You are on page 1of 170

1. C.

KlTR BAKANUGI
ESKi EH8RllER VE
GENEL MDHLG
IIliAZI SONULARI

ve FOTO - FILM
MDRI.JG
ANKARA-1981
- ~ ~ - - ~ ~ ~ -
iiNDEKiLER
Sayfa Levha
Refik DORU
Kuruay 1980 . 5 - 8
Klaus TUCHElT
Didyma 1980 9 10
Alain DAVESNE .
Kalesi 1980 Dnemi ve Hazine 11 - 15
Edibe UZUNOGUJ
Malatya 1980 17 - 19
Kenan ERiM
Aphrodislas 1980 21 - 24
U. ALKIM
1980 Dnemi ikiztepe 25 29
Bedri YALMAN
Tiyatro 1980 .' 31 - 34
RADT'
Bergama 1980 ve 35 - 37
Ufuk EsiN
1980 (MALATYA) 39 - 41
Jale iNAN
Perge 1980 43 - 48
TOPU
Seleukela Kalykadnos 1980 49 - 51
Muhibbe DARGA
1980 53 - 57
Christian LE ROY
Xanthos ve Letoon'da 1980 'inceleme ve Resto-
59 - 61
Selahattin ERDEMGiL
Kestel 1980 63 - 66
Crawford H. GREENEWALT
Sart'ta 1980 de Yapdan Arikeoloiik i 67- 68
YusufBOYSAL
Stratonjkela 1980 Yaz Sezonu 69 - 72
LV
x
Xii
XVii
XXiii
XXVII
XXXII
- - ---
Sayfa Levha
Alba PALMiERi
The 1980 Excavations at Arslantepe 73 - 76 XXXV
Hermann VETTERS
Ephesos 1980 77 - 79
Kayhan DRTlK
1980 Phaselts Arkeolojik 80 - 82
nder BiLGi
Hyk 1980 Sonulan 83 - 86
Am ERZEN
Enez 1980 87 - 88
Afif ERZEN
1980 89 - 91
J. J. RODENBERG
Hayaz Hyk ilik 93 - 94
Wolfgang MlLER WiENER
Milet 1980 Raporu 95 - 97
Sabahattin TRKOGlU
Ayasofya Hazine Dairesi (Skevophila:kion) 99 -101 XXXVII
Manfred BEHM - aLANCKI:
Hassek Hyk 1980 Dnemi 103 -108 XXXVIII
zgen KARACA
Plrot Hyk 1980 109 - 114
ASGARi
Marmara (TEKiRDAG) 1980 115 - 116
ASGARi
Saraylar Ky (MARMARA 1980 117 - 118
Jacques CAUVEN, Olivier AURENCHE
Cafer Hyk 1980 119 - 120
Gl ASATEKiN
Seluk - Efes evre Dzenleme ve
Projesi 121 - 123
Mustafa BVKKOLANCI
Ayasuluk (St - Jean) evresinde 1980
125-127 XLI
Not: Bildiri zetleri sunulus gre ve

KURUAY HVG 1980
Refik DURU (*)
Burdur Kuruay iD. Edebiyat Fakltesi
Kltr Eski Eserler ve Mzeler Genel pa-
rasal ile yrtlmekte olan kaatlenn 3. dnem
tos - Eyll 1980 tarihleri Bu
kuruluna, krsmz ve
Bursa Mzesi lrnran Erkalkan Eski Eserler ve M-
zeler Genel temsilci olarak
50 gn sren 1979 mevsiminde
toprak ile ukurlan blme duvarlan ncelikle
ve 'daha sonra 1200 m
2
ye alanda de-
vam Bu genellikle Ge KaN<olitik eski katlan
ile Erken en son zerinde
1980 sonunda tepenin en yksek gre -6.50 m.
lere olmakla beraber, elenmda derinliklerdeki
tm alanda ortalama derinlik 5 m.

Bu tabakatasma durumu, mevsimindesaptanandan
fazla Sadece Ge Kalkolitik en eski olan
ve 6. olarak Iatmlendrrflen 'nceden gibi i'ki ara
evresl 'en az ' ara evresi Bu konu nmz-
deki bir - iki iinde kesinlik kazanacak ara ev-
relerinin lsimlendlrilmeal yoluna
Erken Kalkolitik (7.
kuzey ve bs tr Erken Kalkolittk
byk bir kompleksinin bir blm 1979 da bu
kk birkesimi ortaya ve duvarlarda bulunan paye
sayesinde, i ile ait oellrttl-
C') Prof. Dr. Rehk DURU, istanbul nlversitesl Edebiyat Fakltesi Eski nasya Dilleri
ve iKltrleri Blm yesi.
5
'Bu drt bu kalmtrlar, byk bir
dikdrtgen olan 1.30 m. temelli bir sur
ileevrili gstermektedir. duvarm iinde, birbirin-
den olarak yine temelli drt
paye crkmtdan iinde oldu-
gsteren az buluntu el

Keramik: 7. bulunan anak mlek
krem astar zerine veya 'kahverenkli boya ile bezeli olan-
Birbirine paralel bandlar veya kcnsantrlk daire'er. ya da
paralel bandlar 'haltndekl bezeme, 1950'!i ka-
bezemel'i1erin benzerldir. 1).
trn boyasiz da Erken Kalkolitik katta sz
konusu keremik az
kenarlt. koyu gri renk hamurlu, fakat stn biimde
bir keramfk daha
Kk buluntulae Biri topraktan, beyaz mermerden
iki insan figrin topraktan
(Ge Kalkolitik ketlarda durumdaele dlrsek-
ten olarak iki yana stltndlrlk,
gzler iri badem bllmll ve salar ense zerine rlerek Gz-
ler ve selann izgi Ile Mermerden
kk ve Dirsekler iki yanda sivri bir
Yzde gzler ve hafif izgilerle
Her iki figrinde de tasvir yoktur. Benzer-
leri i ii katlannda ve Anadolu'nun kesiminde toprak st
buluntusu olarak bilinmektedir.
eserler bir baltaile mennerden kap saya-
biliriz.
Ge Kalkolitik (6.
Yukanda gibi, 1979 da eb ve olarak iki ara evrest sap-
tanan 'Ge Kalkolitik en eski cebe
eski ortaya 7. ile6b
yer yer 2 m. lere varan toprak birikiminin 'gerekte ka evresi ler-
bilmiyoruz. 'Bundan 1980 de kalmnlanru Istm-
lendirmeden
Erken Kalkolltlk temelleri ile olarak
bulunan en eski Ge Kalkolitik temelleri, kuzey ve
6
dar alanlarda 70 - 80 cm. bu
duvarlar kuzey yamata15 m. kadar keslntlslz devam etmektedir.
taki duvara i taraftan Kuzey k-
duvarlar. dik lle dnmektedir. Bozuk durumda olmakla
beraber bu keslmde bir beklenebilir. Kule veya benzeyen
bu kuvvetlendirici eklemeler
duvar ynteminin kk bir 'kesim zellikle ilgi eki-
cidir. ana gneyde yerinin ge-
nel grnm dikdrtgen gibidir.
bu en eski evresinde bir ile
ok 'kuvvetli olmayan duvar, duvar ve belki kaze-
metlerle durum tahmin gibiyse sz ko-
nusu zelikleri Anadolu'da daha sonraki ok grlecek olan
savunma sistemlerinin n tipidir.
6b ve 6a evrelerinde ok ev Evler-
den birinin [lnde, geen bir kerplstel ve nnde yakma yeri bulun-
Bu yakmayerinin at
biimli yalak da kerplten
ve derinlere kadar inen yamkizleri ilgil'i
Yalak ve kerpl stel beraberce bir 'Sunak olarak

6b birbirine ve
lerin stten 'Bu evre evlerini temeIli bir
duvar izlemektedir. Evlerin girinti uyarak duvar
bir savunma duvar bozuk durumda
kesimleri duvar yntemi ile
ok uZ,un sre olan 6b zerinde benzer plan-
larda 6a savunmai i olup kesin-
likle Byk bir bu evleri iinde bol
tm kap ele
6. btn evrelerinde taban mlek me-
zarlardan bu 10 tane
Keramik :6u keramlk ok zengin olmakla beraber
1979 da bulunanlardan fazla En ok bulunan kaplar
ile tek kulplu bardaklar. tek kulplu ve kaba mlek-
lerdir.
Koyu renkli hamurlu,geneNikle kaba ve az olan
bu keramlk tr iindeok yksek kaliteH kahverenkli hamurlu tek kulplu
bardakiara da 1980 de en eski evresinde
7
kahverenkli hemurlu ve zeri izgi bezekli bir kap ele Kap, bi-
im olarak, 1979 da 'bulunan yksek boyuulu keskince kannh ve 4 delik
memecik tutamakh benzeridir. izgi bezerne boynun alt
dan dibe kadar bir alanda yatay ve dik/ne paralel izgi demetleri
halindedir.
ikinci keremik grubu kenartr, koyu gri - siyah henturlu
ve ok iyi Birinci trden tmyle olan bu
tr form da nemli gstermektedir.
Kk buluntular : ldol bllminde beyaz mermerden 'bir arnulet ile
toprak tuntan 4 tm ok fakir olan kk
bul
Sonu
Bu mevsiminde Anadolu'nun ilk kez Kuruay'da saptanan
bir GK tle Bu
olan kesimleri, 'nmzdeki mevsimlerinde ok ilgin
sonular herhalde devarn edecektir. zellikle savunma siste-
mini alanlarda Anadolu'nun sreci ve genel
olarak durumdaki bu EK'dan GK'a evres!
duruma gelecektir,
EK'lnkazllan 'kesimleri nemli qs-
Drtgen bir yer-
yuvariak gz 'nnde tutulursa. Burdur
Gller Blgesi Erken Kelkolttlk dikkate katknar yapmak

8
DiDYMA 1980 SONULARI
Klaus TUCHELT (*)
Didyma"da 27.8.1980 tarihinden 17.10.1980 tarihine kadar be-
lirtilen
1) Kutsal yol evresindeki yzey devam
2} Apollan kutsal teras
3) Ge dnem Apolion
4) iinde ve koruma nlemleri
1) Yzey kutsal yolun kuzey keelmtne
(bkz. [st. Min. 30, 1980 Orada daha nce sondaltarla sap-
olan, 3.50 m.
(Spolie) ve 37 m. uzunlukta korunagelen yan sokak
Hamam iki kuzeyde 6 m. (ilk imparatorluk dne-
mi ve gneyde 20 bir alan temiztenerek ortaya t-
Hamam gney 'kk odah bir galeri He
Bu tesis, kutsal yolun 70 m. galerisinin bir b-
lmn meydana getirir. Tamamen meydana sonra qalerili te-
sisin karakteri ile bellrmektedir : Hamam
arka duverlanna kutsal yoldaki 'kuzey
bulunan odadan geri kalan 'n tanesi hem kutsal yoldan hem
de taraftan blr sahiptir. imparatorluk dneminde de kul-
oda bir nefl! galeri tipine emsal 'aramak
qerekslzdlr. sorun bir ynde ve bu-
nun 'kadar zerinde, btn me-
sunak tcmenosu ile ortaya alana
gtrmektedir.
2) ApolIon tehlikesi gsteren teras
[Didyma 130 vdd.l hangi lde nlemler
Bunun rapor
(') Dr. Klaus TUCHELT. istanbul Alman Arkeolo]t Enstits Mdr
9
Modern kye uzanan ana kalan antik par-
alarla yeniden olan evirme (Mandra) bir te-
stne giden ziyaretilerin yol,
8 m. kadar kalan modern ana yoldan teras zerinden beton bir
merdivenile gemekte ve antik rnerdlvenl dayanak olarak kullanmak-

3) Ge dnem Apollon devam
tir. hepsi, en ge M.. 330 ana izgileri ile
bir tek ve planlamaya baqlarnr ve zellikleri He
hi bir yerde gnmze ve bir
4) Korumaile ilgili nlemler kutsal yolda yeralan Galeri i 'deki
Duvarlar. ile
alt kenan stnde 0.80 m. kadar
Apollon her ot ve bitkiler Adyton ve do-
yanda evi Lapldarlum'a elik raflar yer-
ve 1914 ncesi eski ve yeni
mimari paralar, heykeller ve burada
Yksek Kurulunun 1976 giren
men yeni devam etmesi kadar ngrlen koruma a-
enqellemektedlr. bu Apollon ha-
alana ve arsalara Bununla
ApolIon kutsal 'kutsal yolun devarrn
n grlecek planlamada bu kutsal alanda gele-
. cekte iin sorun
10
MEYDANCIK KALESi 1980 DNEMi VE HAZiNE
Alain DAVE5NE
Meydan-
Kalesi kaztlart --,ie!- 9 km. gneyinde) College de France
profesrlerinden Enstit yesi M. Laroche ynetiidi. Son
bilgi kendisi iin, zere
beni grevlendirdi.
Eyll boyunca dnemi kesimin ortaya

- Kuzey kesimi: Daha nce birok dnemine konu olan 'b-
lm, sitin tahkim oluyor. Kernek Aokeolof
Merkezinden Klmyact . Arkeolog Michel Wuttman ve temizleme
tamamlamakla zamanda Silifke Mzestn-
de de sitin sererniklerlnl incelemeye devarn etti. Mimar Gerard Char-
pentier kendisine .
......- ukur: Paralelyz derin bir ukur A nnde k
larda Bunun ortaya Anadolu Tetktklert
Enstitsnden Mimar Serge Sadler
- A Bu sitin en muhafaza
olan bu binaya verildi. 1978 ve 1979'da yanda kalan
itinayla ve nemli 'b'ir hazinenin imkan verdi.
Ben bu blmn sorumlusuydum ve Atina Arkeoloji Okulundan
Mimar Didier Laroche
dnemi Eski Eserler ve Mzeler temsilcisi Sn. NihaI
nazik denetimi devam etti; zaman
kendisi zellikle 'hazinenin ortaya ok zor
bir grevi yerine Gayretlerinden 'kendi-
sine ederiz. Silifke Mzesi Mdr Nurettin elem'e gs-
ederiz. Mme. Jane Laroche'un
da 'bizim iin ok belirteltrn. 'Kuzey kesiminde
ve temizlemeler yeni, ya da nemli getirmedi.
Bu dnemi sadece daha nceki verileri ve
CL Dr. AJain DAVESNE, istanbul Anadolu Tetkikleri Enstits yesi.
bir kutlarularak Belli bir de-
tlnltkten sonra bu yetersiz Gerekten de ukururt stnde sonra-
dan ve seramik malzemeyle nemli bir toprak
birikimi bunu oniki metre kazarak
ve kalart yollar kullanmak zorunda
Fakat bize en ok bilgi veren A oldu. 1977'de
ilk devresi iinin ternizlenmeslne. 1 No. lu blmenin kaztsma
ve 7 No. lu blmede imkan Bu defa, 2
ve 3 No. lu blmeleri fazla olma-
iin (70 -100 cm.) hemen hemen her kayaya-kadar kazabildik
Stratigrafik kesitini gryoruz:
1) Fazla olmayan, bir bitki taba-
ok 'Olan st dzeyi 1, 2 ve 4 No. lu blmelerde stilobat
seviyesinin 50 cm. kadar stnde bulunuyor, blmelerdeise
sttlobat seviyesinde.
2) 30 - 40 cm. toz gibi siyah tprak iin-
de bol miktarda malzeme bulunuyor: Hellenlstik ve ge Roma seramik-
leri, seramik ve zellikle M. S. 11. ait 60
kadar para.
3) 3 ve 5 No. lu blmeler hari hemen 'hemen atilebat seviyesin-
de bulunan topraktan bir zemin birka cm.
kahverengi bir topral iinde az miktarda malzeme
bulunuyor: ge Roma seramik kapkacak, bant usul seramik
ve iki tane Arcedlus
4) 3 ve 5 No. lu blmeler hari. stilobat seviyesinin 10 cm. kadar
olduka koyu kahverengi bir toprak iinde bol
miktarda Hellenlstlk seremik bulunuyor.
5) Byk boyda zaman
kaybolan bir zemi-n (zellikle 3 ve 5 No. lu blmelerde paleo-
chretlenne tabaka kayaya Btzantln tabaka ise stllobat se-
vlyestndedu-l . -hazine bu tabakada yer
Bu ana tebekalann ve ikinci derecedeki ka-
yaya Olduka dzensiz, derin bu kesimin,
nce olarak gsteriyor. Daha
tasertamnca, yer temel iin
oyuklar veya yerler
Stratigrafi ve mimari analiz tarihini rkarablldik
ve drt k :
12
1) sadece bir temellerinden
Hazine bununla olabilir, bu da M. . LV.
sonunda veya lll, ilk gsteriyor.
III. son terkediidi (hazinenin gml-
tarih) ve byk bir temel .
2) bir plan ve ynlema ile yere yeniden
bir Bugn muhafaza byk blok temel
Dikdrtgen biiminde binaya gney
dan bir kreplsle giriHyor. bir solda eklenti
bir ise merkezi blmesine Bu blmeden
dipteki kk blmeye ve bir yan blmeye qelllyor,
kk 'bir 5 No. lu blmeye geilir ve belki de st kata
bir merdiveni \
Bu ne henz kesinlikle Resmi bir
konut muhtemeldir (saray veya prltanyuml , Seramildere
sa, buikinci 'biimi M. . II. Bina-
byk bir sonradan ve sit
3) M.S. V. sitin yeniden A
konut blgesinin merkezi oldu ve kendisi de blnerek birok ev haline
getirildi. iinde duvarlar rld, odalar 2 ve
4 No. lu bir 3 ve 5 No. lu da
bir pencere 5tilobat seviyesine Ya da, eski duvar-
mevcut yetersiz duvarlara ederek de-
de, yer seviyesi lndlrllerek ykseklik 3 ve 5 No. lu
blmelerde byle eski dayanan
konutlar da
4) Bir depremsonucu ya da terkedildil dep-
rem olan sit, M. S. Xl. yeniden Gerek bir
fakat zemin dzeyinin biraz
2 ve 4 No. lu odalarla 5 No. lu iki

Bu tabekada aletler, hayvanlar
raklar, gib'i malzerneye olursa, bu kez
biimi
Sitdaha sonra Seluklu tamamen ve ter-
kediidi.
Fakat en nemli 21 Eyll'deki hazine oldu. 7 No. lu
kayaya adet
toprak kap bulundu. Blri, ters bir tabakla
13
bir tencereydi, dik duruyordu. temelleri
iki oenokoe idi,
de parayla doluydu. Toplam olarak 5215 adet 2298'i
teneerede bulunuyordu (1 oktodrahrrn, 1603 tetradrahml, 694 drahmi);
1786'sl byk oenokoedeydl (13 dekadraihmi, 3 1726 tetrad-
rahmi, 44 drahrni}: kk oenckoede Ise 1131 adet para (526 tet-
radrehrnl, 605 drahmll . \
Bugne kadar ele geirilen en byk Yunan gmlerinden biridir bu,
hatta bir tek yerde en nemltsldir. Bir sre Silifke
Mzesinde sonra yolunu tuttu ve Anadolu Medeni-
yetleri Mzesine kondu. Hazineyi incelemeye Mme. Catherine Joannes
ile Bu ok nemli ve ok zaman ve zen 'isteyen bir
Gerekten de bu 'inceleme bize Kalesi
Slt'inin ve A tarihini zamanda M.. IH.
Kilikya blqeslrsn tarihini de daha iyi verecek, tabii
bu blgedeki o devre ait sikke ve madalya b'ilgis'ine getireceklerini say-
maya gerek yok. bugn tam ve kesin sonular vermemiz mm-
kn ama gzlemler yapabiliyoruz:
- birini drahmller, drtte uunu tetradrahmller
buna Ptoleme'ler ait birka 'byk da ek-
lersek, hazine olarak 17.000drahmi ve 70
da
- Paralar Byk devrinin ii. Seteukos devrine
kadar ve bir fazla 'bir sreyi kapsar. Birka nesil boyunca
ilk paralar lskender'In AmphipoHs'te ba-
sonuncular da model, fakat Arados ve Tanedes'ta An-
'takya II. Seleukos modelidir, zelllkle blr II. Arsinoe on
Svoronos'a gre 224 aittir.' Bylece hazinenin 225 ile 220
sonucunu rkarablllycruz. Belki 'nemli bir bu-
nedeniyle ve hatta belki de hemen nce
olabilir
- para modelleri
MakedaniYa: zellikle iskender olanlar (2.000'den fazla) b-
tn 'biriktirme sresince Avrupa ve atlyelerinde
m. Philippe, Demetrios Pellerete ve Antigone Gonatas da
var.
Trakya: Bunlar Lysimaque HeraklesfZeus modeli veya
zerlerinde is.kenderfAtena var, hkmdann
da
14
'/
Bergama: I. Euroime veya i. Atlale bu modelin stnde
PhiletairosjAtena var.
Suriye: En fazla 'Olan modeller; i. Seileukos (Herak-
lesjZeus), i. Antioehos (HeraklesjZeus ve Antloehos'un
Apollan), II. Antiochos Ol. Antlochos'un Apoll1lon), U. Se-
leukos
MISir: ok (2.000'den fazla), zellikle I. Ptolemee/Kartal
modeli, ilk iki Ptolemee 11. Arsince'ntn resmini ta-
paralardan m. birka da bulun-
belirtelim.
- ok modeli para bizi da,
Ptolemee paralanrun n Asya'da
ele 'geirilen hazineler ortaya iin, bundan
Glnar blgesin'in (ve muhtemeen btn CHicie Trachee Kilikya
Trakya'rnn) iii. byk 'bir hkmdarlarm ege-
sonucuna vanyoruz. Sit zerinde, Ptolemee Ster
kalma bir gimnazyuma ait bir de bunu

- ule birlikte 'bu sltln antik blr gar-
nizon veya basit bir ya da sayfiye yeri gerek bir kasaba
ediyor.
Bu da Kalesi Sitine ve
bizeg veriyor.
15
- ~ ~ - - ~ ~ ~ -
MALATYA iMAMOGlU HYG 1980
Edibe UZUNOGLU (*)
ODT Projesi Karakaya baraj iinde kalacak eski
merkezlerinden birisi olan 1980
30 - 3 temmuz
lardan sonular
1 - gney kltr saptamak
la 15 E 10X 10 m. bir ama daha sonra
burada duvar temellerinin kuzeydeki anlayabilmek ama-
14 E plankaresinde 5X 10 m. lik bir ama buna Bu a-
mada 1 m. iki evreli bir ortaya
Birincievreyeait temellerinden kk bir
15 E kuzey septayablldik. Bu temelleri-
nin yzeye ok ve qre vonlann ortadan
neden 1. evresi, b evresine ait
kuru temelleri 1 - 5
15 E birbirini 10 cm. bir ykseklik ile
izleyen, 'kilden, st 'kire stste iki taban saptan-
Alttaki biimi bir ocakile bazalt
bir direk
Bu iki evreli yap! kerarnlk buluntulan, ge Roma
zelliklerini gstermektedir.
Roma duvar temel/erinin 15 E
dahaiyi 5 - 10 cm. bir
ve bunun Demir olarak Demir
tesbit 15 E bu tabaka
iinde iki anak mlek g-rubu ortaya Id Bunlardan, Demir
zelliklerini gsteren bir mlek Daha sonra, bu ikl anakm-
lek buluntu grubunun, bu tabaka iindeki harap bir zerinde ve
evresinde yer Bu tabakada. Demir ke-
beraber, olarak Orta Tun ve ilk Tun anak m-
lek da
Cl Edibe UZUNOGLU, istanbul Arkeoloji Mzeleri
17
gney Demir ncesi
anlayablhnekJtn 15 E 2,50X2 m.
bir sondajda derine
kuzey okiyi saptanan ve hemen Ge Helenis-
tlk Roma yeralan ku-
bulunan sondaj Karumrzaqre, 1.
temellerini bu ta-

Sonda] t. ilk Tun tek renkli ve
bir tabakaya Sonda-
[in 290-300 cm. derinlikte bir ait
kerpl bir 'Bu arada Karaz tipi anak
mlek yerde iki alet
Daha sonra bu son
2 - kuzey kesimindeki anlayabilmek
3 i plankaresinde bir ama Ancak, burada
da nceden, kyllerin konisinden toprak ekmeleri nedeniyle or-
taya durumdan faydalanmak ve daha az srede, daha az ile
dzgn bir kesit eldeedebilme i plankaresinde
2X10m. biramaile Daha sonra buna
3 i plankaresinde 3x10m. lik bir Ilvesly!e 5X10 m. bykl-
bir ama elde Burada, tam
hyk konisinin uygun kavls yapan ve
tepedeki toprak engellemek
veren, iie evre ait temeller ortaya Her
duvar da, hyk konisinin merkezine olarak
Her nn har Bu duvarlardan.
gneyinde yeralan ve hyk merkezine en b-
yk klklobl Bu lteruel
ok iyi qrleblimektedlr. ikinci, alt
gney profilindegrlebilmektedir. Bu hemen kuzeyin-
de yeralan ve st kuzeye olan ikinci
evre temel gene hyk saptan-
Bu da, ikinci temelinin ilk dizisinde grlmektedir.
En kuzeydeki duvarm, ama 'iinde kalan kavisli byk
18
bir ihtimalle toprak ekilmesi bozulup tahrip
tir. Bu duvara ait ancak
i
tir. Bu arnada ortaya anak mlek olup, bu eski
btn kltr evrelerini yansrtmektadrrlar. Bunlar,
Ge Helenlstlk, Roma, Demir Orta Tun ve ilk Tun kl-
trlerine aittirler.
1979 yzey toplama
bulunananak mlek ge Kalko-
litik 'ait ihtimali olan birka para 1980
bulunan kerarnik gene ait
olan paralar M.
Havzasr 1977 Yiizey istanbul 1977, s. 39'da hykte bu-
lunan en eski anak Kalkolitik ait
Hykteki ilk hangi sorusunun ge-
lecek verecektir.
19
APHROO!SiAS 1980
Kenan ERiM r')
Kltr Eski Eserler ve Mzeler Genel m-
saadesi ile 1980 Aphrodlslas New - York niversitesi na-
ve "National Geoqreph!c Soclety nin ile 8 Temmuzdan
15 Ekime kadar
Son senelerde gibi, 1980 da arkeolojik
malzemezerine ve da
nem zamanda, konservasyon. restorasyon ve haf-
riyat devam Mrs. .Mertha Joukowsky prehistorik
Neolotik ve Kalkolitik etdn
Erken Bronz malzemesine Madame Jeennine Lecn 'ise
prehistorik aletlerin katalog ve top-
rak kandiller! 'zerine de Dr. Elizabeth Ettinghausen
Miss Joyce Reynolds ve Mrs. Rouche eplqrafik, Profesr
Laurttsen Ge Roma nmtsrnatlk ve Dr. Robin Corrnack Bizane mimarisi
zerine incelemelerln! Eyll Orta
Teknik niversitesi Ali etin [dtl henz yerlerinde muhafaza edj
len mozaik byk 'bir nakletti.
faaliyetlerimiz Aphrodtsias'm iki nemli Sebasteion
ve Agora Her iki sahada da muamele-
lerinin zerine devam edebildik.
..Sebastelon ismini pcrtlin Bizans devrinde 7 odaya bln-
i 1979 kaztsrnda 1980
3 ve 2 oda ile, n cephesi ve meydana
Bylece 35 metreye bir blm oldu. Ancak
daha 'ka metre devam tespit edilemedt. ise
7 basamaklt bir merdivenin
tr. Ancak kuzeye devam bu Seba-
etelon'un orijinal -ilgili Merdivenlerin
n bloklarsklerek
('J Prof. Kenan ERiM, Amerika Devletleri New- York niversitesi
yesi.
21
kuzey bu merdiven propy'lon bir
cephesini Bu propylon'un birinci por-
benzeyen paralel bir porttk daha 'Bu 'kuzey portikqney-
dekinden 14 metre mesafede olup n cephesi 'Oor dzenin-
de, ancak qvdeleri tm yivlidir. Bulunan mimari kabartma par-
gre, 'kuzey cephesi zengin bir bezemeli idi. Bu
uslubuna gre kuzey portik gneydekinden birazdaha sonra,
olarak M. S. birinci yada ikinci
tarihlenebilir.
Gney tarihine qellnce,
tir. bulunan zerindeki kitabeye
gre Aphrodite'ye, (yani
livya), Ttberios Claudios Kaisar'a ve Demes'a ithaf eden
Ttberlos Dlaudios Dlogenes'e lmparator Claudios Ro-
ma lultus tarihini
yer alan byk kabartmalar da destekle-
mektedir.
bir grubu '19?9'da bulunan panolar gibi meanderli kaide-
ler kapsarnakta olup rmtolojlk sahneleri Bunlardan bir
tanesinin zerinde Dionysos ve onu destekleyen Saty:r ve bir tas-
vir bir levhada Gzeller grlmektedir. nc ilgin
kabartma zerinde kazaru rahlbest Pythia ve
bir erkek grnmektedir. nnde bir erkek oturan ve
da birocuk figrn kapsayan kabartma 'bu grubun
en llqlncidir. Bu sahnede ancak Eros'un tasvir d-
iIl<i pano, ve kpekleri ile bir (belki
Mele'ager'i), Bei'lel"ophon ve Pegasos'ugstermektedir. Bu qruba ait
bol miktarda paralar da Bunlardan Peselden ve birg'i-
yimli erkek sonradan ilave profilden bir gen er-
kek kapsayan para 'ilgiekicidir. bir para zerinde bir gen
(belki giyimli bir nezareti bir
beslernesi
Kronolo]l en nemli grup byk levhalar zerinde lullos
Olaudios lmparator ailesinden ve sembolik figrler tasvir edil-
Bu figrlerin 'kimli'kieri maske
veya rezetle ssl kaldelerin zerindeayakta duran Roma ile yere uzan-
Ge iki pano zerinde, [mparator CIaudios, Brit-
(yaniingiltereyi), temsil eden ezrnektedlr veimparator Neron
(Ermenistan) zaptetrnektedlr. Muhtemelen lmnden sonra
Neron'un ve yznn tahrib

22
ka bir levhada uan ve ganimet \\Iike figr NIKH, imparatorlar
zaferi olarak
Bu grup 'ile :ilgili yazrtlart
figrlerin kimliklerini tespit edebii iyoruz. im-
ve bir Nike'nin ile trofe ssleyen imparator
Augustus tarunabilir. bir kabattmada lmparatorle livya, terunu im-
paratar Cleudios'un elini arkarken Olaudios'un to-
bir 'erkek figr belki Demos'u temsif -etmektedlr. Susahne Seba-
stelon'un zerindeki kitabeyi iI9'in, ancak ko-
nusu zlemiyen bir panoda, omuz'Unda bir barbar
ve durumu Pompeli duvar resimlerindeki bir erkek
figr ile aksi istikametegiden barbar giyimli bir erkek figr ve arala-
zgn ifadell bir Yine bu gruba ait pano ve para-
Neron'un lmnden sonra tahrip edildiklerl rnek
olarak birlikte ;iki figre edilebilir. Bu iki gen
Claudlos'lee jalleslnln prensieri olabilir. Giyimli 'ik'i figr
de lmparator ailesinin prenseslerinden birileri olabilir.
mevcut, birisi Neron'un ikinci Peppaea Sabina olabtlir.
iki figrleri tahrip Figrlerin slluetleri
ve ve
ispat ediyor. Ancak tarihi ve Bizansdevrinden evvel tah-
rip edildikleri kabul edilebilir.
ve figrleri ile ssl 'kabartmalar bu sene
lam olarak Hygieia ile bir oturan bir Aphro-
dislas'm Aphrodite'sml pano ise tamamiyle ekile tahrip edil-

Meander kaldeli kabartrrra prubunden mitolojik sahneile ssl
iki ilgin levha daha Birisinin uyuyan bir
yi ve Drestes Hgrlerini gsterir. iki Herakles'I
atletik figr, bir aleti zerinden
soldaduran Zeus - Ammon bstl bir herrneye adak olarak takdim et-
mekteler.
. 1980 kazrlanmrzda geen gibi, bir ok rozet, Medza
ve Eres bst ile ssl byk Hem
'hem tm buluntu yerleri, hendekierin stratigrafik
izimleri, arkeoloji Tl dikkatle incelenerek,
cephesinin 'dir restltsycn lziml -deneyolarak sunul-
Cephe alt kat korint dzeninde
Maander kaldeli panolar birinci kabartma
ve kasetler ikinci ve nc katiara ait Bina bir dep-
23
rem yznden ve da zarar Bizans
devrinde odalara olup, ancak yedi veya seki-
zinci kadar '
\
1980 sonunda Sebastelon'un kuzey por-
gelince, evvelden gibi, zengin 'bezemeli idi.
Ancak kabartmalar burada etnik ve kozmik allegoriler
Bunlardan bir Pan ve Satyr maskeler ile ssl kabartma
kaldeler zerinde Roma toplum ve blgelerini
temsil etmektedir. bu kaideler Sikelia,
Kypros, Krete, Da'kia ve Trakya (Bessl) toplum ve blgeleri
temsil eden giyimli figr kapsayan panolardan ancak iki
tane Kozmik figrl kabartmalar zerinde kaldelerin yazrt-
gre, Hemera (Gndz) ve Okeanos qrlmektedlr.
Sebasteion olarak bu ilgin ve nefis Sebasteion
kesinlikle sylenemez. lrnparator klt ile ilgili
bulunan kltabeler bir Bebastelen geer. or-
taya porttkler ki 'byk bir kompleksinin ancak bir
dayanarak, Roma ve bilhassa
Claudlos irnparator ailesine mensup kimselerin ve zaferlerinin,
takdis sylenebilir. ilerde daha kesin delil bu-
lununcayakadar, binaya verilen Bebastelon 'ismini kullanmakta bir m
zur yoktur.
Agora evresinde 1975 ve 1977 senelerinde
Ancak bu sahada 'kyevlerinin en-
Evlerin sonra, 1980 faaliyetlerimiz g-
neyine devarn heybetli bir
yazula 'kesinlikle tespit cephesinin Milet
gibi stunlu, ve ssl
imparator Antoninus kolosal bir heykellne ait bir vcut
ile kaidesi burada n epigram
M. S. sonuna bir veya
nymphaeum a Cephenin nnde duvar r-
lerek bir havuz meydana ve arka su

Bu nedenini muhtemelen ge Roma - erken Bizansdevrinde
meydana gelen bir deprem sonucu su ve su
seviyesinin bugnk giihi ykselmesinde . Buna rnek olarak
Efes'teki Celsus evrilmesini
24
1980 DNEMi iKiZTEPE KAZISI
U. ALKIM C')
Trk Tarih Kurumu Eski Eserler ve Mzeler Genel Mdrl-
. istanbul niversitesinin ve Trkiye Turing ve Otomobil Kurumu-
nun olan yedincidnem ikiztepe 17
haziran- 29 tarihleri
Kurulumuz, Doent Dr. nder Bilgi, Handan
(Koordinatr Arkeolog), Yksek Mimar - Arkeolog Dr. Gnhan Da-
Yksek Mimar Laml Alp etins, Arkeolog Zeynep Sevim
Arkeolog Glsn Umurta'k, Foto Mehmet Ali ve sta]
gren drt niversite idi. Samsun Mzesi Asis-
Arkeolog mer zden Kltr temsilcisi olarak q-
Paleozoolog Mr. Sebastian Payne Ile Mr. Michael Grant': ve
Mr. H. Woldring'i bu dnem [klztepe'de misafir olarak gr-
mekten byk duyduk. ve bilim
kurulu yelerimizin tmne bu vesile ile iten
drt ykseltiden (I, II, III, IV) ve jeoflzlk verilere gre
eskiden hem Karadeniz'in hem de
lan bir ykseltisinde (= ikiztepe I'de) ) sr-
drld.
Amalar:
1) Eski Tun III ile Eski Hitit yer
ve Er - Hitit ya da olarak ve bun-
dan nceki dnemlerde evreli saptanan Kat l'l daha
bir alandaamak ve onun Eski Tun (= Kat ii)
sinin evrelerini
2) Nekropol kesirrrirrdekl devam etmek.
Bunun iin, ikiztepe I'in kuzey, gney ve ynlerinde 5 X 5 m. bo-
yutunda olan 42 grid -karede toplam 1050 m
2'lik
bir alanda
Faaliyetimizi stratlqraflk sonular, mlmarl rzellikler. nekropoi ve arke-
ometrik zetliyebiliriz.
Prof. Dr. U. ALKIM, istanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Eski nasya
Dilleri ve Kltrleri Blm yesi.
25
Stratigrafik sonular (Hes, 1.2): Bu dnemde de, Kat l'in
ikiztepe '''de evresinin
Kat l'in yer yer 0.50 - 1.00 m. yanarak kmr-
sonucu adeta
plse ve kltr ve
Tabaka olarak bir moloz birikintisi mevcuttur.
Bu Tebakarun onun byk
bir kesimi (Nekropolj yer
Daha derinde Eski Tun (=Kat ii) 1980 d-
neminde verilerine gre, Kat II, ikiztepede birbirinden
ykselt) Bunlardan birl, merkezinde ve
gney - kuzey 'ise h-
merkezine - ynndedir. sapta-
nan bu iki ykseltide saptanan ve drt evresl olan bu Kat Ila
olarak
Kuzey derinukurda ise (= H Son-
, Kat Ila 'mn altmda yer alan, evresl olan ve yine Eski Tun 'ka-
rakteri gsteren belirdi. Daha eski bu
de Ka1 llb olarak Bylece, i 'in formaeyo-
nunu stratigrafik sonular bu dnemde oldu.
ii. Mimari zellikler: ikiztepe'de Kalkolitik b-
tndevirler boyunca daha nceki dnem-
lerde 1980"de ise, ikiztepe l'de "Er-Hitit"
ile Eski Tun devrinin septayabil-
dile Eski Tun bir zemine temelsiz
olarak bir zerinde ykselir, duvarlar yatay vaziyet-
te st ste konatak tomruklardan ara-
olan amurla doldurulrnakta ve bu konstrk-
siyon ite ve bir amur (= plse) a-
dam trnde ve sazla Eski
Tun evlerine ait izleri
dikey kesitlerinde kolayca farkedilir.
gelince: Sz konusu devirele zellikle ma-
den teknolojisi tahtalar. ya da 'ince laralar ev ya-
birbirine ykseltilen du-
qerekslnme Bu tr evler
vakit sadece toprak kalabilrnektedir.
ikiztepe'nin Kalkolitik ve Eski Tun Anadolu'da
bu gne kadar gsterir.
26
en benzerine Semayk'n Eski
Tun 'devri Buna [klztepe.nin
Balkanlarda ve Avrupa'da uygulan-
makta olan olarak gsterir.
m. Nekropol: Budnemde 15 grid - karesi iinde
79 mezar bunlar qenellikle yn basit top-
iskeletler yatmakta, 'kollar gvdenin
iki bulunmakta, bacaklar da yan yana olup yz

ikiztepe l'in ynnde 1975',de 21 gmt olan bir ke-
simi (Nekropol i) 1978 ve 1979'da yine ikiztepe I'In orta ve
kuzey 'kesiminde 34 mezar meydana ve aradaki
2 - 2.5 m.'lik kot gz nnde tutularak Nekropol II .. olarak
1980 dnemi bu iki
tinildi ve ikiztepe nedeni ile
hyk zerinde yine olarak yer 'Olan byk bir tek NekropoWn
Bu gnk durumu ile Nekropol 5X'5m. boyutunda 42
grid -kareyt iermektedir. Bir ka nesi! boyunca bu
I'in henz ve grid - kareleri-
ne de ve daha bir varsay-

Bu dnemde ikiztepe Nekropolnde ok gmt hediyeleri mey-
dana bu hediyelerin hemen hepsi
bronzdan silahlar, ss v.s.; ara-
topraktan de kasa Bu raporda l
hediyelerinin ancak bir :
a] Kaseler : Dipleri dzdr. dz olarak
bedenlidirter. Dudaksrz olarak genimsi biimde
drder mevcuttur. Bu tip ,kap profili Orta Ana-
dolu'ya
b) Ss : Bunlar yzkleri, bilezikleri ve kpelen
sayablliriz.
c) Gmt hediyeleri: Bu grubun iinde, ve
simetrik durumda drt splralden bir eser trilgintir, bundan
tane bulundu 6.5, 7.8, 11.5 cm., 5, 6 ve 4. rnrn.) . 1975
de yine ikiztepe l'in Nekropol kesiminde bunun benzeri meydana
(uzunluk 9.5 cm., 6 mm.). Bu eserin bronzdan
en benzeri, bu gnk bilqimize gre, Arslantepe (Malatya)
Gerek ve Anadolu'da ve gerek Ege
27
3lgesinde Eski Tun Ill'den itibaren rnekler vermeye bu mo-
tif he:nendaima ok ufak boyda (9-
10 mm.) olup ss tanesi) olarak
Kral mezarlarmda. Troya ll'de, Teli Brak'da, Ka-
Karamu'nda IL. 'Kat bir ocuk Mari'de, Girit'de ve Miken'-
de gibi. ikiztepe'nin drt spiralden bu mezar hediyelerinin
ise birer ss ziyade birer simge ya da klt
olarak
d) Gm1: hedlyesl olarak silahlar dokuz
ucu ve bir karna bulundu.
sekizinin biiminde 'bedenleri var-
yamuk kesltlldlrler. uzun ve Bedenle-
rinde delik yoktur. Bunlardan biri normalin stnde byktr.
'biri ise tekilerden daha ve daha be-
denlidir. u bitimi sivri yanmav Kare ke-
sitli olan bir sap bir perin ile
(Res.' 3 - 4). bedeninin her -iki yznde iie iki daireden
kabartma halinde birer kursu ve yine kabartma ha-
linde cepheden tasvir birer insan figr yer
Figrlerin herikisinin de yana vaziyettedir. yuvarlak yzl
vekabank burunludurlar, gz bebekleri Kabartmala-dan birin-
deki belirgin ve eteklik bunun belirler. teki' ise
erkeklik uzvu bir erkek tasviridir. bir ifti ol-

1975 dneminde yine bu ucunun bir benze-
rini birer tren ucu
ikiztepe'nin bu iki tren ucu, Anadolu'nundin tarihi iin
nemli belge birer nlk eserdir. Byle bir
ucunun, bu gnk bilgimize gre, tam benzeri yoktur. Teknik ve
Alacahylik ve Ahlathbel-
deki soyut ve semattk idolleri ucumuzun stnde-
ki da yine Alacehyk'dektlere benzer. Bylece, 'buiki
tren ucu, ierdikleri konu i Anadolu'nun Eski Tun
gzlenebilen dini ikiztepe'de de yan-

ikiztepe tarihlendirilmesine gelince: Mezar hedlyesi
olarak konan anak - mlek ve madeni eserler, zellikle
bu Nekropoln Eski Tun III ait belirlemektedir.
28
Arkeometrik
a) C 14 yntemi 'ile tayini iin ikiztepe'nin kltr kat-
rneklerden yedisi Hacettepe niversitesi Kimya Blm
tim yelerinden Prof. Or. 'Mehmet Ergin
b) Termolminesans yntemi ile tayini ile igili olarak radyas-
yon profilini amactyle ll'nln Kalkolitik ve ikiztepe l'in
de Eski Tun iii ve katlarina dozimetreler (Calcium sul-
fate, dysproslum oxyde ve Hafnium'dan tabletler) ukurova ni-
versitesi Fizik Blm yelerinden Doent Dr. Yeter Gksu gel-
man Geen sene ayni amala konan dozlmetreler
de ve
ikiztepe'nin 'radyasyon profilini sonulara Halen kera-
mik 'rneklerinin tarihlendirilmelerine yrtlmektedir.
c) ikiztepe anak - kimyasall analizinin
hem ikiztepe'nin kltr katlanndan. hem de ikiztepe'nin ev-
resindeki olan rnekler Orta Teknik ni-
versitesi Temel Bilimler Fakltesi yelerinden Doent Or. Olcay
Birgl laboratuvarda
d) Madeni eserlerinin kantitatif spektral analizleri niver-
sitesinden Doent Dr. Hadi z'bal ve ukurova niversitesinden Dr.
Kun
e) Paleozoolojik incelemeler: 1980 dneminde ikiztepe I'de Kat
i ve Kat Il'de 'bulunan 'hayvan kemikleri Paleozoolog Mr. Sebastian Payne
yzdrme ve eleme ile ve
elde edildi.
f) Paleobotanik Yine bu dnemde yzdrme ve ele-
me yntemi ikiztepe l'in kltr sonucu k-
tohum ve bitki Bundan polen
rnekleri de Malzeme, Eski Eserler ve Mzeler Genel
nn msaadesl ile Groningen niversitesi Biyoloji - l.aboratu-
Orada Paleobotanist Prof. Dr. W. van Zeist
incelenecek ve raporumuzda
ikiztepe 1980 en nemli sonucu,
Karadeniz'in bu orta kesiminde Eskt Tun lll'e ,ait byk bir
ve gmt hediyeleri bulunan ok
madeni eserlerin sz konusu Anadolu'nun rnaden endstrisine olan
belirlenmesidir.
29
TIYATRO 1980
Bedri YALMAN n
Kltr Eski Eserler ve Mzeler Genel
25.6.1980 tarih ve 02.5 -710.1 (16) - 004465
istenen, izni'k il-esi Mahmut elebi Mahallesi Saraybahe mevkiindeki
tiyatro arkeolopk i-in Bursa Mzesinden arkeolog
Bedrt Yalman arkeolog Alpay Pasinll. arkeoloqvlmran Er-
kalkan ve arkeolog Necati Ayas'tan heyet qrevlendtrtldt.
Tiyatro gney (Nikaia) evrele-
yen surlara 90 m., iznik glne (Askania Llmnej 400 m. Tiyat-
ro tarthe kadar iken sonra
mahalli Mze
nce tetklklerde tiyatro 12 tonozlu galeri,
7 trapezoldal qalerl ile yanda birer dar, uzun tonozlu qalerl ze-
rine tonozlu qalervlerden trapezoidal galeri ler-
den bir tanesi tamamen toprakla rtldr. tonozlu galerilerden
ikisi 'bir tracezotdal qalenyle Trapezoldal qalerllertn ise bir-
birine dz tavan!r koriderlar-la trtibath gsterir izler
Cavee, orcestra, skenenln tm, qalerllerln I! toprakla rtldr.
Skeneye Bit hibir iz qrimemektedir. ve dar, uzun
tonozlu qalertlerin skenenin tesplt Gale-
rtlerin uzaonsmden oreestraya da qa-
Ierlnln her iki da kmeler
Tiyatronun ve birbirine 'simetrik Caveanm
gney ve diazomaya kadar olan st ktsmr yok denecek
kadar Diazomadan oturma setlerinin devam gs-
terir Izler kalmn zerinde grlmektedir.
Tiyatronun skene ve orkestrasma aitizler toprak ortaya
Sadece kuzeydeki bahe iinde grlen birka mimari para-
skeneden 'kuvvetle rnuhterneldir.
nces! tlyatroyu rten toprak tabakasuun bir
kamu 'kent iindeki ukur krsrmlan doldurmak iin

Cl Bedr! YALMAN, Bursa Mzesi
31
1980 tiyatronun ve 8
ama
1. Ama: 15X20 m
2
kuzey - gney 0,8 m.
bej renkli topra:ktan 1. tabakada 14., 15., 16. ve 17.
ait ok renkli devri seramik ve kaseler bulundu. Bun-
seramik ayak kaideler, halkalar.
dairesel kaideler, fincan kaldelert. destek katdeleri ortaya 1,3 m.
ii. tabakada ge devir Bizans seramik
Burada rastlanan st cesetlerin
bir ve gzel gmldkleri gz-
lendi.
zeminini kalker
2,7 m. dir. Krlstalln kalker ile 3,10 m. lik blm zamannmza /s-
klmederi Tiyatronun bu diazomadan stteki oturma
setlerine 0,8 X 0,85 '111
2
olan krlstalin kalker se-
tin zerinde yekpare oyulan drt merdiven bulundu.
evreleyen galeriden uzun-
6,7 rn., eni 1,5 m ve 2,75 m. olan tonozlu bir galeri

- kuzey 5 set temeli ortaya
Moloz kire, kum ile olan bu oturma setinin te-
mellerini olusturan basarneklarm zerinde kristalin kalkerden kesilmls
i'
oturma setleri sistemli temeller bozulmadan yerlerinden

2. Ama: Kuzey gney 6X 15 m
2
Bu amada
1. amada ile oturma setlenlnin temelleri-
ne ait ortaya gney rastlanan kes-
me kalkerden galeri izlerinin, tonazIa rtl ve
caveaya ana 'sylenebilir.
st ve Bizans seramik ka-
gzel toprak

3. Ama: 4X4 m
2

1,70 m. lik stteki toprak daha nce 2,70 m.
inilen bu amada gzel insan iskeletleri ortaya
iskeletlerden kafataslan yoktur. Kol ve bacak kemikleri gu-
ruplar halindedir. Kemiklerin sonradan bu
qsterlr izler len paralara
mektedir.
4. Ama: 3. 1 m. gneyinde 4 X 4

2,7 m.
kadar bu 1,1 lll. lik tabaka verme-
32
yen bir toprak ibarettir. 0,6 m. ii. tabaka ge
Bizans devrine ait seramik vermektedir, Bu tabaka iinde
zeminli, koyuizgilerle seramik ze-
minli, kahverengi izgilerle bol miktarda seramik ver-
mektedir. au yan, stt,
yz koyun, dik,melik insan iskeletlerinin ryen arta
kalan eniyik toprak iinde adeta bir insan iskelet tepesi Bun-
La gvdelerinden adet bacak
3. amada rastlanan paralanan cesetler

Bu iki arnada ve yaniara iskelet
bir katliam veya biriken cesetlerin ortadan
iin buraya st toprakla
5. Ama: 4X4 m
2
2. kuzey 2. a-
ortaya temel bir bulundu. 4,3 m.
toprak bir zellik olup ge
devri seramline rastlanrnektadrr. Toprakta yer yer 'izleri grlmek-
tedir. kuzeyinde analemna ait 2 m. lik ortaya
Bu duvar gneye 4 m. uzunluk ve 0,6 m.
likte devam etmektedir. n klklopien tarzda kesme birbiri-
ne demir st et-
gsterir 'izler
6. t\ma: 5. 1 m.gneyinde 4X4 m
2
olarak
Bu 10 adet oturma setine ait temeller ortaya
0,5 - 0,6 m. ykseklikleri 0,35 - 0,40 Setlerin
zerine oturtulan kesme oturma setleri yerlerinden

7. Amf:\l: 1,5X 6 m
2
Analernna
duvar 0,20
5 m. moloz kire, kum ile duvar ortaya
Bu yzeyin de kesme krlstalln kalkerile
8. Ama: inler sokaktan tiyatro noktada
1,5X 1,5 m
2
2 m. derineiniIdi. '801 miktarda istiridye ka-
ve Bizans devrine ait iX. ve X. seramik
Seramik iinde bitki ve geometrik motifler. monogramlar kartal
ve ait stlllstlk motif spiral halka, yaprak ve pal-
met mqtlfler) grlmektedir.
Amalar'da kaseler. tabaklar. srahi, ok kandili,
tipte seramik malzemesi nemli yer
Kase: yk: 0,OS5 m. Ca: 0,21 m. Kai. Ca: 0,075 m. dir.
ii kahverengi, yer yer hardal renginde olup
33
hafif Gvde ortada sert bir profille konik
kaideye
Tabak : Yk: 0,053 m. a: 0,19m. Kai. a: 0,06m. dir.
hamurludur. Il hardal renkli kenan yu-
varlak, ii hafif ukurca bir ite ile yaprak mo-
tiflerinin ilerinde izgiler
Srahi: Yk: 0,135 m. Gv. Ca: 0,14m. KaL Ca: 0,075m.dir. Boy-
nun st Krevl gvde konik halka kaidelidir. Beyaz
zemin zerine boyunda sa rgs, dil Gvdede
birbirinden bezemeleri st-
teki mavl, alttaki renklidir. Dudaklar st ste
iki yuvarlaktan renkli motifler
anak: XV. devrine 'aittir. lznlkte imal
klrernlt rengi hamuru iinin
kenarh, derin gvdeli,
halka kaldeli bezemeleri koyu mavi ve beyaz renklerden
Orta bitkisel motif Bunun dikey tipli iz-
giler ise i ie dikdrtgen mavi
renkle
Kesme zerine olan monogramlar-
dan tespit edilenleri
lAR, ArA, AIK 'Jtq,re, MA, AI, ME, CA
X
re, N, K, A, O, EKC, BAC
evrede incelemelerde tiyatronun
ocaklar tarafundan tespitedildi. Bunlar inekli,
merli ve
Tiyatroya ait kesme Leon iii (717 -741)
ykseltilme yerlerinden sklerek surlara
Oturma setleri, dlazoma, galeri, duvarlar. merdivenler, sveler,
kerkldesler ve skeneye ait mimari nemli surlar zerin-
de veya sur
Trajanus (98 - 117) yapuruna Nikala tiyatrosu
Plinlus'un Nikaia'a vali olarak zaman 'M. S. 111 henz ta-
Plinius tiyatronun devam etmesine bi-
tirilmesini Halk meclisi bir karar ile cavearun
stne stunlu galeri Gnmzde tiyatronun ke-
sinlikle belirten bir belge [znlk
tiyatro halinde bu soruyada cevap
34
BERGAMA 1980 VE
Wolfgang RADT
Bergama 5 ve 25 ekimde 'sona
Bizans kilise ve (Kirchgel1ft) ile
Roma su deposunun ortaya antlk yo-
lunun (Osi:gasse) ve kuzey yresindeki
olan antik Bu amalara
alan ii A 3. B 3 - 5. C 4 - 5. D 5. E 5 - 6. F 6. ve
i GH 2 - 3. K 3'de Tralaneum'dakl 5 ma-
19 eylle kadar devam
Orta
Alan ii EF 5 - G'da ge Bizans dnemine ait iki ev Bun-
lardan biri ilk Bizans dnemine ait kiler zerinde yer Alan
il EF 6 - 7'de byk avlusu bir Bizans evi Alan " BCD
3 - G'da ortaya kilise ve onu
yanda daha eski dnemlerin Bu mekanlar 12. den
14'nc kadar birok ve gsterir.
ocak yerleri Bu yredeki bir iindeki bir slkke bu-
luntusu kilise ve tarlhlenmeslnde yle
ki bu alanda kk bir ve evresindeki
ve sakinleri bu gnk ovaya gtkleri
halde devam ediliyordu. Kilise ve ku-
zey birbiriyle olmayan birka Bizans
tur.
Antik
Alan il ABC 4 5'de dneme ait bir ev ortaya
bunun qetlrmemekte-
dir. yanda yeralan avlusu ile iki teras zerinde uzanan bir ev
sz konusudur. Bu ev gney uzanan orta yol ku-
zeye yapar. Bu dzensiz yol sistemi iin
bir
C) Dr. Wolfgang RADT, istanbul Alman Arkeoloji Enstits yesi.
35
---
Alan il CD 7 - B'deki perlstyl'lt evin ve alan il CD
6 - 7'deki Roma su deposu Burada dikkat ekici
bir ele
Alan II EF 6 - B'dekl harnarrun. bir
fakat, peristyl'H eve ait yerinin
kuzey Magazin alan i GH 3'de iki mekan
daha Bu odalardan biri kk bir hela (Letrln) dir,
pek ok antik keremik alan il A 3'n iinde Hel-
lenistik - ait iki mekandaha ortaya Toplam
6 antik sarru bunlarda ok kerarnlk ve kk buluntu
ele bir andezlt bir 'Sunak olup Dlonls-
yak motifli drt kabartma ile Bizans 'dneminde Podlumlu
salondan bir sarrn iine
:
1) Heroon :
Merrner salona HJ 6 - 7) ikinci mula]-
dan yerine
orijinalleri Bergama mzesinde ve Berlin Pergamon - Museum'da
dkmleri iin her iki mzenin yneticilerinin ilgi-
lerine ederim.
(
Bununla rnermer salonun 6 fazla sren

2) Peristyl'H ev:
Peristyl'li evin avlusunda iki dar stunu tam, ikisi yeniden
bunun ile antik durum fikir Avlu
turist ziyaretileriin bir teras halinde
ve glge zere avlu iki
3) KazD dzenlenmesi :
.Arazi ziyaretileriin tehlike gsteren yerlerde nlem
antik ana caddentn temiztenerek gezilebilir hale getiril-

4) Attalos evi:
- Roma Attalos evi beri bir ile rtl
halde korunurken, 1979/S0 bilinmiyen ellerce ve ve du-
bir zarar mozaikler
tahrip
36
Attalos Bergama Mzesinde
Alman Bergama bu yeni bir sa rt ile nlemeyi
dine Arkadaki zor duvar
Mozaik ve mermer levha ve byk l-
de duvar resimleri de korunmakta-

Tralaneum onanm
Tralaneum'da alt ok tonozlanrun
veevirlcl duvar ile birlikte
Kuzey galeri iki stun tm
ile, biri Yeniden dikllrnede en son teknik hilgi uygu-
vedepreme koyabllecektlr.
u byk teras (SchiIOlnllauer)
Duvardaki kr pencere koyu renkle u ka-
ev qrebilmelerl iin
ve (duvarlann evresinde dklerek). u
iin M. S. s'nc ait
bir podlumlu salon buradan A bir var-
Bu tonozuniinde daha nceki kampanyalardan duvar ve tavan re-
simleri Tavan resminin ve
devam veizim ile
ve galerilerin daha sonraki iin byk lde l-
m mimari bir araya getirilmesi,
ve yer dzenlemesinde de
37
1980 YILI DEGIRMENTEPE (MALATYA) KAZ!SI SONULARI
Ufuk ESIN
1980 Kaztsr. ODT Projesi erevesi
iinde, K.B. Eski Eserler ve Mzeler Genel ve elernarila-
LO. Ed. Fak. Prehistorya Krss erdrl-
e'kibi Prehlstorya krss ye ve is-
tanbul Arkeolo]! Mzesi Konservasyon Revza Oztl. asistan
Aksoy ve Septama ve Belgelerne Brosu 'Mimarlarrndan Naclide Sekin'.
den meydana Temsilcisi olarak da Antalya Mzesi asts-
Harun ekibi
bel" trl ve ilgiden Eski Eserler ve Mreler Ge-
nel Mdarlq'ne. Istanbul Arkeoloji Mzelerine, saptema ve Belgeleme
Brosu'na. ODT Projesine, Malatya Mzesine, Malatya ili
idarecierine yrekten bor bilir.
1980 yrh
13 14/J - K ve 15 - J amalannda: 17 - 18/F ve 17 - G a-
maamdarkuzeybatrsmda da 13 - olmak zere alan-
da
13 -14/JK Demir ait
sunm devam 'Kalenin 2. burcu olan 'burcu ve
iindeki sonradan bir ufak 'kale ele
kalenin iindeki bir mekana qetlrnektedlr. Byk bir olasrhkla
bir beki kullamlmaktaydr. Surun
zellikle tipte 'bir Ilrartu ok ucu De-
mirden olan ok ucunun st kopuktur.
15-J ise nce ernamn kuzeyinde bir
nce 'Olan st tabakalar 6.
ve 7. tabakalara ait Kalkolitik devrlu 'kerplten drtgen
evleri ve hayma tipi bir ait direk delikleri
Bu ele geen anak Obeyd tipi bo-
ya bezekli kaplar, Coba tipi kaseler. a-z miktarda Karaz ve Koyu Yzl
anakmlek etmektedtr.
Cl Prof. Dr. Ufuk EsiN istanbul nlversltes! Edebiyat Fakltesi Prehtetcrya Krss
yesi.
39
"17 -18/F amalannda nce 17 - Fde bulunan Demir
Kalkolitik tabakalara
i8 - F qneytnde ise mezarlan Demir
kalmnlan gn sonra, hepsi
Kalkolltlk tabakalara
,
17 -18/F Kalkolitik devre ait saptanan gre
tabaka ele Bu tabakalarda temelsiz, du-
drtgen Bu 20 ka-
dar mekan tesbit bir 3.
kadar Bunlardan 1. tabakeya ait olarak 17 - F
Y ve V 2. tabekaya ait, iinde yuvarlek, 'kubbeli
bIr bulunan Al, V gneyinde 146. No.'lu drtgen
byk bir 18 - F'de ise N avlusu ve AN
gn Gene ayni tabakaya ait T, L ve P me-
da AH ve S, kuzeyde ayni
kanat zerinde U, AF, AG ve AM dclqulannm

1979'da bulunan K ve O 3. ta-
bakaya ait K 2, AC ve AD tabana R mekanmda
ise gney tabana
Bu mekanlardan K- Z'nln kuzey ve gney delik-
ler), gene OK - 2, AC, AD ve R yamuk biimi! dar ve alak
geitier, lamba
AD'niniinde taban Koyu Yzl kaba mutfak
bir mlekmezara iinde bir bebek iskaleti
'kompleksinin en byk ve merkez meydana getiren
l'nrn kuzey hari, ve burada tahana Ta-
'bir mezar ukurunda hocker durumda
bir iskelet Mezar ukuru daha alttaki bir
iine kltr devam edip
henz Mezara, olarak bir Oeba tipi
kese
gney 2 lamba yer almakta, bir qeltl e
K- z've. bir U rnekmna l'nin
gney ve beyaz stne boya-
duvar resimleri Bunlar ok bozuk zerlerin-
de ne gibi resimlerin tam Ancak
biraz dahaiyi
40
panonun zerinde parmak
benekler grlmektedir. Kuzeydeki panoda ise gene bo-
benekler, stilize ve motifleri Heriki pa-
nonun temizlenme ve iin tamamlan-
sonra bunlar duvardan kesilerek ve Malatya Mzesi'ne
teslim
Kalkolitik tabakalarda yontma ok hal miktarda akmak
az obsldyen alet, ok vurgu, cila kire
ve steatitten mhrler. kilden
tur. Bullelerln iinde geometrik i ,sri lize bitki, motif! i ve
hayvan figrl Kemikaletler yokdenecek kadar
ok Coba tipi kaplar, Obeyd tipi renk zemin zerine
siyah, kahverengi geometrik ve stilize bitki bazeklerinin
anak mlek Kalkolitik esas mal et-
mektedir. Az Koyu parlak renk
hamurlu ve Karaz kaplar da
Kalkolitik buluntutan genellikle Amuk E - F evreleri. Mer-
sin XV/XiV - XHS, Coba Hyk LV, Gedildi IV - IV/lll ve (Ma-
latya) VII ve Schaeffer'in Arslantepe'de SS
16.00 - 19.00/50 m.Terdeki tabakalarla kryaslanabtlmektedir.
17 - G yzey birlikte ilk buluntular ele geme-
ve hemen Demir ait temellere ve ocak

13 - F ise bir derinlik 17-18/F ama-
i kltr
devam edip 13 - bir derinlik
bu durum bu ama-
da ve Demir ait temelli
Kalkolitik tabakalara da az steril
bir toprakla Bu tabaka byk bir
ana etmektedir.
ileriki Demir kale-
sinin Ge Hitit Devri Prensiiideri dnemiyle, Ilrartu, Assur
olacak, Kalkolitik da byk bir
Anadolu'nun bu blgesinde Obeyd- Uruk kltrleri dze-
ninin daha olarak ve tarthlendlrllmeslne
bulunabilecektir.
41
- ~ ~ - - ~ ~ ~ -
PERGE KAZISI 1930
Jale iNAN (*)
Trk Tarih Kurumu, Kltr Eski Eserler ve Mzeler Genel
istanbul niversitesi Edebiyat yrt-
len, Side da parasal ynden 1980
Perge eyllden 8 ekime dek hey-
kellerin ve ekme 8 son Biz-
lere tm son- .
suzdur.
ekibi; Dr. Haluk Abbasolu,
Mimar - Arkeolog lk izmirligil, Mimar Glsn Saralar, Mimar Nur Ai-
Epigraf Dr. ismail Kaygusuz, Arkeolog - Semra
Arkeolog - Restoratr Hseyin Arkeolog - Desinatr
Fsun Arrnan, Arkeolog Atik, Arkeoloji Dilek Yar-
can, Secda Saltuk, Kerra Feridun Teknik niversite Mimar-
Eren Acunsal ve Selarnet
Kltr temsilcisi olarak bu Antalya
Mzesi Nmlzmatlk Gler Kural
1980 i. IL. Dzenleme, iii. Tiyatro
iin n IV. Epigrafik V. Mozaik Mi-
Vii. Heykel Vlll, Keramik
iX. toplayabiliriz.
i.
Bu kentin qrkemli hamam
bulunuyoruz. drt
(iii, IV, V, VII) paralelolarak kazrlar, heykel-
ve ok verimli oldu.
mNo. 'Iu Mekamn :
Geen gneyinde bulunan blmnde yap-
sondajda bir havuz Hypokaust sistemi bulunmayan
bu frigidarium olarak Bu olduka nemli
(0) Prof. Dr. Jale iNAN istanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Klasik Arkeolo]t Bl-
m yesi.
43
bir kaplayan havuzun ve kuzey boylu boyunca
Izleyen bir kanal meydana su saptanan
havuza girmeden nce
bulunan byklkten kkgen heykeller!
ve betimleridlr. Bunlardan bir tanesi geen bulun-
Bu iki torso ve para bulundu. narln vcut ya-
yukardan giysileri, sistemi ve motifleriyle
ge Hellenistik orijinallerine yoktur. MOllJlsa'larla
birlikte Apollan'a ithaf 'bir sunak da Apolion'un bu-
rada 'Olarak ibadet
!V. N(du :
Geen olan mekan, drt tam, iki stunla
palaestra Byk bir havuzu kapsayan
bu tm meydana Havuzun eviren stun mi-
postement stun, stun ve saakhk
bulundu. Postementler ve dzeye dekduvarlar ve renkli ser-
pantin levhalarla olup zengin stun grkemli gr-
nrnldr. Havuz ve yerden buraya inen ile
suyu drenaj tam durumda meydana ap-
sisi izleyen 'bir girilen, 'gney - kuzey ko-
rldorun ii temizlendi, bu koridorungney ucu kuzey
ucu
Zengin bulunan heykeilere
kin ve nemli paralarta birlikte Herakles ve Artemis
heykeller: bulundu. bir olarak
lan da Bylece GenilUs heyketinin
bllek ve el pllnthine
daha tm grnm Byk Nemesis'in uzunluk ls tutan sol
Bii ile eline paralar ve duran grifonunun ek-
lendi. Asldepios'un sol eli ve bu elinde kitap rulosu paralan
birbirleri ve heykelle Son dirimi ile flqr daha et-
kileyicidir. paralar en nemlisi Rahibe
heykelinin tersedakl yi.!-
oturdu. heykelin paralar da yer-
lerine
'if No. lu :
'bulunan vegne;y lon
stunu ile bu mekan tumyle meydana
ile Septlmlus Severus mekana ve bulu-
nan bir ile de ve duvarlan er
44
ile olan bir havuz
Havuzun kenanrn bulunan bir kanal izler. By-
lece sular etrafa gidiyordu.
bir ile Hadrian devrine
bir erkek bulundu.
Vii No. 'lu Meki!iml1 Kazrsr :
III No.lu kuzeyinde yer alan VII No.'lu ge-
en Bu nemli bir blm Kuzeyinde
daire bir apsisi bulunan VIII ve iX No.'lu mekanlar yer
i tarafta nnde bir oturmaya mahsus bir
seki Bu seki kuzey nnde, apslsln iinde ve duva-
kuzey blmnde de devam eder. Mekan stunlarla pala-
vekuzey portiklerine Kuzeye devam eden s-
tunlar hem daha kk, hemde Bunlar ge dnem

1'- renkte serpantinden kapla-
ma dam rtsne damqah ok ya-
ve ve ilgin heykel ve heykel ele geti.
Kherltler orta figrle solundaki figre par-
alar bulundu. Geen bulunan torso ile grup Figr-
lerin kompozlsyonu dek repliklerden
iki yan figrn ortadakinin zerinde birbirini keserek onun
kendilerine uzak omuzuna kendilerine tutarlar.
Giyimli heykell giysi biimi ve sistemiyle
bul Mzesinde bulunan Lindos'tan jjelme MGusa heykelini
Geen bulunan Hermes Heykelinin plinthine bulunan ya-
paralar yerlerine
tipi bir Apollon heykaline 38 para ele
tir. eklenen paralar aradaki eksikliklerden birbirleriyle-
para halinde Buna hey-
kelin Leptis Magna bulunan Apolion Kytharados tipinde ol-
dek tek tipinikinci rne-
Perge oluyor. Plinthin zerindeki ve ele geen para-
lardan heykelin Klaudios Pelson isminde bir Ithaf

4'1 para halinde ele qeen kaya zerinde oturan erkek heykelinin
belden Plinth zerindeki bu heykelln de
ithaf Vii No. 'lu apsise
bat! nnde bulunan Herakles ve Hermes heykcl-
leri de pllnthlerl zerindeki zere Klaudlos Pelson
45
ithaf Herakles heykelinin elimize geen
Lyslppos'un Herakles Farnese bir sap-
tanabiliyor, hem de bir fikir edlneblllyoruz. Her-
mes heykeli Apolion Centocelle tiplndedir. Side sonra ikinci
kez tipin Herrnes'I eyliyeolllrlz. sandal-
elinde ise Kerykeion'u
Hellenlstlk blr dayanan Eros olduka iyi durumda ko-

II. DZENLEME
Bu ok ya-
sunak ve kaide eklenmesi, ok
sunak ve kalde eklenmesi steelnce devam etti.
LV ve V No. lu tam bir dzenleme
Vii No. lu mekanda da ka-
dar dzenlemeye gidildi.
m. TiYATRO KAZISI iiN N
Kentin - uzanan Kocabelen'in
yaslanan tiyatro kentin

"1965 ve 1966 Kltr Eski Eserler ve Mzeler
Genel oturma basamaklanmn temizlenmesi ve
ihale yntemi ile Bu giderek Ske-
ne'nln da ancak 'bilimsel
den Perge zerine
uzun sreli 'byk bir gerektiren Perge tiyatrosunun ka-
kentinGney (!) bitirdikten sonra ele al-
Bu n olarak
meydana ve septanma-
ve skene hizinin incelenmesi ile bu bulunu-
yoruz.
Friz zerinde Dionysos ile ilgili sahneler yer
ilk levhada gen nehir Kestros 'ile Perge kentinin
yonu gen dladernll figr yer Dionysos'un Zeus'un
dnyayagelmesi, Hermes'in iin Nysa
Nymphe'lerine 'vermesi, Dionysos'un banyosu, sonra
muzaffer arabada Pan ve Eroslann
refakatinde sahneleri
LV. EPIGBAFiK
Yeni eskiler de evrede ya-
Hgin mezar
46
1974 bir ukurda. paralanarak
850 adet irll'l Bu bil-
mece zer gibi bu paralar tasnif edilip, ya-
elde edildi. Bunlardan biri Bizans Anaata-
sius'un (491 - 518) bir ikincisi, gene tariheait kent kut-
sal meclisinin bir ncs ise 24. kutsal meclisine sunulan me-
muriyetler ve onlara gereksinim listesidir. 5. ve 6. eyalet
kentlerinin askeri ve sivil brokraslslnln tam bir listesini vermesi ba-
nemi byktr.
v. MOZAiK :
Bu kuzey ve gney portiklerlndeki taban mozalk-
leri temizlenip etd edildikten sonra korunabilmesi iin zer-
leri 20 - 25 cm. ince kum ile Portikle-
rin mozaikleri genellikle geometrik desenli panolardan
yerlerde ge dnemde tamir grdkleri
Vi.
Perge'ningney - kuzey ve - yneltisinde iki ana caddesi-
nin ena Demetelos ve ken-
tin tarih en nemli biridir. sonucu taka ait
% 80 oranda malzemesi-
nin ve statik zmlenebilir bu grkemli
ncelikle ele gerektirmektedir. projesi
Mimar - Arkeolog lk statik projesi Yksek M-
hendis Mimar Prof. Mfid
Malzeme etdleri Tse, Maden Fakltesi Mhendislik Jeoloj'isi ve Kaya
krss laboratuarlarmda Prof, Dr. Kemal

olarak beton taban ze-
rinde dzenlernede. her belirli harflerle
olup, (A, B, C...) ve birbirleriyle olan
gre (B 3, Z 14 vs.) ve gre
projesinde her nereye belirlen-
Eski Eserler ve Mzeler Genel 1979
da, ihale sonunda 'dzenleme kontrol bir-
ok Bu basit rnek ,deihale ynte-
minin ortaya Perge 1980
bu dzeltilmesi iin bir hayli 1/20 lekli
palan ve te-
mel ,iin gerekli Pixy
da Side .
47
Perge ren yerinde arkeolojik ilerledike, yerleri ko-
ruma Burada, ilerdeki tek bt-
ne giden, ile birlikte dengeli bir btnlk
ve dzenleme
ViI. HEYKEl
Bu yeni heykal daha nceki 'bu-
henz da ele
Bu gerek gerekse Mzede ok da ona-
850 para meydanagetirilen, ykseklikleri 2. m. yi
anan byk gerektirdi. er 'blm ha-
linde levhalar ilerde ereve iine edilebilecek,
duruma
KERAMIK
1980 keramik iki ynde

1. Perge keramik

2. 1972 -1979 Pamphylia
olan bir sistem erevesinde tasnif ve is-

bu getirilen halen srdrlmekte
olup Seleukeia tipolojisini ortaya ama

Perge 1953 den bu yana yzlerce heykel ve heyksi par-
Bunlar, zellikle depodaki paralar, tek tek gzden ge-
lrilerek, birbirleriyle bulunup
Geen bulunan gen ait bir para
ile pek ufak bir yerinden saptanarak Bu
heykelin tipini Burada gen heykeli-
nin bir ile yoktur.
Bu nemli bir rnek olarak Mzeye
Tykhe heykelini gsterebiliriz. nce 1954 de para halinde ele qe-
olan torsoyu sonucu 1953
de Mzede edilmekte olan Ty!<he torso ile
kisini kaldesinden sklerek tersoya
sonucu
48
SElEUKEiA (KAlYKADNOS) 1980
elik TOPU (*J
iline Silifkeiie merkezindeki antik Seleukeia
ilk kez eyll 1980 olup, bu ka-
1980 kadar
Belki de 'bugnk modern Ile merkezinin nedeniyle
cazlp bir olarak grnmiyen Seleukela'da
ve 'btn tahribatma srdrmekte Jnat-
la direnen 'birka antik sratle
en nemli nedeniidi.
Ilk etabtm antik kente ait ve daha nceleri tescil
tespiti ve lzlerlnin ha-
ritalara bu verilere gre
belirlenen bu yerleriinde ve M. S. IL. yy'aait billrten
Peripteres Seleukeia Hk yeri olarak
ve gzlemler sonucundan da
gibi Bizans devrinde olduka byk
bir sre klllse olarak bunun sonucunda stun ve
stun kaldelert yontularak amaca uygun Bu ara-
da cella ve st da hiim
rak Bunun sonucu, gerek mimari elemanlarda ve gerekse
planda bir
Daha nce de 'gibi tarihlerde sey-
yahlarca hilimselgezilerde ancak bugne kadar
naklailgili olarak bir ilk lmlerln 1914
de biliyoruz; ancak bu lmlerln o tarihlerde bile
Idl. Daha sonra 1925 bir bulun-
bulunan 'hir ukurda Stylobat
kiliseninapsisinin bu yontu ile
dolu ve bir kaldenln (belki de heykel kaldesl) eski
kaynaklardan o zamanlarda bu-
(0) elik TOPU -Kablr Mzesl
49
belirtilen !iki kiz biri duvarmda.
ise Mzede
Bufrizlerden halen Mzede stte motifi,
(Friz st) ii. yy'a tarrhlenebllecek bir yumurta dizisi Yu-
murtalar yumurtalarla ok Bu-
nun Ise Jncl dizisi motif Friz zerinde bir girlant
motif yeralmakta, bunu solda bir He bir Nike ta-
girlant zerine bir ile stte girlanttan
bir iek motif cepheden tasvir duva-
bulunan para zerinde 'ise friz zerinde yeralan yumurta ve
daki inci dizileri ok net olarak grlmektedir. motifler de
ok silik olarak sellebilrnektedlr.
zerindeki ilk ciddi Prof. Dr. mit
1968 ancak bu
elimizdeki plan ve lzlmlerle
2.51 m. bir podium zerine
stun temeli, zellikle podium olan
btn bir ktle elde etmek Hadie General
temel) olarak
39.20X 21.82 m. ve olduka 'byk st ya
8X 14 lk bir stunlar dizlsl ayakta Ancak resimler-
de gihi bu stunlardangnmzde ancak bir tanesi ayakta
Trigonometrik yntemle lmlere gre de ayakta
bulunan bu stunun lleri


Stun
i
i
i-i-j
9.28

-t
t
i
i
10.58
i
i
-t
t
i
i
11.40
nce bitki ve daha sonra da
durumunun izilmesi He halen bu-
lunan mimari llerek lzllmest ve nceden saptanan
+ 0.00 gre ykseltilerinin 'belirlenmesi suretiyle

50
Plan sonra esas
nce stun kaldeleri kklerinin, kaldeleri kaldmlarak
temizlenmesi ve sonra da restoreleri da gerekli
ara ve gerelerin temin nedeniyle ger-
Bu nedenle planlanan alanlar
rak
iin 5X 5 m. ltk karela] sistemi baz olarak ancak bu
sistem iinde gre l ve kare
Bylece - ynnde 5, kuzey-
gney ynnde ise m.'lik amalar Amalar
itibaren A, B, C ve D olarak
Amalarda ortak nokta, pllnthcslann alt seviyesinden itibaren d-

sisteme ait elemanlar ve yer yer yine malzemeden
bloklar ele lzqaralarm ise kum
ve ile
ilk gzlemlere gre eelladuvanna ait bir cephe-
de ve solda 2. ve 3. rmekte
ve gney cephelerinde olarak ve ol-
duka yksek podiumun durumunun ve statik kontrolnn ama-
gneyde podluma bir kontro] (E
ve podiurnun alt da stte profilli bir silmeile de-
vam -
kuzey ve cephelerindeki
mak zere zamanlarda bu ile
ilgili bilgimiz Bu husustaileriki a-
sonra bilgi sahibi
Kk buluntu olarak (A) kaba hamurlu ufak tes-
ticik ile (E) olarak ele geen ve sonradan tara-
tamamlanan yuvarlak dipli, tek kulplu bir testi
Ancak bursaraalt anda gstermek sahip
51
KAZ!LARI 1980 BUlUNTUlARI
Muhibbe DARGA (*)
ili, Baskil ilesine ky-
nn 500 m. gneyinde, nehri Kumlu mevkrlndedlr.
eski ykseltisi-
nin zerinde nehrinin ilerlemesi sonucu,
kuzey ve kesimi tahrip deniz se-
vlyestnden 680 m.'dir. 65LTL. X 70 m., de
6m, evresindeki ynnde ve
ynnde anak mlek (Hes. i).
ilk sondaj ve 1978, 1979 gz d-
kk bir eklple, iki bir zaman dnemi iinde
en yksek CP 1) 'den 325 m
21ik
bir alan
(bk. Plan 1, K - L - M/5 - 6 - 7) 2,50 m. lnllerek, hy-
dolgu iinde Orta ve Ge Demir temelleri ve pek
.az yerel Demir anak mlek gn Tepe
40 cm. derinlikte qe - Roma evresi
ok tahrip duvar bedenleri ve kaplamalanrnn, yer
yer bir iine Roma mi-
hemen kl iinde bol miktarda
Keban blgesi malzemesinden pekiyi tre
lll'n elde boya bezekli kap ve
Karaz triyi gri, siyah ve gri - siyah renkte mallara ait kap
bulundu.
yama kesiminde K - L - M/8 - 9 rastayan ya-
ma zerinde 150 m
2
nk bir alan 2,80 m. Bu-
rada yerel kuru duvar rgs
ge Demlr- Roma ait askeri boyu bir
kale veya Izlenimini vermekteydi. geen, elt
bir sur bedenini 9 - y-
ilerleyen 8 m. boyunda bir duvar meydana a-
.(*) Prof. Dr. Muhihbe DARGA istanbul nivers'itesi Bde'biyat Fakltesi Eski nasya
Dilleri ve Kltrleri Blm yesi.
53
malarda ynde 'ise kuzey ve qney yak-
3 m. ve 6 m. kadar
kavisli, 'byk btr temel bir da gn
[Hesirn : 2). 1979 sap-
yeter buluntu yama ama-
duvar rgleri Demir gibi, ara-
yerel Ge Demir ve on para kadar Orta Demir (Urartu
yerel) ve mlek da, M.. i
Bu kesimde de Demir iT iii evresini
layan hemen iine ve stne
slyetepe gney yama derine lnlldlke 'iT iii ve ii evre-
sinin ve Karaz tr kap
Gney yamaeta Roma suruna ait en alt-
taki birka para siyah, hissini veren, saman
tek renk tr Kalkolitik
belqeleyen kap da Bu
gney ana lnllerek, nehrin kumlu
el yzey de gn
1980 18 eyll- 19 ekim tarfhlerl ara-
28 iinde, hyk zerinde 20 ile
kurulumuz, bu 8 yeden Bu-
rada, mali yklenen Keban ve Projesi Direk-
iznini Kltr Eski Eserler ve Mzeler
Genel ve bize yrtmek iin gerekli izni veren
istanbul niversitesi Edebiyat Faklteisi ve Ynetim Kuruluna
itenlikle ederim. 1980 Kltr temsil-
cisi olarak kurulurnuza arkeolog Nurullah boyunca
yksek grev billncl, zveri rnekleri ve iin te-
borluyum.
geen tarihlerde, hyk zerinde yine
2 sektrde, Tepe}) ve Gney Yama}) da daha evvel alanlara
ilave ama ile (Plan i - II).
I. Tepe
Dahaewelki ama (A, B, G,' Plankare
i M/V Xll}, kuzey ynde, ve gneyde ve en y'k8ek
. nokta (H 1) -680 m.den- '676 m.'ye kadar
daha evvelortaya
ama (8 kuzey ve gney ynde 5 X 5. m.'lik
(Plan I Il. Plankare i- LjXI - Xlll , y-
54
1979 sezonu ortaya
Ge Demir - Roma kale ait, ik-inci nitelikte
olan devam ettik Te-
pedeki A, B, C, daha eski, ,ikinci
temelleri ve ynde S Roma sarrucmm
eski evresine aitpembe taban, su
'Ortaya geen tepe birka parage De-
mir - yerel Roma anak mlek ile alelade mutfak kaplanrta
ait kulplu kenar da gn Kammrzca, buradaki
birinci derecedenemli karut,
pembe su geirmez, i bkey 2,20 m.
yuvarlak sarru Ibk, Plan II, M - Vll).
amalarda geen ait temellerln al-
orta Demir (Il), yerel Urartu ok tahrip
Malatya ve Keban - blgesi
yerel Urartu belgeleyen et boya
anak ve tr kap amalarda torna
yonca testilere aitizik, nokta ve Ilnear bezekligvde,
da (Res. 3). evreyi boya
bezekll, dudak derin i bkey profil veren mlek ve kpk para-
da ortaya iki rnekte de turuncu renk Ileince uzun gen-
ler ve i ie hatlardan genler dizisi bezek-
leri qrlmektedlr.
Hymzn kuzey ynndeki arnalarda, geen
1 m. iT ii! evresinin, sel
drtgen ocaklan. tabanlan. bol miktarda
Keban - fon zerine mat boya
bezekli. trl biimlere ait kap bulundu. Karaz
tr koyu renk zerninll, byk ve orta boy mlek ve anaklara
ait paralar da ortaya Bunlarla beraber, daha az rnekle temsil
edilen, yine el klremlt boya astarh (Orta Anadolu iT
III daha benzeyen)
orta byklkte yayvan anaklam ve mutfak olan
gve tr kaplara da (bk.
ynnde, kuzeydeki plan veren oda-
5 - 6 diziye kadar olan
ynde (Res. 4). Burada tre 11l-B evresinin evlerinin he-
men tre iii - A evresl evlerinin yn stste ya-
(bk, Plan 11- J - M/V - VI). yndeki a-
malarda 2 m. derinlikte tre III - A evinin toprak orta ye-
55
rinde kllkl bir ocak (bk. Res. 4), bunun kenan
zerinde ift boynuzdan bir ve
toprak bir ldolnn beden da bulundu. (Res. 5).
Bu zerinde iT HI - Aevresinin 'iyi kaliteli, iyi
boya bezeklerl, zelllkle motiflerinden anak mlek bulun-
ortaya (Res. 6). kuzey ynde 1980
amalarda tre iil - A dahaderine milmedt.
II. Gney Yama :
1979 dnemi meydana qe Demir
Roma askeri zellikle g-
ney ynde devam edildi. "Ku diye 'bu alanda
1,20 m. inildikte dzenli 'bir plan veren,
bkey kavlsll, byk bir bir kanadt
Bu kuzey ynde devam meydana
temel He K amasmm gneyinde,
ynelen, 1,15 -1,35 m. bir n - duvar veya n - sur,
ve ynde dik trapezoid biimli kuleye
ait temeller, 35 m. boyutunda bir alan iindegn
Ibk, Plan II, Res. 2).
Bu kesim yerel ge Demir ince mal anak mlek
da bulundu. Sz konusu byk temellerinin tre iii B A
evresini ok harap
ve anak mlek rnekleriyle
kesim mimar-
evresini grld. Tepe gz-
lenmektedir. evreli, bir Roma
baba gn
tre evlerinin ortaya
amalarda (bk. Plan ii) 1979 dnemi evlerin
ynde bir eve 'ait ortaya
(bk. Plan ii, Res. 7).
- 5,90 m.'yi Ya-
ma zerindeki toprak sonucu avlu 4,50 m.'ye 'kadar
taban Burada ynde, biimi bir 'Ocak
evresinde Karaz tr mutfak keskin uzun
mlekler. boya yayvan anaklar ve lrc III - B evresl boya
bezekli kaplanrta ait bol miktarda kenar, dip ortaya
Burada ynde 4,50 m. 0,35m. bir seki
bulundu. Avlumuzun kuzeyinde 'ikinci bir seki 5 dizisinden
56
ve 4,60 m. uzunlukta, 0,45 m. Her iki sekinin
boynuzlu bir in sltu meydana
(Res. 7). Avluyu rten kuzey
sekisinden 1,80 m, sekisinden 3.40m. ortaya
Direk daire biiminde, 14 sm. ve 25 sm. derinlikte sap-
IT LIL- B amur ve bir ka kez katmer-
ynnde, iT III - A
evinin kllkl anak mlek olu-
bir ve amur harla
Bu evresinde iT III - A evresl, linear bezekli ve iyi mallara
ait kenar yine Karaz tr kap bulundu. Olasrlrkla
avlu olarak bu devam ve
burada son ortaya Roma temel-
lerinin (bk. Plan II, i - X) yuvarlak bi'r p
ukuru. burada iT 11l-B ve A evresi belgelen
biraradagn (Res. 8 - 9) . kovan: biimi bir ve
zerinde 2 mm. bir kalker olan bir su te-
nekesi gn
ve kk buluntu-
Keban - ,iT kltrlerine
57
- ~ ~ - - ~ ~ ~ -
XANTHOS VE LETOON'DA 1980 Y!LI iNCELEME VE
Christian LE ROY
Eski Eserler ve Mzeler Genel Xanthos . Letoon
Arkeolo]l Misyonuna, bu raporun ynetiminde 1980'de 26.
kampanyasun itn Izin verdi. Bu dnem, in-
celerne ve restorasyon Antalya, Adana ve An-
takya Arkeolo]l Mzelert mdrtklertne. Isterbul Aokeolojt Mzesi
restorasyon blm hay Nejat zatay'a ve Xanthos - Letoon
Eski Eserler tems-il eden, Antalya mzesinde
asistan bay Edip zgr'e, iin etmekten duyu-
yOfUZ.
i - Xanthos'daki tmyle Bizans kilisesine yneldi.
Orta kubbe ve tetrakonk vaftiz dairesinin mozaiklerinin
Ankara niversitesinden mezun mimar bayan Ani Toto
Daha nceki kampanyalar ve
fresklerin restorasyonu, Paris niversitesinden mezun Mlle. Anne Feton
teknik tratteggio ldi: hem ba-
motiflerin eski durumuna blmlerini
veriyor, hem de uyumlu blr btnn normal grn-
tsn Uzun veinceden ineeye bir gerektiren 'bu
iyi sonu iin, daha birok kampanya
il - Letccn'dakl incelemeler alanlara yneldi: Seramlk,
mimari, heykel
al Strasbourg niversitesinde profesr M. Gerard Siebert, Adana
ve Antakya maelennde Gzlkule Harse) bulunan ve
Tarsus dergisinde yer alan helert ve romen seramikleriyle, Antioche
bulunan ve F. o. Waage Antioch On the Orantes'de
yer verilen serarrrikleri inceledi. Xanthos ve Letoon'dekl helert
ve romen seramlklerlyle Letoon'un kuzey kesiminin
kronolojlaln! belirlemeyi ayrrkaya tabakalannda. daha son-
ralol Helen seremtklerenfn Ijiastem Sigllata AL ve August dnerrtl (M.S.
Hemen qrld.
(.) Prof.. Chrfstan Le RDY Ceen niversitesi AnUk Arkeolojl ve Tarih Blm
yesi.
59
b) Leto 2000
Kopenhaq Gzel Sanatlar Akademisinde (Danimarka)
qrevlisl mimar M. Erik Hansen elevasyonu inceledi ve grafikle
yeniden Stunlu galerinin stun
bir Bu stun Bay Orhan Bingl'n
zamanda istanbul'daki Alman Arkeoloji Enstitsnn koleksiyonunda
kan nasya stun incelemesine di-
zisi iinde yer direklerinin ve
ve galeri da tm canlandmlablldl. Bu da,
mimari ve cephesinin tam olarak Ay-
nca, yksek blrnlerin, tavan dzeninin ve biiminin ince-
lenmesine Son olarak, yerel
ya da malzemelerin Bu da,
safhalanmdeha kesin
c) Byk Apolion ile Arternis'e olan
Leto yer alan ve 19'79'da tamamen "E"
gelince, 1j20'lik bir Guadalaja niversitesinde (Meksika)
asistan olan M. David Weber izildi. Aletizlerinin,
ve temel stun dzeni 01-
bir blme ile ve ortadaki
rl bir grnm elde etmekiin titizlikle
gsteriyor. te yandan, beri ssleme
incelenmesine de
oluklanrun, tepesindeki friz ve darrtlkl sslernlerle iyonik bir stun kor-
stil olarak olduka birlikte, Leto
daha ok zengin bir ssleme Bu durumda, bay
Magnesie du Meandre (Menderes) 'deki Artemis
frlzlyle ilgili teze ters bir
yoktur. ki bu teki Iki programa
girmektedir ve bylece M. . 2. kadar Buna
hang-i amala henz bilinmemektedir. 1979'da ne
srlen, bir ise

d) Letoon kuzey kesiminde bulunan ve Antalya mzesine
teslim edilen binlerce yontma inceleme ve restorasyonu, Paris
nlverslteslnde Profesr M. Jean Marcade ile istanbul
'Enstitsnde grevli M. Alain Davesne yrtld. Kuzey ionik
temel bir kontrol yapan M. Davesne,
heykal grubuna ait 150 yeni paralarla, imparatorluk d-
neminin ait birok kltabe incelenmesi,
yontularm tahrip tarihini 'daha kesin olarak bellrllyecekttr. M. Marcade,
M. Daveane ve bay zatay, Antalya mzesinde. 1979'da yon-
tulart yeniden yrttler. daha byk
bir yontu alnya ykseldi. An-
cak, en anndan yontuya ait birok para henz Incelenmektedir.
Yontulara 1979',da ne srlen tarih de M. . ikinci
yartsr- oldu. ok orijinalolan stil ise, bugne dek bilinme-
yen yerel, ya da blgesel bir atlyenin ortaya ben-
ziyor.
61
- ~ ~ - - ~ ~ ~ -
KESTEL KAZISI 1980 V1L1
selahattin ERDEMGiL (*)
Kestel 1980 20 1980 gn
ve 28 1980 gn sona erdi. Bu sre Ilnde toplam 94 gn
Ortalama 15 ile srdrlen arkeoloq Selahattin Erdemqil
zenit kaz: Karagz i-
zlrncl, Turan Birgili Konservasyon Behet Erdal
Restoratr olerak Y. Mimar Alpaslan Koyunl zaman zaman
izimleri ve mimari
yeniden ok bulundu.
Bu esas konusu, geen bulunan ba-
Bu gemeden nce
geen tamamlanamayan iki ama ve evre-
lerinin elde edilen buluntulardan szetmek istiyoruz.
10 X 10m. 13 T geen 0,30m. kadar ka-
daha sonra hava uygun nedeniyle
Bu bu amaana meydana getiren 1,20 m. derinlikteki
kum ve kadar
rastlayan 10 m. karelik 1978 atlye
Burada bulu-
nan en nemli eserlerden M.. 1. yy. sonuna
apllke kahbmm bir daha 'iyi durumda ele geti. nemli
ve benzerlerini geen
Ur alan Triton, Thalla, Fltl Satir, Silenos
erotlk ve bitkisel bezemell Bu seramik
plkte ilk 'defa bir sopaya pozitif da bulundu.
kap zerinde bu
olarak ele geti. Bulunan 'kaplar
ince Samos tipi denilenler ve tipi olanlar
portakal renkte
toprak ta
C) Selahattln :ERDEMGil, Seluk Efes Mzesi Mdr.
63
kuzey ge Hellenlstlk devire bir
mezara ait unguantariumlar'bulundu.
daha ge tahmin ve Kestel'de dzgn gsteren
benzerlerine yuvarlak bir mezar daha grld. Me-
zar 120 cm. olup zensiz olarak Muhte-
melen ge Hellenlstik devtre
tahribatina neden Bu mezardan eser
13 T gney boydan boya 11 - 12. yy. a
bilecek olan bir duvar kesmektedir. benzerleri 1979
da yerlerde Bu
demir tamir bir pitos buluntusu, Kestel'in bu tarih-
lerde olduka yoksul bir hayat delllldir. se-
ramik tamamen tamir
ucunda ise olduka 'iyi durumda bir seramik
(Res. 1). Sadece n ve yanma (Ocak) blm
durumda olan 0,84 m. 1,80 m.'dir. Kk
dan nazaran ince bir (Plan 1).
ince uzun sre gstermektedir.
Kestel'deki ok kere ve muhafaza
gc olan kalsit yksek erimekte, aynen lavlarda
gibi Bu nedenle ineelen zaman zaman
tekrar ilaveler yapmak
zerinde akarak biriken ve zaman zamanmlekiler
kesilerek Kesme henz sert:
tamamlanmadan kesim yerlerininok dzgn
dan ve _bir defada gsteren izlerinden Akan
iin st ste dizilen kap da
ve sonra birbirinden derecede kaynama-
1980 da daha nceki ol-
gibi bu tr malzerneye bol miktarda yanma
yoktur. n kk b'lr kal-
n bir zeminden monte
,kk bir pitos yanma su
gerek ve gerekse kk buluntulara
gre M. S. 3. yy. sonuna
11 U gney bir blm 2,50 m.
ana kadar - ekseni zerinde
dzgn byk blok rtgeen Bu
burada rtnn bol derin bir blo-
kajdan sonra bir lahtin 1,53 m. uzun-
lahtt yzeyden 2.50 m.
64
/
evredekiatlyelerden 50 - 80 cm.
kl 'Kum zemine oturtulan lahtin dar yzlerinde
demir olarak (Res. 2 - 3). Daha
nce taban seviyesinde.
adet p.t. figJ1in, bir (Res. 4) .ve oyuncak bir ocak
Gmme, kremasyon olupince bir muhafaza iinde
Lahtin iinde ve bronz bir matara ile bir slkke bulun-
Sikke M.S. 80 - 130 tarihlerini vermektedir. Fig'rinler daha er-
ken qrntde olup Myrina figrlnleridir. '
Geen iinde bir ostotek F 14 sol
daki bu duyuldu.
Blokaim gerek bu ve gerekse F. 14
tahribata kk bir (ap. 80
yanma blmnn alt aitti.
iinde bulunan seramikler bu kesin olarak Hellenistik devirde
gstermektedir. Keza 3m. derin-
likteki yzeyde 1979 bol miktarda Hellenistik devir malzemesi de
ele Bu 50 cm. kadar olan F. 14
n da M. S. 2. yy.'a bir mezar eleqetl.
F 7 (Res. 5) n arka ama rastlan-
Bu bu Jln n da
qerekiyordu, n F 7 den daha
eski bir yanma grdk) Bu
dan uzun sreler F 7 evresinde bulu-
nan malzemelerden M.S. 3. yy. sonuna iM.S. 3.
yy. malzemeleri daha malzemelerin

hemen kuzey blmnde 1978 bol miktarda
damga mhrle tabakalar ve Kestel'
de bulunan yuvarlak ve oval en byk olan F, 10 (ap. 2 m.)
tesbiti temiz-
likte bu yuvarlak (silindirik) dikdrtgen bir iine,
onun septadrk, Olduka ge bk tarihe
yuvarlak bu dikdrtgen dsha sonra

Kestel'de bu bulunan son ise 16 U
incelenmesi ortaya Bu derinlikteiki taba-
Bunlardan ilki M. . 1. yy.'a altlr. ise M. S.
1. yy. sonuna aittir. Bu son bulunan kk fmn Iklncl evreye aittir.
devire ait bir dibine olduka basit olarak ta-
mamen
65

Kestel 1978- 1979 bulunan
mada 5 tanesinin Bu gerek tipoloji ve
gerekse kronolo]i ynnden bir birinden ve kendi tiplerinin en iyi
Prnnlardan sadece 4 tanesini hava
sreiinde fiilen restoratrrnz
Behet Erdal (Hes. 6 - 7 - 8). F 1 Bu
oval kesitll ve oval n n kuzey duvar
buradaki F 2 ait zerine ve n odaya dklme-
mesi iin Gney 'ise ince ve bir
Hemen gerisindeki M. . 1. yy. 30 -50 cm.Tlk
bir mesafe (bir blm 34 X 34 cm.
kiremitlerle taban olarak
serarnlidere de ii bir kat
EI 'izleri olarak -qrlr, 'gerideki duvarla bi-
ve bir ayak (destek) Bu ayak,
zerindeki lzqara kemersiz olup dzdr. lzqara
delikleri ise 5 - 7 cm. yuvarlaklardan ibarettir.
nce yontutarak lnceltll-
Bu inceitme yer yer 25 cm. kadar Daha sonra
taban seviyesinden daha derin evresi ve
epe evre ortaya Bu sonra
meydana getiren kirernlt ve topraklar kimyevi malzemeler emdirilerek
son olarak da kalaslar gvde
tamamen bu kalaslar zerine ketenuval, gibi malze-
melerle
nne F 7 fmmn Bu da aynen F 1 de
fazladan zerine ve salarn kalas-
lar her tellerle bu kalaslara F 14
ve F 5de duvarlar ve
taban ait malzeme numaralanarak F 6 ve
F 14 da aynen F 1
66
SART'TA 1980 DE YAPilAN ARKEOLOJiK
Crawford H. Greenewalt, Jr. Cl
Sart'ta Arkeolojik Projesine eden Amerikan Harvard
ve ntversiteleri, yaz boyunca, yeniden ve lm
Ieren bir
Yeniden proejslnin tam b'ir suretiyle
bir lidya ve kaplama inileri tam olarak gz-
ler nne serilmesidir. Bukopya antikitede malzemeile
ve U'YiguiI1 mimarlikonumu ve -glzel 'ger-
1980 dokuz ana ve kaplama tipleri de
dahil olmak zere ve i-in
yeniden edilen blmn (hayali, anonim bir
Lidya bir bir idi) tahkim betonanne
iskeleti ve rnek -iin tarihi uygun ve gzel gr-
mevsimlerindeiek aan veya meyva veren ve
bitkiler) veya kokulu 'otlara yer veren bir peyzaj
- Ankara karayolu zerinde, Homa'mn son devirlerine ait
bir havra harabesinin esas itibariyle devasa bir Lidya
Roma ve Roma toprak eserlerinden meydana gelen bir hykte
20 m. bir taban zerinde en az 70 m.
uzunlukta ve halen 9 m. yksekliktedlr: bir temel zerinde kerpl bir
st sahip ve yzeyleri 70 - 80 bir meyillldlr. Muhtemelen
bir kule veya kule olan M. . 60
ve orijinal hal-inin tahminen 13 - 15m. ykseklikte Elli
kadar sonra ve ucunu kaybeden gvde zerine masif
bir tabya (bastlon) (5.5 m. ve en az 19 m. boyda)
'Lidya harabesinin veya kerpl
bir Roma aosts veya daire zerinde, opus sectlle
geometrik sslemelerlnl renkli zerine kopya eden bir fresko
ilk renkleri -
mavi, - dlkkat ekecek kadar
ok etkileyici Lidya da ortaya
: Muhtemelen bir casemete veyaift duvar (her biri tah-
Cl Prof. Crawford H. GREENEWALT Jr. Devletleri Harvard niver-
sitesi yest,
67
minen 3.5 m. ve 7 m. yzok gzel parke kire ta-
byk bir bina ve - ynnde giden bir
kaplama bir yol yzeyi
son devrelerine ait Bronz Evin kompleksi
M. S. birinci ve ikinci asra ait bir ok Roma Iclst)
ortaya drt tanesi, i srd-
Birinci Stil stucco sslemeleri olan kk blr [n
oda ve kare olan) iinde bir
tabaka diskler (neye
zerine oyma (intag'lio) (e-
kirge ile mi?) akik bir yzk ve faseta. kobalt mavisi
muhtemelen lal (splnel) veya safir, bir yzk. Son
mezarda hediyeler (kk bir ayna, kk silindir bii-
minde bronz bir kutu, toprak ve kemik ve bronz ve
gen bir kimse, muhtemelen 1220 bir ve bir hayvana,
belki bir kedlye ait, kemikler ortaya
Akropolis'In ynndeki desteklerden birinde. bir gzleme
veya nbet yerine ait muhtemel ve Lidya gney
tahmin edilen iyi muhafaza bir cyclopean
duvar kal ve Akropolls'in Roma'.
ge devirlerine ait kalenin hemen bir kuyumcu atel-
yesinin koleksiyonunu ortaya
metli ham maddeden kadar muhtelif safha-
belgeleyen daha veya kusurlu yontu
ve az renkli kitlelerine (camellan. sard, chalcedony,
necef, arnatts)
Bintepe'deki Alyattes tmlsnn Incelenmesi sonunda mezar
nndeki "n avlunun son drt iinde
(-n avlunun Spleqelthal'ln 1853 deki
dan beri Masif ve
ok gzel ve mermer etkileyicidir:
1.05 veya ykseklikte; odaya 1.25m. en ve
2.35 m. ykseklikte; "n avlunun yekpare kire yan 2.5 m.
ykseklik, 2.02m. en ve 0.80m.
Projesi (Urban Survey Project) eski ve
mevcut bitki rtsn inceledi. Mevcut bitkiler ve bitki tes-
pit edilip, eski bitki rts (daha eski ve 18 ve 20 y.y.
bilgi Mevsim sonunda Gygaean gl polen
ihtiva eden, bir metre uzunlukta iki kil Sart blgesinin prehisto-
rik zamanlardaki bitki rts nemli ip verecek nitelik-
tedir.
68
,
.
STRATONIKEIA 1980 YAZ SEZONU
Yusuf BOYSAL (")
giibi, da (l) nce
ve Apsisli kompleksinde Ancak ge-
teknlkJrrrkanstzljklardan bu
pek fazla bir yapamadek. Ve
yerlere
elimizdeki teknik .Imkanlarile st
iini tamamen
Bu ancak bir ka para rnerrner bloku kenara
Bunun surunun ne
iin Buradada glkle
Bizans dneminde, toplama malzemeile bu tamir
bir netice alarnadrk. Ancak, bu duvar ve temizlenme-
sinden sonra bykbir
iki uzun yz ile 'bir dar yznn
ve havuzda bulunan bloklara
bunu kemerli i yznde bulunan stun-

Apsisli (Exedra) kompleksinde ise temizlik ve
sondaj mahiyetinde Bu byk ile kuzey duva-
gney Istlkarnette, i ve
aarak Ilerledtk. yz, Apsis'in
oda gibi, (Res. 1).
temeline inecek kadar ve elimizdeki teknik malzemeyle
kadar bir Bundan
gney lstlkamette ne kadar devam iin sondajlar a-
(*) Prof Dr. Yusuf BOYSAL, Konya Seluk niversitesi Edebiyat Fakltesi
(1) Ileyetimiz, Dr. M. etin olarak Kerim Trkmen,
Halk Ali Orhan Kse, Asuman Aynur zen, Ali Bilgin.
Mehmet Mustafa
Temsilcisi olarak Sevin Paslnli 'iin burada
hepsine etmekisterim. Seluk niversitesi
ve Kltr da
69
Bu sondallar neticesinde
100 m. olan ky camiine kadar tesbit ettik. za-
manda bu caminin geen antik su
iinde gzkmektedir.
Antik kentin 'bugne kadar en iyi biri
labilecek tiyatro 'ise, yerlerden birisiidi. Bu
gnk kyn ve antik kentingneyindeki blgenin
olan tiyatroda ilk oturma
cavea ve temizlemek oldu.
Bundan sonra, ift olan tiyatronun alt oturma
temizleyip tamamen Ve bu
ile grnts ortaya' Ancak, st
oturma bir yerinden ve
bir halini bu hi dokun-
[Res. 5). Oturma sonra, toprak
olan alt Bu sahne blnastrun
oturma [Res. 2). En alttaki hir
gezinti veya ortaya Bunun nnde 'ise merrnar
oturduqudahaelak ve olarak bir blm
Toprak bu koltuklardan 'bir tanesi de bulundu. Bu
sonra orkestra rrterrner Ama-
ya ve temizlemeye bu oturma korku-
luk olan ilk dllirnt Idl. Ne ki deprernln tahri-
battan bu korkuhrk 'byk lde tahrib
Bu sezon bu zor 'iin, orkestra-
dan kuzeye, sahne Burada ilk
fazla olmayan bir duvar oldu. 'Bu
birbirine olan ve vaziyettedikiliduran iki
stun Ancak, bu biimleriile
hantal ve iri bizi, in sltu olup
tedir. 1 m. kuzeyinde ise sahne
dem bir blmn Dzg,! ve yzleri
mermer bloklardan olan duvar bir yaparak taraftan
kuzeye llerlernektedlr. Bu kuzeyinde yine duvarlar bulun-
ki busezon ne ki vaktimiz yet-
medi.
Tiyatrodaki bu bize mimari buluntutar verdi. Sah-
nenin nnde yer alan, zerinde triglif ve metop da bulunan bir
ka Bunlardan birinin zerinde tami-
ratla ilgili bir [Res. 3). K:orini!n
ile bir lon 'da Sahne oturma
70
bakan yznde bulunabllecelrrl kk bir
da zerinde bitkisel motlflerin yer bir kom-
pozisyon Yine bu kabartma masklar bulunan
mermer paralar Mermerden ve ibyk-
e bir kraterl ssleyici bir eleman, yine zerinde bit-
kisel motlflerln yer mimari paralar, tavan kasetleri. sima para-
ve stun buluntular (Hes. 4, 5, 6).
Bu gne kadar Bouleuterlon veya Seil'apis mabedi diye lan
mahiyetini kesin olarak saptamak iin burada da ya-
- yer olan
ve iki da bulunan bir yznde
Latince, i yznde Greke kltabeler bulunan bu i
da toprak ve rnolozla vaziyettedir. Biz, kuzey yan bu-
lunan I amaya Bu nedenle i
ve Burada da bu gnk toprak
20 - 25 cm. bir merrner bulduk. Bu
menin 11 bir
rak Merdivenini da kuzey yan du-
paralel bir duvar ve simetrik olarak <,
dzenleme gney yan da sz konusudur. Yal-
bu kuzey duvarmda. bulunan evin bahe olarak kul-
daha fazla
Bati i kazmaya bir zorlukla
: iki yandaki merdivenlerin i kalan
dzgn olmayan Irl ve merrner He Bu
dolgu malzeme duvarnun hemen ve yzeyden 10- 15 cm.
daha derinden
lamakta idi. Buda bize, oturma elde
etmekiin gstermektedir. Ancak, oturma ve
'izlerine hi Bu sonu ile bu Bouleuterlon olma
daha olan dou yer-
lerde, 'iindeki zarar vermemek 'iin, hir nevi sondaj
Bunun neticesinde
de yan biraz ve iki yan
bitara 'bulduk. Bu daha nce
szn oturma alt dolgusu bulunmakta ve
ise profllletle bitip, dzgn mermer bir
dir. Bu devametmekte ve bu duvara par-alel ikinci
bit duvarla son Buikinci duvardan sonra ise ilk
daha seviyede ve daha byk llerdeki merrnet plakalardan
71
bir devam etmektedir.
bu daha nce bir gr-
dk ve yerini
gibi bu sezon 'k-
k buluntu ele Fakat, tesadfi
olaylarla sondallar sonunda blr hayli kk buluntu ele qe-
ilknce antik kentin ve ynnde bir 'iinde
elimize bir amphora Bu civarda
sonucunda bir mezar tesbit ettik. plaka ha-
linde lahit grnmnde ve zeri kapakla rtl
bir iinde ile
bir kase ve bir kandilile kemik bulundu. Bylece meza-
daha nce sondallar
neticesindeise mezara
Stratonikeiaantik kentinin bu gnk Eskihisar kynn
hemen bulunan kmr bir me-
zar Biz sezonunu olay Bodrum
Mzesine ve oradan gelen bir yetkilinin kontrolunda
lar ve yeni mezarlar Ekibimizden, son
yrtmek 'iin orada kalan iki bu ka-
ve resimlerin! Bu
9 - 10 mezarda ok toprak heykelclk Bun-
lar erkek ve hayvan figrleri yer Ay-
ok toprak ve camdan gz
yzk,atletlerin terlerini temizlemek iin
aletler Bu buluntular zerinde ve sahada
nmzdeki sezon bir yapmak fikrindeyiz.
Bu sezon ve ele geen mezar buluntulan, 'antik
kentin sanat ve tarihi ynnden bizi gs-
termektedir.
72
THE 1980 EXCAVATIONS AT ARSLANTEPE
Alba PALMiERi (*)
The main object of the 1980 campaing was to complete the exca-
vation,in the square '09 (9), of the gate to the end of the
fourth which had already been largely brought to light in
1979. The gate isa part of one of the bulldlnqs of publlc character
marked by partlcular planimetric, structural and decoratlve characterls-
tics, pecullar to the Arslantepe Vi A period, whlch falls wit!hin the vast
and variegated Late Uruk cultural horizon. We can include in this
picture both the southern mesopotamian aspects (Uruk and Susa) with
thelr outposts on the Euphrates (Habuba Kabira, Teli Kannas), on the
Tigris (Nineveh) and on '1!he mid - western bordres of the iranian plateau
(Godin Tepe), and the local aspects that interact with the above. Arslan-
tepe VI A represents a typical development of the eastern area
which gravitates towards the Euphrates, in which the above mentioned
process of interaotlon seems to have been particularly remarkable.
The excavatlons carried out at Arslantepe in 1980 were limited to
a restricted area, but they reached the object of recovering all the clay
sealings which were heaped 'in a space hollowed out in the thickness
of one of the walls of the gateitself. This complex operation has enabled
us to gather about 5000 fragments of sealings, of which a thousand
bearing the impressions of seals. This largequantity of materlal wil!
t!hereforeallow u)s to obtaln valuable informationahout a very anelerit
aspect of glyptic and about the adrninistratlve system within
which it developed.
The structure of the gate shows same characteristics which seem
to mark defense and control functions; for example the level of the
flooris at least one metre lower than the external ground level, and
there are alsa two platforms probably used as guard - places.
From the rectanqular room (A 181) of the gate we have access to
two internal spaces that can be reached one t!hrough an located
laterally to the axls of the gate, and the other through a main entrance
C) Prof. Alba PALJMiERi, Roma niversitesi istituto di Paletnologia yesi.
73
opposlte jo the one Jeading to the exterior. The latter room (A 220) is
limited on the north - west by the continuation of the wall which [lrnites
the north - west corner of the gateand the adjoining passage (A 209) .
A rectangular space (A 206) 6,50m long and about 1m. wide was made
in the thickness of the rnud - brick structure of this wall: there the day
sea/ings were heaped. The base of the space coincides with the upper
slabs of the socle of the wal ltself, which is about 1 m. high. We
must therefore think that the seaHngs 'in use used to be thrown
into the space which is real/y simply a hollowin the wall. The placing
of this waste adrninlstrative material indicates the administratlve materlal
indicates the administrative function of the building and it is quite
interesting The associatlon of this function with those of control and
defense whlch the gate suggests.
A partlcular study of the day sealings is 'being carrled out by Flandra
and Ferloll wlth the airn ofidentificating the sealed oblects, and they
have alteady recoqnlzed a series of different containers and also the
existance of wooden plns probably utillzed to close the doors of
storeroorns.
From a prellmlnary analysts of the styfistic and iconoqraphical ele-
ments in the:' aeals which have been irnpressed on the day
sealinqs, sorne definite characterlstlcs seem to emerge which are in
keeping wi1:h our plcture of Arslantepe in this period as a of a
local cultural aspect which closely wlth the Uruk outposts.
As reqards the shape of the seals themselves, the large
of stamp over - seals a link with a northern tradltlon
whlch is well - documented by the rich series of Tepe Gawra and 'is
representedin the area by the Late Ohalcolithic findings of
Notsuntepe.
Among the subjects pictured there is a predominance of animal
designs with a of goat and deer figures. From a stylistlc
point of view 'it is posslble to identify same characteristics in the
productlon of Arslantepe dlstlnqulsh it from the seals produced
in real Uruk sltes. Among the traits which have a distinctive 'character
can be listed on the one hand thread -!ike figures (fig. 2, 1) and on the
other, among the figures with a broad rellef, anlmals deplcted
in compositlcns and with an outline which are tendentially geometrical
(fig. 1, 2; fig. 2, 2). Geometrical compositions of 'highly stylized
be (fig. 2, 3), while single animal elements, fike the
deer antler. making up geometrical schemes the extreme
expressian of this trend.
74
A different trend, which is itself distlnctlve, is seen in the natural-
lstlc representatlon of anlrnals in movernent, both on cylinder - seals in
friezes (fig. 1, 8) and on large circular stamps (fig. 1, 4).
The same llvellness of rendering mavement is found in figures of
individual -animals (fig. 2, 10).
Antlthetlcal animals, mostly lions,in a tete- bche posttion
(fig. 1, 3), snakes whose coils areintended as decorative devlces
(fig. 2, 4), and anlmals used as decorative elements in the composttion
of friezes (fig. 1, 1) are instead quite clearly [nsplred to the southem
mesopotamian repertory.
The 'human figure, generally quite slrnplified, is both on
the starnp - seals and,in composed of several individuals, on
the cylinder - sea!s. In the first case aspects of human life are Indlcated
simply by putting same elements near the human figure Ilke a fark
and an animal to evoke man'sactivity in the fields (fig. 2, 8), or 'by
emphasizing a posture, like that of a worshipper with upraised arms
and open (fig. 2, 5). lt is noteworthy that the latter
is attestedin Arslantepe also by a plastlc figure on a fragment of pot-
tery of the same period, and seems to be linked to a which
was alteady in the Chalcollthls of ('I.
What we must finally note is the great distinction existing between
the complex of the seals and the cylinder - seal with the
of a royal figure carriedin a sledge - vehlcle, which we already men-
tioned ln last year's report (2) .
Not only Is this seal in ofits own because of the subject,
but alsa because of the st istic characterization given by the del icacy
and of the engraving which pays partlcular todetail.
In none of the Late Uruk centres do we iifind one single seal to stand
out from all the others to the that we flnd in Arslantepe. That
could suggest a particular connotation on by the political power
In alocal context Ilke that of Arslantepe.
Toqether with the clay sealings whlch numerically the
greatest part of the rnaterlal in A 206, wealso faund same pat-
tery typical of the Vi A period, mastly wheel - rnade bowls, and, of
(1) Some of the scenes on the cylinder seals appear to be cl early related to the
mesopotarntan sphere ,in so much that they show typical processtons
of hearers of saoks (fig. 3, 7) or of vessels (fig. 3, 9).
(2) A. Palmien, Aspects of Protourban Gulture in Arslantepe. ii Top-
Ankara 1980.
partlculer lnterest in this context, fragments of clay plaques probably
ova! or rectangular wlrh rounded comers in shape bearing circular
Impressjons very probably referring to computatlcns (fig. 1, 5 -7);
these marks, that sametimes appear as actual holes. seem to he [ald
out eonstantly along the edges and/or radlal Lnes. The plaques con-
nected in same way to the mesopotamian tokens whose symbolic
value 'has been dlscussed by Amiet, Le Brun and Vallat. Schmandt-
Besserat e) .
lt seems posslble that, according to an Hypothes!s formulated as
to the mescpotamlan tokens by Lmiet and Schmandt . Besserat, the
Arslantepe counters were grouped lnto distinct series by means of
strings passing through the holes. and may be held together by cJay
sea!ings.
If future rescarehes conflrm the limitatian of spherlcal bullae enc-
losing tokene and of nurnerical tablets to southarn -Mesopotamlan sites
and to their outposta. we could constder the loeal aspect of Arslantepe
as 'having a recording system which has in some ways formally dif-
ferentiated.
(3) P. Amiet,Glyptique susienne, des o r g n e s a l'epoque des Perses Achemenides,
Paris 1972; A. Le Brun et F. Valiat, L'oriqine de l'ecrtture El Suse, Cahiers de la
Delegation A r d Pran, en Iran, 8, 1978; D. Schmandt-Besserat, An Arehale
Recarding System in the Uruk- Jemdet Nasr Period, Amer. Journ. of Arch., vol.
83, 1, 1978).
76
EPHESOS 1980
Hermann VETTERS (")
Die vom sterrelchischen Archaoloqlschen lnstltut in Ephesos vor-
genommenen Arbeiten 1980 in der Zelt vom 15. Mai his 18. Ok-
tober durchgefhrt.
Entsprechend dem Arbeltsplan wurde im Artemlslon, belm Sdtor, im
Hanghaus 2-und beirn Maqneslschen Tar gegraben. Die Forschunqs-
projektc wie Aufnahme der Masaiken, der spatantlken Bauten, der ephe-
sichen Skulpturen, der Mnzen und last not /east der lnschrlften wur-
den kraftig qefrdert, Vom Repertorium der von Ephesos, die
gemeinsam mit der kletnaslattschen der sterrelchlschen Aka-
demie der Wissensehaften und dem Institut fr Alterturnskunde der
versltat Kln werden, ist der Vi. Band A:us-
standlq sind noch die lndlces. Band 2 der Masaiken von Ep'hesosist in
Arbeit.
Im Arternlslon wurde die Grabung zwischen dem Altar und dem
Arfemistempel fortgesetzt. 39 m stllch des Altares wurden Stylobatplat-
ten in sltu angetroffen. Dieser Teilliegt bereits im Bereiehdes
Krsusternpels. Urtter den Funden ragt elne (10 cm)
weibliehe Statuette aus Gold hervor, die in ihrem Aussehen an die
Elfenbeinstatuetten Zwei phrygisehe Goldfibeln und
elne dekoratlve Elfen'beinseheibe neben relchen Keramikfunden
das Bildder Grabungab.
Bei der Untersuchung der Fundamente des Sdtores (Mazaeus -
Mlthrldatestores) die Stratigraphie qeklart werden. Wieder fand
slch frhzelfiqe Kerarnik und eine archaisch besehriftete, runde
Grabplatte.
Im Hanqhaus : konnte die nrdllch "der Wohneinheit IV Ileqende
VI, zu derauch die Basilica privatagehrt, fast vl-
lig freige/egt werden. WestHeh des Peristylhofes H 2/31 a, derim Vorjahr
freigelegt worden lst, liegteine Reihe vongewlbten die
(*) Dr. Hermann VEHERSAvusturya Arkeolojl 'Enstits Mdr.
77
mit Marmorplatten verkleidet waren. Der Erhaltungzustand Ist z.T. aus-
gezeichnet. Var dem Stiegenaufgang zur Basilica wurden 2 noch in sltu
liegende lnschrlftstelne gefunden, welcheden Besltzer C. Fl, Furlus
Aptus und elnen Perlkles, -viellelcht seinen ader Bruder, dem
Schutze der Kythera ernpfehlen und als Gastqeber prelsen, Ein schls-
siger Beweisdafr, der apsldale, tannengewlbte Saal als
basllica privata lst, Westlic'h liegt eine erst zum
Tell freigelegte weitere Wohneinheit (Vll) , die relch mit Mar-
mor und Wandmalerei ausgestattet war. Die Verhinclung zur Wohnein-
heit Vlist noch nicht qeklart, Es zu einem noch naher zu
bestimmenden Zeitpunkt zwischen den belden Wohnungen Verbindungen
bestanden
Ein mit opus sectlle verkleideter Saal besltzt an der Sdseite
einegewlbte Nlsche. In dieser fariden wir in situ eine lebensqrojle
Marmorbste des Kaisers Tlberius, weiters eine Bste der Kalserin Livia.
Belde Werke slnd von hervorragender Oualltat und Erhaltung. Im Schutt
vol" der Nlsche trafen wir auf eine slch in siebenWindungen erhebende
Branzeschlange Hhe 0.82m, Gesamtlnqe etwa 7 m) ,
die ursprnqlich ebenfalls in der Nlsche gestanden haben wie die
Patinastreifen auf dem iKopf der Livia bewelsen, Vermutllch
handelt es slch um den aus lukian bekannten, im 2. Jh. n. Ohr. von
Alexandros von Abonutelchos erfundenen Glykon. Sdlich
der Whneinheit Vii lag elnen Stock hher ein kleiner offener Hot. von
dem aus die Haumzeile betreten werden konnte. Hier hat es
zahlreiche Umbauten in der Spatzeltqeqeben. Nach der Zerstrung durch
das Erdbeben am Beginn des 7. Jh. wur:de hier elnplanlert 'Und darber
kleine Bauten aufgefhrt. An der Westfront der lnsula wurden hintereinan-
der mehrere Mhlen elnqerlehtet.
Belm Maqneslschen Tar wurde gegen Westen ge'graben und der
Zwlnqer der z.T. freigelet. Von dem Tar wurde elne grof1e
Anzahi von Modeln fr die Herstellung von Bechern ge-
funden. Die Anastylosis des Sdtores wurde enerqlsch voranqetrieben,
der westliche Bogen 'der Toranlage lst berelts verstzt. dem
statlschen Konzept wurde die der stllchen und westlic-
hen Begrenzungsmauerabgetragen und durch Stahlbetonkonstruktton
ersetzt, Auch die stenenden Pfeller als ntig gefestigt.
Pfeiler his unter den Stahlbetonfundamentbalken durch-
bohrt und dann mit Stahl arrnlert.
Im Hanghaus 2 wurde die berelts 1979 begannene Konservierung
erfolgreich fortgesetzt. Aufgebaut wurde das aus Stahlbeton besteheride
Traqqerst fr die Wohneinheit 1, auf dem 'im dann das
78
Dach aufqesetzt wurden Glelchzettlq wurden auch die zahlreichen
opus . sectlle Platten macht einern neuen System zusammengesetzt,
die Sauleri des Oberqeschoes aus dem Peristylhof H 2/31 ader
Wotmetnhelt Vi restaurtert. wobel etne tamporare Arbeltsstatte im Haf
H 2/31 errichtet wurde. Gleichzeitlg arbeiteten die Restauratoren-an clen
Wandmalereienund an der Sicherung der opus- sectlle- Platten. Schll-
lich wurden stebl!e Notdacher ber die frelqelepten Wohnungen emchret.
die his zur endqltlqen Konservlenmq halten werden.
Danehen wurden aber auch die wichtigsten Kleinfunde konservlert.
und an der endg!tigen Zusammensetzung des nicht sachqematl mon-
tierten Elferrbelnfrleses gearbeitet. Im Zuge der Mosatkerrbearbeltunq
wurde rnlt neuen Methodert die Konservlenmq des Mosaikhodens
sdlich der Celsusbibliothek begannen, weiters die Verlegung des
Alytarchenmosalkes zu zwei Drtttel Das 1955 am Hang des
festgestellte Mosaik wurde neuerch freige!egt, wobel stch
herausstellte, es slch um eine 21 Feldern bestebende tigurale
Komposltlcn [Ercten belm Fischfang) handelt. ber 100 neue z.T, sehr
umfanqretche Texte konnten von den Epigrapihikern aufgenommen werden.
hervorqehoben scton die setton genannten Epigramme, 'Kultverehrung
des Knigs Eumenes, Urkunden ber Abgabenfreiheit tr das ephesische
Museian, Brger rechtadekrete.
Auch die Aufarbeitunq der ephestschen Skulpturen und dle Aufnahme
der Neufunde INar erfolgreioh, alleln im Hanqhaua 2 wurden 34 Obekte
gefundejn.
An der zetchnertschen Rekonstruktiol1des Hydrekdochlon des C.
Laeconlus Bassus wurde erfolqrelch qearoettet.
Schltejillch wurde such die Aufnahme und Hekonstruktton des soqe-
nannten Hadrianstores welter verfolgt, dle Aufnahme der dem Tcrbau
zuzucrdnenden Architetkturteile konnte abqeschlossen werden. Beqcn-
nen wurde mit der zelchnerlschen Hekonstruktlon. Die Vertreter der tr-
klschen Antlkenverwaltunq waren Herr Atilla Tulga und Frau Duygu Tzn.
Belden haben wir, auch dem Museum ln Seluk, fr gute Zusam-
menarbett zu dartken.
79
1980 YILI ARKEOLOJiK
Kayhan DRTlK
Phasells antik kenti arkeolujik alan dzenleme Turizm ve
yrtlen Gney Antalya
Turizm Projesi yer Haziran iinde
su sonra Kltr Eski Eserler ve
Mzeler Genel emirleri 'zerine Kayhan Drtlk.
nlsoy, Ali nce, Sabri Aydal ve zentr'den
kara 7 temmuz 1980 tarihinde ve 2 ay kadar
devam
Dnya imzalanan ikraz ilgili maddeleri er-
evesinde, bitki rts ve toprak filiz-
lenen yurdumuzun en renkli, en gzel renyeri Phasells'In iinde yer
Bey Milli Park koruma kala-
rak denge ve boemekemn turizm ve bilim
amak zetlenebilir.
Strabcn'un 3 llrnanlt olarak tarif Phaselfs, Antalya Krfezinin
sahilinde denize uzanan bir zerinde Ya-
dentae u Ahapojdur. Akropolun kuzey-
qneybatr ynndeki alek 'bir alanzerinde yer
Mevcut hemen Roma' ve Bizans aittir.
Bitki rts ve en yer 'kentin B ve C
birbirine antik cadde ve evresi 'idi. 1980 faaliyetimiz
genellikle bu cadde zerinde kesimi, hafriyat dzen-
leme ve kk sonra caddeve antik
byk lde yeniden
Cadde 3 bir plan gsterir. Zemini konglomera trnden blok
orta ana yolu, 'her iki yanda rnerdivenler!e geirilen set
dar yollar takip etmektedir. Bu yan iki tara-
dlekenlar ve belli binalar yer Ortalama 225 m.
25 m., 20 m. cadde
C bir son buluyor. Halen halindeki
imp.
(0) Kayhan DRTLK, Antalya Mzesi Mdr.
so
Caddeyle birlikte evre dzenlemesi da zetle

Hamam: Caddenin 3 zel-
liklerinden hamam
malzeme ge devirlere ait gsterir.
Hadrian hemen kesme kare
byk bir Cadde zerindeki Hadrian devrine
ait Agonamn iine ge devirlerde nefli bir bazllika

Domltlan Hadrian gney
saha gney ve kare dkkanlaraevrilidir. Caddeye bakan
cephedeki bir Domltlan devrine Ancak
bina ge devirlerde birok
Phasells'tn en grkemli su kemerleridir. A Had-
rian kadar uzanan evresinde dzenierneler ya-

Caddedeki evre dzenlemeleri tiyatronun sahne bina
tam bitki rts iinde kendini bugne kadar okiyi
byk bir kompleksiile Dzgn kesme
larla edilenana birbirine kemerlerle girilen 3 mekandan
Gedevirde bir eklentjlerle
hamam de isimlendirmenin
dan sonra
Caddeyle birlikte tiyatroda da mevcut denek bir dzen-
leme Tiyatroya son derece gtr. Oturma basa-
ve edilmeyecek kadar bitki rts ve toprakla kap-
sonucunda oturma ve sahne temiz-
Ancak nedeniyle hafriyat
orkestraya
Dnya 'imzalananikraz ger-
ngrlen bir faaliyet de, kente bir iske-
lesi Bu 'grev nedeniyle sonucunda,
yeni bir iskele yerine kesme
larla ve -qnmze 'kadar iyi kardanun restore edile-
rek eski yeniden
Kardanun su temeli ve pro-
jesi 'hemen hemen 1982 sonuna kadar beki evleri,
yol ve servis iskelesi ve alan dzen-
lemeleriyle rnek bir renyeri i Ini umuyoruz.
i
81
i f i alt Roma ait pis su ortaya
Bu kareiinde son bulan ve bu pls
su alt Roma ii. mimari bu keslmin-
deki gstermesi nemlidir. J - 13 karesinde Roma
ilgili hi bir ertkaz ve mimari Bu durum,
bu keslmln tam yama edildi.
K - 13 karesinde ortaya fakat plan ver-
temel alt Roma sur 'ilgili olarak
1979 dneminde 'burada bulunan in sltu bir sve daya-
Ancak, bu bir saptanarnadr,
N 11, iN 12, N -13 plankarelertndekt sonucunda st Roma
iHe iN - 1:1 kare-
sinde alt Roma savunma sisteminin temeller! zerinde ortaya
kk temel st Roma
ile ilgili N - 12 karesindeki st
R10ma yer iOrtaya de
A amas I. 'Rioma Iran rt!amamen n

iN- 111, iN - 1!2, iN 13 'Rioma
niin ortaya yapilen - 12 karesi
muntazarn vama-


bu kesimde ig'eiJ1eik st Homa ve
Cumhuriyet dneminde mimari faaliyetler alt Roma savunma sis-
temini tahrip gsterdi. 'N- 12 plankaresinde bir temelin
bir olan bir rgnn, bu kesimde kuzey gney ynnde
beklenilen aitRoma sur ait
Roma kltr bol
milktaJ1da tm ve mleklerle


ve Tm anak mutfak tipi kaplar
ve bunlar kesiminde yeni plankarelerde ve alt
Roma mimari iinde ele geirHdi. Bu mutfak kap 1:8'k
kulplu yonca testller. derin veya boyunlu fakat kulpsuz
kk ve orta boy mlekler Paralar halinde toplanan kera-
mikler 2 grupta Birinci grubu yine mutfak ki,
bunlar anaklara ait bir rnek de ikinci
grubu terra - sigUlata 't'r par:\g:l:ar da Ikendi
ithal ve yerli olarak 2 grupta toplamrlar. Her 'iki
tr de 'kk boyda imal Enkaz iinde yine
cam kap Bunlar iin en gzel yiv bezekli
bir diip
82
HVK KAZISI 1980 YILI SONULARI
nder BilGi n
istanbul niversitesi ve Orta Teknik niversitesi
Projesinin ile Karakaya su
kalacak olan ve Malatya ilinin 30 km. kadar yer alan
kerbeba Hyk 19S0dnemi 26 - 11 ekim tarihleri ara-
45 gn kadar sren bu dnemin 'kurtarma
arkeolog Meral Manyas ile arkeolog Sabri
yrtld. istanbul Arkeolo]! Mzeleri Eski
Eserleri aslstanlartndan olan Sabri xmlran. zamanda,
Kltr grevini yerine getirdi. Kendlstne
iten
Hykte 2 amaca zere ynlendtrllen 1980
dnemi kurtarma "Al) yeni
5 X5 m' lik plankarenin ilavesi Ile toplam 375 m
2
nk bir alana
bu amada, birinci amaca ynelik olarak yer
alan N-11, N-12, N-13 ve bulunan J-11, J-12, J-13
plankarelerinin tepe kesiminde yer alan Roma
kltr crreya Ancak, yeni alanlarda ve
geen 'dnemlerde bu gerek Roma
l. tabaka, gerekse IL. tabaka veya tama-
men tahrip 'Olarak Bu tahribe erozyonun
yIne ve Cumhuriyetdnemleri mimari faaliyetlerinin neden
bu devlrtere ait harlt ve harsiz temellerin bulun-
masryla J - 11 plankaresinde ortaya
muntazam temelin, Hykte A kltr katryta temsil
edilen blr ait
Hykte O. mimari tabaka verilen bu mimari kalmn-
alt Roma mimari kahnnlanmn. yani savunma sistemi
bir neden
J - 12 plankaresinde olduka tahrip alt
Roma sur geen ve geen
Cl Do. Dr. nder BiLGi, istanbul nlversttes- Edebiyat Fakltesi Eski nasye Dlllerl
ve Kltrleriblm yesi.
83
1980 dnemi ikinci iin 1979
ilk defa L - 12 ve L - 13 plankarelerindealt Roma aH if i
olan ve Urartulara ait
saptanan bir depo
Hykte llL. mimari bu
belirlenmesi iin L - 12, L - 13, M -12, M -13 plankarelerinde yer
alan alt ve st 'Roma Bu
sonucunda ileri kplerle dolu 2 oda ileii bir oda ve bir
mutfak temelleri gn Bu arada, M - 12 plan-
karesinde 1979 dneminde olan pis su ve bu kare
ile N - 12 karesinin bir bu ortaya ii
depo 'kat olrnelan G 'Ola-
rak Urartu kltr tamir bir evresi daha bu-
Ancak, III b mimari ait kabul edilen
ana depo tamir evresini temsil eden III a tahrip
'kplerin tasviye edilip, yerlerinedaha az yenileri kortarak
yine nk, pls su ta-
bu konan 'daha yksekte ortaya
:A:ynoa, ii1i temel !He
'alt bir taban zeri,n:e Iki, Ibu tabanok
kpl depo seviyededir. ikinci depo
Tle mutfak, byk birinci Urartu mimari
tahribe ikinci tamir gibi
i
Elegeirilen bu Urartu mimari ortaya
iiin iM - 1'1, rM - 12, N-ii


temelleri sonra pls su N-ii karesi 'iinde
son ve 1978 dneminde ilk defa ve 1979 dneminde
de ortaya temelin L - 11 ve M-ii kareleri iinde
hemen son grld. taraftan, b i ait ka-
bul edilen 1m. bu temelin Urartu kompleksi-
nin Bu temelin L - 12 ve
K- 12

Boma ikare yap i

Ortaya tamir evreli ve ib i yerilen bu Urartu kom-
pleksinin gney kesiminde de devam edip
L - 14, M - 14, K - 14 plankarelerinde sonucunda, M - 14
karesinin yama 'kesimine nedenyle bir verme-
fakat L - 14 ve M -14 plankarelerlnde, ,iki depo tam
olduka

bir meydian1a Airlke:oliojii'k eser
84
ii olarak bulunan bu K-13 karesinin kesi-
mine kadar devam qrld ve burada kapat-
beklenden ne 'bir devere. ne de 'bir temele
i,bi ikompleks'inin hir gneydek,i bu oda
Urartu III a ve III b da Ancak, alt Roma
temsileden ll. tabaka] f temeli
bu cdeyla depo odaletmr 1 m. enlndekl IMr .krsrm zerine

re-tu etrafmda hir savunma sistemiinlin mev-
cut olup gerek erozyon, gerekse st kltr tahribi
nedeniyle taraftan, 1 m. enindeki Urartu kompleksinin
zamanda gney ve batr vkestm-
lerinde eavunma sistemi olarak da Kompleksln
kuzey kesimi. yani nehrine bakan tarafmda zeri bir avlunun
mevcut ana maqaztn nndeki dzgn bir teras-
lamadan Bu avlunun buyk depo
zerinin depo dah.a
ileride ile '
Uratu kltr ertkaz hem tm, hem de
paraler aoek mleklere 'Ve kik restiendt. Ta-
ni'te'lik\teiki bu eserlertn en depo odasm-
da ele Byi.k depo, qeerr matara bt-
imli kaplara, yonca testilere ve ift kulp!u. stltndlrtk
anekiara l"as'tlia!nidL 'Bu dnemde ortaya macareler yine
bezekelz ve bezekli olarek 2 toplemr. Bu yl'l 'ele :g'e''i'ril'en bezekli
rneklerde, desenlersn oyuk 'izg,il'erle
grld. Bu odada bu blgeye olan tm kaplar veya anak
Bunlardan menekrem boya bezekli. yuvarlak gvdeli
testi gneyden, yine rnonckrorn boya bezekli anak Van blqe-
sinden ve poli'krom boya bezekli ise Orta Anedolu'dan
ithal bu boya bezekli
baba'daki Urartu M. . ve VII.
tarihlenmesi gsterdi.
Bykdepo kk eserler demirden
silahlar topraktan delik sillndlrtk nesne-
ler dikkatieker. 200 bu nesnelerin ile
olarak kesinlik
Kk depo odaemdan da keramtk eserler Bunlar
en nemli grubu orta boy kpler Bu eserler de entlklerle
85
veya oyuk izgilerle qecmetrlk olarak, veya
zerinde
Urateu bir kk bulunteaunu
ve oyuk izgilerle bir sap ki, bu eser de
baba'ya ithal olarak, byk Kuzey Suriye'deki mer-
kezlerden birisinden Bir benzeri, -Barstb'te

Hyk D Eski Tun ta-
olarak ancak Urartu mimari kalmtrla-
sonra elecek
larda da devam ettirilmesi gsterdi. Eski Tun zama-
da blgenin nemli bir
Urattu kltr 'kazthrken ortaya boya bezeklt kap parala-
gerekse tm minyatr kaplardau arkca
86
ENEZ 1980
Afif ERZEN (*)
1980 Enez yine Kale eski yerinde
ve saha 12x 12 m. nceki meydana
olan ana kaya'nm ile meydana getirilen
esas hviyetinin tesbitiile yine geen bulunan mah-
zenln apta hedef bu
malarda 12X12 m. {ik sehenm kesiminde. 2x2 m. lik bir
sondaj ve 4.25 m. 'derinlikteki ana kayaya kadar srdrlerek,
her 0.25 m. de ele 'geen keramlk buluntulan ve kltr devri
incelenmek suretiyle devrinden Grek Arkaik devrine
kadar stratigrafik hilgi
Esas sahada ise, devam edilerek, Gr-ek devrinde, ana
ile meydana qetlrtlen temiz-
ve bylece meydana Bundan sonra, merkezi ana
kaya olan mahzen Anakayaya
mahzenln ve rnerdlvenler ve mahzenin gneye ve
.lkl ynde devam
Bu seneki byk mahzenin yerinde ve
mahzenin muhtelif yerlerindeki dolqu iindeele
Genelolarak bol miktarda buhmtu elde gibi
tarih da ek belgeler oluy-oruz. ve
Bizans seramfjji, ve ynnde
uzarsan duvar one. keyaya oyulan 3.20 m.
bir B'lzens Hellenle'tik devir Terrakota h'eyikel-
cjkler, Hellenistik ve Klasik devir ve seramik Roma,
Hellenistlk ve Klasik devre kadar tam ve Amproralar ve nlha-
Cl Prof. Dr. Am ERZEN, istanbul niversites-I Edebiyat Fakltesi Tarihi Blm
yesi.
81
yet .adasr lile Enez ticari mnasebet! belgeleyen
Amprora bunlar Harf M. . 4.
tarfhlenen bu ve markalardan hanql
ve Enez'e lhracetta bir
kilde antik kaynaklarda qemlyen bu husus arkeo-
loNk 'lkttsat taolhl iin de belgeler gster-
mektedir.
Getecek yeri gney ve ynnde
gibi, 'kale iinde ve kale daha sondajlar Ay-
Enezkalesinin ve topoqraflk 131 para
ettlk ve 198 para envanterlik buluntu. envanter listesi ve resimleri ile
birlikte Edirne Arkeolo]! mzesine teslim
88
1980
Afif ERZEN
,1980 noktalarda
- Kale Kaya Platformu'nun 2 ----' IK!al'e ikuzey
sur dUManmn 3 - 'Kial'e Tetnenos Ikuzey
kazrlmaar, 4 ----' Kale saha-
i5 - :KJalle'de
ve zemfrrln meydena
1 - Yelcan 'Kiaya Platformu'ram
Hk ancak o zamanki ve maliduru-
mun devam
1976 beri Kale verilmesi ile Platformun
'<la ele ve 'bu son krsrru da kaztlarek
bu ap'taki Kaya Platformu tamamen meydana
Bu platformun 'her ne kadar Van Kalesi 'ndeki Plat-
formu gibi dini fon'ksiyonu tesbit edllemlyorea da, Kaleye
ve gney ve geen qzet-
leme yeri stratejik bir nem Ay-
kadar bilinen Urartu kalelerinden hi birin-de bu apta ve
bu tipte bir kaya platformuna da dikkat ekicidir.
2 - Kalekuzey sur
Daha nceki Kaya kuzeye devam eden sur
ile kuzey sur noktadan 'itibaren, 'kuzey 1-
maya 15 m. bir ana kayaya
ve bir Bastion'a Burada 'ana 'kayadan mevcut
st seviyeye 'kadar olan ykseklik 3 m. olup, 5 meydana
Kk buluntuolarak bol miktarda ve az miktarda Urartu
seramik 'He bronz ve demir curufuna da
Duvar ve stili M.. 8 inci Urartu
gstermektedir.
(*) Prof. Dr. ANf ERZEN, ista-nbul Edebiyat Fakltesi
blm yesi.
89
3 - Kale Ternenos kuzey kaztlmast.
Temenos kuzey bir sonda]
ve st dzeyden 0.30 m. dertnlrkte, Temenos duvanm 0.75 X
0.95 rn., 0.75XO.85 m. ve O.75XO.85m. 3 blok meydana
devam edlldike Temenos 0.45 m. uzak-
dzgn bir duvar ve yine
bloklardan 1.10 m. yukarda (gney tarafta), bir zemine
Bundan sonra Temencs ynnde,
nceki bulunan X Burada ortaya
temelli gerek gerekse plan
itibariyle daha erken bir dnemeait verdrtnden. bu
ve esas tesbit iin X 1 m.
1.30 X2.60 m. boyutunda yeni 'bir sondal Yeni a-
mada 0.10m. derinlikte X uzanan duvar tesbit gibi,
0.25 m. derinlikte. 1. duvann 2. bir duvar, yani erken devir evinin
esas oldu. ynn takip edebilmek ltn sonda]
yerinden 1 m. daha yine 1.30X2.65 m. boyutunda 2. bir
sondaj burada da 0.35 m. de ternele yine ve ka-
devam edildike temelin bir 0.50 m.
da st amur ile
amur zeminle temelin Kaya Plat-
formunda gibi kavlall teabit erken
dneme ait Ihtimalini tam
tesbit edebilmek iin temizlik 0.75 m. derinlikte
amur ve kerpl b'ir zemine ve yerlerinin
'kademe sonunda, 'birbiri 'stnde 5 zemin
tesbit ki, budurum uzun mddet ve bir ok defa

4 - 'kale eahasmm 'kazmast.
Bu 12x8 m. boyutundaki bir
O.25m. den itibaren errh ve keramlk
ve kerpi 'kesf-
minde 0.70 m. 'derinlikte bir ukur ve iinde
Bunun blr zehtre ukuru
olan 0.15 m. derinlikte genimsi bir meydana
1.05 m.derinlikte
kerpt zemine (3 X2:50 m.l , bunun mavi freskc
(O.8XO.12m. boyutunda) Kerpt zemin zerinde
bol miktarda ekalde amorf bronz ve demir ele gemesi,
burada 'bir madenei atlyestnln ihtimalini vermektedir. Fakat
medenel henz
90
rastlayan, su ile ilgili 'bir tesisin zan-
yerde, bir saban demiri meydana ki, bunun sonradan
bir maksadla, belki de su mmkn-
dr. maden ve u-
kurunun meydana yerde kerpl zemine olup, mev-
cut 0.20:Tl. olan kerpi bir duvarta ve kuzeyde
da ortaya me-
kanla bir 'benzerlik gstermektedir. Bu birbirine benzer ilki mekanda ok
mi-ktarda maden gsteren blr
madenc!
bizi sevkedtyor. Bununla beraber, maden ihtiva eden 'burrie-
sebeple bir da ihtimal
dahilindedir.
5 - Kale'de Ukale gney kal-
ve zeminin meydana
Btn kan boyunca, zellikle rzgar do"
laytelyle Kale'de Kale'de Ukale'nln
gneyinde Buradaki Ukalegney
n anakaya veya Urartu zeminine kadar
nemli mimari tesbitler sur yksek-
likleri btn ile meydana sur eklenen
mekanlardan Bundan sur en
altta, ana kayaya Ilk blok ile ana kaya Urartu
tesbit Bununla sur su ve nem

91
HAVAZ HVK iLK SONULARI
J. J. RODENBfRG (")
Hay.az Hyk 'kaztsuun ikinci, dnemi 7 eyll- 22 ekim 1980 tarihleri
tepesinde '5X6 m
2
kare
4 ama, kyden gelen ile 1979 senesinde ya-
deneme bu yerde en eski 'kltr hi bozul-
madan tahmin Bu tahmin ilk Tun
devrine elt 3,5 m. tabaka sonra ana
zerinde yer alan 'bir arkeolojik tabakaya rastladrk. Bu tebakade ok bol
akmak malzeme bulundu. Ok orak biaklar ve delteller gibi
aletler, uzun sre bir yantma atlyest olarak kullantldttru
kanrtlarlar. Mimari eser hi iin, bu atlyenin
yertnln tahminen
kyn kaldtjjmdan, gerekli imkan
vermektedir.
akmak malzeme, Orta ve Kuzey Suriye'den Neoltttk
kadar tarihlendirme
ltleri (e 14 rnekleri, anak mlek gibi)
dirme konusunda ok dikkatli olmak
geen Tun tabaka anak mlek bu"
luntulara 'dayanarak, 3. bin'in yani ilk Tun
2. ve 3. evreleri iinde tarihlendirilir. Byk btr
gereken styah veya anak
Mezapotamya'da grlen Plaln slmple ware anak mlek de bol mik-
tarda Bu trn olarak elimize geenleri, hi olmazsa
bir yerel gsterir.
Uzun sonucu, arkeolojik
tabakalar tahrip de amalardan biri tarihi
olduka iyi bir vermektedir. En altta bulunan ilk Tun
bir mimari kapsar. Bunun stnde bulunan tabaka
bundan sonra yeri olarak
("J Dr. J. J. RODENBERG, istanbul Hollanda Tarih ve Arkeoioji Enstits Mdr.
93
besinin Demeter olup) sorusu (geen buluntutar byle
bir belirti ne ki bylece
2) Gney Kent ember tasarih kilise ': ilik kez
1902j03'de o zamandan bu yana yeniden ve
bir blm tekrar olan bu kilise, zere
bir iin, bu blge'deki zel ml-
kiyet yeniden ortaya
burada bulunan bir konut iine saptan-
bir ka yerde eski rnozalkll
stnde teki yerlerde eski temeller yeni
Bu yeni biraz 'bir drdln iine oturtul-
4 hcre'


bir ernber Ana ama zel mlkiyet
lan yznden burada
gibi,ember biimii mekana kuzey-
deki odalar da En eski 2. dneminde
tm saran spolle bloklarryla alak 'biir duvanla g-
Bu arada daha nceki birine
bir apsls hcresi Burada hemen bir soru akla gelmektedir:
yerlerde gibi 'burada da eski bir kubbeli mekan, daha son-
raki bir kiliseye mi
3) Bouleuterlon tabaka sondajlarr ; Dsha nce 1'979'da
bu Milet'de dek olan ve
masi 'nceki, ig'enelI:i!lde ynde
daha yeni ve kesin bir tabaka
t,alJ1iihlen
1diilrlmesi
ry:il1le'llilkti'r.



20m 1959'da olarak bir alanda, 10X10
m'lik bir yzey iinde .sO m
2
alan, bu kaya dzeyine kadar
Burada bir Orta ve olduka ykl bir
Ge Antik -rimparatorluk kalmlrkta bir
molozia olduka yksek bir 5. ve 6. y.y.duvar bulun-
Bu duvarda, Milet'in 479'dansonra dnemine
Arkaik (iPe'rs ncesl)
!tm,y!n! Idaha IM. . '6. y.y. da Hippodamos ken-
tin'in ynnn ve 'az i5. y.o/. SIOnlU'llla
dek (1959'da ilk kez mekanlar sis-
teminin iindedir. 5. en st 5. y.y.
sonuna !bir f:e'I;k8tin se:!ikMr




'da gibi, bu sonra, blgeye
gstermektedir. 6. ve 5. y.y.lara birbirini izleyen
bir ka yer yer iyi yer kera-
96
mik malzemenin eysklanmasnu Su tabakalarda
lk:ertam1k elde ederek
olduk. Bir ka zel buluntuyu burada belirtmek
gerekir: Arkaik toprak buluntuler ve hey-
kelclkleril , bir 'ka tamamlanabilir ve durumda, 'dek
bilinmeyen biimde Arkaik kaplar, dama bezemeslyle bir
alebastron [5. y.y.) ve figrl, bir kralerin st blm
(5. y.y.
4) Orta topo<g'na:i1ik erklemek.
Hacettepe niversitesinde bir tezi desteklemek ve
koruma n yapmak iin, son
bulunan Merdiven 'iyi'ce ve ,ilk kez ya-
Bu sonucunda, uzun toplenan veri-
lere dayanarak, Orta Balat'dakl mahalle ayrtntrla-

5) ve Koruma ve koruma
ve yerel mzerrin mze mdrn desteklemek grevi,
bu nemli bir blmn
1,977178'de kaztat ve sonra st yeniden olan Piskopos
(aan Anadolu'da buqne en qe
fi'gr! 'edenlere zgn qerek-
mektedlr, zaten olduka bir 290 da
bu beke yere zellikle olumsuz
Bu nedenle bu :s!t'n bi'r korurrta ;g'ere:k-
mistir. Bu amala kuzey 3 - 3,5 m
eski stne klremit bir birinci
dneminin sonunda 12 X 24 m'Ilk bir alan etecek
bu mozalklerln sistemli bir biimde
1981'deki dnemi n olduka du-

Yere! mzede, kamparryastmn ara, gere ve
rak, llerde mze ile mdr evi bir
Bu duvar zamanda buluntulann serqllenmest .j.in
de Bugnk hava mzesine bir blm ky
Yeni Balat'dan yeni 3 Arkaik lahit getirilerek, kendilerine zel
1979 bu
yana yrtlen erevesinde, Dlonysos ya da
lkiHise'sinin 'Yer ve daha
kaplar da mzeye
97
- ~ ~ - - ~ ~ ~ -
AYASOFYA HAZiNE DAiRESi (SKEVOPHILAKION) KAZISI
Sabahattin TRKOGLU
Ayaeofya'run bulunan hazine dairesi daha nce
kitap deposu olarak kullamlmaktaydr. Kitaplar tamamen
,kayna'ld!ara uygun olarak daha nce :ilmarete :a:it lM ereek depo'Su
olarak lhtlmalinln kuvvetli
Mevcut birinci ve ikinci bir kat
ve bu kata solunda mevcut bir merdiven bulunmakta
ve bunlar durumundaydr. Merdlvenln 'katla nal-
tada yine bir mevcuttu.
ilk olarak 'bu eklemler ortadan gne-
yine haikian ynnde senrederi ,'bli,ru1ku:r bu-
Bunun, eski mze mdr F. Dtrtmteldn'In son-
daj ukuru saptanarak temlzletlldl. 4 metre kadar inll-
soora F. iDjrjmrte:kin'iin gjibli du'Va'r 3 adet ke-
merli ortaya Bunlardan ortadaki ve ift kemerli-
dlrf"}. i kemer ayaklar zerine daha 'iin bura-
da muhtemelen bir gerekir. Zaten yeri zel bir
harla
4 metre derinlikte mimari eklemler ve tabana benzer merrnet
akma tehlikesi
'iin sondaja devam
Buna gre 'hazine"dalresln!n Ayasofya seviyesinde bir zemin
kesinlik zerj ne dolgu olan
karar verildl.
ierden konulan bir esansr
dolrna Asansr kuzeydoquya
lln ilk planda dclqu top-
iertslnde 15.y.y.'dan ,itiba'ren halde seramrt ve
bir miktar da Bizans seramli ait

(0) Sabahattin TRKOCLU, Ayasofya Mzesl Mdr.
{"*) F. Dtrtmtekln, le Bkevophllaklon de St. Scphles REoB 19.
99
IBu!r:adfa . bijiriinci ik1a1 :He hlzada bli,r de
oluyor. zerindeki brlerinden ve mo-
laz bir Duvar nnde ve
istikametinde 1,5 - 2 m. ilerisinde dip iki konsol bulun-
Bunlardan Ibir tanesi tam olarak

Bunagre bir :ihtimali grlerek moloz bir par-
Gerekten ve fakat hemen duvar bitiminde
'bir duvarla grld. Kuzeye bu
altortada bir tnel bulunarak, buradan
iel'li yamuk ve kk bir oda birbirine dik
ve kuzeyduvarlan hazine dairesi gen
biiminde bir hacim rneydanaqetlrrnektedlr, ilk zaman
1 m. kadar ykseklikte kuzey ve zerinde se-
kiler Oda daha gerekmek-
tedir.
Daha nce sondajukuru rastlanan taban seviye-
sinde yer '}lier
Bunlar mermerden olup proflllldtr.
Tabangrnm veren bu seviyede bir
incelemede zerinde lerlslnde qayet ince
cam vazo ve 'bir boya ham maddeleri ile ivi
gibi madeni paralar
Bu seviyenin bir stteki zerine
ikinci bir taban olarak tahmin edilerek zellikle
ekilmek zere daha derine inilmemesi ve se-
viyeye kadar toprak testiyesi
Daha sonra istikametinde devam ve halen ka-
bulunan Ayasofya temizletilerek yarundakl
Bu takriben 1m. ilerisinde toprak
iinde ve eski tabandan 2 - 2,5 m. derinde bir konsol daha bulun-
Palmet ssl, dip iyi
yerde bulunan Bunlar
'iki ve XVi. y.y. ait 'bir ini zerinde kitebe (eksik bulun-
.
Mteakip gnlerde seviyede kalmak zere devam
ve ortada i duvar rgs ben-
zerneyen bir ortaya Bunun ihtimali
Bu ise bir merdiven olup rnerdl-
st
100
toprak tamamen sonra tabeka-
incelemede bir
geirdikten sonra cam ve boyayla ilgili 'hir iin
Ayasofya ynndeki tm rgl nnde
xeru clsa bile erken zemaalarde kat se-
viyesine duvarlargibi stne rnermer
Nitekim taban seviyesinden epeevre profiili taban kor-
hlzasmda da devam etmekte herhangi bir 'izi qrlrnemek-
tedlr. Taban yer yer olmakla beraber kuvvetli bir har 'zerine
renkli mermer 'ile kephdir. merrner do-
giren dikdrtgen biiminde mer-
merden bir ss
hemen zertnde olmesr muhtemel 10 -1'5 cm
da ve iinde bol miktarda mozaik tanesi olan bir tabaka bunun
zerinde qerte yer yer mozaik ve az miktarda seramik
ihtiva eden blr tabaka maalesef uzun bir dnem terkedildi-
Ancak bu durum 'kazuun lferiemesiyle daha ok
belirtmekgerekir ki taban etndekf
sonra 1 m. zaman zaman ak-
malar ve plerle olatak ve uzun sre su kal-
tahmin edilmektedir.
SONU:
Sonu olarak Ayasofya Hazine Dalreel so-
rulan da qetl
Buna gre.
- Ayasofya esas binayla
- byk fonksiyon nedenleri,
- Ayasofya'yla antik ve Lyturle'.
nin bilgilerin
Galeri ve tarlhleme konUTunda kesin yar-
ilerde olan esas raporumuzda yer
Ancak bugn'k durumuyle V. ve ya-
XiV. sonra fonksiyon
101
- ~ ~ - - ~ ~ ~ -
HA55EK HVK 198 DNEMi
Manfred BEHM BLANCKE
HA!8'SBK Son Tun
bul A-r!keoloi Einsttits 'Ve niversitesi
113 maryrs -

!l:1arii!hl'e
1ni
arasmda

Bunun
6 ,kiaiSlim - 6

ilJa1r'iihl'e1ri arasmda
keramik tabakalara gre ve tarihlendirme
bir kesit duvar
sreli bir daha
Mnih'de B. Hrouda ynetilen Hassek Hyk
Orta Tekniik nivers1ites'i Projesl kspsemmaqlrmektedir.
Bu iin gerekli yaratan Proje Ynetimine burada ye-
niden ederiz. 'iki dneminde 'bulunan hayvan kemikleri-
nin daha J. Boessneck ve A. von der Drlesch
(ikisi de Mnlh'li) izin Iin Es'ki Eserler
ve Mzeler Genel zellikle bor biliyoruz. Eski
Eserler ve Mzeler Genel temsllci olarak
Urfa Mzesi'nden Olhat ve Mehmet
rmdan borluyuz. vadisi tar,ih ve arkeolollslne duy-
ilginedeniyle Hassek Hyk'n uaktan 'e-
kilmesini Korgeneral Kemal Yarnak'a zel
krlerimizi borluyuz.
yaz gsterdikleri abalar sonucu
bitirilen tr tm yelerine yrekten
ederim. Istanbul nlversitesl Edebiyat Fakltesi
Mira 'Kutbay, Gl Mihriban Vedat ve
Tunay'a ederim.
Bugn 'esiki bli'r!i stnde Hassek
deki Kalkolltlk - ilk Tun dzenli olarak alalan
ama, yine de belirgin bir tepe olarak ykselir (Res. 1).
Tarlalardan rn sonra bir elde
edilen yzey olursa, antik tepe-
(OJ Dr. Manfred BEHM- BLANCKE, istanbul Alman P,rlkeoloji Enstits yest,
103 '
'\
nin - en ilk Tun - kk bir
yama vadisini sonra, 150m kadar Bir
toprak sonucu bir blmnn
da gz nne olduka an-
!Eski yeri 35X15Dim. liik al'am
1980 dneminin tepenin stnde geen
ek olarak, daha byk temel bir alan amak ve bylece Kal-
kolitik ve ilk Tun konusunda birbirleriyle
(Plan 1). Bu arada, zellikle karelerden S 17/18'de
belirtilen, 'gm'k hangi Jlnde sap-
tamak gerekiyordu. Burada yeni geen buluntu-
larda sonucunu .. Bu ana toprak
stne ve daha derinde ol-
Hassak Hyk'deki en eski temsil etmez.
gre bu daha yksek bir tabakadan derine inllerek
bu arada daha le1ski 'bir evin
Geen 'temel bulunan devrlk kaplar dw bu
eski, kesintiye olup, bunlardan raporun sonunda
sz edilecektir.
Kesit uzun
oda Bu en byklerinden lbirduvar ola-
rak stne tahta, iin iki dikdrt-
gen yuva 'byk
dahanceleri yksekteki bir mekandan bu mekana 'inen bir
merdiven yada bir geitin olarak kabul edilebilir.
kesit duvarda bir kesit, ilk Tun
tarihleneri 'bir rnekanla zamansal ortaya Bu mekan
(X 12) drdnc ve en eski Ir i aittir. Bunun gm'k
mekana giden temelli duvarlan. daha nce de
8.50 X 9.00 m (en az) lsnde bir dikdrtgen ilk Tun
temelleri burada zelllkle bir biimde st ste
ve bu tmyle kavramak iin gereken
kazanmak
3. 1. [T i en 'Son dneminde dialha irek ya
ok evler Bunlar kaplama bir zeminin kuzey ve g-
neyine olup - ynnde uzanan bir yola
gre T - U [B'dekl 4.50 X 6.60 m lsndekl byk, tek
odabevtn yeni belirli bir belki de byle
Eski dneminde bu evin temelleri
104
dan bilinen durumda buna gednem daha
baZlal!t tteme'He1r vardrr. IBu. erifin ViS
ynnde ise nemli bir yoktur.
ibUlgi1ne ilik Tun iblirhir1iyle
olan Eski ve
bu yamatadaha etkinolan toprak bunun nedenleri
IBu dnemde ttepenlin bu

Y'aidl!1t
Kalkolittk iine kadar ocuk ls
ieren plthos mezarlarla da Pithoslar - ynn-
de bakar. Mezar 2'ye
sola dnk, boker xiurumunda 'bir l Bu mezarda l
olarak bir giysi beyaz, Ye
boncuklardan bir bencuk dizisi,
ve beyaz dikdrtgenplakalar, saydam, damla
biimI i ve yelpaze biimli, kenan
sarkalar
Hassek Hyk'de en eski Son Kalkolitik'e tarih-
lenir. 'Bu tepenin heml hem de dzeni
ynnden, bundan sonraki iT daha kk blmlere
oranla kkl 'br tek bir ev kaplar.
kahverengi saf ana toprak zerine ku-
olan, 1.20 m'ye ve
havada llerde byk tulalardan
ykseke ama bu duvarlarilk Tun
ve qerekslz sokulrnalar ve kstebek delikler
yznden ylesine bir z ki, iin yap-
mak
drt yne rgre

olan rev 20X30 m. b'lr
Daha nce de gibi, bu 4. iT i
yznden harap
Bir yandan tmyle te yandan da unulmaz bir biimde
evin konusunda bir ka syleyebili-
riz. Olduka iyi tasar genellikle

1. Gneyde temelleridaha bir blm duvar
kesiti T 17.00 aramak gerekir),
2. bir mekanla zemini i bir
orta avlu (benzer br da
olabilir),
105
3. Orta salonu, bir anlam
blml Orta salo-
nun ekseni stnde, dnk, alak, yu-
varlak bir ocak dlklernesine
duran devrlk kap
Son Kuzey Suriye'de Ilruk ana
bunlara benzerzelliklere
Hassek Hryk'deki Son bir
Yandan ta gibi, orta salonun ze-
mini stndeki bir kil duvar
molozu iinde ok ama koruyan kap-
lar olabilir.
Devrik ve izik
bezemen Ibyk rb'ir linoe lalsiIJarh, hi!ranak
(bunun 6 adet ya da
kk bir koleksiyon astar beze-
mell halka kulplu, yksek bir Ilruk 1Ie
hun] byk Ihi'r te ikap da ehaff'- faced
keramik olup, elle ve kadehler,
ir i zgn biimlerin listesinde ok e-
biimlerde'ki kadehler ve de yer Bunlar
bezemeli 'gibi, teknik iyice arkta evril-
kil da olabilirler. Sonuncular kez ovu-
larak elde izgili bir cila yzeyine
pigmanlar da qrlr. .
bezernell karamik tm ir i g-
rlr (Res. 2). S 17/18'deki byk kl ukurunda bulunan 70000
kerarntk % 17.5'u bezemeli kerarnlk olup, bu
% 60 var olan ince ikinci
!mUltlialk ii'lin '%' 1:1 'nk b'k BfUlg'ne
kesin bir Son Kalkolitik 'iinde 'rastlanmayan, astar
stne kahverengi nernsenmiyecek bir

Devrik kaseler. Kalkolitik ok bulun-
'koridor biimli gney
ok olarak, tersdurumda Genellikle
kl ve da kk
havvanlara ait kemik
106
Hassek Hyk'de kaselerle beraber ark i
kaseler (Blumentfte)de Bunlar Mezopo-
tamya qre Uruk, Djemdet Nasr dneminde
gsterir.
In situ 'k!i'Iii'V1i bulma ok kk 'lde
Son Kalkolitik elegeen bir durumdaki
ivi, Orta Salon Evinin (Mittel Saal Haus) ivi mozaik bezerne
eder.
ilgin bir buluntu da, ;kk bir toprak Ievha
bartma 'liMj mozaik bezerne i 13'yl
1
e bezerne
Teli Brak'takl Eye Ternple da
Kk en nemlileri Gliptik
buluntular iinde, yuvarlak biimli, siyah aprazlama
yaprak motiflerinden bir damga mhr yer (Res. 3). 'Biim ve motif
Son Tepe Gawra ve Teli Brak rnekleri
dedlr. Tarihlemesi: l'de Son Kalkolitik iln de
geerlidir. '
Hk 'i diol:guisunu ieren byk kl ulkurunda hir topralk
silindir mhr stnde 2 dizginlerinden tutan bir
erkek figr tasvir biri tasvir l shor-
.tened repr.) gsterir.
tasvirdeki mhr bir byk mlek stnde
iin
1979"da da erkek tipli tasvire kk bir toprak levha
stnde Ancak burada el bir inek, sol el ise, bir aaban

1980 mevsiminde motif, bu kez, bir astar bezernell
mlek stnde
Bu dururma g're, bu 1!ip mhrl Ha's,s!ek Hyiky1re1sel
retim belli
stndeki mhrler bezerne
bir bir veya karnuya ait zellikleri gster-

IT l'in .evreslne ait, kahverengi stnkr bezemali.
Djemdet Nasr stilinde. gz motifi olarak 'bir silindir mhr
Kuzlstan'dan, Suriye, Anadolu ve hatta Predl-
nastik kadar bir alana bu motif, Son Uruk devrinde
107
de ok tipik olarak Djemdet Nasr'da grlr. ok
bir rnek, Teli B 'tak i Eye Temple blqesinde ortaya
ilgimizi yine Teli Brak'taki ccEye Temple stnde toplayan bir
buluntu Ise, Ibir alabastr gz ,idoWdr. Hama K, Teli Gudeicie (Amuk
G), Vii, Tepe Gawra ve Mezopotarnya yer-
lerinde bulunan Hassek Tell Brak'ta bulu-
nan zel tipe en Bu idol S 17/18'de'ki
kerpi maddesiiinde
Hem IT i hem de Son Kalkolitik amulet
gsteren kolye (pendant) ara-
Teli Brak'takl stone kidney seal leri kuvvetle bbrek
biimi i bir Alt yzeyinin dz ve' Teli Brak'takller
gibi damga mhr olarak ortaya koyar.
Son olarak, Hassek Hyk bir buluntu-
dan sz Tillakin 'ky iftilerinden bir habere
qre, Hassek iHl'ylk'ln '1 km. batrsmda, srm
byk anak mlek Bir
bu 'PWtlh1o's paralermm Hia!s,se!k 'Hyk'rbelkli. 'IT li 'pi1JhrO's
tip
kk bir sonda], umudumuzun ortaya koy-
nda, byk Hassek Hyk IT
sine ait ekstra- mural yer
Hassek Hyk'te gibi, burada da plthos mezarlar -
'iki sol ')'iamnla! hoker durumunda
l gmme 'gsteren, ergin bir kimse Mezar
olarak, sadece 2
Bu kompleksi, Hassek Hyk'tekl yeri
arkeolojik kaynaklann bir kategorisini daha verecek-
tk. 'Bu yen!; cc br dnya kadar, bugne
ha,la billnemeyen vadisi l., 4. binin sonu paleo -demoqraflk
de
108
PiROl HVK 1980
Byklerim,
Konuklar,
Keban ve Projeleri erevestrrda.Kltr
HYK bu 2 temmuz 1980
3
'0


gnl 3'5 h'yk, de
'sonu tamamlama, ve envanter kapsa-

kurulumuz, birlikte Arkeolog Kemal Sertok, Arkeolog
Sleyman Arkeolog Kenan Yurttaql, Arkeolog Ali Aksoy
ve Antropolog Koray Olsen'den D.T.C.F.
yesi Do. Dr. Hayri Ertem bize 'byk lde
bilimsel ynden herzaman
Plrot Hyk 1980
Eski Eserler ve Mzeler Genel 0.D.T.. Keban ve
kaz; !burada

sresince bizden hibir esirgemiyen, bize her ynden
destek olan, ama ne ki 'gen Malatya M-
zesi Mdr ismet Algedik da . bir bor
bilirim.

Profesr Ufuk Esin ve kurulu yeleri ile, Kaleky
Doent Dr. Tomris Dr. Altan ve kurulu yeleri
ziyaret bize bilgi ve deneyimleriyle destek ol-
byk Kendilerine
sunanm,
Plrot Hyk, Malatya ilinin 40 km.
Nehri'nin hemen [Pirot) Ky iindedir.
:i!ft IBu Hayk da
(*) zgen KARACA, KUltr Mdr
109
Oldukadik ve elips biimi i koninin en yksek yeri 663.34m.
Hyk ise 25 m. Gney okuzay
140 m., - 95 m. ka-

koni daha alak, yayvan ve
ky, alt ile ykseltislni Bu-
radaki lde tahribata neden yksel-
tide ise toprak ekilmesi sonucu yarmalar ve ukurlar
ok bir sahne olan ykseltide

/
ykseltide 1978 ve Vi. Tb. ya
sondaj srdrerek hykteki sap-
ettirmek, bu arada, sondaj evresinde ve
sonda] verileri daha alanlarda hem mimari ve hem
de ynnden btnler elde etmek 1980
ma ana ilkeleri
Bu ilkelerden hareketle, 1980 dneminde; sonda]
(D - E 10) Vi. Tb. kerpl aynen korunarak teraslama yntemiyle
C - D 10 plankareele sondaj E9, E- F- G 8 ve E 11 plankare-
lerinde ise alan
i. Tabaka iki evrelidir. i a olarak bu E 9
plankarede, temeli 'Olmayan dar kerpl blm olan basit
bir Bu blm iinde, 'bir
ye
'l1de
Ise i b tahrip eden ve
orta boy'bir kpele E9 plan-
-
ynl blr duvar, 90 derecelik bir gneye E8
tekrar dik bir aryla
ve burada Biri bu yerin hemen
sunda, G 8 olmakzere iki de

'Byke 1.1'5 m.
deki bu E, F 8 plankarede, - kesiminin
ama kalmakta 'Ve i b 'stne
i b E 9 plankaredeki malzemesi temel
zen OUMairlar lte i a 'kp ve kerpl
bu i b kuzey tamamen tahrip F 8
plankaredeki da maalesef birlikte bir hayli tahrip
izliyoruz. ya da n cephesi zeri
ile motiflerle bezeklldlr, gneyinde
ise gene ama kalan, 'iki
110
ve olduka bir duvar
yzndeki iyi bir
i. tabaka her iki evrede de iki tranak mlek vermektedir. Bunlar,
kaba hamuriu, hamuru bol mika ve katkrlt, ince genelHkle
koyu kehvererrkti qndeltk kaplar He desenli mal-

Bizens ve bu olek Xii.
tarrhlenrnektedir.
II. Tabaka
Hyk 'zerinde E9, E- F - G 8 plankarelerindell. Tb.
ken kuzeyden gneye ve iyice kazan-

Heslmde gibi E9 ve E8 plankarelerinin kenar-
larda daha iri ise kk olduka
duvar, kuzeyden gneye kadernede
Kademeler seviye cm. Bu da
hususu keslnlfk he-
men 'ok dar bir yol Bu
yol duvar boyunca 'izlenmektedir. E 8 plankarede, yolun hemen
i. Tb. nemli lde tahrip bir oda
qney ile byk bir maale-
sef ele temel basit ve dzensizdir.
kk bir ocak
if 8 plsnkarede dzgn 'Plan veren, temel zerme kerpi
gmbuna blm
Duvarlar ite ve Gneyde ama
ne ki Bu blmdeki
nedenleri olabilir. Bir sonraki is'kn kesimde etkin
tesviye (dzeltme) tahribat nedenlerinden sadece biridir. Burada
grlen blr dlzl dzensiz karakterine uyma-

G 8 plankarede IL Tb, i. Tb. sonra
nemli miktarda dolqu ve II. Tb.
kalan temel, grlebilen tek mimari
hemen geirilen iki byk
kp, biraz stnden itibaren gml vazlyettedlr.
Bi-rbirinin 'i'kizi olan kplerln 1.60rn., 1.30m.'dir.
Tb. da genelolarak mlek olduka
Bunun kaba hamurlu, ve mika katkrl], zaman
111
zernan ensize bezekll,
malHa'r,bu ele 90'
mm etmektedfr. arasmda bir ikemik biir ke-
diki li bol mi:I<tlan'da cem b'iilez'iik ve i01ldiui!<lia
tm de iM.S. 960
.
Elle malzeme Ivezel'l!iMe

hareketle /!I" Tlb. iM.S.
X. sonu, Xl. tarihlernek mmkn
m. Tabaka
Pirot Hyk 1980 en ilgin buluntular hi 5 X5
rn.Tik E 11 olankaredeki iii. Tb. sonunda
Bir nceki dneminde D 11 plarrkarede blr 'kerpl duvar
gerek D 11 ve gerekse E 10 plarrkarede E 11 plankareye
kesimler ve kerpl duvar geiren bir heberctst

Plan ve resimde zere 1978 D 11 plankarede
duvar ve tE 11 plankaredeki
ve bu kazrlanrnrz sonucu kazan-
malzemesi temel zeri kerpltlr.
ii. Tb, p ukuruyle Duvarlar 60 cm yk-
seklikte ise zeri 'S bir
seki Taban zerinde yer yer kalas
Bu da 'Sonucu gibi
Tahan olup, ze'ri kuzey ve

Mekanmuz. zellikle maddelerin ve ya-
depo Odiaiinde, Itm de in situ olan, erna
gsteren 4 kp, 4 hunl, 3 yonca testi, bir ikiz
kap topraktan silindirik objeler ve ortadaki be-
zekll, dar dipll kpiinde bir kase
Kpler dar dipli ok az bir blm tabana
ve amur harla
Deoo olanak bu he-
men ele geen nlk krater, bezakleri ve
ile depo bulunan dar dlpli kpe benzemektedir.
1978 E 10 iii. Tb. da 'ince' cldarlt, 'iyi pl-
k!aihvel1enlg:i astarh, perdahh
gvdesi yukardan boya ,i ie gen bezekli 'kap,
E 11 nik kraterlmlz, teknlkte dar dlpll ift
112
kulplu kp olmasaidi, dlqer tlolk malzeme ile rahat bir yorum ve tarih-
leme kolay her biri n1k malzeme
bizi 'bu ok davranmaya
Yine de M. . bin -II. 'bin sonu bu tabaka iin uygun
bir tarthleme
SONOAJ
Bir nceki D E 10 sondaj Vi. Tb. yakadar
Bu sezon, D - 10 plankaredeki Vi. Tb. kerpi aynen 'koru-
na-ek, teraslama yntemiyle e - D 10 plankarede VII. Tb.
Vii. Tabaka
10

krsrm hyk bu-
rada 5 X 4 m llertndekl alanda topraktan sert
bir zemin ve iki ecek rkanldt. hyk
iQ'in 'byk -bir krstm tahrip dikine
birbirine paralel kerpl dizisi taban cae.t-
kum zert anae . mlek
'Bu tabakada 'bej renk zemin zeri omuzda koyu kahverengi bantlarla
genler dizisi bezekli tme derin bir kas e ele
mlek malzemern byk blr blplndedis.
Tek renkli anak mlekler gri renk hamurlu, ok kaliteli, arkta
,
ince mallar da qtlmektedlr. bej renk astar zeri
kahverengi boya bezekli anak mlek
Viii. Tabaka
e - D 10 olertkarede 5X'5 m. 'bi r alanda Viii. 1b.'ya
Bir yanqmla son bulan bu tabakada kuzey kealmlni
bir seki topraktan sekinin hvk ya-
rastlayan blm dlztlerl ile Seki yzeyi ve
duvan iki 'kez Sekinin kuzey ve
bir ama 'kalan ocak, yer yer tahrip Ocak
mlek parl}aJlan ve yass bloke
Seki zertntn st rtnn nde dtrekletle
direk
'Bu !1)a'baka'da tm maalesef Karaz tipi
anak mlek gene Pembemsi bej renk ark anak
mlek. az ele geen gri renk, ark ince mallar bu tebeke-
tek renkli anak mleklerdir. anak mlek paralar ise
tm malzemenin % 10unu etmektedir.
113
Tabaka
C D 10 plankarede gene bir son bulan IX:
,VIII. Tb. p ukuruyla tahrip Olduka dzensiz, adeta yanyana
ocaklar dizisine benzeyen, olduka sert, kaba bit!kisel ketkilr amur 'har-
tan ykselti, ama
benzeyen bol ikl ve kmr ver-
Taban topraktan olup, bir blmde ok ince
lirnsi renkte bir tabaka
'K'aJ'az rlJi:piana;k rnlek paralan Bu INpe ',alit bir 'kase
tm ve
bej renkli, yuvarlak gvdeli, lbkey boyun!u,
ark bir mlek, tmlenebllen 'bir rnektir.
Az ve pembemsi bej renk astar zeri boya bezekli
paralar IX. Tb.
X. Tabaka
C - D 10. plankarade -6.20 m. derinlikte X. Tb.
Bu tatrakada bii'r gney birucu,
,ne 'ama 'kalan 'Qlk 'az ble
Malzeme ve amur Zemin sert ve

Bu tabaka da Odaya
(1) ve kscrmn hem-en in situ,
griye alan kahverengi hamurlu, 'hamuru renginde
bir mlek ele
Karaz tipi anak mlek kahverenginde orta derecede
hamuruirice ve saman yzeyleri saman iz!i gev-
rek mallar, tebekada hakim olan anak mleklerdir.
paralar birden [daha bir deyimle bu a-
ma'da ele Pembe ve bej renk 'hamurJ,u ark
ile gri hamur!u. ok iyi ark ince mallar bu tabakade
da bir ka rnekle temsil edilmektedir.
Pirot Hyk'te 2 sezon 'kanlar sonucunda sonda]
10 Bu ilk ikisi Bizans, 3.
M.. J. bln - bin sonu, 4. ve 5. M..
ii. bin, 6 - 7 - 8 - 9 ve 10. 'ise Tun vermektedir.
vksekltt dikkate X. Tb.
18 -19 m.'lik bir derinlikten sonra ana lnllecektlr. Bu arada h-
ikiz! ve nekropol de beklemektedir.
eder, sayqtlanrru
114
MARMARA ERECLisl 1980
ASGARi (e)
Roma Trkiye en nemli olan Marmara
(Perinthos'da). bijlr 'i,ki
bugne 'kadar sistemli hibir eviren
surlar hari, toprak st antik buluntutar ilk 'hemen yok kadar
Bugnk antik zerinde nedeniyle,
nahiyede hemen her ortaya
masrna neden antik grnmne bulunacak
olan bu 'beiJ1g'ej'e'riln bir surette
198D',de Eski Eserler ve Mzeler Genel Perlnthoa'da

1980 i'ki ynl
1 - ile birlikte saha
a) ve akrapol gnmze alan 'kesim-
lert {900 m.'den fazla duvar ve bunlar 1 : 2000
lekli bir harita zerine
b} Akropol tepesinin gney teodalit ile
Ff:akri'hen 1 .km. ve 30'Om. bir
alan) .
2 - Arkeolojik ve epigrafik malzemenin belgelenmesi:
1980'de Marmara Erelt'sinde 149 adet eser tesbit 'bunun
33 adedi gayrimenkul, 116 adedi ise menkul eserlerdir.
Bildiride nce Perinthos'unkanumundan ve tesbit edilen
tilanna dayanarak antik bahsedilecek, bundan sonra ta-
eserleoln Perlnthos'un entlk nemi


Perinthas ve belirttikten
sonra, akropcldekl (tiyatro, ift tonozlu 'katedral.
yama 'ise Eksedra diye
Cl ASGARi, istanbul Arkeolc]: Mzeler!
115
bir incelenecektir. Sur kuzey ke-
simdeki 'bir antik (ge antlk ?) nemi zerinde
Marmara 1980',de tesbit edilen menkul eserlerin iinde
en 9'l1u/bu Roma (3,3 .adetl . Bun-
lardan yine Roma ait mezar sunaklan. Bizans mezar
yazrtlart ve da Btn bu malzemenin yar-
nekropolnn Horna ve Bizans
ve karakteri
Perinthos'da, 'gibi, yapmadanda bol eser bul-
mak mmkndr. Mzede vqerekenlerlo kalan
eserleri Marmara belli bir alana toplayarak bir - hava
mzesinin yararlar Evler iinde, bahelerde.
tarlalarda, yol vaziyette duran bu eserlerin belli bir
alanda bir araya gelmesi hem antik nemini gz nne
serecektir. hem de solda mahkum elernanlarm

116
SARAYLAR KY (MARMARA 1980
ASGARi (*)
,
Eski Eserler ve Mzeler Genel 1971'den beri sr-
drlen ve 1978'e kadar olan Saraylar
1979'da yeni bir yn ve buradaki antik merrnar
ocaklannda apta 1980
da ynde devam Byk Merrnetcik
koyunun gerisinde ykselen tepelerin iindeki antik bir kesimi
Bu saha {lk defa olarak bu Sa-
raylar ky iindeki temel takip de
nk 1980'e kadar ufak brlket evler olan ky yerini derin
terneler 3 - 4 i betonarrne



bi rakmaa la-

Bildiride 1980 ana konu :
1 Yzey
'2 -K\y

taki'bi
3 Saraylar Mzesi iin
1
Merrnarcik koyunungneyinde ykselen tepelerin qerlslnde, deniz
seviy8ls
l
iniden 200 m. yer alan Silinte ovasmda,
yanyana bir antik ocaklar dizisi tesbit edil-
ok yksek bulunan ve kuzeye bu ocak-
lar hem antik bilgi vermeleri, hem de ilerinde
bulunan ocak malzemesi ynnden llqintir-
ler. Bu ocak malzemesi en nemli buluntu devasa bir stun
tamburudur, (ap. 4,50 m, Yk. 3,25 m) . Bu temburun. ge antik ve erken
Bizans [stanbul'un ssleyen, zerieri ka-
byk biri lln akla
gelmektedir. nemli bir husus da o 'bu kadar byk bir bloku
(66 rn", 20 ton) tepedeki ocaklardan limana lndlrrne sahip 01-
Silinte koyunun ucuna inen
(*) ASGARi, istanbul Arkeolojt Mzeleri
117
uzun bir ocak yolu 1980'de Mermer iine ke-
olan bu yolun zerinde derin tekerlek (ya da izleri bulun-

Saraylar kynn hemen ykselen tepelerin iinde
saha MersinUk mevkiinde, bir
lahit Lahtin ii Roma ait toprak ve cam mezar
Bulahtin, nekropolde
!bunun bir mnferit me-
zar ilgintir.
2 - Ky (ii takibi
'1
198'0
en 'nelmiii temel ortaY'a
bir heykaldir. Mermerindeki
mesi olan bu 'byk heykel (Yk 2,43 m) bir atlye
olan bir eseri tarlhlemek. g gzle-
rinin ve gvde Ls. 4. - 5. y.y.
akla getirmektedir.
bir temel bulunan byk bir stun kaldesl, ihraca
bir safhaya kadar fakat blllnmlyen bir sebepten
adada Bildiride stun kaldelerinin r-
neklerle gsterilecektir.
Temel ve saha bulunan eserlerin bir
Saraylar Mzesine ve belgelerin
bir 'ise sahada tesbitinin 1980'de
Saraylar Mzeslne 7 adet eser istanbul Arkeoloji Mzesine 5
aId'elt Ikk

ve sialhadia '21

118
CAFER HYK 1980
Jacques CAUVIN (*)
Olivier AURENCHE (n)
La seende campagne de fouilles a Cafer Hyk (Malatya) en octobre
1980 a rnodifle et cornplete les renseignements apres la prernlere
campagne de sondages de 1979 (l).
ii apparalt d'abord que tout le teli appartient blen pour I'essentiel
,alU precel"!almiqUle a ce que li'e hasard cl'u1n
sondage (sondage 1), tombant preclsernent sur une fosse Intruslve
profonde de l'Age du Bronze, avalt fait conelure 1979. Les intrusions
reperees en 1980 ne sont constltuees que par des -poches- a cereamlque
contenanten partlculler des tessons de l'Age du Bronze,et par une
serle de tombesvcreusees en pleine terre et couvertes de dalles en
pierre, le squelette ecuche sur le dos avec la tetea l'Ouest, d'epoque
probablement byzantine au medlevale,
La superficie degageeen 1980 (150 m
2
) a permis de mettre en
evldence sur les deux chantiers une architecture rectangulaire en brlques
crues (70 - 80 ? x 33 - 34 x 8 - 9 cm) sur soubassement de plerres ou de
galets, orqanlsee multiples cellules contlques de tres petite tatlle
(1 - 1,30x t - 1,50m). II pourrait s'aqlr de sous - sols destlnes a sup-
porter des niveaux superleurs arnenaqes. Trois constructions de ce type,
orqanlsees de part et d'autre d'un etrolt passaqe, ont ete retrouvees
dans le chantler MB- MG.
L'industrielithigue, fabrlqueeien (94 % du debltaqe,
85,9 % de I'outillage) et en silex (3,9 % du debltaqe, 12,3 % de I'outil-
lage)est representee par des lames -faucilles (12,7 %) fabri-
quees sur lame epalsse, a retouche langue, parallele et abrupte, parfois
completee par une retouche plus courte denticulante, par desgrattoirs
(11,3 %) sureclats, circulaires ou semi - clrculalres, par des polntes de
fleches (6,1 %) a pedoncule retouche en echarpe- (type pointes de
(0) Prof. Jacques CAuviN, CNRS Matson de l'Orlent Mdr.
("0) Dr. Ollvler ADRIENCHE, Saint - Etienne n'i'vers'itesi yesi.
(1) Cf. Studies, 30, 1980, 207- 209.
119
Byblos ..l . et par des (5,8 %)d'angle sur larnes cassees, 0:1
une proportion de 10 % de microlithes retrouvees -qrace a des
tamisages a mailles fines, ponctuels mais non systernatlques. Les roches
vertes. polies, ont servi a la fabrlcatton de deux haches et d'une haehette.
Plusieurs poinons en os l'outlllaqe neollthtque de Cafer
Hyk.
L'architecture, par sa conceptlon, presente de grandes analogies
aveeles rnaisons cell plan retrouvees sur le site contemporainde ayn.
et perpetue une tradition des le Vllterne rnlllenaire sur les
sltes de Mureybet et Oheikh dans la moyenne vallee syrienne
de I'Euphrate.
Quant a I'outillage llthlque, il presente.dans sa typoligie d'etroltes
affinltes avec le facles nord- syrien .du PPNB. L'armement comporte les
mmes pointes de Byblos et polntes ovalaires de tout le Vllerne mil-
lenaire du Levant. l.es mlcroperolrs perpetuent la tradition rnlcrollthique
du iEupih et posterieur '(Mureylbe!!:, phases ,i HI) .
Comme sur le Moyen Eupihrateaussi, c'est la roche verte polie (en non
comme en Palestine le silex)qui caracterlse les haches.
Ce qui, en slnqularlse le Taurus, c'est, avec la preerninen-
ce de l'obsidlenrte comme rnaterlau tatlle. le recours aux
\ . . "
..larnesfaucllles que I'on retrouve dans le meme contexte a ayn. et
qui gagneront plus tard l'lraq (Shimshara, Magzalia).
Le site de Cafer Hyk parlt done blen representer, avec ayn.
la plus anciene occupation en Turqule, La vallee de l'Euphrate
\ a d eonstituer une voie prlvlleqlee paul" la diffuslon vers le Nord de la
neolithlsatlon, dont le perlmetre d'oriqlne se trouvaitentre le Taurus
et le Moyen Euphrate.
120

SELUK EFES EVRE DZENLEME VE PROJESi


Gl ASATEKiN (*)
lkemizdeki en nemli tarlhsel yrelerden birisi de Efesdir. Byk
bir kapsayan bir antik olan Efes renyerl,
daki Seluk, eski ismiyle bir btn
St. Jean ve kale ile kasabadaki isabey Camii, hamamlar
ve tarihsel evre He bir btndr. Bu
Selukimar iinde yenldenrrdelenerek tm alana yeni bir
planlama getirilmelidir.
Yrenin kltrel, sosyal ve turizm potansi-
yeline bulunmak ve bu arada evrenin ve
Seluk - Efes evre Dzenleme ve -
Projesi
'iiki !a!llia blmden
EFESREN YERi EVRE DZENLEME VE - PROJESi
Bugn iinEfes ren yeri trnyle qezllerneyen dzensiz bir
tam bellrqln halen
devam etmesi, ren yerinin rnlkiyetl konusunda hukuksal )
konuya zm getirilmesini
Bu 'belirli bi-r program er-
evesinde yrtlebllrnesl iin bu proje
TANIM
1977 ren yeri evre dzenleme projesi bu
projede, analiz ara sentez ekibi ile
ara Ancak yrenin zel nemi nede-
niyle konu sonradan tekrar ele bir pilot proje haline
Proje uzun sreli bir perspektif iinde ele olup ana b-
lmden Dkmleri kapsayan blmde yrenin ve
bir dkm
(0) Gl A8ATEK:iN. Eski Eserler ve Mzeler Genel
121
/
ikinci blm ara sentez, nc blm ise nerileri
DKM
Bu blmde, Efes antik kenti ve tarihsel ince-
lenerek 'Kltrel Arazi
1710 yasa belqelerne'
mlkiyet durumu, ve ren yeri
ARA SENTEZ: SORUNLAR/OLANAKLAR
belirlenen sorunlar kentin temizlik, ve
bir program erevesinde yrtlmesi,
daha yeterllj bir


ortaya
iin, Avusturya Arkeolo]l Enstits, Seluk Bele-
diyesi, Efes Mzesi ve Genel birlikte ve
uyum iinde gerekmektedir.
NERilER
Bu blmde ren yeri ren yeri dzen-
lenmesi neriler temizlik ve ona-
ren yerinde uzun vadede d-
belki 50 - 60 bulacak bir' programla
Bu sre parasal pro-
jede ve sresine ve grevalan ve]
veya olerak
ST. JEAN VE EVRESi DZENLEME VE
PROJESi
Tarihi Ayasuluk kentinin Seluk kalesi, yeralan
St. Jean Bazlllkast. isabey Camii, Se'luk ve su kemerlerinin
tarihsel ekirdek, projenin ikinci nemli blmn

Bu yrenin bir btn olarak ele, ve
larmm rp i , ibel'i'rl'enme's'i
rnesl proje etaplan iermektedir:
ST. JEAN BAZiliKASi VE
1973 beri sregelen t-
mnn ele
122
MEvzi iMAR PLAN T
belirtilen byk dzenleme
mevzi imar plan nerisi olarak imar ve iletile-
cektir.
ST. JEAN SELUK KALESi ARASI EVRE DZENLEME
PROJESi
ele odak olan bu blmde, ay-
bir proje Buna gre, kaleye sur
yol, kale kaprs: bir otoparkla bitecek, bu noktadan sonra yaya
.
MZE EVRESiNiN DZENLENMESi
Bu konudaki 1977 olup bir mevzi imar
plan haline gerekli

SONU
Seluk - Efes evre Dzenleme ve - Projesi, Genel M-
Tescil, ve Planlama ile Efes Mzesi M-
ortak ele izmir
ve da a-
arkeolog, etnolog, sanat tarlhlsl ve restorasyon mi-
marlar
Sz rp'roje bu lekteele Genel Mdr-
lk Projesi olup, Avusturya Arkeoloji Enstits Quatman
yneticilerinin, Seluk Belediyesinin de ve
m ile
123
- ~ ~ - - ~ ~ ~ -
AYASULUK (ST. JEAN) EVRESiNDE YAPILAN
1980
Mustafa BYKKOLANCI (*)
- 8fe
l
8 dzenleme, ve restorasyon
yer alan St. Jean ve restorasyon 1979
ay, 1980 ise toplam drt ay devam Ord. Prof. Dr.
Ekrem himayelerinde 1980 Efes
MzleSli IMdn 'Selahattin mda \/Le lu
Mimar M. Erol ve S. Aygl'n
ve restorasyon olmak zere blme
tadlL .
1 -
A) Sur : (30 - 53/S - V) inde ka-
lan bu duvardakiIlk kaz: 1979 ve 1980 sezonu
sonunda nce tabii bir yama grnmndeki
ok az 'sur we ku-
leler sonucu tmyle ortaya bylece
bir sur
Kalesi (VII- Vlll. 'ku-
leler 240m.'lik gerek plan
gerekse sur bedeni olarak orta'ya ve iki toplam olarak
6'500:m
3
ve !m1olioz Ayasuluik ge
nel uygun olla
ll1alk
olen sur duvarlerrnm
temelleri 'gney daha yksekte Kuzeye ala-
. tjjelm1e'I 'sur

1:I8
1
s-
, bit' temelleriri zen
\ bu sebeplegelecek olan sur nn-
deki nem
sur duvarlanrun blmnde toplam 8 kule yer
Bunlardan 4 tanesi dikdrtgen ve ileri
zamanlarda edildikleri saptanan 'bu kulelerin ileri gelecek
Kulelerden 4 tanesi VII. - VIII. Arap
(*) Mustafa BYKiKOLANCi , Seluk Efes Mzesi
125
edHen surla beraber "te gen
bastlon tarzmdadolu bu Ibiri Seluklu
ve evresine bu amala dikdrtgen 'bir destek Bu
arada V. - Vii. kuleler ok durumdaki i duvarlar
da plan olarak ortaya ve bir sahlb saptan-

i ve tmyle malzeme
duvar sahip olan i sur
Efesos'takl getirilip
paralargrlmektedir. Byk mermer
sur Efesos otunma bulun-
Bunlar ve kitabell oturma basarnaklanna da
bu ve
kltabell ve kitabesiz mermer na da rastlamak mmkn ol-
Byk bir acele edilen sur
ve kuleler bugn fazlaca Duvardibindeki
byk sur dolgusuna aittir. Bu dolgu iinde de ok
malzeme Bunlar Arkaik ve Klasik
Artemlslon'a ait olanlar Bunlardan Env. No: St. J. 79/5
yksek kabartrna (Artemisian'un bi-
I"ine alt) ve St. J. 79/!271 A'r'temisljon :airt o'lian en
nemlileridir. Bundan ok Artemisian mimari
qeen sur !bulunan beraber !biir
grup etmektedirler. St. J. 79/67 .nolu Nike de
nemli buluntular
B) Sur (36-41/c-E) 1978
ortaya :k!anlan Atrium kuzey Ayla,sullUk
sur kuzeye devam Bu
'60m."lJiik 'sur temel kadar li
ve sur tmyle Bylece 1927- 30
Avusturya Arkeoloji Enstits llnde ya-
ve dekovillerle bu olarak
3000
l
m
3
ve moloz ve tepe
grnmndeki ortadan dik-
drtgen bir kule Daha sonra kuzeye tet-
klkler sonunda bu en az kulenin daha
C) Atrium Kuzeyinin (40 - 42/IF - H) Bu sur
ve kUzieye IdeMam ve
burada ilgin bir sonra
bir meydan ve Ibu meydendan IBaip1tisterro:na uzanan !bunun
i'ki dkkan ve bu Bazlllka ve ev-
126

fikir vermektedir. Atrium


kuzeyine olan birinin ve
Ayasuluk buluntu iki kk kpk
iindeelegeen deflnede, 1812 adet Il. Murat Akest (1 gr.
1'6 adet Dk!a ve '10 adet vardrr,
2 - RESTORASYON
A) Atrium Gneyindeki Sur Restorasyonu: (47/
E'- GL 1976-77, bu duvardaki restorasyon
Yksek KUrulundan geen proje 1979
Yeterli rnermer 'blok iin imitasyon
duvar 2 m. daha
B) Atrium Yuvarlak Kulenin Besto-
rasy:onu: IBu kulede 197'9 1'9'80 yo-
imitasyon bloklar yerine orjinal mermer bloklar
restorasyon sonunda 8 metre
kule ortalama olarak 3 metre daha ve bu etkili bir g-
sahib
C) Atrium Kuzeyinde Bestorasyenu : (4J2/E -F). Atriumun
gney ve kuzeyinde gezinme yerlerini
kemeri i oaltt adedi ayak ve kemerleriyle beraber restore edil-

D) Yerlerdeki : en

sur i sur blmnde ona-
(Bunidlam Takip
oyulan 'byk bu tehlike
E) Kk Apell zerine Korunma 1'961 Ha-
zilikamn sol transepti kuzeyinde ortaya Kk 'in korun-
kk 1980 yeniden ele
Bunun yerine projesi Mimar Suzan Aygl ve daha
bir koruyabllecek olan konstrksiyon ve alaturka kiremitli
!yap i ye monteediil i
3 - EVRE DZENLEMESi
..
Atriium gneyi veya Ayaeuluk sur
nndeki dzenlenmesi (47 - 54/E - LL: Bu
ncelikle daha nceki moloz ve rnerrner
bloklar yere Daha
mayan ve en son olarak tesviyesi .
ve leklendlrrneye bir duruma Bylece i
birevre dzenlemesi ve ilk
St. Jean
127
- ~ ~ - - ~ ~ ~ -

.
-
2
P
l
a
n
1
-
D
i
d
y
m
a
,

1
9
8
0
:

i
.
r
-
.

1
1
"

.
1
.
A
R
C
H
A
IS
C
H
I
I
i
I
l
i
I
H
e
L
L
e
H
I
S
T
l
S
C
H
g
S
P
A
T
H
e
L
L
E
H
IS
T
lS
C
H
,
,
-
_
.
-
/
,

-
-
-
-
-
r
-
-
-
"
S
"
-
-
-
r
-
-
-
"
,
"
'1
:
.
_
.
.
,
.
-

'\
;
"
!O
m
\ -
\
\ '
\
\
,
\

A
e

i
S
:
> e :
2
.
.
.
I
D
c
o
c
l
o
./
.-'
_.-.
.---
----
o
-
' ..
:::1
<il-
:::1
c
:::1
..
:0
cl
.. C
;:
ii:
III
ii
co>
ii
~
o
co
o'>
...
ii
~
m
>-
"ci
iS
i
Lo
N
C
III
ii:
. F! -
~
! i i ~ m .
i ~ m
~
~ ~ i
I
.11
: :
N ol
Q ..
-....11-
Resim 1 ve kutsal caddenln !grnm.
Resim 2 - restore odalarm, ve kutsal caddenin
grnm.
-111-
APHRODISIAS 1980
D
lt',
:CJI'I'Y 1'I..\N
.(W 'TO. IMTB.
y'lIUI"I,
f rome'
Plan 1 - Aphrodisas; .: genel plan 1980
-v-
- v . . -
c
O'
'Q)
'i
L'LI
. :
Gl
fJ)
:a
'iii
:c
o
...
..c
Q.
c :
i
Resim: 3- Aphrodisias, Sebasteion: Claudius eziyor.
-VII-
Resim: 4 - Aphrodisias, Sebasteion: Livio, Claudius, Demos (?)
-VIII-
i
.
Resim: 5 - Sebasteion: imparatar Augustus ve Nike ganimet

Resim: 1 - Stratigrafi
Resim: 2 -

;Resim: ...3 .,....., ucu- yz

Resim: 4 - ucu- eril yz
BERGAMA 1980 VE
-XII-

"2
=
;S

:;
5

"
i

o:
=

c
'E

E
'.

Resim: 2 - Mermer salondaki o n a r l m z r h l kebertmr,


- XIII-

III
E
o

c


:;

III
...
u-
C
...
(ll
CIL
al
'iii


C
:
c
...
III
iii
o
....
=

'<l'
,5
al
Gl

III
E
o

iii
s
'Ei

,5
:

Resim: 5 - kpekik (?)
tutan Eros (P.t.)
-.-,.xv --
Resim: 6 - Hellenistik
(P.t.)
Resim: 7 - Hellenistik
heykelcik (P.t.)
Resim: 8 - Demir
Resim: 9 - Bizans
Bronz
Resim : 10 - 2 Bizans
Bronz

SELEUKEiA (KALVKADNOS) K A Z s 1980
Resim 1 - (A) a m a s
Resim : 2 - (B) a m a s
-XVIl-"
Resim 3 - (C) a m a s
Resim : 4 - (D) a m a s
-XVIII-
Resim 5 - Halen mzede bulunan friz
Resim 6 - meydana

\
Resim: 7 - T a p n a n ayakta kalan tek stunu
Resim: 8 - 14. stun kaide profili,
-xx.-
.>
' . , , ....
Plan: 2 - T a p n a k p l a n
-XXI-
Resim: 9 - K e stunundan detay
Resim: 10 - 14.. stunkaide profili
-XXII-

1980 YILI BULUNTULARI


/
'Q.
\\

1--lI---"'l--+--/7=

CIL

-XXIII-
c
al
ii

i
cl
o
Q.
o
.....
c

Gl
....
CIL
'0
cl
i
'ii
en-
a

i--:,_
c
.. al
's:
....

...
ii
E
2

ci
i
Resim 1
Resim: 2
- x x v -
Resim 3
Resim 6
Resim: 8
-xxv-
Resim: 7
Resim: 4
-=XXVlt-
Resim: 5
KESTEL 1980
(i., 20)
-130 -126
-174 , ,.'- - ;t

O 50 100 200
... )--'1..:.;. i T
Plan 1 -
-XXVll-
'Resim 1 - Kestel- F r n 20
Resim 2 - Lahit
-XXVIII-
Resim 3 - tahir
Resim 4 - Lahit buluntusu, oyuncak k u
- x x x ~
Resim 5 - F. 7 nce
Resim 6 - F, 1
-xxx-
Resim 7 - F.
Resim 8 - F. 7
-XXXI-
SIRATONiKEiA KAZISI 1980
Resim 1 - Apsisli oda, detay
Resim: 2 - Tiyatro
-XXXII-
Resim 3 - (tiyatrodan)
(
Resim: 4 - Korintstun (tiyatrodan)
--,
-
Resim: 5 - mimari para (tiyatrodan)
Resim: 6 - Krateri ssleyici eleman (tiyatrodan)

)
n l ! 1980 EXCAVATIONS AT ARSLANTEPE
Fig.: 1
-XXXV-
Fig.: 2
-XXXVI-
J
AVASOFVA HAZINE DAiRESi (SKEVOPHILAKION) KAZISI
Resim 1 - Ayasofya Skevophilakion'u
.;.r-. XXXVii .-
HVOK 1980 DNEMI
22
1---,-1-,--.[--+ 24
TOPOGRAPHISCHE AUFNAHME 1978:
___ so M. TESVIYE I"IOHENlINn:
M_' _. 0.5 M tESVIYE . HOHENLlME
ANANOKTA
NI'$PI 1RTl FA RELATIVEHOHE10M.
NOKTA- PUNX.T10M
'--=!--"--7I--t--+---+- 23
HA55lEK
s R o
K. L

z7
26
25
24
23
22
18
M .. ... _ ...
---.._-
I, ,I,
/1
,
i
i
r
/
i
i
\\
\
,
,
,
,
\
,
,
,
,
,
,
, ,
\
"
:;
\
,
\
\
"
................
0
0 0
-00
......12
!
/
!
",.. -----7 --------
09
11
1\
':
.,
il
'1
. '
:.
/
/
.-
/
09
L N O'
p w
y
Plan : 1 - 19781980 amalarla birlikte Hassek Hyk
topografik

i
i
J
Resim 1 - 1980 mevsiminden sonra, ekilen hava

,
i
Resim 3 - astar bezemeli 2 erzak stok
-XL.:-
;
AYASULUK (St: JEAN) EVRESiNDE YAPILAN 1980 YILI
Resim 1 - St. Jeankilisesi ve lkale'nfn Artemision'dan genel grnm
Resim-,: 2 - Atrium- gneyindeki alan; evre dzenlemesi'
__ . ;

Resim 3 - eskl : rts
Resim 4 -- yeni
- XLII' .,.-_

You might also like