Tansu Çiller

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl
Komisyon : Darbe (28 ubat) Giri : 16.00 Tarih :7/11/2012 Stenograf : Seda Kayt: iller Sayfa: 1
7 Kasm 2012 aramba BRNC OTURUM Alma Saati: 11.03 BAKAN: Nimet BA (stanbul) -----0----BAKAN Sayn Babakan, ncelikle Komisyonumuzun davetine icabet edip bizi deerlendirmelerinizi almak zere kabul ettiiniz iin ok teekkr ediyorum. Ben biraz Komisyonumuz hakknda sizleri bilgilendirmek istiyorum. Trkiye Byk Millet Meclisi ats altnda grubu bulunan u andaki tm siyasi partilerin vermi olduklar ortak dorultudaki nergelerin birletirilmesi suretiyle oluturulan Komisyonumuz, lkemizde demokrasiye mdahale eden tm darbe ve muhtralarla demokrasiyi ilevsiz klan tm giriim ve srelerin yine tm boyutlaryla aratrlarak alnmas gereken nlemlerin belirlenmesi amacyla kurulmutur. Btn siyasi partilerin ortak dorultuda vermi olduklar nerge, demokrasimiz asndan nemli bir kazantr. u anda Trkiye Byk Millet Meclisi, 2011 seimlerinden sonra oluan Parlamento temsilde adalet ilkesinin gereklemesi balamnda toplumun byk kesimlerinin iradesinin Parlamentoya yansd, yzde 85 orannda yansd bir dnem. Ayn zamanda, seimlere katlm orannn en yksek olduu seim olmas hasebiyle ayn dorultuda iradenin btn siyasi partiler tarafndan sergilenmi olmasn gelecek adna, gerek demokrasimiz adna umut verici bulduumuzu ifade etmek isterim. Elbette, ksaca ismini okuduum ama nergelerdeki erevesi itibaryla ok geni dnemleri ieren Komisyonumuz, meselenin tm boyutlaryla ele alnmasndan ne anlanmas gerektii konusunda i toplantlarnda yle bir karara vard: ncelikle, darbe dnemlerinde darbe ncesinde, darbe esnasnda ve darbe sonrasnda olmak zere belli dnemleri kapsayacak ekilde olayn siyasi boyutlarn aratrmay, hukuki boyutlarn aratrmay, ekonomik boyutlarn, i ve d etkileri, sosyal ve psikolojik etkilerini ve en son olarak medya etkileimini aratrmay ereve olarak izdik. Takdir edersiniz ki btn bunlar aslnda birbirinden bamsz gibi gzkse de bir darbenin yapld ve demokratik dnemin kesintiye uratld dnemlerde, bata medya olmak zere, psikolojik adan toplumun hazrlanmasndaki rolleri kadar ekonomik gstergelerin deimesi veya sermayenin deitirilmesi gibi birbiriyle ok balantl ve geiken etkilere sahip. Dolaysyla, tm bu boyutlarn aratrlmasn, belli bir erevede, bu ksa dnemde bir fotoraf Trkiye'nin nne koymay hedefliyoruz. Komisyonumuz ayr alt komisyon erevesinde alyor. Bunlardan bir tanesi, 1960 darbesi ve 71 muhtrasn ieren, bir dieri 1980 darbesini ieren dnem, en son 28 ubat dnemi, postmodern darbesi dediimiz dnem. Sizin Komisyonumuza davet edilmenizi isteyen alt komisyon 28 ubat Alt Komisyonu olmakla birlikte, lkemizde nemli grevlerde bulunmu, bakanlklarnz dnda Babakanlk yapm birisi olarak, lkemizin demokrasi tarihi asndan darbeler dneminin tamamnn, eer yapmak isterseniz, genel bir deerlendirmesini yapmak zere nce sz size brakyoruz; en son olarak da ilgili blmde 28 ubata ilikin olarak deerlendirmelerinizi alacaz. Siz bu deerlendirmelerinizi tamamladktan sonra biz milletvekillerimizle somut sorulara geeceiz. alma yntemimiz bu ekilde. Ben imdi burada bulunan milletvekillerimizi size tantmak istiyorum. Samda Srr Sreyya nder Bey, Bar ve Demokrasi Partisi stanbul Milletvekili; Yaar Karayel Bey, AK PART Kayseri Milletvekili, 28 ubat Alt Komisyonu Bakan; Mehmet eker Bey, Cumhuriyet Halk Partisi Gaziantep Milletvekili, 28 ubat Alt Komisyon yesi; dris ahin Bey, AK PART ankr Milletvekili, 28 ubat Alt Komisyon yesi ve st Komisyon Szcmz; Feyzullah Kyklk Bey, AK PART stanbul Milletvekili ve 28 ubat Komisyonu

yesi; Enver Ylmaz Bey, AK PART stanbul Milletvekili, 1960 Darbesi Alt Komisyonu Bakan; Cengiz Yaviliolu Bey, AK PART Erzurum Milletvekili ve 60 Darbesi Alt Komisyon yesi; Ahmet Topta Bey, Cumhuriyet Halk Partisi Afyonkarahisar Milletvekili ve de 1960 Darbesi Alt Komisyon yesi; Atila Kaya Bey, Milliyeti Hareket Partisi stanbul Milletvekili. Dier arkadalarmz uzmanlardan oluuyor. Genel bir deerlendirme yapmak zere sz size brakyorum. Buyurun ltfen. TANSU LLER Tabii, Sayn Bakan. Bir kere sizin ahsnzda btn arkadalarmza ho geldiniz diyorum. Grlyor ki ok zor bir grevi yapyorsunuz ama baaryla gtrdnz gryorum. Batan hepinizi tekrar bir kutlamak istiyorum. Ben darbelere ilikin ve 28 ubat, aslnda yaanmln iinde olan, benim amdan deerlendirilmesi gerekli olan 28 ubat darbesine ilikin ilk kez konuuyorum. u ana kadar birok televizyon sekiz dokuz yldr bunun zerinde durdular ama ben yanl yazlm bir tarihin yine milletin arivlerine, Meclisin arivlerine dorudan gemesinin daha doru bir yntem olacan hep dnegeldim. Dolaysyla, bugn burada paylaacaklarm ounlukla ilk kez bu konuda syleyeceklerimden oluacaktr. yle bir ereve ierisinde bunu ele almak istiyorum bu bakmdan: lk nce, 28 ubatn bir deerlendirmesini, tanmlamasn yapacam. Bunu yaparken hem yaanmln hem de son, 2 Ekimde Sayn zel Yetkili Savc bizi davet etti, srarla davet etti ve bu davette ortaya kan ve gsterilen ok net belgelerin Ki bunlarn bir blmn daha sonra sizinle paylaacam. Bu paylama da elbette sregelen bir yarg srecinin hassasiyeti erevesinde olacak ama somut birtakm bulgular benim ve bizim Doru Yol Partisi olarak yaadklarmzn da paralelinde olan ve bizi de aan birtakm belgeleri de ilk defa yine sizinle burada, o erevede, o hassasiyet erevesinde paylaacam. Btn bunlarn ndan geirildiinde grlyor ki 28 ubat bir darbedir. Bu belki ezber bozan bir darbedir ama bir darbedir. Ezber bozan bir darbe nk ncelikli olarak, zihinlerde bir darbenin silahl, tankl yaplmas, Meclisin nne gelmesi, Meclise kilit vurulmas gibi bir artlanmlk var. Siyasi tarihimizin bize brakt bir artlanma bu. 28 ubat byle deil, 28 ubat tankla tfekle yaplmad, Meclisin nne gelmedi tanklar. Eer gelseydi, hi kukum yok ki siyaseti onu durdurmak iin stne kard, o tanklarn stne klrd ama yle olmad. Bunun tam tersi Evet, bir Sincanda tanklar yrd ama gittii yer bir tatbikat alanyd, en azndan yle sylendi ve yle de oldu, Meclise gelmedi. Ama onun yerine, grlyor ki Meclisin iine bir boa salnd ve muleta da Doru Yol Partisinin stne atld ve o darbelerle o parti paralanarak o koalisyonun ve o Hkmetin drlmesi meselesi icra edildi ve bir sre hlinde de devam etti. imdi, ikinci ezber bozan, 28 ubatn ikinci ezber bozan boyutu da budur; bir sre olmas. Yine, tarihimizden gelen bir artlanmlk var, o da biz belli bir kesiti grrz hep. te, 27 Maysta oldu, 12 Eyllde oldu. 28 ubat byle deil, 28 ubat bir sreye yaylm ve bu yaylrken de aslnda tarihi 28 ubatla balamayan, daha ne gelen -neden olduunu da izah etmeye alacam- ve belki de AK PARTnin 2002 seimlerini kazanmasndan sonra dahi devam eden ve illa bir gn ve tarih belirlenecekse eer, belki Sayn Cumhurbakannn, Abdullah Gln yukar kt veya tarih belirlemek de mmkn deil; yani byle glgeler hlinde yok olan, glgeler hlinde balayan ama ok somut bir darbe. Tekrar ediyorum: Sayn Savcnn gsterdii belgeler -ki bunlar sizinle paylaacam ksmen, yine o hassasiyet erevesinde- bunda phe brakacak bir nokta brakmyor. imdi, 28 ubat bir sre ve bu srete Doru Yol Partisinin paralanmas zerinden Hkmetin drlmesi meselesi ama edilmi. Biz bunu yaadk, yaarken de grdk ve bu, partimizin birtakm milletvekillerinin ikna odalarnda, arka sokaklardaki otellerin kk odalarnda kurulan birtakm ikna odalar diyelim Bunun iinde antaj, bunun iinde

menfaat, ikbal vaadi; bunun iinde korku Unutmayn, tarihimizde, yakn tarihimizde uurlara ve vicdanlara saplanm bir eski fotoraf haner gibi durur; eski Babakann ipe yrrken o son hazin bak. Bunun altnda o korkuyu yaratmak ok daha kolay oluyor. O korku refleksi ierisinde darbe stne darbe yiyen ve Genel Bakan bir anda btn bunlarla kar karya iken arkadan da milletvekillerinin kopuuyla bir yerde hanerlenen bir ortamda bu sre devam etmitir. imdi, niye muleta Doru Yol Partisinin zerine atld. Niye Doru Yol Partisi hedef seildi? Niye Refah Partisi deil de Doru Yol Partisi hedef seildi? Bu, aslnda 28 ubattan da nce balayan bir olay. Bence bunun iin 95 seimlerine gitmek lazm. Bata, elbette u ak: Doru Yol Partisi hedef seildi nk o gnn egemen gleri, medyas, sivil toplum rgtleri Doru Yol Partisi tabannda ok daha etkin. Syledii sz, dorudan doruya Doru Yol Partisini, tabann daha abuk etkiliyor geleneksel medyann, o gnk sivil toplum rgtlerinin. Refah Partisi ise daha o zamanlar clz, biraz daha kendi medyasna ynelik, kendi sivil toplum rgtlerinin oluma srecini yaarken onlarn verdii mesajlara daha yzn evirmi. Bu mesajlara, tam tersi, tam tersine iten ve onu glendiren bir altyap var. Bu ak, neden byle olduu. Ama bir baka neden daha var. Ben Doru Yol Partisinin milletvekili olarak Babakan seilirken o gnn kamuoyu aratrmalar yzde 70in zerinde bir destekle seildiimi sylediler. Bunun ierisinde medyann destei vard, bunun iinde o gnk sivil toplum rgtlerinin destei vard. Ben onlarn birounun; sanayi odalar, odalar birlii, ticaret odalar, TSAD, bunlarn hep badanmanlarydm, iktisadi danmanlarydm. Ve bunlar ben aslnda ok yakndan tanyan, dostane ilikilerinin srd, ailevi dostlarmn da iinde olduu bir altyapdr bu. Ama bu Babakanlk srecinde elimizde bir ekonomik kriz bulduk ve bu kriz erevesinde baz tercihleri bir iktisat profesrnn gz daha farkl gryor. Bir kayna nereden alp nereye aktardnz her kararnzda Bir kaynak bir yerden aktarlp br tarafa geiriliyor. Gmrk Birlii beni koparan, bu gruplardan koparan nemli bir neden olmutur nk birdenbire gmrklerin aa indirilmesi, ok byk bir rekabet orannn ortaya kmas ve bu oranda, bu ortamda ekonomik kriz nedeniyle istenen desteklerin verilememesi Tam tersi, ben o gne kadar tarih olarak gelmi olan btn nakit tevikleri kestim. Bu kendi kendine bir devrimdir nk o gne kadar birok tevikler nakit olarak iktidarlarn gsterdii sektrlere ve hatta firmalara aktarlabilen bir ortamdan, bu nakit teviklerin nakit olmaktan karld bir dnemde ikinci bir yk binmitir yine bu gruplara. ncs, yine bu ok nemlidir: Rahmetli zal fonlar yaratm. O fonlar yaratmasnn nedeni, kat maliye kurallaryla birtakm reformlar yapamayaca grmesidir. Ancak bu fonlar -ki btenin yzde 15iyle 20si kadar byklkte bir kaynak- bu tmyle bte denetiminin dndadr, dnda idi. Ben bunlarn hepsini bte denetiminin iine aldm. Bu, tabii, bir nc darbe oldu. Benim btn bu kesimlerle olan ilikimde ve Doru Yol Partisinin ilikisinde nemli bir merhale daha, nemli bir engel daha oluturdu. Ama en nemlisi, zannediyorum ki, benim tabirimle ortaya km olan kartel medya tabiridir. Kartel medya, zellikle zelletirme srecinde, zelletirme srecinin ne kt dnemlerde iaret edilmesi gereken bir sakncay da beraberinde getirdi nk o zamana kadar i adam olmayan medya sahipleri yava yava i dnyasnn nderleri hlinde ortaya ktlar ve bu yaplrken de zaln at rda Doru Yol Partisinin btn programlarnda zelletirme ne kyordu. Hatta o kadar ki PTTnin Tsini, belki hatrlayacaksnz, zelletirerek Trkiyedeki btn borcu silmek mmknd o dnem. Dolaysyla bu zelletirmeyle birlikte itahlar ald. Medya patronlar gelip bu zelletirmeden pay almak istediler. Mesela imento sanayi Bir tane imento sanayisini alyor; giriyor, zelletirmede kazanyor bir medya patronu. Bir daha istiyor, ikincisini de kazanyor ama tmn istiyor. Tekel olur, tekel olur. Mmkn m bir iktisat profesrnn

bunu grmemesi? Durduruyorsunuz. Durduunuz an ne oluyor? Bir byk kavga, bir byk; varan 1, varan 2, varan 3 falan byle bir sr eyler ve bunun yansmas. Dolaysyla Niye Doru Yol Partisi? dediimiz zaman Niye Meclis iinde Doru Yol Partisi paralanmak zere seildi, niye o koalisyonu drmek iin Refah Partisi deil de Doru Yol Partisi seildi? nk bunun bir altyaps vard. Bu altyap 95 seimlerinde ortaya kmt ve iki parti yarrken, merkez sa ve bir de Refah Partisi geliyordu, onun ne kmas gndemdeydi. Bu iki partinin, merkez sa ki partiden istemeyen Doru Yol Partisi olmutu ak bir biimde. Hatta o kadar ki Hangisi kazanrsa ona yklenelim, aksi takdirde Refah Partisi geliyor. meselesinde Doru Yol Partisi daha fazla milletvekilini tek bana karm olmasna ramen, Anavatan Partisi Byk Birlik Partisiyle birlikte daha az milletvekili karm olmasna ramen kamuoyuna lanse edili biiminde ANAP ndedir, Babakanlk ona verilmeli. gibi bir baskyla da kar karya kaldk. Btn bunlar tarihe not dmek iin yazyorum. Niye, neyin olduunu daha fazla, belki biraz daha zamannz alacam ama bu milletin aydnlanmasnda ve arivlere gemesinde nemli grdm hususlar. imdi, btn bunlar devam ederken Anayol kuruldu, bask altnda kuruldu ve aznlk hkmeti olarak kuruldu. Dorusu, benim de tercihim Refah Partisiyle bir koalisyon kurmak deil. dolaysyla bunun iin Babakanl, Meclis Bakanln da vererek Anayol kuruldu, bir aznlk hkmetiydi ve Anayasa Mahkemesinin bir kararyla gven oylamas konusunda geersiz klan kararyla gt kt. Refah Partisi ile Doru Yol Partisi ondan sonra bir i birlii ierisinde Refahyolu kurdular. Refahyol kurulduu zaman bunun en nemli ilevlerinden birisi bana gre, blnml, toplumumuzdaki blnml ve millet-devlet kavgasnda ki artk yadsnamaz hle gelmiti, ok st bir dzeye kmt, onu bir bar projesi olarak ele alabilecek bir altyap salayacakt ve bu koalisyona mutlaka Avrupa Birlii projesini ve Gmrk Birliini -ki bunu reddediyordu o zaman Refah Partisi- bir medeniyet projesi, bir demokrasi projesi olarak anlatabilmek. Herkes Gmrk Birliini ve Avrupa Birlii ilikilerini bir iktisadi proje olarak grr. Hayr, bizim aklmzda bir medeniyet projesi, bir demokrasi projesi, demokrasinin standartlarn ykseltme projesiydi. Ve zaman iinde nitekim bu etkileim, Refah Partisiyle, Doru Yol Partisinin arasndaki bu etkileim bir barma srecinin de toplumdaki barma, bu blnmlk srecinin de bir miktar kapanmasnda etkili de bir rol olmutur. Nitekim, daha sonra AK PART Biz Avrupa Birlii projesini destekliyoruz. ekliyle onun devam gibi grnmesine ramen Biz Avrupa Birlii projesini destekliyoruz. diye devam etmilerdi. imdi, btn bunlar olurken ben bu sre ierisinde bir-iki eyi gzden geirmek istiyorum. Birincisi bunlardan: Bu koalisyonun acaba hemen bir silah ve tankla, tfekle drlmesi ihtimali batan beri var myd? Bu suali sormak istiyorum. Bana gre, hayr. Bana gre birtakm belki dnceler olumutur, belki byle planlar da olumutur ama plann z hibir zaman, bu defa, tankla, tfekle bunu yapmak deildi. Bu defa bunu sivil gler yapsn, bu defa bunu zinde gler deil, ite, sizler yapn. Zihniyet buydu. Zaman zaman unlar syleniyordu: Efendim, ite, u u kiiler Amerikaya gittiler, Amerikadan icazet almak iin bir darbe hazrl ierisindeler. Bana bunu soran arkadalarm oluyordu. Benim aldm izlenim, gerek Clintonla yaptm grmelerde gerek Albrightla yaptm grmelerde -ki burada da etkin biimde demokrasinin devamnn neden gerekli olduunu anlattmz, iyi anlattmz dnyorum- hibir zaman bu tehlikeyi gndemde grmedim ama bu farkl yine zihinlerde bir reform yaplmas gereken, bir tabu ykan tarzdaki tanmlamann, ezber bozan bu 28 ubat bir darbedir. tanmlamasnn tersine iledii veya olmadn gstermiyor. Amerikada zellikle Clintonn ok net biimde demokrasiden yana tavr koyduunu, Warren Christophern zaman zaman gelip gittiini ama Albrightn ocak

aynda baa gelmesiyle birlikte ok daha net biimde bu konunun bir yerde, benim gzmde en azndan netlik kazandn biliyorum. Bunu arkadalarma da syledim, biroklarna syledim. Bunlardan bir tanesi Yalm Erezdi. ok endieliydi, defalarca bu konudaki endiesini ifade ediyordu. Ben de Hayr, ne oluyorsa bu olacak imdi. Ne gryorsan bu olacak. Dik durun ama bunun dnda bir ey beklemeyin. bunu hep ifade ederek geldik. Dolaysyla, bunun farkl bir darbe olduu konusunu tekrar ifade ettikten sonra bir baka konuya da gireyim. Bunun hemen ardndan, ikinci bu sylediim farkl hazrl ierisinde bir ey daha gryoruz: Hemen 97 banda bir parti kuruldu. Bu partinin ad DTPydi -arkadalar yer yer derleme toplama partisi vesaire de demilerdir buna- ama bu, Doru Yol Partisinden koparacak milletvekillerinin oraya transferi iin -deta grnt buydukurulmu bir parti hline geldi. Yani ocak banda artk olaylar yava yava somut admlara dnyor ve ubat ayndan nce yine ben Albrightla bir grmem oldu, Brkseldeki bir grmeydi, bir NATO toplantsyd, zirvesiydi. Burada tekrar kendisine bunu mzakere ettim ve hi kukum yoktu ki en azndan Amerikann tutumu eer algland gibi nemli idiyse byle bir durum da sz konusu deildi. Btn bunlarn nda 28 ubata girdik. 28 ubat bir Mill Gvenlik Kurulunun olduu gndr ama darbe ne o gn balamtr ne o gn bitmitir. Demokrasilerde Mill Gvenlik Kurullar elbette nemli olmasna ramen sadece tavsiye kararlar verirler. Hibir ey, hele hele Meclis iradesi, Bakanlar Kurulunun szgecinden gelerek geecek olan bir Meclis iradesi Mill Gvenlik Kurulunun kararlarnn altnda deildir; tam tersine, stndedir. O Meclis Mill Gvenlik Kurulunda alnmayan kararlar icra edebilir, o Meclis Mill Gvenlik Kurulunda alnan kararlar icra etmeyebilir. Dolaysyla, bunlarn imzalanm olmas veya imzalanmam olmas demokrasi tanmlamas ve demokrasi standartlar asndan bir baka ey kadar hibir biimde nemli deildir. Nedir o bir baka ey? O bir baka ey, mill iradenin Meclise hangi aritmetikle yanstld meselesidir. Demokrasi nasl iliyor? ounluk iktidar oluyor. O ounluk nasl oluuyor? Semen geliyor, oy veriyor, belirli partilere ayrlyor, ounluk belirleniyor bamszlarla beraber ve bundan bir iktidar kyor. imdi, eer siz Meclis ounluunu 278 imzayla getirdiyseniz, eer siz 278 imzayla birlikte Hkmet kurma grevine talip oluyorsanz Sayn Erbakan Mill Gvenlik Kurulundan Bir sonraki aamay sylyorum, muletann nasl atldn sylyorum ama 28 ubata dnecek olursak, 28 ubat bir tavsiye karardr ve bu tavsiye kararlarn iki trl biz ele alabilirdik imzaladktan sonra. Bunu Sayn Erbakanla bizzat konutum. Ya bunu bir tavsiye karar olarak nitelendirir Meclise gtrrz veyahut da ok daha radikal bir konumda, bunun iinde olduunu dndmz paalar emekli ederiz. Sayn Erbakan, merhum aslnda bir gerginlik istemiyordu. Bu gerginliin kamuoyuna yansmas ve onun tabiriyle, umutlarn krlmasn da istemiyordu. Her defasnda Refah Partisi gelmi, seimleri kazansa dahi iktidar yaplmam, uzaklatrlm bir grntnn milletin umuduna da hayrl bir hizmet vereceini dnmyordu ve kendisinin dncesi: Zaten bunu Demirel de imzalamaz, dolaysyla bu konuyu kamuoyuna gtrmeyelim, bu konuyu sessiz brakalm, bu konunun zerinde durmayalm. Nitekim, daha sonra yine gazetelere de yansd biimiyle anlalyor ki Mnif slamolu, bir biimde, bizim bu hazrlmzn duyumlarn Gven Erkayaya gtrm ve Gven Erkayann da merhum Erbakana Sizin ortanz bu tarz eyler ierisinde. Bu nasl sonuca varr? eklinde bir suali de olmu. imdi, netice itibaryla 28 ubatta olan Mill Gvenlik Kurulu, btn Hkmetin de imzalad ve sonra Bakanlar Kuruluna dant ve ondan sonra Meclise gtrecei bir konumda icra etmemitir. Ancak, hemen arkasndan yine bu srete bir ikinci nemli mesele geliyor, Bat alma Grubunun ortaya karlmas. Bat alma Grubu, ubat ayndaki 28 ubat Mill Gvenlik Kurulundan sonra Nisan ay ierisinde bizim yeni ileri Bakan yaptmz Meral Akener tarafndan bir gn bana dorudan getirildi ve belgelerin ieriinde

Bat alma Grubunun dorudan istihbarat yapmak iin, hatta camilere kadar yaygn biimde ve rgtl biimde bilgi alp bunu merkeze bildirmelerini isteyen bir belge. Sarmusak tarafndan ortaya karlm, Blent Orakolu o dnemde bunun yine getirilmesinde rol oynam ve Meral Akener bize sordu, bana sordu dorusu; dedi ki: Ne yapalm bunu? Bunu kamuoyuyla paylaalm m? Zannediyorum, hikyemizin Bat alma Grubunda ve onun ortaya karlnda kaldk. Bat alma Grubunu bana getiren Sayn Akener oldu, Meral Akener oldu. Meral Akener benim yeni Bakan yaptm bir arkadamzd ve dorusu biraz da akn ve biraz da dehet iinde getirdi bana bunlar, Ne yapalm bunu? Bunu kamuoyuyla paylaalm m, paylamayalm m? Ben dedim ki: Bunu paylamamak mmkn deil yani bunu saklamak mmkn deil. Ancak bunu dorudan -merhum- Erbakana gtrmek, Babakana gtrmek dorusudur. ve bu srete, anlalyor ki Sarmusak, Blent Orakolu, bu iin ierisinde bu istihbarat salayan noktalarda olmular ve Meral Akener de dorudan merhum Erbakana gtryor, merhum Erbakan da bunu Sayn Cumhurbakanna iletiyor, Sayn Cumhurbakan da bunu Trk Silahl Kuvvetlerinin asker kanadna ynlendiriyor. Gven Erkaya zellikle Deniz Kuvvetlerinin banda. Dolaysyla bu, bu konudaki infialini ok net biimde ortaya koymaya balad, kamuoyuyla paylald tabii bu ama biz parti olarak, Doru Yol Partisi olarak bunun kamuoyuyla paylalmasnn zaruri olduunun altn izerek, izdiimiz yolu bu ekilde izdik ama bir biimde Cumhurbakanl ve Trk Silahl Kuvvetleri kanalndan geti ve ondan sonra kamuoyuna yansd. Oysa bizim isteimiz dorudan doruya bunu kamuoyuna yanstmakt. Meral Akenere ben Sayn Babakana gtr. dedim ama Sayn Babakann hemen bunu Cumhurbakanna gtrecei, dorusu, benim hesaplarm iinde deildi ve bir biimde Mill Gvenlik Kurulu, pardon Trk Silahl Kuvvetleri kanad kanalyla Doru Yol Partisi yine hedef alnd, bata Sayn Akener olmak zere ama asl hedef yine Genel Bakand yani Doru Yol Partisinin Genel Bakan illerdi nk onu oraya getiren, netice itibaryla o talimat veren, btn bunlarn hepsinin bu ekilde olduu da belliydi. Gene o srada bizim bir kez daha merhum Erbakanla, Sayn Babakanla, dnemin Babakanyla yani Bu durumda biz ne yapabiliriz? Burada yine bir emeklilik meselesini gndeme getirdik bir kez daha. Yine ba baa bir konumayd. Merhum Erbakan, tekrar ediyorum, gerginlik istemiyordu lkede. Askerle bir barma, bir btnleme, devletle millet arasndaki bu kopukluun almasn istiyordu ve izlediimiz yol da o dorultuda oldu. Hemen ardndan ben 10 Maysta Sultanahmet mitingi yaptm. Bu 10 Maysta, Sultanahmet mitinginde nk btn gazeteler yine olmadk ekillerde bize saldr hlindeydiler. Toplumun her kesiminden de destek vard; sadece Meclisin iinden deil, toplumun birok kesiminden, geleneksel sivil toplum rgtlerinden destek vard ve bu erevede ben 10 Mays Sultanahmet mitinginde kartel medyay, tevikleri, fonlar ve neden ayn zamanda sadece bir korku refleksi deil Sadece Refah Partisi geldi, acaba laiklik elden gidiyor mu? yoksa haner gibi saplanm bir resmin, Babakann ipe yrynn resminin etkisi mi sadece? Hayr deil. Bunun iinde ekonomik veriler var, bunun iinde kesilmi fonlar var, tevikler var; medyann bu duruu budur. diye, srf bu temayla millete bunu anlatmak iin bir miting yaptk, 10 Mays Sultanahmet mitingi. Birok gazeteci bunun benim siyaseten kendi kendimi bitirmem anlamna geldiini yazd ama ben bunun yaplmas gereini dndm. Yani yaplmas gerekli olan bir ey vard, o da milleti bilgilendirmek. Millet devaml yanl bilgi alyordu ve bu bilgiler erevesinde de karar oluturuyordu. Ama istediimiz sonu alnmad. D-8lerin toplantsndan hemen sonra da merhum Sayn Erbakan yaptmz protokol erevesinde grevi bana brakt, yani Babakan ben olacaktm, Refah Partisi bizi destekleyecekti ve netice itibaryla da ikinci dnemini, bu koalisyon protokolnde Refahyolun ikinci fasln, ikinci dnemini am olacaktk. Bu, gerginlii aa ekecekti

nk eer dnlyorsa, merhum Erbakan zamannda olmam bir darbe niye iller zamannda olsun eer mesele laiklikse, mesele birtakm korku refleksleriyse? Bizim nceki Babakanmzda bu korkular olmam, dolaysyla bu korkunun stesinden gelmek, bu gerginliin stesinden gelmek zere Merhum aslnda Trk Silahl Kuvvetlerinin kendisini de sevdiini dnyordu, zaman zaman bunu sylemitir. Yani hatta Mehmet Barlas gittii zaman -Mehmet Barlas bana iletmiti o zaman- Beni seviyorlar aslnda ama gerginlii artrmasn iller Yani ok iyi niyetliydi merhum. Yani bu konuda ok iyi niyetliydi ve netice itibaryla biz bu erevede 18 Haziranda merhum Erbakan istifa etti, bizi destekleyeceini ve bu koalisyonun ikinci faslnn olacan ifade etti; ounluumuzun olduunu bildirdik ve hemen ertesi gn, 19 Haziranda ben 278 imzal oyla Hemen ardndan bu 282ye kt nk Byk Birlik Partisi, Yazcolu bize bu destei verdi hemen arkasndan, 282 imza. Sonu itibaryla Meclis ounluunu tescil etmi olduk, tekrar ediyorum, tek tek imzal olarak ve bunu ben Sayn Cumhurbakanna gtrdm. Sayn Cumhurbakan hemen ardndan, ayn 20sinde, bu Meclis ounluuna ramen, grevi aznln bir temsilcisi, ANAPn Genel Bakan Sayn Mesut Ylmaza verdi. Bir yerde bir ounluk, bir yerde bir aznlk; ounluk imzalarla tescilli ve bu erevede sre balatld. Eer niye bunun krlma noktasnn burada olduunu tekrar etmek gerekirse, birok krlma noktalar var ama nemli bir krlma noktasnn burada olduu ifade edilmek istenirse, eer mill irade Meclis aritmetiini belirliyorsa ve bu Meclis ounluunun iinden iktidar kyorsa, bu iktidar milletin iktidar oluyorsa, siz bu ounlua ramen bir aznla grev veriyorsanz ve sonra bu aznln ounluk olmasn bekliyorsanz Nasl bekliyorsunuz? O arada ikna odalarn kuruyorsunuz, otel odalarna aryorsunuz, korku salyorsunuz, Her an darbe geliyor. diyorsunuz, Geldi gelecek. diyorsunuz. Erbakanda gelmemi, illerde niye geliyor? Ama Gelecek. diyorsunuz ve bu erevede ikbal vadediyorsunuz. O hle gelmiti ki Bir milletvekili gidiyor. diyorlar -bilmem hangi otelde, urada, yle oluyorbir baka arkadamz yolluyoruz oraya, o arkadamz da orada kalyor, onun iinde dosyalar hazrlanm, onun iin de bir eye gitmi. Ve bylece 47 kiinin bu sre iinde bizden koparlmas 135 milletvekiliyle giren Doru Yol Partisi 47 milletvekilini kaybetti ve aznlk ounluk yaptrlana kadar; ite sylediim, ieri salnm boa budur, o boa, o muletann zerine braklm olan Doru Yol Partisini paralayana kadar ve aznlk ounluk yaplana kadar, ounluk da aznlk hline getirilene kadar bu sre devam etti. Nihayet gnler sonra, gnler sonra, hatta haftalar sonra gvenoyu ald ve bylece Refah Partisi ile Doru Yol Partisinin kurmu olduu Hkmet drlm oldu ve hemen arkasndan kurulan Hkmet bir anda 28 ubat kararlarn annda uygulamaya balad, Gven Erkaya Sayn Babakan Mesut Ylmazn danman oldu ve sekiz yllk zorunlu eitim ilk etapta uyguland ve bununla beraber o sre ierisinde ekonomik olarak birok yeni banka kurma izni verildi. Ben bu banka kurmalarna ok rezistans gstermi bir babakan idim dnemimde nk bir banka kurmann nasl bir rant aktarmas olduunu bir ekonomi profesr gzyle daha iyi gryorsunuz. Sonra bu srete -daha sonra ifade edeceim rakamlarla- bu bankalar daha sonra Sayn Ecevitin dneminde, 2001 krizinde batmtr ve ok byk bedelleri millet demitir ve o sre ierisinde, hepimizin bildii gibi, Trk Ticaret Bankasna ilikin verilen bir gensoruyla ihale ve mafya ilikileri vesaire erevesinde, zannediyorum cumhuriyet tarihinde ilk kez bir babakan bir gensoruyla drlm oldu. Hemen arkasndan, demokrasinin ilemesini beklerken grev bu defa bir bamsz milletvekiline, Doru Yol Partisinden ayrlm bir bamsz milletvekiline verildi. Ben hem ounlua ramen aznla hkmet kurma grevinin verilmesini hem de Doru Yol Partisinden koparlm bir bamsz milletvekiline hkmet kurma yetkisinin verilmesini bir

ankaya darbesi olarak nitelendirdim. O zaman basna bu byle yansd ve sonra da bunun bir parlamenter sisteme ve milletin Meclisine kar yaplm bir suikast olduunu ifade ettim. Terimlerim o gn terimlerdir, imdiki terimler deil. Kullandm terimler o gnn terimleridir. Dolaysyla, bu erevede baktm ki hakikaten bir ara rejim modeli geliyor, bir bamsz milletvekili Hukuken yaplabilir mi? Hukuken yaplabilir belki yani istediiniz birisine verebilirsiniz ama BAKAN Tutanaklara gemesi asndan, isim zikreder misiniz Sayn Babakan? TANSU LLER Efendim? BAKAN sim zikrederek TANSU LLER Yalm Ereze verildi. BAKAN Tutanaklara doru gemesi iin TANSU LLER Yalm Ereze verildi. Yalm Ereze verilmesinden sonra ben bunu bir ara rejim modeli olarak nitelendirdim ve bir sabah erkenden arkadalarmzla birlikte yryerek, Sayn Ecevite, seim artyla Buyurun, Hkmeti kurun; hibir talebimiz yok, sadece Meclisi seime gtrn. Bu aypl bir Meclistir, bundan kurtulalm. Tek talebim bir seimdir. diye Sayn Eceviti Babakan yaptk bizim oylarmz ve dier oylarla elbette ama bizim oyumuz olmad iin bir evvelki grevlendirmede kuramamtm Hkmeti. Dolaysyla, bu destei vererek Meclisi seimlere, 99 seimlerine hazrlam olduk ve hakikaten 99 ylnda da bu seimler yapld. Bu seimlerin yaplmasnda ve bu srete, seimlere kadar olan yerde sanki d dnya da Sayn Ecevitin devamn istiyormu gibi alglanan, Abdullah calann yakalanp Kenyada teslim edilmesi meselesi vardr, tam seim ncesi. Bunun rzgryla da birlikte Ecevit 1inci parti olarak kt, merhum Ecevit ve o dnem 2nci parti olan MHP, 3nc parti olan ANAPla birlikte bir Hkmet kurdular. Doru Yol Partisi 4nc parti olarak Meclise girdi ve bu srete tabii, Refah Partisi ok hrpalanmt, Fazilet Partisi giremedi. Bu arada Yanlyor muyum? AKIN STANBULLUOLU Girdi efendim. TANSU LLER Fazilet Partisi girdi. AKIN STANBULLUOLU Fazilet Partisi 3nc partiydi efendim. ANAP 4nc parti oldu. TANSU LLER Fazilet Partisi 3nc partiydi. Biz o zaman 5inci partiydik. Evet, CHP giremedi bu arada. CHP yzde 8 oyla giremedi ve sonu itibaryla ikinci bir sre balad. Bu srete akllarda kalan, zihinlerde kalan, 5+5in getirilmesidir tekrar. Ecevit kendi isteiyle ve Mecliste 5+5in getirilmesini ve Demirelin, Sayn Demirelin Cumhurbakanlk sresinin uzatlmasn talep etti. Meclisin destei yetmedi buna ve durdu. Bu mesele 28 ubat srecinde de gndeme getirilmitir. Yani Sayn Cumhurbakannn 5+5 meselesi o dnemde de, 28 ubat dneminde de gndeme getirilmitir. Merhum Erbakan hatta bu konuda anlald bilgisini bana vermiti. Ben de Daha nmzde bir buuk sene var, iki sene var; ok ey geer. demitim ama hakikaten bir buuk, iki sene iinde bu mesele Meclise geldi ve reddoldu. Yani 5+5, Sayn Cumhurbakannn sresinin uzatlmas meselesi reddoldu. Bu arada Ahmet Necdet Sezer Cumhurbakan oldu, birtakm kitapklar uutu. Zannedilir ki kitap utuu iin ekonomik kriz oldu. Byle bir ey olmaz yani bir iktisat hocas olarak sylyorum: Bir kitap utuu iin hibir ey olmaz. imdi de birok ey oluyor, bir ey olmuyor. Altyaps varsa ekonomide bu sonu getirilir. Nitekim, bankalar kmtr, gmtr; bununla beraber bir mali kriz kmtr. Bana gre, devam eden bu srecin, 28 ubat srecinin btn mali sknts ok byk lde millete kmtr; isizlik olarak dnmtr, ok byk para transferleri olarak dnmtr ve bu srete Trkiye ekonomisi ok ciddi bir daralmaya girmitir.

Bu aamada bir olaya daha iaret etmek istiyorum. O da hemen bunun ardndan, seimlere gidilmeden, 2002 seimlerine gidilmeden, Hsamettin zkan bir gn demokrasi evine gelerek, bana bizzat Babakanlk teklif etti. Nasl etti bu teklifi? yle etti: O dnemde Ecevit Hkmeti ok sallantda, ok ciddi salk sorunlar var merhum Ecevitin ve o erevede, Dervi gelmi, ekonomik bir plan uygulanm, baarl gidiyor ama DSP iinde blnme oluyor; Dervi, smail Cem ve Hsamettin zkan bir parti kurmak zere anlayorlar ama bu arada Dervi bundan kopuyor ve CHPye iltihak ediyor ve bu arada boluk var. Seimler ncesi bir Avrupa Birlii hkmeti kurmak gndeme geliyor ve aralarnda anlayorlar, bana bir kez daha Austos aynda, 2002 seimlerine gitmeden 2001 miydi, 2002 miydi? AKIN STANBULLUOLU 2002 efendim. TANSU LLER 2002 de mi Hsamettin zkann eye gelmesi? AKIN STANBULLUOLU 2002. TANSU LLER 2002 Austos aynda bana Babakanl teklif etmek zere geliyor fakat ben o zamana kadar hlen Bir normalleme olmad. diyorum yani bu Meclisin de tekrar bir seime girmesi lazm. Tabii, bunlar sylemek imdi kolay geliyor ama o dnemde btn bunlar, partinizin de esasen ok sarslm olduu bir dnemde sylemek ve reddetmek kolay iler olmuyor. Ama netice itibaryla biz Meclisi seimlere gtrdk. 2002 seimleri yapld ve yzde 34 gibi bir oranla da zannediyorum AK PART Meclise girdi, CHP yzde 19 gibi idi. ki parti girdi, 3nc parti Doru Yol Partisi oldu, yzde 9,7yle darda kald. Birok arkadamzn syledii, Birok oy kayb oldu birok yerde. eklinde sylentiler ortaya kt. Dorusu, ben alnan oy oranndan sonra siyasetten ekilmeye esasen karar vermitim; bunu deklare ettim ve her genel bakann kalma imkn vardr isterse eer ama kongreyi iki ay ierisinde yaptm. Benim arzum partimin nn amakt nk milletin hafzasnn morfik alanna illerle ilgili o kadar yanl bilgi doldurulmutu ki bunu bir hamleyle parti atsn istedim. Netice itibaryla o seimde yzde 9,7yle biz ayrldk ama ayrlrken delegeler ayakta, alayarak geirdiler. O gnl ba milletimle devam etmektedir. Btn bunlar kiisel olarak yorumlanabilir, mesele kiisel deildir. Her darbenin asl bedelini millet dyor. Bakn, millet -resm rakamlar sylyorum- 251 milyar TLyle, bu o gnn rakamlaryla mill gelirin 1,5 katna yakn; 1,4 bir kriz faturas Bu resm rakam, bu benim rakamm deil. Biz o zaman, yaptmz zaman onu 65 milyar dolar olarak dnyorduk. Bu btn bir GAPn, GAPn yatrm deerinin, btn o Konya Ovas projelerinin, Dou Anadolu projelerinin hepsinin birka misliydi ve bu erevede YAAR KARAYEL (Kayseri) Sayn Babakanm, bu TL mi, milyar dolar m? TANSU LLER Hayr, 251 milyar TL. 2001-2002 gayrisafi mill haslasnn 1,4 kat yani 1,5 kat. 2 milyon isiz yaratld, 2 milyon isiz. Bu, asl bedeli kimin dediini gsteriyor. Asl bedeli bunlarda hep millet dyor. Her defasnda bu byle olmu ama bu defa daha ok lp bime imknna sahip olmu. Bu istatistik kurumlarmz, iktisadi kurumlarmz resm rakamlarn aklamlar. Tabii, btn bunlarn ierisinde size bir de bu hikyenin somut tarafn vermek istiyorum. 2 Ekim gn, bir gn nce Sayn Savc beni arad -Mustafa Bilgili, zel yetkili Savc- dedi ki: Sayn Babakan, sizin bize bir gelip ziyaret etmenizi ok isteriz. Bu 28 ubat darbesinin tek maduru, ba maduru sizsiniz. Dorusu, yaadklarmdan btn bunlarn darbenin bir ezber bozan tarzn, btn bunlarn iinde yaadklarmz biliyordum ama byle, tek ba maduru vesaireyi Savcdan duymak farkl bir olay oldu. BAKAN yle bir cmle kullandnz Sayn Babakan Az nce iin somut tarafna geliyorum unu yle ayrabiliriz: Biraz da yargdaki alan Tabii siz siyasal gzlemlerinizi aktardnz. imdi, bunun hukuki boyutuna geliyorsunuz.

TANSU LLER imdi, bana aktarlan hukuki boyutunu ifade etmek istiyorum. Yani Sayn Savc beni davet etti BAKAN - siz gzlemlerinizi aktardnz TANSU LLER Benim hukuki bir yorum yapma gibi bir yetkim yok, ben sadece bana aktarlanlar belirli hassasiyet erevesinde nk sregelen bir yarg gndemdesizlerle paylamak istiyorum nk bu sylediklerimi vurgulayacak nitelikte belgeler bana bizzat sunuldu. Sayn Savc aradnda dedi ki: Sizin bir gelip btn bu hazrlklar grmenizi istiyoruz. Ve grlyor ki, burada ba madur sizsiniz. Ben dedim ki: Sayn Savc, ben maduriyetimizi biliyorum, siz de tespit ettiyseniz eer mesele yok, teekkr ederim, ben oraya kadar gelmeyeyim. Yok, bu ok geni kapsaml bir aratrma, bunlar bizzat grmenizi istiyorum. dedi, ok srar etti. Dolaysyla, ertesi gn kalkp savcla gittim madur ve tank sfatyla. Sayn Savc gerekten ok geni bir aratrma ierisinde, bu kadarn syleyeyim. Oda dolusu bir evrak toparlanm, masalarn st ylm ama ok somut bir eyi benim nme kard koydu, birok ey kard koydu. Bat alma Grubunun and niteliinde, stnde en st rtbelilerin imzas olan ve savcln Genelkurmaya tekrar sorarak Bu belge doru mu? diye sorup onaylatt bu belge Bat alma Grubunun alma erevesini, amacn iziyor. Birinci ve tek ama: Tansu illeri siyaseten bitirmek. Ve bylece Tansu illerin olmad bir ortamda Doru Yol Partisi paralanr ve bylece Hkmet drlr. Tek ama, 1inci madde: Tansu illeri siyaseten bitirmek -Sayn Savc kendisi iaret ettirtl ve dorudan yollarla. Sayn Savc benimle ilgili karlm btn haberleri toparlam, ben toparlamadm. Her gn bir haberle uyanyordum, her gn; ailemle ilgili, eitli tehditler, pim cebimde. diye ktm bir sabah vard, hi unutmam. Ama her neyse, meselenin Doru Yol Partisinin paralanmas zerinden kurulmu bir kurgu olduu ak. Eer siz aznl ounluk yapyorsanz bu bir baka iradeye teslim etmektir Meclisi ve bunun bir plann yapyorsanz, bu planda birtakm kiileri hedef gsteriyorsanz ve bunu icra ediyorsanz buna artk demokrasi demek kolay deildir, mmkn deildir. Tekrar ediyorum: Mesele kiisel bir mesele deildir, ben bunlarn hepsini atm. Mesele bir sistem meselesidir ve bedeli de grlyor ki hep millet dyor, en byk bedeli millet dyor. Ve btn bunun iin de tek sorumlu olarak Trk Silahl Kuvvetlerini grmeyi de doru bulmuyorum. Sorumlu arayacaksak eer hepimizin ilk nce kendine bakp z eletiri yapmas lazm, her kesimin yapmas lazm, yarg, medya, niversiteler, sivil toplum rgtleri, hepimiz. Ben, btn bunlar olurken ve btn bunlar grrken, dorusu, zaman zaman armama ramen savclkta, hi kimseden ikyeti olmadm syledim. Neler yle dedim? nk lkemizin birlik ve beraberlie ok byk bir ihtiya duyduu bir dnemde olduumuzu dnyorum, ok paralanm durumdayz. Bu paralanmada yeni nifaklar, yeni hesaplamalar yerine, sanki daha hogrl bir ortamda kucaklaarak birbirimizi anlamaya alsak ve asgari mtereklerde bulusak, demokrasinin evrensel deerlerinde bulusak, herkes yapt yanl daha rahat kabullense, Bu yanltr, bu bir darbedir; evet. dese ve buradan bir yeni ruh karabilsek. Bununla yeni anayasann ruhu olabilse. Yani -btn bunlarn hepsi- benim iimde olanlar sizinle paylayorum. Bu, ayrma yerine asgari mtereklerde buluma, bunu bylece zetleyebilirsiniz. Bu, bence ok daha, bugn Trkiye'nin ihtiyac olan bir platformu salar ve bireysel birtakm hesaplamalar yerine ortak paydalarda bulumalar bugnn Trkiye'sine daha fazla hizmet edecektir. unu da syleyerek toparlyorum: Btn buradan hangi sonular karabiliriz, hangi sualleri sorabiliriz? Bir kere, demokrasilerin tanmlarn yeniden ele almamz lazm, bu sadece topla, tfekle, tankla olmuyor, gryoruz. Bu, tek bir kesit gnde olmuyor, bir sre olabiliyor, bunu da gryoruz. Her ey kanunla olmaz. Meclis ounluu bir baka taraftaysa

ve bu tescil ediliyorsa imzalarla, yetkiler nedir aznla vermek iin, bu hukukiyse bunun demokrasi etiiyle badar taraflarn bulup karmalyz. Bunun tesinde, yeni anayasa yaplrken, btn bu hassasiyetlere dikkatle bakarken ilave etmek istediim bir ey daha var: Koalisyonlar. Koalisyonlar ne kadar darbelere kar daha gl olabilecek bir siyasi kadro ve iktidar karabiliyor? Yzde 10 barajlar bu nedenden de incelenmemeli. Yzde 10 baraj bir istikrar unsuru oluyor; bu sadece istikrar unsuru deil, bir g unsuru da oluyor zaman zaman. Bunu imdi sylemiyorum ben, ben hep syledim bunu. Btn bunlar, bu tecrbelerin altnda birok sual sorabiliriz. Her ey de kanunlarla olmaz. Mhim olan, o ruhu, o ortak paydalarda bulumay salayabilmek. Sayn Bakan, ksaca sylemek gerekirse grlyor ki, yakn tarih yanl yazlm. Bu yanl yeniden dzeltmek, dorular bulmak, dorularn mtereklerinde bulumak, bence bugn milletin de beklentisi, bizim de gelecek nesillere olan bir borcumuz. Ben imdi arkadalarmn suallerine vakit brakabilmek nedeniyle burada toparlyorum ve dier sorulabilecek eyler iin ortam brakyorum. BAKAN Sayn Babakan, ok teekkr ediyoruz. Toplantdan erken ayrlmas gereken bir durum sz konusu olduu iin ilk soruyu sorma konusunda Srr Sreyya nder Beyin ricas oldu, ona veriyoruz ilk sz. Buyurun ltfen. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Efendim, ncelikle selamlyorum. Srmekte olan alk grevleri nedeniyle biraz erken ayrlmam O itibarla arkadalar ltfettiler. Birincisi: Siz seim kampanyanzda Refahla koalisyon kurmayacam. szn zikrettiniz, daha sonra da Refahla koalisyon kurdunuz. Ben kurulmas ksmyla ilgili deilim ve yadrgatc bir ey de grmyorum. Refahla koalisyon kurmayacam. szn niye sylemek zorunda hissettiniz, onu renmek istiyorum. Sonra fikrinizi deitiren ey de ne oldu? Bu konuya deinirseniz iyi olur dnemin artlarn anlamak bakmndan. Elimde birtakm belgeler var Sayn iller, bunlar sizinle paylaacam, size vereceim, bir ksmnda sizin imzalarnz var. zgr lke gazetesinin bombalanmas ikinci sorum. 3/12/1994 tarihinde bombaland. Saldr sonucunda gazete alan Ersin Yldz hayatn yitirdi, 17 kii de yaraland. Bu soru Sayn E Genel Bakanmz Gltan Kanak tarafndan size yneltmem istenen bir soru ayn zamanda nk o srada zgr lke gazetesinin bir alanyd kendisi. Gizli ibareli, 02438 sayl, 30 Kasm 1994 tarihli, Babakan Tansu iller imzal, Adalet Bakanl, ileri Bakanl, Dileri Bakanl, MGK Genel Sekreterlii, Babakan Asker Danmanl ve Babakanlk Basn-Yayn ve Enformasyon Genel Mdrlne gnderilen belgede, bata zgr lke olmak zere, blc ve ykc rgtlere destek verici ekilde yayn yapan yayn organlarnn faaliyetlerinin son gnlerde devletin bekas ve manevi deerlerine aka saldr ekline dntn belirtiyorsunuz, devletin bekasna ynelik aka blclk yapan ve terr rgtlerine destek veren bu tr yayn organlaryla etkin mcadele edecek yntemlerin tespit edilmesi maksadyla derhl bir alma yaplarak belirlenen yntemlerin ksa srede yrrle konulmas iin gereinin yaplmasn istiyorsunuz. Belgesi burada. Sizin imzanzla, gizli ibaresi olduu iin ok ey edemiyorum. Daha sonra Oktay Eki 23 Kasm 1996 tarihinde Hrriyet gazetesindeki kesinde bu meseleye deiniyor. Bundan sadece iki gn sonra yani 2-3 Aralk 1994 gece yars stanbulda yaynlanan bir gazetenin bombalandn belirtiyor, Gazete idarehanesini bombalatan hanm m zgrlklerden yana olacak, gldrmeyin Allah akna! diye bitiriyor. Oktay Eki de byle bir deinme yapm. Sizin bu etkin mcadele eyinizin bir devam mdr? Bu konuda ne dndnz, ne yaptnz; bunu renmek istiyorum, ikincisi.

ncs: 2 Mart 1994 tarihinde partinizin grup toplantsnda Mecliste PKKnin barnd bir glge vardr. Bunu Meclisin zerinden kaldrmakla ykmlyz. diyerek DEP milletvekillerini hedef gsterdiniz. Ayn gn ierisinde Trk siyasal hayatna 2 Mart darbesi olarak geen operasyon sonucunda Orhan Doan ve Leyla Zana Meclis kampsnde yaka paa gzaltna alndlar, 6 milletvekilinin dokunulmazl kaldrld, DEPli milletvekillerine ynelik balatlan lin hareketi kapsamnda bir ksm cezaevine atld, bir ksm da lkeyi ve demokratik siyaset alann terk etmek zorunda kald. Parlamentoya ve halk iradesine mdahale olarak kabul edilecek bu darbenin seyri hakknda ne dnyorsunuz? Bu, Meclisin zerinden kaldrmakla ykmlyz. eyinin bir devam myd; bunu renmek istiyorum. Yine, DEP Milletvekilimiz Mehmet Sincar 4 Eyll 93 tarihinde Batmanda katledildi. Yeil kod adl Mahmut Yldrmla ilikilendirildi. O dnemde ismi ok yaygnd. Yeil hakknda bir ey biliyor musunuz? MTten herhangi bir bilgi istediniz mi? Parlamentonun katledilen bir yesi olarak bu soruturmada ne yaptnz, bunlar renmek istiyorum. Ayn tarihlerde DEP Genel Sekreteri, u an Adana Milletvekilimiz Murat Bozlaka bir suikast giriimi oldu; ayn sorum bu suikast iin de geerli. 4 Kasm 1993te stanbul Holiday Inn otelinde bir konuma yaptnz ve elinizde PKKyi destekleyen i adamlarnn ve sanatlarn listesi olduunu belirterek Onlardan hesap soracaz. dediniz. Bu Onlardan hesap soracaz. kavram size ait. Bu da u an Grup Bakan Vekilimiz Pervin Buldann size ynetmemi istedii bir soru. ldrlecek -ilk etapta- 67 Krt i adam listesinin ilk srasnda yer ald belirtilen Behet Cantrk ofryle birlikte, daha sonra Fevzi Aslan, ahin Aslan 28 Mart 94te, Sava Buldan ve Hac Karay 3 Haziran 94te, Medet Serhat 12 Kasm 94te katledildi. imdi, bu listenin var olduunu bize dorulayan 2 isim oldu; birisi Nahit Mentee, dieri de Yalm Erez. Ben Yalm Ereze Burada, Dolmabahede dinledik kendisini. Sayn Tansu iller sizin iin Olmayan erkek kardeimi buldum. demi. Yalm Erezin de bacs yokmu, o da Ben de olmayan bacm buldum. diye mukabele etmi. Bac-karde bir hukukunuz olumu aranz bozulmadan nce. Malum, Yalm Erez eitli odalarn bakanln yapm, en son sanrm TOBB Bakanlndan siyasete gemiti. Ben Siz Krtsnz ve Babakannz diyor ki: Elimizde Krt i adamlarnn byle, byle bir listesi var PKKye hara veren ya da destek veren. Hayatn olaan aknda insan bunu merak eder nk hem Krtsnz hem de i adam rgtlenmelerinin bandasnz; bu kadar, kimi rivayete gre 67, kimisine gre 193 kiilik bir liste olunca insan merak eder. Siz bunu Sayn Tansu illere sordunuz mu? dedim. Kimdir bu liste, bu listede kimler var? Ben ona dedim ki -tutanaklar bizde var- Devlet byle ilerle uramaz, uramamal. dedi. Daha sonra, elimizdeki belge ve bilgilere istinaden Sayn Yalm Ereze dedim ki: Ama siz bu listede ismi geen kimi insanlarn listeden karlmas iin arac olmusunuz. Evet, oldum. dedi Sayn Yalm Erez. Mustafa Bayram iin Mehmet Aar ardm. Nereye ardnz? dedim. Hilton oteline ardm. dedi. Hilton otelinde Mehmete dedim ki: Bak, bu adam byle, byle diyor, bu ii halledin. DRS AHN (ankr) Srr Bey, burada insicamnz bozmayaym. Bu blm tutanaklar kapalyken yaplan bir konuma esnasndayd. Tutanaklara atf yaparak konuuyorsunuz ya o yzden SIRRI SREYYA NDER (Devamla) Ha, olabilir ama bunlar BAKAN Vaka doru da sadece doru gemesi asndan Tutanaklara atf yapt ya, tutanaklar kapattrdktan sonra yapt bir aklamaya dayanarak Ama sonuta Komisyona yaplm bir aklama, evet. SIRRI SREYYA NDER (Devamla) Buradaki arkadalarmzn hepsi orada da vard.

Mustafa Bayram ldrlmedi ama dierleri keklik gibi her ke banda infaz edildiler ve Sizin bu iktidar zerinde byle bir nfuzunuz mu vard? dedim. Ortada milyon dolarlar ve marklar arpyordu o zaman, ayyuka kmt isminin listeden karlmas karlnda. Byle bir pazarla arac oldunuz mu? Bu miktarlardan haberiniz var m? Kimler bundan nemalandlar? Bunu bir gn benimle zel konumak istediini syledi. Ben de byle bir eye gerek olmadn syledim ama bu aracl, bu, listeden insan kartma operasyonunu bize dorulad. imdi, Pervin Buldan, kocas ldrld gn kz Zelali dourdu. Bugn on sekizon dokuz yanda kz. Pervin Buldan size unu sormam istiyor: Madem elinizde byle bir liste vard, bununla ilgili hibir hukuki ilem yaptrdnz m, bunlar mahkemeye verdiniz mi, bunlar hakknda su duyurusunda bulundunuz mu? Bu ekil yrtlen bir tek soruturma olmadna gre bu, bunlarn ipinin ekilmesi, ldrlmesi anlamna geliyor. Boluda at poligonunun yannda Ylca kynde cesetleri bulundu. ki tane kafasna, bir tane karnna ate edilmiti. TANSU LLER Hangi yl oluyor bu? SIRRI SREYYA NDER (Devamla) 94te. At poligonuna girerken bunlar aracn iinde gren insanlar var ve tanklklar var. eri gtren insanlarn izilmi robot resimleri var. Bunlar da sizinle arzu ederseniz paylaacam. Bunlara dnk hibir su duyurusunda bulunmadnz biliyoruz. Bari, bu katledililere dnk herhangi bir ilem yaptnz m, yapma ihtiyac hissettiniz mi? Nelerle karlatnz, bunu sormak istiyorum. calana suikast plan var, bir suikast teebbs oluyor. 1 ton kadar C4 patlaycs bir baka lkeye, o zaman Suriyeye sokuluyor ve buna 500 milyar TL harcand syleniyor. Sizin de rtl denei aklarsam sava kar. eklinde bir beyanatnz var. Bu szle neyi kastettiniz? Niye sava ksn? Bir baka lkenin hukukunu bu kadar bariz mi ihlal ettik, bu kadar vahim mi ihlal ettik? Bu konudaki dncenizi sormak istiyorum. Sayn iller, 28 ubat salt inanan insanlarn zerinde oluturulan bir bask dnemi deildi. Bu yn vard fakat bunun altnda lkemizde -siz de biliyorsunuz, ktisat Profesrsnz- skntlarn ihra edilecei yegne alan Krt alan olagelmi. Sizin Babakan olduunuz dnemde nsan Haklar Derneinin verilerine gre 1994 ylnda 292 kii faili mehul saldrlar sonucu, 298 kii yargsz infaz ve ikence sonucu gzaltnda, 328 kii de kaybedilerek hayatlarna kastedildi. Sizin Babakan ve Babakan Yardmcl yaptnz dnemlerde bin be yz Krt ky, mezras ve orman yakld. Dnemin Genelkurmay Bakan Doan Gre sizle olan ilikisini sizin tak diye sylediinizi, ak diye yapmak eklinde tarif etmiti. Byle tak akl bir ilikide ok da Erbakan Hocadan dolay yaadnz skntlar, askerden dolay yaadnz skntlar fazlaca gereki gelmiyor nk bu arbede ya da bu protokol srerken hi inktaya uramayan tek ey Krt halkna yaplan zulm. Yine, gizli ibareli, Terrle Mcadelede Sorunlar ve zm nerileri balkl bir raporunuz var. 11inci sayfasnda Siyasi Alanda balkl blmde HADEP faaliyetlerinin pasifize edilmesi maksadyla devlet tarafndan takip ve kontrol altnda tutulmasn istemisiniz. 12nci sayfasnda Devlet, sivil toplum rgtleri ve niversiteler vastasyla HADEP zerinde ak/rtl ve devaml bir basknn tesis edilmesi ve gndemden drlmesi ifadelerine yer verilmi. Bu rapor hakknda bilginiz var m? Bu sylediim raporda imzanz yok, zgr lkeyle ilgili raporda imzanz var. MGK toplantlarnda gndeme geldi mi? HADEP ynetici ve yelerine ynelik saldrlar ve partinin kapatlmas raporda belirtilen hedefler kapsamnda m yapld? Krt nfusunun planlanmas yine bu Terrle Mcadelede Sorunlar ve zm nerileri balkl raporun 14nc sayfasnda, daha sonra bunu Salim Ensariolu aklad malumunuz: Salk Bakanl koordinatrnce nfus planlamas seferberlii balatlmas ve az ocua prim, ok ocua vergi gibi radikal

nlemlerin alnmas salanmaldr blgede. Bu yine ayn ekilde MGKda sizin dneminizde ele alnd m? Bu rapordan ne kadar haberdarsnz? Sizin zamannzda ileri Bakanl olaanst koordinasyon kurulu bakanlnca hazrlanan, 1300, genel sekterlik 5.A-112 sayl, nevruz kutlamalar konulu, acele gnldr yazl, gizli ibareli OHAL blge ve il valilikleriyle, dier il valiliklerine gnderilen belgede; bata Krt halk olmak zere Orta Dou halklarnn binlerce yldr kutlad nevrozun Trkletirilmesi iin -trnak iinde- hazrlanan taslak faaliyet raporlarna yer verilmi. Raporda Yurt genelinde Trk kltrnde nevruz konulu -nevroz deil- makale yarmalar dzenlenmesi, Trklerin geleneksel, sar, krmz ve yeilin Trklerin geleneksel renkleri olduu konusunun nevruz dolaysyla yaplacak bilimsel toplantlarda ele alnmas, haber olarak verilmesi. diyor. Bunun gibi bu ve benzeri birok sknt yaand ve Krtler ok ilgintir Sayn iller, o dnem bunun daha kimse adn koymamken bunun bir postall darbe olduunu savclk size gsterince ikna olmusunuz. Ben bir gazete kupr yanmda getirdim. Bu bombalanan gazetelerin tam da bunlarn yaand gn Demokrasi gazetesi -ki zgr lkenin yerine ey oldu- 28 ubat 1997de Postall Demokrasi diye yaanan srecin adn koymu. Bunlara dnk cevaplarnz duyarsam Belgelerini de istemeniz durumunda paylaacam sizinle. BAKAN Buyurun ltfen. TANSU LLER Sayn nder, ilk nce seim kampanyasyla ilgili bir sualle baladnz, ona cevap vereyim. Ben gerekten seim kampanyasnda Refah Partisiyle bir koalisyon yapmay ngrmedim. Bu bir gerek. Bunun nedeni, aslnda o gn yine yansyan ekliyle ve bizim de algladmz ekliyle, bir devrim olur ama kanl m olur, kansz m olur eklindeki bir yaklam ve bunun btn tabanmz dhil olmak zere bize yansm olmas bizde ok ciddi, lke adna kukular ortaya koymutur. Ancak genel bakanlar belirli eyleri sylerler alanlarda ve bu onlarn iradesidir. Gerei neyse onun yaplmas gerei vard. Ancak netice itibaryla milletin dedii herkesin dediinin stndedir ve ben bu sylediimin arkasnda olabilmek iin, daha fazla milletvekili karm olmama ramen Refah Partisiyle koalisyonu kurmadm ve Anavatanla koalisyonu kurdum. Daha fazla milletvekilini, 135 milletvekili, ANAP Byk Birlik Partisiyle beraber 132 milletvekili vard Byk Birlik Partisiyle beraber yapm olduu seim dayanmasnda, ona ramen hem Babakanln hem de Meclis Bakanln gtrp ANAPn Genel Bakanna teslim ettim. Bu bir bedel demeydi. Ancak grld ki bu aznlk hkmetidir, mill irade bundan bir ounluk karmamtr ve gelinen noktada Anavatan Partisiyle bu koalisyon gmesinden sonra Bunun iki nedeni vard. Bir tanesi: Yine ondan nceki 12 Eyll darbesinde merkez sa, Adalet Partisi ikiye blnmt. Adalet Partisinin ikiye blnmesinden bir Anavatan Partisi km, bir de Doru Yol Partisi km. Anavatan Partisinin bana Turgut zal gemi, daha sonra Doru Yol Partisinin bana da yasaklar kaldrlan Demirel gemi. Benim Doru Yol Partisini sememin ana nedeni onu bir demokrasi mcahidi olarak grmemdir. Yoksa Sayn zal ve Adnan Kahveci -bu odaya, zellikle, defalarca gelindi- beni Anavatan Partisi iin ikna etmeye defalarca almtr ama ben Doru Yol Partisinin yasakl dneminde girdim siyasete. nk bu bir demokrasi mcadelesiydi. Ama eer bir sokakta, bir bakkal varken bunu iki bakkala evirirseniz mthi bir mcadele balyor ve Demirel-zal mcadelesi daha sonra Tansu iller, Mesut Ylmaz mcadelesi bu temel darbenin ayrtrmasndan ve bir davann iki partiye blnmesinden ortaya km bir meseledir. Btn bunlarn ierisinde bu koalisyon kuruldu, yeniden birleebilir miyiz diye kuruldu ama Anavatanla Doru Yol Partisinin yapt koalisyon devam edemedi nk ciddi bir mcadele devam ediyordu Birinden birinin gitmesi lazm. eklinde ve daha da nemlisi Anayasa Mahkemesi gven oylamasn iptal etti bu koalisyonunun. Bu azkl hkmeti dt.

imdi, bu durumda milletin syledii tek bir irade var. O da ounluu tespit etmi. Siz ounlua ramen aznlk kuruyorsunuz, elinizdeki olmas gereken Babakanl veriyorsunuz sznzn arkasnda durmak iin, Meclis Bakanln veriyorsunuz bir lider olarak sznzn arkasnda durmak iin ve sonuta gyor. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Sayn iller, bunu anlattnz. Ben eyi soruyorum TANSU LLER Hemen geliyorum. Niin bundan vazgetiniz? SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Hayr. Bunu anlattnz syledim. Niye Refahla koalisyon yapmayacanz deklare ettirtmek zorunda hissettiniz? TANSU LLER imdi ona geliyorum. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Sorunlu olan oras, sizin koalisyon olmanz deil. BAKAN Sayn nder TANSU LLER Ona geliyorum zaten. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Bununla balantl bir ey syleyin. TANSU LLER Ona balantl ekilde oraya geiyorum. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Bu mal varl aratrma komisyonu, Refahn sonra bunu geri ekmesi bunlarla balantl m yoksa gerekten bir demokrasi ak m bunu anlamaya alyorum akas. TANSU LLER Evet. Peki, ben de size ok somut bir biimde BAKAN Sayn nder, deerli milletvekillerimiz; imdi soru sorarken TANSU LLER cevap vereyim. BAKAN Ben bir yntem olarak sadece usul hakknda arkadalarmz uyarmam gereken husus var. Siz sorular tamamladktan sonra eksik kalan husus olursa hatrlatmak balamnda yeniden sz vereyim. Konuma esnasnda araya girmeniz durumunda hem konumann btnl bozulacak hem de eer cevap alamadmz bir husus olursa ey yapalm. Siz, ltfen tamamlayn. TANSU LLER Peki, teekkr ediyorum Sayn Bakan. Gelinen noktada Doru Yol Partisiyle Refah Partisinin bir koalisyon yapmas bir mill iradenin tezahr hlin geldi nk Meclis ounluu kmyor. Ya Anavatanla yapacak Refah Partisi ya Doru Yol Partisiyle yapacak; yoksa ounluk yok. Doru Yol Partisiyle yaplmasn daha doru buldum. nk birka neden var. Bunlardan bir tanesi mesela, ben Avrupa Birlii meselesini bir demokrasi ve bir medeniyet projesi olarak gryordum, Anavatan Partisi ise Avrupa Birlii meselesini raftan karalm. diyordu, Gmrk Birliinden vazgeelim. diyordu ve bunu Refah Partisiyle art olarak koydu. Dolaysyla benim ok nemli bir vizyon olarak grdm Avrupa Birlii projesini gtrecek baka bir koalisyon yoktu. kincisi: Mill irade bunu dikte ediyordu. ounluk kacaksa eer buradan kacak. ncs ve ok daha nemli olan bir ey, grdm ey artk u idi: Toplum paralanmt. Laikler, ite, bilmem Atatrkler, br tarafta ok korkulan, bir refleksle btn zgrlklerin ellerinden alnacak gibi bir irade ortaya koyacak olan Refah Partisi. Bu koalisyonun bir bar koalisyonu olacan, bir bar projesi olacan dndm ve nitekim de, gerekten merhum Erbakanla ok ey anladm grdm, kanl m olacak, kansz m olacak meselesinin o arka hikyesini birok kiiden dinledim Sayn Kazan dhil olmak zere ve aslnda btn bunlar aabilecek bir platformu grdm. Fakat imdi sizin sualinize somut olarak geliyorum Sayn nder. Acaba, ben bunu birtakm verilecek gensorularla, Yce Divan tehditleriyle, belli korkularla m bu koalisyonu srdrdm. Eer bu byle olsa idi 24 Haziranda Refah Partisiyle yaptmz koalisyon gerken, kerken, Sayn Mesut Ylmaz gelmiken ve Sayn Mesut Ylmaz gelip Bizim

burada beraber koalisyon yapmamz neriliyor, isteniyor. demiken ve bana ucu ak brakmken, Anayol sizinle beraber kurulurken Babakanlk bizdeydi, tekliflerinize az bu defa. demiken yani bir koalisyon, gyor Refahyol, gerken beni kurtarmak iin bir projeyle geliyorlar. Gel, seninle kuralm. diyorlar bana. Kim istiyor bizi? diyorum, u iaret yaplyor ve buna benim verdiim cevap Eer ben bunu gensoru veya mal varl veya Yce Divan korkusuyla o koalisyonu yapm olsaydm verilecek cevap orada Hayhay. demek olurdu. Hele hele partisinin paralanacan gren bir Genel Bakan iin ve aznla deceini, aznlk ierisinde o gensorularla her eyi kendisine yaplabileceini ihsas ettirilen bir Genel Bakan orada unu sylyorsa eer, Bu milletin iradesi deil, bu bir baka iradeyle kurulan hkmet olur ve biz burada yer almayz. diyorsam eer o sizin sylediinizin geerlilii hi kalmam olur Sayn nder. imdi, gelelim, asl sizin ihsas etmek istediiniz konuya. Buna genel artlaryla, genel ereve ierisinde sylemek istiyorum. Sayn nder, ben bu evden siyasete girdim. Bu evden ktm, dokuz yl yurt dnda, Amerikada doktora, doktora st, her eyi yaparak geldim buraya. Boazii niversitesinin de ok ksa zamanda Ekonomi Blm Bakan, Dekan oldum. uradan on dakika iinde Boazii niversitesine gidiyordum. Btn birok ekonomi blmn Anadoluda ben kurdum, biz kurduk benim bakanlmda. Son derece de iyi bir, beni mutlu eden yaamm vard. Ben buradan bir mahzene gittim. Anavatan Partisinin, Sayn zaln bana verdii tekliflere, Kahveci kanalyla da Evet. demedim. Bir mahzene gittim ve oradan baladk biz Doru Yol Partisi olarak; arkadalarm bilirler. Ve oradan yola karak bir Babakanla doru gittik. Benim tek amacm vard, btn dnyada grdm her ne varsa lkemin btn insanlarna getirebilmek. O gn bu grdnz o koca koca gkdelenler yoktu, finansta yaptmz atlmlar Avrupa Birlii, Gmrk Birliinin ok byk yarar olmutur Trkiyeye. Daha fazla grlecek, imdi daha grlmeye balad ama daha fazla grlecek. ok uzun bir zaman grlmedi. Btn arzum bu idi. Sizin sylediiniz gibi eer benim meselem birtakm eteler, birtakm rgtler Ben bunlarn adlarn bile bilmiyordum, kimler olduunu bile bilmiyordum. Bakn, hepimiz oturmuuz, size bir ufak fkra anlataym, bu benim iin deil, hepimiz iin, Trkiye iin. Adamn biri bir binadan ieri giriyor, diyor ki masada oturana Gzlerim bozuldu galiba grmyorum. diyor. Masadaki cevap veriyor: Haklsnz nk buras banka. diyor. Biz Trkiyede hlen aratryoruz, kim ne yapt, darbe miydi, darbelerde ne oldu, faili mehuller ne oldu. Hlen de yapyoruz, kim yapt? Bu bunca yl hlen zlemedi. Ben iki aylk Babakanken, sizin sylediiniz tarihlerde, niye ben kimler olduunu bilmediim insanlarla i birlii ierisinde eteler kuracam, bunlara faili mehullerle iaret edeceim, btn bunlar yaptracam? Bakn, terrle mcadelenin drt tane ok nemli boyutu vardr, drt tane. Bu sacayan kurmazsanz baarl olmazsnz ve bunlarn senkronize olmas lazm, ayn anda olmas lazm. Bunlar nelerdir? Bunlarn birincisi d politikadr. Bu ok nemli. D politikada eer siz istediiniz noktaya btn lkeleri getiremiyorsanz O zamanlar 11 Eyll falan olmu deil, September Eleven denen ey olmu falan deil. Terrle mcadelenin ne olduunu millet bilmiyor. Birok lke bunu kabul etmiyor, ne yaptmz anlamyor. Btn burada giriyorsunuz petrol blgelerine. Biz binlerce kilometreyle giriyorduk, binlerce askerle giriyorduk. Btn bunlarn ierisinde d politika son derece nemli. Ben o d politikay ynlendirdim, bu doru. Almanya ilk defa Evet, Trkiyede terr var. dedi. Kohl zaman, ilk defa dedi bunu. Btn bunlar doru. ilerinin btn koordinasyonunu ve asker, istihbarat, jandarma, polis koordinasyonunu Mill Gvenlik Kurulundaki bir istek zerine, sadece onlarn istei zerine deil, Sayn Menteeye verdim. Dorudan doruya ileri Bakanl btn bu koordinasyonu yapacakt. nc sacayak Bu ok nemli, bu sylediim nk bir de gvenlik gleri aya var; bir d politika, bir gvenlik gleri aya var. nc mesele, yre halkn

kucaklayabilmektir, onlar memnun edebilmektir. Ben Babakan olduum zaman, daha birka aylk Babakanken, Sivas, ondan nceki katliamlar, bakn, sanki btn SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Gazi Mahallesi TANSU LLER Babalar 33 kii ld o gn yani ben gvenoyu alrken. Sivas katliam Ondan nce, burada nmde var; Sava Buldan da burada yazyor benden nce olan birisi olarak. Ama JTEMin kurucular, Adnan Erszler, bilmem General Bahtiyar Aydnlar, bunlarn birounu ben yani bir blmn bilip bir blmn ismen yeni duyduum isimler bunlar. Bunlar balam, 1992de tepeye vurmu faili mehul, tepeye vurmu. 93n ikinci yarsnda ben geliyorum, orada da var; doru. Ama 94te dzeliyor, 95te aa iniyor; ben oradaym Babakan olarak. 96da ileri ve Savunma Bakanl bizde, 97de keza en dibe kadar gidiyor. Yani sanki faili mehuller benle balad ve ben ekildim bitti. Sanki Susurluk ben ekildim birdenbire halloldu. Ne oldu Sayn nder, bunlar benle mi balad? Ben bunlar bilmem dahi. Bakn, Susurluku sordunuz. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Susurluku sormadm. TANSU LLER Bu da benim iimde bir yerde. Bir de btn bunlar aslnda birbirleriyle balantl eyler. Btn bunlar balantl eyler yani en azndan toplumun hafzasnn morfik alanna bu ilendi, Tansu iller bunlarn iinde bir biimde diye. Bundan byk bir hakszlk olamaz. Ben Babakan olduum zaman blgelere girilemiyordu. Evlatlarmz orada yllarca doru drst okullara gidememiler, partiler kapalyd. Sayn Ensariolu -ok gelmek istedi, gelemedi- arkadalarmdan biriydi orada. Babakan benden nce orada miting yapmaya girememi, trenler ilemiyor, otobsler ilemiyor, partilerin hibir oy rgt kalmam orada ve biz btn bu mcadeleden sonda oradan karken son derece byk oy olarak ktk onu biliyor musunuz Sayn nder? Ben oraya gittiim zaman her defasnda birok ey duyulduuyla gidiyordum; u olacak, bu olacak. Ben milletin arasna, milletimin arasna Gneydouda, tam merkezde giriyordum, herkesi iterek giriyordum; ylesine kucaklatk biz. ylesine bir dnemden normal hayata gelindii, ocuklarn okula gittii, trenlerin iledii Bir fabrika amaya kalkyorduk, fabrika bombalanyordu; maden amaya kalkyordum, o bombalanyordu; retmeni gnderiyordum, retmen ldrlyordu. Btn toplumun tek istei vard: iller sen iktisatsn. Benim isteim iktisat. Ben iktisat hocasym. lkeme en iyisini getirmek iin oraya gelmiim ama karmda bunu buldum. Neyi zdm? ki ayda ben neyi zdm? ki ay sonras yaplan eyleri sylyorsunuz bana. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Hayr, hayr. Ben Krt i adamlarnn listesi ve TANSU LLER Ona da geleceim. Yalnz unu syleyeyim SIRRI SREYYA NDER (stanbul) - Meclisteki vekillerin yaka paa gzaltna alnmas. TANSU LLER Tamam. Sayn Zana ve dier arkadalarmzn yaka paa alnarak gtrlmesi beni de ok zd ama dokunulmazlklarnn kaldrlmasn isteyendim, doru. nk gelen istihbarat yle deildi yani siyaset iin deildi onlar. u, u, u, u, u nedenleri var. diye nmze geliyordu devaml. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Neydi o nedenler Sayn iller? BAKAN Srr Bey SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Bilmek zorundaym. TANSU LLER PKKnn uzants olarak gzkyordu. PKKnn uzants olarak gzkyordu ok net biimde. Ve meseleyi adalete brakmaktan baka bir are yoktu. Siyasetinin zecei bir olay deildi. Artk o meselenin adalette zlmesi lazmd ama

onlarn yaka paa gtrld gn ne kadar rahatsz olduumu ve ne kadar kzdm anlatamam. slup son derece nemli, son derece nemli ama yaplacak ey adalete teslim etmekti, yaptmz doruydu. imdi, btn bunlara ramen o blgeden biz ok byk oy aldk, onu sylemek istiyorum. O blgedeki insan o zaman bize defalarca teekkr etmitir ocuklar yeniden nsanlar yeniden saat altda sokaa kmaya balad, yeniden okullar ald. Ve drdnc sacaya da ekonomiktir. Eer ekonomide bir ey yaplrken Ve kriz devralmken biz yaplabilecek her eyi o blge iin yaptk ama hi istediim gibi olmad. Bakn, size bir anm daha syleyeceim. GAPn suyunu amak bize nasip oldu, baypas yaptk. Harranda dnmz var. diye atk. ok da gzel bir gnd. O gn btn yre ocuklarn kucama aldm oturuyorum, o srada da BBC geldi. Dedi ki: Ne dnyorsunuz? dalmm byle. Dedim ki: Avrupa Birliini dnyorum. Niye? dedi. Avrupa Birlii evrensel deerleri getirecek bir kere lkemize ama ikincisi ok daha nemli, bu Gmrk Birlii var ya, biz burada pamuk yetitireceiz. Bu sanayi burada kurulacak ve bu sanayide bu ocuklar i bulacak. Bu ocuklarmz, ocuklarm i bulacaklar. Btn bunlar dnyorum. dedim. BBC defalarca bunu gstermi. Son derece samimiyim, son derece. Netice itibaryla sylemek istediim ey: Benim etelerle badatrlmam kadar byk hakszlk olamaz. imdi, bir de listeleri sordunuz deil mi? SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Evet. TANSU LLER Listeler Bu kadar duygulanmamn sebebi nsan ldrmek, evlat ldrmek; anasnz. ok ac. Listeler imdi, listelere ilikin Evet, byle bir liste geldi benim nme. Tahmin ediyorum ki ileri Bakanlndan geldi. Mill Gvenlik Kurulunda da bu tarz birtakm i adamlarnn finansman iin tehdit edildii, bakn, tehdit edildii ve zorla para topland ifade edildi. Bu erevede, o gn nme gelen bir listeydi, hatta o anda nme gelen bir listeydi. Benim verdiim mesaj u idi: Kimse buna boyun emesin, biz bunlar koruruz. Kim bunu yapyorsa bunlar da nleriz. Vermek istediim mesaj buydu. Yani i adamlarna Sizi ldrrz. deil canm. Yani akl tutulmas lazm, bir babakan kacak ilk nce ldrecei insanlarn listesini yapacak, ondan sonra o listeyi ilan edecek, sonra onlar tek tek avlayacak; el insaf, el insaf. Benim orada verdiim mesaj: Bu i adamlar tehdit ediliyorsa korkmasnlar, bunu yapanlar korksun. Bunu kim yapyorsa tehdit ederek, bunu kim yapyorsa onlar korksun. Verdiim mesaj buydu. Yani aklla, mantkla Bir insann aklna hakaret bu. kacaksnz, elinizde liste, bunu ilan edeceksiniz, sonra tek tek avlayacaksnz. Sayn nder SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Sayn iller, ben size Siz bunlar katlettiniz. demedim ama byle tutanaklara getim. Soru u BAKAN Tamamladktan sonra SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Bunda bir mahzur yok ki gayet scak yryor. TANSU LLER Ama sylediniz, Bunlar tek tek avland. dediniz ve bana soruyorsunuz bunu. Yani bunu niye bana soruyorsunuz? SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Evet size soruyorum. Size soruyorum u sebepten: Siz normal, hayatn olaan aknda byle bir listeyi telaffuz ettikten sonra bunlardan hara toplayanlarn deil de Krt i adamlarnn, kendilerinin tek tek ldrlmesi karsnda ne yaptnz Sayn iller? Bu kiileri bilmiyor olmanz, nnzde bulmanz Babakan olarak sorumluluunuzu azaltr m? Ne yaptnz? arp kimi sordunuz, hangi soruturmay atrdnz? Ne oluyor bu Krt i adamlarna? Ben telaffuz ettim. Bunlar ardndan ldrlmeye baland.

BAKAN Srr Bey SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Ben Siz ldrdnz ya da ldrttnz. demedim ki. TANSU LLER Btn mekanizmalar neyse, ileri Bakanl BAKAN ok zr diliyorum. Gerekten bir eye yol aacak, polemik ve bir siyasi tartmaya yol aacak Siz sorularnz sordunuz tam olarak, Sayn Babakan da bunlar cevaplandryor. Eer devreye girip bu ekilde ilerlemeye kalkarsak hibir soru-cevap ilemini tamamlayamayz. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Efendim, dzeltiyorum Sayn Bakan. nk ben Sayn illere Siz bunlar ldrdnz ya da ldrttnz. demiyorum. Sayn iller yle cevap verince tutanaklara yle gememesi bakmndan. BAKAN Srr Bey, o da diyor ki: Byle bir listenin benim nme gelme nedeni, bunlarn tam tersine terr rgt tarafndan finansman salamalar yolunda tehdit ve antaja uradklar, dolaysyla benim mdahale ettiim ksm budur. diyor. TANSU LLER Evet, aynen yle. BAKAN Onlarn ldrlmeleri ynnde bir liste deildir. diyor, izah ediyor. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Efendim, ben onu sormuyorum. Diyorum ki: Siz de bunu ilan ettiniz, siz bunu beyan ettiniz. Ardndan bu insanlar ldrlmeye baland. Ne yaptnz? BAKAN Bunlarla ilgili bir soruturma atnz m? Sayn Babakan, buyurun. TANSU LLER Onlarla ilgili ileri Bakanlna defalarca ileri Bakanl nezdinde defalarca konuuldu ve benim sorduum btn sualler erevesinde Biz gerekli her trl nlemi alyoruz ldrlmemesi iin. Aratrlyor ve btn bunlarn hepsi iin gerekli her ey yaplyor. eklinde her defasnda izahat aldk. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Mutmain oldunuz mu? TANSU LLER Siz btn faili mehullerin hepsine, benden sonra ve benden nce mni olabildiniz mi, mni olunabildi mi? SIRRI SREYYA NDER (stanbul) kna oldunuz mu anlamnda. Mutmain oldunuz mu? dedim, Mni oldunuz mu? demedim. TANSU LLER Efendim? SIRRI SREYYA NDER (stanbul) kna oldunuz mu? TANSU LLER Tatmin oldum mu? imdi, yle bir dnemdesiniz ki yle eylerle karlayorsunuz: Ne oldu? diye soruyorsunuz. PKK kendi arasnda hesaplama iinde. deniyor, Hizbullahla PKK hesaplama iinde. deniyor. Ve bunlarn hepsini ortaya karmak mmkn olmuyor, bugne dek de olmad. Yani o gn ben gereini yapamadm, peki bunca yldr bunca zaman geti benim stmden, ne oldu da bulunmad? Ben siyasette de deilim. Yani sylemek istediim ey ac olaylar, hepsi ok ac olaylar ama bunlarn muhatab elbette o gnn Babakan deil. Eer yle olsayd btn babakanlarn ayn sualle kar karya kalnmas gerekir nk ayn eyleri yaadlar. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) yle dnyorum ben de, btn babakanlarn sorumlu olduunu. TANSU LLER Peki baka sorumlu olan yok mu Sayn nder? SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Ama burada sizle ba baaym. TANSU LLER Acaba PKKnn siyasetiyle i birlii yapt, onunla birlikte adam ldrd eklindeki birtakm mlahazalar karsnda sizler ne yapyorsunuz? SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Sizin itham ettiiniz siyaseti bugn hlen Mecliste ve saygn bir parlamenter. Bu konuda dikkatinizi ekiyorum.

TANSU LLER Hayr, ben sizi itham etmiyorum. Ben sizi katiyen itham etmiyorum. SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Siz milletvekillerini gereke olarak gsteriyorsunuz. Orhan Doan, rahmetlik oldu, Leyla Zana da Parlamentomuzun saygn bir vekilidir. TANSU LLER O gnk nedenleri sylyorum Sayn nder. O gn BAKAN Bu konuyu eer tamamladysanz Sayn Babakan, dier milletvekillerimize sz vermek istiyorum. Var m sorularda eksik kalan, cevaplandrmamz gereken? TANSU LLER Vallahi, u aamada bir de bir ey daha var galiba. Bu Trk Silahl Kuvvetlerinin sizin aleyhinize bir ey yapacana inanmyorum nk onlarla birlikte ok i birlii yaptnz. dediniz, daha sonra da Bunu, bu darbeyi hepimize kar Trk Silahl Kuvvetleri yapt aslnda. dediniz. eliki var gibi geliyor bana. Yani evet, o dnemde Trk Silahl Kuvvetlerinin ve btn gvenlik glerinin dzgn almas iin gerekli her eyi yapmaya altk, btn imknlar saladk. Nihayet, bu lkenin gvenlik gleriyle -bakasnn gvenlik gleri deil, baka da gvenlik glerimiz yok, ithal edecek gvenlik glerimiz de yok- ne varsa onlarla hukuk erevesinde yaplacak her eyi yaptk diye dnyorum. Bir de bir ey daha var bana sorduunuz. Bir eyden bahsettiniz SIRRI SREYYA NDER (stanbul) zgr lke gazetesinden TANSU LLER zgr lke gazetesindeki olay hi hatrlamyorum yani byle bir olaydan BAKAN Olmazsa braksn Sayn nder, siz bunu yazl da sonra cevaplandrabilirsiniz eksik kalmasn diye dnyorsanz. Bir gizli belge sundu Komisyona, bir rneini size brakalm TANSU LLER Tamam, hayhay. BAKAN Onun zerinde alma yapp yazl olarak TANSU LLER Bir de bir baka belgeden daha bahsetti, ondan hi haberim yok. BAKAN Biz size bir rnek olarak brakalm, o konuyu siz cevaplandrrsnz yazl olarak Sayn Babakan. TANSU LLER Hayhay. BAKAN Tamam myz? SIRRI SREYYA NDER (stanbul) Tamam. BAKAN Cumhuriyet Halk Partisi Gaziantep Milletvekili Mehmet eker Beye sz veriyorum. Buyurun Sayn eker. MEHMET EKER (Gaziantep) Sayn Babakanm, ncelikle bizleri evinizde misafir ettiiniz iin teekkr ederim. Szlerime balamak istiyorum. Sizin rahmetlik Erbakanla hkmet olduunuz dnemle ilgili, o zaman MT raporlar Babakanla geliyor, direkt Babakanla gelen MT raporlar da var. TANSU LLER Refahyolu soruyorsunuz, deil mi? MEHMET EKER (Gaziantep) Evet, Refahyol dnemini soruyorum. Burada da 17/12/1996 tarihinde, ekleri olan, eklerinde teferruatl pek ok bilgiler olan bir rapor var. Bu rapordan haberiniz oldu mu? Yani size Sayn Babakan TANSU LLER Nedir o rapor? MEHMET EKER (Gaziantep) MTin ite bu Susurlukla ilgili Kiiler aras ilikileri, nelerin olduunu, kimlerin ne yaptn, kimlerin kimlerle nasl iliki ierisinde olduunu tanmlayan bir raporu var. Hatta bu raporu ilk nce Sayn Dou Perinek Demirele

gtryor -MT raporunu- bylece de basna yansm oluyor, yoksa bu rapor direkt, byk ihtimalle Babakana gitmi bir rapor olarak geiyor ama ok detayl bir rapor bu. Bundan haberiniz var myd? Bu raporun ierisinde, Susurluk raporunda -Snmez Kksal imzasyla bir rapor butabii, ok iddialar var bununla ilgili. te, bir yerinde de sizin kara para aklama iinde birileriyle gizli ortak olduunuz iddia ediliyor. Yani bu iddialar ben sylemiyorum, o zamanki MT raporunda olan iddialar. Yine bu rapora gre, bunlarla ilgili sizin bir rgt kurduunuzu iddia ediyor. Bu raporun ierisinde bu rgtle ilgili Onu da size detay olarak yle syleyeyim: Sayn Babakan Yardmcs ve Dileri Bakan Tansu illerin ei zer Uuran illerin, ileri Bakan Elz Milletvekili Mehmet Aarn, MT Kontrterr Merkezi Bakan Mehmet Eymrn, Emniyet Genel Mdr Maviri Korkut Ekenin, Emniyet zel Harekt Daire Bakan Vekili brahim ahinin, lkc mafya eflerinden Abdullah atl ve Alaattin akcnn yer ald belirtilmitir. Byle bir iddia var, bu yaplan ileri burada anlatyorlar. Azerbaycanda bir darbe tertibi, randa sava kkrtmas, eenistanda bir provokasyon, Avrasya feribotunun karlmas, uyuturucu ticareti, Tark mit, Askar Simitko, Lazm Esmaeili cinayetleri, nkleer madde kaakl, Manukyana bombal saldr gibi pek ok iddialar var. Bunlarla ilgili bilginizi renmek istiyorum. Yine, Susurlukla ilgili, kiiler arasndaki ilikileri ok ak ve net ortaya koyan bir rapor bu, ama bu kiilerle ilikili -benim takip ettiim kadaryla- yarg yoluyla herhangi bir ey yaplmam nk ok iddialar var, zellikle de Mehmet Aarla ilgili ok ciddi iddia var. Yine, Azerbaycanla ilgili bu raporda Ayvaz Gkdemirin -rahmetlik, benim de hemehrim- Devlet Bakan olduu dnemde Emniyet Genel Mdr Mehmet Aar, brahim ahin ve Korkut Ekenin planlad, MTin olay Demirele bildirmesi sonucu Cumhurbakannn da Aliyevi haberdar etmesiyle darbe giriiminin baarszla uratld MT Mstearl bunlar Bizim bu ilerle ilgimiz yoktur. diye belirtiyor. Yine bu noktada, Kutlu Sava ve arkadalar tarafndan darbeyi planlayanlar da yle adlandrlyor: te Ayvaz Gkdemirin destei -Kamil Yceoral Trkiyeden katk salyor- Azerbaycan eski Cumhurbakan Ayaz Muttallibov, eski Babakan Suret Hseynov, OMON birlikleri komutan Ruen Cevadov, burada yine MTin Bak temsilcisi Erturul Gven, TKA grevlisi Ferman Demirkol, Din Hizmetleri Maviri Abdlkadir Sezginin ihmali, kusuru ve tertibiyle bu olay oluturulmu. deniliyor. Bu rapordan haberiniz var m? Yine, iddia edilen, 22 Mays 1996da bu 500 milyar liralk, sizin, rtl denekten harcamanzla ilgili Sizin aklamanz, sizin aznzdan yine dorulatmak amacyla sylemek istiyorum: Bu srlar aklanrsa millet ayaa kalkar, dnya ayaa kalkar. nsanlar, milletler birbirine der, Trkiye ker. Rejim tehdit altna girer, herkes altnda kalr. Halka halka, zincir zincir o lkeden buraya her gn byyerek devam eder. demisiniz. Susurlukta, yine bu raporda, Mercedeste bulunan silahlarn byk bir ksmnn MOSSADn araclyla, MOSSADla irtibat kuran Erta Tinar araclyla alnd, bunlarn bir ksmnn PKKyla mcadele ad altnda Hizbullah terr rgtne verildii; bunlarla ilgili, o dnemde, bilginiz var m? Bu silahlarn bir ksmnn, biliyorsunuz, bu Susurlukta ortaya kan silahlarn bir ksmnn da bu silahlardan olduu, bu alnan silahlarn nemli bir ksmnn ise Hizbullahn depolarnda yakaland iddia ediliyor ve sonu olarak Azerbaycandaki darbe olaylar srasnda, giriimi srasnda 23 tane lkc ve nizam alemci, Byk Birlik Partisi genlik rgtnden insanlarn ld iddia ediliyor. Bu rapordan haberiniz oldu mu? Sayn Babakan size bundan bahsetti mi? O lm listesi, basnda aklanan listeyi akladnz, onu tekrar ey yapmak istemiyorum. Yine, Mehmet Eymr, Aralk 2011de gzaltna alnyor, Ankara zel Yetkili Cumhuriyet Basavclnda ifadesi alnyor. Diyor ki: Susurluk olaylarnn ncesinde sraile

gittiklerini, MOSSADla grme yapldn ve bu grmeden sizinle birlikte -Mstear Snmez Kksalla berabermi- onlarn dar kartldn, dnemin Babakan Tansu illerle Emniyet Genel Mdr Mehmet Aarn MOSSAD ile grtn cumhuriyet savcsna verdii ifadede de sylyor. Byle bir grme oldu mu, aklarsanz seviniriz. Bir de bunlarla ilgili... Ben, tabii, bilmiyorum, MOSSADla, devlet yaplanmasnda Babakann bir baka lkenin istihbarat rgtyle grmesi nedir, ne deildir; bununla ilgili bilgiyi verirseniz sevinirim. Bir de sizin, en son, btn bu Susurluk olayyla ilgili Sayn Cumhurbakannn sizleri toparlad, 22/12/1996 tarihinde ankaya Kknde Sayn Sleyman Demirel Bakanlnda tm siyasi liderler ile yaplan bir grme var, bu grmenin de tutanaklar var. Bunlarda da nemli eyler konuuluyor o dnemle ilgili. Bazlarn sizlerin de kabul ettiiniz, ite byle bir etenin olduu, devletin ierisinde byle bir organizasyonun olduu, o organizasyonun ierisinde devlet grevlilerinin suistimalinin olduu, bunlar nlemeye ynelik neler yaplabileceiyle ilgili ok detayl, 40-50 sayfalk bir grme var Cumhurbakannn yannda. O zamanki siyasi parti liderleri var. Herkesin bu konuyla ilgili hemen hemen hemfikir olduu yani Trkiyede yasa d ilere bulam bir organizasyonun olduu syleniyor. Bununla ilgili bilginizi alacaktm. imdilik bunlar sormak istiyorum. Teekkr ederim. BAKAN Teekkr ediyoruz Deerli Milletvekilimize. Benim, ncelikle, unu da hatrlatmada bulunmam gerekir belki. 28 ubat dnemini, siz, balangta, sunum blmnzde ifade ederken Sayn Babakan, bunun aslnda bir sre olduunu yani tarih ve takvimi fiilen gereklemi bir darbe olmad iin aslnda birtakm baz vakalarn nceden hazrlandn veya daha sonrasna da, ok uzun zaman daha etkilerinin srdn sylediniz. Biz de bu incelemeleri yaparken aslnda belli bir dnemin, zellikle faili mehuller, karanlk cinayetler yani daha ziyade asker yetkililerin veya g kullananlarn devlet aygt dediimiz -derin manada sylyorum bunu- aslnda belli mekanizmalar iletmek adna, belli ilerin planlamak suretiyle yapld ve aslnda burada yine de bir ekilde hedefte yine siyasi iradenin veya demokratik yollarla seilmi kiilerin olduunu gryoruz. Aslnda bunlar bu erevede sorulan sorular olarak da deerlendirin nk biz Komisyon olarak bunlarn tek tek incelemesini yapamayacaz ama asl, siyasi suikastlarn ve bu alandaki yok etme yntemlerinin de ayrca aratrlmas iin bir komisyon kurulmasn Meclise nereceiz. Zira, bunlar aslnda demokratik sistemi ilemez hle getiren en nemli olaylar diye dnyoruz. Bu sorularda o tarihsel ncelikler asndan belki sralama byle gidiyor. Arkadalarmzla bu karanlk dnemlerin aslnda aydnlatlmas adna da bildiiniz noktalar varsa paylamanz bu anlamda.. Bu mesele Trkiye'nin ok gndeminde olan ve aslnda o dnem siyasilerinin bu konular yeteri kadar soruturmad, stne gitmedii, dolaysyla da gitmedikleri iin de biraz cesaret verdikleri gibi iddialar o dnemde de dile getirilmiti. Bugn tekrar ayn minvalde bir deerlendirme sorusu olarak ele alrsanz Teekkr ediyorum. TANSU LLER Sayn Bakan, teekkr ediyorum. Sayn ekerin ncelikli olarak Susurlukla ilgili bir raporu gndeme getirdiini gryoruz. Ben dorusu bu raporu grmedim ama bunun iinde olan baz eylerin anlalyor ki bir iddia safhasnda olduu ve sonra bu Azerbaycana ilikin ve burada geen baz eylere ilikin Devlet Gvenlik Mahkemesinde yarglamann yapld anlalyor ve raporda yazlanlarn aslsz olduu grlyor. Burada Ayvaz Gkdemir ve Mehmet Aar da sank olarak yarglanm. Oradaki baz terimlerde de okurken acaba ddia ediliyor. eklinde mi diye geiyor diye

MEHMET EKER (Gaziantep) Bu, MTin Babakanla verdii rapor. TANSU LLER Evet, nk burada anlalyor ki bir yarg srecinden gemi bu. BAKAN Sayn iller, Susurluk Komisyonuna verdii rapor MEHMET EKER (Gaziantep) Hayr, hayr. MTin Babakanla verdii BAKAN Hayr, ben kaynak olarak nereden edindiinizi soruyorum. MEHMET EKER (Gaziantep) Bu, Susurluk raporlarnn iinde de var, Komisyonun raporlarnda BAKAN Susurluk Komisyonunun raporlarndan aldnz bir konu, yle mi? MEHMET EKER (Gaziantep) 17/12/1996 tarihli, yaklak 28-30 sayfalk bir rapor. Mill stihbarat Tekilatnn Babakanla gnderdii bir rapor. BAKAN Dorudur yani Babakanlk da Bu, Komisyon raporundan m edinilmi bir ey diye merak ettiim iin TANSU LLER Ben bu raporu grmedim ama dediim gibi, byle bir mahkeme srecinden getii anlalyor ve Ankara Devlet Gvenlik Mahkemesinde bir yarglama yaplyor bu konuda ve raporda yazlanlarn aslsz olduu grlyor ve sank olarak da Ayvaz Gkdemir ve Mehmet Aar var bu mahkemede. Dolaysyla bu konuda benim ilave edecek bir eyim yok, bu raporun ieriinin de dorusu ne olduunu bilmiyorum. Bunun dndaki sorduunuz ey Susurluka ilikin. Susurlukta -zannediyorumankaya toplantsna iaret ettiniz. Evet, Aralk 96da -tahmin ediyorum- bizim byle bir ankaya zirvemiz oldu. Bu ankaya zirvesinde, hatta benim aklama durumunda olduum bir eye de deindiimi hatrlyorum, o da ben o dnemde devlet iin kurun atan ve kurun yiyen tabirini kullanmtm, bunu da akladm orada hatrlyorum. yle ki, Susurluk olayndan sonraki gnlerde -yine hatrladm kadaryla- bizim bir baka eyi yaptmz ok iyi biliyorum nk Yaplmamas lazm. diye sylenmiti o dnemde. Medyann datm tekeli vard -bu birka gn sonra idi, hemen Susurluktan sonra- biz datm tekelini kaldrdk ve ok byk bir tepki geldi, ters tepki geldi. Bu tepkiyle birlikte bu mesele daha ok alevlendirildi ve ben bunu hep, uzun zamandr sylediim iin ahsma ynelik bir kampanya burada benimle birlikte yrtlmeye baland. O dnemde mesele uydu: Gvenlik glerinin zellikle asker cenahnda acaba bir zafiyet sz konusu olur mu Refahyolla birlikte? diye bir sual, sorgu vard. yle bir dnce erevesinde deil ama ileri Bakanlnda zel harektn yeniden glendirilmesi ve polisin de ok etkin olabilmesi dorultusunda ileri Bakanlnn yapt birtakm almalar vard. Bu almalar erevesinde sanki bu, iller etesi gibi lanse edildi -hlen detoplumun hafzasnn morfik alannda bu yanklar uyandrld ve bu erevede sanki benim verdiim bu mesaj Devlet hukuk devleti deil de, hukuk d her eyi yapn. demiim gibi bir kalba sokuldu. O yaplan zirvede, Cumhurbakanl zirvesinde -yine hatrladm kadarylaben bu konunun zerine sonuna kadar gidilmesi gerektiini, Sonuna kadar gidelim, gidilecek her yere kadar aratrlsn. ama lkenin gvenlik glerinin -orada polise de iaret ediyordum- zaaf iinde ve topyekn bir thmet altnda braklmamasn, nemli olann bu olduunu nk terr mcadelesinin devam ettii bir srete bunun gvenlik glerinin btn motivasyonunu yok edecek bir noktaya tanmasnn millete bir miktar getirecei yk -byk yk hatta- iaret ederek konutum. Dolaysyla buradaki btn ereve, izilen ereve bundan ibaretti. Dorusu, onun tesinde, bu, siyasi erevede ortaya konulmu olan ve bir darbe eklinde onun bir enstrman hline getirilmi olan, Sayn Ban ifade ettii, siyasi suikastlar diyelim, siyasi yok etmeler diyelim, siyasi cinayetler diyelim bir yerde yani faili mehuller aranyorsa eer, bu erevede meselenin ele alnd zaman, grlen btn bu bilgilerin topluma, toplumun hafzasnn morfik alanna yerletirilmi bir bilgi kirliliinin yayldn gryorsunuz ve zaten siyasi suikast dediimiz ey de byle oluyor. Toplum

nezdinde bir siyasetiyi bitirmenin yolu, aslnda onunla ilgili birok yanl bilgiyi aksini yayamayacak bir konumda olan bir kii iin yklerseniz, bu, netice itibaryla siyasi bir suikasta gtryor nk yok ediyor onu, yok ediyor. Bu, tabii, bizim alk olmadmz bir kavram, ezber bozan bir kavram, tpk darbenin illa tankla yaplmas gibi, tankla, tfekle yaplmas gibi; tpk ite darbeler bir tarihte yaplr, bir kesittir, 27 Mays gibi. Bu bir sre olduu gibi burada da siyasi suikastlarn sadece silahla yaplamayaca, toplumun hafzasnn morfik alanna bir bilgi kirlilii enjekte ederek bunun yaygnlamas ve onun, o siyasetinin doru bilgi alamayan halkn verdii kararlara -doru bilgi alamayan doru karar veremiyor- muhatap olmas ve dolaysyla yok edilmesi meselesi. Bu, tabii, yeni bir kavram olarak Trk siyasetine girmitir ve incelenmelidir. Sayn Bakann da syledii ey zannediyorum bu idi ve buna iaret etmi oldum. Dolaysyla, dorusu o rapordan da haberim olmad iin onun ayrntlarna giremiyorum. BAKAN Eer eksik kalan bir husus olursa, o raporu eer Deerli Milletvekilimiz bize de sunarsa Benim hatrladm kadaryla Susurluk Komisyonunda byle bir rapor yok MEHMET EKER (Gaziantep) Ben size veririm. BAKAN - dolaysyla hani kayna Susurluk Komisyonu olarak gsterdiinizde... Kayna da nemlidir nk MTin Babakanla yazd bir evrakn Sayn Babakann Babakanlk yapt dneme ilikin bir rapordan sz ediyorsanz bunun teyidini salayabileceimiz resm yerler var elbette. Ondan sonra soruyu daha net olarak sorar, belki yazl olarak da cevaplandrmasn isteyebiliriz. TANSU LLER unu da ifade etmek isterim BAKAN Babakanm, ok zr dilerim, buyurun, devam edin. Daha sonra da sz Atila Kayaya vereceim. Sizin ilave etmek istediiniz bir konu varsa TANSU LLER Ufak bir ey daha var. Sayn Erbakana ben -belki bu, Sayn ekerin de duymak istedii eylerden biridiro dnemde yaplan Meclis aratrmasnda Sonuna kadar gidelim. tavsiyesinde bulunan birisiyim ancak Sayn Erbakan bunun bir dnem sonra devamn istemedi. in tuhaf taraf bizden sonra, bunun zerinde ok konuanlar yani ite Bu mutlaka incelenmelidir, ortaya kacaktr, karlmaldr; unlar unlar oldu, iller de bunun iindeydi; yleydi, byleydi vesaire diyenler ondan sonraki dnemlerin hibirinde de bununla ilgili daha onun tesine giden bir ey yapmadlar. O srada dikkat ekecek BAKAN Sayn Babakanm, kastnz, sizden sonraki kurulan Hkmet mademki bunun Dolaysyla siz Daha iyi bir soruturmay yapabilirlerdi. diyorsunuz deil mi? TANSU LLER Evet, aynen onu diyorum, hibir ey yaplmad. O dnemde benim ilgimi eken Bunu kimseyi thmet altnda brakmak iin sylemiyorum, sadece meselenin yanl bilgilendirme veya eksik bilgilendirmeyle nasl bir yanla gtrleceine iaret etmek iin sylyorum. Benim orada dikkatimi eken bir baka olguya da iaret etmek isterim: O zaman o Komisyona arlan birtakm insanlar -bunlarn bir blm komutanlard, vesaire- gelmediler Komisyona. Ondan sonra da bunlar arlmad. Anlatabiliyor muyum? Yani tekrar bir eye iaret etmiyorum, sadece o zamann baz yaanmlklarna iaret ediyorum. Dolaysyla baz eyler duyduum iin bunu sylyorum, iller istemedi de aratrlmad. MEHMET EKER (Gaziantep) Hayr, Sayn Babakanm. Ben o olayla ilgili, yani sizin 22/12/96 tarihinde Cumhurbakannn Bakanlnda toplandnzda Sayn Mesut Ylmaz sizi itham eden baz konumalar yapyor, diyor ki: mer Ltfi Topaln ldrlmesinde stanbul Emniyeti failleri yakalad, adamlar da zaten Biz yaptk. diyorlar. Hibir gizli sakllar yok. Ama bunun stne gidilmedi, Emniyet Mdrnn stne gidildi. Bunun zerine Sayn Cumhurbakan diyor ki: Evet, bana da geldi Emniyet Mdr,

grtm, Emniyet Mdr bana bunlar syledi: Biz adamlar yakaladk ama Ankara bunlar elimizden ald. diye Mehmet Aar ikyet ediyor. O konumann ierii bu, sizi suladklar yer buras, yani Niin mdahale edilmedi? anlamnda sylyor. Yakalanan silahlarn Hospro irketinden alnd, o irketin bu silahlar MOSSADdan ald, bu silahlarn bir ksmnn Susurluktaki aracn arkasndan kt BAKAN nann ok fazla milletvekilimiz soru sormak istiyor, bekliyor. Saat 13.30, rica ederim. MEHMET EKER (Gaziantep) Peki, o zaman u son eyi sormutum, cevap vermemiti Sayn Babakan. BAKAN Eksik kalan hususlar olursa yazl olarak versin dedik. MEHMET EKER (Gaziantep) Yok ama bu nemli, bunu mutlaka duymak istiyorum. BAKAN Buyurun. MEHMET EKER (Gaziantep) zellikle, sraile gittiiniz -Eymrn ifadesi bumstearla birlikte onlarn dar kartld, Aarla sizin MOSSADla grtnz iddia ediyor. TANSU LLER Ben bir grmeyi yaptm srailde. Yaptm grme zellikle PKK konusunda istihbarat alveriine ilikindi ve bu istihbaratn ok gizli kalmas gerei vard, talep onlardan gelmi bir talepti. Dolaysyla, o gn PKKnn ok ciddi istihbaratnn srailin elinde bulunduu, nokta istihbaratnn olduu MEHMET EKER (Gaziantep) Pardon... Efendim, grtnz kimdi? Kaytlara gesin diye sylyorum. TANSU LLER Vallaha, Rabin de vard orada -Rabin de vard yanl hatrlamyorsam- bakalar da vard belki, bilemiyorum, yani u anda tam olarak zaten bizim taleplerimiz ve onlarn gerisini ben dinlemedim yani benim meselem de deildi. Bir Babakan olarak benim sadece sylediim ey, bunun bizim iin bu ilikilerde nemli bir merhale olaca ve bu istihbaratn iki istihbarat arasnda ve yaylmadan Onlar bunun tamamen gizli kalmas zerine ok srarcydlar ama o gn yaptm konumalarn ieriinde btn benim sylediim ve benim onunla kstl kaldm olay PKKya ilikin nokta istihbaratt. BAKAN Atila Kaya Bey, buyurun ltfen. ATLA KAYA (stanbul) Teekkr ediyorum. Sayn Babakan, ben de teekkr ediyorum zatalinize bizleri evinizde misafir ettiiniz iin. Sayn Bakanm, msaadenizle, ben ncelikle soru soran arkadalarmzn sorularnda dile getirdikleri ve hem partimizi ve daha dorusu bizim hareketimizi de ilzam eden -kaytlara gemesi bakmndan- bir iki hususa dikkat ekmek istiyorum. Birincisi: Biraz nce Sayn eker MT raporunu okurken bir lkc mafya tabiri geti, bir de Azerbaycandaki bir darbe giriiminde 22-23 civarnda lkcnn ve nizam alem ocaklarndan insanlarn ld yolunda MEHMET EKER (Gaziantep) Buradan okudum. ATLA KAYA (stanbul) Evet, rapordan okundu. Ben de kaytlara gemesi anlamnda sylyorum. BAKAN O raporu ok merak ettik imdi. ATLA KAYA (stanbul) Aslnda burada Sayn Babakan da ifade etti, 28 ubat dnemi, yani o sre daha dorusu, bir ynyle nemli lde zelletirmeler yoluyla, banka kurmalar yoluyla belli lke kaynaklarnn belli insanlara ya da gruplara aktarld bir dnem. te bu dnemde deta btn bu kirli ve karmak ilikilerin zerine bir al rtlm ve o aln zerine de lkc mafya ibaresi yazlmak suretiyle, yani toplumun dikkati baka yne

ekilmek suretiyle btn o olup bitenlerin toplumun gznden karlma srecidir. Dolaysyla yani bu lkc mafya diye nitelendirilen insanlarn lkc hareketle -ki ben o tarihlerde lk Ocaklar Genel Bakanl yapyordum- hiyerarik ve organik anlamda hibir zaman bir ilikileri ve balar olmamtr. O darbe meselesinde de, Azerbaycandaki bu Dalk Karaba igal edildii zaman Trkiyeden gnll bir ekilde Azerbaycana gidip oradaki kardelerimize yardm eden, hatta savaan insanlar olmutur, yaralanan insanlar olmutur, esir den arkadalarmz olmutur ama hibir lkc Azerbaycandaki bir darbe giriiminin iinde olmamtr ve o 23 isim de hayal bir eydir, 23 lkcnn ldrlmesi durumu da hayal bir durumdur. Bunu zellikle belirtmek istedim. Bir de Sayn nder burada yok ama ben bir eyi sylemek istiyorum. Aslnda, sizin Babakanlnz dnemi, gerekten de terrle mcadele anlamnda ok nemli admlarn atld -bana gre- ve ok nemli de sonulara ulald bir dnem olmutur Trkiyede. O sorunun ierisinde geen, ite, Krtlere zulm, Krt halkna zulm vesaire gibi eyleri kabul etmemiz mmkn deildir bizim. Bir de yine bir tabir geti Nevruzun Trkletirilmesi diye. Dou Trkistandan Balkanlara kadar hatta Mslman olmayan btn baz Trk topluluklar; gibi uvalar gibi, Gagavuzlar gibi, bunlarn hepsinde ortak bir bayramdr Nevruz Bayram. Dolaysyla, byle bir ey yani Trk olan bir eyi nasl Trkletireceksiniz? Bir eyde bir temennimi dile getirip bir soru ynelteceim son olarak. Bir kitap yaynland, zannediyorum sizin basn danmanlnz yapm Mehmet Bican, 28 ubatta Devrilmek diye. Orada da sizin bu 28 ubatla ilgili o kararlarn alnd tarihten sonra yani tankn nne kmak, tankn ite eer byle bir ey olursa, bir niyetinizi ifade ettiinizi yazyor orada. Ayn ekilde siz de burada dile getirdiniz, bu hareketlerin iinde bulunan askerlerin emekliye sevk edilmesi ynnde bir giriiminiz olmu ama merhum Erbakan Hocay, o konuda anlalan ikna edememisiniz, keke bu hadise gereklemi, bunlar yapabilmi olsaydnz belki tarihin ak seyri de baka trl olurdu, diyorum. Soru olarak da: imdi, yle bir ey var 28 ubatla ilgili, dnemin Sayn Cumhurbakanna atfedilen yle bir eyi var, deniliyor ki; Sayn Demirel, 28 ubat darbesini nleyen isim olmutur. Siz, hem o kitapta hem de biraz nce ifade ettiniz, o kararlardan sonra daha dorusu size yetkinin verilmemesinden sonra yaptnz bir aklama var, diyorsunuz ki: Bu bir ankaya darbesidir. yani benim sorum u: Sizce, Sayn Demirel, gerekten de o dnemde bir asker darbe olacakt da bunu birtakm giriimlerle nleyen bir kii mi olmutur, yoksa darbecilerin gerekletirmek istedikleri ya da ulamak istedikleri hedefe araclk eden bir pozisyonu mu olmutur? Bu konudaki grnz renmek istiyorum, teekkr ediyorum. TANSU LLER Teekkr ediyorum Sayn Kaya. Sorunuza ilikin olarak Sayn Demirel, bir siyasi figr ve kendisi darbelerden gemi birisi, dolaysyla, kendisinin baz korkularnn olduu, baz eyleri gerek olarak bir Buradan bir ey kar, bunu nlemek lazm. eklinde bir duruunun olduunu dnmek mmkn, ancak alglanan bir baka boyutunda sanki Sayn Cumhurbakan, bu iin tankla, tfekle olan tarafn nlyor ama tankla, tfekle olmayan boyutunda bu siyasi suikast dediimiz boyutunda, sanki o duyarll gstermiyor ve BAKAN - Bir hatrlatma balamnda bunlar ifade etmeme izin verir misiniz? Sayn Demireli dinlediimiz zaman zellikle 28 ubat srecinde, ki kendi rol asndan Mill Gvenlik Kurulu, anayasal bir kurulu ve ben anayasal bir kurum, demokratik sistem ierisinde ilettim ve bunun hibir ynyle ne postmodern darbedir, ne darbedir, ne demokrasiyi ilevsiz klmtr zira bir muhtrada bile Meclisin faaliyetlerini, Meclis demokratik sistemin dna kar, ne Meclis kapanmtr, ne tank girmitir, dolaysyla, bu tamamen demokratik sistem ierisinde siyasal aktrlerle konuarak zdydk. Problem olarak ifade etti yani tam kelimeler bu olmasa da izdii ereve buydu, belki bu minvaldeki aklamalara

da yani erevesel olan bir eyi tam derseniz belki de hani daha net bir yapma imknnz AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) ok zr dilerim, Sayn Demirel, tanklarn ve toplarla darbe yaplmasn nledi ama siyasi suikast anlamndaki darbelerle diye devam ediyordunuz o yarm kald herhlde. TANSU LLER Evet, siyasi suikast denebilecek ve Meclisin ounluunun aznla evrildii bir srete milletvekili transferlerinin Aslnda bir program erevesinde, imzal bir program erevesinde yrtldn ne kadar biliyordu? Ve netice itibaryla sonuta ortaya kan tabloda, ounluk aznla evriliyorsa ve bunu aznla evirme srecinde korku iletiyorsa, tekrar ediyorum -toplumun hafzasna ilemi bir eski fotoraf var, o bir haner gibi duruyor orada onun altnda yapmak daha kolay birtakm eyleri- ama ikna odalar kuruluyorsa, milletvekilleri transfer ediliyorsa ve aznlk ounluk yaplana kadar bir zaman sreci tannp, o gven oylamasnn alnmasna msaade ediliyorsa ve sonra da ona tabii artlar altnda kurulmu bir hkmet deniliyorsa o zaman bunun demokrasiyle badar bir taraf olup olmadn iyi dnmek lazm. Sayn Demirel, netice itibaryla bizim partimizin eski Genel Bakandr, kendisinin darbelere ilikin evvelden geirmi olduu birok ey bize 226 ruhunu hatrlatmtr. 226 dediim ey: Bulun 226y gelin. yani Meclis ounluunu bulun, gelin. Tabii bunlarn hepsinde tekrar ediyorum, Sayn Demirelin, yaanmlnn, geirmi olduu darbelerin kendisi zerinde brakt izlenimlerden doan ok samimi nleme istekleri olabilecei gibi, baka farkl alglarn da gndeme geldii ve toplumda yank bulduu bir sreten bahsediyoruz. Yani Sayn Erbakan bu dorultuda hareket ediyor yani daha farkl bir demokrasi snav verilebilir miydi? Her ey hukuki olarak devam etmi de olabilir, byledir de ama demokrasi etii asndan bundan sonra yaplacak olan bir anayasada, yazl veya yazsz olarak bu ruhun mutlaka ilenmesi gereinin altn izmek istiyorum yani Meclisin ounluu millete belirlenir, bu ounluk; bu iradenin Meclise yanstt aritmetiktir eer, siz bunun bir blmn alp bir ikna odas sreci ierisinde zorla, korkuyla, menfaatle, her neyse bir baka yere geiriyorsanz ve o ounluun aznlk olmasn bekliyorsanz sonra da ondan bir hkmet karyorsanz ve Ne gzel ite, demokrasi iinde bu ii hallettik. diyorsanz o zaman bunun ileri bir demokrasi erevesinde yargland zaman ne kadar kabul bulaca ayr bir sualdir. BAKAN dris ahin Bey, buyun ltfen. DRS AHN (ankr) Sayn Babakanm, ncelikle biz de teekkr ediyoruz , hanenizde bizi misafir ettiiniz iin. Ancak, bir tespit yaparak suallerimi tevcih etmek istiyorum. Gerek anlamda bu Komisyon almalar esnasnda yle bir manzarayla karlayoruz; davet ettiimiz tm konuklarmzn balarnda kendilerine lider olarak addettii isimler konusunda bir sual tevcih edildiinde; emin olun ok byk skntlar ekerek, doruyu direkt sylemenin tesinde dolanarak baz eyleri ifade ettiini gryoruz. Bunu sadece zatalinize mahsus deil, bunu biz evveliyatnda dinlediimiz Sayn Recai Kutanda da grdk, Sayn evket Kazanda da grdk ve dier bir ksm siyasi aktrlerde de grdk. imdi, ok net bir sual, aslna bakarsnz Sayn Kayann sormu olduu sual; son derece net ve biz Sayn Demireli dinlediimizde de emin olun, bize o sreci anlatrken sanki normal Anayasa erevesi ierisinde, Mili Gvenlik Kurulu erevesi ierisinde, yaplm hadiseler gibi anlatt. Demin de buyurduunuz gibi Tankla, tfekle gerekletirilemeyen eylemler. bu dnem ierisinde maalesef Sayn Cumhurbakannn ve onunla birlikte hareket eden bir ksm isimlerin Doru Yol Partisinin ierisinde yapt bir cerrahi mdahaleyle, Doru Yol Partisinin zemini baka bir mecraya tanm ve siyasal olarak ounluk elde edemeyecei anlaldktan sonra da baka bir isme hkmet kurma grevi verilmi. Niin bunu sylyorum? zellikle siz bunu

ifade edemediniz, sizin adnza belki bizler, yaanlanlar sizinle paylamak suretiyle nnz am oluruz, bu niyetle syledim nk Sayn Demirele bizzat ben kendim sordum, dedim ki: Efendim, yani demokrasilerde byle bir teaml var m? 278 tane ilave oylarla birlikte 282 tane isim geliyor ve Sayn iller, sizinle gryor, 282 ismin olduunu, bu konuda Sayn Erbakann da destek olacaklar noktasnda size teklifte bulunuyor, ancak siz, hkmeti kurma yetkisini Sayn illere; deil Sayn Mesut Ylmaza, veriyorsunuz, byle bir ey olabilir mi? Dediimde bana: Ben anayasal hakkm kullandm. dedi. BAKAN Noterci deilim, ankayann noteri deilim. dedi. DRS AHN (ankr) Evet, ankayann noteri deilim, anayasal hakkm kullandm. imdi, biraz nce ifade ettiniz; 226y bulan gelir. Bu sz; Sayn Demirelin szdr, demokrasilerde sadece yazl esaslar deil, ayn zamanda teamller iler, bugn biz her yerde ayn eyleri ifade ediyoruz; ngilterenin bir yazl anayasas yok ama teamlleri var, asla ve asla baz eylerin farkl ekilde yryecei noktasnda bir inan dahi ngilteredeki demokrasi anlaynda yok. imdi, biz burada, Sayn Cumhurbakan: mza sahipleri imzalarnn arkasnda olmadklarn bana sylediler, 278 imzann ve bundan dolay Sayn Mesut Ylmaza bu grevi verdim. gibi bir aklama yapmt o gn bize. imdi, sizin bu syleminizden unu kartyoruz; sreci yayarak, belirli bir sre ierisinde Doru Yol Partisinden bir ksm milletvekilleri ikna odalarna ekiliyor, bir ksm ara otellerde, ikbal kaygsyla, belirli bir tehditle ve belirli bir korkuyla ikna ediliyor ve bu ekilde de Doru Yol Partisinden bir ksm isimler kurulacak olan hkmete gvenoyu vermek durumunda braklyor, bunlarn bilfiil banda ve bu organizasyonu yapan isimlerin banda da Sayn Cumhurbakannn olduu grlyor, bizim dinlediimiz, edindiimiz bilgilerle. Bunu sylemekten acaba niye ekiniyoruz? ncelikle bir bunu renmek istiyorum nk artk, millet aydnlanmak istiyor. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Sayn Bakan, imdi, biz burada Sayn Cumhurbakann yarglyor gibi bir sonuca varyoruz. BAKAN Yarglamyoruz. DRS AHN (ankr) Efendim, ben bizzat Sayn Cumhurbakannn syledii szleri sylyorum. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) imdi, szleri sylyorsunuz da dris Bey, Bir mahkeme karar gibi de anlalyor. diyorsunuz yani yle oldu, Demirel bunu yapt, Demirelin bunun gibi BAKAN imdi, deerli Milletvekilim, dier milletvekillerimizin sorularna yorum katarak da sorabilir yani. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Hayr, yorum baka bir ey efendim. BAKAN dris Bey, byle bir yarglama yaplmyor fakat ona dikkat ediyorsanz, yle bir DRS AHN (ankr) Ahmet Bey, ben bandan beri tm misafirleri dinleyen bir arkadanz olarak sylyorum ve Sayn Demirelin bizzat hemen yan banda bu mdahaleyi kendisine de yapm olan birisi olarak soruyorum. u anda da Sayn Babakan, zellikle gvenoyu noktasnda sreci biraz uzatarak kendi arkadalar zerinde bir ksm operasyonlarn gerekletiini ifade etti. Bunu Sayn Babakan syledi, ben de ikisini karlatrmak suretiyle byle bir algnn ierisinde olabilir miyiz? Bunu somut olarak sylerlerse bundan memnun olacamz ifade ettim ve girite de unu ifade ettim; herkes kendi liderini korumak gibi bir alg ierisinde, bu ekilde davrandmz zaman, gelecek nesillere tam demokratik, ciddi anlamda zgrlklerin tartld bir lke brakabilir miyiz? Samimice ifade ediyorum, gzel bir anayasa yapmann yolu; gerekleen hadiseleri, dnde kalanlar, tm plaklyla burada ifade etmek deil midir? Bunu Sayn Babakanmzdan

rica ediyorum, uygun grrseniz cevaplarsnz, uygun grmezseniz de tamamen sizin takdirinize brakyorum Sayn Babakanm. kinci sualim ise u: 28 ubat kararlarn Meclise gtrme dncesini eyleme geiremedik. diye bir dnce paylatnz bizimle. Oysaki, 406 sayl Mill Gvenlik Kurulu kararlarnn uygulama mercii tamamen hkmettir. Ancak bir dnem ierisinde hkmetinizin bu kararlardan duyduu rahatszlk nedeniyle dnemin Meclis Bakan Mustafa Kalemliyle Sayn Babakan Necmettin Erbakann bu ekilde bir giriimde bulunduu yani askerin bir nevi bildirisi veya ihtarn bir ekliyle Meclisten geirmek suretiyle veyahut da Mecliste bunun reddedilmek suretiyle bir duru sergileme niyetinizin olduu ortaya kyor, ancak siz burada zel olarak kendiniz ifade ettiiniz iin sylyorum; Yani Meclise gtrelim dncesi bende hkim oldu. dediniz. Oysaki, bunun muhatab Bakanlar Kurulu ve Bakanlar Kurulunda grldkten sonra da ilgili bakanlklara bildirilebilir. Buradaki muradnz neydi? Yani 406 sayl kararlar uygulamamak myd, Mecliste bir ekliyle zaman kazanmak myd, yoksa Anayasa ve erevesinde bu olayn, muhatabnn Meclisin olmad hepimizce bilinmesine ramen bu yolu tercih etmekteki niyetiniz neydi? Bunu renmek istiyorum. Bir dier sualim ise u Sayn Babakan: zellikle cumhurbakanl seimiyle alakal olan sre ierisinde yine dinlemi olduumuz tanklardan birisi; Bizzat kendisinin bu olaya ahit olduunu ifade etti, Sayn Haberaln ismini, Sayn rahmetli Ecevitin n plana kartt ve rahmetli Ecevitin, Haberaln seilmesi noktasnda Sayn Mesut Ylmaz ve dier muhalefet partileriyle irtibata geip, karar aamasna geldii bir anda, silahl kuvvetlerden bir telefon aldn ve Sayn Ecevite Sezerin ismi n plana kartlmas gerektiini ve Sezerin seilmesi noktasnda bir talepte bulunulduunu ifade etti. Bu konuyla alakal sizinle paylalm bir hadise var m bu sre ierisinde cumhurbakanl seiminde? Bunu renmek istiyorum. Bir de oka konuulan, toplumun da merak ettii, ancak muhataplarndan birine sorduumuzda: Byle bir grmenin olmadn ifade etti. Sizin, Uludada, smail Hakk Karaday Paayla bir grmenizin olduunu ve kendisine burada veya baka bir noktada: Paam, 278 tane imzal gvenoyu alabilecek ounluum var, siz de yer yznde Cenaballahtan sonra en byk kudret sahibisiniz, benim Babakanlm noktasnda; bu imzalar da toplamm, bana destek olmanz istiyorum. gibi bir grmenizin getii ifade ediliyor. Byle bir grme, oldu mu, olduysa nerede oldu ve bu minval zerine mi oldu? Bunu renmek istiyorum. Bir dier sualim ise; zellikle dneminizin, Ekonomi Bakan Ufuk Sylemez Bey, son derece gzel bir sunum gerekletirdi Komisyonumuza ve o sunumda: Kendi hibir ekilde d borlanma o sre ierisinde yapmadnz ve ekonominin Refahyol Hkmeti dneminde son derece istikrarl ve iyi gittiini ve yine bizim bir sualimiz sonrasnda; Bunun sebebinin havuz uygulamas m? diye kendisine sual tevcih ettiimizde: Elbette ki havuz uygulamas ok nemlidir ama tek bana havuz uygulamas da deildi, bu dnem ierisinde, ekonomik evreler Refahyol ktidarnn iyi gidiinden ok ciddi anlamda rahatsz oldular. gibi bir dnce paylat, biz de kendisine unu sorduk: O dnemde Anadolu sermayesinin ykseliine mani olmak isteyen stanbul i evrelerinin darbede; medyayla, askerle olan ilikilerle ve bu srecin, srekli olarak gndemde tutulmasnda ciddi anlamda bir faktr oldu mu? ve zellikle yine o dnemde dinlemi olduumuz tanklardan birisi de unu ifade etti: 94-2003 yllar arasnda 25 tane banka TMSFye devredilmitir ve zellikle de bu sre ierisinde otobs stnde, fona devredilen bankalar da dhil olmak zere bir ksm lisanslar imzalattrlmtr, o gnn siyasilerine gibi bir sylemle TANSU LLER Bu son, anlayamadm son cmleyi ltfen.

DRS AHN (ankr) imdi, birok banka lisans verilmiti, 93, 94 ve 2003 yllar arasnda TMSFye devredilen 25 banka ierisinde Komisyonumuzda ifade veren dnemin 8. Ar Ceza Mahkemesi Bakanl da yapm olan Mustafa Akn, bir ifadesinde dedi ki: Seim otobs zerinde bile banka lisans verilmesine ilikin kararlarn imzalandn biliyorum. TANSU LLER Bana ilikin mi bunu syledi? DRS AHN (ankr) Hayr, hayr o dneme ilikin ve sizin ekonomi profesr olarak ve lkemize Babakanlk yapm bir isim olarak: Bu 25 TMSFye devredilen banka ve gidiatla alakal bu davalara bakan yargcn, yarg eliyle bir rpda grev deiiklii cihetine gidilmi ve bu yarglamalarn bir ksm akamete uratlm. Bizzat, biz bunu, kendi beyanndan aldk. Bu sre ierisinde sorum u: Sz konusu, 25 bankann fona devri nedeniyle milyarlarca dolar kamu zarar olumu, acaba 28 ubat srecinin bu zarara ne lde etki ettiini dnyorsunuz yani pek ok dinlediimiz tanklar, ak bir darbeden ziyade ekonomik bir darbe olduu kanaatindeler, buna siz de katlyor musunuz? Son sualim de Sayn Babakanm u; zellikle Bat alma Grubu evraklarnn ortaya kmas nedeniyle, silsile yoluyla Sayn Orakolu, ileri Bakannz Meral Akenere, Meral Akener Hanmefendi de: Zatalinizin o da bu yolla sizlerle bunun Babakan tarafndan Cumhurbakanna gtrlmesi noktasnda telkinde bulunarak, Cumhurbakanna gtrld, daha sonra ise Cumhurbakan, gereini yapmas gerekir iken, bunun tekrar muhataplarna geri dndrmek suretiyle bu belgeleri vermesi nedeniyle, 28 ubat sreci ierisinde ak bir darbenin gereklemediini ve ak darbenin olumamasnn en nemli sebebinin de bu belgelerin o dnem ierisinde aa km olmas ve bundan bir ekilde silahl kuvvetlerin de haberdar olmasn ne srenler var. Bu gre de katlyor musunuz? Teekkr ederim. Tutanaklarda Sayn iller vermitir. eklinde. Hayr, orada bir yanllk var, ben tam dinledim onu, Sayn Babakann gtrmesini istemitiniz doru mudur bu neri? TANSU LLER Ben, Sayn Meral Akenerin bunu Babakana, merhum Erbakana gtrmesini istedim. DRS AHN (ankr) Tamam doru, doru. TANSU LLER Benim dncem, Sayn Erbakanla bizim onu bir tezekkr edeceimizdi yani kendi aramzda, o gtrecek, biz bir tezekkr edeceiz fakat bu olmadan Sayn Erbakan, Sayn Cumhurbakanna gtryor meseleyi ve Sayn Cumhurbakan da -yani benim bildiim bir olay- bunu Trk Silahl Kuvvetlerine bir biimde gtryor ve hemen oluyor bu nk arkasndan Gven Erkaya Deniz Kuvvetlerinin banda olmas sfatyla ve nedeniyle bu konuda ok ciddi bir giriimde bulunuyor- Sayn Meral Akenere kar ama tabii asl hedefte olan Tansu iller nk Meral Akener, Tansu illerin yeni Bakan yapt ve aralarnda bu konuda ve dier konularda bir akkan bir ilikinin olduu, bir resimle kar karyasnz, ona saldryorsunuz ama asl saldrmak istediiniz br, mesele bundan ibaret. DRS AHN (ankr) ok zr diliyorum, tutanaklarda; lisans ihalesini bunu salayan isim olarak zatalinizin ismi gemi, ona dair deerlendirmenizi yaparsanz -arkadalarmz uyard- sizin isminizi vererek, otobs stnde lisans szlemesi imzaladnz noktasndaki bir beyan. TANSU LLER imdi, ben ilk nce u lisanstan balayaym yani hemen son olduu iin. Ben, btn Babakanlm zamannda en byk rezistans koyan, babakanlardan biriyim hi phesiz, zellikle bu dnemde. Yeni banka kurulmamas asndan nk her yeni banka; bir rant, bir kesimden dier kesime aktarlm ok ciddi bir ranttr. Buna benden nce balam, benden nce balam ve sonuca gelmi birtakm bankalar hari, Hazine Bakanlmdan itibaren, buna son derece kar ktm yani bu bir ey

deil, bu benim temel felsefelerimden bir tanesiydi. Bu arada balam sreler vard, belli bir noktaya gelmi, belli bir noktadan geri dnmeyenler, bunlar; oldu o aralar ama bizim btn yaptmz eyde, bizden sonra furya hlinde banka verilmesinin en nemli banka kurma yetkisi verilmesinin en nemli nedeni; ondan nce bizim ok ciddi lde bunu skmamz oldu. Yalnz, bakn koalisyonlara ilikin size bir ey daha syleyeyim: Koalisyonlar, belirli bakmdan demokrasi asndan yararl bir ilevi var. Nihayet, temsil konusunda bir araya getiriyorsunuz, herkes temsil ediliyor ama koalisyonlarda hkim deilsiniz olaya, sizin hayr dediinizi bir baka bakanlk kanalyla yani babakanlar yle tek bana iktidar gibi falan tek bana olaylar gtremiyor, sizin haberiniz olmadan, birilerinin, birilerinin bakannn altndan, birilerinin bir eyinin altndan bir ey yapldn gryorsunuz. Anlatabiliyor muyum? Yani bu yle, hele imdi tek bana iktidar olarak yaayan arkadalarma ben hep unu sylemitim o zaman da arkadalarma; u nimeti iki seneliine keke Cenaballah bize de ksmet etse de u milletlimize gerekten yapabileceklerimizi yapsak nk bizim kurduumuz koalisyonlarda ve hatta bakanlarnza bazen egemen olamyorsunuz, tek bana bir iktidarda olabileceiniz kadar yani dolaysyla, orada birtakm eyler kaym olabilir ama benim bu konuda n ekmem, bilmem uralarda, buralarda tepelerde bilmem ne imzalamam, tam kar grte olduum bir olaydan bahsediyoruz. Dolaysyla, tekrar ediyorum, balam birtakm sreler olabilir, benim haberimin olmad sreler olabilir ama ben temelli buna ok kar koyduum iin zaten bizim ekilmemizden sonra 97de furya hlinde bankalara yetki verildi ve bu bankalarn balarna vesaire de eitli insanlar geldi, -onlar Komisyonunuz eminim inceleyip, grecektir- bunlarn bir blm de bu 28 ubat srecinin etkin isimleri oldu, zaman zaman. Dolaysyla, sylemek istediim ey; benim tam karsnda olduum bir noktaya iaret ediliyor, ben banka verilmesine topyekn, koyabildiim rezistans, sonuna kadar koyan bir siyasi ve ekonomik anlaytaydm yani bunun bilinmesini isterim. imdi, Sayn Demirele ilikin Benim byle bir eyi imzaladm kim syledi, eyde merak ettim eer bir eyse yani byle bilmem ne kafelerinde DRS AHN (ankr) 8. Ar Ceza, banka davalarna bakan Mahkemenin Bakan, O sre ierisinde bu tr lisans verme hadisesinin yaygn olduunu ve hatta o dnemin ite etkin isimlerinden biri ben tam olarak hatrlamadm iin, arkadalarmz imdi sizin isminizin getiini uyarnca sylediler- o dnemde byle lisans ihaleleri veriliyordu. ok fazla da yani bu sizin sktrldnz gsteriyor. TANSU LLER Hayr, hayr ben byle bir eyi zorla da olsa kesinlikle yapmam. Yani zorlanarak da yapmam, ihale baka bir olay, ihaleye almsa bir ey, bunu bilemiyorum, yani tekrar ediyorum, benim ok kar olduum bir eydi bu yani duru olarak da ok kar olduum bir eydir dolaysyla, bunu kim, hangi belgeyle veya nasl, hangi ahitle veya bir eyde sylyor? Dorusu ok aryorum yani bunu bilmek isterim nk gerekten ok ters olay, bize ters en azndan. imdi, ikincisi 28 ubat, bir darbe miydi? Zannediyorum ki bundan daha ak syleyemezdim yani 28 ubat, bir darbedir, ezber bozan bir darbedir ve bu darbe, eer milletvekili ounluu aznlk yaplyorsa ikna odalarnda bu darbenin nasl olduuna dair bir gstergedir, eklinde bir aklamam oldu, yine o dnem aklamalarmda Bu bir ankaya darbesidir. dediim, sonra tekrar Parlamentoya kar yaplm bir suikasttr. dediim o gnn gazetelerinde, o gnn beyanlarnda, esasen mevcuttur ama bunu bir hukuki platform olarak deerlendirmiyorum, bunu daha ok demokrasinin etik kurallar erevesinde deerlendiriyorum ama ileri demokrasiler, bununla badamaz yani byle olan bir eyin, bu demokrasidir, demokrasinin gereidir dememiz de mmkn deildir. Bunu, tekrar ifade etmek istiyorum.

imdi, bundan sonraki bir sualinizde; Mill Gvenlik Kurulu uygulama mercisi hkmettir anlyorum 28 ubata ilikin soruyorsunuz, kararlarna ilikin soruyorsunuz. DRS AHN (ankr) Beyanlarmz Meclise gtrmeyi dndk. diyorsunuz, sizi bu noktaya iten TANSU LLER Hayr. Eer, byle sylediysem de, byle tutanaklara getiyse yanl ifade etmi, sylediim ey u: Nihayet, demokrasilerde her eyin stnde olan Meclistir, belli bir ey Meclisten getii zaman ancak mill iradenin vazgeilmez unsuru olur. Mill Gvenlik Kurulu kararlar, bazen alnr ve uygulanmaz, bazense hkmetler hi alnmam Mill Gvenlik Kurulu kararlarn, Bakanlar Kurulundan, Meclisten geirerek uygularlar. Bizim orada yaptmz ey, tekrar ediyorum, Bakanlar Kurulu szgecinden geirerek Meclise gtrdmz eyler bizim zaten arkasnda olduumuz eyler, yle de olmas lazm ama mesela, sekiz yllk zorunlu eitimi, biz sekiz yllk eitimi mesela Doru Yol Partisi olarak benimsiyorduk ama zorunlu eitim farkl bir mecraya sokuyordu olay. Bizim sekiz yllk eitim programmzda vard ama zorunlu eitim bir baka olay ifade ediyor. Yani btn meslek okullarnn bir yerde orta ksmlarnn lavedilmesine Ve bunu niin yapyorsunuz? te, imam-hatip okullarn kapatmak iin yapyorsunuz ama onu da o ereveye sokuyorsunuz. Bunlar doru deildi nk biz meslek okullarna -her eyin tesinde, teknik olarak sylyorum- ok ehemmiyet vermi bir gelenekten geliyoruz. Yani biz meslek okullarnn oalmasnda ok etkin olduk. Bunun kapatlmas doru deildi ama sekiz yllk eitimi uygun gryorduk. Uygun grdmz kararlar uyguland ama asl kilit noktada olan kararlar, yani o gnn zorlamas eklinde ortaya karlabilecek nitelikte olan veya deerlendirilebilecek nitelikte olanlar, tekrar ediyorum, Sayn Ylmaz Hkmeti kurulduktan hemen sonra icra edildi. Sylemek istediim buydu. Eer baka bir ey DRS AHN (ankr) O zaman zabtlara yanl gemiti, dzelmi oldu bu vesileyle. TANSU LLER Onu dzeltmi olduk bylece. Dorusu, Sayn Ecevitin Ahmet Necdet Sezer konusunda ortaya att isim olarak belirlenen Cumhurbakanl aday Byle miydi, yoksa yanl yazlm m zaten daha evvelden tutanaklardan? DRS AHN (ankr) Sayn Babakanm, sizinki deil, o baka bir konuyla alakal, bilmiyoruz. TANSU LLER Peki, devam edelim. Sayn Ecevit, Ahmet Necdet Sezeri gndeme getirmitir. Hatta bir gn bir ge vakit bu geldi bizim nmze. Hatrladm kadaryla, hatta Bilkentte evde bir toplant yaptk bu konuda ve biz Doru Yol Partisi olarak bu ismi deerlendirdik. Bunun kimden kt konusunda benim bir bilgim yok. Yani Haberal bunu sylemi, ondan sonra Ecevit bize bunu getirmi, onu bilmiyorum ama Sayn Ecevit bize bunu getirdi, ok hzl biimde geirmemiz lazm olduu konusunda hassasiyeti vard, biz de geceleyin ge vakit Doru Yol Partisi olarak toparlandk, deerlendirme yaptk. Zannediyorum ki arkadalarmz ilk nce bir miktar frene basmak istediler yanlmyorsam ama sonu itibaryla hep birlikte bunu yapmann gerei zerinde duruldu ve bu ekilde geldi. Yani Sayn Ecevitin Haberal kanalyla bu ismi alp almad konusunda bir bilgim yok. DRS AHN (ankr) - Bu da Yanl anlald Sayn Babakan nk Ecevit nce Haberaln olmas noktasnda bir dncesi bir var iken bu grme esnasnda, o sre ierisinde Sayn Ylmazla grmeye gidiyor, grme esnasnda bizzat smail Hakk Karaday Paa tarafndan telefonla aranyor ve Haberal noktasndaki srarndan vazgeip Sezeri n plana kartyor. Buna dair bilginiz var m? TANSU LLER Uludada smail Hakk Karadayyla grmem kesinlikle gerek d, byle bir ey olmad. Tesadfen, benim olduum bir iki gn ierisinde onun da orada

olduu dorultusunda bir bilgi geldi bana ama bizim kesinlikle byle bir grmemiz olmad. Dolaysyla, byle bir ey sylemi olmam da gndemde deil, konumu olduum da doru deil. MEHMET EKER (Gaziantep) Siz deil efendim, Kalemli sylemiti. Kalemli bize -Meclis tutanaklarnda var- sizin grtnz syledi ama BAKAN - smail Hakk Karaday da reddetti bunu. MEHMET EKER (Gaziantep) Ama smail Hakk Karaday da reddetti. TANSU LLER smail Hakk Karadayda Hatta bu konuda ben hemen bir yalanlama da gndeme getirdim nk zel Yetkili Savcyla grtkten hemen sonra byle bir ey kt gazetelerde, hangisiydi bilemiyorum, yani benim sanki byle bir ey sylediim dorultusunda. Kesinlikle gerek ddr, byle bir ey olmamtr. diye hemen bir aklama yaptm. Dolaysyla, ok az aklama yapyorum, yani ok gerekli grmedike hibir aklamada bulunmuyorum, biliyorsunuz belki bu duruumu ama bu konuya gerekli grdm iin hemen yaptm. Bu arada, evet, bizim, Bat alma Grubunu kamuoyunun nnde aklamak ve kamuoyunu bu konuda bilgilendirmek konusunda inisiyatifimiz oldu. Yani Bat alma Grubunu otaya karan, bir yerde, Doru Yol Partisi kanad olmutur. Tekrar etmek gerekirse eer: Meral Akener Bunu ne yapalm? diye bana getirdi, ben de Bunu kamuoyundan gizlememiz doru deil, bunu mutlaka ortaya karmak lazm. Bu son derece nemli bir olay. dedim ama lk nce merhum Erbakana bunu gtr, sonra gereini konuuruz. dedim, o arada merhum Erbakan bunu Sayn Cumhurbakanna hemen iletmi, Sayn Cumhurbakan da hemen Trk Silahl Kuvvetlerine iletmi ve birdenbire Trk Silahl Kuvvetlerinin zellikle Gven Erkaya kanadndan bize bir bombardman geldi, Meral Akenerin zerinden geldi. Meral Akener de ok dik durdu orada ve bu bombardmann asl hedefinin aslnda ben olduum ok akt nk Doru Yol Partisi kanadna ykleniliyordu bu konuda ama mesele bundan ibaret. Zannediyorum ki DRS AHN (ankr) Yani Ak darbenin nlenmesine bir gereke olmu mudur? diye sormutum. TANSU LLER Ak darbenin nlenmesinde DRS AHN (ankr) imdi Uzun sreli bir sre yaand 28 ubatta. Bu hadiseleri, gizli yaplanmalar sizin ortaya kartm olmanz silahl kuvvetlerin ak bir darbe yapmasn nlemi midir? diye sorum buydu. TANSU LLER Vallaha, benim kanm soruyorsanz eer, benim edindiim intiba, Trk Silahl Kuvvetleri belki bir miktar, belki belirli blmlerinde nk Trk Silahl Kuvvetleri dediiniz zaman tek vcut bir eyden de bahsetmiyorsunuz. Belki bir blm ite tankl tfekli geleneksel bir darbeyi dnd ama benim algm o ki aslnda bu byle planlanmad. Yani hibir yerinde gerek bir darbe, bizim anladmz o geleneksel darbe Ben karlp, olayn ezber bozan bir darbeye dntrlerek uygulanmas konusunda bir kanaat olumu, belli bu. Bunun icras da Bat alma Grubunda grlyor. Bu Bat alma Grubunun da Niin? Biz ne yaparz?n tek hedefini, dediim gibi, Tansu iller olarak sylyorlar. Niye? Tansu iller ekilirse Doru Yol Partisi de ger, ker. Bu kadar ak, yani bu kadar ak. BAKAN Ahmet Topta Bey, buyurun efendim. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Efendim, bizi evinize konuk ettiiniz iin ok teekkr ediyorum. imdi, ezber bozan bir darbe dediniz ve Meclise bir boann salndn TANSU LLER Boa, spanyollar boalar AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Evet, boann salndn sylediniz. Peki, bu boa kim? Meclise bir boa salnd, Mecliste dolayor bu boa yani.

DRS AHN (ankr) Biliyorsunuz o boay. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Efendim, yani bulmaca zmeye gitmeyelim. DRS AHN (ankr) Ben de onu syledim. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Dolaysyla, Sayn Demirelin Biraz nce Deerli Arkadam dris ahin sizin szlerinizden yola karak kendi deerlendirmesini yaparken sanki bu darbeyi yapan adamlardan birisinin bir mahkeme hkmn okur gibi okuduuna itiraz ettim, o da yle deil. Ben bir tespit yapmak iin anlatyorum. dedi. imdi, Sayn Demireli dinledik Sayn Babakan, Sayn Demirel dedi ki: Mill Gvenlik Kurulu anayasal bir kurumdur, grevleri de yasalarda yazlmtr. O dnemde toplumda ok byk bir rahatszlk vard, bir tarafta eriat sesleri ykseliyordu sokakta, her tarafta tarikat adna, tarikatlk adna sokaklar spren etekleriyle, elbiseleriyle ve insanlar bar ar iindeydi, yeminler ediliyordu, toplum ok ciddi bir rahatszlk iindeydi. Ben bu rahatszl Toplum gelecek kaygsndayd, en azndan birok insan, toplumun byk bir kesimi gelecek kaygs iindeydi. Bana soruluyordu, her kesimden bana soruluyordu Ne oluyor? diye. Ben de Babakan olarak Sayn Erbakan ardm Ne oluyor? diye sordum. Sayn Babakan Efendim, incelettireyim durumu, konualm. dedi Yani tam cmleleri belki sylemiyorum ama tutanaklar bu anlamda, Sayn Demirelin syledikleri. Mill Gvenlik Kuruluna gelindiinde, Mill Gvenlik Kurulunda bunlar deerlendirildi, yani arkadalarn bir ksm itiraz etti, imzalamad rahmetli Erbakan o tutanaklar. diye Sayn Demirel de dedi ki: mzalamay gein. Sayn Erbakann kendisine yazd bir yazy gnderdim Babakan olarak. Sayn Cumhurbakanna hitaben yazlm bir yaz. Mill Gvenlik Kurulunda tavsiye edilen kararlarn genel yararla uygulanacak ksmn uyguluyoruz, yasal dzenlemeye ihtiya olan ksmlarn da hzla yasal dzenleme almalarn yapyoruz. Yani Mill Gvenlik Kurulunda itiraz etmedi, ardndan da bunlar uyguluyor olduuna dair bana gnderdii yaz buradadr. imdi, daha sonra Sayn Demirel, rahmetli Erbakann kendisine istifa dilekesini sunmaya geldiini, rahmetli Erbakana sorduunu Yani niye istifa ediyorsun? Herhangi bir ey mi var, bir bask m hissediyorsun ya da koalisyonda bir problem mi var? Hibir problem yok. Toplumdaki rahatszl ancak gidermek iin byle bir yol izlemem gerekiyor. Toplumda ciddi bir rahatszlk var, kamplama var. Toplumu rahatlamak iin benim istifa etmem gerekiyor. dedi, ben de aldm istifasn kabul ettim. Daha sonra bana -sizin biraz nce bahsettiiniz- imzayla sizin hkmet kuracanz konusundaki talep ile geldiler. Ben ankaya noteri deilim; ben aldm, baktm duruma, ounluk gvenoyu alabilecei bir ounlua sahip deil. Dolaysyla, Tansu Hanma grevi vermedim, ounluk gvenoyu alabilecek birisine verdim. Niye vermedim? nk bu imza atanlarn, listede ismi bulunanlarn bir ksm da bana gelip Biz imza attk ama gvenoyuna geldii zaman gvenoyu vermeyeceiz. dediler. dedi Sayn Demirel bize. Yani Sayn Demirelin kendi takdiri ayr bir sorun. imdi, sizin anlattklarnzdan anlyorum ki 28 ubat, Tansu illeri yok etmek, dolaysyla Doru Yol Partisini yok etmek iin kurgulanm, hatta Savcnn tespitine gre de bir tek kiiye ve size yaplm bir suikast olarak, yani darbe olarak deerlendiriyorsunuz bunu. TANSU LLER Hkmeti ykmak iin. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Tabii, tabii, yani darbe nihayetinde Hkmeti ykmak iin. Efendim, byle bir kurguda, toplumun o gn iinde bulunduu durumun yani hi mi bir etkisi yok, toplumun iinde bulunduu ekonomik durumun hi mi etkisi yok, toplumun iinde bulunduu siyasi durumun hi mi etkisi yok, sizin uygulamalarmzn hi mi etkisi yok sizin ypratlmanzda, size imza verenlerin size gvenoyu vermeyeceiz demelerinde? rnein, dneminizde, biraz nce Sreyyann syledii, faili mehul cinayetler ok youn

olarak yaanmt. Susurluk diye bir hadise yaanmt, sizin iktidarnz dnemindeydi. Eer Susurlukun zerine gidilmi olsa ve o iler aa karlm olsayd belki 28 ubatta u ya da bu biimde maniplasyon yapanlarn buna gc yetmeyecekti ve bu ete dalacakt. Susurluku ok hafife aldnz, Sayn Erbakan gulu gulu dans dedi, zamann Bakan evket Kazan da Mum snd oynuyorlar. dedi. Yani Susurluk bu kadar basit miydi sizin anzdan, Hkmetiniz asndan? Siz o Hkmetin sorumlu bir ortaydnz ve daha sonra protokol yoluyla Babakan olacak bakanydnz. Yine sizin zamannzda bir vali suikast silah ithal etti. TANSU LLER Efendim? AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Suikast silah ithal etti hatrladm kadaryla, silah satn ald yurt dndan. Bu silahlarn suikastlerde kullanld sylendi, ileri srld. Azerbaycanda ihtilal yapma konusunda ya da eteleme konusunda MT raporlarnda ad geen ve daha sonra Susurluk davas nedeniyle ceza alp bugn mahkmiyet yaayan Mehmet Aar sizin zamannzda ok nemli yerlerde bakanlk yapt. Yani bu durumu daha nceden biliniyor. imdi, bu tr bir hkmet kuruluunun ierisinde Mehmet Aarn durumunu bilmiyor muydunuz, yani nasl bir ilikilerinin olduunu, hangi ilikiler a ierisinde olduunu? Yine sizin dneminizde Metin Gktepe adnda bir gazeteci ldrld. Gazetecinin lmn, kimi polis yetkilileri Duvardan dt. diye aklad, ileri Bakannz Yok, sandalyesi devrilmi. diye aklad. Eer basn zerine gitmemi olsayd resmen, spor salonunda dvle dvle ldrlen bir gazetecinin de eyi faili mehul gidecekti. Yani herkesin gznn nnde ldrlen bir gazetecinin lm bile faili mehul gidecekti. Yine, medyayla ilikileriniz konusunda, bir kartel medyasnn varlndan ve kartel medyasnn size kar tavrndan, ypratc tavrndan bahsettiniz, yaynlarndan bahsettiniz. Bunlarn daha sonra i ilikisi, i adam rolyle zelletirmelere talip olduunu, bir aldn, doymadn sylediniz. Hlbuki, bu sadece kartel medyas deildi, bir de bunun karsnda bir medya grubu vard, Din Bilginin ban ektii bir grup. Din Bilgin kendi beyannda, kendisinin Tansu iller ve ekibini desteklediini, kartel medyasnn da Mesut Ylmaz ve ekibini desteklediini, iki taraf olduklarn ama sonunda anlatklarn syledi ve hatta Din Bilgin, kendisi gazetecilik yaparken ok rahat olduunu ancak bu siyaset ve i ilikisine girdikten sonra da btn hayatnn, btn dzeninin altst olduunu syledi, bu sre ierisinde banka aldn syledi. imdi, yanl hatrlamyorsam, hafzam beni yanltmyorsa -bunu teyit edemedim nk- bankalara mevduat garantisi sizin dneminizde verildi. Bankalara mevduat garantisi verildikten sonra bankalarn batmamas mmkn myd? Dnyann herhangi bir yerinde bankalara mevduat garantisi veren baka bir lke var m? imdi, rnekleri var, rnein Kadir Hasn bankas ile Cngllolunun bankas iki ayr banka. Bunlar belli bir sre sonra dnr olur, birisinin bankas dierine kredi verir, brnn bankas dierine kredi verir, kredi alanlar kendilerini kurtarrlar, ikisi de bankalar batrrlar ama kredi kendileri zerine kalr, borcu da devlet devredilir. Yani bu mevduat garantisini koyarken bu bankalarn byle bir sonuca yol aacan dnm mydnz? YAAR KARAYEL (Kayseri) Sayn Topta, yani bu bilgiyi tashih etmek iin sylyorum: Merhum Kadir Hasn bir bankas olmad, sadece Akbankta bir hissesi var. BAKAN Ben de yle biliyorum. YAAR KARAYEL (Kayseri) Kaytlara yanl girmesin diye sylyorum. Kadir Hasn sadece Akbankta bir hissesi oldu. Yanl kayt olmasn. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Yani iki banka Yani onu ben hafzam yanltmyorsa yle syledim, tavzih ederim, dzeltirim.

Yani zaman zaman yaadk bunlar, iki banka, iki dnrn iki ayr bankas, biri dierine kredi verir, biri dierine kredi verir. ey izler gibi izledik. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) - Kadir Hasn bankas oldu. BAKAN Hissesi oldu diye biliyorum. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Hayr, hayr, bankas oldu. YAAR KARAYEL (Kayseri) Hangi Banka? FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) stanbul Bankas. Yani olaylar biz yaadk Yaar Bey. Dorudur, yani ben o gnlerde ayakta olan bir insandm ve ok da byk para gitti. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Teekkr ederim Feyzullah Bey. Ben de yle anmsyorum. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Hayr, ben oralarda yaadm iin AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ama yanlm olabilirim diye dndm Yaar Bey. Yaar Bey, stanbul olunca ben Acaba yanldm m? diye dndm nk bu ilikilerden aslnda bankalarn ii bilerek boaltld. likilerle bankalarn ii boaltlrken devlet de o mevduat garantileri yznden bu bankalarn dolandrlan paralarn stlenmek zorunda kald. Bu karar, yanl hatrlamyorsam, yine siz iktidarnz dneminde almtnz. Bir de batan beri sorduu ey, Meclise salnan boay da aklarsanz, isimlendirirseniz biz de bulmaca zyor gibi Acaba Hasan myd, Hseyin miydi? diye aramaya gitmeyiz. Teekkr ederim efendim. TANSU LLER imdi, deerli arkadamz yle aklyor: Canm, toplum rahatszlk iindeydi. Sizin hibir eyiniz olmad m bu rahatszlk ierisinde? Biraz da bu rahatszlk nedeniyle btn bu darbeye yol aan eyler oldu. vesaire. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Yani ynetenler de bunlara, bu frsatlara frsat verecek talar, kilometre tan demiyor mu? Yani biz, bu Darbeleri Aratrma Komisyonunun amac bir de ders karmak efendim. TANSU LLER imdi, tabii ki bu konuda dikkat edilmesi, baz eylerin yaplmad gereini de gzler nne sermemiz lazm iin dorusuna bakmak asndan, tmne bakmak asndan. Yani o gnlerde, bir kere, ok planl biimde ypratmak iin ta gerilerde olmu birtakm ite bartl insanlar, ite birtakm, bilmem, fal baktryorlar falan, ben de tam izleyemedim televizyonlar ama gemiten olmu, gelecekte olacak veyahut da o an olmam, daha evvelki gnlerde olmu pek ok eyi televizyonlar devaml gndeme getiriyorlard. Yani bir korku refleksi besleniyordu. Ne iin? te, cumhuriyet ve laik cumhuriyet bir yerde elden gidiyor, korku buydu. Bunu birtakm pekitirecek hareketler oldu mu? Mesela, ben, merhum Erbakana unu ok net sylediimi hatrlyorum stanbula, Taksime bir cami kuracaz., Tamam. Ama bunu lanse ederken stanbulu yeniden fethedeceiz. Yani bunu byle yapmann gerei var m? Bunu byle sylemenin gerei var m? Bence yoktu. Yani bu gerginlii artracak birtakm eyler olmad m? Oldu. Bu konuda hepimizin rahatszlklar da oldu ama bir baka gerekle kar karyayz, o da: Merhum Erbakan btn bunlara ramen -bunlar byle ufak tefek birtakm noktalar hlinde grlyor zaman zaman ama- Trk Silahl Kuvvetleriyle ok iyi geinmek istiyordu. Yani toplumun huzura kavumasn istiyordu, bartrmak istiyordu. Yani Devletle millet barsn. bu laf ok youn bir biimde konuuluyordu. Dolaysyla, bunlar hi olmam mdr? Olmutur ama bu resmin btnn ne kadar vahim olduunu ve nasl savclk tarafndan, stelik de bir biimde tescil edildii gereini rtbas etmedi. br duruyor. Yani bu boa dediimiz ey, bir iradeyi bir baka iradeye teslim eden ve milletvekillerini ikna odalarnda transfer eden, ounluu aznla eviren bir rgtl icraat

bu ve bizi de hedef seiyor. iller giderse Doru Yol Partisi paralanr. Paralama srecine de giriyor. Milletvekilleri eitli odalarda, ikna odalarnda transfer ediliyorlar, evvelce kurulmu DTPye, ta 7 ocakta kurulmu bir DTPye haziranda transferler balyor. ANAPa gidiyor, oraya gidiyor, buraya gidiyor ve ne kadar bekleniyor? ounluk aznla evrilene kadar bekleniyor. Efendim, zaten Sayn Cumhurbakanna sylemiler, imzay iller gtrm ama, 278-282 imzayla gtrm ama bunlar zaten sylemiler, zaten yaylan da bu. Greceksiniz, Demirel, illere vermeyecek, greceksiniz vermeyecek; imzaya ramen, vermeyecek. yaylan bu ve o oluyor. Neden? Bir darbe geliyor, bunu yapmazsak darbe geliyor. Erbakana darbe yaplmam, asl laik cumhuriyet tehdidi orada, korku orada, iller gelince bu olacak. Neden? Bu belli deil ama olay bu. Zaten, o korku Herkes Olur mu canm? Nasl ounlua ramen vermez. derken ak diye oluyor. Yani korkular, gelecei sylenen eyler gerekletiriliyor da ayn zamanda. Dolaysyla, evet, bu gerginlii veya bu sknty artracak mnferit olaylar olmad m? Oldu, ite Taksimde cami yapacaz. A ama bu stanbulun fethi niye yani? stanbulu fethediyoruz diye karsan Neyi fethediyorsun? Acaba rejimi mi fethediyorsun, neyi fethediyorsun? Bu sualler geliyor. Bunlar da olmamas gerekli olan eyler ama bunlar bunu kapamaz, bunlar mnferit olaylar, bir byk ereveyle kar karyayz, onun tmn deerlendirmek gerek. imdi, merhum Erbakan istifa gerekesini sunmu, demi ki: Rahatszlk var. Bu rahatszlk olduu iin ben ekiliyorum. Doru, merhum Erbakan Gerginlii artrmayalm. dedi ve dedi ki Erbakandan ve o zamanki Refah Partisinden korkuluyor, birlikte karar verdik buna. Bir sknt var. Bizim de yaptmz bir protokol var ta koalisyon kurulduunda, o zaman deil; dnml Babakanlk olacak. Bu dnml Babakanlk erevesinde grevi size verelim. konuuyoruz aramzda, ikna oluyor. Ben seilmiyorum aslnda o srada hlen, Bu Meclisten seim kmaz. deniyor. Ondan nce turlar atlyor muhalefet partilerine. Muhalefet partilerinin hibir tanesi Evet, bu konuda demokrasinin yannda tavr almalyz. demiyor. Bu Meclisten seim AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ne diyorlar efendim, muhalefet partileri? TANSUL LLER Vallaha, hibir ey demiyorlar. Yani hibir aleyhte beyan veya herhangi bir ey kmyor o zaman. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Sayn Deniz Baykaln beyanlar var Erken seime gidilsin. diye. TANSUL LLER Vallaha, efendim, Seime gidelim. falan, biz de syledik de onlar. Yalnz, olayn genelinde, Bu bir darbedir, dikkat edin. Demokrasi meselesi konusunda hassasiyetimizi ortaya koyalm. Bu nasl oluyor da demokrasinin ve ounluun stne klyor? Nasl oluyor da bu lla yle olacak, byle olacak. eklinde bir hava yaylyor, biz bu havaya dahi karyz Anlatabiliyor muyum? Bunlarn hibir tanesi, yani demokrasi yannda bir sylem o gnk muhalefet partilerinden kmad. imdi, hi kimseyi de suluyor falan deilim, sadece bir tespiti sizinle paylayorum. stifa gerekesinde Gerginlik olmasn. dorudur, Sayn merhum Erbakan bunu sylemitir ama merhum Erbakan bir ey daha sylyor, diyor ki: Biz, Refah Partisi olarak illerin Babakanln destekliyoruz ve bizim ounlumuz var ve iller bu ounluu tescilli, imzal getiriyor. Ben de ertesi gn gtryorum onu ve yaylyor etrafta: Buna ramen, Cumhurbakan grevi vermeyecek. Darbe geliyor, vermeyecek, bakn greceksiniz. Ya, imza var, 226 geleneinden geliyoruz biz. Bu 226yken Yani bizim davamzn znn nemli laflarndan biridir bu. Benim siyasete girmemde -ANAP m, Doru Yol Partisi mi- nemli laflardan biridir bu. Anlatabiliyor muyum? imdi, onunla gidiyorsunuz ve vermiyor.

Peki, vermedi, tercihi, olabilir, hukuken de hl bunlarn hibirinde hibir ey yok, dorudur da belki ama sonra ounluun aznlk yaplmasna kadar bekliyorsunuz. Sonra da sizin nnze Savc bir belge koyuyor, diyor ki bu belgede: Bakn, bunu byle planlamlar. Altnda kimin imzas var? O gnn en st komutanlarnn. Tek ama, birinci ama. E, bu nasl icra edildi? Byle icra edildi ite. Evet, bu ezber bozan bir sre, doru ama bu srecin demokrasiyle badar bir taraf var m? Ben size zellikle sormak istiyorum: Yani bu resmi grdnz zaman, Bu demokrasidir, burada her ey doal ilemitir. diyebilir misiniz? AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Sayn Babakan, yani ben size sorduum soruyu benim kendi dncelerim olarak sylemiyorum. TANSUL LLER Anladm, ben de imdi size ayn eyi sorarak bir biimde AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Dolaysyla, siz kendi dncelerinizi bana tasdik ettirmeyin. Ben, Sayn Demirelin sylediklerini sylyorum, yani bir tespit asndan sylyorum. Yoksa ben sizinle Darbedir., Deildir. anlamnda bir tartmaya girmiyorum. TANSUL LLER Tamam, ben de o resmi izmek iin birtakm eyleri vurgulamaya alyorum. imdi, evet, byle oldu. Siz hi yanl yapmadnz m? Fail mehullerin zerine gitseydiniz, Susurlukun zerine gitseydiniz eer bunlar olur muydu? Eer bunlar bir iktidar gtryorsa veya getiriyorsa bunu byle syleyenler de hibir ey yapmadlar, o zaman niye bunlar olmad? Niye partiler paralanmad? Mesut Ylmaz geldi, Babakan oldu, Susurluk zerinden konuarak geldi, yani Bunun zerine gideceim. diye, hibir ey olmad. Niye onlarnki paralanmad? Yani bu yeterliyse, ben bunu da Eksik yok demiyorum, eksik yok demiyorum; o farkl bir olay. Susurlukta, ben, sonuna kadar gidelim diyordum ama baz eyler de ihsas etmeye altm; gelmediler, yani komisyona dahi, kurulmu olan aratrma komisyonuna birtakm insanlar gelmediler. Ondan sonraki kiiler de bunun zerinden daha ileriye gitmediler. imdi, demek ki bizimle kstl bir olay, vesaire deil ki Evet, bundan oldu. diyelim. Anlatabiliyor muyum? Peki, Azerbaycan darbesi, Mehmet Aar vesaire Yani AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Susurluktan ceza ald. Daha evvel MT raporlaryla bildirilmi bir ahs, Susurluktan da bugn cezaevinde hkml bir ahs. Kabinenizin en gl insanlarndan birisi. TANSU LLER Evet, btn bunlar doru, yalnz unu da syleyeyim: Btn bunlar devletin ii ve bir yerde de ileri Bakanlna bal olan Mentee Yani, Aar ileri Bakanlna ve Menteeye bal olarak alt, o dnemi yargland. Onun hep syledii ey udur: Ben, en ufak bir ey grseydim, fark etseydim, bunu grevden alrdm zaten. dedi. Esasen yarg da bir kararn vermi, o sreten gemi. Bununla ilgili, Susurlukla ilgili daha ne yapabilirdik, ileri gitmek iin her ey daha yaplabilirdi ama sylemek istediim ey, bundan sonra da olmad bunlar. Demek ki bir baka bir ey var bunu durduran, bir baka bir ey var durduran. Ben unun altn iziyorum: Doru Yol Partisi nedeniyle o Susurlukun daha ileri safhalarda incelenmesi meselesi durdurulmu katiyen deildir. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Sizin bir milletvekiliniz efendim. TANSU LLER Evet, bizim milletvekilimiz doru, milletvekili de nihayet yargland, yargland zaman da verilen sonu bu oldu. Yani o yarglama sreci, o adalete teslim edilme sreci sonuta oldu ve sonuta da kan sonu bu oldu. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Partinizden ihra ettiniz mi? TANSU LLER Valla, o konular aslnda farkl konular. Onlar konusunda unu yle syleyeyim: Ben siyasetten ekilmeye karar verdiim zaman btn kaplar yeniden atm partiye. Ve o atm zaman yani ben tekrar amadan nce Btn kaplar atm ve

Sayn Aar tekrar partiye girdi ve sonra da ben ekildim ve Sayn Aar partinin Genel Bakan seildi, demek ki parti tabannda yeri olan bir arkadat. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Susurluk olaynn ierisinde kazaya urayan da sizin milletvekilinizdi. TANSU LLER Efendim? AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Kazaya urayan da sanyorum sizin milletvekilinizdi galiba deil mi? Sedat Bucak TANSU LLER Evet. Her neyse adalet iledi ve adalet erevesinde bunlar ne ise grld ve sonuca varld yani sonuca varm bir adalet srecinin sonunu konuuyoruz. imdi, bankaya mevduat garantisi Bunu iyi ki sordunuz. Benim imdi iktisatlm tutarsa sizi ok yorarm. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) - Siyaset kimliiniz TANSU LLER - Ama, her neyse, size ksaca syleyeyim. BAKAN Nasl biz hukuku ve siyaseti kimliimizi TANSU LLER Evet, benim u sralarda br kimliim daha nde de, onun iin ona bir kayverme eilimim, bir sevinli kayverme eilimim ok oluyor. imdi, bakn, bugn Avrupa Birliinde de bir banka krizi var, ilk dndkleri eylerden bir tanesi mevduat garantisi vermektir. Bu, son derece nemli bir unsurdur ve biz onu yapmasaydk o k, spanyada bugn grlen k Trkiyede olurdu. Allahtan ki ben bir iktisat profesrym, Allahtan. Yalnz, bakn, 1994 ylnda alnm bu karar -biz 1997 ylnda ekildik, 2001 ylnda oldu kriz- o zamana kadar oktan Ve biz kalsaydk, benim tedric uygulama iin kararm vard o konuda, yani Tedricen kaldrlma zaman gelmitir artk. diye. Yani sylemek istediim ey: Keke benden sonra gelenler de iktisat profesr babakanlar olsayd nk bunu grmemeleri mmkn deil, ka defa da bunu ifade ettim. Bakn o mevduat garantisi doru bir karardr ama her eyin bir zaman var. Yani, belli bir diyeti uygularsnz gereklidir ama o diyetle devam eder, a brakmaya devam ederseniz lr; yani mesele bundan ibaret. imdi, o dnemde ekonomi konusunda da bir sual sorulmu. Demiim ki. Bu hakikaten ok baarl bir dnem oldu, Refahyol ekonomik olarak ok baarl bir dnem oldu ama ondan nce, 5 Nisan kararlarnn sonularn maalesef Sayn Baykal ok erken seime gitmek istedii iin topluma yanstamadan 95 seimlerine girdik, maalesef. nk bakn alnan sonularn sylyorum, bu kamuoyunu hi ml olmad, sonradan kt. 1994 ylnda eksi 6,5a inmi bu mill gelir bymesi, yzde 8,95te. 1996da yzde 7,5; 97de yzde 8. yl st ste yzde 8 byyen bir ekonominin 5 Nisan kararlaryla dorudan ilikisi vardr, dorudan. Havuzun da var, havuz da ok doru bir karar. Zaten havuzun de etkilerinin olduu bir gerek ama bunlar ondan nce alnan sonular. Ve daha sonra -size gstereyim1997 ylnda, biz siyasetten, daha dorusu koalisyondan ekildikten sonra yzde 8,3 bymeye devam eden o ekonomi 2001de eksi 9 klyor. Ve btn rakamlar verebilirim; hepsi felaket bir durumda. Yani braktmz Trkiye 97de 2001 krizi Apayr bir Trkiyeden bahsediyorsunuz, sadece ekonomik verilere ilikin deil; cari akta da byle, ihracatta da byle, btn o uygulanan politikalarda bu byle yani topyekun ekonomi gyor, kyor. Evet, o orann ierisinde uygulanan sabit kur sisteminin ok byk etkisi olmutur. Nitekim, Dervi gelir gelmez Ka defa bunu Meclis konumalarnda syledim, ka defa mevduatlara ilikin garantinin kalkmasn syledim, ka defa bunu ifade ettiim de var ama maalesef Refahyolun gerekten bizle balayan; o, CHPyle birlikteki koalisyon, ondan nce Biliyorsunuz bizim koalisyonlarmz bir de ok zor koalisyonlar oldu. Yani, ilk nce ben nnyle bir koalisyon kurdum, ondan sonra hemen arkasndan Murat Karayalnla -bunlar hep yeni hkmetler- ondan sonra Hikmet etinle, ondan sonra Sayn Baykalla Yani btn bu uyguladmz eyleri de bu srete uyguladk. Ve sylyorum

Sayn Baykala Bir sene daha vaktimiz var, brakn -hatta bir buuk sene vaktiniz varunlarn sonular ortaya ksn. Bir ka ay, birka ay yeterdi nk 95in Aralk aynda biz gittik seimlere, 96 ylndan itibaren, bandan itibaren bu veriler yaynlanmaya baland. imdi, dolaysyla, yaplan eyler bunlardan ibarettir, benim de syleyeceim bunlardr. BAKAN Teekkr ediyorum Sayn Babakan. Feyzullah Kyklk Bey, buyurun. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Benim de sorularm var ama hakikaten sizi de yorduk, ok da uzun zaman ald. Ben, hem hibir yorum yapmadan ksa ksa soracam, ksa ksa da cevap istiyorum, istirhamm bu. imdi, burada bir konumacmz bilgi verirken yle bir ey syledi: Btn darbelerden mill savunma bakanlar mutlaka haberdar olur. Sizin dneminizde de Mill Savunma Bakan zannediyorum Turhan Tayan Beydi. Byle bir ey hi hissetti veya hissettirdi mi? Byle bir konuma Yani daha olaylar su yzne kmadan nce, 28 ubattan ta 2-3 ay nce. kinci sorum: Burada bir deerlendirme istiyorum. Ben, 71 12 Mart, 12 Eyll ve 28 ubat, 27 Nisan; bunlar ok ak ve net yaadm ama 60 ihtilalinde ocuktum, byle flu bir ekilde yaadm. Ancak dikkatimi hep bir ey ekmiti; mesela 12 Mart ncesi -bir ahsla ilgili bir tespiti yapmanz istiyorum da onun iin- Sayn Ecevitin ok -hakikaten bizim o gnk renci kafamzla bile veya kylerdeki insann kafasyla- toplumu geren ve kkrtan szleri olmutu ve bu szler renciler arasnda ve iftiler arasnda byk skntlara sebep oldu ve byk ayrmalar oldu biliyorsunuz, neticede bir 12 Mart muhtras da geldi. Sonra dikkatimi ekti, daha sonra bir tespitim daha oldu TANSU LLER Toprak ileyenindir. O mu? FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Su kullanann, toprak ileyenin ve btn kompradorlarn, zenginlerin, ite, vatan haini olduu konusunda birok szler MEHMET EKER (Gaziantep) Vatan hainlii yok. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Var, var efendim, var. Yirmi drt maddelik bir eyi vard onun, kendisine gre sralad eyler vard. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Son derece de bar bir insand. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Tabii, tabii; ok bar insand. Biz ona bir ey sylemiyoruz, merhum Ecevite. Zaten toplumda hi kimse yanl yapmam, darbeler de hi olmam ama biz burada bou bouna olmayan eyleri konuuyoruz. kincisi: Benim dikkatimi bir ey ekmiti. Sayn Ecevit geldii zamandan sonra Trkiye ok byk bir maddi skntya girmiti ve en byk yolsuzluklar da o dnemlerde Kendisinin hakikaten hibir yolsuzluu yoktu ama etrafnda en byk yolsuzluk yaplan dnemler siyasi tarihimizde o dnemlerdeydi ve biliyorsunuz ilk defa kabinenin hemen hemen baka yerlerden ald bakanlarn tamamna yakn Yce Divana gitmiti. Hatrlarsnz belki 80 Eyll ncesini. Biz bunlar yaadk hep. Bir ey dikkatimi ekti: 28 ubat ncesinde ve 28 ubat devamnda ve Trkiyenin 2000li yllarda ok byk bir krize girmesi olaylarnda hemen hemen Ecevit hep belirleyici rol oynuyor, hemen hemen hepsinde. Size teklifleri, basna verdii demeler, halka verdii bilgiler ve bilhassa da -benim hl iime oturmutur- 1999 seimlerinden sonra, -siz de oradaydnz zannediyorum deil mi?- Meclisin toplantsnda bir hanmefendiye kar sarf ettii szler hibir eyle telif edilecek eyler deildi. Size gre Ecevit bu darbelerin, bilhassa 28 ubat darbesinin neresindeydi? Yorum yapmak zorunda deilsiniz. Dier bir sorum u: imdi, Btn darbelerin arkasnda hep d balantlar grlmtr. 28 ubat sreciyle ilgili Amerikann olduu belirtilmektedir. diyor Ruhat Mengi ve devam ediyor ke yazsnda, diyor ki bu hususu belirterek, sizin o dnemde be tane

ABDli danman bulundurduunuzu nce unu syleyeyim: Sizin yle bir danman bulundurmanz bana gre, hibir alakas yok, ilgisi yok, ilgilendirmez ama Ruhat Menginin sz. O dnemde de baya eylere ak olmutu bu, sizin aleyhinizde de ok byk kampanya vard zaten. Be tane ABDli danmannzn olduu, hatta isimlerini bile verebileceini sylyor. Acaba bu doru mu? Bu da o dnemdeki rtme veyahut da sizi halkn gznde drme ilemlerinden birisi mi idi? Dier taraftan, Cengiz andarn bir sz var, diyor ki o da: ABD Dileri Bakanlnn yedinci katndaki toplantya sizin katldnz ve orada baz eyler size bildirildii syleniyor. Cengiz andarn bu kendi ahsi fikri mi yoksa byle bir ey var m, yok mu? ok ksa bilgiler Dier bir sorum: Efendim, Trkiyede irtica, tehdit algs oluturarak aslnda faiz vurgunlar yapld bilinen bir gerek. Sizin bir iktisat olmanz hasebiyle de, Babakanlnz ve bilahare Refahyol dneminde acaba bu vurgunlarn nlenmesine ynelik almalar yrtmeniz hedef tahtas hline gelmenize sebep oldu mu? Ve bilhassa o dnemde Sayn Ko, grubu adna sizi -genel mdrleri olabilir, CEOlar olabilir, bakalaryla olsun- bu konularda uyard m? nk o dnemlerde kayt d Bizzat uyard m? TANSU LLER Ne iin uyaryor, anlamadm? FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Yani bu, Gmrk Birliine girmeniz, havuz sistemini getirmeniz; bu, faiz gelirlerinde byk dler meydana getirecekti nk faaliyet d gelirler o dnemlerde hemen hemen yzde 80leri bulmutu irketlerin, btn irketler oradan faydalanyordu. Ko grubunun byle bir ikaz oldu mu veya size byle bir yazs, grmesi, bununla ilgili bir almas oldu mu? Tabii, ayn zamanda bu, sizin o gn yaptnz bedelsiz ithalat hadisesi de birok tehlikeyi de ortadan kaldrmt. Onu da tabii gstererek nk ok ok pahalya aralar satlyordu. Birdenbire o sattklar aralar satlamaz hle gelmiti. Dier bir soru da: Mill Gvenlik Kurulunda, son 28 ubat toplantnzda ileri Bakannza veya size kar edebi de aacak bir davran TSK tarafndan sergilendi mi? Dier bir sorum, dokuzuncu olarak da: Medyann karalama olaylar devam ediyordu o dnem de, antaja varan eyler de oluyordu mutlak surette. Sizin siyasi danmannz Hseyin Kocabyk Bey, basn organlarnda aklamalar yapt. Ve size ynelik bu menfi propagandada basnn sadece habere verme durumunun bulunduu belirtilebilir mi? Yani bu yaplan eyler bir haber verme midir yoksa bunun dnda, bir merkezden onlarn idare edilebilmesi midir? nk burada dinlediimiz bir ahs unu sylemiti, dedi ki: Bizler bir yerde toplanyorduk btn medya mensuplar olarak, o haftann gndemini oluturuyor Ama her hafta toplanyorduk. Acaba byle bir eyin neticesi olabilir mi? nk eer toplanyor ve gndem oluturuyorlarsa, bu, ayn zamanda bir de sutur da. Sizin bu konuda grnz nedir? Dier sorularmdan vazgetim. Teekkr ederim. TANSU LLER Sayn Kyklk, ok teekkrler. Cevaplandrmaya alaym. Mill Savunma Bakan Turhan Tayan Beyle, hi, bu darbe konusunda bir ey konumadm. Mesela, ben, emekli edilme konusunu da gndeme aldm zaman bundan birka arkadam haberdard, ok kstl sayda bir iki arkada. te, bir grup bakan vekili, bir bakan yardmcs vesaire FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Bir aklama yapaym da, ok affedersiniz. Burada konuma yapan birisi demiti ki o dnemde; daha nce, bundan birka hafta nce dinlediimiz: Hibir ihtilal yoktur ki, darbe yoktur ki bundan ok nceden mill savunma bakanlar haberdar olmasn.

TANSU LLER Yani bana Sayn Tayann aktard hibir ey olmamtr. Ben de kendisiyle birtakm eyleri konumadm. Mesela emekli edilme konusunu, vesaire, hi konumadm, zaten hi kimseyle konumadm. Bunu Sayn Erbakanla konutum, bir iki arkadamn dnda da orada braktk nk gerilim olsun istemiyordu Sayn Babakan, merhum Erbakan. Orada kald, dolaysyla Tayanla o dorultuda hibir konumamz olmad ama baz hikyeler dinledim ki baz darbelerde en son dakikaya kadar hi kimse hibir ey bilmiyormu. Yani, onu da, duyduum birtakm hikyeler de var. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Darbe olmam zaten ouna gre ki, duyulmu olsun. TANSU LLER Yani son dakikaya kadar hibir ey bilmeden birden nlerinde birtakm eyler beliriyormu, alp gtryorlarm. ENVER YILMAZ (stanbul) - Sayn Babakanm, Turhan Tayan biliyor muydu sizce? TANSU LLER Bir fikrim yok. Hayr, zaten byle bir eyi de Yani tekrar ediyorum, bu ezber bozan bir darbe. Yani herkesin beklentisi, ite, tank gelecek, o tank Meclise yryecek, Meclise kilit vuracak, oradaki insanlar toparlanp gtrlecekler; ihtilal bu. Ama bence byle kurgulanmad zaten, yani olay burada balyor. Yani birok insann hlen Mesela ben imdi hlen ok hayretle yapyorum, farkndalk dzeyimiz ok dk. Bir bakma benim, bu Komisyonun, sonunda konuma isteim de bundan kaynakland. Yani bu farkndalk dzeyi ykselmeden Ben sizinle bunlar paylatm zaman bu toplumun da farkndalk dzeyi, benim de farkndalk dzeyim, yani benim de ykseldi bu srete. Bunun inandrc olmas bir kenara, karlmas istenilen dersleri de karamazdk burada. Anlatabiliyor muyum? ENVER YILMAZ (stanbul) Yani, sizce bu sorun deil mi? u adan: 1960 darbesinde -27 Maysta- o dnemin Mill Savunma Bakan Ethem Menderes askerlerle darbe konusunda son gne kadar istiare hlinde ve rahmetli Menderese son gne kadar darbeyle ilgili bilgi vermedi. 1960, Demokrat Parti; Mill Savunma Bakanl 1997, Doru Yol Partisi ayn akbete uruyor. Babakan, Genel Bakan sizsiniz ve Mill Savunma Bakan yine bir Doru Yol Partili yani o gelenekten gelen birisi. Bu erevede sorularma TANSU LLER Anlyorum. Yani, 12 Eyll de ben dinledim, 12 Eyllde de hi kimsenin hibir eyden haberi yokmu. Yani gerekten hi kimsenin haberi yokmu, telefonlar edilmi son dakikaya kadar. Yani yle de olabiliyor, byle de olabiliyor; benim bir bilgim yok bu konuda. MEHMET EKER (Gaziantep) - Sayn Babakanm, bir ey sylemek istiyorum: Yani bizim grmelerimizde, o dnemin tanklaryla ilgili, Karadayyla da grmtk Zaten size Ocak aynda birtakm bilgiler geliyor. Yani Ocak aynda Genelkurmay birtakm bilgiler gnderiyor, hazrlklar yapyor. Sayn Cumhurbakanmz Demirel Sayn Babakana bir mektup yazyor; bu yazd mektup ubat aynn balarnda ya da Ocak aynn sonunda. Yani, nceden bir hazrlk olduu, bir eyler yapld, bir eyler konuulduu ortada aslnda. Yani sadece Turhan Tayan iin sylemiyorum, herkesin haberinin olmamas mmkn deil nk konuuluyor bu konu; her yerde konuuluyor, mektuplar gidip geliyor. Sayn Cumhurbakan Babakana bir mektup yazyor. Ya, btn bunlardan haberdar olmamanz... TANSU LLER Sayn eker, yani tekrar ediyorum: Olayn ve srecin ve bunun iinde korku yaratma unsurunu bir kenara brakmayn. Mesela ben Clintonla konuuyorum, dorudan doruya Albrightla konuuyorum, Trkiye iin demokrasinin ne kadar nemli olduunu ifade ediyorum kendilerine; kendilerinin tamamen bunun yannda olduunu gryorum. Ben Clintonu ok uzun sre tandm iin ok da iyi anlyorum mesajlarn. Ben ona ok iyi mesajlar veriyorum ondan nemlisi. Sonra geliyorum Trkiyeye, Amerika darbeyi destekliyor. u oluyor, bu oluyor. Bence Amerika da tankl tfekli bir darbenin

yapmnda deil ama sanki tankl tfekli bir darbe geliyormu izlenimini datyorlar, yayyorlar. Birtakm Oluyor, bitiyor olabilir bu ama bu beni etkilemiyordu. Ben, darbenin byle olmayacan biliyordum, sezinliyordum, benim aldm buydu. Bana soran arkadalarma da bunu sylyordum: Darbe oluyor zaten eer bekliyorsanz, bundan baka bir ey olmayacak. Yani bunu syledim ka defa, birka defa syledim, birka arkadama syledim. Dolaysyla, benim sezgilerimi beni de aan bir biimde dorulayan, savcnn bana sunduu belgeler oldu. Ama ben bunu sezinliyordum yani ben arkadalarma Darbe olmayacak, sizin bildiiniz tarzda bir darbe olmayacak; ben bunu grmyorum. diyordum, ok da samimiydim. Onun iin bu tip eyler, dorusu herkesi ilgilendirdii kadar beni de ok fazla ilgilendirmiyordu, yani beni etkilemiyordu. Onun iin birtakm eylerde belki bilgi eksikliim de olabilir nk ben bunlara itibar etmiyorum. Evet, imdi, Ecevitle ilgili Valla, Sayn Ecevitle ilgili, merhum, ben en iyisi hibir ey sylemeyim. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Peki, teekkr ederiz. Ruhat Menginin ve Cengiz andarn bir TANSU LLER Ha, evet, Cengiz andar Hayr, byle bir ey kesinlikle olmad. Ben hibir yerin yedinci katna kmadm, o yedinci kattan da bana byle bir eyler sylenmedi. Bunu kim sylyorsa, nereden sylyorsa benim karmda sylesin, yani yle bir ey olmad. Zaten benim yle bir yerin yedinci katna gitmeme gerek yok; ben istediim zaman Albrightla konuuyordum, istediim zaman Clintonla konuuyordum. Yani byle bir eye gerek yok ki. Yani birilerinin bana dolayl olarak bir eyler sylemesine, yok gerek yani. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Ruhat Menginin bu 5 tane ABDli danman TANSU LLER Ha, evet. Bu be tane ABDli danman, vallaha, nedir bilmiyorum. Bu dorudur. Hakikaten 28 ubat srecinde hele hi byle bir ey olmad. Benim bazen, baz alanlarda danmanlarm oldu, yabanc danmanlarm oldu; bunlar zellikle teknik danmanlard. O zamanlar web sitesi bile bilinmiyordu yani nterneti kullanma, web sitesi bilinmiyordu. Biz web sitelerini kullandk ilk nce. Bu konuda arkadalarm, danmanlarm oldu, doru. Yani teknoloji transferi yapan danmanlarm oldu, birtakm eyleri syleyen danmanlarm oldu ama bunun 28 ubatla veya oradaki o sistemle falan hibir ilgisi yok. Yani nedir bu 5 tane ey falan, onlar da hi anlayabilmi deilim. Zaten Sayn Menginin syledii birok eyi ben anlamyorum, onun iin byle cevap vermi olaym. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Dier sorum Kola ilgiliydi. TANSU LLER Evet. imdi, ben Gmrk Birlii srecine girerken zellikle o FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Havuz sistemi ve bir de, tabii, bedelsiz ithalat ve Gmrk Birlii; konusunda Sayn Koun TANSU LLER Vallaha, imdi, Gmrk Birliinde genel olarak bir ayaklanma oldu. Ben zaten Thatcher aslnda akll bir kadnd ve bizi ziyaret etti. Yine bu odada uzun bir toplantmz oldu kendisiyle. Hep bana syledii ey u olmutu: Gmrk Birliine girmek istiyorsun ama bu Gmrk Birliine girmek isteyen her babakan seim kaybetmitir Avrupada. nk bu srete ok byk skntlar olur balangta, sonra bunu iyilii ortaya kar. Sen bunu hem byle yapyorsun hem de bir yandan da btn televizyonlarn da Ben radyomu stiyorum. diye kmtm hatrlyorsanz eer. Bir yandan da btn televizyonlarn, zel televizyonlarn kanunu yoktu o zamanlar, kanun olmad iin hkmetler ve devlet bask kurabiliyordu zerlerine. Bir yandan bunu yapyorsun yani bir yandan Gmrk Birliine sokuyorsun, -ok byk bir ey- bir yandan btn televizyonlarn kanunlarn veriyorsun, zel televizyonlar kyor, bir yandan terr mcadelesi yapyorsun; yani bunlarn hepsini bir arada yapman mmkn deil. ok dostane sylenen laflard bunlar ama ben bu televizyonlarn zellemesini, sadece TRTye bal kalnmamasn, nk orada

bir BBC vard, egemen g hlen BBCydi Thatcher dneminde, ounlukla hlen de yle. Btn bunlar yapmak mmkn deil diye ok uyarmt. Dolaysyla o dnemde, sadece Ko deil btn o camia Gmrk Birliinden dolay ve gmrklerin indirilmesinden dolay, o salanan rekabetten dolay ve zellikle araba, otomotiv sektrndeki bu etkisinden dolay ok rahatszd, bu bir gerek. DRS AHN (ankr) Camiay isimlendirebilir misiniz Sayn Babakan? TANSU LLER Efendim? DRS AHN (ankr) Camia dediniz de ok geni bir gruptur. TANSU LLER Sanayicilerin gmrklerin indirilmesinden Tabii, gmrklerin indirilmesi demek, siz rekabete ayorsunuz, baka ucuz markalar ok daha kaliteli, giriyor; siz onlarla rekabet etmek mecburiyetinde kalyorsunuz. Bu sektrde rekabete mecbur kalan btn reticiler FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) yle bir ey olduu syleniyor TANSU LLER Dolaysyla, ayn mal bedelsiz ithal ettirdim. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) TOFA, ve Renault, Trkiyede yerli retim yapan ve orada askere kar sizin tutumunuz belli olduu iin, Ko vastasyla sizin uyarldnz TANSU LLER Hayr. Ko vastasyla Trk Silahl Kuvvetleri kanalyla uyarlmadm ama btn bu sektrler, hepsi birlikte benden tevik istediler, nakit tevikler. Ben de o srada nakit tevikleri kaldryordum. Yani bana 95 seimlerinde konan rezistans buradan balyor, onu anlatmaya altm yani 95 seimlerine girerken Doru Yol Partisi daha az istenen, daha az tercih edilen bir noktadayd. Bunun byk nedeni, bu Gmrk Birliine girilmi olmas, rekabet olmu, btn fiyatlar dm, onunla rekabet etmek durumunda, bir rant ekonomisi var, o eriyor. Onun karlnda nakit tevikleri istiyorlar, onu da kaldrmm nakit tevikleri Olmaz. diye. Bir de fonlar var, onlar da bte denetimine almm. E, bir de kartel medya, zelletirme diyorum, o kartel medyaya da kartel medya lafn kullanyorum. Dolaysyla, o dnemde daha sonra da bedelsiz ithalat Refahyol dneminde kt. Bunlar bence benim tek bama yaptklarm ama bu, bedelsiz ithalat da Refahyol dneminde. Orada da bir rezistans oldu, dorudur. Netice itibaryla MEHMET EKER (Gaziantep) SHP ktidar dneminde deil mi? SHP-Doru Yol TANSU LLER Evet, SHP-Doru Yol MEHMET EKER (Gaziantep) Evet, o dnemde, Gmrk Birlii o dnem, Refahyolda sadece FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Havuz ve TANSU LLER Havuz ve bedelsiz ithalat. Havuz konusunda yine etkin olan bakanlk -bunu da ifade etmek durumundaymHazineydi, Hazine de bize balyd. Yalnz, unu syleyeyim ki ok iyi altk Refah Partisiyle yani iyi bir gr alverii oldu o konuda. ok iyi bir teknik alma yaptk birlikte. Uygulayan Bakanlk bizim Bakanlmzd yani Refahyolun Hazine Bakanyd, biz uyguladk onu ama iyi bir almayd ve bence de sonu alan bir almayd. imdi, her hafta toplanp gndem oluturuyorlard medya diye bir gazete FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) Gndemi oluturmuyorlard, gndemi belirliyorlard. TANSU LLER Onu bilmiyorum ama bildiim bir ey var BAKAN Komisyonumuzda yle bir ey oldu Sayn Babakan, Komisyonumuzda Din Bilginin dinlenmesi esnasnda: Biz Gmrk Birliine taraftardk, dolaysyla bu erevede de siyaseten Doru Yol Partisini destekliyorduk.

TANSU LLER Kim diyor bunu? BAKAN Din Bilgin. Aydn Doan da yani Sabah Grubu olarak -durumlarn, siyaset karsndaki pozisyonlarn aklarken- onlar da Gmrk Birliine karydlar, dolaysyla Tansu illere de siyaseten karydlar. Aradan geen zaman ierisinde biz bu konuda hemfikir olduk ve belli yerlerde, hatta Beyti Lokantasnda -bu baka tanklar kanalyla Komisyonumuzda ifade edildi- Beytide buluuyorduk, genel yayn ynetmenleri de her hafta hangi manetleri atacamza ortaklaa karar veriyorduk. dediler. Ama aslnda ayn hedefe doru bir tutum aldklar, zaman ierisinde tm medyann, sizin kastettiiniz gibi Aydn Doan da Komisyonda aslnda Sultanahmet mitinginde onlar direkt hedef gsterdiinizi, dolaysyla aslnda Biz birtakm yolsuzluklar ortaya kardmz iin de bu ynde fke olmutu ve siyaseten aslnda biz desteklemek veya desteklememek gibi bir yerde deildik. dedi Aydn Doan hibir gn ifadesine karlk olarak. Biz sadece hedef gsterilmitik, btn faaliyetlerimiz. Bunlar nedendi? Kendisi hakknda yaptmz ve doru olduuna inandmz haberlerdi yani basn asndan durum buydu. dedi. Sizin tarafnzdan cevaplandrlmas asndan teyiden TANSU LLER Peki, o zaman daha net BAKAN Sizin bilmediiniz ama onlarn Komisyonumuzda syledii eyleri ben hatrlattm. TANSU LLER imdi, Din Bilginin bata, syledii gibi, Gmrk Birliini destekledii dorudur ancak Refahyol dneminde bu banka meselesi ortaya kt. Ondan nce de kmt. Ben hep bir dost olarak Sayn Bilgine dedim ki: Bu banka iine girmeyin. Biz vermedik izni ama girmeyin. Hatta kendisi daha sonra bana Haklymsn, keke girmeseydik. dedi. Bu izni biz vermedik, yollarmz da ayrld ama Din Bilginin Gmrk Birlii faslnda bu tarafta olduu yani Gmrk Birliinden yana olduu bir gerektir. Ama daha sonra bu ekilde ayrld yollarmz. Benim sylediim, bu Gmrk Birlii olaynn sanayi kesimindeki etkisi genel bir etkiydi yani bu etkiye ve bu btnlemeye birtakm sanayiler kar kyorlard, hatta birtakm ayialar da vard, ite, Bunlar birtakm gazeteler zerinde etkin oluyorlar. eklinde. Yalnz bir eyi biz gryorduk, ben beraber grup toplants yaptlar, her hafta karar aldlar, onu bilmiyorum ama baz haberler btn gazetelerde ayn kyordu. Bu tabii ok dikkat ekici bir eydi benim amdan. Farkndaydm ben onun yani benim bir farkndalk dzeyim vard ama ben bunun bir karar erevesinde olup olmadn bilemem. BAKAN Teekkr ediyoruz. Sayn Babakan, zaman zaman hepimiz arada bir kp giriyoruz. Siz hi kalkmadnz. Eer ksa bir ara vermek isterseniz buna uygun davranalm. TANSU LLER Yok, hayr. BAKAN imdi, u andan itibaren 3 milletvekilimizin sorular var. TANSU LLER Buyursunlar. BAKAN Zaman asndan da, sanyorum, bizim planladmz ey, aslnda en ge drt gibi bitirmek kendi aramzda planladmz ama u ana kadar DRS AHN (ankr) Hedeflediimizi gerekletireceiz yani. BAKAN nallah. lk nce geri soru hakkn alanlar bu anlamda ok daha uzun kullanm oluyorlar, dierlerine biraz daha belki ksa bir zaman kalacak ama mmkn olduu kadar tekrara girmeden sorularmz devam ederse memnun olacam. Cengiz Yaviliolu Bey, daha ziyade, sanyorum, ekonomik balamda sorular olacak ama dier deerlendirmeler iin Buyurun ltfen. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Teekkr ederim.

Ben de teekkr ediyorum Sayn Babakanm. Tabii, sorularn nemli bir ksm soruldu fakat ben u eye bir vurgu yapmak istiyorum: imdi, tabii, siz kendi tespitinizde iin muhatabnn byk oranda kendinizin olduunu belirttiniz. TANSU LLER Ben sylemiyorum. Savcnn bana gsterdii belgeyi sylyorum. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Sizin de kanaatiniz o. Yani savclktan nce siz de o kanaatte olduunu sylediniz, sonra savclk Fakat yle bir ey var, acaba bizim eyimizde bir yanllk m var diye dzeltmek istiyorum: imdi, bu 28 ubat ncesine, kendisine ve sonrasna bakldnda hem yazl belgelerde hem de oluturulan haberlerde 28 ubatn muhatabnn nemli derecede Sayn Erbakan olduu grlyor. Mesela Mill Gvenlik Siyaset Belgesinin oluturulmasnda, i tehditlerde ncelikli tehdit niteliine brnen siyasal slam kavram ve i tehdit unsuru oluyor, bir. kincisi: Babakanlk, ondan nce 28 ubat yani 406 sayl Mill Gvenlik Kararlarna bakldnda, ite, laiklik kart okullarn, vakflarn olmas, sekiz yllk eitim, Kuran kurslar, tarikatlar -bu balklar hlinde sylyorum- barts, hatta kurban derilerine kadar bir siyasal slamn var olmasn ve olgunlamasnn srekliliini salayacak unsurlardan bahsediliyor 406 sayl 28 ubat Kararlarnda. Akabinde Bundan hi bahsedilmedi Sayn Babakan, Babakanlk Uygulamay Takip Koordinasyon Kurulundan bahsedilmedi. imdi, Sivil Bat alma Grubu olarak da adlandrd Babakanlk Uygulamay Takip Koordinasyon Kurulu. Bunun ilk eyi 14 Mart 1997 yanl hatrlamyorsam. Akabinde Sayn Mesut Ylmazn ve Ecevitin de birer nergesi var. Bu kesime de yani siyasal slam olarak tanmlanan kesime ynelik arlaarak uygulamalarn ve takiplerin olduu bir belge, bu ok kapsaml bir ey. Ondan ksaca bahsetmek istiyorum. Bakanlklarn, kamu kurulularnn, valiliklerin, kaymakamlklarn grevlendirildii bir belge. Bu 406 sayl Kurul Kararlarnda alnan kararlarn uygulanmasn koordine ve takip etmek amal kuruldu ve orada ciddi filemeler var. te, atlanlarn gerekelerini oluturmalar var, grevden alnanlar, niversiteler, vakflar, dernekler, sermayedarlar vesaire bununla ilgili epeyce ilgili bir dokman var. Bununla ilgili bilginiz var m? Birinci sorum u: Bu yazl olan ksm, medya da dhil olmak zere, yani Mill Gvenlik Siyaset Belgesi, Mill Gvenlik Kurulu Karar, daha sonra 10 Haziran brifingi, o brifingdeki kararlar, ieriklerini hani tekrar sylemek istemiyorum, hepimiz vkfz ieriklerine. erikleri tamamen siyasal slam ve belirli ritellere sahip olan, anlaya sahip olan kesim. Byle bir durum var karmzda. imdi, bununla ilgili, muhataplln ncelii asndan deerlendirmenizi aynen koruyor musunuz, yoksa bu grdklerinizi farkl m deerlendiriyorsunuz? Bu, Babakanlk Uygulamay Takip ve Koordinasyon Kurulu hakknda ne dersiniz? Nasl alt? Hangi bilgiler, size gelen bilgiler var myd? Uygulamalar nasl oldu? Bununla ilgili bilginiz var m paylamak istediiniz? nk bu, en az Bat alma Grubu kadar nemli bir Kurul. Ciddi iler yapt o dnemde. Bir baka sorum, tabii, ekonomiyle alakal. Hi phesiz sizin nakit teviklerini ksmanz, fonlar zerinde bir kontrol, bte denetimine almanz kontrol getirdi ve bir de zelletirmeler. Fakat o dnemin zelletirmelerine baktmzda, Sayn Babakan, o dnemin zelletirmeleri ok da fazla deil yani genelde dnem zelletirmeleri lek itibaryla kk yani ORS, SEK, imentolar daha ok bunlar yani kk lekli zelletirmeler. Tutar olarak da, o dneme bakyorum, elimde eyleri var, 94te 412, 95te 572, 96da 292 milyon dolarlk bir zelletirme yaplm. lei byk deil. Ama nemli midir, onu bilmiyorum tabii, grmeler nasl oldu. Ben unu sylemek istiyorum: imdi,

burada bir sistem var, oluturulan sistem. O sistemde kamu sektr borlanma ihtiyac olduka yksek. Bu borlanma ihtiyac 91de de, 93te de yksek, 99da bu yzde 15lere kadar kyor. Gnmzde yzde 2nin altnda. Devlet i borlar yani DBSlerin reel faiz oranlar 94te yzde 20, 95te yzde 30, 99da yzde 36,8 civarnda. Bu da unun iin nemli, bu vermi olduum oranlar: Siz hem bu reel borlanmalarn oranlarn dryorsunuz hem de havuz sistemi araclyla, kamuya ait olan kaynaklarn kullandrlmas yani mevduat kredi arasndaki fark kamuda brakyorsunuz bu havuz sistemi vastasyla. Fakat dier taraftan, u da sz konusu: Faaliyet d krlar. Yani dier taraftan bakyoruz, evet, bu faiz oranlar var, olduka yksek, faiz getirileri yani rantlar olduka yksek. irketlere bakyoruz, irketlerin 99daki faaliyet d krlar yzde 220lere kadar neredeyse km durumda yani ncesinde de bu var bunun. imdi, orada u mu acaba daha ok nemli: Yani zelletirmeler, vesaireler, bunlardan ziyade, bu, reel getirisi yksek olan kamu kaynaklarnn elde edilmesini bir ekilde salamak. Bu mudur acaba? Bununla ilgili size telkinler oldu mu? Veya sizden bu sistemi deitirmeme noktasnda talepler oldu mu? Bununla ilgili olarak da bir de, bu bankalarda asker kkenli ynetim kurulu yeleri vard, sizin dneminizde mi balad bu? Sizden talepler var myd, bu tip talepler? nk bu bankalarn bir ksm da sizden nceki dnemde kurulmu, sizin dneminizde devam etmi. O batan bankalarn bir ksmndan bahsediyorum. Byle bir ey var myd? Grev zararlarndan fazlaca bahsetmedik, kamu bankalarnn grev zararlarndan. Kamu finanse ediyor, hazine araclyla bankalar, kamu bankalarn finanse ediyor. Bununla ilgili dnceleriniz nelerdir? Kamu bankalarnn grev zararlaryla ilgili dnceleriniz nelerdir? Son sorum da: Uluslararas basklara ynelik, Albright konumanz arasnda geti fakat ksa geti. nk Albrightla birlikte Trkiyeye ynelik d siyasetin deitiinden bahsettiniz. Yanl anlamadysam ayet TANSU LLER Dzelteyim mi onu? CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Tabii, tabii nk oray tam ey yapamadm. Yani Asker balantl bir Trkiye, Amerikadan baka farkl bir deerlendirme mi getirir? diye TANSU LLER Hayr. Warren Christopher ondan nce Dileri Bakanyd, Secretary of Statedi. Onun yerine Albright geldi ocak aynda. Warren Christopher biraz daha konumalarnda -bunlar nans, benim alglamalarm sylyorum- laiklik ynndeki vurgusunu ok nemsiyordu. Ben de nemsiyordum ama bu ok ince bir nanst. Demokrasiyle laiklik arasnda bir balans gndeme geldii zaman konumalarda, demokrasinin zerine vurgu yapan Albrightt ama bunu temin eden Clintond. Yani benim hep gzmn nnde olan ey, Clinton gerekten demokrasi dorultusunda arlk koyuyordu ama tekrar ediyorum, burada ihtilalin olmay meselesinin, geleneksel tankl, tfekli bir ihtilalin veya darbenin olmayaca dorultusunda alglayarak bu sonuca varabilirsiniz. Onun tesinde olanlar yani bu srete olanlar, Amerikann bilgisi dhilinde miydi, deil miydi; onlar hakknda bir ey sylemiyorum. Yani mesele bundan ibaret. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) 28 ubata altyap oluturduu iddia edilen kriptodan bahsediliyor, Sayn Erbakana ait, verilmi olan kriptodan. Bununla ilgili bir bilginiz var m? Teekkr ediyorum. TANSU LLER Kriptonun ieriinde ne vard? Verilen birka kripto var da, hangisini sylyorsunuz? DRS AHN (ankr) Sayn Babakanm, bu kripto, Dilerine gelen bir kripto, pardon, Dilerinde olduu iddia edilen. Amerikann Trkiye ve evresindeki bir ksm

bykeliliklerine gnderdii bir kriptodan bahsediliyor. Trkiyedeki Refahyol ktidarnn behemehal uzaklatrlmas gerektii noktasndaki bir kripto. TANSU LLER imdi, deerli arkadamz unu syledi, Sayn Yaviliolu, dedi ki Yani diyorsunuz ya, Bu zelletirme vard, vesaire, bundan itahlanan birtakm kartel medyas vard ama aslnda bakyoruz, o zelletirmeyi de fazla yapamamtnz Refahyoldan nce veya Refahyol srecinde. imdi, yle sylemek lazm: Ben dorusu rahmetli zaln yapt tarzda bir zelletirmeden yanaym nk o gnk kavramda, zellikle Reagan ve Thatchern ortaya koymu olduu byk ereve, son derece geerli bir iktisadi modeli o gndeme getiriyordu ve ok byk zararlar vard kamu iktisadi teekkllerinde, ynetim son derece ktyd ve bizim bu dorultuda bir kamu an dzeltme imknmz gerekten yoktu. Kamu a dzelmedike de, hepimizin bildii gibi, ok ciddi enflasyonla kar karya kalyorduk nk artk para politikalar geerli deildi, mali politikalar geerliydi. Yani para her taraftan geliyor, eitli ekillerde geliyor, euro ortaya kmaya alm. Para geliyor, gidiyor, sizin mali disiplininiz nemli. Para politikalar sizin paranzla br paralar birletii iin etkinliini kaybediyor, dolaysyla maliye politikalar ne kyor. imdi, maliye politikalarna bakld zaman, maliye politikalarnda ok ciddi sknt vard. Biz grdmz zaman ilk ey, kamu aklar, kamu kesimi borlanma gereini yzde 8lere yakn devraldk biz. Zaten Sayn zal buna hep iaret etmitir, merhum zal yani son dnemimizde kriz geliyordu nk Ben hastalandktan sonra olaya el koyamyorum, koyamadm. diye bizzat syledii laflar vard. Biz krizi elimizde bulduk. ok da geni bir, skntl, kamu borlanma gereiyle kar karyayz. imdi, bu kamu borlanma gereini drmek iin zelletirmeye ok byk nem verdim ben. Hatta bir proje attk ortaya, ngiltereden sonra ilk Trkiyeydi, PTTnin zelletirilmesi meselesiydi. PTTnin zelletirilmesi eer kabul grseydi yani o zamanki ortamz SHPnin iindeki birtakm milletvekilleri bunu Anavatan Partisiyle birlikte Anayasa Mahkemesine gtrmeseydi -yani sizin ortanz, sizin kardnz kanunu Anayasa Mahkemesine gtryor- dolaysyla, bu durdurulmasayd belki Trkiye btn borlarn silecekti, enflasyon bir anda decekti ve Trkiye apayr bir dneme girecekti. Bunun arkasnda ok durdum. Yalnz, koalisyonun iki orta yani Doru Yol Partisi ve SHP, o grleri tamamen zt olan iki partiydi. SHP zelletirmeden yana deildi. Doru Yol Partisi de son derece etkin biimde zelletirme istiyordu. Ama yaplabilen zelletirme, zellikle imento sanayisi, basna giden eylerdi ve btn bunlar herkesin itahn kabartyordu ve vermediiniz zaman, belirli bir biimde bunun nne set ektiiniz zaman, ite, Bu monopol hline gelir, u olur, bu olur. diye durdurduunuz zaman da ok byk kampanyalar gndeme geliyordu. Anlatabiliyor muyum bunu? Dolaysyla zelletirme gerekten asgari dzeyde kald. Refahyol dzeyinde de ok byk bir atlm yapamadk maalesef ama bu, o dorultuda itahlarn kabartlmad ve bunun yaplmak istendii meselesini deitirmiyor. Anlatabiliyor muyum? Bunu gryorsunuz. Yani burada mesela bir i adam ve btn basn kurumlarna sahip, ok byk bir monopol. Demek ki Bat dnyasnda da olur. deniyor ama orada bu dorultuda yaplan zelletirme yok. Eer bunu yapmak istiyorsanz ve buradaki basklarla muhatap olacanz gryorsanz burada bir engel var. Anlatabiliyor muyum? Ama ksaca sylemek gerekirse, evet, zelletirme yeterli yaplmad. Koalisyonun bir orta nispeten buna karyd, ciddi karyd. O kadar ki sizin kardnz kanunu Anavatan Partisiyle birlikte alp Anayasa Mahkemesine gtryordu ve bozduruyordu. Bu oldu, yaand. Bu bir. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Anayasa Mahkemesi ne yapt efendim?

TANSU LLER Anayasa Mahkemesi de bozdu bunu, yrtmeyi durdurdu ve Trkiye'nin yzyl iinde gelip de kard en nemli frsatlardan biridir deerli arkadalar. nk btn borlarn, i ve d borlarn sfrlayacak bir olayd. Sonra sattk, son derece ucuza sattk. Trkiye'nin ne i borcunun ne d borcunun hibirinin kovuuna gitmedi yani karlan ok nemli frsatlardan biridir nk dnyada ikinci olacaktk bunu yapabilseydik. Evet, imdi, dolaysyla Sayn Yaviliolunun ortaya koyduu tespit doru. Yeterince zelletirme yaplmamtr ama bu, bu tespiti yapmay engellemiyor yani medya bu konuda itahl olabiliyor ve eitli konularda da, bu byle olduu iin, bunun sakncalarn ortaya koyan bir farkndala bir babakan eriebiliyor. Anlatabiliyor muyum? imdi, Babakanlk Takip Koordinasyon Kurulu ne yapt? Vallahi ben dorusu, Bat alma Grubu nme geldiinde Bunu kamuoyuna aklayalm. dedim, bunun ncln yaptm ama bunun almalarn biliyorum, ok nemli olduunu da biliyorum ama ierii hakknda benim nme gelmi bir ey olmad. BAKAN O almalar sizden sonra da devam etti. Mesut Ylmaz dneminde zaten almalarn icrai faaliyetleri sizin dneminizde yaplmad. TANSU LLER Belki onun iin bilemiyorum. BAKAN crai ilemleri ok sonra devam etti. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Ekonomiyle alakal baka bir sorum daha vard. TANSU LLER Ekonomi idaresiyle ilgili miydi? Bir daha somutlatrrsanz Burada birka sual daha var benim nmde ama sizin duymak istediiniz nedir? CENGZ YAVLOLU (Erzurum) borlanmann, reel faiz oranlarnn ykseklii TANSU LLER Tabii, tabii, o ok nemli. Bu sizin sylediiniz ey hayati nk mesele de oydu zaten. Faizler son derece yksek oluyor, byle bir ortamda ok byk rant aktaryorsunuz. O rant CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Bunu isteyen sermaye kesimi var myd sizden? Yani esas ey o muydu? TANSU LLER Vard, bunu isteyen genel bir finans kesimi vard nk o yksek faizlerle btn paralarn bir biimde tahvillere yatryorlard, devlet tahvillerine yatryorlard ve oradan ok ciddi rantlar aktarlyordu, ok yksek olan rantlar aktaryorlard. Fon aktarma maliyeti teknik olarak kullanlr, sz budur. Fon aktarma maliyeti son derece yksekti Trkiyede yani mevduata yatryorsunuz, diyelim ki mevduat yzde 10 alyor ama krediye geldii zaman yzde 30, yzde 40a km fon aktarma maliyeti. Bu fon aktarma maliyeti tabii faizleri belirliyor. Faizler bu durumda ok yksek oluyor. Bu ykseklii indirebilmek iin yapacanz eylerden bir tanesi fon aktarma maliyetini drmek, ikincisi de sklatrma yani kamunun borlanarak devaml para ektii zaman piyasadan Niye ekiyor? te, aklar var, kamu aklar var, KTlerin aklar var, ektike ne oluyor? Darda para kalmyor ve bu para kalmaynca da faizler ykseliyor. Dolaysyla hem havuz sistemini istemezsiniz byle bir durumda, deil mi? nk topladnz zaman o paray, darda kalan para azalyor. Azalnca ne oluyor? Onun faizi yukar kyor. Dolaysyla ne havuzu istersiniz ne fonlarn denetim altna alnmasn istersiniz, faizlerin ykselmesini de isteyen de her zaman bir kesim vardr. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Sayn Babakan, bu muhataplk konusu Yani siz ncelikli muhatabn kendiniz olduunuzu sylyorsunuz ama medya, ne karlan haberler, ite brifingler, alnan karar, 28 ubat karar vesaire bunlarda TANSU LLER Evet, onu amak isterim. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Yani sizin teziniz tamamen bunun zerine kurulu.

BAKAN Aslnda en banda da biraz sunumunda da ifade etti. Savcnn nme koyduu belgelerle buna biraz daha emin oldum. eklinde. TANSU LLER Ben btn bunlarn nedenlerini izah ettim ama ayrca Sayn Yaviliolunun deindii ok nemli bir ey var. Buna Mehmet Barlas da deinmi zamannda. imdi, niye iller hedefte? illerin hedefte olmasnn bir sr nedeni var yani niye Doru Yol Partisi seiliyor paralanmak iin, anlattm: Gmrk Birlii, biz medyadan daha ok etkileniyoruz, vesaire, vesaire ama niye bu birdenbire Refahyol dneminde ortaya kt bu kadar byk boyutta? Niye koca koca imzalarla, bununla, tutanaklarla bir hedef biilerek and eklinde, ite, Bunu gtrn. dendi? Bu, tabii, Refah Partisini gtrmek iin yani dolayl olarak da olsa hedefte olan Refah Partisi ayn zamanda, buna hi phe yok. Hatta Mehmet Barlas bir konumasn gelip bana anlatt rahmetliyle ilgili. Rahmetli demi ki aslnda: Aman, iller ok ykseltmesin gerginlii, ykseltiyor. Biz gerginlii aa drmek istiyoruz. Hatta bu nedenle bizi seviyorlar yani beni Trk Silahl Kuvvetleri seviyor ama illeri sevmiyor. Mehmet Barlas da demi ki: Sayn Hocam, o sizi iktidar yapt iin sevmiyorlar. Yani anlatabiliyor muyum? Evet, hedefte iller var ama Refah Partisini iktidara tad iin, o koalisyonda Refah Partisi olduu iin bunun ok byk bir ehemmiyeti var yani dolayl olarak birisine bir vergiyi koyarsnz, vergi ona konur ama o onu insidence derler buna- pat diye zplatr, bir bakasnn stne getirir. Olay bu. DRS AHN (ankr) Sayn Babakan, bu konuda Cengiz Beyi tamamlamak adna, ayn beyanlar beli ete olarak kendilerini tabir eden ekibin ierisinden iki tane de sivil toplum rgt lideri bunu sylemiti. Asl, bizim Erbakan Hocayla ok fazla bir meselemiz yok ama Tansu illere kar ciddi anlamda bir duruumuz vardr. diye, onu da burada ifade edelim. TANSU LLER Yani bunlarn hepsi, aslnda iin ilgin tarafdr ki ben siyasete girdiimde bizi ok isteyen, alklayan kesimler olmutur ama dediim gibi, bir ekonomik krizi kucamzda bulduk. Bunu amak iin bir tercih yapmak lazmd. KOBler mesela, Anadolu sermayesi, Anadolu aslanlar, bunlarn hepsi bizim kardmz kavramlardr. BAKAN Teekkrler. Enver Ylmaz Bey, buyurun. ENVER YILMAZ (stanbul) Evet, Sayn Babakan, son izdiiniz ereveye ilikin ok ksa bir deerlendirme, ben onu algladm, size de sormak istiyorum. Yani o dnemde Doru Yol Partisinin genel bakan siz olmasaydnz Sayn Demirelin tavr, 28 ubat srecine ynelik, byle olmayacakt. diyebilir miyiz? TANSU LLER Hayr, yani diyemeyiz. Niye diyemeyiz? Hayr hayr, diyemeyiz nk mesele, bizimle olduu iin ok daha kolay oldu. nk kamuoyunda ANAP m, Doru Yol Partisi mi? dendii zaman milletin barnda, esnafn gznde vesaire Doru Yol Partisi ok daha ndeydi ama etkin gruplar diyelim, egemen gruplar diyelim, Doru Yol Partisini istemez hle gelmilerdi. Niye? Gmrk birlii, fonlar, tevikler, btn bunlar uygulanm. Anadolu sermayesi, Kartel medya demiim. Kartel medya kavramn ilk ben kullandm. Yani dolaysyla, bir ok ey olmu. Neden ben bunu yapmm? Durup dururken dostlarma Onlar benim dostlarm ou. Diyorum ben, Sanayi odalarnn ba danmanym, TSADn ba danmanym, Ticaret odalarnn ba danmanym, ben bunlarn hepsini tanyorum, seviyorum. Yani bir derdim yok, kiisel bir derdim yok. Ama bir tercih bu. Bir krizden karacaksnz, ok kt kanaat birtakm kaynaklarnz var; bunu ok iyi kullanmak mecburiyetindesiniz. sizlik adna ok iyi kullanmak mecburiyetindesiniz. Dolaysyla, bunlar KOBlere, bunlar esnafa, bunlar uraya yapyorsunuz. Bir anlamda, bir miktar rekabeti getiriyorsunuz. Bakn, bu rekabet gelmeseydi o dnemde, Trkiyede bu ihracat patlamas olmazd. Cari an yzde 300 ksur olan, yzde 370leri bulan, mill gelire orannn yzde 125idir sadece Avrupa Birliine olana yzdesi. Geri, yzde 1.400,

1.500e yakn ksm yani cari an Avrupa Birliinden kaynaklanan blmnn btn Asya lkelerinden olan cari aa oran on ikide 1, on te 1dir ve onlarn da ihracatna, oraya yaptmz ihracatta da ykselme, o rekabetin Trkiyede tesis edilmi olmasndandr, ok dinamiktir bu i. Ben bunun zel dersini yllarca vermi bir kii olarak bunun ne kadar gerekli olduunu grdm Trkiye iin. Dolaysyla, yani bilmiyorum ENVER YILMAZ (stanbul) Evet, 1960 ylndan itibaren, darbeleri aratran bir Komisyonuz; 60 darbesi, 71 muhtras, 12 Eyll, 28 ubat. Siz de 90-98 yllar arasnda Babakanlkta en st yneticilik yapm, devlet ynetiminde bulunmu bir devlet bysnz. Ksaca, o, ynetici olduunuz dneme ilikin z eletirili bir soru sorulduunda keke diyebileceiniz cevaplarnz var mdr? TANSU LLER Var, birok var. ENVER YILMAZ (stanbul) Yani ana balklaryla alabilirsek TANSU LLER Yani bir kere unu syleyeyim: ok idealistim. Yani bir siyasetinin biraz daha pragmatist olmas lazm. Yani o Thatchern bana syledii laflar bouna deil. Hem Gmrk Birliine gireceksin, bu kadar sanayiciyi karna alacaksn hem tutacaksn tm zel televizyonlar canlandracaksn, zel televizyonlarn kanunlarn karacaksn, btn o basklar stne ekeceksin. nk bu byledir. Pendulum derler ya buna; bir buraya gider, bir buraya gider. Kat bir iletiim sisteminden, lkenin haber alma sistemini sadece TRTyle yaparken, bir de STAR televizyonu var, onu da, kanunu yok, iyici kstryorsunuz Bak, sen kanunsuz i yapyorsun. diye. Birdenbire onlarn kanunlarn karyorsunuz Ben radyomu istiyorum. diyerek. Benim ocuklarm da o srada; ilkokula bile gitmiyor kk olum. Yani o da istiyor radyosunu. Benim yani isteim, lkede liberal olsun, her ey duyulsun, her ey konuulsun. Onu yapyorsunuz, sonra karlkl terr mcadelesini buluyorsunuz btn bunlar yaparken. Ondan sonra, kyorsunuz Ben ok iyi bir babakanlk yaptm. Yani btn eye ramen ok rezistans gsterdim. lke iin, millet iin doru olan yaptm; bundan hibir phem yok. Ama gereki miydi bu kadar eyi bir arada yapmak, bu kadar karya almak? Ondan sonra, tutuyorsunuz Gremedim orada yani Refah Partisiyle koalisyon yapmam derken gerekten samimiydim. Yani o, kanl, bilmem neyli ihtilaller, canm byle ey mi olur? Yani DNAlarm reddetti, byle ey mi olur? Kanl gelecek, btn laik cumhuriyet gidecek. Nedir bu? Sonra, bunun aslnda devletle milletin btnlemesi gereinin bir art olduunu, o koalisyonun, idrak ettim, bata edemedim bunu. Bunun gibi Yani aslnda, babakanlk uygulamalarnda bence skntm olmad ama bir siyaseti olarak, bugn ok daha farkl gryorum btn olaylar. BAKAN ok teekkr ediyoruz. Son soruyu ve son szmz Alt Komisyon Bakanmz Yaar Karayel Beye brakyorum. YAAR KARAYEL (Kayseri) Sayn Babakan ev sahipliinize teekkr ediyoruz, sunumlarnz iin de teekkr ediyoruz. Biz zellikle 28 ubat ve 27 Nisan deerlendiren Alt Komisyon olarak biz, bu almalarmz daha ok 1991 ylndan itibaren alarak, darbelerin balangc nerelere dayanyor; buradan balayarak son gne kadar gelme durumundaydk. Bu noktalarda da, u ana kadarki konuklarmzdan bu konularn hepsini dinleyerek geldik. Burada, yle bir tespit sz konusu oldu: 1991 ylndan itibaren ilk genel seimlere gelinirken Refah Partisi, Milliyeti alma Partisi, Islahat Demokrasi Partisi bir birlik oluturuyorlar, bu birliin olumasyla Meclise milletvekili sokuyorlar ilk defa ve bu sokulmayla birlikte de devletin belli kurumlarnn bir kar duruu ve ideolojik tavrlara kar kendilerini korumaya almak gibi bir refleksi geliiyor. Bu tarihten itibaren baladmzda hem PKK belas hem de bu tip radikal, devletin belli kurumlarna gre radikal olan bu tip sylemlerle Meclise girenlerin nnn kesilmesiyle ilgili bir sr i ve igaller oluuyor. Bunlara baktmz zaman, biraz nce size

de sorulan, bu Krt aydnlarnn ldrlmesi, i adamlarnn ldrlmesi, niversite hocalarnn ldrlmesi, bununla ilgili gazetecilerin ldrlmeleri, sadan soldan kimi semilerse onunla ilgili Trkiyede, tabiri caizse, belli kurumlar, ister bunun adna JTEM deyin ister kontrgerilla deyin, ne ise, nasl isimlendiriliyorsa byle bir temizlik harektnn olduu maalesef bu lkede yaanarak hep birlikte geldik. Bunun hem devlet olarak bedelini dedik hem de millet olarak bizler dedik. Biz 80de renciydik, 71de renciydik ama bu, bir neslin de, tabiri caizse, telef olmasna, bir neslin yok olmasna ok byk zdraplar; aile, i ve insanlarn zulm grmesine, evlerinin ve yuvalarnn dalmasna sebep oldu. Bu yzden, byle bir sknts hem iktidarlarn hem de milletin bann belas oldu. Siz de sylerken Sayn Babakanm, dediniz ki: 251 milyar TLlik bir kayp oldu bu dnemde. O, iki yllk bir kaypsa eer Trkiye zaten ondan sonraki dnemde ok byk bir bataa sapland ve tek bir sente muhta bir lke hline dnt ve bunlarn hepsinin sebebine de karlkl baktmzda; aslnda bir grnen yz var darbelerin, bir de grnemeyen taraf var. Grnen yznde, ite, Doru Yol Partisinin paralanmas, Refah Partisinin irticai faaliyetleri, devletin kendisine gre tedbirler almasndan; grnmeyen yzne de baktnz zaman, bu ekonomik kayplar Trkiyenin ok daha bann belas hline gelmi. Yani tabiri caizse, bamsz bir lke iken baml bir lke hline gelerek, ekonomik olarak hem dardaki gl lkelerden bor almak gibi bir skntya da dm, alamamak gibi bir skntya da dm. Bunlarn hepsine baktmz zaman, bu yaadmz eylerden bir de ders kartmamz ve Trkiyenin geleceiyle ilgili bir perspektif gelitirmemiz gerekir. Bu Komisyonumuzun da hem 60tan balayarak, 28 ubat ve 27 Nisan dhil olmak zere, bir daha bunlarn olmamas iin gayretlerimiz var. Bu gayretler ierisinde de sizin gibi, devlete hizmet etmi bykleri de dinleyerek, tabiri caizse, gelecek nesillere bir dokman hazrlamak ve bu gelecek nesillere de bir k tutmak istiyoruz. Bu noktalarna baktmz zaman da son 28 ubat dnemiyle ilgili bize Sayn Babakan, zellikle sizinle ilgili, bunun adna ne derseniz deyin, Refah Partisiyle olan koalisyonunuzu bozmak, Doru Yol Partisinin iini boaltmak yani ama bununla ilgili en yakn alma arkadalarnza baktmz zaman Refahyol Hkmetinin kurulmasna, sizinle birlikte byk nem veren bunun olmasna gayret gsteren Yalm Erez, yklmasnda da kurulmas kadar bir gayret gstermi. Burada diyor ki Sayn Yalm Erez: Ben, Sayn illerle grtm, rtl denek ilerini konutum kendisiyle. Doru Yol Partisinin milletvekillerinin zerinde de etkili olmu bu grme. rtl deneklerin, yurt iinde ve yurt dnda gayrimeru olarak giriimlerde kullanld eklinde sizinle grm. Bununla ilgili, sizin, rtl deneklerini mal edinmek diyerek gayrimenkul, ieride ve darda edinmekle ilgili sizinle grtn; bunlar da, sizden ayrlmasnda bir gereke olarak gsteriyor. Bu, gerekten bu gayrimenkul edinmileri, siz belki cevaplandrdnz ama bir ksmn, bunu tekrar cevaplandrrsanz memnun olurum. Bir de efendim, hkmetin istifaya zorlanmasnda, zellikle bu, Bir Asker, Bir Diplomat kitabnda Gven Erkaya deiik eylerden bahsediyor. Burada, zellikle diyor ki: Doru Yol Partisi, bizim bu yapm olduumuz sktrmalardan ve korkutmalardan etkilendi, bizim de zaten hedeflediimiz buydu. Bir ihtilal yapmak, bir darbe yapmak dncesinde deildik. reki Paayla birlikte, evik Birle biz bir araya geldik Genelkurmay Bakanlnda. Bundan Genelkurmay Bakan Karadaynn da bilgisi vard. Bunlarla ilgili grmelerimiz oldu. Karadayya da syledim, o da bu grlerimizi bizimle paylat. eklinde sylyor. Buradan baktmz zaman, hkmeti istifaya zorlayan oluumlar arasnda, asker, sermaye, basn , STKlar, bu beli ete diye o zamanlar basnda yer alan mafya balants hakknda sizde nasl bir dnce olutu? Medya patronlar, hangi zelletirmelerden, sizden pay talep ettiler, bunun rant olarak karl neydi? Bunlarn,

dorusu, sizin partinizin ve iktidarnzn yklmasnda da belki kamuoyu asndan ok byk tesirleri oldu. Bir de efendim, Demokrasi uruna, bu lke irticaya teslim edilemez. diyordu asker, bunlar yazdryorlard, basnda manet yaptlar. Siz de buna karlk Laikliin teminat benim. dediniz. Ama Gven Erkaya diyor ki : zde deil szde, siz, savunuyorsunuz. Onun iin de gereini yapmyorsunuz. gibi size bir sulama sylyor. Hlbuki terr, sizin zamannzda en az seviyeye indirilmi ve baarl da bir, o zaman hkmet etme anlaynz olumutu. O zaman askerlerle aranz iyiyken, nasl oldu da askerler size kar byle bir tavr sergileme durumuna geldiler? Bir de, bu Cengiz Bey sordu, bu irtica tehdidi nasl oldu da Yani irtica neticede ieride olan bir faaliyettir varsa ki bununla ilgili devletin birimleri var, adli kuvvetleri var, idari kuvvetleri var bununla ilgili, su ileyen karln, cezasn eker. Nasl oldu da irtica Trkiyenin d tehdidine kar ne geti, PKKnn nne geti? Bunun ne gemesinde size iletilen bilgiler var myd? Bu, yoksa askerlerin bir kurgusundan ibaret miydi? Doru Yol ve Refah Partisinden oluan bu Hkmetin yklmasnn bir enstrmanm m oldu? Bunlarla ilgili de grlerinizi bizimle paylarsanz Ben tekrar teekkr ediyorum. TANSU LLER Teekkr ederim Sayn Karayel. Evet, ilk nce bu 251 milyar TL Yani bu gsteriyor ki her darbenin aslnda asl bedeli Evet, ite, yok, u hedef oldu, bu hedef oldu, illere gitti, Doru Yol Partisi paraland, Refahyol kertildi, hkmet gitti; sonuta Refah Partisi kapatld, sonuta belediye bakanlar grevden alnld, hapse gnderildi vesaire. Btn bunlar, bu sonular, bunlar kiisel sonular bir yerde, siyasi de sonuta. Ama asl bedeli millet dyor. Yani burada grdmz ey, bunun asl bedelinin millete dendii. Biz bunu bata ok daha az hesap etmitik, 65 civar hesap etmitik ama 251 milyar TL olarak ortaya konuyor, 2 milyon da kii isiz kalyor. YAAR KARAYEL (Kayseri) - Bu iki ylda olan bir zarar m Sayn Babakan? TANSU LLER Bu, 2001 krizinin Trkiyeye zarar yani topyekn, topyekn krizin deerlendirilmesi. O, 2001 krizine giden srecin aslnda tohumlar 28 ubatta ekiliyor ve netice itibaryla Sayn Ecevit gerekten hi kimseye hibir ey vermiyor. Yani Sayn Ecevitin kendisi fiil olarak bu iin iinde deil ama Ecevit dneminde de bu rant meselesi ok byk lde devam ediyor ve bana gre, ite, 29 ubatn sre olmas da buradan kaynaklanyor. Ve sonuta, bunun btn bir mali portresi kyor ve millet bu bedeli dyor, millet dyor yani bunun iin. Burada, baklacak olursa eer ok ciddi sonular var bunun yani 1997 ylnda braktnz Trkiyeye bakyorsunuz Mesela, bir ey syleyeyim size, mill gelirin oran olarak syleyeyim, i borlar, d borlar, mill gelir oran olarak: Siz brakyorsunuz i borlar yzde 28de, gayrisafiye oran olarak yzde 14te brakyorsunuz, yzde 68e kyor, yzde 14ten yzde 68e; oran olarak sylyorum. Yani her lke, bydke nominal olarak bor seviyeleri byr ama mill gelire olan oran olarak baktnz zaman, bu ciddi bir ktlemeyi gndeme getiriyor. Btn bunu, bte aklarnda da grmek mmkn, her eyde grmek mmkn. Bor faizlerinde de ok grmek mmkn. Tekrar faizler ok ykseliyor yani Refahyolun brakt dnemin ok stne kyor tekrar. Ve netice itibaryla, ok byk bir maliyet millete deniyor. Bence, her darbenin en ok ne karlmas gerekli olan noktas da bu. Darbenin maliyetleri gerekten millete kyor. Bunu grmek lazm. Bunun gelecek nesillere dokman olmas da bu adan da ok nemli. Yani gelecek nesiller hem bu nans farklarn hem bu ezber bozan noktalar grebilmeli hem nasl ilediini grebilmeli hem de, ayn zamanda, maliyetin gerekte millete ktn grebilmeli. imdi, Sayn Yalm Erez

YAAR KARAYEL (Kayseri) - Efendim, oraya gemeden bir ey arz edebilir miyim? Oraya baktnz zaman, bu 251 milyar TLnin kaybnn karlnda bir kazanann olmas gerekiyor. Vatanda fakirleti, cebine giren bir ey yok, o para da kayboldu. Kime gitti, bu paraya ne oldu? TANSU LLER te, kaybolan, buharlaan, bankalardaki Bunlar, bunlar. diye ifade edildi bunlarn hepsi. Her bir bankann ne kadar maliyet geirdiini yani buharlaan, yok olan ve belli kesimlere aktarlan rantlar olarak kt ortaya. Zaten ekonomide aldnz her kararda, ite, bunu grmek ok nemli yani birinden bir yere kaynak aktarm oluyor. Btn bunlarn aratrmalar epeyce yapld, hatta banka baznda yapld; bunlara bakmak mmkn. imdi, ikincisi YAAR KARAYEL (Kayseri) - rtl deneklerin kullanlmas TANSU LLER Evet, evet. imdi, bu arada bir de Krt aydnlar, kontrgerilla vesaire var. Krt aydnlar meselesi var, kontrgerilla meselesi var. Ben de Babakan olduum zaman bunu sordum, JTEMi sordum. Nedir bu? Yani birtakm eyler syleniyor. Nedir bu, neyin nesidir bu? Genelkurmaya sordum, Teoman Komana sordum dorudan doruya 3. Jandarmann banda olduu iin ona sordum, Sayn Cumhurbakanna sordum, Yok byle bir eyler. dedi. Yani ben, netice itibaryla bir ekonomi profesrydm ve ok idealist giriyorum olayn iine. Birtakm eyleri reneceksiniz yani. Nereden reneceksiniz? Buradan reneceksiniz, baka nereden reneceksiniz. Dolaysyla, ne var ne yok Ne vard? Bugn hlen davalarda bence yani bizim tek bana bunu zememi olmamzn bir byk eksiklik olarak grlmesi de doru deil. nk hl, bakn, onca davada hl zemedik neyin tam olarak ne olduunu. ATLA KAYA (stanbul) - Hlen JTEM iin Yok. diyorlar resm olarak. TANSU LLER Yani var m, ne derecede yok, hangi kapsamda, ne zaman kuruldu? ok evvelden kurulduu ifade ediliyor. Ne zaman kuruldu, kim kurdu, ne yapt; hlen biliyor muyuz? Bunca iktidar, bunca siyasi irade Dolaysyla iller niye zemedi? Tecrbesizdi, uydu, buydu. Doru olan taraflar var. Ben bunlar bilerek girmedim siyasete; doru ama soracam yerlere de sorduk bunlar ama hl da zemedik. Yalm Erez, kurulmasnda da rol oynad, gitmesinde de rol oynad. Ben, rtl denek, gayrimenkul ilikileri vesaire Her babakan nasl kullandysa rtl denei ben de yle kullandm, milletim iin kullandm, lkem iin kullandm. Ve anladm kadaryla en az kullananlardan biri de benim yani eer kan rakamlar ortalarda, doruysa. Bunun gayrimenkullerle hibir ilikisinin olmas mmkn deil. Ben gayrimenkuller konusunda hesabm defalarca ama defalarca da Ben buradan karak siyasete girdim, baka bir yerden kmadm. Benim bu yaly dahi siyasetten sonra aldm sylendi. Bunlarn aslnda altn izen iki olay vardr, bunu da ben ok ak biimde syleyeyim: Biri, Amerikadaki otellerin, mal varlnn olmasdr. Ben Amerikada 9 yl kaldm, zaten evimiz vard orada. Bunu biliyor, herkes bilerek girdim zaten siyasete. Mal varlmn hesabn verdim, girerek girdim. O mal varlnn stnde nasl arttnn hesabn verdim, defalarca, defalarca, defalarca Yetmedi, beni IRSe ikayet ettiler. IRS dnyann en kat kurumlarndan biridir; en kat yani bulmamas mmkn deil. Hani kara parayd, ak parayd, bilmem neydi, uydu, buydu IRSe gittiniz mi bitti olay. IRSin denetiminden geirdiler beni; sa olsun Mesut Ylmaz. Ben siyasete gittiimden, daha uzun, o dneme ramen daha zor dnemde siyasetten ktm. Hi kimse benim kendi i adamlarm bulduum veya kendi i adamlarm yarattm konusunda bir ey syleyememitir; yapmadm nk. Hi kimse, benim ocuklarmn u ii kurduunu, bu ii kurduunu syleyememitir; yapmadm nk.

Dolaysyla, son derece rahatm. Ben, tabanmn ban ne eecek hibir ey yapmadm Allaha kr. imdi, gelelim Hangi zelletirmeden pay istediler? Bu beli ete ile reki Paa konumu, Karaday ile vesaire. Yalnz unu biliyorum: Ben beli ete ne yapt, ne etti, onlarn arasndaki ilikiyi bilemem. Ama unu biliyorum: Bu 28 ubat Kararlarndan sonra o beli ete denen, btn hepsi ktlar ve Bunu onaylyoruz. dediler. Yani Bunun karsnda demokrasi adna duruyoruz. diyen bir refleks vard, o kmad ortaya yani o kesin. Bunun dnda bu arada NMET BA (stanbul) Araya giriyorum, byle bir refleks beklenebilir miydi bilmiyorum. Zaten o bei bir araya gelip Cumhurbakan Demireli ziyaret ettiler ve kapda yle bir aklama yaptlar: Yani o PKK ncesi srete biz ekonomiyle ilgili meseleleri bir kenara braktk. lkenin gelecei tehdit altnda, irtica tehdidi altnda. Bizim artk ncelikli meselemiz budur. dediler. Yani o giden sreci hazrlayan aktrlerdi ayn zamanda. yi ki demokrasi karsnda bir tutum almadk. TANSU LLER Evet, irtica konusuna her zaman biz mesafeli olduk, yani irtica bir i tehdit midir? Doru Yol Partisi geleneinde Biz muhafazakr bir tabandan geliyoruz. Mesela ben unu size ok aka syleyeyim: u anda sylyorum, siyaset ncesi olduu iin sylyorum. Yani siyasette hani birtakm karlar oluyor, birtakm laflar edebilir siyaseti, bunu da zaman zaman gryoruz: Bu iin bir mant da vardr ama ben Boazii niversitesinde ekonomi blm bakanyken, o srada barts yasaklar geldi. Ben barts yasaklarna ok iddetle kar ktm. Dedim ki: Benim girecek talebemin bann rtl olmas deil, bann stnde ne olduu deil banda iinde ne olduu nemlidir benim iin. Dolaysyla, bu konuda bizim bir skntmz yoktu yani parti olarak da olsun, bireysel olarak da bir skntmz yoktu. Ancak belli bir korku zaman zaman ste kyordu. yle, ite, acaba hakikaten kanl bir ey mi olur? Yani gelirler, hepimizin btn zlk haklar elimizden gider mi? Zaman zaman byle bir hava yaratlyordu, zellikle o kelimenin sihri neyse, o Kanl m olacak, kansz m olacak? meselesi iz brakmtr, bu doru. Ama ben irticay hibir zaman bir i tehdit olarak gerek anlamda grmedim, asl mesele d tehdit olacak PKKdr. Byle tanmlamam lazm. Bizim partinin tabannn refleksleri de bu dorultudadr zaten, yani o bir gerek. Ondan sonra, Demokrasi adna hangi zelletirmeden pay alnmak istendi? Vallaha ,zelletirmeden, mesela bir irket vard ki bunlar Zaten bizim zelletirmelerimiz kstl oldu. Yaplan zelletirmeler eydeydi Dierlerinin niye yaplmadnda, aslnda birtakm basklarn olabileceini hissetmi olmann etkisi vardr, onu da syleyeyim. Koalisyon ortamzn tavrnn etkisi vardr; bu da doru. Ama imento sanayisine ilikin ok ciddi ve somut skntlarm oldu. Yani skntlar uydu: Birisine veriyorsunuz ihaleyi, kazanyor; ikincisine veriyorsunuz, daha gl geliyor, onu da kazanyor; ncsn, drdncsn, beincisini istiyor. Zaten yarsndan fazlas birisinin elinde, topyekn verirseniz o monopol olur. naat kesimini tmyle bloke edersiniz. Yani o kadar fiyatlar istedii gibi ortaya koyar ki bunu yapmanz mmkn deil. Dolaysyla, bunu reddediyorsunuz. Ne hakkn var? diyor, ondan sonra balyor varan bir, varan iki, varan Einizle ilgili Zaten ilk kadn babakann ei olmak da kolay bir ey deil, onu syleyeyim. Yani zer Beyi gerekten tanmak lazm ilk nce. Yani yaratlan imajla kendisi arasnda ok byk fark vardr, ok byk farklar var. Benim eimle ilgili yaratlan ey, mafya, ete, bilmem u ilikiler, bu ilikiler Yani hayretler iinde kalyoruz gerekten. Mesela bir tane, Halim Paa Yals. Yakmz, ite oradaki btn eyleri almz resimleri, o resimleri bilmem nerelerde saklamz. lk nce yakmz oray yani ve bunu benim eim yapm ve btn bunlardan rant toplam falan. Yani bunlar gnlerce gidiyor. Ondan sonra,

ite, bilmem, ey iin petrol bilmem nesinde zel bir ey olmu, Baybainle bilmem ne yapm. Baybain diye karlan ey zer Beyin Aydn Doanla yapt ey, Adalara. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) 4046 sayl zelletirme Kanunu sizin zamannzda m kt Sayn Babakanm? TANSU LLER Say, ad ne? CENGZ YAVLOLU (Erzurum) 94n sonu, 95in ba TANSU LLER O zelletirme Kanununun ierii neydi? CENGZ YAVLOLU (Erzurum) zelletirmeyle ilgili ilk kanun. FEYZULLAH KIYIKLIK (stanbul) 85te, 85 o. CENGZ YAVLOLU (Erzurum) Hayr, hayr. 95teki BAKAN Daha sonra zelletirme yntemleri hakknda yeniden deiiklikler, ayn sayl Kanunda deiiklikler yaplm olabilir. TANSU LLER imdi syleyeceim ey hatrlayabileceim bir ey olmuyor yani sayy hatrlayamadm, eyi hatrlayamadm ama zelletirme konusunda ciddi bir siyasi irademiz vard, o doru. BAKAN Sayn Babakan, sorularmz tamamland. Arkadalarmn anlayna snarak ve de daha dorusu, bir anayasal hakk kullanarak, bugne kadar Komisyonda dinlediimiz hi kimse hakknda olumlu veya olumsuz bir yorum yapmamaya gayret ettim Bakan sfatyla. Ama bugn ok tarafsz kalarak bir deerlendirme yapmayacam, bir kadn olarak pozitif ayrmclk yapacam. ncelikle bizimle paylatnz tm deerli bilgiler iin ve samimiyetiniz iin ok teekkr ediyorum. Darbelerin gerekeleri her dnemde deitirilmitir, deimitir ama i tehdit algs eklinde oluturulan, zaman zaman komnizm, zaman zaman iltica, zaman zaman ar milliyetilik eklinde tezahr eden olaylar Bu Komisyon erevesinde dinlediimiz, zellikle devleti temsil eden nemli kurumlarn bandakiler tarafndan gerekte byle tehditler olmadn, 80 darbesine giden srete ciddi bir sol yaplanma olmadn, komnizm riski olmadn, dier dnemde milliyeti akmlarn glenmesini bir tehdit olarak alglayp bunlarn olmadn Yani aslnda devletin hangi dnemlerde hangi alglar ne kard ve aslnda bu alglar dorultusunda kulland btn aktrlerle -medya, sivil toplum dhil olmak zere- yaratt bu alglarla aslnda birtakm ekonomik karlarn da en n planda olduunu ve aslnda devlete sermaye yaps olarak eklemlenmi bir lkede sermaye gruplarnn karlarnn ou zaman devletin karlarym gibi sunulduunu, dolaysyla sizin aslnda iinden geldiiniz kitlenin de sizinle daha sonra, brakn bark olmay, dman olmasnn nedeni sizin devletin karlarn n plana alan, sermaye gruplarnn karlarn geride brakn siyasi tavrnzn da rol olmu olabileceini dnyorum, btn bu tehdit ve tehlike alglarnda. 28 ubat ezber bozan bir darbedir. dediniz. Biz hep atipik diyoruz o nedenle de ok uzun sre nk orada artk rol silahl kuvvetlerin iaret ettii, bata medya olmak zere, Bu kez silahsz kuvvetler halletsin. eklinde talimatlarla Bugn aslnda ok yakn tarihimizle yzleiyoruz, tanklarmz var. Trkiye bunu baarabiliyor, bu adan ok da anslyz hepimiz. nk biz yakn tarihiyle deil, ok uzak tarihiyle bile hesaplamay, yzlemeyi, bu tanklklar baarabilmi bir lke deiliz. Dolaysyla, bugn bu Komisyondaki tanklnz bizim amzdan tarih anlamda nemlidir ve anlamldr. Deer verdiiniz ve bunca saat gerekten kesintisiz olarak cevaplandrdnz tm sorular iin antaj, menfaat, ikbal ve o dnemde aznln demokratik anlamda seilmi ve ounlua kar teslim ediliini ok net olarak aktardnz, anlattnz. Kurulan bu siyasi partinin, zellikle DTPnin btn bu planlarn nceden hazrlandnn en nemli delili olduunu, nceden kurulup sonra aktarmalarn yapldn ve sizin aslnda d dnyayla o dnemde kurmu olduunuz ilikilerde, Albrightla yaptnz grmelerde her ne kadar

byle bir tehdidin, fiil bir darbe riskinin olmadn grseniz de o dnemde bunlarn geni manada olumu, kurumlar nezdinde olumu, siyasiler zerinde olumu korkuyu gidermeye de yeterli olmadn anlatmaya almanza ramen Gerekten, Bat alma Grubu belgelerine ulatktan sonra yaplmas gerekenler konusunda Eer rota baka trl olsayd, bugn baka trl m yazlrd?y Aslnda hepimizin kafasnda bir soru iareti. Gerekten, hedef gsterildiniz ve ou vakit aalama dzeyine varan deerlendirmeler yapld. O dnemde siyaset dnda bir kadn olarak izlediim zamanlarda beni de ahsen ok rencide etmitir. nk vurgularn hemen hemen tamam yaptnz siyasi eletirilerden ziyade cinsiyetinize ynelik bir ayrmc tutumdu akas, bunu ok algladk. Trkiye'nin ilk kadn Babakan olmann belki de ar bir bedeliydi bir manada ama bu ar bedelin karlnda belki de bugn Trkiyede kz ocuklar Gelecekte Babakan olacam. veya u grevde bulunacam. diyebiliyorlar. Bu anlamda zor dnemler belki ama bir hayalin kurulmasn, kz ocuklarmzn hayal kurmasn saladnz. Gerekten, daha sonraki dnemlerde de her eye ramen, grdk ki millet iradesini arkasna almayan, aznlk da olsa hibir siyasi iradenin devam edemeyeceini. Ama sylediklerinizden en nemlisi, bence, siyasi istikrarn toplum iin gelecekte ne kadar nemli olduu vurgusuydu. Gerekten, bu ekitirilmeye msait siyasi ortamlarn da darbelere veya o yumuak karna vurmaya hevesli olduklarn vurguladnz. Gerekten, belki u anda da burada sorulan baz sorularda benim gzlemlediim, btn sorulara tm ak yrekliliinizle ve samimiyetinizle cevap verdiiniz kanaati var bende. Bunu bu anlamda nemsiyorum ve aslnda btn sorulara da son derece soukkanl bir ekilde cevap verdiniz ama burada size soru sorduktan sonra ayrlan Srr Sreyya nder Bey darda yapt aklamada sizin aladnz ifade etmi. Dolaysyla, ben imdi Komisyon toplantsn sonlandrmadan nce aka bir tespitte bulunmak istiyorum. Serinkanl ve saduyulu, soukkanl bir ekilde verdiiniz tm cevaplar karsnda belki de sizi en ok etkileyen ey, duygularnz katmadan deerlendirdiiniz tm olaylarn dnda, bilerek insanlar lme gnderdiiniz iddias karsnda dayanamadnz, duygulandnz ve gerekten, bunu ok insani buluyorum. Erkek siyasetiler bunu nasl buluyor, bilmiyorum ama ben bir kadn olarak bu hissiyat DRS AHN (ankr) Arlk hlen bizde Bakanm, dikkat edin. BAKAN Evet, say olarak oksunuz biliyorum ama bu Komisyona gelen baz erkek konumaclar Erkek gibi ktm. filan dedikleri zaman da dzeltiyorum. Kadn gibi olmak da deil, aslnda cesaretle baz eylerin Cinsiyetle deil, cesaretle olmak, insan kimliimizle olmak Dolaysyla, bunu belki bir zayflk olarak gsterme giriiminde olanlar olabilir ama ben, dediim gibi, son derece insani ve bir annenin duygular ve hassasiyeti olarak algladm ifade ederek tekrar samimiyetiniz, itenliiniz ve gzel ev sahipliiniz iin teekkr ediyorum tm Komisyon yelerim adna. TANSU LLER Ben de hepinize ok teekkr ediyorum. Buraya kadar zahmet ettiniz, ayaklarnza salk, gnlnze salk. Btn yapmak istediimiz ey, gelecek nesillere dorular aktarmada, yanl yazlm bir tarihin gereklerini bir kez daha paylamada size yardmc olabilmek. almalarnzda baarlarnzn devamn diliyorum. Hepinize tekrar teekkr ediyorum geldiiniz iin, sa olunuz. Kapanma Saati: 16.08

Tansu Çiller

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Tansu Çiller

Uploaded by

Copyright:

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

You might also like