval builders first leveled this area, exposing and
reusing wall foundations, and dumping heaps of Late Helienistic [Period 2] pottery to
the southeast. They then constructed a single rectangular building, oriented east-west
(Plan: 6). Its excavated sector consists of a large room (6x3.5 m.) whose better-pre-
served north wall had blocks spaced at regular intervals for upright supports. Its east-
ern half was paved with reused Late Helienistic rooftiles, perhaps to cover a drainage
system leading from a floor-Ievel hexagonal basin
30.
At the east end were two smaIl-
er, adjacent rooms. The northern one's door is on the same axis as the main room's
west entrance. Its back (east) wall stili lies unexposed, in the balk.
This building suffered extensive structural damage, followed by informal repairs.
The original foundation date is indicated by a pre-sgraffiato assemblage associated in
previous seasons with the earliest medieval settlement at Kinet. A lead seal may place
this as early as the 12th century 9)31. The building was then leveled, and replaced
by a gravelled street paved with large animal bones and potsherds, and bordered on
the south by a wall running east-west -- the building alignment for this phase elsewhere
on the upper mound and the east terrace. After a (short ?) hiatus, the street was
renewed, this time with domestic structures framing it to the north and south. Their final
refurbishing was contemporary with walling excavated this season 10 m. northwest of
OP. N in OP. G4, where another stretch of the later gravelled street connected the
northern and central areas of the medieval citadel. In both areas, the destruction that
put an abrupt end to this settlement in the early 14th century AD was again indicated
by burning, and household possessions abandoned by their owners.
Sounding, Northwest Fie/d
32
A 1.5 x 6 m. geomorphological sounding, OP. Q, was excavated 43 m. from the
mound's west end, at a projected boundary between the ancient shoreline of the north
bayand the ancient river estuary. The sounding was taken down 4 m. (1.50 to
the water table; and illustrated known episodes of Kinet's later sequence, including the
hiatus between the Late Hellenistic and medieval periods, when erosion from the
mound went unimpeded. Soils mainly consisted of silty c1ays, in accord with the pre-
dicted estuarine environment. More startling was the discovery, 2.30 m. below the sur-
face, of wall foundations preserved five stone courses and 0.90 m. high. Rooftiles and
pottery date it to Kinet's Late Helienistic Period 2. Underlying deposits contained mixed
sherds of lron Age and earlier types, many deeply weathered.
28 Since aP. P was apened for the medieval project, detailed investigation was lelt for afuture season.
29 Medieval project director and supervisor S. Redford with . C. Kse with A. Bulum.
30 The tiles will need to be removed to understand their function, and what they were covering.
31 KNH-999 ['99 N30 L. 47], diam = 2.15-2.2 cm.: obv., Virgin with lelt hand raised, monogram inright field; rev., mili-
tary salnt. monogram in lelt field. For alead seal from Yumuktepe, see Tekin 1998: 278, 276:19.
32 The sounding was conducted by 1. Beach and S. Luzadder Beach, with the kind permission of field owner Bahri
Yksel. It was filled inalter excavation.
210
Beyond these geomorphologic results, the appearance of Kinet's last pre-
medieval occupation at such a depth has redefined how the ancient settlement was
structured. A dry well visible during the 1991 survey had shown that a lower town lay
to the mound's north from the fourth century B.C. onwards. However, OP. Q extends
its coordinates well below and west of the expected area, and earlier sherd-Iaden lay-
ers suggest a much longer sequence for this low-Iying area than suspected.
Post-Season Discovery; Milangaz Bottfing Plant Construction Site
In November 1999, construction workers unearthed a gold hoard 250 m.. south-
east of the mound, and ca. 2 m. below the ground surface. The hoard reportedly con-
sisted of 1, 200 coins of Theodosius I (AD 379-395) and two gold ingots bearing an
imperial stamp. One coin from this hoard was recovered by the Hatay Museum,
Antakya. The remainder disappeared through illegal channels
33
.
Since Kinet proper was unoccupied from the mid-first century B.C. to the later
Middle Ages, it is likely that this hoard was hidden on the seashore by someone com-
ing off a boat. The find provides useful indications about the rise in ground level (0.50
m.) in the four centuries after the Late Hellenistic harbor was abandoned, and soil
accumulation over the past 1600 years.
1999 Analytical Projects
1999 archaeobotanical research: 84 samples (av. 60 I each, total ca. 5,000 I of
soil) were systematically collected from pits, bins and hearths, ovens, ceramic con-
tainers, floor deposits and general fill in every operation at the site, and processed in
the excavation's water-separation machine.
1999 zooarchaeological research: S. lkrarn and assistant C. analyzed
16, 847 bones from good contexts in all operations, and 3,000 from surface fills and
the IronAge and medieval streets. Diachronic trends in diet are emerging clearly. Cattle
and pig predominated in the medieval period, replacing earlier preferences for ovi-
caprids. Fishing and hunting were popular Late Bronze activities, but gradually
decreased in later times, perhaps reflecting environmental changes. Despite screening
and soil flotation, bird bones occur rarely, and mostly as wild species. However,
eggshells are common in medieval deposits, and several complete eggs were found
inside their medieval cooking pot.
1999 geomorphological survey: 1. Beach and S. Beach conducted a one-week
survey to collect soil and water samples for their long-range project on the region's
hydrological characteristics and erosional history.
1999 finds' conservation: F. Cole and assistant E. conserved,
restored and cleaned over 300 items ranging from lead to glass, pottery to bone and
ivory, stone and unbaked clay to eggshell.
REFERENCES CITED
AMiRAN, R. 1970 Aneient Pottery of the Holy Land. New Brunswick, NJ.
BADRE, L. 1980 Les figurines anthropomorphes en terre euite il l'Age du Bronze en Syrie. Paris.
BENNETT, Jr., and BLAKELY, J.A. 1989 Teli et-nesi. The Persian Period (Stratum V). The
Joint Arehaeologieal Expedition to Teli et-Hes! 1/1. Winona Lake, IN.
BIETAK, M. 1979 "Avaris and Piramesse. Archaeological Exploration in the Eastern Nile Delta."
ProeBritAe 65: 225-90.
33 Information about the hoard's components came on 17.11.1999 from the Hatay Museum's Acting Director Faruk
Kinet site guard Mustafa Kaya supplied details on its discovery.
211
GATES, M.-H. 2000 "1998 Excavations at Kinet Hyk yol, Hatay)." Sonulan
21: 193-208.
GJERSTAD, E. 1960 "Pottery Types. Cypro-Geometric to Cypro-Classical." OpusAth 111: 105-
22.
HUMBERT, J.B. 1991 "Essai de classification des amphores dites "80 anses de panier." Revue
biblique 98: 574-90.
LEHMANN, G. 1995 Untersuchungen zur Eisenzeit in Syrien und Libanon. Stratigraphie
und Keramik zwischen ca. 720 bis 300 v. Chr. [AVO 5]. Mnster.
LEHMANN, G. 1998 "Trends in the Local Pottery Development of the Late Iron Age and Persian
Period in Syria and Lebanon, ca. 700-300 B.C." BASOR 311: 7-37.
MATTHIAE, P. 1985 i tesari di Ebla (2nd edition). Rome.
MATTHIAE, p. 1989 "Jugs of the North-Syrian/Cilician and Levantine Painted Wares from the
Middle Bronze]l Royal Tornbs at Ebla." Pp. 303-13 in Anatolia and the Ancient Near East
[Festsehrift T. Ozg], ed. by K. Emre et aL. Ankara.
RABAN, A. 1993 "A Group of Imported 'East Greek' Pottery from Locus 46 at Area F on Tel
Akko." Pp. 73-98 in Studies in the Archaeology and History of Ancient Israel in Honour of
Moshe Dothan, ed. by M. Heltzer et aL. Haifa.
SCHAEFFER, C. F.-A. 1932 "La trolsierne campagne de fouilles 80 Ras-Shamra (printemps
1931)." Syria 13: 1-27.
STERN, E. 1982 The Material Culture of the Land of the Bible in the Persian Period 538-332
B.C. Warminster. .
TARSUS II Goldman, H. 1956 Excavations at Gzl Kule, Tarsus II. Princeton.
TEKiN, O. 1998 "Byzantine Coins from Yumuk Tepe, Including a Lead Seal." Anatolia Antiqua 6:
273-78.
212
/
rJ
i
/
-;-
' '--" -t'. - .
.'.
213
..
....

III
ii:

i
i
i
i
i
,
i
i
i

i il:
:i
"-
.ili
10.29
&
10.&6
19'5- I",
East Terrsce Dpt. K - Kl- Lo
PllauV
Middle BroRze LI
,
'l00 as .
: )IOW"O; :-p _
i.
:--:::::--'",
i
i
:
12114
775-/-
270
o
-I
3m
i
Plan 2: East terrace OPs. K-K2-K3. The MB ii building, with earlier phase
walls crosshatched
214
S9S
1905
-s;
.::::
.:

16)"
i f\/NF.T
, or, J/I.
i ""'... IV: ......, 15 r:_8)
LR Li (1..,<, ILC)
r.rlo4 Le ....

\.
\
i
.
,Ii

\
i

A
!4.97
/,

-;
LG1
/'1,2.1
- o ;"jo,
..: --f'--
.;
.:
.:
-.::
-.::
...:
.s:
-::
,--I
j'--
S90 .lSO
f<,
I\J
.....
ol

Plan 3: West slope QP. J/L. LB ii period 15 B and C, 14 th c. B.C.

z--
-'
"-
19
I'} .19
11

1976 ()
.....
.....
.......
/
1971 ::;:.
1\ '-;"
o t.ut, J
Q:::\...',' rP

-:
./ "\ -z:
i , 2006 -=-
, (. J
'. / 19.90 , ./ "E
'i '.:
': /
1.. _ .._...1 a. i y ::::-
ff -
_. _"_o 7! L/L/L- 7
- --- -@1' 7T)-
1980 o 'Iv/::-
. no 13 1 ;
t.\., 00 l\o J977 ::::

- A ' =-
\ . / ::-
"19"97 1\ r1'
, 1978 1 ::-
/'// @/19:;7'% ;.
o /1111/ / . If,,..
OQ
'i/i; -;
196J

9x Ol' A
"'. 1985
/\
964

i
-(-355
755
o
i
-'-3S
r
i
2133 , ._!..'!.50 760 --
9801'1\11 -- _.--.- ----!.---;- j- 355

"-,
i \ \ 0
0
o 19.56 i i i )
5l!, . , i
.. 00
. 1--,/
i .


i

i
i
i

19.42
o 1 2 3r11
i i
KINET HVOK -
Oh.A-AII-O
11:2 (f'I.... ll'.rlu<ilI) --
lron
199 Ol' D
i
i
i
i
ii
-'-350
II
750
i
i
i
i
i
i ,
-'- 30(}
i i
750 i

ro
-l.
o)
Plan 4: East slope '98 QPs. A-A ii + '99 QP. D. Middle Iran Age Period 8, final phase (8th c. B.C.)
&
24.02
&
23.";
i
i
22.76 "'Ii i
A- - - _.- - .-.-.- _.
. "5 j
300-
1
-
i
, 2
22.20 -L
&1
..
i

22.60
25.50 i. _.-..:. .
99o
poi
i -
23.25
i
310 -._
i
665
i
315 -._
i
665
HVK -
ors. (;J-B ....
Ph.- (peri04 3L
i
300_._
i
665
i
i 23.31 i
. 23.39 i i
L. _._. - ._. __ .
.. o," ...

22.57

Plan 5: Upper north side QP. G3. Period 3 fortification wall and garrison (4th c. B.C.)
217
i
-'-270
1
'15
-- .. ---.'

24.57
24.82
iili,
:04.97 :
i :
i .
i
i i
i-i (J
,-","
k
i '-... -
i

i
i
i
260_1_
)i
675
1 . . __ _._._
25.74
KtNH HVOK I'" ....
OP. N
i (EarL\eOI lkalWiio lriel)
.

Plan 6: Upper mound QP. N. Earliest medieval building level (12th [?] c. AD)
218
iii. 1: East terrace MB ii building. Storage jars in compartment 81 (QP. K2)
. 2: East terrace MB ii building, QP. K3
courtyard 58-59, from the north.
Bench 71 is in the lower e f t ; ovens
and well in center
iii. 3: MB ii terra-cotta figurine KNH-865,
. from QP. K2 room 104. Pres. h=11
cm. (Photo: T. akar) -
219
. 4: Middle Bronze ii Cilician painted and fine wares from the 1999 season. Scale= 30 cm.
(Photo: T. akar)
. 5: West slope QP. J/L. LB ii Period 15 B and C, from the southeast. Wall 147 is at the
top of the photograph
220
111.6: East slope QP. D. Early Late
Iron Age Period 7 from the
north; gravelled street in cen-
ter and background
III. 7: Upper north side QP. G3. Period 3 fortification wall and gar-
rison from the southwest, with room 67's storage jars visible
in lower right
221
a
11l.8: Vessels from QP. G3:
1) Basket-handled amphora KT
13563 (room 67); h= 96 cm;
2) Aegean-type amphora KT
13561 (room 67); h= 84 cm;
3) mortarium KNH- 1010 (room
65); rim dlarne 41 cm.
b
iii. 9: Upper mound QP. N. Lead seal KNH-999: obverse (a) and
reverse (b). Diarne 2.15 cm. (Photo: T. akar)
222
OVLUM HVK, 1998-1999
Engin ZGEN*
Barbara HELWING
Atilla ENGiN
Einleitung
In den Sommermonaten 1998 und 1999 wurden die Ausgrabungen auf dem
Oylum Hyk in zwei Grabungskampagnen, jeweils von Mitte Juni bis Mitte August,
fortgesetzt.
Wir danken dem Kltr und dem ve Mzeler Genel
fr die freundliche Erteilung der Genehmigung, und den Mitarbeitern des Museums
Gaziantep fr die konstruktive Zusammenarbeit. Die Durchfhrung dieser Arbeiten
wurde durch die finanzielle Frderung der trkisehen Kulturministeriums, des
Deutschen Archaoloqischen Instituts und durch eine grosszgige Spende der Peter
Dornier-Stiftung ermglicht. Das Mitarbeiterteam bestand aus Studenten der
Hacettepe und Bilkent. Ihnen alien sei tr ihren Einsatz gedankt.
Die Arbeiten konzentrierten sich in drei Bereichen -1. dem Stufenschnitt am
Osthang, in dem bronzezeitliche Schichten erfasst wurden, 2. auf der Westterrasse,
wo unterhalb eines Steilabbruchs Schichten des vierten Jt. v. Chr. zuqanqllch sind,
und 3. auf einem Feld westlich von Oylum Hyk, wo ein Mosaikfussboden des
ften nachchristlichen Jahrhunderts zu Tage getreten war, der zu einer frhchristlichen
Kirche gehrte.
Stufensehnitt am Osthang
Seit 1993 wird auf dem Osthang ein Stufenschnitt gegraben, dessen vor-
dringliches Ziel die Erarbeitung einer stratigraphischen Leitsequenz fr Oylum Hyk
ist. Dieser Schnitt erstreckt sich ber mehrere Stufen in den Hachen W-X-Y-Z 11. Die
unterste Stufe Z11 b hat nunmehr Schichten des frhen dritten Jahrtausends erreicht.
In den vergangenen beiden Jahren konzentrierten sich die Arbeiten im 8tufenschnitt
auf die Hachen mit mittelbronzezeitlichen Bauschichten, Y11. Da an dieser Stelle sub-
stantielle Baustrukturen sichtbar waren, wurde die Grabunqstlache hier um die
nrdlichen Anschlusstlachen des Stufenschnittes, Y10, Y9 und X9, erweitert. Dies
erlaubt es, die Architektur der Mittelbronzezeit an dieser Stelle besser zu verstehen.
Ein wesentliches Ergebnis der vergangenen beiden Kampagnen ist der
Nachweis eines alteren frhbronzezeitlichen Tells, der gegenber dem mittel-
bronzezeitlichen Teli nach Nordosten verschoben und grsstenteils der Erosion zum
Opfer gefallen ist. An den Westabhang dieses alteren Hgels ist -nach einer lanqeren
Siedlungsunterbrechung an dieser Stelle - in der spaten Mittelbronzeit eine terrassierte
Engin ZGEN, Hacettepe niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Arkeclcji Blm, 06532 Beytepe-AnkararrRKiVE
Barbara HELWING, Bilkent niversitesi, Edebiyat ve insani Bilimler Fakltesi, Arkeclcji ve Sanat Tarihi Blm,
06533 Bilkent-AnkararrRKiVE
Attila ENGiN, Hacettepe niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Arkeclcji Blm, 06532 Beytepe-AnkararrRKiVE
223
Hangbebauung angelehnt worden. Dies bedeutet, dass an dieser Stelle des Hgels
keine vollstandiqe stratigraphische Sequenz vorliegt.
Der frhbronzezeitliche Teli
Der Mittelpunkt des frhbronzezeitlichen Siedlungshgels lag nordstlich des
heutigen Tells. In der Abbruchkante sichtbare Architekturreste gehren zur Bebauung
der Frhbronzezeit. Frhbronzezeitliche Befunde, var allem Reste von drflicher
Bebauung, sind bisher nur auf kleinen Flachen entlang der Hangabbruchkante erfasst
worden. Zugleich ist der gesamte frhbronzezeitliche Hgel ber einen laneren
Zeitraum, von FB II bis FB LV, als Bestattungsplatz genutzt worden. Grabtypen
umfassen Pithosqraber, Stelnklstenqraber und Karnmerqraber.
Ein Kammergrab lag direkt an der Obertlache des alten Hgels. Seine
Innenmasse sind 180x160 cm., die l.anqsachse ist Nord-Sd orientiert. Ein Eingang,
flankiert von zwei stehenden Steinen, lag an der Sdseite. Die Mauern der Kammer
sind in Trockenmauertechnik aus Kalkbruchsteinen errichtet und stehen noch drei
Steinlagen hach an. Weder Decksteine noch Trsteine sind belegt. ber der obersten
Steinlage war ursprnglich eine Lage Lehmziegel erhalten. Eine Mauer der mittel-
bronzezeitlichen Bebauung Iiegt direkt parallel zur nrdlichen Aussenmauer des
Kammergrabes. Offensichtlich war die Pasition des Grabes noch deutlich sichtbar, als
die mittelbronzezeitliche Bebauung angelegt wurde. Dies kann darauf hindeuten, dass
das Grab ursprnglich einen Oberbau aus Lehmziegeln hatte und deshalb niemals
Steinplatten zur Abdeckung verwendet wurden. Auf diesen obertaqiq sichtbaren
Oberbau hatte die Bebauung der Mittelbronzezeit eindeutig Rcksicht genammen.
Bestattungen sind in der nrdlichen Halfte der Kammer erhalten. Insgesamt wur-
den die Skelette von vier Individuen geborgen, drei Erwachsene und ein Baby. An
Beigaben waren lediglich ein Bronzering und eine Schale erhalten.
Die ehemalige Hqeloberflache zeichnet sich in der Flache durch eine stark ver-
hartete Erdschicht ab. Offenbar lag diese Oberflache im Altertum fr langere Zeit offen.
Darunter liegen, rings um das Kammergrab herum, weitere Bestattungen, zumeist
Kinderbestattungen in Gefassen. Bedingt durch ihre Lage dicht unter der ehemaligen
Hqeloberflache, und oft direkt unter den massiven mittelbronzezeitlichen Mauern,
sind sie relativ schlecht erhalten.
Die mittelbronzezeitliche Bebauung
An der Westseite des frhbronzezeitlichen Tells ist gegen Ende der
Mittelbronzezeit eine terrassierte Hangbebauung angelegt worden (Abb.: 1). Diese
Bebauung verlautt hangparalle!. Das Niveau der einzelnen Haume folgt der
Hangneigung des alten Tells, so dass ein Getalle nach Westen zum heutigen
Hgelinnern besteht.
Es knnen zwei grosse Gebaudeeinheiten unterschieden werden, die sich
stlich und westlich einer Strasse erstrecken. Diese Strasse folgt dem Hangverlauf.
Die oberste Bauphase war bereits in der Kampagne 1996 erfasst worden. Die untere
Bauphase ist noch nicht vollstandiq ausgegraben; insbesondere die tieferliegenden
Haurne zum Hgelinneren hin konnten noch nicht untersucht werden. Vom stlichen
Gebaude ist die westliche Aussenmauer und ein kleiner Teil der l n r e n r a u r n e erhalten.
Die Aussenmauer ist in mehreren Abschnitten aus unbearbeiteten Basaltblcken
gesetzt. Unterhalb der Mauersteine ist eine Fundamentgrabenfllung aus Schotter
angelegt, die ettenbar eine Drainagefunktion hatte. Die lnnenraurne des stlichen
Gebaudes sind auf unterschiedlichem Niveau angelegt und ber Stufen zu erreichen.
Ihre stliche Begrenzung ist nicht erhalten. Fussbden sind aus Stampflehm ader aus
weissem Kalkmrtel mit feinen Kieseln. Diese Kalkmrtelfussbden sind offenbar fr
Haurne verwendet worden, in denen mit Flssigkeiten hantiert wurde "Kchenbereiche
und Sanitarraume. In einem dieser Haurne, wohl einer Kche, lag zerscherbtes
224
Keramikinventar auf dem Boden. Unter dem Fussboden war ein Pithos bis zum Rand
eingegraben.
Weiter nach Norden schliesst ein annahernd quadratischer Hof von 52x58
cm. Ausmassen an die Kche an. Er ist ber zwei Einqanqe zu erreichen. Ein Eingang
liegt in der Westmauer. Schwelle und Trlaibung sind hier mit behauenen
Basaltblcken gebaut. Ein zweiter Eingang Iiegt in der Nordwand: ein stehender
Basaltblock bildet hier den westlichen Trabschluss. Vermutlich stand ursprnglich ein
zweiter Laibungsstein an der Ostseite, ist aber heute aufgrund der Hangerosion nicht
erhalten. In der Kampagne 1996 war ein gleichartiger Stein aus dem Nordprofil von
Z1 gefallen. Krampenlcher ohne bauliche Verbindung in dem stehenden Stein
machen es wahrscheinlich, dass dieser Stein sich in sekundarer Lage befindet.
Der Hof war an seiner Nordseite mit unbehauenen Basaltsteinen gepflastert.
Eine Feuerstelle, ein Mrserbecken und eine grosse Wanne aus Kalkstein bilden das
Inventar, wobei die Pflasterung insbesondere unter der Kalksteinwanne liegt. Direkt
neben der Feuerstelle fand sich eine schematische menschliche Figur, wie sie z.B. aus
mittelbronzezeitlichen Schichten in Hama bekannt geworden ist.
An den Hof grenzt im Norden ein Raum an, der qanzllch mit flachen, unbear-
beiteten Basaltsteinen gepflastert ist. In der Trennmauer zwischen den beiden
Bereichen finden sich weitere Spolien: eine leicht konische, glatte Saulentrommel aus
Basalt war in der Mauer verbaut. Die Westmauer des gepflasterten Raumes weist
keine Tre auf: der Fussboden des anschliessenden Raumes liegt beinahe 1 m. tiefer
als das Basaltsteinpflaster. Dieser Raum war bereits 1991 aufgedeckt worden. Die
stratigraphische Anbindung dieses Raumes an die mittelbronzezeitliche
Hangbebauung wird nunmehr, trotz der gressen Niveauunterschiede, plausibel, da nun
die Terrassierungen besser verstanden werden knnen.
Von dem Gebaude westlich der Strasse konnten bisher zwei Haurne untersucht
werden, jedoch ist der bauliche Zusammenhang zwischen den beiden Strukturen noch
nicht vollstandiq qeklart. In der Sdwestecke von Hache Y11 liegt ein Raum von
26x3 cm. Ausdehnung (Raum 222), in dem ursprnglich acht ganze Pithoi standen.
Ein das nachste Parallelen in Alalah VII findet1, war das einzige
andere Objekt aus dem Raum. Der Raum wurde bei einem Feuer zerstrt und die
blieben in situ liegen.
Ein zweiter Raum weiter im Norden ist bisher noch nicht vollstandiq untersucht.
Dieser Raum war nicht verbrannt. In seiner letzen Nutzungsphase war er als Grab
benutzt worden: Langknochen und Schadel von mindestens 14 erwachsenen
Individuen lagen ohne erkennbare Ordnung in diesem Raum. Keines der Skelette
befand sich mehr im anatomischen Verband, auch wenn einzelne Knochengruppen
eindeutig zusammengehrten. Aus der Lage der Knochen wird deutlich, dass die
Gebeine in Schichten bereinander in den Raum hineingeworfen worden waren "sie
bilden eine deutlich dickere Lage im Osten. Beigaben fanden sich nur wenige, lediglich
kleinere Geqenstande aus persnlichem Besitz "ein Bronzering, mehrere Perlen, eine
beschadiqte Flasche und ein RolIsiegel.
Das RolIsiegel ist 1,7 cm. hoch und aus Harnatlt geschnitten (Abb.: 2). Das
Bildfeld ist oben und unten von einer einfachen Linie begrenzt. Die zentrale Figur in der
Bildflache ist eine knieende Figur mit Flgelpaar, die bis auf einen Grtel nackt
dargestellt ist. Sie kniet auf dem rechten Bein, das linke Bein ist angewinkelt. Der
Oberkrper und der Kopf sind frontal dargestellt, die Arme sind vor der Brust gefaltet.
Zu belden Seiten dieser Figur kniet je eine Figur im Iangen Rock. Die rechte Figur halt
einen Ahrenzweig in der rechten Hand, die linke Figur halt eine Heugabel. Im
verbleibenden Raum hinter dieser heraldischen Szene steht ein nach Iinks gewandter
Bovide, darber schweben zwei Vgel.
L. Woolley, Alalakh. An Account of the Excavations at Teli Atehana in the Hatay, 1937-1949 (1955) Tat. 118, 95b.
225
Die Sorgfalt der Ausfhrung und die Detailgenauigkeit der Darstellung machen
deutlich, dass es sich hier um ein qualitativ hochwertiges Siegel handelt. Stilistisch kann
das Siegel zur Gruppe der syrischen Siegel gerechnet werden. Der heraldische Aufbau
der Zentralszene, der knieende Held in der Mitte, und die Ausfhrung der Fllszene
lasst sich mit zwei syrischen Siegeln aus dem Ashmolean Museum verqleichen-. Eines
dieser Siegel ist in Kilis angekauft worden -es ist durchaus im Bereich des
Wahrscheinlichen, dass auch dieses Siegel vom Oylum Hyk stammts. Unter den
Fussbden der mittelbronzezeitlichen Bebauung fanden sich insgesamt 30
Bestattungen. Es handelt sich berwiegend um Kinderbestattungen, die in einfachen
Erdqrabern oder in Gefassen bestattet worden waren. Erwachsene liegen haufig in
Hockerstellung unter Abdeckungen aus Pithosfragmenten. Regelhafte Orientierungen
lassen sich nicht erkennen.
Zu den keramischen Leitformen aus dieser Schicht gehren grosse Kessel mit
breitem, gerieftem T-Rand und sog. "Schwarze Ware", eine handgemachte, streifen-
polierte Gattung, deren nachste Parallelen sich in Alalakh
Knickwandqetasse sind ebenfalls hauflq. Weitere charakteristische Funde aus der mit-
telbronzezeitlichen Schicht umfassen Entenkopfnadeln und Tonfigurinen (Abb.: 3-4),
Kosrnetikbehalter aus Knochen und Perlenketten aus den Eine Datierung
dieser Bauschichten an das Ende der Mittelbronzezeit, um ca. 1550v. Chr., ist deshalb
wahrscheinlich.
Westterrasse
Seit 1997 wird auf der Westterrasse in drei schachbrettartig versetzten
Sondagen von je 4x4 m. gegraben. Eine Auswertung dieser Grabungen erlaubt inzwis-
chen die Definition einer Schichtabfolge des Spatchalkolithlkums, wobei im
wesentlichen der altere und mittlere Abschnitt des Spatchalkollthikurns unterschieden
werden konnte>.
In Areal J31c berlagern mehrere Schichten einer drflichen Bebauung eine
massive Baustruktur. Diese Anlage, eine fnf Steinlagen hoch anstehende
Basaltmauer mit einer Hinterfllung aus Steinen und Scherben, kann vermutlich als
Plattform oder als Terrassierungsmauer angesehen werden. In der Verfllung dieser
Struktur sind grosse Mengen Ubaidkeramik gefunden worden. Aus den Erdschichten,
die an die Baustruktur heranziehen, sind jedoch vor allem Scherben des beginnenden
Spatchalkolithikurns geborgen worden, so dass eine Datierung dieser Konstruktion
nach dem Ende der Ubaidzeit wahrscheinlich ist. Charakteristisch ist das Auftreten von
coba-Schalen und eine ritzverzierte Keramik, die Vergleiche mit Arslantepe Viii und
Sakagz erlaubt.
Diese Struktur wird von mehreren Schichten einer Dorfbebauung berlagert. Im
ergrabenen Bereich sind Teile eines Hofes erfasst worden, auf dem zahlreiche
Geratschaften und umgedrehte "Coba-Schalen" lagen. Klopfsteine aus Basalt wiesen
noch Spuren von rotem Pigment auf. Wahrscheinlich wurden hier unter anderem
Steingeri:ite hergestellt, da auch mehrere kleine Kernsteine gefunden wurden.
Die jngeren Schichten, die vor allem in 131c erfasst wurden, gehren zu einer
Wohnbebauung mit offenem Hof. Unter diesem Hof lagen vier Bestattungen, drei in
einfachen Erdgri:ibern und eine vierte in einem Gefi:iss. Keramik aus 131c zeigt
Standardformen des mittleren Spatchatkolithtkums wie Kasserolen und
"Hackselkeramlk", so dass eine eindeutige Datierung dieser Schichten mglich ist.
2 B. Buchanan, Catalogue of Ancient Near Eastarn Seals in the Ashmolean Museum i (1966) 173-174 KaL. Nr. 887.
888.
3 bid, Kat. Nr. 888.
4 Woolley, op. ciL.
S E. zgen "B. Helwing et aL., Oylum Hyk 1997-1998. Die spatchalkotithische Siedlung au! der Westterrasse,
Anatolica Antiqua 7 (1999) 19-67.
226
Zwischen den beiden Hauptschichten aus 131c und J31c lag offenbar ein
Besiedlungshiatus. Eine dicke Erosionsschicht trennt beide Schichten.
Oy/um West: Kirchengrabung
Im Mai 1999 war bei Raubgrabungen westlich von Oylum Hyk eine
Saulenbasis aus Kalkstein gefunden worden. Diese Saulenbasls gehrte zu einem
Gebaude mit Mosaikfussboden (Abb.: 5), welcher in den Raubgrabungslchern teil-
weise sichtbar war. Es schien deshalb sinnvoll, var der weiteren Zerstrung dieses
Fussbodens Rettungsgrabungen in dem betroffenen Gelanda durchzufhren.
Zur Sicherung der Befunde wurde deshalb im Bereich der Raubgruben mit
einem 1Ox1 Om. grossen Grabungsschnitt begonnen, der spater auf 20x1O m. erweit-
ert wurde. Im gesamten Bereich war die Erde oberhalb des Fussbodens und der
Mauerstmpfe durch fortgesetzte Pflugarbeiten vollstandiq durchwhlt und es konnten
keinerlei archaoloqische Strukturen mehr ausgemacht werden. In der Erde fanden sich
reichlich Eisennaqel und Dachziegelfragmente. In einer Tiefe von ca. 90 cm. wurde der
Mosaikfussboden erreicht, der mit einer harten Kalk-Erde-Schicht berzogen war, so
dass zunachst keine Muster erkenntlich waren. Es dauerte mehrere Wochen, ihn
soweit freizuputzen, dass genauere Strukturen sichtbar wurden. Es handelt sich um
geometrische Muster (Abb.: 6) und "Kelimmuster", wie sie in frhbyzantinischen
Kirchen in Nordsyrien und Kilikien vorkommen.
Bislang wurden nur die westlichen Aussenmauern und eine Eingangstre gefun-
den. Eine Reihe von fnf Kalkstelnsaulenbasen trennt Hauptschiff und Seitenschiff.
Der Mosaikfussboden erstreckt sich ber das gesamte ausgegrabene Areal und
darber hinaus. Er ist in rechteckige Segmente gegliedert, die jeweils unterschiedliche
geometrische Muster aufweisen. Zur Mitte des Hauptschiffes hin sind Teile eines
achteckigen Zentralmotives freigelegt worden. Im Seitenschiff war der Fussboden an
einer Stelle aufgerissen worden, um Platz fr eine Bestattung zu machen. Ein weitere
Grab befand sich neben dem Eingang: hier lag ein Steinsarkophag mit drei Skeletten
- der Kopfteil des Sarkophages war im Altertum gewaltsam aufgebrochen worden, ver-
mutlich um Schmuck zu entwenden, der auf der Brust der Toten lag. Eine
Grtelschnalle war von den Haubern bersehen worden. Aus dem Fllschutt ber der
Kirche stammen zwei Bronzekreuze, die vermutlich ursprnglich an Ketten hingen.
Nach Abschluss der Dokumentation dieser beiden Grabungsquadranten wurde
das ganze Areal mit Sand bedeckt und darber der Grabungaushub zurckqefllt.
227
228
....
.ci
.c
et
i
Abb.2
Abb.3
229
Abb.5
Abb.6
230
1999 TELL KURDU
YENER*
Chicago niversitesi, Oriental Institute 1999 Amik Blge Projesi'nde
Teli Kurdu sezonu bu 5 ile 15 Eyll 1999, Amik yzey
ise.. 22 Temmuz ile 22 Eyll 1999 Erken ve Orta Kalkolitik
(M.O. 6-5 bin ait olan 15 bu Hatay Ili'ndeki eski Amik G-
l'nn (izim: 18" 1b). Amuk E (Ubaid D-
nemi M.O. Amuk D (M.O. 5200-48000) ve Ge Dnem
Amuk C (veya Halaf M.O. 5700) dnemlerine ait byk ve kk ama-
dan kerpi mimari ve atlye alanlar, ortaya
Universitesi'nden bir ekip, iki byk b-
lmnde birer manyetometre
Teli Kurdu, birbiri ile biri daha yksek bir olan, ift tepeli b-
yk 15 zerindedir (izim: 2). Robert Braidwood 1938'de
de, daha yksek olan gney hykte Amuq E hykte daha erken d-
neme ait olan C-D olmak zere 3 evre (Amuq C-E) Braidwo-
od'dan bu yana hyk, pamuk iftilerinin gney zirvesinden 2 m. dzlemesi,
gney hykten bir pasta dilimi ve kuzey kesimin gibi de-
Amuq Vadisi Blgesel Projesi (AVRP) 1996 gney hy-
kk bir sondaj ile geri 1998 daha ge-
gney ve kuzeyinde yer alan byklklerdeki 10
karede ve Amuq E ait mimari ve depozitlere Da-
ha byk erevedeki 1999 4 1. gney yama-
Amuq E mimarisinin incelemek. 2. Amuq C-E keramik-
lerini daha iyi iin gney yznden bir step tren
3.1998 sezonunda kuzey hykte olan mimarinin tes-
pit etmek iin manyetometrik bir yzey yapmak. 4. gney gnmz
yzeyinin derinlik ve ortaya
1. 1999'da Tr.11 (10x10 m.) ve Tr.15 (5x10 m.), 1998 sezonun da tren
2'nin boyunca ve 1996 Bylece bu kompleks
300 m
2si
oldu. Bu iki yeni alanda ve mleklerin dahil ol-
son derece fazla bulundu (izim: 3). TR 11'deki drt evresinin 3 ke-
olan pise evrili, merkezi bir alan ile
dir. kare iken 4 drdncs Bu endstri birok
mlek ve seramik ortaya mlek retiminin
evlerle ve gerektiren bir zanaat ediyordu. Bu
atlye Amuk Dneminin E evresine aittir. Bu evrenin TR 11 ve 15'e uza-
(izim: 4). Bu iki karenin tm evreleri ile klasik Amuq E veya Obeid ile
li stilde keramik bulundu (izim: 5).
YENER, University of Chicago, The Orientallnstitute, 1155 East 58th Street Chicago, IIlinois 60637 USA.
231
2. Gney buldozer aktivitelerinin ile bir yama
stepe ve topografisinde iin
Buldazer kesintisi, bir seri plk depozitlerini ortaya ki bu yama, muhteme-
len bir bina platforma, gneye (izim: 6). Tr. 14 (4x10 m.). Bu
bu tren depozitlerin iinde ve gelecek dnemlerde, bugnk zir-
vesinden, evreleyen, tabakalardaki ana step tren olarak
yeniden 1999 sezonu boyunca bu tren, plk depozitleri yu-
bir binadan ve kendi kendine en niteler-
den kerpi metresi
duruyordu ve bir ka defa en az
lar duruyordu (izim: 7). Ana
mr boyunca yzeyler ve dike
ru kl depozitleri belirlendi. iki kl depoziti ve amur ait
yataklar bu p depozit yatakla-
daha gsteriyordu. Depozitler bir dizi mhr ve ieriyor-
du; bir devlet veya elitini ediyor olabilirdi. Bu depozit
ru giden bir duvar, belki de buldozer bir idi.
Bu trenten gelen keramikler Amuk E aittir, fakat zellikler tipik
Amuq E'den (izim: 5). Muhtemelen bu evrenin erken gsteriyor ola-
bilir. Onmzdeki sezonlarda step tren, p depozitlerinin ova yzeyinin al-

3. 1998 bir manyetometrik yzey kuzey hykte
bir bina kompleksinin fakat karakteri kuzey hyk
iin nerilen Amuk C-D iin idi. TR 12 (10x10 m.) ve TR 16 (5x10
m.nin zerinde bir alan olmak zere bu iki ama
(izim: 8). Bu alanlardaki bir avlunun byk bir blmn ve iki umulmayan du-
varla evrili ikinci bir ye bir dizi Ana duvarlar,
bir gsteriyordu. Once bir tabaka halinde kl ve milli amur
kerpi idi. TR 12'deki avlu idi. Bu yzey belki de son ev-
rede olabilirdi. Kerpi avlu birka taban zerinde idi. Bunlardan bi-
ri gsteriyordu. Avlunun iinde, daha sonraki bir ekleme olabilecek ay-
bir oda Bir dizi oda, avlunun evreleyen yz boyun-
ca Odalar birka sahipti ve biri bir platform yaratmak
iin kerpile Iki tabana oturan bir gibi idi.
klle dolu byk bir knt alan Bu mimari ile kera-
mik Amuq C'nin son ya da Halaf dnemine aittir (izim: 9). Bu stilde mima-
ri ve bu dnem iin bu boyutta l, Halaf'ta henz lokal bir gs-
terebilir. Daha sonra bu mimarinin iine birka ukur ve 2 de gm u-
kurdan bulunan keramikler bu son Amuq D Dneminde gsterir.
4. Eski gney ve eteklerinin ve belirle-
Tr. 13 (5 x 5 m.) gney taban seviyesine belirlen-
di. Yerel halk, tepesinin buldozer ile bu yne ve iki hyk
ukurluk dolgusunun olduka derin Tr. 13, bu
ince bir tabaka buldozer zamanda
erozyon ve toprak formu olan nceki dkntlerin bir tabaka halinde (1
m.nin stndeki derinlikte) kl depozitlerinin stn ortaya Bu
kesimin tmndeki keramik Amuq E'ye aittir ve gney hyk bu ynde
dik bir meyile sahiptir. Ve ilk burada var idiyse bile, olduka derine

5. Tr. 18 de gney zirvenin kuzeyinde idi. Burada-
ki yeniden depozitlenmesine dair hibir vermedi ve ar-
keolojik tabakalar, metre Ama, da
uzanan bir bir gm ve birka ukur verdi. Odada bulunan
keramikler Amuk D'ye aitti. Bu sonu, Amuq E bir kuzey limit koyar. Ay-
zamanda iki tepe Amuq D belki de en
gney boyunca bir buldozer kesintisi, 2 m.lik dik bir ykseklik yarat-
232
yerde tekrar dzeltilen bu kesit, erozyona dknt ve top-
rak, gney 2 m. yer almakta idi, fakat arkeolojik dolgu-
lar yzeye bir derece daha Bu depozitlerin keramikleri Amuq
E'ye aitti. ile Amuq E'nin, daha
erken ynnde oval biimde
sonucu
1999 sezonun son olan TR. 17 (2 x 2 m.), ova
seviyesindeki evresinde, keramik en
Ama 2 m. derinlikteki, tamamen dzendeki alvyal birikintileri ve toprak formas-
verdi. Bu sonu gsterir ki, keramik sitin gs-
teremez ve Braidwood'un gibi en dipteki sonra
devam eder.
BULUNTULAR
Kk buluntular heyecan verecek trden olanlar da Mhrler
genellikle dikdrtgen geometrik bezemeli damga
eder, konik, parmak, ve kpek gibi. Damga mhr ile
bir bul/a, Tepe Gawra gibi motifleri ile lkeler ile gsterir (izim: 10). Ilgin
olan bir buluntu ise, silindirik boncuk zerine mhr motifleridir. motifler
beyaz disk bir boncukta da grnr. Bunlar her ne kadar dolgu toprakta bu-
da, bin yz sonra ortaya silindir mhrlerin olarak il-
gi toplar. birok yerinde uval etiketleri, geometrik tokenler, amur par-
stnde ip ve parmak izleri, sepet etiketleri ve bul/alar, Teli Kurdu'nun komp-
leks ok ileride ortaya serer.
Her trl (serpentine, obsidiyen, nefrit, bazalt, mermer, gabro v.b.) ve de-
niz boncuk ve gene ok baltalar Pek az
ancak boncuklar ve olarak ok akmak
ve obsidiyen alet (izim: 11). bazalttan ezgi
Kilden minik insan figrinleri ve hayvan figrinleri (izim:
12). insan figrinleri ilgi ekicidir. Biri Hyk'te oturan, Ana-
dolu'nun geleneksel ana tipindedir, ise, konik gvde-
li, kahve qzldr. Hayvan figrinleri ise, her trl hayvan trn ierir.
Sonu olarak, Amuq E gney hykte, Amuq D semer iinde, Amuq C kuzey h-
ykte Semere ynelik kk buluntular zerinde bu beklentiyi
ortaya Kuzey hykteki muazzam Amuq C
ortaya Sitin bu kesiminde
Anadolu'nun Halaf ve Halaf kltrlerini ve kesimlerindeki
kltrlerini acilen Gney hykteki Amuk E gele-
cek
ve depo zellikleri, yerel veya en yerel retimle bir sistemi
mektedir. zamanda, tepesindeki mhr aktivitelerinin yne-
tim teknikleri ve aileler var olan zenginlik ve g ortaya sermek-
tedir. Gelecek birka dnemlik sezonu, Teli Kurdu'daki Amuk E bi-
imini ortaya
1999 Amik Blgesel Proje ve Teli Kurdu Trkiye Kltr
ve Mzeler Genel himayesinde ekibinde
bulunan isimleri: Yener (Chicago Universitesi) Proje Christop-
her (pensilvanya Universitesi), Tepe Ama Steven Batiuk
Universitesi)" Heather Snow (Torcnto Universitesi), Jesse Casana (Chicago
Universitesi), Rana Ozbal (Northwestern Universitesl), Amir Sumika-i Fink (Chicago
Universitesi), Bakiye Ykmen (Mustafa Kemal Universitesi) dir; Holly Lundberg (FIeld
Mzesi), Marcela Hossello (Chile) konservasyon; Nadine Chenier (Canada Laval Uni-
versitesi), Blent Demir, Ozlern Lale Serap Gzel, Dilem Karakse,
Halim Kes (Mustafa Kemal Universitesi), Ama Benjamin Diebold (Yale
233
niversitesi), mlek Analisti: Heidi Ekstrorn (St. Marys niversitesi), flotasyon ve bo-
tanik analisti; Michelle Loyet (lIlinois Universitesi), Fauna Analisti; Brenda Craddock
Akademisyen), illstrasyon. Ankara Universitesi Fen Fakltesi'nden
Lle de kk minerolojisini Ahmet Beyazlar Ba-
temsilcisi olarak yer
Aegean Institute of Prehistory, University of Chicago, the Oriental Insti-
tute, Kress Foundation ve zel ile Bilhassa Chi-
cago'daki Turkish-American dosttarina iin candan borluyuz: Ay-
iin Mustafa Kemal Universitesi'ne, Rektr Profesr Dr. Haluk Ipek,
Rektr Profesr Dr. Miktat ve Dekan Profesr Dr. Berna Alpagut'a
Hatay'da Gkhan (Vali) ve Hasan (Kltr) bize
hi esirgemediler. MKU lojistik sayesinde ekibin iki
sresince rahat etmesi Candan ederiz.
YAYINLAR
FRIEDMAN, E.S., A. P.J. STAMPFL, Y. SATO, E.E. ALP, D.R. HAEFFNER, 1.J. WILKINSON,
C.E. JOHNSON, K. ASLIHAN YENER
1999 "Archaeology at the APS: Illuminating the Past," Advanced Photon Source Research 2/1:
12-16
WILKINSON, 1.J.
1999 "Holocene Valley Fills of Southern Turkeyand Northwestern Syria. Recent
Geoarchaeological Contributions," (Proceedings of the International Quaternary Confe-
rence Meeting, Ankara 1997) Quaternary Science Reviews 18: 555-571.
1.J. WILKINSON, E. S. FRIEDMAN, E. ALP, and A. P.J. STAMPFL
2000 The Geoarchaeology of a Lake Basin: Spatial and Chronological Patterning of
Sedimentation in the Amuq Plain, Turkey. In Researches Edited by
Michel Fortin, Laval University (in press
YENER, KA
1999 "1996-1997 ii Oriental Institute Amik Projeleri: Yzey Arkeometri
ve Teli Kurdu [The 1996-1997 Orientallnstitute Amuq Regional Projects: Survey,
Archaeometry and Excavations at Teli Kurdu], Arkeometri Sonulan 97-
112. Ankara: General Directorate of Antiquities.
2000 "Letters from the Field. Teli Kurdu, Turkey," The Orientallnstitute News and Notes 164:
20- 21.
in press "Between the Tigris-Euphrates and the Mediterranean Sea: The Oriental Institute
Amuq Valley Regional Projects, Turkey," in P. Matthiae, F. Pinnock, eds., Proceedings of
the 1st International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East. Rome:
Universita degli Studi di Roma "La Sapienza".
YENER, KA and 1. J. WILKINSON
1999 "Amuq Valley Regional Project," The Orientallnstitute 1998-1999 Annual Report, 9-17.
Chicago: The Orientallnstitute
YENER, KA, C. EDENS, 1. HARRISON, J. VERSTRAETE, and 1.J. WILKINSON
in press "The Amuq Valey Regional Project 1995-1998," American Journal of
Archaeology
YENER., KA, C., EDENS, J., CASANA, B., DIEBOLD, H., EKSTROM, M., LOYET, and R.,
OZBAL
in press "Teli Kurdu Excavations 1999," Anatolica.,
234





[;':::Marsh
N
T
SVRIA
izim 1a: 1999 Amik
Hyk

Tony
Wilkinson
1'1. EUPhrates
Kazana
Urta Hoyuk
50km
-
o
Aleppo
SYRIA
TURKEY
Surveyarea
.... C_-. _" /"
t
N
izim 1b: 1999 Hatay
235
Magnetometry
Units
100 M. o
1 Meter Contour Interval
17
N
Tell Kurdu
Overall Site Plan
m 1999 Excavations
1998 Excavations
izim 2: 1999 Teli Kurdu topografik ve ama h a r i t a s
236

fIOOr
_ day floor
material
ceramic
o-- bumt day in kilns
gs slone
Trench 11 - Kilns
i '.'_"__
- -r
+
t
1
--=-1
izim 3: Teli Kurdu, Trench 11 mlek Brenda Craddoek, Peggy Sanders
237
i
I
i
i
i
I
i
i
1
I
.:1
I
i
I
i
i
i
I
i
gsc>
\)
25/)
oven
<7 gs
i
26 i
_ 0!
, -. <, _:3,/ i
+
Trench 11- Pre-Phase 1 1 meter grid
r

..........
24 L
23
8
bumtfloOr
....
.......
LB
.. bi
PH- posthale
gs - ground stone
::: bumt area
-L
I
16
18

fSJstones
8 17
13 oven5o .......
J
Trench 15

.. : 22
Oquem \7 :... >, O
" \Qbumt
i metenet
-. oven :"') O
\Q
izim 4: Teli Kurdu, Trench ii evre i ncesi. Brenda Craddock, Peggy Sanders
238
L
6

( )
7
\,j
(
12
3
\
15

16
18
-I
20
19
Figure: Phase E pottery fromTrench 11/15(1-7) and Trench 14 (8-20). Scale= 1:4. 5 cm
izim 5: Teli Kurdu Obeyd Dnemi Seramik. --boz stne siyah boya: 1, 2; 10, 14, 15,;
boz stne ve siyah boya: 3,4; boz: 5, 6, 11; 12, 13; cooking pot: 7, 8, 9;
koyu yzl 16, 17, 18, 19; impressed 20. Ben Diebold
239
10 11
i i
- 100.20
- 100.00
- 99.80
- 99.10
- 99.40
- 99.20
- 99.00
- 98.80
- 98.80
- 98.40
- 98.20
26
se'
_wall
E2Z! mudbrlcl< mato,,"1
lEEEiJ chefeoal
oven
[:::3 ash
98.20 -
98.40 -
TeliKurdu
Trench14
Step 1 &2
North seeucn
---....
100.20 - _
100.00 - "\ i
99.80-


99.00 -
98.80 -
98.60 -
ro

o
izim 6: Teli Kurdu Trench 14- Step 1 and 2. Brenda Craddaek, Peggy Sanders
trash deposits
- -+- - -+-
reeded
,
,
..........., 36
'-"', area
....................
'"
'.. :
,
----""""
39
41
-+--+---;-- -T
i
./-
-i-
16 ')hearth
i 14
15
28
30
Trench 14 Ovens
" laterphasewaU
1 melergrid
----------+'
Trench 14 Pre-Qvens
52
60
38
45
46
50

Quem@
i //'
laster ,-
line i ... .,."J'
'r
izim 7: Teli Kurdu Trench 14 Brenda Craddaek, Peggy Sanders
241
'i;=( i 1
\ i 7
\: i :J
7 ..
"Ut ( i) .
)il , "mi
II iS i i 18
\ ir i "
i ,
i \ j i ,
J @
Rgue- Phase C pottery fromTrench lU16. Scale= 1:4. -=-=- 5 cm

izim 9: Halaf Seramik rnekleri. Ben Diebold
243
hi.
,'-

ir
i

i
-,

-IlliJ
p"., i MI
ii ... i
_ --'.':- r;;a17;.1_o
i
i ,rb
tN!

- !<- .. 111;.. ., . /'.". o'

y' ':;:,j,i}/

ro
.f:>.
.f:>.


i


;f\\

i
- ;;J!1 -I"':'-1::-
2
:% W ,""/;
.l;," .. :
i\
J
izim 10: Teli Kurdu kk buluntular: ip izli etiketler- Tr 12,14,16; damga mhr Tr 14; boncuk ve
mhr (yzey veya dolgu toprak). Brenda Craddock
5
6
,
- - -
,-.-:;=
'-
,-
i-
i-
i-
i::::::::::
'-
,-
i-
L-
L-
i-
i-
-- 1-
, '.
'-
,-
i-
,-
,-
,-
i
i
4'
3
5 cm.

2
o
izim 11: Teli Kurdu. akmak t a . Chris Edens
245
E
'N
c>
=i,....
c!) c!)
1--
i:
ca

'i:
:::J
c!
:;::

ca
III
.!:
.LI:

a.
o
-.LI:
.!!?"u
EO
l1I'"O

...
i.:()
"!!!ca
::J"O

::J ...
:im
.c,,;
.lI::::J

(,)o:::J

::Jca
"oc!
"'E
::J
ca

m
'"
o
...


246
GKEAOA YENiBAOEMLi HYK 1999 YILI
Halime HRYILMAZ*
Yenibademli Hyk 4. dnem 10 Temmuz- 9 Eyll 1999 ta-
rihleri nceki gibi Ba-
ve Mzeler Genel anakkale Valisi Sn. Ekrem
anakkale " Kltr Mdr Sn. Mustafa Sevim'in, Troia Sn. ProfDr.
Manfred Gkeada Sn. Hulsi ve Gkeada Belediye
Sn. Akgn'n destekleriyle iin ana finansal
kaynak Institute for Aegean Prehistory'den Gkeada Atatrk Anadolu li-
sesi ekibini konaklama ynnden, Hava Radar Sn. Yar-
bay Recep Koyuncu lojistik ve 5. Komando Alay ve Garnizon Sn. AI-
bay da hyk yzeyinin iin 90 Mehmekik'le
Kltr temsilcisi olarak Burdur Mzesi'nden Sn. Mustafa Samur
ve
Yenibademli Hyk geenlere, parasal yapanlara ve ok
ve yneticilerine bir bor bi-
liriz.
Saros Krfezi yer alan Gkeada (Harita: 1), Gelibolu
Kabatepe 14 mil ile merkezini Kaleky'e
yan asfalt yolun Bykdere Vadisi'nde konumlanan Yenibademli Hyk'te
(Harita: 2), 1999 arkeobotanik ve arkeozoolojik incelemeler ile pa-
olmak zere drt blmde

Yeni kadastro sonra Pafta 137, Ada 129, Parsel S'de an-
hykte, orta ve gney kesiminde olmak zere stratigrafik
ve Myken Dnemi'ne ait saptamak G 10 ve F 10 plankare-
lerinde (izim: 1).
kesiminde 1997 itibaren srdrlen
belli bir blmnn faaliyetler sonucunda yok ol-
Bu nedenle 1999 orta kesimine tabaka
dzenini ortaya koymak G 10 plankaresine
A. G 10 YRTLEN
Troia i Dnemi ile G 10 en st
sekiz duvarla temsil (izim: 2). istikametinde
Do. Dr. Halime HRYILMAZ, Hacettepe niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Arkeolojl Blm, Beytepe-Ankara/ TR-
KiYE
H. ve N. Sevin, "1997 Gkeada- Yenibademli Hyk XX. KST 1, Ankara 1999, 311-317; H. Hr-
"Gkeada-Yenibademli Hyk1998 21. KST 1, Ankara 2000, 229-233.
247
uzanan bir uzun yan (No. 1 ve 3), ara duvarlarla (No. 2, 4, 6 ve 8) b-
lnerek kk mekanlar elde n veya arka
alanlar iinde genel ve getirmek mm-
kn
Birinci belirleyen duvarlar kalan dikdrtgen me-
kan iinde bir sileks dilgi ve ezgi kk buluntuya rastlanmaz-
ken, anak Troia i Dnemi keramiklerinin karakterinde retildikleri
tir. Sz edilen tabakaya ait ikinci bir mekan,
Bu mekana ait iki taban dzlemi
ikinci tabaka istikametinde uzanan tek bir duvarla
temsil (izim: 2, Duvar No. 9). Bu duvar ynndeki
kesiti iinde ve st ste drt
na ucu ama iinde ve sadece iki
Sz konusu gneyinde taban dzlemine kadar ve taban dz-
leminde siyah, bej ve el 10 anak in situ ele
9 No.lu saptamak g-
Bu alanda sade-
ce ii nceden bir pithosun dip ve evresinde ok kap
temsilcimiz restore edilen bu kaplar anaklardan,
mleklerden ve testilerden (Resim: 1, 2, 3, 4). benzerlerinin Troia ve
kuzey Ege Denizi de bu kap biimleri, ikinci
da Erken Bronz tarihlendirilmesine neden
nc tabaka iki evreli olup ynnde uzanan iki
duvarla (izim: 2, Duvar No. 5 ve 11) ortaya Bunlardan 5 No.lu duvar ge
evreye, 11 No.lu duvar ise erken evreye aittir. Her iki ve ke-
sitler iinde elde Bir sona an-
ge evrenin taban dzleminde zg bir pyxis (Resim: 5) ve
benzerlerini ge Troia I'den bir anak ele
Denizsel Troia i kltrnn bu evrede kaplardan
biri tek kulplu fincan (Resim: 6) ve st yumrusu bulunan iri bir (Re-
sim: 7). Her iki buluntunun en benzerlerini Anadolu' da Troiae ve Ege
ise zellikle Therrni" ve Poliochni'de
5
grmek mmkndr.
nc erken evresi, kesiti ve dikdrtgen plan-
kalan, gen bir alanda Tek taban dzleminin belir-
bu alanda, keramik rneklerinin herhangi bir buluntuya
G 10 kuzey kesiminde, Erken Bronz ait evre tespit edil-
Birinci evrede belirgin bir zellik Ikinci evrede,
kuzey kesitinden zere, kk ve orta boy toplama bir
0.12 m. kl
nc evreyi Drdnc evrede toprak ve
te birlik blm Bu
zellik olarak tek ve iinde kl bulunan bir ocak ka-
(izim: 2).
olmayan kesiminde depolamada erzak pitho-
su Bunlardan birincisi kesit (Resim: 8), ikincisi or-
ncs ise kesit (Resim: 9) Birinci pithosun iinde
taneleri ve pnhosun
lan tahta kapak ele Ikinci pithosun ii nceden Bol
2 C. W. Blegen v.d., Troy 12. Generalin/roduction the First and Second Princeton 1950, Lev. 226, 33.693,
Lev. 231, 35.647.
3 M. Korfmann, Vorbericht ber die Ergebnisse der Grabung von 1982", Archtiologischer Anzeiger 2,
1984, 3, s. 16.314.
4 W. Lamb, Excavations at Thermi in Lesbos, Cambridge 1936, Lev. 165.
5 L. Bemabc - Brea, Poliochni I, Roma 1964, Lev. CXL g.
248
miktarda taneleri ieren nc pithosun iinde ele geirilen bir kap,

Drdnc evreyi izleyen evrede, herhangi bir

B. F 10 YRTLEN
1996 zerinde bulu-
nan Myken Dnemi keramik rnekleriyle belirleyebilmek ama-
1999 F 10 Bu alanda mirnarl taba-
ka ve iki tahrip ukuru tespit
Birinci tabaka gney zellikle gneyba-
kyklopik ve - ynnde uzanan b-
yk apta tahrip bir duvar (izim: 3) ile Myken keramik rnekleri,
bir Myken
ikinci tabaka, kyklopik - istikame-
tinde uzanan bir duvarla temsil (Resim: 10). I yz
bu i dolgusunda toplama gneyden evrele-
yen savunma surunun bir bu her iki ucu
alanlar iinde Ikinci tabakaya ait buluntular sap delikli
balta ve bir idol
6

nc tabaka kk bir duvar ortaya Kuzeyba-
ucu kesit iinde kalan bu ucu sur
Drdnc tabaka, kesit tespit Byk lde tah-
rip olan bu ynndeki isabet eden tah-
rip ukuru ile Ikinci tahrip ukuru kuzey kesitinden de
zere 1 m.yi bir Genelde merkezinde ve kuzey ke-
siminde etkili olan tahrip (izim: 3) bu alanda edilen
neden
Son duvar kesiminde (Resim:
10). Dzensiz toplama edilen bu kuzey ynndeki
gney ise, savunma suruyla Bu
dolgu iinde Erken Bronz karakteristik olan, kuzey Ege Deni-
zi adalarmda/, Makedonya'da'' ve Bulgaristan gsteren bir
kil kanca ele
F 10 birinci mimarltabaka hari, birbiri ile olmayan duvar-
gerek karakteri, ancak ortaya konabilecektir.
Keramik rneklerin teknik ve dayanarak, bu Troia i Dne-
minde edildikleri
ARKEOBOTANiK iNCELEMELER
Yenibademli Hyk'te geen arkeobotanik incelemeler Do. Dr.
Emel Oybak Dnmez ve Yrd. Do. Dr. Cahit G 10 a-
iindeki taneleri ve n
melere .gre birinci pithosta baklagil ve zm ekirdeklerine rastlan-
Unc pithosun iinde bol miktarda arpa, delice ve baklagil bulun-
ortaya drdnc pithosun iinde ise
6 Bu tip iddiler Troia i C. W. Blegen v.d., Troy 12. Generel the
First and Second Settlements, Princeton 1950, Lev. 127.
7 L. Bernab-Brea, Poliochni I, Roma 1964, Lev. LXXXIII g; W. Lamb, Excavations at Thermi in Lesbos, Cambridge
1936, Lev. XXiii 30-51.
8 W. A. Heurtley, Prehistoric Macedonia, Cambridge 1939, 67 k.
9 V. G. Childe, "Anatolla and Thrace. Some Bronze Age Relations", Anatolian Studies VI, 1956, 45, 1.
249
ve baklagil ele Birinci pithosta nc pithos-
ta Erken Bronz bu iki nemli bitkisi
rnlerini
ARKEOZOOLOJiK iNCELEMELER
Yenibademli Hyk'n getirmek arkeozoolojik incele-
melere 1999 Yrd. Do. Dr. Zafer hayvan
kemikleri ve hayvan ve edi-
len etiller, kemirgenler ve ait hayvanlar
Kemik incelemeleri sonucunda domuz, koyun, kei, kurt veya k-
pek, kedigiller ve gibi trler
hayvanlara ait kabuklardan elde edilen bulgulara gre,
midyeler ve olmak zere iki tespit Bu
ait belli trler deniz salyangozu, istiridye, venus kabuklusu, deniz kabuklu-
su ve kara salyangozudur.
PALEOCOGRAFYA
1999 dneminde Do. Dr. ner ve hyk evre-
sinde devam Bykdere vadi top-
lam 6 adet alvyon Sondaj derinlikleri 3 m. ile 34 m. de-
gneyinde sondajda, 3 m.de ana kayaya
derin sondajlarda denizel sedimanlar iinde ya da ana kayaya B-
ykdere Vadisi'nin gneyinde Holosen transgresyonunun en fazla ilerleme nok-
belirlenmeye Buna olarak hykten daha gneyde ve vadi taba-
orta kesimi ile yamalara denizel daha ortaya
Yeni blmne olan alanda, yzeyden 10-11 m.
derinlikte seramik ve sedimantasyon evre-
de eski var
SONU
1999 Yenibademli Hyk'te elde edilen nemli sonular zet-
lenebilir:
1- orta kesiminde (G 10 mimari Troia
i Dnemi ile Bu btn olarak elde kar-
yer depo ynelik olarak
2- kesiminde gibi, orta kesiminde de Erken
Bronz sona ve daha sonraki
3- gney kesiminde (F 10 tespit edilen blr Myken yer-
ve Erken Bronz rnimarl bu bir taraftan M.O. ii. 2.
taraftan da M.O. LLL. iskana sahne ortaya
4- Arkeobotanik incelemeler Yenibademli Hyk sakinlerinin beslenmesinde
(Triticum monococcum ve Triticum dicoecum) ve (Hordeum) byk rol
ortaya
5- rnlerinin ve da Yenibadem-
li Hyk'te besin olarak nemli bir yer
6- rampa 50 m. kadar gneyinde
sondajda 3 m.de ana kayaya denizin, gney fazla
ieriye ortaya
250
Samothrace
Harita 1: Kuzey Ege Denizi a d a l a r
251
Harita 2: Bykde-
re Vadisi
ve Yeni-
bademli
Hyk'n
konumu
:8
I.'
i ' ,
1
10,1,1' 11o
: i J
u -, 1"1
H-- "i-, - -., :J
I
i] YenibadeL -_:-- . i ! i __J!
I
1996-1999 i i i i
1
13
1996 i' ; i ! ! 1
131
r----------. ----I I
114 I?iIL 1998: i i ' 114
i J ii 1999 i x= 4543201 i
i C D E F G H J.
izim 1: Yenibademli Hyk durum
252
'i.-

iiOif"oo
.aha.

izim 2: Yenibademli Hyk. G10 Erken Bronz

mimari
253


.iJLQ.
'51
1o
.
0o
\
F l 0
N '.500,00
, ..
-_.
izim 3: Yenibademli Hyk. F10 M.. iii .ve ii. ait mimari
254
Resim: 1
Resim: 2
255
Resim: 3
Resim: 4
256
Resim: 5
Resim: 6
Resim: 7
257
Resim: 9
258
1999 LiMAN TEPE
Hayat ERKANAL *
gibi Liman Tepe, Karantina tam bulunan bir
da zerinde Urla'ya olan bu merkez, Erken Tun gl
surlarla evrili bir i kaleye ve gneye uzayan bir sahiptirt. I kalenin
bir ve prehistorik liman tesisleri Ege Denizi'nin ykselen
(izim: 1).
Liman Tepe'nin zerinde yolu
ikiye da kuzey ve gneyolmak zere ikiye
(izim: 1). 1999 daha nceden gibi sadece gney

gneydeki blgesinde 1998 Erken
Protogeometrik Devre ait bir oval ev tespit fakat bu evin ancak bir
1,91 m. seviyesinde bulunan bu evin 4,48 m. uzunlu-
0,37 m. ykseklikte korunan yan 0,75-0,78 m. de-
i dik olarak levha
Bu dik bulunan orta byklkteki toplama daha ok dol-
gu malzemesi olarak 0,57x0,40xO,09 m.
daki kerpilerle Zemin iine gmlerek edilen bu ele geirilen
seramik rnekler Erken Protogeometrik Devre, de Submiken Dnemine
aittir".
Anadolu'daki Dnem byk nem bu oval
Liman Tepe'nin tepe Liman Tepe mevkiinde Liman Tepe
mevkiindeki Klasik Devir ve Protogeometrik Devir yetkisi Gven
Klazomenai Klasik Arkeoloji kuruluna aittir. Istekleri
tusunda oval evin ve bundan sonraki bu
Prof. Dr. Hayat ERKANAL, Ankara niversitesi, Dil ve Tarih Fakltesi, Protohistorya ve nasya Arkeolojisi
Anabilim Slhhiye-AnkararrRKiYE E-mail: irerp@hotmail.com
H. Erkanal, "Early Bronze Age Urbanization in the Coastal Region of Western Anatolia", Housing and Settlement in
Anato/ia. A Historica/ Perspective, istanbul 1996, 76-79; H. Erkanal, "Early Bronze Age Fortification Systems in
Region", Me/etemata. Studies in Aegean Presented to Ma/co/m H. Wiener. Aegaeum 20,1999,238-239.
2 1999 grevalan kurulu yeleri: H.. Edebiyat Fakltesi, Arkeoloji Blm
Prof. Dr. Erkanal; H.. Edebiyat Fakltesi, Arkeoloji Blm yesi Do. Dr. Sevin Gnel;
ukurova niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Arkeoloji Blm Yrd. Do. Dr. Serdar Girginer; A.. Dil ve
Fakltesi, Arkeoloji Blm Gr. H.. Edebiyat Fakltesi, Arkeoloji Blm
Gr. Kadir Bykulusoy; A.. Dil ve Fakltesi, Arkeoloji Blm doktora Arkeolog Fatih Atan;
H.. Edebiyat Fakltesi, Arkeoloji Blm yksek lisans Arkeolog Tayfun Caymaz, Arkeolog mit
Arkeolog Hakan Kale; ODT Mhendislik Fakltesi yksek lisans Metalurji Mhendisi Meral Tarhan;
ukurova niversitesi, Arkeometri Blm yksek lisans Arkeolog Fariz Demir, Arkeolog irfan A..
Dil ve Fakltesi, Arkeoloji Blm Rana Banu Levent Keskin,
H.U. Edebiyat Fakltesi, Arkeoloji Blm Deniz Erdem; Atatrk Universitesi, Fen-Edebiyat
Fakltesi, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Blm Sinan Hadiye Trkmen. 1999 Kltr
yetkili olarak Manisa Arkeoloji Mzesi'nden Arkeolog Musa lker
3 Bu konuda bizi ynlendiren Ersoy'a ederiz.
259
kuruluna bu blgedeki 1999

ngrlen biri tm potansiyeli gney
blgesine ve 17 x 5 m.lik bir amada olduka bir program
Bu 5 grup halinde
1. En ge
2. Geometrik devir kp
3. Orta Tun 3. mimari
4. Orta Tun 4. mimari
5. Erken Tun ii savunma sistemi.
En Ge
Kuzey-gney istikametinde uzanan 17 x 5 m. gney
yeni kuzey ucunda 2,80 m. seviyesinde bir duvar rast-
istikametinde uzanan bu duvar olup
mayan alan iine 4,20 m., korunan ise 0,93 m.dir.
gney yz dz, buna kuzey yz ibkey bir grnme sahiptir. Bu
nedenle duvar her iki uta daha ortada ise daha En yeri 0,72 m.,
en dar yeri ise 0,44 m.dir. Orta ve kk boy dzensiz bir
yan yana Duvar rgs kuzey daha dzgndr.
Bu duvarla bir tabaka tespit evresinde daha ok Klasik Devre
ait seramik rnekler bunun modern da tespit Bu
nedenle belli bir dneme tarihlendirilmesi ok bir zamana ait bir
bahe da imkan dahilindedir.
Geometrik Devir Kp Mezan
gney kesiminde, Orta Tun 4. mimari tabaka duvar
zerinde 2,16 m. seviyesinde istikametinde uzanan bir kp
mezar (Resim: 1). Kpn bakan iki dzgn
1,14 m., en yeri ise 0,74 m.dir. "Yumurta"
gvdeli kpn dibi silindirik bir olup ktlevi bir sahiptir. Olduka
uzun bjr boyun ekik dz olarak kesil-
Ustteki eksik olan bu kp mezar iindeki kemik ok
ve sadece ve bacak tespit edilebil-
Iskelet kpn istikametine uygun olarak istikametinde
1 bir ait muhtemelolan bu
iskeletin mevcut kemik Mezar olarak
evre-sinde 4 adet kap (Resim: 1). Bu kaplardan bir tanesi
oinochoe, bir tanesi silindir gvdeli ve tek kulplu gri bir fincan, bir tanesi tek kulplu bir
testi ve bir tanesi de gene tek kulplu Oinochoenin gvdesi zerinde
i ie daire ve yatay bantlardan bir bezeme mevcuttur. Klazomenai
Gven kaplara gre bu Geometrik Devir tarihlemekte-
dir. Protogeometrik Devrin sonuna da tarihlendirilmesi
Orta Tun 3. Tabaka Kalmtllan
Orta Tun 3. mimari tm alana vaziyette tespit
Bu tabaka kuzeyinde 2,80 seviyelerinde, gneyinde ise 2,30 seviyelerinde
(Resim: 2). Aradaki 0,50 m.lik seviye hyk zerindeki meyli
ortaya kuzeyinde bu mimari tabaka d-
temsil edilirken, gneyde duvar sahiptir. Liman Tepe'nin
kuzey da bu tabakada tarz
260
gneyinde bu tabakaya ait bir duvar istikame-
tinde Bu ucu olup ucu
alan iindedir. kesiminde belli bir alanda tahrip olan bu duvar 7 m.
ve 0,66 m. Korunan ise 0,30 m. ok muntazam bir
sahip olan bu levha halindeki kire
yznde, iri i yznde ise sabit
muhafaza etmek daha kk Bu
yani i daha ince bir duvar dik olarak dayanmakta, belki
de Tam yer tahrip belirgin de-
alan iinde devam eden bu ikinci tespit edilebi-
len 2 m., 0,50 m., korunan ise 0,20 m.dir. Iki
levha halindeki
iri da Iki kuzeyba-
taban zerinde in situ seramik para Bu
paralardan bir gaga testi ve bir yuvarlak mlek tmlenebilmektedir. Gerek
mekan ii buluntular, gerekse mevcut mimari dikkate burada
tahrip bir mevcudiyeti sz konusudur. Uzun duvar
ince duvar, i iki mekana bir ara
iri ve levha halindeki kire
Azeilikle duvar teknik, bu kuzey
paralellerine nazaran daha bir gstermektedir.
kuzeyinde Orta Tun 3. mimari seviyesinden daha derin-
lere bir p ukuru ile Oval bir sahip bu p ukuru-
nun karakterde tek halinde Iten
1,50 m., 1,20 m. ve korunan 0,45 m.dir. Dzgn bir tabana sahip olan
bu ukurun evre yer yer bu nedenle iine Orta Tun seramik
rnekleri ukur iinde ele geirilen Miken tarih-
lendirme daha belirleyici bir konumda ele Bu nedenle p uku-
runun Ge Tun ait daha gl bir
Orta Tun 4. Tabaka Kaltnttlan
1997 bu mimari tabakaya ait bir teras
(Resim: 2). istikametinde uzanan bu gney-
yz belli bir teknik iinde ok muntazam bir 3
halindeki iri toplama kire tek halinde yatayolarak
Bu teras yz, yz bir
Erken Tun ii ikale savunma sistemine Bu dayanma sonucunda
savunma sistemi byk lde tahrip Bu teras nnde, yani
bulunan hcre mimari dzenlemeler, ok dar mekanlar.
burada gereken zemin depo Bir
zor tek bir kk mekanlar bir
yoktur. Bu durum depo blmlerine daha ok yukardan gstermektedir. Bu
kk dikdrtgen grnmde evreleyen ve gl ana duvarlar bir
yk Bu yk de byk zemin zerindeki ana
Bu depo iinde ele geirilen seramik rnekler Orta Tun en
erken aittir. Bir tmlenebilen bu seramik rnekler, i kale iinde Orta
Tun 4. mimari
Burada takriben O m. seviyesine kadar inen Orta Tun 4. mimari tabaka
Erken Tun ii mimari zelliklerini tamamen tahrip et-
Gerek byk teras gerekse duvar nndeki mimari zellikler
alan iinde devam etmektedir'.
4 H. Erkanal, "1997 Liman Tepe Xx. KST 1,1999,328, iz. 2, Res. 5.
261
1999 1997 Orta Tun 4. tabaka
alan iindeki de olsa
1999 gneyinde 4. tabaka teras devam
ve alanlar iinde de devam
Bu seneki yeni da teras istikamette, yani
istikametinde 5,60 m.dir.
Bylece bu teras 1997 beraber 13 m.lik bir uzunlu-
sahip (Resim: 2). teras st yani Erken Tun
ii savunma sisteminin zerinde kalan alt gibi tek yzlduvar
ift yze sahiptir. Arka yz, yani bakan yz bir yerde de olsa sap-
Buna gre teras orijinal 1,30 m. Bu
levha halindeki kire Daha byk olan iki kenara
muntazam bir arada kalan ise daha kk doldurul-
Zaman iinde bozulan takviye
Byle bir takviye ana
tespit 1997 da tespit edilen bu takviye
iki yzl bir duvar iken> uzamakta ve ana teras yasIan-
Takviye 1997 tespit edilen 1 m.dir. 1999
tespit edilen 3,80 olup 1997 da ilave edilirse
toplam 5,40 m.ye Tali duvar da ana teras ve
malzemesiyle
Ana teras ocak veya
olabilecek tespit Mevcut paralar yuvarlak bir
Bu seramik rnekler elde
Fakat mevcut seramik rnekler belli bir devre ait Bu kesimde Klasik Devre ait
olduka bir dolgu Byk ocak veya
bu dolgu tahrip ve bu nedenle seramik
malzeme nedeniyle bu kesimde
da teras alt kesimleri bilgi
1997 dikkate teras bu kesimde 2,15 m. gibi bir
sahip gerekir.
Teras 3. tabaka nndeki dar
alanda da biraz ve teras st takriben 0,30 m. kadar
bir derinlikte kire Bu daha ok
grnmnde olup 3. girmektedir. Bu alanda ele gei-
rilen seramik rnekler Orta Tun 4. aittir. Burada byk
3. 4. tabakaya ait bir Iki
yzl teras bu ait bir duvar olma da
Orta Tun 4. ait bir zellik de
kuzeyinde, Erken Tun II savunma sisteminin iinde tespit Bu
zellik zemin iine gml bir yuvarlak (Resim: 3). i
1,45 m., korunan ise 1 m.dir. Ambar ilk nce toprak
daha sonra tek veya ift kire yuvarlak i emberi
emberin 0,40 - 0,15 m. emberin en
alt dik, ise yatayolarak Bu
zellikleri bir am 1993 kuzey
Daha byk boyutlara sahip olan bu ambar Orta Tun 4.
aittir
6
. 1999 ambar iinde herhangi bir seramik rnek
tespit Fakat gerek buluntu konumu, gerekse 1993 dikkate
bu da dneme, yani Orta Tun 4. ait
gerekir.
5 H.Erkanal, "1997 Liman Tepe XX. KST i, 1999, iz. 2.
6 H. Erkanal & S. "1993 Liman Tepe XVi. KST 1,1995,269, Res. 6.
262
Erken Tun /i Savunma Sistemi
ilk olarak 1992 Erken Tun II i kale savunma sis-
temine ait bir bastiyon ve bir sur 1999 kadar Liman Tepe kurulu tara-
her ynleriyle ve yeni sonular elde Savunma sis-
temine ait bastiyon kerpi i dolguya sahip olup gneye, yani anakaraya at
Plaka kire muntazam bir rlen
yz, rampa Sur bastiyonla biri
mekte, daha bastiyona (izim: 2; Resim: 4).
En az 5 m. ykseklikte korunan bastiyonun kesimi ok iyi buna
kesimi, Klasik Devre ait bir kuyu ve bir tahrip
Tahrip olan kesimde 1997 yrtlen sondaj sonucunda bastiyonun
i yeni bilgiler Bastiyonun i kenarlarda trapez
veya daire hcre mekanlar Bu 3 2
yan ve 1 arka tek halinde plaka Hcrelerin ileri daha
sonra ve toprakla olan ise rampa
rlerek Bylece bastiyonun evresinde ileri
bir hcre mekanlar zinciri Bu teknik sayesinde iteki kerpi dolgunun

1998 sonucunda 12 m. bastiyonun 13,94 m.
fakat alan iinde
kenari bilgi
1999 esas bastiyonun
Bu nedenle gney 17 x 5 m. yeni bir
Orta Tun 3. ve 4. mimari ait mimari zellik-
ler yerinde bu yeni kuzey kesiminde 9,90 x 5 m.lik bir alanda
ve Erken Tun ii savunma sistemine
Bastiyonun aksine dz bir kuzeydo-
istikametinde (izim: 2; Resim: 4). bu yeni
tespit edilen 8,80 m.dir. Bu ucu de
olsa alan iine girmektedir. bu alanda muhakkak bir
yapacak ve daha nceki gney kenarla
ucu ise yolunun devam etmektedir. da
kenarlar gibi rampa Buradaki rampa
2,10 m. bir alanda 2,70 m.lik bir sahiptir. Bu
kenarlara nazaran daha dik bir meyile sahiptir. Manto gene plaka halin-
deki kire Manto daha derin seviyelere inmektedir. Taban
suyu nedeniyle daha alt seviyelerdeki
kadar bastiyon olarak bu grkemli
gibi bir sur mevcut Bu durum yeni
bir zellik Bu dz ve herhangi bir sur
bir etmektedir. Bu ancak i kalenin ana
olabilir. kadar bastiyon olarak bu mimari bundan
sonra kulesi gerekecektir.
kulesinin gney kesiminde, manto noksan ve da-
yerde bir duvar (izim: 2; Resim: 4,5). Bu
3,30 m., 0,90 cm. ve de 1,50 m.dir. Muntazam bir
rlen bu dik duvarda gene levha halindeki kire Daha iri olan
kenarlara arada kalan ise daha kk doldurul-
Bu duvar manto zerine Bu duvardan daha
seviyelerde mantolu muntazam bir devam etmektedir. alt
7 H. Erkanal, H. "1992 LimanTepe Xv. KST i, 1994,367-369. Res.5-8.
8 H. Erkanal, "Early Sronze Age Fortilication Systems in Region", Meletemata. Studies in Aegean Archaeology
Presented to Malcolm H. Wiener. Aegaeum 20, 1999,238-239, Lev. l.lll.
263
manto ve dzgn duvar ise manto
noksan ve bu bir takviye grme-
mize neden Byk kulenin bu kesimi herhangi bir nedenle tahrip
ve bu tahribat byle bir takviye telafi
Kulenin manto zerine dik olarak yaslanan bir du-
var 3 m. 1,60 m. ve 1,30 m. (izim: 2;
Resim: 4-5). Muhtelif edilen bu
duvar grnts mevcuttur. daha ok grntsndedir.
ucu kulenin mantosuna yaslanmakta, ucu ise
alan iine girmektedir. Bu alt kulenin mantosu
muntazam bir devam etmektedir. Genel durumu dikkate bu
bir zamanda acilen Bu duvarla Erken Tun Il'nin
belli bir dneminde i kale veya olabilir. 2000
sayesinde bu konuya getirilebilecektir.
1999 sonunda i kale kulesinin
belli 12 m. kulenin tabanda 18,80 m.dir.
Kulenin taban suyu iinde kalan da dikkate bu 20 m.den fazla
olabilecektir. Mevcut zellikler ve bu boyutlar dikkate bu kule blgede
kadar bilinen en byk ve en grkemli Savunma sisteminden
olarak edilen bu kule byk bir etmektedir. Savunma siste-
minde bu kuleye benzer olup bundan sonraki gerek-
sonucunda uzanan Orta
Tun 4. teras bu kulesini iine almakta, yani terasla-
Kulenin istikameti ve teras dikkate
teras kulesini de iine gerekmektedir. Bu durumda
Erken Tun ii savunma sistemi uzayacak ve daha sonra ku-
zeye, yani denize Durum byle olunca, i kalenin
kadar ok daha byk gerekmektedir. 2000
kulesi, yani kulesi
Sonu
1. 1999 en nemli sonucu i kalenin ana ortaya
kadar bastiyon olarak bu kulesi
bir olarak tmyle ve Bu kule sayesinde Liman
Tepe Erken Tun ii dneminin i kalesinin alan daha bir
2000 taban suyu de olsa ekilecek ve kulenin alt
ortaya Bu alt gre tahrip gren restore edilecektir.
gene 2000 ana kulesi, yani kulesi
2. Orta Tun 4. ait teras Erken Tun ii
savunma sistemini veya bu sistemi kesin olarak Bu
teras belirlenen istikameti, zamanda Erken Tun ii savunma sis-
teminin istikametidir. Erken Tun ii i kale kulesi bu iinde
tespit edilebilecektir.
264
LiMAN TEPE
izim 1: Liman Tepe topografik h a r i t a s
265
b
4
' '1.
.:
.
, '".
M "
" .
... i c.b
:' ',
'iii
en

j
en
.LI::
a

LU
.LI::
en
=
en
LCL
'i"'"
LU
Lu
O-
D-
o-
.-......
Lu

-. -__.
j
l-
l-
.... _-
-----.
Z

Q)
ll(
.LI::
...
:LE
w

N
."
.-

:;!i::
.J
E
'N
o.
266
Resim 2: Orta Tun
3. ve 4. tabaka
mimari
267
Geometrik Dnem
kp
Orta Tun 4.
tabakaya ait
am
Resim 4: Erken Tun ii kulesi
268
Resim5: Erken Tun
ii destek

1999 PANAZTEPE SONULARI
ERKANAL *
1999 Panaztepe ve Mzeler Genel maddi ve
manevi ile Bu vesile ile ilgili tm yetkililere, Genel
Mdr Dr. Alpay Pasinli ve Kenan Yurttaglolmak zere
tm en iten sunarak szlerime istiyorum.
ekibi Prof. Dr. Hayat Erkanal, Yrd. Do. Dr. Yrd. Do. Dr.
Bora Uysal, Gr. Dr. Derya Gr,. Gkhan Gr.
.. Gr. Tuncel, Arkeolog Ozlem Oyman, Meryem Kocabay,
Glay Ozlem Ttncler, Zeynep arkeoloji Grbz
Beydiz. Onur Kara, Levent Keskin, IIkay Haluk ve Ege
Universitesi Restorasyon ve Konservasyon Bergama Yksek Okulu'ndan stajyer
Funda Varol 'dan
Chicago Field Mzesi'nden Arkeozoolog Dr. David Reese hayvan kemik-
leri zerinde incelemelerde
Marmaris Mzesi'nden Arkeolog Esengl ile Efes Mzesi'nden Arkeolog
Bahar Alpural ve depo Kltr temsilcisi olarak
yrtlmesinde geen tm ekip yelerine zverili tr
en iten duygularla bir grev bilirim.
1999 mevsiminde i. srdrlen 1998
tamamlanarak dzenlemeye hale getirilen depo-
sunda Deponun INSTAP (Institute for Aegean
Prehistory)'den maddi destek Bu vesile ile ilgililere ilet-
meyi bor biliriz.

zere 1985-1999 Panaztepe'de akropoln
tepenin gneyinde byk bir tespit ve burada yo-
bir tempo iinde (Resim: 1). Bu Orta Tun yerle-
ve gene bu ait atlyeler blgesinin zerinde olup genel
olarak Ge Tun aittir. alan Roma ve dnemlerinde de gene
olarak Gerek Roma ve gerekse kaak
sonucunda, Ge Tun ve Orta Tun byk lde
tahrip
ERKANAL, Hacettepe niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Arkeoloji Blm, 06542 Beytepe-Ankara!
TRKivE
A. Erkanal, H. Erkanal. "A New Archaeological Excavation in Westem Anatolia: Panaztepe", Turkish Review Quarter!y
Digesl! /3,1996,68 -76; A. Erkanal, H. Erkanal, Anadolu'da Veni Bir Arkeolojik Panaztepe", Remzi
Ank Ankara 1987,115-124; A. Erkanal, "1985 Panaztepe Viii. KST /,1987,254-255
269
Binlerce tahribata ve bu stratigrafik
getirecek ele Bu na gre ala-
M.O.2. binin 2. tarihlendirilen en az 2 evre sz konusudur. Bu
konuda qerekf grlen toprak analizleri ve toprakla ilgili Adana
ukurova Universitesi'nde Prof. Dr. Selim Kapur yrtlmektedir. Bu ama
iin toprak rnekleri ve ilk
iki tepe nedeniyle, mezarlardan bir
toprak erozyonunun yamalarda, ise en sevi-
yede gene erozyon nedeniyle toprak zerinde Bu ne-
denle stratigrafik ancak en seviyedeki alanlarda
1985-1991 tespit edilen ile kp
saptanabllrnesiv, kp mezarlar mezar ile bu
ortaya konabilmesi ve kronolojik konulara getirilebilmesi iin, 1999
300 metrekarelik bir kesimde Bu sonu-
cunda genel karakteri da nemli bilgiler elde (Plan: 1).6
kp yerleri ve bu mezarlarda incelemeler Daha
nceki kp mezarlar olarak bir mezar grubunun
3

iinde parselasyon ok belirgin bir biimde ortaya ve
belli adalarda ikili ya da l dzenlemeler iinde gzlen-
(Resim: 2).
1999 ortaya l ada,
Yani istikametindedir. Dikdrt-
gen grnmdeki bu 14,10 m., ise 6,80 m. dir. Ada 3 kp
mezar Gerek evresi, gerekse mezar tek
halinde ok iri bulunan CD mezar
U gene byklkteki U'nun tam
ise istikametinde uzanan 1,37 m. ve 1,05 m.
mezar kp Kpn
Ortadaki C ve CB mezar 3 byk bulunmak-
Bu gereken mezar kpleri ele Bu
mezar kpleri ya tamamen tahrip ya da hi bir zaman yerine
Yerleri fakat gmme olabilir. Her 3 mezar kp
mezar blgesi kk boy bir tabana sahiptir. Tm bu veriler bura-
da organize bir ile gsterir.
Bu l mezar iinde ele geirilen tek kp mezarda, CD mezar
hem kp iine, hem de kp Bu gelenek daha
nceki da tespit Mezar gri-bej renginde
1 ift kulplu mlek Kp iinde ise 1 anak, 1 bronz delici, 4 22
adet malzemelerden boncuk tanesi ve 1 mhr Bu mezar
kesik plramlt biimli ve 3 mhr byk
nem (Resim: 3-6). Iki yzeyde oyularak bezemelerin bir yzey-
de izilerek sarmal karakterli dekoratif rge, bu mhrn iki
etmektedir. Motiflerin negatif iki yzle kil ve bunun gibi malzeme-
ler zerine 3. yz ile boya deri, papirus,
gibi malzemelere Bu tr bir mhr ilk kez
Mezar iskelet ok tahrip ve ancak kemik para-
Bu kemik iskeletin "hacker" durumunda

l ya da ikili 3 adet tekli ada
Bu adalardan kuzeyde olan CE tek mezar 6,20 m., 5,60 m.
2 A. Erkanal, "1991 Panaztepe XIV KSr i, 1992,497
3 A. Erkanal, H. Erkanal, Anadolu'da Yeni Bir Arkeolojik Panaztepe", Remzi Ankara
1987,118
4 A. Erkanal, "1991 Panaztepe Sonular", KSr 1,1993,498
270
dir. Bu mezar alan iinde bulu-
nan mezar kp O veya U iri Gerek duvarlarda, gerekse
kpn evresinde tek halinde ok iri Bu en 1,80
m., en ise 0,70 m. Kp tm mezar kk boy
haline ok tahrip olan mezar kp
istikametinde ok tahrip
men mezar kpnn 1,40 m., ise 1,20 m. olarak tespit
bir tekli ada, birinci tekli hemen
CC tek mezar bu ada kare grnmndedir. Bir
4,20 m. dir. 3 dik yaparken bir
mezar kp ok tahrip Kp istika-
metinde Mevcut
kpn 1,50 m., ise 1,10 m. Kp evi-
ren herhangi bir dzeni tespit Mezar kk boy
fakat tahribat sonucu kp gibi de byk apta bozul-

nc tekli ada, tespit Buradaki
CF mezar kuzey, gney ve alanlar iinde
(Resim: 7). 4,60 m., 4,20 m.dir. Bu dikdrtgen mezar orta-
bulunan mezar kp de U iri boy bir ka-
kpn Kp iinden iskelete ait kemik par-
ve 1 bronz 1 anak, 1 kk mlek, 1 8 adet malzeme-
lerden boncuk tanesi ele
1999 sayesinde Panaztepe Ge Tun karakte-
ristik zellikleri tam olarak ortaya Burada gerek anlamda bir parselasyon
mevcuttur. Bu parselasyonda mezar l, ikili ve tekli dzenlemelerle birer
ada olarak mezar kp
i1dikten sonra iri evrilmekte ve arada kalan kk boy
Mezar kplerinin hepsi isti-
kametindedir. Bu durum daha nceki mezar kplerine de uyar.
Yani tm bir yn Mezar evresi de gene tek
halinde iri daha ok dikdrtgen evrilmektedir. evrede
kk boy doldurulmakta, bylece bir platform elde
edilmekte, hatta kp mezar bir yerde Bu adalar 1,35-2,20 m.
muntazam yollar bu yollar da kk boy
larla Ortaya bu kadar bili-
nenler bu parselasyon sistemiyle tek rnektir. Ancak, Girit ve Yunanis-
tespit edilen ortak olarak rtlmesi sonucunda
tmls mezarlarda benzer bir zellik dikkati ekerS. Fakat Panaztepe
tmls olarak
1985-1999 yrtlen sonucunda Panaztepe gney
M.O. 2. 2. tarihlenen2 evre, A ve B evreleri saptan-
A evresinde kp mezarlar Kp mezarlar sanduka ve
kompozit mezarlar da grlmektedir. Bu mezarlar tekli, ikili ve l adalar
Bu tr en erken bu
evresi Anadolu'da ilk kez Hemen yzey
da grlen A evresi kaak ve faaliyetlerle byk apta tah-
rip gerek grnm ancak 1999 sonucunda ortaya
Tahrip olan mezar 1 yeniden de-
A evresi M. O. 2. son tarihlemek
5 G. S. Korres. "Neue Ausgrabungen im Gebiet von Pylos", Etnographisch-Archaologische Zeitschri!t 28, 1987, 711-
743, Res. 1,3-4,9,16; G. S. Korres, in the Region of Pylos", Ceramic and Iconographic Studies in Honor
of Alexander Combitoglou, Sydney 1990, 1-11, Lev. 4,3; G. Rizza, "Prinias in eta Micenea", AUi Memorie del Secondo
Congresso Internazionale di Miccenoioggiea, Roma 1996,1101-1105, dn. 1, Fig. 4.
271
B evresinin ana mezar tholos Bu mezarlar ok kez daha derin
seviyelerde B evresi en dnem 14.
ve 13. ilgili kronolojik
olan Panaztepe i bir irdelenecektir.
DEPO TANZiM
1999 bu ele geirilen
tasnif niteliksiz malzemenin tanzimine de byk nem Arkeoloji
Mzesi'nin fiziki kapasitesi yeterli iin Kltr izniyle, izmir
Organize Deri Sanayi Kltr devredilen bir depo
1998 Panaztepe, Liman Tepe, Bakla Tepe ve Tepe
hizmetine 1999 kadar mekanlarda bir tarz-
da korunan malzeme, 1999 merkezi depoya Depo iinde her biri
en az 24 kasa kapasiteli 84 dolap Bu durumda depo iinde 2000'den
fazla kasa yer alabilecektir.
Depo iine malzemenin kolay bulunabilmesi ve
istenen rneklerin kolayca belirlenebilmesi iin malzemenin konumunu ve
gsteren bir veri database de gene 1999 bu
veri kadar 17673 adet Malzemenin depo iindeki ko-
numunu belirten bu bilgiler dokmantasyon en nem-
li gnlk buluntu da gene bu veri bir
bilgisayara olup 4220 (Tablo: 1).
Depo veri yeni alt veri ve
olarak koruyacak bir arkeozoolojik ve
arkeobotanik elde edilince, bunlar da veri eklenebile-
cektir. depo veri bir n ve

Depo ile ilgili nemli bir 1999 Geri
kalan malzemenin tasnif 2000 devam edilecektir.
Genel bir yapacak olursak, 1999 Panaztepe sonucunda
gney belli bir parselasyona sahip ve bu parselasyon iinde
l, ikili, tekli ..mezar sahip ortaya Benzer
bir sistem M. O. 7.-6. tarihlendirilen nekropolnden de
tarunmaktadu". Ancak her iki zaman yorum-
lara girmemize Panaztepe'de gerek mezar gerekse adalar
bulunan muntazam yollar Bu uygulama bir taraftan bololan
hammaddeye gibi, taraftan da bu
evresinin daha nceki ve tesviye
edilerek bu tr bir uygulama ile -adeta- eski ile yeni bir zemin
M.O. 2. son ta-
rihlenen bu tr bir hem Ege'de, hem de Anadolu'da ilk kez
A Evresi gerek mirnarlsl ile, gerekse 1985-1999
bilim buluntularla, Anadolu'daki yeni bir toplumsal
kltrel ortaya konulabilmesi iin gerekli birikimi gzler nne
sermeye Ele geirilen pek rnekler
Bu nedenle, konunun tarihsel henz
erkendir. Ancak bir gelecekte bu tr ummak-

gibi Anadolu iin son derece nem ve nik olan Panaztepe
restore edilip st korunmaya gereken nemli bir kltr
6 G. ve Y. Ersoy, "1997 Klazomenai XX. KST ii, 1999,68-71.
272
Bu konuda ilgili bir gerekli dzen-
lemeierin iin ve bu benzeri olmayan
bizden sonraki nesillere miras nemli bir rol
mit etmekteyiz.
273
GNLK BULUNTU KARTLARI
HAyyAN (DEPO)
(DEPO)
/
C
I4
(Depo)
KKBULUNTU
ENVANTER KARTLARI

KAYITLARI



FARKLI
ALT
TABLOLAR
Tablo 1: IRERP ana gvdesini gsteren plan
274
T""
t:
III
m
~
;:
III
N
Gl
'E
Gl
c..
Gl
N
III
t:
III
a.
A.4Z4NI-WA.W
E
'N
'---- -=---- ~ ' _ _ ~ ~ O
275
Resim 1: Panaztepe, i; m e z a r l k a l a n n n genel grnm
Resim 2: eB ve e m e z a r l a r n n genel grnm
276
Resim 3: Piramit biimli mhrn yandan
Resim 4: Mhrn A yzeyi
277
Resim 5: Mhrn B b a s k yzeyi Resim 6: Mhrn C b a s k yzeyi
Resim 7: CF m e z a r
278
TROiA 1999
Manfred KORFMANN*
Yeni dnem Troia 12. sezonu, 5 Haziran ve 28 1999 tarihle-
ri ve Mzeler Genel Ka-
Aynur Talaakar ve Bursa Mzesi'nden Funda Unal, btn d-
neminde Troia'da temsilcisi olarak bulundular. uyumlu a-
nedeniyle kendilerine ederiz.
1999 bizleri sevindiren iki nemli olay Birincisi, dnemin
Sleyman Demirel'in bizleri Troia ziyareti; ikincisi
ise, UNESCO Dnya Kltr listesine Kutlama trenine
UNESCO'nun temsilcileri Almanya Genlik da bir konser ver-

Belgeleme, Koruma ve Sergileme (Plan: 1)
koruma ve sergileme byk proje
A. Aranan byk megaron IIR, megaran IIH) ve Troia ii i ka-
ledeki teraslama ynelik tamamlama ve sergileme
zamanda F5 toprak konisinde bir seyretme olan
ve bile ok duvar ve zellikle de
megaron IlA dnemiyle ilgili olanlar, restorasyon hale ge-
(Resim: 1; Plan: 2).
B. FL kuzey ve "yan denetiminde tekrar orta-
ya belgelendikten sonra, restore
Bu alandaki savunma kuzey ve gney tekrar ykseltil-
Bundaki ama, sadece bir hale getirilmesi za-
manda olabilecek kmeleri de nlemekti. Bunun Troia ii erken dnemi, FH ku-
lesinin gney de gibi buradaki res-
torasyon da Schliemann-Drpfeld dneminden kalma belgelere gre

C. 1998 VIM konservasyon
geici olarak sona (Resim: 2). Troia'dan evreyi seyretmek iin uy-
gun olan ilerde ziyaretilerin hizmetine
Kaledeki Arkeolojik itk Tun Troia 1-11/.
FO ve Kale Kuzeyi (Plan: 3)
Geen sene byk bir megarondaki n meka-
(Resim: 3). Bu tahribi C14 'e gre, M.O. 2290
ve 2200 tarihlenmektedir.
Prof.Dr. Manfred KORFMANN, Eberharrd-Karls-Universitat Tbingen lnstitut tr ur-und Frhgeschichle und
des Milletallers, Tbingen/ALMANYA
279
Megaronun iinde bir sondajla daha eski evresine de Bu
eski tabaka FO son evresiyle dneme aittir. Blegen kronolojlsl-
ne gre lig olan bu tabaka Heidelberg'te son C14 gre M.O. 2570-
2470 tarihlenmektedir.
Bunun iki megaronun da zamanda yan yana, kuzeye ya-
da dikkat ekici bir sonutur. Tahrip byk s-
tne, kk boyuttaki evlerin ve kulbelerin ve merkezi
bir yere - yani eski FO hemen genelolarak bi-
linmektedir. Burada gibi ve "toplumsal
temel benzeri tam tersine, "Denizsel Troia
Kltr" iindeki bir ve sonu olarak da, merkezinin mekansalolarak
bir yere sonucu
FH ve Kulesinin Hemen Kuzeyi, B4 Karesi
Buradaki "Denizsel Troia Kltrne" ait kalenin hemen Drp-
feld'in kulenin iinden kaleye giden bir "yan ile ilgili verilerini kontrol etmek ama-
Bunun buradaki elde edilmek istenen sonu
ise, bir savunma ile ilgili veriler elde etmekti.
"Yan kk bir blm sonucunda tekrar ortaya (Resim:
4). Bu duvar, Troia'da dikeyolarak en az 2,5 m.
devam etmekte, belki de ana kayaya kadar gitmektedir. Bu alandaki g-
neye nedeniyle dikeyolarak inen savunma ve bu alandaki h-
yk topografisi, burada Troia ii Dnemine ait bir
ret etmektedir; ancak Drpfeld ve bu alandaki birok du-
tahrip bu durumun kesin olarak
FL
FL alan tmyle temizlendi ve bylece konservasyon ve
restorasyon iin hale getirildi. Buradaki bilimsel ama ise FL
deki (Resim: 5) C 14 alarak, bu tarihlemekti. Bu ama-
ca da. Bylece, buradaki iinde olan "Hazine A" M.O. 2860
ve 2500 tarihlendirilebilir.
ilk Tun (Troia i -III, iV ve V) Orta ve Ge Tun
(Troia Vi / VII).
Kalenin Hemen Alam
Burada, geen sene Troia Vi ve Vii dnemi
ait biraz daha byk bir alanda ortaya devam edildi
(Resim: 6). Arazi olduka keskin bir gney ve ynnde
- temel da bu uymakta-, bylelikle, Troia VI'ya ait
da olduka Ama nedeniyle bu
gneyinde, Troia Vi dnemine ait caddeye Bura-
gz nne vadi biimindeki caddenin koni biimin-
de (z8 ve A8 kareleri) ve tam bu alanda caddeye ait bir me-
Buradan inen yolunun,
gerekiyordu. Bu seneki sz ko-
nusu caddeyi aramaya devam daha sonra da
D9 Karesi,
1989 ve 1993 bu alanda Troia Vi / VII kalesine ait bir
rin olup anlamak iin Bu alandaki 1998
itibaren problemine cevap aramak iin tekrar 1999
280
daki bir felaketle yok olan Vllb evreleri Bu nedenle birbiri-
ni izleyen tabakalar hi de homojen olmayan zellikler gstermektedir. Tun
sonraki en eski M. O. 700'l yani Geometrik-Arkaik dneme ait yu-
varlak olduka bir halde olan, bir (Resim: 7). hemen
ise ocak yerleri Bu buluntular, bir kez daha, prehistorik bit-
mesinden sonra, Troia'da etkinlikler tezini niteliktedir. "Troia'da
ya da kesintisi" konusu, daha nceki da birok kez
ele 1999 bu nite-
likte
Kaynak ve evresi (Plan: 4)
Kaynak- iindeki bu sene de devam edildi. nn-
deki alanda, lIyada'da bahsedilen tekneleri" Bu alandaki so-
gemeden nce; Homeros'u olarak, yani lIios'un
M.O. 70p'lerdeki durumunu bize haber veren biri olarak grmekte belirtmek
isterim. lIyada'daki tasvirlerin, o dnemlerde, herkesin pek

Son iinde kaynak- byk bir bulunuyoruz. Bu-
su biriktirilmesi bize bir tnel
1999 da bu alanda olduka
zellikle galeride Burada gneydo-
ynnde devam eden bir kolda bir duvarla ve bylece
temiz su galerinin lm
kol ise, buradaki 1 m.yi bulan su birikintisi nedeniyle llemedi. Ma-
iindeki su 15 derece olarak tespit
n ana tm buradaki sonunda
Bu hibir tarih ncesi nn-
de ana kayadaki gze arpan alan ve ana kaya iine oyul-
drt adet olan bir metre "tekne" biimli oyuklar (Resim: 8, 9), eski
bir getirmektedir. Bu ispatlamak, Roma Dnemine
kadar, ve benzeri iin nedeniyle, gibidir. Biz-
ler iin, burada nemli olan, iindeki suyun ana su ve
yan sert yzey zerinden bir dar oluk sayesinde
Burada rastlanan btn ge dnem hi-
bir yoktur. Ama erken dnem silisli tortu sayesinde, He-
idelberg Akademisi Radyometri Kurumu ( Prof. Mangini / Dr. N.
Frank) M.O. nc bin ilk
iindeki silisli tortunun Roma Dnemine kadar dzenli ola-
rak devam ve hemen ise kesintiye
Sonu olarak, "Denizsel Troia Kltr" Dneminde de bir
kilde Troia i / /i dnemine ait bir su tneli sistemi Silisli tortu rne-
sonu, Blegen'in sondajlar ve "Denizsel Trioa Kltr"nn bu ala"
na kadar sonucu birlikte prehistorik
iine gerektirmektedir.
Bylelikle, hem Homeros'un gzelce akan kaynaklar diye yeri, hem ana
kayaya "tekneler' i, hemde KASKAL.KUR' u
"Denizsel Troia Kltr"ne ait grkemli bir savunma sistemiy-
le da bu iinde Yapay bir bu su tne-
li, daha nce de gibi, 2 bin boyunca M. O. ikinci
KASKAL.KUR olarak Hattusa ve Wilusa rol oyna-
yan bu su sisteminin "tekneleri", yz elli sonra, olarak Homeros'un ya-
dnemde, grlebilecek Ve 700 sonra ise
mitolojik duyulan etkisiyle yeniden aktif hale
281
evre, Orta Avrupa en iyi blge-
dir. Bunu, Prof. Dr. 17 borluyuz. Bu
malar Troia toplam 263 burgu
1999 jeo-manyetik lmleri (Plan: 5): i kesimdeki er-
ken dnemlerde olan; ana kaya iine engelle-
yici kk hendek, nceki gibi, ilerlemekte; daha
sonra ise kesin bir kuzeye gitmektedir. yzelli metre gneye
sonra, devam eden buradaki ge dnem
jeo-manyetik lmlerle Yn iteki erken dnem ile

Bylece, M. . 13. ve 12. Troia Kalesi ve koru-
nan alan, 275.000 m
2ye,
savunma sistemi ise 2 km.lik bir
Tabli ki buradaki kritik 2000 kontrol etmeliyiz; ya-
ni, kuzeye devam hendek ve i tarafa yol,
bu girmektedir.
her gibi Troia Vi
amalayan, gelecekteki Troia iin, iyi bir ipucu elde Tabii ki,
bu sistemin ama zamanda ana blge,
alan da sz konusu girmektedir. Bylece, gele-
cek dnem Troia gereken bulma-
ya ynelik manyetik lm
Btn Almanya Baden-Wrttemberg Eyalet Arkeoloji Mzesi,
ve Mzeler Genel ve destekleri ile, ikibin Mart
da 8tuttgart'da olan, ve Gerek" isimli byk Troia sergisinin a-
da yrtlmektedir.
282
y z
A B C D E F G H i K
'L
2
2
3
3
.4
4
5
5
6
6 ro i
ro
co
i i
7
7
8
8
9
9
10 A-H Troia 1999 Baurestaurierung

ii iii'
o 10 20 40m
i i i O
Y
z
A B C D
L
Plan 1: 1999 restorasyon
20m 10 5 o
102
Troia 1999

lAld VerfillungderZwlechenr4ume
ISIII6 .101112 Rundweg
1'11L5 .Inllll EdAuffllllung
m 1<;'114 .Ig
Iplll3 Trol.1
Plan 2: DEF i 3 i 4 i 5 karelerindeki megaran
F

!
.pnase3
DPhase4
Phase5
Phase6
_PhaseT

N

TOR FO
Plan 3: FG 6 karesindeki Troia ii dnemi megaronunun evreleri
284
... 8.40
... 12.70
, ea
'0\

byz.Grab
Troia
Quadra/ S-V 13-16
FrOhbronzezellllche "
undrm;scheWasserbecken
Sinterprobe
A-D 'Waschmulden" N

Plan 4: Kaynak
ve nndeki mi-
mari
Plan 5: M a n y e t i k
prospeksiyon
lmleri ve

evreleyen
hendek siste-
mi
o Q r ... i " . -.. , i ii -c [) i! F o H.i Il. t . .il H O ,. .Q il $ 'T Vli W -X li ol
Troia
MaritimeTroia-KuItur
(TroIal-HI)

.- i Troielt.Untel'8tadt-
j
p"..:' rek.Fllche 14.

285
Resim 2: Troia Vi dne-
mi VIM

restorasyon

286
DEF i 3 i 4 i 5
karelerindeki
megaron

G6
ki megaron ya-

n
Resim 4: FH dikey du-
var ve "yan ke-

Resim 6: Troia
Vi ve VII dnemi

Resim 5: FL tabaka
287
Resim 7: Geometrik-Arkaik
dneme ait yuvarlak

Resim 8: Kaynak
hemen nnde
Ge D-
nem
288
Kaynak
evresinde
ana kaya
VE DOMUZTEPE
1998-1999 YILI
Halet AMBEL *
Martina SICKER-AKMAN
Murat AKMA N
Osmaniye ili, Kadirli ilesi Karatepe ve Domuztepe 1998 ve
1999 da srdrld.
Kltr ve Mzeler Genel
olanaklar, 1998'de Tl'K, 1998-1999 tesinde
Istanbul Alman Arkeoloji Enstits Mdr Prof.Dr.Harald ola-
nak ve ekip
. Prof. Dr. Halet ambel kuruluna 1998 temsilci ola-
rak Istanbul Arkeoloji Arkeolog Girgin, Y.Mimar Dr.Martina Sic-
ker-Akman, Karlsruhe Teknik Universitesi'nden Nina Mayrer, Friederike Hoebel, topog-
rafya iin H.Peter Barth, Katrin Breitkopf, Arkeolog-Restoratr Murat
Akman, Mimar Jim Knustad, Gltrk, Arkeolog Dr. Eva Maria Bossert
ve zaman zaman Arkeolog Ali Duran Ocal
1999 yaz ve gz iki dnem halinde Eki-
be birinci dnemde temsilci olarak ve Mzeler Genel
Arkeolog Necati Kodalak, Y. Mimar Dr. Martina Sicker-Akman, Y.Mimar Dietmar Kurap-
kat, Y. Mimar Antje Friedrich ve Arkeolog-Restoratr Murat Akman, ikinci dnemde ise
temsilci olarak Gaziantep Mzesi Taner Atalay, Arkeolog-Restoratr
Murat Akman, Arkeolog-Restoratr Gltrk. Mimar Jim Knustad, Arkeoloq
Dr.Eva Maria Bossert ve Arkeolog Dr.Wolfgang Fischer-Bossert Ozverili
hepsine ederiz.
1999 Adana Rlve ve Kurulu Mdr Erol nderli-
ve Mzeler Genel ek depo, sergileme ve gvenlik me-
Osmaniye Valisi Umit zel idareden ok byk parasal yar-
ile yrtld.
1998
Topografya
Tepenin tmnn llerek yeni arazi-
deki blm Sur ierisindeki mimari tmnn ll-
mesinin saray evreleyen teras da ilk kez dikkate
tir (Harita: 1).
Prof. Dr. Halet AMBEl, Birinci Cad. 212, 80820 Arnavutky, istanbulfTRKiYE
Y. Mimar Martina SICKER -AKMAN, Alman Arkeoloji Enstits istanbul Camii Sk. 48, 80090
istanbulfTRKiYE
Murat AKMAN (MA). Saray Sk. 10, 80090, istanbulfTRKjYE
289
Sur Duvan
Bu arazi ncelikle sur incelenmesiyle
Surun en alak gnmzde baraj suyu seviyesinin devam etmektedir
(Harita: 1). Bu bilgiye, suya, bir dizi sonucunda Geen sonba-
baraj su seviyesinin ekilmesi sonucunda ortaya ve 2 m. su gz-
lemlenen sur 8 m. daha - 11 m.den -12 m.ye kadar
dik olarak burada devam -17 m.de
arazi zeri kum yosun ve kumla bir bent - 24 m. ile -28 m. ara-
ise tepelerine arazinin -30 m.de
yeniden izlenimini vermektedir. Ceyhan Nehri'nin eskiden lm
gln en derin yerinin -45 m.de
bahsedilen arazi blmndeki zerinde bir duvar Bu du-
zemin kk dzeltilerek zerine temel oturtul-
zemindeki girintilerin kk dzeltilerek nce bir platform
su kalan blmlerinde de gzlenmektedir. Su
kuzey blmnn bir alan
Bu blmde -12m.den -9 m.ye ykselir bir alt iki korun-
bir duvar Su her ne kadar herhangi bir
ait bir ize rastlanamasa da, Ceyhan Nehir inen uygun bir
topografik burada bir yer
sur gney yolu blmnde, 19 No.lu kulede
ok ve birka evreli grnmndedir. surun (rampa
temelleri bu alanda gnmz dzleminden 3 m. derinde yer almakta
ve buna dik olarak E21 kulesinin gney kale yer alan du-
var olabilecek bir duvar
Kale Savunma Duvan
Sur blmnde iki yerde olarak (Harita: 1). ilk
olarak S13 ve T14 kulelerinin yer Bu iki kule 1 m.
ve 50 cm. kadar bilinen en byk sur yer al-
Kanal zerinde yer alan kapak halen yerinde
tir. Sur dikine kesen sur ii tahrip sur ii ya-
dzleminin rekonstrksiyonunun Savunma te-
melleri burada kanal seviyesinden 50 cm. daha derinde yer
savunma konstrksiyon problemleri olduk-
a belirgindir. Her nce dik ve olmayan bir zemin zerinde
olan savunma sur iinde toplanan tehlikesi
ve akan duvar ierisinden sorunuyla
kuzeyindeki sur zerine 3 m. bir duvar Yenile-
nen yz eski duvardan 1,5 m. daha incedir. T14 kulesinin kuzey blmn-
de yer alan bir bu Bu alanda sur du-
temizlik sonucunda, kaya zerinin drt basamak
de ortaya Bu basamaklar zerine
ve bu zaman Ceyhan Nehri'ne inen bir yolla ilgili
Daha sonraki bir dnemde bu son ve duvar-
la rlp ierisine bir kanal Kanal 30 cm. ykseklikte ve 20 cm.
Surun i su iin kayaya bir u-
kurun kuzey doldurularak ve kanal
sur eskiden merdivenlerin gelen bir yerde ka-
yaya bir
Kulelerin numaralama sisteminde eskiye Bkz. H. Th. Bossert, U. B. H. arnbel, N. Ongunsu,
i. Szen, Karatepe (1950).
2 Hititlerde kaya yontma konusu iin bkz. P. Neve, Anatolia 21, 1978/80, 6770.
290
blge T28 kulesinin hemen yer (Harita: 1).
Bu kulenin gney yer alan merdiven ve duvar zeri temizlendi. Bu mer-
divenin kuleye ortaya Duvar ierisinde 10-15 cm. ve 50
cm. ykseklikteki bir kanal dik olarak gemektedir. Kanal, merdivenlerin zerine suyun
engellemek yan tarafa
buraya sonradan merdiven eklenmesi ve
ynnn Bu nedenle bahsedilen T 14 kulesin-
deki iptal edilmesi daha fazla korunabilen T 28 kulesin-
den merdivenle nehre inen yeni bir yolun Mer-
divenler burada sert ve kimi zaman atlaklardan bir zemin zerinde yer
Kule ve merdiven evresindeki tmnn temizlenmesi sonucunda
hibir dzeltme izine burada kk dolgulu bir tabaka or-
taya Bu dolgunun dzeltilmesi iin
kadar olan gzlemler sonucunda kule sur duvar-
bir duvar yzyle olarak birimler halinde
sur 15-20 m.lik uzunluktaki blmleri az
bir olan duvar yzleriyle Sur bir btn olarak de b-
lmler halinde statik olarak glendirilmesi ynelik
olsa gerektir. Buna benzer birbirinden blml konstrksiyonlara
ki erken dnem savunma sistemi rnek olarak qsterilebillr". Erken Hitit Dnemi savun-
ma sistemi ise hem duvarlarda hem de bastiyonlarda olarak bir btn halinde

Sur Sistemi iindeki
Kale ierisindeki en byk kompleksi tepenin en yksek yerinde yer almak-
ta ve byk bir avlu oda Avlu-
nun kuzey blmnde bir avluya ana oda (Ha-
rita: 1)5. Bu kompleksinin temizlik kayaya
yontularak olan bir merdiven yeniden ortaya Bu merdivenin etra-
kanallar, ve ukurluklar (izim: 1).
Tepeye hakim olan byk kompleksinin gney depo ya da gar-
nizon olarak yorumlanan halinde birbirlerine odalardan
bir yer (Harita: 1). Bu direkt olarak gney sur
lanmakta ve gney kadar Gney
drtgen bir (Harita: 1). Hava heykelinin, hemen kar-
yer ve zemini zerinde ok kase ukurlar ve
oluklar bu trensel bir fonksiyonunun
zemin zerindeki izlerin incelenmesine bir nem
kayalar zerinde uygulamalar gzlemlenmektedir. Zemin
sert derin midye kalkerinin ok uygun, ancak abuk
nan bir kaya trnden Birka sert
genelde iin bir dzlem kk dol-
grlmektedir. kaya ise Bunlara do-
surunda sonradan ya da byk kompleksinin
ki merdivenler rnek olarak gsterilebilir (izim: 1). Son olarak tepenin tmnde kanal,
oyuklar ve ukurcuklardan olduka bir sistem (Resim:
1). Bu sistemin iin bir inceleme
3 P. Neve, Bykkkale. Die Bauwerke (1982), 148.
4 P. Neve, a.g.e., 76.
5 U. Bel/eten 14, 1950,542-564.
6 P. Neve, IstMitt46, 1996, O. Belli, 11,1981,65-103.
291
1999 1. Dnem
Bu tepenin en yksek kesiminde yer alan ve saray olarak
kompleksinde Bunun gney
hemen yer alan kutsal alan ve savunma sistemi bilinli olarak ele
narak ile ilgili sorulara bulmaya Kuzey yama
izimlere eklemeler ve bu duvar
srdrld. kale eski planlar ve restorasyon durum in-
celenerek planlara gerekli eklemeler a-
verildi.
Kutsal
Kutsal tmyle temizlendikten sonra bu alanda
yzey zerinde yer alan kayaya ukurlar eski planlara eklendi. ama-
ve tabakalanma iindeki yerleri tam kase
kk (Resim: 1) gney ve
olan kutsal bina ierisinde zemine ve daha eski bir
evreye ait izlenimini veren bir dizi silo ukuru
Sur Duvan
Gney turist yolunun hemen yama boyunca
uzanan rampa duvar, geen sezonunda olan B19 bastiyonun hemen
daki bir alanda, topografik anlamak bir ama Geen
bastiyonun hemen surun temelinin 3.20 m.
ve bu hemen yzeyindeki sur du-
sur yer yer alanlardaki
ve doldurularak dzenli bir ykselen bir rampa
izlenimini vermektedir.
E21 kulesinin nndeki alanda du-
var temizlenerek sur ve savunma sistemindeki fonksiyon-
(Harita: 1). hemen
sura uzanan kanal, 6 m. izlenerek bu alanda bir yolun
Saray
Bu tepenin en yksek kesimde yer alan ve kadar elde
edilen verilere gre 4 ana evresi kompleksi, tmyle te-
mizlenerek 1/50 (izim: 1)9. ynnde 45
m. ve kuzey-gney ynnde 65 m.lik bir kuzey-
gney gelen bir yerde geen bilinen kayaya bir mer-
diven Merdivenin gneyindeki alan, bir duvarla
desteklenip, kk doldurularak bir platforma Bugnk bilgi-
lerimize gre, merdivenin ve platformun, en erken evresine ait
nlmektedir. Bu evreye ait duvar olarak H (gneydo-
H1 iinde, G1, G2 ve A5 orta-
ya V9 ve V10 ynnde yer alan bu evreyle
olan henz (izim: 2).
7 bkz. M. Sicker -Akrnan, IstMili 49, 1999,631-643.
8 Saray iin bkz. R. Naumann, Architektur Kleinasiens (1971) 389. bkz. Th. Busink, Der Tempel von
Jarusalem I. (1970) 520-565, 618, 637. Karatepenin ovadaki kraliyet merkezi olarak srekli
bir boyut getirmektedir.
9 kompleksi H.Th. Bossert ve tepede ilk ortaya
H.Th.Bossert ve a. g. e., 53; saray iin bkz. , U. B. Bel/eten XiV, 1950,533,
levha
292
kompleksi ierisinde toplanan suyu atmak iin toplama ka-
birlikte geerek kaya zerine olarak,
merdiven zerinden geen bir drenaj sistemi ortaya (izim: 1, 2). Kaya mer-
diven zerinde devam eden kanal, daha sonra rl ve zeri
olarak 5 m. devam edip, 80 derecelik bir girmektedir. Merdivenden
daha yeni olan 2. evresine ait
2. evresi, kompleksinin 0-20/140-120 3.
evresinin duvar yzleri 3.evreninkilere paralel, ancak az bir kay-
mayla ortaya bir dizi duvarla belirlenmektedir (Resim: 2). b-
lmnde 2. ve 3. evre kompleksinin kuzey blmnn
12.5 x 7.5 m. boyutunda dikdrtgen blml bir oda ve onu evreleyen
odalardan bir Prof. Dr. AI-
bu alanda sonucunda, ok nceden bu blm-
nn bir bit Hilani'ye
10
ait Bugnk bilgilerimize gre boyutla-
kuzey hakim olan Hilani ana ve evresine ekle-
nen 2. evresine ait Hilani evreleyen
byk bir blm yok (izim: 2).
ana ynnde yerde bir
i avluya odalar (3. evresi ?) (izim: 1, 3). 4. evrede ise
Hilani'nin blmndeki bazalt kaideler ve bir oda da
larak kompleksin tm kuzeyine odalar eklenerek
kompleksinin kuzey ile gney ya-
da kuzeydekilere paralelolarak (Resim: 3). Ge-
nel temizlik avlunun bir kanalortaya (izim:
1). avluda biriken iin
lan KR (3. evresi) iinden geerek kadar devam etti-
kanal, garnizon ile saray gney
yer alan ve kerpi renkteki bir toprak birlikte or-
taya bir platform zerine rl olarak devam etmektedir (izim: 3).
men tahrip olan platform ve kanal yama ynnde kanal
bulunan bir yolortaya yolun teras
E21 kulesi yer alan ancak
yolun zerinde yerde 65 cm.lik bir toprak dolgusunun
zerinde, uzanan ve teras daha erken bir
dneme ait bir rampa ortaya Ancak dolgu platformun
blm olarak tam olarak (izim: 1).
hemen hemen yer alan avlu silo
yeni bulunanlarla birlikte 13'e Ancak byklkte ve kaya-
zemine oyularak hangi evreye ait
(izim: 1).
az anak mlek Bunlar daha nceden
tepeden bilinen Demir ait yerel malzemeden
1999 2. Dnem
1. dnem mimari zerinde
malar, megaron i surun nnde ve tepenin en yksek yerinde
yer alan saray kompleksinin alanda
Megaran
Daha nceki seviyesine kadar ortaya
olan bina, sur 30 m. ve gney turist yolunun hemen ku-
zeyinde yer (Harita: 1). Bir oda ve blmnden Gney-
10 Th. A. Busink, a. g. e., 542 vd.; R. Naumann, Architektur Kleinasiens (1971) 494.; O. Puchstein, Jdl Vii, 1892, 1-24.
293
de yer alan blm bir odaya ve nnde
destekleyen stunlara ait bazalt iki stun (izim: 4). Kuzey
gney ynnde 13.50 m. ynnde 8 m. bir kap-
lar ve yer yer 1.50 m. ykseklikte
Bu dnem tmyle temizlendikten sonra, bugnk durumu ile
izimle belgelenerek yerlerine yer-
duvarlar eliklerle ve olan blmleri
korunabilen kadar kuru duvar ile yeniden Duvar rme
lemi bitirildikten sonra, ukurlar duvar seviyesine kadar
toprakla doldurularak koruma
Sur
Daha nceki dnemlerde olan E 21 kulesinin hemen
daki sur nndeki alanda temizlik devam edildi (Ha-
rita: 1). blok bazalt gneyba-
ynnde sura 6 m. izlenebilen devam edip ve burada ola-
bir yolun turist yoluna kadar olan alanda temizli-
olarak srdrlen bu sur kanal zeri-
ne bir dolgu ile Dolgu temizlendik-
ten sonra bu alandaki ara verildi.
Saray Kompleksinin Alan
Kutsal ve saray in situ olarak yer alan bir
olarak evresinde 25x25 m.lik bir alanda
ve temizlik Daha nceki tespit olan g-
nmzde turist yolu olarak yolun zerinde olan eski evinin he-
men ve evine 9 m. yer (Harita: 1). Yzeyi
bazalt kaya zerine bir yuvaya Gnmze 0.90 m. ve
0.60 m. olan hemen kendisine ait bazalt
(izim: 5).
evresinde yamataki yzey hemen
bir dizi duvar Genelde 0.80 m. ve bir ze-
min zerine olan duvarlar, yama erozyonu nedeniyle yer yer tmyle, ba-
zen de en alt kadar tahrip Bunlar birbirlerine 8 m.
ve paralelolarak ynnde uzanan iki teras
ynnde devam ettikleri saptanan bu ancak 16
m.lik bir blm temizlenerek Bunlardan yer alan
da iine alan podyum zellikle gney ok tahrip ol-
platform bir konstrksiyon dik olarak do-
yer ise, gene iki duvar dik olarak Birbi-
rine 4 m. ve paralelolarak uzanan bu duvarlar eski da devam
etmektedirler. Bunlardan kuzeyde podyum konstrksiyonun
tahrip kuzey paraleldir. Bu bir eski
bunlar daha fazla bilgi Ancak gerek iinde dikili-
yer platform, gerekse kalan dolgu ile
gzlenmektedir (izim: 5).
zemin zerinde daha nceki evrelere ait d-
ancak tam olarak kayaya ukurlar tespit
0.50 - 1.50 m. 0.50 m. do-
yer alan bir ukurun ii tanesi ise erozyon ynn-
de tahrip zemin zerinde tepeden
ynlendirilmesi bir kanalortaya 0.20 m.
ve yer yer 0.30 m. kanal kayaya oyularak ynn-
den gelerek, teras izlenimini veren kanal, daha sonra gne-
294
ye ynelerek iki teras ve hemen hemen bunlara paralelolarak uzan-
(izim: 5).
kadar sonucunda, tepenin en yksek yerinde ve do-
ynnde 45 m. ve kuzey-gney ynnde 65 m.lik bir kaplayan komp-
leksinin evresinin, zellikle gney ve ynnde bir teraslama sistemiyle desteklen-
ve bu sisteme organik olarak bilinmekteydi. Bu dnemdeki
teraslama sisteminin ynnde de ortaya
gney ynelen teras olan podyum plat-
tepeye ykselmesi, bu alanda gney ile saray kompleksi
organik bir izlenimini vermektedir (Harita: 1).
1.dnem saray kompleksinden sur ynelen
bir yol Ancak gney ynnde kadar sa-
ray kompleksiyle bir Bu dneme veriler nmzdeki
larda yrtlecek bu ynde bir verilmesi
dir.
Domuztepe
Domuztepe Jim Knustad
kesit ve plan izimleri tmyle gzden geirilerek eksiklerin
tepede ufak tefek sondajlar
Domuztepe kadar ortaya anak mlek
sergilenmesi restorasyon verildi ve Restoratr
Gltrk tm kaplar yeniden elden geirildi. Dr. Eva Maria Bossert ise ge-
en gibi Demir anak ile ilgili srdrd.
Dr. Wolfgang Fischer-Bossert blgede bulunan sikkeleri incelemesinin
eserlerinin yerlerine oturmayan
envanterini
295
Harita 1: Tepenin tam olarak topografik
296
o 5 10
i i i ii i i
)"
izim 1: Saray kompleksinin t a p l a n
297
20
i
.,.if'
;:-
...............
00
...

./
-'<'
i
L. _______.::i'
- -;. .....-:..
La-__________
-
i
,-f'
.. ,'
, '
...
,
-,<" ,
, ,
KARATEPE -
PAlAST PHASE 1 + 2
izim 2: Saray kompleksinin 1. ve 2. evrelerinin
298
--------

J(
_____-'W---------

__L__
5 O
1-. i i i
J(
f -f"
KARATEPE.
PAlAST PHASE 3 + 4
izim 3: Saray kompleksinin 2. ve 3. m evrelerinin
299

(LI
8
()

ffi
o 2 3
i i
5m
i i i
" garon izim 4" Me
300
izim 5: Saray kompleksinin
301
Resim 2: Bit Hilani gr-

Resim 1: Kutsal alanda kaya zerine oyul-

Resim 3: Saray kompleksinin evrele-
rine ait
302
1999 YILI
Jrgen SEEHER*
Alman Arkeoloji Enstits 1999
ve Mzeler Genel izni ile sonundan ekim kadar

Prospeksiyon
Geen evvel, nce hava son-
ra da elektrik diren ve manyetik lmlerle "Gney Havuzlar" blgesin-
de bu prospeksiyon alan Bu alan
hir'in Mahallesi'nin burun gibi 200 m.
kuzeye uzanan bir platodur. nmzdeki
ynlendirmeyi besleyen su
Sonular gelecek sezonda

Son senelerde Bykkaya zerinde B-
alt ve st boylarda Bu
silolar M.O. 13. Bykkaya'ya ilave edilen yeni sur ile birlikte buraya edil-
Bu yerin seiminde byk bir korumaya ok uygun olu-

Bu ve iin
bu prensibine gerekir: silo ta-
nce bir tabaka saman ile Tepeye kadar doldurulduktan son-
ra st bir toprak ile hava girmeyecek Silo
tan sonra, ve iindeki bakteriler, kf ve bcekler kalan oksijeni tketi-
yorlar ve karbondioksit retiyorlar. Bir mddet sonra hi oksijen ve btn za-
organizmalar, fareler de dahilolmak zere lyar ve yenileri de ve karbon-
dioksitten zehirli olan siloya giremiyor. Bu deyimi i1e-
"uykuya ve senelerce, hatta onlarca sene muhafaza edilebiliyor. Ancak, byle
bir siloyu arada kapatmak, iindeki bu zel atmosfer ve bir daha
mmkn
Dr. Jrgen SEEHER. Alman Arkeoloji Enstits, Camii Sak. 48, TR-8DD9D istanbulITRKiYE
Dr. Jrgen Seeher ekipte Dr. A. Baykal-Seeher, M. Brckle, A. evik, J. Neuberger M.A., D. Steinma-
ier, B. Surra (arazi B. Fischer MA, Dr. H. Genz (Bykkaya Demir anak U. Schoop MA
(Byukkaya ve Kalkolitik anak Dr. R.M. Czichon malzemesinin incelenmesi);
D. Johannes (buluntu Prof. Dr. A. von den Driesch, N. Pllalh (Bykkaya hayvan kemikleri): Dr. R. Ne-
ef (arkeobotaruk): Dr. W. Drtler, S. Jahns, R. Pasternak, M. Segschneider (polen analizi), Ch. Rster (Ankara Ana-
dolu Medeniyetleri Mzesi'nde filolojik H. zel, M. Can (arazide plan izimleri); G. zel (anak bahesinin
idaresi); A. Arabul, K. Baykal (bulunlu restorasyonu). Malatya Mzesi'nden Arkeolog Selahattin E. Aksu ve M-
zeler Genel temsil
303
bu sistemin Bykkaya M. 13.
bir depolama sistemini yola daha
eski dneme ait yerini tespit etmek Poternli
Sur'un yani eski kesiminde, denilen alanda byle bir silo
tespit ettik.
Burada, fonksiyonu
mayan bir bir bir bu
iinde organik maddeden tabakalar dikkatimizi ekti. Bunlar, ilk B-
ykkaya'daki iinde bulunan tabakalara ok benziyordu. Bu niteli-
tespit edebilmek iin 1998 eski sondaj ukuru yeniden te-
mizlendi. Sonu olarak, bu saman ve sazdan
ve iinde bir miktar arpa tanesi ve ok tespit
edildi. Bu bu da muhafaza etmek iin
1999 bu silo ortaya eski
nce sondaj nitelikli Ancak bu sondajda,
silonun sonra tm mev-
sim burada sonucunda, silonun arazi-
deki byk bir ukurluk iine 118 m. ve araziye gre
30 - 40 m. dikdrtgen byk lde gml bir
Planda gibi bu silo, bir Poternli Sur ile
br bir (Resim: 1). iki halinde yan yana top-
lam 32 dikdrtgen odadan 6 metreyi buluyor ve uzunlukla-
arazi gre 13-16 metre Yamaca iin, odala-
ykseliyor. Bylece, bir utan uca taban
15 metreyi buluyor. Taban seviyesine yzeyden 7 metre derin-
de
Bu silosunda geen Ancak bu ka-
bu deponun kesiminde bir
silo sisteminin muhafaza" prensibi sayesinde, kl etme"
tespit ettik. Silonun yeterince oksijen iin ta-
byk bir kmr retiminde Bu
la 12 oda tamamen tahrip Tabana sondajlarda ba-
alanlarda iinde ve ok iyi kalitede botanik nu-
muneler (Resim: 2-4).
temel zerine kerpi duvarlar 1,5 m. Du-
var iinde bol miktarda kerpi ancak
ok yerlerde kerpiler zerinde 30-40 cm. ya-
tay kalas veya izleri tespit etmek mmkndr (Resim: 5).
orta kesiminde kerpi molozu, bugnk yzeye
Bunun nedeni, stteki Demir kerpi
malzemesi olarak
309/343 plankaresindeki bir ara profilde temel zerinde, bir ker-
pi stste 27 kat kerpi etmek mmkn (Resim: 6). Bu
bu duvar temeli ile birlikte 4,5 metre sahipti. Yine
profilde zerinde silo gsteren toprak
Bu toprak hacmi klen ile birlikte
oturarak knt (Resim: 2). sa-
man, saz ve ince dallardan tabakalar kesimlerde ryerek beyaz ta-
bakalar halindeyken odalarda malzeme halde ele
Bu izolasyon kesimlerde hem taban (Resim: 7) zerinde, hem
duvar hem de dolgunun zerinde in situ olarak ele ve si-
doldurulma gibi konulara getirmektedir (Resim: 2, 3).
2 W. Schirmer. Die Bebauung am unleren Bykkale-Nordweslhang in Vi (1969) 371.
304
odalarda, ii bol destekli kerpi duvar iine oradaki
tamamen gitmesine neden Resim 4'te grlen profilde
n bir ekirdek halinde geri yanarak yok ol-
profilde oda iine molozu grlmektedir.
Buna bir odada 1.20 metre
grlmektedir (Resim: 2).
Birka odada tabana inmek iin dar sondajlarda bile ele geirilen bota-
nik numuneler birka tonu buldu ye tahminimize gre bu komplekste halen birka yz
ton mevcuttur. Ilk tespitlere gre siloda saklanan ar-
bir odada bulundu. dolgusu iinde ok
miktarda bitkilerin de Bunlar gerek yabani ot tohumla-
gerekse tarlalarda bezelye ve fasulye gibi daha evvel rnlerin tohum-
ve hasatta ile birlikte Bu malzeme botanik incele-
melerin sonunda hem Hititlerin sistemleri iin, hem de o dnemin iklim
anlamakta nemli kaynak
Belirli yerlerde sondajlarla tmyle bu silo tarih-
lendirilmesinde Poternli Sur ile olan nemli roloynar. Silo Poternli Sur'un hemen
ve ona paraleldir. Poternli Sur'un belli poternler geiyor. Bu
yerde ise bir potern eksiktir. Bundan gre ya Poternli Sur
zaman bu ya..da bu Poternli Sur ile zamanda edil-
Bu en ge MO. 15. sonu veya 14. edil-
ortaya
tarihi ise, bir dizi radyokarbon lmnden sonra emin bir tabana otur-
Kesin olan, bu silo kompleksinin iptal edildikten sonra Bykkaya'daki silo

Bu byk silo kompleksinin depolama kapasitesini hesaplamak, btn
birbirinden pek kolay Kaba bir hesap
da rakamlar ortaya Btn dolma ortalama 2,5 m. sa-
yarsak, btn silo kompleksi 7000 metrekp dolma ortalama 3,5
metre ise, bu rakam 9800 metrekpe Bylece, burada 4200-5900 ton ka-
pasitesi sz konusudur. Bu miktar ile 23000 ile 32000 senelik kar-
gereken, bu silo kompleksinin ve daha evvel B-
ykkaya'da silo Hitit gnlk
iin depolar buna hem hem de lke iin bir tr uzun va-
deli reserv olarak gibi, bu silo-
zel bir ortamda muhafaza ediliyordu ve bu nedenle, arada
bir blmn almak mmkn Bir oda onu ok beklemeden
tamamen gerekiyordu, yoksa ve bceklerin kurba-
oluyordu. burada devlet hazinesinin bir bu rezervi ile
kral herhangi bir yerde sorununa aniden mdahale edebiliyor ve bu
de lke iin tehlikeli nleyebiliyordu. Byk bir ihtimalle, bu silo kompleksi
tek da tek gibi, lkenin de by-
le byk devlet mmkndr.
silosunda pek buluntu ele geirilmedi. Bulunan anak mlek
genelde kerpi duvar ilerinde yer Bunlar malzemesi olarak
kerpi iinde ve silo rtmekte toprak dolgu ile buraya gel-
bir tm testi odalardan birinde iinde ele geirildi
(Resim: 8; yk. 30,5 cm.). Bir bulla ile (Resim: 9), bir heykelin sa tuvaleti
da (Resim: 10) silo zerindeki toprak dolgu iinde bulundu. Bulla, Byk Kral 1.111. Tud-
haliya'ya ait bir mhrn evredeki lejantta Byk ba-
olarak Kantuzili geiyor. dek yksek bir memur bilinen Kantu-
zili'nin ilk kez bu bulla ile
Hitit silo kompleksinin zerindeki Demir M. 8. 7.
tarihlendirilir. Olduka byk, ok bir kompleksinin temelleri ortaya
305
beraber, taban seviyesi erozyona (Resim: 11, 12). daha ev-
velki ve Gney Kale'de de benzerler ve
dneme tarihlenirler.
Byk byk kompleksinden biraz daha eski olabilecek iyi koru-
ancak pek fazla buluntu vermeyen iki "ukur eve" (Resim: 13). Bu
tr gml olarak genellikle tek drtgen binalardan
her "Frig" rnekler bulunur.
1999 Demir ok dikkate
dir, nk bu alanda 22 tane tipi ok ya-
demir ok da bulunur. Bu pek sakin bir dnem ve bu
dnemde yerlerde biliyoruz. Yine Demir
ait bir buluntu, zerinde tipik bir aslan ile bir m-
hrdr (Resim: 14; ap 2,0 cm.).
Yine alanda, biri Hellenistik Dneme tarihlenebilen,
iinde hediye bulunmayan birka ge dnem da ele

Bykkaya ele geirilen Kalkolitik ve Demir keramiklerinin
iin malzeme nceki yzey
bulunan malzemenin incelenmesi de sona
haricinde yrtlen nemli bir harabelerinin
biraz Kral 600 m. gneyinde kk bir glde (Resim: 15).
Burada bir burgu ile polen analizleri iin numuneler Bu
Hitit Dnemi iin hem evre ve vegetasyon hem
de tarihteki ok daha bilgiye sahip umuyo-
ruz.
306
Resim 1: Poternli sur Hitit silosu
Resim 2: Hitit silosu, 32 No.lu oda iinde profilde dolgu ve
zerindeki kapatma malzemesi
307
Resim 3: Hitit silosu, 29 No.lu oda iinde profilde dolgu ve duvar
izolasyon
Resim 4: Hitit sllosu, 28 No.lu oda iindeki profiL. Solda arda kalan, oda
iine kerpi molozu
308
Resim 5: Hitit silosu, 28 ve 29 No.lu odalar
kerpi duvar iinde
ve dal izleri
Resim 6: Hitit silosu, 28 ve 29 No.lu odalar
kerpi

309
Resim 7: Hitit silosu, 29 No.lu
ve stte temelli
kerpi duvar
Resim 8: Hitit silosu, 30 No.lu odada bu-
testi
310
Resim 9: Hitit silosu zerindeki toprakta bulla
Resim 10: Hitit silosu zerindeki toprakta lTeykele ait
sa tuvaleti
311
Resim 11: Demir a y a p kompleksi
312
Resim 12: Demir a y a p
kompleksinden
detay
Resim 13: Demir a tek o d a l "ukur ev"lere rnek
Resim 14: Demir a a ait t a mhr
313
314
iKizTEPE 1999 DNEMi SONULARI
nder BiLGi*
istanbul niversitesi ile Kltr yrtlmekte olan Samsun ikizte-
pe 1999 dneminde 12 Temmuz ile 12 Eyll tarihleri 60 gn
sre ile
1999 dnemi heyeti yesi olarak Dnmez, Ar-
keolog Hilal Krnbe, Antropolog Nuran Salar, Arkeoloq-desinatr Burhan Glkan, res-
toratrler Nergis Iper ve Glbin ile Istanbul Universitesi stajyer lisans
rencileri Onataslan, Ipek Bilgi, Peyman Murat Trkteki, ve Fa-
ruk Demirci olarak Mzesi Mahmut
Altuncan
1999 dnemi da 1993 ilk defa Tepe III'te ge-
"L" D 6,7,8 ve 9/1 12 ve 13, D 10/1 13, D 8/16 ve 17 ve D 9/1 16
plankarelerini kapsayan 300 m
21ik
bir (Topografik Plan) so-
nucunda 1993-1998 dnemlerinde ortaya bulunan 19 tabakadan sa-
dece 1, 2,3,4, 5 ve 6. takip edildi.
D 6/113 ve D 7/113 plankarelerini kapsayan 50 m
21ik
bir alanda 10.36 ile 9.25 m.
ykseklikler yer grlen 1. tabakada sade-
ce kil bir taban ile kil bir ukur ortaya
D 7/1 13 (b.3600) plankaresinde ortaya kil yal-
plankarenin kesiminde 4.00 x 2.90 m. boyutunda bir
ise faaliyetleri nedeniyle tahrip gzlendi.
D 6/1 13 (b.3613) plankaresinin kesiminde ise 3.50 x 3.00 m.
boyutunda bir 1995 ve 1996 dnemlerinde ve b.3423 olarak kodlan-
bulunan Helenistik ait iinde ele geirilen kk buluntu ile anak-
mlek bir plk tahrip
gzlendi. Bu plankarede hemen kesimde olarak 4.00 x
1.25 m. boyutunda bir ukur ortaya b.3615 olarak kodlanan ovalimsi bu
ukurun iinde 0.20 m. renkli bir kil yer grld.
1. moloz iinden 12 kova anak-mlek ile 3 kova kemik
Kk buluntu olarak toprak bir figrin, bir tekerlek, 2 ile
7 tezgah kemik bir boynuz bir tokmak ve bir ele geirildi.
D 6/1 12, D 6/1 13, D 7/1 13 ve D 8/1 13 plankarelerini kapsayan 100 m2.lik bir
alanda 10.25 ile 8.90 m. ykseklikler yer gzlenen 2. tabakada
bir platform ile kil tabanlar ortaya
b.3604 olarak kodlanan D 7/1 13 plankaresinde dikdrtgen plan veren bir kil
konstrksiyon (Resim: 1). b.3606 olarak kodlanan bu konstrsiyonun kuzey
ynde kil bloklarla 1.75 m. 0.50 m. ge-
Prot.Dr, nder BiLGi, istanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Protohistorya ve Onasya Arkeolojisi Ana Bilim
iSTANBULfTRKiVE
315
ve tabandan 0.25 m. bir duvar bulundu-
gzlendi. Konstrksiyonun temelini bir bu-
rada ortaya 1.60 m. ve 0.20 m.
Gney temelinin yine biimde bir 3.00 m. uzun-
ve 0.20 m. grld. Konstrksiyonun sap-
(Plan: 1). iinden toprak bir tezgah ile bir
ele geirildi. Bu konstrksiyonun D 6/1 13 (b.3618) ve D 8/1 13
(b.3601) plankarelerinde sadece kilden
2. moloz iinden 14 kova anak-mlek ile 5 kova ke-
mik Buluntu olarak toprak 3 insan figrini (Resim: 4), bir
3 tezgah kemik bir delici, bir pandantif ve bir ile minya-
tr bir kap ele geirildi.
D 6/112, D 6/113, D 7/112, D 7/113, D 8/112, D 8/113, D 8/116, D 9/116 ve D
8/1 17 plankarelerini kapsayan 225 m
21ik
bir alanda 10.15 ile 8.50 m. ykseklikler ara-
yer grlen 3. tabakada kil tabanlar herhangi bir ka-
ortaya
D 6/112 (b.3631), D 6/113 (b.3621), D 7/112 (b.3629), D 7/113 (b.3620), D 8/1
13 (b.3603) ile D 8/116 (b.3608), D 9/116 (b.3609), D 8/117 (b.3614) plankarelerini kap-
sayan kil grld. Ancak, D 8/112'deki b.3641
olarak kodlanan taban olduka
3. moloz iinden 20 kova anak-mlek ile 11 kova
hayvan Buluntu olarak biri iri anak, mlek olmak ze-
re 2 kap, toprak 2 insan figrini (Resim: 4), bir 2 adet ubuk (Resim: 5),
10 ile 35 tezgah bir bir balta, bir ile 3
delici kemik, 2 boynuz eki ile bir delici ve bir tun ile yzk ele geirildi.
D 6/112, D 6/113, D 7/112, D 7 /113, D 8/113, D 9/112, D 9/113, D 8/116, D 8/1
17 ve D 9/1 16 plankarelerini kapsayan 200 m
21ik
bir alanda 9.48 ile 7.65 m. ykseklik-
ler yer gzlenen 4. tabakada bir atlye
kompleksi (Resim: 2) ile 2 ve bir bir kil ukuru ile ba-
sit toprak bir mezar ortaya
D 8/1 13 (b.3605) ile D 9/1 13 (b.3602) plankarelerinin kesimde, b.3607
olarak kodlanan 1.50 x 1.40 m. boyutundaki dikdrtgen mevcut
0.55 m. olan bakar. Ortalama duvar 0.15 m. olan g-
ney ve gzlendi. kuzey ya-
zeminden 0.30 m. olan, 0.04 m. ve
iine uzanan iyi bir krk grld. ok
iyi 3 sert 0.15 m. kot yapar.
olarak 0.75 x 0.70 m. boyutunda, ve iyi
kk bir biri ise
olmak zere 2 adet daha dikdrtgen biimli
1.90 x 0.90 m. Tabandan 0.20 m. olan iyi sert
0.05 m. kot yapar. Bu ie g-
olarak ilk bir konstrksiyonun yer
ve orijinalinde bir kasnak zerine ke-
ortaya ise gayri-
muntazam daire biimlidir. Tabandan 0.15 m. olan dzgn bir kil
sahiptir. Bir kompleks grnmndeki kuzeyinde ve
1.00 m. iyi 0.14 m. ve bir depo grnmnde
bir gzlendi (Plan: 1). kompleksinin iinde toprak bir m-
lek bulundu. Kk buluntu olarak toprak 3 ile 2 tezgah 2 bile-
ile bir kemik bir ve tun bir ok ucu ele geirildi.
b.3607 olarak bir
zeminde dikdrtgen 1.70 x 1.30 m. boyutunda ve 0.15 m.
bir kasnak ve 0.20 m. bir kil
316
ile ve kil konstrksiyonla olan bu yk-
seltinin 0.02 m. bir ile dzgn bir platform haline getirildikten sonra,
mevcut 0.30 m. olarak saptanan kubbenin olan
0.02 m. ve belirli
lar Bu kuzey zerinde 5, gney zerinde ise 4
adet bulundu. Daha sonra ise 2 kat gzlendi. Bunlardan
birincisi 0.02, ikincisi ise 0.03 m.
bulunan dikdrtgen ze-
minde, gibi dikdrtgen 1.80 x 0.80 m. boyutunda ve 0.10 m. ge-
bir kasnak grld. Bu stnn 0.20 m.
kil ile ve bu ykseltinin de 0.03 m. kil
bir ile dzgn bir hale
yer alan evreleyen kil ze-
rine grld. Uzun 0.10 m. 7 adet pa-
ralel ve zerinin 0.15 m. kil dolgu ile
gzlendi. Bu dolgunun zerinin ise birinci 0.05 m., ikinci
0.02 m., nc 0.03 m, drdnc 0.02 m. ve 0.03 m.
ki 5 kat sahip grld.
olarak olan kk zemininin de
ynlerinde ve birbirine durumda, 0.10 m. en
uzunu 0.50 m. ve en ise 0.30 m. olan, 5'i bulan
bu zerinin de 0.15 m. bir kil ile ykseltil-
gzlendi. Bu ykseltinin 0.03 m. kil bir ile dzgn bir
hale grld.
m. 1.75 x 1.25 m. boyutunda ve 0.20 m. bir
ukur Iinin bej renk bir toprakla dolu bir kil deposu
ve b.3626 olarak kodlanan ukurun 1.10 m. ve 0.20
m. bir burada ortaya karbonize ah-

Yine 4. tabakaya ait saptanan ve D 8/1 16 (b.3610) ile D 9/1 16
(b.3612) plankarelerinde dikdrtgen biimli bir ait zenle
bir taban ortaya (Plan: 1). b.3611 olarak kodlanan ve
ynde grlen bu taban olduka tahribat (Re-
sim: 3). Bu tabanla olarak ile iri bir cruf
bloku kesimde grld. Bu tabanda sadece toprak i ele gei-
rildi. bu tabanla seviyede ve D 9/1 16 plankaresinin
1.10 x 0.90 m. boyutunda ve belli olmayan yine kil bir taban (b.3616)
daha
4. tabakaya ait bir D 6/1 13 plankaresinde (b.3623) ortaya
(Plan: 1). b.3627 olarak kodlanan kuzey-gney olup kuzeye
bakar. 1.55 x 0.80 m. boyutundaki 0.55 m.dir. nnde 0.80 m.
daire biiminde, iyi ve 0.17 m. bir yer
ile kesimde 0.16 m. iyi ve olasrltkla su dol-
durularak el iin 0.08 m. bir ukur yer de
da ve nnde 3.80 x 1.60 m. boyutunda ve bulu-
nan bir konstrksiyon bu konstrksiyonun ve D
7/1 13 plankaresinde (b.3624) yer alan, temeli yatay 1.5x1.5 m.
boyutunda kare bir mekan Bu hemen nnde 3
adet ve uzak da bir adet olmak zere aplarda 4 adet dike
mevcuttur. 0.15 ile 0.20 m. derinliklere sahip bu dike deliklerinin
hangi amala belirli bir plan vermemelerinden
4. tabakaya ait nc bir ise D 8/1 12 plankaresinde (b.3641) orta-
ya (Plan: 1). b.3634 olarak kot/anan bu 1.75 x 1.20 m. boyutunda olup
bakar. 0.70 m. olan bu bir konstrksiyona sa-
317
hip bir platform zerinde grld. 3.5 x 3 m. boyutunda olan iyi bu
platform gayrimuntazam drtgen biimlidir. bulunan kubbesinin
evresinde ve iin-
de belirli 0.02 m. en az 3
kez 0.02 m.
4. moloz iinden 27 kova anak-mlek ile 14 kova ke-
mik Kk buluntu olarak toprak bir tezgah 7
ile 16 tezgah bir ve bir ekirdek ele geirildi.
Bu buluntular 4. tabakaya ait basit toprak bir mezar D 7/1 13
plankaresinde, 8.70 m. ykseklikte ortaya (Plan: 1). b.3628 olarak kodlanan me-
zardaki iskelet (Sk.636) bir ait olup ynnde Yz g-
neye bakan, ynnde olan ve 0.85 m. iskeletin hafif-
e yz koyun pozisyonda ve dirseklerden elleri omuzlar hiza-

D 6/112, D 7/112, D 8/112, D 9/112, D 6/113, D 7/113, D 8/113 ve D 9/113 plan-
karelerini kapsayan 200 m
21ik
bir alanda 10.10 ile 7.70 m. ykseklikler yer al-
grlen 5. tabakada, hibir mimariye sadece
kil tabanlar
D 6/112 (b.3637), D 7/112 (b.3638), D 8/112 (b.3630), D 9/112 (b.3640), D 6/1
13 (b.3632), 07/113 (b.3633), D 8/113 (b.3619) ve D 9/113 (b.3617) plankarelerinde
grlen tabanlar yang D 8/1 13 ile D 9/1 13 plankarelerinde ve tabanlar
zerinde durumda 3 adet ele geirildi (Plan: 1).
5. moloz iinden 26 kova anak-mlek ile 16 kova ke-
mik toprak bir bardak, bir mlek, bir mlekik, minya-
tr bir kap ile insan figr bir kap bulundu (Resim: 6). Kk buluntu olarak
da 2 toprak pota (Resim: 7), 2 sapan tanesi, 8 45 tezgah kemik
7 delici, 4 (Resim: 8), 4 bir ok ucu ve 2 kesici (Resim: 9), boynuz, 2
pandantif, bir ve bir kesici ve bir yonga ele geirildi.
D 10/113 plankaresinde sonucunda 7.75 ile 7.65 m.
ykseklikler yer grlen 6. tabakada sade-
ce bir taban b.3622 olarak kodlanan bu
gzlendi.
6. moloz iinden 3 kova anak-mlek ile 2 kova ke-
mik Helenistik ait bir kaidesi bulundu.
Kk buluntu olarak ise toprak bir bir ile kemik bir delici ele
geirildi.
1999 dneminde bu sonucunda 6. tabaka-
da ortaya ele geirilen anak-mlek VE1 kk buluntulardan
bu tabakalardan ilk drdnn Ilk Tun III'e, ikisinin de Ilk Tun II'ye ait
daha nceki dnemlerde ortaya buluntularla
Bu dnemde Tepe III'te 300 m
21ik
alanda ve atlye
kompleksierine ve pota, trlerde gibi aletlerin ele
geirilmesi, Tepe I'de daha nceki dnemlerde ele bulunan metal eserlerin
buralarda tuttu. zellikle 4. tabakaya ait 1997 ve
1998 dnemlerindeki bu dnem ile sonucunda
Tepe III'n, evvelce gibi bir atlyeler mahallesi ve mezarlara he-
diye olarak eserlerin burada imal yksektir (Plan: 2).
koruma ve 34 adeti mzelik, 186 adeti ettlk olmak
zere toplam 220 adet toprak, kemik, boynuz, tun, ve
dan eser Samsun Arkeoloji Mzesi'ne teslim edildikten sonra
son verildi.
taraftan, ikiztepe'de ele bulunan arsenikli eserlerin imalin-
de olan ile arsenik metallerinin ergitme veya atlye-
318
lerini saptamak 1997 ve 1998 Samsun, Amasya ve Tokat illerinin
iinde sonucunda 3 km. kadar kuzey-
paralelolarak akan ve kuzeyde Ky Ba-
Vadisi'nin Bakacak Tepesi (Resim: 10)
olarak kesimde yer mevkiindeki arsenopirit tr arsenik
cevher filizleri ile Ilesi Ky iinde yer
alan, yolu zerindeki veya mevkiinde (Resim: 11)
ve hemen Nehri bulunan arsenik cevher
ki realgar (Resim: 12) ve orpiment tr tekrar Sonu olarak, 1997
dan beri olarak taranan blge iinde ve belirtilen yerlerden. toplanan r-
neklerin analiz sonra ya ve Ikiztepelilerin
de ve yine
elde Bu zamanda, Roma Dnemi tarihisi
Strabon'un

arsenik cevherlerinin
yerlerinin bu blgeyi de daha bu blgeyi ortaya
Szlerime son verirken lkiztepe 26 kesintisiz
olarak maddi ve manevi destekleyen lstanbul Universitesi Edebiyat Fakltesi ile Kltr
ve maddi destek LU Fonu'nas, Trk Tarih Kurumu ile
Trkiye Turing ve Otomobil Kurumu'na ve Bafra ile Ikiztepe Ky Muh-
heyeti ederim.
Bkz. "Samsun-Amasya- Tokat [lleri Yzey XXi. ve Arkeometri Sonular Top-
Ankara 24-28 H.zbaI/A.Adriaensl B.EarI/B.Gedik, Kltr
2 Bkz. Anadolu Kitap XII, istanbul 1987 Strabon (eviren A. Pekman) s.50. Arkeoloji ve Sanat
3 Bu I.U. Fonu'nca da Proje No: 1250/050599.
319
'i
\
H
1\
,
7
!
1
/

!'
s
J
\
14 15 '6 11 18 19 2
\ \ 1\ \ \
""""
'\1\ ,\ '\ --I-----
\ i

)
/
1/1 II'! / i
ilin I/" J 1/
A /
/ i
D
9 1011
i
e 7
" \.
i'
\ \ '
1/ /'
2 3 5
IV/ ./
/,/1/
/
/ i 1/
i
/1
1/
1/ /
/ TRENCH "t'
i
/
1/ Y r-,
TRENCH 'J" A( \
1/ i i 1/ <,
i 1/
/
V
/
/
/,
/
i
/
;
:
/1
/
,
/
./
/
./
_ V /
/
v
v
/ V
i
/
/
i V"
v
1./
V
12 13 14 " 11 U W 1
v
C
91011
./
i i
I" Ir"\.
i 7 i ........

f-- iKIZTEPE III -1999

',-=
.1974-98'DE ACILAN ALANLAR
1- - (Areu if!
rta- -i 1999'DA ACILAN ALAN
1 (Atllt. m1t99J
" ---i
1
7

i. V-- --I--+--+-+--+- + ++--Y-+--+--f--AI---!,L-+--+-f+-f-l-l-.,f-
il 9 i \ !
10
I
18 i
i 19 i
70
5 5 7 8 9 10 11 l..U.... 15 16 17 1/1 19 20 1 2 3 , 5
C
il re 11 12 13 14 Jl.,' 11 1 19
Topografik plan
320
,"
,"
ilII!H\11
i,
'_102'
,
L ACNA5
Plan: 1
",
,..
/'
i'
,i"
,..
i
r

"

l?-lsrOhf


-Hi-IIli i ;1;;1
,"
," i
!



l!!!!!!!i8VfHffFl.IXJfI
x : ! J
r'
0/6
"
V' i
., i
....
E::J rfroDDf:N
L ACMASI - rRENCH L
M:;;::cw

iKizTEPE - 1999

.. ---Jj i

"... -: -
....

i
i ," lO
2 MiMARi TA8AKA. f3U/LDING LEVEL-c'C--------'
co
ro
......
iKiZTEPE III 1993-\19
MIMARi TA8AIlA _ BtJILLJJI'LJ ,

rJ::'
.::.::::=::
:::.. i
>,.11
,"
/'
Plan: 2
322
---"------"""+-"- -"-""-"-"--1
0)10'
'"
Resim: 2
323
Resim: 4
Resim: 6
Resim: 5
Resim: 7
324
Resim: 8 Resim: 9
Resim: 10
325
Resim: 11
Resim: 12
326
1999 YILI KAMAN-KALEHYK
Sachihiro OMURA *
1999 Kaman-Kalehyk Kltr ve Mzeler Genel
izni ile Japonya Kltr Merkezi, Japon Anadolu Arkeoloji
Enstits 22 Haziran-27 Eyll 1999 tarihleri
Arkeolog Dr. Masako Omura, Mamoru Yamashita, Kimiyoshi
Matsumura, Hititolog Dr. Daisuke Yoshida, Antralopolog Dr. Kazumichi Katayama,
Jeolog Dr. Kaoru Kashima, Takao Aoki, Takayuki Oshima, konservatrler
Glenn Wharton, Haward Wellman ve temsilcisi olarak,
Kltr ve Mzeler Genel arkeologu Nihai
Metin
1999 Kaman-Kalehyk bulu-
nan heyet yelerine, zellikle her zaman gibi, bu sene de bilimsel ve
ilgisini esirgemeyen Prof. Dr. Tahsin Ozg'e
1. 1999 Kaman-Kalehyk
Kaman-Kalehyk, gibi, 100 km. gneydo-
eski Ankara-Kayseri karayolunun hemen 3 km.
Kaman-Kalehyk, sulak, bereketli bir arazisinin
Hyk, kuzey-gney ve 280 m.
16 m. orta boylu bir Anadolu grnmndedir.
1999 Kaman-Kalehyk drt noktada zetleyebiliriz:
1. Kuzey amada kltr esas ve tali evrelerini tespit etmek, yani h-
stratigrafisini
2. Kuzeyamada, 1994, 1995 yuvarlak
incelemek.
3. Kuzeyamada, 1994, 1995 bir
Assur Ticaret Kolonileri ait eserlerini bir btn halinde incelemek.
4. Kuzeyamada, iii plankarede Eski Tun ait mimar-
eserlerini
2. Kuzey Amada Stratigrafi
1986 beri devam eden stratigrafi kuzey amada drt
esas k.!tr tespit i. kat, 16., 17. Dnemine aittir. ii.
kat, M.O. 12. M.Q.. 4. birinci kadar sren Demir
temsil etmektedir. iii. kat, M.O. 20. M.O. 12. kadar devam
Dr. Sachihiro OMURA, Middle Eastern Culture Centerr in Japan, 3-10-31, Ohsaura, Mitaka-shi, Tokyo, 181,
JAPONYA
327
eden Orta-Ge Tun kat da M.. 3. son yani Eski Tun
aittir. Kuzey amada saptanan ve kk eserlere gre,
i. kat, la, Ib, ii. kat, Ila, IIb, Ilc, ve IId, iii. kat da, Illa, IlIb, ve
Illc olarak
1999 Demir Ila, IIb, Ilc, ve IId, Orta ve Ge Tun Eski
Hitit'in. IlIb; Assur Ticaret Kolonileri IlIc ve Eski Tun
devam ettik (Resim: 1).
kuzeyamadaki 11., 111., ve kltr ve kk
zerinde durmak istiyorum.
Ila
Demir LI,. itibaren Ila, IIb, Ilc ve IId
Ila M.O. 7. ikinci M.O. 4. birinci
kadar devam Ila kuzey amada plankarelerde
devam Burada i. sonra, blok
bir Ila son ait olan bu
eserlerin Duvarlarda bol miktarda byk
la tek ve da kk boyutlu
Bu plankarelerdeki da ve iki,
kere tamir Ikinci zerinde fayanstan bir silindir mhr
ele (Resim 5.; 8). Bu silindir mhr, Qr. Masako Omura
ilk incelemelere gre, M.O.8. sonu '{.e M.O.7. ilk aittir. Ancak
bu silindir rnhrn M.O.6. tarihlenmektedir. 1986
evrede M.O.8. ait bir mhr daha Buna gre, bu
mhrn uzun sre
XXVii., XXViiI. plankarelerde de Ila zerindeki
srdrdk. Burada 1995, 1996 Ila
megaran tipi 1997, 1998 itibaren devam edildi.
1999 en erken taban sonra, ile
50 cm. 50 cm. stun izleri Bunlar megaran tipi
st desteklemek iin
Ila son ait eserler fayans silindir mhrler. bronz pla-
ketler, kristalinden hayvan skarabe ve demir aletler Ozellikle Kaman-
Kalehyk'te demir eserler, Assur Ticaret Kolonileri ve Eski Hitit da, az
olmakla beraber, ele geirilmektedir. Ancak, demir eserlerin, Ila ikin-
ci itibaren birdenbire ve Ila ikinci demir reti-
minin
IIb
IIb M..7. erken evresine tarihlenmektedir. kadar
IIb saptanan tek ve bodrumlu
olmaii':'t d IIb tipi oku, Gordion tipi tibu/alar ve fayans skarabeler bulun-
du. Ozellikle tipi okunun, IIb itibaren, birdenbire, ortaya ok
ilgintir. 1999'da, IIb XiV. plankarede de Bunlar
da, tek ve bodrumludurlar.
Ilc ve /Id
Ilc M..8. ikinci M..7. IId M..12.
birinci ile M.O.8. birinci tarihlenebilir. Ilc
tek bodrumlu veya temel derinlikleri az, veya drt (Resim:
2). IId ise, tek bodrumiudur. Ilc, IId en byk fark,
IId iinde direk izlerinin IId ve nnde
direk izlerinin kadar Ilc direk izleri
328
Ilc ve Ild'de ele geirilen buluntular en byk
seramiklerin karakterleri temsil etmektedir. Geen sezonda, Ilc geyik motifli
seramik (Resim 5: 4) ele halde, IId hi IId
seramik benzerleri, 4c erken Buna
gre, Kaman-Kalehyk'n Ild kuzeye

IlIb
Kaman-Kalehyk'n iii. Orta-Ge Tun aittir. 1999'da, IlIb
Eski Hitit yuvarlak zerinde Bu yuvarlak 15 m.
4.5 m. (Resim: 3). 1994-1996'da bu
1998'de, bu yuvarlak tam yani kuzey-gney
tusunda yer alan kesit zerinde 1999'da da kesiti izle-
yerek devam ettik. Yuvarlak dolduran dolgu 1 m.
sonra, bir kl ortaya 50 cm. olan bu yuvarlak
meyilli kl ok bu/lalar bulundu. Kl tabaka-
duvardan bir kl
bulundu. Buna gre, buraya yuvarlak terk edildikten sonra
ve duvar bir sre sonra IlIb
da, bu/lalardan bronz ve damga mhr (Resim 5: 10,11), seramik
(Resim 5: 6) bulundu. Illa Hitit Impartorluk erken ait
olabilen ve n yzde hayat ile geyik, arka yzde hayat, gzel, iyi gelen
hiyeroglifli damga mhr de (Resim 5: 9).
1995-1996 yuvarlak da IIlb ait duvarlar
1998-1999'da bu izleyerek devam ettik. 1998'de
istikametinde uzayan duvar, 1999'da
stunu bir 10 m., 1.5 m., yk-
2 m.dir. Ancak tespit Bu byk buraya, gneyindeki
IlIc'ye, yani Assur Ticaret Kolonileri ait tahrip ederek

Ille
Assur Ticaret Kolonileri tarihlenen IIlc XXVii,
XXViii. plankarelerde devam (Resim: 4). 1994'te bu plankarelerin
da, Xii. plankarede, Illc ait bir meydana Burada
ok insan iskeletleri ve tun silahlar bulundu. Bu bulmak iin,
1995'te plankareleri ve bunlar da: i. Ila
1999'da ve 1994'te Xii. plankarede IlIc yani
Assur Ticaret Kolonileri ait bulundu. Bu bir
tahrip ve Demir, Hitit Imparatorluk ve Eski Hitit ait ve
p da bu iki Taban zerinde
insan iskeletleri, bu/lalar (Resim 5: 14), damga mhr ve seramik/testiler
(Resim 6: 1-3) bulundu. Mhr ve bu/lalar zerindeki motifleri, Ib mhr-
lerindeki motiflere benzemektedir. Taban zerinde bulunan boyunlu gaga
testilerin gvdeleri ssldr. Bunlar Ib ok
Bu belirleyici buluntulara gre, Kaman-Kalehyk'te olan
bu Ib ve M.O.18. ait olup ok kuvvetli
bir M.O.1740'tan nce tahrip ve terk
LV
Kaman-Kalehyk'n LV. Tun aittir. 1999 LLL-IV.
plankarelerde devam 1991'de, iii. plankarede, Illc, yani Assur
Ticaret Kolonileri ait tmyle sonra, Eski Tun
ait R104 No.lu bir grdk. Burada derlenen seramik
329
el seramik da Bunun hemen yn gsteren
lv. ikinci ait toplanan seramik ile el
paralar, ark olanlarla Seramik nc ve drdnc kat-
bulunanlar fazla bir yoktu. Ancak 4. Kltepe-
Karumu LV, iii bol miktarda bulunan, iii tipi seramik
da ele geirildi. 1999'da, drdnc kat sonra, yine duvarlar-
dan Ancak ncekilerden
ok tek tahta
Burada ele geirilen seramik ark izleri hi grlmemektedir. Bu durum,
birinci, ikinci, nc, ve drdnc Eski Tun Orta Tun
dnemine ait da Eski Tun
son evresine gstermektedir.
3. Sonu
Kaman-Kalehyk'n stratigrafisiyle ilgili iki problem sz konusudur.
Birincisi ii. IId
tek ve az bodrumlu Ilc
ve IIb'de de bu tip devam etmektedir. Ila tek
ve bodrumlu bina tipi yerine ok dz alan zerine binalar
Buna gre, tek ve bodrumlu tipin IId Ilb'ye kadar uzun sre
Ila devam Bu verilere
gre, erken evresinde nemli bir gzlenmektedir.
Kaman-Kalehyk ii bulunan kk eserlere gre, Ila ilk evresinde
Gordion'un Frig etkisine grlen bu de
blgesinin etkisine bundan sonraki ve yzey

ikincisi IId ile ilgilidir. Geen sempozyumda Ild boya
4. birdenbire ortaya motiflerinin ok
nu, bunun kavsinin gneyinden gelen bir etkiye
1986'dan beri IId
blgesinde ve Delice kuzeyinde de bulun-
Buna ve gneyinde-
ki hyklerde, bol miktarda Bu durum, bu seramik trnn
Ild'nin 4. birdenbire ortaya nedenini aydmlatrnaktadrr, Dr. Seeher,
derlenen bu seramik trnn el M.O.10. tarih-
bildirmektedir. Motifleri zikzaklar, geyik ve bitkilerden Ancak
Kaman-Kalehyk IId seramik motifleri ve ark
Erken Demir motifleri, teknikleri
nemli gzlenmektedir. Bu verilere gre, Erken Demir evresinde,
blgesinde boya birbirinden iki blgeye
birbirinden Delice
Bu konuda Kaman-Kalehyk'n konumu ok nemli bir
sahip da ortaya Kaman-Kalehyk, Demir
Orta Anadolu'da ve evrelerinin belirlenmesinde nemli
Bu bu evrenin M.O.3. ve 2. kltr-
lerinin de sahip bir kez daha
gibi, Kaman-Kalehyk, Orta Anadolu kltrlerinin btn zellikleriyle
temsil bir merkezdir. Japon Anadolu Arkeoloji Enstitts bu kltrleri bt-
nyle Kalehyk Orta Anadolu'nun kuzey-
gney blgeleri birbirine bir kesimindedir. Hy-
bu konumunu arkeoloji btn ile
arke-
oloji mzesi de her sene artarak bymektedir.
330
41414314445144714<49150515531545515 5715B5916 616 6716 6917 717 7317 75177717
LV

\ '\

J
!
/
\ \
\ i\ \\ \ \
\ \ \\1\ -.
LXXVIII
\
KAMAN-KALEHVK 1999
@
Resim: 1
331
i i
/
/
o
I
f
J)
0.....-::..:....' //
332
1----------------------------- ---------------- --- -------
54 55
XLVI
XXVII
XLVII
XLIX
xxvm
x v n
XII
Resim: 3
333
1999
Sm
L- -'i
334
ir ... i-...@.

i
3
))
, 5
-W)Q
7 8
i
O
i
Resim: 5
@ @
i
J1.
! i i
-f} (i) 10 @ 11
9
14
335
~
. , ..
;.; ";
' ~ \ ; . .' .'.J . '"
. i
.' ...... , -..~ . / .. /
ajn
4
/
~
/ / -fi
i,
"'. '
'.. '
'ii_
. -/
3
6
5.6
Resim: 6
336
KERKENES DAGI PROJESi 1999
Geoffrey D. SUMMERS*
Franoise SUNJ.MERS
Musa OZCAN
David STRONACH
1999 sezonu IT\i3-Yls bir hafta ve yaz 8 hafta olmak zere 9 hafta
Berkeley Universitesi'nden Prof. Dr. David Stronach bir ekip
ile ilk 5 plan dahilinde ortak yrtlmeye Yzey
ve Mzeler Genel proje izinle, temiz-
lik ise Yozgat Mze Mdr Musa Ozcan'a verilen izinle
tr. Mzesi'nden temsilcimiz Dursun iki ya-
temizlik Musa Ozcan Dursun
iten ederiz. Musa Ozcan'a ve tav-
siyelerinden tr en derin
Projeye ana mali destek AiAE, British Academy, Lafarge, Dr. Norman
Solkhah, Raymond & Beverley Sackler, The Joukowsky Family Foundation ve The
Anatolian Archaeological Research Foundation Bize destek
veren bu ve ve tm en iten

tabii ki, ekibimizin zorlu ve
borluyuz.
1999 sezonunda Kerkenes drt ana
1. bahar sezonu boyunca diren ler (ieoelektrik) ile denemelerin
Bu jeomanyetik her zaman grle-
meyen stun kaidelerinin yerlerinin tespit edilmesidir.
2. Yaz sezonu boyunca srdrlen jeomanyetik haritalama ve Kresel Yer
Belirleme Sistemleri (GPS) topografik haritalama

3. Kapadokya ve saray cephesi yzeylerindeki dknt te-
mizlik
4. Eski evreye etkisini saptamak z Suyu ve kol-
jeomorfolojik rnek toplama
Geoffrey D. SUMMERS. Kerkenes Projesi, Fakltesi, ODT, Ankara 06531fTRKjVE
Tel./Fax (90 312) 2101485. E-posta: summers@metu.edu.tr veya fsummers@metu.edu.tr
Franoise SUMMERS, Kerkenes Projesi, Fakltesi, ODT, Ankara 06531fTRKiVE
Musa ZCAN, Yozgat Mzesi, VozgatfTRKiVE
Prof .Dr, David STRONACH, Dept. of Near Eastem Studies, University of Califomia at Berkeley, CA 94120-1940,
U.S.A.
337
KENT iKARILMASI
1999 sezonunda kent plani byk lde 1, 2). Yzey topog-
GPS ile kentin byk bir blmnde olup
2000 kent Jeomanyetik
ise, sit gney ve kuzey blmlerinde devam Bu

JEOFiziK
Jeofizik Kerkenes'te ana yntem olarak kalmaya devam edecektir.
nk bu yntem ortaya 2, 6).
Diren ler ile
Diren ler (jeoelektrik) aleti ile denemeler bahar ve yaz sezonunun
devam Bu denemelerin manyetik haritalarda grlemeyen
-zellikle stun kaidelerini- tespit etmekti. B "stunlu
salon" un zelikle seilmesinin nedeni 1996
stun kaidelerini ortaya bu yntemin taban ve yzey tip-
lerini ortaya matematiksel kesitler umut
tik. Fakat bahar sezonunda ortaya ekipman ve yaz sezonunda
yznden sonusuz 2000
yeni denemeler yapmak tekrar izin
Jeomanyetik
GEOSCAN fluxgate gradiometre ile jeomanyetik 20x20 m.
1.320 adet gridin toplam 528.000 m
2
lik (52,8
hektar) bir 2). Ky'nn gen sakinleri veri toplama
ve bilgisayara aktarma, verilerin n ve gibi konularda
Gnde 2 ekip olarak hergn hemen hemen 40 gridin tamamlan-
GEOPLOT ncesi versiyonu problem-
leri verilerin ve Yeni bir
renkli A3 ve byk bir Epson arazi stnde
iin jeomanyetik dzenli olarak retilmesine olanak gibi ge
dneme ait ile ana kaya ve Demir ait ede-
bilmek iin arazi stnde gerekmektedir. arazi stnde
ana kayalar yznden jeomanyetik haritalarda grlemeyen
duvar gibi yzey stndeki fark etmemizi
GPS
GPS ile yzey topografya bir baz istasyonu ve
ile 1999 sezonunda da devam 1, 5). Sonu olarak ortaya
harita %80'ini Bu harita 1.286.767 noktadan ve
886.377'si 1999 sezonunda Hata 10 cm. dir.
Jeomanyetik imajlar ve balon topografik harita zerine
ve topografik gerek etkisini vermesini yksekliklerin lek-
leri Elektronik grafiklerin sunulabilme
3, 4).
Kuzeydeki Kentsel Bloklar 3, 4)
. 3 ve 4'te tipik iki kentsel jeomanyetik grlmekte-
dir. Ilk haritada 60 m.ye 60 m. iinde birok kk dikdrtgen strktr
ieren bir Haritadaki yksek kontrast, yanmaya
maruz gstermektedir. ierisindeki dikdrtgen daha si-
338
lik grlmesinin nedeninin daha derinde
mektedir. Daha byk lekle olan ikinci 40 m.ye 40 m.
ve ona 20 m. bir kompleks bulun-
Blok ierisinde en dikkat ekici ise, Kerkenes'te ok
halinde kare odadan tipidir.
Gneydeki Kamu
A jeomanyetik harita saray kompleksini ve
ile ve Slk Gl, "polo ve -daha
nce kraliyet veya silo olarak teras ile
de Saray kompleksinin blmleri, Kerkenes'te her
zaman okuma (metrede 4 yerine 8 okuma) daha yksek bir
Bu arazinin zor iin hari-
daha net veya nceki yeterli gster-
memesidir.
Saray Cephesi
Saray cephesindeki temizlik bir yerine kr bir orta-
ya 5-7). Kompleks, bir dizi birbirinden toplulu-
ieriyor gibi grnmektedir. Bu sit ierisinde herhangi bir benzerine he-
nz Manyetik ile arazi zeri
kompleksin 1997 ok daha bir

Polo ve Teraslar
Jeomanyetik daha nceki yzey gzlemleri sonucu ortaya
ve pek az yeni Ozellikle, byk
ile gsterecek hibir ortaya (Ancak stun kai-
deleri gibi jeomanyetik haritalarda de bilinmektedir). Jeo-
manyetik en nemli teraslardan en zerin-
de bulunan bir Jeomanyetik haritada grlen kuvvetli
bu nemli 40 m.ye
40 m. olup 2 halinde 3'er adet stunla 3 nefe
gibi grnmektedir. ve konumu, bu stnde bulunan
kamusal (askeri ve/veya ldarl) bir ve yine gney veya
Kapadokya giren malzeme ve hayvanlar ile
ni desteklemektedir. Yzeyde bu hibir izi grlmemektedir.
Saray Kompleksinin Kuzeyindeki
Jeomanyetik Saray kompleksinin byk bir kentsel
iinde 30 m.ye 15 m. bir tespit etmemizi
ierisinde iki stun ve 5 m.ye 15 m. stunlu bir
6).
TEMizLiK
1999 yaz sezonunda bir ise Kapadokya
evresinin ve Saray kompleksinin cephesinin dknt temizlenmesidir
7). Ortaya yzeylerdeki dknt ve
uygun blgelerinden kesitler Cephelerin lekli izimleri
ve bir Elektronik Oler (EDM) ile cephelerin 3 boyutlu koordinat-
tespit Fotografik belgeleme siyah-beyaz, slayt ve dijital foto-
Bunlara ek olarak ODTU Fakltesi'nden iki teknisyen
339
stereo-fotografik belgeleme izimler ve
zerindeki sonbaharda bitirilecektir.
Kapadokya
Kapadokya .evresindeki temizlik 7 Temmuz'da ve
26 Temmuz'da (:;iekil:ler 8 - 12). Sorgun ve belediyelerinden
lanan iki kepe sayesinde duvardan uzaktaki bir
mmkn (Ileride bu tr turist otobsleri iin sur uygun park
yerleri
Temizlik Kapadokya 9)
kulesini 11) evreleyen ve kesintisiz uzanan bir yzeyi, duva-
(8 m.) bir kuzey-gney uzun (24 m.) bir ve
bir (Payanda 1) 10) kuzey ucunu Surun
iki ucunda yzeyin S-6 m.yi ve 60
0lik
bir
yaptl,91 yzeyin yer yer bir veya iki halinde orijinal
yksekligini korudu,9u izlenebilmektedir. ise kulesinin
gney yzndeki egimli yzey 6 metrelik bir kadar takip edilebilmektedir.
Burada yzey, olduka sert 80
0ye
bir 4 m.
e
Bu yzeye ait pek ok teknikleri
bu yzeyin dz bir zemin seviyeye
kumlu bir kil zerine Bu
yzey, 1,Sm.yi bulan- byklkteki
ve har -kuru olarak- Duvar, dzenli sahip
ve yzeydeki bir moloz ekirdek zerinde yer Tm yzey
har uyumlu biimde iri
lar kk en alt yzeye ver-
mek zere kk grlmektedir. Tm cephe beyaz kil
kaplanmadan nce, destek kumlu kil
yzeyin, en stteki en az 1m. veya daha fazla bir
e kadar uzanarak, anda mevcut olmayan st dikey yzyle
tahmin edilmektedir.
Kapadokya temizlik ortaya bulgulardan
biri de dknt Bu durum, yzeyin zerinde bir st
var ve bylece koruma sisteminin ortaya koy-
Sadece Payanda 1'in kuzey yzeyinde birok yerde de
izlerine Bu da Demir surun ele-
da gstermektedir.
Kapadokya iinde temizlik yzeyin
geidinin iki kadar Geit zerindeki yeni
olmakla birlikte, geidin 2,20 m. bellidir.
bir test ukurunda, gri bir zemin zerinde Demir a-
ait seramik yine derinlikteki Bizans Dnemine ait seramik
ile birlikte Bizans Dneminde de ait deliller
de ki, geidinin Bizans Dneminde tekrar sap-
yeniden iki blokunun anki tepe-
sine grlmektedir. Bu bloklar zerinde motifler yer ki, bunlar-
dan bir tanesi, bir kilise ile mezar tasvir etmektedir.
SARAY KOMPLEKSi CEPHESi
Saray kompleksinin cephesinde temizlik da sevindirici
sonular yzeyin orijinal zemine ancak
noktalarda olmakla birlikte, bu yzeyin en az 4 m. kadar
7). yzeyde izlerine ve Demir tarih-
lenen seramik Bu sadece bir adet envanterlik
340
obje o da zerinde delikler bulunan Demir ait bir
objedir.
Gelecekte herhangi bir iin ncelikle Saray kompleksinin ana
yerinin gerekmektedir. Ancak, cephesinin
derin kesinlik
KONSERVASYON
da gibi, yzeyin nndeki dknt, grsel-
bozmayacak uygun bir yzey ise,
ileride restorasyon zere bir toplan-
Bir sonraki yerinde bulunan yzey incelenmesi
sonunda, rgnn
Fakat yine de gerekli grlen yerlerde yzey kk
lar
Orijinal temizlenerek ortaya sonra, bu korun-
karar Bu yzden orijinal zeri, 15 cm.yi
bulan kum, ve topraktan bir koruyucu tabaka ile Kapadokya
suyunu emmesi iin koruyucu st, bir tabaka daha
kumla
Kapadokya geidinin tamamen temizlenmesi ve en
iki sezonluk daha naylon
rtlerle ve bu st kum ve toprak ile Buna ek
olarak dknt ortaya gelecek sezona kadar korumak iin

Saray kompleksinin gney ucunda ortaya teras biriken
ile nlenebilmesi yz nne
bir istinat Fakat bu koruma geici bir zm olarak
grlmektedir.
JEOMORFOLOJiK
Kanak Su Holocane Dnemindeki evrimini ve Demir kentinin
evreye etkisinin amalayan jeomorfolojik 1999 sezonunda
1999 Kerkenes kuzeyinde bulunan ve
gelen tm ve kar Oz Suyu vadisi sedimentinde bir
dizi sondaj ve tahmin gibi sonular elde edilme de-
3 adet sondaj olup sediment rnekleri gelecek aylar ieri-
sinde analiz edilecektir. Ilk sonular, vadi zamanda birka metre sedi-
ment ile ortaya Bu da bir jeomorfolojik ve sedi-
mentolojik ok gstermektedir. Fakat hem
rafi hem de kronolojik olarak bu arkeolojik
Bu yzden gelecek bu tip bir destekleyecek sponsor ara-
girilecektir.
SONULAR
Gelecek birka sezon uzaktan teknikleri ile srdrlecek olan
Demir kentinin bir pla-
analizi, hem kentin i dinamiklerini, hem de Anadolu
daha iyi konusunda byk
temizlik sit mimari ve kltrel bilgilerimizi
gibi sit turistik potansiyelini de
341
Kentin daha iyi ancak bir ile mmkn
sorulara tutacak, sanatsal ve
kltrel zellikleri ortaya antik ticaret ve ekonomi yarar
layacak ve son olarak da kentlerin evrelerine etkisini iin delil


T.C. Kltr ye Mzeler Genel temizlik
iznini Yozgat Mze Mdr Musa Ozcan'a ve iznini proje
Mzesi'nden Dursun temsilcisi ola-
rak bize ok sevindiriciydi. Dursun iki temizlik
da Musa Ozcan Dursun ve
Ky'ndeki kanuni durumunun.. belirlenmesi srecinde gs-
iin iten ederiz. Musa Ozcan'a ve
tavsiyelerinden tr en derin
11 gn kutlamak iin byk partinin
organizasyonunda ve birok yerelotorite de bize destek verdi. Yozgat
Vali Vekili Mahmut Sorgun Mustafa Dndar'a, Yozgat Kltr
Mdiresi Selime Yozgat Belediye Mehmet Erdemir'e,
Sorgun Belediye Belediye
Mustafa Yozgat Ky Hizmetleri Mdr Vahap Ozkul'a destek-
lerinden ve ederiz. Sorgun ve belediye-
lerine byk bir cmertlikle bize tahsis ettikleri makineleri iin
ederiz.
Projeye ana destek AiAE, British Academy, University of California Berkeley
ve ODTU Raymond & Beverley Sackler, Norman Solkhah,
Joukowsky Family Foundation, The Anatolian Archaeological Research Foundation,
Stahl Fund of U. C. Berkeley, ve kurum ve de projemize destek
Kerkenes Evi'nin ek yar-
Onduline Avrasya Nurol Holding 'ye, Holding'e,
ODI;,'ye ve Lafarge Aslan imento'ya ederiz. nemli bir
ise ODTU Fakltesi'nin proje Proje ve elek-
tronik tek bir merkeze ve boyunca data analiz ve
rahat bir srdrmek bu sayede mmkn
MNG Holding, Balfour Beatty ve ODTU
projemize Fitch Fund, Dr. A.
Cotton Foundation, GEC-Marconi, MESA, Villa ve TAI olan
Kerkenes monografisinin destek Core Resources and
Management, University of Chicago, Ankara Sheraton ve daha birok kurum ve kuru-
Projemize destek olan tm ve
daha bilgi Kerkenes Projesi web edinilebilir. British Embassy ve
AIAE'nin Landrover, daha bir yr-
tlmesini AIAE'den Dr. Roger Matthews, Glgn Kazan ve Gina Coulthard
her konuda srekli destek vermektedir.
ilerledike projenin web sitesi de Web
sitemiz sit ile ilgili eski yeni makaleleri, birok
ve tam bir iermektedir.

Kerkenes'in, Herodotos'un "Pteria" ve Stefanos'un "bir Med kenti"
olarak .. kent birok yerde bu
ise, kent M.O. 600 Medler ile 5 sren
ve 28 M.. 585 gnn gnn birden geceye dnmesiyle
342
sona eren komuta merkezi olarak Bu Herodatas tarihinde
olarak gemektedir.
Kerkenes'ten %100 gzlenememekteydi, bu yzden ekibimizle
tam gzlemleyebilmek iin gittik. vericiydi. Tam
tutulma aniden meydana geldi ve tam bu byk bir koptu.
olan iki ordunun zerindeki etkisini bir
Bu olaya bir kimse, New York'un gkdelenlerinde
bir bilim -I Anadolu Platosu'nda, iki saat
nce- fark ne srmesini clddiye
Kerkenes'te ise Yozgat Kltr ve Sorgun Belediyesi byk
bir kutlama dzenledi. Yolda minibs ziyaretilerin binleri
Btn yre yetkililerine ve sponsorlara sadece 11 1999'u bylesine zel bir
gn iin yre Kerkenes'in ve burada yrtlmekte olan
arkeolojik nemini iin etmek
istiyoruz.
Krezs'n M.. 547'de kenti beri bu kadar ok insan
kent iinde
343
1000 o __-""",--__--,,,,,,,-__-,2000m
1: Kresel Yer Belirleme Sistemleri
(GPS) ile haritalama
gsteren harita
2: Jeomanyetik haritalama
gsteren harita
344
3: GPS ve jeomanyetik ortaya ve
kuzey ucunun gsteren imaj
4: GPS ve jeomanyetik ortaya ve kentin
kuzey ucunun gneyden gsteren imaj
345
5: Gney blgesinin GPS A. Kapadokya B. Saray
Kompleksi

880 +---+------1------------ + +----f--
860
780 +-+--+--
760
740
720
700
680
660
640
620
6: Saray kompleksini ve onun
gsteren jeomanyetik harita
346
7: Saray cephesinin ucundaki gney dknt
temizlendikten sonraki hali
8: Kapadokya d-
knt temizlen-
dikten sonraki grnm.
kulesi ve ona
suru grlmek-
tedir
9: Kerkenes 1999. Kapa-
dokya
347

II 10 2()m
PROVISIONAL pLAN OF
THE CAPPADOCIA GATE
11: Kapadokya ku-
lesi
10: Kapadokya
Gney
12: Kerkenes 1999. yzeyin (glacis)
blm
348
1999 YILI YRKL / HSEYiNOEOE KAZISI
Tayfun YILPIRIfV1*
Tun
1999 mevsimi Hseyindede ve Mzeler Genel
izinleri ile 23 - 9 Eyll 1999..tarihleri orum Arkeoto-
ji Mzesi ve Ankara Universitesi, Dil ve Fakltesi, Onas-
ya Arkeolojisi yelerinden Yard.Do.Dr.Tun Sipahi ve Yard.Do.Dr.Tayfun
bir bilim heyetinin srdrlen heyetini,
Mze Mdr Ediz , mzeden Hatice Ipek, Banu ilingir, mze
Mustafa Bke ve
1997 orum ili'nde yzey
dilen Hseyindede eski Hitit Sungurlu Ilesi'ne 35 km. Y-
rkl 2.5 km. 1997 ilk temizlik ve ka-
1998 eski Hitit birlikte, bir grup
ele oda ve evresi ve byk dini olan bir
ait blmler
Hseyindede Tepesi'nde yer alan gerek erozyon, gerekse faali-
yetler sonucunda byk lde tahrip olmakla birlikte, geen sene
izlemek iin, 1999 tepenin bl-
mnde 1999 mevsiminde amalanan hedefleri

1- 1998 3f, 4e ve 4d plankarelerinde klt va-
yer gney ve kalan
2- Tepenin yer alabilecek ile kabart-
ele ortaya
3- ikinci vazonun restorasyonu .
Bu amalar 1999 5e, 5d, 5c, 4c, 1b, 3c,
3d ve 2b plankarelerinde 500 metrekarelik bir alan
(Plan: 1).
1998 mevsiminde, 5d plankaresinde g-
ney uta ok az bir temellerin, bu seneki dikdrtgen
odalardan ve bir "L" bir
Yard.Do.Dr.Taytun YILDIRIM. A..D.TC.F. nasya Arkeolojisi Anabilim AnkararrRKiYE
Yard.Do.Dr.Tun SiPAHL A..D.T.C.F. nasya Arkeolojisi Anabilim AnkararrRKiYE
Yrkl/Hseyindede Ankara niversitesi Fonu'nun 98010610 No.lu projesi ile desteklenmektedir.
1999 Dil ve Tarih Fakltesi, orum ve Sungurlu
Melek orum Valisi zelgn, Sungurlu is-
mail Demirhan, Yrkl Belediye Sn.Erql Gketin ve her gibi, ara
Sn.Fehmi zdur'a ederiz.
2 T Sipahi, "1997 orum Blgesi Yzey XVi. Sonulan l.Ciit, 25-29
1998-Tarsus, Ankara 1999, s.435 vd.; "1998 Yrkl i Hseyindede
XXI. Sonulan 1.Ci/t, s.349 vti; Yrkl/Hseyindede: Eine neue hethitische Siedlung im
Sdwesten von orum", istenbuler Mittei/ungen 50 (2000),
349
ait tespit (Resim: 1). gney kesiminin, gnmzde sr-
drlen faaliyetleri tahrip ve temel kadar an-
Tepenin kumlu ana toprak zerine otur-
Temel ve duvarlar rldr. cinsleri, blgenin yerli olan
kalker ve andezittir. Temellerin zerinde kerpi ku-
zey taban seviyesinden itibaren 1 metre
Duvar 80 ile 60 cm. yntemine bak-
dikdrtgeni iri temel seviyesine ve ze-
rine i ve i irili dzensiz
grlmektedir. kumla amur har kullan11-
duvarlar, daha temel zerine
tur. Iyi korunabilen hibirinde ve dikmelere Daha
nceki 4e plankaresindeki klt odada tespit
edilmekle birlikte, bu kesimdeki hibirinde izleri
kilde, hlbirlnde ve dikmelere temel ve du-
var zellikle ve Alacahyk'te eski Hitit
ait rneklerle paralellik gstermektedir. korunan gneydo-
13.5 m., 10.5 m. dir. Simetrik olmayan ve l-
de dikdrtgen odalardan kk toprak da-
ha byk ise, iri gney kesimi tahrip olmakla bir-
likte, dzensiz ve simetrik olmayan dikdrtgen odalardan plan Inan-
Alaca Hyk, ve gibi Hitit a-
konut bulunan
melerin izleri tespit Bu izler, ait yere
meleriyle Esasen, Hseyindede'de sona erdiren izleri sa-
dece bu kesimdeki mekanlarda daha nceki odalarda da
mekanlar. plan ve tertip rnabedis ve
Alaca Hyk'n Illa evresinde- zellikleri d-
hemen yer alan iki oda, bu yamaca
ynde eklentileri gstermektedir.
iri, yuvarlak bir testi-
ye ait paralar (Resim: 4). Testinin benzerleri, geen
sene ele odada da Bu tip testilerin tam pa-
ralelleri, mabet ilnde- grlmektedir.
zerinde ele geirilen bronz bir hanerin sadece kabza (Resim: 5).
Bu tip hanerler, Alacahyk'te Illa-b oda
na seramik yayvan anak, keskin omuzlu anak, vazo, yu-
varlak testi ve matara tipinde kaplara aittir.
kuzey paralel bir geit ve hemen yuvar-
lak iki yer sadece, dere ve
zerindeki kum Daha stteki izolasyonu
anak ile sert taban ait blm, bu kesimdeki
faaaliyetleri tamamen tahrip kl ii-
ne ok anak mlek kuzeyine biti-
olarak, ikisi kare 4 odadan ibaret bir mekan (Re-
sim: 2). ana eklentisi olan bu odalar, daha
kk lektedir. Odalardan birinde 95 cm. Oda-
kesime bir daha Bu odalar-
da bulunan anak mlek daha ok gnlk anak, kaba
mutfak mlekleri, yuvarlak testi ve vazolara aittir.
3 T.zg, Eski Hitif Onemli Bir K!t Merkezi. Ankara 1988. Lev.16/1 ,2
4 Trk Tarih Kurumu Alaca Hyk 1937-1939'daki ve Ait
iik Rapor Lev.XIX,XX.
5 T.zg (Bknz yukarda not 3), lev.26/4.
350
1999 tes-
pit edebilmek iin, tepenin yeni amalar Ib ve
2b plankarelerine denk gelen bu alanda, kalker kaya ktlesine birden
fazla odaya ait temeller (Resim: 3). Erozyondan tr kanat-
tahrip daha ok kalker kayaya yaslanan temellerin odalar, Hse-
yindede Tepesi'ndeki dz bir hat tepenin biimine
gre ortaya Bu odalarda ele geirilen seramik
daha ok orta ve iri boy kaplara aittir. anak mlek iin-
de, daha ok iri kplere ait paralar grlmektedir.
Hseyindede Tepesi'ndeki eski Hitit tahribata tah-
min edilenden daha bir alana kadar
alt ve st seviyelerinde, bir dneme ait tabakaya rastlan-
Tepenin karakterine uygun olarak bina temelleri, bazen kaya iersine
yuvalara tepenin uygun olarak
tir. temellerin, yzeye 20-30 cm. kadar mekanlardaki
evredeki tarla sahipleriyle kyllerin ev ve tar-
la iin uzun Hseyindede'den ektiklerini Bu du-
rum, ortaya Bununla birlikte,
karakteri Geen sene 4d, 4e ve 3f plankarelerindeki me-
dini bir ait ve 4e plankaresinde klt vazo-
ve beraberindeki orta ve iri boy testilerin muhafaza bir depo
de Bu bu sene 4c ve 1b plankarelerinde
bu daha da G-
kesimdeki bina, gerek gerekse kk buluntular
dan kuzeydeki rnekantarta bir kuzeyindeki ait ek mekan-
lar kat tama-
men tepenin
1999 bir blm de, restorasyon olarak
Daha nce bir ve sistemli ele geirilen, bir
da evre kylerdeki ikinci vazoya ait
paralar, uzun bir restorasyon sonra ve vazonun formu tam
olarak ortaya Bylece, grubuna ait ikinci klt va-
zosunun ilk restorasyon Bundan sonra, ikinci bir-
ince ve boya sonra eser, te
hirlik hale getirilecektir.
1965 bir sonucu, ele geirilen
6
klt va-
zosunun tam 35 sonra, Anadolu arkeolojisi, bir ne-
ticesinde ve srdrlen kazrlarla, bu gruba giren klt ikinci
lam Vazomuzun vazosu ile tip ve konu benzerlikleri
bulunmakla birlikte, sahnelere ilk defa Hseyindede vazosunun
gvde ele geirilen vazodan ok, mabette bulu-
nan, uzun boyunlu ve vazoya benzemektedir. Vazodaki frizlerden
kuvvetli bir mzik ve dans
bir mabedi n iinde ve geen trenin sahneler bulunmakta-
frizlerde eksiklikler bulunmakla birlikte, vazoda tasvir edilen konular, tam ola-
rak i. ve hemen tarihlenen klt yenilik
getirecek bu eser, zamanda metinlerde sz edilen festivalierin
da da nemli grsel veriler
6 A.g.e. S.XX vd., Lev.F,G.
? A.g.e, lev.35.
351
iii
LV
V
E F
o LO
G
1998
ii 1999
50 l00Mt.
KAZISI 1999
Plan: 1
Resim 1: grnm
352
Resim 2:
dan)
Resim 3: 1c plankaresindeki
353
Resim 4: Yuvarlak a z l testi
Resim 5: Y a r s k r k haner
354
1997-1999 HAKKARi
Veli SEviN*
Aynur ZFIRAT
Ersin KAVAKLI
Anadolu'nun u kesiminde yer alan Hakkari arkeolojik
son tam bir terra incognita Ortalama ykseklik ynnden
Anadolu'nun en yksek ve en olan bu yre ana ticaret
uzak, izole bir konuma sahiptir. Bununla birlikte, gebe ve
gebe topluluklar iin usuz olanaklar sunar. Ne Os-
manIJlar ne de yeni Trkiye Cumhuriyeti dnemlerinde tek bir sahne olma-
yan bu blgedeki ilk gen Alman bilim Friedrich Edu-
ard Schulz'un 1829 ldrlmesi zerine son ve blge
1997 hibir sahne
1997
168 sren uzunca bir aradan sonra bu blgede ilk arkeolojik 1997
Hakkari il merkezinde, kent birka yz metre kadar kuze-
yindeki bir okul makinelerinin eski bir mezar
tahrip etmesi ve duruma Van Mze el zerine Durum
Kltr ve Mzeler Genel rapor edildi. bulun-
tu bir incelemede isteyince, 4 1997 gn sa-
bir grubu ile Van'dan yola koyulduk. Kurulumuzda, V. Sevin ve E. Ka-
ile birlikte Fen-Edebiyat Fakltesi'nden Grevlisi (MA) Hakan Sivas ve
Van Mzesi'nden (MA) Hanifi Biber
Durumun incelenebilmesi iin ncelikle mezar temizlenmesi gerekiyor-
du. iki gn sren bu ilk dklen moloz
alttaki oda-mezar tmyle ortaya (M2). 4.1Ox1.60 m. bu oda yre-
sel levhalardan, har rl duvarlara sahipti; 2.10
m. zeri iri sal levhalarla rtlyd (Sevin ve 1998; Sevin 1999)
(Resim: 1). kemer olan mezar tabanda 1.60 m.yi
bulan tavanda 1 m.ye Odaya bir yoktur, ceset-
ler tavandan, iri sallardan biri Uzun duvarlardan biri zerine
olan bir basamak
Prof.DrVeli sEviN, anakkale OnsekizMart niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi Arkeoloji Blm Analar-
talar Kamp'.s 17100 an'!.kkalerTURKIYE. . ...
Dr. Aynur Istanbul Universitesi, Edebiyat Fakltesi, Tarihi Anabilim 34459 IstanbulrTURKIYE.
Ersin Mze Mdr, VanrTURKIYE.
1 ilk Van Mze Hanifi Biber
2 Kltr ve Mzeler Genel izinleriyle ilgi nedeniyle Genel
Mdr Vekili Kenan Yurttagl'e, Hakkari Valisi Nihat Canpolat ve Kurt'a,
konukseverlik ve i1gile(j nedeniyle Emniyet Mdr Nail San'a ve belediye S.aY!n Apturrahrnan Kes-
kin ile Hseyin Umit'e zevkli bir grev Hakkari ancak Valilik ii Ozel Idaresi'nin

355
1998
1997 bu ilk incelemeden sonra Van Mze ile istanbul ni-
versitesi Van Blgesi Tarih ve Arkeoloji Merkezi burada
olarak bir kurtarma sonucuna nk mezar oda-
tam iinde ve civarda daha mezarlar olma da
Kltr ve Mzeler Genel izin
zerine Hakkari 1998 12 gn kadar sren bu ilk
da mezar (M2) inceden inceye temizlendi ve evrede mezar olup
belirlemek zere sondajlarda bulunuldu. Bu sonucunda bir
mezara
1998 Hakkari'deki oda 15 kadar iskeleti
ve cesetlerin hoker durumda Buluntular
cesetlerin mezar iki tabaka halinde etmektedir. Alt
tabakada ikisi biri belki bir kolye olarak zeri delikli
kk diskin (izim: 1/1-3) tuntan ve boncuklar, tutan iki
ucu delikli bir levha (pektaral ?) (izim: 1/6), (izim: 1/10-12) ve benzer-
lerine fazla rastlanmayan, silindirik gvdesi boydan boya delikli semboller (Ertman
1994: PI. 7.2.2) (izim: 1/4-5) ile boncuk gibi ss ele st tabaka-
da ise ok demir bilezik ve haner namlusu (izim: 1/9) Yuvarlak
ya da drtgenimsi kesitli bilezikler iki ucu veya birbiri zerine trdedir
(izim: 1/7-8). Benzerlerine Van yresi (Sevin ve 1996: res. 12-15), Azer-
baycan (Muscarella 1974: res. 36/417, 39/124. 47/412; Lippert 1979: 133, res. 15-16/a-
b), Orta Iran (Ghirshman 1939: lev. L1X/S.641 a-b, LXXVII/S.984c) ve Luristan'da (Van-
den Berghe 1973: 49, Table 5, 60, Table 6) Kgrdlartepe'den bir C14 analizi
bu tr demir bileziklerin ilA iin M.O. 1100-.1 050 (Lippert
1979: 134); Karagndz'den bir mezar ise (K6) kalibrasyonlu M.O. 1250-1120 tarihle-
rini
her iki tabakadan, durumdaki anak mlekler olduka
Pembe, kiremit ve kahverengindeki zaman zaman saman, zaman
zaman da kaba kum ve kt nedeniyle kimi kez siyah kimileri de
olan anak mlekler homojen bir grnmdedirler. Teknik, biim ve bezeme
birbirlerine belirgindir. En sevilen biim dz dipli, basit ke-
kk (izim: 2/2). Hamur olan bezeme
(izim: 2/4-6). gen, zikzak ve girland gibi bezemeler sevilerek
Bunlar genellikle mleklerin boyun adeta bir metop olarak uygulan-
boyunlu zerinde hafife bir silmeye yer ve-
birka rnekte bu silmenin zeri diyagonal izgilerle
En dikkat ekici rnek bir (izim: 2/4). olan biri
eski tamir bulunan bu ekik, dz zerinde iki yiv
uzanan kesimde iki ko-
izgi ift zikzak Kendilerine zg zellikleri de dikkat eki-
ci olan bu kaplar genelolarak hemen Hasanlu ve Dink-
hatepe'dekilerden ok Van yresi ve Anadolu'nun Erken Demir
grnmektedir.
Bu trde, ok gm ieren oda grnml en ben-
zerine Iran'da Urmiye Gl'nn ve Hakkari'nin 150 kadar gneydo-
Dinkhatepe IV'te (Rubinson 1991). Ancak M.O. XVi. ilk
ilerine tarihlenen bu mezar bizimkinden biraz erken Nitekim buluntular
ve seramik olduka
3 Temmuz son iinde ilk bilim kurulunda bu Prof. Dr.
Oktay Belli. okutman Erkan Konyar. Ozdemir, Elvan Eti, Ayman, Kamile Kandal ve Nuray Kaygaz
yer ..
4 Insan iskeletleri incelenmek zere Ankara Universitesi, Dil ve Fakltesi Paleoantropoloji Blm'nden
Prof. Dr. Erksin Gle ekibine teslim
5 Karagndz C14 analizleri Avustralya'da, Australian Institut of Nuclear Science and Engineering (AINSE) Physics Di-
visian Prof. Dr. Antonio
356
1998 sona izleyen gnlerde, bu kez Hakkari kent merkezin-
de, Mahallesi, Kaledibi mevkiinde bir stellerin bulunma-
ve durumun Valilike Van Mze bildirilmesi zerine, bilim ku-
rulumuz bir kez daha Hakkari'ye gitmek durumunda Hakkari Kalesi'nin kuzey
etekleri zerinde (Resim: 2, 3), in situ durumda ortaya 13 adet stel 14-17
tarihleri incelenerek yerlerinden ve Dneminden
kalma Meydan Medresesi'ne gvenlikleri
cinste sert olan steller toprak zemine,
gelecek yan yana ve de arka arkaya (Resim: 4).
en utaki biri kaba bir kaide zerine (Resim: 5).
Adeta bir birlikte kesinlikle zgn
herhangi bir veya bozulma sz konusu zamanla
bugn daha ok Orta ve izler kaleden gelen
ve etkisiyle hep birlikte yana ve ne Yan-
arkeolojik anlamda hi bir yoktu.
Ykseklikleri 0.70 m. ile 3.10 m. 0.15-0.20
m. Uzun boylu ve 3.10 m.lik en uzun rnek
dikilmelerine veya ayakta yarayacak bir ayak yoktur.
Bu grnmleri, topraa dikilmekten ok, bir dzenine sahip olabilecek-
lerini Ince levhalar halindeki n yzleri dzgndr. Ssl
olan bu n yzlerde kimi kabartma, kimi de linear teknikle insan figrlerine yer
Ana konu cepheden bir. insan bedeninin st (Sevin ve 1999;
Sevin 1999; Sevin 2000; Sevin, 2000). Bacaklar
tombul, kimi de ince-uzun yzl olan figrlerin ok belirgin bir ile burun
zerinde ve dar bir (Resim: 6-9). Kk daima kapa-
li, dudaklar ise ifadesiz ve serttir. kez ilgin ve ssl bere ya da takke
tr yer Kollar dirsekten eller ve parmaklar zenli bir
biimde buna gvdenin teki zerinde hi
En ge rneklerden birinde gbek kk bir ukurluk halinde 13
stelden 11'inde belde, zerine bir haner bir kemer ve bunun da ss-
l bir suspansuvar dzeni Bylelikle stellerin erkeklere ait
ifade
Erkek stellerinin en dikkat ekici figrlerin her iki elleriyle tut-
merkezi konumlu iki (Resim: 7, 8). Kimi rneklerde ifade
bulunan bu gvdesi deriden, elle tutulan boyun ve ise
tan Deriden bir tulum grnmndeki bu kap giderek ve sonu-
ta el ile kk bir ukur-
(Resim: 9). Bu stilistik zamanda stellerin ustalar-
ca ve zamanlarda bir ifadesidir. belirli kurallar
erevesinde kimi silah, insan ve hayvan figrlerine yer
kolun uzunca sap delikli bir ile ucu bir ubuk-asa; sol kolun
da ise tuntan kolcuklu ya da dz nesneler grlr. Sap delikli
balta ve topuz kendilerine daha ok sol st yanda yer
Genel zelliklerini ok bir biimde bu benzerlerine Ana-
dolu ve fazla rastlanmaz. Iran
da (Ingraham ve Summers 1979) ve daha gneyde Kuzey Irak'taki Mugesir'de (Boeh-
mer 1998) kimi benzer rnekler bulunabilir. En analojiler ise M.O. iii.
hep Avrasya ve Orta Asya gelmektedir. Biraz daha ge ola-
rak Asya zellikle Altay blgesinde, balbal ya da baba denen steller ze-
rinde bu adet M.S. XI.-XII. dek Orta Kazakistan'dan
alanda bir (Tsultem 1989; Olchovsky ve ..Evdo-
kimov 1994; Telegin ve Mallory 1994; Balbosynov 1996; Bayar 1997; Sevin ve
1998; Sevin 1999; Sevin 2000; Sevin, 2000).
6 Bu ilk yapan ekip Dr. Aynur Van Mzesi, Mze Hanili Biber ile Adnan
Menderes Universitesi'nden uzman
357
Stilistik olarak realist bir kabartma bir Iinear
geirdikleri ellerce ve zamanlarda
kltrleriyle gl gsteren.. bu zellikle haner ve balta gibi tun
silah yola M.O:. ii. son iine tarihlenmesi
(Sevin 2000; Sevin, 2000).
Tm ok 1998 bu alana ni-
in dikildikleri ve konusunda hibir ipucu Bu bilimsel
ve zellikle de kent merkezindeki, Hakkari byk ilgi gster-
buluntu kaak kur-
tarma da devam edilmesi uygun bulundu".
1999
Hakkari'deki 1999 etkinlikleri stellerin Kaledibi
ve steller zerindeki faaliyetleri olmak zere iki blmde srdrld.
Oncelikle 1998'de saptanan stellerin daha bir biimde gz-
den geirilmesi ve nedenlerinin belirlenebilmesi gerekmekteydi. Bu
amala Meydan Medresesi'ne bulunan alanda
6.50x4.50 m. bir ama Bu alanda 1.50 m.lik bir inilmesine
dikkat ekici herhangi bir bulgu elde edilemedi. kaleden
gelen durgun bir erozyon zerine son derecede
az ok kk anak mlek arkeolojik anlamda bir buluntu ele
Bylece stelleri saran giz perdesinin yolundaki mit-
lerimiz bir bahara
mitlerin tmyle evrede son temizlik
izleyen saatlerde, 1998'de stelleri bulup Hakkari haber veren Bay Necdet
bu kez kimi anak mlek dikkat ederek 19 m.
sunda temizlik sonucunda yeni bir ortaya bizlere duyurdu.
Burada kyevlerine ait temeller ve arsa sahibi tara-
ev iin makinelerle bir gzlemden sonra bunun
bir (M1) (Resim: 10). Kuzey tara-
daha nce tahrip bulunan mezar ynlerinde G-
ney ve ana kayadan uzun du-
ise tmyle sal Dzenli bir plan vermemekle bir-
likte, drtgen bir belirgindir. 3.00 m. mezar
gneyde 1.20 m., kuzey uta ise 0.70 m. Mevcut duvar 2.00
m. yi Uzerinin ana kaya, de ince sal levhalarla rtl-
Bylelikle ilkel bir oda-mezar ile t-
myle kuzey yzde bu odaya da ilkindeki (M2) gibi tavan-
dan
Mezar iinde durumda ok iskeletle kk buluntu ve a-
nak mlek ele Madeni buluntular sap demirli, iki
tun haner namlusu (Resim: 11/1-2), ve tun kpeler (Resim: 12/1-3-8),
sa tuntan ss tel ve tun levha boncuklar bulunmakta-
Akik ve kornalinden kresel, silindirik ve biimli boncuklar da Obsidiyen
ok kemik ve ok dikkat ekicidir. yzlerle
ifade edilebilecek anak mlekler genellikle kiremit-pembe hamurlu, b-
yk oranda kum ve bitki arkta olan yzeyi hafife a-
Monokrom ve polikrom olarak iki byk gruba Polikrom kaplar
Van-Urmiye tr ile Habur tr olarak iki kmeye Kuzey Mezopotamya,
Suriye ithal az Monokrom kaplardan keisi ve gibi
7 17.07.1999-27.07.1999 tarihleri sren bilim kurulunda, bu Do. Dr.
Sait Do. Dr. Necla Arslan Sevin, Van Mze (MA) Hanifi Biber, Arkeolog-Desina-
tr (MA) Celal Istanbul Unlversitesi Sosyal Bilimler Enstits'nden Vanin, Mge Savrum,
Nuray Kaygaz ve Ahmet ile Istanbul Teknik Universitesi yksek lisans Sabiha Akman yer al-
Mehmet Glbiz ve Ahmet Boratav
358
hayvan bezelidir. zerine yatay tp biimi i ip-
delikli tutamaklar sevilerek ve buraya zgdr. Erken Demir a-
M2 bir olan dz dipli kk bardaklar biraz da-
ha biimleriyle bu mezarda da grlmektedir. Uzun bir sre
bulunan bu stellerden daha erken bir dneme, M.O. ii. ile ikin-
ci ait
1999 etkinliklerinin ikinci blmnde stellerin ve ile
lendirme 1988 stellerin 12'si Hakkari Meydan
Medresesi'ne, en biri de ii Emniyet bahesine ko-
Oncelikle sonuncu byk stel de medreseye bylelik-
Le tm pir Medresedeki restorasyan ve konser-
vasyon Istanbul Universitesi, Edebiyat Fakltesi, Restorasyon ve Konser-
vasyon Blm Do. Dr. Sait bir ekip marifetiyle ger-
para halindeki drt stel yerlerinden
matkapla delinerek ilerine pirin ubuklar ve araldit ile
Daha sonra tm desenleri ve
KATALOG8
izim: 1
1- M2 disk; ap: 2.5 cm., Env. No. Hak. M2. 29/24. 98.
2- M2 disk; ap: 2.5 cm., Env. No. Hak. M2. 1/1.98.
3- M2 disk; ap: 2.5 cm., Env. No. Hak. M2. 12/12.98.
4- M2 tun sembol; uzunluk: 4.3 cm., Env. No. Hak. M2. 27/22. 98.
5- M2 tun sembol; uzunluk: 2.6 cm., Env. No. Hak. M2. 28/23. 98.
6- M2 tun levha (pektoral ?); 9 cm., Env. No. Hak. M2. 34/27. 98.
7- M2 tun bilezik; ap: 8.5 cm.', Env. No. Hak. M2. 14/14.98.
8- M2 tun bilezik; ap: 6.5 cm., Env. No. Hak. M2. 20/19. 98.
9- M2 demir haner namlusu; uzunluk: 16 cm., Env. No. Hak. M2. 13/13. 98.
10- M2 tun uzunluk: 10.9 cm., Env. No. Hak. M2. 31/25. 98.
11- M2 tun uzunluk: 6.4 cm., Env. No. Hak. M2. 32/26. 98.
12- M2 tun uzunluk: 2 cm., Etd. No. Hak. M2. 33 (2. 98).
izim: 2
1- M2 kase; kahve (5 YR 6/6) hamurlu, hamurunun renginde nedeniy-
le kreme renk ve siyah alacalar var, kaba kum ve saman orta
ark Env. No. Hak. M 2. 42/20. 98.
2- M2 Bardak; pembe (2.5 YR 6/8) hamurlu, hamurunun renginde orta kum
iyi el Env. No. Hak. M 2. 41/31. 98.
3- M2 anak; kiremit (2.5 YR 5/8) hamurlu, hamurunun renginde
nedeniyle siyah grnml, kaba kum orta ark Env.
No. Hak. M 2. 717. 98.
4- M2 anak; kiremit (2.5 YR 5/6) hamurlu, hamurunun renginde orta kum ve
saman orta ark Env. No. Hak. M 2. 8/8. 98.
5- M2 mlek; kahve (5 YR 5/6) hamurlu, hamurunun renginde nede-
niyle siyah alacalar var, orta kum ve saman orta ark Env.
No. Hak. M 2.11/11.98.
6- M2 mlek; kiremit (2.5 YR 5/8) hamurlu, hamurunun renginde kaba kum
orta ark iz. No. Hak. M 2. 18.
8 anak mlek Munsell Soil Color Charts (Baltimore 1988) renk ancak daha kolay
iin kendi renkler de .
359
Resim: 11
1- M1 tun haner namlusu; uzunluk: 19 cm., Env. No. Hak. M1. 2/2. 99.
2- M1 tun haner namlusu; uzunluk: 24.4 cm., Env. No. Hak. M1. 1/1. 99.
Resim: 12
1- M1 kpe; ap: 4.5 cm., Env. No. Hak. M1. 5/5. 99.
2- M1 kpe; ap: 3 cm., Env. No. Hak. M1. 4/4. 99.
3- M1 kpe; ap: 4 cm., Env. No. Hak. M1. 3/3. 99.
4- M1 tun kpe; ap: 1.8 cm. Env. No. Hak. M1. 717. 99.
5- M1 kpe; ap: 1.3 cm., Env. No. Hak. M1. 9/9. 99.
6- M1 kpe; ap: 1.5 cm., Env. No. Hak. M1. 77/39. 99.
7- M1 kpe; ap: 0.4 cm., Env. No. Hak. M1. 8/8.99.
8- M1 tun kpe; ap: 1 cm., Env. No. Hak. M1. 10/10: 99.
KAYNAKA
BAIBOSYNOV, K. 1996. Stone Sculptures of Zhambyl Region, Alma Ata.
BAYAR, D. 1997. The Turkic Stone Statues of Central Mongolia, Ulan-Bator (Rusa)
BOEHMER, R.M. 1998. "Skytische Grabstelen aus (NordosHrak), Baghdater
Mitteilungen 29: 81-88.
ERTMAN, E.L. 1994. "An Urartian Beit and Other Unpublished Objects from a Private
Collection", Anatolian Iron Ages 3 (yay.haz. A. ve D. French) Ankara: 63-74.
GHIRSHMAN 1939. Fouilles de Sialk pres de Kashan 1933, 34, 37 ii, Paris.
INGRAHAM, M.L. ve G. SUMMERS, 1979. "Stelae and Settlements in the Meshkin Shahr Plain,
Northeastern Azerbaijan, Iran", Arch8.ologische Mitteilungen aus Iran 12: 67-102.
L1PPERT, A. 1979. "Die sterreichischen Ausgrabungen am Kordlar Tepe in Persisch-
Westaserbaidschan (1971-1978)", Arch8.ologische Mitteilungen aus Iran 12: 103-153.
MUSCARELLA, O.W. 1988. Bronze and lron. Ancient Near Eastem Artifacts in the Metropolitan
Museum of Art, New York.
OLCHOVSKY, VS., G.L. EVDOKIMOV, 1994. Scythian Statues, VII-III cc. B.C., Russian
Academy of Sciences Institute of Archaeology, Moscow. (Rusa)
RUBINSON, K. S. 1991. "A Mid-Second Millennium Tomb at Dinkha Tepe", American Journal of
Archaeology 95: 373-394.
SEViN, V 1999. "Hakkari'nin Atlas 79: 70-86.
2000. "Mystery Stelae: Archaeology (July-August) 47-51.
SEViN, V, A. ZFIRAT, 1998. "Anadolu'da Yeni Bir Stelleri:
Prensieri", Arkeoloji ve Sanat 87: 6-9.
SEViN, V, A. ZFIRAT, "Hakkari Stelleri: Anadolu'da obanlar. ilk Not", Bel/eten

SEViN, v., E. KAVAKLI, 1996. VanlKaragndz. Bir Erken Demir Nekropot, istanbuL.
TELEGIN, D. Yave J.P. MALLORY, 1994. The Anthropomorphic Stelae of the Ukraine: The Early
Iconography of the Journal of Inde-European Studies, Monograph No.
11, The Institutefor the Study of Man, Washington, D.C.
TSULTEM, H. 1989. Mongolian Sculpture (yay.haz. D. Bayarsaikhan), Ulan-Bator.
VANDEN BERGHE, L. 1973. "Recherches archaeologiques dans le Luristan", Iranica Antiqua
10: 1-79.
360
4
-o
-
6
@
:' O . -:' , _..---.....
" " .'. 3
-
-.
izim 1: Hakkari M2 kk buluntular
361
'--__- 4
....-===--====-__10cm.
o
i
izim 2: Hakkari M2 m e z a r n d a n anak mlekler
362
Resim 1: Hakkari M2 m e z a r
Resim 2: Hakkari Kalesi'nin genel grnm
363
Resim 3: Hakkari Kalesi ku-
zeyetek
Resim 4: Hakkari stellerinin ilk
durumu
364
Resim 5: Hakkari stellerinin buluntu durumu
Resim 6: Kabartma erken bir stelden
365
Resim 7: Bir yz d e t a y
Resim 8: Elde tutulan iki tulurnu (?)
366
Resim 9: Ge evre stellerinden bir
yz d e t a y
Resim 10: Hakkari M1 m e z a r
367
L
----.--,
Resim 11: M1 tun hanerler
QO
S i

7 8
Resim 12: M1 ve tuntan ss
368
1999 YILI VAN-YONCA TEPE KALESi VE NEKROPOL
KAZISI
Oktay BELLi*
Ersin KAVAKLI
1999 "Van-Yoncatepe Kalesi ve Nekropol Kltr ve
Mzeler Genel izniyle 11 Eyll 1999 tarihleri
Van Mze Mdr Ersin ve benim de bilimsel
ve yrtlen Van-Yoncatepe Kalesi ve Nekropol
bilim kurulu yesi olarak Van Mzesi'nden Arkeoloq Hanefi Biber, Arkeolog
Mete Tozkoparan. Azerbaycan Bilimler Akademisi, Ilim Merkezi Uyesi Dr. Veli
Istanbul Universitesi Edebiyat Fakltesi Van Blgesi Tarih ve Arkeoloji
Merkezi'nden Okutman Erkan Konyar (MA), Grevlisl Gamze
Grevlisi Banu Konyar (MA), Erzurum Atatrk Universitesi Fen-
Edebiyat Fakltesi'nden Grevlisi Bingl (MA), Grevlisi Veli
Unsal, istanbul Universitesi Sosyal Bilimler Enstits yksek lisans Olcay
Zengin ile, Istanbul, Akdeniz ve Van Yznc l,!niversitesi'nden 10 lisans


Antropolog olarak Ankara Universitesi Dil ve
Fakltesi'nden Zehra Satar ortaya keramik ve
metal eserlerin Van'da bulunan Tarih ve Arkeoloji Merkezi'nin
Istanbul Universitesi Edebiyat Fakltesi Kltr
Koruma ve Blm'nden Yusuf Emre ve Vedat Evren Belli
byk bir ok byk bir zveriyle
bir kez daha itenlikle ederim.
Yoncatepe Kalesi ve nekropolndeki Van zel idaresi
maddi maddi
Van Valisi Abdlkadir ve ii Ozel Idaresi Mdr Ali Keser'e
kalpten etmeyi vazgeilmez bir gnl borcu
Daha nce de gibi Trkiye'nin en yksek
turan Yoncatepe Kalesi, bugnk Van kentinin 9 km. yer
(Harita: 1). Yoncatepe Kalesi, nekropol ve merkezi, Erken Demir ait-
tir. Bugne Anadolu Blgesi'nde Erken Demir ait kale, nekropol ve
merkezi iin, Yoncatepe ok byk bir nem
1999 akropol, sivil ve nekropol olmak zere
alanda (izim: 1).
Prof. Dr. Oktay BELli, istanbul niversitesi, Edebiyat FakltesiNan Blgesi Tarih ve Arkeoloji Merkezi
Mdr, 34459-istanbulITRKiYE
Ersin KAVAKLI, Mze Mdr, VanITRKiYE
1999 Yoncatepe Kalesi ve Nekropol stajyer olarak istanbul nlversitesi Edebiyat Fakltesi
lisans ismail Ayman, Nihat zlem Vural, Selda Nurgl Ergn, Ali
Gk, Akdeniz niversitesi Edebiyat Fakltesi Klasik Arkeoloji Blm'nden Sabahattin Tlay ve Van
Yznc niversitesi Resim Blm Turgut Bilgin ok geen bir iinde
byk bir zveriyle sevgili ok ederim.
369
AKROPOL
1998 sezonunda E6 ve E7 Erken Demir
sinin daha iyi saptanabilmesi ve hangi amala
si iin, bu hemen F6, F7 ve G7 za-
manda geen E6 ve E7 da 1Ox1 Om.
llerinde bu amalar ile birlikte akropol toplam 500
m
2
yi

1998 sezonunda bu amadaki bu sezonunda da
devam Bu amala geen c plankaresinde
ortaya ve E7 devam eden Erken Demir paralel
uzanan bir duvar ortaya b plankaresinde ok kk bir ortaya
duvar, F6 devam etmektedir.
El
1998 sezonunda ortaya E7 i bu da
Bu kesiminde 1.35 m. bir ortaya
(izim: 2). kuzey ve gney saptanan
henz ortaya E7 i sonucunda iini dol-
duran (Resim: 1). btnne bir
de bu sonra ncelikle 005 kodlu kuzey iki
pithos Devam eden sonucunda, bu oda iinde dzenli
dan pithos dizileri ortaya Uzerlerine byk
oranda tahrip olan 35-68 cm., ykseklikleri ise 85 cm. ile 1 m.
Omuz kadar gml olan
13 adettir. Bu evresinde ise bol anak mlek ve durumda
testiler ortaya Bu kaplar ok byk bir pithos iinde bulunan
ve zellikle gibi iecekleri almak iin kullarulryorlardrt. E7 i duvar-
2.60 m.yi 4.50 m. olarak saptanan uzun-
henz iin Bu ama ka-
dar devam eden mevcut 9.45 m.dir. E7 i kil ile
3 mm. kilden bir
olan byk bir Ortaya pithoslar ve bun-
larla ilintili anak mlekler bir depo olma kuvvetlendirmektedir.
Oda bulunan kl ve kmr ilk aittir.
bu sonucunda ok acele olarak terk ettikleri
ve bu yzderi depoyu odalarda hemen gibi
Ikinci kmesi sonucunda, deponun orta kp ve testiler daha
fazla, bulunanlar ise ok az hasar Oda iinde sap-
tanan ve 2 m. ve kerpi
dolgu, iki etmektedir. Bugnk (Yedikilise) Ky
iindeki konut de, benzer biimli iki
grlmektedir. Ilk sal ikinci ise kerpiten
evrede zengin kil hem kerpi
hem de anak mlek ve kp E7 i
nmzdeki sezonunda devam edecektir.
2 Mimari ve mimari byk bir izen Okutman Erkan Konyar ve ismail Ayman'a
ok ederim.
3 O. Belli-E. "1998 Van-Yoncatepe Kalesi ve Nekropol 20. Sonulan t, 1999,437.
4 O Belli-E. Konyar "Van-Yoncatepe Kalesi ve Nekropol Trkiye Arkeolojisi ve Istanbul Universitesi (ed. O.
Belli), Ankara 2000, 183.
5 O. Belli-E. Konyar "Van-Yoncatepe Kalesi ve Nekropol Trkiye Arkeolojisi ve istanbul niversitesi (ed. O.
Belli), Ankara 2000, 183-189.
370

E6 hemen yer alan F6 sonu-
cunda E6b plankaresinde ortaya oda F6a
plankaresinde saptanan bu duvar, yine bu alanda kuzey-gney ynl bir duvar
ile Gney ynne F6c plankaresine uzanan bu
duvar, 2.35 m. bir hayli fazla olan bu duvar
gibi dzgn kum amur har ile byk bir zenle
ve mezar dzgn bloklar, hemen
evrede yer alan ve "Yoncatepe olarak ocak-
elde odalarda gibi, bu da ince bir kil
ile F6c plankaresinde ortaya ynl bir duvar ile,
henz birlikte F6 kesiminde F6b ve F6d plankarelerinde
bir oda daha ortaya Kuzey-gney ynl ve 003 kodlu duvar ile
ynl 005 kodlu F6c plankaresinde F6-E6
yolu iin bu sezonunda E6b ve E6d
plankarelerinde yer alan kuzey ortaya Onmzdeki
sezonunda bu alandaki gereken
ortaya
F7
E7 F7
E7 ortaya E7 i
2.5x3.5 m. llerinde ve dikdrtgen plan veren bir ara odaya F7 i
olarak gney ve ynnde yine 1.35 m. llerinde iki
daha ortaya E7 i yer alan bu oda, byk bir
yer ynlerde de yer alan byk odalara
bir n (Resim: 2).
mevcut 1.95 m. olan bu alanda bol mik-
tarda kerpi ve blokuna Bu F7 ii
olarak alan yer F7 i 1.35 m.
de ve 1.10 m. bir ile geilen bu gney G7 a-
Bu kuzey muhtemelen F6 henz
E6c plankaresinde devam etmektedir. Yine bu belir-
leyen duvar da, G7 b ve d plankarelerinde ortaya
F7 i kuzeyinde muhtemelen boyutlu F7 iii E6-F7
yolu ierisinde iin Bu henz
tam olarak ortaya bir mevcuttur. Bu alanda da
ve bol miktarda kerpi dknts ve na
durumda yonca dikey kulplu, bir testi ortaya
G7
F7 yer alan G7 srdrlen sonu-
cunda kuzey-gney ynl, yine sal ve malzeme olarak
amur bir duvar ortaya G7 ortaya
bu duvar, 2.80 m. E7 ve F7 ortaya oda
paralellik gsteren bu duvar, G7b plankaresinde dnerek yap-
F7c-d plankarelerinde yer alan ve G7a-c plankarelerine uza-
nan F7 ii gney bu amada devam etmektedir. Kuzey belirleyen
duvar ise tam birlikte, F6 devam etmektedir.
6 O. Belli, "Van Blgesi'nde ve Atlyeleri", Trkiye Arkeolojisi ve istanbul niversitesi (ed. O. Belli),
Ankara 2000, 415-422.
371

Yoncatepe 1999 erevesinde nekropol belir-
lemek iin akropoln eteklerinde sondajlar sonucunda, sivil
olabilecek kompleks ortaya (izim: 3).
H 15
Nekropol belirlemek H 15 plankaresinde S 6
Devam eden sonucunda,
tr mezar tahmin edilen ve dikey sal ile iki
blme olan 1.20 .x 2 m. llerinde dikdrtgen bir
ortaya Ilerleyen bu sal ile
(Resim: 3). zellikler tr mezar
izlenimi vermekle birlikte, gerek ok az gerekse mezar
hibir buluntunun ortaya bir mezar olma ihtimalini

yeni durum bu alandaki ve 10x10 m.
llerinde bir ama ortaya ve H 15 iii olarak
kk hemen kuzeyinde birbirlerine ynnde
ve uzanan i 15 giren oda ortaya
uzanan 75 cm. bir duvar, bu gney

H 15 i
H 15 iii yer alan bu oda, H15 plankaresinde izlene-
bilmektedir. Gney 75 cm. olan kuzeye uzanan ve
blmlerini 1.5 m.lik bir Kuzey
ise henz Bu haliyle bir 3 m. sap-
Bu oda iinden bol Erken Demir formlu anak mlek bulun-

H 151/
H 151 hemen yer ve bu odadan, yine 75 cm.
sal amur har bir duvar ile Kuzey blm sap-
tanamayan bu odada gibi iki, blokundan yksek olmayan
ve kt bir gsteren duvarlar ile Bu oda ierisinden de Erken
Demir iin karakteristik olan anak mlek
115
H 15 ortaya bu
hemen yine 1Ox1 Om. llerinde i 15 Ilerleyen
H 15 ortaya ortaya Bu
alanda da ynl, birbirlerine olarak ve nlerinde
belli olan ve bir alan bulunan iki oda ortaya
i 151
H 15 c plankaresinde yer alan oda 2.25x3 m. llerindedir. Dikdrt-
gen plan gsteren kuzey u 1 m. bir
mevcuttur. Bu i 15
kum levhalarla Duvar birlikte kuzey ve ynde
75 cm. gney ve ynde ise daha ince, 45 cm.
ise 30 cm.dir. odalarda gibi bu da zensiz bir
biimde
372
1151/
i 15 i hemen bu odaya olarak
leri noktadaki duvar ortak plana sahip bu oda da yine 1 m.
bir oda ile kuzeyde yer alan 115
levhalardan birbirine apraz uzanan iki duvar ile
Duvar bu alanda da standart Hemen hemen her
ve ortalama 40 cm. Ozel-
likle bu odada ok daha dzensiz grlmektedir. Bu alanda da
durumda Erken Demir anak mlekleri ortaya
i 15 11/
i 15 ii bir ile bu oda, i 15b plankaresinde yer almak-
ve saptanmakla birlikte, kuzey
duvar henz henz ortaya i 15 iV da
duruma bu kuzey blmnn fikrini
Bu yer alan duvar, karakteri birlikte,
duvar 1.5 m.ye varan ile zellikler gsterir. Hemen
gneyinde yer alan ve bir geidi ile i 15 ii ile devam ede-
cek saptanmaya
1151V
LV No.lu oda, i No.lu kuzeyinde yer ve bu odaya bir gei-
di ile i 15 III rnekanla ortak olan 1.5 m.
sal ok dzensiz Ykseklikleri 25-30 cm. olan
kuzeye ortaya Henz bu kesim
sonra bir geidi ile i 15 i ile bu oda muhtemel
ortaya
H 15 ve i 15 ortaya ve ortaya
anak mlek bu sivil gstermektedir.
henz tam olarak saptanamayan bu kk ortak bir duvar etra-
aileye ait bir kompleks ihtimalini

NEKROPOL
1998 D, E, F, G, 14-15 plankarelerinde uzanan
Erken Demir saptamak iin bu alanlardaki
olarak devam
M2Mezan
1998 sezonunda ve S 2 ile saptanan M 2
bu da devam ynnde uzanan mezar D 14
c plankaresinde yer ve ynde yer alan sert bir
sahip kalkerli toprak ile mezar kuzey ve gney uzun duvar-
byk bir zenle ile 4.20 x 1.20 m. llerinde olan
mezar st rts 1.50 m. ve 75 cm.
levhalar ile (izim: 4). Mezar duvar 1.20 m.
Dromosu bulunmayan mezar muhtemelen st rty
sal biri Mezar st denk gelen alan-
da sal ile olan 40 cm. daraltma, buradan ya-
izlenimini Mezar ve iskeletlerin bu
daha da glendirmektedir. Keza mezar ve bulun-
tu artmakta, bu kesimde ise Bunun
373
genel olan alandaki daralma bu mezarda da grlmektedir. Mezara
dar olan kesimden de ihtimali zerinde
fakat bu alandaki buluntu bu ortadan Bu durum
mezara birden ok alandan ihtimalini de
Mezar iinden ele geirilen 40 bu ok
(Resim: 4). Iskeletlerin hibiri in situ hemen hepsi durum-
da mezarlarda gibi bu mezarda da, yeni gmlere yer aa-
bilmek iin iskeletler ve bunlara ait hediyeler st ste Bu durum mezar oda-
uzun sre de gstermektedir. Mezar ierisinden
hemen hemen hepsi tm durumda 15 adet anak mlek ve amorf durumda demir ve
tuntan ve silah Demirden ve tun-
tan ok daha fazla
M4 Mezan
E14 d plankaresinde S 2 sondaj sonucu M4
1xO.85 m. llerinde dromos ortaya (Resim: 5).
Bu drt ynde sal ile dromosun 70 x 56 cm. llerinde bir
kapak Kapak sonra 60 x 45 cm. llerindeki
tan sonra mezar inilmektedir. Mezar ve ynleri, sal
dan duvarlar ile kuzey nok-
tada kalkerli sert olan 1.20 x 0.85 cm. llerinde kk bir oda yer al-
Bu kk bitirilmeden
Mezar gney kesiminde ise yine sert 1.60 x 1.85 m.
llerinde bir oda (izim: 5). Mezar dromos ile inilen ve ku-
zeydeki kk oda ile gneyde yer alan oda blm
sal Bu st rts ise yan yana ve byk iki sal
levha ile
Mezar gneyinde yer alan blmn ana gm yeri
Gmlerin byk blmnn bu alanda bu fikri
Kuzeyde yer alan kk oda ile gm ok Mezar ada-
gney blmnde yer alan alanda in situ durumda bir kpek iskeleti ortaya
Odada yer alan iskelet ve buluntulara gre daha st seviyede olan bu iskelet
Van Blgesi Erken Demir nekropollerinde bugne rastlanmayan bir gelene-
ortaya
M 4 sonucunda hemen hemen tm durumda 18 adet
anak mlek Bunun korozyona amorf durumda
demir ve tuntan ve silaluara da Demirden
ve tuntan dzeyde fazla saptan-
Mekan iindeki olumsuz mezardaki gm belirlenebilmesini
Mezar olan gney kesimi kme tehlike-
sine kalaslardan iskele ile
M5 Mezan
1998 sezonunda ortaya M 3 oda
sondajlar sonucunda, F 15 a plankaresinde M5 1 x 2.20 m.
llerinde ynl, dikdrtgen plan gsteren mezar mezarlara oran-
la hayli kktr (izim: 6). Oromosu bulunmayan bu mezar zerinde yer alan
sal oda iine ve mezar Mezar drt ynde kum
byk zenle 1.95 m. duvarlara sahiptir. Mezar
taraftan st rty ve byk kapak biri girilmek-
tedir. Bu kesimde 70 cm. basamak olarak bir sal yer almak-

Mezar 72 cm. derinlikte yine iskelet ve buluntu-
lara gre st seviyede in situ durumda, nne bir kpek
374
iskeleti ortaya Kpek iskeleti byk bir mlek iinde mezara
(Resim: 6). Bu kpek iskeletiyle birlikte yine seviyede insan kemiklerine
ve kk hayvan kemiklerine Urartu Dneminde de mezarlara
kpek gmlerinin kesin olarak bilemiyoruz. Fazla
olmamakla birlikte, W. Belck'in 19. sonunda Transkafkasya'da Bl-
gesi'nde yer alan mezarlarda arkeolojik da kpek iskeletleri bulun-
gebe biiminin nem bu dnemde, yzlerce kk
yaylalara gtrmek ve korumak iin kpeklere ok byk grev
gebe biiminde, hayvan olarak da
yeniden nem Her ne kadar bugne ok az ortaya resim
kpeklerin avda herhangi. bir sahneye
da, ok byk bir avda da Ilgintir ki gnmzde bile
gebe biimini srdren topluluklarda, kpekler nemlerinden hibir kay-
betmeden, toplumdaki yerlerini
Mezarda ortaya 10 adet bize tahmini gm vermekte-
dir. mezarlarda gibi bu mezarda da iskelet ve buluntular
bylelikle yeni gmlere yer sonucunda mezardan 7
adet anak mlek ile amorf durumda demir ve tuntan ve silahlar
Ancak demirden
Yoncatepe byk bir zenle elenmesi ve "yzdrme me-
todu" sonucunda olan trleri zerinde arkeobotanistler
lan analizlerde, arpa, yulaf ve zm ait saptan-
rnleriyle meyve ekirdeklerinin trleri ise kesin olarak sap-

Yoncatepe demirden olanlara tuntan mezar
olduka Ortaya tun eserlerin
ss ile birka yuvarlak kesitli yzk ve kpe gelmektedir. Ilgintir ki, Ernis
ve Karagndz ortaya tun demirden
lanmayacak kadar ok az bu durum Erken Demir tun yap-
mak iin gerek duyulan demire ok az ve ok oldu-
gstermektedir. Bu yzden Erken Demir tuntan demir-
den az gerekir.
mezarlarda l olarak ok nadir olmakla birlikte
da M3 gvdeleri bombeli ve ileri olan bir ift
kpe ile birlikte ne tam olarak saptanamayan, fakat zerlerinde
geometrik bezemeler bulunan birka obje Kpeye ait
deforme objelerin, cesetlerin yoksa mezar
bilinli olarak bir nlem sonucunda bu hale
ni kesin olarak bilemiyoruz. Renginden veya benzeyen
kpe ve analizleri olduka ilgin sonular
Istanbul Teknik Universitesi Kimya-Metalurji Fakltesi, Metalurji ve Malzeme Mhen-
Blm Prof. Dr. Ali Fuat ve ekibi elbise
zerinde kkrtl antimom cevherinden ortaya
mantar alt bulunan ip bozulma-
Bunlar Anadolu'nun en eski antimom Daire
biimli ve yuvarlak kesitli kpenin analizi ise, bunun ve kalay
Antimom, ve kalay ile madenci-
lik konusunda ve metal tekniklerini ok iyi bildiklerini gster-
mektedir. kalay, antimom ve tuntan ve ziynet
o dnemdeki bu ilgin Urartu kuyumculu-
esin iin ok byk bir nem gstermektedirler. Mezar-
larda ok akik, kornalln, cam, firitten boncuk da ortaya

? B.B. Piolrovski, "Razvilie skotovodstva v drevnejsem Zakavkaze'', Sovetska Archaeologia 13, 1955, 10.
375
TM 1 (Toprak Mezar)
D 15 mezar ynelik S 10 sonucu,
adet toprak Bu durum nekropol oda
toprak da ortaya D 15 a plankaresi
ierisinde ortaya toprak mezar, byk oranda tahrip Sadece kol
ve kaburga kemikleri in situ olan iskelet, muhtemelen kuzey-gney ynl, sol
zerine bakacak Iskelete ait herhangi bir gm
(Resim: 7).
TM2
TM 1 3 m. M5 ise 2 m. yer alan TM
2 iki adet gmye Kuzey ynl olan gmler ho-
ker Iskeletlerin hemen kapak
sal bloklar ortaya yne bakan gmler zer-
ine Ust ste olan gmlerden alttakinin sadece bulun-
Mezar olabilecek herhangi bir buluntuya
TM3
TM 1 ile TM 2 gneyinde yer alan TM 3 O 15 c plankaresi
iersinde yer Gm, olmak zere ynldr
ye sol yana Hoker pozisyonunda ve kuzeye (Resim: 8).
Iskeletin kuzey kesiminde yan yana olan bir anak ile bir mlek
el amorf durumda tuntan olan
yzk
Laboratuvar
Mezarlardan ortaya anak mlek ve zellikle metal ve
silahlar, Van Blgesi Tarih ve Arkeoloji Merkezinin na getirilerek
konservasyon Her trl teknik sahip laboratuvar,
anda Anadolu ve hatta Trkiye'nin en modern
Tmlenerek Van Mzesi'ne teslim edilen anak mlek 185'i Bunlar-
dan da nemlisi, mezarlara olarak ve byk demirden
ve silahlar, nemli bir ortamda iin derecede ko-
rozyona Demirden ve Urartu ncesi dneme ait olan kama,
topuz sa yzk, bilezik ve gzl Merkezi'nin labo-
temizlik ve konservasyon bilim

376
Harita 1: Yoncatepe Kalesi ve y a k n evresi
AF E B D F G H i J K L M
izim 1: Yoncatepe Kalesi ve y a k n evresinin topografik
p l a n
377
izim 2:

i
r 15 IV
i i
i i
i j
i i
i i
i i
------ -----------. i
.---_._----.-.
H 15 i 15 i
i

i
i
i
i
i
i
i
i
!
i
i
i
,
i
i
,
i
1-----
o 2 Sm_
i 4
YONCATEPE
izim 3: Yoncatepe
378

-
A-AKesiti
o 2m.
e
YONCATEPENEK,ROPOL 1999
M2MEZARI
izim 4: M2 plan ve kesiti
379
kAKesiti
100 200 cm.
YONCATEPE NEKRQPOLOM4
izim 5: M4 plan ve
kesiti
Temel P l a n
A-A Kesiti
B-B Kesiti
o 1 2 m.
eo--_-- i
YONCATEPE NEKROPOL 1999
M5MEZARI
izim 6: M5 m e z a r n n plan ve kesiti
380
Resim 1: E7
Resim 2: Odalara
381
Resim 3: sal sivil
Resim 4: M2 iindeki iskeletler
382
Resim 5: M4
Resim 6: M5 kpek iskeleti
383
Resim 7: M1 toprak mezar
Resim 8: M3 toprak mezar
384
1999 YILI ANZAF KALELERi KAZISI VE

Oktay BELLi*
Alparslan CEYLAN
1999 ve Anzaf Urartu Kaleleri 12 Temmuz-5 Eyll 1999
tarihleri yrtlen
bilim kurulu yelerinden Yrd. Do" Dr. Alparslan Ceylan, Gr. Bingl (M.A.),
Gr. Veli Unsal, Istanbul Universitesi Edebiyat Fakltesi'ne Van Blgesi
Tarih ve Arkeoloji Merkezi'nde Okutman Erkan Konyar (MA), Gr.
Gamze Ktahya Uniyersitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Tari-
hinde Okutman Nevin Ulusoy, Istanbul Universitesi Sosyal Bilimler Enstits yksek
lisans Gngr, Jale Yurtsever, Olcay Zengin,
ile niversitelere fakltelerden toplam 12 lisans Ba-
grevini Erzurum Mzesi Arkeolog Gler yap-


ortaya keramik ve metal eserlerin konservasyon
Van'da bulunan Tarih ve Arkeoloji Merkezi'nin Istan-
bul Universitesi Edebiyat Fakltesi Kltr Koruma ve
Blm'nden Yusuf Emre ve Vedat Evren Belli byk bir
Zor ve bir iinde ortak rnek bir
ve byk bir zveriyle ve sevgili
rencilerime ok ederim.
ve Anzaf Urartu Kaleleri'ndeki ve
ve Mzeler Genel Istanbul Universitesi Fonu
3
, Erzu-
rum Atatrk Universitesi Fonu- ve Van ii Ozel Idare
maddi rnaddt szn etti-
yneticilerine itenlikle etmeyi vazgeilmez bir gnl
borcu olarak grmekteyim. 1999 Anzaf Kalesi'nde ve
Anzaf Kalesi'nde de (Harita: 1).
Prof.Dr. Oktay BELLi, istanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Tarihi Anabilim Blgesi Tarih ve
Arkeoloji Merkezi Mdr, 34459- istanbulffRKjYE
Yrd.Do.Dr. Alparslan CEYLAN, Atatrk niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi, Tarihi Anabilim Erzu-
rumffRKiYE
1999 ve Anzaf Urartu Kaleleri lisans olarak istanbul niversitesi Edebiyat
Fakltesi'nden ismail Ayman, Nihat Canan Selda Erzurum Atatrk niversitesi Fen-
Edebiyat Fakltesi Tarihi Ana Bilim Mfit Yakut, Nurgl Ergn, Deniz
Yavuz, Akdeniz niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Klasik Arkeoloji Blm Tlay Sabahattin
ve Van Yznc niversitesi Resim Blm Murat Akcan ve Turgut Bilgin
Byk bir sevgili bir kez daha iten ederim.
2 Grevini byk bir titizlikle aksatmadan yapan ve bilim kuruluna bulunan Gler
Anzaf Kaleleri Bilim Kurulu ok ederim.
3 Proje No: 1253/050599
4 Proje No: 1999/42
385
ANZAF KALESi
Urartu (M.. 830-810) kurulan Anzaf Kalesi,
(Van Kalesi) 11 km. ve bugnk Van-Iran modern
demir ve karayolunun hemen yer (Harita: 1). 62x98 m. bykl-
dikdrtgen bir plan gsteren kale, deniz seviyesinden 1900 m. ykseklikte fazla
engebeli olmayan ve kalkerden 6000 m
21ik
bir tepe zerinde bulunmak-
(lzirn: 1). Daha nce de gibi bu kk kale, Transkafkasya ve
Iran'dan Urartu gelen denetim
tutmak iin ok nemli bir askeri tesistir.
Alanlan
Kaya koridorunun 25 m. gneyinde 10x23 m. bir ama
(izim: 2). Bu nedeni, 1998 ortaya
duvar ve ortaya ve Urartu Dneminde
hangi amala Planda da zere, gneydo-
blmnde yer alan taban ok sert bir sahip olan kalk-
er ok byk bir eseri
sklmeyen taban gney ynne devam eden da ortaya
Taban 1.20 m. ve yerden 30-40 cm.
bir duvar ile Ortalama 18-19 m. olan bu
burada bulunan yer gereken teras ile
bir fazla byk olmayan ve kabaca
kalker Bu duvara
uzanan 5 m. bir ara duvar zerinden geiri-
len ara en nemli kerpiten Urartu Dnemine ait
olan kerpi duvar bozulmadan gnmze Kerpi en
ilgin bugne aksine, temel zerinde yk-
selmesidir. Yerden 50 cm. kerpi duvar, 70-75 cm.
bozulmadan gnmze 50x70 cm.
kerpi bloklardan ok olarak gelmektedir. Kerpi
zerinde tavana direklerin olup bilemiyoruz. Yani bu kerpi ara
duvar, ikiye (Resim: 1). Kerpi
1.50 m. bir ile Ara gneyinde bulu-
nan sal taban devam etmektedir.
Przleri dzeltilen ve ok zenli bir taban zeri, uzun bir
sre gibi Ortalama 2.40-2.80 m.
ve 15 m. sal bu hangi amala kul-
ne ki kesin olarak bilemiyoruz. nk
tahribat yznden, bizim fikir yrtmemize olabilecek en
kk bir
sal ortaya kabaca kare
oda, ok bir sahne Bu zgn
de sklmesi yznden, Urartu-
lar Dneminde hangi amala konusunda en kk bir bilgiye sahip
drt yerlere konan stun kaideleri, direkler ile rts-
n Bu stun kaidelerinin bir Urartu Dnemine aittir. stun
kaideleri ise dzgn ve ocak ve
oyularak ve evresi ok bir kl ve kmr ile
Bu odada ortaya pithas ile bazalt ya-
el ocak ve bu
dan mutfak olarak gstermektedir. bu odadan ve anak
mlek ile kandiller de ortaya
5 ve Anzat Kaleleri'ndeki mimari byk bir izen Okutman Erkan Konyar
(MA) ve ismail Ayman'a ok ederim.
386
Bu gneyindeki odadan 1.20 m. bir ara duvar
Yerden40-50 cm. ykseklikteki yer yer tahrip Fazla byk
olmayan kalker st kerpi
Kabaca 5x7.5 m. olan ve dikdrtgen bir plan gsteren
bu oda da, odalar gibi tahrip Bu
yzden bu da Urartular Dneminde hangi amala bilemi-
yoruz. 1.20 m. yer ve
ok kaba ve dzgn olmayan
geici de olsa rlerek grlmektedir. Ancak kreitilen yerine bu
sefer kuzey 60 cm. dar bir Bylece her iki oda
daha bir Dikdrtgen bu
yer alan sal iki stun kaidesi, direklerle tavan rtsn
Bu gneyini ve uzanan
duvar ortalama 19 m. 1.5 m. ve yerden 50-60 cm. yksek Ii-
Ilgintir ki kesim, kaledeki ve kotun en yksek oldu-
kesimi
Bu bulunan bir gneyi de, yine bu uzun duvar
Bu oda da
iin tahrip Urartular dneminde bu sal
grlmektedir. Ancak byk bir tara-
byk bir blm zerine de,
leri Urartu kerpilerinden amur bir taban amur ile
kaplanan blmleri zerine de, yine sal amur ile kap-
nedeni, kullanma ve iin daha bir taban
elde etmek iin Kerpi zerinde mavi boyalara
Urartular Dneminde freskolu gstermektedir.
Anzaf Kalesi'nde ikinci planda da gibi kaya
koridorunun 7 m. (izim: 3). 17x21 m.
kalenin sur ile olarak 350 m
21ik
bir
alanda daha nceki hi ve
bu yzden bilgi sahibi kalenin blmnde hangi tr yer
hemen ucunda, kuzey-gney uza-
nan bir teras iri kalker zenli bir
de kalenin gneyinde avlusunu
duvar ile kuzeyde ve uzanan teras
ile byk bir benzerlik ve btnlk gstermektedir. olarak 1-1.30 m.
teras 2-3 dizisi 16 m.lik bir
teras gney ynne devam
Ilgintir ki kuzey uzanan ve kalenin iki
bir omurga gibi kuzey teras ile Her iki duvar
3.5 m.lik ok bir kil ile Kil
1 m.den fazla Bu hangi nedenlerden
kesin olarak bilemiyoruz. Kil ile kaplanan bu kesimin zerinin
sal ile gerekmektedir. Nitekim kaya koridoruile teras ara-
kalan alanda sal taban grlmesine burada yok-
tur. Ancak buradaki taban ve ynne
fazla yznden
Kuzey teras olarak 15 m. gneyinde,
da dik bir uzanan bir ortaya olan
bu ilgin iri kalker zenli bir gzlemlenmektedir.
teras ile sur 4.5-5 m.lik kat bu duvar tektonik
kademeli olarak teras
7.5-8 m. devam eden duvar, kademeli olarak iin
grlmemektedir. sur duvar yer yer yznden, toprak
ynne Daha az toprak bu kesimde, 5 m.lik
bir teras gibi, sur da
387
bu ara ok bir intibak grlmektedir. Ara duvar niteli-
zenle kalker bu duvar 1.75 m.
her iki ok bir blokaj ile Bylece
nlemek ve zerinde ykselen dayanak olmak zere
lam bir zemin elde
teras olarak byk bir ortaya Bu
gney kuzey 11 m. gneyde yer 1.80 m.
ve ortalama 40 cm. olan duvar, 9 m. Fazla byk
olmayan temel zerinde, kerpiten yksel-
ucu, bir kuzey teras bir-
Odarun ise 1.10 m. ve kuzey ynne 7.5 m.
Ilgintir ki kuzey ucu, teras ile tam ter-
sine kilden taban son Yani bulunan bu
eksik olan kuzey iin, kuzey tmyle
taban bulunan birok Urartu taban gibi,
byk sal ve zenli bir Ne ki
bu Urartular Dneminde hangi amala gsteren en k-
k bir buluntuya Herhangi bir buluntuya rastlanmamasmda,
byk etkisi yer-
taban yerlerini skerek,
bir ile bunun da bir pithosu Bunlarla da yetin-
meyen 67 m
2
klterek, kullanma de-
Bunun iin 1.70 m. kuzey-gney
uzanan bir duvar daha Urartu dolgu malzemesi olarak kul-
fazla byk olmayan duvar 75 cm. ve
ortalama 30-40 cm. Ilgintir ki bu uzunlu-
da, Urartu ve kuzey yine olarak
ile sur kalan alanda herhangi
bir Sur stte
yznden, burada bulunan toprak ynne bir ak-
Bu yzden Urartular Dneminde kuzey-gney ve zellikle
tusunda teras
Onanm
ortaya ve
bir tahrip edilen Urartu Dnemine ait seyre-
dilmeyecek kadar bir Bu iler duruma bir son vermek
la, daha nceki gibi, bu da
devam onaran ustalar, daha nceki da
yapan yrenin deneyimli ve Duvarlarda
tmyle daha nceki ortaya
lan ve bu da yine ortaya biriktirilen kalker ve kum
Daha nce pektografik analizlerde, her iki trnn de yatak-
Kalker kalenin 1200-1300 m. gneyinde yer alan
Tepe" bir renge sahip olan ve olduka sert
bir dokuya sahip ise, 6-7 km. bulunan "Pagazik" ocak-
Duvarlarda az ve yetersiz durumda, bu
yataklardan da getirilmesi yoluna qldilmektedlr, duvarlar zgn biimlerine uy-
gun olarak, amur har rlmektedir. Ozgn 0.60 m.-1.5 m. ara-
zerinde, kerpi duvarlar duvar-
lar ve ile ok duvarlara byk zarar ver-
memesi iin, zerine koruyucu olarak bir amur
S bilgi iin bk. O. Belli, "Urartu Dneminde Van Blgesi'nde Ocaklan ve Atlyeleri", Trkiye
Arkeolojisi ve istanbul niversitesi (ed.O. Belli), Ankara 2000, 415-422.
388
olduka zor, zahmetli ve ekonomik ynden ok
kltr da byk bir nem
Bylece duvarlar hem zgn Urartu byk bir
hem de gelecek daha bir
(Resim: 2).
YUKARI ANZAF KALESi
. Anzaf Kalesi'nin 909 m. gneyinde yer alan Anzaf Kalesi, Urartu
Menua (M.O. 810-786) Deniz seviyesin-
den 1995 m. kale, toplam olarak 60.000 m
21ik
bir alana
Gneyinde bulunan ve evresi bir duvar ile evrilen kentjse, 141.000 m
21ik
bir alana (izim: 4). Kalenin en nemli M.O. 9. son
Urartu ilgin sahip
Kalenin 200 boyunca sahne ok ile bronz
ve silahlar zerindeki ivi da
Alanlan
1- Mutfak
1997-1998 ortaya ve depo-mutfak
olarak Haldi ve 5 No.lu
depo yer (izim: 5). Byk bir ait
bu 2 m. olan ve uzanan kuzey
ok byk bir ortaya Dikdrtgen bir plana sahip
bu gneyini de, yine uzanan bir ara duvar
ikiye ynne devam eden ara son iki
ancak 12 m.si ortaya 1.60 m. bu ara
ucu 3 m. de, gittike alalmakta ve u
50 cm.ye kadar inmektedir. ile utaki seviye kerpi
da gibi kerpi duvarlarla 1999
ykselen 4-4.5 m. toprak
bu bir plana sahip
Kuzey mutfak ynne devam eden
ykselen ve birden ok yn-
ne bir toprak gittike ve 5-5.5
m.ye Toprak gittike ykselmesi,
olduka ynne devam eden ve gneydeki ikiye
ara duvar, yzleri kabaca dzeltilen ve fazla byk olmayan kalker
Duvar zerindeki gre, ve beyaz
uta 2 m. olan duvar, ve
2.5 m.ye ok ve teras ile yznden,
iin daha dar
Yer yer ana kaya zerine gzlemlenen ara depreme bir
nlem olmak zere olduka bir gzlemlenmektedir. Bu sene
ara ynne devam eden ve buradaki duvarla
4.30 m.lik daha ortaya Bylece ara toplam uzunlu-
16.30 m.ye Ara de 3.5 m. Kerpi
da gibi, zerinde kerpi duvarlar ykselmekteydi.
Kuzey mutfak duvar, birden ok
ynne yznden, stnde
bulunan Hatta yksek ve ok toprak
bulunan da patlayarak
ynne mutfakta bulunan ve Do-
ve gney ve kuzey
ile mevcut 3.60 m. ise de, ynne
389
da gibi bunun 4 m.nin zerinde
Bu iinde ok bulunan mutfak iin uygun bir ykseklik oldu-
ise 5 m.dir. kuzeyini
da bir ve gittike
Daha nceki kuzey 19.70. m.
ortaya Bu kadar uzanan
da ortaya ve kuzey toplam 23.20 m.ye
(izim: 6).
Kuzey ve gney olan kuzey mutfak ise do-
ykselen birden ok ynne
tahrip Kot 17 m.den fazla daha da
tmyle olan teras ile son 2 m.
teras zerindeki da yine ynne
Bu yzden veya geit veren bir olup
bilemiyoruz. Bylece teras 21.20 m.
ve 5 m. dikdrtgen bir plan gsteren kuzey tmyle
ortaya
Kuzey daha nceki yerlerde
7 ve 2 pithos ortaya Bu sene sonucunda 2
daha ve bylece 9'a (Resim: 3). Ne ki
ve pithoslar, ve toprak bir tahrip
taban yer yer kilden Ancak yerlerin ve
dzgn bloklardan Yani bu tr sal yer-
lerin, ve yiyeceklerin alak bir seki
1997-1998 gibi, bu da
kllerin mutfak yere evre-sinde
tabana serilen kl 35-40 cm.nin zerindedir. Kuzey
yer 1 No.lu depo mutfak gibi, bura-
da da kaleye uzun srmesi yznden
kllerinin mutfak geici de olsa tabana
evresinde ok yenilen hayvan kemikleri de
daha nceki gibi ok mutfakta
anak mlek da ortaya
2-Pithos/u
Pithoslu mutfak 16 m. yer
(izim: 7). Pithoslu alan, Haldi uzanan
teras hemen hemen u bir yerdedir. Deniz seviyesinden
ortalama 1975 m. .. bu kuzey ve ynlerine git-
tike grlmektedir. yer alan mutfak 1965 m.
kotunda, bunun bulunan 5 No.lu depo da 1945 m.
Pithoslu ile mutfak ok dik yznden,
ait ve bir grlmektedir.
sonucunda, kaledeki birok pithoslu depo bu
alanda yer kesinlik Pithoslu depo arazinin biimine gre
genellikle kuzey-gney Ortaya iki
Pithoslu depo geici de olsa 1 ve 2 No.lu olarak 1 No.lu pithoslu
depo 4.5 m. ve olarak 10 m. (izim: 8). Bu
deponun kuzey kesin olarak Dikdrtgen
bu deponun kerpiten 1.60 m. Ancak arazinin
ynne ok yznden ve grlmekte-
7 O. Belli, "1998 Anzat Kaleleri ve 21. I, ve Mzeler Genel
1999, 454-455.
390
dir. Mevcut toprak seviyesinden ortalama 1-1.60 m. tabana yiye-
cek ve iecek (kplerin) Bu kk depoda
12 pithos (Resim: 4). llerde olan pithoslar,
birbirinden ortalama 75-90 cm. yan yana tabana bu
odada ve her bir yan yana yedi adet olmak zere toplam 21 pithosun
gerekmektedir. Yiyecek iin, toprak bu geici
olarak kplerin kadar Bu yzden I<plerin byklklerini
gibi, zerlerinde ka lek yiyecek ve iecek belirten ivi
olup da bilemiyoruz. Gelecek
hem kplerin iinde trlerinin olup hem de byklk-
leri ve zerlerinde ka lek bildiren ivi bulunup
renilecektir. yiyecek kplerinin kapatan mhr (bul/a)
olup da, yine gelecek konular
Her iki pithoslu depo da herhangi bir izine
direklerin kmesi sonucunda, bulun-
Kplerin kadar gml taban seviyesine kadar olan gele-
cek Her' iki pithoslu depo da
kadar sonucunda herhangi bir ait
kplerin tahrip edilmemesi ok byk bir nem
Gelecek hem kuzey hem de taban ortaya

1 No.lu pithoslu depo bulunan 2 No.lu pithoslu depo oda-
1.60 m. kerpiten bir ara duvar (Resim: 5).
Ortalama 15 cm. ve 50x48 cm. kerpi bloklardan byk bir
zenle rlen duvar, Urartu kerpi karakteristik zelliklerini
Ortalama 1.5-2.20 m. olan kerpi taban seviyesine gre daha
yksek Kplerin yani gvde kadar gml
taban itibaren, duvar 3 m.nin zerinde
Kerpi ve bunun zerinin de beyaz ve mavi boya ile badana
grlmektedir. 2 No.lu depo 5 m. ve ortalama 10 m. uzunlu-
Dikdrtgen bu da kuzey kesin olarak buluna-
Mevcut toprak seviyesinden 1.30-2 m. yine yiyecek ve iecek kp-
lerinin 1 No.lu pithoslu depo gibi, bura-
da da toprak kplerin kadar
70-90 cm. kplerin ok byk
Bunlar kadar bilinen Urartu kplerinin en eski rneklerini
Burada toplam olarak 13 pithos bu oda da ve her bir
yan yana yedi adet olmak zere toplam 21 kpn gerekmektedir.
Gelecek devam edilecek hem kpler hem de deponun
ortaya .
Deponun yine kerpiten byk bir zenle kerpi bir duvar
10 m. kerpi en byk
yzne drt adet 1.5 m. st
kavislidir (Resim: 6). Ortalama 55 cm. 60 cm. ve 55
cm. olan her drt de iinde herhangi bir kap veya kandil buluna-
kerpi zeri gibi, ii de ve beyaz OL-
duka ilgin bir grnts olan erken dnem Urartu en gzel rnek-
lerinden birini Gelecek devam edilecek
depo birbiriyle olan
Laboratuvar
ve Anzaf Kalesi ortaya anak, mlek ile
bronz ve demirden alet, ve silahlar, Van Blgesi Tarih ve Arke-
oloji Merkezi'nin getirilerek konservasyon
Her trl teknik sahip olan ve anda Trkiye'nin en modern labo-
391
Merkezi'nin daha nceki ortaya
ancak teknik olanaklardan yoksun iin konservasyon
metal alet ve da konservasyon
En byk korozyona bronz ve demirden
alet, ve temizlik ve konservasyon Van
Mzesi'nde sergilenmesi ve gelecek
392
Harita 1: ve Anzaf Kaleleri ve evresi
ASAGI ANZAF KALESi
izim 1: Anzaf Kalesi'nin topografik
393
01-0.76
ANZAF 1999
+2,32 tL){)O
izim 2: Anzaf Kalesi'nin
,--------;,...;J
i
! - ''':n
i
i

r """'''''''"'''''''''==i"''tl
i '" o
i da
)
-_--=-:::..:00 : ;+.
ANZAF 1999
- - - - - - - - ...... <
izim 3: Anzaf Kalesi, mimari
394
ASA Gi
o

ulol;rSiFlEl
KENT

-:
;UKARI ANZAF KALESi
izim 4: Anzaf Kalesi ve
Kent'in topografik
izim 5: Haldi depo-mutfak ve pithoslu depo odala-
genel
395
izim 6: Depo-mutfak

n i 23' s....
. ." o
tr.
. ,_.__._.-.._.... _._. __..__ ..
vukan AnzafKa1es11999
i
izim 7: Depo-mutfak ve pithos/u
depo genel

Yt'KARI ANZAF KALESI 1999
DEPO
izim 8: 1 ve 2 No.lu pithoslu depo

396
Resim 2: zgn biimine

Urartu
397
Urartu te-
mel
Depo-mutfak
grn-
m
Resim 5: 1 ve 2 No.lu pithoslu
depo
398
1 No.lu pithoslu depo

2 No.lu pithoslu depo
duva-
bulunan
1999 AVlUM KY KAZISI
A. Nejat BiLGEN*
avlum Ky; merkezinin 16 kilometre ve Alpu
yer (Harita: 1). Bu kyde "Mezar Tarla" olarak bilinen 1995
Arkeoloji Mzesi yetkilileri tespit bir rapor-
la Kltr .. 1999 Arkeoloji Mzesi iz-
ni Anadolu Universitesi maddi ve manevi destekler!' ile bilim-
sel
.. Bu Anadolu niversitesi.. Edebiyat Fakltesi Arkeoloji Blm
tim Uyesi Yrd.Do.Dr. Ross ve Grevlisi Antrepoleq Handan Ustn-
Ankara Universitesi Fen Fakltesi Jeofizik Blm GrevIi-
M. Emin Candansayar-, Arkeolog Ozlem Vapur, Hakan Bilqi.Tlin Anadolu
Universitesi Arkeoloji Blm Onur YII[Tlaz, Gven Ozdoyran, Niha] Tural,
Lalezar Eker, Burcu Nuran Okse, Serap Candan, Emur Oztekin
ve Arkeoloji Kulb yesi, Blm
1999 sezonunda dokuz amada (izim: 1).
iin belirlenen alan temizlenerek 5 m
2lik
amalar F2 ilk a-
bir adet ocak ve adet kp mezar tespit Da-
ha sonra E2, 04, C3, 02 ve E2 birka kp
hibir mezar (Resim: 1).
blmndeki fikir sahibi olun-
duktan sonra, ilk kuzeyindeki F3 ve F4
F3 40 cm. olan derinlik, F4 kuzeyine 1.5
metrelik kat Burada bulunan 1 No.lu mezar tahrip
kp mezar ise tam olarak ele (Resim: 2).
Jeofizik yntemle istikametindeki pancar
tespit tarla sahibinin izniyle G3 iindeki pancarlar skl-
ve sonucunda tam, ise en fazla bir metre ol-
st tahrip durumda drt adet kp mezar ele
tir.
Yrd.Do.Dr. A. Nejat BiLGEN, Anadolu niversitesi Edebiyat Fakltesi, Arkeoloji Bim,
anbilgen@anadolu.edu.tr
Anadoiu niversitesi Rektr Prof.Dr. Engin Ata'a projemize iigi ve destekten
lerimizi Arkeoloji Mzesi ve ekibimizin uyumlu
si ve iin esirgemeyen Edebiyat Fakltesi
Blge niversitemiz atlyeleri avlum Ky bu tespitinde ve a-
iigi ve Srek aiiesine candan
2 zdiren yntemi ile 1999 kalan ve pancar ekili alanda jeofizik
malar ve neriierde kendisine
3 Bu her konuda uyumlu ve zveriil tm ekip yelerine ve bizimle birok
problem ve Elif ve Can'a en iten
399
Mezarlann zellikleri ve Buluntular
F2 bir metrelik bir ykseltiye sahiptir,
sert bir toprak eski Alpu- stabilize yol ze-
rinde bu ve tam bir ocak yeri,
zeri kll, ve sert tespit Bu amada
kp mezar araba blmleri kplerin tmyle ortaya
labilmesi iin amaya dahil
1 No.lu Mezar: F2 i No.lu mezar. Yzeye ok iin b-
yk lde tahrip gney bulunan kpn g-
dip Kp iinde ve bulun-
tuya
2. No.lu Mezar: F2 ii No.lu mezar. Yzeye ok iin b-
yk lde tahrip bulunan kpn kuzey-
dip ynnde Kpn bir kk m-
lek (v.99/53), bir kk mlek (v.99/51) ve kp iinde 11 adet de-
niz ele
3 No.lu Mezar: F2 iii No.lu mezar. Yzeyden 20 cm. derinlikte bulun-
iin byk lde tahrip ii No.lu 1 m. kuzeyinde bulunan k-
pn kuzey, dip ynnde Mezarda kt durumda ol-
saptanan kk kemik ele ancak bu paralar antropolojik
dan Kp iinde dilimli bir boncuk (v.99/2) ve silindirik bir me-
tal boncuk (v.99/6) ele
4 No.lu Mezar: F2 iV No.lu mezar. Yzeye iin tahrip ol-
F2 kuzey F2-F3 araba yolunu da ii-
ne alan bulunan kpn dip
da ve Mezara tek gmme iskelet tam
hoker pozisyonda ve ynnde olup 15-18 Iskeletin
cinsiyeti ve kemikler byk lde Kp iinde silindirik
gvdeli boncuk (v. 99/14), pandantif (v. 99/11) ve metal bir halka (v. 99/19) ele ge-

5 No.lu Mezar: F2 V No.lu mezar. st tahrip gvdenin
alt (Resim: 5). Kp; i No.lu F2 gney-
araba yolunda, dike biimde hafif olarak
Mezara iki gmme Iskeletlerden biri tam hoker pozisyonda,
kala zerinde yz dnk ve ynnde
30-40 ynnde 20 bir
(Resim: 6). Iskeletler olduka iyi Kp iinde bir (v.
99/31), dilimli bir metal (v. 99/25) ve Iki adet metal bilezik (v. 99/44ab) ele

F3 F2 amada buluntular ortalama 20-40
cm.lik derinliklerde Bu amada gney birinci, kuzeyortada ikinci,
nc ve ise drdnc kp mezar tespit
6 No.lu Mezar: F3 i No.lu mezar. Yzeye iin byk l-
de tahrip Kpn dibi
Mezara tek gmme Iskelet yn ve cinsiyeti belirlenemeyen
bir bireye aittir. Kp iinde 4 adet deniz (v. 9917) ele
7 No.lu Mezar: F3 II No.lu mezar. Byk lde tahrip K-
pn dibi Kp iinde ve
da buluntuya
8 No.lu Mezar: F3 III No.lu mezar. Byk lde tahrip K-
pn gney, dibi kuzey Mezara iki gmme
Iskeletlerden biri 13-15 ve cinsiyeti 45-55
400
ve muhtemelen Kp iinde 1 adet deniz (v. 99/12) ele

9 No.lu Mezar: F3 iV No.lu mezar (Resim: 8). Byk lde tahrip
olan kpn kuzey, dibi gney Mezara biri kre-
masyon olmak zere iki gmme
olan birey tam hoker pozisyonda, kollar kala zerinde ve
zerine olup 30-35 bir kremasyon gmme ise
bir bireye aittir. Kp iinde bir ibrik (v.99/54), metal bir yzk (v.99/8) ve 3
adet deniz (v.99/13) ele
F4AMASI: F3 sonra F4'te n-
celikle 10-15 cm. derinlikten sonra, 20-50 cm. byk
Yzeye ok bir. kp mezar
Ikinci kp mezar, kuzey ele Iki kk boyutlu k-
pn, birbirine nc mezar ya-
drdnc ve son mezar ise kuzey ii No.lu yzeyden 165
cm. ye kadar inen derinlikte, kapak ile birlikte in situ ve iri bir mezar kp
olarak ele
10 No.lu Mezar: F4 i No.lu mezar (Resim: 3). tahrip
tur. Mezar, F4 dip ynnde
Mezara tam hoker pozisyonda ynnde biri 30-35 er-
kek, 20-25 bir ait olan iki gmme ve iskeletler ok
iyi (Resim: 4). Kp iinde kre biimli bir boncuk (v.99/27), bir
(v.99/32) ve 7 adet (v.99/33) ele
11 No.lu Mezar: F4 ii No.lu mezar. Yzeye iin byk
lde tahrip F4 kuzey 13 No.lu zerinde bu-
lunan kpn dip ynnde Meza-
moloz Kp iinde sadece metal bir kpe (v.99/20) ele

12 No.lu Mezar: F4 iii No.lu mezar. birbirine iki
kpten Illa kp Iine tam hoker
pozisyonda ynnde tek gmme IIlb kp
12 No.lu mezar iinde ve buluntuya rastlanma-

13 No.lu Mezar: F4 IV No.lu mezar (Resim: 7).
tur. Kp F4 kuzey 11 No.lu dip
ynnde olarak Kpn iri ve bir kapak
ile Mezara drt gmme Biri ynnde
tam hoker pozisyonda, kollar kala zerinde yz dnk 14
da, ynleri ve gmme trleri belirsiz 8, 18 ve 8-9 Byk
lde olan iskeletlerin cinsiyetieri tespit kuzey-
bir testi (v. 99/50), gney bir ibrik (v. 99/55), kp iinde bir a-
nak (v. 99/42), 11 adet metal kpe (v. 99/30abc, 34abc, 36abc, 43bc), iki adet sa
(v. 99/43ad), dilimli metal (v. 99/37), ift spiral metal (v.
99/38), koni metal (v. 99/39), iki adet kre biimli boncuk (v. 99/40ab),
metal bilezik (v. 99/46), sarmal levha (v. 99/47), sarmal kpe
(v. 99/48-49), 9 adet (v. 99/41) ve 11 adet deniz (v. 99/35) ele

G3 Jeofizik yntemle nerilen alana en G3
olarak sklmesiyle alan zerinde yer Ge-
lecek planlanacak da fikir vermesi iin bu yzeye ya-
olarak ok kk boyutlu Yzeyden en fazla 40 cm. de-
rinlikte ve iki kp mezar, ok
401
tahrip bir kp mezar ve hemen onun kuzeyinde iki adet kpn st ste, ancak
birbirine ters olarak bir kp mezar ile toplam olarak drt adet
mezara olarak iri boyutlu bulunmak-

14 No.lu Mezar: G3 plankaresinde i No.lu mezar. st tahrip
(izim: 2). bulunan kpn dip y-
nnde Mezara iki gmme Biri tam
hoker pozisyonda ve 12 yn ve gmme tr belirsiz
ve 4 saptanan iki bireyin de cinsiyeti tespit Kp iinde bir
kk mlek (v. 99/52), bir metal halka (v. 99/18), dilimli bir metal (v.
99/24) ve 23 adet deniz (v. 99/21, 26) ele
15 No.lu Mezar: G3 plankaresinde ii No.lu mezar. Yzeye iin b-
yk lde tahrip Mezar kp, 14 No.lu kuzey-gney
olarak Mezara bir bireye ait kremas-
yon gmme Kp iinde dilimli bir metal (v.99/15) ve koni
bir metal (v.99/23) ele
16 No.lu Mezar: G3 plankaresinde iii No.lu mezar. kuzey yer
alan mezar dike bir biimde st ste iki kpten (G3 il-
la-b). moloz Illa kpnn ste gelen dip tahrip
IlIb kp iinde tam hoker pozisyonda, kollar kala zerinde
yz dnk, 6 tek birey
tespit 25 cm. kuzey bir ibrik (v.99/45), mezar iinde 4 adet
metal kpe (v.99/29abcd) ve koni bir metal (v.99/28) ele
17 No.lu Mezar: G3 plankaresinde III No.lu mezar. Yzeye iin b-
yk lde tahrip olan kpn
dip ynnde Mezara 4-5
bir bireye ait tek gmme Kp iinde ve buluntuya rast-

Sonu olarak; 1999 avlum Ky Kurtarma
zeri bantlarla bezeli iri kpler ve orta boylu kplerden 17 adet kp mezar sap-
(izim: 1; Resim: 1). istikametine
ve kadar bulunan mezarlardan sadece kp mezarlara tam hoker du-
rumda gmme belli bir yn
tusu grlmektedir. Yedi adet mezarda tekli, adet mezarda ikili, bir adet
mezarda ise drtl gmme tespit drt mezarda ise tahribata ola-
rak kemik
avlum iskeletler olsalar da, bir bl-
mnde cinsiyet ve tayini mmkn Mezarlarda 2 erkek, 4
cinsiyeti belirsiz 3 cinsiyeti ve belirsiz 2 birey, cinsiyeti belirsiz 4 gen ve 6
ocuk iskeletinden toplam 21 birey iki mezarda kre-
masyon gmme da tespit
Gmme tek-iri kp, iki orta byklkte kpn
tirilmesi ve st ste iki orta byklkteki kpten gmme tespit
tir. mezarlarda kplerin da ev-

avlum kk mezar olarak kap-
lardan bir anak, bir ibrik ve bir mlek kp iinde, iki mlek, bir testi ve iki
ibrik ise kp Bulunan btn seramikler arkta

Gmme gelenekleri, kpler ve kk buluntular olan seramikler, tun hal-
kalar, ve deniz kolye tanelerinin benzerlerine avlum
en merkezler olan Yanarlar (Emre 1978), Gordion (Mellink
402
1956), (Orthmann 1967) ve Kusura (Lamb 1937, 1938) rastlanmak-

geneli bu M.. ii. bir
le Erken Hitit
avlum Ky Sakarya M.. ii.
gmme nemli bir Orta Tun Henz
yer), tespit edilemeyen bu nmzdeki gerek
M.O. ii. l gmme gelenekleri ve gerekse blgenin kltrel durumunu
tabilmek iin nemli veriler
SiSLiYOGRAFYA
EMRE, K., 1978 Yanarlar, Afyon Yresinde Bir Hitit Ankara.
GRKAN, G. ve J. Seeher, 1991 "Die Frhbronzezeitliche Nekropole von Kkhyk bei Boz-
yk", Istanbuler Mitteilungen 41, 39-96.
KULL, B., 1988 Demircihyk V Ergebnisse der Ausgrabungen 1975-1978. Die Mittel-
bronzezeitliche Siedlung, Mainz am Rhein.
LAMB, w., 1937 "Excavation at Kusura Near Afyon Karahisar." Archaeologia LXXXVI, 1-64.
1938 "Excavation at Kusura Near Afyon Karahisar: ii" Archaeologia LXXXVII, 217-273.
MELLlNK, M. J., 1956 A Hittite Cemetery at Gordion, Philadelphia.
ORTHMANN, w., 1967 Das Grbertek! Bei Wiesbaden.
ZG, T., 1948 n Tarih'te Anadolu'da l Gmme Adetleri, Ankara.
SEEHER, J., 1991 "Demircihyk Nekropol 1990 XIII. Sonulan Top-
anakkale 163-175.
403
it
i
1
Harita: 1

A c o G
izim 1: 1999 avlum

,.. ------r- - - --7-,
\- - -- - - -1 i "
/ i \ ,
li i " "
i t ', \
i i \ \
i i \ \
i t \ \
{
i
i
i
i
i
i

,
oG1--1
D
D D
Gl
6j' @
i
,D
iQ i
r
i i
i i
t<'

-

izim 2: 14 No.lu kp
404
Resim 1: grnm
Resim 2: F4 grnm
405
Resim 3: 10 No.lu m e z a r n
buluntu durumu
Resim 4: 10 No.lu mezardaki ikili
gmme
406
Resim 5: 5 No.lu m e z a r n bu-
luntu durumu
Resim 6: 5 No.lu mezar-
daikiligmme
407
Resim 8: 9 No.lu mezar
408
13 No.lu m e z a r n
buluntu durumu
BURNU'NDA BULUNAN GEMi BATlGI
George F BASS*
1999 Texas A&M niversitesi'ne Arkeoloji Enstits (INA),
U.S. National Endowment for the Humanities, National Geographic Society ve Trk
Hava destek ile Burnu'nda M.O. olan
geminin INA gibi, 40 ekibi, 10 lkeyi tem-
sil eden bir gruptu. Pek tecrbeli INA
yapan George Bass direktr, Deborah Carison direktr

Bu 3 Eyll 1996'da, Shell-Trkiye desteklenen bir INA
INA'ya ait, 20 metre elik gvdeli
gemisi Virazon'dan, Tufan ynetiminde yapan ekip yeleri,
(antik Teos) 38 ile 45 metre derinlik kar-
gonun tespit ettiler. Iki belirgin tipten 60 kadar amphora, kum-
luk olan derinlikte belirgin bir grnmekteydi. ile
amphoradan birinde zift olup an incelenmektedir. Manitoba Universite-
si'nden amphora eksperi Mark L. Lawall ilkelden incelemek zere 1997
Temmuz'unda Bodrum Arkeoloji Mzesi'ni ziyaret Kendisinin
sonuca.. gre, amphoralardan bir tanesi kuzey Yunan olan Mende'den
olup M.O. nc tarihlenmektedir. Bir oriji-
ni kesinlik yine M.O. nc
Trkiye'nin imal gstermektedir. Dr. bu kpn
Klazomenai'de antik ile geminin
mesafeden zellikle ilgintir. nc tabii ki, Klasik
olup Perikles, Sokrates, Sophakles, Herodatas, Pheidias,
Polykleitos ve bunlar gibi isimleri gnmze kadar olan pek ve
Parthenon'un edilmekte dnemdi. Arkeologlar, tarihiler ve sanat tarihileri
sz edilen dnemin mlmarlsl, heykeli, para birimi ve giyim i ile ilgili
bilgi sahibi o dnemdeki yol aan gemi-
leri ile ilgili fazla bilinmemektedir. Bu gerek, yapma
neden
Haziran malzemenin Burnu, byk tekne-
lerin tamamen bir kaya sahip olmayan,
egemen olan meltem na bir Bunun tesinde, gelen
dalgalar bu burnu keskin ki, yrmek
neredeyse Tekne ile 40 dakika olan en ky Zey-
tineli'nden gelen beraber dzeltip, malzemeye destek iin
beton platformlar Bir ay boyunca, INA direktr Ayhan INA'- .
ya destek ile bir grup olan TINA (Trk Arkeoloji Enstit-
George F. BASS, Distinguished Professor at Texas A&M University, Arkeoloji Enstits, Sokak No: 2
48400 Bodrum(fRKiYE
409
s) ile istanbul'da bulunan Rahmi Ko Endstriyel Mzesi'nden kiralanan
Saros isimli tekneyi Saros sayesinde, kompresrlere, su makinelerine,
bilgisayarlara ve hatta koyun biraz gneyine demir atan Virazon'daki bil-
gisayarlara kabindeki klimaya elektrik iki adet bir tonluk jeneratrleri
3 Temmuz'da, btn ekip, 1942 eskiden Amerikan donan-
ait bir tarama gemisi olan ve sonradan gezi teknesine
Artemis'e
Kltr izni ile temmuz ve blgeyi
geirdik. Hava ile ve telefon kabinini yer-
lerine zerini halattan bir ile ve grlen
Bu dnemi Virazon'dan
T.C. Kltr ve Mzeler Genel Harun
temsilcisi olarak grevlendirildi.
7 izninin ile Gkhan Bozkurtlar temsilcisi olarak
ve ok gemeden TK2, hasar 8 adet kandilinin
ilki bulundu (Resim: 1); bunlar daha erken dnem kandillerini fakat
sz edilen buluntular ok gemeden tarihin, Mark tahmin
gibi, M.O. 450 ve 425 fikrini glendirdi. Ilk kandil kesi-
minde ve bulunan siyah kantharos (TK 1), tek kulplu srahi '
(TK 3), ve kaba hamurdan hydria (TK 4) bize ncelikle, mutfak normal gemi-
nin blmnde bu blmn yapmakta
Fakat ok gemeden, bulunan, bir dz,
14 cm. 2 cm. mermer diskin ile
(Resim: 2) taraf Koyu damarlar diskin
3 cm. bir merkezi daire ile bunun da 8 mm.
diskin merkezinden ve koyu bir bant ile evre-
gstermektedir; bant belli belirsiz izgiler ile Diskin
merkezindeki bir delikten bir metal perin geirilerek dz Biz
bunun geminin gzlerinden biri ki, bu
M.O. triremelere ev olan nl tekne
depolama elde edilen dzine mermer
gzn Yunanistan'daki Piraeus Mzesi'ne bir ziyaret ile teyit edil-
Buradaki gzler daha Yunan gemi gz
betimlemeleri kimisinin, Burnu'nda gibi, yuvarlak gster-
mektedire.
Bu arada blgenin derin kesiminde, halde tek kulplu bardaklar- (TK 5,
8, 9, 10, 27, 33, 40, 41, 42), ilave kandiller (TK 14, 18, 25, 35, 58), bir toprak havans
(TK 24) ve bir chytra
6
(TK6) dahil olmak zere (TK 51) gibi gnlk kulla-
seramikleri grlmeye hasar bir alabas-
tron (TK 23), ait parfml ile ilgili bir kap da bulun-

Yine burada, bir gvdesinin iine iin dklen iki
adet i (TK61-62, Resim: 3). Her biri 50 cm. uzunlu-
bunlar gvdeleri ile ilgili en erken
Ci. B.A. Sparkes & L. Talcott, The Athenian Agora, Xii: Blaek and Plain Pottery of the 6th, 5th and 4th Centuries B.C.
(Prineeton, 1970) 350 no. 1617, pl. 73.
2 C. Saatsoglu-Paliadeli, "Marmarinoi ophthalmoi apo ton Peiraia," Arehaiologike Ephemeris (1976) 119-35.
3 I.e., L. Casson, Ancient Ships and Seamanship in the Ancient World (Prineeton, 1971) lig. 91.
4 Ci. Sparkes & Talcott, Athenian Agora XII, 127 no. 766, pl. 30.
5 Ci. C.J. Eiseman & B.S. Ridgway, The Shipwreck: A Mediterranean Merchant Vessel of 415-385 B.C.
(College Station, 1987) 31-32, 810, ligs. 3-10.
6 Sparkes & Talcott, Athenian Agora XII, 373 no. 1953, pl. 95 & lig. 18.
7 DA Amyx, "The Attie Stelai, Part iii: Vases and Other Containers," Hesperia 27 (1958) 215.
8 D. Haldane, "Anehors of Antiquity," Biblical Archaeologist 53.1 (1900) 21 ilA; D.Frey, F. Hentsehel, D.Keith.
"Deepwater Arehaeology: The Capistello Wreek Exeavation, Lipari, Aeolian Islands," International Journalaf Nautical
Archaeology 7 (1978) 292, 295-96.
410
eser vermeye devam etti; iki ilave kandil (TK 34, 36), siyah
ile son derece iyi desenli kantharos9 (TK 22), ve 25.5 cm. yksek-
bir masa (Resim: 4).
Son olarak, Gkhan Bozkurtlar, kargonun olan yama-
bir avu dolusu eser saptayarak, geminin ok
daha byk Buradaki buluntular nc tip bir kantharos ier-
rnektedirtv (TK 39).
1999'da 200 tip olarak pseudo-
Bir tanesi 100'den fazla iermekteydi ki, kabur-
ga olup boyda iin
bu kemikler tekne personelinin aitseler, bunlar zamanda onun
son yerin etmektedir. Ek
olarak Mende ve boyun grnts ile tipik bir Khios
Artemis'in ikinci tesadf eden srede
ile, sonunda ekip Burada bir platformdan blge-
sine Son 21 Eyll'de idi ve hava bera-
berinde 1999 seferini sona erdirdi.
Eserlerin konservasyonu ve izimi Bodrum Arkeoloji Mzesi'nde devam
etmektedir.
KAYNAKA
AMYX, DA 1958 "The Attic stelai, part iii: vases and other containers", Hesperia 27,163-310.
BASS, G.F. 1972 A History of Seafaring Based on Underwater Archaeology, London & New York.
CASSON, L. 1971 Ancient Ships and Seamanship in the Ancient World, Princeton.
ElSEMAN, C.J., RIDGWAY, B.S. 1987 The Shipwreck:A Mediterranean merchant ves-
sel of 415-385 B.C., College Station.
FREY,D., HENTSCHEL,F., KEITH,D., 1978 "Deepwater archaeology: The Capistello Wreck
exeavation. Lipari, Aeolian Islands", IJNA 7, 279-300.
HALDANE, D., 1990 "Anchors of antiquity", Biblical Archaeologist 53.1, 19-24.
LAWALL, M., 1998 "Boisals, Mendean amphoras, and the date of the Porticello Wreck", IJNA 27,
16-23.
PEASE, M.Z., 1937, "A well of the Iate fifth century at Corinth", Hesperia 6, 257-316.
ROSLOFF, J.P., 1991 "A one-armed anehor of c. 400 BCE from the Ma'agan Michael Vessel,
Israel: A preliminary report", IJNA 20, 223-226.
SAATSOGLU-PALlADELI, C., 1976 "Marmarinoi ophthalmoi apo ton Peiraia", Archaiologike
Ephemeris, 119-35.
SPARKES, BA, TALCOn, L.1970 The Athenian Agora, vol. 12, Black andplainpottery of the
6th, 5th and 4th centuries B.C., Princeton.
9 Ci. Sparkes & Talcott, Athenian Agora Xii, 115-16 no. 633, pl. 27; M.Z. Pease, "A Well of the Late Fifth Century at
Corinth," Hesperia 6 (1937) 257316.
10 Sparkes & Talcott, Athenian Agora XII, 114 no. 629, pl. 27.
411
Resim: 1
Resim: 2
412
413
Resim: 4
414
SARDIS: ARCHAEOlOGICAl RESEARCH AND
CONSERVATION PROJECTS IN 1999
Crawford H. GREENEWALT*
Excavation, topographical recording, conservation, restoration, touristic
enhancement, and study projects at Sardis in 1999 (early June to mid-August) were
conducted by the Archaeological Exploration of Sardis, or Sardis Expedition, which is
co-sponsored by the Harvard University Art Museums and Corneli University. For sup-
port, assistance, and trust as well as for fundamental permissions, the Sardis
Expedition is deeply grateful to the General Directorate of Monuments and Museums,
acting Director General Kenan Yurttagl and all Officers, to the Manisa Museum,
Director Hasan Officers, and Staff; and to Ministry of Culture Representative
Museum), Omer and Nurhan UIgen (both General
Directorate of Museums and Monuments, Ankara). The good advice, helpful ideas,
and supportive attitude of the Representatives immeasurably contributed to the 1998
programs.
Excavation continued in the locale south of the Roman Bath-Gymnasium and
Synagogue complex, where a Late Roman suburb of the 4th-7th centuries A.D. over-
lies Lydian defenses and houses of the 7th and 6th centuries B.C. (sectors MMS/N,
MMS, MMS/S; Fig. 1).
Building phases of a Late Roman residence with twelve ground-floor rooms, exca-
vated in previous seasons (sector MMS/S; Fig. 1) were c1arified with respect to a drain
under rooms P and O, a secondary partition wall between rooms O and O, and walls of
room N). Below one of the rooms (O), exeavation of pre-Roman occupation levels con-
tinued; and at end of season reached the top of an occupation stratum of the mid 6th
century B.C. (which included robbed walls and deposits of destruction debris probably to
be associated with the capture of Sardis by the Persians in the 540s B.C. (Fig. 2).
For the Lydian defenses, aspects of design and chronology were c1arified. At the
east side of the fortification wall, a U-shaped platform that fills a narrow recess in one
side of the wall (sector MMS; in Fig. 1 the north end of the recess appears to the left
of Late Roman rooms III and IV) was shown to be an integral part of the wall itself,
since it bonds with substructure of the facade behind. As excavation in previous sea-
sons had shown, the platform postdates strata that contain Lydian column crater frag-
ments and a fragment of an lonian or Attic black-glaze cup, which all may be dated to
the Iate 7th or early 6th century B.C. The Lydian fortification wall, therefore, can be no
earlier than those fragments; and so must have been built barely a generatian before
it was substantially destroyed in the middle of the 6th century B.C.
At the north end of this locale (sector MMS/N; immediately east of the Late
Roman Synagogue east entrance; Fig. 1), exeavation located the stone socle and
Prot.Dr, Crawford H. GREENEWALT, of Classtes Dwinelle Hall, 5303 University of California, Barkeley,
CA 94720, ABD
415
more mudbrick construction above the socle, which belong to the west side of the
Lydian fortification wall (Fig. 3).
Before 1999, excavation of the Lydian defenses had been confined to a stretch
ca. 180 m. long (due to the inaccessibility and complexity of the defenses; sectors
MMS/N, MMS, MMS/S; Figs. 1,4). In 1999, efforts were made to locate the Lydian
defense line farther away, to the north and south.
To the south, a plausible location seemed to be a ridge of the Acropolis, the
lower end of which evidently carried the Lydian defenses in sectors MMS/N, MMS, and
MMS/S, and the upper parts of which carry remains of the Late Roman city wall. At a
location on that ridge approximately 200 m. south of sectar MMS/S (sectar CW32),
three excavation trenches exposed parts of the wall (Figs. 4, 5). It is 10 m. wide, which
is half the width of the fortification wall in sectors MMS/N, MMS, and MMS/S; there,
however, a large gate in the wall and the fiatter terrain on which the wall is built would
have made it more vulnerable to attack.
A segment of stone socle that is exposed for the full width of the wall (Fig. 6)
rests on sloping terrain and has a top surface that is stepped (down to the northwest,
like the terrain; with risers ca. 0.50 m. high and 1.50-1.60 m. apart), probably to pro-
vide a more closely horizontal building surface for mudbrick or pise construction above.
The west face of the wall, which is located just inside the line of the Late Roman city
wall (Fig. 5), stili stands more than 7 m. high (the bottom was not located). It has a
stone socle eight courses high as exposed, with a stepped face; and, above the socle
coursed mudbrick. (Remains of three saplings were detected between two mudbrick
courses, in a final cleaning; for sapling layers in Lydian mudbrick construction between
mounds 1 and 2 on the north side of the city site, see belaw.)
Those exposures of Lydian fortification wall were located on the steep west side
of a ridge that alsa has a steep east side; and their location is important evidence that
this north-south line of defense, which includes the previously-explored stretch in sec-
tors MMS/N, MMS, and MMS/S, faced west; that central Sardis in Lydian times lay to
the east of that line; and that Lydian occupation sectors HoB and PN (the latter with its
gold refining installations), and the Pactolus stream (modern Sart a y ) all layoutside
that line of defense. (At the end of the 1999 season, all trenches at sectar CW32 were
backfilled.)
An attempt to locate the Lydian defenses further to the north, specifically by
exeavation in the northeast corner of the Peieestre of the Roman Bath-Gymnasium
complex (sectar PA), was unsuccessful. At that location (Fig. 4), where the topogra-
phy in Lydian times evidently sloped down to the north, there is a deposit of earthy
debris that is more than 3.5 m. thick and that appears to be a feature of the Iate 6th
century B.C. if not somewhat earlier. That deposit contains "Brick Fall" destruction
debris of the mid 6th century B.C.; which suggests that the Lydian fortification wall may
have been located nearby.
In the locale of the northeast corner of the Palaeslra there may have been a
major orientation change in the Lydian defenses, from north-south to east-west; and
the chain of artificial mounds oriented east-west along the north side of the ancient city
site, with their western terminus just outside the northeast corner of the Petseetre (Fig.
4, mound 1) may mark the line of the Lydian defenses and be partly created by their
remains. Limited excavation in 1985 in one of those mounds, mound 2, exposed rnon-
umental stone masamy that could belong to the Lydian fortification wall; and excava-
tion between two of the mounds, mounds 2 and 3, in 1997 and 1998 located a mas-
sive building that could belong to the Lydian defenses or to a platform or terrace that
supported the defenses. In 1999, exeavation between mounds 2 and 2 and at the east
end of mound 2 (sectar MD2[2]) located more of that Lydian building; but, as in 1997
and 1998, only in its core. Exterior faces of the building were not located.
A deep trench, continued from 1998 (in seeter MD2[2]), exposed construction of
the Lydian building that stands 10 m. high (all of it below modern ground surface; Figs.
416
7, 8). Most of the construction consisted of mudbrick and "slurries" of mud and stone.
Between every six mudbrick courses is alayer of wood saplings (which have become
compressed to the thickness of cardboard); altogether nine sapling layers were identi-
fied (two layers in 1998, seven in 1999; Fig. 8). The lowest of them rests on fieldstone
construction that evidently belongs to the socle or foundation of the building (Figs. 7,
8). Only the top of that stonewark was excavated, because the modern water table is
located just below its top, and made deeper digging inadvisable for security reasons.
Limited exeavation at the east end of mound 2 exposed mudbrick construction of the
same kind, and indicated that the building partly creates that mound. (At the end of the
1999 season, all trenches at sectar MD2[2] were backfilled.)
Same 5 km. west of Sardis, near the modern town of Ahmetli, a tumulus tomb of
the 6th century B.C. was excavated in 1999 by the Manisa Museum. The Museum
invited the Sardis Expedition to record discoveries in photographs and drawings, and
to assist in the consolidation and protection of tomb furniture (marble funeral couches,
or klinai, that had been wantonly broken by grave robbers in 1999). The tomb will be
published by Manisa Museum director Hasan The painted decoration, on
upper walls and ceiling of the tomb chamber, is noteworthy for its vivid colors. The main
colors are red, turquoise green, deep blue, and black; respectively produced by red
ochre, malachite, Egyptian blue, and carbon, according to polarized light microscopy
carried out by Sardis Expedition conservators (E. Roblee and E. Barro). The ceiling
pattern may simulate wood beams supporting reed or rush matting, like such matting
that has left impressions in the clay covering of a tumulus tomb near the viIIage of
between Glmarmara and Akhisar, and that are simulated in the Etruscan
"Tomb of the Capitals" at Cerveteri. (For reed roofs of houses at Sardis in the early 5th
century B.C., see Herodotus 3.101.) The decoration of the gables in the tomb cham-
ber near Ahmetli belongs to a tradition of gable design in Phrygia (as attested by"doo-
dles" of building facades of the 8th century B.C. at Gordion and by well-known rock-cut
facades at Midas City).
Special conservation eftorts focused on Late Roman wall and floor surfaces that
had been excavated in previous seasons.
In Late Roman town houses, wall painting in two rooms (sectar MM8 room Vi;
seeter MMS/S room D; Fig. 1) and opus sectile floor paving in a third room (sector
MMS room i; Fig. 1, directly north of room ii) were consolidated and cleaned, largely
under the directian of Glseren of the Conservation and Restoratian Center
in Istanbul (Fig. 9).
Salvage of floor mosaics that had been partly damaged or destroyed by fire in
1997 was completed in 1999. The mosaics belonged to a portico that flanked a major
colonnaded avenue. In previous seasons, about 95 m
2
of floor mosaic (Fig. 10) had
been faced, lifted, and stored in two depats for future backing. One of the depots,
which contained 48 m
2
of floor mosaic in 29 stacked segments (slightly less than half
the total amount of floor mosaic that had been lifted) was destroyed by an accidental
brush fire in 1997; and in consequence most of the floor mosaic that it contained
became separated from its facing, and many of its mosaic tesserae were permanently
dislocated and irreversibly blackened (i.e., in their cores as well as on their surfaces).
Through processes of temporary backing and refacing or of overturning stacked seg-
ments and refacing (in 1998 and 1999) approximately 38 m
2
of the 48 m
2
were recov-
ered (Fig. 11). The inscription, which identifies the donor of the floor mosaic and of
other portico decoration (one Flavius Archelaos, a prefect, eparchos) is lost; fortunate-
Iy it is recorded in photographs and drawings.
Fragments of the three marble funeral couches and a fragmentary mar-
ble door leaf from the tumulus tomb near Ahmetli were partly cleaned and consolidat-
ed; and were stored in one of the main Sardis Expedition storage depats and in a shed
specially built to hold them (with steel doors, fitted with padlocks) in the Expedition
compound.
417
One of the Lydian terrace walls on lower slopes of the Acropolis was vandalized
in 1999: corner blocks of beautiful limestone masamy (at seeter ByzFort) were pried
out of pasition (Fig. 12). Remote from exeavation and touristic locales of Sardis by 700
m. lateral distance and 90 m. altitude, and concealed to view from below by Late
Roman ruins, that terrace wall is virtually impossible to guard. To restore the corner
would require dismantling it to the bottom masamy course; the fragility and fragment-
ed condition of the masamyand its steeply-sloped setting would make that a prob-
lematic effort. Lower courses of the corner were covered by earth, and the protective
shelter on top was rebuilt.
Study projects in 1999 concerned architecture of the Temple of Artemis (by F. K.
Yegl), Church M and Late Roman/Early Byzantine building D (by K. Kiefer, R. L.
Vann), Lydian pottery (by Y. Polat, 1. Asena), Late Roman pottery (by M. L. Rautman),
Lydian refining installations for gold and silver at seeter PN; by A. Ramage). Results
of the last studyare published in King Croesus' Gold: Excavations at Sardis and the
History of Gold Refining, by A. Ramage and P. 1. Craddock (Archaeological Exploration
of Sardis in association with the British Museum Press).
418
-i-
!
-t-
sco
!
+-su
Fig. 1: Sectors MMS/N, MMS, and MMS/S, com-
poslte plan showing late Roman and
lydian features
-1-".
e
+1100
"'"'"""-=----:. ~ ;
-i- ,O
,
-i-
i-
-i-
+
Fig. 2: Sectors MMS/S, exeavation below late Roman room O:
top of lydian straturn, View looking east
419
Fig. 3: Sectors MMS/N, west
si de of the Lydian tortl-
fication wall: stepped
stone socle supporting
mudbrick construction.
View looking east
Fig. 4: Western parts of Sardis, including sectors MMS/N,
MMS, MMS/S(middle center), CW32 (bottom center),
PA (l.e., Palaestra; with label "Roman Bath-
Gymnasium Complex), and other features, plan
420
Fig. 5: Sectors CW32, Lydian fortification
wall and Roman buildings, plan
Fig. 6: Sectors CW32, stone socle of
Lydian fortification wall (with
Roman house [?] wall at farther end
of trench). View looking east
421
Fig. 7: Sectors MD2 (2), deep trench
through lydian building con-
structlon. View looking down
to top stones of socle or foun-
dation
--_._._.-
'.. :"' -'.

38,00
8,,00
Fig. 8: seeters MD2 (2), deep
trench: sectlons through
lydian building con-
struction, showing
coursed mudbrick, sapling
layers, and top of stone
socle or foundation
,..{ soc"':)
LA 2"'( 'io(...{..(;
-"-'-'-'-,'-"-"
rS,o"
422
Fig. 9: Sectors MMS, Late Roman room
Vi: wall painting being cleaned
and consolidated under the direc-
tion of conservator G. D i k i l i t a
(foreground)
o
i
5m
i
Fig. 10: Sectors MMS/N, south portico of colonnaded avenue, with floor mosaics that
were lifted in previous seasons
423
Fig.11: Sectors MMS/N, detail of Fig. 10, showing 29 sections of floor mosaic that were
Iifted in 1991 and stored in adepot that burned in 1997. Parts of the mosaics that
were lost as a result of the fire are shaded grey
Fig. 12: Sectors ByzFort, corner of Lydian
terrace wall that was vandalized in
1999
424
APHRODISIAS, 1999
R.R.R. SMITH*
Christopher RATTE
The major aims of the Aphrodisias Excavations are to document and publish the
buildings and sculptures discovered by Kenan Erim between 1961 and 1990, and to
investigate the urban development of the ancient city. The project is by New
york University, with generous support from the Friends of Aphrodisias in Istanbul,
London, Paris, and the United States. The expedition is very grateful to the
Minister of Culture and the Director of Monuments and Museums of the Republic of
Turkey for their continuing support. Research at Aphrodisias in 1999 included new
excavation, site conservation, and sculpture studyand restoration.
New excavations were carried out under the direction of Christopher Hatte in two
areas, the Stadium and the North Agora (Fig. 1). A series of eight smail trenches were
dug in the Stadium, in order to c1arify the structure and appearance of the building's
south side, to investigate the relationship between the Stadium and the mid-fourth cen-
tury city wall, and to study the Late Roman modification of the east end of the building.
New evidence for the initial construction of the Stadium was found in 1999 in a smail
trench dug on top of the eastern part of the building, between the topmost pr-eserved
row of seats and the back wall. This trench, seen on the right, exposed part of the rub-
ble and earthen fill that originally supported the marble seats. Excavation of part of that
til i yielded a number of Eastern Sigillata Bsherds datable to the Iate first century A.D.
as well as a roughly contemporary Flavian coin of Aphrodisias. This is the first strati-
fied archaeological evidence ever recovered for the date of the building.
The south side of the Stadium as preserved today resembles an earthen ram-
part, punctuated at regular intervals by five ramplike mounds, which project southward,
and slope down from north to south. It is now clear that these ramplike mounds origi-
nally suppported marble stairways that gave access to the top of the Stadium from
ground level (Fig. 2). In between the stairways, the south faade of the Stadium con-
sisted of a massive wall built out of smail marble blocks in the manner known as petit-
appareil. This wall was relieved at regular intervals by blind barrel vaults. Another smail
trench dug in 1999 suggests that there were three such vaults evenly spaced between
each stairway.
The Stadium underwent two major modifications in the Late Roman period. In
the mid-4th century, the city wall was built up against the west, north, and east sides
of the building. Approximately half a century later, in ca. A.D. 400, the east end of the
Stadium, seen on the right, was converted into an arena for Roman-style blood sports.
Excavation in 1999 in the area of the arena recovered two Iate 4th to 5th century coins,
consistent with earlier evidence for the date of the conversion.
The main focus of exeavation in the North Agora was a square structure detect-
ed by a geophysical survey in the center of the Agora in 1998 (Fig. 1). The south edge
Prof.R.R.R. SMITH, Cast Gallery, Ashmolean Museum, Oxford OX 1 2PH, ENGLAND
Ass. Prof. Christopher RATTE, Institute of Fine Arts, 1 East 78th Street, New York, NY 10021, U.S.A.
425
of the structure was exposed in 1998, and the north and east edges were uncovered
in 1999, showing it that measures approximately 12.5 m. along aside. It is built of
unmortared rubble, founded on undisturbed soil 0.7 m. below ancient ground level.
Both the function and the date of the structure remain uncertain. It may have been a
platform or the foundation of a smail building. In any case it does not seem to have
remained in use for long, for it was apparently cut down to ground level and covered
over in antiquity. Coins recovered from the layers on top of the structure suggest that
it was alteady buried by the mid-first century A.D.
A second exeavation project in the area of the Agora is the deaning of a trench
dug in the 1970s to lay a water pipe between the ancient city and the modern viiiage
of Geyre. This trench, which runs along the north edge of the Agora, and then contin-
ues westward toward the viIIage, was rediscovered in 1998. It is approximately 1.5 m.
wide, and was dug to a depth of about 2 m. -- to or just below ancient ground level, A
smail portion of the trench was deaned in 1998, revealing the west stoa of the Agora,
and a paved street behind it. In 1999, a further 75 m. of the trench was deaned,
revealing the next 2 north-south streets, approximately 35 m. apart. Other interesting
discoveries are the marble foundation, on the lett, of a smail columnar building in the
first block west of the Agora, and, in the next block to the west, a Late Roman house,
on the right, with well-preserved pattern mosaic floors ..
In addition to the basic recording of the ongoing excavations, work continued on
the architectural documentation of the Stadium, the Bouleuterion, the North Agora, the
Basilica, and the Sebasteion, and a major new project was begun to studyand record
the large peristyle house west of the Bouleuterion, known as the Bishop's Palace (Figs.
1-3). This structure has a long and complicated building history, extending from the
Early Imperial to the Middle Byzantine periods.
Another important component of continuing fieldwork at Aphrodisias is site con-
servation, directed by Kent Severson and Trevor Proudfoot. In 1999, the in situ wall
paintings in the Bishop's palace were cleaned, edged, and consolidated, and the pro-
gram begun in 1995 to conserve the exposed walls of the site with hydraulic lime mor-
tar was continued in the East Bouleuterion area. In addition, scaffolding was erected
on the east side of the Tetrapylon, in order to inspect of the anastylosis of the menu-
ment. It was found to be in good condition. Pointing, deaning, and detailed documen-
tation were carried out.
In preparation for the anastylosis of parts of the Sebasteion complex inside the
planned new museum at Aphrodisias, an intensive stone-by-stone analysis of the sur-
viving marble architecture of the South Building of the complex, seen in this photo-
graph and reconstruction drawing, was begun under the direction of Thomas Kaefer
and Gerhard PauL. A database for the stone catalogue was set up and the drawing of
the blocks was begun.
Current information about Aphrodisias is now presented to visitors by new signs
which were prepared by Harry Mark, and mounted last year in two locations at the
entrance to the site. These signs provide a brief introduction to the site in both Turkish
and English, together with a large scale map of the center of the city. They were
designed on a computer, printed out on photographic paper, mounted on PVC board,
and encased in custom-made aluminium frames.
The other main focus of research at Aphrodisias is the study of the sculpture
from the site. The program of sculpture documentation and research was continued in
1999 under the direction of Bert Smith and Katherine Welch. Two new projects were
begun: a collaborative catalogue of the many portrait sculptures from the site, and a
new database of all the inventoried marbles from the old excavations.
Research was also pursued on the following individual publication projects: the
reliefs from the Basitica, the cult statue of Aphrodite, the Sculptor's Workshop, the
Achilles and Penthesilea group, and the statues from the Bouleuterion. In addition a
new site catalogue was made of the thirty-five consoles decorated with animal and
human heads from the Hadrianic Baths.
426
Marble conservation, under the directian of Trevar Proudfoot, was concentrated
on two important sculptures, a statue of a priest and one of the Sebasteion reliefs, both
of the Early Imperial period. The restcration of a large portrait statue of a priest of
Aphrodite, which had received complex repairs in 1998, was completed by joining to
the statue a plaster cast of the portrait head which had been shown to belong to it (Fig.
4). The restcration of this statue monument was supported by a generous grant from
Sevgi Gnl.
In preparation for the planned new Aphrodisias Museum, which will display the
series of marble reliefs from the Sebasteion, acomplete new restcration was made of
one of the reliefs. It represents the emperor Claudius with Land and Sea figures. Its
restcration was designed to explore the techniques and equipment that will be required
for the serial restoratian of all the other reliefs. This work will be one of our major con-
servation goals for the future.
427
H. MARK, 1999
APHRODISIAS
CP8
CITY PLAN WITH
GEOPHYSICAL INFORMATION
__.'.,00= 2'i_
00
= = = 4 0 0
S
m rI'
DRAWN 1:6000 ~
N
Fig. 1: Map of Aphrodisias showing results of geophysical survey carried out
between 1995 and 1998
428
Fig. 2: View of south si de of Stadium, showing results of recent excavatlons
Fig.3: View of Peristyle of "Bishop's Palace," looking east
429
Fig. 4: Portrait statue of pries, after restcration
430