STANDART

PENETRASYON
DENEY

Tama Gc, Oturma
ve
Svlama
Analizi
Standart Penetrasyon
Testi
- Bu deney, ilk olarak 1920 lerin sonunda gelitirilmi
olup, bir ok lkede yaygn olarak kullanlmaktadr.
- Deneyden elde edilen darbe saylar (SPT-N), zellikle
jeoteknik hesaplamalarda olduka fazla kullanm alan
bulmaktadr
- Deney sonularn etkileyen bir ok faktr olmas ve
tekrar edilebilirliinin skntl oluu, olumsuz yndr.




DENEY PROSEDR


Deney derinliine kadar 60-200 mm apnda kuyu alr.
Sondaj tijlerine bal SPT numune alc (Ayrk-Yark Tp) kuyu
tabanna indirilir.
Halat-Kediba veya otomatik drme dzeneine sahip sistemle
63.5 kg. lk ahmerdan, 76 cm ykseklie karlr ve serbest
dmesine izin verilerek, numune alcnn zemine 45 cm aklmas iin
tekrarlar yaplr.
Her 15 cm lik penetrasyona kar gelen DARBE saylar kayt edilir.
(15 cm lik akmay salamak iin darbe saysnn 50 den fazla veya toplamda
-300 mm lik son iki penetrasyonda- 100 den fazla darbe gerektirmesi durumunda akma
ilemi durdurulur, ayrca 10 darbe ileminde ilerleme olmazsa REF olarak kayt edilir.)
Son 30 cm. lik penetrasyon iin elde edilen darbe saylar toplanarak,
SPT-N arazi ham verileri belirlenmi olur.
ASTM D 1586 ile ortaya konulan deney prosedr
standartlatrlmtr

DENEY PROSEDR
lk 15 cm de alnan darbe says referans amacyla
kaydedilir. Bu deer, kuyu tabanndaki rselenmelerden ve
kuyu cidarlarndan dklebilecek malzeme etkilerinden
korunmak iin hesaplamalarda kullanlmaz.
SPT numune alc tijlerle birlikte kuyudan ekilerek karlr.
Yarkl numune alc alarak, iindeki zemin rnei
NDEKS ve SINIFLANDIRMA deneylerinde kullanlmak
zere, laboratuvara gnderilmek zere usulne uygun
ekilde saklanr.
Bir sonraki deney iin tekrar delme ilemine geilir. (deney
derinlikleri, 45 cm den daha ksa aralklarda olmamak zere, iin
zelliine, zeminin tabakalanma durumuna bal olarak
deiebilir.) Pratikte 1.50 metrelik aralklar ok
kullanlmaktadr.
ASTM D 1586
SPT deneylerinin olumsuzluklar hakknda ok ey
sylenmi olsa da, dier arazi deneylerine kyasla
nemli avantaj vardr.

1- Test edilen zeminden numune alnmasn salayabilir. Bu
sayede snflama ve indeks ilemleri yaplabilmektedir.

2- Almas planlanan sondaj kuyularnda yapldndan,
ucuz ve hzl yntemdir.

3- Hemen hemen her sondaj ekipmannda bu deneyi
yapmaya ynelik dzenek bulunur. Dier arazi deneylerinde
ise, genellikle zel ekipmanlar gereklidir.


DENEY VERLERNN DZELTLMES
Araziden elde edilen deney verileri, ham SPT-N
deerleri olup, N
F
sembol ile gsterilmektedir. Bu
verileri etkileyen eitli faktrler;

Operatr,
Ekipman,
Arazi artlar,
Yer Alt Su Seviyesi vb. saylabilir.

Deney prosedrn etkileyen bu zellikler, belirli
dzelteme faktrleri kullanlarak, Araziden elde edilen
ham verilerin dzeltilmesini salayabilir.
1- YER ALTI SUYU DZELTMES
Su altndaki kohezyonsuz zeminlerin o as, kuru durumdaki ortama
gre, % 20 - 30 daha azdr. Deney derinliine bal olarak N darbe
says deerlerinde, kuru zeminden slak zemine geildiinde % 15-
20 arasnda bir azalma grlr. Genel olarak, yer alt suyu seviyesi
altndaki temellerin tama gc % 50 orannda azalr.
Terzaghi, darbe saysnn 15 civarnda olmas durumunda,
kohezyonsuz zeminlerin kritik boluk orannda olduunu ileri
srmekte ve dolaysyla ince kum veya siltli kumlarda llen SPT
darbe saylarnda N
F
> 15 olmas durumunda, aadaki bant ile
dzeltilmesini nermitir.
N = 15+ 0.5(N
F
-15)
DENEY VERLERNN DZELTLMES
2- SPT-N ARAZ VERLER DZELTMES

lkemizde yaygn ekilde kullanlan ahmerdan tipi,
HALKA AHMERDAN olup, % 40-45 orannda enerji
ilettii bilinmektedir.
Mevcut literatrde, SPT darbe saylar ile yaplan
hesaplamalarda, numune alcya iletilen enerjinin, % 55, 60
ve 70 olduu grlmektedir.
Bu durumda, araziden alnan ham darbe saylar (N
F
)
hesaplamalarda kullanlrsa, yanl deerlendirmelere yol
aacaktr.
Bu durumda ENERJ ORANI dzeltmesi yaplmas
kanlmaz olacaktr.

DENEY VERLERNN DZELTLMES

3. RT YK DZELTMES
Darbe saylarn etkileyen bir dier faktr, DERNLK faktr olup,
yzeye yakn ve daha derinlerde alnan darbe saylarnn dzeltilmesi
iin, RT YK DZELTME FAKTR ile ilem yaplmas
gerekecektir.
Bunlarn yannda; Sondaj KUYU zellii, kullanlan TJ ve SPT
NUMUNE ALICI zellikleri gibi faktrlerde, araziden elde edilen HAM
VERLERN dzeltilmesinde gz nnde tutulmas gerekecektir.
NOT: Son yllarda aratrclar; SPT-N deerlerinin korelasyonunda
aadaki faktrlerin de dikkate alnmasn nermektedirler;

YALANMA [(1.2 + 0.05 log (t/100)|,
TANE BYKL (60 + 25 log D
50
)
AIRI KONSOLDASYON ORANI (OCR
0.2
)
DENEY VERLERNN DZELTLMES
DENEY VERLERNN DZELTLMES
2- SPT-N ARAZ VERLER DZELTMES

SPT-N deerlerinin genel dzeltme ilemi,
deney srasndaki zellikler gz nne alnarak,
Enerji orannn % 70 uygulanma artna gre
(N
70
) dzeltilmi deeri;

N
70
=N
F
.C
N
.n
1
.n
2
.n
3
.n
4


eitlii ile belirlenebilir.

Burada:
N
F
= Araziden elde edilen SPT darbe saylar, (Ham veriler).
C
N
= rt yk dzeltme katsays.(Tablo 1. den hesaplanabilir)
n
1
= Enerji oran dzeltme faktr: *(E
r
/ E
rb
= 0.64 alnabilir.)
n
2
= Sondaj tijleri dzeltme faktr.
Uzunluk > 10 m n
2
= 1.00
6-10 m n
2
= 0.95
4-6 m n
2
= 0.85
0-4 m n
2
= 0.75
n
3
= Numune alc dzeltme faktr,
Klfsz (lkemizde kullanlan) n
3
= 1.00
Klfl (Youn kum, kil) n
3
= 0.80
(Gevek kuml) n
3
= 0.90
n
4
= Kuyu ap dzeltme faktr.
Kuyu ap 60 -120 mm n
4
= 1.00
150 mm n
4
= 1.05
200 mm n
4
= 1.15

DENEY VERLERNN DZELTLMES
DENEY VERLERNN DZELTLMES
Not:
Yukardaki bant ile elde edilen dzeltilmi
SPT-N darbe saylar (N
70
) e gre olup, eer,
dier enerji oranlarndaki darbe saylar karl
elde edilmek istenirse,

rnein; N
60
(% 60 Enerji Etkisine gre Dzeltme)


N
60
= (70 / 60) x (N
70
iin bulunan darbe says)
DENEY VERLERNN DZELTLMES
Tablo 1. rt Yk Dzeltme Katsays Bantlar











Aratrmac
C
N
(rt Yk Katsays)
o
v

(Birimi)

Peck,Hanson,Thornburn,(1974)
C
N
= 0.77 log (20/o
v
)
C
N
=0.77 log (1915.2/o
v
)
kg/cm
2
kN/m
2

Seed et.all. (1975) C
N
= 1 1.25 log o
v
kg/cm
2

Tokimatsu-Yoshimi C
N
= 1.7/(0.7+ o
v
) kg/cm
2

Liao and Whitman (1985)
C
N
= 9.78(1/ o
v
)
0.5
C
N
= (95.76/ o
v
)
0.5
s 2
kN/m
2


Skempton(1986)
C
N
= 2/(1+ o
v
) orta sk ince kumlar
C
N
= 3/(2+ o
v
) Sk, kaba ve normal
konsolide kumlar
C
N
= 1.7/(0.7+ o
v
) Ar konsolide
ince kumlar.

kg/cm
2


(*) C
N
s 1.7~2.0 olmal.
1. Elastisite Modlnn Belirlenmesi
Zeminin Elastiklik Modl ( E ), dzeltilmi N
60
deerlerine gre,
AASHTO kriterleriyle aadaki Tablodan hesaplanabilir.


Zemin Cinsi E (MPa) E (kPa)
Silt, kumlu silt, az kohezyonlu karm 0.4 N
60
400 N
60

Temiz ince ve orta kum, az siltli kum 0.7 N
60
700 N
60

Kaba kum ve az akll kum N
60
1000 N
60

Kumlu akl ve akl 1.17N
60
1170 N
60

2.a. sel Srtnme Asnn Belirlenmesi

sel srtnme asnn tespitinde ok sayda alma yaplm
olup, bunlardan bazlar aada gsterilmitir.

Kulhawy and Mayne (1990),



nermilerdir.



Burada;
o
v
= Deney seviyesindeki efektif gerilme
P
a
= Atmosferik Basn (1033 gr/cm
2
=1.033 kg/cm
2
=103.3 kN/m
2
=10.33 t/m
2
)
N = N
F
. C
N
(Dzeltilmi Deeri)
34 0
1 0
3 20 2 12
.
a
'
v
'
-
) /P ( . .
N
tg

+
= o
2.b. sel Srtnme Asnn Belirlenmesi

Peck, Hanson and Thornburn (1974), tarafndan kumlu zeminler
iin N darbe saylar ile kayma direnci as (o
0
) arasndaki
grafiksel iliki,

Wolf, (1989) tarafndan aadaki gibi deerlendirilmitir.

o
0
= 27.1 + 0.3N - 0.00054N
2


Burada;
N= N
F
. C
N
(Dzeltilmi Deer)


2.c. sel Srtnme Asnn Belirlenmesi

sel Srtnme asnn tahmininde verilen ok saydaki
yaklamdan, dier birka tanesi de;

Parry (1977) e gre; o
0
= 25 + 28 (N/o
v
)

Hatanaka and Uchida (1996), o
0
= verilebilir.

Tm bu nerilerin tamamen birer yaklam olduu,
zeminin homojen olup olmamasna vb. duruma
gre deiebilecei gz ard edilmemelidir.





20 N 20
'
+
rt yk dzeltmesi iin;
C
N
= 170/(70+o
v
) kullanlacak.
RNEK PROBLEM-1:

SPT deney sonular aada verilen zeminin ORTALAMA SPT-N saysn
belirleyiniz. Bu verilerden yararlanarak zeminin isel srtnme asn ve
elastisite modln hesaplaynz (BHA: 20 kN/m3)
Derinlik
(m)
SPT-N
0,5
5
1,55
7
2,30
9
3,00
12
3,70
10
Derinlik
(m)
SPT-N

o
v
= .h
C
N
=170/(70+ o
v
)

N=C
N
xN
F

0,5
5
0.5 m x 20 kN/m
3
=10 kN/m
2

170/(70+10)
= 2.13
2.13 x 5
= 10.65
1,55
7 31 1.68 11.76
2,30
9 46 1.47 13.19
3,00
12 60 1.30 15.6
3,70
10 74 1.18 11.8
N
ort
= 13
ZM-1:
ZM-1:
34 0
1 0
3 20 2 12
.
a
'
v
'
-
) /P ( . .
N
tg

+
= o
o
0
= 27.1 + 0.3N - 0.00054N
2

o
0
= 25 + 28 (N/o
v
)


o
0
= (20 x N)
0.5
+ 20



= 38 derece
= 31 derece
= 30 derece
= 36 derece
E (kPa) = 400 N
60

N
60
= (70/60) x N
70
(=13) = 15
= 400 x 15 = 6000 kPa
SPT-N DARBE SAYILARI LE


HESAPLAMALARI




B
pasif
aktif
Ara
Yzey




ktif
Ara
Yzey
B
Zeminlerin Tama gcnn belirlenmesinde SPT-N
verileri olduka yaygn kullanlmaktadr. Konuyla ilgili ilk
almalar Terzaghi and Peck (1948,1967) tarafndan
ortaya konulmutur. Bu almalarda 25 mm lik oturma
esas alnarak SPT-N darbe saylar, Temel Genilii (B
veya 2B) ve Tama Gc arasndaki relatif ilikilere
gre zm nerilmektedir. Bu neride YASS nin temel
altndan en az 2B kadar derinlikte olmas kouluyla (D
w

> 2B), Aada verilen grafik yardmyla, Emniyetli
tama gc belirlenebilmektedir.
(Grafikdeki N darbe saylar N= C
N
x N
F
dzeltmesi yaplarak
elde edilen darbe saylarn gstermektedir.)




ktif
Ara
Yzey
B
Temel Genisligi (B) m
100
200
300
400
500
600
700
0 1 2 3 4 5 6
M
u
s
a
a
d
e

E
d
i
l
e
b
i
l
i
r

T
a
s
i
m
a

B
a
s
i
n
c
i
,


q




(
k
N
/
m


)
a

2
N=5
N=10
N=20
N=30
N=40
N=50
N=60
G
v
s
k
O
r
t
a

S
i
k
i
S
i
k
i
C
o
k

S
i
k
i
Grafikten elde edilen
deerlerin ampirik
zmnde;
-25 mm lik oturma iin;
q
a
= 11xNxC
w
kN/m
2
-25 mm den farkl
oturmalar iin;
q
a
=11xNxC
w
(S/25) kN/m
2




ktif
BU HESAPLAMALARDA;
Yer Alt Su Seviyesi
D
w
= 0 (yzeyde) ise, belirlenen (q
a
) deerinin
1/2 si alnr.
Yer Alt Su Seviyesi
D
w
= 0 ve D
f
/ B=1 ise, belirlenen (q
a
) deerinin
1/3 alnr.
GENEL OLARAK:
Temel tabanndan B derinliine kadar olan
YASS varlnda, TAIMA GC (q
a
):
(C
w
) bants ile elde edilen dzeltme katsay
ile, hesaplanan Emniyetli Tama Gc (q
a
)
deeri arplarak belirlenebilir.
q
a
= q
a
xC
w

B
f
D
w
D
YASS
Genel Hesaplamalarda:
C
w
= 0.5 + 0.5(D
w
/D
f
+B)
(NOT, YASS seviyesi, B den daha derinde
ise, C
w
= 1 alnr.
ktif
Ara
Yzey
Peck, Hanson, Thornburn (1974), terzaghi tarafndan ortaya
konulan tutucu yaklam gelitirerek aadaki grafiksel
zm nermilerdir.
600
500
400
300
200
100
0
0.5 1.0 1.5 0.5 1.0 1.5 0.5 1.0 1.5 2.0 0 0 0
M
u
s
a
a
d
e

E
d
i
l
e
b
i
l
i
r

T
a
s

m
a

B
a
s
i
n
c
i

(
q



)



k
N
/
m
2
a
D / B =1
f
D / B =0.5
f
D / B =0.25
f
5
10
15
20
30
40
N'=50
5
10
15
20
30
40
N'=50
5
10
15
20
30
40
N'=50
Temel Derinlii (Df)




Ara
Yzey
Meyerhof (1956), Terzaghinin tutucu kabullere
dayanan almalarnn gelitirilmesinde, Net Msaade
edilebilir tama gc deerini kullanarak (q
net(all)
=q
all
( D
f
),
25 mm lik oturmay karlayan aadaki ilikiyi nermitir.
q
net(all)
= 11.98 N (kN/m
2
) B s 1.22 m iin,
q
net(all)
= 7.99 N (kN/m
2
) B > 1.22 m iin,

2
B 28 3
1 3.28B
|
.
|

\
| +
.
Meyerhof eitlikleriyle yaplacak TAIMA
GC hesaplamalarnda kullanlacak SPT-N
deerleri, temel tabannn +0.5B st ile -2B
altndaki darbe saylarnn, aada verilen
(N
ort
)

bants ile elde edilecek deerinin
kullanlmas nerilir.
N
ort
= E N x z
i
/ E z
i
Burada;
z
i
= Deney derinlii




RNEK PROBLEM -2:
Kumlu bir ortamda inas
planlanan bir binann, Temel
Genilii ve Derinlii, YASS
Konumu, Zemin Parametreleri
ve yaplan sondajdan elde
edilen SPT-N deerlerinin
derinlikle deiimi ekilde
grlmektedir.
Zeminin Tama Gcn
hesaplaynz.
B=3 m
f
D =1.5 m
w
D =3.5 m
YASS
sondaj
1.50 m
2.30 m
3.00 m
3.70 m
4.50 m
N
7
9
13
12
16
5.20 m 20

n
= 17 kN/m
3,

sat
= 20 kN/m
3
rt yk dzeltmesi iin;
C
N
= (95.76/ o
v
)
0.5
s 2 kullanlacak.




ZM-2.a:
Terzaghi and Peck (1948) e gre:
Araziden elde edilen ham verilerin dzeltilmesi
gerekir. Bunun iin yukarda verilen rt yk
dzeltilmesi ilikisi kullanlarak gerekli hesaplamalar
yaplarak aadaki Tabloda gsterilmitir. Ayrca,
hesaplamada dikkate alnacak SPT-N verileri iin,
temel taban altnda B kadar derinlikteki (Yani; D
f
+ B
=1.5+3=4.5 m) ye kadar olan darbe saylarnn
ortalamalarnn belirlenmesi gerekecektir.




Derinlik
(m)
SPT-N

o
v
= .h
C
N
=(95.76/ o
v
)
0.5


N=C
N
xN
F

1.50
7 25.5 1.94 13
2.30
9 39.1 1.56 14
3.00
13 51.0 1.37 18
3.70
12 61.5 1.25 15
4.50
16 69.5 1.17 19
5.20
20 -
N
ort
= 16
ZM-2.a:




ZM-2.a:
Ortalama N deeri iin; N
ort
= E N x z
i
/ E z
i
bants kullanlarak,
N
ort
=|(13x1.5)+(14x2.3)+(18x3)+(15x3.7)+(19x4.5)|/ |(1.5+2.3+3.0+3.7+4.5)|
N
ort
~ 16 elde edilir.
Buradan, 3 m. temel genilii dikkate alnarak grafikten;
q
a
~ 175 kPa bulunur.
Sz konusu temel YASS etkisinde olduundan;
C
w
=0.5+0.5(3.5/1.5+3) ~ 0.89 katsays bulunur.
Buradan 25 mm lik oturmaya kar msaade edilebilecek tama gc:
q
a
= 175 x 0.89 ~ 156 kPa olarak belirlenebilir.
Temel Genisligi (B) m
100
200
300
400
500
600
700
0 1 2 3 4 5 6
M
u
s
a
a
d
e

E
d
i
l
e
b
i
l
i
r

T
a
s
i
m
a

B
a
s
i
n
c
i
,


q




(
k
N
/
m


)
a

2
N=5
N=10
N=20
N=30
N=40
N=50
N=60
G
v
s
k
O
r
t
a

S
i
k
i
S
i
k
i
C
o
k

S
i
k
i




ZM-2.b:
Grafikten elde ettiimiz zm, hesap yoluyla;
q
a
=11x N x C
w
bants ile zmeye alalm.
(S=25 mm iin ve C
w
= 0.89) iin,
q
a
= 11x16 x 0.89 ~ 156 kPa bulunur.




ZM-2.c:
Peck, Hanson, Thornburn (1974) yntemiyle,
Grafikten (D
f
/ B= 0.5) artyla, q
a
=165 kPa elde edilir.
zm, hesap yoluyla bulmak istersek;
q
a
=0.41x N x S bants ile, (S=25 mm iin)
q
a
= 0.41x16x25 ~ 164 kPa
YASS etkisi gz nne alnarak, (C
w
= 0.89)
q
a
= 164 x 0.89 ~ 146 kPa olarak bulunur.
ktif
Ara
Yzey
600
500
400
300
200
100
0
0.5 1.0 1.5 0.5 1.0 1.5 0.5 1.0 1.5 2.0 0 0 0
M
u
s
a
a
d
e

E
d
i
l
e
b
i
l
i
r

T
a
s

m
a

B
a
s
i
n
c
i

(
q



)



k
N
/
m
2
a
D / B =1
f
D / B =0.5
f
D / B =0.25
f
5
10
15
20
30
40
N'=50
5
10
15
20
30
40
N'=50
5
10
15
20
30
40
N'=50
Temel Derinlii (Df)



Problemi, (Meyerhof,1956)ya gre zmek istersek;
q
net(all)
= 7.99 N (kN/m
2
) B > 1.22 m iin,

q
net(all)
~ 155 (kN/m
2
) elde edilir.
YASS etkisini de deerlendirirsek; (C
w
= 0.89)
q
net(all)
~ 155x0.89 ~ 138 (kN/m
2
) elde edilir.
2
B 28 3
1 3.28B
|
.
|

\
| +
.
ZM-2.d:



Bu problemin zmnde grld gibi, ele
alnan yntemlerle, q
a
=156, 156, 155, 146 ve 138
kPa tama gc deeri elde ederiz. Olduka tutucu
yaklamlarn grld bu hesaplama yntemleri,
mhendislik ekonomisine negatif etki yapmaktadr.
Aratrclarn ortaya koyduu bu ve benzeri
zm yntemleri olduka konservatif olduundan,
daha sonra baz aratrclar, hesaplamalarda gz
ard edilen hususlar tekrar deerlendirip, (Arazi
ortam, deney artlar vb.) yeni yaklamlar
nermilerdir.
Meyerhof, yukarda verdii ilikileri, 1960 l yllardaki
N
55
dzeltilmi darbe saylarn kullanarak gelitirmi,
takip eden yllarda elde edilen N
70
dzeltilmi
deerlerine gre tekrar MODFYE ederek,
Meyerhof (1974), eklinde aadaki gibi nermitir.

q
net(all)
= (kN/m
2
) B s 1.22 m iin,
q
net(all)
= (kN/m
2
) B > 1.22 m iin,
d
1
'
K
F
N
d
2
3
2
'
K
B
F B
F
N
|
.
|

\
| +

Faktr N
70

F
1
0.04
F
2
0.06
F
3
0.3
F
4
1.2
Burada:
q
a
= Msaade edilebilir (Emniyetli) Tama gc
basnc. (kPa) (25 mm oturma iin).
N = Dzeltilmi SPT darbe saylar (N
55
ve N
70
enerji uygulamasna gre)
K
d
= ekil Katsays olup, K
d
=1+0.33 (D/B) s 1.33
ile belirlenir.
F = Faktrler. (N
70
enerji uygulama oranna
gre aadaki Tablodan alnabilir.)




RNEK PROBLEM -3:
Temel genilii B= 3.0 m, temel derinlii D
f
=1.0 m
olan bir ortamda elde edilen SPT darbe saylar
ortalamas N
70
= 24 olarak belirlenmitir.
Meyerhof (1974) yntemiyle Emniyetli tama
gc deerini hesaplaynz. (YASS etkisi yok).




d
2
3
2
'
K
B
F B
F
N
|
.
|

\
| +
ZM -3:
Meyerhof (1974) yntemiyle; (S
e
= 25 mm ve B= 3.0 m iin)

q
net(all)
= bantsndan faydalanarak,


q
net(all)
= K
d
=1+0.33(1/3) = 1.11s 1.33 UYGUN,,

q
net(all)
~ 537 kPa bulunur.

11 1
3
3 0 3
0.06
4 2
2
.
.
|
.
|

\
| +
SPT-N DARBE SAYILARI LE



HESAPLAMALARI




akif
Yap Temellerinde zin Verilebilir Maksimum Oturma
Miktarlar



TEMEL TR
TOPLAM OTURMA FARKLI OTURMA
Tekil Temel
Killer
Kumlar

7.5 cm
5.0 cm

4.5 cm
3.2 cm
Radye Temel
Killer
Kumlar

12.5 cm
7.5 cm

4,5 cm
3,2 cm
Bir temelde meydana gelen oturmalar, yapda gmeye varan yapsal
hasarlar oluturabilir. Bu nedenle toplam ve farkl oturmalar izin verilebilir
deerler ierisinde olmaldr. Aada verilen deerler kabul edilebilir snrlar
gstermektedir.




Terzaghi-Peck (1948) Yaklam
SPT-N (dzeltilmi) deney sonularndan
oturmalar, yzeyden itibaren Df+B derinlie kadar
olan deerler alnarak aadaki formller yardm ile
hesaplanabilir;

S= (20,8 x qnet) / N 1.2 m > B

S= (B/(B+0.3)
2
x (31.2 x qnet) / N B > 1.2 m









Burada;

q
net
= Net Temel Basnc veya Emniyetli Tama
Gc Kapasitesi (kg/cm2)
B= temel genilii (m)
N: ortalama dzeltilmi SPT darbe says

Not: Yukarda verilen formllerden elde edilen oturmalarn arazi
lmlerinde % 50 fazla olduu grlmtr. Bu nedenle elde edilen
deerin 0.5 ile arplarak sonuca ulalmas nerilir (Meyerhof, 1974) .







RNEK PROBLEM -1:
Temel genilii B= 3.0 m, temel derinlii D
f
=2.0 m
olan bir ortamda elde edilen SPT darbe saylar
ortalamas N
70
= 24 olarak belirlenmitir.
Terzaghi-Peck yntemini kullanarak temelde
meydana gelecek oturmay 25 mm toleransna
gre hesaplaynz (YASS etkisi yok).
11 1
3
3 0 3
0.06
4 2
2
.
.
|
.
|

\
| +
d
2
3
2
'
K
B
F B
F
N
|
.
|

\
| +
ZM -1:
Meyerhof (1974) yntemiyle; (S
e
= 25 mm ve B= 3.0 m iin)

q
net(all)
= bantsndan faydalanarak,


q
net(all)
= K
d
=1+0.33(2/3) = 1.22 s 1.33 UYGUN,,

q
net(all)
~ 590 kPa bulunur (= 5,9 kg/cm2).

1.22
Terzaghi-Peck (1948) Yaklamna gre

S= (B/(B+0.3)
2
x (31.2 x qnet) / N B > 1.2 m
forml kullanlrsa

S= (3/(3+0.3)
2
x (31.2 x 5.9) / 24 = 6,33 cm

Yukarda verilen formllerden elde edilen oturmalarn arazi lmlerinde
% 50 fazla olduu grlmtr. Bu nedenle elde edilen deerin 0.5 ile
arplarak sonuca ulalmas nerilir.
Oturma = 3,16 cm
(izin verilebilir deerlerin zerinde)




Burland and Burbridge (1985) Metodu:
Bir nceki forml ar tutucu bularak
200 adet temelin ina sonras meydana
getirdii oturmalar zerinde yaptklar
almalarda;
NORMAL KONSOLDE ZEMNLER iin,
aadaki ilikiyi nermilerdir;


S= q
net
B
0.7
I
c
f
s
f
d
(mm)






Burada:
q
net
= Net Temel Basnc veya Emniyetli Tama
Gc Kapasitesi (kPa)
I
c
= Skma ndisi I
c
= 1.71/N
1.4

Burada (N), Temel etki derinliinde (z
1
) ki ortalama
dzeltilmemi (Arazi ham verileri) SPT darbe saylar.
(akll zeminlerde N deeri %25 artrlr.)

f
s
= ekil faktr olup,f
s
= ile belirlenebilir.
f
d
=

Derinlik dzeltme faktr olup,
f
d
= (H
o
/ z
1
)(z- H
o
/ z
1
) ile belirlenebilir. Burada;
z= Temel Derinlii, z
1
= Temel etki derinlii, H
0
= Kum tabaka Kalnl,
Burada; z
1
>H
0
ise bant kullanlacak, z
1
< H
0
ise 1 alnr.
2
0.25 L/B
1.25L/B
|
.
|

\
|
+






NOT:

Temel taban altndaki, TEMEL ETK
derinlii oturma ve tama gc
deerlerini etkilemektedir.
Eer (N) deerleri derinlikle artyor
veya yaklak sabit ise, z
1
=B
0.763
alnr.
Aksi durumda, yani (N) deerleri
azalyor ise, z
1
=2B alnmaldr.




Burland and Burbridge (1985) Metodu:
AIRI KONSOLDE ZEMNLER
iin nerilen;

S= (q
net
2/3q
zc
) B
0.7
I
c
f
s
f
d
(mm) q
net
> q
zc
ise,

S= q
net
B
0.7
I
c
/3 (mm) q
net
< q
zc
ise.

Burada;
q
zc
= n konsolidasyon basnc.






RNEK PROBLEM -1:

Aada SPT-N deerleri verilen siltli kumlu zemin
ortamda, derinlii 0.7 metrede 3x4 metre boyutlu
bir temelde oluabilecek oturmalar 25 mm
toleransna gre hesaplaynz. YASS etkisi yok.
Ortalama birim hacim arlk = 16 kN/m
3
alnacak.


DERNLK
(m)
0.6 0.9 1.2 1.5 2.1 2.7 3.0 3.3 4.2
DARBE
(N)
25 28 33 29 28 29 31 35 41




ZM -1:

Burland and Burbridge (1985); Metodu ile
yapacamz bu hesaplamada temelden
zemine aktarlan yk verilmedii iin,
emniyetli zemin tama gc deerini, zemine
etki edebilecek maksimum deer olarak
alrsak, sz konusu temelin yapabilecei
oturmay belirleyebiliriz. Bu yzden nce
zeminin tama kabiliyetini belirleyelim.





ZM -1:

lk olarak SPT-N deerlerini (N) dzeltilmi
darbe saylar olarak bulalm.

Derinlik
(m)
o
v
=h
(kPa)
C
N
= (95.76/ o
v
)
0.5
s 2
(Liao and Whitman (1985))
N N
0.6 9.6 3.2 25 50
0.9 14.4 2.6 28 56
1.2 19.2 2.2 33 66
1.5 24 2.0 29 58
2.1 33.6 1.7 28 47
2.7 43.2 1.5 29 43
3.0 48 1.4 31 44
3.3 52.8 1.3 35 47
4.2 67.2 1.2 41 49




ZM -1:


Msaade edilebilir tama basncn (q
a
);
Peck, Hanson, Thornburn (1974)e gre;
q
a
= 0.41x N x S eitliini kullanarak bulalm.
lk olarak, Temel Etki Derinlii iindeki dzeltilmi N
deerlerinin ortalamas; N
ort
= E N x z
i
/ E z
i
ilikisi ile,
N
ort
= |(56x0.9)+(66x1.2)+(58x1.5)+(47x2.1)+(43x2.7)+(44x3)|/
(0.9+1.2+1.5+2.1+2.7+3) = 563.4 / 11.4

N

ort
= 49 elde edilir.






ZM -1:


Buradan Msaade Edilebilir Tama Gc;

q
a
= 0.41x 49 x 25 = 502.25 kPa bulunur.

Bu durumda; q
a
=q
net
olarak alnacandan,


q
net
= 502.25 kPa olur.






ZM -1:


Temel Etki Derinlii (z
1
) alnrsa,
Verilere gre, (N) deerleri derinlikle artyor
veya yaklak sabit ise art gerei;
z
1
=B
0.763
eitliinden; z
1
=3.0
0.763
~ 2.3 metre
alnabilir.



ZM -1:

Arazi SPT-N (ham) verileri temel etki
derinliinde gz nne alndnda,
(N
Fort
=25+28+33+29+28 ~ 29) elde edilir.
Bu durumdaki bir zemin ortam, Orta Sk
olarak tanmlarsak, Sz konusu zemini,
NORMAL KONSOLDE Zemin artlarnda
deerlendirebiliriz.






ZM -1:

Burland and Burbridge (1985)e gre,

Normal Konsolide Kumlarda; S= q
net
B
0.7
I
c
f
s
f
d
(mm)
bants kullanlacak.

Bantdaki bilinmeyenler;

Skma ndisi, I
c
= 1.71/N
1.4
bantsnda,
Temel etki derinliinde N
Fort.
= 29 olduuna gre,
I
c
= 1.71/29
1.4
I
c
= 0.01533 bulunur.
--------------------------------------------------------------------------
N
Fort
= |(28x0.9)+(33x1.2)+(29x1.5)+(28x2.1)+(29x2.7)+(31x3)|/
(0.9+1.2+1.5+2.1+2.7+3) = 338.4 / 11.4 N
ort
= 29







ZM -1:

ekil Faktr, f
s
= = 1.108
Derinlik Faktr, f
d
hesabnda;
Kum tabakasnn derinliini 4.2 metre kabul ile,
z
1
< H
0
eitliine gre, 2.3 < 4.2 olduundan,

f
d
= 1.0 alnacak.


2
0.25 L/B
1.25L/B
|
.
|

\
|
+
2
0.25 4/3
1.25x4/3
|
.
|

\
|
+




ZM -1:

Bu hesaplamalardan sonra;

S=q
net
B
0.7
I
c
f
s
f
d
eitliinden faydalanarak,

S= 502.25 x 3
0.7
x 0.01533 x 1.108 x 1

S= 18.4 mm

olarak oturma miktar bulunabilir.


SPT-N DARBE SAYILARI LE



ANALZ




akif




Seed ve De Alba (1986) Yntemi
Kumlu siltli zemin tabakasnn devirsel
makaslama dayanm ile bu tabakada deprem
srasnda oluan devirsel (dinamik) makaslama
geriliminin karlatrlmas yntemin esasn
oluturur.
Analiz Aamalar
1. Deprem srasnda herhangi bir derinlikte oluan
edeer devirsel gerilim oran (Cyclic Stress Ratio):


(t
cv
/o)
d
=0.65(a
max
/g)x(t
cv
/o
o
)xr
d



burada;
t/o
o
:Devirsel gerilim oran
t
cv
: Svlama analizi yaplan seviyeye etkiyen makaslama gerilimi
o
o
:Efektif gerilim, o:Toplam gerilim
r
d
:Gerilim azaltma faktr, r
d
=1-0.015z (z:derinlik)
a
max
=Zemin yzeyinde etkiyen en byk yatay yer ivmesi
Analiz Aamalar
2a. Zemin yzeyinde etkiyen en byk yatay yer
ivmesi (a max)



a. Deprem olmu bir blgede allyorsa deprem kaydndan

b. Trkiyede depremlerin tekrarlanma periyotlarna gre hazrlanm
haritalardaki en byk yer ivmesi konturlarndan elde edilir


1. Derece deprem blgesi: beklenen ivme deeri 0.40 g 'den byk
2. Derece deprem blgesi: beklenen ivme deeri 0.40 g ile 0.30 g arasnda
3. Derece deprem blgesi: beklenen ivme deeri 0.30 g ile 0.20 g arasnda
4. Derece deprem blgesi: beklenen ivme deeri 0.20 g ile 0.10 g arasnda
5. Derece deprem blgesi: beklenen ivme deeri 0.10 g 'den az

Analiz Aamalar
2b. Zemin yzeyinde etkiyen en byk yatay yer
ivmesi (a max)

Deprem oluan en byk yer ivmesinin deeri, svlama analizleri de
dahil olmak zere pek ok deerlendirmede kullanlan en nemli
parametrelerden biridir. Deprem kaytlar esas alnarak Trkiye koullar iin
en byk yer ivmesi (a
max
) ile odaa uzaklk arasndaki iliki aadaki
ilikiden bulunabilmektedir
a
max
=2,8x(e
0,9Ms
x e
-0,025R-1
)

a
max
=Depremin meydana getirebilecei en byk yer ivmesi,
Ms=Svlamann gzlendii depremin bykl,
R=Svlama lokasyonundan uzaklk

Analiz Aamalar
3. SPT-N (60) Deerinin Hesaplanmas
(bir nceki blmde aklanmtr)


4. rt Yk Dzeltmesinin Hesaplanmas
(bir nceki blmde aklanmtr)

5. Zeminin (N
1
)
60
deeri ve ierdii ince tane (kil,
silt) yzdesi esas alnarak zeminin svlamasna
neden olacak devirsel gerilim oran (t
cv
/o
0
)l




Zeminin
svlamasna
neden olacak
devirsel
gerilim
orannn
tahmini
ANALZ
Svlamaya ynelik gvenlik katsays

F
L
=(t
cv
/o
0
)/(t
cv
/o)
d

Burada;

(t
cv
/o
0
):Zeminde svlamay oluturacak devirsel gerilim
oran,

(t
cv
/o)
d
:Depremin oluturduu edeer devirsel gerilim
orandr




ANALZ





Ancak ekil M=7.5 olan depremler iindir. Dier
byklklerdeki depremler iin aadaki izelgede verilen
lek faktr F
L
eitliinin pay ile arplr.
BYKLK
(Ms)
LEK FAKTR
(Seed ve Idriss,1982)
5.5 1.43
6.0 1.32
6.5 1.19
7.0 1.08
7.5 1.00
8.0 0.94
8.5 0.89
RNEK PROBLEM
Aada verilen zemin kesitinde silt tabakasnn 9. m derinlik
seviyesindeki svlama riskinin aratrnz. Yer alt suyu 1 m.
Derinliktedir (1. derecede deprem blgesi ve 7.5 iddetinde
deprem bekleniyor)
DERNLK (m) BRM SPT-N BHA (t/m
3
)
0.00 1.00 Kum 23 1.60
1.00 4.00 Kum 13 1.85
4.00 14.00 Silt 12 1.95
14.00 22.00 Siltli kum 9 2.10
ZM
*Toplam dey gerilme(o
v
)
o
v
=1.60x(1.00)+1.85x(3.00)+1.95(5.00)=16.9 t/m
2


*Efektif dey gerilme (o
v
)
o
v
=1.60(1.00)+(1.85-1)x3+(1.95-1)x5.00=8.9 t/m
2


*C
N
: rt gerilimi dzeltmesinin hesaplanmas
C
N
=0.85log(145/o
v
)
C
N
=0.85log(145/8.9)=1.06

*Dzeltilmi Standart Penetrasyon Says
N
1
=C
N
.N
N=12 (kesitten)
N
1
=1.06x12=12.72

ZM
*(t
cv
/o
0
):Zeminde svlamay oluturacak devirsel gerilim orannn
belirlenmesi
ekil den N
1
=13 ve M=7.5 iin t
cv
/o
0
=0.14 bulunur

*(t
cv
/o)
d
:Depremin oluturduu edeer devirsel gerilim orannn
belirlenmesi
Maksimum yatay yer ivmesi bykl: 0.4 g
r
d
=1-0.015z
r
d
=1-0.015x9=0.865
(t
cv
/o)
d
=0.65(a
max
/g)x( o/o
o
)xr
d

(t
cv
/o)
d
=0.65(0.4g/g)x( 16.9/8.9)x0.865~0.47

F
L
=(t
cv
/o
0
)/(t
cv
/o)
d
=0.14/0.47=0.29<1
- Svlama riski yksek -