Hasan Fehmi Güneş

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl
Komisyon : (10-236-12 Eyll Giri : Tarih : 05/10/2012 Grup : Sayfa : 1
5 Ekim 2012 Cuma BRNC OTURUM Alma Saati: 11.00 BAKAN : Seluk ZDA (Manisa) -----0----BAKAN Sayn Gne ho geldiniz. HASAN FEHM GNE Ho bulduk. BAKAN Cumhuriyet tarihinin yaklak 90 yl olduunu biliyoruz, bunun 52 yl darbeler tarihi. 1960 darbesi, ardndan 1971 muhtras, 1980, 12 Eyll darbesi, ardndan 28 ubat postmodern darbe ve 27 Nisan muhtras eklinde bir serencam var. Trkiye Byk Millet Meclisi de bu dnemde, 24nc Dnemde drt parti bir araya gelerek Adalet ve Kalknma Partisi (AK PART), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Milliyeti Hareket Partisi (MHP) ve Bar ve Demokrasi Partisi (BDP) olmak zere bir nerge verdiler, ortak nerge verdiler ve Darbeleri Aratrma, Darbeleri ve Muhtralar Aratrma Komisyonu kurdular. Bizler de 12 Eyll 1980 darbesini inceleyen alt komisyon yeleri olarak karnzdayz. Davetimize icabet ettiiniz iin ok teekkr ederiz. HASAN FEHM GNE Estafurullah. BAKAN Burada sizinle beraber,darbeleri aratrrken, darbelerin arka plann veya yaadnz anlar bizimle paylamanz istirham edeceiz, o nedenle birlikte buradayz. nce sizin z gemiinizi arkadamz okuyacak daha sonra sorularmz Cumhuriyet Halk Partili yelerle, ben Adalet ve Kalknma Partisi yesi olarak sorularmz tevcih edeceiz, siz de bildiklerinizi bizimle paylaacaksnz ve tarihe not deceksiniz. Teekkr ediyorum. KANUNLAR VE KARARLAR BAKANLII YASAMA UZMANI M. CEM TOKER Sayn Hasan Fehmi Gne 1934 ylnda Sakarya Karaprekte dodu. Ky ilkokulunda balayan eitim srecini Arifiye Ky Enstits, Sakarya Lisesi ve Ankara niversitesi Hukuk Fakltesinde devam ettirdi. Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits programn tamamlayarak kamu ynetimi uzman derecesini ald. Mesleki hayatnda ky ilkokulu retmenlii, cumhuriyet savcl ve avukatlk yapt. 1975 ylnda Sakaryadan senatr, 1987 ve 2002 yllarnda stanbuldan milletvekili seildi. Parti kademelerinde, stanbul l Bakanl, parti meclisi yelii, genel bakan yardmcl, Trkiye Byk Millet Meclisi Grup Bakan Vekillii grevlerinde de bulundu. 16 Ocak 1979 ile 5 Ekim 1979 yllar arasnda ileri Bakan olarak grev yapt, 1988 ylnda Roma niversitesi tarafndan Uluslararas nsan Haklarna Duyarllk Nian dl ile dllendirildi. Hlen Cumhuriyet Halk Partisi yesi olarak siyasal almalarn srdrmektedir. HASAN FEHM GNE 13 Ocak bakanlk, 16 Ocak diye gemi yani 3 gnm noksan gstermiler. BAKAN 13 Ocak, hayhay, dzeltelim. Efendim nce SLEYMAN ELEB Soru sormadan nce kendisinin dneme ilikin deerlendirmesi varsa onu alalm. BAKAN Efendim, eer uygun grrseniz, siz ksa bir deerlendirme yaparsanz biz de onu beraberce dinleriz, daha sonra sorularmz tevcih ederiz sizlere. HASAN FEHM GNE Ben, darbelerle ilgili konularda size daha ok 12 Eyll srecinin gelimesi konusunda katk yapabilirim yani o dnemi daha yakn yaadm. Bir blmn bakan olarak yaadm, o dnemle ilgili bilgilerim daha somuttur. Dier konularda yani herhangi bir vatanda olarak, ancak izlenimim olabilir. Yani o konuda ok iddial olamam ama 12 Eylln geli srecinde ite, z gemiimde de sylendii gibi ben 79un

bandan itibaren 9 ay kadar sren bir bakanlk grevine geldim, o dnemle ilgili eer uygun grrseniz yaadklarm, onlardan kardm dnceleri size syleyebilirim. zet olarak unu syleyebilirim: zellikle 12 Eyll, nceden planlanm, tasarlanm bir darbe idi. Toplum ona hazrlanyordu. Toplumun ona hazrlanmas iin bir sre iletiliyordu. Orada siyasi iktidarn deitirilmesi daha dorusu, en dorusu asker bir ynetimle lkenin ynetilmesi, asker bir ynetimle daha sonraki dnemin dizayn edilmesi amalanyordu. Bu, planlanm, kararlatrlm bir olayd ve lke oraya doru gtrlyordu. Oraya gtrlmesi iin ara kademelerde yaplmas gerekenler gerekletirildi. te, skynetim, asker ynetim, cinayetler, Kahramanmara gibi olaylar, orum gibi giriimler ve benzer giriimler gndeme geldi. Yani bu konularda katk yapabilirim. BAKAN imdi, efendim, yle bir metot izleyelim istiyorum: Arkadalarm srayla birer soru sorsunlar, benim sorularm var. Byle, btn sorular ben soracama, drt-be soru yerine buradan balayarak birer soru tevcih edelim, soralm sizlere. HASAN FEHM GNE Yani o olabilir. sterseniz bir-iki olay anlataym size onun zerine sorunuz olabilir yani nereden karyorum, tasarlanmt ve bir asker ynetim getirilmek isteniyordu? zin verir misiniz, yle yapalm m? BAKAN Estafurullah efendim, buyurun. HASAN FEHM GNE Ben, bakan olduktan bir sre sonra Yani yle geliti: Kahramanmara olaylar olmutu. Kahramanmara olaylar srasnda Sayn rfan zaydnl ileri Bakanyd, 19 Aralk gibi balad Kahramanmara olaylar, o, birka gn srd, ondan sonra araln sonuna doru ayn 26snda, benim hatrladm, skynetim ilan edildi. Kahramanmara olaylarnn temel nedeni asker ynetime gei iin bir aama katetmekti. Asker ynetime geilmesi gerekiyordu. Ondan nceki dnemde sk sk baz siyasi parti liderleri basnn nnde Ecevit Hkmetine Brakn, gidin; beceremiyorsunuz, askere teslim edin. gibi arlar yaplyordu. BAKAN Kim sylyordu efendim? HASAN FEHM GNE Sayn Sleyman Demirel bu aklkta syledi, Sayn Trke bu aklkta syledi benim hatrladm. O zamanki medya taranrsa bunlar grlecektir. Askere teslim edin, gidin. deniyordu. Direnildi, askere teslim edilmemesi gerektii dnld yani beni yaa da, sizlerin hepinizden daha yal biri olarak kabul ederseniz sorun odur. Askere teslim etmemek gerekir. Askere teslim etmek, sivillerin Ben bunu beceremedim, ben baaramadm, ben ciz kaldm. ifadesiyle e anlamldr. Askere, bir asker ynetimin kaps almak istenmiyordu sivil idare tarafndan ama zor gnler geiriliyordu, terr olaylar vard. O zaman terr olaylar byle blc terr niteliinde deil, daha ok siyasal atmalar yani sa-sol atmalar gibi atmalard. Kahramanmarata ite bu srete bir olay ortaya geldi Kahramanmara olaylar dediimiz, 111 kiinin ld, be yz-alt yz i yerinin tahrip olduu, evlerin tahrip olduu, oluk ocuun ldrld bir olay. Kahramanmara olaylar genellikle Alevi-Snni atmas olarak sylenir. Ben o grte deilim. Kahramanmara olaylar hazrlanm, sola bir saldryd. Sadece Alevilere deil, oradaki sol yaplara ite, DSKe, TB-DERe vesaireye de saldrlar olmutu. Kahramanmara olaylar ayrca benim kanaatim, hazrlanm bir olayd ve bu hazrlann iinde kamu erkini kullanan resm yaplar da vard. Ne demek istiyorum? Yani MT o konuda gerekli istihbarat vermemiti hatta benim kukum kolaylatrmt olay. Skynetim ilan edildi, skynetim ilan edildikten sonra rfan zaydnl Paa istifa etti, ite ayn 13nde de bana grev verdiler. 12 ilde skynetim ilan edilmiti tm Trkiyede deil. Askerlerin istedii tm Trkiyede bir skynetim ilan edilmesiydi. Bununla ilgili bir ey anlatacam: Ben, greve geldikten bir sre sonra, bu skynetim uygulanan on iki ilden ikisinde belli iki aylk periyot iinde skynetimi gerektirecek bir su ilenmemiti,

onun zerine skynetimi gerektirecek sular ilenmediinde normal ynetime dnlyor izlenimi de verelim diye bu iki ilden skynetimin kaldrlmas konusunda bir hazrlk yapmak istedim, bunu Babakana atm. Babakan: ok iyi olur ama ltfen Cumhurbakanyla da gr. dedi. Sayn Korutrkten randevu aldm, Korutrke gittim, bunu anlattm, tablolar falan koydum ortaya. Sayn Korutrk de ok olumlu buldu yi olur, ben desteklerim. dedi. Onu takip eden Mill Gvenlik Kurulu toplantsna hazrlkl gittim, girmeden de oradaki sivil arkadalara Byle bir neride bulunacam, byle bir talepte bulunacam, bana yardm edin. diye ricada bulundum. Toplant balad, ben sz aldm. Gerekelerimi anlatarak, yansyla da ortaya tablolar falan koyarak uzunca bir hazrlm vard. Anlattm ve dedim ki: Bu iki ilde skynetimi kaldrrsak toplumda bir rahatlama olur, yani normalletike normal ynetime dnyoruz izlenimi verilsin. Benim konumam bittikten sonra, asker kanattan yanl hatrlamyorsam, ok, yzde yz emin deilim ama yle hatrlyorum- o zamanki Kara Kuvvetleri Komutan Ersin Paa sz ald, Ersin Paa konumaya balad. Konumuyordu, nndeki bir defterde yazl olan notlar okuyordu, sayfay eviriyordu, seslendirdii bir konuma slubu deil, bir yaz slubu ve/veya falan diyerek, yazy okuyarak gittii iin, bir konuma yapt. zetle, syledii uydu: Trkiyenin baz illerinde skynetim olmamas yanltr, skynetim blgelerinde su ileyenler o blgelere kayorlar ve biz onlar takip edemiyoruz. Biliyorsunuz ki skynetim ilan edildii zaman skynetim savcs ie el koyar, polis skynetim komutannn emrine girer, jandarma zaten onun emrindedir bir adan. Yani hem gvenlik gleri hem yargnn balangc skynetim komutannn eline geer. Skynetim olmayan illerde byle bir yetkileri olmad iin Biz takip edemiyoruz, onun iin btn Trkiyede skynetim ilan edilmelidir. diyordu. Bu, asker ynetimin yaygnlamak istediinin bir iaretiydi, bunu yaadm. Bu olay bilginize sunmak istiyorum. Sonu yle oldu: Sayn Cumhurbakan Ne yapalm imdi? ileri Bakan azaltlsn diyor, asker kanat tm Trkiyede skynetim ilan edilsin diyor. deyince ben, belki o zamanki yamn, genliimin de radikalizmiyle Oylayn efendim. dedim. Biliyorsunuz Mill Gvenlik Kurulunda imdiye kadar hi oylama yaplmamtr. Oylama yaplmaz, karar alnr, o karar oy birliiyle gemi saylr. Onun zerine Babakan sz ald Hayr, oylamayn ltfen. dedi nk daha sert bir durum olacan dnyordu herhlde. Siz iki taraf da dinlediniz, siz karar verin Cumhurbakan olarak, o da Mill Gvenlik Kurulunun karar olsun dedi. Cumhurbakan yleyse ne arttralm ne eksiltelim, byle devam edelim. dedi. O da gene, Mill Gvenlik Kurulunun oy birliiyle alnm bir karar olarak sunuldu. Bu olay, asker ynetimin getirilmek istendiinin bir iaretiydi. Niye getirilmek isteniyordu? Ha, ondan sonraki olay Mesela Abdi peki olay, burada Ankaradaki Piyangotepe olay, ite, Bahelievlerdeki 5 TPlinin ldrlmesi olay. Aslnda, bunlara toplam olarak baktmzda, bunlar aslnda tm lkede asker ynetimin ilan edilmesinin gerekelendirilmesi iin yaplyordu. Abdi peki cinayetinin sann ben bizzat dinledim daha yargya kmadan. Niye vurdun? dendiinde Abdi pekiyi tanmyordu, niye vurduunu da ok iyi bilmiyordu. Bana silah verdiler, grev de verdiler, bunu vuracaksn dediler, Niye? diye sordum. rencilerin birbirini ldrmesiyle ortaya kan tepki artk sradanlat onun tabirlerini sylyorum, Daha bir bykban BAKAN O srada Bakandnz? HASAN FEHM GNE Bakanm. BAKAN Byle bir teaml var m, bakanlar bu sorgulara girerler mi? HASAN FEHM GNE Yok, yok girmezler. BAKAN Neden girme lzumu hissettiniz Sayn Gne? HASAN FEHM GNE Lzumlu hissettim unun iin: ok nemli bir olayd. nk byle olaylarda dinlersiniz, size itiraf eder, yargya gittii zaman da Polis ikenceyle benden bu sorguyu ald. der ve kurtarr, oktur yle adamlar. Ben gerekten, ben de

vicdanen rahat edeyim nk byk bir olayd, ailesi byk bir dl koymutu, gazetesi byk bir dl koymutu, mesela, o dl verilemedi kimseye. Her gn ihbarlar geliyordu, ite Falan adam vurmu olabilir. O bir temsil resim vard, olay grm bir mimar arabasyla manevra yaparken. Onun tanm ile bir temsil resim izilmiti. O resmi gren, komusundan phelendi, oraya gelip gidenlerden Yzlerce ihbar yapld. Bunlarn iinde gerek adamla m muhatabz, onu benim de bilmem lazmd bir Bakan olarak, ondan emin olmak istiyordum. Bana stanbul Emniyeti, Abdi pekinin katili elimizde dediinde ben de geleceim dedim. Byle benim nmde sorgu tekrarland yani ben sorgu yapmadm, o sorguyu, sorgu tekrarn dinledim. Yani bir bykban ldrlmesi lazm dediler, Bana silah verdiler, hedefi gsterdiler. Yavuz aylan diye bir ocuk araba kullanyordu, onun arabasyla gittik, vurduk vesaire hikye anlatyordu. Burada sylemek istediim u: Asker ynetimin genellemesi iin gereke hazrlanyor. Niye asker ynetim gerekelensin? Ben bunun byk bir proje olduunu dnyorum Sayn Bakan. Trkiye byk bir lke, onun stratejik konumu hem avantajdr hem dezavantajdr. O durumdaki bir lkede, dnyay dizayn etme gcnde olan ya da o gte olduuna inananlarn etkin olmalar gerekiyordu. Mesela, Yunanistan NATOdan kmt Kbrs olaylarndan sonra, sonra piman oldu NATOya dnmek istiyordu. NATOya dnmesi iin btn NATO yelerinin olumlu oy vermeleri gerekir, Trkiye buna kar kyordu, sivil ynetimler. Yunanistann NATOya dnmesi Amerika iin ne kadar nem ifade eder onu ok iyi takdir edemeyiz ama istiyordu dnmesini Buna oy verin diyordu. Bir baka olay, Blent Ecevitin ofisinden beni telefonla aradlar, Babakan sizi bekliyor dediler. Gittim konutuna. Gndz kn Dileri Bakanyd, Gndz kn de oradayd. O zamanki Dileri Bakanl Mstear, Bykeli, milletvekillii de yapt bizden, Elekda Elekda da yannda ben yle hatrlyorum ama Elekdala konutum ben, Elekda bu toplanty hatrlamyor. Orada, Sayn Babakann bize syledii u, Humeyni, rana dnmt BAKAN 79 yl. HASAN FEHM GNE 79da 78 sonlarnda, 79. Dnnce ite, Amerikann randaki btn tesisleri ilemez hle gelmiti, hatta bir ksmn kardlar, kardlar. O tesisleri Trkiyede kurmak istiyorlard, Babakandan bunu istemilerdi. Babakan da Dileri Bakanyla ileri Bakanna: Bu durumda ne derseniz? diye soruyordu. O konumadan sonra, Hayr, tesislerin Trkiyede kurulmas Trkiyenin stratejik konumuna ve blgedeki rolne uygun deildir. dedik. Trkiyede zaten yeterince NATO tesisi var ayrca bu Bu, Amerika iin nemli bir olayd. O zamanlar bunlar dnrken belki -ltfederseniziki kutuplu dnya formatna uygun dnmek lazm. ki kutuplu dnya format devam ediyor, komnizmin yaylma tehlikesine kar iki kutuplu dnyann yeil kuak projesi yrrlkte. Yeil kuak projesinin glendirilmesi lazm komnizmin genilememesi iin, yaylmamas iin zellikle Anadoluya egemen olmamas iin -yle ise ama- Anadolu bu tr tesislerle donatlmalyd, doldurulmalyd. Buna o gnk hkmet, benim de dhil olduum bu tartmada Hayr dendi. Bu onlar iin ok nemli olabilir. Bu tesislerin kurulmasna Evet diyecek bir hkmetin, bir yapnn gelmesi gerekir. Yunanistan ne zaman dnd NATOya? Asker ynetim zamannda dnd. BAKAN Daha sonra, sizden sonra gelen aznlk hkmeti de buna Evet dedi mi efendim? Sleyman Demirel Hkmeti, aznlk hkmeti kurmutu. HASAN FEHM GNE Yani o dnemde dnd, doru, o dnemde dnd. nk asker ynetim de devam ediyordu. BAKAN Bu tesisler Sleyman Demirel dneminde mi kuruldu efendim? HASAN FEHM GNE Tesisler kuruldu mu diyemem ama Yunanistan dnd. O zamanlar hatrlar msnz bilmiyorum, bir U2 krizi kmt. Bir U2 ua keif yapyordu,

drdler onu. Bu, Trkiyeden kalkt. Sovyetler bize tehditler gnderdiler; Byle tesisler kurarsanz, U2 uaklarna yataklk yaparsanz taraf olursunuz vesaire yani tehdit ettiler Trkiyeyi. imdi, bu bir olaydr. Bundan baka sabkas da vard Amerikallarn gznde Trkiyenin. Haha ekiminde Kbrsa sakn kmayn, Kbrsa sakn gitmeyin, bizim verdiimiz silahlar sakn orada kullanmayn, kullanrsanz ite dendi ve Kbrs olaylarndan sonra Trkiyeye ambargo koydular. Yani Trkiyenin terbiye edilmesi, sivillerin elinden alnmas gerekiyordu benim deerlendirmem. Yanllar bana aittir, noksanlar bana aittir. BAKAN yle bir tavsiyede bulunaym m efendim, msaade eder misiniz Sayn Gne? HASAN FEHM GNE Buyurun. BAKAN Bu, Amerikan tesislerinin tekrar randan Trkiyeye getirilmesi noktasnda, Amerikann taleplerine, Cumhuriyet Halk Partisi Hkmeti, o zamanki Hkmeti kar kt. HASAN FEHM GNE Hayr dedi. BAKAN Hayr dedi. Daha sonra 1980de kurulan, Ocakta kurulan aznlk hkmeti, Sleyman Demirel Aznlk Hkmeti de Hayr dedi. Bu anlama 1981 ylnda, ihtilal dneminde yapld, geici anlama olarak yapld daha sonra da devamlla dntrld efendim. Bunu bir tarihe not dmek adna HASAN FEHM GNE Evet, hibir itirazm yok dorusu budur. Ama bu bir olaydr yani Trkiyeyi, bu dnyay dizayn etme projesinin paras olarak dndmzde ve iki kutuplu dnya formatndaki mantkla deerlendirdiimizde byle grnyor. imdi, gerekten Trkiye ile ilgili byle planlar var m? Ben ok uzatyorsam beni ikaz edin ltfen. BAKAN Estafurullah. HASAN FEHM GNE Bir olay daha anlatacam izin verirseniz: Amasya Belediye Bakanmz vard, Gndz Trem. Amasyal arkadalarmz varsa tanrlar, Gndz hayatta. Gndz Trem bir gn bana telefon etti, ben Bakan olduum dnemde, dedi ki, Efendim buralarda bir Amerikal geziyor.te falan yerdeki eltekdeki kmr madenine gitti, falan yerdeki Saraolu tesislerine gitti, filan yere gitti, benden de randevu ald, ne dersiniz? Ver tabii randevuyu ama ltfen ne soruyorsa bana not et ve bildir dedim. nnde bir zarf varm o srada, bir mektup zarf, zarfn kullanlmam arka yzne not etmi. yle eyler soruyor: Bu blgede bir atma karsa hangi nedenle kar; sa-sol atmas m kar? Alevi-Snni atmas m kar? O blge nk bu bakmdan duyarldr. i-iveren atmas m olarak m kar? Neden kar bu blgede, bir atma karsa? te, bu blgedeki Alevilerin gc nedir? rgtlenmeleri nedir? Sol rgtler nedir? Bu blgede sendikalar gl mdr? Kmr madenindeki sendikalar hangi konfederasyona baldr? gibi sorular. lgin deil mi, bir Amerikal diplomat bunlar niye sorsun? Yani bunlara baktnz zaman ne aryor diye deerlendirdiinizde u sonu ortaya kyor: Bu blgede bir olay karmak gerekirse kullanlmas gereken konu nedir? Alevi-Snni konu u mu yani baka bir konu mu? Bunun zerine valiyi -Aydemir Ceyland o zaman vali- aradm, dedim ki: lgilenin ltfen. Yani bir anlamda izleyin demektir bu. ok teamllere uygun bir ey deil, belki grevimi aan bir ey ama duyarl bir Trk vatandann yapmas gereken bir eydi diye dnyorum. Aydemire lgilenin dedim. Aydemir buldu. Ho geldiniz dedi. Seni devlet misafirhanesinde konuk edelim dedi falan. Yani onun kendi plann istedii gibi uygulamasn biraz en azndan kontrol etti. Bu olaydan birka gn sonra orada bir polis ehit edilmiti, ben onun cenazesine gitmitim. Gen bir gazeteci bana: Burada bir Amerikal geziyor, haberiniz var m, ne demek bu? dedi. Haberim yok desem yalan sylemi

olacam, syleyemedim yalan. Haberimiz var ve izliyoruz, biliyoruz ve izliyoruz dedim. Bu sylediim de gazetede kt. Gazetede knca Amerikan Bykelilii ayaa kalkt. Benden randevu istediler, Dileri Bakanndan isteyin dedim, oraya gittiler. Alexander Peck, gezen Amerikalnn ismi. O dnemle ilgili baz deerlendirmelerde ismi geer. Alexander Peck ile ilgili: Ne demek izlemek? Amerikadaki Trk diplomatlar istedikleri yerlere gidiyorlar biz onlar izlemiyoruz, ileri Bakan bu szn geriye alsn, bu bize saldrdr falan gibi. Ben de i byle byynce Alexander Pecki aratrdm. Alexander Peck, Trkiyeye akredite olmu bir diplomat deil, CIA ajan, Kbrsa akredite olmu, Kbrs istasyonuna bal. Trkiyeye gelmi geziyor. Bunu tespit edince, bu kar saldry da kesmek iin ben de bir proje gelitirdim. Gndze, Dileri Bakanna dedim ki: Alexander Peckin Trkiyeden karlmas iin persona non grata ilan edilmesi iin Bakanlar Kuruluna teklif getireceim dedim. Bu grmede Amerikan Bykeliliinin yetkilileri Gndz knle grrken Gndz kn onlara: ileri Bakan byle byle byle diyor, Alexander Pecki aratrm, bulduu bulgular bu, buna gre istenmeyen adam ilan edilmesini teklif etmeyi dnyor. demi. Ben o tutanaklar grdm sonra. Amerikal yetkili onun zerine yle ok yksekten ite, Ne demek, nasl syler bunu ileri Bakan diyen tarzndan vazgeip Peki ne nerirsiniz bize? diyor Gndz kne, Gndz knde ekin buradan diyor. Alexander Pecki ektiler; bu, bir tanesi. Baka gremediimiz, gzmzden kaan birileri dolayor muydu, dolat m? Kahramanmaraa daha nce gittiler mi, oralar da byle dolatlar m, kaplar byle mi iaretlediler, bunlar bilmek lazm, bilmiyoruz yani. Bunu unun iin arz ediyorum sizin bilginize, yani Trkiyeyle ilgileniyorlar, Trkiyenin btn duyarllklarn tespit ediyorlar, Trkiyede bir olay karlmas gerekirse nasl karlacan ellerinde veri olarak not ediyorlar bunlar yaplyor. imdi, Kahramanmarata skynetim ilan edilmesi gerekir iddias gerekletirildi. Kahramanmarata baarl olundu ve skynetim ilan edildi. Ama skynetim tm Trkiyede uygulanmad iin 12 ille snrl kald iin, tm Trkiyede uygulanmasn nasl yapmamz gerekiyordu? Olaylar devam ettirmek gerekiyordu, bytmek gerekiyordu: te Abdi peki olay, Piyangotepe olay, Tepecikte otobs taranmas, Mamakta kahve taranmas falan gibi olaylar bunun arkasndan geliyordu ve 12 Eylle gelindiinde de btn lkede asker ynetim, hedef asker ynetimi gerekletirmekti. Bu, planl, hazrlkl olarak yapld, bu hazrlk bence bu proje sadece yerli bir proje, yerli bir senaryo deildi, uluslararas gteki merkezlerin hazrlad -bana sorarsanz- CIAin de iinde olduu, Amerikann destekledii bir projeydi. Bunu nereden karyorum, bu sylediklerimden ayr olarak, 12 Eyll gerekletiinde Amerikan Bakanna rapor verilirken, Our boys did. dedi ya, Bizim ocuklar halletti konuyu. dediler. Onlarn ocuklaryd, onu gerekletirdiler DRS BAL (Ktahya) Efendim, bu kanaatinize ne zaman vardnz, Yani 12 Eylln istihbaratna olduuna dair? HASAN FEHM GNE Efendim bir daha syler misiniz? DRS BAL (Ktahya) Bu kanaatinize ne zaman vardnz? imdi dediniz ya 12 Eyll darbesinin planl olduunu, ieriden, dardan destekle Bu kanaatinize varmanzda etkili olan aamalar, deliller neydi? Tam da yeri geldii iin araya girdim ben. HASAN FEHM GNE Anladm efendim, syleyeyim. nceden vardm, yani yle: ok youn atmalar vard, benim dnemimde benden nce de vard, benim dnemimde de vard. Manisada bir siyaseti ldrlmt, oraya gittim. imdi, gidildi, dkknnda vuruldu, ldrld. Ondan yarm saat sonra kar taraftan bir kii vuruldu. imdi, bir cinayet ilendiinde bunun cn almak iin karar vermek, hazrlk yapmak, uygulamak yarm saatlik, bir saatlik bir olay deildir, yani zaman ister o, onun da bir planlaman, gidi plann, eylem plann, ka plann falan yapmak Yarm saat sonra bu

i oluyorsa bu ikisi birlikte planland demektir. nce onu vurduracaz, sonra onu vurduracaz. Yani oradan dnerken ok kafam kart. Bazen her iki tarafn kulland silahlar elimize Bu silah daha nce kullanlm m? Bakyorsunuz ki baka bir olayda kullanlm ama kar siyasal yapdaki ekip tarafndan kullanlm yani saclarla solcular ayn silah kullanm oluyor. Babakana dedim ki yani bunlar niversite rencileri gibi, ite sendika yeleri gibi amatr insanlarn yapacaklar cinayetler deil, sanki daha byk bir g var karmzda, ben o kukuyu tayorum dedim. Bunu sylediim, ite o Manisadaki olaydr, ondan dnte ya o gnden itibaren daha byk bir gle galiba muhatabz, ona ulamamz lazmd. O yzden ok yrtndm, istihbarat verin bana dedim MTe, gittim MT Bakanna istihbarat gelmiyor, bana istihbarat vermiyorsunuz, yani bir rgtn kurulmas, militan bulmas, eylem yapacak gce gelmesi, eylem planlamas, eylemi yapmas sonra kamas bunlar zaman ister; bu zaman iinde istihbaratnz glyse haber alrsnz, ondan renirsiniz onu. MTten istihbarat alamyorduk. incelerseniz greceksiniz, Keirende bir emniyetin kademesi vardr, aralarn tamir edildii bir yer gibi ben oray istihbarat okulu yaptm. stihbarat yetiti, i istihbarat, polis istihbarat kurduk. Yoktu o gne kadar, MTten de gelmiyordu. Mesela ltfederseniz Kahramanmara olaylarn incelerseniz MTin oradaki olumsuz roln greceksiniz, yani istihbarat verilmemitir, vaktiyle gelmemitir, alnd hlde gelmemitir, bilindii hlde verilmemitir. DRS BAL (Ktahya) Efendim unu ilave etmek gerekiyor herhlde, burada istihbarat vermemek bir sknt, bir de bir ileri adm olabilir mi acaba? Yani istihbarat vermemek zaten bir kurumun asli vazifesini yerine getirmemesi anlamna geliyor. Bir de unu da ortaya karr m? birliini yani o bahsettiiniz o gle artk neyse onun ad, daha byk g, daha organize gle istihbaratn da ya da istihbaratn ierisinde birilerinin de ba olmu olabilir mi? HASAN FEHM GNE Onu syleyeceim. DRS BAL (Ktahya) Bu yapnn ierisinde. HASAN FEHM GNE Bakn, kimden istihbarat istiyorum? MTten. MT nasl bir yap? O gn sylyorum: MT, o gn asker bir yap. Tekrar ediyorum: Babakana bal olmas eklendir, aslnda Genelkurmaya baldr. MT o gn, Genelkurmaya baldr yani Jandarma istihbarat ve MT askerlerden olumutur yani MTte alanlarn, MTte etkin pozisyonda, etkin statde olanlarn ou asker aslldr, niformaldr. BAKAN Sayn Gne, ok zr dilerim. Hi deitirmeyi dndnz m? Bir kanun dzenlemesiyle dndnz m? HASAN FEHM GNE Evet dndm. BAKAN Yapabildiniz mi? Yapabildiniz mi, niin yapamadysanz, niin yapamadnz? HASAN FEHM GNE Yapamadm, Babakan da yapamad nk. BAKAN Neden? HASAN FEHM GNE Onu ikna ettim, korktuk. BAKAN Kimden? HASAN FEHM GNE Karmzdaki gten. imdi, bakn, MT Bakan bir general, genellikle byle, MT Bakan bir general, MTte etkin grevlerde olanlar asker. MTin komutanlar, MTin sicil amirleri, MTi grevlendirenler asker kanat. Yani o dnemde asker kanat, MTe hkim. MTin iindekiler Eer gerekten kkenine ineceksek bu yapnn olutuu dneme gelmek lazm yani MTle CIA arasnda o dnemde i birlii anlamas var, o i birliinin anlam u; istihbarat paylaacaz ama gerek anlam u: Trkiyedeki her eyi ben bileceim ama

size bir ey vermeyeceim. Bize bir ey vermiler. Ne vermiler? O zamanlar bu hepimizin imdi nnde olan bilgisayarlar, laptoplar falan yok o zaman, orada vard ben oraya gittim, istihbarat alacam diye Yenimahalledeki MT Bakanlna gittim. Orada grdm yani o g, onlarn eline verilmiti; yanl olan buydu. MTten istihbarat alamyoruz Paam dedim, o Paa da ben ilk bakan olduumda geldi, beni tebrik etti, Ben btn yardm yaparm. dedi ona gittim, hibir istihbarat alamyoruz dedim, bana verdii cevap u: Ben de alamyorum. Yani yle bir yap ki siz bakansnz sizi tecrit ediyorlar. Arkadaki o nk hcresel bir alma sistemi var onun. Mesela Msr Bykelilii igal edilmiti benim dnemimde. Sonradan reniyoruz ki Msr Bykeliliine dnk bir daha dorusu srail ve Msr Bykeliliine dnk bir eylem planlanm, bu, MTe bildirilmi, bizim haberimiz yok, biz igalden sonra olaya muttali oluyoruz. BAKAN Affnza snyorum efendim. HASAN FEHM GNE imdi, Sayn Babakan o zaman Sizin sorunuza cevab, sizin sorunuzu tatmin ettim mi? DRS BAL (Ktahya) Teekkr ederim. HASAN FEHM GNE Bir gn Sayn Babakana dedim ki: Atatrk Orman iftliinde bir Atatrk Evi vardr, ben oray alma yeri olarak kullanyordum, orada bu tr hazrlklar yapyorduk oraya geldi orada dedim ki; mmkn deil, bu MT bize istihbarat vermiyor alamayacaz dedim. Ne yapalm? dedi. Bir kii getirmiti, Batda istihbarat eitimi grm, sanyorum ismi Mehmetti, onu MTte grevlendirmek istiyordu Babakan. MTin bal olduu yer MTin amiri saylan yer, o Mehmeti MTte grevlendiremedi Babakan. Dedim ki byle yrmemiz mmkn deil, yani devletin ne kadarn biz ynetiyoruz, bunu bilmemiz lazm, her sivil ynetim bunu kendisine sormal. Ne kadarn ben ynetiyorum, egemenliin ne kadarn ben kullanyorum? Bunu bilmemiz lazm efendim. Ne yapalm? Deitirelim dedim. MTi feshedelim, ayn kararnameyle yeni bir haber alma rgt kuralm, Bunu hi konumam olalm dedi, olay budur. BAKAN Efendim bir ara siyasi hayatnza ara verdiniz, bu fevri veya bireysel mcadelenizin sonucu muydu? HASAN FEHM GNE O, benim aptallmd, yani iddial insanlar, dikkatli olmak zorundadrlar yani aptallk yapmamak, salaklk yapmamak zorundadrlar; ben onu becerememiim. BAKAN Estafurullah. Efendim ben size bir soru tevcih etmek istiyorum, daha sonra arkadalarm srayla birer soru tevcih edecekler, dneceiz, aklamalarnz iin teekkr ederiz. Mara olaylar, darbeye giden yolda bir milatt dediniz, bir kilometre tayd. Mara, Sivas, orum, 1 Mays 1977 olaylar veyahut da Trkiyedeki ok nemli cinayetler gibi olaylar, Kemal Trklerin ldrlmesi, Gn Sazakn ldrlmesi, Kemal Fedai Cokunerin ldrlmesi veya ok nemli entelektellerin, siyasilerin ldrlmesi buna giden yolda bir kilometre tayd. Trkiyede o dnem ierisinde sizden nce rfan zaydnl Bey ileri Bakanyd, Mara olaylarn inceledikten sonra bir ifade kulland, yalnz bunu da ben yle dnyorum, oraya tekrar geleceim. Trkiyedeki sa-sol olaylarnda sa sola kar, solu saa kar maniple ettiklerini ve kodladklarn dnyorum. Genlerin heyecanlarn, ideallerini, lklerini istismar ettiklerine inanyorum, ajanlarla, provokatrlerle ajite edildiklerini, provoke edildiklerini dnyorum ve bu kodlamalar karsnda birbirlerine dman yaparak genleri sa ve solu, ardndan da darbe yaptklarna inanyorum. rfan zaydnl Bey o zaman demiti ki Mara olaylarn sol rgtler yapt. ve daha sonra ileri Bakanlndan alnd. Siz ileri Bakan oldunuz, oraya getirildiniz, sizin beyannz ise Sa rgtler yapt. oldu. O dnem ierisinde sol rgtlerden kimse

yarglanmad 12 Eylle kadar, sa rgtler yargland ve daha sonra skynetim mahkemelerinde bir ksm berat etti, ounluu berat etti. Ardndan sol rgtler 12 Eyll 1980de yarglandlar ve onlar daha sonra ok ar cezalar aldlar. Bir tanesi Garbis Altnoluydu. 1991 ylnda tahliye edildi, idama arptrld, 11 yl hapis yatt, u anda kendisi Fransada yayor. Siz geriye dnp baktnz zaman, o zaman biraz nce bir ey sylediniz dealist birisi olarak zaman zaman klar yaptm dediniz, sert klar yaptm. dediniz. Acaba o gnk sert klarnzda ideolojilerin rol var myd veya o gnk siyasi atmosferin rol var myd, bugn geriye dnp baktnz zaman Mara olaylarn egemen glerin yaptn, darbeye giden yolda egemen glerin nn amak iin, Trkiyeyi maniple etmek, Trkiyeyi deerlendirmek, ynetmek adna yaptklarn sylyorsunuz, o gn neden byle bir deme verme lzumunu hissettiniz? HASAN FEHM GNE imdi rfan zaydnlnn sizin sz konusu ettiiniz beyanat dorudur, yle demitir, yani ne zaman? Skynetim ilan edilmeden, olaylar devam ederken yani 19unda balayan olaylar 25ine kadar falan devam etti ayn. O arada rfan zaydnl Maraa gitti, vilayete gitti, vilayete gittiinde vilayetin etraf kuatld, bir ara kamad vesaire, ok skntl bir ortamd, yani vilayeti de igal etmek istiyordu eylemciler. Onun oradan dnte byle bir beyanat oldu. imdi, ben greve geldiimde Kahramanmarata artk skynetim vard. Kahramanmarataki olaylara Adana skynetim savcl el koymu, o ynetiyordu. Ona yardmc olmak zere ok iyi bir ekip buradan grevlendirildi. Aslnda rfan Paa zamannda da o karar verilmiti, ben onu takviye ettim o ekip soruturmaya yardmc oldu. Kahramanmara davasnn dosyasn sizden davet aldktan sonra -ok byk bir dosyadr o, binlerce sayfalk bir dosya- tekrar okudu, yani vaktiniz olur bakarsanz unu greceksiniz: Orada pek ok kii yarglanmtr, sadan da soldan da sank vardr yarglananlarn iinde, ok sayda -29 sanyorum- idam cezas vardr, mebbet vardr 16 falan civarnda. Mahkeme oradaki cezalar bireysel su olarak kabul ederek hkm oluturmutur yani bir rgtl eylemden sz etmemektedir, bir rgtl eylem grmemektedir deerlendirmesi mahkemenin, bireysel olarak cezalandrmtr herkesi, kii kii. Benim hukuku olarak da ahsi kanaatim: Bu bir noksanlktr. Tabii bilirsiniz: Mahkemeler ellerine gelen dosyaya gre karar verirler, delil yoksa onu kendisi takdir edecek, kendisi uyduracak deil, delil gerekir, yani yeterince delil toplanmamtr diye dnyorum. Yani ben Kahramanmara davasnn sonunda kurulan hkmden vicdanen ok rahat deilim, o nedenle az evvel sylediim yargm deitirmedim. unu sylemek istiyorum: Trkiyenin srekli bir komnist tehdidi altnda olduu, komnistlerin lkeye egemen olmak istedii, bunun iin hazrlk yapt, bunu nlemek gerektii dncesi yaygn bir dnce olarak gelimi ve gelitirilmitir. Ben bunu sadece Trkiye kaynakl bir dnce olarak grmyorum, birka kere vurgulamaya altm gibi iki kutuplu dnyada yeil kuak politikasna bel balam olan kutbun gelitirdii, yaygnlatrd bir olay olarak gryorum. ok incelersek, bunun iin baz kiileri Amerikallara gtrdkleri, orada eitim verdikleri, orada yetitirdikleri, oradan Trkiyeye gnderdikleri, Trkiyede belli rgtlenmelerin bana getii grlr. Ben bu nedenle byle bir kanaatte bulundum. Bu kanaatimle ilgili bir ey daha sylemek istiyorum: Mehmet Ali Aca bize suunu itiraf ettikten sonra O zamanki skynetim kanununa gre skynetim olan yerlerde san gzaltnda tutmann bir sresi vard, diyelim ki 15 gnd, sanyorum biraz daha fazlayd, 45 gn gibi bir sreydi o dnemde, o sre bitti, skynetim komutanndan sre istendi, skynetim komutan sre vermedi, Bana teslim edin, sre vermeyeceim. dedi. Onun zerine, benim nerimle stanbul Emniyeti bir uygulama yapt -Trkiyede ilk uygulamadr- Aca geldi, byle oturdu, yannda, etrafnda polis yok, silahl kimse yok, zgr vaziyette oturdu, basn mensuplar da oraya arld, kameralar da geldi, ona sordularsa Ben vurdum. dedi. Niye? Ben ite akal Carlos falan hikyeleri vardr

ya, yle bir stat, yle bir grnt gelitirmiti kendisi iin, yle bir hikye anlatt. O szleri onun mahkmiyetine neden oldu, yoksa, sonra ktnda Bana bask yaptlar, beni tehdit ettiler. falan dedi ama o ortamdaki szleri aleyhe delil kabul edildi. Emniyetin elinden alnd. Soruturma tamamlanmamt. Ona kimin silah verdiini sylyordu. O silah verenin -hl biliyoruz onu- zerine gidilecekti, gidilemedi ve alndktan sonra karld o. Nereden karld? Herhangi bir cezaevinden deil, askeri bir garnizondan. O garnizona birini ziyarete gitsek, kendi bamza kamayz oradan. Ben bunlar normal bir firar olay, normal bir soruturma aamas olarak grmyorum. SELUK ZDA (Manisa) Aynsn sol rgtler iin de dnebilir miyiz? DHKPC, TKKO, Dev-Sol, Dev-Yol gibi rgtler iin de dnebilir miyiz? Onlardan da kaanlar oldu, onlar da byk eylemler yaptlar, asker, polis, vatanda. Hatta birbirlerini ldrdler, onlarnda bakalar tarafndan, darbeye giden yolda dizayn edildiklerini hi mahede ettiniz mi efendim? HASAN FEHM GNE unu grmedim. Bakn, Trkiyeyle hi kukusuz Varova Pakt lkeleri, Varova Paktn dizayn edenler de ilgileniyorlard, onlar iin de Trkiye nemliydi. Trkiyede sol bir yap olusun istiyorlard, Trkiyenin kendileri iin dmanca kullanlmasn istiyorlard hi kukusuz. O sol rgtlerle belli ilikileri olmu olabilir hi kukusuz ama bu kadar aa kmad yani devlet iinde etkili yerlere geldiine ben rastlamadm. Ha, buradaki bilmem ne rgtyle Arnavutluktaki Enver Hocaclarn ilgisi var myd? Maocularla buradaki falan rgtn? Onlar artran, onlara zendiklerini gsteren beyanatlar kendileri sylyorlard zaten. DRS BAL (Ktahya) Efendim, araya girip ben unu ilave etmek istiyorum deerli Bakann sorusuna netlik kazandrmak iin: Yani sol gruplar illaki sol taraftan, Varova Pakt tarafndan, komnist bloktan birilerinin desteklemesi gerekmez, biraz nce bahsettiiniz o g neyse, ayn gcn hem sa hem solu dizayn etmede, maniple etmede, ynlendirmede rol olamaz m? Yani illaki HASAN FEHM GNE Ben bu ihtimali daha yksek gryorum. Zaten Manisadan dndm zaman Daha byk bir gle mi kar karyayz, her iki taraf da bir anlamda maniple eden, sizin tabirinizle ynlendiren bir gle mi acaba kar karyayz biz? Byle amatr ocuklarn oluturduu gruplar deil de karmzdaki, daha byk kresel bir proje midir? kukusuna kapldmda byle bir dncem vard. Mesela Trkiyeye ynelik silah kaaklnda Bulgaristandaki Bulgaristan o zaman komnist rejim, Bulgaristann roln biliyoruz. SELUK ZDA (Manisa) Btn silahlarn oradan geldii noktasnda daha sonra aklamalar olmutu. HASAN FEHM GNE Papa vurulmadan nce Bulgaristann o ilere yataklk ettii, yani ok akland bunlar artk. Biz byk Trkiye Cumhuriyeti olarak yaantmza devam edeceksek btn bu tehditlere maruz olduumuzu ve ona gre bir proje gelitirmemiz gerektiini siz, yeni kuan politikaclar olarak bilmek zorundasnz. Ya, bir Trkiyeyi ynetmek ok zor, nk Trkiyeyle ilgilenen, Trklerden ok fazla insan var, en az biz ilgileniyoruz. SELUK ZDA (Manisa) Evet, Sleyman Bey. SLEYMAN ELEB (stanbul) Hayr. SELUK ZDA (Manisa) Evet, Ahmet Topta Bey buyurun. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ben SELUK ZDA (Manisa) Ama siz gene tarihe not dn. Varsa sorunuz ltfen buyurun. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) imdi, Sayn Gne, iin askeri kanadn anlattnz. Tabii sizin anlattnz anlarnzdan benim de bildiim birok ey var ama bir de

iin ekonomik yn var darbeye giden srete. Ecevit iktidarnn ileri Bakanydnz, bir Amerikan ambargosu vard, Trkiye ekonomik olarak da ok skntl bir sreteydi, ok ciddi bir darboazdayd ekonomik olarak, her tarafta ktlklar vard, kuyruklar vard. Bu arada iverenlerden sarraflara varncaya kadar, TSADa varncaya kadar gazete gazete de ilanlar veriyorlard iktidardan Ecevitin uzaklamas iin. Yani bir tarafta Trkiyeyi dizayn etmeye alan bir kesim skynetim vastasyla, MT vastasyla, renci olaylarn maniple ederek -arkadalarmn deerlendirmesiyle- cinayetler ileterek, Kahramanmara olaylarna benzer olaylar rgtleyerek iktidar sktryordu ve askerlere teslim edilmesini teminen bunlar yapyordu. verenlerin sizin en skntl dnemlerde yaadnz ilanlarn da, bunlar kim maniple ediyor, bunun altnda yatan neydi acaba? O husustaki beyanlarnz HASAN FEHM GNE Yani ben onlarn da dardan maniple edildii kanaatindeyim, yani hibir Trk iadam kendi halkna Cevat Yurdakul Adana Emniyet Mdr olduktan sonra gitti, bir yeri bast, yanl hatrlamyorsam 50 ton ya buldu, ya sknts var piyasada ve 50 ton ya depoda duruyor. Niye bunu piyasaya srmyorsun?, Sana ne, mal benim deil mi? ster srerim ister srmem. falan diyor. imdi bunun gelimesi bir yerde deil, ayn uygulamay Samsunda gryorsunuz, baka yerlerde gryorsunuz. yleyse bu bir program, yani ayn zamanda bu, sivil hkmetin ekonomik adan darboaza dmesi ve Bunu deitirmek lazm kardeim, yapamyor bunlar. dedirtmek gerekiyor. zin verirseniz Ahmetin sorusu benim aklma bir ey getirdi, yani malumunuzdur ama bir kere de ben hatrlataym msaade ederseniz. Bana Blent Ecevit -Allah rahmet eylesin, nur iinde yatsn- kendisi anlatt ama gazetecilere de anlatmt, baz yerlerde, baz kitaplarda var bu. Bir kere de benden dinlerseniz sevinirim. 74 olaylarndan sonra Blent Ecevite o gnk Genelkurmay Bakan geliyor -Kbrs olaylarndan falan sonra, yani karmalar yaplm- diyor ki: Sizin rtl deneinizden bir miktar kullanabilir miyiz? -Biliyorsunuz, Babakan, ileri Bakan vesaire, iki- bakan rtl denek kullanr- Ne iin kullanacaksnz. diyor, Bir dairede ihtiyacmz var. diyor, Ne dairesi o?, zel Harp Dairesi iin. diyor -zel Harp Dairesini ok iyi inceleyin sayn komisyon yeleri, tarih bir grev yapyorsunuz- imdiye kadar paras ne oldu?, Amerika ambargo uygulad, onun paras Amerikadan geliyordu, ambargo uygulaynca gelmedi, demeleri yapamyoruz. -zel Harp Dairesinin demeleri, paras Amerikadan geliyor, ambargo olduu iin uygulanamyor- Blent Bey: Ya, nasl?, Byle bir daire var efendim. falan, O konuda bana bilgi verin. diyor, Peki, bir brifing dzenleyelim.. Bir brifing dzenliyorlar, brifing Asker Yardm Komisyonunun binasnda -eski garajlarn oradayd o- Amerikan yardm heyetinin binas, orada veriliyor brifing, Trk subaylar veriyor. zel Harp Dairesi nedir? imdi, zel Harp Dairesi diye bir daire var. Bu lke igal edilirse -ona gre- sivil direnileri rgtleyecek.Elinde silahlar var, o silahlar falan ilede, hemen hemen her ilede, her ilde, belli yerlerde, kritik yerlerde, topraa gmm, dere azna konmu, kr kuyularn iine gizlenmi falan. O biliyor onu, siz Babakansnz bilmiyorsunuz, orada kimler zel Harp Dairesinin gnllleri, kimlere silah verilebilir, o biliyor onu, siz ona maa veren hkmetin bakansnz, siz bilmiyorsunuz. Siyasi denetim dnda bir yap demokratik lkelerde olmaz, bizde vard, zel Harp Dairesi oydu ve nereye kullanldn da -az evvel bana sorduunuz sorularda- oradan ne kadar kullanlyor, ne kadar onun iinde, genlerin birbirlerini vurmada kullandklar silahlarn ne kadar onlar tarafndan veriliyor, bunlar siyaset adamlar olarak bilmek zorundayz. SELUK ZDA (Manisa) Konumanzda bir ey sylediniz: Sa vuran silahn daha sonra solu da vurduunu HASAN FEHM GNE Aksi de oldu.

SELUK ZDA (Manisa) Aksi de olduunu sylediniz. Byle bir karine var m elinizde? Siz ileri Bakanl yaptnz, daha sonra tekrar yine siyasetle uratnz. Sayn Ecevit Babakanlk yapt, o dnem ierisinde, tekrar, yeniden MTle Sayn Ecevit hi urat m? Bunu deitirelim, demokratikletirelim, sivilletirelim, siyasi iradeye ram edelim. gibi dnce oldu mu efendim? HASAN FEHM GNE Yani ben o gte bir pozisyona daha sonra gelemedim ama bunu yapmadmz iin de bugn de hl d mdahalelerden kurtulamam olduumuza inananlardanm. Yani lkeyi biz ynetmeliyiz, tamamn. diye sylemek istiyorum. Bunlar dnmek ve yerine getirmek; artk siz yapacaksnz onlar. Yani bu zel Harp Dairesi konusu birinci derecede, sizin ilgilendiiniz alan aydnlatmada ulalmas gereken bir konudur. Bugn ne durumdadr, nerededir? Ona ulamak lazm, mutlaka aydnlatmak lazm ve btn eylemlerini ortaya karmak lazm. Devlet, o yzden dnmeli, halkndan zr dilemeli. Mesela, Evren zamannda Cumhurbakanl Kknn iinde zel grup diye bir grup, bir istihbarat grubu faaliyet gsterdi mi? Evrenin damad bu grubun neresindeydi? Bu grup hangi olaylarla grevlendirildi? Hangi cinayetlerde parma olabilir? Bunlarn cevabn bilmiyoruz ve biz bu lkeyi ynetiyoruz diye de ite BAKAN Bugn 12 Eyllcler yarglanyorlar, yarglama safahat devam ediyor. Yine, ayn ekilde darbe giriiminde bulunanlar yarglanyorlar Trkiyede bir Darbeleri Aratrma Komisyonu kuruluyor. Bu, Trkiyeyi artk sivillerin ynettiine bir delil midir veyahut da HASAN FEHM GNE Yetmez. BAKAN Evet. HASAN FEHM GNE Bu rtl yaplar, siyasi denetimin dndaki rtl yaplar ortaya karlmadan, onlarn gemiteki eylemleri nedeniyle toplumdan zr dilenmeden arnamayz. BAKAN Hasan Fehmi Bey, Ahmet Bey bir soru daha soracak, Afyon Milletvekilimiz. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) imdi, bizzat tank olduum, dneminize ait bir olaydan bahsedeceim tarihe not dmek asndan. 12 Eylldeki roln de bildiimiz bir ahs, Osman itim. Adana l Emniyet Mdr Cevat Yurdakul ldrldnde POL-DERli polisler boykot yapyorlar ve bunlar tutuklanp cezaevine gnderiliyor. HASAN FEHM GNE Bir ksm. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Bir ksm, nderlik yapanlar ama saylar ok fazla, Karyaka denilen bir kouta yatyor bunlar. Jandarma Alay Komutanlnda Ayhan rkmez adl bir yzba gecenin bir yars bir grup askeri yanna alyor, cezaevini atryor, Karyaka kouunu soruyor, bu kouu taryor ve kouta yaralanan, lenleri de, brlerini de karp st ste yani bu Hitler filmlerinde grdmz bir manzaraya benzer bir manzara meydana geliyor. Ondan sonra, cezaevinden ekip darya gidiyor. Bu arada bir uzatmal avu -o zaman uzatmal onlar- cezaevinde kalyor, cezaevindekilerle konuuyor, diyor ki: Bunun sorumluluu hepimizin zerine gelecek, hi olmazsa sa kalan varsa onlar hastaneye gtrelim. O ynlarn ierisinden, sa kalanlardan eli aya oynayan alyorlar, cezaevi aracyla hastaneye gtryorlar, birka tanesi cezaevinden hastaneye gidinceye kadar aracn iinde lyor. Bu ahs, kendisine cezaevinde isyan olduu konusunda bir ihbar geldiini, onun iin cezaevine gittiini ve isyan edenlere mdahale ettiini sylyor ama cezaevi savcs, Adana Basavcs cezaevinde byle bir isyan olmadn sylyor; Alay Komutan da Osman itim. Bu ahs hakknda aylarca mahkeme, savclk ifade almaya aramyor, ifade alamyor. En son bu ahs, bir konvoyda vuruluyor srtndan ve birlikten ayrlmak zorunda kalyor. ki yl bu ahsn ifadesi alnamyor, mahkemeye getirtilemiyor.

Osman itimi, kendisi dardan talimatla, dilekelerle ahitler gsteriyor, Alay Komutann da kendisine ahit gsteriyor. Alay Komutan, ahitliinde Benim gvendiim en nemli subaylarmdan birisidir, hakiki Trk kan tayan bir subaymdr. Byle bir olay olmam olsayd bu ii yapmazd. Siz bakmayn savcnn ifadesine, cezaevinde mutlaka isyan kmtr, o onun iin gitmitir. diye de tanklk ediyor. Bu ahsn, bir tek gn tutuklanmadan, bir tek gn ifade vermeden dava dosyas zaman amna urad. Bu ahsa kefil olan Osman itim de 12 Eyllde generaldi, hatrlarsanz Tunceli civarnda uaklarla, helikopterlerle oraya ayetler, hadisler, bildiriler datan, attran bir ahst. Bu ahs hakknda da bugne kadar bir tek soruturma yaplmad. Ben bu davada len polislerden bir tanesinin einin vekletnamesiyle avukatln yaparken vekletnameyi alp dosyaya koyduktan sonra, hemen arkasndan da azilname geldi. Kadna telefon ettim: Neden azlettiniz, bana hem vekletname verdiniz hem azlettiniz? Bana bir ey sormayn, kocamla da ilgilenmeyin. dedi. imdi, o dnemde bunlar yaand ve bundan sonra da buradaki adamlar dllendirildi. imdi, o ahs da, Ayhan rkmez denilen ahs da artk hibir su ilememi gibi bizim iimizde ok rahat dolayor, Osman itim de generallikten mutlaka emekli oldu, eer yayorsa da rahat bir emeklilik srdryor. Bunu tarihe not dmek iin syledim, zamannda Doan Yurdakul olayn HASAN FEHM GNE Cevat. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Cevat Yurdakul olaynn en yakn tanklarndan biri olduunuz iin. Efendim, Ecevite bir suikast yaplmt ilide, hatrladm kadaryla. Bir de 1 Mays olaylar vard, 1 Mays gsterilerinde 34 insan ldrld. Bu olaylarda da siz Cumhuriyet Halk Partisine ve Ecevite en yakn isimlerden birisiydiniz, ileri Bakanl da yapm bir insan olarak. Bu olaylarda ne buldunuz, bir aratrma yapabildiniz mi? Bu olaylardan bir sonu karabildiniz mi kendiniz asndan? HASAN FEHM GNE imdi, bu Adanayla ilgili, ite o, onlar ben yaadm yani Cevat 28 Eyllde vuruldu, 79da. Ben, o olaydan alt gn sonra Bakanlktan ayrldm ama ilgilendim. Cevat olay karanlkta kalmtr. Cevatla ilgili, ite Biz silah kullandk. diyenler sonra Bunlar baskyla alnd. demitir. Yani srf Cevat hedef alarak ate ettii iin mahkm olan kimse yoktur. itim, o srada Adanada grevlidir ve ite o direni, POL-DERlilerin direnii bana yaplmtr bir anlamda, ok zc bir olaydr, tasvip etmem mmkn deildir. Mdrlerine sadakat gsterisi olarak yapmlardr, hlbuki o srada mdrlerini vuranlar da kayorlard, onlarn peinden gitmemilerdir, o ayr bir olay. imdi, zellikle 1 Maysla ilgili bir alma yaptk, onu bilmenizi isterim. 1 Mays ok tartld ve ok deiik deerlendirmeler ortaya kt, hl aklanabilmi deildir tam olarak. Ben, ngiliz, Scotland Yarddan yardm istedim. Onlar, ok st dzey -sonradan lortluk derecesi alan- bir byk gvenlikinin ynetiminde 5-6 kiilik bir heyet grevlendirdiler. 1 Maystaki btn fotoraflar, filmleri, btn dokmanlar onlara verdik. Bizzat ben ilgilendim, bizzat Babakan ilgilendi, o ok zerinde duruyordu 1 Maysn. Onlar, onun zerinde almalar yaptlar, olay kan yerler falan grlyor orada. Ama yani imdi size burada yle olmutur diyecek derecede net bilgilere ulaamadk. BAKAN Onlar da ne kadar doru bildirmilerdir? Scotland Yard da ne kadar doru bildirmitir? HASAN FEHM GNE Yani elimizdeki bilgiler ne kadar doruydu, o da tartlr dediiniz gibi. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Soruturmada engellenmeyle karlatnz m?

HASAN FEHM GNE Yani benim dnemimde artk yok ama zaten engellenen batan engellenmiti yani elimizdeki belgeler, bulgular, fotoraflar vesaire engelden kaabilenlerdi. Yani ok net bir bilgiye ulaamadk. BAKAN Sayn Bakanm, Sayn Gne AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ecevite suikast da bir ey yapsn da BAKAN zr dilerim, buyurun tabii. HASAN FEHM GNE Yani o konuyla ilgili benim dnemimde ayrca, ekstra bir aratrma yaplamad. BAKAN Efendim, Mara olaylar olduu zaman ileri Bakan Sayn rfan zaydnl, 3nc Ordu Komutanlnn mdahale etmesini istiyor. Bunu emir subay daha sonra aklad fakat mdahale edemeyeceini ancak Genelkurmay Bakanndan emir alabileceini beyan ediyor ve bylece olaylar devam ediyor, orada trajik olaylar yaanyor. Aynsn Sayn Ecevit sylyor, sizi teyit etmek asndan sylyorum: 1978de hkmeti kuruumuzun ardndan bir yla yakn sre skynetim ilan iin baz siyasi evrelerin youn basks altnda kalmtk fakat bunlara kar direnmitik. Silahl kuvvetleri asli grevinden uzaklatrmay ve siyasal zemine ekmeyi doru bulmuyorduk. Ancak Kahramanmarataki ac olaylar zerine skynetim ilanna kendimizi mecbur hissettik. Zaten sanrm, Kahramanmara olaylar baz evrelerce bizi skynetim ilanna zorlamak iin tezghlanmt. imdi, sizi de teyit ediyor bu, rfan zaydnlnn emir vermesine ramen 3nc Ordu Komutannn o emri dinlememesi ve olaylarn devam etmesini salamas, Sayn Ecevitin bu beyan, sizin imdiye kadar aklam olduunuz eyler unu syleyebilir miyiz? Burada hem sa hem sol ok ciddi ekilde kullanlm diyebilir miyiz Mara olaylarnda? Yani bu, hangi rgte mensup olursa olsun ilerinde mutlaka samimi insanlar vardr, cahiller vardr, idealistler vardr ama ilerinde bazlar da vardr ki kitle byle bir eydir; kitle psikolojisinde akl olmaz efendim, akl arka planda kalr, heyecanlar n planda olur. Burada kitleleri birilerinin maniple ettiini btn bu syledikleriniz, Sayn Ecevitin aklamalar, rahmetlinin aklamalar ve rfan zaydnlnn aklamalar teyit ediyor mu? Hem sol hem sa rgtleri kullanldlar m? HASAN FEHM GNE imdi, bakn, sol rgt, yle somutlam ve harekete gemi bir olay orada grlmyor ama u var: Kahramanmara olaylarn iyi hatrlarsak sinemaya bir patlayc atld, bir film gsteriliyordu. O patlaycdan sonra hareket balad ve baz yerler tahrip edildi, baz yerlere girildi, baz mahalleler zellikle Alevilerin youn olduu mahallelerde atmalar ykseldi. Ertesi gne gelindi, o arada bir retmen ldrld, retmenin cenaze namaz klnacakt. te oraya, o cenaze namaz engellenmek istendi, engellenirken atlan sloganlar da farkl eyler yani Komnistlerin cenaze namaz klnamaz. vesaire gibi. Yani ben btn bunlarn -yani sizin sorunuza gelmek- nceden tertiplendii kanaatindeyim. Yani spontane olarak, ben hi Anadoluda hibir cenazeye kar byle bir tepkiyi Trk halknn gstereceini sanmyorum, yaamadm, grmedim. Savclk yaptm, ok kk ilelerde falan altm, retmenlik yaptm. Trk halk bu deil, yani onu, inan asndan kendisine uzak grse bile cenaze namaz farkl bir eydir yani gider, klar. Cenaze namazn klmamak, onu protesto etmek, ona direnmek ancak bir tertiple olabilir, bir hazrlkla olabilir. Yani o nedenle belki pein bir ey sylemek istemiyorum ama una inanyorum: Kahramanmara olaylar tertiplenmi bir olaydr ve baarya ulamtr. Nedir baars? Skynetim ilann salamtr, arkasnda 115 tane ceset brakarak, arkasnda tahrip edilmi i yerleri Bakn, Kahramanmara olaylarnn olduu gnlerde ben Senato Grup Bakanym Cumhuriyet Halk Partisinin. Oraya bir gezi dzenledi senato. Atalay BAKAN Srr Atalay. HASAN FEHM GNE Srr Atalay, Senato Bakan o zaman. Srr Atalay bakanlnda her partinin grup bakan vekillerinden oluan bir heyet Kahramanmaraa

gittik hemen ertesi gn, iki gn sonra falan. Kapal spor salonuna getirmiler insanlar, yataklar orada ite yatyorlar, bazs yaral, bazs alyor durmadan falan. Biz de ite orada Naslsnz, iyi misiniz? diye geziyoruz. Yani o Naslsnz, iyi misiniz?i sormaya yzmz yok aslnda. Orada yal bir hanm, belki, ben o heyetin o zaman genlerindendim, ondan cesaret alarak, biraz da duygusallm tutmutu, belki onu grerek falan yanma geldi, bana dokundu, kolumu tuttu byle. Evladm, bize niye bunu yaptlar? diye bana sordu. Oraya gelmi, orada yatyor, kalkyor, ne olduunun farknda deil daha, yani Anadolu insan bu. BAKAN Siz ileri Bakanl yaptnz, zaman zaman skynetim koordinasyon toplantlarna katldnz ve askerlerin tutumunu biliyordunuz. Olaylar devam ediyor, Mara olaylar olmu, ardndan orum, Sivas, 1 Mays olaylar nceden olmu, 77 olaylar, hi Ecevitle Demirelin beraber hkmet kurma almasn istediniz mi veya en azndan askerler darbe yapacaklar, bunu hissettiniz mi? Veyahut da o gn iki aktr vard, Ecevitle Trke, bunlarn bir araya gelmesi iin hi byle bir almalar Siyasi irade bu oyunu bozsun, bu oyunu grdnz ve bozmak iin bir gayret sarf ettiniz mi efendim? HASAN FEHM GNE Yani benim yle zel bir gayretim olmad ama Partinin iinden bu dediiniz dorultuda, onunla beraber yahut dieriyle beraber bir araya gelmeyi savunan arkadalarmz oldu. SELUK ZDA (Manisa) Mesela, Meclis Bakan seilmiti, orada bir konsenss olumutu. Hatrlarsanz, Cumhuriyet Halk Partisinden bir ahs nermitiniz, Alparslan Trke desteklemiti, dier partiler desteklemiti, Meclis Bakan seilmiti. Bu, demokrasiyi yaatma adna bir hamleydi, ayn hamleleri yapabildiniz mi? HASAN FEHM GNE Ama yle bir ey vard: Mesela, o zamana yani 80e kadar Mecliste gelenek uydu: En byk grubun gsterecei aday Meclis Bakan seerdik, karsna aday bile karmazdk, yani, bu bir gelenekti. En byk grup kimse onun gsterecei aday seilirdi Meclis Bakan. O teamller yryordu yani dediiniz doru, Meclis Bakan seiminde bir sorun kmad. Ama ondan sonra o kadar ald ki aralar, bir araya gelinemedi, selam verilemedi, dmanca bakld. imdi, unlar gz ard edemeyiz: Ben burada, kendini savunma noktasnda olmayan insanlarla ilgili hakszlk yapacak bir ey sylemek istemiyorum ama olaylar srasnda bir taraf yarglarken br tarafa su ileme imtiyaz tanrcasna, Bunlar su ilemiyorlar, bunlar aslnda devlete yardm ediyorlar, devlete yardmc gtr bunlar. demek devlet adaml iin doru bir ey deil. Yani devletin, sivillerden yardmc gc, toplantlar datmakta, mitingleri baarsz klmada yahut saldrda kullanmaya ihtiyac yoktur, olmamaldr. Ama bizim siyasi yaammzda bu ok geti. Onlar eylemci deil, onlar devlete yardmc g. Devlete yardmc g deyince aslnda o ocuklar, o insanlar da tevik etmi oluyorduk ama eer urada sizin bir aydnlanma ihtiyacnz varsa, Peki sol da kullanlyor muydu? yani hi kukusuz. te, az evvel syledim: Oraya zenen, brne zenen, brne zenen ve bunu kendi sylemlerinde dile getirenler vard. Ha, ne kadar etkili oluyor? Yani zel Harp Dairesi dzeyinde onlara katk yapacak bir yap var myd devlet iinde? Bence yoktu. SELUK ZDA (Manisa) Efendim, bir soru Sleyman Beyin Sleyman elebi, biliyorsunuz, tanyorsunuz. SLEYMAN ELEB (stanbul) Teekkrler. Sayn Gne, ok kapsaml bir siyasi hayatnz var sizin. Yani bugn gerekten tarihe bir not dmek adna da zellikle sormak istiyorum. Birok soruyu arkadalar sordular, Kahramanmara, Taksim 1 Mays, dier katliamlar. Bunlarn tesinde, sizi de yllarca beraber de altmz, televizyonlarda da izlediimiz, panellerde de izlediimiz temel yaklamlar bir kez daha burada, Komisyonda bizimle paylatnz, ok teekkr ediyorum ama benim soracam soru baka.

Bu siyasal srelerin btnnde vardnz, bir ekliyle vardnz, dardan da vardnz. Hepsinin iinde vardnz anlamnda deil, bazen yneticilik kimliinizle, bazen bakanlk kimliinizle, bazen ye kimliinizle ama brakn her eyi, bir siyasi kimliinizin tesinde, darbelerle ilgili Sayn Babakan en son kongrede yle bir deerlendirme yapt, AK PART kongresinde dedi ki: Btn bu darbelerin tamamnda Cumhuriyet Halk Partisinin eli var. Yani btnn Tamamyla yani 60 darbesi AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) 71. SLEYMAN ELEB (stanbul) 71 muhtras, 12 Eyll, 28 ubat ve 27 Nisan. Tamamnda Cumhuriyet Halk Partisinin mutlaka parma var, eli var. gibi bir deerlendirmeyi bu son kongrede yaptlar. Bir deneyimle, bir tecrbenizle yani btn bu sreci bilen bir insan olarak ve gerekten o kimliinizi de objektif olarak sunacana inandm iin, bu srelere ilikin Cumhuriyet Halk Partisinin btn darbelerle ilgili soruyorum bu soruyu- rol gerekten Sayn Babakann syledii gibi bir noktada myd? Onlar renmek istiyorum. HASAN FEHM GNE imdi, bir anm anlatp buna deineyim. 27 Mays ncesinde ben renciydim hukuk fakltesinde ve 27 Maystan hemen sonra da Ankara Hukuk Fakltesinin renci Cemiyeti Bakanln yaptm iki yl, Cemiyet Bakanl. renci nderi saylabilecek bir konumdaydm. 27 Mays ncesindeki olaylarda biz bulunduk, 555Klarda falan bulunduk, ite, o, sokaklara kp Hak, hrriyet ama onlar byle bir hrriyet zlemi, bir zgrlk zlemi, otoriter bir ynetime kar tavr olarak sergiledik yani aradmz, zlediimiz, gereklemesini istediimiz zgr, demokratik bir ortamd yani ok samimiyetle. 27 Mays oldu yani bize gre iyi bir ey oldu, o gnk duruumuz, durduumuz yere gre ama smet Paa ne diyor acaba diye de merak ediyoruz. Ben, hukuk fakltesinden nde gelen arkadalar -sanyorum ki byle 7-8 kiiydikBahelievlerdeki damadnn evinde yahut kendi evi vard orada, orda kalyordu, oraya gittik, sokaa kma yasann hemen ertesinde falan. Paay ziyarete geldik. dedik, yzba rtbesinde biri vard, koruma vard, urada bekleyin. dediler, bahede durduk. Biraz sonra smet Paa kt, ite, o yelei, saati, kravat, ev kyafeti deil, tam bir eyle, donanm bir kyafetle geldi. Biz elini pyoruz srayla, soruyor hepimize: Hangi faklte? diyor, Hangi faklte, hangi okul? getik. Efendim, sizi grmeye geldik, bize ne diyorsunuz? falan. Gidin dersinize aln. dedi, Gidin ve dersinize aln. yani yi oldu. falan demedi, Gidin dersinize aln, karmayn bu ilere. dedi. Ben daha sonra siyasi hayatmda da Ben ky enstits mezunuyum yani yle bir izgiden geliyorum. Ky enstits mezunlar ky ocuklardr yani kyden balayarak lkenin kalknmas iin yemin etmi falan, yle insanlar, vatanseverdirler, iyi ky enstits rencisiyse eer. Biz yle yetitik. Burada da sizinle konuurken kendimi hibir bask altnda tutmuyorum, ben Cumhuriyet Halk Partisinde yahut kamu grevinde bulunduum sreler iinde ihtilalden yana, darbeden yana hibir zlemini grmemiimdir, ne parti ynetiminin ne partidekilerin, kurumlarnn. Aksine, darbe kart yani bir anlamda otoriter ynetim kart bir tavr almzdr. Sayn Babakan Burada onu tartamam yani yle siyasi bir tartmaya girmem, Sayn Babakan burada olmad iin ama Sayn Babakann o szn siyasi bir sylem olarak ortaya attn dnyorum. Hibir ekilde delillendiremez, hibir ekilde gerekelendirilemez, hibir ekilde bu dorultuda bir sylem, eylem, bir delil bulamaz, mmkn deildir. Tam aksine, biz kendimizi hep sivil ynetimden yana, demokratik ynetimden yana, halkn egemen olduu, halkn otoriteyi kulland, halk egemenliinin geerli olduu bir dzen zlemiyle politika yaptk. Hayr, Her ihtilalde parmanz oldu.yu, yapacanz bir tek ey var: Kantlar msnz ltfen? diyeceksiniz, hibir kant yoktur. Yani vicdan sahibi insanlara Hah, byleymi! dedirtecek hibir kant, hibir gereke bulunamaz. SELUK ZDA (Manisa) - Evet, dris Hocam, bir sorunuz galiba.

DRS BAL (Ktahya) - Deerli Bakanm, usul nasldr, bilmiyorum ama iki sorum var, ondan sonra da msaadenizi almak istiyorum, ehir dna kmam sz konusu. SELUK ZDA (Manisa) - Estafurullah, buyurun buyurun. DRS BAL (Ktahya) - Ben de, efendim, bir retmen lisesi mezunuyum, ky enstitsnn devam biliyorsunuz retmen liseleriydi. HASAN FEHM GNE - Hangisi? DRS BAL (Ktahya) - Savatepe. HASAN FEHM GNE - Evet. DRS BAL (Ktahya) - Ben, bu demokratik tavrnzdan ve samimiyetinizden dolay teekkr ediyorum. Tabii ki farkl mlahazalar olacaktr, farkl siyasi grler olacaktr. Benim iki sorum var yani bazlarn zaten cevapladnz, ksa ksa da olabilir, vaktinizi de almak istemiyorum. ncelikle, arkadalarm bir not verdiler, onu size okumak istiyorum, sizin gemiteki beyanatlarnzla alakal. ileri Bakan olduunuz dnemde on dokuz ilde skynetim uzatlyor. HASAN FEHM GNE - On dokuz yanl, on iki ya da on olabilir, neyse. DRS BAL (Ktahya) - Olabilir, en azndan bana gelen notta yle yazyor. Babakan, rahmetli Blent Ecevit ve siz skynetimin kendisinden beklenen grevi byk lde gerekletirdiini, rgtl terr eylemlerinin azaldn ve bireysel terr grnmn aldn, olaylarn sanklarnn yakalanmasnda baarl olduunu ifade ediyorsunuz o zamanki Milliyet gazetesinde. Ne var ki, o gnlerde CHPnin sol gruplar bile inandramad, rnein, yaynlanan bir DSK bildirisinde Temel hak ve zgrlklerin gvenceye alnmasnda skynetimin yetersiz kaldnn vurguland, baz CHP yelerinin ise grup toplantsnda CHP iktidardan gidebilir ama skynetim kalr. demekten kanmad ifade ediliyor, yine o gnk Milliyet gazetesinde. Yaklak bir yl sonra ordu, darbe yapyor. Sizce skynetim gerekten baarl oldu mu, zm salad m, baarl olmadysa neden baarl olmad, askerler samimi miydi? ki: o erevede belki u da sylenebilir, yani biraz nce de konuuldu: Sadece CHP deil, yani tm partilerden kurumsal olmasa bile bireysel, bir ekilde hani bu zihniyet, biraz nce bahsettiimiz o yap var ya, dirsek temas ierisinde olan -hani bireysel anlamdainsanlar da olabilir mi? Hani, zira Sayn Evrenin -Allah uzun mr versin diyelim- baz szleri de var. Hani Biz darbe yaptk ama, biliyor musunuz SELUK ZDA (Manisa) - Yarglamann sonucunu grsn diye mi uzun mr temenni ediyorsunuz? DRS BAL (Ktahya) Tabii, sonucunu grmesinde fayda var. Bakanlarn bile, baz vekillerin -parti sylemiyor ama- gelip, Neden gecikti, darbe yapn. anlamnda tevikleri olduunu iddia ediyor kendisi. Bu hususta ne dersiniz? Bundan sonra ksa bir iki sorum daha olacak. HASAN FEHM GNE - Yani, Blent Beyle benim skynetimin kaldrlmas gerektiini, artk olaya egemen olunduunu falan sylediimiz dorudur yani ben onu hep savundum. Skynetimden ok rahatsz olmuumdur hep yani skynetim komutanlar beni sevmedi, ben de onlar sevemedim hibir zaman. Yani ben skynetimi bir hastalk olarak grmmdr, toplumsal bir hastaln gstergesi olarak. Yani gz sargl bir insanmsnz gibi orada. Bir nerim var: 1978 skynetimi ilan edildi, ite, aralk aynn son gnleridir, 25 ya da 26 Aralk. 25inde ilan edildi 26 Aralktan geerli olmak zere Mecliste sonra grld, byle hatrlyorum ben. Yani bir iki gn O Mecliste grlme tutanaklarn ltfen getirin, orada Turan Gnein bir konumas vardr. Turan Gne o konumasnda yani bence -ite

otuz yl ncesini mi sylyoruz, otuz ksur yl ncesini sylyoruz- bugn sizin sylediklerinizi sylyor, diyor ki: Maalesef, ok zgnm ki yani sivil ynetimin baarszln ilan etmesidir skynetim ilan. falan diye, ok mthi, siyasi hayatm boyunca unutmadm bir konuma yapmtr. Gerek CHP szcs odur yani, o konumadr, Turan Gnein o konumas. Yine benim nerdiim: Bir muhtra verildi, 12 Eyllden nce komutanlar Cumhurbakanna bir muhtra verdiler, bir mektup yazdlar. Cumhurbakan o mektubu Babakan Sleyman Demirele verdi, Sleyman Demirel: Bu, bizi ilgilendirmiyor, o zamanlar Babakan Blent Ecevitti, ona vermeniz gerekir. dedi. Blent Ecevit: Ben u anda Babakan deilim, bugnk Babakan Sahipsiz kalan bir mektup var ortada. Orada komutanlar yani Bu iler byle gitmiyor, aklnz banza aln. anlamnda bir eyler sylyordu. Bir Zonguldak senatr kt, bir konuma yapt -ismini hatrlayamyorum ama Adalet Partisi senatryd- mthi bir konumayd: Bunlarn haddi deil, bunlardan bunun hesab sorulmaldr, komutanlardan. diyordu. O da sorulamad. Yani burada sivil ynetimler Kenan Evrenin: Biz yaptk ama bizden zaten istiyorlard, niye ge kalyorlard. falan demesini hakl karacak olaylar yaand maalesef. imdi, skynetim baarl oldu mu? Skynetimin baars ne? Olaylar zmekse olmad yani katiyen olmad. Benim dnemimdeki -maalesef byle llmesi yanltr amaolan olay ve kaybedilen can says o dnemdeki skynetim dneminde daha yksek dzeylere vard ve skynetim dneminde iddet bir ynetim arac olarak kullanld. Yani sadece terr rgtleri, iddet rgtleri iddet kullanmadlar, onu nleme noktasnda olan devlet yani skynetim, asker ynetim iddeti bir ynetim arac olarak kulland. Terr, terr taklit ederek nlenemez. Terr nlemek iin ne yapmam lazm? Daha yksek bir terr uygulamak lazm. Bu, deil. Skynetim bunu yapt. Skynetim terr nlemek iin daha yksek bir devlet terr uygulad. Kurumlar kapatt ite, Sleyman o dnemde kapatlan DSKin yllarca hapse atlan insanlarndan biriydi. Yani sadece DSK deil, dier kurumlar da kapattlar. Skynetim hibir surette baarl olmad. Skynetim ancak terr trmandrd ve terr bir ynetim arac olarak kulland iin de 12 Eylln esas hedefi o idiyse o hedefe ulalm oldu. Bilmiyorum yeterli mi? DRS BAL (Ktahya) brahim Telemen olay var, hatrlar msnz? O hususta bizi aydnlatr msnz? HASAN FEHM GNE Yani ok byle sizin konunuza girer mi bilmem ama anlataym brahim Telemeni. brahim Telemen, Almanyada yayor, Telemen Hayr bu, eyi sylyorsunuz siz DRS BAL (Ktahya) Bu, Uur Mumcuya geliyor, sizi gsteriyor Mumcu. Ondan sonra otel odasnda ldrlyor. HASAN FEHM GNE Tamam tamam. Ben baka bir olay Uur Mumcuya bir mektup geliyor, diyor ki: Ben brahim Telemen, kaaklara yardm ediyorum, onlarn adamym, kaaklk yapyoruz, silah kaakl Uur, bu silah kaakl zerinde ok yazard ve Uur, silah kaaklarnn terr destekledii, tevik ettii bylece silah pazarnn geniledii iddiasndayd. Mutlaka bu balanty bulmak lazm, silah getirme Mesela Bulgaristan Onun iin Trkiyedeki terr silah sokarak destekledii kansyla yazlar da yazyordu. Silah kaakl konusundaki o ar duyarll nedeniyle Uura bir mektup yazm. te, Size bilgi vermek istiyorum bu konularla ilgili ama takip altndaym, bana bir adres verin, telefon edin, mektup yazn. falan bir eyler diyor. Uura da ok mektup geliyor, demek ki okumam o mektubu. Birka gn sonra Uur eve gittiinde -faklteden ben onun snf aabeyiyim, faklteden itibaren tanrm Uuru. Uurla zel ailece de grtmz bir dostluumuz vard Uur Mumcuyla- telefonu alyor, Telemen telefonda diyor ki: Aabey sana mektup yazdm, bana cevap vermedin. Ha ma

falan diyor. Seninle mutlaka grmeliyim yani bu silah kaakl konusunda sana ok nemli eyler syleyeceim. falan diyor. Uur o telefon konumasndan sonra mektubu bulup okuyor, diyor ki: te, u gn tekrar konualm. Mektubu sonra Beni arad Uur gece, dedi ki: Ya byle telefon etti, bir de mektup var, mektubu da sana gnderiyorum. Mektubu ben gece aldrdm, okudum ve yani ilgilenmek gerektiini dndk, yle bir proje hazrladk: Uur o gnlerde stanbula gidecek -orada bir imza gn var- kitap imzalayacak bir yaynevinde, oraya Telemeni aracak,Telemen geldiinde kendisini tantacak Ben brahim. diyecek, biz de orada tertibat alacaz polislerle, Telemeni biz alp geleceiz, Telemeni ifadeye alacaz ite, bilgilerini operasyonlara yanstacaz. Uur bunu Telemene ikinci konumada sylyor, anlayorlar. planland. Bizim ocuklar polisleri kastediyorum- orada tertibat aldlar. te, imza gnleri zaten kalabalk olur, bizimkiler de kitap imzalatyor gibi falan neyse, onlar onu planladlar. Telemen gelecek ite alacaklar onu. Telemen gelmedi. Ertesi gn Telemen Pera Palas Otelinin st katndan aa dm kafasnn zerine, lm olarak bulundu. BAKAN Neye yorumluyorsunuz? HASAN FEHM GNE Silah kaaklarnn adamyd, ok ey biliyordu, silah kaaklar bu irtibat fark ettiler ve onu Pera PalasTelemen Pera Palasta kalacak bir adam deil, gtrdler Pera Palasa st katndan da aa attlar, ldrdler Telemeni. Olay bu. DRS BAL (Ktahya) Ben, son olarak efendim, sizin samimiyetinize ve iten konumanz binaen genel bir soru sormak istiyorum ama bu sorudan nce unu beyan etmek istiyorum: Bu kaaklk meselesiyle alakal, benim de ahsen bu terrle alakal baz deerlendirmelerimden dolay bir mektup aldm Doudan bir ilden. O mektubu, o dnemde ifa etmedim. Deniyordu ki: Birileri ehit cenazesinin ierisinde bile uyuturucu karyor. Tabii ok byk bir iddiayd. Ama daha sonra bu, medyaya da yansd tabii ki. Yani demek istiyorum ki: Dorudur, yanltr, abartdr ama bu izgi devam ediyor olabilir mi? Yani hani dnden bugne. Ve ben unu sylemek istiyorum: Aslnda Komisyon olarak biz, tarihi deiliz, akademisyen deiliz, daha dorusu, akademisyen kkenli arkadalarmz olsa bile, bizim amacmz bu - drt aylk sre ierisinde o dnemdeki aktrler, siyasi, ekonomik, gvenlikle alakal, d boyutuyla alakal temel izgileri ortaya karp gelecekte bizim lkemizin tekrar bu hastalkla yz yze gelmemesi iin Yani bu, ulusal bir hastalksa eer bu hastann iyi olmas iin, siz tecrbeleri olan, ak yreklilikle konuan bir kii olarak neyi tavsiye edersiniz bize, reete nedir? Ya da yle, gemie gittiinizde, o gnn artlaryla yanl bilgilendirmeler olabilir, konjonktrn getirdii bir psikolojik hava olur. unu yapmamak lazmd dediiniz ve oradan yola karak gelecee ynelik, gerek yeni anayasa almalar balamnda, atlacak reformlar balamnda, ift bal yarg balamnda ya da ite, kurumlarn, polisin, askerin, bakalarnn bal olduu ite Babakan m, Mill Savunma Bakanl m yada genel anlamda Yani tekrar edeyim, ksa olarak: Bir mill hastalk var, hasta var, onun iyi olmas iin siz bize neyi tavsiye edersiniz, reeteniz nedir, neler yaplmas lazm diyorsunuz? nk ama gemiin irdelenmesinden ok daha ok gelecekte milletimize, sacsyla solcusuyla, Mslimiyle gayrimslimiyle birinci snf demokrasi yakr diyebiliyor isek bunun iin ne tavsiye ediyorsunuz? HASAN FEHM GNE Peki. imdi, bu uyuturucu konusunda bir-iki ey syleyeceim: Bir uyuturucu trafii vardr. Uyuturucu retilen yerler Orta Dou, Uzak Doudur. Bizde de retilir uyuturucu. Biz uyuturucunun, Anadolunun temel grevi, temel konumu uyuturucunun gei gzerghdr. Uzak Doudan, Orta Doudan gelir, Anadoludan geer, talya zerinden Avrupaya girer, pazar Avrupadr. Yani mesela Anadoluda da uyuturucu yetitirilir, retilir ama uyuturucu yaygn deildir. Yani Trk

insannn ok yaygn uyuturucu kullanan yoktur. imdi imdi byk ehirlerde, o da uyuturucu satclarnn projesi gerei kullanlmaya balanmtr genler zerinde. Bu bizim zamanmzda vard, ben hl devam ettii kansndaym. Orada ok ilgin bir ey var: Mesela, eroinden yahut hahatan uyuturucu yapmak iin onun hemen stn alp bir ey Yetmiyor o veyahut keneviri ekip onun yapran ufalayp o yetmiyor. Onun kimyasal bir ilemden geirilmesi gerekiyor, bir aset anhidrit gibi bir asitle muamele edilmesi O da yksek teknolojide retilen bir asit yani biz retemiyoruz mesela, herhangi bir Uzak Dou lkesi retemiyor yani Batda retiliyor. Bizim tezimiz uydu dnya uyuturucu toplantlarna katldmzda, benim tezim, bizi temsilen o zaman katlan arkadalarmzn iddias uydu: Asetan aset AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) - Asetik asit. HASAN FEHM GNE Efendim? AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) -Asetik asit. HASAN FEHM GNE Neyse, hangi asitse. O asidin yani uyuturucu retiminde gerekli olan asidin satn kontroll yapalm. Yani sen mi retiyorsun, nereye satacan Mesela, Trkiyedeki bir tccar, senden alacaksa ak olsun, o bavursun, bana sor Ben bu tccara bu asidi satabilir miyim? O asidi satmazsanz, retmezseniz, uyuturucu yaplmaz. Bana diyorsun ki: Ekme, bime, tama. Senin tama aralarn getiriyor, iyi, sen de asidi retme, o asidi kullanmadan uyuturucu yaplamyor, eer sen bunu nleme Bunu kabul ettiremedik biliyor musunuz? Hayr, biz ite bu sanayidir, isteyen pazar, serbest piyasa ekonomisi, liberalizmin yksek deerleri gereince falan gibi laflarla aset anhidrit, asit neyse, asetik asit yahut o asidin kontrolls hl yok. Trkiyede bu tezi ilk ileri sren Trkiye Cumhuriyeti Emniyetidir, Trkiye Cumhuriyeti narkotikileridir, byle zm bulunabilir diye. Mesela, ite byk trlar geiyor, biz o trlarla uyuturucu gtrldn o zaman fark ettik. Klasik yntemler vardr, o trlardaki ofrlerden ikisini, n satn alrsnz, o, sizin ajannz olur, o size istihbarat verir. Byle yntemler var, bu ve benzer yntemler kullanld. Mesela, bizim dnemimizde nakil ii asgariye inmiti yani birka tane byk, tannm firmalarn, byle ad gklere km firmalar tayorlard onu, ofrleri bize yardm ettiler vesaire ama Bat o konuda iki yzldr. Uyuturucuya kardr ama uyuturucunun retiminde ham madde kadar gerekli olan asidi retmekte srarldr, kontroll satmaya da yanamamaktadr yani orada bizim stnlmz vardr. imdi, ok nemli bir grev yapyorsunuz, ben baarl olmanz diliyorum. Yani bu gemi darbeler, gemi mdahaleler gereklemi gerekleememi hepsi ortaya karlmaldr, biz demokrasi iinde yaayacaksak. Gemi darbeler, gemi mdahaleler, tekrar ediyorum, benim grm, sadece yerli mal deildir. Biz bir NATO lkesiyiz, NATOya girdiimizden itibaren bir NATO lkesiyiz. NATOdaki yaplanma, bizde de geerlidir, pek ok yerde geerlidir. Gladyo da geerlidir. Btn NATO lkelerindeki Gladyonun Trkiyedeki blmnde olduuna ben, ite, size anlattm, zaman zaman anlattklarmla tank olmu bir insanm. Bizdeki ismi Gladyo deil, zel Harptir, zel Kuvvetler Komutanldr ama mevcuttur. te, paras da oradan geldiinden oradan bellidir. yle ise btn bunlar ortaya karmadan, btn bu balantlar ortaya karmadan greviniz bitmez, btn bunlar ortaya karlmal. O yaplarn, demokrasiye kar iledii btn sular ayan beyan anlatlmal millete u, u, u sular iledi. Kim ona yardm ettiyse onlar da konmal, bizsek biz, tekiyse teki. Ama burada ben kendi partimi ne karacam, tekini mkl duruma sokacam, onu falan Bu, bu Komisyonun grevinin byklyle badamaz, bu Komisyon byk dnmek zorundadr, byk bakmak zorundadr. Onun iin, btn o gemii ortaya konmal ve topluma anlatlmaldr. u, u, u yanllar yapld. O yanllar sorgulanmaldr, gerekirse yarglanmaldr da, yarglanmaldr. Ve onun sonucunda

toplumdan zr dilenerek btn onlardan arnm, gerekten halkn egemen olduu, demokrasinin tam iledii, tam hukuk devleti, hukuk devleti hedefine ulaacak yol almaldr. Yani, bu sizin iin byk grevdir, ar bir grevdir, altndan kalkmanz ve baarl olmanz dilerim btn yreimle. Ama o byklkte bakmak zorundasnz, o byklkte baklamazsa birbirimizi sulayarak kalkarz buradan, o da yakmaz nk sizden ok ey bekliyor toplum, size ne kadar yanstyorlar onu bilmiyorum ama bizim grdmz Buradan demokrasinin imdiye kadar alamam nn aacak kararlar, sonular beklediklerini ltfen sizin bilginize sunuyorum ve size btn yreimle baar diliyorum. DRS BAL (Ktahya) Teekkr ederiz, sa olun. BAKAN Sayn Gne, efendim Sayn nny ilzam etmek veya Cumhuriyet Halk Partisini ilzam etmek adna sylemiyorum, Sayn elebi bir soru sormutu, sizin biraz nceki uyarlarnza da dikkat ederek, bizim grevimiz ben haklym sen haklsn, sen hakszsn veya biz hakszz deil, hakk hakikati bulabilmek, demokrasiye geebilmek, gerek demokrasiye ulaabilmek, hukuk devletine ulaabilmek. Buraya Sayn Ahmet svan geldiinde bir hatrasn paylamt, demiti ki: Sayn Ecevit 1971 muhtrasndan sonra partimizden istifa etmek istedi, hatta istifa dilekesini verdi, o zamanlar Karaolan gibi bir efsane yeni oluuyordu. Ben nnye gittim, rahmetli nnye Ecevit istifa edecek, ltfen buna mdahale edin, partimiz zarar grecek. dedim. Onun zerine bana dedi ki: Ben, 1971 muhtrasndan sonra kurulacak olan hkmete Cumhuriyet Halk Partisinden 3 milletvekilini bakan olarak benden istediler, veriyorum. O nedenle istifa ediyor, Blent bu ileri bilmez -trnak iinde onun sylediini sylyorum, Sayn Ecevit iin, rahmetli iin- syle ona eer ben bu 3 bakan vermezsem bu darbe hkmetine, bunlar Parlamentoyu kapatrlar ve ilanihaye de amazlar, ne zaman aacaklar da belli olmaz. diye bir konuma yapt burada, syledi. kinci husus efendim, sadece o gn, Ahmet svann konumasn aktardm. Blent Ecevit bir rportajnda diyor ki, rahmetli, benim de cezaevi arkadam, Ankara Kapal Cezaevinde beraber kaldk, ayn kouu paylatk: Siyasal evrelerden srekli kkrtmalar geldiini de gryordum, hatta baz bakanlarn askerlerle ortak toplantlarda kkrtc konumalar yapmalarndan tedirgin oluyor ve kendilerini srekli uyaryordum. Kendi hkmetinin bakanlarn uyaryor. Askerlerin bulunduu toplantlarda kkrtc konumalar yapmay det hline getirenler arasnda maalesef benim baz yakn arkadalarm zellikle yer alyordu. Nitekim 12 Eyllden sonra resmen akland ki, muhtelif partilerden Parlamento yeleri, bakanlar ikide bir Genelkurmaya gidip askerleri mdahaleye tevik edici grmeler yapyorlarm. demektedir. Bu erevede sizin de bir tespitiniz, bir gzleminiz oldu mu? Darbeye scak bakan bakanlar, siyasiler, gazeteciler veya askerler ierisinde muhteris generaller, muhteris askerler size de gelerek Darbe olsun, ancak bunu darbe temizler. diyenler var myd? Yakn arkadalarnzdan bunlar syleyenler oluyor muydu efendim? Sayn Ecevitin konumasna ne diyorsunuz? HASAN FEHM GNE imdi, smet nnnn o gnk Yani Sayn svann anlattklar Yani svan ok dzgn bir insandr. Yalan sylemeyi bilmez, beceremez de. Ne sylediyse ben inanrm Sayn svana. svann sylediklerini tartmamalsnz bile, doru sylyordur. Ama o gnk koullarda, smet nnnn o gnk durumunu da takdir ederek nk, smet nn o gne kadar tek ef olarak gelmi, o gn partide bir ayr gr ortaya km, bir ayr yaplanma ortaya km ve bir bakaldr balam. Yani bakaldr balam, o bakaldrya da Hayr demi, onu doru bulmam, o glenmi. O zaman Meclis grubuyla parti ynetimi farkl kamplarda. te, Meclis grubu smet Paann yannda -ben tabii, o zaman politikada yokum henz, brokratm, savcym- rgt daha ok Blent Ecevite yakn. Yani o bir parti ii atmann balad, bir ihtilalin ortaya kt, bir

darbenin ortaya kt, darbenin sonlandrlmas konusunda smet Paann yeni statsne yahut o gnk statsne uygun dnce tarzna ulaarak onu deerlendirmeniz doru olur. Yani ben svann sylediklerinin doruluuna inanrm, sizin inanmanz neririm ama parti iindeki o gnk durumu da gz nne almak lazm. Blent Beyin sylediklerine gelince, Blent Bey o grlerinin bir ksmn benimle paylat, yani Falan kii yle demi. falan diye. Benim de yle gzlemlerim oldu. Demokrasi giysiyle ilgili deil. Sivil elbise mi giyiyorsunuz, kostmnz yoksa niforma m, o nemli deil, demokrasiye inanmak lazm. Siz de yaarsnz, yaamsnzdr yaayacaksnz: Baka zm yok ya, bir an evvel gelseler. diyenler olacaktr etrafnzda ama biz siviller, eer gerekten de lkede demokrasinin ve hukuk devletinin -hukuk devletine vurgu yapyorum nemli olan odur- egemen olmas iin grevimizi tam yapabilirsek bu tr skntlar olmayacaktr. BAKAN Efendim Scotland Yarddan yardm istemisiniz, bir proje almas yapmsnz herhlde, sadece bu Taksim olaylar iin deil, genel olarak emniyet tekilatnn daha iyi dizayn edilmesi, daha yetenekli, daha liyakatli hle gelmesi iin. Ne kadar doruydu? Ve daha sonra bu Scotland Yard yetkililerinin buraya terk ettikleri, grevlerini tamamlamadan dndkleri syleniyor. Niin davet ettiniz? Doru muydu davetiniz? Kendi polisimizi kendimiz eitemez miydik? Kendimiz byle bir projeye sahip olamaz mydk? HASAN FEHM GNE Scotland Yarddan ben greve baladm da az evvel Ahmetin sorusu zerine deinmitim- 1 Maysla ilgili inceleme nedeniyle Scotland Yard davet edilmiti ben onlar alr vaziyette buldum ama ben devam ettirdim. Yani iyi bir alma yapyorlard 1 Maysla ilgili. Daha sonra Scotland Yardtan ben ngilteredeki polis istihbaratnn ne olduunu bize bir anlatmalarn istedim, brifing verdiler, bizim yetkililerimiz orada bulundu. Biz ngiltereye kendi dedektiflerimizi gndermek zere Scotland Yardla anlama yaptk. Dedektiflerimiz ngiltereye gitti, orada eitim grdler ve Trkiyeye dndklerinde ok baarl almalar yaptlar. Bizde istihbarat uzun yllar, dverek sylettiklerinizden ibaret kalmtr. Hayr, istihbaratn o olmad, istihbaratn gerek anlamda haber almann inceliklerini, adalklarn ortaya koyan bir ey olduunu Mesela, bakn, IRAyla mcadele ediyorlard o zaman. IRA bomba yapmaya balamt, patlayclar yapyordu, elektronik aletler kullanarak. Scotland Yard bir bulu ortaya kard yahut gelitirdi, bomba yaparken kullandklar teknii harekete geiren bir sinyal buldular, o sinyalle dolayorlard, bomba, yapann elinde patlyordu. Yani artk teknoloji, gvenlik nlemleri, istihbarat nlemleri O zaman byle, telefon falan yok ama u su iesini dinleme cihaz olarak kullanan teknikler vard. u pencere camna dardan tevcih edilecek bir alet buradaki konumalar bir mikrofon gibi oraya verebiliyordu. Bunlar bizim kapmz almamt. Btn bu teknolojiyi, modern teknolojiyi gvenlik rgtmz de gelitirmek iin eitime ihtiyacmz vard. Bakn deerli arkadalar, 1979 banda Trkiyede, polis laboratuvar says 1 tanedir. Btn Trkiyede 1 tanedir. Btn balistikler, btn incelemeler, btn yaz incelemeleri oraya gider, 1 tanedir. 1979un ortalarnda 7 tane olmutur ve o dier laboratuvarlar iin biz Maliyeden denek alamadk, ileri Bakanlnn rtl deneiyle alnmtr. Bize denek veremediler, vermediler, verilmesi nlendi nk emniyetin bamsz olmas can skc bir olayd. Evet, benden sonra Scotland Yard devam etmedi. Bana iki kol dmesiyle bir kravat inesi hediye ettiler, onun zerinde bir ekil var. Ben pek yle ey kullanmam. Ben sizin huzurunuza geleceim iin bugn kol dmesi taktm. Bunun zel bir anlam var m? dedim, Var dediler. ngiltereye gelip bunu takarsanz, Scotland Yard bizden diye size muamele yapar. dediler. Byle bir avantajm var haberiniz olsun, ngiltereye gidecekler haber verirse emanet veririm kol dmelerini. Teekkr ederim.

BAKAN Efendim son bir soru soraym beni balayn, ok yorduk sizi. Efendim her darbe bir sosyal problemi gidermek adna Trkiyede gereke sundu ama her darbeden sonra daha byk bir problemi kucamzda bulduk. CHP ve Demokrat Partinin kavgasndan sonra Trkiyede genlik olaylar balad. Ardndan 1971den sonra sa ve sol olaylar kucamza dt. 1980 darbesinden sonra blclk faaliyetlerini hl bamz artan blclk faaliyetlerini de yine darbelerin hediye ettiini dnyorum. Siz ileri Bakanl yaparken yine o zamanlarda -byle trnak iinde sylyorum- Krtlk, blclk, veya Krt sorunu dediimiz sorunla ilgili herhangi bir tespitiniz oldu mu? Ve bununla ilgili almalarnz oldu mu? Ve ileride bamz artacak Ayn zamanda oraya mlki amirler gnderdiiniz fakat baz mlki amirlerin Gneydou Anadoluya ve Dou Anadoluya gitmediini biliyoruz ve vekleten yrtldn baz kaymakamlklarn veya devletin grevlerinin. Bunlarla ilgili bir almanz oldu mu? Neden gitmiyorlard? Gneydou Anadolu geri kalm olduu iin mi gitmiyorlard yoksa orada da terr var diye mi gitmiyorlard? HASAN FEHM GNE Yani, o greve gitmemek ok yaygn biimde deildi, gitmeme oluyordu ama ok yaygn deildi. imdi bir kere PKKnn, PKK blc terr rgtnn kuruluu olarak ok kere 1984 bahsedilir, bu, doru deildir. Benim grevde olduum dnem 79dur, ondan nce, muhtemelen, muhtemelen deil benim bildiim, 78de bu rgt vard. PKK ismi ok yaygn deildi Apocular falan deniyordu ama bu yapyd. O gn daha sol bir rgt olarak Marksist bir Krdistan hedefine dnk olarak kendilerini lanse ediyorlard ama kafatas bir rgttler yani rk bir rgtt, kafatas bir rgtt. Baka rgtler vard Krt halknn sorunlarn dile AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) DDKD, Rzgar HASAN FEHM GNE DDKD, DHKD BAKAN Devrimci Dou Kltr Ocaklar. SLEYMAN ELEB (stanbul) Rzgar BAKAN Ala Rzgar AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Ala Rizgar, Rizgari HASAN FEHM GNE Ama onlarn iddet yanls deildi ou yani diyorlard ki, Dou Kltr Ocaklar AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Devrimci Dou Kltr Dernekleri. HASAN FEHM GNE Dou Kltr Dernekleri, DDKD. BAKAN Devrimci Dou Kltr Ocaklar. AHMET TOPTA (Afyonkarahisar) Dernekleri HASAN FEHM GNE Yani siyaset yaparak, toplumu bilinlendirerek yani ellerine silah almyorlard ounlukla. Ama mesela benim grevde olduum 79da, eyleme gemeye balamt. Bucaklarn konutuna ate Yani o yap dier yaplar sindirip, yok edip kendisinin o blgede tek egemen olmasn istiyordu. Ona itaat etmeyen aalara da, derebeylerine de operasyon dzenleniyordu. Yani ite Bucak airetine dnk eylem yapp hatta Kasr- Kancoya dnk eylem de yaplmt. Kasr- Kancoyu BAKAN Ahmet Trkn kasr. HASAN FEHM GNE Yani oraya da dnk eylem yaplmt o zaman ve bizim el attmz bir olay vard; bir kii yarglanmt Halk Mahkemeleri denilen mahkemede idama mahkm edilmi ve infaz edilmiti. unu sylemeye alyorum: Yani 80lerden sonra falan eylemlerini geniletmitir, byk eylem aamasna gelmitir ama oluumu daha eskidir yani 70li yllarn ite ortalarndan itibaren diye dnrm ben, o zamandan itibaren vard. Ama bu dzeyde eyleme falan geememiti. O zamandan bu nlenebilirdi, nlenmesi gerekirdi. Ben o gnk snrl imknlarmla ve snrl grmle o blgeye ok gittim. O blgeye mesela bir gidiimde Yksekovadan hudut kapsna geiyorduk, helikopterle

imknlar vard ileri Bakanlnn- hududun zerinden uuyorduk, bana yanmdaki komutan dedi ki: u aada grdn antenler var ya evet O ite zgr Krdistan radyosudur, oradan yayn yapyor. Hemen hududun biraz Irak tarafnda, hemen ama byle 500 metre falan gibi yukardan grn. Byle radyo yaynlar mesela o radyo, benim o seyahatimden bir gn sonra susmutur, susturulmutur. Defalarca orada mesela Karsta, Vanda ok deerli valilerimiz vard ama sizin sylediiniz, grevden kanma ii daha ok kk ileler dzeyinde yeni kaymakamlar dzeyinde oluyordu. Biz o nedenle mmkn olduu kadar, oraya kaymakamlk kursunu bitirip kurayla adam gnderme yerine daha deneyimli, halkla ilikiler konusunda yol katetmi arkadalarmz gndermeye altk, bu yzden de baz yerler vekletle idare edilir oldu, yeni asl kaymakam buluncaya kadar, o dnemde vard. BAKAN Efendim, Kemal Burkayla brahim Gl diyor ki: PKKy MT, devlet MT kurdurdu. Geri diyorsunuz ki MT bize de bilgi vermiyordu, siz byle bir gre katlyor musunuz? Abdullah calan kendi mahkeme konumalarnda da Suriyeye gidinceye kadar, ben bu organizasyonun iindeydim ama Suriyeye gidince ktm. ifadesini kullanyor, inanr msnz, elinizde byle bir, ileri Bakanl yaparken byle bilgi var myd, bununla ilgili Mill stihbaratn kulland noktasnda bir izleniminiz oldu mu? HASAN FEHM GNE Benim somut bir bilgim yok ama Uur, bu iddiay ok dillendirdi, kitaplarnda da yazd, makalelerinde de var; Abdullah calann MTle irtibat olduunu, batan olduunu, srarla ve mdellel ekilde ifade etmitir ama benim ok kanaat hline gelmi bir dncem olumad yani ok fazla ilgilenemedim, onu sylyorum. BAKAN Anladm efendim. Var m sorusu olan arkadalarmz? Efendim, geldiniz demokrasiye katkda bulundunuz, ok teekkr ederiz, sa olun. HASAN FEHM GNE Baar diliyorum, ok nemli bir grev yapyorsunuz, baarl olmanz diliyorum nk Trkiyenin bu konuda katetmeye ihtiyac var yani demokrasiyi kurmak istiyorsak bu tr almalarla Tarih bazen, tarih yazanlar tarafndan fark edilmez yani normal bir i yapyormuunuz gibi gelir size ama sonra tarih onu yazacaktr, bu tarih bir grevdir bilesiniz. BAKAN Teekkr ederiz, ok sa olun, sayglar sunuyoruz. Kapanma Saati: 13.05

Hasan Fehmi Güneş

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Hasan Fehmi Güneş

Uploaded by

Copyright:

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

Komisyon : (10-236-12 Eyll Giri : Tarih : 05/10/2012 Grup : Sayfa : 1

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

TBMM Tutanak Hizmetleri Bakanl

You might also like