BLM 2 KATALZRLER

Katlizrler genel olarak katalizrler kimyasal reaksiyonlarn hzn arttran ve reaksiyon sonunda deimeden kalan kimyasal maddelerdir. Katalizr, ok kk miktar byk deiikliklere sebep olan ve kimyasal proseste harcanmadan reaksiyon hzn arttran madde olarak tanmlanmaktadr. Katalizrterimi ilk olarak 1835 ylnda Berzelius tarafndan tretilmi ve Berzelius katalizr kimyasal hareketlenmeyi varl ile harekete geiren ve yokluunda bir kimyasal hareketlilik olmayan madde olarak tanmlamtr. Berzeliusdan 60 yl sonra W. Ostwalda gre katalizr, kimyasal reaksiyon srasnda kendi kendini deitirmeyen, tkenmeyen ve varl ile termodinamik olarak mmkn reaksiyonlar hzlandran madde olarak tanmlanmtr. Bilindii zere, bir kimyasal reaksiyonda reaktanlarn ve rnlerin ortalama potansiyel enerjileri arasnda bir enerji bariyeri bulunmakta ve reaksiyonun gerekleebilmesi iin reaktan molekllerinin belli bir kritik aktivasyon enerjisine sahip olmas, dier bir deyile mevcut enerji bariyerinin almas gerekmektedir. Katalizrn grevi, reaksiyonun gerekleebilmesi iin aktivasyon enerji bariyerini drerek reaksiyonun hzn ykseltmektir. (Aktivasyon enerjisini azaltmaktr.) Bu durum ematik olarak aadaki gibi gsterilebilir.

Katalizr

kullanldnda

reaksiyon

mekanizmas

deiir,

yani

reaksiyon yeni bir mekanizmaya gre oluur. Bu sayede aktivasyon enerjisi der ve reaksiyon hz artar. Katalizrn rol, bir nceki ekilde de grld gibi reaktanlarla yeni bir ara rn meydana getirmek ve daha sonra kendisi eski haline geri dnerken, bu ara rnden son rn
1

veya rnlerin olumasn salamaktr. Kat katalizrlnde yryen bir reaksiyonda katalizrn rol bir rnekle aadaki gibi aklanabilir. A + B

C eklindeki bir reaksiyonun kat katalizrn

X1 ve X2

gibi iki aktif merkezi tarafndan katalizlendii dnlr. Aktif X1 ve X2 merkezleri A ve B reaktanlar ile kompleks olutururlar. Daha sonra bu X1 ve X2 merkezleri tekrar rejenerasyona urayarak C rnn meydana getirirler. A + X1 B + X2 AX1 + BX2

AX1 BX2 C + X1 + X2

(1) (2) (3)

Proses esnasnda X1 ve X2 merkezleri srekli olarak reaksiyonda rol alamazlar ve zamanla aktifliklerini kaybederek reaksiyona giremez hale gelirler. Bu durumda katalizr zehirlenmesi veya katalizr deaktivasyonu meydana gelmi olur. Katalizrn aktivitesinde gzlenen azalma ounlukla katalizr deaktivasyonu olarak adlandrlmaktadr. Heterojen katalitik proseslerdeki katalizr deaktivasyonu katalizrlerin ne kadar sre aktivitelerini kaybetmeden alabildiklerini gstermektedir ve bu nedenle de katalizrlerin endstriyel sistemlere uygulamasnda kullanlan nemli bir parametredir. Katalizrler zamanla aktivitelerini kaybetmelerine ramen, bu ilemin ortaya kabilmesi geen sre, reaksiyon sresine gre ok daha fazla olduundan (ayn aktif merkezler binlerce, milyonlarca defa reaksiyonun olumasn salarlar) katalizr kullanmak ekonomik hale gelir. Katalizrn aktivitesini koruma sresi ne kadar fazla ise katalizr o derece kararl demektir. Kararllk katalizrn ne kadar sre aktivitesini koruyacann bir gstergesidir. ok dk miktardaki katalizr, byk miktardaki reaktann rne dnmesini salar. Ancak, dk katalizr miktarlarnn byk dnmler salamas, katalizr konsantrasyonunun reaksiyon hz zerine etkili olmad anlamna gelmez. Aslnda, zincirleme bir reaksiyon sz konusu deilse, reaksiyon hz dorudan katalizr konsantrasyonu ile orantldr. Yani, yukarda verilen rnekte X aktif merkez says says ne kadar fazla ise, reaksiyon hz da o oranda artar. Homojen katalitik reaksiyonlarda, reaksiyon hz dorudan doruya katalizr konsantrasyonu ile orantldr. (zeltide oluan bir ok organik reaksiyon, katalitik enzim reaksiyonlar.) ift ynl (reversible) reaksiyonlarda, denge bileimleri ortamda katalizr bulunmasna veya katalizr cinsine bal deildir. Yani denge bileimi katalizrle deimez. Bu durum, katalizrlerin sadece reksiyon hz zerinde etkili olduunu ve katalitik etki sonucu her ili yndeki reaksiyonun hzlandn gsterir.
2

Katalizrlerin dier bir nemli zellii de reaksiyonun seicilii (selectivity) zerine etkili olmalardr. Katalizr tarafndan yalnzca istenen rnn olutuu reaksiyonun katalizlenmesi olayna katalizrn seicilii denilmektedir. Seicilik katalizrn tercih edilen bir reaksiyonu katalizlemesine olan yeteneini ifade eder. Seicilik birden fazla reaksiyon olduu zaman reaksiyona giren maddenin ne kadarnn istenen rne dntn gstermektedir. Seicilik genellikle basn, scaklk, reaksiyona giren maddenin bileimine gre farkllk gsterebilir. Katalizr yaps ve cinsi de seicilik zerinde rol oynar. Ayn anda bir ok paralel reaksiyon ile yan rn meydana geliyorsa, uygun bir katalizr sadece arzu edilen reaksiyonun hzn arttrarak, verimin artmasn salamaldr. rnek olarak etanoln (etil alkol) bozunmas gsterilebilir. Etanoln termik bozunmasnda oluan rnler su buhar, asetaldehit, etilen ve hidrojendir. Katalizr olarak alumina (Al2O3) kullanlmas durumunda sadece etilen ve su buhar rn olarak ortaya kmaktadr. Buna karlk, bakr katalizr kullanlmas durumunda sadece aset aldehit ve hidrojen oluur, dier yan rnler olumaz. Katalizrlerin genel zellikleri yle zetlenebilir. 1. Katalizrler, reaksiyon mekanizmasn deitirerek reaksiyon hzzn arttrrlar. Katalitik reaksiyonun aktivasyon enerjisinin, katalitik olmayan reaksiyonun aktivasyon enerjisine gre daha dk olmasn salarlar.
2.

Reaksiyon esnasnda katalizrn aktif merkezleri reaktanlardan en az biriyle kombinasyona girerek bir ara rn oluturur. Bu ara rnden son rnn olumas ile bu aktif merkezler inaktif durumdan tekrar aktif duruma geerek ilemin srekli olarak devam etmesini salarlar.

3. Byk miktarda rn elde etmek iin az sayda aktif merkez (ok az miktarda katalizr) yeterli olabilmektedir. 4. Katalizrler denge dnmn deitirmezler, yani denge bileimi zerinde etkili olmazlar. ift ynl bir reaksiyonda, ileri yndeki reaksiyon iin katalizr olan bir madde, ters yndeki reaksiyon iin de katalizrdr.
5.

Katlizrler reaksiyonun seiciliini (oluan rn cinsini) tamamen deitirebilirler.

Negatif Katalizrler: Reaksiyon ortamnda bulunmalar durumunda reaksiyonun hzn azaltan maddeler negatif katalizr olarak adlandrlmtr. Bu tr katalizrler genellikle zincirleme reaksiyonlarda ortaya karlar. Bunun sebebinin, katalizrn reaksiyon basamaklarndan birini durdurmas olduu genel olarak kabul edilmitir. Otokatalitik Reaksiyonlar: Baz reaksiyonlarda reaksiyon hz oluan rn konsantrasyonu ile bir art gsterir. rnn katalizr olarak rol oynad bu tr reaksiyonlar Otokatalitik Reaksiyon ad verilmitir. Bunlara genellikle mikro-organizmalar tarfndan katalizlenen enzim veya fermentasyon reaksiyonlarnda rastlanr. Mekanizmalar olduka karmak olmakala birlikte genel olarak;
3

Organik Madde (Glukoz) + Maya eklinde ifade edilebilirler.

rn (Alkol) + Daha Fazla Maya

Promoterler ve nhibitrler: Prtikte Katalizr terimi ile sadece katalizr bnyesinde bulunan aktif madde deil, bu katalizr yapsnda bulunan tm maddeler anlalr. Bu tr ticari katalizrler, aktif madde ile birlikte, tayc (destek), promoter ve inhibitr olarak adlandrlan dier baz maddeleri de yaplarnda bulundururlar. Tayc, katalizrn mekanik zelliklerini iyiletiren, kolaylkla ve daha uzun sre kullanmn salayan katalizr aktif maddesinin zerine oturtulduu veya adsorbe edildii kat maddelerdir. Promoterler, katalizre hazrlan srasnda katlan bir madde olup, aktif katalitik maddenin aktivitesini ve seimliliini arttran veya kararlln da arttrarak daha uzun sre kullanlmasn salayan maddelerdir. Promoterler katalizr yaplarnda ok dk miktarlarda bulunurlar ve kullan amalarna bal olark ok eitlilik gsterirler. nhibitrler, promoterlerin tam tersidir. Katalizrlerin hazrlan srasnda ok kk miktarlarda ilave edilmeleri, katalizrn aktifliini, seimliliini veya kararlln nemli lde azaltr. Inhibitrlerden genellikle, bir katalizrn istenmeyen bir yan reaksiyon iin olan aktifliini azaltmak amacyla yararlanlr. Katalizr Zehirlenmesi (Katalizr Deaktivasyonu): Yukarda belirtildii gibi normal olarak bir katalizrn aktivitesi zamanla azalr. Yeni bir katalizrn gelitirilmesinde ve uygulamaya konulmasnda ekonomik aodan gz nne alnan en nemli faktr katalizrn mrdr. Kullanma mrnn ok ksa olmasndan dolay, ok aktif olan bir ok katalizr uygulamaya konmadan braklmtr. Bu yzden, katalizrlerin aktifliklerini nasl kaybettiklerinin anlalmas olduka nemlidir. Aktif merkezler kavramna gre katalizr deaktivasyonu, akkan akmnda zaman ilerledike birim yzey alanndaki aktif merkezlerdeki azalma yada reaktanlarn rn molekllerine dnmndeki azalma olarak tanmlanmaktadr. Baz sistemlerde, katalizr aktivitesi ok yava azald halde (Amonyak retiminde Pt katalizrler), baz sistemlerde (hidrokarbon reaksiyonlar, petrol endstrisi) katalizrler saniyelerle ifade edilebilecek derecede hzl deaktive olurlar. Katalizr aktivitesindeki yava azalma genellikle reaktanlarn, rnlerin veya reaktr karmnda bulunan baz safszlklarn katalizr yzeyine olan kimyasal adsorpsiyonundan ileri gelirken, hzl deaktivasyon genellikle katalizrn aktif merkezini kapatan kat madde kelmelerinden ileri gelebilmektedir. Deaktivasyona sebep olabilecek prosesler 3 ana grupta toplanmtr.
1.

Yapsal deimeler (yeniden yaplanma): Katalizrde ve katalizr yzeyinde yeniden yaplanmaya sebep olan yapsal deimelerdir. Kristallerin sinterlemesiyle kristal
4

planlarnn yeniden yaplanmas, yzey yaplarnda olan deiiklikler, metal-destek i etkileimleri, alamlama ve alamlarn bozunmas rnek olarak verilebilir.
2.

Kuvvetli kimyasal adsorpsiyon: Reaktanlarn, rnlerin yada kirliliklerin aktif merkezlerde kuvvetli kimyasal adsorpsiyonudur. kelme veya depositlenme: Karbon bazl materyallerin kat yzeyi veya gzeneklerine kelerek katalizrle reaktan temasn kesmesi veya gzeneklerdeki difzyonu engellemesiyle ortaya kan deaktivasyondur. Genellikle reaksiyon srasnda oluan yan rnler sonucu ortaya kar.

3.

Sinterleme dndaki aktivasyon kayb katalizr zehirlerinden ileri gelmektedir. Katalizr Zehirleri, reaktan karmnda bulunan veya reaksiyon (veya reaksiyonlar) tarafndan retilen ve katalizrn aktivitesini azaltan maddeler olarak tanmlanmtr. Baz durumlarda, katalizr zehirlerinin etkilerini azaltmak ve katalizrn almasn olumlu ynde etkilemek iin, reaktanlara hzlandrc denilen maddeler katlabilmektedir. eitli katalizr zehirleri yle zetlenebilir.
1.

kelmi Katalizr Zehirleri: Petrol endstrisinde karbonun katalizr yzeyine kelmesi bu tr zehirlere rnek olarak verilebilir. ekelen karbon katalizr yzeyini ve gzenek girilerini kapatarak reaksiyon hznn azalmasna hatta durmasna sebep olabilmektedir. ken karbonun hava veya su buhar ile yaklmas ile rejenerasyon ilemi gerekletirilebilir. Byle durumlarda reaktr tasarm aamasnda rejenerasyon ilemini salayacak nlemlerin alnmas gerekir.

2.

Kimyasal Olarak Adsorplanm Katalizr Zehirleri: zellikle kkrt bileikleri kimyasal olaraknikel, bakr, platin gibi metal katalizrler zerine adsorplanrlar ve yava yava katalizrn aktifliini azaltrlar. Katalizr zehiri genel olarak adsorplanmak suretiyle katalizrn aktif merkezlerini igal eder ve reaktanlarn bu noktalara adsrpsiyonunu engeller. Aktivite azalmas zehirler, reaktanlar ve katalizr arasndaki denge salannca durur. Katalizr zehirlerinin katalizr yzeyine ok sk balanmalar durumunda genellikle rejenerasyon mmkn olmaz ve katalizrn deitirilmesi gerekir.

3.

Seimlilii Etkileyen Katalizr Zehirleri: Baz durumlarda, reaktan karmnda bulunan baz maddeler katalizr yzeyine adsorplanarak istenmeyen yan reaksiyonlar katalizleyebilmektedirler. Petrol endstrisinde katalizrler zerinde ok az miktarda biriken nikel, vanadyum, demir gibi metaller dehidrojenasyonkatalizr olarak hareket ederler ve benzin verimini azaltrlar (H2 ve C olumasna sebep olurlar.)

4.

Kararll Etkileyen Katalizr Zehirleri: Bu tr kataalizr zehirleri genellikle taycnn yapsn deitirerek, katalizrn alma mrnn azalmasna sebep olurlar. Ayrca, yksek scaklklarda sinterleme ve ksmi ergime katalizrn mrn nemli
5

lde azaltr. rnein, SO2-hava sistemlerinde, Pt-Alumin katalizrlerde su buharnn alumin zerine adsorpsiyonu neticesinde aluminin yaps deiir ve katalizrn mr ksalr.
5.

Difzyonu Etkileyen Katalizr Zehirleri: Reaktan karmnda bulunan veya reaksiyon sonucunda oluan baz katlarn, katalizrn gzeneklerini doldurmas nedeniyle, akkan reaktan veya rnlerin kat iersindeki hareketleri (difzyonu) ok gleir veya tamamen imkansz hale gelir. Bu yzden reaksiyon hz nemli lde azalabilir veya durabilir.

Katalizrlerin snflandrlmas Katalizrler kullanldklar proseslere gre snflandrlmaktadr. En genel ekliyle, homojen katalizrler, heterojen katalizrler ve biyokatalizrler (enzimler) olmak zere 3 snfa ayrlabilirler. Katalizrlerin snflandrlmasn ematik olarak aadaki gibi gsterebiliriz.

1.

Homojen Katalizrler: Homojen katalitik reaksiyonlarda katalizrler ve reaktanlar ayn fazda yer almaktadr. Bu durumda kullanlan katalizrler homojen katalizrler olarak adlandrlr. Homojen katalizrlerin en byk dezavantaj, rnn katalizrden ayrlmasnn zor olmas ve yksek maliyet getirmesidir. En nemlileri asit-baz katalizrleri ile gei metalleri bileikleridir. Homojen katalitik reaksiyonlar endstriyel uygulamalarn % 10-15i civarn oluturur. Dolaysyla endstride kullanm alanlar daha snrldr. Reaksiyonlar gaz faz veya sv fazda gerekleebilir. Baz durumlarda, homojen katalizrler kat yzeylerine adsorbe edilerek (tutuklanarak) heterojen katalizr olarak da uygulanabilirler (heterogenized homogenous catalysts). Bylelikle bu sistemleri heterojen sistemler gibi analiz etmek mmkn olur.

2.

Heterojen Katalizrler: Katalizr faznn reaksiyon ortamnn fazndan belirgin bir ekilde farkl olduu durumdaki katalizrler heterojen katalizr olarak adlandrlr. Heterojen katalizr ounlukla kat halde olup gaz ve sv reaktanlarla temas etmektedir. Heterojen katalizrn en nemli zellii gaz yada zelti fazda bulunan reaktanlar katalizr yzeyine tutunmaktadr. Heterojen katalizrlerin ticari olarak kullanlmas uygundur. Heterojen katalizrlerde rn kalitesi yksek olup kontrol iyidir. Heterojen katalitik reaksiyonlarda akkan fazdaki reaktan kat katalizr zerinden gemektedir. Bu tip katalizrler gnmzde yaygn olarak kullanlmaktadr. Balca heterojen katalizr eitleri aadaki tablodaki gibi zetlenebilir.

Heterojen katalizrler genellikle Aktif Bileen, Destek yada Tayc Bileen ve Glendiriciler olmak zere bileenden meydana gelmitir. Aktif Bileen: Kimyasal reaksiyonu katalizleyen bileendir. Katalizr tasarm veya seim aamasnda ilk karar verilmesi gereken aktif bileendir Destek: Bu bileen bir ok fonksiyonu yerine getirir. En nemlisi aktif bileen iin yksek yzey alan salamasdr. -Al2O3, SiO2, aktif C (karbon), killer ve zeolitler kullanlan destek eitlerine rnek verilebilir. deal olarak destein yan reaksiyonlara yol aacak katalitik aktivitesi olmamaldr. Glendiriciler: Yapya kk miktarlarda eklenmeleri ile istenen aktiviteye kolaylkla ulalmasn salarlar, ayn zamanda seicilii ve kararll da arttrrlar. Aktif bileene ve destee yardmc olmak iin eklenirler
7

Katalizr seiminde, dier bir deyile homojen veya heterojen katalizr seiminde reaktanlar, reaksiyon artlar, verim ve rn kalitesi ve prosesin maliyeti gibi faktrleri dikkate almak gerekir. Homojen ve heterojen katalizrlerin genel bir karlatrlmas aadaki gibi verilebilir.

3.

Biyokatalizrler (Enzimler): Biyokatalizrler ounlukla sadece canl organizmalar tarafndan retilebilen proteinler olan enzimlerdir. (Canl bnyelerde gerekleen reaksiyonlarda katalizr grevi yapan protein moleklleri enzim olarak adlandrlmtr.) Son zamanlarda canllarda katalizr ilevi gren baz RNA molekleri de kefedilmitir. Biyokatalizrler yaam sistemindeki tm kimyasal reaksiyonlardan sorumludurlar. ok iyi seicilikleri ve aktiviteleri vardr. Kimyasal katalizrlerden farkl olarak, enzim katalizrlerin molekler ekli biyokimyasal reaksiyon ve seicilik iin nemlidir. Enzim katalizrler, enzimlerin kimyasal yapsna gre deil de katalitik etkisine gre snflandrlmaktadr. Enzim katalizrler, fermantasyon proseslerinde kullanlmaktadr.

Katalitik Reaksiyonlarn Mekanizmalar Genel olarak kabul grm katalizleme mekanizmasna gre, katalizr ilk ncebir veya daha fazla rektan ile ok zayf molekl ii balara sahip bir ara kompleks oluturur. Bu ara kompleks
8

molekl ii balarnn zayfl nedeniyle kararszdr ve bu kararsz ara rn, daha sonra son rn ve katalizr geri vermek zere tekrar reaksiyon verir. Ayn mekanizma hem homojen, hem de heterojen katalitik reaksiyonlar iin kabul edilmitir. Homojen bir katalitik reaksiyon olan etil asetatn asit katalizrlndeki hidrolizi aadaki gibi gsterilebilir.

CH3-COOC2H5 + H+ CH3COOC2H5[H+] + H2O

aktivasyon enerjisi, katalitik olmayan; Reaksiyon iki basamakta

CH COOC H [H ] C H -OH + H + CH COOH

3 2 5 + 2 5 + 3

(1) (2)

nce bir ara rn olumas ile reaksiyon iki aamada oluur. 1 ve 2 Reaksiyonlarnn her birinin

CH3-COOC2H5 + H2O

C2H5-OH + CH3COOH

Reaksiyonun aktivasyon enerjisinden daha dktr. Heterojen katalitik reaksiyonlar da ayn mekanizmaya uyarlar ve etilenin katalitik hidrojenasyonu yle dnlebilir.

C2H4 + X1 C2H4[X1] + H2 C2H4[X1]H2

C2H4[X1] C2H4[X1]H2 C2H6 + X1

E1 E2 E3

(1) (2) (3)

Burada X1 kat katalizrdeki bir aktif merkezi, C2H4[X1]H2 de reaktanlarla katalizr arasnda oluan kompleksi temsil etmektedir. Katalitik olmayan homojen reaksiyon ise,

C2H4 + H2

C2H4[H2] (aktif komplex) C2H6E*

eklinde gsterilebilir. Burada E* katalitik olmayan reaksiyon iin aktivasyon enerjisidir. Yaplan aratrmalar katalitik olmayan homojen reaksiyonun hznn;

r homojen = 1027 x e (- 43 000/RT) rkatalitik = 2 x 1027 x e (- 13 000/RT)

600 K iin izafi hz;

olduunu,

buna karlk CuO-MgO katalizrlnde yaplan katalitik heterojen reaksiyonun hznn, olduunu gstermitir.

Grld gibi katalizr kullanlmas aktivasyon enerjisinde byk bir de sebep olmutur.

r katalitik / r homojen = e(43000 13000) / 600R = 1011

olur. (100 Milyar)

Buradan da katalizrlerin reaksiyon hzlarn ne derece arttrd kolaylkla anlalabilir. Katalizr Seimi
9

Bir katalizrn bir endstriyel proses iin uygun olup olmad katalizrn aada verilen 3 zelliine baldr. 1. Katalizrn Aktivitesi 2. Katalizrn Secicilii
3.

Katalizrn Kararll (Deaktivasyon sresi)

Katalizrn Aktivitesi: Aktivite katalizr mevcut olmas durumunda reaksiyonun ne derece hzl meydana geldiinin bir lsdr (Yukardaki rnekte olduu gibi). Katalizrn aktivitesi katalizr kullanarak ve kulanmadan gerekletirilen kinetik almalardan elde edilen hz ifadelerinin karlatrlmas ile elde edilir. Reaksiyonla ilgili, Reaksiyon Hz:

r = (1/V) (dNA/dt) = k f(CA),

(Ea = Reaksiyonun aktivasyon enerjisi,

Reaksiyon hz sabiti: k = A0 x e - (EaRT) k = Hz sabiti ve A0 = Arrhenius sabitidir)

eklinde verildiinden, katalizr aktivitesi, reaksiyon hzlarna, reaksiyon hz sabitlerine veya aktivasyon enerjisi byklklerine gre ifade edilebir. Katalizrlerin katalitik aktivitelerini ifade etmekte kullanlan bir dier terimde Turnover Says (Dnm Says) dr. Genellikle katalitik enzim rekasiyonlar iin kullanlmakla bitlikte, heterojen rekasiyonlar iin de zaman zaman kullanlmaktadr. Enzim reaksiyonlar iin, birim zamanda bir enzim molekl tarafndan rne dntrlen reaktan molekl says olarak tanmlanmtr. Heterojen katalitik reaksiyonlar iin ise, birim aktif merkezde birim zamanda reaksiyona giren molekl says olarak tanmlanmtr. Bu kavram katalitik aktiviteyi doru lmek iin olduka kullanl olmakla birlikte, aktif merkez saysn kesin olarak belirlemek olduka gtr. (adsorpsiyon almalar gerektirir.) Katalizrn Seicilii: Katalitik ortamda birden fazla reaksiyonun gerekletii bir sistemi ematik olarak aadaki gibi gstermek mmkndr. Anlalaca zere, arzulanan reaksiyonun yansra buna paralel veya seri halde farkl reaksiyonlar da gerekleebilir. Bu durumda, katalizrn seicilii bir A reaktanna gre, A reaktannn istenilen P rnne dnen miktarnn toplam harcanan A maddesi miktarna oran olarak tanmlanmtr. Bu oran ne kadar yksek ise katalizrn secicilii de o derece yksektir.

10

Katalizrn Kararll: Katalizrn kimyasal, termal ve mekanik dayankll katalizrn reaktrdeki mrn belirler. Katalizrn kararll ve mr, bozunma, zehirlenme ve karbon kelmesi gibi bir ok farkl faktrden etkilenir. Katalizrn deaktivasyonu ve seicilii, aktivite veya seiciliin zamanla deiimi incelenerek ortaya konur. Proses esnasnda aktivite kaybna urayan katalizrler genellikle rejenere edilerek uzun sre kullanlabilir. Bununla birlikte katalizrn alma mr katalizrn ekonomikliini belirleyen en nemli faktrlerden biridir. Katalizr seiminde nem srasn; Seicilik > Kararllk > Aktivite olarak vermek mmkndr.

11