Mula niversitesi SBE Dergisi Gz 2000 Cilt:1 Say:2

17. YZYILA AT BR TRK ATASZ KOLEKSYONU* Heidi STEN* eviren: Volkan COKUN** ZET
1612 ylnda yazlm olan Hieronuymus Megiser'in Institutionum linguae turcicae IV adl Trk dil bilgisi kitab 17. yzyla ait 220 ataszn ihtiva etmektedir. Bu alma, o dneme ait ataszlerini tantmas bakmndan son derece nemlidir. Ayrca alma, 16 ve 17. yzyllara ait ses bilgisi hakknda nemli bilgiler iermektedir. Alman bilim adam Dr. Heidi Stein'n hazrlad bu makalede; Megiser'in almas, konuyla yakndan ilgili sekiz farkl eserle karlatrlmtr. eitli yorumlarn da yapld makale, dil ve folklor unsurlar bakmndan son derece ilgintir.

ABSTRACT
The turkish grammar book which is called Institutionum lingua turcicae IV by Hieronymus Megiser in 1672 consists of 220 proverbs which belonged to the 17 th. century. This study is very important from the viewpoint of to present proverbs of those days. In addition to this, it contains the important knowledge about phonetic. In this article prepared by German scientist Dr. Heidi Stein, Megiser's study has been compared with eight different works written in this field. The article in which various comments take place is very interesting in terms of factors of language and folklore.

1612 ylnda Leipzig'te baslan Hieronymus Megiser'in Institutionum linguae turcicae IV adl nl Trk dil bilgisi kitab, sk sk sz edilen 220 ataszn ihtiva etmektedir. Byle bir kaynan olmas, dil tarihi ve ataszleri aratrmalar bakmndan son derece nemlidir. Eser, dil tarihi aratrmalarna iyi bir zemin tekil etmektedir. Eserdeki Trke bir metnin, Arap harfleri yerine, Ltin meneli transkripsiyon harfleriyle yazlmas, tarih ses bilgisi aratrmalar iin ok byk bir nem tamaktadr. Ayrca; eserde, sun' ve konuma diline uzak ataszlerine rastlanmamaktadr. Sz konusu ataszleri daha ok halkn konutuu dili yanstmaktadr. Koleksiyonlar, Trk ataszleri aratrmaclnda, tarih katklarda bulunduklar iin ayr birer neme sahiptir. 19. yzyldan beri kayda deer sayda Trk ataszleri koleksiyonlar mevcuttur. nceki yzyllarda bu koleksiyon merak daha azd. zellikle; 16. yzyldan 18. yzyla kadar olan
*

Heidi Stein Eine trkische Sprichsammlung des 17. Jahrhunderts, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hung. Tomus XXXVIII (1-2); 55-104, Leipzig 1984. ** Yrd.Do.Dr.Mula niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi ada Trk Leheleri ve Edebiyatlar Blm.

Volkan COKUN

sre iinde, ounlukla iir ekline sokulmak suretiyle orijinalliini yitiren Trk ataszleri, bilhassa airlerin eserleri yoluyla yazl olarak gnmze ulam ve hlen de ulamaktadr. Almanya'daki reform hareketi, halk dili ve edebiyatna byk bir ilgi duymutur. Bu etki altnda kalan Megiser de, Institutionum... adl derginin ... diversa linguae Turcicae Exercitia... balkl III. fasiklnn resimli metinleri iin ataszleri seerken zamannn zevkine uymutur.1 Ne yazk ki, bu ataszlerinin kayna ve Megiser'in Trke bilgisi hakknda sadece tahminlerde bulunabiliyoruz. Kesin olan, konuulan Trkeyi bildiidir. Kendisinin baz notlar da bunu gstermektedir. Fakat, bu dil ile nerede ve nasl tantn bildirmemekte ve biyografisi de konu hakknda bilgi vermemektedir. Trkeyle ilgilenen (mesel: B. Georgievits, J. Liwenklau, G. Postel) baka Avrupal yazarlarn eserlerinden de alntlar yapmtr. Ancak bu, daha ok szlk blmnde (Fasikl IV: Dictionarium ... Latino-Turcicum et ... TurcicoLatinum) grlmektedir. Sadece bir tane atasz (no. 5) Georgievits'e2 aittir. Orijinal Trke yazl rnekler olabilir, fakat bu tam olarak ispatlanamamaktadr. Metnin filolojik almasnda baz glklerle karlalmtr. Megiser'in Latince transkripsiyon sistemi heterojendir ve ilk bakta anlalmamaktadr. Baz kelimeler tannamayacak derecede tahrif edilmitir, buna ilveten bask hatalar ve yazarn dikkatsiz alma tarzndan ya da yetersiz dilbilgisinden kaynaklanan hatalar da vardr. Birok durumda, grafik ve fonetik yazy aka birbirinden ayrt etmek mmkn deildir ve bu, zellikle transkripsiyonlu metinlerde kmsenemeyecek bir meseledir. Bu sebeple, burada Megiser'in transkripsiyon sistemini yorumladm "Trke transkripsiyonlu bir metindeki fonetik iaretlerin problemleri" (RO, Bd XL (1979), H. 2. S. 49-62) adl makaleme dikkatinizi ekerim.3 Birka zelliini burada da ksaca ifade edelim: Megiser o ve , u ve , ve i, s ve z sesleri arasnda bir ayrm yapmamaktadr; bu sebeple de sz konusu sesler arasndaki seslerinin farkllklar anlalamamaktadr. ki nl arasndaki -y- ve deerlendirilmesi de zordur ve bu iaretlerin yazlmas, birok durumda bu seslerin dtne iarettir; fakat bu, muhtemelen bir transkripsiyon ekli de olabilir. kiz nszn yazlm, ounlukla bir transkripsiyon zelliini ifade etmekte; bu durumda da, ikizleme ve ikiz nszn teklemesi hdiseleri hemen hemen hi tespit edilememektedir. Orijinal metne eklediim fonetik transkripsiyonda, baz yorumlar
1

Megiser bir Paroemiologia Polyglottrosun yazardr. St. Paskowicka-Rymkiewicz, Etat des recherches concernant la paremiographie et paremiologie turques. RO XXVIII, 2 (1965), S. 63de zikredilen 1605 (Leipzig) ve 1606 (Leipzig) ve 1606 (Leipzig ve Wittenberg) nshalar imdiye kadar maalesef bana ulamad. 2 Karlatrnz W. Heffening, 1544-1548 yllarna ait Bartholomaeus Georgievitin Trke transkripsiyonlu metinleri; Leipzig 1942, s. 95 3 Orada Megiserin biyografisi ve Institutionum... hakknda daha fazla bilgiler de bulunabilir.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

sadece neri olarak grlmelidir. Hepsi, Institutionum'un.... btn dil materyalinin ayrntl bir analizine dayanmaktadr. Osmanl Trkesinin tarih ses bilgisi sahasnda imdiye kadar ulatmz bilgi seviyesi, 16 ve 17. yzyla ait dildeki belirli eilimleri tespit etmeye msaittir. Bu, rnein ve seslerinin varlyla ve ayrca nllerin dzlk-yuvarlaklk benzemesiyle ilgilidir (o/u - > o/u - u; / - i > / - ; a/ - u > a/ - ; e/i - > e/i - i). Folklor ve dile ait bir baka zorluk da, Trk ataszlerinin tamamnn ar olmad gereidir. Megiser'in bizzat kendisi, koleksiyonunun balnda, ksmen orijinal Trke, ksmen Latinceden Trkeye evrilmi olan ataszleri ve vecizelerden bahsetmektedir. Buna ilveten Arapadan ve Farsadan da. eviriler vardr. Ben, bizzat Megiser'in yapt btn bu evirileri (yani, evirilerin Arapa veya Farsadan yaplp yaplmadn), her seferinde kesin olarak tespit edemedim. A. Dilaarn, makalesinde Megiser'in Institutionum...'uyla ilgilendii grlmektedir.4 Bunu yaparken, "engin bir deniz" olarak tanmlad ataszleri koleksiyonuna da deinmektedir.5 Bu koleksiyondan "bugnk sylenileriyle" 127 ataszn vermektedir.6 Buna ek olarak baka bir yerde7 Institutionum... (De Orthographia...)'un I. fasiklnde yaymlanan 21 tane daha atasz vardr ve bunlardan da 15'i III. fasiklde tekrarlanmaktadr. Dilaar, toplam 148 ataszn, kesin olarak Trk atasz hazinesinden sayarken,8 geri kalannn ise Hristiyan kitaplardan, Kurn- Kerim'den, Ltin klsiklerden, Arap ve Fars ataszlerinden olutuunu ifade etmektedir.9 Ben, gerekli notlar alarak, Dilaar tarafndan zikredilmeyen ataszlerine yneldim ve ulaabildiim baka birka Trk koleksiyonundan belge veya varyant bulmaya altm. Neticede, Dilaar'da eksik olan baz Trk ataszlerinin varl ortaya kt. Hatta, bunlarn arasnda Dilaar'n sehven atlad anlalan ok tannanlar ve bugn hlen kullanlmakta olanlar da vardr. Bunun dnda, ben kendi yorumumda Dilaar'n yorumundan -dil veya muhteva bakmndan- farkl yerlere deindim. Aada verilen 220 atasznn sralanmas orijinaline uygundur. Kitap sayfalandrlmad iin, orijinal numaralandrmann korunmas yoluna gidilmitir. Koleksiyon, Institutionum...'un 43 sayfa olan ve birka tane Trkeye evrilmi Hristiyan metni ihtiva eden 3. blmnn 35,5 sayfasn kapsyor. Bunun ardndan, I. Fasikl De Orthographias..., VI. Fasikl Exercitia aliquot Lectionis et Pronunciationis Turcicae, in Exemplis ejusdem linvae'de
4

A. Dilaar, 1612de Avrupada Yaymlanan lk Trke Gramerin zellikleri, Trk Dili Aratrmalar Yll, Belleten, 1970, s. 197-210. 5 age. s. 207 6 age. s. 207 7 age. s. 204 8 O, sekizi dnda birka mstehcen deyim braktn da zikrediyor (age. s. 208); ben bu ekilde sadece iki deyime rastladm (no. 42 ve 217). 9 age. s. 208

Volkan COKUN

alt tane daha atasz gemekte ve bunlar III. fasiklde tekrarlanmamaktadr. Bu ataszlerinin orijinal hlde Latince transkripsiyonlar ve Arapa yazlm bir versiyonu bulunmaktadr. Her atasz iin nce orijinal ekil, ardndan Megiser' in ekledii eviri ve aklamalar ve baz durumlarda da Latin, talyan, Alman, Fransz, Arap ve Fars dillerinin orijinal versiyonlar verilmektedir. Bunun ardndan benim transkripsiyon veya yorumum ve mmkn olduunca motamot Almanca bir evirim gelmektedir. Kullandm transkripsiyon iaretleri bugnk Trk grafiine dayanmaktadr. Ek olarak, fonetik varyantlar ve arkaik semboller iin aadaki iaretleri kullandm: = art damak, tonsuz, szc. k' ve g' = n damak k ve g nszleri = geniz n'si
-y-

ve

= v ve y'nin debilen veya yar nl ekilleri

= inin geni ekli = kapal e (ok faraz) = art damak, tonlu, szc. Bu nsz, Megiser'in eserindeki gibi kabul edebiliriz.10 Aklamalarda yorumlardaki baz noktalara deinilmitir; anlalmayan yerlerde, ekteki kk szle baklabilir. Burada sunulan yayn, folklor zelliklerinden daha ok dil zelliklerini yanstmaktadr. Yukarda da belirtildii gibi, zellikle A. Dilaar'da eksik veya farkl yorumlanm olan ataszleri iin, dier atasz koleksiyonlarna bavurulmutur. Makalemizde daha ok aadaki koleksiyon ve almalardan faydalanlmtr: V. zbudak: Atalar Sz, stanbul 1936 (1480'e ait bir koleksiyonun yaym) = zb. P. N. Boratav: Quatre vingt quatorze proverbes turcs du XVe siecle, restes inedits. Oriens 7 ( 1954), s. 223-249. (ksmen 1480'deki bir koleksiyonun geniletilmi bir el yazmasnn yayn) = Bor. J. Chr. Clodius: Grammatica Turcica. Leipzig 1729 (Latince transkripsiyonlu 31 atasz. s. 180-188, buna ilveten "ksa tahlil" s. 188-192 no. I-IV) =Clod. Osmanische Sprichwrter (Osmanl Ataszleri). Wien 1865

10 Burada, meselenin dil tarihi gemiine daha ayrntl deinilememektedir. Bunun iin bkz. G. Hazai, Osmanl Trkesindeki bir hikyenin varlnn tespiti. Turcologica, (Leningrad) 1976, s. 200-203.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

(Gvhi'nin koleksiyonu ve Dou Akademisinin el yazmalar koleksiyonundan) = Osm. Spr. M. Wickerhauser: Wegweiser zum Verstndnis der trkischen Sprache. Eine deutsch-trkische Chrestomathie. (Trk dilini anlama klavuzu. Almanca-Trke bir antoloji.) Wien 1853. (birinci blm: birka atasz ve mecaz anlamlar. s. 1-10, Trke blmde: s. I'den 8 kadar; ayn ekilde Viyana Dou Akademisinin koleksiyonundan gelmitir.) = Wick. M. Horten: Einfhrung in die trkische Sprache und Schrift. (Trk dili ve yazsna giri. ) Halle a.-S. 1916 (s. 96-129: G. Jakob'un koleksiyonu: Horos karda. Berlin 1906, iktibas edilmi ataszleri, muhteva ve ekille ilgili yorumlarla). F. Tlbenti: Trk Ataszleri ve Deyimler. stanbul 1963. (gnmzde kullanlan ataszleri) = Tlb. . A. Aksoy: Ataszleri ve Deyimler. Ankara 1965. (gnmzde kullanlan ataszleri) = Aks. Dilar'n makalesi (kr. yukaryla) "Dil." olarak ksaltlmtr. Elinizdeki yayn Trkolog olmayanlara da kullanlr hle getirmek iin, konulara gre Almanca bir indeks derlenmitir. Sz konusu indekste, ataszlerinde geen en anlaml ve nemli kelimeler yer almaktadr. Ayrca, burada yorumlarmdaki eksikliklerin de bilincinde olduumu vurgulamak isterim. Yapc eletirilere mteekkir olacam. ATASZLER11 1. Tangeden [d12: Tangreden] gajiri Khimseje dapmasum. Tarden gayr kimseye dapmazum. 2. Bir Khim sekgi [d: khimse kgi] bildi genduini, indi tachkhick bildi Tangrisini. Bir kimse ki bildi gendsini, indi takik bildi Tarsn. Dil.'e gre: Her kim zeki bildi kendisini... 3. Ademtetbur eder allah tala tactur eder. Adem tetbr eder, Allah tala taktur eder.
11

Bu blmde her madde bandaki ak renk harflerle yazlm olan l. satrlar, Almanca transkripsiyonlu; koyu renk harflerle yazlm 2. satrlar ise, Trke transkripsiyonludur. Daha alt satrlar, baka atasz derleyicilerinin topladklar ataszlerini ihtiva eder. 12 d= dorusu

Volkan COKUN

4. Tactur tetbiri bosar. Taktur tetbiri bozar. 5. azilon [d: iazilan] gelur baina. Yazlan gelr bana. 6. angilmas bir allach. Yalmaz bir Allah. 7. Cumschi hackir, [d: hacki] Tangri hacki. Kum hakk, Tar hakk. Dil.'de yok. Aks. 1109: Komu hakk, Tanr hakk[-dr]. zb. 22: Kon hakk, tanr hakk. Osm. Spr. 376: Komschunun hakk tanrinyn hakkidir. 8. Cumschi hacki tachoctur. [d: tschoctur]. Kum hakk oktur. Dil.' de yok. 9. Musulman oldurki, [d: oldur ki] kurtuldi Musulmanlar anung elinden dahi dilinden. Mslman oldur ki kurtuld Mslmanlar anu elinden dahi dilinden. Dil.'de yok. 10. Basschle jasudur gelen, tactiri hactur tscharine [d: tschari ne]? Bale yazudur, gelen taktir-i Haktur, ari ne? Dil'de yok. 11. Nasub olan gelur. Nasub olan gelr. l2. Herne [d: her ne] eilersen akhilane eile Nasare [d: nasar] eile songini. Her ne eylersen aklane eyle, nazar eyle son. Dil.'de [s. 204] sadece u ekli var: Her ne eylersen aklne eyle.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

13. ptida a hiering [d: ahierin] fichur eyle anda ischle. ptida ahirin fikr eyle, andan ile.

Dil'de yok. Tl 2932: Bir eyin nne bakma sonuna bak

Osm. Spr. 266: Szi fikr edup sjle. 14. Hernesne [d: her nesne] oranille. Her nesne oranile. 15. Maslach atlering [d: maslachatlering] hairlui orta si dur. [d: ortasidur] Maslaatleri hayrlus artasdur. 16. Arif olan Kischi hernesavui [d: her nesnei] sinar olur. Arif olan kii her nesneyi snar olur. Dil.'de yok. 17. Adamden adama arki [d: farki] bar. Adamden adama fark bar. Dil.'de yok. 18. Sous siffatidur soilejenung. S z sfatdur syleyen. Dil.'de: Sus sfatdr syleyenin. (?) 19. Jemischden agatsi bilemur [d: bilenur] Yemiden aa bilenr. Dil.'de yok. 20. 20'nin Trke versiyonu yok. 21. Sian onanler [d: olanler] ugredurler. Ziyan olanler redrler. 22.Hismeth itmege ugran mejen [d: ugrenmejenJ effendiluck dahi edeme. Hizmet etmee renmeyen efendilk dahi edemez. Clod. XXVII: Chydmet etmeke renmejen; efendilyk dachy etmez.

Volkan COKUN

23. Sen evel biuruck tutmega ugren andansara [d: andan sora] bujurassen. Sen evel byuruk tutmea ren, andan sora buyurasen. 24. Mainon tusaga tuttulmas. Maynon tuzaa tutulmaz. 25. Hileji hile bosar. Hileyi hile bozar. 26. Duschmeni hor giorme. Dmeni hor grme. Dil.'de eksik. Aks. 638: Dmann karnca ise de hor bakma. 27. Duschmen Karingeise dahi ful gibilsai [d: gibi sai]. Dmen karnceise dahi fl gibi say. 28. Dostile je itsch, sati passar etme. Dostile ye, i; sat pazar etme. 29. El eli jur, ikhi el jusi jur. El eli yur, iki el yzi yur. 30. Etikhat itme khimseje, madamkhi khueleile [d: khieleile] tusin almajain. Etikat tme kimseye, madamki kileile tuzn almayasn. Dil.'de yok. 31. Adamlerung scherlii: saramasli [d: jaramasli] oldurkhi, [d: oldur khi] adamleri harari [d: sarari] dakhuna [d: dokhuna]. Adamler erlisi, yaramazl oldur ki adamleri zarur dokuna. (Cmle yanl kurulmu. Dorusu yle olmal: ki onu adamlere zarar dokuna.) Dil.'de yok. 32. Eschki [d: eski] duschmen dost almas [d: olmas] olurse drust olmas. Eski dmen dost olmaz, olurse, drst olmaz.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

33. Eschki [d: eski] dost eschki [d: eski] hamam. Eski dost, eski hamam. Dil.'de yok. Osm. Spr. 37: eski jar eski hammam. 34. Khartal sineck aulama. Kartal sinek a lamaz 35. Hidistan fuli sibri sinecten [d: sibrisinecten] cajurnas [d: cajurmas]. Hidistan, fli sibrisinekten kayurmaz. Dil.'de yok. Clod. XX: Hindistan fili siwri sinekden kayirmaz. Osm. Spr. 464: Hindustan fi1i siwri sinekden korkar. 36. Epsem olmak jegdur tschockh soilemec tenisle [d: soilemectenisse]. Epsem olmak yedr ok sylemektenise. Dil.'de yok. Osm. Spr.: Ebsem olmak tschok sjlemekden jekdir. 37. Egargi aklissilar [d: akillilar] Kattinde epsene [d: epsem] olmak soilememek edeptur: Masslachat bachtinde ol jegdurki [d: jegdur ki] sojusde galassin. ki nene aklung epiklidur [d: eksiklidur], Neffei aschaga baglamak soilegek bachte dahi soilemekdur epsem olagak bachte. Earci aklllar katnda epsem olmak sylememek edeptr; maslaat batinde ol yedr ki syzde galasn. ki nesne aklu eksiklidr: nefesi aaa balamak sylecek bate dahi sylemekdr epsem olacak bate. Dil.'de yok. 38. Sus suilemegile ademi jegrectur haibanlarden Haibanler senden jegdur Eger ey suilemejesin. Sz sylemeile ademi yerektr haybanlarden. Haybanler senden yedr eer ey sylemeyesin. Dil.'de yok. 39. Tschahile soileme mekdur [d: soilememekdurJ soilemek, soileissen [d: soilerissen] sojus usar ar tarmeck [d: artar emeck]. ahile sylememekdr sylemek, sylerisen syz uzar,artar emek.

Volkan COKUN

Dil.'de yok. Horten s. 112f.: Sjlemeden sz uzar artar emek. Aks. 467: Cahile sz [lf] anlatmak, deveye hendek atlatmaktan gtr. Ata szleri ve zl szler, Sofya 1960, s. 39: Cahille konuan cahil olur. 40. Sois soilemeck auuretlerung der [d: auuretlerungder] ischlemek erlerungder. Syz sylemek a retlerder, ilemek erlerder. 41. Herkischi [d: her kischi] gendu sanatinde olanische [d: olan ische] dachlet sun [d: dachlesun] artuga getschmessun. Her kii gend sanatnda olan ie daletsn, artua gemesn. Dil.'de yok. Wick., s. 5: Bilmedigin ie qarma. 43. Tschok suoilejen: tschok jangelur. ok syleyen ok yanlur. 44. alan maslahata Kharischan jegdur. Ol gertgeckten khi fritne [d: fitne] Khoparigidur. Yalan maslahata karan yedr ol gerekten ki fitne koparcdur. Dil.'de yok. Osm. Spr. 487: jalan war ki gertschekden jekdir. Bor. 89: Yalan vardur kim gerekten yegdr. 45. Anglaisch jaschamandin gelme. Alay yaamadn gelmez. Dil.'de yok. 46. Her jasche bir gairi adethiari schur [d: adeth iarischur]. Her yae bir gayr adet yarur. Dil.'de yok. 47. Mumkhim olmajanin isteme dileme. Mmkim olmayann isteme, dileme. Dil.'de yok.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

48. egdur sa kin lugille [d: sakinlugille] gegnimek [d: gegirmek] oni: ki tassasus angmack mumkhini [d: mumkhim] degul. Yedr sakinlile gecirmek on ki tasasuz amak mmkim del. Dil.'de yok. 49. Talienig [d: talieing] in Khilam [d: inkhilabi] muchtkeni [d:~ muchkem] thahamul itmege ugren. Talii inklab mukem tahaml tmee ren. Dil.'de yok. 50. Herdaim [d: her daim] Khorkhu tscheckmek denissi [d: tscheckmekdenisse] bir ogurda ogruma jegdur. Herdaim korku ekmedenise bir ourda oruma yedr. 51. Helackhligi istem bulur. Helaklii istem (<isteyen) bulur. Dil.'de yok. 52. Lenduging nesnei ischleme schuble [d: schubhelenduging]. bhelendi nesneyi ileme. Dil.'de yok. 53. Tschur giunarhdur [d: giunachdur] vvari biuckdur. n g'nadur ar (< Farsa br; b- > v-) biykdr. 54. Herchinase [d: her chimse] hamame gider Beher [be her] hal terler. Her kimse hamame gider be her hal terler. Dil.'in yorumlamas: Her kimesne hamama gider behem hal terler. 55. usack olana dahi siade arsu khopar. Yasak olana dahi ziyade arzu kopar. 56. Giumleck Khafftandan jakindur. G'mlek kaftandan yakndur. 57. Herkhischi gairissinden. Dil.'de yok. Aks. 878: Herkes kendi akln beenir. [d: her khischi] gendir [d: gendu] jeg seufer

Her kii gend ye se er gayrsnden.

Volkan COKUN

58. Aepsus jar istejen jarsus Khalur. Apsuz yar isteyen yarsuz kalur. 59. Baluck baschdan Kokar. Baluk badan kokar. 60. aramas Khaptkhat schackh [d: khapkhatschackh] khurulmas. Yaramaz kapkaak kurulmaz. Dil.'de yok. 61. Haremden Khasanilan, harama gider. Haramden kazanlan harama gider. 62. Bir halal bin haramden jegdur. Bir halal bin haramden yedr. 63. Kutlu giun doguschinden balli. Kutlu g'n dounden ball. 64. Alma agatsdan irak duschmas. / Jemisch agatschden irak dusmes. Alma agadan rak dmaz. / Yemi agaden rak dmez. 65. Ey Khilitsch jaramas demirden olmos [d: olmas]. Ey kl yaramaz demirden olmaz. 66. Herneste [d: her nesteJ samanile. Her neste zamanile . Dil.: Her nesne zamanyle. 67. Deufrankhi [d: deufran khi] hadissatile her gege juklidur Giun do gmadin [d: dogmadin] ge hane [d: gehane] neler doga Khimbile [d: khim bile]. De ran ki hadisatile her gece yklidr, G'n domadn cehane neler doa kim bile. Dil.: Gn domadan neler doar kimbilir. her gece yklidr = geceler gebedir (Horten s. 97; inasi-Ebzziya, Durub-i Emsal-i Osmaniyye, stanbul 1884, No. 3259) 68. Semeni vimak gereckh. Zemeni uymak gerek. Dil.'de yok.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

Aks. 1604: Zaman sana uymazsa sen zamana uy. Osm. Spr. 251: Semane uymak gerek. Clod. XXXI: Zemani uimak gierek. 69. Eufmek scheitand en dur [d: scheitandendur]. E mek eytandendr. Dil.'de yok. Wick. s. 3: Evmek eytndandr. 70. Eufen Khangik giosus dogurur. E en kanck g'sz dourur. Dil.'in yorumlamas: Ehven kanck gzsz dourur. Bor. 44: vecek kancuk gzsz inck dourur. zb. 289, 2: vecen enik gzsz kunlar. 71. Ajak, ajak tshikharlar merdubane. Ayak ayak karlar merdbane. 72. Bu dunia bir mussafir hane [d: mussafirhane] Bu dnya bir msafihane. 73. Bu alem fenac [d: fenaa] gider iuuarur. Bu alem fenaa gider yu arur (< giderek yuvarlanr). Dil.'de yok. 74. khrar kalmadi bu dumade [d: duniade]. krar kalmad bu dnyade. 75. Boile gutsch nene olmas andankhi [d: andan khi] tschock tschalisch magile [d: tschalischmagile] bulassen. Byle g nesne olmaz andan ki ok almaile bulasen. (Bu cmle yle kurulmalyd: Byle g nesne olmaz ki ok almaile bulmayasen.) Dil.'de yok. 76. Schole Kholai hitsch neste jockdur andankhi [d: andan khi] gutscholakhi [d: gutsch ola ki] istemejup edessen. le kolay hi neste yokdur andan ki g ola ki istemeyp edesen. Dil.'de yok.

Volkan COKUN

(Bu cmle yle kurulmalyd: le kolay hi neste yokdur ki g olmaya eer istemeyp edesen.) 77. Herkin [d: her kim] duniaje delli gelur gendibu [d: gendi bu] alemde delli kalur. Her kim dnyaye deli gelr gendi bu alemde deli kalur. 78. vluje betua jaramas soilema. lye betua yaramaz sylema. Dil.: lye beddua yaramaz syleme. 79. Assasicten [d: assagsictenJ tschockh nesnet schikhar [d: nesne tschikhar]. Azackten ok nesne kar. 80. Effendinung nasari, bakhischi atleri semirdur. Efendin nazar bak atleri semirdr. Dil.'de bak yerine bahii kullanlmtr. 8l. Aschikiare duschmen jegdur gisli dosten. Aikare dmen yedr gizli dosten. 82. Sakala giuler: juse giuler. Sakala g'ler, yze g'ler. 83. Sari sman altunda suiuri dur [d: su iuridur] Sar saman altunda su yridr. Dil.: Sar saman altndan su yrtr. 84. Song katlan. So katlan. Dil.'de yok. 85. schden artmaz: dischden artar. den artmaz, diden artar. 86. organunge giore Khiosun. Yorganue g're k'sn. Dil.: k'sin = koun zb 142: Yorganna gre ksil.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

87. Geregi gereckmesikhen vachkinda [d: vachtinda] alungnus [d: alungus] siraki [d: sira ki] hatschat olla. Gerei gerekmeziken vatnda aluuz zira ki haat ola. Dil.'de yok. Osm. Spr. 387: gereji gerekmes iken bir gn gerek olur. 88. Atschluk sussusluk neufs diligini bassar. Aluk, susuzluk ne s diliini barsar. Dil.: neufs diligini = nefes deliini 89. Herkischi [d: her kischi] egel gamini noscheder [d: nosch eder]. Her kii ecel camn no eder. Dil.'de yok. 90. Onutma ulum dahim angadur: Bu giun bangaisse jarin sangadur. Onutma lm, dahim aadur: Bu g'n baaise, yarn saadur. Dil.'de sadece cmlenin ikinci blm var. 91. Bu giun bise, sarun [d: jarun] sise. Bu g'n bize, yarun size. 92. aramas Eisengile [d: ei songile] khatlanulur. Yaramaz ey soile katlanulur. Dil.'in yorumu: Yaramaza esen ile katlanlr. 93. Nige selum vverurscheng, [d: vverurseng] angllain [d: angilain] selamungi alurschen [d: alursen]. Nice selam errse anclayn selamu alursen. 94. Peltek peltegi ey anglar. Peltek peltei ey alar. 95. Dengis, ott, auuret, ut schi [d: utschi] bille jaramasdur. Deiz, ot, a ret; i bile yaramuzdur. Dil.'de yok. 96. Biberitschok [d: biberi tschok] ollan lahanada ustine cor. Biberi ok olan lahanada stine kor. Dil.'de yok.

Volkan COKUN

97. Bir ockile icki khusch almas [d: olmas]. Bir okile iki ku olmaz. 98. us tassa bir bortschi udermes [d: udemes]. Yz tasa bir bor demez. Dil.: Yz tala bir bor denmez. Osm. Spr. 171: Bin thane bir bordsch demes. Wick., s. 2: Elem ile bor denmez. 99. Tschumlecgi tschumlecgini Khi Khanur [d: khkhanur] demurgi demurgii. mlekci mlekcini kskanr, demrci demrciyi. 100. ttichat Khaugu coparmas. ttiat ka ga koparmaz. 101. Giufe1 [d: giusel] auureth hem scharap tatlu agulerdur. Gzel a ret hem arap tatlu aulerdr. 102. Dervisch hernere dekhim [d: her nerede khim] ackschan [d: ackschasi] geldi onung seraidur. Dervi her nerede kim akas geldi onu seraydur. 103. Bir zhiplak on gebeli soyamat gelebisoyamadi bit [d: bir] jalangis agi. [d.~ soyamas]. Docus

Bir plak on cebeli soyamaz. / Dokuz celebi soyamad bir yalaz ac. Dil.'in yorumu: Bir plak on cebeliyi soyamaz. Aks. 1086: Krk hrsz bir pla soyamam. Osm. Spr. 145: Bir tschiplak bin dschebel oimas. zb. 367: Bir ac bn cebel soymaz 104. Adam neile gelmi schonungile [d: gelmisch onungile] gider. Adam neyle gelmi onuile gider. 105. Song pischmanluck faido [d: faida] vvermes. So pimanluk fayda ermez. 106. At bimenung [d: binenung], Kilitsch Kuschananung. At binen kl kuananu.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

107. Tschokkas [d: tschok kas] khurti dalar. ok kaz kurt dalar. Dil.'de yok. Wick., s. 6 ve Osm. Spr. 204: ok qarna arslan ldrr. 108. Haberler beglerung Dumeni durri [d: dumenidur]. Haberler beler dmenidr. 109. alagnus taseh [d: tasch] divar olmas. Yalauz ta divar olmaz. 110. Khara tarla ey tachil bitterur. Kara tarla ey tal biterr. Dil.'de yok. 111. Eschek saffran tsch baschet. Eek safran i baet. (< Farsa e bad) Dil.'de yok. Aks. 721: Eek hoaftan ne anlar. 112. aramasdur bilmejene eylukitmek [d: eyluk itmek]. Yaramuzdur bilmeyene eylk tmek. Dil.'de yok. 113. Adem on, docusi don. Adem on, dokuz don. 114. Bella sus [d: bellasus] ball olma. Belasuz bal olmaz. 115. Ball tutan parmak jalar. Bal tutan parmak yalar. 116. Sarb [d: sard] surke gendu Khabin agidur. Sard srke gend kabn acdur. Dil.'de yok. Osm. Spr. 253: Sert sirke gendy kabina sarar eder. Aks. 1080: Keskin sirke kabna (kpne) zarar(-dr).

Volkan COKUN

Tlb. 9245: Keskin sirke kabna zarar verir. zb. 354: Yavuz sirke kpne ziyan eyler. 117. Kischi Khasdugi Khuinge [d: khuije] achur gendu duscher. Kii kazdu kuyya aur gend der. Aks. 667: El iin kuyu kazan, evvel kendi der. Tlb. 10235: Kuyu kazan kendi der. zb. 42: Kuyuyu bycek kaz ngeh sen desin. J. Rypka, La Qasida de Meali composee sur les proverbes turcs: RO XVII (I951-52) s. 39: her kii qazd ha yine kendsi der. 118.Evuel uran ockg dur [d: ockgidur]. Songra uran bocgi dur [d: bocgidur]. E el uran okcdur, sora uran bokcdur. Dil.'de yok. zb. 695: lk uran okc son vuran bokc. Wick. s. 2: lk uran oqdr, sonra uran bokdr. 119. Khorkak pasirgian faida itmes. Korkak pazrgan, fayda tmez. 120. Odden Khorkhan, tutunden sakhinsn. Odden korkan ttnden saknsn. 121. Tschumlekgi Khulbini istedigi jerde dakhar. mlekci kulbn istedii yerde dakar. 122. Dostlar arassinde tekelif joctur. Dostlar arasnde tekelif yoktur. 123. Tekheluf gehenemde olur. Tekelf cehenemde olur. 124. Dogri tutulmanige [d: tutulmainge] egri bulmas. Dor tutulmayince eri bulmaz (bulunmaz). Dil.'de yok. 125. Egri ottur dogri suoile. Eri otur, dor syle.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

126. Khior Khiori uder ikisi dahi tschukura duscher. K'r k'ri der, ikisi dahi ukura der. 127. Nerede dischagerur [d: disch agerur] onda dul documur [d: docunur]. Nerede di arur onda dl dokunur. Dil.'de yok. Osm. Spr. 244: dischyn aghyrdiji jere dil dhokunur. 128. Kaulsus girem [d: giren] hack sis [d: hacksis] tschukar. Ka lsuz giren haksz ukar. 129. uvvar lauan [d: iuvvarlanan] tascha jossun japischmas. Yu arlanan taa yosun yapmaz. 130. Ekhin ekhen hassil omar. Ekin eken hasl omar. Dil.: Ekim eken hasl umar. 131. Gutsch olanler hurmethlidur. G olanler hrmetlidr. Dil.'de yok. 132. Hep asadalucden jaramasrek olurus. Hep azaladlukden yaramazrek oluruz. Dil.'de yok. 133. Khusch dansora [d: khuschdan sora] bahar olur. Kudan sora bahar olur. Dil.: Kutan sonra bahar olmaz. Osm. Spr. 380: Kyschdan onra behar olur. 134. Leschker leschisis [d: leschsis] olmas. Leker lesiz olmaz. 135. Muhabeth giormekden dagur [d: dogur]. Muhabet g'rmekden dour. 136. Ay carin domaynge oinamas. Ay karn domayince oynamaz.

Volkan COKUN

Dil.: A karn domaynce oynamaz. 137. Her nene [d: her nene] khim Murad usere khim ede bilur. Her nesne, kim murad zere, kim ede bilr? Dil.'de yok. 138. Tes vveren ikhi kheret vverum [d: vverur]. Tez eren iki keret err. 139. Munasssip joldasch yolda binith jerinedur. Mnasip yolda yolda binit yerinedr. Dil.'de yok. zb. 411: Yol eri yolda gerek. 140. Gendi ugmekh Khokhur. Gendi mek kokar. Dil.'de yok. Tlb. 9148: Kendi kendini metheden itibardan der. 141. Actgaja her nesne [d: her nesne] mute ednu [d: mute eder.] Akaya her nesne mute eder. 142. Herkhischie [d: her khischie] gendi hui, adetschi [d: adethi] hosch gelur. Her kiiye gendi huy, adeti ho gelr. Dil.'de her kiiye yerine her keiye. Osm. Spr. 443: Her bir kischije gendy adeti chosch gelr. 143. Bardugin jer kharanguisse sende giosin khup. Bardun yer karauise sende g'zin kup. Dil.: ... sen de gzn hup. (?) 144. Koirlerung arassinde sen dahi goisung Khipakho [d: khipa kho]. K'rler arasnde sen dahi g'z kpa ko! Dil.: kpa yerine kapa. zb. 94: Varduun yir krise sen dahi gzn kp. 145. arar ath machmuse ichtiagi joctur. Yarar at mamuze itiyac yoktur.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

146. Bin juluckh jarackh bir giun gerek. Bin yuluk yarak bir g'n gerek. Dil.'de yok. zb. 469: Hatb klc gibi bir kez gerek olur. 147. Ellungile Khoma dungungi [d: khomadugungi] alma guturme. Elile komaduu alma, gtrme. Dil.' de yok. 148. Onda Khur banda bur. Onda kur, handa burasn (=vurasn). / Onda kar handa var. 149. Jaus adabet tatli barischi ekluck eder. Ya z adabet tatl bar eklk eder. Dil.'de yok. 150. Vlmisch adamden ugulmek, fechirdur hurmetdur. lmi adamden lmek fehirdr, hrmetdr. Dil.'de yok. 151. Senungh ade [d: adung] jedidur sekissetschukmasin [d: sekisse tschukmassin] Sen adu, yedidr, sekize ukmazsn. Dil.'de yok. 152. lmack [d: itmeck] estedugum nesnec [d: nesnei] Khimsch jedeme [khimseje deme] sira rast gel mejegek [d: gelmejegek] olurse giulerler sanga: mascaraluge alla jursen [d: ollajursen]. tmek ested nesneyi kimseye deme. Zira rast gelmeyecek olurse g'lerler saa; maskarulue olayursen. Dil.'de yok. 153. Dilenginung jusi khara torbassi doli. Dilencin yzi kara, torbas dol. 154. Mudara dostluckh: gertscheckluk adauuet baglur. Mdara dostluk, gereklk ada et balar. Dil.'de yok.

Volkan COKUN

155. Almakte nige sin? [d: nigesin] schahinler gibi [d: schahinler gibi]. a vuermecte nige sin? [d: nigesin] ikhi sanat bir jerde olmas. Almakta nicesin? ahinler gibi. Ya ermekte nicesin? ki sanat bir yerde olmaz. 156. Achmack Khonuckh evinisi [d: ev isini] agirlar. Amak konuk ev sn arlar. Dil.: Ahmak konuk ev snn arlar. zb. 389: Konuun kutsuzu ev issin arlar. 157. Bindugi Eschegi arar. Bindi eei arar. 158 Marschrickhi bilmejen, Magripne [d: magrip ne] bilsun? Mark bilmeyen marip ne bilsn? 159. Scheriatl Khestigi parmakh agimas. eriat kestii parmak acmaz. 160. Eschkri [d: eski] Bambuck Be olmas. Eski bambuk bez olmaz. 161. Curt tugin deisterur huini deistirmes Kurt tin deyterr, huyn deytirmez. 162. Khurth ogli kurth olur grereckse [d: gereckse] adamile biussun. Kurt ol kurt olur gerekse adamile biysn. Dil.: ... gerek beyle gerek adam ile bysn. Osm. Spr. 364: kurdun oghlu kurd olur egertsche adamle bjsn. 163. Kurt doidogi jeri docus do laschur [d: dolaschur]. / Kurt coini pusi. Kurt doydo yeri dokuz dolaur. Kurt koyn pus. Dil.'de ikinci cmle eksik. kinci cmlenin tamamlanm ekli yle olmal: Kurt koyni pusda bekler. 164. Khurt hussabi [d: hessabi] Khairmas. Kurt hesab kayrmaz. Dil.: Kurt kuza kayrmaz.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

Osm. Spr. 360: Kurt ajilmysch kojunleri bile kapar. 165. Curu janinda jaschda janar. Kuru yannda yada yanar. 166. Suia dajanana [d: dajanma, Otmanie [d: Otmanlie] inanana [d: inanma]. Suya dayanma, Otmanlye inanma*. Dil.'de yok. zb. 26: Beylere ve avrete inanma, akar suya tayanma. Aks. I 14: Akar suya inanma, el oluna dayanma. 167. Otmanli bastugi jerde oth bitmes. Otmanl bastu yerde ot bitmez. Dil.'de yok. Osm. Spr. 386: Krdyn ati ajak badighi tschairde ot bitmes. 168. Otmanli tauschani arabaile avular. Otmanl ta an arabaile a lar. 169. Missur de [d: Missurde] Sultan ol, teck bisden irack oll. Misurde sultan ol, tek bizden rak ol. 170. Tatar gibi is [d: gibiis] tutun giordumus jerde heman conarus. Tatar gibiyiz, ttn g'rdmz yerde heman konaruz. Dil.: Tatar gibi i tutun, grdmz yerde hemen konarz. Wick. s. 5: Tatar gibi dtn grdiimiz yerde qonarz. 171. Cassavet adami sabuneder. [d: sabun eder]. Kasavet adam zabun eder. Dil.'de eksik. 172. Paschmack naltschasis olmas. Pamak nalasz olmaz. 173. Dellie her guin Bairam. Deliye her g'n bayram
166, 167 ve 168 numaral szler, Osmanllar yermek amacyla Batllar tarafndan kastl olarak retilmitir.
*

Volkan COKUN

174. Adam gesmeg eile [d: gesmegile] sag olur. Adam gezmeile sa olur. 175. Deveden biuck, full vuar. Deveden biyk fl ar. 176. Mufft surckhe Baldan tatli. Mft srke baldan tatl. 177. Sabur Eylemeck schenligung anaachta udur [d: anaachtaridur]. Sabur eylemek enli antardur. 178. Her jerung bir tuzesi vuar. Her yeru bir tzesi ar. 179. Ben gelebi, sen gelebi, atta Khim averar [d: verar] old [d: od]? Vel, Att Khim Kaschar? Ben celebi, sen celebi, ata kim verar od? At kim kaar? 180. Atilan ock dumes [d: dunmes]. Atlan ok dnmez. 181. Angil angil alur men sil [d: mensil] herileng [d: heri leng]. Al al alur menzil her-i leng. Dil.'de yok. 182. ki gihanung rahatligi bu ikhi hamfung [d: harfung] manissi dur [d: manissidur], dost larile [d: dostlarile] lutfile, mudara eilemek. ki cihanu rahatl bu iki harfu manisidr: dostlarile lutfile, (...) mdara eylemek. Dil.'de yok. Noktal yerlerde dmenlerile olmal. 183. Asa dilerung [d: asadilerung] andschinde mal durmas a schick [d: aschick] giumglunde [d: giunglundeJ sabur durur, ne su khalburde durur. Azadiler a cinde mal durmaz; ak g'lnde sabur durur, ne su kalburde durur. ak'dan nce ne olmal.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

184. isrma dugung [d: iiramadugung] eli up baschina kho. Isramaduu eli p, baia ko. 185. Sierinung sacklamainge sanga khim joldascholdur [d: joldasch olur]. Srnu saklamayince saa kim yolda olur? Dil.'de yok. 186. Tagyri adeth gajet mischkhiuldur. Tayir-i adet gayet mik'ldr. 187. Serge diru [d: sergedin] Khorkan dari eckmes. Sercedin korkan dar ekmez. 188. Eden bulur, sutschli dugulur. Eden bulur, sul dlr. Dil.: ... , suu duyulur. Aks.: Eden bulur, inleyen lr. 189. Handa asch onda hasur basch handa isch ondan sifisch. Handa a onda huzur ba, handa i ondan sifi. Dil.: ... onda hasr ba... 190. Basch jarolse uskuf itschinde khol kheilse jeg itschinde. Ba yarolse skf iinde, kol kesilse ye iinde. 191. Eiluc eyle, degnisi brack: Balluck bilmessa Halick bilur. Eylk eyle deizi brak, baluk bilmezsa halik bilr.

192. Neste bilmemeck ayp deguldur, Ema ayp nesne ugreumege [d: ugrenmege] istemectur.
Neste bilmemek ayp deldr, ema ayp, nesne renmee iste(..)mektr. Noktal yerlere me eki getirilmelidir. 193. Tschevikh khusch ikhi ajaginden tutulur. evik ku iki ayanden tutulur. 194. Vai al [d: ol] efe handa tavek uter horos dingler. Vay ol efe handa tavk ter, horoz diler.

Volkan COKUN

195. steng ilmi beschichten mac pereis [d: macpereie] vvaringe. ste ilmi beikten makpereye arince. 196. Ne ultschile ultscherssen ol ultschile alursen. Ne lile lersen ol lile alursen. 197. Eger her bir Khullinung baschinge ikhi in [d: iu] hunerung olse. Huner tsche [d: ische] gelmes eger senung sutarang Khem olur [d: olure]. Eer her bir kulnu bance iki yz hner olse, hner ie gelmez, eer sen sutara kem olurse. Dil.'de yok. 198. Ben usumung suin severena [d: severen a] sofi danessim [d: danessini]. Sira khimi khisin sever kimi anessin. Ben zm suyin severen a, sofi danesini; zira kimi kzn sever kimi anesin. 199. Sen ajagung altunde karingaden heberung Olmajagak, Sen dahi ful tabani altunde girdugunde Khimii seni kairmas. Sen ayau altunde karncaden heber olmayacak, sen dahi fl taban altunde girdnde kimisi seni kayrmaz Dil.: Sen ayann altndaki karncadan haberin olmazsa, sen dahi fil taban altna girdiin gn kimse seni kayrmaz. 200. Nasibung vvarisse gedur [d: gelur] jemenden, Nassibung jogisse durcher dehenden. Nasib arise gelr Yemenden, nasib yoise der dehenden. Dil.: ... der tependen. Wick. s. 8: ... der dehenden. 201. Hirsis hirsisse joldasedur [d: joldaschdur]. Hrsz hrsze yoldadur. 202. Ath ogurlan ductansora [d: ogurlanductan sora] achur capissimi [d: capissini] caparssen. At ourlanduktan sora aur kapsn kaparsen. 203. Jolli tukenene joll sarschling [d: hartschlikJ istemek diuaniluktur. Yol tkenene yol harlk istemek di anilktr.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

204. Herckhi [d: her ckhi] ganden eli jaik hadi [d: jakhadi], ernesne [d: her nesne] khim giunglin dedur [d: giunglindedur] soiler. Her ki canden eli yaykad her nesne kim glindedr syler. Dil.'de yok. Aks. 13: Ackan ne olsa yer, acyan ne olsa syler. 205. Tauschanung Kagosin giordum ettinden igrendum. Ta anun kacon g'rdm, etinden irendm. Dil.'de yok. zb. 476: Tavann kan grdm etinden yirendr(dim). 206. Hurmeth ikhi baschdan olur. Hrmet iki badan olur. 207. Caneile [d: can eile] canon eileme. Kan eyle, kanon eyleme. Dil.: Can eyle canan eyleme. (?) Clod XXIX: Kan eileme, kanun eile. 208. Hoyrat ogli Beeg olmas, olsada jaraschmas. Hoyrat oli be olmaz, olsada, yaramaz 209. Ben seni birdacha [d: bir dacha] giorsen [d: giorsem] ikhi olur. Ben seni bir daa g'rsem iki olur. 210. Evel giorisch, andan bilisch. Evel g'ri, ondan bili. 211. Gan ganung Khardaschdur. Can canu kardadur. 212. Achri an luden [d: anluden] gairi nene bilmejen her alimleri muhalefet eder. Ar anluden gayr nesne bilmeyen her alimleri muhalefet eder. Dil.'de yok. alimleri yerine alimlere olmal. 213. Vlmisch asslanung sakhali jolarssen. lmi aslanu sakal yolarsen.

Volkan COKUN

214. Kuiuia duschen jossuna japischur. Kuyuya den yosuna yapur. 215. Baschkisus [d: baskisus] pedaurci [d: pedaurai] jel guttur ur [d: gutturur]. Basksuz peda rayi yel gtrr. Dil.'de yok. Osm. Spr. 195: Dschiwisys padwraji jel alr. zb. 84: Baskusuz saz yil alur. 216. Senecten ful eyler. Senekten fl eyler. 218. aramasile sen eii vuar. Yarumazile sen eyi ar. Dil.'de yok. 219. Khanath tuckenmes hasinedur. Kanat tkenmez hazinedr. 220. atanaslan [d: iatan aslan] gesem [d: gesen] dilkhi jegdur. Yatan aslan gezen dilki yedr. Bir agatsch schindi tut mischtur [d: tutmischtur] ajak, Bir erungkubetile [d: erung kubetile] tschikar jerinden, dahi angilla in [d: angillain] bir saman cojassen tekher tegile [d: tekherlegile] oni tschukinden tschikar massen [d: tschikarmassen]. Bir aa, indi tutmtur. ayak, bir er kubetile kar yerinden; dahi anclayin bir zaman koyasen tekerleile on uknden karmazsen. Dil.'de yok. Tlb. 355, Aks. 79: Aa ya iken eilir. 1. kitap 4. blm (10, 11, 12, 14. sayfalar)'den 6 atasz: Koga Eschek jorga olmas. Koca eek yorga olmaz. Bujunki emurta jarunki taukdan jegdur. Buynki murta yarunki ta kdan yedr. Hastaie duschekmi sorarsin.

17. Yzyla Ait Bir Trk Atasz Koleksiyonu

Hastaye dek mi sorarsn. Arif olana bir giul jeter. Arif olana bir gl yeter. Eschek maimonlar arasnda neilersen [d: neilesen] Eek maymonlar arasnda neylesen. Gelmek iradet gitmek igaset. Gelmek iradet, gitmek icazet.