ttCrrntaya kargr koydufurnuz eylentler, gtisterdi$irniz direnig ve rnahkerrrelerde haykrran sesirrr'iz

rnutlaka kitlelere ulagtrrrlrnahdrr"

?it'6
'q
r-

ttt . \
-rla
.z -r<*

<----i--

\..\,

{7'

TOPLU YAZILAR
Mazlum DoEan

?.

TOPLU YAZILAR Mazlum Doan

TOPLU YAZILAR Mazlum Doan

Toplu Yazlar Mazlum Doan Weanen Serxwebun 3

Birinci Bask: Haziran 1982 kinci Bask: ubat 1994

indekiler

Yaynevini notu ............................................................................................ 7 Mazlum Yoldan ans yolumuzu aydnlatan srekli bir mealedir! ................................................................................................ 9 Asgari hedef bamszlk .......................................................................... 52 Kamuoyuna duyuru .................................................................................... 63 Hapishanedeki bask, ikence ve uygulamalar ................................. 75 Trkiye ve Krdistan halklarna! .......................................................... 83 Krdistan halkna ........................................................................................ 86 Cezaevlerinde younlaan zulm ve devrimci direni .................. 93 Bir kahramann ardndan .......................................................................... 108 Al Hourriah gazetisine verilen cevaplar ............................................. 124 Mazlum Doann cezaevindeki durumla ilgili mektuplar ......... 127 Mazlum Doann savunma hazrlklarnn bir blm ............... 141 (OKB) Krdistan smrgeci feodal komprador egemenlik altndadr (Orta-Kuzey-Bat Krdistanda bugnk durum) ........................................................................................... 198 Mazlum Doann son mektubu .............................................................. 225 Mahkeme tutanaklarndan Mazlum Doann sorgusu ................. 231

Cuntaya kar koyduumuz eylemler, gsterdiimiz direni ve mahkemelerde haykran sesimiz mutlaka kitlelere ulatrlmaldr

Yaynevinin notu

Bu kitap, Diyarbakr zindanlarnda, yl aralksz sren ikencelere ramen Trk smrgecilerine kar, Krdistan Ulusal Kurtulu Hareketi ile onun nderi PKKnn onurunu her eyin stnde tutarak direnip dmana teslim olmayan PKK-MK yesi Mazlum Oann 21 Mart 1982de faist Trk smrgecilerince hunharca katledilmesi zerine, Onun ansna, kendi el yazs ve onunla ilgili olarak yaynlanan yazlardan derlenip hazrlanmtr. Serxwebn Yaynlar

Mazlum Yoldan ans yolumuzu aydnlatan srekli bir mealedir!

Bu yaz PKK-MK yesi Mazlum Doan ve bir grup PKK sava esirinin Diyarbakr Zindanlarnda 21 Mart 1982 tarihinde katledilmeleri ile ilgili olarak A. Dicle imzasyla, 5 Nisan 1982de yaynlanm ve datlmtr.

Kuzey bat Krdistanda partimiz nderliinde ykselen direni mcadelesine kar, Trk smrgeciliinin 75lerden itibaren gerekletirdii katliamlarla, direni hareketimizin nderlerinden birounun yaamna kastedilmitir. Bunun en son rnei olarak, bata Partimizin Merkez Komitesi yesi ve kurucularndan olan halkmzn en yiit, en fedakar ve en bilinli evlatlarndan deerli yoldamz Mazlum Doan olmak zere birok yoldamz; halkmzn zgrle, yeniden doua ve bahara almasnn sembol olan Newroz gnnde, aylar sren ikencelerden sonra, eine ender rastlanan bir vahet rneiyle Diyarbakr Zindanlarnda katledilmi bulunmaktadrlar. Direnme sreci iinde ortaya kan bu tip olaylar, zellikle de bu olay; halkmzn ve direnme mcadelemizin iinde bulunduu durumu kavramak, ileriye ynelik olarak devrimci mcadelenin gelimisi asndan temel tekil etmesi, ders alnmas ve zerinde dnlmesi gereken bir yn retici hususla doludur. Bu vesileyle; Mazlum yoldan byklne, gelitirici zelliine bal olmamzn da bir gerei olarak direni mcadelemizden karlmas gereken sonular daha derli toplu bir biimde yeniden sunmak, bir yoldalk gereidir. Hem sonular karmak, hem de bu sonular gelecein
9

engin mcadele srecine aktarmak zerimize den zorunlu bir grevdir. Lenin, devrimciler, mcadelenin btn zorluklarn daha balangta halka tm ynleriyle anlatmak zorundadrlar. ... Hibir kolay kaa, ortam gllk glistanlk gsteren yaklama asla itibar etmemeli, halk bu anlamda bir hayal krklna uratmamaldrlar der. lkemiz Krdistan gibi ulusal ve toplumsal gelime ynyle ok olumsuz gereklere sahip olan bir lkenin, bu gerekleri deitirmek durumunda olan devrimcileri ise, bu kurala ok daha bal olarak iinde bulunduklar koullarn zorluklarn ve acmaszlklarn tm ynleriyle kavramak ve nderlik etmek durumunda olduklar halka da izah edip, kavratmak zorundadrlar. Hem de bunu tm zgl ynleriyle yapmak zorundadrlar. Krdistan, insanlk tarihinin genel geliim sreci iinde, zerinde yaayan halkla birlikte ulusal ve toplumsal geliimi asndan ok zgl bir konumu yaamaktadr. amza kadar yaanan sre ierisinde zerinde uygulanan basklar, neredeyse lkemizin ve halkmzn varln tartma gtrr hale getirmi bulmaktayd. Buna yol aan gler ve bunlarn banda yer alan Trk burjuvazisi, genelde insanln, zelde de, gnmzdeki ada toplumsal geliim kurallaryla elien vahi eilimlerle, insanln ilk geliim evrelerinde yaad barbar yntemleri, zellikle tkenen, yapaca hibir eyi kalmayan gerici snflarn eilimi olan ikence ve katliam kendi snf nderliinde kurumlatrm, sanki insanln, amzn genel toplumsal-ulusal geliimi ile alay edercesine bunu tm ynleriyle halkmzn zerinde uygulamaya devam etmektedir. Halkmzn tm deerlerine, onu temsil eden bireylerine kar hunhar ikence ve katliamlar istedii anda pervaszca ve kuralszca uygulamaktan asla ekinmemektedir. Bu konuda, duyarl olmaktan da teye, tm insani yeteneklerimizi konuturarak hibir ynyle kabul edilmez, hibir ynyle affedilmez ve her ynyle byk bir insanlk suu olarak bu vahete, bu azgn gericilie kar dikilmek artk kanlmazdr. Direnmenin ilk tohumlar, bu zeminde atlmak zorundadr. Tm hakim snflar zellikle Mazlum yoldan olaynda aka grld gibi esirlikten de teye srekli ikence altnda olan, tm dnya ile irtibat koparlan bir avu kemik ve deriden baka bir ey olmayan bu insanlara kar, an ve tarihin her trl gericiliini ar10

kalarna alarak saldrmalarna ve bu anlamda bask ve ikenceden ibaret olan glerini doruk noktasna karmalarna ramen; bu insanlara kar iledikleri suu gizlemeye alacak kadar byk bir korku, tela ve tkeni ierisindedirler. Ama onlarn uygulamakta olduu bu anlamsz, lgn ve vahi tutum sadece birka kiiye uygulanmakla snrl kalan bir tutum deildir. Onlar, tarihsel ve ada geliimle ters den ve hibir toplumsal geliim rolyle izah edilmeyen bu bask ve imha srecini tmyle bir halk zerinde uygulamak, tarihteki bu ynl uygulamalarn, gnmzde de srdrmek istemektedirler. Onlar, insanln dtalad ve insan olmann hibir zelliiyle badamayan yntemlerle, halkmzn ve onun en deerli temsilcilerinin kkn kazyabilecekleri iddiasnda bulunmaktadrlar. Bu konuda an en gerici, en azgn, en kanl mihraklaryla ittifak halinde olduklar gibi, bir yandan tarihin en gerici, en tortu, en vahi eilimlerini birletirerek dier yandan ise her trl sahtekarlkla kendilerini maskeleyerek, insan postunda bir kurt kuzu postunda bir kurt ehresine brnerek, halkmza kar sinsi bir imha plann kendi nderliklerinde baarya ulatrmann hesabn yapmaktadrlar. Bu gerekler tm aklyla ortaya konulmak; Mazlum yoldan ans dolaysyla, halkn iinde bulunduu bu vahim durumlar, tm zgllkleriyle sergilenmek zorundadr. Biz bu konuda snrl da olsa, aklayc olabilirsek ve bu aklamalar doru bir rgtlenmeye dntrebilirsek, kendimizi ksmen rahatlam hissedebiliriz. Mazlum yoldan mensup olduu parti, bunu yapmay becerebilirse, kendi yapsn bu temelde daha da pekitirebilir ve halka bu anlayla nderlik edebilirse ancak aclarn biraz hafifletebilir. Bu olaylarn sosyal ve siyasal karakterini izah etmek, kavratmak ve altndaki derin etkenleri grmek iin tarihsel yaklam yntemine bavurmak gerekmektedir. nsanlk hayvanlktan ktnda bir lt tanmtr. Yenenin yenilenleri, glnn zayf paralayarak yedii vahet dnemine son verildii oranda, ksaca yamyamlk ortadan kaldrld oranda, insan trnn geliiminin ilk basamaklar da atlm oldu. Biraz daha yakndan bakldnda, insanlarn beyninin ve ruhsal yapsnn, insanlarn birbirilerini yemesini durduracak kadar geliebilmesi, birbir11

lerinin varln sona erdirmesine kar direnebilmesi, kendi canl varln koruma bu uurda kendini rgtlendirebilmesi durumunda bir ycelik kazand veya adna insan tr dediimiz tr olarak gelimeye balad grlecektir. nsanlarn birbirlerini yiyerek deil, rgtlenerek, doann nlerine serdiini toplayp, deiiklie uratarak salad gelime hzlandka insan trndeki bu yamyamlk ve vahet eleri de giderek silinmitir. nsanlarn yaknlamalar, bu duygular aralarndan tasfiye ettikleri oranda gereklemitir. Bilindii gibi ilk insan topluluklar olan klan ve kabileler, bu balarla bir araya gelmilerdir. Bu topluluklarn her ferdinin korunmas, klann, kabilenin ve airetin bal kalnmas gereken en yce deeridir. Bir klan, bir kabile ve airet yesi toplulua o kadar salam balarla baldr ki ve yine genel olarak topluluk her bireyine o kadar salam balarla baldr ki, bu topluluklarn bireylerini imha etmek ancak tm bu birimi, tm bu topluluu imha etmekle mmkndr. nsanlar, kendi aralarnda dayanma iinde ve birlik halinde bulunduklar iin, hem cinslerini bylesine gl bir duyguyla korumakta ve bunlar bir yandan yrtc hayvanlara, bir yandan daha vahi bir ortam iinde bulunan dier gelimemi insan topluluklarna teslim etmemek iin en byk direnmeleri gstermekten ekinmemilerdir. nsann insan olduu nokta en ok burada kendini gsterir. Yani topluluk bireyine sahip kt ve onu gvenlik altnda tuttuu oranda erefli ve anlaml bir topluluk olabilir. Ama bir topluluk kendi bireyini kolayca kaptrd, ardna dmedii, onu koruyamad zaman da hemen dalmakla ve eski vahetin en geri durumlarna dmekle kar karya kalmtr. nsanlk trnn geliiminin bu ilk safhas ilkel komnal dnemdir. Bundan sonra kleci dnem balar. Kleliin en belirgin tanmlarndan birisi, daha nce insanlarn birbirlerini yakaladklarnda veya farkl topluluklarla karlatklarnda, yenenin yenilenleri yamyamlk usulleriyle yedii dneme son vermi olmasdr. Klecilik tutsak edilen insanlar yenilmekten kurtarp, en ar koullarda da olsa, retime koturmakla, insanlk tarihinde ilerici bir evreyi tekil etmitir. Eer klelik insanlk tarihinde belli bir gelimeyi salamsa, bu daha ok insan trn, anlamsz ve onun geliim boyutlaryla uyumayan bir imhadan koruduu, fi12

ziki varln toplumsal bir g durumuna getirdii ve onun emeinden yararland iindir. Klelii insanlk tarihinde katlanlmas gereken bir rejim klan en belirgin zelliklerinden biri budur. Bu sistemin gelitii yerlerde insanlar hi olmazsa canl varln koruma asndan bir gvenlie sahip olmulardr. En zor koularda da altrlsalar bu anlamda bir hayat garantisi salanmtr. Bu sisteme insanln katlanmasnn en byk nedenlerinden birisi de budur. Yoksa bu kadar geri bir smrye insanlar baka bir biimde katlanamazlard. Vahet dnemini yaayan insanlk, hayvanlk aleminden kalma kurallarla birbirlerinin varlklarna kastederken, klelik, bu biimde kastedilme dnemine son vermitir. Aslnda bu durum insann geliiminde dev bir mertebe saylmaldr. phesiz vahet dneminden kalma insanlarn birbirlerinin fiziki varlklarn sona erdirerek imha etme izlerine ounlukla rastlanmakta ve henz bu konuda nemli kalntlar bulunmaktadr. Ama insan trnn de artk kendi toplumsal gelime kurallarn, zelikle kendilerini hayvanlardan ayran toplumsal gelime kurallarn bu sistem altnda yetkinletirdikleri de bir o kadar gerektir. Bu iki eilim birbiriyle savat oranda, insan tr asndan bir gelime olmutur. Bunu, hem insann retken bir varlk haline gelmesi, hem de, insann bir tr olarak geliimi, zellikle beyinsel ve ruhsal geliimi zorunlu klmtr. nk insan varl artk yamyamlk usulne gre imhay kabul etmeyecek kadar ycelmitir. nsan zoraki almaya sevk edile bilir. Kendisini yaatabilecek kadar rn verdikten sonra, elindeki tm deerler alna bilir. Ve insan belli lde buna katlanabilir. Ama onun canl varlna kastedilmek istenildiinde buna kar her yerde sonuna dek bir direnme iine girmitir. nk insan tr, bunu genel geliim seviyesine uygun bulmam, bu nedenle de bir hayvandan farkl olarak, buna kar direniini rgtlemi, toplumsal rgtleniini gelitirip, direnmenin her trl yol ve yntemlerini kullanarak, varln srekli klmaya almtr. Snfl toplumun bu ilk evresinde cana kast eylemi daha ok vahet dneminin bir kalnts iken, snfsal gelime iinde bu kez de kleci toplumun egemen snflarnn temsilcileri tarafndan gelitirilmeye baland grlmtr. Snfl toplumun daha bu ilk evresinde vahetten kalma bu eilimi temsil eden kleci snfn,
13

yeni bir toplumsal biimlenii gerekletirmenin ve retim glerini gelitirmenin nnde bir engel haline gelmesiyle, yani toplumsal gelimeye bir ey verememesi, tarihsel roln sona erdirmi olmasyla, insanlk toplumu iinde gereksizleerek anlamszlam ve bunun sonucu olarak da ikence ve imha aracna bavurarak lgnca eylemler geitirmitir. zellikle kleci Romann son dnemlerinde, yani kleciliin dnya apnda bir sitem olarak tasfiye edilmek durumunda olduu, bunun yerine daha ileri bir retim biiminin gelimeye balad bir dnemde, kleci snfn en azgn temsilcilerinden Neronun ve benzerlerinin insanlar meydanlarda diri diri yaktklar; yaygn bir biimde diri diri vahi hayvanlara yem ettirdikleri sk sk grlmtr. Bunun snfsal temeli udur: Artk kleci snf, topluma bir ey veremedii, tersine toplumsal gelime nnde tam bir engel haline geldii iin toplumsal gelimeyi durdurarak insanln gelimesini ikence, katliam ve benzeri vahi yntemlerle bastrmaya almtr. nsanlk bu snfn ahsnda tekrar bir vahet ortamna itilme tehlikesiyle kar karya gelmitir. Toplumsal gelimenin bu tr duraklarnda, bu snflarn tavr aynen vahet dnemindeki insanlarn yamyamlk tavrna benzemektedir. Bunun da anlam yine toplumsal gelimenin onlar at, anlamsz kld, varlklarn her ynyle inkar ettii bir dnemde, toplumsal gelimeyi kendi snfsal gelimeleri iin engel olarak gren bu snflarn, bu tip vahet rneklerini yaygn olarak gerekletirmi olduudur. Bu noktada, egemen snfn azgn temsilcilerinin karlarnn, ancak bir devrimle alabileceini saptayan insanln devrimci gleri bu amansz gericilie kar bir isyan karma zorunluluunu kavram, o dnemde kleler bu zulme diini trnana takarak en ilkel ve en rgtsz durumda da olsalar, her trl isyanc yeteneklerini konuturup direnilerini sonuna kadar srdrmlerdir. zellikle kleci Romada insanlarn birbirlerinin canna yamyamlar gibi kastettikleri bir anda Spartaksn nderliinde ezilen snfn, egemen snfn bu azgn gericiliine kar bylesine soylu bir isyana teebbs etmesi bunun en somut bir rneidir. Klelik gibi snfsal gelimenin en alt duraklarnda g ve rgtlenme ynnden, en az gelimi bir dnemi yaayan bu insanlarn, Spartaksn ahsnda bylesine
14

bir direnmeyi gstermeleri, insanln yamyamla ve bu azgn vahete kar erefli bir varlk olmasndan ve gerektiinde, beynini ve ruhunu kullanarak direnmek gibi yce bir eylemi gsterecek kadar soylu bir yaratk olmasndan ileri gelmektedir. Yine bu temelde kleciliin yerini alan feodalizm, kleciliin bu akl almaz lgnlklarna son verdii oranda insanln geliimi evresinde bir mertebe tekil etmitir. slam dini de, kz ocuklarnn diri diri topraa gmlmekten ekinilmedii, insan hayatna ok ucuzca kastedildii bir ortamda ortaya km ve Muhammetin kendisi de en ok bu eylemlere kar kt oranda byk itibar toplam, byk bir ahlaki sima olmutur. Onun ilerici ve hakl eyleminin en nemli nedenlerinden birisinin bu olduu bilinen bir gerektir. Muhammet insan yaamna bylesine kast edilmeyi kabul etmedii ve bunu sona erdirmek amacyla bir direnmeyi balatabildii iin bir ycelik kazanmtr. Bu daha da genelletirilirse; feodalizm, kleliin ister snf eilimlerinden kaynaklanm olsun, ister vahet dneminden kalm olsun, ikencenin dozajn katliama varmay engelledii, insanlarn geliimi iin bunu tavsiye ettii oranda tasvip grm ve insanlar, soylarna yarar bir biimde buna zlemle sahip karak, kleliin bu daha yumuatlm biimlerine katlanmlardr. Dier bir deyile, uygarlk tarihinin geliim sreci iinde eer feodalizmin ileri bir yeri varsa o da; kleliin ve vahet dneminin insan soyuna yakmayan eylemlere son vermesi, kleliin anlalmaz, anlamsz biimlerini tasfiye etmesi, bunun yerine insan bilincinin ve ruhsal gelimesinin o dnemde kabul edilebilecek biimlerini egemen klmasndandr. Bu, ilericilik vasf sistemin birok ynden olduu gibi bir de insan trnn canl varln daha bir gvenlie kavuturduu, bunun iin daha gelimi kurallar ortaya koyduu, insan hayatna ve topluluklarn yaamna ucuzca kastedilmesine kar daha yetkin kanunlarn ve bunlarn uygulayclarnn ortaya kn baard oranda sahip olduu bir vasftr. Klecilikte olduu gibi bu dnemde de gelitirilen birok kanun, insann can gvenliinin salanmasn gvence altna alm ve zellikle genel geliim rotas iindeki insanlarn yaamna kastetmeyi yasaklamtr. Devrimci snf ve onun temsilcilerinin eylemi genel gelimeyi engelleyen oluumlarn ezilmesi, vahi ve gerici snf ei15

limlerinin insanla zorla kabul ettirilmesi karsnda, direnmesi orannda merulap hakl bir temele kavumutur. Artk, kendilerine kar ilenen vahete ve gerici snf eilimlerinin cana kasteden eylemlerine kar direnmek, direnmeyle bunlar toplum yaamndan uzaklatrmak, insanln en soylu eylemlerinden birisi haline gelmitir. zellikle, gerici snfn temsilcilerinin en sert cezalarla imha edildikleri anlar, insanln bayram ilan ettikleri anlar olmutur. Halklarn yaamna ve gelimelerine kasteden bu azgn gler, bir yerde tasfiye edilmiler veya herhangi bir halk, bu gleri kendi iinden atabilmise, genellikle bu yllar bayram, zgrlk yllar olarak kutlanr. nsanln ve halklarn tarihindeki en soylu destanlar byle zamanlarda yaplmtr. Direnme ve direnmeyi zafere ulatrma anlarnda, bunu gerekletiren halklarda, bylesine efsanevi anlatmlar sk sk ortaya kmakta ve halklarn yzyllarca sren tarihlerinde bu efsaneler, srekli gelien bir iz brakmaktadrlar. Ayn zamanda bu u anlama da gelir: Halklar kendi varlklarna kasteden, vahi ve zalim gleri yendikleri oranda geliebildiklerini, gelimelerini buna borlu olduklarn ok iyi bilmektedirler. Gerek kleciliin, gerek feodalizmin barnda yaayan halklar bu azgnlara kar gelitirdikleri direnmeleri, hep eitli dinlerin douu, byk insanlarn ortaya k ve yine bunlar yceltmeleri biiminde sergilemilerdir. Bizim halkmz tarihinde de Kawan, insan yiyici zalim Dehaka kar ayaklanmas, yine buna benzer insanlarn beyinlerini yemekle uraan bir Nemruta kar brahim peygamberin direnii srekli yceltilen efsanevi olaylardr. Grlmektedir ki, byle alanlarda halklar, zalim snfn temsilcilerine ve vahi topluluklarn saldrlarna kar direnebildikleri, bu direnmelerini zafere dntrebildikleri oranda, byk bir dnme kabiliyeti ve byk bir moral gcne ulamakta ve bunun sonucu olarak kltrel ve manevi gelimede stn bir konuma kavumaktadrlar. Bu duygudan yoksun olan halklarn ise, en kt tutsaklklar altnda kurtuluu u veya bu hayali gte aradklar, bu nedenle de geriledikleri, normal gelimeye ayak uyduramadklar grlmektedir. En byk ve en kahraman insanlar her zaman tarihsel gelimenin en hzl alanlarnda ekillenmilerdir. Halklarn isyan ve zalimleri ne pahasna olursa olsun balarndan atma duygu ve dncelerine tercman olduklar,
16

onlara yol gsterdikleri ortaya kt, bunlarn kimi yerde peygamber, kimi yerde bilim adam, kimi yerde din adam, kimi yerde filozof, kimi yerde byk bir komutan, kimi yerde ise byk bir devlet adam biiminde belirledikleri tarihsel bir gerektir. Kapitalist retim biimi de yine aslnda can, mal ve namus gvenliini kendisine bayrak edinerek ortaya kmtr. Yani, daha nceki snfl toplumlarn insan varln, zelliklerini alaltan, gelitirmeyen daha da gerileten yanlarna karlk kapitalizm, insan varln her alanda ycelterek ykselttii oranda insan toplumunun yaamna meru bir sistem olarak girmi ve kendisini kabul ettirmitir. Kapitalist retim biiminin, retim glerini daha hzl gelitirmesi yannda bir de insan trnn bu ynyle gelimesini de salad, daha ilkel toplumsal dzenlerde yaayan insanlarn can varlklarn daha gvenli, daha gelimi kurallara balad, onlarn aile haklarn, mal varlklarn daha bir gvenceli kld, smrlen insanlar serflie-klelie nazaran daha yumuatlm bir smr ortamna kavuturabildii oranda kendisini insanla benimsetebilmi, kendi meruiyetini byle kabul ettirebilmitir. nsanln byk bir ksm, bu sistem iine ekilebilmise bunun bir nedeni de budur. Kapitalizmin eitli zoraki ve aldatc yanlarnn yannda bir de bu yan, yani genelde insanln geliimi iin ilerici bir yan da vardr. Kapitalizm yalnz bireyin haklarn deil, birok halkn yaamn da daha ileriye gtrmtr. Birok halkn, ulus haline gelmesi iin gerekli toplumsal ve ekonomik rgtlenmesini, kltrn ve dilin gelimesini salam, onlar gelimi bir ekonomiye kavuturmutur. Kapitalizmin bir sistem olarak gelitii tm halklarda, ulusal haklar; yani ulus olarak varolma, gelime ve kendi kaderini tayin etme haklar da gelimitir. Bu ayn zamanda daha ileri bir toplumsal ve milli ekillenme ve dnm anlamna gelmektedir. Halklarn kapitalizmi meru bir sistem olarak grmelerinin bylesine derin bir nedeni vardr. Ancak bu sistem gerek snfl toplumun son evresini tekil etmesi, ve gerekse snfsz topluma dnm nnde engel olmasndan tr belli bir gelime dneminden sonra gericilemeye balad. nsanlk tarihinin en vahi uygulamalarndan biri ite bu gerileme dneminde ortaya kt.
17

Kapitalizmin en son evresi olan emperyalizm koullarnda, en gerici snfn temsilcileri, bask sistemlerini, bir siyasal egemenlik biimi olan faizmle, gelitirdiler. Tarihsel sre ierisinde bu dnem daha iyi deerlendirilirse grlecektir ki, insanln snfsz topluma duyduu byk zlemin karsna dikilmesi, bu snf en gerici, en vahi, en katliamc snflardan birisi haline getirmi, egemenlik aralar olan devlet gleri vastasyla eine ender rastlanan bir imhacl gerekletirmilerdir. Bu snf byk bir tkeni iinde olduu iin, insanln genel geliimi nnde byk bir engel haline gelmitir. nsanlk artk normal geliim kurallaryla ilerletilememekte, bu snf, varlyla bizzat, bu geliim nndeki en byk engeli oluturmaktadr. Artk tmyle parazitleen, bu kesim, kendi yaamn, direnii elerin ok barbar bir katliamdan geirilmesinde grmektedir. Kapitalizmin bu en azgn temsilcileri, anlamszlaan, gereksizleen snf varlklarn srdrebilmek iin insanla, iinden kt ilk vahet dnemine benzer bir dnemi yaatmaktan asla ekinmemilerdir. Zaten baka bir ey yapma gleri de yoktur. Ellerinde tuttuklar byk sermayeyi korumalarnn ve insanlar zerindeki hakimiyetlerini devam ettirmelerinin bir yolu da, insanln yzyllardan beri byk emeklerle elde ettii kazanmlar, ynetimleri altndaki en gelimi tahrip aralaryla datp, paralamaktr. nsanlk onlarn gznde; zerinde her trl oyun oynanarak idare edilmesi gereken bir sr durumundadr. Byle bir snfn ortaya kmasyla, bu snfn geliim eilimlerini tespit ederek ortaya karan marksizm-leninizm gibi bir bilim de dodu. Bu bilimi hayata geirmek iin byk devrimciler ortaya kt ve bu anlalmaz azgn zora kar halklarn zoru sistemletirildi. Halklarn z karlar dorultusunda dncelerini sistemletirmeleri, yine bu dorultudaki eylemlerini sistemletirmelerine de yol at. Bu azgn gerici zora kar halklarn devrimci zoru gndeme geldi. Halklar insanlk tarihinde en somut ifadesini faizmde bulan bu tehlikeye kar en geni, en yce direnme dnemine girdiler. En gelikin direnme rgtleri, en gl liderler bu dnemde ortaya kt; ve halklar en anl zaferlerini yine bu dnemde gerekletirdiler. Bu, bir tesadf deildir. nsanln bana bela olan kapitalist emperyalist sistem ve onun en zorba ynetim biimlerinden faizm; halklarda
18

bylesine soylu bir isyan ve bu isyana yol gsteren marksizm-leninizm gibi soylu bir dnce sistemine yol amtr. Halklarn karlarna en uygun proletarya partilerinin halk cephelerinin, halk ordularnn bu dnemde en anlaml, en kalc ve en gl gelimelerini salayabilmeleri tesadf deildir. Yine en gl zaferlere bu dnemde ulalmas tesadf deildir. nsanlk kendi toplumsal ve ulusal gelimelerine bu kadar ters den bu snfn azgn temsilcilerine kar, tm yeteneklerini konuturarak dncede ve eylemde kedisini azamiye kartarak, gerek zrln ilk admlarn atmaktan asla ekinmemilerdir. Sosyalizmin bir anlam da budur. Yani sosyalizm, vahetin, insani imha yntemlerinin son bulduu, ksaca barn hkmranlnn saland yce bir sistemdir de. Artk insann sayg gsterilmesi gereken en belli bal varlk olduu ve bunun salanmas iin en gelimi kurallar oluturduu, kural gelitirmekten de teye yaamn ta kendisi haline gelen bir eilimin addr sosyalizm. Sosyalizm ayn zamanda vahete, barbarla, katliama devrimci savamla son verme eylemi olduu gibi, bu temelde, insanlarn ezelden beri aradklar ebedi barn, dayanma ve yaknlamann balad ve gelitii bir evredir. Daha geliiminin ilk duraklarndan insan ruhunun ve bilincinin kendi trnn onuruna bir trl kabul ettiremeyip, karsnda direndii katliamlara kar fke ve kin, meyvelerini sosyalizmde vermitir. Bylece insan, sancl, ac, ikence ve katliamla dolu olan ve ne havsalasna sdrabildii, ne de ruhuna kabul ettirebildii bu karanlk dnemi artk amtr. Kendi nne, soyuna yarar bir tarzda zebilecei yeni grevler koymu, ortaya kan elikileri kendi soy zelliklerine uygun olarak daha az sancl, daha az baskyla zebilecei bir ortama girmitir. Bu anlamda insanlk, st evrede yeniden yaratlma olayna tank olmu, hayvanlkla arasna uzak bir mesafe koymutur. Bu ok geni belirlemeler nda kendi halkmzn tarihsel ve gncel yaamna bir gz atarsak, halkmz dier birok halktan daha fazla olarak, hem tarihinde ve hem de gnmzde, gerici zorba ve ulusal imhac ynetimlerin basklarna maruz kalmtr. Gerek Dehak, gerekse Nemrut, halkmzn kendisini bir halk haline getirmesine engel tekil eden, kleci despotlara kar verdii direnme sreci
19

iinde, belirginleen tiplerdir. Zulmn azgn temsilcilerine verilen adlardr Dehaklar ve Nemrutlar. Halkmz bilindii gibi daha M 1000 yllarnda kendini doua hazrlamakta, ilkel komnal topluluklardan bir halk haline gelebilmenin sanclarn ekmekteydi. Ama karsnda, o dnemin en azgn temsilcileri olan kleci despot imparatorluklar vard ve onlarn imhac siyasetlerini her an ensesinde duymaktayd. te devrimci Kawa, zgrln, yeniden douun sembol olan bu isim, daha ok byle bir dnemde, bu despotlara kar direnmede sembolleen, efsaneleen bir ilimdir ve bunun sadece sembolik bir anlam vardr. Byle bir efsanenin altnda yatan gerek ise, halkn direnmesi bu direnmenin saysz baarlar ve zaferleridir. Bunun bugnk anlam ise, Dehak diye sembolize edilen zalimlerin yok edici eylemlerine son verilmesi, Newrozda yeni bir douun gerekletirilmesidir. te Newroz ve bunun efsanevi isim Kawann anlam budur. Yani yeniye, bahara, zgrle ve bamszla almann; ksaca, birok halkta olduu gibi Krdistan halknn da insan trnn geneldeki geliimini, kendi halk deerlerinde, milli geleneklerinde, milli yaantsnda gerekletirmesinin addr. Bugn lanet yadrlan bu Nemrutlarn ve zalim Dehaklarn takipileri olduu gibi Kawalarn takipisi olan birok soylu milli direnme kahramanlar da vardr. Bunlar, bu gelenein devam ettiricileridirler. Halkn canl bilincinde birok geleneinde, masalnda ve hikayesinde bunun saysz rnekleri vardr. Halkmz, daha kleci toplumun ilk evresinden gnmze kadar, birok zalim, istilac ve imhac gcn basks altnda inim inim inletilmitir. Halkmz, tarihin tand en gl despotlardan ve kleciliin en belirgin temsilcilerinden birisi olan Asur imparatorlarnn, Asur Nemrutlarnn basklarn yzyllarca yaamasnn yannda, en azgn kleci sistemlerden birisi olan Perslerin basklarn da yine yzyllarca yaamlardr. skender gibi byk kleci istilacnn egemenlii altnda kalm, kleci Romann en gerici dnemlerinde, en azgn komutanlarnn igali, istila ve katliamlarnn barnda yaam, kleci gericilikle feodal toplumu i ie yaayan Sasanilerin boyunduruunda kalmlardr. slam feodalizminin istilac, imhac karakterini en ok bu halk kendi yaamnda somutlatrmtr. Halkmz,
20

kendi milli ve zgr gelimesinden yoksun braklan, tm bu glerin yzyllar sren igal, istila ve imha siyasetlerini yaam bir halk olmasna ramen yine de ayakta kalabilmitir. Ama nasl? zellikle Osmanl feodal sultanlarnn egemenliine girinceye kadar, tarihin bu ykl, ar ve sancl srecini yaayan halkmz yeni gcn egemenlii altna; maruz brakld yok edici basklarn ve imhac seferlerin verdii yorgunlukla girmitir. Halkmzn amza ulamasn engelleyen en gerici glerinden birsi olan Osmanl imparatorluu, daha sonra mirasn bu gnk Trk burjuvazisine devretmitir. Bu egemenlik de gnmzde her trl gericilii arkasna alarak, tarihte halkmz zerinde uygulanan her trl imhac ve istilac zellii, en sinsi, en alak ve en zalim yntemlerle birletirerek, halkmzn varlna son vermeye almaktadr. Kendi direnmemiz asndan baz sonular karabilmek iin, bu snfn siyasetinin tarihsel dayanaklarn daha yakndan grmek gerekir. Bu yaplmadan Trk burjuvazisinin halkmz zerine bugn uygulamakta olduu imha siyasetini anlamak ve bundan gerekli tarihsel ve siyasal sonular karmak mmkn deildir. Trk hakim snflarnn tarihi sre ierisinde, ortaya klar ve biimlenileri, zellikle feodal egemenlik dnemiyle birlikte ilerici bir sisteme kar gerici bir sistemi yaatmak, halklar zerinde igal, istila, gasp, talan ve soygun gerekletirmek, ite ise demokratik en ufack bir gelimeye izin vermeme gibi olduka gerici bir zellik arz etmektedir. Bunu tarihi geliim ierisinde ortaya koymak yaanan olayn tarihsel anlamn kavramak iin vazgeilmez bir neme sahiptir. Trk hakim snflarnn egemenlik sisteminin, dier deyile zor sisteminin ortaya knn ilgin bir durumu vardr. Trk topluluklarnn, Orta Asyadan, ilkel komnal toplumun st (barbarlk) aamasnda iken batya doru bir yaylma srecine girdikleri, ouz boylar biimindeki yaylma sonucu ran, Irak ve Anadoluda feodal retim biiminin en olgun dnemini yaayan halklarla kar karya geldiklerini bilmektedir. Aktr ki barbarln st aamas feodalizmin olgunluk aamasna gre ok geri bir toplumsal biimlenitir. Barbarlk ve vahetten kalma bir yn zellii barnda tayan, apulculuu, talan, gasp bir retim biimi olarak muhafaza eden
21

bir sistemin addr. Batya doru yayldklarnda bu aamada olan Trk boylarnn aksine Ortadou halklar yaklak olarak MS 10. yzyllarda slam feodalizmi temelinde geliimlerinin en olgun aamasnda bulunmaktaydlar. Feodalizm, en olgun biimini o dnemde bu halklarn bnyesinde gelitirmekteydi. Feodalizm halklar yerleik ve daha uygar bir yaama iterken, barbarlk, zellikle toprakta tutunamama, corafya ve nfus koullarnn yerleik bir yaantya gei iin uygun olmad durumlarda, bu durum dnemin baskc ve talanc zellikleri ile de birleince ilkel topluluklara byk bir aknc zellik kazandrmtr. Trk boylarnn kendilerine hakim olan bu zeliklerle ran nasl yamalayp istila ettikleri, Iraka nasl girdikleri, burada ne tip talanlar gerekletirdikleri, yine Krdistana ve Anadoluya nasl girip, istila ettikleri, uzun bir tarihsel inceleme konusudur. Ancak biz konumuz asndan yine de u belirlemeyi yapabiliriz. Trk boylarnn Ortadouya aknlar ile ortaya kan durum, toplumsal gelimenin alt basamaklarnda bulunan istilac bir topluluk ile, feodalizm gibi gelimi bir toplumun olgunluk aamasn yaayan halklarn kar karya gelmesi ve barbar bir topluluk ile uygar bir toplum biiminin atmasdr. Trk boylarnn nde gelen efleri topluluklarn sefere kaldrp, saldrya yneltirken, karlarnda bylesine gelimi bir uygarlk bulmulardr. Bu durumda yapacaklar iki ey kalmtr. Birincisi, gl saldr seferleriyle vurmak, datmak, gasp ve talan etmek; ikincisi, bu alanda baarl olduktan yani artk gasp ve talanla elde edilecek eyler azaldktan ve imhayla varlacak sonulara varldktan sonra bu gelimi topluma uymak ve feodal toplumun temsilcileri haline gelmektir. Ama byle temsilciler haline gelinceye kadar igal, istila ve talan uygulamalarna aralksz devam eden barbar Trk boylar, bu sreci yaayan birok halk byk ykmlarla kar karya brakmlardr. Aka anlalaca gibi Trk boylarnn bandakiler, ileri toplumsal bir biimleni deil, ok geri bir yapy temsil etmekte, daha da tesi gelimi toplumsal biimlenie kar bakaldrarak onu igal, istila ve imha ile yok etmek istemektedirler. Toplumun barbarlk evresindeki rgtleniinin bir rn olan ve bu temelden yola kan bu byle, feodal toplumla savaa savaa, bu toplumdan gasp ve talan gerekletire gerekletire, tamamladklar
22

oranda feodalizmin hizmetine girmi, bu kez de karmza, feodal sultanlar, feodal beyler olarak kmlardr. Dier bir deyile barbar toplumlara zg uygulamalarn sonuna dek vardrdktan sonra bu toplumun temsilcileri artk, dier birok toplumda grld gibi yenenlerin yenildii, eski toplumsal biimleniin daha st evredeki toplumsal biimleni iinde eridii bir sreci yaam, bu kez de karmza sultanlar ve atabeyler biiminde karak feodal toplumu byk bir sertlikle srdrmlerdir. Bunlar, Krdistan dahil olmak zere birok toplum zerinde, Artukoullar, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safeviler ve eitli atabeylikler biimindeki bu feodal egemenlik ve basky alabildiine gelitirmilerdir. Bunu 10. yzyldan 15. yzyla kadar youn bir atma iinde gerekletiren Trk beylikleri Anadoluya getiklerinde ise, yerleik halka slam maskesi altnda azgn bir vahet ve katliam uygularken; Anadoluda yerlemenin ve younlamann bir sonucu olarak, yoksul Trkmen kesiminden ayrmalaryla birlikte onlar zerinde de amansz bir snf basks kurmu ve bu temelde giderek katliamlar bile gerekletirmilerdir. Onlarn sznde dnn istila sreleri olan Trkmenler, artk yok edilmeleri gereken hayvan srlerine dnmtr. Barbar Trk beyliklerinin bir yandan yabanc halklara, bir yandan da kendi halklarna kar btn bunlar yapt ve bu temelde feodal imparatorluu yalnz Ortadouya deil, tm Avrupaya tarmaya alt, 15. yzyla gelindiinde ileri bir retim biimi olan kapitalizm ekillenmekteydi. Banda dnn istilaclar ve barbarlar Osmanl sultanlarnn bulunduu feodal gericilik, o gnn en gelimi ve ilerici uygarl olan kapitalizme kar, gelimi olgun feodal toplum karsnda Seluklu Ouz boylarnn daha nce oynadklar imhac rol oynar duruma gelmi, halklar feodal bask altnda inim inim inleterek gelien uygarla kar savaan, yeni gericiliin temelini oluturmulardr. 15. yzyldan 19. ve 20 yzyla kadar sren byk bir gericilik olay olarak Osmanl mparatorluunun tanm budur. Feodalizmin bu temsilcileri; ileri kapitalizme kar gerici savamlar, devraldklar gerici gelenekler temelinde feodal rgtlenii bir sava aracna dntrmeleri, askeri-feodal bir toplum yaratarak, barbarln askeri rgtlenmesini feodal temelde yenierilik ve si23

pahilik biiminde daha da gelitirip, toplumu boydan boya bir askeri ocaa dntrmeleri ve bunlar halklar zerinde azgn bir sefer sreci iine sokarak, bylece askeri merkezi feodaliteyi yaatmak istemeleri nedenleriyle daha 15. yzyldan itibaren birok halkn tarihsel gelimesi nnde engel haline gelmilerdir. Osmanl sultanlar, Anadoluda, Balkanlarda ve Ortadouda birok halkn geliimini bu ekilde engellemi birounu da yine bu yolla imha etmilerdir. 15. yzyla kadar barbarl temsil eden Trk beyliklerinin istila, imha mirasna konan Osmanl sultanlar, feodal toplumu yeniden rgtleyilerinin verdii bir gle, bu istila ve igallerini daha da kalclatrm ve sistemletirmilerdir. 16. yzyldan 19. yzyla kadar bunu srekli gelitiren Trk egemen snflar, yeni gelimelere kar varlklarn bu temelde srdrmeye almlardr. Trk burjuvazisinin devrald miras, ite byle bir mirastr. Yzyllar boyu gerici amalar peinde koan, kendi halkna ve baka halklara kan alatan gaspla ve talanla yaayan, toplumsal gelime asndan insanlk tarihine katkda bulunmas urada kalsn buna vahet ve katliamlarla kar duran egemen snfn ve onun siyasal aygtnn brakt miras zerinde biimlendirilen Trkiye Cumhuriyeti de bylesine gerici bir alettir. nk Trk burjuvazisinin egemenlik sistemi; imparatorluun tutsak ettii halklar bask altnda tutan Osmanl devlet sistemine sahip kma, ona kendi snf eilimini hakim klarak daha da gelitirme, darda, emperyalizm srecine giren Bat kapitalizminin bir uzants olma temelinde gereklemitir. Dolaysyla bu egemenlik sistemi, daha doar domaz, gndemine halklara kar katliam uygulamay alm ve bunu gerekletirmekten asla saknmamtr. Trk burjuvazisi daha egemenlie ykseldii ilk yllarda, bir yandan Balkan halklarna, dier yandan da Krt ve Ermeni halklarna kar youn ve vahi bir katliam gerekletirdi. Oluk oluk kan aktan Trk burjuvazisi, bu katliamlar sonucu bata Rum ve Ermeni halklar olmak zere, Anadoludaki birok halk tmyle yok etti. Balkanlarda yzbinlerce Yunan, Srp ve Bulgar insan kadavralar gibi dorand. Krdistan zerinde yzyllardr sren feodal istila, igal ve katliamlara bir yenisini eklemekten ekinmeyen Trk burjuvazisi, TCnin kuruluu zerinden daha bir iki yl bile gemeden Krdistana yeni24

den uzanarak, yeni bir igal, istila ve katliam sreci balatm, eyh Sait, Ar ve Dersim isyanlarnda grld gibi yz binlerce insan kana bomutur. Trk burjuvazisinin bunu takiben srdrd, halkmz ulusal ve toplumsal gelimelerden alkoyma katliamlar ve ince smr yntemleriyle onu kendi gerici bnyesi iinde eritme biimindeki operasyonlarn daha iyi kavramak iin, konuyu birka rnekle biraz daha amak gerekmektedir. Kapitalizmin en gl temsilcileri olan ngiliz ve Fransz smrgecileri de halklar zerinde alabildiine bir bask, egemenlik ve smr sistemi gelitirmi ve gelitirmektedirler. Asyada, Afrikada, Latin Amerikada halklarn nemli bir ounluunun yaad durum budur. Ama ngiliz ve Fransz smrgecilii, egemenlik altnda tuttuu halk yok etmek, kendi iinde eritmek deil, onun zerinde bir ekonomik smr gerekletirmek amacndadr. Kltr yaylmas da daha ok, bu ekonomik smry gerekletirmeye hizmet etmektedir. Halklar soy itibaryla yok etmek, ya da zorla kendi bnyesi ve ulusal varl iinde eritmek amacnda deildir. Ender ve istisnai olarak bu amaca yaklalsa bile, byle bir eyin fazla tasvip grmedii, gelimi ulusal ve sosyal varlklarnn bunu kabul etmedii bilinmektedir. Ekonomik smry, sonuna kadar gelitirme zelliine sahip olan ngiliz ve Fransz smrgecilii, siyasal ve kltrel basky bu amala gelitirmilerdir. Onlar da askeri seferler dzenlemi, karlarna engel ktnda ezmi, hatta katliamlar gerekletirmilerdir. Ama bunu yaparken tek amalar gelimi bir ekonomik smry, orada da olanakl klabilmektir. Ayrca kapitalizmi bu tarzda bile yaymalar yine de ilerici bir rol oynamtr. Gelimi bir ekonomik ve kltrel yapya sahip olan kapitalizm smrgelere tarldnda, smrgelerin toplumsal yapsnda bir gelime salam, bu toplumsal gelimenin rn olarak ortaya kan ilerici snflar, daha sonra mevcut smrgecilie kar direnerek halklarn bamszla ve zgrle gtrebilmilerdir. Ksaca uygulanan smrgecilik yntemi imhac, yok edici olmad gibi, eer bu smrgecilik kapitalist gelimeyi belli oranda salamsa bu gelime ortamnda ortaya kan modern snf ve tabakalar, kendi nderliklerinde toplumu bamszla yneltebilmi ve hatta bunu tmyle gerekletirebilmilerdir. Bu snfn temsilcilerinin iki sava arasnda ve ikinci
25

dnya savandan sonra birok lkede bu smrgeci ynetimlere son verdirdikleri ok ak bir olgudur. Kapitalizmin belirgin temsilcilerinin smrgecilik siyaseti byledir. Onlar bu siyaseti zayf olduklar iin deil tam tersine ulusal ve toplumsal olarak gelimi bulunduklar iin gtm, geldikleri seviye onlar aksi bir politika uygulamaktan alkoymutur. Ama Trk burjuvazisinin egemenliinin daha ilk dnemlerinden gnmze kadar gerekletirdii uygulamalar, bu smrgecilik sisteminin ustalar olan ngiliz ve Franszlarnkinden ok farkl bir muhtevada ve amatadr. Trk burjuvazisinin devrald tarihsel temel ve iinde yaad somut koular onu ngiliz ve Fransz smrgeciliinin uygulamalarndan ok ayr bir konuma itmitir. Bu her eyden nce devrald mirasla ilgili bir durumdur. Osmanl mparatorluu, ykselen halklara, onlarn toplumsal ve ulusal gelimelerine kar yneltilmi gerici bir aygttr. Anadolunun eski yerleik halklarn srekli inkar etmi, onlar gelimeden alkoymu ve geri bir retim biimini askeri feodal bir temelde korumak iin srekli bir gayret sarf etmitir. Trk kavminin Anadoludaki varln zor telinde ayakta tutan Osmanl sultanl, kapitalizme yenik dmeye balaynca da kapitalizmin en gerici temsilcileriyle uzlamaya girmitir. Bu sefer de egemenlii altndaki halklar zerinde kapitalizmin bir uzants olarak ve kapitalist smrgeciliin karlar dorultusunda eitli basklar uygulamaya balayan Osmanl devlet aygt, giderek kapitalist smrgeciliin karlarna hizmet eden, bu karlar kendisinde somutlatran bir araca dnmtr. Bu siyasal aygt devralarak onun araclyla Trk hakim snflarnn tarihsel geleneklerini srdrerek kapitalizmin emperyalist aamaya ulat, proletarya devrimlerinin ve ulusal kurtulu hareketlerinin en hzl gelitii bir dnemde, toplumsal geliim asndan en olumsuz ve en gerici bir konumda yer almtr. Olutuu bu koullar onu, douunun ilk evresinden gnmze dek, en gerici, imhac ve katliamc uygulamalar gndeminden eksik etmeyen bir snf egemenlii durumuna getirmitir. Bu nitelikteki egemenliinin bir sonucu olarak 1910da Balkan halklar zerinde youn katliamlar gerekletiren Trk burjuvazisi, 1914de emperyalistlerle oluturduu ittifaka bal olarak girdii I. Paylam Savann insanlar ve
26

toplumlar yok edici ortamndan da yararlanarak, normal bask yntemleriyle varln ortadan kaldramad halklar yok etmitir. Ermeni halkyla, Bat Anadoludaki Rum halknn varlna byk oranda bu sava ortamnda son vermi, halkna kar da en tehlikeli katliamlar yine bu sava iinde gerekletirmitir. Trk ulusal kurtulu sava da, emperyalist savan bu zellikleri iinde ortaya kp ekillendiinden Trk burjuvazisi sava boyunca srdrd, ama tamamlayamad halklar zerinde bu katliam ve imha uygulamalarn, uluslamas iin en son ve en tarihi admlar olan o gnler iin de, yeni burjuva nderliini Kemalistler eliyle tamamlamaya almtr. Kemalistler ilk elden Ermeni halkndan arta kalanlarn iini tamamlam, Rum halkn, Yunan igalinin sorunlarn ok aan onun ok tesinde bir imha politikasyla, yerleik durumda olmalarna ramen tmyle denize srerek yok etmilerdir. Bir dier katliam seferini de Kogiri zerine dzenleyen Kemalistler bununla da yetinmemi, kendileri ile en yakn mttefik durumunda olan bu halk zerindeki uygulamalarna yeni yeni halkalar ekleyerek, Krdistan zerindeki hakimiyetlerini pekitirmeye almlardr. Aktr ki, onlar tm bu uygulamalarn ok geri bir kapitalist temel zerinde gerekletirmilerdir. Trk burjuvazisi, ngiliz ve Fransz kapitalizmi gibi gelimi bir yapya deil, kabuundan henz kt feodal bir devlet taslana dayanmaktayd. retim nedir bilmeyen, tmyle talan ve gaspla uraan bu devletin temelini ise; retimde yeni teknolojiler ve yntemler gelitiremeyen, apulculukla uraan Osmanl brokratlar ve paalar oluturmaktayd. TCnin de temelini tekil eden ve retici gelimeden bylesine yoksun olan bu snf ne yapacakt? Aktr ki Trk ve Krt halklar ile onlarn temsilcilerine kar geleneklerine yakr bir vaziyet olacakt. Nitekim Kemalistler daha 1920lerde sava ierisinde iken Ekim Devriminin izleyicileri ve tayclar olan Trk halknn komnist temsilcilerini de katletmekten ekinmemilerdir. Bu, bu snfn, Trk halkna da daha bandan beri dman bir izgide gelitiini, ona herhangi bir ey vermesinin mmkn olmadn gstermektedir. Ayrca bu ayn zamanda yine bu snfn, Trk halknn her trl kazanmna onun demokratik, sosyalist dorultudaki mcadelesine kar ne kadar gaddarlaabileceini, ne denli azgn katliamlara giriebileceini de daha
27

bandan gstermitir. Trk burjuva ulusuluu bu kadar gerici bir temelde ortaya kt, gerici ve oven bir karakter tad iin, halklar bu denli ar sonularla kar karya kalmlardr. Eer bu milliyetiliin kapitalist bir temeli olsayd o da bu yllarda muhtemelen ngiliz ve Fransz smrgecilii gibi daha ok ekonomik smr amacna ynelik bir bask sistemini gerekletirebilirdi. rnein, Ermeniler ve Rumlar zerinde bir yok etme operasyonu yerine; onlar smrme, sermayelerini ynlendirme, igc ve teknik g olarak altrma gibi yntemler uygulayabilir, onlarn sanat gc ve ekonomik alandaki retkenliklerinden yararlanmaya alabilirdi. Krdistan zerinde vahi katliam seferleri dzenleme yerine, ngilizler ve Franszlarn yapt gibi ekonomik bir smrgecilii gelitirebilirdi. Ama Trk burjuvazisinin byle bir temeli ortadan kaldrmak, Ermeniler ve Rumlara yapt gibi onlar katlederek veya, dnyann drt bir kesine savurarak malarn gasp etmek zorundadr. Yine Krtlerin durumunda olduu gibi, hakim snflarn ezerek tm deerlerini zorla ellerinden almak durumundadr. Ancak byle geliebilen bir burjuva snf, snf akm olan milliyetilii ve ulusluluunu da yine bu temelde gerekletirmek zorundadr. te ekonomik smrgecilii gelitirememesinin bylesine tarihsel bir temeli vardr. Eer ekonomik alanda retimi gelitiremiyorsa, bask ve smrsn normal smrgecilik yntemleriyle yrtemiyorsa; brakalm yabanc halklar, kendi halk iin bile ok snrl da olsa bir ekonomik gelime olana tanmyorsa, hele hele bir de egemenlii emperyalist ada ve emperyalizmle uzlama temelinde ykseliyorsa; bu snfn gndemine sokaca politikalar, daha ok kanla yrtlmek zorundadr. Bu snfn geliim mant byledir. Emperyalizm dnya genelinde ekonomik smr temelinde tm alanlar zapt etmi, dnyann paylalmadk tek bir kar topra bile kalmamtr. Trk burjuvazisi daha douundan beri, mirasn devrald devletin, istilac, yaylmac, feodal-emperyalist bir devlet olduunun bilinciyle hareket ederek; birok halk zerinde varln bask ve smryle srdrm olan bu devletin mirasn yaatmak istiyorsa her eyden nce bu gelenei korumas gerektiini bilmektedir. Ksaca Trk egemen snflarnn smrgeci ve istilac geleneinin srdrlmesinin zorunluluunu duymaktadr. Ancak em28

peryalist sistem istila ve smr iin herhangi bir alan brakmadndan Trk burjuvazisi elinde kalan mirasla yetinmek zorundadr. erde ekonomik zayfl, darda ise emperyalizmin hkmranl bu snfa baka bir olanak tanmamaktadr. Emperyalizme kar ekonomik gelime salamas yle dursun Ermeni ve Rumlarn ekonomik gelimesi dahi, Trk burjuvazisininkinden stnd. Ayrca, Trk burjuvazisinin karsnda zorla eritilmesi, asimle edilmesi gereken Krtler gibi bir halk vard. te bu tr koullarla kar karya bulunan Trk burjuvazisi zora ve katliama dayanmaktan baka bir olanaa sahip deildi. Eer snf olarak gelimek, kendi burjuva ulusuluunu hayata geirmek istiyorsa byle bir imha politikas yrtmek zorundayd. Trk burjuvazisi katliam daha 1910lardan itibaren sistemli bir biimde gelitirerek sava iinde younlatrd, eksik kalann ise Mustafa Kemal ynetimi tamamlad. Cumhuriyet ekillenmeye baladnda en nemli bir problem olarak sadece Krt halk kalmt. Bu halk da normal bir toplumsal ve ulusal gelime srecine girmek urada kalsn, varln srdrebilmek iin srekli dalarda, maaralarda ve adrlarda yaam, istilaclara kar direnebilmek iin uygarlktan srekli uzak kalm, kendi siyasal ve askeri gcn gelitirememi, yaamn kk airet ve kabile birimleri halinde srdrmek zorunda kalm, retim glerini bir trl gelitirememi, dilini ve kltrn yazl hale getirememi, getirmek istediinde ise zorla bundan alkonulmu; zerinde saysz istila ve igal seferlerinin dzenlendii, yzbinlerce insann bu seferlerde katledildii bir halktr. Bu kadar gten drlm bir halk karsnda ise tarihsel bir gericilii arkasna alarak, emperyalizmle uzlaan Trk burjuva egemenlik sistemi vardr. Bylesine zayf drlm, banda ortaadan kalma egemenlerin, her trl ulusallama ve toplumsal gelime zelliklerinden uzak ibirlikilerin bulunduu bir halka kar, Trk burjuva egemenlii ebetteki zelliklerine uygun bir biimde davranacakt. Ama tarihteki aralksz direniin bir sonucu olarak en etin koullarda bile varln srdrebilen ve klan, kabile, airet birimleri halinde dalk alanlarda yaayan Krt halkn, ksa seferlerle imha etmesi mmkn deildi. Buna ramen yine de, dier halklarda olduu gibi Krt halkn da imha etme eilimi ar29

lktadr. Kemalist yntemin bu konuda dnd ey uydu; Krdistanda smrlebilecek ve talan edilebilecek ne varsa onu almak, bu amala da Krt egemenlerinin bir ksmn kendi snf egemenlii iinde eriterek, geriye kalan ezmektir. Trk burjuvazisi Krt hakim snflarnn iini kolayca bitirebilmitir. Ama daa yerleerek, atom birimleri halindeki ailelere ve baka paralarda da yaamn srdren Krt halknn varlna son verememitir. Krt halk, ykselen proletarya ve ulusal devrimler anda yaamaktadr. Bu a, halklar srekli direnie ve bakaldrya davet eden bir adr. Bu ada klasik smrgecilik, kapitalist-emperyalist sistem iinde dahi ok zor srdrlebilmektedir. Trk burjuvazisi, 1925-40 yllar ve daha sonralar an gelien bu dinamiklerine karn ad ve vahet dneminden kalma bu gerici snf eilimini nasl srdrebilecekti? te Trk burjuvazisinin daha 1925lerden itibaren kar karya bulunduu sorun buydu. O, egemenlik alannda tek bir ulus, tek bir devlet yaratmak istemi, ama bu isteminin bir yandan ala elimesi dier yandan Krt halknn objektif konumu nedeniyle, gerekletirememitir. Smrde, talanda, gaspta, istediini istedii anda yapabilmi, dnyada tank olmadmz yntemlerle bunlar gndemletirmitir. Ama buna ramen dier halklar zerinde baard ulusal imha politikasn, Krtler zerinde gerekletirememitir. Krdistan halk zerinde modern kapitalist bir smrgecilii gelitirmesi bir yana, klasik smrgecilii dahi gelitirememitir. Ekonomik gc buna yetmemi, iki eliki arasnda bocalayp durmutur. Bir yandan katliamc, imhac, Krt halkn tmyle tasfiye etmeye ynelik her trl uygulamay meru olarak grlmesi; dier yandan bu uygulamalarn klasik smrgecilikle bile elimesi! Bu uygulamalara, ada ulusal kurtulu eilimiyle elitii gibi balangta ngiliz, Fransz smrgecilii, daha sonra ABD yeni smrgeciliinde grld gibi, kapitalizm smrgecilik anlayyla da elimektedir. Yeni smrgecilik; modern bir ekonomik smrgecilii gelitirmek yannda, grnte de olsa, siyasal bamszla bile olanak tanmaktadr. Ama Trk burjuva snfnda bu zellikler yoktur. Btn bunlarla birlikte Krt halknn bir de kendi yapsndan kaynaklanan sorunlar vardr. Krtler ada halklar gibi modern
30

bir ulusal kurtulu hareketini gelitirememilerdir. nk Krt halk, ne ngiliz ve Fransz smrgecilii gibi bir smrgecilik, ne de zgr bir kapitalist gelimeye tank olabilmitir. rnein: Vietnamda, inde, Hindistanda, Afrikada, gelitirilen ngiliz ve Fransz smrgeciliine kar, ulusal kurtulu hareketleri ciddi mcadeleler yrtmlerdir. Ekim devrimi temelinde, en azndan siyasal bamszlkla sonulanan birok baarl mcadele ortaya koymulardr. Ama Trk hakim snflar kapitalist smrgecilii gelitirmek bir yana egemenlik altnda tuttuu halklar imha etmek yoluyla amalarn gerekletirme eilimine sahip olduu iin buna olanak vermemitir. te yandan Krtlerin sahip olduu tarihsel miras da eitli aclar ve sanclarla doludur. Egemen snflarn srekli ihanet ettii, giderek ulusallktan uzaklatklar, toplumsal ve siyasal gelimesinin zorla engellendii bir miras devralan Krtler, bu mirasn altnda adeta ezilmi, ortaa karanl iinde boulma noktasna gelmitir. Bu adan, Krdistan halknn problemli, acl ortaa gerilikleriyle hastalkl bir yaps vardr. Trk hakim snflarnn egemenlik sistemiyle, halkmzn bu durumu kar karya konulduunda neden ada gelimenin bir benzerinin de Krtlerde kolay kolay geliemedii, neden anlamsz bir imha siyasetine kar, anlamsz bir duraanln hakim olduu ortaya kar. Krtler zerinde uygulanan smrgecilik, dilinden kltrne ve hatta fiziksel yaamna kar yrtlen yok etme siyasetidir. Hem bu politikann bir sonucu olarak, hem de olumsuz tarihsel miras yznden halkmz dank, ndersiz, bilinsiz ve rgtsz bir yap iinde kalmtr. Tank olduu en rgtl yap aile ve kabile evresi ile somutlam, bunun dna kamam, gelitirdii birka ayaklanma ise acmaszca ezilmitir. ki sava arsnda olduu gibi, ikinci savatan sonra da durum byle idi. Trk burjuvazisinin egemenliini, uluslararas gerici egemenlik sitemi ile sonuna dek birletirmesinin, zellikle en azgn emperyalist g olan ABD emperyalizmi ile uzlap, onunla ikili anlamalara giderek askeri rgt olan NATOda yer almasnn, kendisini eitli emperyalist anlamalar ve ittifaklarla glendirmesinin bir nedeni de Krt halk zerindeki imha siyasetini sonuca g31

trebilmektir. Krt egemen snflarndan en aalk ve en mali bir ibirliki snf tipi oluturmas ve halkn ulusal deerlerini byk oranda imhas bu yllardan sonra balad. Krdistan toplumuna hakim kldklar danklk, kaos erime; Krtleri ulusal deerlerinden daha da hzl soyutlam, an hzlanan gelimelerinden alabildiine uzak brakmtr. Trk burjuvazisi, Krtleri uluslararas devrimci sreten uzaklatrmak iin ABD emperyalizmi ile birlikte onu etin bir kska iine alm, zerine beton dkerek bu ekilde iini bitirebileceini dnmtr. 1970lere doru gelindiinde artk bu halk iin verilen hkm; Trk burjuvazisi tarafndan mezara gmld yolundadr. Aslnda bu hkm dorulayabilecek nedenler yok deildir ve Krt halknn nemli oranda byle bir duruma drld bir gerektir. Her ne kadar Krdistann dier paralarnda henz snmemi bir halk hareketi ve isyanlar varsa da, bu hareketlerin daha sonra iine dt durum, hi de Kuzey bat Krdistanndaki durumdan farkl deildir. te tarihte gelimi siyasal, askeri ve kltrel bir gce ulamas srekli engellenen bu halk 20. yzyln son eyreinde mezara gmlmeye allarak varl ve yokluu tartlmaya baland. Krt halk ada uluslararas siyasal gelimeler karsnda, ada uluslarn yaamnda bir yerinin olup olmayacana inanlmas zor olan bir konuma srklenmiti. Ne ilerici insanln ne de gerici sistemin temsilcileri tarafndan varl, artk sz konusu bile edilemez olmutu. Krtlerin uluslararas alanda ilerici insanlkla omuz omuza mcadele verecek bir g olabileceine ihtimal verilmedii gibi, gericilie kar da ba artc bir e olabileceine inanlmamtr. Kendilerini buna inandrm olan uluslararas evreler nemli oranda hakldrlar da. nk karlarnda herkesten nce kendi varln kendisi tartan bir halk ve bunun baz temsilcileri vardr. Bunlar; 1970lerde, bu halk var mdr, yok mudur?, tarihte byle bir halk yaam mdr, yaamam mdr? tartmas iindeydiler. Bu yllarda byle bir biimde varln tartan (!) baka bir halk yoktur. Yine bu tarihlerde dnyada, kendi halknn varln mahkemelerde bylesine tartarak, erefli ve hatta devrimci bir grev yaptn sanacak kadar soysuzlam hibir aydn tipine de rastlanamaz. Ne yazk ki bizde en soylu geinen aydn tipi byle bir
32

tiptir. Bunlar smrgecilie veya katliama kar o tarihte, gerekte unu sylemektedirler: Bizi smrn, smrgeletirin, ama varlmz kabul edin! Grlyor ki onlarn merulatrmak istedikleri bamszlk ve zgrlk mcadelesi deil, katliam srecindeki halkn, klasik smrge stats altnda kaldr. Yani bask altna aldnz ve her trl muameleye tabi tuttuunuz bu halkn varln tanyn, bu halk Krt halkdr. Siz de dier klasik smrgelere benzer bir uygulamay yapmalsnz burada. ngilizler ve Franszlar kendi smrgelerinde dili engellemiyorlar, kltrel gelimelerini yok etmiyorlar, gazete karmalarna ve dernek kurmalarna izin veriyorlard. Hele hele ibirliki bir politika retmelerine yardmc bile oluyorlard. Siz de bizim gazete karmamza yardmc olun, dilimizi yasaklamayn, kltrmz yok etmeyin, ibirliki siyaset gelitirmemizi desteklemeseniz bile karda durmayn. Bizim smrge bir lkede oluturabileceimiz en azami siyaset, ibirliki bir siyasettir, bunu bize balayn diyorlard. randa, Irakta, yar feodal yar burjuva ilkel milliyetililiin yaptn, 70lerde, Krdistanda ok talihsiz bir konuma sahip olan kkburjuva aydnlar yapmlardr. Onlar, merulatrlm bir klasik smrgecilik savam veriyorlard. Oysa bunun ada devrimcilikle, uzaktan ve yakndan hibir ilikisi yoktur. Bunlar, en ok ibirliki bir siyasetin tannmasn, tannmasa bile mcadelelerini serbeste verebilmeyi talep etmilerdir. Aslnda ngiliz ve Fransz smrgecilii gelien direnme ve devrime kar bu eilimleri bizzat tevik etmi ve can gnlden desteklemilerdir. ngiliz ve Franszlar bu siyaseti, devrimcilie kar oluturup, ortaya koyarken, bizde bu siyaset, devrimcilik adna smrgecilie kabul ettirilmek istenmitir. ok byk; anlamsz ve rktc bir eliki. Evet, bizde devrimcilik adna 70lerde ancak bunlar yaplabilmitir. Trk burjuvazisi Krtleri tmyle mezara gmdn, betonladn iddia ederken, halkn szcs olduunu iddia eden ilkel milliyetilik, kkburjuva milliyetilii ve hakim ulus milliyetiliinin incelmi biimi olan sosyal ovenizm, bu halkn henz lmediini, smrldn, ama kendisinden yararlanlabileceini sylemilerdir. te 70lerde bylesine elikili bir durum ve bundan doan bir tartma ortam vard. 75lerden balayarak gelien direnme, bylesine azgn bir dmann, halk
33

zerinde acmasz, yok edici uygulamalarnn sonuca ulat denildii anda ve uluslararas koullarn Krtlere bir ulus olarak yaama olana tanmad bir ortamda ortaya kmtr. Her ne kadar randa, Irakta, Avrupada ilkel milliyetilik temelinde baz abalar olmusa da bu akmn temsilcileri daha ok ibirliki bir siyaset oluturmann savan vermi, bunda bile fazla baarl olamamlardr. 75lere gelindiinde ise bunlar hemen hemen tmyle ezilmilerdir. Bu tarihten sonra, byle bir direnme temelinde dncede, politikada, eylemde ve rgtlenmede bylesine byk olumsuzluklar ve tehlikeler, bylesine can ekien toplumsal ve ulusal yapya ramen atlan ilk admlarn, Krdistan halknn uluslararas yaamda yerini alp, ada uluslarn erefli bir yesi olma yolunda yrtt mcadelenin geliimi ve gelecekteki baarsnda, buna cesaret, bilin ve zverileriyle kan vermi ve ona hayat kazandrm bu ilk direniilerin rolleri kesin ve belirleyicidir. Yoksa kendisini, toplumunu ve halkn tanmadan ok uzak baz ukala kk burjuvalarn sandklar gibi, bylesine somut tarihsel bir durumu yaayan bir halk, barndan ilk kader kurbanlarn vermeden; hem de eine ender rastlanan bir yrek pekliiyle, bir fedakarlkla, bir cesaret rneiyle kan dkmeden, devrimci dncenin, devrimci eylemin ilk tohumlarn samas mmkn deildir. Direnmeler konusunda biraz bilgisi olan herkes, bu kadar datlm bir toplumun direnmesiz ve eylemsiz olarak gl bir tarzda rgtlendirilebilmesinin mmkn olmadn bilir. Bu Krdistan kk burjuvazisinin durumundan da rahata anlalabilir. Onlarca seneden beridir hep rgtlendiklerini syleyen kk burjuva ukalalar, rgtlenmede ne yaratabildiler? Eylemde ne yapabildiler? Bunlar neden yaratamadklarn hi dnmyorlar m? Yan balarndaki baka halklara baksalar, kendi cceliklerini, tannmazlklarn, utanmazlklarn greceklerdir. Tarihin ve an yargsnn kendisi iin byle olduu toplumlarda dirilmek iin ilk kader kurbanlar gereklidir. Baka hibir zm bylesine diriltici bir zellie sahip deildir. zgrlk aacna verilmesi gereken ilk hayat suyu, bu ehitlerin kandr. Tarih bylesine zor bir dnemde; dayanlmas g aclarla yz yze gelen bu ilk ehitleri byle anacaktr. Dier halklarn tarihlerinde de byle anlar olmutur. Ama Krdistan halknn tarihinde, bu sre yeni bala34

mtr. Halklarn direnilerini dayandrdklar temeli aklamadan, lkemizdeki 75 sonras direniilerinin bykln anlamak mmkn deildir. Vietnam direniileri, Vietnam tarihinin gl direnme geleneine dayanm ve bunu temsil etmilerdir. Bu gl direnme gelenei onlara, Fransz smrgeciliine kar mcadelelerinde byk bir diren ve cesaret vermitir. Fransz smrgecilii ise onlarn ulusal varln imhay deil, sadece smrgeyi amalam ve ayn zamanda ok uzanda olduklar Vietnamdan kovulacaklarn her zaman dnmlerdir. Yine Rus devrimcileri de byk Rus kltrne ve deerleri dipdiri olan, bir Rus halkna dayanm, adan tecrit olmu arlk gibi bir dmana kar savamlardr. Rus devrimcilerinin sahip olduu cesaretin, bylesine gl bir maddi temeli vardr. Yine Fransz ihtilali dnemindeki devrimciler ise burjuva aydnlk ana, Rnesans denilen tarihi atlma, ekonomide, bilimde, kltrde ve politikada kendini kantlam olan burjuva erdemlerine dayanrlar. Ya Krdistandaki devrimciler, hangi gelimi kltre, hangi direnii tarih mirasna dayanmaktaydlar? Unutmayalm ki, Vietnam devrimcileri III. Enternasyonalin desteini alm, Rus devrimcileri Avrupa devrimcilerinin yan banda yetimilerdir. Ya halklar adna bamszlk ve zgrlk iaryla ortaya kan Krdistan direniileri kimin desteini almaktadrlar? Bir yandan ilkel milliyetiliin en olumsuz miras ve entrikalar, dier yandan sosyal ovenizmin tahribatlar, onlar, soylu hedeflerine ulamaktan caydran manevralarla kar karya brakmtr. an, Krt halk hakkndaki yargs ise, destek olmak bir yana dirilmeleri zordur biimindeydi. Byle uluslararas koullar, byle bir tarihsel miras, zerlerine uygulanan imhac bir siyaset karsnda, byk oranda tketilen bir halkn barnda, bir bamszlk ve zgrlk mcadelesini balatp gelitiren bu ilk direniiler neye dayanmaktaydlar? Buna olanak var myd? Bamszlk ve zgrlkten taviz vermemek ve ibirliki olmamak kouluyla, halkmz var mdr, yok mudur tartmas yapmamak kouluyla, halkmz, amzda erefli bir yer tutmas gereken bir halktr inancyla yola kan bu insanlarn devralacaklar ne vard? Hangi miras devralp, rgtleyeceklerdi. Bu cesareti nereden alacaklard? Ellerinde, inanm ol35

duklar bamszlk ve zgrlk biliminden baka ne vard? te, bylesine bir dnemete, marksizm-leninizm adl soylu bilime dayanmaktan baka, ok az bir olana olan bu insanlar, byle bir halk iine tohumlar gibi serpilip, kanlarn akttlar ve o anlalmaz, tannmaz smrgecilie karn, bu halk ayaa kaldrdlar. Fakat, ayaa kalkan bu halk iin, dmanlar: Byle bir halk olamaz, byle bir halk yoktur, bu, oktan tarihe gmlm bir gerektir, karmza bir oyun dikilmek isteniyor, inanmayalm dediler. Dostlar da buna kukuyla bakt. Nasl oluyor da, bizim herhangi bir canllk alameti gremediimiz, gstereceine de inanmadmz bu halk, tekrar dirilebiliyor? Byle bir halk nasl oluyor da tekrar aa girme, ala btnleme cesaretini kendinde bulabiliyor? Bizim deerlendirmelerimizde bir hata m var? Durumu yeniden gzden geirmek gerekir dediler. Bu ayaa kalkla birlikte Krdistan halk da kendisini yeniden gzden geirmeye balad. Bu kadar unutulan, canl cesetler haline getirilen bizler, yeni bir dneme mi giriyoruz? ine itilmek istendiimiz bu yeni dnem nedir? Bizi nereye gtrebilir? Bu takatsiz halimizle buna nasl girieceiz? Gcmz yetebilir mi? gibi derin bir tartma iine girdiklerinde, ite byle bir durum yaanyordu. Devrimciler, btn bu talihsizliklere, anlayszlklara karn en devrimci bilimin rehberliinde grevlerini aa yarar bir tarzda yerine getirmesinin savamn veriyorlard. lk ehitler topraa dtnde acmz byk oldu. Haki Karer yoldan lm bizim iin herhangi bir lm olay deildir. Soylu deerler iin lmenin ve hatta sava vermenin ok zor olduu bir toplumda yayoruz. En basit sebepler yznden, insanlarn birbirlerini katlettikleri bu toplumda, bamszlk ve zrlk uruna lmek kolay kolay yanalan bir ey deildir. Bu konuda atlan admlarn henz ok zayf olduu ve byle soylu bir davann; ok az insan tarafndan, o da henz dncede kabul edildii bir dnemde verdiimiz bu ilk ehit, elbette ulusal ve toplumsal koularmz nedeniyle bizi derinden sarsan bir olaydr. O, dkt kana doru sahip klmasn ve bunun gereklerinin yerine getirilmesini isteyen, kendisi ile, inanarak yola km insanlar bir an bile yalnz brakmadan, gerekene mutlaka uymalarn salayan byklkte biridir. te o nedenle, topraa
36

pe pee dlerle balayarak artk bal kalnmas zorunlu olan bir direnme gelenei dodu. Topraa den her ba, unu adeta emredici bir kural haline getirmektedir. Ya eine ender rastlanan byk bir soysuzlukla oportnizmin iren bir tr olan ihanet ve dnekliklie saplacak, ya da soylu direnme rnekleri vermeye devam edilecektir. Hakinin arkasna eklenen Halil avgun halkas, ite bylesi halkalardan birisidir. Tkenmi bir gericiliin, dmanla en sinsi ve en gerici balar iinde olduu bir dnemde onun yaamna son vermesi olay, yerel gericilie kar mcadelenin daha da katmerletirilmesi gerektiini emreden bir durum yaratmtr. Krdistanda tarihi adan oktan tkenmi, halkn barnda kara bir ur gibi duran bu gericiliin, tm imkanlar seferber edilerek kar durulmas gereken bir gericilik olduunu, ne pahasna olursa olsun direnilip, sonuca varlmas gerektiini Halil yolda, dyle, kalan yoldalarna adeta emretmitir. Salihler, Cumalar, Zekiler, ve saysz onlarca yolda, bu emrin bir gerei olarak bu alanda mcadeleyi younlatrm ve ulusal bir seviyeye karmlardr. 1979lara gelindiinde; halk saflar arasnda bu temelde giderek yaygnlamaya ve mcadele bymeye baladnda, bu ruh henz bir geree dnmeden onu sindirip, bomak ve kendi varln, tarihsel geleneine uygun ulusal imhac siyaset ve uygulamalaryla gvenceye almak iin, telala ie koyulan Trk burjuvazisi, bu halkn dirilmesine olanak tanyan ne varsa onu tahrip etmeye alarak, yanda emperyalizmin gdlerine yarar bir tarzda hareket etmeye balad. te, 80lere gelindiinde Trk devletini biimlendiren ana fikir budur, Trk devletinin 12 Eyll faist yntemine bavurmasnn ana nedenlerinden biri de budur. Onun bu konuda, kendisini uratmayaca, hibir biim deiiklii yoktur. En gerici ve en kanl burjuva diktatrlnn bir arac olan bu faist devlet, bu nedenle okun ucunu, daha ok uyanan Krt halkna ve bu uyanmasna kendisini katk eden hareketimize yneltmitir. PKK biiminde somutlaan bu hareketin ideolojisine, politikasna, rgtlenmesine ve eylemine kar her dneminde iliklerine dek ileyen bir iddet isterisi iinde saldran Trk burjuvazisinin, ikestun,
37

Kzltepe, Bloka, Derik, Gap, Dersim, Nazimiye, Plmr ve benzeri yerlerde bavurduu katliamlar, bu devletin azgn terrnn yaratt sonulardr. Aslnda PKK hareketine ve onun sava esirlerine kar daha balangtan gnmze kadar uygulanan bu bask yntemleri, normal sava yntemleri deildir. Dpedz vahet dneminden kalma tarihteki en gerici dneme tekabl eden, Neronlarn, Hitlerin ve benzerlerinin kulland iddet, kan ve katliamdan ibaret olan uygulamalardr. Faist Trk cuntas da bunlarn takipisidir. Bunu en somut bir biimde 12 Eyll darbesi ile gdeme koyan faist generaller etesi, hizmetinde olduklar emperyalizme ve kendilerine temel aldklar tarihe yarar bir tarzda, birok insana anlamsz gibi grnen katliam ve ikence dnemini aarak, kinlerini bu sefer de, halkmzn ulusal bamszlk ve zgrlk mcadelesini ahsnda somutlatrm, bunu ana ve halkna kabul ettirmek iin cann diine takm bir avu fedakar, cesaretli, yiit insann zerine kusmak zorunda kalmtr. Diyarbakr Zindanlarndaki yoldalarn katledilii olayn deerlendirirken, geree biraz daha yaklam bulunuyoruz. Dman bununla yalnz bu kiilerin fiziksel yaamlarna son vermek istemiyor; gelien yeni artlar karsnda, zellikle Krdistan halknn aa ulamann ar sanclarn yaad, bunun ideolojik, politik ve rgtsel abalarn dorua ulatrd, aa ulamann tm politik tedbirlerinin gelitirildii ve hem de en hunhar katliamlarna karn bunun baarya gtrld bir dnemde, bu gelimelere kar byle bir olayla, bu arkadalarn ahsnda verdii clz, clz olduu kadar da basit, iren ve ilkel bir cevaptr bu. O, karsnda bir avu kemik ynndan baka bir ey olmayan ve tm dnya ile irtibatlar koparlm bu insanlar, neden normal sava yntemlerini bir yana brakarak kendi hukuk sistemine de ihanet ederek, byle bir biimde katletti? Yarglanmalarn tamamlayp onlar idama da gtrebilirdi. Neden bunu yapmad? O kadar gl olduuyla bbrlendii, her trl gelimenin kkn kuruttuunu ilan ettii bir dnemde neden bunu yapt? Bu, byk bir korkunun olduu kadar, soylu bir gerein de ifadesidir. rgtlenen rejim bylelikle kendisini biraz daha deifre ederek, elinin altndaki bu esirlerden bile ne kadar korktuunu aa karm; rm bir aygt olarak,
38

hangi anlay, direnme, politika ve rgtlenmeden ve bunun hangi deerli tiplerinden korktuunu aa vurmutur. Tarih, 75ler direnmesi temelinde Krdistanda yeni bir anlam kazanmtr. Bir halkn tm ulusal deerlerinin katliamdan geirildii ve bunun neredeyse tamamland gibi bir hisse kapld anda ba gsteren bu direnme, bu katliamlara byle bir direnmeyle cevap verme temelinde, srekli gelime gibi bir zellie sahiptir. Bundan sonra Krdistanda yazlacak tarih byle olacaktr. PKK hareketinin izmek istedii tarihi rota budur. Bu, dnmede, aratrma ve incelemede devrimci politikann yaratlmasnda ve rgtlenmenin gelitirilmesinde bir direnmedir. Hibir kk burjuva ukalasnn aklndan bile geiremeyecei kadar zor koullarda yrtlen bir direnmedir. Bu direnme artk dmann dahi kabul etmek zorunda olduu, bu anlamda da siyasi ve hukuki yenilgisini itiraf ettii, balangta hi de gl ordular gerektirmeyen bir direnmedir. Bu, karanlk ve durgunluk ierisinde iin iin kemirilen bir toplumsal ve ulusal yaantdan, an, bamszlk ve zgrlk aydnlna atlm bir kprdr. Ksaca, ters ileyen bir tarihi rayna oturtmak isteyen, tarihin ters ileyen elerini, onun ilerlemi dorultusuyla birletiren bir direnmedir. Ve yllarca ouna anlamsz gibi grnen, hatta halka ve aca bile vazgeilmez bilinen, ama buna ramen halka da, aa da kabul ettirilen ve bu anlamda bykln katmerletiren bir direnmedir. phesiz bu noktadan sonra, yalnz direnmenin, dnlmez bir noktaya geldiini sylemekle yetinmeyeceiz. Bu ok daha ncesinde gerekleen bir husustur. Artk bundan sonras iin rahatlkla syleyeceimiz ey udur: Kendisine byle bir direnmeyi temel alan bir parti, bylesine ksa bir srede de olsa, ana yakr bir ulusal kurtulu hareketinin hazrlaycs ve rgtleyicisidir. Bu kesinlemitir. Eksiklikleri ve yetersizlikleri ne olursa olsun o nder bir rgttr. Biz daha ne syleyebiliriz? En son halkas Mazlum ve dier yoldalar olan bu ehitlerimize kar ne diyebiliriz? Bizim onlara kar fiziki varlklarn yeniden hayata kavuturma anlamnda, yapabileceimiz hibir ey yoktur. Bir sonu olarak kendileri direnmek dncesinin somutlam abideleri, sembolleri olan bunlara kar ya39

plabilecek tek ey, bu direnmelerini istedikleri sonuca ulatrmaktr. nanyoruz ki onlar, ulusal kurtulu uruna lme gz krpmadan bu inanla gittiler. Bize den en yaln, yaln olduu kadar da en kesin, ertelenmez ve kanlmaz olan grev, ikirciksiz, karal bir tutumla bu ii sonuna gtrmektir. Mazlum yolda, Krdistan halknn aa almas, ulusal bamszlk ve zgrlk iin, partimizin yrtt direniin banda yer almas ve dost, dman hersek tarafndan bilinen bu uurdaki dnsz savamyla tarihi kiiliini kantlamtr. Halkn barndan km, onun engin deerlerini salam ve aydnlanm devrimci kiilikle birletiren bu yoldamzn kiisel zellikleri, ksa fakat zengin yaam ve mcadele anlar da Krdistan ulusal kurtulu savalar ve tm devrimcilere yol gsterebilecek gtedir. Mazlum yoldan ok ksa sren pratik yaam her an, her adm gzlerimizin nnde ekillenmektedir. Eine ender rastlanan, Krdistanda ise ok ihtiya duyulan, bir komnistin en belirgin zellii aratrmac, incelemeci yan kendisini her an nmze koymakta ve kendi gerekliini dayatmaktadr. Mazlum yoldan direnme mcadelemiz iindeki yeri bilinmektedir. O, direnmenin bilin hamuruydu. Gnde 500 sayfay akn kitap okuyarak marksizmi ett etmede rekor kran bir anlayn temsilcisiydi. Mahkemede kendi savunmasnda da syledii gibi, fiziki varln srdrmek iin en basit olanaktan bile yararlanabilir, en kk bir olana dahi devrimci mcadele iin katk yapabilirdi. Zor koullarda yaamaktan ekinmeyen devrimci militan tipinin bir rneidir. O, halka gerekleri aklamak iin hibir engel tanmayan, her kouldan yararlanarak, propagandann her saat ve her saniye srdrlmesi gerektiini savunan ve bunu kendi yaantsnda somutlatran militan, nder bir tipti. ncelemede ve propagandada byle olduu gibi rgtlenmede de byle idi. rgtlenme alannda O, disiplinli ve rgtsel kurallara uygun almann da en sekin rneklerinden biriydi. Mcadele ve rgt yaamnda, halkn ve partinin karlarn, mcadelenin gereklerini her eyin stnde tutan, en yaknndaki insanlar da dahil olmak zere, evresindekilere yoldalk ve mcadele balar dnda herhangi bir bala bal olmay kesin40

likle reddeden, kiisel yaamn yksek parti yaantsna btnyle uydurmu, bu konuda ortaya kan zaaflara ise, kimden kaynaklanrsa kaynaklansn en kesin tutumu taknan, profesyonel devrimcilii ahsnda en berrak bir tarzda somutlatrm bir yoldamzd O. Mazlum yolda, yoldalarna kar sayg, sevgi dolu olan, onlara kar hibir zaman yersiz bir davranta bulunmayan, onlara yapabilecei her trl yardm yapmaktan asla ekinmeyen, yalnz nderleri deil, ayn zamanda yardmclar olduu hissini veren ve bunu da tm zorluklara gs gererek baarabilen bir kiiydi. ster smrgecii merulatrmak sevdasnda olan kendini tanmaz kk burjuva eilimlere, isterse sosyal ovenizmin akl almaz tutumlarna kar olsun, snf izgisinin amansz savunucusu olarak ii snfnn ideolojik, politik izgi bamszl ve milli kurtulu hareketinin devrimci izgisine bal kalmada esiz davranabilen Mazlum yolda, tm bunlar zayfln, yozluun, gszln hkm srd bir alanda gerekletirebilme, son yln zindanlarda bu temelde sembolletirebilmi ve en ok layk olduu bir biimde Krdistan tarihinin onu adeta doal olarak iine itebilecei bir tarzda direnmesini dorua ulatracak bamszlk ve zgrlk mcadelesinin byk kahramanlar ve ehitleri safna kendisini kabul ettirebilmi, bunu da emei, bilinci, cesaret ve direnmesiyle baarmtr. Byle bir gnde ve byle bir direnmeyle efsanelemek herkesten ok Onun hakkdr. O adan bu olay bize sylenecek fazla bir sz brakmamtr. Tarih adeta kendi kendisini ifa eder bir duruma gelmitir. Direnme tarihi, bamszlk ve zgrlk tarihi modern bir ierikle Kaway yeniden canlandrm, mcadelenin bana dikmi ve bunu bir anlamda gerekletirmi saylmak zorundadr. Bamszlk ve zgrlk tarihi, modern temellerde yeniden dirilmi ve 21 Mart Newroz gerek anlamyla yeniden domu saylmaldr. Onun kiiliinde kawa, amza zg bir biimde mcadelesinin banda yer tutmu gibidir. Mazlum yoldan daha bandan beri bu kadar hedef alnm olmas, olduka belirginlemi olan srkleyici kiilikleri ve tutarl parti yaamlarndan ileri gelmektedir. Biz bu inanla, bata Mazlum yolda olmak zere ehit edilen tm yoldalarmza sz veriyor ve diyoruz ki: Urunda koul tanmadan her trl zorlua karn taviz
41

vermeden dvtnz, dncede ve pratik yaamdaki bu rnek davranlarnz bata kendimiz olmak zere partimizin ve halkmzn tm yaantsna yaymak iin btn gcmzle alacaz. Birinci grevimiz budur. Sizin bu direnmenizden sonra bu konuda en ufak bir ikirciklie, devrimci dnce retme ve bunu hayata geirmede en ufack bir tembellie ne kiisel ve rgtsel, ne de halkmzn yaantsnda yer vermemek kararndayz. Bu konudaki tavrmz, sizin bu annzla daha da eliklemitir. Annz, ne kadar ar bir ortamda bulunursa bulunsun, ne dmana kar zavalllaan, ne de kendini abartan bir davran rnei olarak belleimizde yer edecektir. Direnmenizle bizlere braktnz mirasn tarihilii ortada. Bize, yzyllara sabilecek bir miras braktnz. Bu, hibir kk burjuva ukalasnn, hibir kendini tanmazn rtbas edemeyecei, yine hibir dnekliin gzden dremeyecei kadar byk bir mirastr. Direnmeniz, bizim en byk g kaynaklarmzdan biridir. Yalnz bir ay, bir gn iin deil, yine yalnz kendi kiisel yaantmzda deil, bir btn olarak halkmzn yaantsnda, temel g kaynaklarndan biri haline geldiiniz aktr. Bize, ite bu kadar byk bir miras braktnz. Bu miras laykyla deerlendirmenin zorluu; size hakim olan devrimci dnce ve pratii gelecee aktarabilmekten, bunun gerektirdii gc gsterebilmekten gemekte ve zellikle ideolojiden pratie her alanda ykl bir almay gerektirmesinden ve bunun hite ksa bir srede gerekletirilebilecek cinsten olmamasndan kaynaklanmakta, her an urada burada yakamza yapabilecek talihsizliklerden duyduumuz endieden ileri gelmektedir. Partili militan ve sempatizan yoldalar! Mazlum yoldan ansna bal olmak, gnmzde nmze koyduumuz ideolojik, politik hattmz hayata geirmek ve her eyden nce bunun rgtlenmenin ve eylemini gerekletirmekten geecektir. Kendimizi yeni dnemin mcadele koullarna gre hazrlarken, bundan byle devrimci ehit yoldalarmzn ansna daha ok layk olunmas gerektiini ve onlarn herbirisinin yaamlarndan birok dersler karlmas gereken byk deerler olduklarn dnrken, en son ehitlerimiz Mazlum ve dier yoldalarmzn ya42

antsn da kedimize rehber klacaz. Onlarn eitli alanlardaki retici, cesaret verici, fedakarla davet edici byk yaamlarn, nmzdeki dnemin zorlu grevlerinin stesinden gelmenin gl bir temeli haline getireceiz. Bizi byk bir mirasa sahip klmas nedeni ile bu temel bir yandan mcadelemizi alabildiine kolaylatrrken, dier yandan sorumluluu ar ve ciddi bir miras olmasndan tr bu mirasa layk, ikircimsiz, her koul altnda yerine getirilmesi gereken bir devrimcilik tr istediini de hibir zaman bilincimizden eksik etmemek zorundayz. Her hareket byle bir mirasa sahip olamaz. Byle bir miras olan hareketler ise kendilerini srekli gelitirebilme ve ykseltme zelliini gsterirler. Byle ehitleri hanesine kaydedebilen hareketler, gelimenin tohumlarn daha balangta bnyelerine ekmi saylmaktadrlar. inden getiimiz ar bask ve ikence koullar altnda, bu byk ehitlerimizin yl gibi uzun bir sre, her trl ikenceye kar aralksz direnmeleriyle dorua kararak gstermi olduklar ba emez tavrlarn, daha gelimi olanaklara ve daha gl bir temele sahip olarak bizim haydi haydi gstereceimiz tabidir. Mevcut eksikliklerimizi, hatalarmz bu temelde daha kolayca giderebileceimiz ve gidermemiz gerektii aktr. Partililerin byle yoldalara sahip olabilmek iin kendilerini her ynleriyle gzden geirerek, en zorlu grevlerin stesinden gelebilecek bir yapya ulatrmalarndan baka bir areleri yoktur. Kald ki, bu sizlere eref baheder. ounuzun yakndan tand Mazlum yoldaa layk olmann baka bir yolu da yoktur. Tm devrimci zellilerini zmseyip, onu kiiliinizde daha da gelitirerek zor grevlerin altndan daha rahatlkla kalkabileceiniz ve devrimci grevlerin zerine eskiye gre daha bir zveri, cesaretle bilinle yryeceiniz de bir o kadar aktr. Yiit Krdistan halk! Aranzdan Mazlum gibi byk bir insan kardnz iin, sadece varlnz kantlamakla kalmamakta; bylesine byk insanlar barndan karabilen bir halk olarak emsali az grlen bir zellii de bnyenizde tadnz ispatlamaktasnz. Mazlum yolda gkten inmedi, sizin barnzdan kt. Sahip olduunuz bir yn olumlu zelii kendi kiiliinde somutlatrarak, byle bir direnii kiilie yksele43

bildi. Bugn dalarda, kylerde ve kuytu kelerdeki bir yn insann barnda para para ve gizli duran, yoksul Krt insanndaki mertlik, yiitlik, drstlk, cesaret zelliklerinin bir kiilikte somutlatnda ne byk bir gce dnebileceini en ak bu yoldamz kantlamtr. Sizin bu zellikleriniz younlatrldnda ve en somut ifadesi parti nderliindeki ulusal kurtulu cephesi olan birliiniz yaratldnda, bu direnii geleneinizin nasl harikalar yaratabileceinden hi kimsenin kukusu yoktur. Bugn tek tek devrim ehitlerinde gzken bu zelliklerin yarn tm halkmzn kiiliinin ayrlmaz bir paras haline geleceinden de yine kukumuz yoktur. zellikle partimizin aydnlatc, rgtleyici ve eyleme geirici zelikleri aranzda yaygnlap, mcadelesi gelitike herbirinizin Mazlum yoldan ansna yakr bir seviyeye ulaacanzdan, yine kukumuz yoktur. Yakndan tandmz bu yoldalarmzn anlar karsnda sizlerin de, bamszlk ve zgrlk mcadelenize daha byk bir cokuyla sarlacanz, yoldalarmzn ideolojik, politik, rgtsel yaamn rehber edineceiniz ve bu temelde daha byk bir gvenle barndan kopan ve engin znz temsil eden bu direniilerin ansna layk olarak onlar tereddtsz takip edeceiniz kukusuzdur. Sizler, byle yoldalara sahip olmakla sadece kurtulua duyduunuz zlemi kantlam olmakla kalmyor, bu konuda en gl dayanaa sahip olduunuzu dosta da, dmana da gsteriyorsunuz. Ve una ok iyi inanyoruz ki, siz halkmzn barnda bu zelliklerin milyonlarcas gizlidir. Bu yoldalarn nder kiiliinde snrl olarak aa karlan, bu zelliklerinizin bu temelde top yekun bir gce dnecei ve dmann bu zellikleriniz karsnda ba eecei kesindir. Ulusal deerlerinize kasteden, toplumsal gelimenizi bin bir trl hile, dzenbazlk ve baskyla ortadan kaldrmak durumunda olan bu dmana kar, sizi ancak bu temelde cevap verebileceiniz ve gcnz konuturabileceiniz bugn daha da bir aklk ve gereklik kazanmtr. En zor ve zayf bir dnemde direnmeye bu biimde sahip karak kendimizi ona adeta katk ederken, sizleri de birok skntnn iine ektiimizi biliyoruz. Ama bundan baka bir aremiz olmadn, aclarmz ehitlerimizin ansna yarar, soylu ve gl bir direnmeye dntrerek mevcut durumdan kurtulabileceimiz de bir o kadar aktr.
44

Emeki Trkiye halk! Doularndan gnmze kadar sizlerin de banza bela olan, sizleri her trl gericilie bulatran, yzyllardan beri sizleri kendi igal, istila ve imha amalar peinde koturan ve gn geldiinde sizleri de en soysuzca bir bask ve smrye maruz brakan emperyalizmin gnmzdeki en gerici zlemlerini, tarihten alm olduklar gerici zelliklerle birletiren bu faist etesinin yakanza yapm ellerini krnz. Krdistan halknn kanna elini bulatrm, halkmz zerinde katliam ve yok etme operasyonu gerekletirmekle uraan bu caniler ebekesi, sizlerin de namusunu kirletmektedir. Sizleri, bu azgn oven ve katliamc emellerine aralksz propagandalar ve zerinizdeki gnlk bask ve tahakkmleriyle alet etmeye almaktadrlar. Sizleri her trl zgrlkten, demokratik hak ve istemlerinizden zorla alkoyan, isizlik ve yoksulluk iinde kvrandran, yine sizleri emperyalizmin karlar dorultusunda her trl savaa atmaktan ekinmeyen bu generaller gruhunu, banzdan atn. Bunlar, aln nedenleri, acnn ve ikencenin kaynadrlar; bunlar emperyalizm adna en tehlikeli, en karanlk ilere atlmaktan ekinmeyecek kadar vicdansz ve zalimdirler. Bunlar karlar uruna hepinizi diyar diyar srndrecek kadar soysuz ve vatanszdrlar. Bugn, bunlar bir yandan sizin zerinizde, dier yandan da Krdistan halk zerinde ve sizlerin szcleriniz durumunda olan devrimcilere kar katliamn, ikencelerin en irenlerini tezgahlarna koymular, daraalaryla ve katliamlaryla her gn aclarnza yenilerini eklemektedirler. Sizleri ve bizleri, Trk ve Krt halklarn kendi sultalar altnda, bylesine azgn bir pota iinde her trl haklardan mahrum brakmak ve temsilcilerinizi yok etmekle uraan bu gruha kar, sizin evladnz olan Haki Karer ve Kemal Pir gibi yce enternasyonalistlerin ruhu ile birleip, gcnz gstermenin tam zamandr. Yzyllardan beri halklar arasndaki ayrlkln, ovenizmin, blcln ve her trl eitsizliin gerek kayna olan bunlar, gnmzde bu ii daha da derinletirmeye abalamaktadrlar. Tmnz Krdistan halkna ve dier blge halklarna kar kullanmak kstahlnda bulunan bu imhaclar yalnz brakmalsnz. Bata Krt halkyla olmak zere tm halklarla bamszlk ve zgrlk temelinde daha gl ve gnll bir birliin koullarn ya45

ratmak, herkesten ok sizlerin karnadr ve bu mmkndr. Baknz, sizlerin yiit evlad ve Krdistan halk ile proletaryasnn sekin nderi Kemal Pir, en azgn ikenceler altnda bile bu faist generaller gruhunun mahkemelerine kar bu konuda nasl haykryor! Amerika ua bu cuntann, sizleri srklemek istedii irkin emellere alet olma yerine, Krt halkyla bamszlk, zgrlk ve eitlik temellerinde bir birlik iin, ortak iktidar savam ve aralarnda birleerek, bu temelde onlara kar gl ve soylu bir direnme gelecei yaratalm. Her iki halkn tarihinde de uzun bir sreyi kapsayan, ama egemen snflarn sultas tarafndan dayatlm bulunan zoraki birlik, Trk ve Krt halklarnn karlarna aykrdr. imdiye dek ters iletilen bu tarihsel gelimeyi, bamszlk, zgrlk ve eitlik temellerinde dorultmak ve gnll bu birlii yaratmak iin glerimizi birletirip, yaygn ve birleik bir direnmeyle, balattmz sreci daha da glendirerek srdrelim. Sizlerin ve bizlerin karlar birdir. Bu birlik, kurtulutaki birlikte somutlamaldr. Bunun dndaki yollar, tercih etmemeliyiz. Hele hele direnme tarihlerimizin en glsn yaadmz 70ten sonraki yllarda, Trk halknn da en soylu direnme yllar olan bu dnemdeki devrimcilerin brakt miras kendinize temel alarak, bunu bizlerin direnmesiyle birletirip en az bizim kadar sizin de dmannz olan bu egemen snfn bir avu katiller etesi olan temsilcilerini yerle bir etmek zere harekete gemeniz, daha kanlar kurumam olan nderlerimize ve zindanlardaki evlatlarnza layk olmann da bir gereidir. lerici insanla! Bugn halkmz zerinde varlmz tmyle tehdit eden emperyalizmin azgn bir gruhu ve diktatrl hkm srmektedir. Bunlar sadece bask ve smryle yetinmemekte, ulusal varlmz tmyle imhada geirmeye almaktadr. Bu, yzyllardan beridir kurduu tecrit emberine ilave olarak, gnmzde emperyalist gericiliin tm olanaklarn kullanp en incesinden en kabasna kadar tm yok edici yntemleri zerimizde uygulayarak, bizi imha etmeye alan faist bir yntemdir. Bu ynetime kar halkmz, ta46

rihinde ender rastlanan bir direnme balatmtr. Halkmz bu direnmesiyle ilerici insanla alm, onunla arasnda bir kpr kurmutur. Emperyalizm ve ibirliki faist generaller etesi ise, bu kpry uurmaya almaktadrlar. Sizler, zgr dnyann temsilcileri olarak buna msaade etmemelisiniz. Sizlerin tarihindeki bamszlk ve zgrlk mcadeleleri bizim de mcadelemizden. Biz, sizlerin izlediiniz yolda yrmenin bizim de halkmz olduuna inanarak direnmeye girdik. Emperyalizmin bizi bu yoldan alkoymak iin, bu ynetimle uygulamaya koyduu imhac yntemlere kar sesinizi ykseltmelisiniz. Mcadelemizi, kendi mcadelenizle birletirmekle sizlerin de kazanaca ok ey vardr. Krdistan halknn kendi mcadelesini ada klmas ve ada koullarda srdrmesi emperyalizme vurulacak lmcl darbelerinin biridir. Mcadelemiz, sizin bamszlk, zgrlk, sosyalizm ve bar dorultusundaki mcadelenizin en byk destekilerinden birisidir. Sizlerin en snrl bir katknz bile, zor dnemlerde gemekte olan mcadelemiz iin byk nem ifade etmektedir. Halkmz sizlerden biri gibi ada bir halk ve ada bir ulus olmak istiyor. Sizinle bamszlk, zgrlk ve birlik temelinde, karde bir halk olarak yaamak istiyor. Bylesine bir tarihi ve halk bir arzuyu gerekletirmek iin siz de elinizden geleni yapmalsnz. Faist generaller etesi! Siz, miras aldnz, egemen snflar tarihindeki yzlerce yllk gericiliin bir gerei olarak, en gaddar, en soysuz, en kaba ve en alak katliamlar ilemeye devam etmektesiniz. Mirass olduunuz atalarnz da yzyllarca bunu byle yaptlar. Birok halk tarihten sildiler, birounun da ulusal ve toplumsal gelimesini durdurdular. Ellerini saysz insann kanna bulatrdlar. Sizler, bunlarn en son halkasn oluturmaktasnz. Gericiliin kudurmu temsilcisi ABD emperyalizminin bir maas olan sizler, kendinizi olduka cesur saymanza ramen, elinizde bir avu kemik ve deri kalan ve yldan beridir hcrelerde tutulan yoldalarmz, en hunharca ikencelere tabi tutarak ldrdkten sonra, vcutlarn tmden bantlayarak, korkunluunuzun gstergesi olan ikence izlerini saklamaya alacak
47

kadar da korkaksnz. Aktr ki siz, bunlar Trk milleti adna deil, uakln bir gerei olarak, emperyalizm adna yapmaktasnz. ok iyi bildiiniz askeri sava kurallarna gre hareket etme gereini dahi duymamaktasnz. gal, istila ordular bile, tutsak aldklar insanlar ve halklar katletmezler. Esirlerin katledilmesi kim olursa olsun bir sava suudur. Ama sizler, o kadar alaksnz ki bu kanunlar rahatlkla gz ard edebilmekte, savunmasz, korumasz insanlara saldrmakta ve her gn urada burada en iren katliamlarnz tekrar tekrar gerekletirebilmektesiniz. Bu deerli yoldalarmza da en iren ve yz kzartc yntemlerinizi uygulamaktan ekinmediniz. Halkmz sizin hakknzda yanlmayacaktr. Sizin, halkmzn ulusal ve toplumsal gelimesine kar bir kastnz vardr. Onu her zaman, katliamlarla, gelimekten alkoymak istediniz. Bu tarihsel eiliminizi gnmzde, emperyalizmin en gerici eilimi olan faizmle birletirerek devam ettirmek istiyorsunuz. Katliamla halkmz ve onun gerek szcleri olan direniileri susturup amacnza ulaacanz sanmaktasnz. Ama bu noktada yanlyorsunuz. Halkmz gemii ile gelecei arasnda, kendisi ile a arasnda bir kpr kurmutur. Bu kpry; hem de en soylu direni kavgalaryla adm adm gemektedir. Mcadelemizin balang aamasnda bile gstermi olduunuz tahammlszlk bizi yarglama gcn bile kendinizde gremeyiiniz, yenilginizin en ak kantdr. Biz sizinle, btnyle sava kurallarna gre savamaktayz. En gzel eylerini talan ettiiniz lkemizde siz, ailenizle olduka rahat bir yaam srmektesiniz. Bu azgn iddet gsterilerinizle bizi en yaknnzdaki bu insanlara ve sizin hizmetkarlnz yapmakta olan smrgeci memurlar ve brokratlarnza kar misilleme yapmaya zorluyor, buna aka davet ediyor, anlamsz bir iddet ortam iinde, insanlar birbirine krdrtmak istiyorsunuz. Ama biz sizin bu alak oyunlarnza gelmeyeceiz. Elimizi kadnlarn ve ocuklarn kanna bulatrmayacaz. Aksine kendilerine kar ok byk bir saygszlk iinde olduunuz halknzla, ortak amalar temelinde birleerek, onlarla kardelik balaryla balanacaz. Yine ok istediiniz o zamansz, erken iddet ortamlarna da girmeyeceiz. Kendi ideolojimizin, kendi politikalarmzn kabul etmedii yntemlerle savamayacaz. Bizim bu konudaki uyanklmzn sizi kahreden eylerin banda
48

geldii de ok ak. Biz size, sizi en ok kahredecek bir biimde, mcadelenin tm ynleriyle hazrlanarak, size lmcl darbeyi ezdirmenin her trl yol ve yntemlerini gelitirerek karlk verdik, veriyoruz ve vermeye devam edeceiz. andan, ereften ok bahseden generaller gruhu! Sizde zerre kadar eref ve insan haysiyeti kalmsa, tutsak aldnz insanlara, en azndan sava esirleri muamelesi yaparsnz. Ama sizde bu g bile yoktur. Siz erefsizliin ve onursuzluun girdabnda dolamaktasnz. Bu nedenle tarihi gereklerin de ispatlad gibi sizinle, anladnz bir dille hesaplamaktan baka bir yol yoktur. Bize den ise, bunu tm ynleriyle gerekletirmektir. Tm ilerici insanl, Trk halkn ve kendi halkmz tm ynleriyle sizin azgn gericiliinize kar dikerek, gerek niyetlerinizi, sinsi ve katliamc siyasetinizi hibir zaman unutmadan kendimizi sonu alc bir mcadele iin hazrlyoruz, hazrlamaya devam edeceiz. CIAnin en sinsi oyunlaryla donanm, emperyalist dayanaklarnz bile sizi, kar karya bulunduunuz sondan kurtaramayacaktr. Halklarn direni kavgas hakim snflarn her trl yntemini alt edecek kadar gldr. Siz, bizi halkmzdan ve ilerici insanlktan tecrit edeceinizi umuyordunuz. Fakat bunu baaramadnz. Biz, bata kendi halkmz da olmak zere, Trkiye halkyla da bamszlk ve zgrlk temelinde en geni birlikleri gerekletirmenin programlarn hayata geirecek aralar gelitirmeye devam ediyor, ilerici insanlkla aramzda salam kprler kuruyoruz. Bu balar her gn, her saat glenmekte, mcadelemizde aktlan her damla kan bunu daha da grbzletirmektedir. Her ikence, her bask bizi kvama getirmekte ve elikletirmektedir. Halkmz zerinde kurmu olduumuz smrgeci egemenliinizin a ve onu toptan imha edebilmenizin gn artk gemitir. 1980lerde buna son bir umutla tekrar sarldnz, ama baaramadnz; bundan sonra baarmanz ise hep olanakszdr. Trkiye ve Krdistan halklarnn sekin evlatlarna kar ilediiniz bu cinayetleri durdurmak zorundasnz. Durdurmamanz halinde ise hakkettiiniz cevab misliyle alacaksnz. mrnz uzatmak, iinde bulunduumuz sistemin rm ve ke giden yapsn zorla ayakta tutmak istiyorsunuz. Varlnz yaratmak iin gerekirse tm gcnz en u snrna dek kullanmaktan tereddt
49

etmeyeceinizi ilan etmektesiniz. Bununla siz, halklarn size kar daha erkenden ve en soylu savamlara atlmalarna davetiye karmaktan baka bir ey yapmamaktasnz. Sizler, gayet iyi bilmektesiniz ki, yaptnz bu sava arlarna, halklar kendi devrimci savamlaryla mutlaka cevap vereceklerdir. Sizi layk olduunuz yere, Diemlerin, Somozalarn, Batistalarn, yanna gndermek iin halklarmz yzyllardr elden brakmadklar direnme silahlarn, amza uygun bir tarzda kullanmak zere hazrlamakta, tm gleriyle nihai zafer iin savamann yol ve yntemlerini gelitirmektedirler. Sizin anlayacanz biricik lisan da budur. Newrozlar bundan sonra iki adla anlacaktr. Birincisi Demirci Kawayla anlan, halkmzn douunu, bamszlk ve zgrlk dorultusundaki ilerlemesini engellemek isteyenlere kar soylu direnmesinin efsanelemesini ifade eden Newroz; ikincisi, Mazlum yoldamzn katledildii Newroz. Newroz, artk yzyllardan beri srp gelen bask ve tahakkme kar Mazlum yoldan ansyla cevap verilen yldnmlerinin kutlanmasna da tank olacaktr. Newroz, bundan byle her yldnmnde direnmenin daha da derinletii ve gelitii, bamszlk ve zgrlk mcadelemizin dev boyutlara ulat dnm noktalar olacaktr. Biz Mazlum yoldan ansn bir gne, bir aya, bir yla sabilecek bir an olarak deil, halkmzn iinde bulunduu akl almaz klelik sistemini paralayp, snfsz bir topluma varana dek srecek gl bir miras olarak, yoldamzn da ok iyi ifade ettii gibi, Onu, her yldnmn, dier yldnmlerinin temeli, bayra haline getirerek adalatracak ve kurtuluumuzun bir arac haline getireceiz. Bu anlayla biz sadece basit bir acnma ve yaknmayla yetinmiyoruz. Bilakis tm ehit kahramanlarmza olduu gibi, sonuncu ve en gl halkalardan olan Mazlum yoldaa layk olmann biricik ynteminin de, ehit dtkleri gnn anlamna uygun olarak onlar asrlatrmak, sahip olduklar ideoloji, siyaset ve eylem gcn tm partimize ve halkmza zmsettirip, yaygnlatrmak ve mrmz yettike bunun iin bizden beklenen katklar gerekletirmek olduunun bilincindeyiz. Bunu baardmz oranda grevlerimizi ksmen yerine getirebildiimizi syleyebiliriz. Ve iyi biliyoruz ki, bunu yaratmadan, bunu gerekletirmeden, baka hibir eyle, yol50

dalarmzn ansna bal olduumuzu belirtemeyeceiz. Kayplarmzdan byk ac duyuyoruz. Dman bunu yapmakla bizi, kolumuzdan, kanadmzdan ve yreimizden etmeyi hedeflemitir. Bu bir anlamda da byledir. Ama o bizim, yreimizi her zaman yenileyebileceimizi, bundan kaynaklanan aclarmz, en gl direni eleri haline getirerek cevap verebileceimizi de hesaplamak zorundadr. Haki yoldan ansna duyduumuz ballkla gerekletirdiklerimizi, Mazlum yoldan ans karsnda ve hem de daha gelimi g ve olanaklarla, bin misliyle gerekletireceiz. Bunu gerekletirmek konusunda bugn kendimize daha ok gven duymaktayz. Ve yine bu anlayladr ki, ne soukkanllmz yitirerek, ne de kayplarmz ve halkmz ile hareketimizin, iinde bulunduu derin aclar gz ard ederek, davaya bal adamlar ve militanlar iin ok byk anlam olan bu mirasa layk olmann hesabn yapmaktayz. Dman, yrtmekte olduumuz sonu alc devrimci almalara bir tepki olarak iledii bu vahi cinayetleri ile, bizi yolumuzdan alkoyabileceini sanyor. Partimiz onun bu yanlgsn, ortaya kard Ulusal Kurtulu Cephesi Program ile ona iliklerine kadar hissettirecektir. Biz byle katliamlar yadrgamyoruz. Bu ulusal imha siyasetine kar ylesine zl ve ylesine gr bir mcadele ykseliyor ki, ehitlerimizin ans sadece bu mcadelenin alevini daha da ykseltmekte ve kzllatrmaktadr. Artk bize den grev, ehitlerimizin kanlaryla kazm olduklar yolda, tm gcmzle yrmektir. Onlar, bamszlk ve zgrlk uruna mcadelede ac ekmeyi ve lm kolaylatrdlar. Bu, onlarn bize yapt en byk yardmdr. Biz bundan sonra daha zahmetsizce ve daha korkusuzca yryecek, lnmesi gereken yerde lmesini bileceiz. Yaasn PKK savalarnn direni ruhu! PKK partizanlarnn anlar lmszdr! Mazlum yoldan direni mcadelesi yolumuzu aydnlatan srekli bir meledir! A. DCLE 01/04/1982

51

Asgari hedef bamszlk

Cezaevindeki youn bask koullarna ve eitli olanakszlklara ramen 19 Austos /9 Eyll 1980 tarihleri arasnda elle hazrlanm bir gazete ile devrimci ve yurtsever tutuklularn mcadele ile balarn canl tutma abalarna da nderlik eden Mazlum Doan, teorik faaliyetleri ile kitleyi ve kadrolar aydnlatma mcadelesine burada da devam etmitir.Hewar adl bu gazetenin siyasi makalelerini bizzat yazan Mazlum Doan, 1. ve 2. saylarnda Asgari Hedef Bamszlk balkl siyasi yazlar yazmtr. te bu yazlardan birka rnek.

Faist Trk smrgecileri, insanlk d bask ve ikence yntemleriyle, yaygn tutuklama ve katliamlarla durduramadklar Krdistan kurtulu mcadelesini, yalan iftira ve arptma haberlerle ypratmaya, tecrit etmeye alyorlar. PKKnin dnya apnda devrimci-demokratik rgt veya evrelerle olumlu ilikileri gelitirdii bu dnemde, faist Trk devletinin borazan burjuva basn yaygaray bast. Krt i Partisi elimizi ldren Ermenilerle birleti, Krt ii Partisi ve Ermeni Gizli Kurtulu Ordusu birlikte dattklar bildiride amalarnn Krdistan koparp Sovyet Ermenistanna katmak olduunu akladlar gibi yalan ve iftira haberler burjuva basnnda gnlerce ilendi, daha da ilenecek. te yandan faist Trk devletinin akl hocalar, militarist basklar, katliamlar her trl vahetin savunucular ve teknisyenleri olan ke yazarlar da basnn uydurduu yalan haberleri ve iftiralar esas alarak yorumlarda bulunuyorlar. Bamszlk ve zgrlk mcadelesine gnl vermi on binlerce Krdistanl yurtsevere ve Trkiyeli devrimci-demokratlara seslenerek, ite hakldrlar dedikleriniz. te bamszlk mcadelesi veriyoruz diyenler. Sovyet Ermenistanna katlmak istediklerini akl52

yorlar, eer amalar bamszlk deil, memleket paralayp Rusyaya katmakm biiminde kendi rk faist emellerine uygun yorumlar yapyorlar. Sahtekarca gelitirilen tamamen arptma ve iftiradan ibaret olan bu haber ve yorumlarda zerinde durulmas gereken iki nemli nokta vardr. Ermeni rgtlerle birlemek ve Sovyet Ermenistanna katlmak. Irklk, milliyetilik, mezhepilik, dincilik, a d gerici olgulardr. Emperyalistler ve yandalar smrgeci-faistler ile tm egemen snflar bu a d gerici olgular kullanarak halklar paralayp birbirine drmekte, deiik halklar birbirine kar kin ve fkeyle artlandrp byk katliamlara sebebiyet vermektedirler. Dnyada meydana gelen olaylar, saflamalar, bloklamalar gz nne getirdiimizde; yukarda ad geen ayrlk olgular banazca savunan egemen snflarn aralarndaki ayrlklar grmeksizin, rahatlkla birletiklerini grebiliriz. Yani emperyalistler cmle ibirlikileri, bir yandan rklk, dincilik, mezhepilik, airetilik vb ayrlk anlaylar halk arasnda yayarak devrimden ve demokrasiden yana olan gleri paralyorlar. te yandan hristiyanlk, mslmanlk, masonluk demeden, u veya bu rk ve milliyet ayrlna bakmaksnz, kendi aralarnda birlemektedirler. rnein mslmanlkta ve Trklkte ampiyonluu kimseye vermeyen Trk devleti, mslman halklarn ba dman olan emperyalist ve siyonistlerle tam bir dayanma iinde olup, bir cephede savamaktadrlar. O halde emperyalistlerin ve ibirlikilerinin kendi snf menfaatleri iin gelitirdikleri veya krkledikleri ayrlk anlaylara kar durmak devrimci bir grevdir. lkemiz proletaryasnn temsilcisi PKK, ada devrimci dncelere bal olduu iin, dnya ii snfnn ve ezilen halklarn menfaatleri dorultusunda hareket ederek, devrim dmanlarnn gelitirdii rk, dinci, mezhepi, milliyeti, aireti anlaylara kar amansz bir mcadele vermektedirler. Bu nedenle PKK dost ve dman gleri tayin ederken burjuvazinin gelitirdii bu ayrlk olgulardan hibirini esas almaz. O, dini, dili, rk, airet veya mezhebi ne olursa olsun emperyalizme ve ibirlikilerine kar olan tm demokrasi ve sosyalizm glerini dost grr, bu glerle dayanmay esas alr.
53

te yandan, gn getike g yitiren ve yok olua doru giden emperyalizm ve iktidarlar, sallantda olan dier ibirliki faist gler, ykselen ulusal ve sosyal kurtulu mcadelelerini bastrmak iin tm glerini ayn cephede harekete geirmilerdir. Bunun en iyi rneini blgemizde gzlemek mmkndr. Emperyalist glerle, srail, Trkiye, Suudi Arabistan, Msr ve dier faist devletlerin ne derece iie olduklar bilinmektedir. Blgemizde gelien sosyal ve ulusal devrimleri ezmek iin bir yandan ortak gleri ile binlerce insann kann dkerken, dier yandan glerini daha da arttrmak ve bu gten en iyi yararlanmak iin ortak askeri ve ekonomik dayanmalar oluturmaya alyorlar. Blgenin faist-smrgeci devletleri, iktidarlarn alaa edecek olan devrimci mcadeleleri ezmek iin, emperyalizmin nclyle tek cephede savamay esas almaktadrlar. Faist Trk smrgecileri, emperyalizmin ve blgedeki dier faist devletlerin tam desteini alarak Trkiye ve Krdistan halklarn yldrmaya, katletmeye, halka nclk eden devrimci rgtleri yok etmeye alyorlar. Bu glere kar mcadele yapmak, demokrasi ve sosyalizme varmak isteyenler, dayanma ve g birliini, baarya ulamann n art saymak zorundadrlar. Dnyada, blgede ve Trkiyede militarizmin tm dnya gericiliinin desteini alarak saldrya getii bu dnemde PKK ayn ekilde dnyada, blgede ve Trkiye ile Krdistanda dayanmay, g birliini kanlmaz grmektedir. PKK bugnk dnemde bamszlk ve demokrasi mcadelesinin dayatt grevlerin stesinden gelmek iin, bal kald ada devrimci dncelere uygun olarak, dayanma ve g birlii alannda nemli admlar atmtr. Genel olarak emperyalizm ve onun ibirlikileri faist glere kar mcadele vermekte olan eitli rgtlerle ilikiler kurmu, dayanma iine girmitir. Blgemizi halklara zindan eden emperyalizm ve ibirlikileri faist srail, Trkiye, Msr ve dier devletlere kar, demokrasi ve sosyalizmden yana tm glerin, blge apnda cephesini oluturmak iin FK ve dier pekok rgtle youn abalar harcanmaktadr. PKK, Krdistan bamszlk ve demokrasi mcadelesinin zafere ulamas iin smrgeci Trk militarizmine kar mcadele yrten gler ile cephelemeyi de kanlmaz grmektedir. Ayrca faist Trk devletinin Krdistan
54

halkna ve onun ncs PKKye Trkiyeli devrimci, demokrat evrelere, ksaca tm halk ynlarna ynelik saldrlarnn vahet derecesine vard bugnk dnemde bu g birliinin ne derece nemli olduu ortadadr. Bu anlayla hareket eden PKK, yzlerce kadro ve sempatizannn ldrlmesi, binlercesinin zindanlara atlmas pahasna Trk smrgecilerine kar die di bir mcadele srdrerek. Her eyden nce Krdistandaki devrimci, demokrat, yurtsever glerin cephesini oluturmaya almaktadr. Parti, buna paralel olarak faist Trk devletine boyun emeyen aktif mcadeleden yana olan Trkiyeli devrimci, demokrat evrelere, partilere sk sk mesajlar gndererek g ve eylem birliinin gerekliliini vurgulam, bu dorultuda Trkiye solundan baz hareketlerle olumlu ilikiler gelitirmitir.(1) Faist Trk devletine kar, Trkiye solundan bamsz olarak ieride veya darda aktif mcadele yrten devrimci, demokrat rgtler vardr. Bunlarn banda baz Ermeni rgtleri gelmektedir. Bu rgtler gerek mparatorluk, gerekse Cumhuriyet dneminde srekli olarak igal ve istilalar peinde koan, talan ve yamay esas alan byk katliamlar gerekletiren smrgeci Trk devletine kar aktif mcadele yrtmektedirler. Faist Trk devletini tehir ve tecrit etmek iin tm imkanlarn seferber eden Ermeni rgtleri, dnyann drt bir yannda toplantlar, mitingler yapmakta, uluslararas giriimlerde bulunmakta, basn yayn yoluyla yaygn propaganda yrtmekte ve Trk devletinin yurtdndaki ajan kadrolarna fiili saldrlarda bulunmaktadrlar. PKK, Trk devletine kar mcadelede samimi olduklarna inand bu rgtlerle de iliki kurmay, hatta g ve eylem birlii salamay nne bir grev olarak koymutur. Bu dorultuda yrtlen faaliyetler, Trk basnnn da artk gizleyemedii olumlu bir aamaya gelmitir. Ancak bu geni cepheleme hareketinin kendi katliamc, yamac, talanc dzenlerinin sonunu getireceine inanan Trk smrgecileri, vahice saldrlarnn yan sra, arptma ve iftira haberler, yalan propaganda vs bilinsiz veya ok az politize olmu halk ynlarn
Aktif mcadeleden yana olan eitli halk gruplar PKKnin yrtt mcadele etrafnda saf tutarak dayanmann ve g birliinin iyi rneklerini sergilemektedirler. 55
(1)

devrimci mcadelenin dnda tutmaya almaktadrlar. Herbiri Trk devletinin birer resmi organ niteliinde olan byk tirajl gazeteler, PKKnin yurtiinde ve yurtdnda devrimci demokrat glerin dayanmas iin gelitirdii olumlu abalara glge drmek, bu abalar gya boa karmak iin, bir mddettir, tahrik, arptma, iftira niteliindeki haber yorumlar vermeye devam ediyorlar. zellikle dayanma ve birleme kavramlarn bilinli olarak arptarak PKKnin Trk dman Ermeni rgtlerle birletiini koro halinde vurgulamaktadrlar. Bu tavrlar ile PKKnin bamsz bir rgt olmadn, kendilerine dman saydklar baz d glerin aleti olarak grnmn vermeye alyorlar. Bu iin bir yandr. te yandan akl banda herkes faist milliyeti burjuva basnna u soruyu yneltmelidir; neden PKK FK ile veya Trkiye solundan eitli hareketlerle dayanma iine girildiinde birlemi saylmyor da, Ermeni rgtleri ile dayanma iine girdiinde onlarla birlemi saylyor? Bu sorunun cevab aktr. Bilindii gibi Trk egemen snflar yzyllardr dini ayrlklar krkleyerek Trkiye ve Krdistanda geni halk ynlarn Mslman olmayan toplumlara, zellikle kendileri iin ok tehlikeli grdkleri Ermenilere kar alabildiine artlandrmlardr. Toplumlar arasnda yaratlan bu gevezelikten yararlanan Trk smrgecileri, ok sayda byk katliamlar gerekletirdiler. mparatorluun son ylarnda Krt feodallerinin nfusundan da yararlanlarak gerekletirilen Ermeni katliam, Cumhuriyet dneminde (Menderes-Bayar dneminde) Rumlara ve Ermenilere kar giriilen katliam ve yama Mslman olmayan toplumlara kar giriilen belli bal katliamlardr. Smrgeciler, aslnda Mslman olmayan toplumlara kar veya aznlklar yerlerinden yurtlarndan kovarak mal varlklarna el koymak iin giritikleri byk katliamlar, dincilik, mmetilik, milliyetilik sloganlar ile rtbas ederek geni halk kesimlerinin uzun sre desteini aldlar. Hl rk, dinci, milliyeti propagandann etkisinde olan baz evreler bata Ermeniler olmak zere, Mslman olmayan eitli aznlklara bilinsizce kin duyduklar ve dmanlk besledikleri bir gerektir. Ayrca kafalar Trk ovenizmi ile artlanm szm ona baz solcu, ilerici evreler dahi, Trk devletinin karlarn her eyden stn
56

tuttuklarndan, Ermenilere ve dier eitli aznlklara kar tavrlarnda faistlerle birlemektedirler. te, Trk devletinin eitli toplum kesimleri arasnda Ermenilere duyulan bu kin ve nefretten istifade ederek, PKKnin baz Ermeni rgtleri ile kurduu ilikileri arptarak, hatta dzmece ekler yaparak kamuoyuna duyurmakta fayda grmektedir. Bylelikle duyarl baz fanatik gruplar veya tabakalar (Trk-faistleri, Kemalistler vs) PKK aleyhine yaygn bir faaliyet iine itmek istemektedirler. Oysa PKK Krdistan bamszlk ve demokrasi mcadelesini omuzlam bamsz bir rgttr. Bal kald bir program vardr. nne koyduu grevlerin stesinden gelebilmek iin marksist-leninist ilkeler temelinde, gnmz dnya, blge ve Krdistan koullarna uygun bir ittifak anlayna sahiptir. Ezilen halklarn, dnya ii snfnn menfaatlerine uygun den dayanmalardan, eylem birliinden hareketimiz kanmamakta, tersine dost bildii glerle dayanmay nemli bir grev olarak nne koymaktadr. Bu durum hibir zaman PKKnin rgtsel bamszlna glge drmez. Dnya apnda ok nemli olaylar (alt st olular) olmadka PKKnin nne koyduu grevleri gerekletirmeden rgtsel bamszlna son vermesi diye bir durum asla sz konusu olamaz. Bamszlk ve iltihak meselesi Krdistan yzyllardr corafi olarak paralanm ve her paras smrgeletirilmi bir lkedir. Son olarak Lozan Antlamas ile drt paraya blnerek her para ayr bir smrgeci devletin denetimine braklmtr. Yzyllarca nceden balayan lkenin paralanmas ve smrgeletirilme toplumsal yapda nemli tahribatlara yol am, kltrel, siyasal ve sosyal alanda tam bir duraanlk ve suskunlua neden olmutur. D egemenlik hkm srdke, kendi kltr ve ideolojisini yerletirdike Krdistan milli deerleri tahrip olmu, toplumumuz cehaletin girdabnda kalmaya mahkum olmutur. Bu anlaytan hareketle PKK, toplumumuzu istedii politik dorultuda ynlendiren, zenginlik kaynaklarmz talan ve yama eden d zor pskrtlmedii, bu zora dayanan d egemenlie son verilmedii mddete, hibir toplumsal gelimenin (olumlu ynde) olamayacana inanmaktadr. Yani, hareketimiz, halkmzn kurtu57

luunu her trl gericilie son verilmesine, kltrel, ekonomik, sosyal, siyasal alanlarda gelime salanmasn lkenin bamszl ilkesine balamtr. Bu demektir ki, lkemizde demokrasi ve sosyalizm ina edip ada toplumlar dzeyine ulamay ama edinen hareketimiz ulusal bamszl nne asgari grev olarak koymutur. Sosyalizme ilikin grevlerini yerine getirebilmesi iin atlmas gereken ilk adm olarak kabul edilen ulusal bamszlk, parti programnda ilke olarak yer almaktadr. Aktr ki hareketimizin ulusal bamszl reddetmesi, bal kald program reddetmesi manasna gelecektir. Bu ise rgtsel varlnn inkar demektir. Oysa ileride deinildii gibi, PKK, Krdistanda ulusal bamszln salanmas demokratik devrimin gerekletirilmesi ve sosyalizmin inas gibi tarihi grevleri yerine getirmek iin kurulmu bir rgttr, ve amacna ulancaya kadar rgtsel varln koruyacaktr. Ksaca, PKKnin ulusal bamszlk ilkesinden vazgemesi olanakszdr. Dier yandan hareketimizin, Orta-Kuzey-Bat Krdistan dman igalinden kurtarp baka bir devlete (bu devlet sosyalist dahi olsa) iltihak etmesi (dahil olmak, katlmak) gibi bir ilkesi de yoktur. Tersine bugn yabanc glerin denetiminde olan Krdistann tm paralarnn, verecekleri kurtulu mcadeleleri sonunda birletirilmeleri, yani bamsz, demokratik, birleik bir Krdistann yaratlmas, hareketimiz tarafndan ilke olarak kabul edilmi ve gelecee ait bir grev olarak konulmutur. Hareketimizin amalar, hedefleri, bamszlk anlay ak olduu halde, faist Trk devletinin borazanln yapan burjuva basn, hareketimizin Ermeni Gizli Kurtulu Ordusu ile yapt basn toplantsnn sonucunu aklayan bildiriye atfen PKK ve Ermeni Gizli Kurtulu Ordusu dou illerimizi koparp Sovyet Ermenistanna katmak istiyorlar biiminde tamamen iftira olan haberler yaymaya balad. Yaynlanan ortak bildirinin ierii tamamen arptlarak yalan ve iftiradan ibaret olan aklamalarn yaplmas kastl olup, Krdistandaki yurtsever evreleri ve Trkiyedeki baz devrimcidemokrat gleri hareketimizden soutmaya ve koparmaya yneliktir. Sovyet Ermenistanna iltihak etmek isteyenler Ermeni rgtleridir. Bilindii gibi baz Ermeni rgtleri sk sk aklamalarda
58

bulunarak, mlteci durumunda olan Ermenilerin yerlerine dnerek Sovyet-Ermenistanna katlmak istediklerini vurgulamaktadrlar. Ermeni rgtlerin, mlteci Ermeniler adna aklamalarda bulunarak Sovyet Ermenistanna katlmak istediklerini belirtmeleri onlarn en doal ve insani haklardr. Ancak Ermenilerin bu hakl talebini PKKnin talebi gibi gstermeleri, faist Trk smrgecilerinin Krdistan bamszlk ve demokrasi mcadelesine duyduklar kinin ve besledikleri dmanln bir ifadesidir. Smrgeciler hareketimizi ypratmak ve kitlelerden tecrit etmek iin adice yalan ve iftiralarla kamuoyunu yanltmaya devam edeceklerdir. Halkmzn ve nc rgt olan PKKnin dman Trk smrgecilerinin yalan, demagoji ve arptmadan ibaret olan propagandalarna itibar edilmemeli, doru ve devrimci olan tm eylemler ve giriimler kararllkla savunulmaldr ve desteklenmelidir.

59

60

61

Trk devletine esir dt gnden itibaren cezaevi koular, bask ve ikencelere kar amansz bir mcadele ve direni ierisinde oln Mazlum Doan, bu mcadeleleri ve yaadklar basklarla ilgili kamuoyu oluturma abalarnn da banda yer ald. Bununla ilgili olarak rneklerini sunduumuz bildiri vb birok resmi bavurunun hazrlanmasnda aktif rol oynad.

62

Trkiye Barolar Birliine, basna, Trkiye Tabipler Birliine ve insanlk onurunu rencide eden yasa ve insanlk suu, bask ve ikencelere kar ilerici, demokrat, yurtsever ve devrimci kamuoyuna duyurumuzdur

Biz Diyarbakr-Urfa-Mardin-Siirt illeri skynetim komutanlna bal Diyarbakrda bulunan, 2 Nolu Askeri Ceza ve Tutukevi tutuklu ve hkmlleri olarak blgede uygulana gelen ikence ve basklarla, kamuoyunun tm bu ikence ve basklara ilgisizliini dile getirmek istiyoruz. Genel olarak blgede yaplan operasyonlar eski ileri bakanlarndan H. Fehmi Gnein de belirttii gibi kitle operasyonlardr. Bu operasyonlarda mahalleler, kazalar, kyler ya da ky gruplar tamimiyle kuatlmakta ve kadn erkek, gen, ihtiyar demeden, yzlerce susuz, gnahsz, olaylardan habersiz insanlar toplatlmakta ve ikencehanelerde aza alnmayacak en iren kfrler edilerek, tekme, yumruk, tokat, plak vcutta sigara sndrmekten; elektrik, falaka, kum torbas, sa ve byk ekmek dahil olmak zere cop sokmaya kadar her trl ikence yntemleri uygulanarak, onlarcas sakat braklyor, geri kalanlarn bir ksm yeterince korkutulmu terbiyesini almtr denilerek serbest braklanlarn dndaki geri kalan kesime ikencelerin vahiceleri haftalarca uygulanarak kimileri katledilmekte, kimileri sakat braklmakta ya da hayatlarnn sonuna kadar acsn ekecekleri, ya fizyolojik aclara bomakta ya da yllarca hapishanelerde ve hcrelerde kalmalar iin dzmece ifadeleri, gzleri kapal tarzda zorla imzalattrlmaktadr. Kent mer63

kezlerinde, her eyden habersiz, derslerini dinlemekte olan ortaokul ya da lise rencileri dzmece ifadeler, ve iftiralarla veya feodal beylerin ihbarlaryla gvenlik glerince toplatlmakta 9-10 gn veya daha fazla srelerle gzaltna alnarak en acmasz, vahi ikencelere tabi tutularak, ya hepsi, ya da byk kesimi serbest braklarak geri kalanlar mahkeme huzuruna karlmamaktadr. Bu durum okullara devam etmeyi engellemekte, renciler ve aileleri iin tam bir psikolojik bunalma neden olmaktadr. Gzaltna alnp braklm ocuklarn durumu devamszlk ve psikolojik bunalm arttrmakta, nefret duygularn depretirmektedir. En az okuldan toplamak kadar geerli olan bir baka toplama yntemi de, mahalleler iinde, sokak balarn tutarak gelip geen ne kadar insan ve zellikle ortaokul-lise rencisi varsa hepsi arabalara doldurularak, ikence merkezine gtrlmektedir. Gelii gzel toplanm gen, ihtiyar, kadn, erkek ve insanlar, ya perdeler ardna saklanm kiilere ya da gizlenme gereini bile duymayan eli keleinkoflu veya tabancas belinde olan feodallere gsterilerek, direktifleri dorultusunda ilk eleme yaplr. Perde arkas belirsiz kiilerin ya da silahl feodal zorbalarn hmna uramayanlar iyice bir halandktan sonra korkutulur ve geri gnderilirler. Geri kalanlar ise feodal beylere kar geldiklerinden, anasndan emdikleri st burunlarndan getirilecek kiilerdir, yleyse uslandrlmaldrlar. Bu yntemler, tm yrede uygulanmakta ise de, zellikle Batman ilesi ve Urfa il, ileleri iin karakteristik yntemlerdir. Kentlerdeki dier toplu gzaltna alma yntemlerinden biri de, olayn gelitii yerde veya yaknnda ne kadar kii varsa hepsinin gzaltna alnp ikenceye tabi tutulmalardr. Gzleri bal imzaladklar ifadeler nedeniyle ok sayda insanlar mahkeme karsna karlmadan, tutuklanmadan, sadece ikenceyle belay atlatm olurlar. Bu insanlarn ikencecileri ihbar etmesi bir tarafa, ucuz kurtulduklar iin sevinmekte ve ansl olduklarn sylemektedirler. nk ikencecileri ihbar etmeleri halinde balarna gelecekleri iyi bilmektedirler. Nitekim evinin aranmas esnasnda polisler tarafndan 8 bin lira paras ve hanmnn ziynet eyalar alnan bir Batmanl vatanda durumu ilgilere bildirip dava atktan ksa bir sre sonra, gzaltna
64

alnarak tutuklandd. Mardinin Kzltepe ilesinde Reat Glterin isimli vatanda, yine Mardinin Derik ilesinin ikestun kynde Mehmet zen adlarndaki vatandalarn da ikence ile ldrldkleri gz nne getirildiinde ne kadar ikence grrlerse grsnler, ikayet etmeyi aklarnn ucundan bile geirmeyecekleri hemencecik kavranla bilir. nsanlk d ikenceleri yapan sadist ruhlu yaratklar, hem bu durumu bilmekte, hem de kendilerine gvence verildiinden korkusuzca ve zevkle ama kle kle ilerini yapmaktadrlar. Ky basknlarnda yntem, kadn ve erkeklerin ayr ayr toplatlmalar, kadnlarn gz nnde erkeklerin bir ksmnn rlplak soyularak dvlmeleri, kendilerine binilmesi vb eitli hareketlerin yaplmas, ya da ana avrat, kz, gelin demeden aza alnmadk en guliz kfrleri savurarak onlar isyan ettirip kuruna dizme ortam yaratmak, ya da onlar kiiliksizletirme yntemidir. ster krsal kesimden olsun, ister il ve ile merkezlerinden olsun bu koullardan gz altna alnm olan bazlarnn da yaknlar alnarak (anas, babas, hanm, kardei ya da, ocuklar) biri falakaya yatrlyor ve erkeklik organ dahil vcudunun eitli yerlerine elektrik verilirken, vcudunda sigara sndrlrken, i organlar paralanrken, dta iz brakmamak amac ile kum torbalar ile dvlrken, yaknna sesi dinletilmekte, ya da olduu gibi gsterilmekte, bylece fiziki ve psikolojik ikence bir arada yrtlmektedir. Bu ikenceler sonucu onlarca ilerici, demokrat, yurtsever ve devrimci kii aylarca ayaklarna basamadlar, mide kanamas geirdiler, ikencede yrtlm elbiseler, ikin eller ve ayaklar, ikencecilerin gerek yzlerini ve gnmzn Trkiye adalet anlaynn niteliini gzler nne sermektedir, kapkara leke ve morartlarla savclara ve hakimlere grndler, yryemediklerinden dolayl elleri zerinde savclarn, hakimlerin karsna karlanlarn bulunduu bir ortamda, ikence yaplmyor demek yzszln en had snrdr, adaletin var olduunu, ilemekte olduunu sylemekse, yzszlkten de te aptalln, yalancln ve gerekleri ters yz etmenin ampiyonluudur. 23 ubat 1980 tarihinde, Diyarbakr Kurtolu inzibat karakolunda Remzi Yalva adndaki devrimci, hnlarn ve yeterince zevklerini alamayan, gz dnm ve insanlktan km ikencecilerin, insanlk
65

d ve Trk adaletinin gnmz gerek niteliini sergileyen ikenceleri sonucu, gzleri bal, karn a ve tir tir titrerken lmtr. kencecilerden Trk ve uluslararas yasalar gereince hesap sorulmas bir yana, blge skynetim ve gvenlik ad verilen gerekten gvenlik gleri tarafndan basna yansmas bile engellenmitir. Blgedeki ikence, zulm ve basklar o dereceye varmtr ki basn, adalet mekanizmas, barolar ve tm ilerici kamu kurulular kr, sar ve dilsiz olmulardr. O kadar ki Mardinin Derik ilesinin ikestun kyndeki atmadan sonra yakalanarak gtrlen 60 yandaki susuz, gnahsz Mehmet zenin ikencede ldrlmesi nasl basna yanstlmadysa, cenazenin kye getirilmesinden sonra merak zerine olayn getii kye gelen ve yakalanp ikenceye gtrlmek zere arabalara konulan Abdullah Yce ve Sleyman Saruhan adl kyllerin, kyn 200 metre dnda kuruna dizilmeleri bile basna yansmad. Ancak aireti feodal ilikilerinin varln srdrd blgemizde, bu tr haberler, ok ksa srede, en cra kelere kadar yaylmaktadr. Olaylarn ve gelimelerin geree uygun tarzda basna yanstlmasnn engellenmesi, deve kuu rnei ba kuma gmmektir. Diyarbakr 2 nolu askeri ceza ve tutukevinde onur krc davran ve szlere muhatap olmayan, tokat atlmayan ellerine veya vcudun eitli yerlerine copla vurulmayan, bir tek kii dahi bulamazsnz. Bana hi ikence etmediler, fakat ellerime de 63 cop vurdular saydm. Ben buna ikence demem, kfr ve hakareti bol olsa da diyen tutuklunun konumu ve gnlerce a-susuz braklan, uyumas, tuvalete gitmesi, hatta oturmas ve elerini indirmesi gnlerce engellenen, parmaklarnn arasna mermi sokularak sktrlan, vcudunun eitli yerlerine kuru-ya elektrik verilen, defalarca falakaya yatrlan, salar, byklar, trnaklar ekilerek srklenenlerin konumuyla karlatrldndan, gerekten ikence deildir: nk vcudunda sigara sndrlmemitir, kna cop sokulmam ve sarkntlk edilmemitir. Mayn tarlalarna gtrlmedii, rlplak buz gibi suya batrlp karlmas engellenmedii, gnlerce karlar zerinde bekletilmedii ve arabalarn arkasna balanarak yerden srklenmedii iin ok hakl olarak bu tutuklu, bana hi ikence etmediler diyebilmektedir. 70 civarnda cop vurulmu, svlm, tokatlanm ol66

mann dahi kiiye, bana hi ikence etmediler dedirtmesi, durumun vahametini ve uygulanmakta olan ikence yntemlerinin vahetini gstermeye yetmektedir. kence yaplrken kadn erkek ayrm yapmadan ikenceciler erkeklere yaplan ikenceleri, kadnlara da yapmaktadrlar. Urfada 13 yandaki bir kz ocuu ile, bir hamile kadn uzun sreli elektrik ikencesine tabi tutulmulardr. Anneler gn diye analara sayg gnleri kutlayanlarn, gerek halk analarnn bana neler getirdikleri blgemizde aka grlmektedir. kencecilerin vaheti, ikencecilerin ikence oburluu ve insanlk d ikenceleri, gzaltndakilerin ayaklarna ivi aklmasna kadar gtrlmtr. Ama szm ona adaletin yerine getirilmesi grnm altnda en byk adaletsizlii uygulamak, korkutmak ve sindirmektir. Vatandan mal ve can gvenliini salamakla grevli bu insan kasaplar, halkn maln gasp etmekle ve cann almakla da hibir zaman yetinmemilerdir. Devrimcilerde aile ve namus anlaynn olmadn yaymaya alan bu namussuz rtkanlar, namussuzluun en byn yaparak kzlarn dahi rzna gemekte, yreklerde hayat boyu kapanamayacak yaralar amaktadrlar. Bunlar asla cezasz kalmamaldr ve kalmayacaktr da. Bu cezalandrmalar hibir g engelleyemeyecektir. Basn, demokratik kitle rgtleri ve ilerici kamuoyu, btn bu insanlk d bask ve ikencelerden gnmze kadar nasl habersiz ve bu bask ve ikencelere kar sessiz kalmsa; gzalt sresinden sonra gelen tutukluluk dnemindeki basklardan da habersiz kalm, ya da haberdar olmasna ramen sessiz, basklara kar tavizsiz kalmtr. kence ve basklara kar stanbul Barosunun, son gnlerde balatt savama, olanaklarmz lsnden katlarak, bu sava younlatrma ve yaygnlatrmak iin, biz de blgemizde bask ve ikence yntemlerini ayrntlarna girmeden aktarmay uygun grdk. Diyarbakr 2 Nolu Askeri Ceza ve Tutukevindeki basklara gelince: 1) ki aydan daha uzun bir sre tek kakla 2 kii, bir tabakta 3 kii yemek yedik. Tm isteklerimize ve srarlarmza ramen cezaevi ynetimi gerekli kak ve tabak eksikliklerini gidermiyor. Bizim
67

paramzla dardan alarak gidermemize de olanak tanmyordu. Ama bask uygulamaktr. Ve bu eksiklikler hala tm olarak giderilmemise, olanakszlktan dolay deil, tamamen bask altnda tutma, sinirlerimizi tahrip etme amacndan dolaydr. Yoksa ordunun gc birka adet tabak, kak almaya yetmeyeceinden deildir. Ordunun ve Trk maliyesinin bu ar! ykn altndan kalkmadn varsaysak bile bu eksikliklerin tarafmzdan giderilmesi iin olanak tannmamas, gerek amac hemencecik aa karmaktadr. Sandalye ve masa eksikliklerinin giderilmemesi de ayn amatan kaynaklanmaktadr. Biz de sandalye ve masa eksikliliini ift vardiye yemee oturarak zmeye almaktayz. Yemek ve ekmek ihtiyacn ok altnda karlmaktadr. Bu durum karsnda dardan ekmek aldrmak istiyoruz. Ancak uzun bir sre almamakta direndiler. imdi haftada 2 gn alyorlar, ancak bugne kadar yazlan miktarda ekmek gelmi deildir. Srekli olarak ya hi gelmemekte, ya da getirilmemektedir. Dardan ziyaretilerimizin getirdii ya da getirebilecei yiyecekler zaten hibir zaman kabul edilmemitir. Ksaca yiyecek maddeleri bir silah olarak kullanlmaktadr. Dardan ay, kuru ay ve ekerin dahi getirilmesi, ieride tutuklular tarafndan ay yaplmas, kesinlikle engellenerek ayhaneden 3-4 defa ay alma zorunda braklarak, zaman zaman da tp bitti diyerek ay imemiz bile engellenmektedir. 2) Yemeklerde topraktan tutun, civcivden fareye kadar, her trden yabanc maddeyi bulmamz olanakldr. Hayatta duymadmz ve grmediimiz bir durumla karlatk burada: Yemekte akrep kt, durumu gren biz tutuklular gnl rahatl ile, bu yemekleri nasl yeriz? Bu soruya doal koullarda verilecek yant ok farldr. Pratikte yantmz: Yiyoruz ve yemeye devam edeceiz, yemekler ya tuzsuz, ya da ok tuzlu getirilmektedir. Ksaca bir insann yiyemeyecei trdendir. 3) Havalandrmamz 50er dakika olmak zere gnde 2 defadr. Ancak havalandrma gereksinmemiz ve hakkmz kullandrmamak iin ellerinden gelen her trl abay harcamaktadrlar. Saym esnasndaki davranlarmz havalandrmada folklor oynamamz gibi nedenler bahane edilerek havalandrma hakkmz elimizden alnmakta, buna sreklilik kazandrlmaya allmaktadr. Bir sre nce ger68

ekletirilen toplu tutuklama ikence ve basklar protesto eylemine, ok kk bir tutuklu kesiminin katld biiminde basna yansmasn salamadaki bu abalar da bu amalarnn ak bir ifadesidir. Ceza ve tutukevi ynetimi tm arama yaplan gnlerde hakkmz gasp etmeyi bir alkanlk, daha dorusu bir ilke haline getirmilerdir. Havalandrma hakkmz kullanacaz dediimiz zaman da siz bu gn cezalsnz, yarn da havalandrlmayacaksnz diyerek ilkelerini uygulamaktadrlar. 4) Tm koular kapasitelerinin ok stnde tutuklu ile doldurulmutur. Hibir zaman blgedeki askeri ceza ve tutukevlerinde kii bana bir yatak dmemitir. Ya iki kiiye bir, ya da kiiye iki yatak dmtr ve dmektedir. Koularda kapasitelerinin ok stnde ranza konmu olmasna ramen, bu kadar yatak sknts ve insan fazlal vardr. Eer koulardaki ranzalar, kou kapasitesine denk olsa , drt kiiye ancak bir yatak decektir. Bu da bask ve sindirme amacnn hayata geirilmesini salayan baka alandaki uygulamadr. 5) Salk sorunu burada bal bana bir sorun olup, tm tutuklularn saln tehdit etmektedir, doktora karlanlar ancak acil hasta olanlardr. nk idarenin, doktora kmak iin koyduu koul budur. Doktora kanlarn deil tedavi, doru drst muayene edildiklerini sylemek, ancak bakar kr olmak, ya da gerekleri aktan aa arptmaktr. Doktora kanlara sorulan tek soru, hibir zaman salk ile ilgili olmamtr. lk sorular tutuklunun niteliini, suunu, siyasi grn renmeye yneliktir. Zaman zaman faistlerin komnistleri tespit etmekte bavurduklar slamn art katr? Otuz iki farz say gibi soru ve yntemlerle, burada sk sk karlalmaktadr. Holarna gitmeyen yantlar aldklar zaman da, azarlamaktan, hakaret ve tehdit etmekten de geri kalmamaktadrlar. Bu durum tutuklularn da, zorunlu olmadka gitmemelerine yol amaktadr. Oysa tm zorlu hastalklara kar baarl tedavi, erken tehis abas bir yana, tehisin maddi temelleri bile ortadan kaldrlmaktadr. Doktorun karsna ktnzda, tedaviye deil sorguya gittiinizi sanrsnz. Salkla ilgili olarak askeri hastaneye sevk edilenler, oralarda da ayn davranlarla zaman zaman karlatklarn sylemektedirler.
69

Hastaneye gidenlere uygulanan en klasik, sreklilik arz eden bask yntemi, kapal cezaevi arabalarnda hastalar askerlere dvdrtmektir, hastalara hakaret edilerek, gerekli ila bulunmamas gerekesiyle verilmemektedir. Derler ki, bir Avrupa salk heyeti Trkiyede baz aratrmalarda bulunmu ve u sonuca varmtr Avrupada insanlar rastlant sonucu lyor, Trkiyede insanlar ise rastlant sonucu yayor. Blgemizdeki insanlar da ister darda, ister ierde olsun, rastlant sonucu yayorlar. 6) Haftada bir gn olan grme ve ziyaret gnlerinde, lkenin ok uzak kelerinden byk zorluklara katlanarak, yaknlaryla grmeye gelenler olsun, bir hafta ve daha uzun srelerle ziyaretilerinin gelmesini bekleyen biz tutuklular olsun, grme sresinin ok ksa olmas nedeniyle, birbirimizle daha grmeden ayrlmak zorunda braklmaktayz. Oysa grme sresinin 10-15 dakikaya karlmasnn olanaklar da vardr, ancak bu olanaklarn tutuklu ve ziyaretilerin lehine kullanma ynnde en ufak bir abaya giriilmemektedir, yeni olanaklarn artrlmasndan vazgetik, varolan olanaklar hi olmazsa yeterince kullanlsa. Ne gezer, yurdun eitli yrelerinde, byk fedakarlklar pahas grme gnne yetimi olan ziyaretiler, kn souktan yamur ve kar altnda; yazn tuzlu ve kavurucu scaklar altnda, sabahn erken saatlerinden, akam mesai bitimine kadar ayakta bekletilir ve byk bir kesimine ziyaret saati bitti, artk bu hafta gremezsiniz, bir dahaki haftaya gelirsiniz denilerek, asgari dzeyde de olsa, grme olana tannmamakta, varolan olanaklarn kullanlmas, bilinli olarak engellenmektedir. Grme ncesi ve sonrasnda, ziyaretilerin iteklenmeleri, ziyaretilere hakaret edilmeler ve hatta dvlmeleri gz nne getirilecek olursa, basklarn boyutu ve hedeflenen toplum kesimi daha iyi canlandrlabilir. Anlalaca zere, bask yalnzca tutuklu ve hkmllere deil, eitli ara ve yntemlerle tutuklu ve hkmllerin ailelerine ve yaknlarna da yaplmaktadr. Yaknlaryla gremeyen bu insanlar bir dahaki grmeye kadar merak ve kzgnlkla geirirler gnlerini, hele ok uzaklardan grme gnleri gelip de yaknnz sizinle grmek istemiyor denilerek, geri gnderilenlerin durumunu ve bundan haberdar olan tutuklunun psikolojisini, varn
70

siz deerlendirin. Evet aynen byle yaknnz sizinle grmek istemiyor denilmektedir. 7) En az iki haftada bir gtrlmemiz gerekirken, ubat 1980den Mays 1980in ortalarna kadar ancak defa banyoya gtrldk. Tabii onlara da banyo denilebilirse! Kurna banda -drt kiiye bir tas, giyinme ve soyunma da dahil olmak zere, 20 dakikada ykanma hakk verilmektedir, suyun yeterince akmad da bunlara eklenecek olursa, tm kirlerimizden arnm, prl prl bir ayna gibi banyodan ktmz gerei daha iyi kavranm olacaktr. Bu gerekten deil midir ki, ortal haereler kaplam, koular kokmakta ve koulara girmek iin cezaevi yneticilerince azami aba harcanmaktadr. Kald ki, sz edilen gerek gerecekten de gerek ola! Arabistan llerindeki Bedevilerin susuzluklarnn da tesinde olan tutuklularn su sorunu, tuvalet sorunu zmlenmeden, amarlar ykama olana yaratlmadan ne kiri, pislii ve haerenin kk kurutula bilir, ne de yneticilerin, koulara girme ve korkaklk, ekingenlikleri giderilebilir. me suyunun bile sk sk bulunamad, ceza ve tutukevinde, amarlarnz ykayn, temizliinize dikkat edin vahiler yoluyla mucizeler yarat demektir. Ve bizler irademiz ve sa duyumuzla, mucizeler yaratma dorultusunda gvenilir admlarla yryoruz. ki aydan fazladr havalandrma alann zehirlenme alanna eviren, st idarece alan lam kanallarnn patlak ve akntsn gzlememize, koklamamza, susuzluk nedeni ile, iine den toplar gazete ile silmemize, gece de ayn mikroplar teneffs etmemize ramen, hala dimdik ayakta olmamz bir mucize deil midir? Lam patlann giderilmesi ve su sorununun zmlenmesinin gecikmesi, scaklarn bastrmas ile birlikte eitli salgn hastalklarn ba gstermesinin tehlikelerini tamaktadr. 8) Susuz ve gnahsz insanlar, ne id belirsiz kiilerin iftiralarna urayarak, sebepsiz yere gzaltna alnarak, gzleri bal iken ikenceler sonucu zorla imzalatlan dzmece ifadelerle tutuklanan yzlerce kii, davalar alp mahkemeye gidecek olurlarsa, tahliye olmalar gerektii halde, mahkemeler almamakta, davalar hzlandrlmamakta ve sorunlarmzn hibirine el atlmamaktadr. Bir yldan fazla bir sredir, tutuklu olmasna ramen hala mahkeme nne kmam olan onlarca tutuklu vardr. Mahkemeye karmadan, ikide
71

bir incelemeye gndermek yntemi ile ii srncemede brakmak, sinirleri ok olumsuz ynde etkilemektedir. Mahkemeyi srncemede brakmak taktii zamann sbjektif olarak uzamasn beraberinde getirdiinden, tam bir bask ve ikence arac olarak i grmektedir. Buradaki tm tutuklular sonlarnn ne olacan, ne ceza alacaklarn bir an nce bilmek istiyorlar. ster tamamen gnahsz olduklar iin mahkemeye ktklarnda beraat olacaklar olsun, ister mevcut yasalara kar belli sular ilemi, ancak ikenceler sonucu imzalatlan dzmece ifadelerle, bu sular arlatrlanlar olsun ve isterse tutukluluk halinde alaca cezay ekememi olanlar olsun, hepsi de mahkemelerin bir an nce almasn istemekte ve beklemektedirler. Ve yanlmyorsak blgemizde uygulanan bekletme yntemi, tm Trkiyede uygulanmaktadr. 9) Tutuklularn sorunlar arasnda, bir sralama yaplacak olursa, hi kukusuz genel olarak okuma, zel olarak bilimsel kitap sorunu, birinci sray alacaktr. Yzde 90 aydn olan tutuklular kitlesi, ekmek ve su kadar karlanmas zorunlu olan okuma gereksinmelerinin, Gnaydn, Tercman, Hrriyet, Milliyet ve Cumhuriyet gazeteleri dnda, kat bir ekilde engellenmesi, son yllarn aydn dnce, aydn kafa ve kitap dmanlnn en ak belirtisi ve dolaysz ispatdr. En insani ve demokratik hakkmz olan okuma hakkmzn ve kitaplarn cezaevine sokulmas engellenerek, elimizden kitaplarn alnmas ve verilmemekte direnilmesi; szde demokrasi ampiyonluu yapanlarn maskelerini tamamen drmtr. Blgedeki bask, ikence, toplu tutuklamalar ve dier uygulamalar gz nne getirildiinde grlecektir ki, hibir zaman demokratik bir ortam olumamtr ve demokrasi dmanlar gleri varolduka demokrasinin olumasna olanak tanmayacaklardr. Nasl olduysa bir ara idare aracl ile cezaevine bir roman aldk; aradan daha bir ay gememiti ki, kendi aldrdklar ve ieri braktklar tm kitaplarmz tekrar geri alarak, bir daha vermediler. Ceza ve tutukevi ynetimine ynelik tm istek ve srarlarmz, adli mavirlie yazl bavurmalarmzn tm, bugne kadar yantsz kalmtr. Bundan sonra da hep yantsz braklmak istenilmektedir. Korku o derece karanlk kafalarn yreine ilemi ki, aydn dncelerin yaylmas, aydn kafalarn yetitirilmemesi kendi d72

zenlerinin devamn tehdit eden ilerici, yurtsever, demokrat ve devrimciler zerine uygulamay amaladklar basky gerekletirmek iin, ii politika dergisini dahi ieri sokmamaya kadar ileri gtrm bulunuyorlar. Hi kuku yok ki ellerinden gelse kendilerini zararl olmayacak ortam bulurlarsa, elimizdeki gazeteleri dahi engelleyecekler. Bylesi bir ortamn oluturulmas iin elerinden gelen tm abay harcyorlar. Daha imdiden dardakilere benzer tarzda, hatta daha barbarca arama grnm altnda talan operasyonlarna baladlar. 19 Mays 1980 gn Diyarbakr 2 nolu askeri ceza ve tutukevinin tm koular, siyasi polisin, daha dorusu ikencecilerin desteinde, amarlar ortala saarak, ranzalar zerinde hibir ey brakmayacak tarzda tm yatak ve battaniyeler gelii gzel ortala dklerek, zerine baslarak, kirlenmeleri salanmtr. Dier taraftan bir tutuklunun 11.500, birinin 2.000 lirasn, bir dierinin 39 paket samsun sigarasn ve daha birok malzemeyi gasp ettiler. nsanca dnen, insanca yaam kavgasn veren tm insanlara sorarz: Bu gasp, talanclar mdr adaletin savunucular, onlar ynetenler midir, yoksa onlarn davranlarn denetlemekten sorumlu grlmesine karn, bugne kadar bu grevini hi yerine getirmeyen adalet yetkilileri midir? Kukusuz sorumuzun yneldii tm insanlarn yant, hayr onlar adaletin savunucular olamazlar biiminde olacaktr. Ve bal bana, bu talanc ve gasp kesimin, adaletin savunucular olarak karmza kmalar dahi, bizlere ne trde, ne oranda bask uygulandn kavratmaya yetecektir. Bu arada blgede tm bask, ikence ve kanunsuzluklar, gemi azya almken kendisinden ok ey beklenen Diyarbakr barosunun l topra serpilmiesine tm gelimeler karsnda sessiz ve ilgisiz kalmas, acmz ve aknlmz bin kat artrmaktadr. Baronun bir btn olarak yasalar ayaklar altna alan, insanlk d bask ve ikencelere kar tavr almas, kamuoyu oluturarak bu bask ve ikencelerin asgariye indirilmesi savamnda bulunmas bir yana, blgedeki siyasi davalar bile almaktan ekinmektedirler. Diyarbakr Barosunun ve bu baroya kaytl avukatlarn byk bir kesiminin bu tavrlar, demokratik mcadeleye inanszlklarndan m, kaypaklklarndan m, korkaklklarndan mdr; yoksa blgedeki
73

yasa tanmaz bask ve ikence uygulayan yneticilerin vahetinden midir? Kesin nedeni bilmiyoruz, ya biri, ya teki, ya da ikisinin bir karmdr, bu ekilde tavr almalarn salayan, hangi nedenden kaynaklanrsa kaynaklansn, Diyarbakr Barosunun tavr Trkiye Barolar Birliinin tarihi geleneine ve demokratik anlayna ters dmektedir. Bana dokunmayan ylan bin yaasn anlay hi kimseyi kurtarmamtr, kurtaramayacaktr. Bugn bize ise yarn bu anlayn sahiplerinedir. Konumuzu z olarak dile getirmeye altk. Amacmz sizleri bilgilendirip ikence ve basklar yaynlayarak kamuoyu oluturma, ikence ve basklar ortadan kaldrma, ya da asgariye indirme savamzda olanaklarnza katkda bulunmaktr. Bir gn mutlaka ikence ve bask uygulayanlar yenilecek, ikence ve basklar son bulacaktr! Son sz gerek adaletin olacaktr! Baar dileklerimizle Diyarbakr 2 Nolu Askeri Ceza ve Tutukevi siyasi tutuklu ve hkmlleri adna Mazlum Doan

74

Hapishanedeki bask ikence ve uygulamalar

Gitgide gelien antismrgeci bamszlk savam, smrgecilerin uykularn kararak huzursuz etmektedir. Geni halk ynlarnn PKK bayra altnda toplanmasndan, smrgecilie, yerli gericilie, feodal uaklara, ajanlam yap ve kurumlara kar anl ve yiit savamlar smrgecileri ve yerli uaklarn korku ve dehete drerek azgnlatrmaktadr. Gelien antismrgeci ve bamszlk savamn bomak, siyasi yapsn kertmek iin tm yurtseverlere olduu gibi zellikle halkn nc mfrezeleri olan PKK partizanlarna kar yok etme ve sindirme planlar sahneye konulmaktadr. Bu planlarn sk ynetim koullarnda daha rahat yapacaklarn uman smrgeci gler ve yerli uaklar zellikle antifeodal savammzn gelitii alanlarda skynetimi ilan etmilerdir. Skynetimin ilanyla halkmz zerinde devam eden smrgeci bask ve yntemler daha da katmerlemitir. Belli alanlarda soykrma ulaan operasyonlar, toplu tutuklamalar, esir kamplarna dnen askeri garnizonlar halkmz iin birer ikence, zulm ve bask unsuru olmutur. zellikle bu bask ve ikence yuvalarnda PKK partizanlarna farkl uygulamalar yaplarak gnlerce, haftalarca ikenceler yaplmaktadr. nsanlk haysiyet ve onuruyla badamayan falaka, kum torbas, meydan daya a susuz braklma, uykusuz braklma, vcutlarda sigara sndrme, cop sokma, tecavze yeltenme, ine batrma, sa sakal ve byk ekme gibi ikence yntemleri kullanmaktadrlar. kencelerden geenlerin
75

yzde doksan sakat kalmakta, aylarca kan tkrp yine kan iemektedirler. kence cehenneminden kanlar faist askeri cezaevlerine konulmaktadr. Bu bask, zulm ve ikence ile yetinmeyen smrgeciler, faist ynetmenliklerle, keyfi muamelelerle zlm ve ikencelerini bu hapishane ve tutukevlerinde de srdrmektedirler. yle ki, skynetim ilanyla Diyarbakr 2 Nolu askeri cezaevine getirilen mahkumlar sanki bir cehennem kampna getirildiler. Mahkumlarn ieri girmeleri, artlandrlm ve kafalar ykanm faist gardiyan askerlerin tehditleri altnda, bazen dayak bazen de hcrelerdeki dayak faslndan sonra srler halinde koulara dolduruldular. Psikolojik bask altnda rkek ve ekingen balayan mahkumiyet skynetim uygulamalarna paralel olarak hapishanede de bask ve iddet katmerleti. Haftada bir iki kez hapishaneye gelen skynetim komutan Cemalettin Altnok tek tek mahkumlar sorguya ekerek, azarlayarak, tehdit ederek itler gibi geberin, birbirinizi bitirin yok edin, biz de sizden kurtulalm dedikten sonra bundan cret alan hapishane ynetimi de gittike azgnlaarak faist ynetmelikleri dahi uygulamaz oldu. En faist lkelerde bile hapishanelerde gazete, kitap, dergi gibi basn serbest olmasna ramen bizde okunmasna izin verilmiyor. Sekiz kiiye iki kepe orba, gnde yz gram ekmek verilerek, esirlere yaplan muamelelerden bile daha kt muamele ediliyor. Dardan yiyecek maddesi aldrmak ve getirmek yasaklanarak idarenin am olduu ve mahkumlar smrmek iin alan kantinde yzde drt yz gibi fahi fiyatlarla eyalar satlmakta, bu paralar idareciler paylamaktadr. Yemeklerin azlndan idareye bavurulduunda ise, ister yiyin, ister yemeyin denilerek geitirilmekte, adeta mahkumlar alkla terbiye edilmek istenmektedirler. En ufak bir durumda mahkumlara hcrelere konularak, be gn cezalandrlarak gardiyanlardan alabildiine dayak ve kfr yemektedirler. Bu basklara direnme PKK partizanlar nderliinde, gnde iki saat havalandrma ieriye kitap, gazete verilmeye, yemeklerin yeterli olma, yatakhanelerin devaml ak bulundurulma, hcredeki mahkumlar atlan dayaa son verilme istemiyle 18 Haziran 1979da alk grevine gidildi. ki gn sren alk grevinden sonra idare mahkumlara kar dmanca bir tavr ierisine girerek dayaklarla, kfrlerle hapishane yaanmaz bir hale getirildi. Skynetim komuta76

nnn sk sk hapishaneye gelerek mahkumlara saldrmas, kulak ekmek, sopayla tutuklular dvmesi hapishane ynetimini ha bire mahkumlar zerine srmektedir. Hastalarn durumu yrekler acsdr. Kim doktora kyorsa, hastal ne olursa olsun muayene edilmeden birka aspirin verilerek geitiriliyordu. Yarallarn ou bu ihmallik yznden sakat kald. Haftalarca, aylarca alda kalan krk ve yaralar pansuman dahi yaplmadan kokuyordu, hastalarn doktora bile kmalar sorun oldu. Haziran 1979da ranl bir mahkumun komaya girmesi zerine, mahkumlarn gardiyanlara bunu doktora gtrn demesi zerine gardiyanlar ve nbeti subay baavu Sleyman (...) geberin ulan demeleri zerine gerilmeye balayan sinirler patlama noktasna vard, niye mdahale ediyorsunuz diye birka mahkumun hcreye gtrlmek istenmesi zerine mahkumlarn gitmek istememelerine nbeti subay yarn size gsteririm diyerek ekip gitti. Sabahla beraber faist u an merkezde grevli inzibat baavuu smail Kkur arkasna bir sr asker alarak koulara girdi, kfr ve tutuklamalarla F, AD, DK, Z, AG, ZK, CY adl mahkumlar gece konuup baran unsurlardr diye onlar hcreye gtrdler. Mahkumlarn niye onlar gtryorsunuz, onlar niye hcreye koyacaksnz diye mdahale etmelerine kfrlerle karlk verdi. Ve imdi sizin de gemiinizi ... diyerek koulara saldrdlar. Bunlardan korkan mahkumlar kaplar kapattlar. Hcredeki, ikinci ve nc koutaki mahkumlar bu saldrlara kar direnmenin gerektiini dile getiren konumalar yaptlar, kaplarn almayacan belirttiler. Hcredeki mahkumlarn geri getirilmesini istediklerinden eyleme geildiinin kararn akladlar. Merkez albay (ikenceci) baavu Kemal zden, baavu smail Kkur ve polis efleri drt yz kadar asker, yze yakn polisle hapishanenin sarld ve ieri girdikleri grld. PKK partizanlarnn hazrlad, isteklerimizin listesi merkez albayna verildi. Merkez albay ulan devletle pazarla m giriyorsunuz komnist kpekler diyerek listeyi alp yrtt. nzibat yzbas Kaplan (...) an kaplar kn dar yoksa itler gibi tek tek gebertiriz sizi, abuk an komnist kpekler, bizden dn bekliyorsanz yanlyorsunuz diye kaplar tekmelediler. kinci koutaki korkak teslimiyeti GD, KUK, DDKD direniten vazgeerek kaplar atlar. PKK partizanlarnn bulunduu hcre ve ikinci
77

koutaki mahkumlar militanca direnerek isteklerimiz kabul edilirse, kimse de dvlmezse ancak o zaman kaplar aarz dediler. Bunun sonunda darda bir askeri yetkili karn yok edin, abuk operasyon balasn dedi. Ve bunun zerine hcreye saldrdlar, kaplar aarak ieri girdiler. Oradaki mahkumlar tek tek dar kararak en az yz kiilik polis ve inzibat tarafndan bayltlncaya dek meydan dayana ektiler. Meydan dayandan sonra gzleri balanarak polis arabasna bindirildiler. nc koutaki direni, PKK partizanlarnn sonuna kadar yiite direnmeleri devam ederken yzba Kaplan, baavu Kemal zden tabancalarn ekmeleri zerine ldrlme, vurulma panii ierisinde yatakhane kapsnn arkasna ranza ektiler. D kapnn kildi krlarak yemekhaneye girildi, yatakhane kapsna saldran yzba Kaplan, Baavu Kemal zden kfrlerle kou kk pencerelerini krp ieriye gaz ve sis bombas, gz yaartc bomba attlar. erisi gazdan ve sisten yaanmaz bir hale gelerek cehennemi bir karanla brnd. Kap arkasna yerletirilen ranzalar ekmek isteyen mahkumlar karanlktan dolay ekemiyorlard. PKK partizanlar ve dier sivil mahkumlar lmle kucak kucaa, yan yanaydlar ve hep bir azdan kahrolsun smrgecilik, yaasn bamszlk sloganlarn atyorlard. Bir sivil mahkumun kelimeyi ahadet getirerek d yrekler acsyd. Dar kmann tm yollar kapanmt, ta beton, pencereler demir, kap arkasna skan ranzalarn ekilmesi ise gt. Dardan kurtarlma hareketi yaplsa bile iki saati geerdi. Mahkumlar yaasn bamszlk, kahrolsun faistler, kahrolsun smrgeciler diyerek tek tek baylp dyorlard. Tek kurtulu yolunun kapnn almas olduunu anlayan mahkumlar dp baylan mahkumlar bir yana ekerek son bir gayretle kapy amaya giritiler, umutlarn bittii o anda kapy amaya muvaffak oldular. erde baylan mahkumlar dierleri tarafndan darya kartlrken zerlerine su dklp kendilerine geldiklerinden sonra avlarn bekleyen kaplanlar gibi salonda bekleyen faist polis asker ve inzibatlar mahkumlara saldrarak dvmeye baladlar. lerinden M, AH, HA adl PKK partizanlar dar karp kafa, kol, gz demeden yzlerce polis ve inzibat tarafndan meydan dayana ekildiler. On on, yirmi yirmi ha bire dverek baygn ve yar baygn yaka paa polis arabalarna bindirildiler. Polis arabalar ierisinde de cop fasl balad. Polisleri kkrtan faist subay smail
78

Kknur bunlar Batmanda polis ldrenlerdir diyerek dayak dozunu arttrdlar. Alabildiine dayak yiyen bu mahkumlar daha nce hcreden karlanlarla birlikte Diyarbakr Paa durandaki merkez inzibat karakoluna gtrldler. Hapishaneden karllar ise hastaneye diye gsterildi. Merkez karakoluna gtrlen bu mahkumlar ikenceci albayn emriyle yeniden ikenceye tabi tutuldular. Srtlarndaki gmlekler paralanncaya dek srtlar copland. En aalk ve en iren szlerle gzleri bal bu mahkumlara vatan blyorsunuz ha komnist kpekler deyip sadist kahkahalar atarak sizi ... diye elleriyle ZKnin kn elleyerek bu mal nerede byttn gibi szlerle adileiyorlard. 24 saat ikencede kalan mahkumlar geriye hapishaneye getirildiklerinde, insanlktan km birer enkaz haline gelmilerdi. Hi tedavileri yaplmad gibi ziyaretileriyle de grtrlmeyerek avukatlarnn istekleri zerine ancak 15 gn sonra doktora sevk edildiler. 15 gnlk bir zaman gemesine ramen her taraf yara bere ierisinde olan bu mahkumlara rapor verilmedi. Koularda her ranzada birden fazla kii yatmaktadr. Koulara su datlmadndan pislikten her taraf bitler istila etmitir. Yetkili hapishane mdrne bildirildiinde niye hapse girdiniz, girmeseydiniz denilmektedir. Grmelerin 20 dakika olmas gerekirken 3-4 dakikaya indirilmitir. Hapishane ynetmeliinin uygulanmas istenirken kanunlara saygl olun denildiinde, siz darda kanunlar nizamlar tanyor muydunuz ki bizden bunu istiyorsunuz denilmektedir. Avukatlarla grmek dahi kstlanmtr. Avukatnn her zaman mvekkiliyle grme hakk varken bir sr zorluklar kartlmakta, grebilmesi iin de 3-5 saati bulan bir formaliteyi getirmeleri zorunlu klnmaktadr. Grme olana bulduunda bile grme ancak 5-10 dakika olabilmektedir. Mahkumlar istenildii zaman hapishaneden karlarak ikenceye gtrlmektedir. 15 Ekim 1979 gn tutuklu kzlardan PKK partizan A hapishaneden alnarak ikenceye gtrld, bunun zerine mahkumlar bu antidemokratik tutumu protesto ederek: Mahkum arkadamz ikenceden gelene dek, kimsenin hapishaneden alnp ikenceye gtrlmeyecei teminat verilene dek alk grevine gidiyoruz diyerek PKK partizanlarnn nderliinde alk grevi
79

balad. Durum demokratik kurulu ve Diyarbakr Barosuna bildirildi. gn sren alk grevi hapishane mdr tarafndan basklarla krlmak istendi. Grevin son gnnde KUK, GD, DDKD teslimiyeti bir tavr taknarak hapishane ynetimiyle uzlama tavr ierisine girdiler. Bu tavrlar grevi krmaya yetmedi. nc gnn akam mahkum kz arkadan getirilmesi zerine ve hapishane mdrnn bir daha kimseyi buradan alp ikenceye gtrmeyeceiz teminat (tabii lafla) alndktan sonra greve son verildi. gn gzleri bal olarak gtrlp MTte ikence gren kz arkadan her tarafnn bereler ierisinde, yryemez bir halde olduu grld. Hapishane mdr zaman zaman koular gezerek (Yarbay Ltf Gney) sudan bahanelerle mahkumlar hcrelere ekerek 4-5 gn yemeksiz, susuz brakarak cezalandrmaktadr. Mahkumlar aylarca mahkemelere kartlmamakta, szde dosya incelemeleriyle mahkumlar daha fazla ieride tutmaktadr. Szgelimi, bir kiide yakalanan bir bildirinin TC. yasasna gre cezas 1 ay olmas gerekir iken burada bir bildiriden sekiz ay sorgusuz sualsiz yatan bir sr mahkum bulunmaktadr. Daha nceki hapishane mdrlerinin spor yapmaya msaade ettikleri halde yeni hapishane mdr yarbay Ltf Gne bunu engelleyerek ryn, geberin demektedir. Ayda birkez ykanma imkanlar dahi verilmeyerek hapishane mdr Ltf Gne siz temizlie layk msnz demektedir. Skynetim uygulamalaryla balayan bask darda gelien devrimci mcadeleye paralel olarak mahkumlar zerinde giderek dozunu arttrmaktadr. Mahkumlar ieride huzursuz her an hayatlarndan endie ederek ikenceye gtrlme korkusu ierisindedirler. Yukarda zetlenen ekilde bask, ikence en iddetli ekilde hala devam etmektedir. Fakat bu faist uygulamalar sanlmasn ki mcadeleyi durdurmaya yetecektir. Tam aksine devrimcileri daha da bilemekte ve elikletirmektedir. Smrgecilerin yklp gidecekleri gne yaklamaktadr. Smrgeciler yklp giderken yzyllardr uygulanan bu bask, ikence ve zulm de son bulacaktr! Diyarbakr Askeri Tutukevinden Devrimciler
80

Trkiye ve Krdistan halklarna

Trk smrgecilerinin lkemize ve halkmza reva grdkleri zulm ve ikencenin her gn artan bir younluk kazanmasna bal olarak, smrgeci zindanlara den biz devrimciler zerinde de bask giderek younlamaktadr. Trkiye ve Krdistan kamuoyunun ok yakndan bildii gibi TC devletinin snrlar dahilinde karakola den her kii u veya bu biimde mutlaka bask, dayak ve ikenceye maruz kalr. Bu ilemlerin skynetimin ilan ve uygulamalaryla beraber birka katna kt yine bilinen bir gerektir. TC Anayasasnda yazl olan hak ve zgrlklerin zerresinin dahi uygulanmad lkemizde, smrgecilerin her trl uygulamalar tamamen keyfidir. Ve kendilerinin koyduklar smrgeci yasalarla elimektedir. rnein, smrgecilerin yasalarnda 15 gn olan gzalt sresi sk sk keyfi biimde ihlal edilmekte ve ou tutuklulara haftalar ve aylarca kaba ve ince, yeni ve eski yntemlerle ikence yaplmaktadr. Tutuklularn ouna kendi yasalarna gre su saylan eitli sular yklemektedirler. Biz Diyarbakr askeri tutukevinde olanlarn hemen hepsinin, poliste imzaladmz belgelerden, ifade tutanaklarnn muhtevasndan haberimiz yoktur. nk tmmzn imzalar, ikence altnda ve gzmz bal olarak alnmtr. Yalnzca yine ikence ile bazlarmza kendi el yazlarmzla yazdrlan szm ona ifade ve itiraflar hari. Haftalarca sren insanlk d bask, kfr, dayak ve ikencelerden sonra kardmz szm ona mahkemede de tutuklanncaya kadar her trl maddi ve manevi basklarn srdrld de kamuoyunun

81

bildii bir gerektir. Tutukevinde de smrgeci grevlilerin ar basklar srmekte, avukatlarmz ve grmecilerimizle grmemiz, kendilerinin koyduklar yasalar ve uluslararas anlamalar keyfi bir ekilde inenerek, engellenmektedir. Hasta arkadalarmzn hastaneye gitmesi engellenmekte, istediimiz ilalarn getirilmesine izin verilmemektedir. Yemekler sala aykr ve yenecek gibi deildir. Bu haliyle de olduka az verildiinden ou zaman a kalmaktayz. 15 gnde bir 10 dakikalk olan banyo yapma hakkmz keyfi olarak inenmektedir. Souk suyla banyo yapmak ve amarlarmz ykamak zorunda kaldmzdan bitlenmenin n her trl abamza ramen alnamamaktadr. Hapishane ynetiminden banyo yapmak, avukatlarmz ve grmecilerimizle grmek vb asgari baz istemlerde bulunduumuzda ise, hcreye atma, ikenceye alma, a brakma havalandrmaya karmama vb ile tehdit edilmekteyiz. Kald ki toplu cezalandrmalar dnda istedikleri zaman, istedikleri arkadalar alarak gnlerce ikenceye tabi tutmaktadrlar. rnein, 1 Ekim 1979 gn Urfada yakalanarak, 15 gnlk ar bask, ikenceden sonra 17 Ekimde skynetim mahkemesince haklarnda tutuklama karar verilen biri bayan, drt arkadamz ... tarihinden itibaren tutukevinden alnarak yeniden MT tarafndan ikenceye gtrlmlerdir. Nereye gtrldn bilmediimiz, ama ikencede olduklar kesin olan arkadalarmzn hayatlarndan kayg duymaktayz. Hapishane koullarnn asgari dzeyde insan salna elverili hale getirilmesi, insanlk d ikencelere ve smrgeci yasalarla bile elien keyfi tutuklamalara son verilmesi ve son olarak tutuklu olduklar halde yeniden ikenceye alnan arkadalarmzn salverilmesi iin tm Trkiye ve Krdistan kamuoyunu balattmz direnii desteklemeye aryoruz. Kahrolsun smrgecilik! Kahrolsun zulm ve ikence dzeni! Yaasn bamszlk ve demokrasi mcadelemiz! Yaasn ikence ve zulme kar ykselttiimiz hakl direniimiz! Diyarbakr cezaevindeki tutuklu ve hkmller
82

Trkiye ve Krdistan halklarna!

Belirli evre, grup veya kiilerin Diyarbakr Barosuna Maocularn ve Apocularn davalarna girmemesi karan aldrtmak iin youn bir aba iine girdiklerini ve bunu baronun 6 Ocak 1980 tarihli toplantsna getirdiklerini renmi bulunuyoruz. Kurulu dzeni koruma ve kollamak amacyla konulan yasalar erevesinde hareket etmek zorunluluu olan bir avukat iin normal zamanlarda bile siyasal nitelikli davalara girmenin ne kadar tehlikeli olduunu, bu tr davalar stlenenlerin egemen siyasal gler tarafndan bask ve tehdit altna alndn bilerek bu giriimi hakl grmeye olanak yoktur. Kald ki, neriyi getirenler kendilerini kamuoyunda yurtsever, demokrat, devrimci olarak tantmaya alanlardan olumakta, giriim de devrimcilik adna yaplmaktadr. ncelikle unu ifade edelim ki, devrimciler olarak avukat olan her kiinin, meslei gerei herkesi (faist, hrsz, gangster, devrimci vb) savunmas gerektii ekildeki bir anlaya sahip deiliz. Tersine yurtsever, demokrat, devrimci avukatlarn srf para karl insanlk suu ileyen kiilerin savunmalarnn stlenmemeleri gerektiine inanyoruz. Ancak, yzlerine yurtseverlik, demokratlk, devrimcilik maskesi geirerek baroya yukarda szn ettiimiz karar aldrmak isteyenlerin kendilerine dayanak yapmaya altklar gereke temelsiz ve yanltr. Bugn emperyalizm ve dnya gericiliinin halklara kar amansz bir sava at, Trkiye Cumhuriyetinin emperyalizmin de onay ve tevikiyle Kemalizmden faist diktatrle doru hzl bir gei iinde olduu, siyasal gericiliin younlamasna bal olarak Kr83

distan devrimcileri ve halk zerindeki bask ve zulmn her geen gn daha da arlat bir dnemden geiyoruz. Byle bir dnemde devrimcilik maskesi altnda gizlenmeye alyoruz. Byle bir dnemde devrimcilik maskesi altnda gizlenmeye alarak, Ortadou devrimleri iin anahtar rol oynayan bir lkede her trl bask ve zulme kar mcadele bayran aan, bu uurda onlarca ehit veren, yzlercesi ikence hanelerde grlmemi bask, zulm ve hareketlere maruz braklarak zindanlara doldurulan, buna ramen byk bir dirayet, kararllk ve fedakarlkla her trl baskya gs geren, ve daha imdiden Krdistan halknn smrgeci zulm ve vahete kar yrtt kutsal bamszlk ve zgrlk mcadelesinde tek umut haline geldii iin Trkiye Cumhuriyeti ve uaklarnn nefretini kazanan devrimci bir hareket ve mensuplarnn davalarna girmeme karar aldrtmak isteyenlerin kriterinin emperyalizm, Trk smrgecilii ve yerli gericilie kar mcadele etmek olmad aktr. Ayrca, TKP, Deng Kava gibi varlk nedenleri emperyalizm, Trkiye Cumhuriyeti ve feodal kompradorlara uaklk etmek olan kar-devrimci rgt ve hareketleri, hala Maocu ad altnda devrimci gibi gstermek; onlar emperyalizm, smrgecilik ve yerli gericilikle amansz bir mcadele halinde olan, ve srf bu nedenle katliam, tutuklama, ikence, hapishane vb gibi bask ve zulmn her eidine maruz kalan devrimcilerle ayn kefeye koymak, eer bilinli olarak yaplan bir i deilse, en azndan dnya, blge, Trkiye ve Krdistan gereinden habersiz olmak demektir. Ama, kendilerine yurtsever, demokrat, devrimci diyen bu kiilerin Maocu dedikleriyle Krdistan devrimcileri arasndaki fark bilmemeleri olanakszdr. Kald ki, bu szde devrimciler bilmeseler bile Krdistan ve Trkiye kamuoyu kimlerin emperyalizm, Trk smrgecilii, feodal kompradorlar ve dier gerici glerle kyasya bir mcadele iinde olduunu iyi biliyor! Trkiye Cumhuriyeti tarafndan amansz bir ekilde takip edilen, hemen her gn mensuplar ve sempatizanlar katledilen, tutuklanan, ikence ve zulme urayanlar, herhalde kendilerine yurtsever, demokrat, devrimci yaftasn yaptrdklar halde Maocu ve Apocularn davalarna girmeyelim diyenler deil, onlarn davalarnn stlenilmesine kar ktklar devrimcilerdir.
84

Evet, bugn dnya, blge, Trkiye ve Krdistanda meydana gelen olaylar, gerekten de lkemiz ve halkmz zerindeki bask ve zulm had safhaya karmtr. Trk smrgecilerinin yllardr srdrd katliam, tehdit, gzda verme, ikence ve tutuklamalar giderek artan bir younluk kazanmaktadr. Her ne kadar bu bask ve zulm daha ok devrimcileri hedef alyorsa da, tm yurtseverleri, demokratlar, devrimcileri ve hatta hibir eyden haberi olmayan yoksul Krt kitlelerini de etkilemektedir. Elbette bu amansz bask ve terre toplumumuzdaki her kesim ve kii kar duramamakta, veya bu gc kendisinde grememektedir. Zaten biz devrimciler de toplumumuzdaki her kesim ve kiiden Trkiye Cumhuriyetinin smr ve vahetine kar durmasn beklemiyoruz. Ayrca avukatlarn yaplar gerei bir btn olarak bu basklara gs gerekmeyeceklerini de biliyoruz. Ancak kendisine yurtsever, demokrat, devrimciyim diyen, insan haklarna sayglym diyen her avukat, siyasal gericiliin alabildiine younlat dnemlerde de sznn eri olarak hareket etmeli, eitli tehlikeleri gze alarak fedakarlklar yapabilmelidir.

85

Krdistan halkna

9-10 Eyll 1979da Siverekin Axun kynde ilerinde Cuma Takn da bulunduu be PKK savas ky kuatan M.Celal Bucakn 60-80 apulcusu ile son mermileri ve son nefeslerine kadar dverek ehit oldular. Trk devletinin ak desteinde hareket eden M.Celal Bucakn apulcular tarafndan drt yolda ile birlikte katledilen Cuma Tak kimdi? Ne iin, neye kar savarken ehit dt? Onu katledenler kimdiler, hangi amala, kimin adna savayorlard? Cuma Tak, Siverek-Hilvan yresinde geimini M.Celal Bucak ve br feodallere yarclk yapmakla veya ukurovaya mevsimlik ii olarak almaya gitmekle temin etmeye alan yoksul bir kyl ailesinin ocuuydu. Cuma Tak, ocukluk yllar kyden kye g eden ailesinin sefil yaantsn, tm ac ve zdraplarn paylamakla geti. Yazlarn kk yana ramen retime katlmakla geiren Cuma, yedi yandan itibaren her k Hilvanda okula devam ediyordu. Ortaokulu bitirdikten sonra ailesi kendisini okutacak gten yoksun olduu iin, parasz yatl Tunceli retmen okuluna kaydoldu. ocukluundan beri feodallere self olmann acs ve kinini yreinde tayan Cuma, Trk devleti ve Krt feodalleri arasndaki, ak ibirlii, dayanmay gzleri ile grdnden antifeodal, antismrgeci duygularla doluydu. Bu nedenle sosyal oven akmlarn Dersim yresindeki etkinliine ramen onlarn safnda yer almaya yanamad. Fakat o yllarda bamsz bir grup olarak yeni yeni ekillenmekte olan Krdistan devrimcileriyle tantnda onlarn saf86

larnda yer almakta tereddt etmedi. 1975-76 yllarna rastlayan bu dnemde, Krdistan devrimcileri iki cephede hakim ulus milliyetiliinden etkilenen sosyal ovenizmle ve Krt egemen snflarndan kaynaklanan reformist teslimiyeti burjuva milliyetiliine kar amansz bir ideolojik kavga yrtmekteydiler. Bu mcadelenin aktif bir militan haline gelen Cuma Tak, burjuva milliyetiliinin kalntlarndan syrlarak yurtseverlii enternasyonalizmle birletirdi. Krdistan devrimcilerinin Dersim yresinde sosyal oven akmlara kar verdikleri mcadeleye aktif olarak katlan Cuma Tak, yazn dnd Siverekte de DDKD iinde rgtlenen Krt burjuva milliyetilii ile savamakta idi. Bu kavga zaten fedakar, kararl, cesur ve atak bir kiilie sahip olan Cumay elikletirdi. Ona komnist bir kiilik kazandrd. Krdistan devrimcilerinin kendisine verdii her greve tereddtsz koan Cuma yolda, zellikle iyi silah kullanan bir usta halk savas olacan daha o zamandan ortaya koymutu. 1977 ylnda Dersimden ayrlan Cuma yolda nce Siverekte, oradan da verilen grev zerine, faistlerin youn bir ekilde rgtlenerek ehirde denetimi ele geirdikleri Urfa ili merkezine gitti. O dnemde devrimci faaliyet yrtmek bir yana, Urfaya adm atmak bile faist olmayan bir kii iin cesaret demektir. rgtl faist glerin estirdikleri terre ramen Cuma, Urfadan ayrlmayarak be yoldayla faistlere kar mcadeleye atld. Cuma Tak ve Halil avgun yoldalarn da iinde olduklar bir avu Krdistan devrimcisinin faistlere kar iddet temelinde gelitirdikleri mcadele ksa srede meyvelerini veremeye balad. Dikkatle planlanp uygulanan eylemler sonucu onlarca faist kadro saf d edilerek faist rgtlenme nemli lde datld. Devrimci faaliyet iin uygun alma ortam yaratld. zellikle genlik iinde yrtlen faaliyetlerle faistler okullardan temizlendi. Geni yurtsever aydn kitlesi oluturuldu. Urfa yresinde aldklar darbelerle dalma yoluna giren faistlerin kkrtmas ve devlet glerinin hazrladklar bir komplo ile Sleymanlar adyla anlan gerici aile tarafndan Hilvanda Halil avgun yoldan katledilmesi zerine aireti feodal ekiya etesine kar
87

mcadeleyi rgtleyip ynetmekle grevlendirilen Krdistan devrimcileri arasnda Cuma Tak yolda da vard. Hilvanda yrtlen mcadele Cuma Takn yalnzca gl bir asker deil, ayn zamanda gl bir rgtleyici, siyaseti ve halk nderi olduunu ortaya koydu. Cuma, Hilvan direnii boyunca ortaya kan yanl eilimlere kar doru ve devrimci tavrn saptanmasnda ve baaryla uygulanmasnda olaanst bir gayret gsterdi. Yanl eilimlerin bertaraf edilerek, doru devrimci anlayn mcadeleye egemen klnmasndaki katks, devrimci otoriteyi hakim klmasndaki disiplinli ve fedakar almas tm yoldalara rnek oldu. Salih Kandal ve Hilvan mcadelesinde grev alan dier nder kadrolarla tam bir uyum iinde alarak eylemlerin planlanp uygulanmasnda, devrimci sempatizanlarn eitilmesinde, kitlelerin rgtlenerek mcadeleye seferber edilmesinde byk baarlar salad. Cuma yolda, rgtsz ve amatr bir abayla, legal dernekilik ve dergicilikle salkl bir devrimci mcadelenin gelitirilemeyeceini, bu nedenle smrgecilerin koyduu snrlar tanmayan devrimci bir proletarya partisinin kurulmas gerektiini bandan beri savundu. Ona gre, ulusal kurtulu mcadelesi, proletarya partisi nderliinde rgtlenerek mcadeleye atlan halk kitlelerinin uygulayaca devrimci iddetle zafere ulaabilirdi. Fakat kitleleri rgtlemek, smrgecilerin bask ve zulmnden tr kolay deildi. Onlar rgtleyip mcadeleye ekebilmek iin devrimcilerin kendilerini korumalarn, kitlelerin rgtlenmesi nnde engel olarak dikilen ajan yap, kurum ve kiilere kar mcadele ederek etkisizletirmek gerekiyordu. Krdistandaki ajan yap, kurum ve kiilere kar gelitirilen mcadelenin bandan beri iinde yer alan Cuma yolda, Trk smrgecilerinin ajanlarna kar gelitirilen mcadeleye seyirci kalmayacaklarn, bu mcadelede her trl maddi ve manevi destein de tesinde bizzat ordularyla uaklarnn yannda savaa katlacaklarn biliyordu. Nitekim, kitlelerin talep ve arzular zerine kendisinin de iinde olduu bir grup yolda M. Celal Bucaka kar mcadeleyi rgtlemek ve ynetmekle grevlendirildikleri zaman, Cuma Mehmet Bucak devletle i ie girmitir. nk, smrgeciler Buca Sleymanlar gibi alttan alta desteklemekle kalmayp atmalara silahl gleri ile aktif olarak katlacaklardr. Fakat yrede, hatta bir bakma Krdistanda
88

gericilii datmak, kitleleri rgtleyerek devrime seferber etmek iin, bu mcadele gereklidir. Devlet Marata resmi ve sivil gleriyle dzenledii kitle katliam ile Krt halkna kar yeni soykrmlar ve topyekn imha dnemi amtr. Bylesi bir dnemde devletin kendisine bal tm milis tekilatlarn, airet feodal ekya etelerini, ajan rgtleri hatta reformist teslimiyeti burjuva milliyetileriyle sosyal oven akmlar da harekete geirecei gereini hesaba katmal, buna gre mcadelenin hazrlklarn yapmalyz demiti. Cuma Tak, haydut ba M.Celal Bucaka kar gerekletirilen Krba basknn bizzat planlayp uygulayan nder PKK kadrolarndan biriydi. Bilinli, kararl, disiplinli ve cesur politikas ile yoldalarnn ve kitlelerin gvenini kazanan Cuma yolda, bu stn meziyetleri ve sava devrimci kiilii yznden yredeki tm gericilerin ve M. Celal Bucakn apulcu srsnn yreine korku salmt. Bu nedenle Trk devleti ve uaklarnn balca hedeflerinden biri durumuna gelen Cuma yolda 9 Eyll 1979da Cuma Bozkoyun, Ali at, Sadun Demirko ve Abdurrahman Manap adl PKK savalaryla birlikte Bucak mntkasna gemek zere Siverekin Axun kyne gitti. Geceyi kyde geirerek, ertesi gn yollarna devam edeceklerdi. Fakat Cuma Tak ve drt arkadann Axunda olduunu haber alan M.Celal Bucakn 80 kadar apulcusu ky kuatarak teslim ol arsnda bulundular. Cuma Tak, dmana teslim olmann PKK partizanlarnn kitabnda yazl olmadn, bu nedenle teslim olmayacaklarn syleyerek yiitseniz gelin, kendiniz teslim aln cevabn verdi. Cuma Tak ve yoldalaryla Bucakn haydutlaryla atma aralksz olarak iki gn srd. Bu atma esnasnda birka apulcu ldrld, bir o kadar da yaraland. Cuma Yolda, atma sresi boyunca apulculara hitaben zaman zaman yapt konumalarda ben ve arkadalarm PKK savalaryz. Biz Trk devletinin Krdistan zerindeki basksna, sizi bir insan malzemesi olarak kullanan Celal Bucak gibi aalarn halk zerindeki zulmne kar savayoruz. Hakl ve anl bir kavgann neferleriyiz. lsek de lkemizin bamszl, halkmzn kurtuluu iin leceiz. Peki ya siz niye dvyorsunuz? Niin lm gze alyorsunuz? Sizi mahkum durumuna dren Trk devleti ile size her trl zulm
89

reva gren, kannz slk gibi emen aalar iin deil mi? Biz an ve erefle gzmz arkada olmadan leceiz. Ama siz bu erefsiz yolda olduka her gn bin defa lm olacaksnz. Karlarnza, ocuklarnza ve dier yaknlarnza alk ve sefaletten baka bir ey vaat edebilir misiniz? dedi. atmada Abdurrahman ve Ali yoldalar ehit dtler. Dier yoldalar da ikinci gnn sonunda mermileri tkenince Cuma, Bucakn apulcularna mermilerimiz tkendi. Bize cephane verin, sizinle yine savaalm. Bilin ki biz lebiliriz, fakat PKK nderliindeki Krt halk lmeyecektir. Bizim mrmzn sonuna kadar erefle tadmz anl kzl bayrak er ya da ge zafere ulaacaktr. Siz ise hizmetinde olduunuz, lke ve halk dman feodal kompradorlarla TCnin PKK nderliindeki Krdistan halk tarafndan tasfiye edilmesiyle kahrolacaksnz. Kahrolsun smrgecilik, kahrolsun hain Krt feodalleri ve uak airet reisleri. Yaasn demokratik Krdistan. Yaasn Krdistan proletaryas ve halkmzn yce nderi PKK, diyerek, silahn dmana teslim etmektense atee atp yakmay tercih ettiler. Daha sonra apulcular Cumann da iinde olduu PKK savasn atok kyne gtrdler. Cuma yolda atokda da Bucakn sefil ekyalarna PKKnin ama ve hedefleri ile smrgeci feodal komprador dzenin nitelii zerinde bir konuma yapyor. Cumann yiit ve kararl tavrndan ve konumasndan etkilenen apulcular biz de biliyoruz, siz haklsnz ama ne yapalm aamz ldrn dedi diyerek kalan partizan kuruna diziyorlar. Gnlerce sonra bu lmsz proleter ve halk kahramanlarnn cesetleri Frat nehrinde bulundu. Yoldalar tarafndan halkn gzyalar arasnda Hilvana getirilip grkemli bir cenaze treni ile gmldler. Cuma Tak, Cuma Bozkoyun, Abdurrahman Manap, Ali at ve Sadun Demirta adlarndaki PKK savalar an ve erefle lmeyi, dmana teslim olmaya, ona alaka boyun eemeye tercih ederek adlarn Krdistan kurtulu hareketine altn harflerle nakettiler. Onlar Krdistann bamszl Krt halknn ulusal ve snfsal zulmnden kurtuluu ile PKKnin ahsnda somutlaan yce sosyalizm davasna bal kalarak; yaamlar boyunca fedakarln devrimci kararlln, disiplinin, alkanln, direni ve cesaretin sembol olmay baardlar.
90

Krdistan proletaryas ve halk bu yiit evlatlarnn anlarn PKK nderlii altnda, Trk smrgecilii ve uaklarna kar verdii die di mcadelede yaatacak, onlarn erefle tadklar bamszlk ve zgrlk bayran asla yere drmeyerek, yakn bir gelecekte zafere ulatracaktr! iler, kyller ve emekiler! Devrimciler, demokratlar, yurtseverler! Trk devleti, PKK nderliindeki Krt halk kitlelerine kar vahi ve acmasz bir sava amtr. Ve o, tm imkanlarn harekete geirerek adna top yekun sava dedii imha savan srdrmektedir. Yalnzca son iki yl iinde onlarca kasaba ve ehir, yzlerce ky tanklarla, kariyerlerle, panzerlerle, helikopterlerle baslp yzbinlerce Krdistan insanna meydan daya ekilmi; bunlardan onbinlercesi gzaltna alnarak ikenceli sorgulamalardan geirilmitir. Birok devrimci ve yurtsever ehir ve ky meydanlarnda, ikence hanelerde alaka katledilmi, yaralanm, ya da sakat kalmtr. Bask, takip, ikence, katliam ve tutuklama kampanyas her gn daha da hzlanarak trmanmaya devam etmektedir. Trk devletinin gn getike artan bask ve zulmne, younlaan smr, soygun ve talan politikas elik etmi, geni emeki kitleler alk ve sefalete mahkum edilmilerdir. Uygulanan enflasyon devalasyon politikasyla zam stne zam yaplarak halkn cebindeki en son kuru ve sofrasndaki son lokma ekmek de gasp edilmitir. Kyller ve serbest meslek sahipleri mlkszlemeye ve iflasa srklenmilerdir. Akunda aireti feodal ekya eteleri tarafndan katledilen Cuma Tak ve yoldalar, halkmz smrgeci, feodal komprador dzenin bask ve smrsnden kurtarmann kavgasn veriyorlard. TC ve uaklar zulm, zorbalk smr ve soygun dzenlerini devam ettirebilmek iin Akun kahramanlarnn da iinde olduklar PKK kadro ve savalar tarafndan ykseltilen Krdistan kurtulu mcadelesini kanla bastrmak iin ellerinden geleni yapmaktadrlar. Nitekim, imdiye kadar srf Siverek-Hilvan yresinde bile onlarca PKK kadro ve savas katledilmi, bir o kadar da yaralanm ya da sakat braklmtr. Binlerce insan gzaltna alnp ar ikencelere
91

maruz braklm ve tutuklanmtr. nk, Trk devleti ve uaklar, PKK tasfiye edilmedike, Krt halk zerinde istedikleri bask ve smr politikasn uygulayamayacaklarn ok iyi bilmektedirler. Cuma Tak ve yoldalarnn yaamlar boyunca erefle tadklar ve kanlar pahasna ykselttikleri Krdistan bamszlk ve zgrlk bayra, tm emekilerin, devrimci ve yurtseverlerin bayradr. Bamszlk ve zgrlk mcadelemizin rgtleyicisi, nderi ve rehberi PKKnin at anl kzl bayran altndaki yerimizi alalm! Bu kutsal bayra yere drmemek iin skca kenetlenelim. Cesaret ve kararllkla ne atlarak, bu onurlu mcadeleye tm maddi ve manevi gcmzle katlalm! nderimiz PKKyi koruyalm, ona omuz verelim, at kl yolda hep beraber yryelim. Unutmayalm ki, bamszlk ve zgrle kavumann baka bir yolu daha yoktur! Zafer, Akun kahramanlarnn kl yolunda yryen Krdistan halknn olacaktr! Cuma Tak, Cuma Bozkoyun, Ali at, Abdurrahman Manap, Sadun Demirko ve dier PKK partizanlarnn ans lmszdr! Kahrolsun smrgeci feodal komprador dzen! Yaasn bamszlk mcadelemiz! Yaasn PKK! Eyll 1980 (Mazlum Doann yazd bildiri)

92

93

Cezaevlerinde younlaan zulm ve devrimci direni

Bu yaz, Mazlum Doan tarafndan kaleme alnm ve darya ulatrlmas salanmtr. Son kez ikenceye alnmasna bir neden olarak da, bu yaznn Serxwebn gazetesinde yaynlanmas gsterilmitir.

Yzyllardr yabanclarn sultas altnda olan Krdistan teden beri ak bir cezaevinden farkszdr. Fakat gerek anlamndaki bir cezaevi ile arasnda yine de nemli farklar vardr. Herkes gibi tutuklular da bu farklar bilirler. nk cezaevleri birer dinlenme evi ya da turistik kamp deil, dzene muhalif olanlarn konulduu yerlerdir. Trk cezaevlerinin berbat halini buralarda hkml ve tutuklulara uygulanan bask ve zulm hele Krdistandakilerin gerek bir cehennemden farksz olan niteliini bilmeyen yoktur. Bu konuyu yeniden ele alp incelemek bu yaznn kapsamn aacandan, cezaevlerindeki genel durumu, tutuklulara reva grlen insanlk ve uygarlk d uygulamalar anlatacak deiliz. Fakat esas konuya gemeden nce skynetimin ilanyla birlikte kurulan askeri ceza ve tutukevlerindeki, zellikle de Diyarbakr skynetim ceza ve tutukevlerindeki uygulamalara olduka yzeysel de olsa deinmeden geemeyeceiz. Haziran 1980 tarihine kadar Diyarbakr Skynetim Komutanlna bal askeri ceza ve tutukevi vard. 1 Nolu, 2 Nolu ve s-

94

tihkam ceza ve tutukevi olarak anlan bu cezaevlerinde yardan fazlas PKK davas san olan toplam 1000(Bin) civarnda tutuklu bulunuyordu. Her cezaevindeki tutuklularn devlet nezrindeki yerleri ayr olmasna ramen her cezaevindeki uygulamalarn nitelii hemen hemen ayn idi. Cezaevleri sala uygun deillerdi. Hastalara verilen ilalarn ounlukla kullanlma tarihleri gemi oluyordu. Sular yeterli oranda akmad, temizlik malzemeleri verilmedii ve tutuklulara banyo yaptrmad iin bitten geilmiyordu. Yetersiz ve sala uygun olmayan yemekleri sekiz, on kii ayn tabaktan yiyor, bu ise verem ve benzeri bulac hastalklarn yaygnlamasna yol ayordu. Tutuklular darack koularda ve hapishane koridorlarnda tek yatakta er drder kii adeta st ste yatarlard. Ziyaretiler ve avukatlarla serbeste ve yeterli sre grebilme olanaklar yoktu. Israrl abalara ve konulan eylemlere ramen birka gazete dnda kltrel ihtiya olan kitap ve dergilerin cezaevine sokulmasna izin verilmiyordu. Tutuklular, daktilo, yasa kitaplar ve dier savunma aralarndan yoksundular. Tutuklu kitlenin hassasiyetine ve basklara kar ortak tavr almasna ramen yer yer dayak ve kfre bavuruyorlard. Hatta zaman zaman cezaevlerinden alnan kiiler yeniden ikenceli polis sorgusuna, inzibat karakollarna gtrlyorlard. Tutuklularn dardan elbise ve sigara dnda ziyaretileri vastasyla bir ey getirmemeleri iin ziyaretiler didik didik aranyor, hakarete uruyorlard. Fakat 12 Eyll ncesinde tutuklularn koyduklar rgtl ve srekli direniler nedeniyle basklar snrsz ekilde artrmak kolay deildi. Hatta bir bakma cezaevi iinde idare ile devrimciler arasnda bir otorite dengesi vard. Bu denge tutuklularn aleyhine bozulduunda konulan gl eylemlerle idarenin bask ve terr yeniden dizginleniyor, denge yeniden salanyordu. rnein cezaevlerinde polis sorgusuna gtrlmek iin birka defa tutuklu alnm, fakat her seferinde tutuklular topluca dayak yeme, bombalanma, inzibat karakollarna gtrlp ikenceden geirilme pahasna bu uygulamalara kar direnmiler, ve smrgecileri geri adm atmak zorunda brakmlardr.
95

Cezaevlerinde bask ve zulme kar konulan anl direniler sayesinde 1980 yaz aylarndan itibaren cezaevlerine savunma aragereleri, klasik kitaplar, yemek vb eyleri sokmak mmkn olmasa bile resmi kitaplar, ceza yasas vb gibi baz kitaplar ile Yank dergisi idarenin izni ile ieriye girebiliyor, reetesi olan hastalar iin et, bal vb yiyecekler dardan alnabiliyor, okuma yazma renmek amacyla isteyen kalem defter aldrabiliyor, her kouta bulunan stclar vastasyla tutuklular elbise ve bulaklarn scak su ile ykyor, banyo yapabiliyorlard. Keza ziyaretilerin getirdikleri yiyecek ve benzeri eyalar dorudan tutuklulara ulayor, tutuklular birbirleriyle gryor, kantinden ihtiyalarn kendileri karlyorlard. 1980 Haziran sonlarnda 5 Nolu ceza ve tutukevi aldnda 2 Nolu ceza ve tutukevi tmyle lavedildi. 1 Nolu ceza ve tutukevi ar tutuklu olarak kabul edilen yz kadar PKK davas sanna tahsis edilerek 1 ve 2 Noludaki tutuklular 5 Nolu ceza ve tutukevine tandlar. Diyarbakrn Balar semtindeki 5 nolu ceza ve tutukevi bina bakmndan dier 3 cezaevinden tamamen farkl bir yapda ina edilmiti. 20-30 kiilik koular hcre eklinde idi. Altl-stl olup ayn havalandrmay kullananlar dndaki koularn birbirleriyle temas ve haberlemesi olduka zordu. Bu durumdan yaralanan idare farkl siyasi gruplara mensup tutuklular ayr koulara koyarak siyasi guruplar arasndaki temas ve diyalogu kesmeye alt. Ancak tutuklularn kendileri kantinden al veri yaptklar, baka koulardaki yaknlarna eya verip aldklar, ziyarete ve doktora kark ktklar, ayn davadan ve ortak davalar olan tutuklular avukatlaryla birlikte grtkleri koular aras gidi geli olduu, vb iin yine de birbirleriyle temas kurabiliyor, idarenin gelitirmek istedii basklara kar ortaklaa direnebiliyorlard. 12 Eylle kadar deil bir ya da birka kouun, bir tek kiinin bile keyfi olarak alnp hcreye atlmas, tutuklulara kfr edilmesi, dayak ve hareket edilmesi idarenin gze alabildii eyler deildi. Hele tutuklularn eya ve paralarnn gasp edilmesi, yeni tutuklananlara, ya da koulardan alnan tutuklulara gnlerce ikence yaplmas, vb olacak eyler deildi. 5 Nolu ceza ve tutukevi ilk aldnda koularn birinden bir tek tutuklu hcreye atlmak istenmi, fakat alt st koular direnerek tutukluyu vermemiler, bu koularn hcreye atl96

mas zerine de tm koular kaplarna vurarak olay protesto etmiler, yemek almay reddetmilerdi. Bu kararl tutum karsnda idare geri adm atarak hcredekileri derhal koulara iade etmi, bir daha kimseyi hcreye atmaya cesaret etmemitir. 12 Eyllden sonra cezaevlerinde younlaan bask ve zulm Smrgeciler 12 Eyll sabahndan itibaren cezaevlerinde derhal saldrya geerek azgn bir bask ve zulm uygulamasna giritiler. zellikle 1 ve 5 Nolu cezaevlerinde saldr o kadar ani ve acmasz oldu ki, tutuklu kitlesi neye uradn ard. yle ki: Darbeden hemen sonra her trl i ve d ziyaret hepten kaldrld. Bir koutan dier bir koua deil gitmek elbise, sigara, ila, para, vb eyler almak, ya da gardiyanlar vastasyla gndermek bile kesinlikle yasakland. Koutan koua seslenmeyi nlemek iin koularn havalandrma delikleri kapatld. Tutuklularn ihtiyalarn karlamak iin kantine yemek almaya gitmeleri ve benzerleri tmyle yasakland. Avukatlarla grmeler men edildi. Tutuklularn doktora karlmalar ya da ar hastalarn hastaneye gtrlmeleri tarihe kart. Tek cmle ile koularn birbirleri ve dar ile temas ve haberlemelerini engellemek iin gerekli olan ne varsa yapld. Ayn zamanda zellikle 5 Nolu ceza ve tutukevinde o zamanki ynetici olan ayya ve sadist Yzba Orhan ahinin komutasndaki Mustafa, Mehmet ve Orhan gibi astemenler ile daha nce birer ikence hane olan inzibat karakollarnda grev yapm faist gardiyanlar koulara ve tandklar devrimci kadrolara kar azgn saldrya getiler. Dier ceza ve tutukevleri gibi 5 Nolu ceza ve tutukevinde tutuklularn da yardan fazlas PKK davas sanklaryd. Cezaevi kitlesi gibi, smrgeciler ve cezaevi grevlileri de her trl direniin nc ve esas yrtclerinin PKK kadro, taraftar ve sempatizanlar olduklarn ok iyi biliyorlard. Bu nedenle saldr ncelik ve zellikle PKK davasnn sanklarnn bulunduu koulara ve tannm PKK kadrolarna yneltiliyordu. Gece gndz demeksizin koulara giren gardiyanlar, adi kfr ve hareketler savurarak tutuklular sra dayandan geiriyor, nceden tespit ettikleri kiileri mahkemen var, savcya kacaksn vb bahanelerle koutan kararak dvyorlard. Koularn ve tek tek
97

kiilerin hcreye gtrlerek ikenceye tabi tutulmalar, dvlmeleri bu dnemde normal bir uygulama haline geldi. yle ki, d ziyaret ve avukatlarla grmenin dahi yasak olduu hafta boyunca 5 Nolu ceza ve tutukevinde sra dayandan gemeyen, hcreye atlmayan kou kalmad. Kfr, dayak, ikence, hcreye atlma, vb eylerin yan sra tutuklularn sa ve byklar zorla kestiriliyor, koularn kantin ihtiyalar karlanmyor, zaten ilk gnden beri bir saat kstlanm olan havalandrma keyfi olarak yasaklanyor, d postadan ihtiyalar karlanmyor, yemek bazen hi verilmiyor, ya da ok az veriliyor, koridorlarda grlt yaplarak, acayip sesler karlarak tutuklular tedirgin edilmeye allyordu. Ayrca tm koularn ocaklar toplatld. Koulardan sigara, ay, eker, vb temel ihtiya maddeleri zorla gasp edildi. Smrgecilerin ve cezaevi grevlilerinin tutuklulara kar uyguladklar kin ve nefret ylesine ileri gitti ki, tutuklulara yasal olarak kan yiyecekleri bile parayla piyasadan drt be kat pahal olarak veriyorlard. rnein, sabah kahvaltlarnda ayla beraber kmas gereken zeytin, peynir, reel, vb eyler baz koulara hi verilmiyor, verilenler ise olduka gln miktarda oluyordu. Mevcudu 30-40 kii olan koulara verilen zeytin miktar 20-25 taneyi gemiyordu. Bu gln durum, mutfak ve kantin ilerinden sorumlu olan Mustafa adl faist astemene sylendiinde byk bir pikinlikle bu tr eyleri kantinde bulunduruyoruz. Paranz verip aln demek yzszln gsterebiliyordu. Bask ve smr politikas kamuoyunun basks ile kasm ayndan itibaren ziyaretler baladktan sonra da hzndan bir ey kaybetmeden srd. Aylarca en acil hastalar bile doktora karlmad. Dardan ya da baka koulardan bir tek aspirinin alnmasna bile izin verilmedi. Scakln sfrn altna indii dnemde bile srarl abalarna ramen tutuklulara battaniye verilmedi. Bir tek gn dahi kalorifer yaklmad, stelik de tutuklulara dardan yorgan getirilmesi yasakland. Tutuklu ailelerinin getirdikleri yiyecek eyalar gasp edilerek tutuklulara verilmedi. Ziyaretiler ve avukatlarla grmeler kou esasna balanarak ayr ayr yaptrlan grmeler be dakika ile snrlandrld. Avukat ve ziyaretileriyle grmeye gtrlen tutuklular, gtrlp getirilirken dvldler. Kfr ve ha98

karetlere maruz kaldlar. Brakalm ayn davadan tutuklu olanlar, yakn akrabalar, kardeler, eler, baba oul olanlar bile birbirleriyle selamlamaya dahi muhta edildiler. Cuntadan ksa bir mddet sonra, nce istihkam, sonra da 1 Nolu ceza ve tutukevi gzalt blm haline getirilerek, buradaki tutuklular 5 Nolu ceza ve tutukevine nakledildiler. Bylece Diyarbakr askeri ceza ve tutukevlerindeki tm tutuklular 5 Nolu ceza ve tutukevine tanm oldular. Yeni gelenlerle birlikte eskiden 750 civarnda olan 5 Noludaki tutuklu says 1000i at. Daha sonra yeni tutuklularn gelmesiyle cezaevindeki kou says 35e, tutuklu says ise 1500e trmand. 1 Noludan gelen grevlilerle takviye edilen cezaevi ynetimi, tutuklulara ynelik saldrsn daha da younlatrd. Koulara zorla kapasitesinin birka kat tutuklu yerletirilerek, koularn eskiden homojen olan yaps bozuldu. Fakat yine de 1980 sonlarnda Bucakn apulcular, Raman ekyalar, Sleymanlar adl haydut etesinin mensuplar, hrszlar, serseriler, ve benzerlerine ait bir iki kou ile idare yanls olarak bilinen eitli reformist teslimiyeti hareketlerin sanklarna ait olan birer kou dnda Dev-Yol, Kurtulu, GD, TKKO, Halkn Kurtuluu, KUK, Ala Rzgari, Rzgari, Denge Kawa davas sanklarna ait olan birer kou dndaki yirmiyi akn kou ve hcrelerde 500 akn PKK davas san kalyordu. Diyarbakr Skynetim Mahkemelerinde en byk ve en nemli dava olan PKK dosyas almadan nce her gn saylar artarak 1000 civarna trmanan PKK kadro, sempatizan ve taraftarlarnn moralini bozmak, onlar teslim almak ve tketmek elbette smrgeciler tarafndan hayati neme sahip olan bir eydir. 12 Eylle kadar uygulanan her trl ynteme ramen PKK davas sanklarn teslim almak, lke ve halkn davasna ihanete zorlamak mmkn olmam; bu nedenle de davalarn almas ertelendike ertelenmitir. PKK sempatizanlar ve PKKlilere yardm ettikleri iin tutuklanan halktan insanlar bile mahkeme sonularna ve alacaklar cezalara asla nem vermiyorlar, bu konuda en ufak bir korku ve ylgnlk rnei gstermiyorlard. Cunta, PKK davas sanklarnn korkup ylmadn, onlar mahkeme ve ceza tehdidi ile yola getirmenin mmkn olmadn ok
99

iyi biliyordu. Bu nedenle bu kadar byk bir kitleyi, esir kamplarnda uygulanacak dayak, ikence, er eitimi ile teslim almak, Trkletirmek ve faistletirmek istiyordu. Cezaevlerinde sradan tutuklular ve reformist teslimiyeti kk burjuva milliyeti hareketlerin dava sanklarna yaplanlar ile PKK davas sanklarna yaplanlar arasndaki fark, PKK kadro ve taraftarlarna sistemli olarak uygulanan bask ve ikenceler bu gerei gsteriyordu. Cunta, bu alaka hedeflerine varmak iin Adalet Bakannn azndan defalarca akland gibi, cezaevlerini gzalt yerlerine evirdi. Gzaltna alnanlara uygulanan ar ikence ve basklar 12 Eyllden sonra tutuklulara, zellikle PKK davas sanklarna da aynen uygulanmaya balad. yle ki, aylarca gzaltnda kalarak ar ikenceler maruz kalanlar, tutuklanp cezaevine getirildikten sonra da haftalarca hcrelere atlarak vahi ikence, dayak, hakaret, kfr ve dier basklara tabi tutuluyor; hkm giyen devrimciler, hcre cezalar olmad halde daimi olarak keyfi bir ekilde hcrede tutuluyor; koulardan topluca ve tek tek alnan tutuklulara olmadk ikenceler uygulanyordu. Her gn dozu artan saldrlar aralk aynda dorua kt. Artk eskiden her tutukluya gnde verilen iki ekmek bile, bire, hatta yarma drlmt. Gardiyanlar, koulardan aktan para ve dier eyalar zorla gasp ediyor; koular dzenli hara vermeye zorluyorlard. Dayak, ikence, hara alma, vb eylerin yan sra devrimcilerin onuruyla oynamak, onlar kiiliksiz ve duyarllklarn yitirmi bir kitle haline getirmek iin ne lazmsa yapmaktan ekinmiyorlard. rnein, srarl abalardan sonra gstermelik olarak cezaevine getirilen doktor, muayene olmak iin giden acil hastalar bu orospu ocuklarnn bir eyleri yok, hasta olan devlete kar kmaz, gtrn bu krolar, birka kadn, kz getirin s.... sevielim vb gibi adi kfrlerle kovarak muayene etmemi; stelik de tutuklularn devrimci onuruyla oynamt. Cunta dneminde gemi azya alan smrgeci bask ve zulme kar, trklar ile cunta yanls ve idare kouu olarak teslimiyetiler dndaki tm koular yetersiz de olsa u ya da bu oranda direniyorlar; frsat bulduka toplu olarak memnuniyetsizliklerini ortaya koyuyorlard. zellikle PKK davas sanklar, koutan koua s100

rlme, hcreye atlma, dayak ve ikenceden geirilme, ziyaret ve avukatlarla grmeye karlmama, vb eylere ramen srekli olarak direniyor; cuntaya ve idareye asla boyun emiyorlard. Fakat, tek tek kii ve koularn kendi balarna direnmeleri bak ve zulm frenlemeye yetmiyor; aksine idare bu direnmeleri de krmak iin alabildiine zulm younlatryordu. Zulme kar mcadelenin ykseltilmesi Cuntann ilk gnlerindeki oktan sonra devrimciler, kaybettikleri mevzileri yeniden kazanmak, vahi ve dayanlmaz bir nitelik kazanan smrgeci bask ve zulm pskrtmek, devrimci gurur ve onurun daha fazla ayaklar altna alnmasna, tutuklularn er eitimi ile Trkletirme ve faistletirme giriimini boa karmak iin areler aramaya, tek tek kii ve kou halinde direnmeden toplu ve rgtl direnie gemek iin aba sarf etmeye baladlar. Ancak 1 Nolu tutukevinden gelen yeni ve tecrbeli kadrolarla takviye edilen 5 Nolu cezaevi ynetimi bo durmayarak, her gn yeni yeni tedbirler ve uygulamalar gelitiriyor; tutuklu ve koularn birbirleri ve daryla iliki kurmamas, haberlememesi iin elden gelen her eyi yapyor; bireysel ve kousal direnmeleri de krmak iin ikence, dayak, psikolojik bask, vb eylerin yan sra tutuklular ajanlatrma, baz koular idareden yana ekme, direnen koularn yaplarn bozma, vb gibi yntemleri byk bir incelikle uyguluyordu. nk bu yaplmakszn koulardaki direnmeyi krmak, tutuklular teslim alarak kiiliksizletirmek, er eitimine tabi tutarak Trkletirmek ve faistletirmek olanakszd. 1 Noludan gelerek 5 Nolu ceza ve tutukevinin tm i ynetimini stlenmi olan havac baavu, 15 yllk MT grevlisi ve kontrgerillann sekin bir kadrosuydu. Bu kii, her trl ikence metodu ve psikolojik sava yntemini ok iyi biliyor; devrimcilere kar duyduu derin ulusal snfsal kinle en olmadk eyler yapyordu. Havac, hapishaneye gelen her tutukluyu haftalarca a, susuz, beton hcrelerde tutarak, dayak ve ikence ile terbiye etmeye, direnme ruhunu krarak teslim almaya ve ajanlatrarak istedii koua yerletirmeye alyordu. Koularda boyun edirmede nnde engel olarak grd devrimci kadrolar hcreye atarak dayak ve ikence ile yola
101

getirmeye, koulara zorla istedii kiileri yerletirerek yaplarn bozmaya alyordu. Buna ramen hizaya getiremedii koular ya datyor; ya da bir yerden dierine srp duruyordu. Aralk 1980 ortalarnda devrimcilerin provokasyona gelmemek iin sarf ettikleri tm abalara ramen, baavuun bizzat kendisi yz kiiden fazla PKK taraftar ve sempatizannn kald 31. koua szde arama yapmak bahanesi ile gitti. Ve tutuklulara saldrd. Devrimciler zorunlu olarak kendilerini savunmak zorunda kaldlar. Havac ve beraberindeki birka provokatr hrpaland. Bunu zerine 31. kou ve ayn havalandrmaya kan krktan fazla kiinin kald bir dier kou topluca hcreye atlp sra dayandan ve ikenceden geirildiler. Bu koulara hrsz, trk, vb gibi insanlar getirilip yerletirildi. 31. kouun temsilcisi ve dier baz devrimciler koutan atldlar. Aralk 1980in son haftasnda ise 1 Noludan gelen PKK davas sanklarnn kald 18. kou, daha geni olan bir dier koua gtrlecekleri vaadi ile koutan karlarak hcreye gtrldler. 5 Nolu ceza ve tutukevine geldikleri bir ay iinde iki defa keyfi olarak koular deitirilen, stelik de son kez srekli olarak hcrede kalmaya mahkum edilen 60 kadar devrimci, hcreye atldklar ikinci gn olan 28 Aralk 1980de hcreden karlarak koularna iade edilmeleri ve cezaevi kitlesi zerindeki dizginsiz bask ve ikenceye son verilmesi talebi ile lm orucuna baladlar. Hcrede eyleme gidenlerin en az yarsnn komaya girdii ve hastaneye kaldrld 2 Ocak 1981de tm cezaevinde teden beri idare yanls olarak bilenen trklar ve teslimiyetilerin kaldklar koular dndaki tm tutuklu kitlesi, 1. Cezaevinde uygulanmakta olan vahi bask ve ikencelere son verilmesi, cezaevine yeni gelen tutuklularn haftalarca hcrelerde tutularak ikence ve dayaa maruz braklmamas koulara zorla ve tka basa adam doldurulmamas, tutuklularn keyfi olarak dvlmemesi, hcreye atlmamas. 2. Yakn akrabalarn ve ayn davadan olanlarn grebilmelerine frsat tannmas, hastalarn doktora karlmas, durumu kt olan dier ar hastalarn hasta haneye kaldrlmas, tutuklularn ziyaretileri ve avukatlaryla serbeste ve makul bir sre grebilmesi, grmelerde soyad birlii aranmamas, tutuklularn zorla sa ve byk102

larnn kesilmemesi, hastalara dardan yiyecek ve ilalarn ieriye alnmas, ziyaretilerin getirdii yiyecek, sigara vb eylerin gasp edilmemesi, kaloriferlerin yanmas, battaniye verilmesi tutuklulara banyo yaptrlmas, koularn yemekhane ve tuvalet sorunlarnn zlmesi, yemeklerin yeterli ve sala uygun tarzda karlmas, tutuklulara kmas gereken istihkakn kantinde piyasa fiyatnn 45 kat fiyatla tutuklulara satlmas ileminden vazgeilmesi, koulara yeterli su ve temizlik ara gerelerinin verilmesi, hapishanenin ypranma ve masraflarnn tutuklulardan alnmamas, ieriye kitap, dergi vb kltrel aralarn verilmesi, vb 3. Tutuklu avukatlarna bask yaplmamas, tutuklularn avukatlaryla serbeste ve yeterli bir sre grebilmelerine olanak tannmas, tutuklunun savunmalarn hazrlayabilmeleri iin daktilo, ceza yasas, kitap , vb savunma ara gerelerinin braklmas. 4. Tutuklu kitlesinin temsilcileri durumunda bulunan kou temsilcilerinin dikkate alnmas, kou temsilcilerinin dvlmemesi, keyfi olarak hcreye atlmas ilemine son verilmesi ve haftada bir kabul edilerek kendilerinin kouun sorunlaryla ilgili olarak dinlenmesi, vb talepler iin sresiz olarak alk grevine baland. Eylem epey zamandan beri planlanm,rgtl ve son derece glyd. Tm koular ve kitle nceden eyleme hazrlanm, hatta DDKD ve zgrlk Yolu davas sanklarnn da katlmnn salanmas iin haftalarca uralm, fakat bunlar eyleme katlmaktan srarla kanmlardr. 30 kadar kouun ve 1000i akn kitlenin katld eylemin zamanlamas da ok uygundu. Trk cezaevlerinde tutuklulara yaplan ikence ve zulm protesto etmek iin Almanyann eitli kentlerinde balatlan alk grevleri ve Adana cezaevindeki direnile ayn zamana denk geliyor ve ayrca Avrupa Konseyine ye parlamenterlerin Trkiyeye yaptklar ziyaret tarihlerini iine alyordu. Cuntann anariyi bastrdk, anaristleri hizaya getirdik dedii bir dnemde cezaevlerindeki devrimci kitlenin teslimiyet ve ihaneti kabul etmeyerek kendisine er eitimi yaplmas ve faistletirmeyi reddettiini ve asla zulme boyun emeyeceini gsteren bu eylem; cezaevi idaresi, skynetim komutanl ve faist cuntay adeta oke etti. Geri smrgeciler PKK davas sanklarnn ve di103

er devrimci-ilerici tutuklu kitlesinin kendilerine teslim olmadklarn biliyordu; fakat hibir zaman bu apta bir direniin boy vereceini beklememilerdi!.. 2 Ocak gn balayan direni zerine cezaevleri mdr binba Allattin Ayar (ki daha nce Kbrsta grev yapm) derhal uakla Ankaradan Diyarbakra geldi ve cunta tarafndan daha nceden bu tr direnileri bastrmak iin hazrlam olduu anlalan plan gereince hemen eylemi bastrma hareketine giriti. Tutuklularn birbirleri ve daryla haberlemelerine vesile olabilecek ziyaretiler, avukatla grme, vb eyler derhal yasakland. Direniin ikinci gnnden itibaren, grevi krmak amacyla youn bir iddet uygulanmaya baland. O gn tm direnii koular teker teker havalandrlmaya karlarak, tutuklular sra dayandan geirildi. nzibatlar ve gardiyanlar, havac Mustafa ve dier astemenlerin nezaretinde tutuklular tek tek falakaya yatrarak, kendilerine zorla yemek yedirmeye altlar. Akama kadar ikence gren tutuklularn feryatlar havalandrmalarda eksik olmad. Ayn gn direnii koularda yaplan aramalarda televizyon, radyo, stc, vb gibi aralar topland. Eskiden kalan ders kitaplar, defter ve tutuklularn gazeteden yaptklar arivler yrtld. Kalem, saat, akmak, para vb eyler askerler tarafndan gasp edildi. Baz koularda st, ya, makara iplii, vb bile braklmad. Tutuklularn giyecek eyalar yrtld, ayaklar altnda ezildi. Ancak bu vahi ikence, yama ve talan, direnii krmaya yetmedi. zellikle PKK davas sanklarnn bulunduu koulardaki tutuklulara, saatlerce tekme, tokat, cop ve falaka ile dayak yedirme ii pek tutmad. Bu terr havasna ramen bir iki kou dnda tm kitle grevi srdrmeye devam etti. Bu kez direnii krmak iin ek tedbirler alnmaya baland. rnein tutuklular korkutmak ve psikolojik olarak ypratmak iin geceleri ikence yaplm insan seslerinin alnm olduu bantlar yksek sesle alnmaya, gardiyanlar koridorlarda patrt ktrd yaparak barp armaya, alayan yalvaran insan sesleri karmaya, vb baladlar. Hedef, maddi ikence ile birlikte uygulanan psikolojik ikence ile direniileri yldrmak ve teslim olmaya zorlamakt. Bu tr eyler de rgtl ve kararl kitleyi direniten vazgeir104

meye yetmedi. Daha sonraki gnlerde dayak, ikence, korkutma, psikolojik ikencenin yan sra ihaneti tevik primleri icat edildi. Direnie katlmayanlara teekkr edildi. Kendilerinin televizyon, radyo, stc, vb eylerine dokunulmad. Bir istekleri olup olmadklar soruldu. Bunlar ve direnii kran koular avukat ve ziyaretileriyle grtrldler, doktora karldlar, hatta sfrn altndaki havaya ramen, o gne dek hi yanmam olan kaloriferler eylemin drdnc gnnden itibaren sabah ve akamlar birer ikier saat yanmaya balad, vb. Bu abalara ramen direniin srdrldn grnce, eylemin drdnc gn iddet unsuru yeniden n plana geti. Koularda nder ve ynlendirici olarak tannan unsurlar alnp dvlerek hcreye atldlar. PKK davas sanklarnn kald ve toplam mevcutlar 200 civar olan kou toptan hcreye atldlar. Hcredekilerden de grevi kranlar, szde mkafatlandrlarak bu koulara getirilip yerletirildiler. Hcreye gtrlen PKK taraftarlar dayak ve ikenceye ramen direnmeye devam etiler. dare, her trl vahete ramen halktan birka kii dndakilere yemek yedirmeyi baaramad. Bu uygulamalar, eylem bir haftay getikten sonra da aynen devam etti. Fakat smrgecilerin eylemi krmak iin uyguladklar ikence, dayak, tehdit, korkutma, blf, kitleyi blme, psikolojik bask, mkafatlandrma, adam ayarlama, vb yntemlere ramen 1000 civarndaki PKK taraftar ve dier devrimci kitle grevi kararllkla on gne yakn bir sre srdrd ve planlad gibi bitirdi. Eylemin son derece rgtl olmasna, her trl bask ve zulme kar kararllkla srdrlmesine ramen smrgecilerin mide kanamas geiren direniileri bile doktora gtrmemeleri, tutuklularn temsilcileri ile her trl grme ve pazarl reddetmeleri, eylemin PKK kadrolar tarafndan rgtlendiini ve arlkl olarak PKK kitlesi tarafndan yrtldn bilmelerindendir. Bu davranlar ile adeta cezaevi kitlesini PKK kadrolar tarafndan rgtlendirilen eylemlerle istedii haklar elde edemeyecei, stelik de dayak ve ikenceye maruz kalarak elindeki mevzileri (TV, radyo, stc, vb) de kaybedeceini kendilerince kantlamak istediler. Aslnda smrgeciler, eylemcilere kar PKKya duyduklar dmanlk duygular ile hareket ediyorlard. Adeta direniilerle grme
105

masasna oturmay reddederek cezaevinin i ynetimini, PKKllara brakmayacaklarn, cezaevi kitlesi zerinde PKK kadrolarnn otorite kurmasna msaade etmeyeceklerini gstermek istiyorlard. Eylem sresi boyunca, gardiyanlar, inzibatlar ve astemenlerin savurduklar kfr ve hakaretler bu gerei gsteriyordu. Smrgecilerin ve smrgeci grevlilerinin PKKya kar sava psikolojisi iinde hareket ederek adeta parti karsnda yenik dtklerini kabul etmediklerini kantlamak istemeleri, eylemin glln perdelemedi. Cuntann eylemi krmak iin grevin altnc gnnde direni yapanlara 2-7 yl hapis ngren zel bir yasa karmas eylemin glln kantlamaya yeter de artar bile. Zaten direniilere kar uygulanan vahi bask politikas da bu gerekten tryd. Belki konulan eylemle somut sonular alnamad; fakat bu eylem, PKK kadro ve savalarnn hibir koul altnda smrgecilere teslim olmayarak daima devrimci onur ve gururlarn koruyacaklarn, lke ve halkn davasna olan sarslmaz inanlarn koruyup srdreceklerini birkez daha dost ve dmana gsterdi. Kitle, dmann vahi ve alak nitelii, burjuva milliyeti hareketlerin teslimiyeti ve uak karakterini, PKKnin doru devrimci izgisi ve parti militanlarnn mcadeleci ruhunu yakndan grd. Darda kamuoyunun dikkati cezaevi ve cezaevindeki uygulamalar zerine ekildi. Halka devrimcilerin zindanlarda bile zulme kar kararllkla mcadele ettii; smrgecilere asla boyun emeyecei gsterildi. Bugn Diyarbakr askeri ceza ve tutukevlerinde smrgecilerin bask ve zulm ile buna kar yrtlmekte olan direni deiik biimler altnda devam etmektedir. Bu yaznn yazld tarihte yz akn PKK kadro ve taraftarlar hcrede tutulmaya, koulardan alnan tutuklulara ikence yaplmaya, koulara sra daya atlmaya, tutuklularn yaknlar ve ziyaretileriyle grmelerinin engellenmesine devam edilmektedir. Bu durum PKK kadro ve taraftarlarnn teslimiyeti, lke ve halkn davasna ihaneti reddetmelerinde, dmann bask ve zulmne boyun ememelerindendir. Evet bugn, PKK kadro ve taraftarlar bask ve zulme kar canlar pahasna direniyorlar. Onlar, karcl, teslimiyeti, ihaneti, kaypakl, uakl deil; lke ve halkn devasna ball, ulusal ve
106

snfsal kahramanl temsil ediyorlar. Onlarn yolu zorluklarla dolu olsa da zafer iin tutulmas gereken bir yoldur, tarih bu yolun takipilerinin zaferine dnyann her yerinde olduu gibi, er ya da ge Krdistanda da tank olacaktr. Kahrolsun smrgeci faist zorbalk! Yaasn bamszlk ve zgrlk mcadelemiz! Yaasn PKK! Yaasn zindanlarda ykselen devrimci direni!

107

Bir kahramann ardndan

Bu yaz, PKK taraftar Orhan Aydnn 1980de idama mahkum edilmesi zerine, onun devrimci yaamn yakndan tanyan ve byle mcadeleci bir kiilik kazanmasnda kendisine nderlik eden Mazlum Doan tarafndan kaleme alnmtr. Ancak, Orhan Aydnn idam karar daha sonra bozulmu ve davasna yeniden baklmaya balanmtr.

1977 Maysnda Haki Karer yoldan katledildiini duyar duymaz Diyarbakra geldim. Diyarbakrda grevli olan arkada Haki yoldan cenaze trenine katlmak iin Antepe gittiinden, ondan boalan sorumluluu stlenmek amacyla Diyarbakrda kalmay uygun grdm. Arkadalar ararak kendileriyle birlikte bir durum deerlendirmesi yaptk. Saymz 7-8 kadard. Fakat Diyarbakr Eitim Enstitsnde okuyan birka sempatizanmz daha vard. Parasal imkanmz, iki tabancadan baka silahnz, teksir makinamz, daktilomuz falan yoktu. Buna ramen Haki yolda anmak ve katlediliini protesto etmeye karar verdik. Yapacamz eyler duvarlara sloganlar yazmak ve okullarda forumlar dzenlemekten ibaretti. 19 Mays 20 Maysa balayan gece iinde esmer ocuksu birinin de bulunduu 8-9 arkada zar zor topladmz iki kutu yal boya ile slogan yazmaya karken, ben de okullarda okunacak yazy hazrladm ve hatrladm kadaryla ertesi gn 16-17 yalarndaki esmer delikanlnn iinde olduu -drt arkada ve sempatizanla birlikte Eitim Enstitsne gittim. O sralar Diyarbakr Eitim Enstitsn DDKD denetimi altnda tutuyor, TKP, HK vb Maocu dedii sosyal oven rgtlerin taraf108

tarlar DDKDden koparak Kava adl yaynevi etrafnda toplanan burjuva milliyetilerini okula brakmyordu. Fakat bizim o zamana kadar herhangi bir rgt veya hareketle politik atmamz yoktu. DDKDliler de halk arasnda yaptklar propagandada, bizimle aralarnda ciddi bir elikileri olmadn, hatta bizimle ayn ideolojik grte olduklarn sylyorlard. Sabahleyin okula gidince DDKDin kendilerini yakndan tandmz sorumlu kadrolarna, hareketimizin nder kadrolarndan Haki Karerin MT tarafndan oluturulan ajan bir rgt tarafndan katledildiini, yoldamza sklan kurunun onun ahsnda tm Krdistan halkna ve devrimcilerine skldn syleyerek, yoldamz anmak iin bir forum yapmak istediimizi, kendilerinin de bize yardm etmelerini istedik. DDKDliler Haki Karerin adn duyduklarn, gerekten de zldklerini fakat kimin tarafndan ldrldn bilmediklerinden, hemen bir karar veremeyeceklerini sylediler. Fakat bizi oyalamak, o sralarda Diyarbakrda olduunu bildiimiz eflerine haber uurarak, kanmca ne tavr taknmalar gerektiini saptamaya altlar. Nitekim yarm saat sonra (08.00-08.30 civar) bize kesin olarak forum yaptrmayacaklarn belirttiler. Ancak bizim arkadamz anmaktaki kararllmz gren DDKDli efler biz ne id belirsiz bir insan iin anma toplants m dzenleyeceiz. Yaptrmyoruz. Gcnz varsa deneyin gibi kfr ve hareketler savurarak ii zorbala dktler. Bu durum karsnda ksa bir durum deerlendirmesi yaparak forum yapmadan dndk. Evde DDKDnin tavr ve kendi tavrmz deerlendirdiimiz srada esmer delikanlnn bir keye ekilerek sessizce aladn grdm. Arkadalara, daha nce grmediim bu delikanlnn nereli olduunu, adnn ne olduunu sorduumda, Diyarbakrldr. Tunceli retmen Okulu son snfta okuyor. Ad Orhan Aydndr dediler. Diyarbakrdaki arkadan sorumluluunu stlendiimden ertesi gnden itibaren eitim gruplarnn yneticiliini de stelendim. Eitim almalarmz nceki arkadan saptad kitap ve yazlar ortaklaa okumak ve alamak eklinde idi. Orhann da iinde olduu yeni grup henz Komnist Manifesto, Toplumlar, vb gibi temel kitaplar inceliyordu. Bazen gruplarda dorudan bulunmadmdan kitaplar kendilerinin ortaklaa okumalarn ve tartmalarn isti109

yordum. Daha sonra okunan ksm zerinde beraber konuuyor ve tartyorduk. Mbalasz olarak diyebilirim ki gruptaki en akgz, Marksist bilgileri en iyi kavrayan, komnist bir kiilik kazanmak iin en ok gayret eden kii Orhand. Bu durum kendisini bireysel kitap okumada, okuduklarn kavrama ve bakalarna aktarmada da ortaya koyuyordu. yle ki Orhan ok ksa bir srede bilin bakmndan grubunu at. Yeni sempatizanlar bulup getirerek onlardan oluturduu bir gruba eitim almas yaptrmaya balad. Hzla geliip devrimcileen Orhan, ok ksa bir srede ailesiyle atmaya girdi. Babas devrimci fikirleri benimsemesine, devrimcilerle gezmesine ve devrimci mcadeleye katlmasna kar kyor, btn gn eve hapsederek devrimci faaliyete katlmasn nlemeye alyordu. Bunun zerine Orhan evi terkederek bizim kaldmz eve gelip yerlemek zorunda kald. Fakat bizim ev kirasn deyecek, bir karn doyuracak kadar maddi imkanmz bile yoktu. yle ki, brakalm lokantada da yemek yemek, kahvede ay imek, gazete ve ekmek almak iin dahi para bulamyorduk. Orhandan i bulup almasn istedik. Orhan tula imalatlarnn yannda i bulup almaya balad. O yaz boyunca bir yandan alarak harekete maddi destek olmaya alyor, bir yandan da dzenli kitap okuyarak okuyup rendiini bakalaryla tartarak Marksizm-Leninizmi kavramaya alyordu. Bu arada gc orannda ii ve genlik kitlesi iinde propaganda yapyordu. Hareketimizin ideolojisini, burjuva milliyetilii ve sosyal ovenizme kar mcadele iinde kitlelere tarmak iin didindi durdu. Denebilir ki, 1977 yaz Orhann devrimcilemesinde, zorluklara gs germesini renmesinde, kararl, alkan, disiplinli bir kiilik sahibi olmasnda nemli bir rol oynad. 1977 sonbaharndan itibaren Orhana hareketin eitli kademelerinde eitli grev ve sorumluluklar verilmeye baland. deolojik olarak epeyce yetkinletii ve hareketimizin sempatizan evresi gelitii iin kendisine verilen balca grev eitim almalarn rgtlemek ve ynetmek ile propaganda yapmakt. Orhan 1978 baharna kadar bir yandan devrimci bir kadro olarak yetkinlemeye alrken, bir yandan da kendisine verilen grevlerin stesinden gelmek iin elinden geleni yapt. Tabii bu arada her sempatizan ve
110

kadromuzun yapt gibi sk sk bildiri datt, afilemeye kt, i bulduunda alarak harekete maddi destek salad. 1 Mays 1978de bir gurup arkadala birlikte bildiri datmak iin Diyarbakr TB-DER ubesine giden Orhan arkada dernekte DDKDliler tarafndan dvlm, hayli hrpalanmt. Bu olaydan sonra DDKDlilere, arkadamz neden dvdnz? dediimizde, tanmadk cevabn almtk. Fakat Orhan 18 Mays 1978de Diyarbakr Eitim Enstitsnde bildiri datrken, DDKDliler tarafndan yeniden dvld. Arka arkaya gelien bu saldrlar bizi DDKD ile silahl bir atmaya zorlad. Bu atmada Orhan dnda birka arkadamz daha DDKDliler tarafndan dvldler. Bir arkadamz da bakla ar yaraland. Bizim kar saldrmzda ise, lkel Halil adnda bir DDKDli yaraland. Bu atma Halil yoldan Hilvanda Sleymanlar adl aireti feodal ekya etesi tarafndan katledildii haberi bize ulatnda, tarafmzda tek tarafl olarak durduruldu. Fakat DDKDnin hareketimize ynelik saldr ve iftiralar daha sonra da deiik ekilde srd. Aslnda Orhann TB-DERde ve Diyarbakr Eitim Enstitsnde dvlmesi, DDKDnin hareketimize kar duyduu dmanln aa kmasna vesile tekil etti. nk bizim her trl abamza ve iyi niyetimize ramen bugne kadar DDKD bize kar dmanca faaliyetlerini hzlandrarak srdrd. Hareketimizin gelimesinden duyduu korku onu eski dmanlaryla (rnein KUK) kol kola girmeye kadar gtrd. Orhan, 1978 yazndan itibaren amatrlkten arnarak profesyonel devrimci bir formasyon kazanmaya balad. Delil arkadala birlikte Diyarbakrda o zaman faaliyetlerimizin en youn olduu Balar semtindeki komite yeliine getirildi. Orhan, Balarda hareketimizin gelimesi iin zerine deni baaryla yerine getirmekle kalmayp, ayn zamanda, genlik saflarnda devrimci ideolojinin gelimesi iin de aktif olarak alt. Diyarbakrn frn iileri, renci genlik, tula iileri ve boyaclar arasnda faaliyet yrtt. Onlarn rgtlenme ve eitme almasnda aktif grevler stlendi ve bu grevlerde stn baarlar salad. Payas bata olmak zere Diyarbakrn evre kyleri ile ilikiler kurdu. Kylleri feodallere kar toprak mcadelesine sevk etti. Kyl direnilerini dier yoldalarla birlikte rgtleyip ynetti.
111

Artk Orhan sradan bir devrimci deil, bir genlik ve ii nderi, iyi bir rgtleyici, eitici ve propagandac idi. Hareketimizin ideolojik ve politik hattn ok iyi biliyordu. Kitlelere devrimci ideolojinin tarlmasnda ve onlarn rgtlendirilmesinde byk baarlar salad. Bu nedenle 1978 sonbaharnn banda, yakalanmadan nce arkadalar tarafndan Diyarbakr blgesinin genel propaganda ve eitim sorumluluuna getirilmesi dnlyordu. Fakat plansz ve kendi bana gelien bir olay tutuklanmasna neden oldu. Orhann ve onunla birlikte hareketimizin sempatizan baz rencilerin yakalanmasna neden olan olay rgtsz ve planszd. Hatta olaydan sorumlu arkadalarn haberleri bile yoktu. Sylendiine gre, Diyarbakr Anadolu Lisesine faist bir rencinin geldii sylenmi. Bu renci, ilerinde hareketimizin bir ksm sempatizanlarnn da olduu baz liseli genler tarafndan dvlm. Fakat olayn gelime seyri iinde Orhan arkadan sorumluluunda olan bir silah korumak iin kendisine verdii bir unsur, zerinde tad tabancay ekerek faisti ldrm. Polis, olaydan sonra eitli liselerden rast gele insan tutuklam. Bu rencilerden, bizim sempatizanlarmzn yan sra DDKD, zgrlk Yolu ve dier siyasetlerin de taraftarlar varm. Olay geni bir evre tarafndan bilindiinden kavgaya karan sempatizanlarmzn ve silah kullanann ismi verilmi. Polis, bu rencileri okullarndan tek tek toplam. Olayn faili durumunda olan kii, tabancay Orhandan aldn ve tekrar kendisine iade ettiini sylemi. Eve yaplan basknda Orhan, olayda kullanlan tabanca ve bir kutu mermi ile yakalanm. Orhan poliste hareketimize sempati duyduunu kabul etmekle birlikte, ilikileri hakknda asla bilgi vermedi. Ar ikencelere ramen olayn faili, tertipisi olduu eklindeki dzmece ifadeyi imzalamad. Buna ramen tutukland. Orhan cezaevinde ziyarete gittim. O sralar siyasi tutuklular, Diyarbakr sivil ceza ve tutukevinin ayr bir blmnde kalyorlard. Siyasilerin grmecileri yanlarna (koulara) gidip kendileriyle oturup sohbet edebiliyorlard. Ben de Orhanlarn kouuna gittim. Kouta ve havalandrmada uzun uzun sohbet ettik. Orhanla birlikte yakalanan hareketimizin sempatizanlarn da grdm. Kendilerine mcadelemizin nitelii ve zorluklar hakknda bir konuma yaptm.
112

Fakat beni dinleyenlerin sadece iki- kii olduklarn, bazlarnn beni dinleme gereini bile duyamayarak kendi aralarnda sohbete daldklarn grdm... Kendi kendime Orhann ii zor, bunlar nasl adam edecek, bunlarla nasl geinecek dedim. Bir yl sonra 1979un sonbaharda skynetim askeri ceza ve tutukevinde Orhan dndakilerle grtmde o ipe sapa gelmezmi gibi grnen insanlarn her birinin tutarl, alkan, kararl ve bilinli bir devrimci haline geldiklerini anladm. Evet! Orhan hapiste de zerine deni yapm. Marksizm nedir bilmeyen, oturu ve kalklar bile faull olan insanlar eitmi, herbirini disiplinli, kararl, alkan, lkemizin, halkmzn ve partimizin menfaatlerine sk skya bal bilinli bir devrimci kadro yapmay baarmt. Bu arkadalar sivil cezaevinden getirildikleri 4 Nolu (istihkam) askeri ceza ve tutukevinde devrimci direniin temellerini atmlar, salkl komn yaamnn yerlemesine nclk etmilerdir. Tutarl ve bilinli davranlar, tm devrimci sempatizanlarn ve sradan drst insanlarn gzn kamatryor, onlar iin canl birer rnek tekil ediyordu. Orhann arkadalar her bakmdan yoldaa dayanmann, smrgeci zindanlarda direniin, disiplinli bir komnist yaantnn, fedakarln, kararlln simgesi haline gelmilerdi. Orhanla birlikte yakalanarak tutuklanan ve daha sonra skynetim askeri cezaevine nakledilenlerden Orhann neden kendileriyle birlikte olmadn sordum. Bana Orhann sivil cezaevinde kaldn ve daha sonra parti tarafndan cezaevinden karldn sylediler. Durumalar ise yaklak olarak tutuklanmalarndan bu yana bir yl gemi olmasna ramen henz balamamt. Sylediklerine gre, durumalar balaynca, olayla ilikisi olmayan ve zerlerinde herhangi bir su kant olmayan be kiinin derhal tahliye olmas gerekiyordu. Smrgeciler bu nedenle duruma tarihlerini geitirip duruyorlard. Geriye kalan drt kiinin de Abddurrahman hari zerinde bir ey yoktu. Polisteki sahte ifadelerin ikenceyle alndna ilikin aldklar raporlar vard. rnein, Ahmet Serinin tek suu legal bir liseliler derneinin ynetim kurulu yesi olmaktan ibaretti. 1980 baharnda Diyarbakr 1 Nolu askeri ceza ve tutukevinde
113

bulunduum srada, ziyaretilerden Orhan Aydnn Diyarbakrn ermik ilesinde yakalandn duydum. 15-20 gn sonra da Orhann kendisi kageldi. Uzun zaman ayr kalm iki dost, iki yolda olarak kucaklatk. Devrimci mcadelede lm gibi tutuklanmann da olduunu bilmeme ramen Orhann yakalanmasn bir trl iime sindiremiyordum. Bir gn kendisine niye yakalandn? nsan ayayla idama gider mi? dedim. Orhan glerek, ben yakalanmadm. Beni yakaladlar. Asl yakalanan sensin. damsa idam. Ben idam edileceim de sizi serbest mi brakacak smrgeciler. Hem merak etme sizin gibiler dururken, benim gibilere sra m gelir? diyerek cevaplad. Dorusu niye yalan syleyeyim, Orhanlarn davasnda bir idam kararnn kacan tahmin ediyordum. Fakat bunun Orhana deil, Abdurrahmana verileceini sanyordum. Orhana seni idam edecekler dediimde sadece aka yapyordum. Ama bazen akalar da gerek olurmu!.. 12 Eyll cuntasndan nce 1 Nolu ve teki cezaevlerinin i ynetimi tamamen elimizdeydi. Arkadalar idareyle ilikiler, komn ynetimi, koularn ynetimi, dier siyasi gruplarla ilikiler, salk, temizlik, eitim almalar, eldeki dokmanlarn oaltlmas, istihbarat vb, konularnda eitli arkadalara grev vermilerdi. Orhan geldii andan itibaren eitim almalar yaptran grupta grev ald. Ayrca belirli aralklarla yaplan durum deerlendirilmesi, hareketimizin durumu, ite ve dta gelien eitli olaylarn irdelenmesi, hapishane zelindeki politikamzn gzden geirilmesi, gerekiyorsa politikamzda taktiksel dzenlemeler yapmak vb gibi toplantlara da katlyor ve ok deerli grler ileriye sryordu. Bu toplantlarmzdan birine deinmeden geemeyeceim. Hatrladm kadaryla Orhann katld ilk toplant, ocuk kouunda yaplan UDG ile ilgili toplantmzd. Bu toplantda sz alan Orhan arkada, UDG yi oluturan DDKD, zgrlk Yolu ve KUK adl gruplarn snfsal ve ynsal temellerini, snfsal menfaatleri tarafndan belirlenen politikalar zerinde z olarak u deerlendirmeyi yapt: DDKD ve zgrlk Yolu bugn hemen hemen ayn snfsal temele dayanmakta, benzer ideolojik ve politik yap arz etmektedir. zgrlk Yolunun sosyal-oven ve reformist Trk solu ile, DDKD hareketinin de feodal burjuva karakterli Barzani KDPsi ile uzun sre kucak kucaa ya114

amas, bugn her iki siyasi hareketin de Trk devlet arknn dndrlmesinde grev alan bir ksm Krt kkenli brokratlar, avukat, doktor, mhendis, mteahhit gibi serbest meslek sahipleri ve Krdistan Trk pazarna aldka palazlanan kompradorlar temsil etmelerine engel deildir. Yani her iki hareket de politik olarak kompradorlar ve Trk devlet arknda grev alan bir ksm uak Krt aydnlarn temsil etmeye almaktadrlar. Saflarnda -be rencinin, iki- ii ve kylnn olmas bu gerei deitirmez. rnein, DDKD yllardr Krdistanda gelien Trk kapitalizmini vmekte, ilericidir diyerek gklere kartmakta, smrgecilie kar mcadele etmeyi adeta gerici olarak damgalamaktadr. Her iki hareket de asimilasyon ve ulusal imhaya yol aan smrgeci Trk kapitalizminin Krtleri uluslatrdn, feodalizmi zerek Krt toplumunu gelitirdiini ileri srmektedirler. ki hareketin de Krtlerin tarihini incelerken, Krt egemenlerinin ihaneti karakterlerini gizlemeleri eyh Sait, Barzani gibi feodalleri ulusal nderler olarak nitelendirmeleri Krt feodallerinin kendi kar ve statlerini korumak iin smrgecilerle girdikleri atmalar ulusal hareket olarak lanse etmeleri de DDKD ve zgrlk Yolunun Krt egemenlerinin karlarn savunduklarnn ak kantdr. Zaten yelerinin drtte brokrat ya da feodal kompradorlarn ocuklarndan ibarettir. KUKa gelince ... dne kadar KDP iinde yer alyor, resmen ve alenen Krt feodal kompradorlarnn jandarmaln yapyorlard. Pekok feodalin emrinde kyllere kar bir saldr ve cinayet bl roln yrttler. KDPnin gerici yapsnn, SAVAK, MT, MOSAD VE CIA ile ili dl oluu kimsenin yabanc olduu bir ey deildir. Bence KUK direk olarak emperyalist ve smrgeci devletlerin istihbarat rgtleri tarafndan ynlendirilmektedir. Halka ve zellikle partimize ynelik saldrlar bunun kantdr. rnei, TCnin ikestnda, Hilvanda, Siverekte katliamlara giritii, ehir ve ky basarak yzlerce devrimci ve yurtseveri yakalayarak en zalim ikencelere tabi tuttuu, Sleymanlarn Hilvanda gemi azya alarak yedi yurtseveri kuruna dizdii, Ramanllarn tm gleriyle Batmanda devrimci harekete saldrya getii bir dnemde; KUKun tm bu glerle ibirlii iinde Diyarbakrda, Ceylanpnarda, Kzltepede, Derikte, Batmanda, Nusaybinde ve dier yrelerde onlarca PKK
115

kadro ve sempatizann katletmesi, arkadalarmzn barnd kyleri, mahalleleri, evleri smrgecilere ihbar etmesi tesadf mdr? Eski ileri Bakan H. Fehmi Gnein, Mardindeki olaylar zerine yapt aklamalarda hkmet tehlikeli bir yol deniyor. rgt rgte krdrma politikasn uyguluyor derken, KUKun hareketimize saldrldn ima ettii ak deil midir? Fakat bu, bir snfsal temeli olmad anlamna gelmez. Aksine KUKun da menfaatlerinin savunucusu olduu bir snf vardr. Ve bu snf feodallerin, Trk kapitalizminin lkemizdeki gelimesine bal olarak burjuvalaan Krt komprador snfdr. KUKun da KDPden ayrlmas, feodal burjuva politikasn kompradorlarn karlarna uygun olarak deitirmesindendir. Ksaca zgrlk Yolu, DDKD ve KUKun snfsal temelleri birbirinin ayn saylabilir. Ortak snfsal karlar, Trk smrgeci egemenliinin yumuatlmas, ii snfna ve hareketimize dmanlktr. Yaynladklar deklarasyonda siyasal ve milli bamszlk laf etmemeleri, taleplerini yalnzca rejimin yumuatlmas, smrden kendilerine yeterli pay verilmesi ile snrlandrlmalar bu snfsal gerekten kaynaklanmaktadr. Ayrca deklarasyonda aka yazm olmamalarna ramen temel ilkelerinden birinin de Anti Apoculuk olduundan phe etmemek gerekir. Bu nedenle bu birlik ulusal bir cephe deil, aslnda smrgecilerle ayn safta, partimize ve halkmza kar oluturulmu bir ulusal ihanet cephesi, bir milis rgtdr. Elimizde bu cephenin direk olarak smrgeciler tarafndan rgtlendirildiine dair bilgiler olmasa da UDGnin rgtlenmesi ve program dikkate alndnda, smrgecilerin arzu ve karlaryla uygun olduu grlmektedir. UDGyi oluturan siyasetler, partimiz ve partimiz nderliinde gelien Krdistan Kurtulu Hareketinden rahatsz olmakta, lkemiz ve halkmz zerinde younlaan ve bu siyasetlerin de dernekilik ve dergicilii amayan faaliyetlerini engelleyen smrgeci basknn nedeni olarak partimizi grmektedirler. Bu anlay onlar smrgecilerle ayn safta yer almaya, partimize kar iftira, saldr ve cinayetlere girimeye, parti kadrolarmz ihbar etmeye gtrmektedir. Bilindii gibi bu siyasetlerden herbiri bize kar mcadeleyi politik platformda yrteceklerini ak ak sylemekte, dmanlarmz arasndaki elikilerden yararlanyoruz diyerek,
116

barndmz kylerin, bizimle ilikisi olan insanlarn listelerini karp skynetim mercilerine vermektedirler. zgrlk Yolunun Ar ve Binglde, KUKun Urfa, Mardin, Diyarbakr, Siirt vb illerde smrgeci kolluk kuvvetlerine arkadalarmzn ve barndmz kylerin listesini verdiini biliyoruz. Daha dn Kozlukta DDKD ve KUKular tarafndan dvldkten sonra birlikte gtrlp jandarma karakoluna teslim edilen bir arkadamz smrgecilerce tutuklanp cezaevine getirildi. Bu cephenin dayand ortak snfsal ideolojik temel, politik kar birlii vardr. Fakat cepheyi oluturan glerin ihanet ve teslimiyete dayanan birlik yanlarndan baka, aralarnda kar ekimesi de vardr. Cephe smrgecilerin u andaki politikalar ile uyumludur ve onun bir sonucudur. Partimizin gcn koruyup gelitirmesi, smrgecilerin politikalarnda bir deimenin ortaya kmas, cepheyi oluturan gler arasndaki elikiyi derinletirecek ve herbiri can telana decektir. Bu ise cephenin gmbrtyle kmesine yol aacaktr. Partimiz bu siyasetlerin tabanna ynelik propaganda yaparak lke apnda gerek bir antismrgeci cephe oluturmak iin esnek bir politika dorultusunda aba sarf ederek bu ulusal ihanet cephesinin kn hzlandrabilir. Bylece bunlarn, halkn birlik dorultusundaki taleplerini smrmeleri, tabanlarndaki yurtsever eilimli insanlarn gerek devrimci saflara gemesini nlemek istemeleri, kendilerini dier lke devrimci hareketleri ve halklarna Krt halknn temsilcisi olarak lanse etme abalar da boa karlm olur. Bir gn havalandrmada arkadalar voleybol oynuyorlard. Ben ve Orhan yan yana oturmu ma izliyorduk. Genel olarak KUKular havalandrmaya pek gelmiyorlar, gelseler bile voleybol falan oynamyor, spor yapmyorlard. Fakat o gn oyunda KUK davasndan yarglanan Zeki diye biri vard. Sz KUKularn davalarna ve iddianamelerine geldi. Ben KUKularn iddianamelerini srarla dier siyasi gruplardan sakladklarn, birka kez grmek istememize ramen, bize gstermediklerini syledim. Ardndan onlarn iddianamelerine bakarak, bizimkinin nasl olaca hakknda bir fikir sahibi olacamz belirttim. Orhan onlarnkiyle bizimkinin ayn olmaya117

can, smrgecilerin onlarla bizim aramzdaki fark ok iyi bildiklerini, onlardan ounun PKK kadro ve sempatizanlarnn katil zanls olarak yakalandklarn, idarenin KUKularn kouuna bizim kouumuzdur dediini, idareyle sk fk olduklarn, oysa bizim koularmzn birer direnme ss olduunu vb belirttikten sonra bizim davalarmz siyasidir. Smrgecilerin bize kar politik tavr vardr. Bizim davalarmz KUKularnki gibi normal adli davalar deildir. Bizim iddianamelerimizi, yarglanma eklimizi ve cezamz politik durum belirler. Trk siyasal yaamnda belirsizliin hakim olduu, partimizin gcn koruduu bir ortamda bize ar cezalar verdirilip, bunu uygulayacak creti bulan bir siyasal iktidar olamaz. dam cezalar yadrp, kalem kracak yarg olmak yrek iidir. Zaten seneler ve aylardr davalarmzn almam olmas, rnein Ankara ve Elazda tutuklu olan arkadalarn iddianamelerinin bile hazrlanmamas, davalarmzn blge blge mi, topluca m ele alnacann henz belli olmamas bunun kant deil mi? Bakarsn yarn br gn faist bir cunta ynetime el koyar, o zaman davalarmz alr. Savunma diye, avukat diye bir eye izin vermezler. Daha imdiden DDKD ve zgrlklerin bata olmak zere, bir iki kii hari Diyarbakr ve yresindeki avukatlar korkudan davalarmza girmiyor. Davalarmz stlenen avukatlar ise ikide bir tutuklanp ar ikencelerden geirilerek yldrlmak isteniyor. Dn, faist bir iktidar altnda bugn davalarmza anti Apocuyuz diye girmeyenler bile, o zaman yarglanp eitli cezalara arptrlacaklar. Bizim davalarmzda mahkemeler idam makinas gibi alacak, iinde sradan arkadalarn olduu onlarca ve yzlercemiz ya eitli provokasyonlarla mahkemesiz katledilecek ya da dzmece mahkemelere karlp idam cezasna arptrlacaklar. Belki idam edilenlerin iinde benim gibiler bile olabilir. Dnya ve blge durumu byle bir uygulama iin elverili grnyor dedi. Orhann, idam kararndan sonra dnyorum da, syledikleri aynen gerekleiyor. Diyarbakrda binlerce tutukluyu barndrabilecek yeni ceza ve tutukevi aldnda, Orhan Aydn arkadan da iinde olduu ve smrgeciler tarafndan durumu ar diye nitelendirilen 120 civar PKK kadro ve sempatizannn dndaki tm tutuklular bu arada ben de 1 Noludan yeni cezaevine (5 Nolu askeri ceza ve tutukevi)
118

tandm. 12 Eyll, cezaevi zerine yeni basklar getirdi. Her koutan alnan arkadalar hcrelere atldlar, dvldler. Hepimizin salar ve byklar kesildi. Saymlarda zorla sraya konulmaya allyorduk. Koularmz arasnda her trl haberleme imkan ortadan kaldrld. Avukatlarmz ve grmecilerimizle grmemize bin bir trl zorluk kondu, grme sremiz 5 dakika ile snrlandrld. Kfr, dayak, lam temizletme vb hakaretler, zulm ve zorbalk doruuna kt. Kantinden ihtiyalarmz gidermemiz bile yasakland. Dayak ve hakaretlere smr ve soygun elik etmeye ve gnden gne younlamaya balad. Tabii Orhandan ve kendisiyle birlikte yarglanan arkadalardan hibir haber alamyor, durumlarn kestiremiyorduk. Be Kasm 1980 tarihinde radyo ve televizyondan kamuoyuna Orhann idam cezas yaynlanmadan bir gn nce, mahkemenin sonulandn, Orhann idama mahkum olduunu, Abdurrahman Kayknn 33 yl, Ahmet Serinin 30 yl, Mehmet elikin 18 yl, Adem iftinin 15 yl, Hseyin Grbzn, Rfat zdemirin, Hasan Hayri Gedikin, Mehmet Turan elikin 7 yl, 6ar ay ceza aldklarn rendik. Arkadalarmz durumada gayet soukkanl davranmlar, mahkemenin kararn aklamasndan hemen sonra Yaasn PKK, Yaasn Bamsz ve Demokratik Krdistan, Yaasn Marksizm-Leninizm, Kahrolsun Smrgecilik ve Emperyalizm gibi sloganlar haykrmlar, hatta dinleyicilerin arasnda oturan Abdurrahman Kayknn kk kardei de slogan atan arkadalarmza katld iin, mahkeme tarafndan derhal 5 yl cezaya arptrlmtr. Arkadalarmz slogan attklar gerekesi ile mahkeme salonunda askerler tarafndan dvlmler, hatta silahlarna kurun sren askerler tarafndan katledilmek istenmilerdir. Arkadalar cezaevine getirilirken dvlmlerdi. Ayn akam ceza alan tm arkadalar hcreye atldlar ve dvldler. 5 Nolu cezaevinin hcresine atlan arkadalarla bir gece yarsndan sonra grmeye giden o zamanki cezaevi yneticisi sadist yzba Orhan ahin ve yanndaki bir sivil arkadalara piman olup olmadklarn sormular. Tm arkadalar cevaben piman deiliz, inandmz dava yce bir davadr, bu uurda lmek bizim iin byk bir ereftir dedikten sonra, sizin hcreye atlmanz emri yukardan geldi, ziyaretilerinizle grmenizi kolordu yasaklad, benden kaynaklanmyor demi.
119

Aslnda normal olarak ne Orhann cezas idam gerektiriyordu, ne de Abdurrahman Kayk dndaki arkadalarn cezas 15-30 yl gerektirecek bir cezayd. Orhan hari hepsi yakalandklar zaman sradan bir devrimci sempatizandlar. Hi kimse cezalarn bu kadar ar olabileceini aklndan bile geirmemiti. Hatta daha nce serbest braklan iki sank dardan mahkemeye gelmiler, dava sonulanp kendilerine de cezalar verildiinde yeniden tutuklanarak cezaevine konmulard. Buna ramen 12 Eyll sonras koullar dikkate alndnda yine de bu cezalar normal bir ey olarak karlamak gerekir. nk, cunta, tutuklama, katliam, ikence ve idamlarla kitlelerin gzn korkutmak ve yldrmak istiyor. Cezaevine dm kararsz ve kaypak kiiler poliste diz kp partimize ihanet etmi, dmana teslim olmutur. Cunta, eitli zaaflar olan insanlar rkterek mahkemede pimanlk belirtmeye, arkadalar zerinde ifade vermeye zorluyor. Bu amala nceden satn alnm, partimize ihanet etmi, saflarmza tesadfen katlm ya da bizden yana grnmeyi gemite karlarna uygun bulmu korkak, kararsz, karc unsurlar kazanmak ve partimize kar kullanmak iin ne lazmsa yapyor. rnein, hareketimizin saflarndan atlan, ya da eitli nedenlerle partimize kin duyan insanlarn bulunduu 5 Nolu Cezaevindeki 14. kou, hapishanede bize ynelik kar devrimci rgtlenme ve saldrlarn ss haline getirildi. fadesi alnmak iin savcla gtrlen arkadalarmza aza alnmayacak kfr ve hareketler yadrld, arkadalarmz bizzat savc tarafndan dvldler. Tutukluluk ve gzalt sresi ayrm tamamen kaldrld. eitli koulara gece ve gndz giren gardiyanlar nceden saptanan kiileri sebep gstermeksizin alp dvdler, hcrelere attlar vb. Orhan ve kendisiyle yarglananlara verilen ar cezalar bir yandan dardaki devrimcileri ve halk kitlelerini, bir yandan da cezaevlerindeki tutuklu kitlesini korkutmak, yldrmak ve teslim almaya zorlamak iin smrgecilerin koyduu politik bir tavrd. Smrgeciler Orhan arkadan ahsnda tm devrimcileri yarglamlardr. Orhann biricik suu PKK yesi olmakt. Bu su Trk smrgecilerince biliniyordu. Bu suun cezasnn smrgeciler nezrinde idam olmas, ayn zamanda Orhan arkadatan sonra, smrgeci
120

mahkemelerin huzuruna karlacak dier PKK kadro ve sempatizanlarnn alacaklar cezalara bir rnek tekil etmektedir. Orhanlarn poliste ikence grdklerine dair aldklar raporlarn mahkeme dosyasndan uarak kaybolmas, smrgeci mahkemelerin niteliinin ne olduunu gstermektedir. Smrgecilerin Orhan hakknda verdikleri idam karar 1938 Dersim isyanndan bu yana geen krk yl akn srede Trk mahkemelerince blclk yapt iin Krdistanllar iin verilen ilk idam karardr. Tabii sorgusuz sualsiz olarak her gn snr boylarnda kurunlanan Krt insanlarn, ehir ve kylerde alaka katledilen Ahmet Kurt, Mehmet Kurt, Mazhar Tzn, Davut Ula, Delil Doan ve dier yoldalarmzla, ajan rgtler ve aireti feodal ekya eteleri tarafndan alaka katledilen yoldalar saymazsak... smrgecilerin bu kadar uzun bir aradan sonra artk mahkemelerinde yeniden insanlarmza idam cezalar yadrmalar, ve bu cezalarn PKK kadro ve savalarna verilmesi bir tesadf mdr? Hayr deildir. Bu karar, smrgeci Trk devletinin, PKK nderliinde gelien Krdistan Kurtulu Hareketini, kendisine bal milis glerini harekete geirmekle, ok sayda PKK kadro ve savasn tutuklamakla, tarihte eine rastlanmam ar ikenceler uygulamakla, bireysel ve toplu katliamlar gerekletirmekle engelleyemeyeceinin kantdr. Bu karar, Trk devletinin Krtler iin verdii idam kararnn (Krtleri ulusal imhaya tabi tutmann) PKKnin douuyla uygulanamaz hale gelmesinin yol at fkenin da vurmasdr. Bu karar, PKKnin doru devrimci rotada olduunun, smrgecilerin lkemiz zerindeki bask ve zorbalnn sonucunun yaklamakta olduunun kantdr. Tutuklamalar, ikenceler, katliamlar, TCnin lkemiz zerindeki hakimiyetini korumak iin bavurduu son aredir. Ama Orhan Aydn gibi kahramanlarn glmseyerek idam sehpasna kt, daraalarnda bile Kahrolsun Faist Trk Smrgecilii, Yaasn PKK, Yaasn Bamsz ve Demokratik Krdistan, Yaasn Marksizm-Leninizm diye haykrd bir lkede, artk smrgecilii yaatmak iin hibir aba yeterli olmayacaktr. Orhan Aydn idamn beklerken, hcresinde yazarak tutuklu yol121

dalara ilettii son mektubunda insanlk tarihinin halklarn bamszlk ve zgrlkleri iin, ulusal ve snfsal zulmden kurtulu iin, her trl smr ve zulm yok etmek iin yrttkleri mcadelelerle dolu olduunu vurguluyor. Kendisinin PKK saflarnda lkemizin ve halkmzn kurtuluu iin verdii mcadeleden kvan duyduunu belirterek idama giderken de PKKya ve proletarya davasna layk bir tavr taknacandan yoldalarnn kuku duymamas gerektiini sylyor. Orhan yolda, senin devrimci tutumundan, kararllndan fedakarlndan, alkanlndan, devrimci disiplin ve iradenden hibir zaman phe etmedik. Senin yaamn, komnist kiiliin, parti ve halkn davasna balln somut bir rneiydi. Yaamn ve mcadelen gibi, lm soukkanl ve cesurca karlayn da onurumuz olacaktr. Orhan yolda, sana sz veriyoruz. Biz de senin gibi hep PKK davasna bal kalacaz. Yce komnizm davas, Krdistan halknn bamszlk ve zgrl iin kanmzn son damlarna, son nefesimize kadar tm gcmzle alacaz. Kzl yldzn barnda kenetlenen orak ekili anl bayra biz de senin gibi yaammzn sonuna kadar erefle tayacaz. Orhan yolda, partimizin duru Marksist-Leninist izgisini daima korumak, onu revizyonizme ve her tl sapmaya kar srdrmek, senin gibi, bizim de yaammzn sonuna dek bal kalacamz bir idealdir. Reformist teslimiyeti burjuva milliyetiliine, ulusal inkarclk ve ihanete, yerel ve blgesel ovenizme kar daima partimizin doru devrimci izgisini savunacak, proleter enternasyonalizmini yaatacaz. Orhan yolda, yiitliini, kararlln, kahramanln, cesaretini, devrimci disiplin anlayn, PKK davasna olan inancn, sapmalara kar uzlamazln, emperyalizm ve smrgecilie duyduun soylu kinini, teslimiyet, ihanet ve uakla duyduun sonsuz nefreti, arkadalar arasnda yerletirmeye altn devrimci demokrasi ve hatalara kar mcadele anlayn, direnme ve mcadele ruhunu aynen deviralacak, partimizin saflarna her yeni katlan kadroya, Krdistan ii snf ve halkna kadar ulatracaz. Orhan yolda, gzbebeimiz, nderimiz, retmenimiz PKKyi
122

yaatacaz. Ona kan ve can veren nder kadrolar korumak iin gemie gre daha ok aba sarf edeceiz. Partimize dman unsurlarn szmasn nlemek iin hep uyank olacaz. Partimizi blp paralamak isteyen hainler olursa, tpk senin gibi, kendilerine kar amansz olacaz. Onlarn alaka emellerini kursaklarnda brakmak iin ne lazmsa yapacaz. Orhan yolda, senin de kukun olmasn, partimiz ve ona kan veren kadrolarnn nderliinde emperyalizm ve smrgecilie, yerli hainlere ve her trl zorbala kar mcadelemiz glenerek devam edecek, Krdistan proletaryas ve halk senin saflardan boalttn yeri doldurmas iin onlarca evladn smrgecilie, emperyalizme, her trl zulm ve smrye kar mcadelenin ateine srecektir. Tadn bayrak ne pahasna olursa olusun asla yere drlmeyecek, kirlenmesine ya da alaka lekeletilmesine izin verilmeyecektir. Orhan yolda, rahat uyu, msterih ol. Yoldalarn yarm braktnz grevi tamamlamak, kzl bayra yere drmemek ve hep ykseklerde tutmak iin gece gndz, elverili elverisiz koullar demeksizin tm abalaryla kl yolunuzdan yryorlar. Senin uzun yaaman, mcadelemizin zaferini grmeni isterdik, fakat fiziki kiiliin aramzdan ayrlsa da, manevi kiiliin bizimledir. Seni smrgecilie, emperyalizme, her trl ulusal ve snfsal zulme kar verdiimiz mcadelede, dada ovada, ikence hanede, tutukevlerindeki direnilerimizde, iirlerimizde, trklerimizde ebediyete kadar yaatacaz. Orhan Aydnn ans yolumuzu aydnlatan bir meale olarak daima yanmaya devam edecektir! Yolumuz devrim ehitlerinin yoludur! Kahrolsun smrgeci faist Trk devleti ve emperyalizm! Yaasn bamszlk ve zgrlk mcadelemiz! Yaasn anl nderimiz PKK! Diyarbakr Askeri Cezaevi Mazlum Doan

123

Hibir uygulama devrimimizi engelleyemeyecek

1980 yl sonlarnda FDHKC (Filistin Demokratik Halk Kurtulu Cephesi) yayn organ Al Hourriah tarafndan Diyarbakr cezaevinde tutuklulara yneltilen sorulara Mazlum Doann verdii cevaplar.

C.1: Siyasal dncelerimden dolay smrgeci Trk devleti tarafndan aranyordum. 1.10.1979 tarihinde Urfadan Viranehire gitmek isterken yakalandm. Gerek kimliim anlalnca tutuklandm, O gnden beri tutukluyum. PKK yesiyim. 17 gn MT ve askeri garnizonlarda ikence etiler. Tutuklularn btn doal insani ihtiyalar ellerinden alnmtr. Akl almaz maddi ve manevi ikence altndadrlar. Cezaevi, Saygon Zindanlarn katbekat aratacak biimdedir desem abartma olmaz. C.2: Biliyorsunuz 12 Eyll Amerikanc faist askeri darbesinden nce de Trkiyede ada hukuka bal bir ynetim yoktu. rnein Trk ceza kanunun 141. ve 142. gibi maddeleri faist Musolini talyasndan olduu gibi alnmtr. Askeri darbeden sonra bu ok snrl olan hukuk kurallar bile btn ile rafa kaldrld. Krdistanda ise Trkiye Cumhuriyeti hibir zaman Trkiyede snrl da olsa varolan kanunlara uyma gereini duymamtr. En kk direnmeyi bastrmlar, toplu soykrmlarna gitmilerdir. Fakat bugn gerek i, gerekse d koullarda nemli deiiklikler sz konusudur. eride eskiden olduu gibi Krdistan emekileri btn ile rgtsz deildirler. Darda ise zulme, baskya kar kan gl bir dnya kamuoyu vardr. Onun iin bizim davamzn kararlar hukuki deil, siyasal kararlar eklinde olacaktr. imdilik hibir yasal hakkmz yok. Avukatmz da yok. Bugne kadar davamz alan veya almak isteyen avukatlar gnlerce ikenceye uradlar.
124

Bir ksm tutukland. Bu yolla davamz almalarn, bizi savunmalarn engellediler. Savunma yapmamz iin gerekli kitap yasa kitaplar dahil olmak zere kalem, kat dahil ieri almamz engellediler. Bizi moral ve fiziki olarak tketip bitkin bir halde mahkemeye karmak istiyorlar. Akl almaz ikenceler ediyorlar. Bugne kadar 500 civarnda arkada hcrelere konuldu. Bu say srekli artyor. Srekli falakaya yatrma, meydan daya ekme, elektrik verme, cop sokma, souk olan hcrelere su aktma, a susuz brakma srekli uyutmama, bayan arkadalara fiili tecavz etme ve bunu dier arkadalara gsteremeye alma gibi maddi, manevi ikencelerle CIAnin gelitirdii ikenceleri uygulamaktadrlar. Savunma yapmaya baladmz rendikleri gnden beri bunu engellemek iin srekli gzetlemeye baladlar. ddianamemiz askeri cuntann basna direk bal zel bir komisyonu tarafndan Ankarada hazrlanmaktadr. Komisyonun istedii ekilde yeniden ikenceye ekme ile istenilen ifadeler dikte edilmektedir. C.3: En kabasndan en incesine kadar btn maddi manevi ikencelere ben de uradm. Btn tutuklular zellikle PKK ye ve sempatizanlarna haftalarca, aylarca sren ikenceler edilmitir. Ben de dahil olmak zere ou arkadan vcudu ikence yaralar ile doludur. Sakat kalan, hasta olan, akl dengesini yitiren epey sava esiri vardr. C.4: Smrgeci faist Trk devleti bugne kadar dnyadan gizlemeye alt Krt ulusunun ulusal bamszlk mcadelesi ve bu mcadelenin Markisit-Leninist nderi PKKyi kendilerine kar bir politik g olarak kabul etmek zorunda kalmlardr. ki g kar karya gelmitir. Birisi emperyalizmin, blge gericiliinin, Siyonizmin ibirlikisi ad, ryen, smry hakszl temsil eden Trk burjuvazisi ve politik temsilcisi faist cuntadr. kincisi, ada, gelien, ulusal bamszlk ve proleter devrimlerin doal mttefiki ve dostu, Krdistan Ulusal Bamszlk Hareketi ve politik nderi PKKdir. Smrgeci faist Trk devleti ile olan elikimiz onun ulusal varlmz ile dt elikidir. Bu eliki basit biimlerden en karmak biimlere kadar halkmzn verecei bir ulusal demokratik halk devrimi ile zlecektir. Halkmz PKKnin nderliinde bu srece girmitir. Hibir tutuklama, ldrme, idam bu sreci engelleyemez.
125

1980 ve 81 yllar ierisinde, cezaevlerindeki durumu, genel rgtlenme ve mcadele sorunlarna ilikin olarak grlerini, bizzat kaleme ald birok mektup ve yazyla yoldalarna mektup ve yazlarndan nemli blmler.

126

Cezaevinin durumu

Diyarbakrda u anda bizim bildiimiz kadaryla siyasi tutuklularn olduu iki cezaevi var (1 Nolu ve 5 Nolu Cezaevleri.) Daha nce siyasi tutuklularn bulunduu 2 ve 3 Nolu Cezaevleri ise imdiki durumda gzalt tutukevleri olarak kullanlmaktadr. Ayrca gzaltndakiler, dier il ve iledeki gzalt yerlerinde, polis karakollarnda, inzibat merkezlerinde tutuluyor ve sorguya ekiliyorlar. Diyarbakrda da biri sinema salonu olmak zere Devegeidi ve eitli polis karakollar, inzibat merkez ve karakollar tutuklularla doludur. Btn buralarda ka tutuklunun olduunu, kann bizim arkada, kann dier siyasetlerden olduunu bilemiyoruz. Bildiimiz kadaryla 1 Nolu Cezaevinde dmzdaki siyasetlerden kimse yoktur. Gzaltndan tutuklanp gelenler olsa bile, iki gn sonra 5 Nolu Cezaevine (ya da varsa dierlerine) gnderilmektedirler. nk, 1 Nolu durumu ar ve tehlikeli grlen tutuklulara ayrlmtr. (Bu tutuklularn hemen hepsi ayr bir kouta tutulan toplam 10-15 kadar faist ve ajan hari partimizin kadro ve savalar ile baz durumu ar sempatizanlardr.) Saylar bildiimiz kadaryla 140-150 civardr. u anda 900-1000 civar siyasi tutuklunun bulunduu 5 Nolu tutukevinde ise kou says 33dr. Bu 33 koutan IGD, Rzgari, Deng Kawa, Ala Rzgari, Kurtulu, KUK, DDKK, Halkn Kurtuluu, Partizan, Dev-Gen (Dev-Yol), zgrlk Yolunun herbiri birer koutadrlar. Bir kou trklarndr (Bucakn apulcular, vb), biri hrsz serseri vblerindir. Biri (14. Kou) bizim tecritlerimiz veya bizden kopanlarndr. Bir kou (12) Hilvanl sempatizanlarmzla halktan insanlarndr. Geri kalan 16-17 kou
127

da bizimdir. Bunlardan iki tanesi bayanlara aittir. Baka siyasetlerden 2-3 kii olsa bile tahminimize gre te ikisi bizim arkadatr (toplam bayan saysn, ne kadarnn bizim arkadamz olduunu net bilmiyoruz. Sanrz bizim arkadalar 15-20 civar falandr.) Bizim koularmzn (erkeklerin) mevcutlar 20 kii ile 60 kii arasnda deimektedir. Toplam mevcudumuz 450 dolayndadr. (Koular aras haberleme neredeyse imkansz olduu ve yeni gelenler olduu iin net bilmiyoruz, fazlas da olabilir. Cezaevinin koullar, 12 Eyll darbesinden sonra ok ktleti. Koularn her trl balantlar kesildi. Koular, sk bir gz hapsine alnarak zerimizde dnyada eine ender rastlanr bir zorbalk tesis edildi. Hemen her koutan er beer kiilik arkadalar alnarak dayaktan geirildiler, hcreye atldlar. Gardiyanlar gece gndz demeksizin girdikleri koulardan rastgele, ya da nceden saptadklar arkadalar dvyorlar, ya da alp hcreye gtryorlar. Grme dzeni deitii, kendimiz kantine gtrlmediimiz, 12 Eyllden bu yana doktor nedir bilmediimiz; avukatlarmzla ya hi grtrlmediimiz, ya da grsek bile her koutakiler be gardiyan nezaretinde tek tek grtmz iin koular haberleemiyor; ortak direnme ortam yaratmyoruz. Fakat haberleen koular (iki ya da drtl) tek tek ya da beraber direniyoruz. Fakat para para direnme ile sonu alamyoruz. yle ki, su yok, banyo yok, 6-7 kiiye bazen bir kase veriliyor, bazen de hi yemek verilmiyor; kaloriferler yanmyor, battaniye yok. ok uzak mesafeden gelen ziyaretilerimizle gnlerce hapishane nnde yattklar halde gremyoruz, ou ar naar grse bile iki dakikada hibir ey konuulamyor. Byk ziyareti kitlesi kfr, cop ve dayak yiyerek, fakat tutuklularla grmeden alaya alaya geri gidiyor. Ayrca bizim koularn ziyaretileri daima kasten akamn 4-5-6 saatlerine braklyor. Bu nedenle sabahtan gelip akama kadar bekleyen ziyaretiler gremeden geri gidiyorlar. Ksaca cezaevi her trl zulm ve zorbalk iin tam bir deneme tahtasdr. ou kez bize gelen yemekler verilmiyor, sebze ve meyveler cezaevi ynetimi tarafndan kantine aktarlarak pazar fiyatnn 3-4 kat pahalya bize satlyor. rnein, bazen 25 kiilik, 30 kiilik koua 20-22 zeytin tanesi veya kak orba, 4 yumurta kyor. Haftann 6 gn sabah kan
128

un orbas, bulgur orbas, pirin orbas, patates orbas, ehriye orbas ise 25-30 kiiye ancak 2-3 bilemedin 4 kepeyi amyor. Yani a braklarak kantinden pahalya ekmek, zeytin, helva, soan vb almaya zorlanarak mthi bir smrye tabi tutuluyoruz. Zulm, zorbalk ve smr younlatka, ihanet, hile, entrika ve teslimiyet de artyor, her gn boy vererek geliiyor. erdeki ve dardaki koullarn etkileyip derinletirdii ihanet ve teslimiyet, smrgeciler (MT ve cezaevi ynetimi eliyle) ve dmzdaki siyasetler, dmza atlm hainler tarafndan ortaklaa bir aba ile saflarmzda da gelitirilmek iin ne lazmsa yaplyor. Darda ve ierde durumun gln gren inansz, kararsz, korkak unsurlar (ki, hemen hepsi polise diz km olanlar) saflarmzdan kopmak, kendilerini bizim dmzda koulara atmak iin ne lazmsa yapyor, bin dereden su getiriyor, dedikodu ve bahane yaratma yarna giriyorlar. rnein Hilvandan Nihat Kaya, Mustafa Yavuz, Emin Yavuz, Surutan Halil Caymaz vb gibi tecritlerimizin bulunduu kou, harekete kar tam bir sava ss durumuna gelmi durumda. Bu kou (14. kou) cezaevi ynetimi vastasyla dier koularmzla alttan alta haberleiyorlar; honutsuzlar, esrarclar, lmpenleri, poliste diz km hainleri, korkak ve teslimiyetileri, inansz kiileri vb rgtlyorlar. Bu kiiler ya 14. koua gidiyor, ya da onlarn direktifleri zerine bizim koularda kalarak dedikodu yapyorlar, hizipilii, blgecilii, ihanet ve teslimiyeti rgtlemeye alyorlar. rnein Hilvanl 12 kii sudan bahanelerle bizim arkadalarn kouundan ayrlarak baka bir koua gittiler. Artk bizim koularda i yapamaz durumda olan Surulu esrarke Bekir Yavuz ile Hilvanl birka kii 14e gittiler ( Barlin de ayn koua gitti) Tabii ki, iimizde rkeklii, korkakl, ihaneti, teslimiyeti, srf MTin, dmza atlm kiilerin ve dier siyasetlerin abalarna balamak yanltr. nk, asl sebep dardaki durum, ierde younlaan bask, ba gsteren ceza alma korkusu, eitimsizlik ile bu kiilerin iinden ktklar yap, hareketle girdikleri ilikinin nedenleri, vbdir. eitli nedenlerle saflarmza katlm, bizden yana olmay karna uygun bulmu karc, bencil, kaypak, korkak, inansz vb kiiler ierde olduu gibi darda da herhalde bizden uzaklamakta, hatta dmann birer piyonu haline gelmektedirler. zellikle
129

Hilvan ve Surulular (en az yz civarndadrlar) bizden uzaklamann sabrszl iindedirler. Blgecilik, iftira, dedikodu ise balca silahlar durumundadr. Bunda kendi yaplar kadar dardaki kt durum da etken olmaktadr. Gelen ziyaretileri adeta zehir kusmakta; ierdeki ihaneti teslimiyeti durumu krklemektedirler. Ancak biz de bo durmuyor, btn gcmz sarf ederek blgecilii, teslimiyeti ve ihaneti etkisiz klmak, direnmeyi egemen klmak istiyoruz. Politikamz direnmektir. Fakat ceza korkusu avukatszlk nedeniyle arttka iimiz zorlayor. Darda tutuklu aileleri ile girilecek iliki, avukat sorununun halli iin giriilecek her aba direnme eilimine g katacaktr. Mahkeme savunma durumu Avukatmzn sylediine gre; davalarmz Kasm ay iinde olmasa bile Aralk aynda, ya da 1981 Ocaknda alabilir. Fakat kesin durumu kimse bilmiyor. Biz davalarmzn iki aya kalmadan alacan sanyoruz. Ayrca tutukevi, tutuklu kitlesi ve zellikle de bizim zerimizde younlaan basky davalarmzn alma zamannn yaklamasna balyoruz. nk, bize ynelik bask zorbalk, blme teslim alma yle bir noktaya vardrld ki, artk savclar bile gzaltndan gelen, ya da cezaevinden giden arkadalara anaavrat kfrler savuruyorlar, yumrukluyorlar, vb. Hatta mahkemede bile arkadalarmza kfr ediliyor, coplanyor ve dipikleiyor. brlerini varn siz dnn. Koularmz Adalet Bakannn da defalarca aklad gibi daimi olarak gzaltnda, adeta gzalt sresi ve tutukluluk hali arasnda fark kalmad. Bu durumda savunma hazrlklar yapamyor, savunma hazrlayamyoruz (5 Noluya geldiimizden beri hibir ey yapamadk. Hatta eitim almalar bile imkansz hale geldi. Cunta, imkansz tmyle imkansz yapt). Cunta, kamuoyunun tepkisini azaltmak iin (nk bizim davalarda epey ar cezalar, idamlar olacak), davalar blge blge aacak. Bu durumda her blgenin ayr ayr savunma yapmas zorunlu oluyor. Biz zaten u anda hazrlanmas imkansz gibi grlen savunmalarn blge blge hazrlanmasna temel tekil edecek epey ayrntl ve aklamal bir savunma plan kardk ve haftalarca uraarak 5 Nolu Cezaevindeki tm koulara (ba130

yanlara ulatrlamad) ilettik. 1 Noluya ise ulatrmak mmkn olmad. Ama ne yapp yapp ulatrmaya alyoruz. Savunma planmz size de iletmek isterdik, fakat koullar elvermedi. imdi size ana balklar sralyoruz. a) Savunmamzn k noktas TC mahkemelerinin hkmnn tarihsel olarak geersiz olduu ve tarihin TCyi lme mahkum ettiidir. b) Bu tarihsel gerei kantlamak iin: 1) amzn genel bir deerlendirilmesi, 2) Krdistan Tarihi ve Toplumunun zellikleri, 3) Krdistan Devriminin Stratejisi, Taktii, Yntem ve Aralar, 4) Krdistan i Partisinin grevlerinin stesinden gelmek iin yrtt mcadele (Parti Tarihi), 5) TC ve uaklarnn partimiz ve halkmza kar giritii cinayet, saldr ve komplolar (ve ayn blmde cuntann cinayetleri, hedefleri, ierde bize ynelik basklar vb de anlatlacak), 6) Sonu (piman deiliz, davamz hakldr, bu davann neferi olmaktan eref duyuyoruz. Tarih karsnda grevimizi ifa ediyoruz. Tarihin bizim iin hkm beraattr.) Yalnz parti tarihini ve bugnk yapsn dikkate alarak sonu ksmnda yaptmz hatalara da deineceiz (Bunlar tek tek kadrolarn blgelerde iledikleri hatalar, plansz baz eylemler, partinin rgtlenmesinde ge kalma, kitle rgtleri yaratamama, eitim ve yayn faaliyetinin yetersizlii, ok sayda kadronun yakalatlmas, yer yer ortaya kan disiplinsizlik ve denetimsizlik vb.) Eer plann tmn iletebilirsek, plan dikkate alarak eletiri ve uyarlarnz daha iyi yaparsnz. Fakat bu kk bilgi temelinde de, planla ilgili uyar ve eletirilerinizi bekleriz. Kimlerin siyasi savunma yapabilecei, ya da yapmas gerektii hakknda da koulara unlar ilettik: Parti yesi olduu, adam ldrd, gasp yapt hakknda zerinde kesin kant olanlar, poliste ve zellikle de savc ve sorgu mahkemesinde eitli eylemleri stlenen, parti ye veya sempatizan olduunu kabul edenler, yani en az sekiz on yl ceza alaca kesin olup, ihanet ettiinden tr tecrit edilmemi olanlar, siyasi savunma yapmaldrlar. Bu durumda olup savunma yapmaktan kananlar, ya da durumu hafif olduu halde ille de siyasi savunma yapacam diyenlerin tavrlarnn gerekelerini aklamalar gerekir.
131

Orhan Aydn arkadan davasnda olduu gibi mahkeme siyasi savunma yapmasa da, partimizle ilikilerini reddetse de, bizim arkadamz olduu anlalanlara ok ar cezalar vermektedir. Orhann tek suu bizim arkada olduu bilindii iin idam cezas ald. Ahmet Serin, Abdurrahman ve dierleri sradan sempatizan durumundaydlar, yine de 30 yl, 15 yl gibi ok ar cezalara arptrldlar. Bu nedenle siyasi savunma yapmamak aslnda cezalarda bir indirime yol amyor. sene nce bir bildiri yznden yakalanp bildiriyi poliste, savcda ve mahkemede stlenmeyen, fakat sempatizanmz olduu MTce bilinen bir arkada da on sene ceza ald. Yani cezann en ar verilmek iin mahkemece bin dereden su getiriliyor. Yani siyasi savunma yapanlarn sayca artmas kt deil, iyidir. Bizim davalarn birer maketi olan Orhan Aydnn ve dier arkadan ald ceza bizim davalarda ne kadar ar cezalarn verileceinin kantdr. Savclar, hakimler aktan ananz ..., hepinizi asacaz, kknz kurutacaz vb diyorlar. Zaten davalarn toptan deil, blge blge almak istenmesi de bundandr. Dier konularda olduu gibi, bu konuda da gr ve nerilerinizi bekleriz. nerilerimiz Bize biri ay, dieri de bir ay nce yazlan iki yaznz ayn anda geldi. Ancak yazlar ypranmlard. Bu nedenle iyi skemedik. Anladmz kadaryla 12 Eyllle balayan dnemin taktii, dzenli geri ekilme, rgtlenme ve direk olarak TCye ynelecek aktif savaa hazrlk olarak belirlenmiti. Fakat dman saldrdadr, emek verdiimiz sekin kadrolar imha etmekte, yakalamakta, rgtlerimizi datmakta ve hareketimizi top yekun imha etmeye almaktadr. nder kadrolar, yetenekli kadrolar korunmadan rgtlenmemizi muhafaza etmek ve yetkinletirmek, dman saldrs yerini geri ekilmeye braktnda saldrmak mmkn mdr? Mcadele olmakszn dman saldrs yerini geri ekilmeye brakr m? - 12 Eyll darbesinin rzgar hzl bir ajanlama ve teslimiyete yol amtr. Geri ekilme, ses karmama ajanlama ve boyun emeyi hzlandrmayacak mdr? Partimizin kitleler nezrindeki itibar nasl korunacaktr? Teslimiyet ve ajanlama rzgar nasl bertaraf edilecektir? rgtlerimizi ve kadrolarmz ek tedbirler ve aktif sa132

vunma olmadan koruyup gelitirebilir miyiz? - Eer bu kukulara kar yeterli tedbir alnrsa bizce de bugnk yapmzla cuntaya kar aktif sava zor olduundan gereksiz yere gcmz heder edeceimize, geri ekilip rgtlenmemizi pekitirmek, kadrolarmz koruyup yetkinletirmek, g toparlayp TCye kar aktif savaa hazrlk yapmak en doru devrimci taktiktir. Fakat bu zorunlu hallerde bile eylem yapmama, sesinizi soluumuzu kesmek demek olmamaldr. - Bu dnemde propaganda ve ajitasyon faaliyeti gemie gre ok daha fazla nem kazanmtr. Bu konuda eitli aralardan yararlanmak gerekir. Blgeden blgeye haber ulatrmak, cuntann faaliyetlerini, partimiz ve halkmz zerindeki zorbalk ve zulmn aktif olarak tehir etmek iin szl ve srf merkezi parti yayn yetersizdir. Blgesel olanaklar zorlanmal, bant-teyp en geni ekilde kullanlmaldr. - Bir yandan cuntaya muhalif glerle ittifaklar aranrken, bir yandan da teslimiyet ve ihanet tehir edilmeli, katledilen yoldalarmzn anlar, partimizin mcadelesi, arkadalarmzn kahramanlklar efsaneletirilerek kitlelere gtrlemiyor. Bu durum mutlaka almal, kitlelere gerekler, kitlelere direnmeler, kitlelere ihanetler anlatlmaldr. Kazanlan her insann gcnden, yeteneinden, imkanlarndan mutlaka yararlanlmal, kullanlamayan, bo kalan imkan braklmamaldr. - Parti kadrolar, mutlaka ok iyi korunmal, korunmas imkansz hale gelenler gvence altna alnmal, hatta gerekiyorsa baka blgelere ya da yurtdna gnderilmelidirler. nk, geleceimiz partimiz ve kadrolarmzn korunmasna baldr. - Hapishane durumu da nemlidir. zerimizdeki bask ve zulm yurtiinde ve dnda en geni tarzda tehir edilmeli, kamuoyunun dikkatleri davalarmz zerinde younlatrlmaldr. Cuntaya kar koyduumuz eylemler, gsterdiimiz direni mahkemelerde haykran sesimiz kitlelere ulatrlmal, bunlar partimizin lehine propaganda malzemesi olarak kullanlmaldr. rnein, Orhan Aydn arkadaa verilen idam cezas, smrgecilerin partimize kar koyduklar siyasi bir tavrdr. Bu tavr bir bildiri ile mutlaka tehir edilmelidir. - Davamza yurtiinden ve dndan girecek avukat aranmal,
133

cuntann avukatlarmza uygulad bask ve engelleme tehir edilmeli, arkadalarmza verilen her cezaya kar tepki duyulmal, protesto edilmeli, kamuoyu tepkisi yaratlmaldr. Bu ayn zamanda tutuklu aileleriyle yakndan ilgilenmek ve rgtlemek, onlarn g ve imkanlarndan yararlanmak ve ieride direnmenin teslimiyete egemen gelmesi iin de gereklidir. Biz savunma metnimizi tamamlarsak mutlaka davalarmz balamadan size ulatrmaya alrz. Bylece hem eletirilerinizi alr, hem de savunmamz basp databilirseniz davalarmzla ilgili kamuoyu yaratmakta, partimizin propagandasn yapmakta iinize yarar. - Son olarak kulaklarnzn hapishanede olmas, tutuklularla ilgilenen zel grup grevlendirmenizin iyi olacan sylemeyelim. Ayrca kimlerin savunma yapmas ve savunma planmz zerine Elaz, Adana ve dier cezaevlerine de bilgi verir, onlarn da nerilerini bize iletirseniz iyi olur diyoruz. -Diyarbakr blgesi ile haberlemeye, elimizden geldiince yardmc olmaya alyoruz. Fakat iki aydr merkezle ilikisiz olduklarn sylyorlar. liki kurmanz gereklidir. Onlarn kuryesi verdiiniz adrese gelmi, sizin o adresi artk kullanmadnz sylediklerinden geri dnm. Ayrca, anladmz kadaryla Gney ve Kuzey arasnda iliki kopukluu var. rnein, bizden yeni gelenlerin ifadesini istiyorsunuz. Oysa biz yeni tutuklananlar brakn, yan yana olan koula bile haberleemiyoruz. (Bu durumu Kuzeye olacak bildirmitik.) Keza daha nce Kuzeye ilettiimiz iki arkadan ifadesini istemisiniz vb. - Frsat bulursak Bltene yaz, makale, iir vb yazarz. Fakat koular aras ilikisizlik ve srekli gzetleme bunu adeta imkansz klyor. Devrimci selamlar... Mazlum Doan

134

Diyarbakr askeri tutukevinde devrimci mcadele ykseliyor!

Dnya, blge, Trkiye ve Krdistandaki siyasal gelimeleri yakndan takip edenler 14 Ekim seimlerinden sonra ortaya ister bir rtl MC, ister bir koalisyon, isterse bir Sadi Irmak hkmeti ksn siyasal basknn daha da trmandrlacan, Trkiye proletaryas ve halknn kazand ekonomik ve demokratik mevzilerin gasp edilmek isteneceini, Krdistan devrimcileri ve halk zerinde youn bask ve terrn dozunun arttrlacan biliyorlard. Seimlerden sonra meydana gelen gelimeler ve Demirelin azndan dklen inciler beklentilerin haklln kantlamada gecikmedi. Daha Demirel babakanlk grevini devralr almaz, smrgeciler ve uaklarn Krdistan devrimcilerine kar saldr ve komplolarn birka misli arttrdlar. 14 Ekim seimlerinde Batman halkndan ald ezici bir oy ounluuyla belediye bakanlna gelen sekin bir Krdistan devrimcisi, MTin tezgahlad bir komployla alaka katledildi. Hilvanda belediye bakan da iinde olmak zere 170 kii keyfi bir ekilde tutuklanarak ar ikencelere maruz brakld... Darda Krdistan devrimcileri ve halk zerinde younlaan bask, zorbalk ve ikencenin hapishaneye de yansyaca aka belliydi. Ve smrgeci zindanlarda tutuklu bulunan Krdistan devrimcileri bu ak gerein bilincinde olarak gelecek zor gnlerde mcadele bayran yksee karabilmek iin devrimci bilin, fedakarlk, kararllk ve cesaretle hareket etmek gerektiini biliyorlard. Bu nedenle saflarn sklatrma, mcadele azimlerini bileme ve uygun mcadele taktikleri saptayarak onlar yaama geirme abalarn arttrdlar. Seimlerden sonra dnya, blge ve Trkiyedeki gelimeler nda aralarnda lkenin ve kurtulu mcadelemizin durumunu deerlendiren devrimci tutuklular hapishane koullarn, bu koullardaki muhtemel deimeleri, buna kar alnmas gereken devrimci tavr, gelitirilecek mcadele biimlerini, bu amala alnmas gereken ted-

135

birleri ve giriilmesi gereken hazrlk almalarn saptadlar. e ncelikle i rgtlenmenin gerekletirilmesi ve kendi yaplarn daha da salamlatrmalaryla balamalar gerekliydi. nk tutuklu Krdistan devrimcilerinin ou siyasi mcadelede tecrbesizdi. Hemen hepsi hapishanede yeni olduklarndan i rgtlenmeleri ve aralarndaki ilikileri yetersiz ve bozuktu. Daryla salkl bir iliki urada kalsn, doru drst iliki bile yoktu. ou birbirlerini bile tanmyorlard. nderlik kurumu zedelenmi, bir otorite boluu ve sempatizanlar arasnda harekete kar gvensizlik domutu. Hareketi temsil etmek iddiasyla ortaya kan unsurlarn ya kendileri hareketin otoritesini duyuracak gten yoksun, ya da bir iki babozuk kii stne kimseyi tanmak istemediinden arkadalar dankt. eitli nedenlerle pekok arkada arasnda meydana gelen eliki gnden gne derinlemi, etrafna be kii toplayan bamsz bir beylik oluturmutu. Buna bal olarak tek komn yerine, birka komn ve dzensiz bir harcama politikas egemendi. Alnan etkin tedbirlerle komnler tek elde birletirildi. lkedeki gelimelerin dayatt sorumluluklar gz nne alnarak, harcamalar belli bir plan dahilinde yaplmaya, keyfi harcamalar kstlanmaya baland. Disiplinsiz ve babozuk davranlarla mcadele edildi. Hatalarn srdrmede kararl grnenler etkisizletirildi ve uzun vadede eitilmeleri iin tedbirler alnd. Arkadalarn kendi aralarndaki suni elikiler zld, gvensizlik ortam datld. Merkezi bir yap oluturularak devrimci nderlik tesis edildi. Ardndan saptanan plan gereince hapishanenin sorunlar gndeme getirilerek dier kii veya gruplara kar gemite uygulanan yanl politika, daha dorusu politikaszlk terk edildi. Krdistan devrimcilerinin gemiteki zaaflarndan yararlanarak hapishane kitlesi zerinde bir otorite kurma abasna giren veya bamsz derebeylik oluturan gruplara kar harekete geildi. Ajanlam kii ve gruplarn kimisi cezalandrlarak, kimisine devrimci otorite hissettirilerek etkileri krld. yi niyetli ve drst unsur ve gruplarla diyalog kurularak, hapishane kitlesi iinde bir btnllk havas yaratld. Hapishane komitesi uak ve teslimiyetilerden temizlendi. Ve hapishanenin genel rgtlendirilmesinin yolu ald. Elbette bu tr bir rgtlenme koullara uygun bir biimde olduu
136

kadar, gizlilik ve devrimci nderlii de zorunlu klyordu. Oysa irili ufakl sosyal oven ve burjuva teslimiyeti gruplar bunu engellemek iin ellerinden geleni yapyorlard. Bu nedenle sorun deiik biimler altnda ncelikle nispi de olsa direnii bir yapya sahip olan ve darda da bugne kadar Krdistan devrimcileriyle ciddi bir atmaya girmeyen gruplara gtrld. Ancak tm abalara ramen arzulanan gl bir rgtlenmenin ksa srede gerekletirilemeyecei bilindiinden, oluturulan ilk biim propaganda birimlerine dahi ilerlik kazandrlamad. Zaten smrgeciler de basklarnn dozunu gzle grlr bir biimde arttrmaya balamlard. Bu durum karsnda propaganda birimlerine ilerlik kazandrmak yetersiz olacandan arkadalarmzn da gleri harekete geirildi. Takip edilen esnek politikayla gevek birlik srdrlmeye alld ve ortak bir bildiri metni kaleme alnarak, darya ulatrlarak kamuoyunun dikkati hapishane zerine ekildi. Gelen grmecilere hapishanenin koullar ve younlaan basklarn propagandas yapld. Smrgeciler, basklarn daha da arttrp 14 Kasm 1979dan itibaren sigara, ay, gazete, ila vb hibir ihtiyacmz karlamamz yasaklayarak, havalandrmaya ve doktora karmayarak, avukatlarmzla grmelerimizi engelleyerek bizi yldrmak isteyince, aktif bir direni zorunlu hale geldi. Drt gn boyunca direni iin arkadalar ve dier kitleyi hazrlama almasyla dier gruplar direnie zorlama almalar yapld. Direniin biimi ve srdrlmesi iin hazrlk almalar yapld. Talepler formle edildi, dier kii ve gruplara gtrlerek benimsetildi. 19 Kasm 1979 sabah direni havasn sezen hapishane sorumlusu (yzba) says 180 civarnda olan tutuklular yemekhaneye toplayarak verdii ceza iin, kastl olarak yrtldn syledii rm yataklar onarp onarmayacamz sorarak, onarmamz halinde cezay kaldrarak bizi grmecilerimizle grtreceini syledi. Hapishane kitlesinden t kmaynca, onaracak olanlarn el kaldrmasn istedi. ki kez tekrarlad bu istei de tm kitle tarafndan suskunlukla karlannca tamam, anlald deyip tam kacakken ihtiyar bir tutuklu ne atlarak, bizi haksz bir ekilde ieri atyorsunuz. stelik de angaryaya komak istiyorsunuz, yataklar onarmayacaz
137

deyince hazrlklar tamamlanan direni resmen ilan edilmi oldu. Buna ramen, kamuoyunda oluacak tepkiden korkan smrgeciler, grmelere msaade ettiler. Elverili konumdan yararlanarak durumu ve taleplerimizi grmecilerimize ve onlarn vastasyla kamuoyuna bildirip, leden sonra grmeye kmayarak (sigara, gazete, vb zaten kendileri almamz engelliyorlard) taleplerimizin tm karlanncaya kadar srdrmek kararyla topluca alk grevine baladk. Muhtemel gelimeleri gz nne alarak ayrntl bir hareket plan hazrlamtk. Yataklarmza oturarak veya uzanarak beklemeye baladk. Hapishane ynetimi leden sonra saat ikiden sonra grmek ve isteklerimizin ne olduunu renmek iin bir temsilci istediyse de daha nce kararlatrdmz zere cevap vermedik. nk taleplerimizi zaten 18 madde halinde yazl olarak kou kapsna asm, bir suretini ise d kapya brakmtk. Direniimiz tam bir birlik ve cokuyla ertesi gn de srd. Ancak aramba (nc) gn leden sonra be kii rahatszlannca panik havas balad. Bunda aln etkisi kadar ilk iki gn srekli bir ekilde yapm olduumuz propaganda ve ajitasyonun dozunun drlmesi ile kitleler zerindeki aktif denetimimizin zayflamasnn da byk etkisi vardr. O zamana kadar sinsi bir ekilde teslim olacamz an bekleyen smrgeciler, baylmalarn balamasyla harekete geerek tek tek belirledikleri kiileri ayrmaya ve onlar bizden kopararak direniileri blmeye giritiler. Gece koularda srayla nbet bekleyen avular, yatak aralarnda gezerek tespit ettikleri zayf unsurlara biskvi, ekmek, vb vermeye veya onlar dar gtrerek kendilerine st, ay, vb iirmeye baladlar. Biz ise smrgecilerin tehdit ve antaj kadar tek tek unsurlar kazanabilmek iin aba harcayacaklarn nceden bildiimiz ve bu konuda belli nlemler aldmz halde direnii isyana dntrmemek iin kart taktik olarak yalnzca propaganda ile yetinmekle kalmadk, ayrca bunda da yetersiz kaldk. Drdnc gn (perembe) leden sonra yzba koular gezerek tespit ettikleri zayf unsurlar koulardan kararak, gzalt kesimine ald. 30-40 kii bu ekilde direnii krdktan sonra umut138

suzluk havas yaygnlamaya ve alttan alta KUK, DDKD ve IGD gibi gruplarn kkrtt bir homurtu duyulmaya balad. Hrszlk, gasp vb adi sulularn ounluunu oluturduu grev krclar dnda KUKularn nder iki unsuru da gnll olarak gzalt kesimine gitmilerdi. DDKD, GD VE zgrlk Yoluna mensup unsurlar mide bulantsna kar tuzlu su ime bahanesiyle ekerli su imeye balamlard. Bizim arkadalar tmyle direnii srdrmelerine, hatta ynetim tarafndan zorla gzalt kesimine gtrlen bir arkadan her trl baskya karn yemek yemeyi reddetmesine ramen, kitle zerindeki denetimimiz zayflyor, durumu glendirmek iin giriilen ajitasyon yetersiz kalyordu. nceden kararlatrld halde hastahaneye gtrlen birka unsurun serumu almay reddetmedii, gzalt kesimine gtrlenlerin yemek yedii, direniin krld, baarya ulamasnn artk mmkn olmad biiminde KUK, DDKD, GD, zgrlk Yolu tarafndan alttan alta yaygnlatrlan propagandann etkisiyle girdiimiz drdnc gnn gecesi boyunca, avularn adam ayartmas srd gitti. Bize ise sadece seyirci kalmakla ve kimlerin yemek yediini tespit etmekle yetindik. O gece teslimiyeti gruplarn hemen hemen tm avularca kazanld. Beinci gnn sabah hala dimdik ve salam bir inanla ayakta olan devrimciler, Partizandan (4-5 unsurdan) olanlarla yalnz kalacaklarn gryorlard. Zaten durumun yaklak olarak byle olacan direni balamadan nce de biliyor ve gryorduk. Fakat dmzdaki unsurlar elden geldike beraber srklemek ve darya kar bir btn olarak grnmek iin bakalarnn geceleyin yemek yemelerine, ekerli su imelerine vb ses karmyor, onlar grmezlikten geliyorduk. Ayn gn lene doru gzalt kesimine giden KUKulardan biri ki nder konumundadr tutuklular kesimine gelerek yzba iyi niyetlidir. Taleplerimiz ardr. Bunlardan hapishane talimat erevesinde gerekleebilecek olanlar karlayacak. Bir lokma ekmek iin lecek deiliz ki kendisi bir kak orbaya direnii kryordu zaten bu kesimde de gece yemek yiyenler olduunu biliyoruz. Direnmek bize kar getirmez. imdi yzba gelecek, bizimle konuacak, iyi niyetini suiistimal etmeyelim dedi. Alktan midelerinin
139

sesinden vicdanlarn ve akllarn sesini duyamaz halde olan tutuklar daha ne olduklarn anlamadan avular iki kouu birden yemekhanede toparlanmaya ardlar. Almz ve takatsizliimizi ileri srerek yerimizden kalkamayacamz ileri srerek, taleplerine kar knca iki kouu tek yatakhanede birletirdiler. Yzba ieri gelerek, bir arkadanzn ricas zerine geldim diyerek sze balad. Tek tek taleplerimizi ve ynetmelikteki karlklarn okudu. Eer okuduklar doruysa biz borlu kyorduk. Sonuta iyi niyetli olduunu, bizim kendisinin iyi niyetini istismar ettiimizi syleyerek KUKu unsurla karlkl diyaloga giriti. Oysa aldmz karar gereince yzba, ya da baka bir grevlinin konumasna karlk vermeyecek, sessiz kalacaktk. Yaratlan ak provokasyon ortamnda kitlenin morali tamamen ktn gren yzba yemek yiyip yemeyeceimizi sorunca kendisine cevabnn sonra iletilecei sylenmesine ramen artk sonu belliydi. Yzba ve onun temsilcisi ve ajan durumundaki KUKu duruma hakim olmulard. Burada ak yreklilikle unu kabullenmek gerekir ki daha nce de bir provokasyon ortam yaratlmak istenmesine kar tedbirler dnmemize ramen faka bastrlmtk. Kitlenin denetimi elimizden kmt. Kendi 70 kiilik kitlemiz ve sempatizanlarmz yek vcut ve sarslmaz bir kararllkla hazr beklemesine ramen hcuma gememi ve hareketsiz kalmtk. Buna karlk taarruza geen smrgeciler ve ajanlar stnl ele geirmilerdi. Beceriksizliimizin yaratt okla inisiyatifi ele geiren KUKu yzbann ekilmesinden sonra moral bozucu ajitasyona girimek istediyse de engel olduk. Ama artk at alan skdar gemiti. Devam edecek (Yarm kalan yaz)

140

Savunma tasla

Mazlum Doann daha nce bir mektubunda da belirttii gibi, bin bir zorlukla hazrlayp darya ulatrdklar savunma hazrlklarnn, ancak bir blmn oluturan bu yaz, Mazlum Doann da iinde yer ald bir grup PKK nder kadrosu tarafndan yazlm, ancak faist Trk smrgecilerince, esir muamelesinin de tesinde toplu imha giriimlerine hedef tutulduklarndan ve tm savunma haklar ellerinden alndndan, ne bu yazy tamamlamalar, ne de savunma yapabilmeleri mmkn olabilmitir.

Giri
- Snfl toplumlarda hukuk ve yarg organlarnn ierii ve ilevi - Ulusal ve snfsal kurtulu mcadelesi karsnda egemen smrc snflarn bask arac olarak mahkemeler - Smrgeci Trk mahkemelerinin ilevi ve nitelii - Smrgeci mahkemeler Krdistan devrimcilerini yarglayabilir mi? A) amzn temel zelikleri - Ekim devrimci ve uluslararas nemi - ki sava arasndaki dnem (1917-1945) II. Dnya Savandan sonraki dnem (1945-1960) - 1960lardan gnmze kadarki dnem B) Tarih boyunca Krdistan ve Krdistan toplumu 1) Krdistann dnyadaki yeri ve konumu - Krtlerin kkeni ve n Asyaya gelileri - Asura kar sava ve Met organizasyonu
141

- Med devletinin ykl ve ilk ada Krdistann urad istilalar (Pers, Yunan, Makedonyallar, Ermeniler, Romallar ve Sasanilerin Krdistan zerindeki igal ve istilalaryla bunlarn yol at sonu) - Arap yarmadasnda feodalizmin douu ve Krdistana tarlmas - Krdistan zerindeki Arap egemenlii ve bunun yaratt toplumsal yap - Feodalizmin kklemesi ve yzyllk bamsz gelime - Barbar Trk boylarnn Krdistan zerine dzenledikleri aknlar ve oluturduklar beylikler - Mool istilasndan sonra Anadolu, Krdistan ve randa oluan beyliklerin birbirleriyle mcadeleleri, Krdistanda merkezi feodal bir devletin kurulamamasnn nedenleri - Krdistan zerinde Osmanl, Safavi ve Memluk devletlerinin egemenlik mcadeleleri ve Krdistann paralanmas - Krdistan zerindeki Osmanl ve Safavi egemenliinin karakteri ve buna kar mcadele - XIX. yzyl isyanlar, nitelikleri, baarszlklarnn nedenleri ve yol atklar sonular - Sanayi devrimlerinin tamamlanmas, Osmanl mparatorluunun dalma srecine girmesi ve bunu nleme abalar - Brokrat Trk burjuvazisinin oluumu, rgtlenmesi ve devlete egemen olmas - I. emperyalist paylam sava, imparatorluun k ve TCnin douu - Krdistann drt paraya blnmesi, her para zerinde ayr ayr uygulanan igal ve nitelii - Yabanc kapitalizmin Krdistanda gelimesi, yaratt yap ve nitelii 2) Krdistan toplumu - Ekonomik yap - Sosyal yap - Siyasal yap - Ulusal yap - Kltrel ve ideolojik yap C) Krdistan devrimi ve zellikleri
142

- Ulus ve ulusal hareket nedir - Ulusal hareketin geirdii evrim ve Ekim devriminin buna kazandrd ierik - Krdistan bamszlk mcadelesinin nitelii - Ulusal kurtulu devriminin temelleri ve dayand tarihi miras - Devrimin hedefleri - Devrimin mttefikleri - Krdistan bamszlk mcadelesinin Ortadouda oynayaca rol D) Tarih Trk smrgeciliini mahkum etmitir - Trk smrgeciliinin Krdistanda yaratt smrgeci, feodal-komprador yap addr. Bu yap kendisini tasfiye edecek gleri yaratmakla mezarn kazmtr - Aydn-genlik hareketinin douu (TCnin Krdistan zerindeki egemenliinin yklnn balangc, Marksist-Leninist ideolojinin lkemize girii) - TCnin hareketimiz karsnda dt tela, giritii komplolar ve Antep olay - deolojik hareketten siyasi harekete gei. Hilvan olay - TCnin hareketimizi ezme giriimleri. Milis rgtleri Be paraclar, Tekoin, Aydnlk, HK, KUK vblerin faaliyetleri) - PKKnin douu ve Krdistan tarihindeki yeri - PKKnin amalar, mcadele stratejisi ve taktikleri E) Eylemimiz tarihsel olarak hakldr! - Emperyalist-kapitalist dnyann derinleen bunalm

Giri
Snflar ve snf mcadelesi ile ortaya kan bir st yap kurumu olan hukuk, egemen snflarn kendi lehlerine oluturduklar dzeni koruyup gelitirmek iin ortaya koyduklar ve ordu, polis, mahkeme, cezaevleri vs gibi bask aralaryla destekledikleri maddi yaptrmlar ieren kurallar btndr. Onun snflar ve snf mcadelesinden bamsz bir tarihi yoktur. Hukukun tarihi, snflar ve snf mcadelesi tarihine sk skya bal olup, onun bir parasdr. retim aralarn ellerinde bulundurduklarndan retim ilikilerini
143

ve siyasal st yapy kendilerinden yana oluturup denetleyen egemen snflar, hukuk ve hukuksal dzenlemeleri hep kendilerinden yana oluturmular, bylece oluturduklar yapya sreklilik kazandrmaya almlardr. Gerek bu olunca, hukukun hep egemen snflardan yana ileyecei snflar ve snf mcadelesi geliip yaygnlatka onun da geliip yetkinleecei aktr. Nitekim tarih boyunca kendisinden nceki egemen snf deviren her smrc snf, hukuku hep kendisinden yana yeniden dzenleyerek daha da yetkinletirmi ve bir sonrakine devretmitir. Snfl toplumlarda doan snflar ve snf mcadelesi yaygnlap derinletike serpilip gelien ve bugn toplumsal yaamn her alann iine alacak kadar yetkinleen hukuk, tarih boyunca bir snftan sonrakine devredilmi, fakat egemen snflarn bask altna aldklar glere kar dzenlerini koruyup, srdrmek amacyla silahl zor, mahkemeleri ve hapishaneleriyle destekleyip yaama geirdikleri kurallar btn olarak snfsal ieriinden bir ey yitirmemitir. Ancak, varl ve gelimesi snflar ve snf mcadelesine bal olan dier eyler gibi, hukukta snflar ve snf mcadelesine bal olan dier eyler gibi, hukukta snflar ve snf mcadelesi diye bir ey kalmaynca kendiliinden tarih sahnesini terk ederek tarihin eseri antika mzesinde kendisine ayrlan yeri alacaktr. Zorunluluklar dnyasndan zgrlkler dnyasna geile birlikte hukukun mzelik olmas, onun varolan korumak ve srdrmek amacyla dzenlenen dier kurum ve kurallar gibi, eski ve rm olan ykarak yerine yeniyi kurmak isteyen glere kar durmayaca anlam kmaz. Tersine geleneksel bir z tayan dier eyler gibi hukukun da tutucu ve gerici bir z ierdii anlalmaldr. Burada hukukun tarihteki yerini ve ilevini tartacak deiliz, fakat u kadarn belirtelim ki, her eyin doruluu ve hakll ayla snrldr. Doruluu ve hakll ayla snrl olanlarn varolu nedenlerini yitirdikleri bir baka tarihi a veya dnemde doruluk ve hakllklarn yitirecekleri toplumsal gelimenin ispatlad plak bir gerektir. Hukuk ve hukuksal kurallarn geerlilii ise onlar dzenleyenlerin siyasal egemenlik dnemleriyle snrldr. Dzenleyenler, egemenliklerini kaybedince, onlarn koyduu hukuki kurallarn da hibir geerlilii ve uygulanrl kalmaz. Hatta ou kez
144

egemen bir snf tarafndan dzenlenen hukuk kurallar, daha egemen snf egemenliini tmden yitirmeden geerliliklerini ve uygulanabilirliklerini yitirirler. nk toplumsal gelimenin esas devindirici gc olan retici gler, her tarihsel dnemde kendilerine uygun den yeni bir birim yaratrlar. Fakat biimin ierie bal olmas, ierik deitike biiminde de deimenin zorunlu olmas, biimin ierik zerinde grntnn de z zerinde hibir etki yapmad veya yapamayaca anlamna gelemez. Tersine biim ve grntde edilen deil etkindirler, ierik ve zn gelimesini hzlandrr veya yavalatabilirler. Yani ierik ve z kendilerini birkez biim ve grntde ortaya koyduktan sonra kendileri de onlardan etkilenmezlik edemezler. Ne var ki, son tahlilde belirleyici olan, retim ilikileri ve onlarn hukuki yanslar olmayp, retici gler ve bunun esas faktr olan insanlardr. Eer retim ilikileri ve onlarn hukuki yansmalar, retim glerinin gelimesi nnde engel olurlarsa, retici gler tarafndan alr veya deimeye zorlanrlar. nsanlk tarihi bunun saysz rnekleriyle doludur. Komnal retim ilikileri, retim glerinin gelimesi nnde engel haline gelince kleci ilikilere yerlerini brakmak zorunda kalmlar, kleci retim ilikileri ve hukuki yansmalar feodalizm karsnda ayn akbetten kurtulamamlardr. Feodal retim ilikileri ve hukuksal yapda burjuva devrimleriyle yerlerini kapitalist retim ilikilerine ve hukuksal dzenlemelere terk ederek tarih sahnesinden ekilmilerdir. Snfl toplumlar zincirinin son ve en yksek aamas olan kapitalist emperyalizmin ke gittii, emek diktatoryalarnn serpilip gelitii, ulusal ve snfsal kurtulu mcadelelerinin dorua karak bask ve smrnn her trlsn silip sprmekte olduu ve temel ierii kapitalizmden sosyalizme gei olan amzda ise, hukuk ve onun uygulanma arac olan ordu, polis ve mahkemeler artk son demlerini yaamaktadrlar. te, byle bir ada siyasal erki elinde tuttuundan maddi yaptrm aralarn tekelinde younlatrarak ezip smrd Trkiye ii snf ve dier emeki snf ve tabakalaryla ulusal ve snfsal bask ve smr altna ald Krdistan halknn her trl hak ve istemlerine ket vurup onlar egemenliine klece boyun eemeye zorlayan Trkiye cumhuriyeti, oluturduu gerici hukuk dzeni ve an145

tidemokratik mahkemelerle onlarn kurulu dzene kar karak ulusal ve snfsal kurtulular iin savamalarn nleme arzu ve abasndadr. Bu nedenle yaps ve ilevi gerici, zaten hibir zaman snflar st ve bamsz olamayaca ve daima egemen snflar tarafndan kendi yararlarna oluturulan yasalar uygulamakla ykml olduu ak olan normal burjuva yarg organlarn bile yetersiz gren Trkiye Cumhuriyeti, devrimcileri, yarglamak iin siyasal nitelii aka gzler nnde olan skynetim askeri mahkemelerini oluturmu bulunmaktadr. Bu mahkemeler, tarihin arkn durdurmak iin cumhuriyetin ilanndan hemen sonra Krdistandaki ayaklanmalar bastrmak, Trkiye emekilerinin her trl siyasal, ekonomik ve demokratik mcadelesini ezmek ve rgtlemek hakkn gasbetmek amacyla karlan takrir-i skun yasasyla oluturulan istiklal mahkemelerinin bir devam ve benzeri olup, siyasal iktidarn parelerinde, aktan siyasal nitelikte olular ve savunma hakkn gasp etmeleri nedeniyle normal burjuva hukukuna bile ters den ad ve antidemokratik bir yapdadrlar. ster bamsz, ister sk ynetim askeri, ister devlet gvenlik, ister istisas, isterse de baka isim ve grnm altnda kurulmu olsunlar; lkemizi igal eden, ekonomik ve siyasal kltrel alanda halkmz smrgeci vahet altna alp Krtleri millet ve halk olarak yok etmeyi hedefleyen Trkiye devletinin Krdistandaki varln koruma arac olan smrgeci mahkemeler, tarihin kendilerini bamsz ve zgr bir Krdistan yaratlmas mcadelesine nderlik etmekle ykml kld Krdistan devrimcilerini yarglayacak merci olamazlar. Eer adna mahkeme denebilirse bu tr bir mahkemenin verecei cezalar, hemen her gn snr boylarnda, Krdistann dalarnda ve ovalarnda, ehirlerde, kylerde, mahallelerde vb insan olmaktan baka hibir suu olmayan yzlerce Krdistan insanna alaka reva grlen cezalardan daha geerli olamaz. nk smrgeci mahkemelerin bugne kadar verdikleri ve bundan sonra verecekleri kararlar ancak smrgeci zulm ve vaheti hakl gren, onu srdrmek arzu ve abasnda olanlar iin geerlidir. Oysa tarihsel olarak byle bir yarglama sonunda verilecek kararn hibir dayana ve geerlilii yoktur. Bizim ve eylemimizin muhtevas hakkndaki karar, Krdistan Trkiye ve dnya kamu
146

vicdan ve her eyden de te tek doru ve amaz yarglayc olan tarih verecektir. Tarihin ise, retim glerinin gelimesi nnde engel olan gerici retim ilikilerini ayakta tutmak ve srdrmek isteyen rm kuramlar mahkum ettii, gerici retim ilikilerini ve onlar koruyup srdrmeye alan ad kurumlara kar mcadele eden yeni toplumsal gler ve temsilcilerini hakl grd, yeni tarih tarafndan defalarca kantlanmtr. nk tarih her eyi zaman ve mekan iinde deerlendirir. Onda sonsuza kadar deimez doruluk ve hakikat yoktur. Eer gerici ve arta bal da olsa doru ve hakl olan varsa, bu, o gn gl gibi grnse bile vaktini doldurmu ve rm olan deil, henz gsz gibi grnse bile yeni domakta ve gelimekte olan toplumsal g ve onun temsilcileridir. Bu gerekler nda amzn ve Trk smrgeciliinin niteliklerinin, lkemizin tarihi ve toplumsal zellikleriyle Krdistan devriminin zelliklerini dikkate alarak, Krdistan devrimcilerinin eylemlerinin muhtevasn inceleyerek tarih karsnda kimin sulu, kimin hakl olduunu, kimin mahkum edilen, kiminse berat edilen olduunu ortaya koymaya alalm. A) amzn temel zellikleri Dinsel ve siyasal dzenbazlklarla maskelenmi feodal smr yerine ak ve dolaysz smr ilikilerini geirerek emek gcn kendisine de meta haline getiren kapitalist burjuvazi, douundan beri ar basksn hissettii proletaryann 1871 Paris Komnyle kendisi iin bir snf haline gelmeye baladn grnce ilercilikten gericilie millilikten kozmopolitizme doru bir dnm iine girdi. Serbest rekabetin dorudan devam ve onun zddna dnm ile ortaya kan kapitalist emperyalizmin, retim ve sermayenin younlaarak merkezilemesine bal olarak banka ve sanayi sermayesinin i ie geip finans oligariyi oluturduu, meta ihracna ek olarak sermaye ihracnn doup ne getii, tekel gruplarnn dnyay aralarnda blt, yeryznn toprak bakmndan emperyalist devletler tarafndan bllmesinin tamamland kapitalizmin tekelci ve son aamasdr. Baka eyler yannda meta ve sermaye ihra alanyla hammadde ve ucuz emek gc deposu olarak kullanlan smrgeler zerindeki
147

tekel de demek olan emperyalizm, rekabeti ortadan kaldrmad gibi onu yeni ve daha yksek aamaya karmakla kalmayp, ayrca snfl toplumlarn genel hastal olan eitsiz ve dengesiz gelimeye de sramal bir grnm kazandrmtr. Dnyann toprak bakmndan blmnn tamamlanmasna karn, tekelci kapitalizmin eitsiz ve sramal bir ekilde gelimesi pazar, hammadde ve ucuz emek gc alanlar zerinde giderek kzan yeni bir blm kavgasn beraber getirmitir. Bu ise emperyalist paylam savalarn kanlmaz klmtr. Kapitalizmin kendisini savatan baka bir arala yenileyemez hale gelmesi, gelimesinin doruuna vardktan sonra k aamasna giren dier eyler gibi, kapitalizmin de rd ve can ekimekte olduunu ortaya koymaktadr. Emperyalizmin derinleen elikilerini zmek iin bavurduu I. dnya emperyalist paylam savandan zayflayarak kmas ve Ekim Devriminin dnyann bete birini kendisinden koparmasn nleyebilmesi insanlk tarihinde yeni bir an proletarya devrimleri ann domasna yol at. Temel ierii kapitalizmden sosyalizme gei olan proletarya devrimleri a, insanlk tarihinde yabanc egemenlie, snf smrsne ve doaya kar emeini bitmez tkenmez mcadelesinin zafere ulat, ken sermayenin diktatrlne kar, emein diktatrlnn ykseldii, proletaryann ulusal kurtulu hareketleriyle kurup gelitirdii doal ba ile nemli mevziler kazand ve glendirdii, insanln herkesten gcne, herkese ihtiyacna gre yce amacn gerekletirmek iin snfl toplumun her trden pisliini silip sprmekte olduunu ve emperyalizmin her alanda yedii darbelerle gnden gne ke gittii bir adr. amz dneme ayrarak incelemek mmkndr: a) ki sava arasndaki dnem (1917-1945) Emperyalizm savatan bir btn olarak byk yaralar alarak dnyann bete bir zerindeki etkisini kaybederek kt. Bata Almanya ve Japonya olmak zere savaan tarafn ekonomileri byk bir ykma uramt. Alk, sefalet ve ykma toplumsal yaamn her alannda ve zellikle de sosyopolitik alanda derin bir kriz elik diyordu. Avusturya-Macaristan dald. arlk Rusyasnn topraklar zerinde Sovyetler Birlii dodu. Yalnzca ngiliz-Fransz emperyalistler sa148

van galiplerinden olup nispi de olsa kazanl kmay baardlar ve Osmanl mparatorluunun Anadolu dndaki topraklarn aralarnda bltler. ABD ise elverili corafi konumu ve sonradan katld iin fazla yara almadan savatan syrlp, emperyalist kamptaki yerini salamtr. Emperyalist kapitalizm metropollerde 1923e kadar dalga, dalga kabaran proletarya hareketini ezmekle; daha sonraki yllarda da smrge ve yar smrgelerdeki ezilen halklarn kurtulu mcadelesini ezmekle uramak zorunda kald. Komnizmden duyulan korkunun da etkisiyle tm emperyalist lkelerde siyasal gericilik daha da younlat. Komnizm dman sosyal demokrat eflerinin de desteiyle proletarya hareketini ezip ekonomilerinde nispi bir dzelme ve geici bir istikrar salayan emperyalistler, 1929-33 yllar arasndaki kapitalizmin doasndan kaynaklanan byk ve ykc bir depresyonla karlatlar. Finans kapitalin en azgn, en ykc bir depresyonla karlatlar. Finans kapitalin en azgn, en gerici, en oven, en emperyalist kesiminin ak terrist diktatrl olan ve savatan hemen sonra boy vermeye balayan faizm, buhrandan sonra Almanya ve talyada iktidara iyice yerleip militarist Japonya ile ittifak halinde pazar, hammadde ve ucuz emek gc alanlarn yeniden paylam ve sosyalist anavatan yok etmek amacyla askeri hazrlklara giriti. On milyon insann lm, 30 milyon insann sakatlanmas ve retim glerinin kitle halinde tahrip edilmesiyle sonulanan I. dnya emperyalist paylam savandan hibir olumlu ders almadn kantlayan emperyalistler, kendi aralarnda kamplamaya ve antikomnist sava histerisini younlatrmaya baladlar. Sava hazrlklarn tamamlayan talya 1935 ylnda Habeistana, Japonya da ayn yl ine saldrd. Ardndan Almanya, Avusturya ve ekoslovakyay istila etti. ngiliz-Fransz emperyalistleri, balangta faist kampn Sovyetler Birliine saldracandan hareketle sessiz kalp statlerini korumaya altlarsa da Almanya 1939da Fransann mttefiki olan Polonyaya saldrmasyla ister istemez savaa girmek zorunda kaldlar. Bylece 30 milyon insann lmne, 50 milyon insann sakatlanmasna ve retim glerinin kitlesel tahribine yol aan II. dnya
149

emperyalist paylam sava balam oldu. Bu ayn zamanda emperyalizmin iflah olmazlnn, insanln gelimesi nndeki en byk engel olduunun ve mutlaka tarihin p tenekesine atlmas gerektiinin ikinci kez kantlanmasdr. Rus proletaryasnn 1917 Ekiminde iktidar ele geirmesi ve devrimi eski Rus arlna bal evre lkelere tarmas, iteki devrik snflarla birleen emperyalist devletlerin silahl mcadelesiyle karlat. 1923 ylna dek sren i sava ve silahl d mdahaleden zaferle kan sosyalist proletarya, savan yol at ekonomik ve sosyal tahribat onarmaya, proletarya diktatoryasn glendirmeye ve sosyalizmin inasna yneldi. Bu srada dnya proletaryasnn byk nderi, retmeni ve yol gstericisi Leninin lmn frsat bilerek devrimi baltalama abasna giren Trokist muhalefet blounu, byk Marksist-Leninist Stalin yoldan etrafnda kenetlenip tasfiye ederek her alanda mevzilerini glendiren Sovyet proletaryas, merkezi planlamayla ar sanayi ve elektrifikasyonu temel alan gl bir sosyalist ekonomiyi ksa srede ina etmeye balad. 1929da balayan kapitalizmin byk bunalmndan en ufak bir yara almadan kan ve tarmda kolektivist uygulamaya geen Sovyet proletaryas bu dnemde ortaya kan Buharinin sac anlayn da etkisizletirdi. Bylece sosyalizmin maddi ve teknik temellerini yaygnlatrp glendirmek iin giritii mcadelede 1930lu yllarda krda zel mlkiyeti tamamen tasfiye edip kolektivizmi yerletirerek ite kapitalizmi geri getirmeye alanlarn heveslerini tamamen krd. Alk, sefalet, smr, soygun rejimi tasfiye eden ve Sovyet halklar arasndaki dayanmay glendiren sosyalist proletarya, maddi ve entelektel retimi daha da arttrarak genel refah ykseltmek iin seferber oldu. Sosyalist anayurdu korumak ve olas bir emperyalist saldry pskrtmek iin kzl orduyu glendirdi; ve modern sava ara gereleriyle donatt. Siyasal ekonomik ve teknik devrimi kltrel devrim takip etti ve pekitirdi. Avrupa proletaryas, I. dnya emperyalist paylam savann neden olduu byk ykm ve aclarn yol at yaralar sarmak ve insanln gelimesi nndeki en byk engel haline gelen emperyalizmi tarihe gmmek iin savatan hemen sonra grkemli bir ahlanla ayaa kalkt. Bata ngiltere, Fransa, Almanya, talya ve Ma150

caristan olmak zere tm emperyalist lkelerde grevler, gsteriler ve ii ayaklanmalar birbirini kovalad. Dalga dalga kabaran ve yaylan ii hareketi, emperyalist hkmetleri tehdit ederek Sovyetler Birliine kar giritikleri gerici mdahaleyi srdrmelerini olanakszlatrd. Almanya, Finlandiya ve Macaristanda dorua varan devrimci ahlan iktidarn ksmi ve geici de olsa proletaryann eline gemesine yol at. Fakat ii snf hareketi iinde boy veren ve sava boyunca katmerleen oportnizm ve hain sosyaldemokrat eflerin proletarya saflarna terk ederek emperyalist burjuvaziden yana gemesi nedeniyle ii snf mevzilerini koruyup gelitiremedi. 1929lara doru proletarya hareketi emperyalist burjuvazi ve onun anak yalayclar III. Enternasyonal oportnistlerinin ortak abas ile geici de olsa bastrld. Bu dnemde dnya proletaryasnn komnist enternasyonal gibi merkezi bir Marksist-Leninist rgt yaratmas, daha sonraki yllarda 2. ve 2,5. Enternasyonalin etkinliinin krlmasna ve Trokizmin saf d edilerek proletarya hareketinin tm lkelerde salkl temellerde gelimesine byk bir katkda bulunmutur. yle ki sava sonras yenilginin nedenleri giderilip, yol at yaralar sarlarak ksa bir srede gl proletarya partileri ina edilmitir. Bu partiler, II. paylam savann kesin belirtilerinin grnmesi zerine komnist enternasyonal tarafndan alnan geici bir sre iin sosyalist anavatann korunmas; dnyann faist tehlikeden ve savatan kurtarlmas amacyla tek tek lkelerde yrtlen sosyalist devrim mcadelesini ikinci plana alarak, birleik ii ve halk cepheleri oluturmak kararn pekok lkede baaryla yaama geirebilmiler ve insanln faizmden kurtarlmas mcadelesinde nemli grevler stlenip gerekletirmilerdir. Dnya snfnn byk ounluunu oluturmalarna ramen I. dnya emperyalist paylam savana kadar kendileri bir cephanelik, lkeleri bir pazar ve doal servetleri gasp edilecek bir hammadde olarak grlen smrge ve yar smrge halklar girdabna ekildikleri emperyalist sava Rusyadaki Ekim Devrimi ve Trkiyedeki Kemalist hareketin etkisiyle uyan yoluna girmeye balamlardr. zellikle Ekim Devrimi dounun ezilen halklarna emperyalizme kar mcadelede maddi ve manevi alanda byk bir destek sala151

mtr. Ekim Devriminin douya tad devrim dalgas bat proletaryas ve ezilen halklar arasnda ortak bir antiemperyalist bloun olumasna, proletarya nderlii de dahil olmak zere pekok lkede antiemperyalist kavga bayrann ykselmesine neden olmutur. Ekim Devriminin Sovyet snrlar iinde burjuvazinin zmekte aciz olduunu gsterdii ulusal sorunu baaryla zmesi, sosyalizmi ezilen halklarn gznde srekli yanan bir meale ve ekim merkezi haline getirmi, komnizm ve Bolevik szcnn kutsal bir slogan gibi dilden dile dolamasna yol amtr. Ekim Devriminden ald ilham ve destekle zellikle in, Hindistan ve in-Hindinde proletarya nderliinde gelien bamszlk ve demokrasi mcadelesi yksek boyutlara vararak emperyalizmin Asyadaki varln tehdit etmeye balamtr. b) II. dnya emperyalist savandan sonraki dnem (1945-60): Emperyalizm I. dnya emperyalist paylam savandan ald yaralarn sarmadan hazrlklarna giritii II. dnya emperyalist paylam sava 1939da balayp, 1945te faist kampn tm yenilgisiyle sonuland. Emperyalist kamp bu savata derinleen elikilerini zmek ve Sovyetler Birliini yok etmek eklindeki amacna ulamad gibi, dnyann te biri zerindeki kontroln yitirerek daha da zayflad. Esas arln Sovyetler Birlii halklar ve Kzl Ordunun ektii savan sonunda Dou Avrupada, inde, Vietnamda, Korenin Kuzeyi emperyalist kamptan tamamen koptu; Smrge ve yar smrge lkeler zerindeki emperyalist denetim ve bask sistemi byk oranda sarsld. Faist kampta yer alan lkelerden baka, galiplerinden olan ngiliz ve Fransz emperyalistleri de hayli ypranm, ite proletarya, dta ise eski smrgeleri zerindeki denetimlerini srdremez olmulardr. Bylece savaa sonradan katlan ve corafi konumu nedeniyle fazla yara almadan kan ABD emperyalizmi, nispeten salam ve ypranmam ekonomisi ile savata kazand prestij sayesinde ne kt. Emperyalist kamp ve mirasna sahip kt smrgelerini kendi nderliinde yeniden rgtleyip toparlamak iin derhal harekete geen ABD emperyalizminin sava sonras stratejisi udur. I. emperyalist smrge sistemini srdrebilmek iin, ngiltere, Fransa
152

ve br emperyalist lkelerin denetiminden kan smrge ve yarsmrgeleri kendi denetimi altna alarak, bunlar zerinde yeni smrgecilii uygulamak. 2. dnya savanda yenilmi ve bitkin dm emperyalist lkeleri etrafna toplayp ekonomik, siyasi ve askeri alanda emperyalist kampn, entegrasyonun salayarak, giritii kardevrimci abalarla sosyalist kamp, ii snf hareketleri ve ulusal kurtulu hareketlerinin gelimesini ve yaygnlamasn nlemek. Bu strateji dorultusunda harekete geerek emperyalizmin jandarmaln stlenip ABD Truman doktrinini ve Marshall yardm plan ile Avrupann yklm ekonomilerini onarmaya ve geri lkelerde yeni smrgecilii uygulamaya balad. Ki bu smrgeciliin yeni temeller zerinde kurulmas ve derinletirilmesinden baka bir ey deildir. Aslnda emperyalizmin elinde kalan pazarlar derinliine smry ama abasnn zorunlu bir gerei olarak yeni smrgelerde, gda, tekstil vb gibi da baml montaja bir sanayiinin gelitirilmesi meta veya sermaye ihracna engel olmayp, bunlarn yeni koullarda korunup gelitirilmesine olanak salar. Bylece ABD emperyalist kamp kendi etrafnda rgtleyip tam bir btnleme salama ve yeni smrgecilii gelitirme ile komnizm dmanl ve ulusal kurtulu hareketlerinin rotasndan saptrp bastrmay birliinde, gtrm oluyordu. ABD bu sayede souk sava histerisini alabildiine krkleyerek NATO, CENTO, SEATO, MF, Dnya Bankas, vb gibi emperyalist rgtler oluturuldu. Bata Kore ve Vietnam olmak zere ulusal kurtulu devrimlerine mdahalede bulunuldu. Macaristan ve dier sosyalist lkelerdeki kardevrimciler kkrtlarak ayaklanmaya sevk edildi. Fakat tm bu abalara ramen emperyalistler aras elikiler giderilmedii gibi, sosyalist ve ulusal kurtulu hareketlerinin gelimesini nleyemedi. Dnemin sonlarna doru emperyalistlerin kendi aralarndaki elikilerin younlamasna paralel olarak, antemperyalist mcadeleler de hz kazand. Ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel bunalm giderek derinleti, ve emperyalist k nleyemeyecei birkez daha aka ortaya kt. Sosyalist kampn durumu: Emperyalizmin savata varlna kastetmek istedii Sovyetler Birlii, 20 milyon Sovyet yurttann kan
153

pahasna da olsa insanl faist tehlikeden kurtard ve emperyalist kuatmay krd. Sava ncesinde ve sonrasnda Dou Avrupada oluturulan antifaist direnme ve halk cepheleri, Sovyet Kzl Ordusunun da aktif destei ile faist igali pskrttkten sonra demokratik halk iktidarlar kurarak sosyalizme yneldiler. Kore, in ve in Hindindeki ulusal demokratik halk devrimlerinin de zaferi ile gl bir birlemi kamp oluturan emein diktatrl altndaki lkeler, emperyalizme kar dikildiler. Sovyet ii snf, bir yandan lkesini yeniden onarr ve daha ileri hamlelere ynelirken dier yandan halk demokrasisi lkelerine her alanda yardm iin gl elini uzatmaktan ekinmedi. Kendi nderliinde halk iktidarlar oluturan halk demokrasisi lkelerindeki muzaffer proletarya ise, ksa zamanda eski toplumun pisliklerini sprmek, ekonomisini onarmak ve yeni temeller zerinde her alanda gl bir toplumsal yapy oluturmak iin harekete geerek yeni zaferler kazanmaya balad. Emperyalizmin ve uaklarnn Macaristan, Polonya, Kore, in ve Vietnamda giritii kar devrimci komplolar etkisizletirerek kazanmlarn koruduu gibi gerici hayalleri yerle bir etti. Komnist ve ii hareketinin durumu: II. emperyalist paylam sava iinde, uluslararas durum ve ii snf hareketinin ulat boyut dikkate alnarak Komintern datld. nk ii snf hareketi artk tek merkezden ynetilemeyecek kadar bym ve tm lkelerdeki proletarya partileri kendi kanatlaryla uabilecek kadar yetkinlemilerdi. Komintern 2. ve 2,5. Enternasyonal ile Troki ve Buharin oportnizmini etkisizletirerek hemen her lkede yetkin ii ve komnist partilerinin yaratlmas mcadelesine nemli katklar yapm, bylece zerine den grevi yerine getirmiti. Bu nedenle dnya koullar ve savata dikkate alnarak tm dnyada tek merkezi parti ve ayr ayr lkelerde birimleri yerine, tm lkelerin proletarya partilerinin bir araya gelerek oluturduklar komin form tekil edildi. Savaa ve faizme kar yrtlen mcadele iinde geliip glenen proletarya partileri tm emperyalist, kapitalist lkelerde iktidar alternatifi haline geldiler. Denilebilir ki tm komnist ve ii parti154

lerinin gc sava ncesine gre nicelik ve nitelik olarak kat kat artmtr. Fransa ve talyada proletarya geici de olsa iktidara ortak oldu. ngilterede Muhafazakar Partiyi ynetimden drd. Dnyann her yannda faizmin dkntlerinin temizlenmesi, toplumun daha da demokratiklemesi mcadelesinde yeni mevziler kazand ve giderek glendirdi. Pekok smrge ve yarsmrgede sava iinde ve sonrasnda oluan ii ve komnist partileri, emperyalizme kar dorudan sava cephesindeki yerlerini aldlar. Bu dnemde Yugoslav revizyonizminin ortaya k ve komin formdan tecridi dnda komnist hareketin birlii esas olarak korundu. (1957 Moskova Deklarasyonu ve 1960 bildirisi bunun somut olarak kantlanmasdr.) Avrupa proletaryas, kapitalist emperyalizme kar Asya, Afrika ve Latin Amerikada gelinen ulusal kurtulu hareketlerine ve sosyalist kamp lkelerine gl bir maddi ve manevi destek salayarak emperyalizmin hareket sahasn daraltt. Ekonomik ve demokratik alanda yeni ve salam mevziler kazand. Gelimi kapitalist lkelerdeki proletarya hareketi, sosyalist kamp ve ulusal kurtulu hareketleri arasnda oluturulan ittifak glendirilerek antiemperyalist cephe daha geniletildi. Ulusal kurtulu hareketlerinin durumu: Emperyalist lkelerin vahice smrmekle kalmayarak, ayn zamanda savan btn ykn omuzlarna ykleyip bir insan malzemesi olarak da kullandklar smrge ve yarsmrge lke halklarnn ulusal ve snfsal smr ve baskdan kurtulu zlemleri savata ve sonrasnda daha da glendi. Sava boyunca mcadeleleriyle demokrasi cephesinin zaferine byk katkda bulunan ezilen halklar sava sonrasnn elverili uluslararas koullarndan da yararlanarak ayaa kalktlar. Kore, in ve in Hindinde proletarya nderliinde gelien antiemperyalist mcadele savatan hemen sonra taland. Hindistan ve Ortadoudaki emperyalist igal ve smrgecilik emberi krld. Afrikada ykselen hareketler dodu ve geliti. Bylece emperyalizmin klasik smrgecilik sistemi paraland ve dalma yoluna girdi. Ama antiemperyalist cokuyla ayaa kalkan halklar, siyasi bamszlkla yetinmeyerek ekonomik, askeri, diplomatik ve kltrel bamszlk iinde yrye geip yeni smrgecilie kar mca155

deleye atldlar. Kore ve Vietnam Kuzey ile in emperyalist kapitalist smr zincirinden tamamen koparak sosyalizm yoluna girdiler. Emperyalizmin pazarlarn korumakla daha da derinletirmek ile ulusal kurtulu hareketlerini rotasndan saptrmak amacyla oluturduu yeni smrgelerdeki feodal komprador ve oligarik devletlere kar, proletarya ve dier emeki snf ve tabakalar tam bamszlk ve demokrasi iin kavga bayran ykseltmekte gecikmediler. Burjuvazinin yurtseverlikten tmyle yz geri etmesi zerine proletarya antiemperyalist mcadele bayran ayaklar altna drmemek iin ele ald ve ykseklere kard. Asya, Afrika ve Latin Amerikada proletarya nderlikli bamszlk ve demokrasi mcadeleleri, burjuva milliyetiliinin gerek niteliini aa kararak kukla ynetimleri ve efendilerini tehdit etmeye balad. Dnemin sonlarna doru giderek artarak bir hz kazanan antiemperyalist frtna Kbada, Balista, Msrda Faruk, Irakta Nuri Sait diktatrlklerini devirdi. Gney Vietnamda demokratik halk devrimi dorultusunda yeni admlar atld.

nc dnem (1960 sonras)

Emperyalizmin durumu: Sosyalist blok, proletarya hareketi ve ulusal kurtulu savalar karsnda varln ve smr alanlarn korumak iin emperyalist kampn ABD nderliinde giritii kardevrimci rgtlenme, restorasyon ve entegrasyon abas devrimci glerin ykselen mcadelesi ve kendi aralarndaki antagonist elikilerin artan bir younluk kazanmas nedeniyle baarya ulaamad. Msrda Farukun, Irakta Nuri Saitin, Kbada Batistann Polonya, in vb lkelerdeki kardevrimci ayaklanma ve karklklarn bastrlmas sosyalist lkelerin, ngiltere, Fransa, talya, ABD vb kapitalist emperyalist lkelerdeki grev, gsteri, igal vb gibi eylemler ii snf hareketinin gelimesinin engellenmeyeceini ortaya koydu. Ayrca 1960dan sonra emperyalist kampta yeniden su yzne kan ve giderek derinleen elikiler, ryen bir sistemin kendisini korumak ve srdrmek iin giritii tm abalarn umutsuz bir rpntan baka bir ey olmadm ortaya koydu.

156

Emperyalistler arasnda pazar ve nfuz alanlar zerinde teden beri varola gelen antagonist nitelikli ekime ve atmalar giderek tam bir birleme ve entegrasyon salamak zaten eyann tabiatyla elimektedir. Nitekim olabildiine krklenen souk sava histerisine ve komnizmden duyulan ortak korkuya ramen 1960lardan sonra emperyalist devlet ve tekellerin kendi aralarnda ve eski smrgelerindeki uaklaryla olan elikiler tamamen aa kt ve giderek artan bir younluk kazand. Avrupa emperyalistleri bata ABD olmak zere dier emperyalist lke ve tekellere kar karlarm korumak ve gelitirmek iin AETyi oluturdular. Uzak Douda Japon emperyalizmi bayra at ve dier emperyalist lkelerin pazarlarna dala geti. Pekok yenismrge ve bamszlm yeni kazanan lke emperyalizmden bamsz bir politika gtme eilimine girdi ve bloksuzlar oluturdu. Fransann askeri kanadndan ekilmesiyle NATO sarslmaya balad. Badat Pakt (CENTO) 1958de Baas Partisinin Irakta ynetimi ele geirmesiyle ilemez hale geldi. SEATO gstermelik bir rgt olmaktan teye gidemedi. Trkiye ve Yunanistan arasnda olduu gibi emperyalizmin ibirlikisi devletler arasnda bagsteren yerel ekime ve atmalar dnyann drt bir yannda boy vermeye balad vb. Arap-srail atmasnn ardndan fiyatlar hzla ykselen petroln de etkisiyle ekonomisi de sarslmaya balayan kapitalist emperyalist devletlerin her biri ayr ayr can telana dt. Enflasyon ald yrd. Emperyalistlerin durumlarm korumak amacyla bunalm yeni smrgelere ihra etmeleri, bu lkelerdeki hastalkl ekonomiyi lm deine soktu. Ne MF reeteleri, ne dnya bankasnn yardmlar, ne Avrupa yatrm ve kalknma bankasnn abalar enflasyon devalasyon ikilemine son veremedii gibi bunalm da giderek derinletirdi. Emperyalist kapitalist sistemdeki ekonomik bunalma derin bir siyasal, sosyal ve kltrel ve ideolojik bunalm elik etmektedir. Halklarn durdurulamaz mcadelesi birka istisna dnda klasik smrgecilii tm ile tasfiye etti. Dnemin bandaki Cezayir devrimini 1970li yllarda Mozambik, Gine, Angola devrimleri izledi. Kba devrimi ile yeni smrgecilie kar zaferler kazanma ve kukla ynetimleri yerle bir etme mcadelesini Gney Vietnamn kurtuluu takip etti. Vietnamdaki yenilgi ile k ivme kazanan emperya157

lizm Afrika ve Asyada hzla gerilemeye balad. Etopya, Gney Yemen ve Afganistan emperyalizmin denetiminden karak sosyalizmin yoluna girdiler. Emperyalizmin en gvendii iki mttefiki olan ran ve Nikaraguadaki ahlk ve Somoza diktatrl, halk devrimleri karsnda tarihe gmldler. Dier pekok yeni smrgede sivil ve askeri faist ve yar faist iktidarlar birbirlerini kovaladlar. Ksaca ne nkleer silahlar, ne sava tehdidi, ne revizyonist ihanet, ne de devrimleri iten saptrma abalar emperyalizmin hzla ke gitmesine yetmemektedir. Sosyalist kampn durumu: Emperyalist kapitalist kamptaki kargaalk ve ke karlk, sosyalist lkelerin ileriye doru yryleri devam etti. Tm sosyalist ve halk demokrasisi lkelerinde kolektivizmin maddi ve teknik temelleri daha da gelitirmek, halkn yaam standartlarn ve refah seviyesini daha da ykseltmek ve snfl toplumun tm pisliklerini kknden temizlemek iin yrtlen mcadelede yeni mevziler ve zaferler kazanld. Kba ve in Hindindeki devrimleri, Mozambik, Angola, Gine, Gney Yemen, ve Afganistandaki zaferler takip etti. Bylece emperyalizm nfuz alanlarm yitirir ve ke giderken, sosyalizmin etki alan geniledi ve stn bir konuma geti. Btn bu zaferlere karlk, baz sosyalist lkelerdeki proletarya partilerinde ynetimi ele geiren revizyonist oportnist klikler, sosyalist kampn birliini paralayarak byk tahribatlar yaptlar. Dta emperyalizmin etki ve basks ile, ite snfl toplumun kalntlar ve brokratlamann gelimesine temel salad revizyonist ynetici kliklere ramen sosyalist kamp vardr ve dnya lsnde stnl elde tutmaktadr. Gttkleri revizyonist oportnist politikayla sosyalizmin inasn ve dnya devrimini sekteye uratan kliklerin zaman zaman emperyalizmin yedeine dmeleri ve hatta bir baka sosyalist lkeye saldracak kadar rotadan kmalar sosyalist kampn varln inkar etmeye neden olamaz. Objektif varlyla emperyalizme kar duran, onun kar devrimci arzu ve giriimlerine ket vuran sosyalist kamp emperyalist haydutlarn istedikleri canavarlklarn yapmalarna ve serbeste cirit atmalarna engel olmakta, proleter ve ulusal kurtulu hareketlerinin gelimesine maddi ve manevi destek salamaktadr.
158

Komnist ve ii harekelinin durumu: Ekim Devriminden beri birlik ve btnln srekli bir ekilde pekitiren ii ve komnist hareket, 1960lardan sonra iki kart utan kaynaklanan ar bir tahribat ve paralanmaya maruz kald. Sosyalist lkelerde parti ve devlet kademelerindeki brokratlama ve emperyalist kltrel zamann temel salad revizyonizme kapitalist lkelerde ii aristokrasisi ile parti ve sendikalardaki brokratlamadan kaynaklanan oportnizm elik etti. Sa ve sol revizyonizm birbiriyle yar halinde artarda iki toplumsal sistem arasnda bar ekonomik yar, bar iinde sosyalizme gei, ileri demokrasi, kapitalist olmayan yoldan kalknma iki sper devlet, dnya vb gibi tezler retmeye baladlar. Yro-komnizm ve milli komnizm gibi oportnist akmlarn da koroya katlmasyla ksa srede devlet ve devrim, sava ve bar, parti ve cephe gibi temel konulardaki Leninist tezler ya tersyz edildi, ya da tmyle rafa kaldrld. Revizyonizm, devrimin gerekletirildii lkelerde sosyalist inay sekteye uratr, emperyalizme teslimiyeti ne karrken, kapitalist lkelerde de emperyalist burjuvaziyle ibirliini ve devrimden vazgeerek ii snfnn oportnist hayallerle uyutulmasna ve mcadelesinin burjuvazinin rotasnda eritilmesine neden oldu. Oportnist eflerin ihanetleri ve revizyonist tezleri ile yarattklar kargaaya ramen, pekok kapitalist lkede proletarya ekonomik ve demokratik mevzilerini korumaya devam etmekte, daha iyi ve ileri hedeflere ynelik mcadelesini srdrmektedir. Oportnist eflerin sosyal bar, toplumsal antlama, tarihsel uzlama vb, gibi teraneleri sonu vermemekte proletarya, revizyonist-oportnist eflerin bar lklarna ramen grev gsterileri, boykot, igal vb, gibi eylemlere girimekte; ve daha yksek mcadele ve eylem biimlerine hazrlanmaktadr. Daha imdiden baz lkelerde Marksist-Leninist partiler yeniden kurulmu, dierlerinde ise oluturulmak iin youn abalar gzlenmekte, veya parti ve sendika kademelerindeki oportnistler dtalanmaktadr. Ama u bir gerektir ki, insanlk tarihinin tand en devrimci snf, devrim yolundan alkoymak umutsuz ve bo bir abadr. Burjuvazi ve onun ii snf saflarna szm ajanlarn her trden engelleme ve hareketi iten
159

saptrma abalarna ramen, tarihin kar konulmaz bu byk yry yoluna devam edecektir. Ulusal kurtulu hareketlerinin durumu: Emperyalizmin klasik smrgecilik yerine yeni smrgecilie bavurmasnn nedenlerinden biri de sahte bir bamszlkla maskeledii, ama ekonomik, diplomatik, askeri ve kltrel olarak kendisine baml devletler araclyla ezilen halklarn emperyalist bask ve smrye kar olan mcadelelerini hedefinden saptrmak vebastrmakt. Oysa klasik smrgecilii tarihin p tenekesine atan halklarn yeni smrgecilik karsnda eli-kolu bal kalmalar, emperyalist bask ve smrye boyun emeleri beklenmezdi. Nitekim yeni smrgeci sistemde Kba devrimiyle balayan ilk atlak, Asya, Afrika ve Latin Amerikadaki yeni frtnalarn habercisi oldu. Emperyalizm ve kuklalarnn egemenliini sarsmaya balayan devrimci halk hareketlerini bastrmak iin faist ve yar faist ynetimlerin, askeri cuntalarn birbirlerini kovalamas, yeni smrgeci sistemi kurmaya yetmedi. in-Hindinin, Angolann, Afganistann emperyalist zincirden koptuu bu dnemde emperyalizmin ve uaklarnn kendi aralarndaki elikiler de derinleti. Bir dizi yeni smrge, halk devrimlerini nlemek veya hedefinden saptrmak iin sahte bir tavr iine girmek ve balantsz bir politika izlemek zorunda kald. Emperyalizmin makina donatm, yedek para, girdi vb ile kendisine baml klp arpk ve montajc bir kapitalist gelime modeli dayatt yeni smrge lkeler, bu dnemde dnya kapitalizminin derinleen bunalm ve son petrol zamlaryla giderek derinleen bir ekonomik bunalmn girdabna yuvarlanmlardr. Ekonomik bunalmn derinletirdii sosyal bunalm ve alkantlar bastrmak iin oluturulan askeri faist ynetimler, halka kar kendilerini ve efendilerini korumak amacyla ordunun harcamalarn arttrdklar ve basky younlatrdklar oranda ekonomik ve sosyal bunalm derinletike derinlemekte, bu ise o ok zlenen siyasal istikrar salamak bir yana, srekli bir krize neden olmaktadr. Hemen hemen tm yeni smrgelerde brakalm demokrasiyi, askeri faist diktatrlklerin bile uzunca bir sre yaayamaylar ve artarda devrilmeleri bu durumu aka kantlamaktadr. Yazk ki, revizyonizmin yol at tahribat nedeniyle bir trl
160

dinmek bilmeyen kitle mcadelesi, Somali, Msr, Irak, Suriye, ran, Nikaragua vb lkelerde grld gibi son tahlilde yine burjuvazinin potasnda eritilmektedir. Tm yeni smrgelerde neredeyse sreklilik arz eden ekonomik ve siyasal kriz ortamnn devrimle talanmay iin, revizyonizmin dtalanarak Marksist-Leninist proletarya partilerinin oluturulup antiemperyalist, antifaist kavga bayran ele geirerek ykseltmesi zorunludur.

Tarihte Krdistan ve Krdistan toplumu

Krdistan ve Krdistan toplumu yakndan tannmadka Krdistan devriminin doas, hedefleri, itici gleri, ara ve yntemleri kavranamaz. Gnmz Krdistan ve Krdistan toplumunu tanmak iin de, mutlaka Krtlerin ve Krdistann tarih iinde maruz kald igal, istila ve smrgecilik olay bilinmelidir. Bu ise her eyden nce Krtler ve Krdistan hakknda bir fikir sahibi olmay getirir. Bu nedenle gnmz Krdistan ve toplumsal yapsna bakmadan nce, Krtler ve Krdistan hakknda baz tarihi gerekleri saptayacak, bu temelde Krdistann istilalar, igaller ve smrgeletirilme tarihini ele alarak bugnk toplumsal yapsnn ne olduunu ve nasl olutuunu aklamaya alacaz. nk, bu yaplmakszn Krtler ve Krdistan hakknda sylenecek her szn, yaplacak her tespitin tarihsel gerekleri tam olarak yanstamama, eksik ve yetersiz olma tehlikesi sz konusu olabilir.

l. Krtler ve Krdistan
a) Krdistann dnyadaki yeri ve nemi: n Asyada dou snr Urmiye Glnden balayarak gneye doru inen, gneyde Musul ve Kerkkten sonra dz bir hat izerek Haran Ovasn da iine alarak slahiyeye varan, Batda Pazarck, Elbistan ve Grn de ierdikten sonra Bayburta kadar uzanan, Kuzeyde Kars kucaklayp tekrar Urmiyeye ulaan doal snrlar iinde kalan Krdistan; engin dalarn ve verimli ovalarn birbiriyle kucaklat ve zerinde youn olarak 20 milyonu akn Krtn yaad yaklak 550.000 km2 geni bir lkedir.
161

eitli uygarlklar ve ktalararas gei alan olan Krdistan, Asya, Afrika ve Avrupa ktalarn birbirine balayan stratejik nemdeki karayollarnn da kavandadr. Uzakdou ve Hindistan Akdeniz lkeleri ve Avrupaya, Habeistan, Msr ve Arap yarmadasn ran ve Kafkas tesine balayan doal yollar doudan batya ve gneyden kuzeye bu lkeden gemektedir. pek ve baharat yolu gibi ilk ve ortaada nemli bir artk deerin akt bu kanallar, srekli bir ekilde yabanc igalcilerin itahn kabartp durmutur. Stratejik corafi konumu dnda almas g yaln dalara, zengin akarsulara ve doal bir bitki rtsne de sahip olan lkemiz Krdistan ayn zamanda bir ucu Msrdaki Nil deltasna, br ucu Hindistann nds ve Pencap vadisine dayanan verimli hilalin de gbeinde yer almaktadr. lk ada yeryz cenneti olarak kabul edilen Krdistann insanlk tarihinde tahl tarm ve yerleik hayata ilk geiin yapld bir alan olmasnda ve uygarln bu topraklar zerinde erkenden doup gelimesinde bu verimli topraklarn nemi byktr. nk o ada retim aralar ilkel, emek basit ve yetersizdir. Bu nedenle dnyann herhangi bir toprak paras zerinde yaplan retimin bol ve yeterli rn vermesi, hatta artk bir rnn gereklemesi iin maddi servetlerin anas olarak kabul edilen topran verimli olmas zorunluydu. Maddi servetlerin, dolaysyla manevi deerlerin de anas olan toprak, ayn zamanda uygarla geii salayan, ona temel tekil eden esas edir. Bir bakma insanlar emzirip byten ana gibidir. Bu nedenle Mezopotamya uygarlklarnn tmnde toprak ana kavram yerlemitir. Hele hele Krtlerde toprak, yurt ve namus kavramlar kutsal ve zde olup, urunda savalmas gereken elerdirler. b) Krtlerin kkeni ve Med organizasyonu: nsanlk tarihi, neslin ve maddi eylerin retiminin gerekletirilmesi, srdrlmesi ve daha da st seviyeye karlmas iin yrtlen mcadelelerin tarihidir. nsanlk hep kendisin korumak ve gelitirmek cabas iinde olagelmitir. nsan neslinin kendisini koruyup gelitirebilmesi iin ise madde eylerin retimi gerekli ve vazgeilmezdir.
162

Maddi servetlerin retiminde toprak anaysa, baba da emektir. Fakat maddi retimin gerekleebilmesi iin insan emei ne kadar gerekli ise, yine insan emeinin yaratcs olduu retim ara gereleri de en az o kadar gereklidir. Bu nedenle, denebilir ki, maddi yaam seviyesini olduu kadar, nfus miktar ve rgtlenmesi de maddi eylerin retiminin, dolaysyla da retim aralarnn zira, retin gleri iindeki en hareketli e budur gelikinlik derecesin baldr. nsanlk bugne pekok tarihi aamalardan geerek gelmitir. Gnmzde saylar belli olan insan toplumlar tarihin ilk alarnda, retimin olduka dk ve yetersiz olmasndan tr dank ve saysz insan kmeleri biiminde rgtlenmilerdi. nsanlk tarihinde uzun bir dnemi kapsayan vahet andaki gen, klan ve kabile gibi insan topluluklar retimin gelimesine bal olarak evrimleip, yerlerini barbarlk dneminde airet ve airet konfederasyonlar biimindeki s rgtlenmelere terk ederler. Anayurtlar skandinav yarmadas olan Hint-Avrupa grubu halklar da dier kavimler gibi, vahet andaki rgtlenme ve yaay tarzndan getiler. Ancak maddi, daha ok da neslin retimi sonucu gebe bir yaant srdren dier Ariler gibi, tarihi olgularn ilk atalar olduunu kantlad Med kabile ve airetleri de artan nfus nedeniyle anayurtlarnda yaamlarn srdremez oldular. Bu yzden M yaklak 1000 yllarndan itibaren skandinav yarmadasndan Orta Avrupa, n Asya ve Hindistana doru g etmeye baladlar. O zamanlar barbarlk an yaayan Med kabile ve airetleri Rusya steplerine, oradan da Urmiye ve Van Gl arasndaki alana gelip yerletiler. Fakat Medlerin bugnk Krdistan topraklarm yurt edinmeleri kolay olmad. Bunun iin nce kendileriyle ayn soydan olan Perslerle, sonra da zamann en byk ve zorba kleci imparatorluunu kuran Asurilerle uzun sren savalara girmeleri gerekti. Medler, sosyal olduu kadar, siyasal bir rgtlenme biimi de olan airet konfederasyonlar biiminde rgtlenerek uzun sreli bir halk olarak varolma ve yurt tutma mcadelesinde Persleri yenip, onlar Gney-Bat rana srnce, kendilerine daha verimli ve stratejik nemi byk olan Batnn kaps alm oldu. Fakat bu
163

kez de ya Asur engelini ykmak, ya da onlarn ortadan kalkmasn beklemek gerekiyordu. Kendilerim Aryen (ate) bir halk olarak gren Medlerin Asurilerin yklmasn beklemeleri sz konusu deildi. Nitekim Medler, Asurilere kar savamay tercih ettiler. Yzyllarca sren bu savatan Medler M 612 ylnda Asur mparatorluunun bakenti olan Ninovay zapt edip yerle bir ederek zaferle ktlar. Bylece yurt tutma ve halklama hareketleri nndeki Pers ve Asuri engelini aan Med kabile ve airetleri, hemen hemen bugnk doal Krdistan snrlarnn belirledii bir alan zerinde Meddiya adyla bir devlet kurarak efendi bir kavim haline geldiler. Olduka hareketli ve sayca kalabalk olan Med kabile ve airetleri, Meddiyada kendilerinden nce yerleik bulunan halklarla kaynaarak, ama daha ok etkileyerek onlara kendi dil ve kltrlerim hakim kldlar. Ayn zamanda kendileri de yerleik halklarn ve blgenin zengin kltrnden etkilenerek, Krt halknn tarihindeki oluumuna temel tekil ettiler.

2. Kleci dnemde Meddiler Medya

Asurilerin Ortadou halklar zerinde kurduklar zorba egemenlie son veren Meddilerin kurduklar devlet kleci ve despotik bir karakterdeydi. Zaten Meddilerde Asurilere kar yrtlen savala snflama i ice yrmekteydi. Fakat Zerdtlk gibi milli bir ideolojinin nderliinde yrtlen bir savala tm Ortadou halklarn cendereye alan Asurun yerine oluturulan bu devlet, Medlerin yurt tutmasnda ve halklamasnda bir kaldra rol oynadndan tarihte ilerici bir rol oynad. Ayrca Meddiler, bu devlet sayesinde bugnk Krdistan topraklarn kapsayan bir alana bir daha silinmemek kaydyla damgalarn vurabilmilerdir. Tarihte Krtlerin kurduu ilk devlet olan Meddiyann M 550 ylnda, kendileri gibi Ari soyundan olan Persler tarafndan yklmasyla, Krtler ve Krdistann igal, istila, talan ve zorbala maruz kalmaktan ibaret olan tarihi balam oldu. M 550 yllarndan M 330 ylna kadar devam eden Pers ege-

164

menlii, Medlerin halklamasn srdrp, dil ve kltrlerini gelitirmelerine engel deildi. Buna ramen bamsz ve zgr yaam tercih eden Med kabile ve airetleri Pers egemenliine kar sk sk ayaklanarak dalara ekildiler. Bylece nisbi de olsa bamsz kalabilen Meddiler Pers egemenlii altnda da gelimelerini srdrdler. Yunan-Makedonyallarn M 330 ylnda Persleri yenmesi zerine, dier Ortadou halklar gibi ksa sre de olsa Helen egemenlii altna alnan Meddiler, Byk skenderin lm ve kurduu imparatorluun paralanmasyla gelimelerini daha serbeste srdrdler. Bu dnemde tarihte ilk defa olarak Yunan bilginleri Medler iin Kurdo ve Kurdienne ismini kullandlar. Daha sonra hzl bir gelime kaydeden Ermeniler, Ararat dandan karak kuzeyden gneye doru (Ardan Nusaybin ve Cizreye kadar) bazen Krtlerle bararak, bazen de egemenlikleri altna alarak M 50 yllarna kadar blgede hkm srdler. Yine ayn dnemde, tarihte ilk defa bir kle isyannda Krdistanda bugnk bayrak yerine geen bir flama kullanld (M 50.) Batda berik Yarmadasndan taarak tm Akdeniz havzasn egemenlii altna alan byk bir kleci imparatorluk oluturan Romallar, M 50 yllarndan itibaren btn blgeyi, bu arada Mediyay da yakp ykarak istila ettiler. Daha ok Dicle-Frat havzasnda egemenlik kuran Romallar, MS 260 yllarndan itibaren randa byk bir imparatorluk kuran Sasanilerle atsmaya baladlar. Aralksz olarak 640 yllarnda Arap-slam fetihlerinin balamasna kadar devam eden bu atmada, her iki kleci imparatorluk da birbirlerine stnlk kuramadlar. Uzun bir tarihi dnemi alan bu atmada, sava alan olarak seilen Medya ve Medler ok byk zararlar grdler. Krtler, Med devletinin yklmasndan sonra maruz kaldklar yabanc egemenlik altnda ksmi de olsa halklama hareketlerini srdrmelerine ve feodalizme doru evrimlemelerine, ideolojik olarak milli kalmay baarp, dil ve kltr alannda gelimelerini nispi de olsa srdrmelerine ramen, siyasal alanda ayn baary gsteremediler. Hatta ilk ada kentler ve ovalk alanlar srekli olarak yabanc egemenlik altnda kaldndan ve dalara ekilen Krtler ise
165

sosyal ve siyasal olarak adeta geriye dn yaparak kabilesel ve airetsel yaplarn srdrmeye altklarndan, sosyal gelime de geri kald. Yine de Krtler, feodalizme geite, dier birok halktan daha belirgin olarak tarih sahnesindeki yerlerini aldlar. Ancak siyasal bir organizasyondan yoksun olu, Krtleri dardan gelecek saldrlardan korunma gcnden mahrum ediyordu.

3. Feodal dnemde Krtler ve Krdistan

a)Arap egemenlii dnemi: Klecilikten feodal bir imparatorlua doru ve Sasani mparatorluunun Kuzey Suriyeden geen ticari yollar denetimlerine almalarndan dolay byk bir skntya den Arap tacirleri iine dtkleri bunalmdan kurtulmak iin VII. yzyln bandan itibaren slamiyet altnda yeni bir ideoloji yaratarak bu ideolojinin nderliinde gl bir istila ve fetih hareketi balattlar. Ayn zamanda Ortadouda feodalizmin gelime an da balatan Araplar, ok gemeden btn blgeyi, bu arada ticari yollarn kesitii Suriyeyi de denetimleri altna alarak Bizans ve Sasani mparatorluklarna stnlk saladlar. unu da kabul etmek gerekir ki, slam fetihi bir karakterde olmasna ramen, kleci egemenlik altnda bulunan halklar tarafndan sevinle karland. Fakat ksa bir sre sonra daha ilerici bir ideoloji ve retim tarzn temsil etmesine ramen, Araplarn slamlk maskesi altnda gizlemeye altklar talanlar aa knca, halklar Arap istilas ve slam ideolojisine kar da byk bir direnme iine girdiler. Hatta bir kesimi baka trl ba edemeyince, kendi ulusal dinleriyle slaml kartrarak oluturduklar eitli mezhep sapknlklarn bir milli direnme ideolojisi haline getirip Arap-slam fetihlerine kar direnmeye altlar. Ancak feodalitenin o dnemde ilerici bir karakterde olmamas, feodalleme eilimi iinde olan kent ve krdaki smrc snflarn slaml karlarna uygun bir ideolojik biim olarak grmeleri ve bu nedenle de Arap istilaclaryla ibirliine ynelmeleri direnmelerin yenilgiyle sonulanmasna yol at. slamlkla kurulan feodal smrgeci nitelikli Arap imparatorluklar, XI. yzyla kadar
166

sayca byk bir halk grubunu egemenlikleri altna alarak, Araplama ve feodallemeyi egemen klp, eitli halklarn milli gelimelerini engellediler, hatta bir kesimini tmden Araplatrarak tarihten silmeyi baardlar. Ortadouda Arap hakimiyeti altnda gelitirilen feodal smrgeciliin, zerinde etkisini en ok hissettirdii halklardan biri de Krtlerdir. Bunda, feodal gelime iin elverili artlar salayan verimli topraklarn Krdistanda bulunmas ve Krtlerle Araplarn corafi yaknl kadar, kleciliin basks altnda bulunan Krt halk kitlelerinin slamla duyduu sempati ve feodallemeye balayan Krt airet reisleri ve kle sahiplerinin slaml karlarna uygun grmeleri de byk rol oynad. Bizansllarn Kadisiyede yenilmesinden sonra, ksa bir srede Suriyeyi istila eden Araplar, 640 yllarnda Krdistan snrlarna dayandlar. Krtlerin nceleri Araplara kar direnerek, bu uurda epey kan dkmelerine ramen yukardaki nedenlerden Arap istilasnn gereklemesi pek uzun srmedi. Bylece zellikle Gney Krdistandaki verimli ovalarda Arap egemenlii altnda feodalleme gl bir ivme kazand. stilaclar fethettikleri alanlarda, kendilerine baml Arap ve Krt asll feodal emirlikler rgtleyerek, feodal Arap smrgeciliin kurumlatrlmasyla toplumun feodallemesini birlikte yrttler, yani Krdistanda feodalleme, smrgeleme ve Araplama birbirini tamamlayarak paralel bir gelime gsterdi. Bu nedenle Arap slam smrgecilii altnda oluan feodal toplum yaps iinde Arap ve Araplama yanls gl bir ibirliki uak tabaka olutu. Tarihi boyunca yabanc egemenlere klece hizmet eden bu hain ve uak feodal tabaka Krt milli deerlerini hor grerek. O gne kadar byk bir zenginlik iinde gelien Krt dilini ve kltrn terk edip, Arap dil ve kltrnn taycln yapmaya balad. Tabii yabanclara kar direnmeyi deil, teslimiyeti ve uakl tercih edenlerin ideolojik ve politik alanda bamszlk bir tavr iine girmesi ise hi mi hi mmkn olmazd. Ve nitekim herhangi bir milli biime sokulmakszn Araplardan olmad gibi Krdistana aynen yanstld. Yabanclarn Krdistandaki ajan olma roln adeta gnll olarak stlenen Krt airet reisleri, toprak aalar ve din adamlar, iha167

netlerini halka yce slam dininin bir gerei olarak yanstmaya altlar, ve itiraf edelim ki, bunda hayli de baarl oldular. Bu sayede Allaha kulluu, halifelere ve feodallere kullukla badatrp zdeletirdiler. Srekli bir hal alan yabanc igal ve talan nedeniyle olduka zayflayan bir ekonomik temelde, bamszlk bir ideoloji ve politika yrtmek istilaclarn gc de dikkate alndnda elbette hayli zor bir ili. Fakat Krt egemenliklerinin zor dahi olsa, asla imkansz bir ey olmayan bamszlklk yerine, teslimiyet ve uakl tercih etmelerindeki temel neden yabanc hakimiyet altnda ve onlar eliyle feodallemeleri ile snfsal kardr. nk emir ya da bey olmann yolu, Arap halifelerine uaklk etmekten ve Araplamaktan geiyordu. yle ki, dnemin airet reisleri, toprak aalar ve din adamlar Araplama ve uaklamada birbirleriyle tam bir yar halindeydiler. Bu yzden pekou Krtlklerini inkar edip soyunu Araplara dayandrmak iin en olmadk hikaye ve yalanlar uyduruyordu. zetle, kleci ada hi olmasa ideolojik olarak milli kalabilen Krtler, feodal dnemde toplumsal yaplarna sokulan hain feodaller grubunun yabanclarn tam bir ajan gibi hareket etmeleri yznden, bu alandaki bamszlklarn da yitirerek kendilerine yabanclama yoluna girdiler. Doal olarak bunda Krt halk kitlelerinin bir gnah yoktur. Egemenlii ellerinde tutan snflarn ihanetine urayan bir halkn, ortaa koullarnda bamsz bir ideolojik ve siyasal yap oluturarak yabanclara kar direnmesine, dirense bile baarya ulamasna olanak yoktu. Nitekim, Krdistanm toplumsal bnyesine dahil edilen yabanclatrc ve uyuturucu slam ideolojisi hain Krt feodalleri ve uak aydn (din adamlar) tabakasnn engelleyici abasna ramen, 739 ylnda Gney Krdistanda (Gurgany blgesinde) tarihte ilk defa kzl renkli bir flama (Sorkh alem) kullanan klelerin ve serflerin balatt isyan, Arap halifesi ve dier feodaller tarafndan tam bir soykrma varan katliamla vahice bastrld. b)Yabanc egemenliin zayf olduu dnem: Krdistanda feodalizm VII. yzyldan XVIII. yzyla kadar koyu bir Arap egemenliinin altnda geliti. Bu tarihten itibaren gneyde Arap Abbasi mparatorluunun gsz gnlerini yayor olmas,
168

kuzeyde Grc ve Ermenilerin Kafkas tesine skmas, douda henz yeni bir istilac kavimin belirmemesi, nispi de olsa feodalizmin bamsz olarak geliebilmesine elverili d koullar yaratt. Bu durumdan yararlanan baz Krt beyleri bamszlklarn ilan ettiler. rnein bu dnemde merkezi Meya farkn (Silvan) olan Mervani Krt devleti, Vandan Urfaya kadar olan geni bir alan zerinde yzyldan fazla sren bir zaman iinde bamsz yaad. Ayn dnemde Krt dili ve kltr de Arap dili ve kltrnn basksndan syrlp bamsz bir gelime iine girdi. Bu sayede Fegi-Teyrani gibi ulusal ozanlar yetiti. Fakat XI. yzyldan itibaren Ortadou zerinde aknc ve talanc bir yapda olan Trk-Ouz boylarnn yeni bir istilac g olarak belirmesi Krtlerin de bamsz gelimesini sekteye uratt. Anayurtlar Orta Asya olan barbar Trk boylar, VII. yzyldan itibaren artan nfus, kuraklk ve in basks nedeniyle Hindistan ve batya doru g etmeye baladlar. Gebe bir yaam srdren sava Trk boylarnn batya doru akn eden byk bir kesimi Hazar denizinin gneyinden sarkarak ran zerinden Ortadou ve Avrupaya doru akna getiler. Ancak kendilerinden nce ran hakimiyetleri altnda olan Araplarla karlatlar. nceleri Araplarla atarak ideolojilerine kar direnen barbar Trk boylar IX. ve X. yzyllarda kitleler halinde slaml benimsemeye baladlar. nk, fetihi ve talanc bir yapya sahip olan Trkler, tmyle slamiyeti benimsemi olan Ortadou halklarnca tepkiyle karlanyorlard. Ayrca batya geip Hristiyan halklara kar fetih ve talan hareketlerine girimeleri iin de slamiyet en uygun ideolojik klfl slamn fetihi karakteri, kendilerinin sava ve talankar yaplaryla birleince Trkler, Ortadoudan Avrupa ilerine kadar hakim olacak yeni bir istilac kavim olarak yava yava tarih sahnesindeki yerlerini aldlar. Srekli bir askeri rgtlenme iinde olan ve yeni glerle beslenen Trkler, nceleri Arap halifelerinin paral askerleri durumundayken sonralar halifelerinin glerini yitirmeleri nedeniyle imparatorluk iinde etkinlik kazanmaya baladlar. Giderek fetihi karakterini en iyi kendileri temsil ettiklerinden Trkler Ortadounun yeni efendileri olma yoluna girdiler. Bylece XI. ve XII. yzyllar arasnda Orta169

dounun en byk siyasi gc haline gelen Trklerin bir kesimi devlet rgtlenmesi iinde grev alrken, bir kesimi de yerli halklarn ya da Diyar- Rum dedikleri Anadoluya geerek gayr Mslm halklarn topraklarn msadere ederek bamsz beylikler oluturdular. Fakat bu ikinciler, siyasi ve askeri stnl ellerinde tuttuklar halde, sosyal ve kltrel olarak yerleik halklardan daha geri bir yap iinde olduklarndan eriyip yok olmaktan kutulamadlar. Ksaca bu dnemde yenenler yenildiler. Genel olarak tm Ortadouda yaanan bu sre, en youn olarak Krdistanda yaand. Krdistanda yerleik yaamn ve feodalizmin kkl olmas, kabile ve airetlerin sava karakteri XI. yzyldan itibaren Krdistan zerinde etkinlik kurmak isteyen Trklerin XVI. yzyla kadar Krtler karsnda kesin bir stnlk kurup, onlar merkezi otorite altna almalarna olanak vermedi. Byk Seluklu Trkleri dneminde bir eyalet haline getirilen Krdistanda kurulan egemenlik kurumlamad gibi sk bir merkezi otorite olmaktan da uzakt. Seluklulardan sonra bir kasrga gibi gelip geen Mool istilas da kalc bir iz brakmad. Krdistanda XI. yzyldan XVI. yzyla kadar, kurulan Trk devletleri ise, ou kez birer beylik olmaktan teye gidemediler. Mahalli olarak kurulan bu beylikler sava Krt airetlerinin srekli saldrlar karsnda uzun mrl olamadklar gibi, Trk nfusu da ksa bir srede youn Krt nfusu iinde eriyerek Krtlemekten kurtulamadlar. Mool istilasndan farksz Timur istilasn saymazsak Krdistanda yerleerek Ak Koyunlular, Kara Koyunlular, Artukoullar, Atabekler ve dier Trk beyliklerinde durum byledir. Zira, askeri ve siyasi alanda Krtlerle Trkler arasnda ciddi bir fark olmad halde, sosyal ve kltrel olarak stnlk Krtlerden yanayd. zetle, Krdistanda VII. yzyldan IX. yzyla kadar Arap egemenlii altnda oluan feodal toplumsal yap, IX. yzyldan XI. yzyla kadar snrl da olsa bamsz bir gelime gsterdi. XI. yzyldan XVI. yzyla kadar Trkler ve Moollar daimi bir atma ierisinde olgunlat. Feodalizmin doup gelitii bu dnemler, Krtlerin tarihinde ilerici bir sayfay tekil eder. Kleci dnemde balayan yurtlama ve halklama hareketi, feodalizmin gelime ve olgunlama dneminde hzlanarak Krt ve Krdistan kavramlar
170

yaygnlk kazand. Ortadounun kilit noktasnda yaayan bir halk olarak siyasi etkinlikleri artan Krtler, eitli askeri ve siyasi olaylarda nemli bir rol oynad. Bu dnemlerde Selahaddini Eyyubi gibi askeri ve siyasi dehalar yetiti. Ancak bu nemli eler, Krtlerin gelimeleri ve yabanc baskdan kurtulmak iin, son derece gerekli olan merkezi bir siyasal organizasyonun olumasyla tamamlanamad. Bununla birlikte XVI. yzylda Krdistan Trklerle ranllar arasnda blnmeden nce, Krtler adeta bamsz devletler gibi hareket eden beylikler ve emirlikler halinde olup, toplumsal gelime dzeyleri bakmndan, dnemin dier birok halklarndan daha ileri bir durumdaydlar. Arapa daha ok hakim tabaka arasnda yaygn olmasna ramen, Trk dili ve kltrnn bir etkisi yoktu. Geni halk tabakalarysa iletiim arac olarak yalnzca Krteyi kullanyorlard. yle ki Krt dili ve edebiyat dnemin sonuna doru, Ahmede Xane gibi bir ozan, Mem--Zin gibi gl bir ulusal destan yaratabilecek gteydi. c) Trk ve ran egemenlii altnda Krdistan: Ortadouda zerinde Mslman halklarn yaadklar topraklar yurtlatramayan ve bu halklar arasnda eriyerek yok olmaktan kurtulamayan Trkler, XI. yzyldan sonra zerinde youn olarak Hristiyan halklar yaadklar Anadoluya akn etmeye baladlar. Katliam ve soykrmlara varan uygulamalar ve artan glerle Hristiyan halklar Mslmanl kabule zorlayp Trk nfusu egemen klnd. Anadolunun yurtlatrlmasyla Trklerin yerleik yaama ve feodalizme geileri at ba gittiinden, gebe Trkmen airetleriyle de daimi bir atma iinde olan feodal Anadolu Seluklu devletinin Moollar tarafndan yklmasndan sonra, bu devletin kapsamna ald topraklar zerinde bir dizi feodal beylik tredi. Anadoluda kurulan Trk beylikleri birbirleriyle hakimiyet kavgasna girdikleri srada, ayn sre Krdistan, ran ve Ortadounun dier lkelerinde de srmekteydi. XV. yzyln balarnda geici olarak Timurun istilasyla kesintiye urayan bu sre, XVI. yzyln balarnda Anadoluda Osmanllarn, randa Safavilerin, Msrda ise Memlkllerin br feodal beylik ve emirlikleri tasfiye ederek merkezi feodal birer beylik kurmalaryla sonuland. Krdistanda
171

ise, srekli bir ekilde uranlan istila ve talan nedeniyle, halk ekonomik olarak zayf dm, zerinde yeni istila ve hakimiyet planlarnn kurularak yrrle konulduu XVI. yzyl balarnda merkezi feodal bir devlet oluturulamamtr. Oysa bu dnemde gl bir feodal bey kp dier Krt feodal beylerini egemenlii altna alabilseydi; ya da Krt egemenleri birbirleriyle yar halinde uaklk edebilecekleri d gler arayacaklarna kendi aralarnda birleebilselerdi, Krdistan ve Krtlerin tarihi srekli ba aa giden bir eri izmeyebilirdi. Yazk ki Krt feodallerinin yabanc egemenlik altnda ve yabanclara uaklk temelinde doup byd dikkate alnrsa, onlardan byle bir ey istemenin yanl olduu anlalr. XVI. yzyl balarnda Krdistan hakimiyetleri altna almak isteyen ve bunun iin aralarnda atan g vard. Anadolu birliini oluturarak Mara-Kayseri hattna ulaan Osmanl-Trk devleti; Gney Krdistan da kendi etkisi altna alan Msr-Memluk devleti ve 1502 ylnda kurularak Krdistann byk bir kesimi zerinde hakimiyet kuran ran-Safavi devleti. Yaylmac bir karakter tayan bu feodal devlete daha ok artk deer elde etmek iin da alarak daha geni bir alanda hakimiyet kurma abasnda olduklarndan, batdan douya, kuzeyden gneye doru geen ve ortaada byk bir artk deerin akt kervan yollarnn kesitii, artk deer salamak iin gerekli olan verimli topraklara, ve blge hakimiyeti iin vazgeilmez stratejik ve corafi konuma sahip olan Krdistan denetim altna almak istiyordu. Krdistan hakimiyeti altna alan pek ve Baharat yollarn da denetimi altna alacak; Asya, Afrika ve Avrupa ktalarna alabilecekti. Osmanllar, tampon bir blge olarak dndkleri Krdistan hakimiyetleri altna alabilmek iin, Safaviler ve Memlkllere kar giritikleri mcadelede Krt feodallerinin desteini de almak amacyla, adeta onlara ite serbest, dta baml bir devlet stats vererek byk bir kesimini yanlarna ekmeyi baardlar. Deiik slam mezheplerinin klf altnda gizlenmeye alan Krdistan zerinde egemenlik kurma mcadelesinde Snni Krt feodallerinin byk ounluunun desteini alan Osmanllarn nce ranllar yenmesi, sonra da Memlkl devletinin varlna son vererek, Krdistann Douda kalan bir paras dnda kalan tm topraklarn
172

egemenlii altna almas zor olmad. Ancak, Krt halknn nemli bir kesimi ne Krt feodallerinin ihanetini, ne de Osmanl sultann kabul etmedi. Daha 1517 ylnda Mara-Sivas-Adyaman-Malatya kesiminde Osmanl tarihilerinin Kzlba ayaklanmas dedikleri byk bir isyan patlak verdi. syan Osmanllarca ve Krt feodalleri tarafndan bastrld. Ama Krt halknn Alevi-Snni eklindeki suni blnmesi, bu tarihten sonra, Osmanl ve ran egemenlerinin de tevikiyle giderek keskinleerek devam etti. Osmanl ve ran egemenleri Krtlerin mezhepsel blnmesini tarih ierisinde hep tevik ederek, bu blnmeden sonuna kadar yararlandlar. Bu politikadan zararl kan ise, her dnemde Krt halk oldu. yle ki Krt Krte krdrma politikas yabanc egemenlerin deimeyen bir silah olarak kald ve son Mara katliamnda grdmz gibi, hala da Trkiye Cumhuriyeti tarafndan ustaca kullanlmaktadr. Feodalizmin dnya apnda gerileme ama girdii, buna karlk Bat Avrupada kapitalizmin yeni bir retim biimi olarak gelimeye balad bir dnemde oluturularak hzla hakimiyet alanlarn genileten; egemenlii altna ald lkelerde kurduu bask ve gerekletirdii talanlarla retim glerinin gelimesini engelleyen merkezi-feodal Osmanl mparatorluu tarihi olarak gerici bir devlettir. Ona gerici bir karakter kazandran ey, ilerleyen Bat Avrupa kapitalizmi karsnda Dou Avrupa, Ortadou ve hatta kuzey Afrikada feodal toplum yapsn ayakta tutmas; yalnzca i dinamizmiyle deil, dtan gelen kapitalist etkilere kar da tarihsel olarak XV. yzyldan itibaren gerileme srecine giren feodalizmi yaatmaya almasdr. Osmanl mparatorluunun yukarda belirtilen olumsuz ve etkisini zerinde en ok duyan halklardan birisi de phesiz ki Krtlerdir. 1639 Kasr-i irin Antlamasyla Krdistann resmen ve hukuken ranllar ve Osmanllar tarafndan paylalmas ve her para zerinde egemenlik kuran igalci devletin feodal-smrgecilii kurumlatrmaya balamas Krtlerin tarihindeki ktye gidii daha da hzlandrd. Osmanl egemenlii altnda kalan Krdistan paras zerindeki feodallerin zerklikleri yava yava ellerinden alnarak Krdistan eyaletleri kazalara, kazalar da sancaklara blnerek, balarna, mer173

kezden Osmanl-Trk beyleri gnderilip merkezi otorite kurumlatrlmaya baland. Bylece zerk yaplarn adm adm yitirmeye balayan Krt feodalleri otoritenin sarslmakta olduunu grnce Osmanllara kar direnme ierisine girdiler. Direnmeler zaman zaman dev boyutlara varmasna ramen, baarya ulaamadklar gibi, yabanc hakimiyet ve smrgeciliin iyice kurumlamasna yol atlar. Fakat Krt egemenleri zerk yaplaryla otoritelerini koruma, ya da yitirilen zerklii doal bir haklar olarak tekrar elde etmek iin, ak veya gizli, ama srekli olarak mcadele ede geldiler. Aada yeniden anlatacamz XIX. yzyl isyanlarnn ou gibi XX. yzylda Gney, Dou ve Orta-Kuzey-Bat Krdistanda Krt egemenlerince balatlan ayaklanma ve yrtlen mcadeleler, hep Krt egemenlerinin otoritelerini korumak ya da yitirilen zerklii yeniden kazanmak iindir. Bugn Irak ve ran KDPleriyle UDG ad altnda birleen gerici, yoz, reformist-teslimiyetilerin uruna savatklar ey de zerklikten baka bir ey deildir. Krt egemenlerinin dn olduu gibi, bugn de hep smrgecilerin takdir ve desteini kazanma ura srdrmektedir. d) 19. yzylda Krdistan zerinde mcadele Osmanl toplum yaps daha XIV. yzyldan itibaren durgunluk evresine girmiti. XVIII. yzylda ise gelien Avrupa kapitalizmi karsnda, hzla gerileme srecine girdi. Ekonomik temeldeki deimeyle birlikte, zellikle XIX. yzyln yarsndan itibaren imparatorluun askeri ve hukuksal yaps da deimeye balad. Bat kapitalizmi karsnda tutunabilmek iin yenilenme gerei duyan Osmanl padiahlar, imparatorluk bnyesinde yer alan Hristiyan milliyetlerden devirdikleri genlerden oluan yenieri ordusu yerine, bu sefer sadece Mslman unsurlardan oluan genlerle Nizam- cedid, Asakir-i mansure-i Muhammediye gibi kapitalist lkelerdeki ordular rnek alarak yeni ordular kurdular. Tanzimat fermanyla yaplan kapitalist anlamdaki hukuksal dzenlemenin amac ise, ayn ylda (1839- 1840) ngiltere ile yaplan ticaret antlamasndan itibaren smrgeleme srecine giren imparatorluun, Batl lkeler karsnda devlet olarak varln korumak ve ege174

menlii altnda tuttuu halklar zerinde kapitalist smryle birlikte feodal smry de srdrmekti. Osmanllar her trl yenileme abalarna ramen, Bat kapitalistleri karsnda yenilgiye urayp geri ekildike egemenlik altnda tuttuklar halklar zerinde de smr ve bask giderek artt. Yava yava artk deeri ele geiren Avrupa kapitalistleri, imparatorluu blmek iin birbirleriyle ve Osmanl mparatorluuyla giritikleri mcadelede, Osmanl zulm altnda inleyen, ezilen halklarn milli taleplerini smrmeye alyor, bu nedenle de zaman zaman Hristiyan milliyetlerin ayaklanmalarn destekler gibi tavr taknyorlard. Tabii Osmanl mparatorluu ayaklanmalar bastrmak iin daha fazla sayda kiiyi silah altna almak, askeri ve mali harcamalar arttrmak zorunda kalyordu; bunun iin de Douya (zellikle Krdistana) ynelip Mslman halklardan daha fazla asker ve vergi toplamak gerekiyordu. Krt halk, Osmanllarn askere alma ve sonu gelmez ar vergi ykne kar byk bir direnme iine girdi. Krt feodallerinin de otonomi snrlar srekli olarak darald ve otoriteleri sarsld iin Osmanlya kar direnme iine girmeleriyle XIX. yzyl boydan boya bir isyanlar yzyl oldu. yle ki, Osmanl mparatorluunu batda ve douda patlak veren isyanlarn darbesiyle 1840lara doru tmyle paralanmaktan Rusya, Fransa ve ngilterenin birbirleriyle kar ekimelerinden kaynaklanan yardmlar kurtard. Dnya tarihinin saysz balarla Avrupa tarihine balanmaya balad XIX. yzyl her bakmdan Krdistan ve Krtler iin de nemli olaylar ve deimelerle doludur. Bu yzyla kadar kendi kendine yeterli olan kapal feodal ekonomi bu yzyldan sonra Avrupadan gelen ucuz meta pazarlamasndan byk lde etkilendi. Meta ihracnn iki nemli sonucu oldu. Birincisi, meta ihracnn arac halka olarak gayr Mslm milliyetlerden, zellikle Ermeni ve Rumlardan komprador bir tabakann olumas, ikincisi, kr ekonomisiyle belli bir denge iinde olan zanaatln yklmas. Meta ihracnn yol at bir nc sonu ise, Krdistan da dahil olmak zere, imparatorluun dayand feodal toplumsal yapnn durgunlamasdr. Gayri Mslm halklarn ticarete hakim olmas, kentlerde zanaatlk ykma urad halde yerine gerek bir kapitalizmin Mslman halklarda
175

geliememesine neden olurken, Hristiyan halklarn ise erkenden kapitalistlemesine ve uyanmasna yol at. Ortaada pek ve Baharat yoluyla gelen Dou mallarnn basksna, XIX. yzyln yarsndan itibaren de Batdan gelen mallarn istilasna maruz kalan Krdistanda ise, bir yandan imparatorluun kapitalist gelimeye engel olan yaps, te yandan meta ihrac sonucu ykma urayan zanaatln yerine yerli nitelikte ne komprador, ne milli ticaret, ne de sanayi burjuvazisinin oluamamas yznden feodal toplum yaps donuklaarak devam etti. Ksaca, d artlar da, i artlar da Krdistanda feodalizmin zlmesine olanak vermedi. te yandan sanayi devrimiyle birlikte byk bir smrgecilik hareketine girien Avrupal kapitalist devletlerden ngiltere ve Fransa yava yava Ortadouya, tabii bu arada Krdistana da gz dikmeye balad. Ayrca tam bir emperyalist yaylma iinde olan Rus arl da, ngilterenin elindeki ticaret yollarna hakim olabilmek iin gneye inme, dolaysylya Krdisana hakim olma planlarn gelitirdi. Bylece, teden beri Krdistan zerinde atan eski klasik iki g olan Osmanl ve ranllara XIX.yzylda ngiltere, Fransa ve Rusyann da katlmasyla, Krdistan zerinde atan glerin says bee ykseldi. Yzyln sonlarna doru Almanyann da aralarna katld bu gler arasnda Krdistan zerindeki etkinliklerini birbirlerinin aleyhine gelitirmek iin srekli bir eliki ve atma vard. Yzyln sonlarna kadar, Osmanl mparatorluu zerinde byk bir nfuzu olan ngilterenin bu sreteki politikasnn temelinde; Rusya ve teki kapitalist lkelerin kendi kar alanlarna uzanmalarn nlemek iin, Osmanl mparatorluunu devlet olarak ayakta tutmak ve tm Ortadou halklarn Osmanl kalkan altnda smrmek yatar. Bu yzden ngiltere, dier kapitalist lkelerin ve ezilen halklar imparatorluu blme giriimlerine srekli olarak kar durdu. nk imparatorluk yaadka ngiliz karlar salama balanm saylrd. XIX. yzyl boyunca Osmanllarn artan vergi ve askere alma isteklerine kar byk boyutlara varan Krt direnmelerinin (1834-35 Revandoz, 1842 Bedirhanl, 1842-48 Bedirhan bey, 1856 Yezdan er, 1873 Bedirhanllar, 1881 Ubeydullah bey isyan vb) baarya ulamamalarnda, bata ngiltere olmak zere, byk devletlerin
176

Krdistan politikalarnn pay byktr. Tarihin o gnk koullar iinde, eer bu direnmeler baarya ulam olsalard uluslamada bir kaldra rol oynayacak olan merkezi feodal bir devletin kurulmasyla sonulanacaklard. Bu nedenle XIX. yzyl direnmeleri ilerici bir niteliktedirler. Direnmelere ilerici bir nitelik veren z; feodal Osmanl basksn ykmaya ynelik olmalar, ve baarya ulamalar halinde ulusal kapitalizmin gelimesine olanak hazrlayc olmasdr. Oysa, bu direnmelerin ezilmesi, Krdistana kapitalizmin yzyl kadar ge girmesine neden olmutur. Bu kapitalizmin ise, ilerici ve uluslatrc niteliini oktan yitiren emperyalist smrgeci kapitalizm olmas Krdistanllar iin ok kt sonulara yol amtr. XIX. yzyln onlarna doru birer yar smrge haline gelen Osmanl ve ran devletlerinin Krdistan zerindeki etkinlikleri ok zayflamt. Dalma srecine giren bu iki imparatorluk, emperyalist devletlerin kendi aralarndaki denge hesaplar nedeniyle saladklar destekle ayakta durabilmekteydiler. Byle bir dnemde 1881de Ubeydullah bey isyannda olduu gibi, direnmeler statkoyu (i otonomiyi) korumaktan kp bamszla ynelselerdi, ve bu mcadele zaferle sonulansayd kesinlikle milli nitelikli bir burjuva snfn dalmasna yol am olacaklard. Milli nitelikli bir burjuva snf ise. XIX. yzyl Krdistannn temel sorunuydu. Fakat, bu yzylda tarihsel bir frsat karan, Krdistan XX. yzyln banda dnyann yeniden blm iin, bir kamplama iine giren iki emperyalist blok arasnda bllmeye konu olacak ve zerinde yeni paylam planlar hazrlanacak ve uygulanacaktr.

3. Emperyalist sistem iinde Krdistan

Kapitalist gelimenin son ve en yksek evresi olan tekelci kapitalizmin eitsiz ve sramal gelimesine bal olarak XX. yzyln balarndan itibaren hzl bir gelime gsteren Alman emperyalizmi, artan gc lsnde dnya pazarndan pay isteyerek dnyann emperyalistler aras yeniden paylamn Avusturya-Macaristan mparatorluu, Japon ve talyan emperyalistleriyle ittifak halinde gndeme getirince, daha nceden dnyann byk bir blmn kendi
177

aralarnda paylaan ngiltere, Fransa ve dier emperyalist gler smr alanlarna kene gibi yaparak buna kar ktlar. Bu yzden smrge ve nfuz alanlarnn yeniden paylam iin savatan baka ara kalmaynca emperyalistler iki kart blok biiminde kamplaarak savaa hazrlanmaya baladlar. Savatan nce ngilterenin ban ektii blok, dalmalaryla artk an sorunu haline gelen ran ve Osmanl mparatorluklarnn paylalmas plann gelitirmiti. Bu plana gre, Krdistan Fransa ile ngiltere arasnda bllyor ve kurulmas planlanan Ermenistana da Krdistann kuzeydeki nemli bir kesimi veriliyordu. Osmanl devletinin ynetiminde bulunan ittihatlarn Almanya ile gelitirdikleri ekonomik, askeri ve siyasal ilikiler nedeniyle, zaten devleti Almanyann denetimine soktuklarndan, savata ua haline geldikleri Alman emperyalizminin yannda yer aldlar. Osmanl mparatorluunun savaa katlmalarnn nemli bir etkeni de, devleti ele geiren brokrat komprador Trk burjuvazisinin siyasal temsilcisi olan ttihat ve Terakki nderlerinin Turan lklerinin, Almanya tarafndan tevik edilmesiydi. Buna gre Almanyann gdmnde imparatorluun eldeki topraklar konulacak, ek olarak da Orta Asyaya kadar, tm dnya Trkl tek devlet ats altna alnacakt. Ezip smrd dnya halklarn etki altna alarak uyaran ve emperyalizme kar savaa atlmalarna yol aan I. dnya emperyalist paylam sava, Ekim Devrimi gibi dnya apnda nemli bir olaya elverili temeller salad ve Almanyann ban ektii kampn yenilgisiyle son buldu. Rus, Alman, Avusturya-Macaristan, Osmanl, ran mparatorluklar tarihten silindiler. Geriye savan galiplerinin, zellikle de ngiltereyle Fransann dnyay aralarnda blmesi kalyordu. Tabii bllecek olan iinde Krdistan topraklar da vard. Fakat, Krdistann bllmesi kolay olmad. Krdistan zerinde atma savatan sonra da kzarak devam etti. Bir yandan Anadolu burjuvazisi M. Kemalin nderliinde Osmanl devletinin kalntlarna dayanarak, yeni bir kurtulu sava balatp Krdistann da byk bir kesimini denetiminde tutmaya alrken, bir yandan da ngilizler petrol bakmndan zengin olduu bilinen Kerkk ve Mu178

sula yerletiler. Fransa ise Mara, Antep ve Urfann da iinde bulunduu Gneybat Krdistan igale koyuldu. Uakln yzyllardan beri iliklerine iledii Krt feodallerine gelince, elverili uluslararas koullardan yararlanacaklar yerde, Trk burjuvazisiyle ittifak peinde kouyorlard. Daha ok Osmanl brokrasisinde grev alan Krt aydnlarnn oluturduu Krt milliyetilerinin ise, bir kesimi Trk burjuvazisine yaranmaya alrken, dierleri harita yapp emperyalistlere sunmakla, nfus saymyla, Cemiyet-i Akvama dileke sunmakla hak elde edeceklerini sanyorlard. Bu durumda ulusal kurtulu savana nderlik edecek baka bir kesim de olamadndan, Krdistann emperyalistler ve smrgeci devletlerce zor kullanma da dahil bir dizi dalamadan sonra gleri orannda bllmesi ve her para zerinde ayr ayr kapitalist smrgeciliin gelitirilmesi kanlmazd. a) Trkiye Cumhuriyetinin Krdistan Smrgeletirmesi Trkiye Cumhuriyetinin Krdistan smrgeletirmesini, Krdistanda egemenlii altnda oluturduu ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel yapy anlayabilmek iin, Trk burjuvazisinin douunu, gelimesini ve oluturduu siyasal yapy tanmakta yarar vardr. Bu nedenle Orta kuzey bat Krdistanda gelitirilen Trk smrgeciliine gemeden nce Trk burjuvazisinin tarihine ksaca deineceiz. Trk burjuvazisi. Osmanl mparatorluunun smrgeleme srecinde ortaya kt. Sanayi devrimiyle birlikte Avrupa kapitalistlerinin Osmanllarn egemenlii altndaki lkelere yaptklar meta ihracat gn getike artan bir yaygnlk kazanyordu. Meta ihracatnda arac halka olarak Hristiyan milliyetlerin kullanlmas, ticaretin Mslman halklarda geriletmesine ve Ermeni, Rum vb gibi aznlklarn eline gemesine neden oldu. Bu nedenle zanaatln, batdan gelen mal istilasyla rekabet edemeyerek gnden gne snklemesine ek olarak ticaretin de, bu ekilde gayri Mslmlere kaptrlmas, Trk burjuvazisini geliebilmek iin, devlete dayanmak zorunda brakyordu. te yandan sultanlar da srekli bir gerileme ve dalma sreci iinde olan imparatorluu kurtarmak iin feodal temellere dayanan devlet aygtnda kapitalist anlamda baz deiiklikler yap179

mak ve deiiklie gitmek gereini duyuyorlard. Bu nedenle 1840larda ngiltereyle yaplan ticaret antlamasndan sonra gmrk duvarlar giderek alalp smrgeleme srecine giren imparatorluk bnyesinde baz st yap kurumlarnda ksmi yenilikler yapld; baz askeri ve tbbi okullar ald, yurtdndan uzmanlar getirildi, darya eitim amacyla renciler gnderildi vb. mparatorluk iinde bu tip kurum ve uygulamalarn yaygnlamasna paralel olarak, devlet kademelerinde grev alan Bat ve batllama yanls brokratlar sayca artmaya balad. Bu tip brokratlar, Osmanl devlet grevlilerinin gelenek haline getirdikleri rvetiliin yan sra Batl kapitalistlerin komisyonculuunu da stlenerek brokratkomprador kapitalizmin gelimesine nclk eltiler. XIX. yzyln ikinci yarsndan itibaren hzlanan bu srele Trk burjuvazisi bir snf olarak dodu ve geliti. Trk burjuvazisi devlet feodalliinde ve desteinde olutuu iin, siyasal program ve ideolojisi de devleti korumak ve yaatmaya ynelik olacakl. Bu program ve ideoloji ayn zamanda 1. Ticareti elinde olan gayri mslm ticaret burjuvazisine; 2. Aznlk milliyetler burjuvazisini destekleyen ve imparatorluu aralarnda paylamak isteyen emperyalizme; 3. snrsz gelimesi nnde engel olarak grd devleti elinde tutan feodal klie; 4. imparatorluun bask ve smrsne kar karak, onu tarihin p tenekesine atmak iin mcadele eden ezilen halka kar bir nitelik tayordu. Fakat Trk burjuvazisinin kendisinin kendisi de yabanclarla ba halinde ve onlarn desteinde doduu, varl ve geliinesini feodal Osmanl devletinin varl ve devamnda grd iin, onun antiemperyalist antifeodal yan ok clz, oven ve halk dman yan balangtan beri ar basyordu. Program hedefleri ksaca byle olan Trk burjuvazisinin, ideolojisi de ok snrl antiemperyalist, antifeodal yanna karn emperyalist ve oven bir nitelikte olacakt. Nitekim, henz Hristiyan halklarn imparatorluktan tmyle kopmadklar dnemde M. Kemal, inasi, Ziya Paa vb Bat kltr alm aydnlar tarafndan gelitirilen ilk Trk milliyetilii anlay, devletin birlik ve btnln korumak amacyla Osmanl milleti gibi temelsiz bir kavrama dayanan Osmanlclk eklinde ortaya kt. Osmanlclk, Hristiyan halklarn,
180

imparatorluklarn koparak bamsz, devletler kurmalaryla tmyle iflas edince, bu kez hi olmazsa Mslman halklar egemenlik altnda tutabilmek iin Panislamizm biiminde klk deitiren bu milliyetilik, zellikle II. Abdlhamit dneminde antifeodal yan trplenerek yaygnlatrlmaya balamasyla Panislamizm de gereksiz hale gelince bu kez ak kimliiyle ortaya kan Trk milliyetilii, rk, oven ve emperyalist yzn gstermekten ekinmedi. Alman emperyalizminin emsiye altnda Balkanlardan Orta Asyaya kadar uzanan bir alan zerinde dnya Trkln bir tek devletin ats altnda toplamay hedefleyen ve adna Turanclk denilen bu topik ve emperyalist ideoloji, rgtsel ifadesini XIX. yzyl sonlarna doru ttihat ve Terakki Cemiyetinde buldu. I. dnya emperyalist paylam savama doru giden yllarda devlet ynetimini birka darbeyle ele geiren ttihat ve Terakki cemiyeti, ksa bir srede Alman emperyalizminin ibirlikisi ve ua haline gelerek Kayzerin de tevikiyle Turan lks peinde komaya balad. ticareti ele geirebilmek iin, gayri mslm ticaret burjuvazisine kar sava aan ve bu amala devletin egemenlii altndaki Trk olmayan halklara ve aznlk milliyetlere kar, tarihte bir eine daha az rastlanr bir katliam ve soykrm hareketine girien ttihat ve Terakkiciler, I. dnya emperyalist paylam sava iinde yanlarna ektikleri Krt feodallerinin de desteiyle Anadolu Ermenilerini top yekun krmdan geirdiler. Keza ayn yllarda, clz da olsa olumaya balayan ve Trk burjuvazisiyle Krt feodalleri arasnda oluturulacak ittifakn ideolojik zeminini hazrlamaya alan Krt milliyetilerine yaama hakk tanmayan ttihatlar, sava yllarnda 600 bin kadar Krt (ou Toroslarda alk, sefalet ve stmadan ld) zorla iskana tabi tuttular. Savan bitiminde Turancln iflas ettiini ve imparatorluun daldn, ayrca Anadolu topraklarnn bile smrgeletirilmekte olduunu gren asker sivil Trk aydnlar, M. Kemalin nderliini yapt bir milliyetilie ve ulusal kurtulu mcadelesine yneldiler. Kemalizm diye adlandrlan bu milliyetilik, Trk milliyetiliinin daha nceki trlerinden, zellikle de Turanclktan daha gerekidir. Sava ncesi ve sonrasnda yitirilen topraklarn geri alnmasna gcnn yetmeyeceini, ancak Trk ordularnn hala denetim altnda
181

tuttuklar alan koruyarak, bu alan zerinde bir Trk ulusu yaratabileceini hesaplayan bu milliyetilik, Trk milliyetilii iinde Krdistan asndan en tehlikeli olandr, ve daha sonra Krdistan zerinde eletirilecek olan askeri, siyasi, ekonomik ve kltrel smrgeciliin de ideolojik temelidir. Trk milli ticaret burjuvazisinin temsilcisi olan Kemalistler, Yunan igalinin gelimesiyle, zerinde youn olarak Trk nfusunun yaamakta olduu Anadoluyu da yitirme tehlikesiyle kar karya olduklarn anlayarak, hzla rgtlenmeye baladlar. Ermeni ve Rum aznlklara kar mahalli karlar korumak amacyla kurulan dou ve bat Anadolu Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri, Erzurum ve Sivas Kongreleriyle birletirilerek Ankarada BMM adyla bir meclis oluturuldu. Ardndan, bu meclise dayal bir hkmet kurularak Yunan igaline kar askeri mcadele balatld. Direnme, Trk ulusal kurtulu sava biiminde geliti. Direnmenin bu niteliini, zellikle Krt feodallerini yanlarna ekmek iin balangta sakl tutan Kemalistler, zafer kazannca kimliklerini aka ortaya koydular. Krtlerin Trk ulusal kurtulu savama kar tavr, Bir yandan henz yakndan tanyamadklar ngiliz, Fransz igali dier yandan I. dnya emperyalist paylam savanda beliren ve hala unutulmayan Rus ve Ermeni tehlikesi, ve zellikle de kaybedilen zerkliin Trk burjuvazisiyle ittifaka gidilerek yeniden kazanabilecei, ya da hi olmasa eldekinin korunabilecei umudu yznden destek biiminde oldu. Bunda kimliklerini aa vurmayarak iki halkn hkmeti biiminde srekli ajitasyon yapan Kemalistlerin usta taktiinin de etkisi oldu. Yunan igaline kar giritikleri mcadeleden baaryla kan Kemalistler, zaferlerini, uluslararas alanda da tasdik ettirebilmek iin Lozanda emperyalist devletlerle masaya oturduklarnda, Krdistan sorunu yeniden ekimelere konu oldu. Bu kez karlarnda Krdistan sorunuyla direk olarak ilgilenen ve topraklarnn bir kesimini igalleri altnda tutan ngiliz ve Fransz emperyalistleri vard. Ancak her iki emperyalist devlet de sava yllarnda glerini nemli oranda tketmilerdi. te ii snf hareketi, dta ise egemenlikleri altna aldklar smrge halklarn uyan srecine girmesinden tr ordularn yeni bir savaa srecek gten
182

yoksun dmlerdi. SSCB, Bat emperyalizmi karsnda burjuva devrimci Trkiyeyi desteklemekteydi. te bylesine elverili uluslararas koullar, ite Yunanllara kar zafer kazanma gibi bir avantajla birleince Sevr Antlamasnn yrtlp atlmas zor olmad, fakat Trklerin yksek pazarlk gcne ramen, ngiltere Krtlerin ayr bir milliyet olduundan hareketle petrolce zengin olan Musul ve Kerkk brakmak istemiyordu. yle ki, Musul sorunu yznden Trkler ve ngiliz arasnda uzun sren ekimeler, Palu-Gen-Hani ayaklanmasnn bastrlmasndan sonra (1926), her igalci devletin kendi denetiminde tuttuuna raz olmasyla zlebilirdi. Trk burjuvazisinin Krdistan zerinde emperyalistlerle, zellikle de Musul petroln elde etmek iin ngiliz emperyalizmi ile yrtt kavga ilericilik olarak lanse edilmeye allr. Oysa sorun hi de Trk burjuvazisi ve onun anak yalaycs sosyal ovenlerin iddia ettikleri gibi deildir. nk bu kavga her iki taraf iin de emperyalist smrgeci bir kavgadr. yle ki: l. ngilizler gibi Trk burjuvazisi de Krdistan egemenlii alna alp; onun yeralt ve yerst servetlerine el koymak, Krdistan bir pazar olarak kullanmak ve ucuz emek gcnden kapitalist gelimesi iin yararlanmak abasndayd. Bu konuda Fransa-ngiltere ve Trkiye arasnda zde bir fark yoktur. 2. Trk burjuvazisinin Osmanl egemenlii altndaki lkeleri emperyalist devletlere kaptrmamak iin yrtt sava ilk kez Krdistana hakim olma sorununda ortaya kmamtr. Bu kavga eski bir kavgann sadece devam niteliindedir. Kald ki, Trk burjuvazisinin emperyalist devletlerle Krdistana hakim olmak iin bir atmas olsa bile ki vard bu ilerici bir atma deil, iki emperyalist smrgeci devletin kendi aralarndaki bir apul savadr ve gericidir. Devrimciler, byle bir atmada hibir taraf bunlardan biri daha az smr alanna sahip olsa bile desteklemezler. 3. Ehven-i er anlayndan hareketle iki smrgeci devlet arasnda bir tercih yaplmak istense de ngilterenin gelimesi kapitalist ekonomiye sahip bir devlet olarak smrgelerinde erkenden kapitalist retim ilikilerim tayarak, orada kapitalist bir gelimeye, dolaysyla da ulusal kurtulua maddi temel salad; Trkiyenin ise, geri bir ekonomiye sahip yar smrge bir lke olarak, smrgeletirdii bir lkede kapitalist gelimeyi balatmas yle dursun, aksine mecbur olmadka
183

her trl kapitalist gelimeyi ulusal kurtulua maddi temel salar dncesiyle engelledii dikkate alnrsa bu tercihin Trkiye Cumhuriyetinden yana yaplmas asla mmkn deildir. Ayrca Trk burjuvazisinin Krdistan, yalnzca bir smr alan olarak da deerlendirdii dikkate alnrsa, ilericilik diye yutturulmaya allan eyin gerici ve kardevrimci nitelii aa kar. Baarlarn Lozanda da tasdik ettiren Trk burjuvazisinin gen temsilcileri, siyasi rgtlenme biimi olarak cumhuriyeti benimsediler. (1923) Bu rejim altnda gmrk duvarlar yksek tutularak, Ermeni ve Rum aznlklarca yrtlen ticarete el konularak, yksek vergilerle kyller soyulup tevik tedbirleri alnarak, igc smrs dayanlmaz boyutlara karlarak, vb Trk burjuvazisinin gelimesi iin ne lazmsa yapld. Krtler ve aznlk milliyetler zerinde amansz bir bask ve smr cenderesi kuruldu. i ve kyllerin her trl ekonomik ve demokratik talepleri zorla bastrld. Ancak istenen kapitalist gelime bir trl salanamad. Trkiyede milli kapitalizmin geliememesinin balca nedeni emperyalist devlet ve tekellerin engellemesidir. Kald ki, emperyalist ada dnya kapitalist pazarndan kopmakszn milli bir ekonomi ve pazar oluturmak yeryznn hibir alannda mmkn deildir. Nitekim, Trkiyede daha ok ticarette younlaan burjuvaziyi, sanayiye yneltmek iin devletin ald tevik tedbirleri, bu yzden fazla bir baar salayamad. Oysa, misak- milli snrlar iinde tek pazar- tek ulus yaratmay kendisi iin stratejik bir hedef olarak benimseyen Kemalistlerin fazla beklemeye tahammlleri yoktu. nk pazar ve ulusal birlik ticaretle deil ancak sanayi ile yaratlabilirdi. Bu nedenle sanayinin gelitirilmesi iini devletin kendisi yklendi. Devir zaman ksa, fakat kar oran yksek olan alanlar, devlet desteindeki zel sektre braklrken, kara gemesi uzun zaman alacak, fakat kapitalist gelime iin zorunlu olan temel yatrmlar da devlet stlendi. Fakat her ne kadar iki emperyalist paylam sava aras dnemde, kapitalist devletin i didimesi ve karlkl eki, Sovyet ekonomik yardm ve 1929 dnya kapitalizminin byk bunalmndan sonra youn bir uygulama alan bulan devletilik sayesinde baz baarlar salandysa da Ekim Devriminden duyulan korku, ii kyl dmanl ve dnya apnda ykselen
184

ulusal kurtulu hareketlerinin Krdistana srama tehlikesi Trk burjuvazisini 1930lardan sonra giderek keskinleen sosyalizm kapitalizm elikisinin de etkisiyle erkenden emperyalizme teslim olmaya gtrd. Emperyalizme baml yar smrge bir lkede ise milli kapitalist gelimeye olanak olmad aktr. Dta Sovyetler Birlii ile dostluk politikasn terk ederek emperyalist kapitalist kamptan yana ak tavrn koyan Trk burjuvazisi, Nazi Almanyas ve ngiltere arasnda zikzaklar izerek, II. emperyalist paylam sava dnda kald gibi, stelik de her iki emperyalist bloktan rvet alarak, ite smr ve zulm grlmemi boyutlara vardrarak giderek palazland. Savata tedbir ad altnda Trk olmayan ticaret ve sanayi burjuvazisinin elindeki iletmelere el koyarak, yksek vergi ve zoraki alma ykmllkleri getirecek ve sava havasndan yararlanp karaborsayla vurgun stne vurgun yaparak iyice palazlanan Trk burjuvazisi, sava sonrasnda snaiye de gei yaparak giderek kesinleen sosyalizm kapitalizm atmasnn da etkisiyle tmyle emperyalizmin kucana atlmaktan ekinmedi. Gerekten de Sovyetler Birliinin burnunun ucunda olan ve ayn zamanda smrgeci olan bir lke burjuvazisinin, savatan sonra bir gibi byyen proleter ve ulusal kurtulu hareketlerinden duyduu hakl korku da dikkate alnrsa, Trk burjuvazisinin emperyalizmin kucana atlarak, onun Ortadoudaki ileri bir karakolu olmaktan baka bir aresinin olmad grlr. Bylece ite Trkiye ve Krdistan halk kitlelerine kar giritii azgn bask ve smr politikasn, dta Marshall yardm plan, NATOya giri, Koreye asker gnderme, ABD ile girdii ikili antlamalar vb btnleyince Trkiye Cumhuriyeti tmyle gerici ve kar devrimci bir nitelie brnd. Gtt gerici politikann bir sonucu olarak, 1945ten sonra adm adm ABDnin bir yeni smrgesi haline gelen Trkiyede, zellikle tekstil, gda sanayi vb temel tketim sektrlerinde da baml maztajer bir kapitalizm gelimeye balad. 1960 ve 1971 hkmet darbeleriyle daha da hzlanan bu kapitalizm makine donatm, yedek para, temel girdi ve hammadde bakmndan emperyalist lke ve tekellere baml olduundan tamamen dvizle yaayan bir niteliktedir. Ancak rettiini da satamayan bu kapitalizm, rnnh t185

mn yksek gmrk duvarlaryla korunan i pazara arz etmektedir. Bu yzden gelitike dviz ihtiyac da artan bu ibirliki-tekelci Trk burjuvazisi, 1970lerin son yarsndan itibaren iine girdii byk ve srekli dviz skntsndan kacak gte olmadndan tam bir krize yuvarlanm bulunmaktadr. Douundan gnmze kadar devlet fidelii ve desteinde, ama da baml olarak gelien ibirliki tekelci Trk burjuvazisi, brokrat kapitalistler ve byk toprak sahipleri ile byk mali evrelerin oluturduu oligari, bugn iine dt krizi atlatmak, varln tehdit eden Trkiye ve Krdistan halklarnn devrimci mcadelesini bastrabilmek iin Kemalizmi bir yana atarak faist diktatrl kurumlatrmaya almaktadr. Bylece 1945den sonra balayan Kemalizmden sapma sreci 1980lerde artk parlamentoyla maskelenmi Asyatik bir askeri faist diktatrle yerini brakm olmaktadr. Trk burjuvazisinin douundan bu yana geirdii ekonomik ve siyasal gelimelere ok ksa da olsa deindikten sonra, Kemalist dnemde Orta kuzey bat Krdistanda meydana gelen olay, gelime ve deimeleri inceleyebiliriz. Bilindii gibi Cumhuriyetin oluturulmasnda bir har ilevi gren Kemalizmin hedefi misak- milli snrlar iinde lkesi ve milletiyle blnmez bir btn olan bir Trk ulusu yaratmaktadr. Bu ise, devletin snrlar iinde yaayan Krt milliyeti ve eitli aznlklarn katliamlara varan uygulamalarla Trk uluslamas iinde eritilmesi demektir. Hedefi tek Pazar tek ulus olan Trkiye Cumhuriyetinin Krdistan zerindeki uygulamalar, ekonomik yapsnn zayflndan tr zorunlu olarak nce askeri alandaki adeta yeni bir igal hareketi ile balad. nk askeri igal olmakszn, zayf bir sosyo ekonomik temele dayanan cumhuriyetin Krdistan zerinde siyasal, ekonomik ve kltrel alandaki smrgecilii gelitirmesi olanakszd. Ayrca misak-i milli snrlar iinde doal olarak kendisinden baka bir otoritenin varlm kabullenmeyen Trk burjuvazisi, Osmanllardan beri krpla krpla kua dnm olan Krt feodallerinin elindeki otonominin son kalntlarn da skp atarak onlar her trl otoriteden yoksun brakmak istiyordu. Oysa Krt feodalleri, Trk burjuvazisinden kendilerine daha geni haklar vermesini beklemekteydiler.
186

Bu ynden cumhuriyet rejimine kar sahte bir muhalefet iine girerek halk kitlelerinin ve zellikle de kyllerin smrgecilerin zulm ve smrsne kar duyduu honutsuzluu hi olmazsa statlerini korumak amacyla kullanma abas iine girdiler. Bu durum Krt halkn krmdan geirerek top yekun bir imhadan geirmek isteyen Kemalistlerin iini kolaylatrmaktan baka bir ie yaramad. nk hain Krt feodalleri ortak hareket etmedikleri iin Krt halk kitlelerini de airet ve mezhep elikileriyle blerek ayaklanmay iten zaafa uratmakla yetinmeyerek, bir kesimi rakiplerine kar devletin yannda yer alan milis bir g olarak ayaklanmalarn bastrlmasnda aktif rol oynamaktan da ekinmedi. 1925-40 yllar arasnda yer alan bu ayaklanmalar kanla bastrldlar. Krt balknn hakl taleplerini, snfsal karlar iin kullanmaya kalkan uak Krt airet reisleri ve din adamlar, katliam ve soykrmlarn dnya kamuoyuna vahi Krtlere kar cumhuriyetin uygarlk hareketleri, anti feodal mcadele olarak lanse etmek isteyen Trk burjuvazisince bir kant haline getirildiler. Hangi gerekeyle olursa olsun bir halk diliyle, kltryle, hatta fiziki varlyla imha etmeyi hedefleyen bir katliam ve soykrm giriiminin uygarlk hareketi deil vahetin kendisi olduu aktr. Biz Trk burjuvazisinin vaktiyle Anadolu Ermenilerine ve Rumlara kar uygulad katliamlara da kar olduumuzdan fazla zerinde durmayacaz, fakat ayaklanmalar katliamla bastrmann Trk burjuvazisi ve ua sosyal ovenlerce iddia edilen anti feodal nitelii zerinde durmadan geemeyeceiz. Deniyor ki Krt ayaklanmalar feodallerce gerekletirilen irtica hareketleridir. Krt ayaklanmalarnda ingilizlerin parma vardr. Bu iddialardan nce ikincisini ele alalm l. Aralarnda kar atmas olan emperyalis smrgeci devletler teden beri birbirlerine kar gelien hareketleri destekler ya da kkrtr dururlar. Fakat temelsiz bir kkrtma olur mu? Ya da temelsiz bir kkrtma sonu verir mi? Yzbinlerce kyl srf ngilizler istedi diye ayaklanr m? 2. Krt feodallerinin bir kesiminin Trklere deil, bir baka smrc veya emperyalist gce dayanmas yasak falan deil, nitekim Barzaniler ve daha pekok feodal kompradorlarn siyasi temsilcilerinin teden beri yaptklar budur. Byle bir neden Krt halk kitlelerini katletmeye yeter
187

kant mdr? 3. ngilizlere (ya da bugn ABD emperyalizmine) uaklk srf Trk burjuvazisinin tekelinde midir? Trk burjuvazisi, emperyalizmin ua olur da Krt feodalleri kendilerine uzatlan emperyalist elin maas olamazlar m? Dorusu, bu eyh Saidde, olduu kadar Barzani, dris ve dier emperyalizm uaklarndan da istenemeyecek bir eydir; kald ki, bizce feodallerin Trkiye, ran, Irak ya da ngiltere, ABD gibi emperyalist smrgeci devletlerden una ya da buna uaklk yapmalarnn zde hibir fark yoktur. Trkiye, ngiliz-Fransz emperyalistleriyle Krdistan masaya yatrarak resmen blr bu ayp deil de, Krt feodallerinden bir kesiminin Trk burjuvazisine uaklkta biraz naz yapmas, bu arada ngilizlere doru meyil etmesi mi ayptr? Neyse, biz gelelim Trk burjuvazisi ve uaklarnn dou isyanlarnn bastrlmasnn ilerici olduu iddialarna. Krdistandaki ayaklanmalara feodallerin nderlik ettii ve bir snf olarak damgalarn vurduklar dorudur; fakat bu ayaklanmalardaki sava gcn yoksul Krt kylleri olduklar da dorudur. Bu ayaklanmalarda nderliin statkocu ve gerici karakteriyle Krt halknn devrimci potansiyelini ve kitlelerin hakl zlem ve taleplerini birbirinden ayrmak gerekir. Krt kylleri smrgeci zulm ve smrden olduu kadar, feodal zorbalk ve smrden de kurtulmak istiyorlard. Nitekim, bu ayaklanmalarn tmnde Krt kylleri Trk ordusunun yan sra Krt aalarnn konaklarna ve yabanclarn ua (Elazda Sabuncuoullar) erafa da saldrarak mallarna el koyuyorlard. kincisi, bu ayaklanmalara nderlik eden Krt airet reisleri ve din adamlarnn (toprak aalar kyl ayaklanmasndan korktuklar iin devletten yana tavr koydular) Trk burjuvazisi ve Krt burjuva milliyetilerinin iddialarnn aksine Krdistan ve Krtlk diye bir sorunlar yoktu. Onlar Krt halk kitlelerinin devrimci potansiyelini smrgecilere kar bir tehdit unsuru olarak kullanp baz tavizler koparmaya alyorlard; onlar, ulusal hareketin ve uluslamann her dnemdeki en azgn dmanlar olarak, kitlelere Krdistan ve Krtlk slogann ulatramayacak kadar bilinliydiler. nk byle bir ey snf olarak feodalizmin sonu demektir. Nitekim Palu-Gen-Hani isyannda kitle ayaklanmas feodallerin denetiminden kp, yer yer bizzat feodallere de ynelen bir hal
188

alnca, feodaller hemen kendilerini smrgecilerin kucana atmaktan ekinmediler. yle ki ayaklanma yar yarya hain Krt feodalleri tarafndan bastrld denebilir. Tek cmle ile 1925-40 aras ayaklanmalarnda savaan halk, mcadeleyi hanerlemek iin birbirleriyle yaranlar ise feodaller oldular. Kitleler ayaklanmaya medeniyete kar olduklarndan deil smr, zulm ve vahete kar ktklar iin katldlar ve feodallerin ihanetine ramen sava meydanlarnda seve seve canlarn verdiler. ncs antifeodal devrimin z kyl devrimidir, toprak devrimidir, bu ise ii kyl dmanlyla antikomnist hisleriyle, istiklal mahkemeleri kurarak en ufak demokratik hak ve talepte bulunan boazlamayla gerekletirilebilecek bir ey deildir. Hayr. Kemalizm feodalizme kar mcadele etmektense, Trkiye ve Krdistan halkna kar, komnizm ve ulusal kurtulu hareketine kar feodalizmle kucaklamay tercih etti. 1925te Palu-Gen-Hani ayaklanmasnn balad hafta iinde mecliste karlan aarn kaldrlmas kanunu bu gerein aksini kantlamaz. nk, aar askeri ve siyasi gten men edilen Krt feodallerinin elindeki son (ekonomik) gc de yok etmek iin karlmtr; baka ey iin deil. Toprak devrimi yapmay gze almayan Kemalistler, ayrca Ziraat Bankas eliyle feodallere kredi salayarak, onlar ve kahyalarn askere gitmekten muaf sayarak, dardan getirdikleri ara ve girdilerinden vergi almayarak vb 1925ten sonra feodal gericilikle uzlaarak, onlar iktidar ortaklar haline getirdiler. Grlyor ki, Trk burjuvazisi halka dayanp emperyalizm ve feodallerle savaacana, onlarla uzlap halka kar savamay tercih etti. Trk burjuvazisinin Krdistanda giritii hareket, bir igal ve kapitalist anlamda smrgeletirme hareketiydi. Bu nedenle Trk burjuvazisinin nce Krdistana gz diken br smrgecilere, sonra da devlet iinde devlet gibi hareket eden, silahl adam mfrezeleri olan, kendi adlarna vergi toplayan ve varlklaryla Trk uluslamasnn Krdistandaki gelimesine engel tekil eden Krt feodallerine kar savamas gerekliyse de bu sava, antiemperyalist antifeodal nitelikte deil, ak bir smrgeci savat. I. dnya paylam savann ve Ekim Devriminin yaratt olduka elverili d koullara ramen 1925-40 yllar arasnda gerekleen ve 1925 Palu-Gen-Hani, 1930 Ar, 1937-38 Dersim ha189

reketlerinde olduu gibi zaman zaman byk boyutlara varan Krt ayaklanmalarnn baarya ulamamasnda modern bir siyasal ve askeri organizasyon kuran Trk burjuvazisi karsnda, Krtlerin geri sosyo ekonomik yapdan kaynaklanan khnemi aireti feodal rgtlenmeyle hareket etmesi balca nedendir. Aslnda II. paylam sava ncesi Krdistanda modern bir ulusal kurtulu sava iin gerekli koullar, dolaysyla byle bir mcadeleyi rgtleyip ynetecek proletarya ya da burjuvazi gibi modern snflar olmadndan ayaklanmalarn baars iin gerekli i artlar yoktu. Hatta II. emperyalist paylam savacnn tm dnyada ulusal kurtulu savalarnn gelimesine yol aarken, ya da balam savalar hzlandrrken Mahabat dnda Krdistan zerinde pek bir etki yaratmamasnda, Trkiye Cumhuriyetinin savaa girmemesi ve Krdistan tam bir tecrit emberine alarak adeta dnyadan izole etmesi kadar, geri sosyoekonomik ve ideoji politik yapnn nemi de byktr. II. dnya emperyalist paylam savandan sonra emperyalizmin jandarmaln stlenen ABD iin Trkiyenin, dolaysyla kontrol altndaki Orta kuzey bat Krdistann yeni smrgecilie almas gerekliydi. ABD emperyalizminin Trkiye zerindeki (Orta kuzey bat Krdistan kesimi de dahil) yeni smrgecilii, Trk burjuvazisinin Krdistan zerindeki klasik smrgecilie kar deildir. nk, Krdistan igal altnda tutan Trk ordusu, bir bakma ABD emperyalizminde Trkiye ve Krdistandaki karlarnn bekiliini yaptn, ABD Trk hakimiyeti altndaki Krdistanda istedii smry gerekletirdii, topraklar zerinde istedii askeri sleri kurabildikten sonra Krdistann Trk hakimiyetinde kalmas neden ABDnin kar ve arzularna aykr dsn? Kald ki II. paylam savandan sonra ABDnin mimar olduu yeni smrgecilik politikas askeri igali iermez. Onda sz konusu olan sermaye ve mal ihracyla eski pazarn korunmas ve derinletirilmesiyle hammaddenin ucuza salanabilmesi, topraklarnn sosyalizm ve ulusal kurtulu glerine kar bir saldr ss olarak kullanlabilmesidir. Bu nedenle ABDnin tm Trkiye dahilinde yeni smrgecilii gelitirmesiyle Trk burjuvazisinin Krdistanda klasik smrgecilii gelitirmesi elimek yle dursun, tam tersi tam bir btnlk arz eder. Zaten 1945 sonrasnn uluslararas koullarnda klasik smr190

gecilii srdrme abasnda olanlar, gl ekonomilere sahip emperyalist lkeler deil, emperyalizme baml zayf bir ekonomiye sahip Portekiz, spanya, Trkiye, ran, Irak, Pakistan vb gibi her bakmdan geri lkelerdir. II. dnya emperyalist paylam savandan sonra girdii yeni smrgecilik koullarnda sanayie de ynelerek hzla gelien ibirliki Trk burjuvazisinin artan pazar hammadde ve ucuz emek gc ihtiyac ile Krt feodallerinin kapitalistleme zlemleri st ste aknca, nceleri yalnzca kapitalist mal mbadelesi iine ekilen Krdistana 1950lerden itibaren smrgeci ilikiler tarznda gelien kapitalist retim ilikileri de tarlarak, yabanc kapitalizmin gelime sreci balatld. zellikle 1960dan sonra Trk kapitalizminin tekellemesiyle paralel olarak youn bir asimilasyonla birlikte gelitirilen bu kapitalizm, Krdistann sosyal, siyasal, kltrel ve ideolojik yapsnda son derece ykc etkiler yaratarak, Trkiyeleme ve Trkleme srecini, tarihte ei grlmemi bir ekilde hzlandrd. Bugn Kemalizmi terk ederek faist bir biime dnm bulunan Trk devletinin yapmak istedii ey, Krt halknn Kemalist dnemde imha edilemeyip canl kalabilen en son elerini de katliam ve soykrmlarla etkisizletirerek Krtleri tmyle imha etme eylemini tamamlamaktr. b) Gney Krdistann smrgeletirilmesi: 1921de Kemalistlerle Fransz emperyalistleri arasnda imzalanan Ankara Antlamasyla Gney Krdistann batdaki kesimi Franszlarn payna dt. O tarihten II. dnya emperyalist savann sonlarna kadar, Krdistann bir kesimi Suriye ve Lbnanla birlikte Fransz mandas altnda kald. Manda rejimi altnda oluan komprador burjuvazi daha ok Arap ve Hristiyand. Bir liman kenti olmas itibariyle Beyrutun merkezi bir rol oynad bu srete zayf bir temele dayanan Fransz smrge ynetimi, egemenlii altnda tuttuu halkalardan bazlarna nispi de olsa baz imtiyazlar tanyordu. Bundan yararlanan Arap ve Hristiyanlar siyasi alanda baz gelimeler kaydetmelerine ramen, Krtler pek bir gelime gsteremediler. Yine de Fransz egemenliinin Krtler zerindeki etkisi snrlyd. Ayrca Araplarn kendileri de smrgeci
191

egemenlik altnda olduklarndan, Krtler zerinde bir bask kuramyorlard. Arap kk burjuvazisinin etkinliiyle 1946da kurulan Baas Partisi, Arap burjuvazisinin siyasi temsilcisi olarak manda rejimine kar reformist tarzda da olsa mcadeleye balaynca, II. emperyalist paylam sava sonras dnya koullarn dikkate alan Franszlar klasik smrgecilii srdrmenin gln anlayarak egemenlik altnda tuttuklar alan Suriye ve Lbnan eklinde iki devlet halinde blerek savatan nce Hatay Kemalistlere terk etmilerdi yerli ynetime terk ettiler. Franszlar ekilince, Araplar Suriyede hakim ulus haline geldiler ve zamanla Arap burjuvazisi glendike Krtler zerindeki bask da giderek artt. Yeni tarihi koullara uygun olarak Trkiyedeki Kemalistlerin misyonunu yklenen oven karakterli Baas Partisinin iktidara gelmesiyle Krdistann Arap smrsne almas, ve Arap kemeri projesiyle Krtlerin gney Suriyede mecburi iskana tabi tutulmas, youn asimilasyon vb gibi smrgeci uygulamalar gelitirildi. Bugn Krtler devlete vatandalk bayla bal olmayp, bir gmen aznlk muamelesi grmektedirler. Yine bugn revizyonist Suriye komnist Partisinin de desteini alan Baas rejimi, srail karsndaki skk konumu Irak Baas rejimiyle aralarnda Frat suyunu paylaamamak vb elimelerden doan sorunlar, iteki toplumsal muhalefet, Filistin ve Lbnanda iinde dt kmaz vb gibi nedenlerden tr Krtlere baz tavizler verir grnerek, onlar karlar dorultusunda kullanmaya almaktadr. Trkiye ile ngilizler arasndaki 1923 Lozan, 1926 Brksel Antlamalaryla, petrolce zengin Musulun da iinde olduu Krdistann gneydeki byk bir paras ngiliz mandas altna girdi. ngilizler Iraka hakim olduklar uzun mddet boyunca, deiik politikalar izlemekle birlikte, esas olarak Araplar nde tuttular. Ancak Arap kurtulu hareketini frenlemek iin Trkiyede olduu gibi baarya gitmeme kaydyla Krdistan sorununu srekli bir ekilde canl tutmay da karlarna uygun buldular. Bylece uyguladklar tipik bir bl ve ynet politikasyla Irakta uzun bir dnem egemenliklerini korumay baardlar. ngilizlerin bir yandan srekli bir ekilde Krt sorununu canl tutmalarna ramen, te yandan 1918den beri zaman zaman ileri boyutlara varan Krt ayaklanma192

larn kanl bir ekilde bastrmalar Ortadounun gbeinde doacak bir Krdistan devletinin blgedeki karlaryla asla uyumayacan ok iyi bilmilerindendir. Krdistan halk kitlelerinin devrimci demokratik potansiyeli, tarihin hi bir dneminde, bata ngiltere olmak zere, emperyalistlerin karlaryla bir uygunluk arz etmedi. Feodal kompradorlarn snf karlaryla asla badamayan devrimci demokratlk bir yapya kavumas kanlmaz olan bamsz bir Krdistan, emperyalizmin Ortadou politikas iin her dnemde en byk tehlikeyi olutura gelmiler. Paralanm, zaman zaman blgedeki ibirliki smrgeci devletlere kars taviz kopararak onlar hizaya getirmek iin bir ko ba gibi kullanlan bir Krdistan, emperyalistler asndan daima en ideal olandr. ABD emperyalizminin bir zamanlar Irak KDPyi destekler grnmesi, bugn Almanyann i bulmak iin kap kap gezen ok sayda Krtn iltica talebini kabul etmesi, emperyalist basnn sahte Krt dostluu vb temelde ayn emperyalist politikaya dayanmaktadr. ngiliz manda rejimi altndaki ynetimde etkinlii srekli olarak arttrlan taraf feodal komprador Arap kesimiydi. yle ki, ngilizler ve Arap ibirlikileri Krdistan zerindeki bask ve smry ortaklaa gelitiriyorlard. ngiliz ve Arap egemenleri arasndaki ibirlii daha I. emperyalist paylam savarnn bitimiyle balayan ngiliz igali dneminde balamt. Bu nedenle 1918den beri Krt feodal ve airet reisleri nderliinde gelien direnmeler Araplara kar rahata baarya ulaabilecek durumdayken, srekli olarak ngiliz hava kuvvetleri tarafndan etkisizletiriliyordu. II. dnya emperyalist paylam savandan sonra ngilizlerin g yitirerek dnya apnda geri plana dmeleri, sosyalist lkelerle ulusal kurtulu hareketlerinin artan etkisi ite de daha nce kurulan Irak Komnist Partisine ek olarak Irak Baas Partisiyle Irak KDPnin kurulmalar devrimci mcadelenin boy vermesine yol at. Bu mcadelenin bir rn olarak 1960lara varmadan ngiliz ajan durumundaki Nuri El Said Paann devrilmesiyle Irakta bamsz ve nispeten demokratik grnml bir burjuva devlet olutu. Ortadou halklarnn ulusal kurtulu mcadelelerini bastrmak amacyla kurulan Badat Paktndan (daha sonra CENTO) ayrlan Irak hkmeti, Krtlere de snrl ulusal demokratik haklar vaat etti. Ancak Arap
193

burjuvazisinin oven ve tahakkmc karakteri, ve onu temsil eden Kasmn askeri diktatrle ynelmesi Krtlere vaat edilen haklarn hasr alt edilmesine yol at gibi Irak da despotik bir ynetime mahkum etti. Ancak Irak KDP, IKP ve Baas Partisinin etrafnda rgtlenen kitlelerin mcadelesi durmad. Bu mcadele 1968de yine demokratik grnml bir hkmetin ortaya kmasna yol atysa da, oven karakterli Baas Partisinin iktidara oturmas Demokratik Irak-zerk Krdistan slogannn uygulanmasn olanaksz hale getirdi. Otonom Krdistan iin reformist bir tarzda mcadele eden yar feodal, yar burjuva karakterli Irak KDP Bamsz Krdistan slogan dorultusunda kitlelerin seferber edilmesini nledii gibi, kendisi de emperyalizme yaslanarak 1968den sonra hareketi tmyle emperyalizmin gdmne soktu. Baas emperyalizme doru ark ederek, ran ahlyla uzlaarak 1974te Krtler ar bir yenilgiye uradlar. Reformist teslimiyeti siyasal yapnn dayand temel (aireti feodal yap) emperyalizm, smrgecilikle uzlama (hatta ibirlii) durumunda kaldka ki kalacaktr baka bir sonucun alnmasna da olanak yoktur. Bugn Gney Krdistanda yaplmas gereken, dta emperyalizm ve ibirlikisi smrgeci devletlere yamanmak, ite de aireti feodal yapya dayanmak ve reformist talepler dorultusunda mcadele deil, Otonom Krdistan sloganm bir kenara atarak, bata proletarya olmak zere ezilen snf ve tabakalar harekete geirebilecek Bamsz Krdistan slogan etrafnda rgtlenip mcadele etmektir. Bu ise, smrgecilerin icazeti ve emperyalistlerin himmetiyle deil, proletaryann ideolojik, rgtsel, siyasal hegemonyas altnda hareket eden ve dnyadaki sosyalist lkeler, proletarya ve ezilen halklarla ortak bir antiemperyalist, antismrgeci ve antifaist cephede yer almakla mmkndr. c) Dou Krdistann smrgeletirilmesi: I. dnya emperyalist paylam sava ncesinde ngiltere ve Rus arl tarafndan bltrlmesi kararlatrlan ran mparatorluu, savatan sonra tmyle dalmaya yz tuttu. ngiliz igali feodal paralanml ve kargaal hzlandrrken, Rusyada Ekim Devrimiyle doan Sovyet hkmetinin, arln yapt antlamalar
194

reddetmesi ve paral da olsa gelimekte olan ran devrimci hareketini desteklenmesi, lkeyi bir devrim ve kar devrim ortamna srkledi. Bu savata devrimci glere nazaran daha gl ve elverili bir konumda olan ran toprak aalar ve burjuvazisinin karlar dorultusunda merkezi bir ulusal ordu oluturarak feodal paralanmla son vermek, lke ekonomisini gelitirmek ve devrimci hareketi ezmek isteyen Rza Han duruma hakim oldu ve Pehlevi adyla yeni bir hanedanlk kurarak Fars ulusunun egemen ve ayrcalkl konumunu korumay baard. Rza ah, Kemalistlere benzer bir tarzda stten baz burjuva reformlar yapmaya ve randa ulusal bir pazar yaratmaya altysa da emperyalizmin basks altndaki yar smrge bir lkede bu konuda fazla bir baar salanamayaca akt. Ayrca iki sava arasndaki dnem boyunca gl bir konumda olan toprak aalar ve din adamlarnn otoritesiyle atmaktan kanan ve halka kar onlara dayanan Rza ahtan devrimci yntemlerle antifeodal, antiemperyalist bir kavgaya girierek emperyalist kapitalist pazardan kopmas da beklenemez. Yine iki sava aras dnemde Krdistanda Simko hareketinde grld gibi zaman zaman ileri boyutlara varan ayaklanmalar da Rza Hann i ve d gericilikle salam balar kurmasn gerektiriyordu. II. dnya emperyalist paylam savanda yarfeodal, yarburjuva ran mparatorluu, yeniden askeri igal altna girdi. ngiltere gney ran igal altna alrken, Sovyetler Birlii gney snrlarn gvenceye almak amacyla kuzey ran denetim altna ald. Kzl Ordunun yardmyla, sava sonrasnda kurulan Azerbaycan ve Mahabat Cumhuriyetleri, Kzl Ordu geri ekilince emperyalist lkelerin de yardmyla ahlk tarafndan kolayca tasfiye edildiler. Yerli burjuvazinin temsilcisi olarak ortaya kan Musaddkn bata petrol olmak zere giritii milliletirme hareketleri, ClAnn aktif destei ile ah Rza Muhammed Pehlevi tarafndan ezilince ran da Trkiye gibi ABDnin bir yeni smrgesi olma srecine girdi. ran halklarn zalimce bir bask ve smr cenderesine alan faist ah ynetimi, halklarn gelien ortak devrimci mcadelesi sonucu 1979un banda yerle bir edildi. Bugn randa devrimin nderlii, slamcl maske edinerek
195

burjuva adna gasp eden molla takm ile, devrimci halk gleri arasndaki mcadele srmekte; ezilen halklar, ulusal demokratik talepleri dorultusunda mcadeleye devam etmektedirler. Yzyllardan beri ran ahlarnn igal ve denetimi altnda olan Dou Krdistanda ran egemenlerinin bilinli olarak uyguladklar politikalar nedeniyle, aireti feodal paralanmlk etkisizletirilmemi, yabanc nitelikli de olsu kapitalist ilikiler fazla gelimediinden Fars egemenliine kar tutarl bir mcadele gelitirebilecek olan modern snflar (zellikle de proletarya) yeteri kadar gl deildir. Bu nedenle Dou Krdistann da halihazrda yrtlen mcadeleye, din adamlar, airet reisleri ve toprak aalar gibi feodaller nderlik etmeye, ve Krt halk kitlelerinin antismrgeci potansiyelini kendi snfsal karlarna uygun koullarla ki bu zerklik talebidir ran burjuvazisine satmaya almaktadrlar. Oysa Krt halk kitleleri, ulusal ve snfsal zulmden zerklik gibi reformist teslimiyeti bir talep ve bu dorultuda gelitirilen bir mcadele ile kurtulamazlar. Bu nedenle ezilen kitleler asndan Dou Krdistanda, bugnden sonra yaplmas gereken ey: Uak ve reformist teslimiyeti karakterdeki feodal ve burjuva snflarn nderliinde Otonom Krdistan iin deil, proletarya nderliinde emperyalist kapitalist pazardan ve dolaysyla bugnk ran ulusal btnlnden tmyle koparak kendi kendine yeterli bir milli ekonomi ina etmesinin zorunlu n koulu olan siyasal bamszlk dorultusunda mcadele etmek ve bunun iin gerekli ara ve yntemleri gelitirerek feodal burjuva nderlii etkisizletirmektir. Tabii bu i, dnya lsnde emperyalist kapitalist gericilik ve ibirlikilerine dayanarak, Ortadou gericilii ve smrgeci istihbarat rgtleriyle sarma dola olmay deil; sosyalist lkeler, dnyadaki proleter ve ulusal kurtulu gleriyle dayanma iine girmeyi gerektirir. nk sorun emperyalizm ve smrgecilie kar, ulusal ve snfsal baskdan kurtulu sorunudur. Sonu olarak, buraya kadar anlatmaya altmz Krdistan tarihinin, srekli bir igal ve istila, ve smrgeletirme ile bunlara kar Krt halknn hi bitmeyen mcadele tarihi olduu grlmektedir. Yabanc egemenlik toplumumuzu sistemli bir d bask altna alm, onun ekonomik, sosyal, siyasal, kltrel ve ideolojik alandaki
196

gelimesine ket vurarak adm adm imhaya almtr. Bir dier deyile, Krdistan ve Krtlerin tarihi, sistemli hakszlklarn ve amansz bir yabanc zulmnn tarihidir. yle bir tarihsel hakszlk ki, gnmz Krdistan ve toplumsal gelimesini olanca iddetiyle etkilemekte, retici glerin zgr geliimi iin giderilmesi gereken yaamsal bir sorun olarak kendisini dayatmaktadr. Ve yine yle bir zulm ki Krdistann gnmzdeki gerilik ve paralanmlnn temeli olarak kendisini kurtarmakta ve Krdistan ulusal bamszlk ve birlik mcadelesi inisiyatifi ele alp gerici d basky pskrtmedike kendisini hep koruyacaa benzemektedir.

197

(OKB) Krdistan smrgeci feodal komprador egemenlik altndadr (Orta-Kuzey-Bat Krdistanda bugnk durum)

l- Ekonomik yap
Krdistann tarihsel ve corafi koullar i dinamikleriyle kapitalist bir gelimeye olanak tanmamtr. Kronik bir hal olan igal ve istila hareketleri ile feodal smrgecilie ek olarak ticari yollar kavanda olmas kapitalizmin geliememesinin balca nedenleridir. Yani Osmanl egemenlii ve bu egemenliin gn getike arlatrd i ve d feodal bask ve smr ile yabanc mal istilas retici glerin gelimesini kstekleyerek Krdistann feodal toplum ekonomisini tam bir durgunluk iine itmiti. Sanayi devriminden sonra yaygnlaan Bat mallar nceleri Doudan gelen mal istilasn geride brakt. Bu ise 1950lere kadar nispeten kendi kendisine yeterli olan Krdistan ekonomik yapsn tmyle altst ederek ksmi bamsz geliim olanaklarn da ortadan kaldrd. Giderek kentte tasfiye olma yoluna giren zanaatlk yerine, manifaktr ya da fabrika retimi gemediinden ky ve ehir iktisadinin birlii ve karlkl dengesine dayanan feodal ekonomik yapnn dengesi kent aleyhine bozularak, tmyle kiraya dayanan bir hal ald ve bu giderek pekiti. zetle, Krdistanda milli bir kapitalizmi ortaya kmaynn nedenleri yle sralanabilir: l. Sermaye, birikmi emektir. Oysa Krdistandaki birikmi emek, tarihteki srekli istila ve talanlar nedeniyle ya byk oranda tahrip edilmi, ya da istilalarla gasp edilmitir. 2. galin kurumlat dnemlerde,
198

halk dzenli vergiye balayarak yaratlan artdeere sistemli olarak el konulmu ve onun lkede younlamasna olanak tannmamtr. 3. Srekli savalar ve askere alma, canl emek kayna durumundaki yetikin insanlarn telefine neden olmu, ya da halk cann koruyabilmek iin dalara ekilmeye zorlandndan, maddi retimle yeteri kadar uramam, bu alanda bilgi ve beceri gelitirmeye frsat bulamamtr. 4. Siyasal birlik ve bamszlktan yoksun olan Krdistanda bir gmrk duvar sz konusu olmadndan, nispi bar ve refah ortamnda belli bir gelime gsteren zanaatlk, nceleri Doudan 19. yzyln son yarsndan itibaren de Batdan gelen mal istilasna kar tutunamayarak snklemi ve tmyle tasfiye olma yoluna girmitir. Bamsz gelimeyle milli bir kapitalist snf domad gibi Batdan gelen meta ithalinde de arac halka olarak aznlk Hristiyan milliyetlerin, zellikle Ermenilerin kullanlmas, komprador bir Krt burjuva snfnn ortaya kmasna da olanak vermedi. Yani, Trk sultanlar ile ibirlikileri Krt feodallerinin ifte smrs, ar askerlik ve vergi koullar ve meta ihracatyla dengesi bozulan feodal ekonominin kentle ilikilerinin kopuk bir hal almas, i dinamii ile kapitalist bir gelimenin artlarn ortadan kaldrd gibi, aznlk milliyetlerden oluan kompradorlarn i ve d ticareti ele geirmeleri de Batnn etkisiyle kapitalist bir gelimeyi olanaksz klarak Krdistan feodal ekonomisini durgunlua mahkum etmiti. 20. yzyln ilk eyrei ve Cumhuriyetin ilk dnemlerinde de feodal durgunluk arlaarak devam etti. Ancak Trk burjuvazisi, sonraki yllarda siyasi iktidar elinde bulundurmann avantajlarndan yararlanarak, aznlklarn elindeki ticareti devralp, snai ve mali alanlarda stnlk kurduka, ayn alanlarda egemenlii altndaki Orta kuzey bat Krdistanda hakimiyet kurmaya balad. Trk burjuvazisi misak- milli snrlar dahilinde tam bir ulusal tekelci anlayla hareke ettiinden, yalnzca Krdistann i blgelerinde, olduka snrl bir alanda ticaretin Krt unsurlarn eline gemesi mmkn olabildi. Krdistanda Trk kapitalizminin mutlak egemenlii ve denetimi altnda gelitirilen kapitalizm ilerici bir nitelik olmayan gerici ve gayri milli bir kapitalizmdir. Zaten kendi ulusal alannda bile emperyalist bask nedeniyle ciddi bir bamsz kapitalist
199

gelime salayamayan Trk burjuvazisini askeri, siyasi, ekonomik ve kltrel bask ve denetimi altnda tutarak kendisiyle ayn pazar btnl iine dahil etmek istedii Krdistanda kapitalist gelimeye yol amas, ya da bamsz bir kapitalist gelimeye izin vermesi mmkn deildir. Hatta Krdistanda feodal ekonomik yapnn zlmesinin ulusal kurtulua maddi temel salayabileceini iyi bilen Trk burjuvazisi, bir de siyasi nedenle feodalizmi ayakta tutup, kapitalist gelimeyi nlemeye ve gelitirmeye alt. Bu nedenler yznden emperyalist metropollerin ve Trklerin ihra ettikleri mallarn dolam ve satm gemie nazaran nispi bir art gstermesine ramen, 1950lere kadar Krdistanda hala durgun bir feodal ekonomik yap egemendi. 1950-60 DP hkmetleri dneminde tmyle emperyalizme balanarak, onun gdm altna giren Trkiyede tarmda ve da baml montajc tketim sektrnde hzl kapitalist gelime balad. Bunda, II. emperyalist paylam sava ncesinde ve zellikle sava esnasnda devlet erkini kullanarak i ticarete ve gayri mslm burjuvazinin retim aralarna el koyan, speklasyonlarla byk vurgunlar vurarak halk soyup soana evirip, bu sayede palazlanan Tn burjuvazisinin sanayie geme abas kadar, emperyalist tekellerin gn getike glenen sosyalist lkeler ve ulus kurtulu hareketleri karnda iyice daralan pazarlarn koruyup derinletirebilmek iin bavurmak zorunda kaldklar yeni smrgecilik politikasnn pay da byktr. Zira emperyalist tekellerin ellerindeki pazarlar derinletirebilmeleri iin geri lkelere yaptklar sermaye ve meta ihracatn artrmak, dolaysyla bu lkelerde da baml montajc bir kapitalizsi gelitirmeyi hayati bir zorunluluk haline getirmiti. Trkiyede uluslararas tekellerle ibirlii halinde gelien kapitalizmin, yzyllardr tam bir tecrit emberi iine alnarak uyutulan Krdistandaki feodal toplum yapsn etkilememesi mmkn deildi. nk, uluslararas tekellerin ve Trk burjuvazisinin giderek byyen pazar, hammadde cevheri ile tarmsal ve hayvansal rn ihtiyac ve ucuz emek gc talebi Krdistan gibi geni bir pazar ve zengin doal servetlere sahip bir lkenin emperyalist smrgeci kapitalizmin hizmetine almasn zorunlu klyordu. Ayrca feodal smry yetersiz bulan ve kapitalist smry grdke az sulanan, bu ne200

denle smrgeci kapitalizmin kompradorluunu yklenerek smrdeki payn arttrma zlem ve abasnda olan Krt feodalleri de byle bir gelimeyi istiyor ve sabrszlkla bekliyorlard. Koruyucu gmrk duvarlarndan yoksun, corafi olarak Trkiyeye bitiik ve yllardr Trk burjuvazisinin ticari ve mali denetimi altnda olan Krdistanda, bata Trk kapitalizmi olmak zere, uluslararas tekellerle Krt feodallerinin karlar dorultusunda balatlan kapitalistleme sreci, zellikle 1960l yllarda hz kazand. Emperyalist smrgeci kapitalizmin uzants olarak, bir yandan yabanclarn direk yatrmlar, dier yandan feodallerin gerici bir tarzda burjuvalamasyla gelien bu kapitalizmin ulusal bir nitelik tamas beklenemez. Milli bir ekonomi, dta emperyalist bir mdahale ve bask, ite ve siyasal birlik ortamnda geliebilir. Krdistan yzyllardr bu koullardan yoksundur, gnmzde bu koullarn oluabilmesi iin, emperyalist smrgeci pazardan kopmak ve bamsz bir sosyal organizasyon oluturmak gerekmektedir. Yukarda uluslararas yeri, tarihi ve sosyal kapsamm ksaca izmeye altmz, Krdistann ekonomik yaps gnmzde u zellikleri tamaktadr: a) Bugn Krdistanda gelien kapitalizmin koullarnda ortaya kan art deerin en byk blmn Trk burjuvazisi gasp etmekte ve lkesine aktarmaktadr. ok az zel giriimcilik de olmakla birlikte, daha ok kendisinden Trk egemen snflarnn karlarn btnletiren devlet iletmecilii, Krdistann en zengin yeralt ve yerst servetlerine ynelerek tam bir talan ekonomisi rgtlemi bulunmaktadr. Trk devlet iletmeleri, bata petrol olmak zere, akarsular, toprak, orman, madencilik, hayvansal rnler, imento, eker vb sanayi, ticaret ve bankaclk alanlarnda kurumlaarak tam bir tekel kurmulardr. TAPO, TEK, TK, Trkiye imento Sanayi A, Etibank, Smerbank, uko Birlik, Tekel, Ziraat Bankas, Halk Bankas, Devlet retme iftlikleri, Tarm Sat Kooperatifleri, Et ve Balk Kurumu vb tmyle Trkiye devletinin mlkiyetinde olan, Krdistan ekonomisini denetleyip ynlendiren, lke halkna en ufak bir pay bile brakmayan smrgeci devlet iletme ve kurumlardr. Bu iletme ve kurumlarda uluslararas tekellerin pay bulunmakla birlikte, Krt unsurlarn hibir pay yoktur. lke kaynaklar talan
201

edilip gtrlrken, Krt emek gc iliklerine dek vahice smrlrken yerli unsurlara bir komisyonculuk pay bile braklmamaktadr. Krdistann yllardan beri giderek yoksullamasndaki ve geri kalmasndaki temel neden bu talanc ekonomidir. Dier bir deyile, lke halkna zgrce geliebilecei en kk bir ekonomik faaliyet alan brakmayan bu talan ve soygun dzeni, retici glerin geriliinin, isizliin, sefaletin, yozluun, ulusal yabanclama ve yok oluun, ideolojik ve kltrel kargaaln temelini oluturur. b) Baka smrge lkelerde pek rastlanmayan, fakat Krdistan bir ulusal yaylma haline getiren Trk burjuvazisinin, tarihi ve sosyal nedenlerden tr devlet eliyle kurduu bu talan ekonomisinin ilemesi iin, lkede bir kara, hava ve demiryolu ebekesi politikas uygulanmaya almaktadr. Krdistan bal bana bir ekonomik btn olarak deil, Trk pazarnn bir uzants ve paras, olarak ele alp, da bamll pekitiren, bir yandan emperyalist kapitalist mallar Krdistana, dier yandan artk rn, hammaddeleri ve ucuz emek gcn Trkiyeye tamay ve lke kaynaklarna ulamay hedefleyen, askeri, siyasi, ekonomik, sosyal ve kltre smrgecilik ve yaylmaya bir btn olarak hizmet eden bir yol ebekesi gelitirilmek istenmektedir. Krdistandaki yol ebekesi, lkenin Trkiye pazarna balanmasn, Trkiye ile ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel birliin pekimesini ve lkenin tm deerlerinin Trkiyeye aktlmasn salayan bir kanal grevi grmektedir. Ama, Krdistan bu yollar vastasyla il il, ile ile, ky ky, Trkiyeye balayp, lkeyi rgtleyerek Trk uluslamasn Krdistanda gelitirmek, yani Misak- Milli snrlar dahilinde tek pazar-tek ulus slogann hayata geirerek Krtleri bir halk olarak tmyle eritip yok etmektir. Zaten soygun ve talan ekonomisi temelinde Krdistanda bamsz bir pazar ve ulusal birliin olumasn beklemek saflk olur. zcesi, Trk smrgeciliinin gtt yol politikas, bata smrgeci ekonomi olamak zere bir btn olarak gdlen askeri, siyasal, kltrel ve sosyal politikadan kaynaklanmakta, kendisi de bata ekonomi olmak zere, dier alanlarda gdlen smrgeci ve yaylmac politikalara hizmet etmektedir. c) Krdistanda Trk maliyesi hakimdir. Trk para sistemi geerlidir. Vergi ad altnda (dolayl ve dolaysz) Krt halk sistemli ve dzenli
202

bir haraca balanmtr. Bankaclk faaliyeti, tmyle Trk burjuvazisine ait olup, halkn elindeki kk tasarruflar toplanarak, bu yolla Trkiyeye transfer edilmekte, lkede en kk bir sermaye birikimine olanak verilmemektedir. Trk maliyesinin egemenlii, vergi dzeni ve bankacl Krt unsurlarn ve yerel ekonominin gelimesine asla hayat hakk tanmamakta, Krdistanda kalan en son parasal imkan bile gasp ederek Trk burjuvazinin emrine vermektedir. Bu artlar altnda Krdistanda sanayi ve ticaretin serpilip gelimesini brakalm, tarmsal bir gelime bile sz konusu olamamaktadr. Trk mali sistemi, Krdistandaki ekonomik geriliin ve da bamlln temel nedenlerinin banda gelir. nk, bamsz bir ekonomik yap, bamsz bir mali sistem olmadka gerekletirilemez. d) Krdistann d ticaretinin tamam, i ticaretin de byk bir kesimi smrgeci Trk burjuvazisinin elindedir. hracat ve ithalat kendi tekelinde bulunduran Trkiye busjuvazisi, Krdistann daryla mal al veriini kendi denetim ve kontrolnde bulundurarak, kendi ekonomisinin ihtiyalarna gre dzenlemekte ve bundan byk vurgunlar vurmaktadr. Hatta denebilir ki, Krdistann d ticareti yalnzca Trkiye iledir, emperyalist tekellerin mallar bile Trkiye zerinden ve Trk burjuvazisinin izni ile gelmekte, mutlaka smrgecilere gmrk denmesini gerektirmektedir. Kaakla izin verilmemekte, alnan sert tedbirlerle kaaklk yapanlar cezalandrlmaktadr. ticarette de Trk burjuvazisinin yeri nemlidir. Et, st, ttn, pamuk, zm, fstk, orman rnleri vb hayvansal ve tarmsal rnlerin ticaretini birer ticari devlet tekeli olan ve iinde yalnzca Trk burjuvazisinin pay bulunan TMO, ukobirlik, Fiskobirlik, Et ve Balk Kurumu, Tekel, st ve ya fabrikalar vb gibi kurumlan ellerinde bulundurmaktadrlar. Krdistanda yabanc kapitalizm gelimeye baladktan sonra bile gl bir ticaret burjuvazisinin oluamayndaki temel neden ticari alandaki smrgeci devlet tekelidir. ticaret, ancak Trk burjuvazisinin ulaamad, devletin de ele geirmekte yarar grmedii alanlarda Krt unsurlarn eline gemektedir ki bu da Trk kapitalizminin acentacl biimindedir. Milli ticaret, nakliyatlk, inaatlk, sebze ve meyve alm satm vb gibi alanlarda henz gelimeye frsat bile bulamadan smrgeci
203

kapitalizmin ve komprador burjuvazinin mengenesi altnda ezilmektedir. Krt kompradorlar, Trk kapitalizmine baml olup, ancak onunla btnleebildikleri oranda uluslararas kapitalizme balanabilmektedirler. Daryla mal al veriini kendisinin ihtiyalarna gre dzenleyen Trk burjuvazisi, Krdistanda arac bir halkann olumasna da yine kendi ihtiyalarna gre izin vermektedir. Krt kompradorlar, Trk kompradorlar ve ibirliki burjuvazisine baml olup, adeta ikincil durumdaki bir kompradorluk yapabilmektedirler. e) Tarmda feodal smryle kapitalist smr iice gemi olup, daha ok ayn unsurlar tarafndan gerekletirilmektedir. Feodal smr yntemlerinin kapitalist smrnn yannda clz ve yetersiz kalmas, feodal toprak aalarn kabuk deitirerek kapitalist yntemlerle smr yapmaya zorlamaktadr. Ama tarmsal girdi ve kredilerin Trk burjuvazisince kontrol edilmesi, makina ve dier ara-gereler ile yedek paralarn Trk burjuvazisinden salanmas ve taban fiyatlarnn Trk burjuvazisince saptanmas bu sreci yavalatmaktadr. Daha ok feodal toprak aalarnn kapitalist toprak aalarna dnmesi biiminde gelise bile, tarm kapitalizminin gelimesi srecinde milli eler de ortaya kabilmektedir. eitli siyasi ve tarihi nedenlere bal olarak, Trk hakim snflarnn ve devletinin mlkiyetlerine pek az geirdikleri geni ve olduka verimli Krdistan topraklar, byk oranda Krt toprak aalarnn mlkiyetindedir. Gerek byk feodal mlkiyetli topraklarn paralanmasyla, gerekse kk mlkiyetli topraklarn birletirilmesi biiminde oluan orta byklkteki topraklar, kapitalizme en ok alanlar olup, milli kapitalizme en yakn nitelie sahip olanlardr. Fakat bir btn olarak Trk kapitalizminin egemenlii ve onunla ibirlii halinde Krt toprak aalarnn kapitalistlemesi biiminde zlen feodal ekonomik yap, henz tmyle tasfiye olmaktan uzaktr. Smrgeci komprador egemenlik altnda feodal yapnn deimesi, Krdistan tarihten silinmedike tmden gerekleemez, olsa olsa yar yarya gerekleebilir bir eydir. Siyasal, sosyal, ekonomik ve kltrel hayattan feodalizmin tam tasfiyesi, ancak muzaffer bir ulusal demokratik halk devrimiyle mmkn olabilir.
204

f) Smrgeci komprador kapitalizmin Krdistanda yaratlan deerleri sistemli bir ekilde Trkiyeye aktarmasnn doal bir sonucu olarak, topraktan kopan emek gc, lkede younlama alan bulamamakta, isizlik biiminde atl kalmaktadr. Krt insan, Trk kapitalizmi ve emperyalist tekellerin hizmetinde almak zere youn ve yapsal bir gle Trkiye ve emperyalist kapitalist lkelere akmakta, oralarda en zor, en tortu ilerde, bulabilirlerse dk bir cretle almaya zorlanmaktadr. Bugn Krt isizler ordusunun neferleri Trkiyeden Libya, Suudi Arabistan, Almanya, Hollanda, Belika, Fransa, ngiltere ve Avustralyaya kadar, en uzak diyarlarda, ailesi, yaknlar ve lkesine hasret ekerek kap kap dolap, en dk cretle, adeta boaz tokluuna emek glerini satmaya almalarna ramen, isizlik her gn giderek younlaan bir olgu olarak kendisini duyurmaya devam etmektedir. Krdistann en byk zenginlik kayna olan insan emeinin bu ackl durumu, lkedeki sefaletin, bireyin geliemeyiinin, toplumsal bunalm ve yabanclamann temel nedenidir. sizlik ve yol at toplumsal yaralar, smrgeci komprador kapitalizm egemenliini koruduka, ortadan kalkmak bir yana, her geen gn daha da arlaan toplumsal bir yara olarak varln korumaya devam edecektir. nk bu smrgeci egemenlik altnda uygulanan talan ve soygun ekonomi politikasnn doal ve zorunlu bir sonucudur. g) Kendi hakim ulus pazarna baml olarak gelitirdii Krdistan pazar zerinde tam bir denetim kuran Trk kapitalizmi, Krt emek-gcn srekli bir ge tabi tutarak, d ve i ticareti bile tekeline geirerek, vergi sistemiyle yoksul Krt halkn haraca keserek, bankalar yoluyla halkn elinde kalan son deer krntlarn bile toplayp Trkiyeye aktarak Krdistanda en kk sermaye birikimine dahi izin vermemektedir. Krdistan her ynyle Trk pazarnn bir uzants, Trk kapitalizminin bir hammaddesi haline getirilmi, sanayiden yoksun tarmsal ve hayvansal rn ile hammaden cevheri reten geri bir blge, ucuz emek gc deposu ve meta satm alan haline getirilmitir. Smrgeci Trk burjuvazisi, bir yandan devlet tekelleri ve vergi dzeniyle gasp ettii, te yandan kendi denetimi altnda tuttuu komprador ve toprak kapitalistlerinin elindeki deerleri srekli olarak Trkiyeye aktmakta ve orada
205

sermayeye dntrerek yatrma sevk etmektedir. Krdistanda byk oranda yatrm yapabilen ve yapan tek g smrgeci Trk devletidir. Devletin de yapt, kendi kendine yeterli lke kaynaklarn lkede deerlendiren salkl bir yatrm deil, tersine lke kaynaklarn acmaszca talan eden yatrmlardr. zel teebbs Krdistanda yatrm yapmay gvenilir bulmamakta, tmyle ulam ve ortalama kar orann daha iyi bulduu ve zerinde Trk ulusunun youn olarak yaad alanlarda yatrm yapmaktadr. Hatta Krt kompradorlar ve byk toprak sahipleri bile sermayelerini Trkiyeye aktararak orada yatrma ynelmektedirler. nk, sermaye gven ve azami kar arar, oysa Krdistanda Krt unsurlar iin bile zellikle gven olgusu, ulusal kurtuluun maddi ve sbjektif etmenleri gelitike tmyle yok olmaktadr. Bugn Orta kuzey bat Krdistandaki tm sorunlarn temelinde yukarda anlatlmaya allan snai, mali ve ticari alandaki Trk kapitalizminin egemenlik ve denetimi yatar. Dier tm sorunlar, ekonomik hastalktan kaynaklanmakta ve kendileri de ona artan bir derinlik kazandrmaktadrlar. imdi de birka ana balk halinde dier sorunlara bakalm.

2. Sosyal Yap
Ekonomik alanda gelitirilen smrgecilik, Krdistann sosyal yapsnda byk deiikliklere yol am bulunmaktadr. Bugn eski feodal toplum yapsndan kalma snflar ile smrgeci Trk kapitalizminin gelimesine bal olarak oluan modern snf ve tabakalar yan yana ve i iedirler. Krdistan kendi ulusal yaylma alan haline getirmek isteyen smrgeci Trk burjuvazisi, Trkiyedeki snflamay aynen lkemize de tarmak istemektedir. yle ki, Krdistann yabanc kapitalizme almasndan sonra ortaya kan modern snflar, Trkiyedeki snflardan ayrmak kolay deildir. Bugn feodal toprak aas, airet reisleri, eyh ve Sait gibi din adamlar ile onlarn serfleri durumundaki kyllerin, kapal feodal ekonomi koullarnda oluturduklar sosyal yap paralanm durumdadr. Bir yandan topraktan atlan kyller feodal ve airet ba206

larndan koparak proleterleirken, br yandan feodal aalar, airet reisleri ve toprak kapitalisti ve komprador burjuva durumuna gelmekte, krdan koparak Trkiye ve Krdistandaki smrgeci fabrika ve iletmelerde emek gcn satabilen proleterler ile Trk kapitalizmi ile ba halinde oluan Krt burjuvalarn Trkiyedeki snf kardelerinden ilk bakta ayrt edebilmek olduka zordur. Keza, smrgeci devlet kademelerinde ya da iletme ve fabrikalarnda brokrat olarak grev alan Krt unsurlar da devlet grevlileri asimilasyon amacyla kurulan smrgeci eitim kurumlarnda Trk dili ve kltryle yetitirilmilerdir. Trkiyedeki devlet memurlaryla zde ayn nitelikte ve benzer karlara sahiptirler. Yabanc kapitalizmin Krdistan feodal toplum yapsnda yol at deiikliklere bal olarak ortaya kan lkemizin bugnk sosyal yaps, zelliklerine gre u snf ve tabakalardan meydana gelmektedir. a)Krk burjuvazisi: Baka smrgelerde pek rastlanmayan byle bir tabakann Krdistanda ortaya kmas, lkemizin yzyllarca Osmanl-Trk egemenlii altnda kalmas ve bu dnemde oluturulan kolonilerin Trk nfus yaratmasnn yan sra bugn de Krdistann Trk burjuvazisince farkl ama ve farkl tarzda smrgeletirilmesindendir. Trk burjuvazisi, Krdistan yalnzca pazar, hammadde ve ucuz emek gc deposu olarak deil, ayn zamanda kendisi iin bir ulusal yaylma alan olarak da grd iin, yerli bir snf gibi hareket etmekte ve kendi karikatr tarzndaki snf yaratmaya almaktadr. Gney Afrika ve Rodezyada yerli halk zerinde bir nevi i smrgecilik uygulayarak lke topraklar zerinde bir baka ulusal yap oluturmaya alan rk faist Afrika burjuvazisine olduka benzeyen bu tabaka, zellikle byk oranda Trkiyeliletirilen Krdistann Trkiye ile snr kentlerinde hakim durumdadr. Daha Osmanllar dneminde Krdistana yerleen Trk beylerinden, Cumhuriyet dneminde Trkleen aznlk milliyetlerin egemen snflarndan, smrgeci ynetimin ileri gelenlerinden ve Trklemeyi snfsal karlarna daha uygun bulan ulusal hain Krtlerden oluan bu tabaka, ayn zamanda Trk burjuvazisinin Krdistandaki en gvenilir sosyal dayanadr.
207

Sna ve ticari alanda stn ve ayrcalkl bir konuma sahip olan, devlet kapitalizmi ve Trk mali kurumlaryla i ie hareket eden bu tabaka, metropoldeki Trk burjuvazisinin Krdistandaki uzants ve ajan durumundadr. Smrgeci burjuvaziden ayr bir kar, zlem ve ulusal hedefe sahip olmayp, uzants durumunda olduu Trk burjuvazisiyle ayn kar ve hedeflere sahiptir. Sanki Krdistanda deil de Trkiyede imi gibi hareket eden bu tabakann gerek Trk burjuvazisinden tek fark, snfsal varl ve gelimesinin biricik nedeninin smrgeciliin Krdistan zerindeki hakimiyetinin devam ve pekimesine bal olmasdr ki, bu, maket Trk burjuvazisinin ne kadar gerici ve azgn Krtlk dman olmas gerektiini belirler. Krdistan ve Krtlk dman bu tabaka, Trk smrgeciliinin merulamasnda ve Krdistan gereinin inkar edilmesinde barol oynamaktadr. Krtlerin ve Krdistann tarihten silinmesiyle hayat hakk bulabileceini iyi bilen bu tabaka rk faist, oven ve sosyal oven ideolojik ve politik akmlarn da besleyicisi durumundadr. Krdistan Kurtulu Hareketi, devrimin ba hedefleri iinde yer alan bu tabakay tamamen ortadan kaldracaktr. b) Feodal kompradorlar: Trk kapitalizmi ile sk ilikiler iinde aireti feodal toplum yapsnn stten ve gerici bir tarzda zlmesiyle ortaya kan bu kesim, feodal smry de ahslarnda temsil eden kapitalist toprak aalaryla, byk mteahhit ve acentaclardan meydana gelmektedir. Krdistanda feodal ve kapitalist ilikiler yan yana ve i ice olduundan feodal aalarn kapitalist smrye bulamayan olmad gibi, toprak burjuvazisi ve acentaclar da ou feodal smrden tmyle vazgemi deillerdir. Angarya, yarclk ve icar hala geerlidir. Ekonomi d zor yaygndr, ve adeta feodal smr tarz kente tanm gibidir. ou, eskiden feodalken, burjuvalaan bu kesim, Trk smrgecilerinin olduka sadk bir mttefikidir. Ortaadan bu yana stlendii uaklk roln, Cumhuriyet dneminde daha da pekitiren, elde ettii artk deeri, gn gnne Trkiyeye aktaran, lkenin bamszl, sanayilemesi gibi bir sorunu olmayan ve Trkiyeye kamak iin yerini oktan yapm bulunan bu snfn, bamsz ve demokratik
208

bir Krdistanda yeri yoktur. inde bulunduu snfsal konum ve karnn bilincinde olan bu kesim, smrgeci burjuva partilerinde rgtlenmi olup, varln ve gelimesini dzenin devamndan ayr grmemektedir. Smrgeci Trk devletini, Krdistann ezilen snf ve tabakalarna kar, kendi snfsal karnn gvencesi olarak grmekte, bu nedenle ona kar en ufak bir siyasi talepte bulunmamaktadr. Son yllarda proletarya nderliinde gelien Ulusal Kurtulu Hareketine kar, reformist teslimiyeti Krt burjuva milliyetilerini desteklemekteyse de, aslnda sahte bir yurtseverlik maskesi altnda Trk smrgecileriyle ibirlii halinde dzeni korumaya almaktadr. Smrgecilere uaklk ile sahte bir milliyetilii birlikte gtrmeye alan ve smrgecilerle devrimci harekete kar milis bir g olarak kullanlan bu gnll ajan snf, Krdistan Kurtulu Hareketinin hedefleri arasndadr. c) Kent kk burjuvazisi: Smrgeciliin Krdistanda siyasal ve ekonomik alandaki gelime ve pekimesine bal olarak byyemediler. Hatta 1850lerden itibaren yaygn bir nitelik kazanan yabanc metalarn dolam hzlandka ortaadan kalma kentler giderek snkleip, bir kesimi tmden kent niteliini yitirdi. Daha sonra Trk smrgecilerinin idari merkez haline getirdii yerleim birimleri, gelierek modern kasaba ve ehirler haline gelebildiler. retimde ok smrgeci ynetim ve yabanc metalarn pazarland merkezler olarak ilev gren bu kentlerde terzi, berber, kasap, lokantaclk, kahvehane, otel, bakkal, manav, kk araba tamacl, iportac vb gibi kk apta mal ve hizmet retenler ile doktor, avukat vb gibi serbest meslek sahipleri ve lke gelirinden ald pay aa yukar bunlara yakn olup, smrgeci devletin eitli kademelerinde grev alan kalabalk bir memur kategorisi doup geliti. Kapitalizmin i dinamiiyle gelitii lkelerde, zellikle tekelleme aamasnda kk mlk sahipleri ve serbest meslek erbab gn getike yoksullaarak, retim aralarndan yoksun kalmakta ve her gn artan bir oranda proletaryann saflarna katlyor olmasna ramen, smrgeciliin gelimesine bal olarak suni bir ekilde byyen kent nfusuna mal ve hizmet reten Krdistan kk burjuvazisi, smrgecilik ve yabanc kapitalizm gelitike giderek sayca
209

kalabalklat. Ayr bir kategori olmakla birlikte, hemen hemen ayn gelir diliminde yer alan ve smrgecilik gelitike gittike kalabalklaan bir kesim de, Krt kkenli smrgeci devlet grevlileridir. Kk reticiler ve serbest meslek sahipleri dzenden zarar grmekte, smrgeciler ve feodal kompradorlar tarafndan bask altna alnp smrlmekte olmalarna ramen, her zaman ilerini kaybedecekleri korkusuyla uysal grnmeye ve devrimci hareketin ticari hayat sekteye urataca endiesiyle ondan uzak durmaya alrlar. Fakat dzen koullar iinde biraz daha gelimek ve mmknse kompradorlamak arzusunda olduklar, ancak arzular hep kursaklarnda kald iin smrgecilere kar iten ie di bilerler. Daha ok smrgeciliin liberallemesi iin uraan, dolaysyla kendilerinin biraz daha gelimelerine hizmet edebilecek olan ve sosyal pasifizmi bir mcadele metodu olarak benimseyen reformist teslimiyeti siyasetlere taban olutururlar. Smrgecilerin halk zerindeki bask ve smrlerinin arac olan brokratlara gelince, bunlar smrgeci ve feodal komprador dzene hizmet temelinde ortaya km olup, hemen hepsi u ya da bu lde Trk dili ve kltr iinde erimilerdir. Bu kesim, srekli olarak daha iyi mevki ve daha iyi cret peinde komakta, bunun iin de bir yandan Trk dili ve kltryle resmi devlet ideolojisini daha iyi zmsemeye, dier yandan devlete kar sahte bir muhalefet iindeymi gibi grnmeye almaktadr. Brokratlar, u ya da bu dzeyde okul grdkleri, az da olsa dnyadaki ve lkedeki gelimelerden haberdar olduklar iin, kendileri gibi snfsal varl ve gelimesi smrgeci egemenliin varlk ve devamnda olan feodalkompradorlar adna siyaset gelitirmeye, oluturduklar reformistteslimiyeti grlerle halk kitlelerini, zellikle de kk burjuva ve zengin kyl katmanlarn etkileyerek pelerine takmak, onlar hizmetkar durumunda olduklar Trk smrgeciliine kar daha yksek mevki ve daha yksek cret elde etmek iin bir koz olarak kullanmaya almaktadrlar. Bamszlk bir eilimde olmayp, Krte eitim, Krt ynetici ve memur vb gibi karlarna uygun talepler ileri srmekte, fakat esas olarak halk yattrmaya ve smrgeci feodal komprador dzeni koruma urandadrlar. zellikle devrimci hareketin gelierek efendilerini tehdit ettii, buna karlk
210

smrgeci bask ve zulmn de dorua kt dnemlerde, bu kesim, tmyle dzenin ua olur. Bununla birlikte kk esnaf ve serbest meslek sahipleri ile tek tek unsurlar dahi olsa kk memurlardan belli bir kesim yurtsever kabilir ve devrimci harekete katlabilir. Nitekim 1980 yl iinde Diyarbakr, Batman, Siverek, Kzltepe, Viranehir, Hilvan vb yerlerdeki kepenk indirme eylemlerinde olduu gibi, kk esnafn da yer yer antismrgeci mcadeleye katld grlmektedir. Devrimci hareket gelitike, bu katlm artacaktr. d) Kyllk: Krdistan nfusunun belkemiini oluturan, tarih boyunca byk bir bask ve smrye maruz kalan kyllk, Krt ulusunun da temelidir. yle ki gnmz Krdistannda Krtlkle kyll ayrt etmek mmkn deildir. Yakn zamana dek, kentin ulusal inkarc ve teslimiyeti bir yapda olmas, Krt gereinin kyllkle snrl kalmasna yol amtr. Kyllk homojen bir snf deildir. Toprakta kapitalizmin gelimesi, hzla kyll farkllatrmakta, eski kk toprak aalarnn ou zengin kylye dnmekte, bir kesimi de yoksullaarak orta kylle dnmektedirler. Zengin kyller, genellikle kente yerleip, eski serflerini bir kahya vastasyla yar serf, yar proleter olarak yine kendilerine balamakta ve smrmektedirler. Orta kyl ise, bizzat toprann banda bulunmakta ve daha ok emeiyle geinmeye almaktadr. Orta kyl cretli iiyi seyrek olarak kullanmaktadr. Smrgeciler ve kompradorlar bu iki kesimin de girdi ve ktlarn kontrol etmekte, kendilerine fazla bir gelime olana tanmamaktadrlar. Her iki kesimin de geriye doru zlemleri olmakla birlikte smrgecilerden ve kompradorlardan zarar grdkleri dzen koullar iinde yeterli gelime koullarna sahip olmadklar iin, var olan dzenin devam dorultusunda ar bir aba iinde deillerdir. Kylln en byk kesimini yoksul kyllk oluturmaktadr. Yeterli topraa ve retim aralarna sahip olmayan kentte de i bulma olanaklar kt olan yoksul kyllk, tam bir yoksulluk ve sefalet iindedir. Smrgeci ve feodal komprador dzenden en byk zarar grd ve dzenin devamnda en ufak bir kar olmad
211

iin devrimin de en savakan glerinden olan bu kesim, sk sk i aramak iin kente gittiinden proletarya ile daimi bir temas halindedir. Bu nedenle daha bugnden Hilvan, Siverek, Kzltepe, Derik, Batman ve dier yrelerde gelien Krdistan Kurtulu Hareketine en aktif olarak katlan bir halk kesimidir. Bugnk smrgeci ve feodal komprador bask ve smr koullar, retici glerin ve bireyin gelimemesi, etkisini en ok kyllk zerinde gstermektedir. Hala ortaa karanlndan kurtulamam olan kylln orta ve yoksul kesimi, tarm girdilerinden yeteri kadar yararlanmamakta, muhta olduklar kredileri smrgecilerden salanmaynca kotuklar tefeciler tarafndan soyulmakta ve ucuz taban fiyat politikasyla smrgeciler ve kompradorlar tarafndan smrlmekte ve ayrca vergi yoluyla devlete dzenli bir ekilde hara vermeye zorlanmaktadrlar. lkenin bamszlk ve demokrasi mcadelesi, ayn zamanda smrgeci ve feodal komprador bask altnda inleyen kylln de kurtuluunu salayaca iin, orta ve yoksul kyllk ulusal kurtulua aktif olarak katlacak olan temel bir gtr. Ancak bamsz bir ideoloji rgtsel yap oluturma gc olmayan kyllk, proletaryann ideolojik, rgtsel, politik hegemonyas altnda bir araya gelebilir. Bugn eitli burjuva reformist akmlarn etkilemek abas iinde olduklar kyllk, iinde bulunduu konum ve tad yurtsever, devrimci potansiyel gerei reformizmle uyuamaz. Yzyllardr iinde bulunduu bunaltc ve paralayc aireti feodal ilikiler sonucu, gc feodal kompradorlar vastasyla eitli smrgeci burjuva partileri arasnda blnen kyllk, daha imdiden proletarya nderliindeki ulusal kurtulu mcadelesi saflarnda birlemeye balamtr. e) Proletarya: Krdistanda Trk kapitalizminin gelimesine paralel olarak, bir Krt proletaryas dodu ve geliti. Krdistan proletaryas, Krt burjuvazisiyle bir eliki iinde domad. Daha ok Krdistandaki Trk iletme fabrikalarnda Trk devletiyle eliki iinde olutu. Krt kapitalizmi artlarnda deil, smrgeci devlet kapitalizmi artlarnda ortaya kt. Bu nedenle Krt proletaryas, Krt burjuvazisinden hem erken dodu, hem de say ve nitelik olarak ondan gldr.
212

Trk kapitalizminin Krdistandaki gelimesine paralel olarak feodallerin kra modern retim aralarn sokmas ve burjuvalamalar, proleterlemeyi hzlandrd. Tarmda modern retim aralarnn kullanlmas eski serflerden byk bir kesimin, retim aralarndan zgrleerek kyden kopmalarna neden oldu. Ancak zgrleen bu emek gcnden ok az bir kesimi Krdistandaki devlet iletme ve fabrikalarnda i bulabilmekte, geri kalan zgr emek gc isizlik biiminde atl kalmaktadr. Bu ise byk bir isizler ordusunun domasna ve gn getike younlamasna yol amaktadr. Smrgeci ve feoda komprador dzenin doal bir sonucu olarak Krdistanda i bulamayan zgr emek gcnn byk bir kesimi alacak bir i bulabilmek umuduyla lke dna gmekte ve yabanc kapitalist metropoller iin ucuz bir emek gc grevini grmektedir. Saylar milyonlara varan Krt emekileri, elverili mevsimlerde ya da temelli Trkiyeye gitmekte, orada en zor, en tortu ilerde dk bir cretle altrlmaya raz olmakta, fakat yine de ou alabilecei i bulmakta glk ekmektedir. zcesi, Trk kapitalizminin bir aya Krdistann doal zenginlik kaynaklar stnde ykselirken, dier aya Krdistan emei zerinde ykselmektedir. Gerek Krdistan ehirlerinde ve gerekse Trkiyede srekli bir i bulma olana olmayan Krdistan emekileri, ou kez tekrar kye dnmekten baka are grememekte, eitimsizlik, elverisiz salk koullar ve yoksulluk iinde sefil bir hayat srdrmeye zorlanmaktadrlar. sizlik byk bir lmpen kesimin domasna neden olmakta, bu da her trl yolsuzluun, ahlaki kntnn ve mzmin, bulac hastalklarn kayna olmaktadr. Krp dkmeye yatkn olan bu insanlar, eitilip ynlendirilirlerse devrim saflarnda savaabilecekleri gibi, smrgeciler ve uaklarnca ok ucuza satn alnarak kardevrimin malzemesi haline de getirilebilirler. Nitekim, bugn ounluu ajan ve muhbir ebekelerinin oluturulmasnda, faist ve oven akmlar tarafndan devrimci harekete kar saldr ve komplolarda olduka dk bir cret karlnda satn alnan bu kesim byk lde kullanlabilmektedir. vereni daha ok smrgeci Trk devleti olduu iin, snfsal dman, ayn zamanda ulusal dman durumunda da olan Krdistan proletaryas, emperyalizme baml Trk kapitalizminden ve onunla
213

ibirlii halindeki feodal kompradorlardan en byk zarar gren halk snflarndandr. Adeta bir gmen durumuna altrlan, yarn iin en ufak bir gvencesi olmayan proletarya, bamsz ve demokratik bir Krdistan iin en ok kar bulunan snftr. Onun en kk ekonomik, ya da demokratik istemi dahi ister istemez siyasal bir z de iermekte ve dolaysyla Trk devleti ahsnda hem ulusal, hem de snfsal dmanna kar mcadele etmesi gerekmektedir. Tm Krdistan emekileri iin, lkenin siyasi bamszl temelinde retim glerinin gelitirilmesi ve kamulatrlmas, emperyalistkapitalist bask ve smrden kurtuluun tek yoludur. Srekli g halinde olmak, emek gcn en uzak diyarlarda, en zor koullarda ve en dk cretle satmak, lkeyi yabanc kapitalizmin ve ua feodal kompradorlarn insafna terk etmek kurtulu yolu olmad gibi, ada insanlk iin de en byk sutur. ounluu kyl kkenli olup, aireti feodal balardan ve mlkiyet tutkusundan henz tmyle arnmam olan Krt proletaryas, kendisini gn getike byyen isizler ordusunun basks altnda hissetmekte, srekli olarak isiz kalma korku ve endiesi iinde yaamaktadr. Krdistan koullarnda i bulmak adeta bir avantaj olup, ancak rvet ve torpil sayesinde mmkn olmakta, bu ise proletarya saflarnda oportnist eilimlerin ortaya kmasna ve yaamasna neden olmaktadr. Krdistan proletaryas, iinde bulunduu tm elverisiz koullara ramen, Krdistan tarihi ve toplumunun tand en devrimci snftr. Tarih onu, kendisi ile birlikte tm Krdistan halk kitlelerini emperyalist smrgeci ve feodal komprador zulm ve smrden kurtarmak gibi byk ve anl bir grev vermitir. nk, gnmz Krdistanndaki snf ve tabakalardan da yalnzca o, srekli ykselen bir snf olarak daha bugnden yarn (komnizmi) temsil eden, mlkiyet endiesinden ve aireti feodal balardan arnm biricik tutarl devrimci snftr. Ayrca, Marksizm-Leninizm gibi srekli kendi kendisini yenileyen ve hi paslanmayan bir silaha, elikten bir disipline, yksek bir rgtleyici ve savakan gce sahiptir. PKK kurulmadan nce, sbjektif planda kendisi iin bir snf deil, Trkiyedeki proletaryann bir uzants durumunda olup, oven ve sosyal oven Trk sendikalarnn etkisi ve hala kendisini tmyle
214

arndrmam olduu aireti feodal ilikiler yznden sar sendikaclar ve feodal komprador snf tarafndan denetim altnda tutularak gc eitli partiler arasnda blnen Krdistan proletaryas, bugn nder ve rgtleyici bir partiye kavumu olup, Krdistan kurtulu hareketinin bana gemi bulunmaktadr. Byk bir ii potansiyeline sahip Batman rafinerisi ve Ceylanpnar Devlet retme iftliinde gerici ve kar devrimci sendika eflerinin alaa edilmesi, eskiden ekonomik grevlerden bile ekinen iilerin Batman ve Ceylanpnar gibi nemli ii merkezlerinde smrgeci zulm ve ikenceyi protesto amacyla politik grevlere gitmesi, be bini akn yeye sahip Petrol- Sendikas ynetimine devrimci sendikaclarn gelmesini nlemek iin skynetimin defalarca seimi ertelemesi, keza devrimci sendikaclar tutuklama ya da haklarnda gyabi tutuklama kararlar vererek alamaz hale getirmesi, smrgecilerin Diyarbakrda MTA iilerinin yiit nderi Musa yolda, Batmanda Devrimci Tula iileri sendikas bakan Yusuf yolda ajanlarna katlettirmeleri, Ceylanpnar ve Antepte benzeri saldr ve komplolar ile onlarca ii nderin, sendika ye ve yneticisinin tutuklanarak haftalarca ve aylarca en ar ikence ve hakaretlere maruz braklmalar bu somut gerein ak kantdr. f) Aydn genlik: Aydn genlik, gnmz Krdistannda giderek etkinlik kazanan modern bir tabakadr. Trk smrgecilerinin amalar dorultusunda eitmeye ve karlar dorultusunda kullanmaya altklar bu tabaka, yakn zamana kadar daha ok Trkiyedeki aydn genliin bir uzants durumunda olup, Trk dili ve kltrn Krdistana tayp yaygnlatran bir truva at gibiydi ve hala da ulusal kimlii tmyle netlik kazanm deildi. Trk burjuvazisi, bunlar kendi ulusal btnl iinde eritmek, kendi snfsal ve ulusal karlar dorultusunda kullanabilecei bir insan malzemesi haline getirebilmek iin youn bir eitim ve asimilasyon abas iindedir. Trk ulusunun damgasn tayan ekonomik, sosyal, siyasal, eitimsel ve kltrel kurumlarda grev alabilmek, Trk dili ve kltrnn zmsenmesini gerektirdiinden, byle bir yapy kiiliklerinde somutlatramayanlar, ekonomik ve toplumsal alanda baarl olamamaktadrlar. Bu dzen artlarnda ekonomik ve sosyal alanda baarl
215

olmak isteyen bir yn gen ve aydn, Trk smrgecilerinin gttkleri gerici politikaya alet olmakta, adalamay Trklemek sanp, Krdistan ve Krdistan toplumundan koparak, Trklemeyi kendileri asndan varlmas gereken nihai hedef olarak grmektedirler. Bunlar, aldklar oven ve ulusal yabanclatrc Trk eitim ve kltr sayesinde iinden ktklar halktan kopmakta, ulusal ihanet ve Trk smrgecilerine uaklktan kurulamamaktadrlar. ki ulus arasnda tampon bir durumda bulunan aydn genliin snfsal balar da karmak ve oturmam bir yapdadr. Trk hakim snflarnn Krdistandaki uzantlar ve onlardan yalnzca uaklk sfatlaryla ayrt edilebilen Krt hakim snflarnn yaps, bu snflardan kaynaklanan aydn genlik kesimini de etkilemekte, bu aydn genler, hangi ulusa ait olduklarn bile doru drst bilmemekte, elden geldii kadar Krdistan toplum yapsndan kurtularak Trklemek veya hi olmazsa Trk devlet ark iinde bir yer edinmek istemektedirler. Smrgeci devlet kademelerinde iyi bir mevki kapmak, dolaysyla iyi bir Trk eitim ve kltr almak hepsinin en byk arzusudur. Fakat bunu yeteri kadar beceremeyeceklerini anlayanlar, sahte bir Krt klna girerek, devlete kar muhalif grnmeye almaktadrlar. Gemite Krt Teali Cemiyeti ve DDKO, gnmzde de DDKD ve ondan kopan gruplar iinde rgtlenen bu aydn genler, Krt aydn genleri iinde uakln en ok gelitii kesimi oluturmakta ve tmyle Trkleenlerden yalnzca Krt geinmeleriyle ayrt edilebilmektedirler. Yoksa devlete ballk ve smrgecilere uaklk bakmndan oven Trk evrelerinde yer alanlardan bir farklar yoktur. Orta ve yoksul snflardan gelen aydn genlik kesimi, lke ve halkn durumunu her geen gn biraz daha objektif olarak deerlendirebilmekte, smrgeci ve feodal komprador dzenin, gelimesi nnde engel olduunu grp ada gereklerden de etkilenerek Krdistana ve Krt halkna dnmekten baka yolu olmadn kavramaktadr. Ulusal ihanet ve uakln kol gezdii bir ortamda ihanet ve uaklkta bakalaryla yara girmenin kurtulu olmadn kavradka ilerici yurtsever fikirlere daha ok balanmakta ve lkenin bamszl iin savamay ulusu ve kendisi iin biricik kurtulu yolu olarak grmektedir. Nitekim Krdistan genlii iinde oven
216

ve reformist teslimiyeti fikirlere kar karak, Marksizm-Leninizme ynelen sosyoekonomik ve ideolojik durumunu doru bir ekilde tahlil eden, Krdistan gereini dikkate alarak proletaryay bamsz bir snf olarak rgtlemek, komnizmin ideolojik, rgtsel, politik nderlii altnda modern bir ulusal kurtulu hareketini balatmak gerektiini ilk defa kavrayanlar, yksek renim iin gittikleri Ankarada bir araya gelenler yoksul halk kesimlerinden gelen Krt genleri olmutu. Keza Marksizm-Leninizmi sosyal ovenizm ve reformist teslimiyeti burjuva milliyetiliiyle yrtlen amansz bir mcadele ile Krdistana taranlar, onu genlik ve ii snf saflarnda yaygnlatranlar ve bamsz bir proletarya partisinin kurulmas iin gerekli teorik, kadrosal ve kitlesel almalar rgtleyip ynetenler ayn aydn genlerdi. Bugn Krdistan genliini kazanmak iin iki kart g, smrgeciler ve her renkten uaklaryla Krt halk arasnda youn bir mcadele vardr. Bir yanda resmi ve gayr resmi oven Trk evreleri ile onlarn ua durumundaki reformist teslimiyeti evreler, dier yanda proletarya nderliindeki ulusal bamszlk gler. Fakat smrgeciler ve uaklarnn her trl abalarna ramen, saflarndan Halil avgun, Salih Kandal, Cuma Tak, Zeki Akl, Ahmet Kurt, Mehmet Kurt, Mahir Can gibi onlarca komnist karm olan Krdistan genlii, uakl ve ulusal ihaneti reddederek, her gn giderek artan bir sayda Krdistan kurtulu hareketi saflarna katlmaktadr. Trk burjuvazisinin asimilasyoncu eitim kurumlarn tek tek kapatarak, binalarn birer askeri klaya evirmesi, halen kapatlmam olanlara ise retmen gndermemesi, Krt egemen snflarndan kaynaklanan ve ou metropole giderek eitimlerini orada srdren bir avu gen ve devlet kademelerinde grev alan gerici brokratlar dnda Krt aydn genliinden umudunu kesmekte olduunun itirafdr.

3- Kltrel ve ideolojik yap

Kltr, bir toplumun, bir halkn, bir snfn veya bir gurubun tarihsel olarak edindii maddi ve manevi deerlerin tm, onun bir
217

paras olan ideoloji ise, toplumsal snf ya da tabakalarn karlarn koruma ve gelitirmeleri iin oluturduklar sistematik dncelerdir. Belli bir kltrel ve ideolojik yapya sahip olmayan bir toplum, bir snf ya da tabaka dnlemez. Kltr daha ok iinde bulunan maddi yaam koullan belirlerken, ideolojiyi toplumsal ya da snfsal karlar belirler. Bu nedenle farkl karlara sahip toplum ve snflara blnm bir dnyada tek bir kltr ve ideoloji deil, farkl ulusal ve snfsal kltrler ve ideolojilerden bahsetmek gerekir. eitli toplum, snf ya da tabakalarn iinde bulunduklar maddi yaam koullar, onlarn kar ve talepleri kendilerinin kltrel ve ideolojik yaplarn belirler. Her toplumda egemen kltr ve ideoloji eklinde beliren bir kltr ve ideoloji vardr ki, bu maddi ve entelektel retim aralarn tekelinde tutan snfn kltrnden baka bir ey deildir. Buna ulusal kltr ve ideoloji denir. Eitim ise, kii ya da kii gruplarna belli bir kltrel ve ideolojik formasyon kazandrlarak davranlarnda u ya da bu snfn karlar dorultusunda deiiklik meydana getirme iidir. Krdistanda hakim olan eitim ve kltr, maddi ve entelektel retim aralar ile siyasal erki tekelinde tutup sosyal yapy istedii gibi biimlendirerek ynlendirmek isteyen Trk burjuvazisinin karlarna hizmet eden, Krdistan ve Krt gereini inkar ederek, Krt bireyini lkesine, halkna, emeine, giderek kendisine kar yabanclatran ve oven Trk milliyetilii temelinde gelitirilen Trk eitim ve kltrdr. Geni mali, kadrosal ve kurumsal olanaklarla yaama geirilip Krdistann dnen beyinleri zerinde tam bir denetim kurmu bulunan smrgeci Trk eitim ve kltr politikasnn hedefi, sadece Krt bireyini kendi ulusu ve snf iin dnce retmekten yoksun klmak olmayp, ayn zamanda onu Trk ulusal yaps iinde eriterek smrgeci amalarna hizmet edecek bir insan malzemesi haline dntrmektir. Bu ekonomik ve siyasal smrgeciliin beyinsel smrgecilikle, yani dnce ve davran alanndaki smrgecilikle tamamlama politikasdr. nk beyinsel smrgecilik, yani dnen kesimin (aydnlarn) kltrel ve ideolojik kkletirilmesi olmakszn smrgecilii merulatrmak ve srdrebilmek olanakszdr. Nitekim baka lkelerde be aydn tarafndan balatlan ulusal kurtulu mcadelesinin Krdistandaki
218

yzbinlerle ifade edilen aydnlara ramen, 1920li yllarn ortalarna kadar balatlamam olmasnn temelinde yatan balca nedenlerden biri, belki de en nemlisi Krt aydnlarnn kafaca smrgeletirilerek ulusal hain ve uak bir kiilie brndrlmeleridir. Hkmetme sanat, hkmedilen toplum ya da snflarn belli bir kesimini kazanarak (onlar egemenliinin dayanak ve aralar haline getirerek) egemenlii onlar vastasyla srdrmeyi gerektirir. Eer hkmedilen lke insanlarndan, ya da snftan belli bir kesim, hkmedilenler tarafndan kazanlarak, o toplum ya da snfa hkmetmekte kullanlan bir ara haline dntrlememi ise, egemenlii srdrmek olanaksz olur. Bu nedenle tarih boyunca igal ettikleri lkeleri srekli olarak denetimleri altnda tutmak isteyen yabanc egemenler, igal altna aldklar lke insanlarndan bir kesimini mutlaka kendilerine balamak (uaklatrmak), lkelerine ve halklarna ihanet ettirmek abas iine girerler. Bu, snflar ve snf mcadelesi ortaya kt andan gnmze kadar, hep kullanla gelen bir politika olagelmitir. Fakat objektif planda, ekonomik ve siyasal alanda gerekletirilen egemenliin kalc olmas, meru ve kabul edilebilir bir ey olarak benimsetilebilmesi iin ulusal ve snfsal ihanetin kltrel ve ideolojik klelikle (beyinsel bamllk ya da smrgecilikle) tamamlanmas zorunludur. Demek ki, Araplardan tutun Osmanllara ve gnmz smrgecilerine kadar Krdistan hakimiyet ve smr alan haline getiren tm yabanc egemenlerin, Krt toplumundan kmalarna ramen yabanclarn dil, kltr ve ideolojilerini zmsemi uak bir aydn tabaka oluturmalar, ve onlar vastasyla kendi yabanc dil, kltr ve ideolojilerini Krdistanda en geni evreye kabul ettirmeye almalar kurulu dzeni kabul edilebilir bir ey olarak gstermek ve merulatrmak istemelerinden trdr. Tarih boyunca yabanc egemenlik altnda kalm bir lke olarak Krdistan, ne kadar ulusal ve snfsal ihanetin kol gezdii bir lke (Krtlerden ne kadar bol ve eitli renkten hain tremi) ise, tarihte hep yabanc lkeleri ve halklar egemenlii altna alp smren bir kavim olarak Trkler de, igal ve ilhak ettikleri lke insanlarndan ulusal hain snf ve tabakalar oluturmak sanatnda o kadar zengin bir tarihi tecrbeye ve ustala sahiptirler. Osmanllar, egemenlikleri altnda tuttuklar lkelerde daha ana kucandayken ocuklar devirir ve
219

onlar eitli hizmetlerine koarlard. Sokullu Mehmet Paa gibi nl devlet adamlarnn da iinde olduu pekok Osmanl devlet grevlisi ve yenieri ordusu, devirmelerden oluuyordu. Gemite Osmanllarn devirme ocaklarnn ve Enderunun yaptn, bugn Trkiye Cumhuriyeti yatl blge okullar, ilk, orta, lise ve yksek okullaryla yapmakta, Krt insanlarn kendi hakim ulus dili ve kltryle asimle ederek, onlar iinden ktklar topluma ve lkelerine yabanclatrarak Trkletirmekte, ve kendi ulusal yaps iinde eritebildii oranda bu insanlara eitli devlet kademelerinde grev vermektedir. Bugn Trk devlet kademelerinde grev alan olduka kalabalk bir ulusal hain Krt aydn tabakasnn varl, Trk smrgeciliinin ustaca uygulad smrgeci ve asimilasyoncu kltr ve eitim politikasnn doal bir sonucu ve baarsdr. Bu ulusal hain tabaka, Krdistan gereinin inkarnda, oven Trk kltrnn ve Kemalist ideolojinin yaygnlatrlmasnda, faist ve oven siyasetlerin Krdistanda taban bulmasnda zerine den uaklk roln baaryla yerine getirmi ve hala da getirmeye devam etmektedir. Trk smrgecileri uzun bir tarihi sre boyunca Mezopotamyada yerleen ya da Ortadoudan geen eitli halk kltrlerinin bir birim ve sentezi olup, ayn zamanda doaya ve her trden bask ve zulme kar yrtlen uzun bir mcadele iinde oluan zengin Krt kltrn mali, kadrosal ve kurumsal olanaklardan yoksun brakarak, kendi hakim ulus kltrlerinin gelimesinin hammaddesi haline getirdiler. Eer ngiltere ve Fransa gibi zengin lkeler burjuvazisinin bile smrgelerinde aamad kadar bol ve eitli eitim kurumlar, Trk burjuvazisince Krdistanda almsa, bu Krt dili ve kltrn gelitirmek, Krtleri cehaletten kurtarmak iin deil, sadece ve sadece Misak- Milli hudutlar dahilinde tek ulus, tek dil gerekletirmek iindir. Son yllarda devrimci hareketin gelitii yrelerde grlmekte olduu gibi okullar Trkletirme ve uaklatrma arac olmaktan kt myd, bir tek gn dahi ak braktrlmazlar. Nitekim daha bugnden Batman, Dersim, Siverek, Hilvan vb yrelerdeki ou okullar kapatlarak birer askeri klaya dntrlm bulunmaktadrlar. Tek cmleyle, eer Trk dili ve kltr, Krt dili ve kltr zerinde amansz bir bask kurarak onu kendisinin hammaddesi haline getirebilmi ise, Krt bireyi ulusuna, eme220

ine ve emeinin rnlerine kar yabanclatrabilinmise, bunda yalnzca siyasal ve ekonomik smrgeciliin, ynetim ve pazar birliinin, gazete, dergi, kitap, radyo, televizyon vb gibi kltrel retim ve iletiim aralarnn Trk burjuvazisinin tekelinde younlamasnn deil, ayn zamanda Krdistanda yaygn bir ekilde oluturulan okullarn da pay byktr. Bugn Krdistanda hakim olan ve gnden gne gelitirilen oven Trk kltr ve ideolojisinden baka, onunla el ele olan ve yabanc feodal egemenlik altnda ekillenerek kapitalist emperyalist kltrle iice geen, Krt emekilerini kendilerine, emeklerine ve snflarna kar yabanclatrp uyuuklua sevk eden (afyonlatrc), eitli mezhep ve tarikat ayrlklar ile halk blp birbirine dman hale getiren, ulusal btnln ve uluslamann nne engel olarak dikilen, ulusal ihanet, teslimiyet ve uakl meru gsteren dier bir kltr ve ideoloji de, airet reisleri, din adamlar, toprak aalar ve acentaclardan (feodal komprador) oluan Krt egemenlerinin gerici ve kar devrimci kltr ve ideolojisidir. Ulusal ihaneti, uakl, teslimiyeti ve yabanc egemenlere klece boyun emeyi vaaz eden, dinci ve reformist teslimiyeti nitelikli bu kltr ve ideoloji, Trk smrgecileri ve emperyalist lkelerce resmi ya da gayr resmi olarak desteklenmekte, komnist ideoloji ve kltrn gelimesine kar bir emniyet sbobu gibi kullanlmaktadr. Bir dier deyile, smrgecilerin ve feodal kompradorlarn gerici ve kar devrimci nitelikli kltr ve ideolojisine kar cephe birlii kurmutur; smrgecilerin feodal komprador snfla el ele ve onlarn destei ile yrttkleri gerici ideoloji ve kltr politikasnn bir sonucu olarak, gnmz Krdistannda tam bir kltrel ve ideolojik kargaa ortam yaratlm bulunmaktadr. yle ki, gnmz Krdistannda dnyann bir baka lkesinde rastlanamayacak kadar bir kltrel ve ideolojik kaos ortam yaratlm; emekilerin kafalar, kendi ulusal ve snfsal yararlaryla elien kltr ve ideolojilerle allak bullak edilmi; ahlakszln her trls toplumun eitli snf ve tabakalarn sarm; esrar, fuhu, hrszlk, gangsterlik alm yrm, aydnlar kafaca smrgeletirilerek bnletirilmi, kendi ulusal din ve kltrnden kopmu, fakat hakim ulusun dili ve kltrn de tmyle zmseyemedii iin kozmopolit ve melez nitelikli insanlar ne yapacaklarn
221

arm bulunmaktadrlar. Dolaysyla idealist ve materyalist, dinci ve laik, reformist teslimiyeti ve devrimci, ulusal ihaneti ve bamszlk, revizyonist ve devrimci Marksist, sosyal oven, burjuva milliyeti ve enternasyonalist kltr ve ideolojilerini birbirinden ayrabilmek, adeta bir ustalk ve uzmanl gerektiren bir i haline gelmitir. Krdistan ehri kk burjuvazinin bamsz bir kltr ve ideolojisinden bahsetmek zordur. Bu kesim smrgecilere ve feodal kompradorlara hizmet temelinde ortaya kt ve onlara maddi balarla bal olduu iin, kltrel ve ideolojik olarak da bu snflardan bamsz olmas mmkn deildir. Srekli olarak smrgecilerin ve feodal kompradorlarn yaam tarzn kopya etmeye almakta, bu snflarla ekonomik ve siyasi alanda olduu gibi kltrel ve ideolojik alanda da btnlemeyi kendisi iin varlmas gereken bir hedef olarak benimsemi bulunmaktadr. Her ne kadar ideolojik platformda snfsal karlarn formle eden dnceler retmek istemekteyse de, iinde bulunduu konum gerei hibir zaman kendisini beyinsel smrgecilikten kurtarp, bamsz bir dnce sistematii oluturabilecek durumda deildir. Bu yzden oven Trk kltr ve ideolojisi ile feodal kompradorlarn dinci ve ihaneti kltr ve ideolojisini harmanlayarak ve bunu dnya lsnde moda olan revizyonist anlaylarla maskeleyerek yoz bir kltr ve reformist teslimiyeti ideolojiler oluturmaktan teye gidememektedir. Bu kesim materyalist grnmek istediinde bile, eklektik grlerindeki idealizm en kaba bir ekilde srtmaktadr. Krt kk burjuvazisi bu haliyle Trk burjuvazisi ve Krt feodal kompradorlarnn kltr ve ideoloji alanndaki esiri olmakta, benzemek istedii yerli ve yabanc egemenlerin yaam tarzna da ayak uyduramad iin gln ve kt bir kopyac olmaktan teye gidememektedir. Krdistan kyll ortaadan kalma koyu bir cehalet iinde olup, slam ideolojinin eitli mezhep ve tarikatlarnn ar etkisi altndaki feodal kltrden arnabilmi deildir. O, dn olduu gibi bugn de kendisine zg bir kltr ve ideolojiyi yaratabilmi deildir. Esasen iinde bulunduu maddi yaam koullar onun ayr bir deerler btn oluturmasna da el vermemektedir. Krdistanda yabanc kapitalizmin gelimesine bal olarak, zellikle
222

1960Iardan sonra kylln ekonomik ve sosyal yapsnda balayan hzl deimeye, kltrel, ahlaki ve ideolojik alanda tam bir knt elik etmektedir. O, Krt ulusal giysilerinden soyunmaya balam, fakat stne oturan yeni bir giysi bulabilmi deildir. Kendisi yeni bir kltr ve ideolojik yap oluturma gcnden yoksun olduundan ve smrgecilerin sunduu giysi de yapsna uymadndan tam bir aknlk ve kltrel kargaa iindedir. Kylln iinde bulunduu kltrel ve ideolojik bnlkten kurtulabilmesi ve yapsna uygun bir giysi edinmesi iin proletaryann ideolojik ve kltrel rehberlii gerekmektedir. Bu olmadka, kylln kendisini smrgeci ve feodal komprador kltrn uyuturucu, kleletirici ve yabanclatrc etkisinden arnarak ulusal demokratik bir kltr edinmesi olanakszdr. Krdistan halknn retim ve snf mcadelesi iinde yaratt en gzel deerlerin doal mirass ve bata sosyalist proletarya olmak zere dnya halklarnn ilerici devrimci kltrlerinin taycs olan Krdistan proletaryas, sahip olduu Marksist-Leninist ideoloji sayesinde kendisi iin bir snf olarak ekillenmeye balad 1970li yllarn sonlarndan itibaren Krdistan tarihinde yeni bir kltrel ykseli adr. Smrgeciler ve feodal kompradorlarn gerici kltrlerine ve yoz yaam tarzlarna kar ilerici devrimci bir kltr hareketi balatm olan PKKnn siyasal ve ideolojik rehberlii altndaki bu yeni Krdistan kltr, ulusal yabanclama, imkanclk ve teslimiyet ile Kemalist, faist ve sosyal oven anlaylara kar yurtseverlii, dincilii, mezhepilik, uaklk ve reformizme kar devrimcilii, ulusal ve snfsal klelie kar toplumsal yaamn her alannda bamszl, ulusal ihanet ve feodal paralanmaya kar ulusal birlii, lmpenlik ve serserilie kar disiplinli bir yaam tarzn, burjuva milliyetilii ve ulusal dmanlklara kar dnya proletaryas ve ilerici insanln enternasyonal dayanmasn karm bulunmaktadr. Bu kltr ve ideoloji derin bir halk karakterde olup, tamamen bilimsel, demokratik ve ulusaldr. O, Trkiye Cumhuriyet ve uaklarnn Krdistanda gelitirmek istedikleri dnce ve davran alanndaki smrgeciliin toplumumuzu ortaa karanlnda tutarak cahil brakma ve kltrel olarak kiiliksizletirme abalarna kar, kitlelere
223

bamsz dnce ve davran yetenei ve mcadele ruhu alayarak tam bamsz ve demokratik bir Krdistann yaratlmasna hizmet etmekte, kendisi de Krdistan Kurtulu Mcadelesi gelitike geliip glenmektedir. O, sosyalist proletaryann ve ilerici dnya halklarnn devrimci demokratik kltrnn Krdistandaki kolu olarak emperyalist smrgeci ve feodal komprador kltr ve ideolojilere kar uzlamaz bir mcadele vermekte, dnya halklarnn zengin kltr hazinesine sahip karak, ondan etkilenmekte ve kendisi de ilericidevrimci kltr birikimine yeni katklarda bulunmak istemektedir. Ksaca bugn Krdistanda biri emperyalizmin kozmopolit kltrnn desteinde olan smrgeci ve feodal komprador kltr dieri de bata proletarya olmak zere ilerici insanln devrimci demokratik kltr ile dayanma halinde olan proletarya nderliindeki geni halk kitlelerinin ulusal demokratik kltr olmak zere birbirine kart iki ayr kltr cephesi vardr. Bu iki kltr cephesi arasndaki mcadelede ulusal yabanclamay, uakl, inkarcl, teslimiyeti, ulusal ve snfsal klelii gelitiren smrgeci ve feodal komprador kltr ve ideoloji, yerini er ya da ge, fakat kanlmaz olarak yurtseverlik ve enternasyonalizmi, ulusal ve snfsal kurtuluu, bamsz dnme ve davranma yeteneini, zgrlk ve demokrasiyi, ksaca aydnlk ve demokratik bir toplum yapsn savunan ulusal demokratik ve halk kltre terk edecektir. Zaferin gvencesi, PKKnn ideolojik, politik, rgtsel nderlii altnda Krdistan halknn Trk smrgecilii ve dayand emperyalist gler ile yerli gerici snflara kar yrtmekte olduu ve gn getike gelien Krdistan kurtulu mcadelesidir.

224

Mazlum Doann son mektubu

ikefte; 1. Son gnlerde zerimizdeki bask alabildiine younlat. Son olarak Hayriyi koutan aldlar. Nereye, niin gtrldn bilmiyoruz. Fakat tahminimize gre bu hafta iinde iddianamelerimiz gelecek. Hayriyi kitlemizden ve bizden tecrit etmek iin kolordunun emri ile alp, tek bana bir hcreye kapattlar. Aldklar zaman kouundakilere baka koua gtryoruz demiler. Bu demektir ki, artk srekli olarak hcrede ve kitleden tecrit edilmi olarak kalacak. Bu hafta iinde Hayrilerin kald kouun bitiii olan 9 ve 13. kou hepten boaltlm. Arkadalara tonlarca dayak atlarak, hcreye atlmlar. Yine 19. koutaki parti taraftarlar da koutan karlarak saatlerce dvlp koua gtrlmler. Duyduumuza ve tahminimize gre parti taraftarlarnn kald ve smrgecilerin uygulamalarna kar direniin srd dier koularn da bana ayn ey gelmi. Dayak yiyen arkadalarn kafalar krlm, falakaya yatrlan arkadalarn iniltileri ve feryatlar bir hafta boyunca cezaevinde hi eksik olmad. Duyduumuza gre dayak yiyen arkadalarn ou koma halinde imiler. Arkadalarda ne kol, ne ayak, ne kafa, ne az burun kalm. imdilik, biz altl stl iki kou kaldk. Fakat bizim de dayaksz gnmz yok. Hele ziyarete, avukata, savclk ya da mahkemeye gtrlenlerimiz ok feci dvlyorlar. Arkadalar, az burun kan iinde, srnerek koua yetiiyorlar. zerimizdeki maddi ve manevi ikence arkadalar ok sarsyor. Koularda kalan kitleye ta225

mamen korku, tedirginlik, kuku egemen. Zaten kitle denetimimizden km durumda. zellikle Mazlum ve Yldrmn altl stl kaldklar koular hari dier koularda tam bir teslimiyet hakim. Bizim sempatizanlarmzn da kald, fakat ynlendirici arkadalarn olmad baz kark koularda artk trklar, DDKD, zgrlk Yolu, vb gibi idareye boyun eiyorlar. Akas tahminimize ve aldmz haberlere gre M. ve Y. arkadalarn koular dnda idareye boyun emeyen kou kalmad. Zaten yalnzca bizim koular, direniyorlar. Dev-Yol, Ala Rizgari, vb ise idareye isteksizce boyun eiyorlard. imdi zayf direnmeler de yerini boyun emeye brakt (hcreler hari). Direnen son iki kouun hibir gvenceleri yok. Her gn, her saat alnp dvlerek hcreye atlmay bekliyorlar. Atlmasalar bile tamamen tecrit edilmi durumdadrlar. Kendi kitlemizi brakalm, dier siyasetlerden bile herhangi bir koula iliki kurmalarna olanak yok. Fakat bu iki kouta mutlaka datlacak, partiye bal direnen arkadalar hcreye atlacaklar. u anda hcrelerde 500e yakn arkadamzn olduunu sanyoruz. Saylar en az 300 olan bu arkadalar tam manas ile direniyorlar. Bu nedenle kendilerine kantinden ihtiya temin etmek, doktor, banyo, vb yasak, her gn dayak yiyorlar. Toplam olarak 1000 civarndaki parti yandandan geri kalanlar farkl koulara dalm durumdadrlar. Kadro dzeyindeki arkadalarn olduu koular direniyorlar. (Bizim u anda yalnz iki koutan haberimiz var). Dierleri ise idareye duyduumuza gre boyun eiyorlar (bu koular karktr). Yani ziyarete karken, avukatla grrken, mahkemeye, savcya giderken kol uzatp hizaya giriyorlar. Komutla ve uygun adm yryorlar. Yemeklerde ordu millet var olsun biiminde dua okuyorlar. stiklal Mar okuyorlar. Ne mutlu Trkm diye slogan atyorlar vb. Bizim idareye boyun een taraftarlarmz ya halktan, sradan kiiler, ya da poliste zlm kiiliksiz unsurlar. Bir ksm ise kararsz drst sempatizanlar. Bu son kesim korkudan ve koularndaki dier kiilerden kopmamak iin idareye boyun eiyorlar. nk, teslim olmu kitle iinde tek tek direnen unsur kt zaman ok hrpalanyor. Bu arkadalar ise yeni geldikleri ve rgtsz olduklar
226

iin direnemiyorlar. Hatta ayn kouta kalan arkadalarn bir ortak komn yaantlar bile yok. Akas mahkemelere blnm ve yars (en az) teslimiyeti kabul etmi olarak kacaz. Hapishanenin halihazr yaps direnme eilimini egemen klmamz ok zorlatryor. En bata birbirimizden habersiziz. darenin bize kar gtt taktik ok ilgin ve basit. Bir kere, bizi dier siyasetlerden tecrit etmek, onlarn bizimle tavr almalarn nlemek iin ne lazmsa yapyor. Dier siyasetlerin tmn dayakla, tehditle, biraz da lml davranarak teslim alm durumda. zellikle DDKD tam idarenin gzde kouu, trklara bile rnek gsteriliyorlar. zgrlk Yolu da DDKDden farksz. zgrlkler, idarenin her dediini aynen yaparak ii lakalatryoruz. Bylece yry yapmak, ant okumak, mar sylemek nemsizleiyor. Eski nemini yitiriyor diyorlar. Alk grevine dek direnen Dev-Yol ve Ala-Rizgari ise istemeyerek de olsa artk boyun emi durumdalar. kinci olarak, bizi iten blmek. Bu konuda da hayli baar saladlar. Sradan sempatizanlarmz ve halktan kiileri, nemli oranda dayakla bizden koparm durumdalar. Bunlar ya dier siyasetlerle ve sradan kiilerle ayn koua koyarak ya da koularda direnen insanlar (kadrolarmz) ayklayp hcreye atarak basz braktlar. Maddi ve manevi ikence ile teslim aldlar. Bazsnn yreinde direnme istemi olsa bile bu koullarda aktif direnmeye dnmesi ok zor. nk, teslimiyet yle bir yol ki, bu yola giren ayrlamyor. ncs, gzaltndan yeni gelen ve gzleri korkmu arkadalar, ayn koulara dseler bile bir araya gelip toparlanmamalar iin srekli dayak ve psikolojik ikence ile teslim alnyorlar. Bunlarn direnen unsurlarla her trl temas kesiliyor. Bu nedenle sorgulamadan yeni gelen acemi arkadalar, idareye boyun emekten baka are grmyorlar. ki aydr (alk grevinin bandan bu yana) bizim (DDKD dnda sanrm tm koularn) radyo, TV, stc, vb eyleri alnm durumda. Satran, dama, vb elence aralar da dahil, her trl kltrel aratan yoksunuz. Koularda kk bir gazete paras, kanun kitaplar vb bile yok. 15 gne kadar bize haftada 4-5 gn gazete verilir, ve sabah verilen gazete akam alnrd. imdi, dua okumadmz iin midir, nedir bilmiyoruz, o da yok. Artk d dnya ile hibir balantmz yok. Eskiden gnde iki kiiye verilen bir ekmek imdi
227

 kiiye veriliyor. Kantinden hibir ihtiyacmz karlanmad iin ekmek de alamyoruz. Arkadalar alktan kvranp duruyorlar. Eskiden elbise gibi dardan sigara da alabiliyorduk. imdi sigarasz da kaldk, idarenin uygulamalarna boyun ememiz iin yemek, ekmek, sigara, gazete, havalandrma antaj arac olarak kullanlyor. ki aydr ay, havalandrma, kantinden ihtiya temini, doktor, vb grmedik. lalarmz da topland iin hasta arkadalar acdan kvranp duruyorlar. 2. Urfada yakalanan Giresunlu Z eki Ylmaz arkada idam cezasna arptrld. Zekinin idamna gereke gsterilen olayla ilgisi yoktu. zerindeki silah temizdi. Silah sonradan polise kullanlp, bo kovanlar olayda kullanlan silaha aittir denilerek balistie gnderilmi. Ayrca Zeki poliste de olay kabul etmemiti. Hatta 12 Eyll ncesi braklm durumundan sz ediyordu. Akas Zekinin idam karar, tpk Orhannki gibi kastldr. Srf arkadalarn siyasal bir kadro oluu idam kararna temel tekil etmitir. Yani bizim arkadalar hangi maddeden (450, 168, vb.) yarglanrlarsa yarglansnlar aslnda 125. maddeye gre cezalandrlyorlar. Kararlar hukuki deil, siyasi oluyor. (Bu konu i ve d kamuoyunda deifre edilmelidir). Bir de, bize olduu gibi idam cezas alm arkadalara da eziyet ve ikence yaplyor. Duyduumuza gre, arkadalarn azndan sahte pimanlk ya da itiraf belgeleri almaya alyorlarm. Fakat arkadalar direniyor, moralleri iyidir. Zeki, karardan sonra Yaasn PKK, kahrolsun smrgeci faist TC, Yaasn Marksizm-Leninizm sloganlar atm. Bu nedenle mahkeme salonunda askerlerce dvlm. Hcreye geldiinde arkadalardan tecrit edilerek tek koua konmu ve hayli hrpalanm. 3. Bizim savunma hazrlklar iki aydr durmu. Eldeki metinleri de datmtk. Bir kesimini yaktk. PKK tarihi ksmn size gndermeye altk. Elinize geip gemediini bilmiyoruz. nk dar gndermesi iin verdiimiz arkadan akbetini bilmiyoruz. ddianameler elimize geince, iddianameye cevap hazrlayacaz. Eer frsat bulursak, (yani yazabilirsek) size de iletmeye alrz. Asl savunma metnimizin ise ne olduunu bilmiyoruz. Eer elde kalm ise tamamlarz. Daha dorusu ne pahasna olursa olsun ta228

mamlamaya ve size ulatrmaya alrz. Fakat yukarda belirttiim gibi, alma koullarmz yok. Ne olacamz, almaya frsat bulup bulamayacamz belli deil. Smrgeciler bizim siyasi tavr koymamz, savunma yapmamz nlemek iin ne lazmsa yapyorlar. Sabah akam, gece gndz gzaltndayz. Gece saat 11den sonra ayakta grlen adam koutan alnp gtrlyor. Bir ton dayak ve ikenceden sonra hcreye atlyor. Koular didik didik aranyor. yle ki, mektuplardaki pullar bile tek tek kaldrlyor. Yani yazmak ve saklamak imkansz gibi bir ey. dare ve gardiyanlar her trl yaz ve yazl eye dmanlar. 4. Duyduumuza gre Ankaradaki 11 arkadatan ve Elazdaki arkadalarn dosyalar Diyarbakrda imi. Fakat iddianameleri henz ortada yok. Tahminimize gre, dier blgelerdeki arkadalarn da dosyalar Diyarbakrda toplanacak, iddianameleri bizimki gibi Ankaradan hazrlanp gnderilecek. Sorgulamalar tutuklu olduu yerde yaplacak. Karar ise Diyarbakrda verilecek. Yani arkadalar Diyarbakra getirilmeyebilirler. Zaten karar demek cuntann ve MTin karar demek olacak. Hatta biz Diyarbakr Cezaevindeki arkadalarn bile huzursuzluk karyorlar denilerek sorgudan sonra mahkemeye karlmama tehlikesi var. Hedef savunma yapmamzn ve kamuoyunun olumasn engellemek, ve bu arada ok ar cezalar yadrp infaz etmektir. Partiye, bu konuda kamuoyunu oluturmak ve davalarmza dikkati ekmek iin ok grev dyor. Biz, elimizden geleni ardmza koymadk ve asla koymayacaz. Birbirimizle (ite) iliki kurduumuz mddete kitlemizin paralanmasna, dmana boyun emesine, teslimiyete izin vermedik. Geceli gndzl savunma iin hazrlk yaptk. Bundan sonra da partinin karlarn ve prestijini yksekte tutmak iin ne lazmsa yapacaz. Bundan kukunuz olmasn. Fakat bu notumuzun son olacandan, artk sizinle ve cezaevindeki dier arkadalarla iliki kuramamaktan korkuyoruz. O zaman partiye propaganda materyali olarak kullanabilecei bir savunma metni veremesek bile, dman karsnda partiyi, ideoloji ve politikasn szl olarak savunmaya alrz. Suumuz, savunma metnini 12 Eyll ncesi hazr hale getirip, bir nshasn size ulatrm olmamamzdr. Fakat o zaman ite (cezaevinde) arkadalarn eitimi ile urayor,
229

ve savunma hazrln yalnzca geceleri ve ok gizli olarak yapyorduk. Bu nedenle tamamlayamadk. 5. Dardaki durumu bilmiyoruz. Bu nedenle herhangi bir neride bulunamyoruz. Fakat hissettiimiz kadaryla cunta, Trkiyeyi ABD ve NATOnun Ortadoudaki truva at haline getirmek abasndadr. Politikas, Regan ABDsinin emperyalist Ortadou politikas ile akyor. Cunta, blge gericilii ile tam ili dl olmu durumda. Grdmz kadaryla Irak ya da randa devrimci glerden yana bir iktidar deiikliine mdahale edecek. zellikle Iraktaki muhtemel deiiklie hazrlanyor. Kerkk ve Musulu gasp etmek iin sabrszlanyor. Azgn gerici ve saldrgan Trk cuntas, partimize ve Trkiyedeki devrimci glere kar saldrsn srdrmeye devam edecek. nsan haklarn hayaszca inemeye ve halkmz azgnca smrmeye hz verecek. nk Trk burjuvazisinin bunalmdan k iin bask ve zulm younlatrmaktan baka aresi yoktur. Partimiz, cuntaya kar hazrln, i ve d ittifaklarn bu durumu dikkate alarak gelitirmelidir. Bilinmelidir ki, bar dneminde legalizmin batanda gelien sa oportnist politikalar iflas etmilerdir. Bir daha eski glerini toparlamalar olanakszdr. Paralanacaklar ve gsz decekler. Bu nedenle DDKD, zgrlk Yolu gibi teslimiyeti siyasetlerin eflerinden ok tabanlar, taraftarlar mcadeleye ekilmelidir. u anda sol macerac anlay da tehlikelidir. Partimizi ypratr, gcmz datr. Hazrlk ve toparlanma taktii dorudur. Acelecilik ve gz dnm atlganlktan ekinmek gerekir. Bizce rgtlenme, propaganda ve askeri hazrlk bir iki yl srmelidir. Selamlar. Botan Mazlum Doan

230

Mahkeme tutanaklarndan Mazlum Doann sorgusu

Mazlum Doan, Krdistan ve dnya kamuoyuna en son smrgeci faist mahkemeler nnden seslendi. 13 Nisan 1981de balayan PKK davalarnnsorgu aamasnda, snrl da olsa baz grlerini savunma imkan yaratmaya alan Mazlum Doan, smrgeci mahkemelere kar taknd bu devrimci tutum nedeniyle, aralksz ikencelere uratlmtr. Devrimci yaam ve kavgasnn en zorlu, fakat en anlaml gnlerini sergileyen mahkemelerdeki tutumunu, mahkeme tutanaklarndan veriyoruz.

Duruma hakimi tarafndan sank Mazlum Doan arld. Sank Mazlum Doan sorgusunda: Duruma hakimi: PKK rgtnn, mensubu olduun rgtn kurulmas, sevk ve idaresinde grev aldn, rgtn basn yayn ilerini yrttn, rgt mensubu Ali Dursunun Diyarbakr Numune Hasta hanesine Austos 1978 tarihinde karlmas olayna itirak ettiin, brahim enel adna sahte hviyet kullandn iddia ediliyor. Sank (Mazlum Doan): Bir iddianame isteyeyim. Derli toplu anlatabilmem iin bana bir iddianame verirseniz, ona gre konusam daha iyi olacak. Duruma hakimi: Tabii. (Sana iddianame verildi) Sank: Ben ifademi iki blmde vermek istiyorum. Birincisi, gerekten de iddia edildii gibi parti yesiyim. Bu nedenle partiye ynelik sulamalar ayn zamanda partinin dier yeleri... Duruma hakimi: imdi bak, ilk defa parti mensubu olduunu, ne zaman partiye girdiini, neden girdiini izah ettikten sonra su-

231

lamalara, yani ne diyeceksen syle. lk defa yerine bilelim. Ona gre cevap ver. Sank: Benim ifademin, kiisel ifademin iyi anlalabilmesi iin ncelikle partinin kuruluu, amalar vesaire hakknda baz bilgiler vermem gerekecek. Bu bilgiler dorultusunda benim ifadem gerek yerine oturtulabilir. imdi iddianamedeki baz eyler zerinde pek durmayacam. Daha nce eer ifade vermi olsaydm, Diyarbakr grubu ile beraber, zerinde durma gereini hissedebilirdim. Ancak, benden nce ifade veren baz arkadalar bu noktalardan konutuklar iin yeniden konumaya gerek grmyorum. Duruma hakimi: Ksaca dein. ok ksaca. Birka cmle ile. Sank: Evet, o noktalara katldm ifade edeceim veya... Duruma hakimi: Hangi noktalara katlyorsun, hangilerine katlmyorsun? ok ksaca dein. Sank: Evet. imdi, genel olarak hareket Trkiye kamuoyunda, resmi basn tarafndan, yayn organlar tarafndan Apocular diye tantlmaktadr. Halk arasnda, bizim dmzdaki eitli Trkiyedeki sol gruplar ve Krdistandaki burjuva milliyeti hareketler tarafndan byle adlandrlmaktadr. Oysa bir siyasal organizasyonun bir kiinin adyla lanse edilmesi doru bir ey deildir. Aslnda gerekte de byle deil. Ad zerinde bir partidir ve ad da Partiye Karkeren Krdistandr. Daha ok Apocular diye lanse edilmesi Krt burjuva milliyetileri tarafndan yaplmtr. Bu, kastn yan sra bir de Krdistan halknn kyl anlayndan kaynaklanyor. Halk, rnein CHPyi Ecevitle zdeletirir, APyi Demirelle zdeletirir vs gibi. Bizde de byle olmutur. Hareketin nderlerinden, yol gstericilerinden olan Abdullah arkadan ad dolaysyla burjuva milliyetilerinin ve devletin resmi yayn organ da dahil, eitli yayn organlarnn da tevikiyle veya katksyla hareket, halk arasnda Apocular olarak yaygnlatrlm ve tantlmtr. Gerekte Apocular deil, ad zerinde, bir siyasal partidir. UKOculuk yaftas da byledir. Bu da Trkiyedeki sol hareketler, hareket ortaya kt zaman, kendilerince milliyeti bir hareket olarak grmler, deerlendirmiler, bu nedenle ulusalc, yani mil232

liyeti terimini kullanmlardr ve daha sonra bu, halk arasnda giderek UKOculuk biiminde yaygnlatrld ve zellikle lkenin kuzey kesiminde byle bir isimle hareket tantlmaya alld. Aslnda UKOculukla hareketin bir ilikisi yoktur. Devletin resmi yayn organlarnda, ben daha darda iken, yakalanmadan Elazdaki tutuklamalar nedeniyle UKOcular terimi kullanlmt. Aslnda ben bunu yle yorumluyorum; hareket bir parti deil de, bir siyasal organizasyon veya siyasal hareket deil de, bir ete ya da ordu gibi lanse edilmek isteniyor. Bu nedenle bu isim kullanlyor. Bir yaktrma, bir sulamadr. Gerekte byle bir ey yoktur. Bu konuya arkadalar deinmilerdir. Ben ikinci defa tekrar ettim. Aslnda pek gerei yoktu. Yalnz, rgtn kurulmas sorununa deinmem gerekecek. Hem benim ifademin daha net ve ak olarak anlalabilmesi iin gereklidir, hem de dier baz tutuklularn ifadeleri iin gereklidir. unu kesinlikle syleyeyim, ben hukuku bir st yap kurumu olarak, egemen snflarn kanun biimindeki meyyidelerinin ortaya konuluu olarak anlyorum. Bir yaptrm gc varsa, ancak o an iin geerli olabilir. Hukuki baz konular veya kurallar ancak o an iin geerli olabilir. Yani yaptrm gc olduu iin geerli olabilir. Bunun tarihsel geerlilii ancak retim glerinin gelimesine engel deilse sz konusudur. Fakat bu kurallar retim glerinin gelimesine ket vuruyorsa, engelliyorsa tarihsel bir geerlilii yoktur. Ben de gerek benim, gerekse bu parti davasyla yarglanan dier kiiler hakknda verilen kararlarn u anki geerliliini deil, tarihsel geerliliini dikkate alarak, yani ben tarih karsnda kendimi sorumlu hissederek ifade vereceim. ddianamede, Ankara Demokratik renim Derneinin iinde yer alan Abdullah calan ve dier kiilerin dernek ierisinde tartmalara giritikleri, Trkiye Cumhuriyeti devleti tarafndan Krtlerin smrldn iddia ettikleri Savcnn belirlemesinde Dou ve Gneydou Anadolu blgesi diyor. Biz ise Orta kuzey bat Krdistan tabirini kullanyoruz Trk smrge ve igaline devam ettii sylenmi. Daha sonra da Krt rknn, ite Krtlerin olduu, ulus niteliini kazanm bulunduu, Trkiye bakmndan bir smr dzeninin kurulduu ve Trk askerlerinin blgede istilac olduu filan
233

iddia ediliyor. Doru baz eyler, ama bir ksm doru deil. Evet, Trk ordusunun Krdistan zerinde igalinin olduu, Krdistann smrge olduu, Krdistann yeralt ve yerst servetlerinin talan edildii, toplumsal yapsnn datlmak istendii, dil ve kltrnn bask altnda olduu, gelime ans tannmad, retici glerin engellendii vs biimde tartmalar yaplm, younlam. Ama rkmrk meselesi Marksizmle pek badamaz. Bu nedenle Krtlerin rk sorunu gibi eylerin gndeme getirildiini pek sanmyorum ve byle bir ey yapldna da inanmyorum. Doru deildir. Ayrca yle bir ey var; ben bir parti yesi olarak, yalnz ben deil bakalar da, elbette partinin programndan, partinin tznden haberdardr. Yani ben bir partinin tzn, programn okumadan bu partinin yesi olacak kadar geri kafal deilim, hi kimse de deil. Burada bir parti tz var, gerekte benim okuduum parti tz ile bunun arasnda ok fark var. Parti hakknda belirlemeler falan srdrlrken de zellikle bizim hakkmzda ceza istendii ksmnda baz eyler syleniyor. Partinin amacndan bahsedilirken; bu hareketin veya bu partinin amac Krt halknn Trk, Arap, Fars smrgecileri tarafndan toplumsal yaps datlm ve igal edilmi olduu fikrinden hareket ederek, Trkiyede Trk askerlerinin ve smrgecilerin igali altnda olduu kabul edilen blgede, parti sistemine dayal devrim mcadelesiyle bamsz, birleik bir Krdistan devletinin kurulmas amac yatmaktadr. Parti programnda belirtildii ekilde Trkiye Cumhuriyeti devletinin hakimiyeti altndaki topraklardan bir ksmn silahl ekilde srdrlerek devlet idaresinden ayrmak ve Marksist-Leninist temele dayal bir Krdistan devleti kurmak iin mcadeleyi ama edinmitir deniyor. imdi, buradaki fikirde de yine dorularla yanllar i ice; parti gerekten de Krdistann Trk, Fars ve Arap smrgecileri tarafndan paraland, igal edildii, smrgeletirildiini falan sylyor ve Krdistann somut konumundan hareketle o ynde asgari ve azami devrim program koymu bulunuyor; fakat partinin Krt halknn toplumsal yapsnn tmyle datlm olduunu belirten bir ideolojik belirlemesi yok. Zaten bir halkn toplumsal yaps tmyle datlmsa, ondan bahsedilemez. Ama, partinin ideolojik belirle234

melerinde u var; byle bir imkan var deniyor. Yani, Trkiye devletinin hedefi Misak- Milli snrlar ierisinde bir tek Trk ulusu yaratmaktr, bu amala elien dier aznlk milliyetlerin ve milletlerin imha, asimilasyonla eritilmesi sz konusu deniyor. Burada bir de u var: Marksist-Leninist temele dayal devrim mcadelesinden bahsediliyor. Partinin ideolojik grleri, rehber edindii teori, Marksizm-Leninizmdir, bu dorudur. Yani Marksist-Leninist ilkeler temelinde ideolojisi ekillenmektedir. Bu temelde politikasn srdrmektedir. Ama partinin hedeflerini iki ksmda mtalaa etmek gerekir. Zaten parti programnda bu belirtilmitir. Benim dikkatimi eken ey, bu konuda parti programna atfta bulunulmamasdr. Atfta bulunulabilirdi, yani parti program alnabilirdi. Parti programnda benim hatrladm kadaryla yle bir cmle var: En yce amacmz, sosyalizm ve komnizmdir der, yani snfsz bir toplum yaratmaktr diyor. Bu asgari deil, azami programdr, nihai hedefidir; ama partinin halihazrdaki program, burjuva demokratik devrim programdr. Asgari program budur, yani bamsz, demokratik bir lkenin, bir halk diktatrlnn yaratlmas programdr. Devrim, Marksist-Leninist temelde deil, ulusal, demokratik ve halk temelde gelien bir devrim olacaktr. Devrimin milli yan, zaten parti programnda belirtiliyor, yabanc tahakkmne kar olan yandr; demokratik yan da lke ierisindeki ortaa kalntlarnn ortadan kaldrlmas, kylnn topraa kavuturulmas, kadnlar zerindeki basknn ortadan kaldrlmas, kadnlarn zgrletirilmesi vesairedir. Yani, devrim ierik olarak zengindir, z olarak burjuva demokratik bir devrimdir; fakat burjuva snf, Krdistandaki burjuva snf tarihsel konumu gerei, lkenin konumu gerei byle bir devrimi gerekletirebilecek bir snf deildir. Bu nedenle, z itibariyle bir burjuva demokratik devrim olan Krdistann bamszl ve demokrasisi kavgasna proletarya ve tabii proletarya adna da onun partisi PKK nderlik edecektir deniyor. Buradaki bu belirleme, Marksist-Leninist temele dayal devrim belirlemesi doru deildir, devrim temel olarak millidir, demokratiktir ve halkdr; yani, halk olarak tabir ettiimiz iiler, kyller, ehir esnaf, kk burjuvazi,
235

aydnlar ve dier yurtsever kesimleri kapsamakta, bunlara dayanarak yrtlmektedir. Politika, ekonominin younlam ifadesidir. Politikaya bir ideoloji yol gsterebilir veya bir politika ideolojik bir dnce sistemiyle, bir fikirler sistematiiyle formle edilebilir; ama politikann ykseldii temel, esasta kendisi gibi bir st yap kurumu olan ideoloji deildir. deoloji ya bir politikaya yol gsterebilir, ya da o politikann formle edilii, onun anlatl, onun kitlelere gtrl, sistemletirilmesi biiminde tezahr edebilir. Tabii devrim ulusal, demokratik ve halk karakterde olacana gre, bu devrimin yol aaca iktidar biimi de mutlaka ve mutlaka ulusal, demokratik bir halk diktatrl veya bir halk devleti olmak durumundadr. Devlet, Marksist-Leninist devlet olmaz. Devlet, ulusal demokratik bir devlet olur. Bu nedenle, burada bamsz, birleik, demokratik Krdistan deniyor, daha baka blmlerde de Marksist-Leninist temele dayal bir Krt devleti diyor. unu belirteyim, PKKnin programnda Marksist-Leninist temele dayal bir Krt devleti deil, benim ifade ettiim gibi, bamsz, demokratik, birleik bir lke oluturmas vardr ve bu devlet milli olacaktr, demokratik olacaktr ve halkn kendi kendisine ynettii bir ynetim biimi olacaktr. Programda byle formle ediliyor. ddianamede partinin btn propaganda faaliyetleri silahl propaganda gibi gsterilmek isteniyor. Her trl eylem zellikle silahl eylemlerde propaganda faaliyetinin bir paras olarak gsterilmek isteniyor. Ve partinin silahl propaganday kendisine yol edindiinden bahsediliyor. Burada aynen yle bir ey var: Blclk faaliyeti gsteren bir takm rgtlerin farkl grleri karsnda Krdistan i Partisi kendisine yol olarak demokratik burjuvann yasa aklarndan yararlanma imkan olsa bile, burjuva demokratik yasalarn kstland, hakim snflarn bask dnemlerinde almalarn tmden kalkaca hesaba katlarak, halkn kendi iinden kan ve zgcne dayanan bir rgtlenme modeline gereksinme duyduu, halklar kurtaran gcn her eyden nce, kendi z glerine olan gven, sonra dnya ileri ve demokratik halklarnn desteine bel balayaca kansndaki Marksist-Leninist gr benimsenmi olup, bu fikirler dorultusunda rgtlenip, faaliyetler srdrlmesi planlanmtr. Ayrca, bu ayrcadan sonraki ksm nemli propagandayla
236

birlikte iddet eylemlerinin srdrlmesi, iddet eylemelerinin esasen propagandann bir blm olarak kabul edilmesinin gerektii savunulmutur. Burada da doru ve yanl hem yan yana, hem i ice. Burada, ilk okuduum ksmda partinin, devletin koyduu yasalardan yararlanarak, legal baz faaliyetleri yrtebilecei ama esas olarak rgtlenmesinin ve faaliyetinin gizli olarak yrtlmesi gerektii biiminde bir belirleme var. Bu dorudur. Partiyle, yani PKK ile Krdistandaki dier burjuva milliyeti rgtler arasndaki temel ayrmlardan biridir, doru bir belirlemedir. Ancak, propagandayla birlikte iddet eylemlerinin yrtlmesi ve esasen iddet eylemlerinin daimi propagandann bir paras olarak kabul edildii biiminde bir belirleme var ve bu Krdistan i Partisinin amacn gerekletirmek iin Program Tz bal altnda da bu kantlanmaya allyor. Ve bu kantlanma iin de belge olarak Yldrm ve benimle yakalanan bir belge gsteriliyor. Bu konuda biraz konumak istiyorum. imdi, burada iki eyi birbirinden ayrt etmek gerekir. Kanun ya da tzk, var olan somut durumda dzeni muhafaza etmek iin, dzene konan kurallardr. Trkiye Cumhuriyeti devleti ne yapar? Dzeni korumak, srdrmek iin belli kurallar koyar ve bunlar yatrmlarla, ordusuyla, posiyle destekler. Tzk de, herhangi bir siyasal organizasyon, herhangi bir kurum, organ tarafndan onun ilerlik kurallarn belirler. Program ise bunlardan farkldr. Program halihazrdaki ilerlik kurallarn belirlemez. Program bugnk somut koullardan gelecekte yaplmas gerekeni ortaya koyar, onu belirler. Diyelim ki, PKK Program bugn Krdistann iinde bulunduu durumu tespit ediyor. Bu tesbitten kalkarak, ileride yapmak istedikerini koyuyor. Bu nedenle program tz olmaz, bir rgtn tz olabilir, bir rgtn program olabilir, ama programn kendisinin tz olmaz. Bu mmkn deil. Birincisi, terim olarak bile yanl. kincisi, silahl progpaganda dier lkelerin deneylerine dayanarak syleyebilirim ki, yaplan bir eylemin, yaplan bir iin propagandasn n yaplmas deildir. rnein, ne yaplm; diyelim, partimiz nderliinde Batmanda,
237

Ceylanpnarda, Karsta urada burada bir toprak igali, bir grev, bir miting, bir toplant ya da bir gsteri yaplm, bunun propagandasnn Elazda yahut Ankarada yaplmas, silahl prapaganda deildir. Veya ona benzer bir ekilde bir ajann, bir gericinin veya bir eteye kar, hareketin silahl bir eylem koymas ve bu eylemin propagandasnn lke iinde veya dnda, ya da urada burada yaplmas, silahl propaganda deildir. Silahl propaganda, silahn bizzatihi kendisinin propaganda amacyla kullanlmasdr. Parti iddianamede bir ete olarak lanse edilmek isteniyor, ya da bir ordu olarak gsterilmek isteniyor. Aslnda bir siyasal organizasyondur. Siyasal organizasyonlar, iktidar kavgas veren aralardr, iktidar aralardr. PKKnn da iktidara ynelik bir hedefi var, bir almas var. Bu iktidarn mcadelesinde pekok rgt mcadele denince burada siz zellikle baz sempatizanlar falan sktryorsunuz mcadele, silahl mcadele biiminde veya yle gsterilmek veya indirgenmek isteniyor. Aslnda yle deildir. Pekok parti vardr, bunlarn her biri iktidara gelmek, hkmete gelmek abas ve kavgas ierisindedir, ama hkmete gelebilmenin, iktidara gelebilmenin de deiik yollar aralar vardr. Pari ille kan dklmesine taraftar deildir. Biz vampir deiliz ki, biz de insanz. Ama eer iktidar kavgas mutlaka zoru kullanmay gerektiriyorsa, nne iktidar olmay grev koyan bir rgt, bir organizasyon bundan kanamaz, bu noktadan bakmak zorundadr. Yani insan ldrmeyelim, insanlar sevelim, insanlara sayglyz, hmanistiz demek, gerektiinde savamaya engel deildir. Pekok lkede ister bugn sosyalist olsun, ister kapitalist olsun hepsinin polisi vardr, ordusu vardr, devleti vardr ve bu polisler, bu ordular niye oluturulmutur? Gerektiinde savamak iin oluturulmutur. Yani siyasal mcadele ara olarak zor da kullanlabilir, fakat siyasal mcadele yalnzca silahl zora indirgenemez. eitli yollar vardr. Grevi de, gsterisi de, mitingi de, rgtlenmesi de, propagandas da, ajitasyonu da siyasi rgtlenmenin aralardr. Duruma hakimi: PKKnin benimsedii usul ne? Sank: PKK, u ya da bu belirli biimi kullanma ya da kullan238

mama gibi anlay ierisinde deildir. PKK nne grevler koymutur, hedefler koymutur. Duruma hakimi: Nedir bu grevlerin hedefi? Sank: Msade ediniz, ben anlatacam. Mutlaka hedeflere varabilmek iin uygun aralar gerekiyor. rnein, ben eer nme Avrupa ktasndan Amerikaya geme grevini koymu isem, herhalde at, merkep ya da bilmem baka ara kullanamam, ya gemiyi kullanmak zorundaym, ya da ua. Yani hedefe uygun ara gereklidir. Partimiz, nne yce grevler koymutur. Bunlar, azami olarak snfsz toplum yaratmak, yani snflar ortadan kaldrmak her trl smr ve zulme son vermek greviyle asgari olarak lkeyi bamszlk ve demokrasiye ulatrma grevidir. Elbette, kullanaca aralar bu hedeflere uygun aralar olacaktr ve bu hedeflerle elien aralar kullanmas mmkn deildir. Yani makyavelist aralar benimseyemez Bu, partinin yce amalaryla eliir. nk yce amalar, byk hedefler, kendisine uygun aralar gerektirir. Yce amalara varabilmek iin irkin aralar kullanlamaz. Ben daha sonra partiye, yine baz sulamalar ksmnda deineceim. imdi, bu grevler de her partinin veya her organizasyonun iinde bulunduu tarihi koullar, ve lkenin koullan tarafndan belirleniyor. Yani parti lkenin koullarn dikkate alarak uygun aralar ve yntemleri seebilir. Bu aralar ierisinde basn vardr, yayn vardr, eline geebilirse, oluturabilirse bir radyo vardr, iilerin ve kyllerin rgtlendirilmesi vardr. Bu aralar ierisinde tabii nemlidir silahl zor kullanmak, bir silahl zor rgt oluturma da vardr. Yani baya bir askeri rgtlenme yaratmak da vardr. Ksacas, parti bir ete gibi gsterilmek isteniyor. Byle bir ey sz konusu deildir. Ama partinin hedefleri arasnda bir cephe yaratmak, bu cepheye bal bir ordu rgtlemek vardr; bu dorudur. Bunlardan haberdarm, zellikle bu partinin ideolojik grlerini bilen bir kii olarak. Evet, bir noktaya daha deinmek istiyorum, genel eylere ek ola239

rak. O da, biz daha nce buraya gidip geliyorduk. Ben dier grupla beraber gelip gittim. Biz, 168. maddenin temel alnarak dier 30a yakn madde saylyor. Elimizde bir kanun kitab falan olmad iin bu maddelerin ne anlama geldiini bilmiyoruz, ahsen ben bilmiyorum. Hatta biraz tuhaf kaacak ama sk sk geiyor, baz terimler falan geiyor. Biz hukuk falan okumadmz iin kavrayamyoruz. yle bir aparat terimi geiyor. Polislerin kulland bir terim mi, hukuki bir terim midir, biz bilemiyoruz. Bu aparattan ne anlalyor, birbirimize sorup duruyoruz. Bunun gibi baka terimler de geiyor. Ama bildiimiz kadaryla 30a yakn madde var. Bu maddeler saylp gidiyor, biz de ne istenildiini bilmiyoruz. Fakat bizim incelemelerimizde daha nce gelmiti, 168., 125. maddelerin ne anlama geldiini oradan karabiliyoruz. 168. madde bildiim kadaryla eitli amalarla ete kurmak oluyor ve bu amala siyasal amal eteler oluyor. 125. madde de vard, bizim ilk katlarmz geldii dnemde, bunu da o zaman bir yasa kitab vard, orada bakmtk; Devletin hakimiyeti altndaki topraklardan bir ksmn devletin yresinden ayrmak, bir baka sebeple ilhak etmek amacyla, veya bamsz bir devlet kurmak amacyla veya baka amala; yani devletin hakimiyeti altndaki topraklardan bir ksmn devletten koparma eylemi yapmak ve bu suunun cezas idamdr. Benim kanaatma gre, ister 168. ister 450, ister 170 veya baka maddeler olsun bunlarn hangi anlama geldiini bilmiyorum da bizim hakkmzda uygulanan madde 125. maddedir ve bize gre hkm buna gre verilebilir diye dnyor idik ve bunu burada syleyecektik. Fakat yani bilmiyorduk biz 125. maddeye gre yarglanma ihtimalimiz de var. Ama bunu bilmememize ramen bizim hakkmzdaki hkm 125e gre verilecek kanaatnda idik. Yani 168, u, bu, ordu falan gibi gsterme astnda gerekle badamayan hukuki gerekedir. nk bizim yarglanmamz hukuki eyden ok, benim kanaatma gre, siyasal yan ar basan bir yarglamadr, siyasal bir yarglamadr. Zaten bildiim kadaryla 125. madde de siyasal sular, yani siyasal nitelikli bir suu iermektedir. Sradan bir adli, sradan bir polisiye vakay ilgilendiren bir madde deildir, yle
240

olmasn gerektirir. Hukuk konusunda pek fazla bilgim olmad iin, elimde usul yasas ya da kanuni yaynlar olmad iin ben bu konuda daha fazla bilgi sahibi deilim. Bir eye daha dokunmak istiyorum, aslnda sizin de isteyebileceiniz, dier sanklarn da pekounun aydnla kavuturabilecekleri, tarihsel olarak da pekok gerei aa karabilecek bir ifadenin verilmesi mmkn olabilirdi. Eer elimize sz konusu istihbarat dokmanlar -istenmitir- geebilseydi, ifadelerimizi yazl olarak verme imkanmz olsayd, yasa kitaplar elimizde olabilseydi, geni aklamalarda bulunabilecektik. Ama burada elime srf iddianameyi alarak hemen -elektronik beyin deilim, sper zeki bir insan da deilim, normal bir insanmbtn bildiimi, tm duyduumu mahkemeyi de aydnlatacak tarzda anlatabilecek durumda deilim. Bu nedenle ancak partiye ynelik genel eyler hakknda bu kadar genel bir toparlama yapabildim, ama u var, partiye ynelik baz sulamalar var, iddialar yine de cevaplayacam. Bunlarn ierisinde partinin halka kar zorbalk yapt, zor kulland biiminde bir ey var. Eer halktan iiler, kyller, aydnlar, genler ve dier yurtseverler anlalyorlarsa bu doru deildir, ama eitli feodal gler, gericiler, ajanlar falan anlalyorsa dorudur. Bunlara kar hareket, kendisini korumak iin zor uygulamtr. Yalnz ben ak yreklilikle unu da tespit edeyim. Hareketin safnda olan veya ona destek salayan, onunla beraber kavga eden insanlarn hepsinin siyasal bilin dzeyi, ideolojik bilin dzeyi, meseleleri kavramalar bir deildir, bu mmkn deildir. Yani insanlar ayn kalptan kmaz. Bu insanlardan bir ksm parti adna, ya da hareket adna eitli kiilere kar kaba da davranabilir, zor da kullanm olabilir veya belli basklar da yapm olabilir, ama bu, partinin izgisini, ideolojisini yanstmaz. Byle bir ey yoktur. Yani parti kendisini halkn iinden km kabul ediyor ve onun kavgasn veriyor. Bu ii snfnn rgt, ii snf temeline dayanyor ve snf olarak ii snf temeline dayand halde kitlesel temel olarak kendisine geni halk kitlelerini, emeki kitleleri alm. Gene emeki kitlelerine dayanan, ondan g alan bir siyasi organizasyonun onlara kar baskc, onlara kar zorbac olmas kendi kendisini tketmesidir.
241

Bunun nda baz iddialara dokunmak istiyorum. Ben unu da tespit edeyim: Bizim sorgulamamz esnasnda yanmzda bir de kz arkada vard. Burada hareketle ilikisinin olmadn syledi. Aslnda bir sempatizanmzn eidir. Ben kendisini o zamana kadar gerekten tanmyordum. Fakat sorgulamamz esnasnda, dnte ben istihkam cezaevindeydim, o I Nolu cezaevine gtrlmt. Daha sonra ben I Noluya geldiimde kendisiyle grtm ve bana aynen unu syledi: Orada bana zorla iki kat imzalatld. mzalamasaydn dedim. Bana tecavz ettiler, bana cop soktular, ben de imzalamak zorunda kaldm dedi. Ben bunu bugne kadar hibir yerde sylemedim, kimseye aklamadm ama gerekte bu. Yani udur, ikence, bask, zor aslnda devletin teden beri resmilemi politikasdr. Siz bile burada sorgulama yaparken savcdaki ifadeyi veya hakimdeki ifadeden bahsederken, bu bask altnda olmayan ifadenizdir diye belirtiyorsunuz. Yani poliste, ikence yapldn, bask yapldn zimmen de olsa kabullenmi oluyorsunuz. Partinin baz sempatizanlar, baz taraftarlar kendileri yoksul, emeki kkenli olabilirler. Srf snf kinleriyle hareket edebilirler. Bu nedenle bazlarna kar ho olmayan, kaba davranlarda bulunmu olabilirler, yanl davranta bulunmu olabilirler, fakat bunlar partinin politikas, partinin ideolojisinin gerektirdii eyler deildir, olmamtr. Bu kiiler parti tarafndan cezalandrlr, hafif bir ekilde knanr veya uyarlr. Ben devleti rnek olarak bunun iin verdim. imdi kendimle ilgili baz eylere deineceim. Benimle ilgili baz sulamalar var, isterseniz bunlara cevap vereyim, isterseniz batan balayaym, baya yaam hikayesi biiminde anlataym. 1974-75 senesinde ben niversite snavnda Hacettepeyi tutturmutum, puan olarak. Hacettepeye kaydm yaptrdm. Daha nce de ben sol eilimliydim. eitli sol yaynlar, gazeteler, dergiler, kitaplara kadar okuyordum. Marksizm-Leninizme sempati duyuyordum. Yksek okula geldikten sonra o sralar balangta ADYD vard. Bir iki defa ADYDe, bir iki sefer DGBye ve TSPe gittim. Ama orada pek fazla kiiyle tanmadm, tanmyordum. Daha sonra
242

ADYD kapatld. Bu arada Hacettepe Dernei, vb derneklere gidip gelmeye baladm. Buralarda devlet konusunda, demokrasi konusunda, faizm konusunda, parti rgtlenmesi konusunda, mcadele hakknda eitli kiilerle konuur, tartrdm. Benim gibi konuup tartanlardan biri de ahin Dnmezdi ve ahin Dnmezle biz ayn snftaydk Hacettepede, hazrlktan beri beraberdik. ahin Dnmez 1975ten sonra, herhalde ortalarndan itibaren sk sk uluslarn kaderlerini tayin hakkndan bahsetmeye balad. O sralar ahin Dnmez dnda da aslnda bu konu konuuluyordu. zellikle TKP tarafndan, TKP davasnda ii kyl sorunu falan diye brorler falan vard. Bakalarnn milli mesele hakknda fikirleri olmamakla, uluslarn kaderini tayin konusunda bilgi sahibi olmamakla suluyorlard. Ben onu falan da okudum. Zaten aslnda ben de bir agzllk var. Ben ne kadar kitap, ne kadar dergi, gazete falan kyorsa hepsini okumak istiyordum. Alp bir ksmn okuyamadm. Bu ayr bir sorun; ama hepsini sralyordum. Bu konuda o zaman benim gibi Ankarada renci olan kz kardeim vard. Ayn zamanda da ie devam ediyordu, maan da alyordu. Sktryordum, para bulduka alyordum. Aratryordum, okuyordum. Kendi aratrma, incelemelerimde, zaten kendim Trkiyenin baka illerinde okumutum daha nce. Eskiehirde, Balkesirde falan okumutum. Ben devrimci sempatizan olduum sralar, devlet konusunda, demokrasi konusunda bulduum her trl kitab milli mesele konusu dahil okuyordum. () Marksizmin-Leninizmin btn temel konularla ilgili grlerini kavramaya alyordum. Bu arada ahinle milli mesele, uluslarn kaderlerini tayin hakk konusunda konuuyorduk. ahinin net, kesin, ve doru grleri henz gelimi deildi. Bilmiyordu doru drst; ama sadan, soldan rendii kadaryla konuuyordu. Sonradan kardm kadaryla veya anlalyor ki, demek ki bu konuyla ilgili uraan veya bu konuda konuan baka insanlarla ya temas halindedir ya da onlarla belirli bir tartma ierisinde falan bulunmakta, bu nedenle bunlar sk sk gndeme getirmektedir. Beraber oturduumuzda, bu nedenle ay itiimizde, yemekhaneye falan gittiimizde srekli
243

konumalarmzda milli meseleyi n plana karr, bu konuda gr beyan etmemizi isterdi. Bizim bu konuda aratrma yapmamz isterdi. Tabii o sralarda baka kiiler tarafndan da konuuluyor, tartlyor, aratrlyor, zerinde duruluyordu. Ben de milli mesele konusunda kitap aratrmaya, bulduklarm okumaya baladm. O dnemlerde henz Uluslarn Kaderlerini Tayin Hakk (Leninindir bu eser), Stalinin, Marksn milli mesele vs gibi eserler piyasaya kmamt. Bakalarndan aratrdk, aradk, taradk. Bulamadm ben pek, fakat dier eitli siyasi gruplarn veya dergilerin, evrelerin bu konudaki grlerini de renmeye altm. Bulduum kitaplar okumaya baladm. 1976 ylna doru artk milli mesele hakknda ben de birka kitap okumu, baz eyler biliyordum; ama elbette daha sonraki kadar gelimi, net kesin grlerim henz yoktu. Yalnz bu arada ahinle yine ara sra konumalarmz devam ediyordu. ahin dnda baka kiiler vard. Onlar daha sonra bu harekette yer almadlar. Onlar da milli mesele konusunda falan gr beyan ediyor, ileri sryorlard, fikirler belirtiyorlard. Ben DDKD kurulu toplantsnn yapld zaman DDKDye de gittim. DDKDyi ve DDKDlileri sevmezdim. DDKD ve DDKDlileri burjuva milliyetisi olarak gryordum ve kesinlikle daha batan beri ben onlara karydm. Oraya da gittim. Oradaki konumalarn falan beenmedim. Ben kendimi enternasyonalist izgide bir Marksist ve Leninist olarak gryor veya yle olmaya alyordum. Onlar da milliyeti olarak gryordum, bu nedenle kendilerine pek bir yaknlk duymuyor, onlarla pek fazla konumuyordum bile. nk kendilerinin zaten Marksizm hakknda pek grleri falan da yoktu. Bir ara baka bir arkada beni Haki ile tantrd. SBF yurdu muydu, yahut Hukuk bahesi miydi iyi hatrlamyorum. Haki bana milli mesele hakkndaki grlerini de dahil eitli konularda grlerini syledi. Bu arada DDKDyi de benden daha sert, daha kyasya eletirdi ve burjuva milliyetisi olduklarn, alma yntemlerini, anlaylarn, ideolojilerini eletirdi, bu benim houma gitti. Daha sonraki dnemlerde de yine bu kiiyi bulmak onunla konumak istedim; ama sk sk kendisiyle karlaamadm, konuamadm. Ama
244

kendisine kar bir hayranlm sz konusu idi ve giderek bu hayranlk, onlarla beraber hareket etmeye, ideolojilerini benimsemeye kadar gitti. Yalnz, kiinin kendisine hayranlktan ok, anlatt dnceler benim de dncelerime denk geliyor, uygun geliyordu. Ben bu kiilerin bir grup mu, bir hareket mi veya ey mi olduunu bilmiyordum; ancak kendileri tarafndan tasvip edilmek, kendileri tarafndan grevlendirilmek falan istiyordum, arzu ediyordum yani, bunlara katlmak, bunlarla beraber almak istiyordum, baya da heyecanl idim bu konuda. te memlekete geldiimde, kardeim de dahil, pekok kiiye, o arkadatan, Hakiden ve yine Hakinin arkadalarndan daha sonra benim de arkadalarm oldu, Cemil gibi Turan gibi, rendiklerimi hemen anlattm. te Ortadouda bir ekonomik, siyasal ve hukuksal huzursuzluk sz konusudur. Ortadou, dnya ekonomisi bakmndan ok byk neme sahiptir. Bugn dnya ekonomisine sahip olabilmek iin Ortadou petrolne sahip olmak gerekmektedir. alar boyunca Ortadou hep siyasal bakmdan ok nemli bir merkez olmutur. Dnyaya hakim olmak isteyenler, ite ilk adaki emperyalist devletler olsun daha sonraki feodal dnemde olsun hatta kapitalist dnemde olsun Ortadouya sahip olmak istemilerdir. Ortadou bugn kapitalizmle sosyalizm arasndaki ekimenin odan oluturuyor. Ortadouda Krdistan ok stratejik bir yerde yer alr. Krdistann jeopolitik nemini iyi kavramak gerekir. te eer Ortadouda emperyalizm kovulmak isteniyorsa, Ortadou emperyalist kapitalist bloktan koparlmak isteniyorsa, mutlaka Ortadounun gericiliin younlat merkez olan Krdistanda devrim yapmak gerekiyor. Bu da Krdistan devrimini, Krdistan devriminin nderliini burjuvaziye, burjuva milliyetilerine brakmamak, proletarya nderliindeki bir devrimle mmkn olabilir. Krdistanda bamsz bir proletarya oluturmak, proletarya nderliinde iileri, kylleri, esnaf ve dier yurtsever snf ve tabakalar rgtlemek gerekiyor. te bu konuda Krt aydnlarna, Krt genlerine grev der, bize de grev dyor, biz bu konuda faaliyet yrtelim falan, benzeri konularda o dnemde arkadalar tarafndan savunulan bize de anlatlan grleri ben de evreme anlatmaya altm. Hatta 1976 yl Haziran ay faland herhalde, o dnemde, Suruta Surulu
245

bir gen ldrlmt adn hatrlamyorum, Hacettepede bizim okulun rencisiydi bu kiinin cenaze trenine baz arkadalar gelmi katlmlard Ankaradan. Hayri ve Kemal de bunlarn iindeydi. Bunlar yakalanmlard Suruta, Diyarbakrda cezaevine getirilmilerdi. Ben bu arkadalarla henz fazla sk ilikim olmad halde Karakoandan ktm bunlar ziyarete geldim. Herhalde hatrladm kadaryla bilmiyorum 1200 m ne de para, harlk verdim. Yani olduka yaknlk duyuyordum ve beraber faaliyet yrtmek istiyordum. Daha sonra, diyelim bir gen tandysam, ya da bir insan tandysam herhangi bir blgeye gitmek, ona hareketin grlerini anlatmak istiyordum. 1976 sonlar myd, 1977 balan myd kesin hatrlamyorum, ama o dnemde ben okulu brakmak, artk tmyle kendimi hareketin ideolojisi dorultusunda faaliyet yrtmeye vermek istedim, ona adamak istedim. Byle bir rgtlenme veya bir grevlendirme falan sz konusu deildi. Yalnz bu arkadalar henz kendi grlerini kavramadm iin bana pek o sralar gven duymuyor, bu tr grevler falan vermiyorlard. rnein bir grler falan konuulacaksa ideolojik olarak kendileri konuurlard, ben de yanlarna oturup dinliyordum. Benim bu isteim kabul edildi. Ben kendim dedim ie de gideceim, yani para-mara falan istemiyordum zaten yoktu da, o sra ok ilgin yntemlerle biz para buluyorduk, rnein ben aileme bavuruyor, diyordum ki, bir takm elbise alacam diye dayatyordum, veriyordu 1000, 800, 900, 600 lira para: Ben onu gtryordum ya Hakiye veriyordum, ya Cemile veriyordum ya kitap alyordum vesaire. Ya da diyelim benim Ankaradan ya da stanbulda bir yerde tandm bir arkadam var, Diyarbakrldr, duyuyordum ite ailesinden falan adresini aratryordum, yanna geliyordum; yahu ite sen nesin, ne dnyorsun, ona hareketin grlerini anlatarak taraftar bulmaya alyorduk. Yani tek tek kiilerle bile urayorduk. Bir adam ben bilmem Batmanda tanyorsam, onun peinden gidip mmknse onu kazanmak, onun vastasyla orada bir evre edinmek abas ierisine giriyordum. Batman o dnemde olduu gibi imdi de byk bir ii kentidir. Batmanda geni bir kitle temeli oluturabilmek, her siyasi organizasyonu zellikle, ben ii snfn temsil etme iddiasndaym diyenlerin arzusudur, amacdr. Bir ara benden nce Haki arkada Batmana gelmi; fakat
246

Krte bilmedii iin ve Batmandaki burjuva milliyetileri tarafndan da bu Trktr burada ne aryor, ite bu hem Trktr hem Krtlk yapyor biimindeki sulama ile kar karya kald iin Batman terk etmek zorunda kalmt. Daha dorusu Batman terk etmeden nce bana Krte bilen bir arkada falan yok mu yanma gelsin biiminde bir arzu belirtmiti. Ben bunu duydum, rpndm illa Hakinin yanna gideceim, beni brakn gideyim falan diye; fakat Haki kendisi Batman terk etti. Ben Hakiye syledim ite beni gnder dedim, yalnz o da henz yeni olduum iin, tecrbesiz olduum iin hem ar olabilecek bir grevin altna, bir sorumluluun altna girip ezilmemden korkuyor, hem de evkimi, heyecanm krmak istemiyordu, sen bilirsin dedi. Ben 76 sonlarna doruydu valizimi toparladm, ailemden kopardm paray da, alarak, o zaman pek fazla saylmazd her halde 500 lira parayd, gney illerine geldim. Duyuyordum Ceylanpnarda ne olacak, ite faizm konusunda bir seminer verecek, ben arabaya atlyordum. Ceylanpnara gidiyordum, kahvede oturuyordum birinin yannda ite, yahut TB-DERde oturuyordum. Baz kiilerle bireysel ahpablk, dostluk kurarak, mmknse evinde yatmaya alyordum. Ertesi gn seminere katlyor, bildiim grleri savunuyordum. Byle turist gibi geziyordum. 1977ye doru artk ben Batmanda kalmaya baladm. Sk sk Batmana gidiyordum, bir hafta kalyordum, 3 gn kalyordum, 5 gn kalyordum. Duruma hakimi: Nerede kalyordunuz, kimde kalyordununuz? Sank: Bazen benim darda kaldm da oldu, yani yaz aylarna doru, nisan ayna doru yatacak ev bulamyordum, yemek de bulamyordum. Ne yapyordum, darda yatyordum. Ama diyelim ben TB-DERe gidip oturuyordum, akama doru oluyor bir gen, bir delikanl aabey bu gece bizim eve gidelim diyorsa, hi frsat karmyor, direk olarak onlarn evine gidiyordum. Ertesi gn davetsiz olarak gittiim de oluyordu. Yani zar zor idare ederek kalmaya, propaganda yapmaya alyordum. Diyelim ki, bir gen beraber oturuyoruz, ay iiyoruz, ben ona hemen herhangi bir konu falan aarak hareketin grlerini gtrmeye, onun tasvibini almaya alyordum. Bu konuda Batman grubundan bir ksm insan buradadr, bunlar tank olmulardr, benim drda yattm da bir ksm bilir,
247

a kaldm, perian kaldm da bilir. Ksacas aslnda halkn misafirperverlii sz konusuydu, genlerin bu tr davetlerini falan hi karmyorduk. Hatta bir ksm diyelim elbiselerimiz kirli, bu evde kalyoruz, sabahleyin bize temiz giyecek elbise, gmlek de veriyorlard, gmleimizi falan da deitiriyorduk. Bu yalnz benim iin deil, baka arkadalar iin de sz konusu yani, biz belli olumu bir fon veya bir merkezden veya bir eyden gelen bir para ile ya da uyla, buyla geinmiyorduk. Bir kye, bir kasabaya, uraya, buraya bir yere oturuyorsak bu kimisi hemehrilikten olabilir, uzaktan bir tandktan olabilir, bir merhabadan olabilir, biri diyelim bir yerden bir yere otobsle yolculuk ediyor, kendisini ahsen tanyorsak veya konuuyorsak, nereli olduunu reniyorsak daha sonra peini brakmaz gider onu arar bulur, onun vastasyla orada i yapmaya, baz kiileri tanmaya, hareketin ideolojisini, grlerini gtrmeye alrdk. 1980in sonlarna kadar bu byle srd. Duruma hakimi: Batmanda m kaldnz? Sank: Hayr. Benim faaliyetlerim 1978 ortalarna kadar Austosuna kadar, Temmuzuna kadar hep byle bu tarzda srd. Burada baz sanklara propaganda ile ilgili eyler sorulurken, hangi eylemlerin propagandasn yaptn? Onlar da u u eylemin propagandasn yaptm diyorlar. Ben ahsen hi eylem propagandas yapmadm, hi yapmadm. Ben, Marksizmin, Leninizmin propagandasn yaptm. Ben Krdistan devriminin propagandasn yaptm. Ben, Marksizmin devlet hakkndaki, Marksizmin demokrasi hakkndaki, Marksizmin rgtlenme hakkndaki, Marksizmin askerlik hakkndaki konular zerinde konutum, bu tr konular zerinde tarttm. Ben ite urada u eylemin, burada bu eylemin propagandasn yapmadm; ama eylem propagandasn hi mi yapmadm? Yaptm. rnein, bir yerde, bir kyde oturduysam diyelim ki, Sleymanlarla ilgili 1978den sonra, Sleymanllarla bir atma var, byle bir aireti feodal ete ile. Bir kye gidip oturdum, ne yapyorum; Sleymanlarn gerici niteliinden, onlarn ajan niteliinden, onlarn halka bask uyguladndan, hareketin buna kar mcadele ettiinden, bunun doru olduundan bahsediyorum, benim gibi bakalar da bahsediyor.
248

Burada propaganda yaptk diyenlerin pekouna, hangi eylemlerin propagandasn yaptn diye soruluyor? Onlar da unun propagandasn yaptk dediler. Aslnda onlar da benim gibi, devletin, demokrasinin, Krdistann ierisinde bulunduu durumu, ekonomik, sosyal, siyasal durumu hakknda kendi bildikleri kadar, doru veya yanl olumulardr yani, tek propaganda eyi, mutlaka u eylemin propagandasn yapmak biiminde somutlatrlamaz. Hele ben ahsen daha ok lkenin ierisinde bulunduu durum ve nasl kurtarlabilecei, nasl bir mcadele anlaynn gerektii, hangi tr aralarn kullanlmas gerektii hakknda konutum, daha ok da konutuum aydn kiilerdi, benim syleyeceklerimi kavrayabilecek, ya da aratrabilecek, renebilecek kiilerdi. Bu u anlama gelmez. Hi kyllerle, hi iilerle, hi sradan insanlarla konumadm. Onlarla da konutum. Gerektiinde beni seven, kyne davet etmek isteyen bir gen olduysa hi frsat karmadm, kylerine kadar da gittim yani, kitlelerle nasl iliki kurulabilirse, bunun yeri nereyse, ister kahve, ister dernek, ister sendika, ister ky, isterse yol, sokak olsun bunu karmadm, bundan yararlandm, propaganda ilevini bireysel olarak kendi bama srdrdm, takldm konular olduysa hareket adna belirtemeyeceim grler olduysa da geitirdim, ya da benim gibi hareketin propagandasn yapan baka insanlarla karlatmda onlara sordum, bu konuda ne diyeyim? rnein, diyelim rgtlenme konusunda, neyi savunaym, hangi gr ifade edeyim zerinde konutum, tarttm, onlardan aldm bilgileri tadm, kitlelere kadar gtrme mcadelesi verdim. Bu tr faaliyetim 1978in Haziranna kadar mdr, Mays sonu mudur iyi bilemem, oralara kadar srd yani, genel olarak ben eitli yerlerde szl propaganda yaptm. Diyarbakrda bir olayda benim adm verilmi, ben ilk defa karlatm. Ali Dursunun karlmas olaynda, bu doru deil, kesinlikle doru deil. Zaten ben byle eylemlere falan hi katlmadm, en fazla, 1-2 defa kuryelik yaptm; yani bir yerden bir yere eya gtrdm. Diyelim ki, Diyarbakrdaym, herhangi bir toplant iin, ya da bir tartma iin, bir konuma iin, ya da bir kii ile bir yerde tanm, konumuum, onunla ilikileri srdrebilmek, onu kaza249

nabilmek iin, varsayalm ki, Batmana gideceim, ya da Bismile gideceim, benim gideceim yerde, burada ne yaparm?.. Bir kitaptr, gazetedir, ya da dergidir veya bir afitir, ben onu da beraber gtryorum. En fazla yaptm i budur. Eylemlere falan katlmadm. O dnemde zaten ben Diyarbakrda da deildim. Bahsettiim eyi, yani Ali Dursunun karlmas olayn ben gazeteden rendim. Hatta gazetede yanl yazlmt, yle yazlmt, iyi hatrlyorum: te Ali Dursun karld arkadalar tarafndan, ldrld biiminde, polisten alnan bilgiye gre arkadalar tarafndan ldrlm biiminde yazlmt. Ben byle duydum o zaman. Bu arada ok ilgin bir noktaya daha deinmek istiyorum, o da u: Halk mahkemeleri, bu halk mahkemeleri yalnz Hilvan ve Siverek iin geiyor, baka hi bir blgede gemiyor. Bu halk mahkemeleri konusunda konumak istiyorum. Halk mahkemeleri demokratik bir yarglama biimidir, halkn bizzat kendisinin yarg yetkisini kullanmasdr. Bu parti program, parti hedefleri ierisinde vardr; ama Parti hakimiyeti altnda olmayan bir alanda, ynetim kuramad bir alanda nasl halk mahkemeleri kurabilir?... Kendisinin hkm gemiyor ki. Eer hkm gese; yani eer diyelim bir alan kurtarm olsa, orada elbette yarglanmasn kendisi yapacak, idaresini kendisi kuracaktr; ama bugn Krdistan Trkiye devletinin denetimi altndadr, onun idaresi altndadr, onun hukuk kurallar geerlidir, onun tarafndan her ey hkmedilmektedir. Yani, halk mahkemeleri falan diye bir ey yok. Eer olsayd, ben de duyardm. Hilvanda olduum dnem ierisinde herhangi bir yarglamay falan duymadm. Derler ki, efendim ite biz u adam yargladk, u kadar ey verdik. Hatta, halk mahkemeleri hakknda ok ilgin eyler var. rnein, halk mahkemeleri denen eylerin ayn zamanda parti yelerini yargladndan bahsediliyor, parti yelerini yarglayp cezaya arptryor. Halbuki, Parti Tznde deniyor ki, Parti yelerinin yarglanmas konusunda, Parti Merkez Komitesinden Disiplin Kuruluna havale ediliyor. Disiplin Kurulu cezay veriyor deniyor; yani Partinin kendi yelerini cezalandrmas iin yetkili organlar var, Tzkte belirtiyor, buradaki Tzkte de, asl Tzkte de var. Gerek Parti Tznde, parti yelerinin nasl cezalandrlacaklar, ne tr cezalar alacaklar yazldr. Onlar yarglayan
250

merci, hibir zaman sz konusu olmayan bir halk mahkemesi falan deildir. Duruma hakimi: imdi, sizi Krdistan fikrine ileten sebep ne? Neden Krdistan diyorsunuz. Tarihi tetkik ettiniz mi? Sank: Ettim. Duruma hakimi: Hangi kaynaklardan tarihi tetkik ettiniz. Bunun tarihi geliimi ne? Bir de Marksist olduunuzu sylyorsunuz. Marksizmin rkl reddettiini sylediiniz, belirttiiniz halde neden bu ie yneldiniz? Kendi fikirleriniz arasnda bir eliki domuyor mu? Sank: imdi benim Krt ve Krdistan fikrine nasl ve ne zaman yneldiim konusundaki soru ilgin bir soru benim amdan. nk bu bir gnde ynelinecek bir ey deil. Ben 26 yandaym. Bu hareketle iliki kurduum dnemin 1976 seneleri olduunu dnrsek, 21 yanda falan oluyorum. Bu dneme kadar benim hayatta eitli pratiklerim ve insanlarla eitli temaslarm vard. Okuyorum, gryorum, duyuyorum, tartyorum. Elbette bende belli bir fikir olumaya balyor. Krtlerin varl veya yokluu sorunu benim amdan tartlmamas gereken bir soru. Tartma konusu bile yapmay gerekli grmyorum. nk bu son derece ak olan somut bir gerektir. Bu, Trkiyedeki resmi evreler tarafndan bile artk benimsenmektedir. Geri TRTde etnik gruplar tabiri kullanlyor, ama Trkiyedeki dier basn artk, daha nce hi kullanmamasna ramen, Krdistan tabirini kullanyor. Bu ok ilgintir. Bizim faist olarak da nitelendirdiimiz MHP bakan Trke bile hatrladm kadaryla 1978de randaki gelimelerle ilgili olarak Azerilerle Krtlere ynelik olarak, Humeyni ynetiminin, bunlar katliama urattn, devletin bunlara kar kaytsz kalmamas gerektiini bahsediyordu. Ben kendim, Trkiyede km Krdistan ve Krtlkle ilgili hangi yayn bulduysam okudum. Bununla da yetinmedim. Bir tek cmle, bir tek kelime bile getiini sandm eserleri bile okudum. Duruma hakimi: Hangi eyleri okudun? Sank: Ben, ada Krdistan tarihi diye bir kitap vard. Ronahi yaynlarnn Almanyada baslm, onu okudum. Duruma hakimi: Evet, Gne yani. Sank: I9ncu Yzylda Krdistan zerinde Mcadele Halfin
251

adl biri tarafndan yazlm, Komal yaynlar tarafndan kmt, okudum. Mehmet Emin Zekinin Krdistan ve Krtlerin tarihi zerinde olan bir yazs vard, Krtler ve Krdistan diye kmt, okudum. Zinar Silopinin, Perivann Krdistan zerine yazdklar, elden ele geen yazlarn okudum. Avukatsz halk, Krtler diye bir eser vard, onu okudum. Evliya elebinin Seyahatnamesinde Krtlerle ilgili blm okudum. Osmanl tarihinde aznlklklar ile ilgili ksmlar, sekiz ciltlik smail Hakk Uzunarnn Osmanl tarihini okudum. Krtler, Krtlerin Kkeni biiminde eserler vard, biri Osman Nurinindi, onu okudum. Vesaire vesaire, yani... Bazil Nikitinin Krtler adl eserini okudum. Yani Krtler hakknda bir ey bulabileceimi anladm pekok eser okudum. Bu arada unu da syleyeyim. Genel Kurmay tarafndan yaynlanan bir de eser okudum. Bu da Cumhuriyet Dneminde Ayaklanmalar adl bir eserdir. Ankarada olduum milli meseleyi aratrdm dnemde okudum. Burada cumhuriyet tarihinde ayaklanmalardan bahsediyor. Devletin resmi yayn, aktan aa devletin Krdistana ynelik politikasn ortaya koyuyor ve Krtler ve Krdistandan benim bahsettiim gibi o yayn da bahsediyordu. Yazk ki ben o eserin tmn okuyamadm. Elime geebilseydi, bir ksmn o zaman ok arzulardm, not almak istiyordum. Dersim hareketi ile ilgili olarak, eh Sait Ayaklanmas ile ilgili olarak takip edilen politikalar, bunlarn yerleri, unlar, bunlar ile ilgili eyler vard. Ben yalnzca bir gecelik gz gezdirebildim. Orada da resmen, alenen yazlyd. Zaten eer Krtler ve Krdistan diye bir sorun olmam olsayd Krtlk ve Krdistan sorunu ile uraan insanlar olmasna gerek kalmazd. Sosyal olaylar, toplumsal olaylar yle olaylardr ki, onlar kendileri zaman geldiinde dayatr. Yani toplumlar, uluslar, snflar, partiler ve organizasyonlar nlerine gerekletiremeyecekleri hedefleri koyamazlar. Eer, gerekletiremeyecekleri hedefler koyarsa kafasn taa arpar. Niye 1900lerde, 1600lerde, 1700lerde, hatta ve hatta 1945lerde, 1950lerde, 1960larda bir Krdistan i Partisi yoktu, Apoculuk diye bir sorun yoktu. Bu kadar kii bir at hrszlndan, eek hrszlndan deil de ya da bilmem bir baka sutan deil de siyasi bir olaydan mahkeme nne kyor. Bu ak bir ey. Ben Krtlerin tarihi hakknda da bilgi verebilirim; ama Krtlerin
252

varln ve yokluunu tartmay kesinlikle gereksiz gryorum. Bu ak olan bir ey. Duruma hakimi: Evet, ok ksa. Sank: Krdistan tarihi hakknda benim... Duruma hakimi: imdi bu okuduunuz yaynlar, yazarlarn ahsi fikirlerine mi dayanyordu, yoksa belirli bir kaynaa aktararak m? Sank: Kimisi ahsi kanaatine dayanyor, kimisi belirli bir kaynaa dayanyor. rnein Heredotun tarihini okudum. Heredot Medler hakknda baz eyler sylyor. Aktard eyler o zaman o gnk gibi bir yazm sanat anlay yok, elbette kendi kanaatine dayanarak yazyor. Yani ite Medler yledir, Medler byledir. Ya da Evliya elebi ite Krdistann Hasankeyfi eyaletinden Devlet 23 kasa altn alyor, ite Diyarbakr eyaletinden 128 kasa altn alyor. Dakka Eyaletinden u kadar alyor. Yani kendisinin o zaman grlerini bilgilere dayanarak yazyor veya diyelim Trkler hakknda eserler okudum. 1040 yllarnda falan ilk defa Krdistana geldikleri syleniyor ve Gurlarla karlamtr. Gurlarla mnasebetlerini anlatan o zamanki tarihilerin veya yazarlarn yazdklar fikirler var. Bugnk gibi bir anlay yok. Onlar kendi grglerine dayanarak anlatyorlar. Ayrca u var. Yani bu Krtlerin u ya da bu rktan geldikleri uradan ya da buradan geldikleri pek nemli deil. Benim bildiime gre Kuzey Avrupadan, skandinav Yarm Adasnda, Rusya Steplerinden gelip... Duruma hakimi: Bunu hangi yazar diyor. skandinavyadan geldi diye. Sank: Bu konuda kendim aratrma sahibi deilim. Yalnz Abdullahn bu konuda daha geni aratrmalar var. Onun yapt, benim sz konusu ettiim konumasnda, benim yazya geirdiimi sylediim konumasnda vard, okumutum. Byle syledi. Bakalar tarafndan da syleniyor. Yani bir Meden Zekinin kitabnda, hsan Nurinin kitabnda, Zinnar Stroda diyor. Duruma hakimi: Milattan nce ka yllarnda? Sank: Binyllarnda falan olduu syleniyor. Bu pek nemli deil benim amdan. Benim amdan Krtler u ya da bu rktan gelebilir.
253

Duruma hakimi: Peki, Trkiyede Krdistan fikrini nasl ey ediyorsun. skandinavyadan geliyor da, bu blgede Krdistan kurma fikri nereden alnyor? Sank: Benim iin hi nemli deil. Ha skandinavyadan gelir, ha Latin Amerikadan gelir ha uradan gelir. Buradaki halklara karmtr. Burada tarih boyunca Krdistann bugn zerinde yaadmz topraklan zerinde onlar bir halk olarak gelip yerlemi olabilir. Zaten tarihte onlarca, yzlerce halk vardr. Bunlarn pekou tarihte yok oldular, silindiler. Kimisi bugne kadar varln koruyarak srdrebildi. Biz Akalar okuduk, biz Etileri okuduk, Etrskleri okuduk, biz Galleri okuduk, biz okuduk da okuduk yani. Mehmet Emin Oktayn kitabnda, lise kitaplarnda bile bir sr kavim var, bu kavimler arasnda srekli kavgalar var, ekimeler var, atmalar var. Kimisi siyasi organizasyonlar iinde teekkl edebiliyor, bilahare silinip kayboluyor; ama kimisi bu siyasi organizasyonlarn srdrebiliyor, geliiyor, milliyet aamasna erebiliyor, milletleebiliyor. Bugnk halinde tarih sahnesinde yer alabiliyor. Yani bu nemli deil. Giderek bu halklarn birbirlerine karmalar ve kaynamalar var; ama bugn somut olarak ortada olan bir ey var; bir Krt dili var, bu halkn bir kltr var ve bu dil ve kltre sahip olan... Duruma hakimi: Peki, kltr hususunda aratrmanz var m? Sank: Krt dili ve kltr ile ilgili aratrmalardan ok... Duruma hakimi: E, aratrman yok ise... Sank: Var efendim, yani sfr bilgi sahibi deilim. Duruma hakimi: Aratrman yok ise byle bir dilin varlndan, eitli dillerden meydana gelmi olamaz m? Hani bir dil... Sank: Hi nemli deil. Benim amdan hi nemli deil. eitli dillerden meydana gelse... Duruma hakimi: Ama sen diyorsun ki Krt dili vardr, kltr vardr diyorsun. Bu dil eitli dillerden toplanm, kelimelerle mrekkepse yine bu dili byle mi kabul edeceiz? Sank: Bu dilin u ya da bu dilden kelime alp veya vermesi pek nemli deil. Her dil, br dillerden kelime alr veya verir. Hatta, iki, , drt, be ulus ayn dili kullanabilir. Nitekim bir ngilizce pekok ulus tarafndan kullanlmaktadr. Latin Amerikadaki pekok
254

lke Portekizce veya Latince konumaktadr. Bunlarn Portekizce veya Latince konumalar onlarn ayr bir ulus olarak ekillenmelerine engel deildir. Ayrca Krtenin u ya da buradan kelime alp vermesi de nemli deildir. nemli olan onun fonetik yapsndan ok gramer yapsdr. Krtenin Trkeden ayr bir gramer yaps vardr ve bu Ari gurubundan, Hint-Avrupa dil grubuna dmektedir. Benim bu konuda bu kadar bilgim var yani. Duruma hakimi: Bunlar, tarihte devlet kurmu mu? Sank: Evet. Duruma hakimi: Hangi devleti kurmu? Sank: unu syleyeyim. Med Organizasyonu tarihlerin yazdna gre 571de kuruluyor. 500 civarnda filan yklyor, pek uzun sreli falan olmuyor. Persler tarafndan yklyor. Duruma hakimi: Nerede kuruluyor bu tarihte? Med Devleti nerede kuruluyor? Sank: Hemen hemen bugnk Krtlerin yaad alan diyebiliriz. Duruma hakimi: Neresi buras? Sank: Urmiyenin batsndan Frat nehrine kadar olabilen hatta Frat bile aan bir alan ierisinde oluyor ve burada hkm sryor. Daha sonra kendileriyle, ayn soydan olan Persler tarafndan yklyor. Ama Persler dneminde de Krtler bamszlklarn srdryorlar. Yani kleci dnemde, gerek Ermenilerin basks altndaki dnemde olsun, gerek Perslerin istilas, hatta Bizanslarn istilas dneminde olsun Krt halk kendi varlna ynelik, kavim olarak kendi varlna ynelik bir saldr ile kar karya kalmyor. Belki siyasal ve sosyal gelimesi dumura uratlabiliyor. mha tehlikesiyle pek kar karya kalmyor. Krtlerin imha tehlikesiyle kar karya kalmas, ancak Arap istilasndan sonradr ki, Araplarn Krdistana gelileri, Kadisiye, 834 veya 737 ortalar filandr yani, kesin hatrlamyorum, ya 740 ya 840 civar falan. Bu dnemde ilk defa Araplarla kar karya geliyorlar. Yalnzca slamlamakla kalmyorlar, slam dil ve kltrn de, Arap dil ve kltrnn de etkisi altnda kalyorlar. Bu dnemden sonradr ki, 1200den sonra, yani 13....
255

Duruma hakimi: Milattan nce, sonra? Sank: MS 1300 eylerinden bahsediyorum. Bu dnemde Anadoluda bildiimiz gibi bir sr beylik var, Osmanl Beyliinden tutun da Karesi Beyliine, Karaman Beyliine kadar. Ayn dnemde Krdistanda da beylikler var. Devaml varlklarn srdrmeye, korumaya ve gelitirmeye alan feodaller var. Arabistanda da var, Acemistanda da var; ama, Krdistan srekli bir istila alan, srekli bir ekime alan, bir kavga alan olduu iin, ekonomik olarak ykma uram, retici gler pek fazla geliememi. Bu nedenle Anadoluda, Acemistanda ve Arabistanda merkezi feodal devletler daha abuk oluturulurken, Krdistanda bu fazla erken oluturulamyor. Krt feodalleri arasndaki bu didime 16. yzyla kadar sryor. 16. yzylda Bat Avrupada merkezi krallklar ortaya karken, yani milliyet snrlar teekkl ederken o kralln erevesi ierisinde ayn dile ve kltre sahip olan giderek bir pazar etrafnda ekillenen bir ulusa, topluma doru bir gelime szkonusu iken, Krdistanda byle bir ey sz konusu olamyor. Krt feodalleri kendi aralarnda didiiyorlar. Bu didimeden herhangi biri galip gelemeyince daha gl olarak grdkleri Osmanllara ve Safevilere snyorlar. Onlarn desteini alyorlar ve bylece daha sonra Krdistan Osmanllar ve Safeviler arasnda bir ekime ve atmann alan haline geliyor. Biliyoruz ondan sonraki tarihi. Duruma hakimi: Yerinize gein. Gerei grld. Btn sanklarn tutukluluk hallerinin devamna, durumada hazr bulundurulmalar iin Askeri Cezaevi Mdrlne mzekkere yazlmasna, bu sebeple durumann 19.6.1981 Cuma gn saat 8.00e tehirine oybirlii ile karar verilip akland. 18.6.1981. Bakan Duruma hakimi ye Hakim Stenograf

256

DRENMEK YAAMAKTIR

Yukarda tanttmz Direnmek Yaamaktr adl kitap, Mazlum Doan nderliinde sava esiri bir grup PKK nder kadrosu tarafndan 1980 yl sonlarnda Diyarbakr zindanlarnda hazrlanm ve yayn iin darya ulatrlmtr.

L ZE

I AY S

MAZLUM YOLDAIN ANISI Yolumuzu Aydnlatan Srekli Bir Mealedir

21 Mart 1982de smrgeci faistler katledilen Mazlum Doann lm olay tm devrimci demokrat kamuoyunda byk yank uyandrd.