KALST 1.

KALSTN TANIMI VE ZELLKLER Kalsit bir mineral ad olup karbonatl kayalar oluturan bu mineralin kimyasal yaps CaCO3 dr. eitli ekillerde kristal halde bulunan (rombaeder, skalenoeder eklinde kristallenir) cams parlaklkta, renksiz saydam yapdadr. Kolay tlr ve beyaz renkli bir toz elde edilir, sertlii Mohs skalaya gre 3, younluu ise 2,6-2.7 civarndadr. lkemizde kalsit ad ile retilen mineral karbonatl kayalarn (kire talar, mermer, tebeir) ana mineralidir. Bu formasyonlar; 1. Kire talar (Metamorfizma geirmemi) birincil kayalardan beyaz renkli olanlar Fransa, Msr gibi lkelerde tlerek deerlendirilir.) 2. Mermerler (kire talarnn metaforfizmayla yeniden kristallemesi ile oluur, lkemizde mermer olarak yap sektrnde ve beyaz renkli ve iri kristalli olanlar bu rapora konu olan mikronize dolgu sanayiinde kullanlr.) 3. Kristal kalsitler (kire ta formasyonu arasnda atlak dolgularnda saf saydam kristaller eklinde oluur genellikle ticari olarak retim yaplamamaktadr.) 4. Tebeir (organik fosiller olup ngilterede, Avrupann baz yrelerinde bulunur, beyazlk derecesi 87-88 civarnda olup tlmesi kolaydr. Fakat lkemizde retimi yaplmamaktadr.) Dnyada ticari olarak retilen kalsit, (kalsiyum karbonat) oluumlar Beyaz renkli, saf kire talar ri kristalli mermerler (Trkiyede retilen) Beyaz tebeir oluumlar olmaktadr. Bunlarn ierisinde beyazl en yksek olanlar iri kristalli mermerler olmaktadr. Fakat dierlerine gre tmede kullanlan enerji daha fazladr.

1.1.Fiziksel zellikleri Renk son derece eitlidir fakat genellikle beyaz yada renksiz veya sar, turuncu, mavi, pembe, kzl, kahverengi, yeil, siyah veya gri renklerin ak tonlarndadr. Arada srada ise yanar dnerlidir. Parlaklk reinelerde cam gibi, byk oluumlarda donuktur. Saydamlk: Kristaller saydamdan yarsaydama. Kristal Sistem Trigonaldir: 3 2/m bar
1

Kristaller yaplar son derece eitlidir, genelde herhangi olas trigonal formlardadr. Yaygn kalsit kristalleri arasnda; scalenohedron, rhombohedron, hexagonal, prizma ve pinacoid vardr. Bunlarn ve dier yzn stndeki oluumlarn kombinasyonlar oklu kristal yaplar oluturabilir, fakat bunlar her zaman trigonal veya sahte-hexagonaldir. kileme sk sk grlr ve kristaller ierisinde bloklu V ekillerine, doru al prizmalara, kalp ekillerine ve piramit ekillerine sebep olur. ki ynden sonulanm scalenohedronun ortasndaki bir entik, kesinlikle ikli kristallemenin bir iaretidir. izgili yark yzeylerine sebep olan zayf ikileme de grlr. Pseudomorflardan baka bir ok mineral bilinmektedir, fakat kalsit olarak kolaylkla tannmaktadrlar. Byk, lifli, betonlam, sarktl, yumrulu, taneli, radyal, dallanm, granl veya katmanl vb. Yarklar, rhombohedronlar oluturan mkemmel ynldr. Krlma kondoidaldr. Sertlik 3tr. (sadece bazal pinacoidal yzeylerde, kalsit 2,5dan daha az bir sertlie sahiptir ve trnaklarla yontulabilir.) zgl arlk ortalama 2,7dir. izgiler beyazdr. Dier zellikler; Krlma indisi 1,49 ve 1,66 arasndadr ve nemli bir ikili krlma etkisine sebep olur. (Eer berrak bir kristal tek bir izgi zerine konulursa, 2 izgi elde edilebilir), seyreltilmi asitlerle kolayca kprr ve floresan, fosforesans ( yakamoz), thermoluminessans (scaklkla ldama) ve triboluminessans olabilir. Birlemi mineraller ok fazladr fakat genelde aadaki klasik birlikleri ierir; Florit, kuartz, barit, sphalerit, galen, celestit, slfr, altn, bakr, biotit, zeolit, bir ok metal slfitler, dier karbonatlar ve boratlar ve daha bir ok mineral. En iyi belirtileri; Kristal yap, aside duyarllk, okluk, sertlik, ikili krlma ve zellikle yarklar.

1.2.Kimyasal zellikleri

Tablo 1. Kimyasal zellikler 2.DNYADA VE LKEMZDE KALST RETM 2.1.Kalsit cevherinin retim yntemi ve teknolojisi: lkemizde kalsit ( iri kristalli mermer) retimi ak iletme metoduyla iletilen maden ocaklarnda yaplmaktadr. Daha nceki tabloda belirtilen reticilerden Omya ve Akmaden (Akmadenin satndan sonra maden sahalar ve ocaklar da Omyaya devir edilmitir.), Esen Mikronize, Barit Maden hari dier mikronize reticileri hammaddeyi en yakn yrede mevcut retici madencilerden temin etmektedir. Omya 1999 ylndan itibaren anakkale Karabiga, Mula-Yataan ocaklarnda taeron marifetiyle almaktadr ve Manyas ta yeni ruhsat sahalar almtr. Esen Mikronize Bursa Orhangazide kendine ait ocaklarda yine taeron marifetiyle almaktadr. Barit Maden ise, Adana/Baheye yakn bir ocaktan hammadde temin etmektedir. Kalsit, inaat sektr iin uygun olmayan iri kristalli mermer yataklarnda delme makinalar ile delip patlatlr. kan cevher retim kapasitesine gre ocaklarda ya elle ayklanr veya Omya ve Esenin ocaklarnda olduu gibi krma tesislerinden geirilip triyaj bandnda rengi kirleten ksmlar elle ayklanr ve yaklak 3mm.lik bir elekten geirildikten sonra ocakta stoklanp tesislere sevk edilir. Avrupada ve dier baz lkelerde yksek beyazlk ve saflkta kalsit cevheri retmek iin yer alt iletmesi ve flotasyon metodu kullanld dikkate alnrsa lkemizde kaliteli hammadde temini nispeten daha dk maliyetlerle gereklemektedir.

2.2.Mikronize Kalsit retim Yntemi: a) PCC retimi: Kalsit oluumu (kire talar) her lkede istenilen saflkta ve beyazlkta bulunmamaktadr. Bu yzden zellikle ABDde bulunan ynteme gre silisi dk kiretalar yaklarak nce kalsine CaO elde edilir, ve suyla kartrlarak oluan kire stnden bir reaktr ierisinde Co2 gaz basn altnda (baz kimyasallar eklenerek) sisteme verilerek tane bykl (1-3 mikron boyutlarnda) ve kristal ekli kontrol edilebilen suni ve saf kalsit kristalleri oluturulur. Bu metot zellikle Co2 gaznn proseste elde edildii kat ve selloz retim tesislerinde uydu tesis olarak kurulmaktadr. Kat sektrnde gerek dolgu gerekse kue (kaplama) olarak kullanlacak bu rn kat fabrikalarnn yaknnda uzun vadeli anlamalar yaplarak kurulmaktadr. Maliyeti doal olarak sulu tlm kalsite gre daha yksek fakat standard ok daha iyi olduu iin zellikle ABDde yaygn olarak kullanlmaktadr. Avrupada yeni tesislerin projesi hazrlanmaya balanmtr. b) GCC (Doal tlm kalsit) b.1. Kuru tme Metodu b.1.1. (- 40 mikron) boyutlarda tme Boya, plastik, kat, kimya v.b. alanlarda tketilen kalsitler A- eneli Krc (-5,10 cm. boyutlunda) B- ekili Krc (-3 mm boyutunda) C- Bilyal Deirmen (-200 mikron boyutunda) D- Vidal Konveyor, (koval elevatrle tama) E- Haval seperatr ile ayrma F- Fan ve filtre kullanarak filtre altndan mamul silosuna nakil G- Torbalama aamalaryla retilir b.1.2. 40-100 mikron boyutlarnda tme D cephe boyalar, hal taban dolgusu ve eitli dolgu amacyla tketilen kalsitler A- eneli krc B- ekili Deirmen C- Seperatr (bazen ayr olarak bazen ekili deirmen zerinde olur) D- Torbalama aamalaryla retilir

b.2.Sulu tme Kalsitin kat sektrnde kaplama (kue) olarak ve yeni boya retim tekniklerinde kullanlmas iin % 70-90 2 mikron alt boyutlarnda tlmesi gerekmektedir. Bu ince boyutlarda tme srasnda ortaya yksek miktarda s enerjisi kmaktadr. Bu yzden -20, -30 mikron boyutlarnn tlm (kuru sistemle) kalsit ince tme iin sulu ortama alnr. A- - 20,30 mikron tme (bilyal deirmenlerde) B- Sulu ince tme (zirkon veya seramik bilyalarn kullanld, dik bir milin marifetiyle kartrlan sulu ortamda kalsit - 2 mikron boyutlarna indirilir. C- % 75 su, %25 kat madde ihtiva eden ince tlm kalsit zel tanklarla kat fabrikalarna sevk edilir veya kurutulup torbalanarak pazarlanr. 3.KALSTN KULLANIM ALANLARI Mikronize boyutlarda kuru veya ya sistemde tlm kalsitler; A- KAIT SEKTR B- BOYA SEKTR C- PLASTK VE KABLO SEKTR D- NAAT SEKTRNDE SIVA, MACUN, DERZ DOLGUSU RETM E- YAPITIRICILAR F- GIDA SEKTR G- SERAMK SEKTR (60-100 mikron boyutu) H- HALI TABANI, YER MUAMBASI SEKTR 3.1.Kat Sektr Mikronize kalsit zellikle yaz tab katlar, duvar katlar ve kartonlarn retiminde selloza % 15-30 arasnda katlarak kullanlmaktadr. Yksek beyazlkta olmas, ucuzluu ve kada kazandrd dier teknik zelliklerden dolay son 10 yl ierisinde Avrupadan balayp tm dnyada kaolinin yerini alarak kat sektrne girmitir. Kaolinin dolguda kullanld asit sistemiyle retim yapan kat sektr son 10-15 yl ierisinde artan bir ivmeyle ntr tutkallama veya alkali sistem diye tanmlanan ynteme dnmtr. retilen katlarda bylece zaman ierisinde sararma nlenmi ve kaoline gre daha fazla kalsit dolgusu girme imkan olmutur. Bu da daha az selloz tketimi daha az optik beyazlatc kullanm demektir. Bylece kalsit evreye ciddi katklarda bulunmutur.
5

Dnyada 18-20 milyon ton olan kat sektr dolgusunun yaklak yarsnda tlm kalsit ve PCC (ktrlm kalsit) kullanlmaktadr. Bunun nemli ksm dolgu % 25-30 kadar da kue kalsittir. (kaplama) Avrupada genellikle yzde altm 2 mikron altnda sulu tlm kalsit % 75 su % 25 kat halde kat sektrnde dolgu amal kullanlr. Yine %88-90, 2 mikron alt sulu tlm kue kalsiti kaplama iin kullanlmaktadr. Trkiyede ise dolgu kalsitin tane dalmna Seka ve baz zel kurulular dikkat etmekte fakat 2 mikron alt % 42-44 ve kuru tlm kalsit dolguda kullanlmaktadr, hatta baz kat reticileri 2 mikron alt %36-38 civarnda kalsitler bile kullanlmaktadr. Trkiyede kat sektr tahmini tketimi 50.000 ton olmaktadr.

3.2. Boya Sektr 1,3,5,20,40 mikron boyutlarnda kuru tlm kalsit kullanan boya sektr, en fazla 5 mikron kalsit kullanmaktadr. naat boyalarnda i ve d kaplamada su bazl boya sisteminde % 25-35 orannda kalsit boya ierisinde kullanlmaktadr. lkemizde boya sektrnde toplam olarak 80.000 ton/yl eitli boyutta kalsit kullanld tahmin edilmektedir. Dnyada boya sektrnde yaklak 8 milyon ton kalsit kullanld tahmin edilmektedir. Dnyada extender olarak kullanlan kalsit yzeyi kaplamay salar ve titanyum dioksidin tketimini azaltr.

3.3.Plastik Ve Kablo Sektr Kalsit plastik mobilya, boru, otomotiv v.b. bir ok plastikten mamul rn retiminde gerek doal tlm gerekse kaplanm halde kullanlmaktadr. Kaplama ounlukla stearik asitle bazen de kalsiyum stearatla yaplmaktadr. Polypropilen (PP), Polyamid (PA), Termoplastik (TPES) ve PVC reineleri esas itibariyle kalsitin dolgu olarak kullanld plastiklerdir. Plastik sektrnde bata kalsit olmak zere benzeri dolgu maddelerinin kullanm her yl giderek artmtr. Rengi, kimyasal safszl, ucuzluu ve bir ok nedenle dolgu olarak kalsit kullanlmaktadr. ABD ve Avrupada 3 milyon tonun zerinde plastik sektrnde kalsit dolgusu kullanlmaktadr.

3.4.naat Sektrnde Sva, Macun, Derz Dolgusu retimi Trkiyede yeni gelimekte olan hazr sva, macun v.b. olanlarda beyaz dolgu kullanlmas, Avrupa ve ABDde ok yaygndr. naat sektrnde beyaz renkli, imento esasl sva ve macunlar toz polimerlerle kartrlp duvara tatbik edildiinde kaba sva, ince sva, macun ve hatta boya ilemi bir kalemde zlmektedir. Yakn gelecekte eitli boyutlarda tlm kalsit al, imento, toz polimer balayclarla kartrlp inaat alannda youn olarak kullanlmaya balayacaktr. Bu sektr tonaj olarak en byk oranda kalsit tketimi alan oluturacak bir sektrdr. 3.5.Yaptrclar Polimerlerle kartrlan kalsit dolgusu inaat ve otomotiv sektrnde youn olarak kullanlacaktr. Bu alan da geliecek tketim alanlarndan biridir. 3.6.Gda Sektr Mikronize kalsit biskvi, ekmek, iklet v.b. gda maddelerinde katk olarak kullanlmaktadr. Kimyasal safl, rengi nedeniyle maliyeti drc dolayl kalsiyum kayna olarak kullanlmaktadr.

3.7.Seramik Sektr Kalsit (CaCO3) seramik sektrnde dk oranlarda olsa da 40-100 mikron boyutlarnda tldkten sonra reetelere katlmaktadr. 3.8.Hal Taban, Yer Muambas Sektr Plastik sektr ierisinde anlabilmesine ramen 40-60 mikron boyutlarnda kullanld iin ayrca belirtilmitir. Giderek artan oranlarda kullanlmaktadr.

4.TRKYE VE DNYADAK KALST DURUMLARI 4.1.thalat lkemize sadece PCC, kapl kalsit (%70 -2mikron, pen retimi iin) ve kat kue de kullanlan ince tlm kalsit ithal edilmektedir. Ylda 10-15000 tonluk bir ithalatn yapld ve birim fiyatlar 150-200 $/t civarnda olduu tahmin edilmektedir. Dier rnler yurt ii kaynaklarndan temin edilir. Hammadde ithalat yaplmamaktadr. 4.2.hracat Mikronize kalsit D50 : 3,5 mikron Avrupada yaklak 60-100 $/t fiyatla tketicinin fabrika teslimi satn ald bir rndr. lkemizde kapasite art son iki yl ierisinde olmutur. reticilerin nmzdeki yllarda Pazar aray sonucu ihracata ynelmeleri kanlmazdr. Ykleme, nakliye ve ihra nakliyesi fiyatlar en byk problemdir. Fakat beyazlk ve kimyasal kalitenin ykseklii ihracat ansmz artran faktrlerdir. Son 5 yl ierisinde 3-5 bin tonlar gemeyen spot ihracatlar yaplmtr.

5.HESAPLAMALAR 5.1.Silolarn Boyutlandrlmas Silolar, stok ynlarna gre daha az kapasiteli olup, krclar ve tme devreleri ncesinde kullanlr. Susuzlandrlm cevher konsantreleride silolarda depolanabilir. Silolarn amac sadece depolama deil ayn zamanda tesisin farkl noktalarnda malzeme ak uyumsuzluklarndan oluabilecek tamalar nlemek ve herhangi bir aygt veya devreye dzgn besleme yapabilmektir. Tesisimiz; 2250 ton / gn kapasiteli, gnde 24 saat (3 vardiya), yllk 8 ay (200 i gn)almaktadr ; Kalsitin yn younluu: dy = 2.75 ton/m3, yn ykseklii: h = 8m olarak kabul edilmektedir. Max. Tane boyutu 80 cm dir. Stok sahasnn yllk toplam kapasite miktar ; m = 2250 ton/gn * 200 gn = 450000 ton Stok sahasnn yllk toplam hacmi; V = m / dy = 450000 / 2,75 = 166666,7 m3 Stok sahasnn toplam alan ; A = V / = 166666,7m3 / 8m = 20834 m2 Stok sahas kare alana sahip olduu kabul edilmitir. Buna gre; A = 20834 m2 ve A = 144,34 m yaklak olarak A = 145 m kabul edilmitir. 5.2. Krma, tme, Snflandrma Tasarm 5.2.1. Krma Tasarm Ocaktan kan ham cevherimizin en iri para boyu 80 cm olup, cevher zenginletirme tesisimizin tme devresine besleme malzeme hazrlamak zere -0,5 cm nin altna krlmas gerekmektedir. Ham cevher retimi 2250 ton/gn olup, madenimizdeki retim ve cevher hazrlama tesisinin alma program 3 vardiya yllk 200 gn esasna gre dzenlenmitir. Orta sertlikte olan cevherimizin yn younluu 2,75 ton/m3 tr. Genel ortalama i indeksi, Wi = 12.77 kWh / ton, Elein eleme verimi E = % 90 kabul edilmitir. 5.2.1.1.Birincil Krma Bu krclar retilen cevheri ama iin uygun boyuta getirmek ve ikinci derece krma iin uygun bir boyuta getirmek iin dizayn edilmi ar i aletleridir. Daima ak devre alrlar. Krma ncesi bir zgara bazen kullanlr. Krma ncesi dikdrtgen eklinde zgara kullanlmtr. Izgarann boyutlar 1x10 m olup zgara akl 10 cm dir. Cevherimizin max tane boyutu genilii 80 cm dir.
9

ekil 1. eneli krc E= E=

E = 0,261785 kwh/ton 0,261785 kwh/ton x 93,75 ton/saat = Gerekli g => 25 kw Krma kapasitesi = T x ( 1 (C*E)) Krma kapasitesi = 93,75 x ( 1 (0,85*0,90)) Krma kapasitesi = 22,03 ton/h , bu deer 500 ton/h tan kk olduu iin birincil krc olarak bir tane eneli krc seilmitir. Krcnn az akl, 80 cm / 0,80 = 64 cm = 640 mm olarak bulunmutur. Bulunan krma kapasite deeri ve krcnn az akl deeri gz nnde tutularak, Tablo 2 den besleme az lleri 762 x 1016 mm , 159 ton/h kapasiteli, 100 mm k aklnda, 95 kW motor gcne sahip eneli krc seilmitir. Boyut kltme oran ise 7,84 : 1 olarak bulunmutur. Ayrca krcnn ak devre olarak alaca tasarlanmtr.
10

Tablo 2 Krcdan kan rnn max. tane irilii (elek gz) 102 mm olarak bulunmutur.

Tablo 3. eneli krc rn tane boyu dalm ( Nordberg-Rexnord,1984 ).

11

5.2.1.2. Birincil krma ilemi sonucunda yaplan elek analizi verileri Elek alt , Elek st , % % 100 98 96 89 85 73 62 53 41 36 33 30 26 20 14 12 10 8 7 5 2 4 11 15 27 38 47 59 64 67 70 74 80 86 88 90 92 93 95 100

Elek gz , mm 178 - 152 152 - 127 127 - 114 114 - 102 102 -89 89 - 76 76 - 63 63 - 50 50 - 44 44 - 38 38 - 31 31 -25 25 - 19 19 - 13 13 - 10 , 10 - 6 , 6-5, 5 - 4,76 4,76 - 2,38 -2,38 TOPLAM

Miktar , Miktar , kg % 1875 2 1875 2 6562,5 7 3750 4 11250 12 10312,5 11 8437,5 9 11250 12 4687,5 5 2812,5 3 2812,5 3 3750 4 5625 6 5625 6 1875 2 1875 2 1875 2 937,5 1 1875 2 4687,5 5 93750 100

Tablo 4. Birincil krma ilemi sonucunda yaplan elek analizi verileri

12

Birinci krma ileminden sonra snflandrc olarak 5 mm aklnda bir elek kullanlmtr. Buna gre; -5 mm nin altnda malzeme miktar % 8 (10000 kg/h) olarak hesaplanmtr. kincil krma ilemine gidecek olan malzeme miktar 115000 kg/h olarak hesaplanmtr.

Grafik 1.Birinci krma ilemi sonucunda izilen elek alt ve elek st grafii

5.2.1.3. kincil Krma Sekonder krc olarak darbeli krc kullanlmtr. Hem primer hem de sekonder krma kademesinde kullanlan bu aletlerde krma ilemi basntan ziyade darbe zorlamas ile gerekleir serbeste den cevher parasna dner ekiler vastas ile uygulanan darbe kuvveti , cevher iinde gerilmelere ve ksa srede paralanmaya neden olmakta ve bu kuvvetler paralarn krc plakalara arptrlmas ile daha da arttrlmaktadr.

13

ekil 2. Darbeli Krc

E= E=

E = 1,402146 kwh/ton 1,402146 kwh/ton x 93,75 ton/h Gerekli g => 132 kw kincil krma ilemine gidecek olan malzeme miktar 115000 kg/h olarak hesaplanmtr. 115 ton / h 115000 x 24 = 2760000 kg / gn = 2760 ton / gn

Krcya giren toplam yk =

Krcya giren toplam yk =

= 122,07 ton / saat

14

Tablo 5. TSA krma eleme firmasna ait rn katalou Bond i indeksine gre yaplan hesaplamalar sonucunda gereken sekonder darbeli krcnn 132 KW olmas gerekmektedir. Kapasite ve g gz nne alndnda TSA krma eleme firmasnn TSA SDK.02 model sekonder darbeli krcs tercih edilmitir. Elek alt , Elek st , % 100 92 80 62 48 27 12 % 8 20 38 52 73 88 100

Elek gz , mikron 5000 -2500 2500 -1250 1250 -1000 1000 - 800 800 -500 500 -250 -250 Toplam

Miktar , kg 7500 11250 16875 13125 19687,5 14062,5 11250 93750

Miktar , % 8 12 18 14 21 15 12 100

Tablo 6. kinci Eleme sonras elek analizi

15

Grafik 2 . kinci eleme ilemi elek analizi

5.2.2. tme tasarm Cevherimizin ikinci krcdan sonra aldmz rnn tane boyutu -5 mm olduundan ubuklu deirmen kullanlmas uygun grlmtr. ubuklu deirmen iin gerekli g;

E= E=

E = 4,038 kwh/ton 4,038 kwh/ton x 93,75 ton/h Gereken g => 379 kw 405 kW gcnde, 3,05 m x 4,27 m (ap x uzunluk) boyutlarnda ubuklu deirmen seilmitir (Bkz. Tablo 7).

16

Tablo 7. Serbest tamal, ya ubuklu ve bilyeli deirmenlerde hacimce %40 orannda ubuk veya bilye ykl olduunda pinyon aftna gelen g (Rowland Jr. 1982) Deirmenimize beslenecek olan plpn; Plp kat oran; Deirmen hacminin %35 i kadar ubuk arj yaplr. Geriye kalan %65lik ksmna plp eklenir. O halde deirmenimizin hacmini bulalm; Deirmenin hacmi ( ) 133,03m3

Deirmene beslenecek Plp hacmi = 133,03x0,65 = 79,818m3 Deirmene beslenecek olan kat miktar = 39,909m3 x 2,75ton/m3 = 109,74 Ton olarak bulunmutur.

17

Deirmene eklenecek olan su miktar; Deirmene beslenecek olan su miktar plp hacminin %50 si kadardr. O halde deirmene beslenecek olan su miktar aadaki gibi hesaplanr ; Su Miktar = Arlka kat oran (%) = = 39,909 m3 =39,909 ton olarak bulunmutur. = %73 olarak hesaplanr .

5.2.3.Snflandrclarn Seimi Hidrosiklonlarn Seimi Hidrosiklon kat partiklleri younluk farklarndan yararlanarak snflandrmak veya bir svdan ayrmak amacyla kullanlan bir aygttr. Bununla birlikte, farkl younluktaki svlar birbirlerinden ayrmak iin de kullanlr. Hidrosiklonlar hibir ekilde mekanik para iermemektedir. Silindrokonik ekilde retilmekte olup ap birka santimetreden 2.5 metreye kadar deiebilmektedir. Uzunluklar ise aplarna baldr. Siklona beslenecek malzemenin srekli ayn koullarda olmas arttr. Beslenen malzemenin debisi ve siklondaki basn fark, ayrm etkileyen nemli deikenlerdir. Belirli limitler arasnda arttrlan debi, ayrma verimini de arttrabilir. Bunun dnda, besleme malnn younluunun arttrlmasyla da verim arttrlabilir. Hidrosiklonlar iin uygun geometrik boyutlar ve kapasiteyi karlamak zere ka adet gerektiinin belirlenmesi tasarm aamasndaki iki ana amatr. Bunun iinde snflandrmadaki ayrm tane boyutunun ve snflandrlmas gereken plpn hacimsel besleme hznn bilinmesi gerekir. Hidrosiklonlarn ayrm tane boylar d50 olarak ifade edilir. d50, besleme iindeki tane boyu fraksiyonlarndan arlka %50 si st akmdan %50si de alt akmdan alnan fraksiyon temsil eden ortalama tane boyudur. Siklonlardaki ayrm tane boyu d50 olarak ifade edilmekle birlikte, genellikle bir zenginletirme ilemine girecek olan siklon st akmdaki tanelerin spesifikasyonu belirli bir tane boyutundan ince malzemenin yzdesi olarak verilebilir.

18

ekil 3. Hidrosiklon Kabuller; Kalsit cevherinin serbestleme tane boyutu ok kk boyutlarda olduundan ubuklu deirmen sonras kapal devre olacak ekilde helezonlu mekanik snflandrc (hidrosiklon) kullanlarak tane snflandrlmas amalanmtr. st akmda istenilen tane boyu dalm = % 60 - 250 mikron altndadr. Siklon etrafnda yaplan ktle denklii zm gerei siklona beslenen pulp hz = 180 lt/sn, toplam alt akm pulp hz = 210 lt/sn, kat tanelerinin zgl arl = 2,75 gr/cm3 tr. Besleme pulpunun hacimce %35 (arlka % 60) kat iermekte, st akm pulpundaki kat oran arlka % 50, alt akmdaki oran arlka % 80 olarak kabul edilmitir. P = 30 KPa alnmtr.

19

(d50)* = (d50)std x F1 x F2 x F3 F1 : Uygulamadaki siklon besleme plpndeki hacimce kat yzdesi iin dzeltme faktr F2 : Siklon besleme basnc iin dzeltme faktr F3 : Snflandrlan kat tanelerin zgl arl iin dzeltme faktr

F1 =

)-1,43

0<Cv<40

Cv: beslemedeki hacimce kat yzdesi

F2 = 3,27 x P-0,28

20kPa < P < 500kPa

P: siklon besleme basnc , kPa

F3 = (

)0,65

1,3 < Sk < 7,0

Sk : kat tanelerin zgl arl SL : plpteki svnn zgl arl (Genelde 1 olarak alnr )

(d50)* = (d50)std x F1 x F2 x F3 ise (d50) * = 1,25 x 250 = 312,5 mikron

F1 =

)-1,43 = 3,29

F2 = 3,27 x 30-0,28 = 1,26

F3 = (

)0,65 = 2,17

312,5 = 3,29 x 1,26 x 2,17 x (d50)std (d50)std = 35 35 mikronluk ayrmaya karlk gelen siklon ap 45,5 cm olarak bulunmutur.

20

Tablo 8. Standart hidrosiklonlar iin ayrm tane boyutu ve siklon ap arasndaki bant (Arterburn, 1982)

45,5cm apl siklonun 30 KPa basntaki kapasitesinin 85 lt/sn olduu bulunur. 180 lt/sn pulp hzmz olduuna gre; 180 / 28 = 6,42 yaklak 7 ADET siklon kullanlaca tasarlanmtr (Bkz. ekil 10)

21

Tablo 9. Standart siklonlarn besleme kapasiteleri (Arterburn, 1982) 7 adet siklon setiimize ve siklon devresinin toplam alt akm kapasitesi 115 lt/sn olduuna gre, her bir siklonun alt akm kapasitesinin 210 / 7 = 30 lt/sn olmas gerekmektedir.

22

Tablo 10. Hidrosiklon alt akm kapasiteleri (Arterburn, 1982) Bu alt akm kapasitesi iin uygun olan alt k apnn 12 cm olduu belirlenmitir. Alt akm 30 lt/sn, 45,5 cm apl, 30 KPa basnta , alt k ap 12 cm olan derin bir hidrosiklon seilmitir.

23

6.AKIM EMASI

7.KAYNAKLAR:

Cevher hazrlama ders kitab Cevher hazrlama tesis tasarm ders notu
http://www.erciyesmikron.com.tr/

24