You are on page 1of 17

ANADOLU MEDENYETLER

ANADOLU: (Kk Asya) Tarih boyunca bir ok g ve istilaya uramtr.Neden?: 1- tarafnn denizlerle evrili oluu, Avrupa ve Afrika arasnda deniz ve karadan kolayca balant kurulmas 2- Olumlu iklim artlar, verimli topraklar bol su kaynaklarna sahip olmas

ANADOLU'DA UYGARLIK NEDEN GELMTR? 1- Gler ve istila amacyla gelen topluluklar sahip olduklar kltr ve medeniyeti Anadolu'ya tadlar. 2- Anadolu'nun Msr, Ege ve Yunan Medeniyetlerine yakn bir konumda olmas bu medeniyetlerden etkilenmesini salamtr.

ANADOLU MEDENYETLER: Anadolu'da kurulan uygarlklar srasyla unlardr: 1) Hititler, Frigler,Lidyallar, yonlar, Urartular (M 2.bin-M.600 yllar arasnda) 2) Persler (M. 543-333) 3) skender mparatorluu 4) Roma mparatorluu 5) Bizansllar (395-1071) 6) Trkler (1071-....)

1)-M.2.BN- M.600 YILLARI ARASINDA ANADOLU MEDENYETLER

A)-HTTLER:

Anadolu'ya Kafkaslar'dan geldikleri tahmin edilmektedir. * Kzlrmak evresinde kurulmutur. Baehirleri HATTUA (Boazky)'dr. * Hititler Suriye topraklar iin Msr ile yaptklar sava sonucunda KADE ANTLAMASINI imzaladlar. Kade Antlamas tarihte bilinen ilk antlamadr. * Hititler'de asillerden oluan PANKU denilen bir meclis vard. Bu meclis kraln yetkilerini kstlyordu. * Hititlerde kraldan sonra en yetkili kii TAVANANNA denilen kralieydi. * Hititler krallarnn hayatlarn anlatan ANAL adn verdikleri yllklar hazrlayarak, tarafsz TARH YAZICILII'n balatmlardr. * Hititler kayalar dzletirerek, tanr kabartmalar yapmlardr.( vriz ve Yazlkaya Kabartmalar Hititlere aittir.) * Hititler Asurlular tarafndan ykldlar.

B)-FRGYALILAR(FRGLER): * Orta Anadolu'da(Sakarya nehri evresinde) M. 800 yllarnda devlet kurdular. Baehirleri GORDON'du. * Kimmerler tarafndan ykld. * Friglerin en byk Tanrlar KBELE 'dir. * Frigler dokumaclkta ileri gitmilerdir. Frigyallar TAPETES ad verilen hal ve kilimleri ile nldrler.

C)-LDYALILAR: * Bugnk Gediz ve Menderes rmaklar arasndaki blgeye eski alarda LDYA deniliyordu.

* Bakentleri SARDES(Sard)'dr. * Lidyallar ticarette gelitiler. Tarihte PARA'y ilk kez kullanan Lidyallar'dr. * Lidyallar Efes'ten balayp, Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan KRAL YOLU'nun almasnda etkili oldular. * Lidyallara Persler son vermitir. * Lidyallarn ksa zamanda yklmasnn sebebi, ordularnn eitli kavimlerden toplanan cretli askerlerden olumasdr.(Dzenli ve srekli milli ordusunu oluturamamtr.)

D)-YONYALILAR(YONLAR): * zmir Krfezinden, Gllk Krfezine kadar olan blgeye YONYA denilirdi. * Yunanistan'dan gelen AKALAR buradaki yerli halkla kararak, ehir devletleri halinde yaadlar. Balca yon ehirleri unlardr: Efes, Milet, zmir, Foa, Bodrum. * Efeste'ki ARTEMS tapna yonlara aittir. * yonlar deniz ticaretinde gelimilerdi. * yon Edebiyatnn en nemli eseri Homeros'un "lyada ve Odesa destan" dr. * yonlar bilim ve sanatta gelimilerdir. Matematikte Tales ve Pisagor, Tarihte Heredot, Tpta Hipokrat, Felsefede Diojen)

E)- URARTULAR: * Van Gl ve evresinde devlet kurmulardr. Baehirleri TUBA(Van)'dr. * Urartular'da kral lkeyi sava tanrs HALD adna ynetirdi. * Urartular madencilik ve maden iletmeciliinde ileri gitmilerdi.

* Urartular kaleler ve su kanallar ile nldr. (Toprakkale, avutepe, Patnos ve Kayaldere kaleleri)

KLTR VE MEDENYET

DEVLET YNETM: 1)- Anadolu'da kurulan bu devletler genellikle krallkla ynetilmitir. Kral hem bakomutan, hem ba yarg, hem de ba rahipti.

NOT: Bu durum kraln siyasi, askeri ve dini gc elinde bulundurduunu gsterir. Ayrca kraln barahip oluu laik olmayan bir anlay yanstmaktadr.

2)- Hititlerde asillerden oluan PANKU denilen bir meclis vard. Bu meclis kraln yetkilerini kstlyordu. 3)- Hititlerde kraldan sonra en yetkili kii TAVANANNA denilen kralieydi. 4)- yonyallar merkezi krallk yerine STE denilen ehir devletleri halinde yaamlardr.

DN VE NANI:

1)- Anadolu'da ok tanrl inan mevcuttu. 2)- Hititler kendi tanrlarndan baka n Asya tanrlarna, Lidyallar da Yunan tanrlarna tapnmlard.

NOT: Bu durum Anadolu'da dini etkileimi yanstmaktadr.

3)- Urartular lmden sonra hayata inanmlard. Bu yzden mezarlarn ev ve oda biiminde yapp iine eitli eyalar koyuyorlard. 4)- Friglerin en byk Tanrlar KBELE 'dir. 5) Efeste'ki ARTEMS tapna yonlara aittir. 6) Urartular'da kral lkeyi sava tanrs HALD adna ynetirdi.

SOSYAL VE EKONOMK HAYAT: 1)- Halk genellikle Asiller, Rahipler, Hrler ve Kleler olarak snflara ayrlmt. 2)- Anadolu'da ekonomik hayatn temelini tarm, ticaret ve hayvanclk oluturuyordu. 3)- Urartular madencilik ve maden iletmeciliinde ileri gitmilerdi. 4)- Lidyallar ticarette gelitiler. Tarihte PARA'y ilk kez kullanan Lidyallar'dr. 5)- yonlar deniz ticaretinde gelimilerdi. 6)- Lidyallar Efes'ten balayp, Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan KRAL YOLU'nun almasnda etkili oldular.

YAZI, DL VE EDEBYAT:

1)- Anadolu'ya yaz Asurlular tarafndan getirilmitir. Hititler ve Urartular Asurlulardan aldklar V yazsn ve kendi bulular olan HYEROGLF(resim yazs) yazsn kullandlar. 2)- yonlar ve Lidyallar Fenike yazsn kullandlar. Fenike yazsn batya aktaran YONLAR olmutur.

3)- Hititler krallarnn hayatlarn anlatan ANAL adn verdikleri yllklar hazrlayarak, tarafsz TARH YAZICILII'n balatmlardr. 4)- Hititler, Msrllarla tarihte bilinen ilk antlamay (KADE ANTLAMASI) imzaladlar. (M.1280) 5)- yon Edebiyatnn en nemli eseri Homeros'un "lyada ve Odesa destan" dr.

HUKUK:

Anadolu'da kanunlar Mezopotamyadaki gibi ksasa ksas deildi.

BLM VE SANAT: 1)- Hititler kayalar dzletirerek, tanr kabartmalar yapmlardr. (vriz ve Yazlkaya Kabartmalar Hititlere aittir.) 2)- Urartular kaleler ve su kanallar ile nldr. (Toprakkale, avutepe, Patnos ve Kayaldere kaleleri) 3)- yonlar bilim ve sanatta gelimilerdir. Matematikte Tales ve Pisagor, Tarihte Heredot, Tpta Hipokrat, Felsefede Diojen) 4)- Hititler ve Frigler dokumaclkta ileri gitmilerdir. Frigyallar TAPETES ad verilen hal ve kilimleri ile nldrler.

ANADOLU'YA HAKM OLAN DEVLETLER

1)- PERS MPARATORLUU: Anadolu M. 543-333 yllar arasnda ran'da kurulan PERS MPARATORLUUNUN hakimiyetinde kald.

2)- SKENDER MPARATORLUU: Makedonya kral II. Filip'in lmyle yerine geen olu BYK SKENDER Asya seferine karak byk bir imparatorluk oluturmutur. ASYA SEFER: Byk skender bu seferle Anadolu, Suriye, Msr ve Hindistan'n bir blmn ele geirdi. Pers mparotorluuna son verdi. Bu sefer dnnde yolda ld. HELENSTK MEDENYET: Byk skender'in Asya seferi srasnda Yunan Medeniyeti ile Dou Medeniyetleri birbirlerinden etkilendiler. Bylece dou ve bat medeniyetlerinin karmndan HELLENZM MEDENYET ortaya kt. skender'in lmnden sonra Anadolu'da kk krallklar kuruldu. Bunlarn balcalar; a) BTNYA KRALLII: Kuzeybat Anadolu'da b) PONTUS KRALLII : Karadeniz'de c) BERGAMA KRALLII: Bat Anadolu'da kurulmutur. Bergama krallar bilim, edebiyat ve sanata nem verdiler. Koyun ve kei derisinden PARMEN kadn icat ettiler. Bu sayede pek ok kitap gnmze geldi. Yine Bergama Krall Dneminde yaplan ZEUS tapna mehurdur.

3)- ROMA MPARATORLUU:

* talya'da kurulan bu devlet ksa zamanda Avrupa, Asya ve Afrika topraklarna yaylmtr. 395 ylnda Bat ve dou Roma imparatorluu olarak ikiye ayrlmtr. Bat Roma 476 ylnda, Dou Roma (Bizans) ise 1453'te yklmtr. * Bozdoan Kemeri(istanbul), emberlita(istanbul), Ogst Mabedi ve Roma Hamam (Ankara), Aspendos tiyatrosu (Antalya) Romallardan kalan nl eserlerlerdir. * Romallar Msrllardan aldklar Gne takvimini JLYEN TAKVM adyla gelitirdiler. * Fenikelilerin bulduu harf yazs(alfabe), yonlar yoluyla Yunanllara ve onlardan da Romallar'a gemi, Romallar bunu gelitirerek LATN ALFABESN oluturmulardr. * Roma'da ilk yazl kanunlar 12 Levha Kanunlardr. Roma kanunlar gnmz Avrupa hukukunun temelini oluturur.

4)- BZANS MPARATORLUU(DOU ROMA MP.): * Merkezi stanbul olan bu devlet 1453'te Fatih Sultan Mehmet tarafndan yklmtr. * Ayasofya, Aya rini, Hora, Sergios ve Baks kiliseleri ile Yerebatan ve Binbirdirek Sarnlar en nl eserleridir.

TRKYENN EVRESNDEK KLTR VE MEDENYETLER

MEZOPOTAMYA MEDENYET: Mezopotamya: Gneydou Anadolu'dan balayarak, Basra Krfezine kadar uzanan, Dicle ve Frat nehirleri arasndaki blgeye Mezopotamya denir. Mezopotamya Verimli topraklara sahip olmas, iklim artlarnn uygun olmas gibi nedenlerden dolay sk sk istila ve glere sahne olmu, insanlar arasndaki kltr etkileimi fazla olduundan medeniyet bu blgede gelimitir.

BALICA MEZOPOTAMYA KAVMLER: 1- Smerler 2- Akkadlar 3- Elamllar 4- Babilliler 5-Asurlular

1)- SMERLER: * Birbirinden bamsz STE denilen ehir devletleri halinde yaadlar. En nemli ehirleri; Ur, Uruk, Laga'tr. Bu ehir devletleri ENS veya PATES denilen Rahip-krallar tarafndan ynetiliyordu. * ok tanrl inanca sahip Smerlerin tapnaklarna ZGGURAT denirdi. * Mezopotamya'da evler ve tapnaklar ta az olduundan kerpi ve tuladan yaplmtr.

NOT: Hem bu zelliinden hem de sk sk istilalara uradndan bu yaplar gnmze kadar ulamamtr

* Gnmz Uygarlnn temeli olan yazy (V YAZISI) ilk kez Smerler bulmutur. (M. 3500) * Tarihte lk yazl hukuk kurallar Smerler tarafndan oluturulmutur. Bu zellikleri ile Smerlere dnyadaki ilk Hukuk devleti diyebiliriz.

NOT: Laga Kral URUKAGNE tarafndan oluturulan ilk yazl kanunlar "fidye ve bedel" sistemine dayanyordu. * Smerlerin en nemli edebiyat eserleri; Glgam Destan, Yaradl Destan ve Tufan Hikayesi'dir. * Smerler Matematik ve Geometrinin temellerini atnlardr. (Drt ilemi bulmular, dairenin alann hesaplamlar, arpma ve blme cetvelleri hazrlamlardr.) * Smerler astronomide de gelimilerdir. (Burlar bulmular, bir ay 30, bir yl 360 gn olarak hesaplamlardr.

NOT: Dnyada ilk kez AY YILI hesabna dayanan takvimi Smerler bulmulardr. * Son aratrmalara gre rf, adet,geleneklerine ve dil yaplarna, kullandklar aletlere baklarak Smerlerin Mezopotamya'ya Orta Asya'dan geldikleri Trk olabilecekleri tahmin edilmektedir. * Akkadlar tarafndan yklmlardr.

2)- AKKADLAR:

* Arap Yarmadasndan Mezopotamya'ya gelen Sami kkenli bir kavimdir. * lk srekli ve dzenli ordular kurmulardr. (Bu sayede ksa zamanda Mezopotamya'nn tamamna sahip olmulardr.) * Tarihte bilinen ilk byk imparatorluu kurdular. * Kurucular SARGON, bakentleri AGADE'dir. (Tapnaklarna da AGADE denilirdi.) * En nemli mimari eserleri ZAFER ANITI'dr.

3)- ELAMLILAR: * Elam gneydou Mezopotamya'ya verilen addr. * Bakentleri SUS'dur. * Bilim ve teknikte ileri olmamalarna ramen, gzel sanatlar ve ssleme alannda gelimilerdir.

4)- BABLLLER: * lk "Mutlak Krallk" anlay Babil'de ortaya kmtr. * nl krallar HAMMURAB, ilk ANAYASA olarak bilinen "Hammurabi Kanunlarn" oluturdu. (Bu kanunlar Sami geleneklerinden ve Urukagine kanunlarndan yararlanlarak hazrlanmtr.) * "Babil Kulesi" ve "Babil'in Asma baheleri" en nemli eserleridir.

5)- ASURLULAR: * Yukar Mezopotamya'da(Gneydou Anadolu) kurulmular, Toroslar ve Kapadokya'ya kadar yaylmlardr.

* Anadolu'da ticaret kolonileri kurdular. (KLTEPE'de) * ivi yazsn Anadolu'ya reterek, Anadolu'da tarih devirlerini balattlar. * Tm ivi yazl eserleri bakentleri NNOVA'da toplayarak, ilk KTPHANECLK ve ARVCLK faaliyetini balattlar.

MISIR MEDENYET

* Kuzey Afrika'da NL NEHR ve etrafnda kurulmu olan bir medeniyettir. * Etrafnn l ve denizlerle kapl olmas, dier medeniyetlerle etkileiminin daha az olmasna sebep olmutur. Bu yzden Msr Medeniyeti KENDNE ZG bir medeniyettir. * nceleri NOM ad verilen ehir devletleri varken, M.IV. binden itibaren Kral MENES'ten itibaren merkezi krallk haline gelmitir. Kral Menes'le FRAVUNLAR DEVR balar. * Msr krallarna FRAVUN denirdi. Firavunlar dini ve siyasi otoriteyi kendilerinde toplamlard. Kendilerini Tanr olarak ilan etmilerdi.

NOT: Msr'daki TANRI KRAL anlay, Mezopotamya'da ise RAHP KRAL anlaynn egemen oluu hem Msr hem de Mezopotamya'da LAK olmayan ynetim anlayn yanstmaktadr. * Dinleri ok tanrldr. tanrlarn insan veya hayvan eklinde tasavvur etmilerdir. Firavunlar iin

PRAMT'ler yapmlar, llerini mumyalamlardr. Bu durum ldkten sonra dirilme inancnn olduunu gstermektedir. Halk mezarlarna ise LABRENT denilirdi. * M. 525'te Persler, M.333'te de Byk skender tarafndan igal edilmitir.

NOT: Byk skender'in istilas ile Yunan ve Msr medeniyetleri birbirini etkilemilerdir.

* M.1280'de Hititlerle KADE ANTLAMASINI imzaladlar. * Kendilerine zg HYEROGLF (Kutsal resim yazs) yazsn kullanmlardr. * Yazlarn PAPRS ad verilen bitki yapraklarna yazmlardr. * Eczaclk, kimya ve tpta gelimilerdir.(Mumyaclk) * Matematikte Pi saysn buldular. Astronomide gelimilerdi. Rasathaneler kurmular ve Nil nehrinin tama srelerini hesaplamlard.

NOT: Dnyada GNE YILI esasna dayal ilk takvimi Msrllar yapmlardr. Romallar Msrdan aldklar bu takvimi gelitirerek bugn kullandmz Milat takvimini oluturdular.

* Msr ekonomisi tarm, ticaret ve madencilie dayanyordu.

EGE VE YUNAN MEDENYETLER

Girit Adas, Yunanistan, Makedonya, Trakya, Bat Anadolu ve Ege Adalarnda yaayan topluluklarn

meydana getirdii medeniyettir.

A)- GRT MEDENYET: ege ve Yunan Medeniyetinin ilk ortaya kt yer GRT ADASI'dr. Bu medeniyet buradan dier adalara, Mora ve Yunanistan'a yaylmtr. En nemli eserleri KNOSSOS SARAYI'dr.

B)- MKEN MEDENYET (AKALAR): Anadolu'dan M. II. binde Yunanistan'a gelen AKALAR tarafndan kurulmutur. * ehir devletleri halinde yaadlar. En nemli ehirleri MKEN'dir. (Bu yzden Miken Medeniyeti diye anlr.) * Akalarn siyasi tarihinin en nemli olay TRUVA SAVALARI'dr. (Boazlarn egemenlii iin Mikenlilerle Truvallar arasnda yaplmtr. Truva Savalar tarihte ilk defa "Boazlar Sorununu ortaya karmtr. Homeros'un LYADA adl eserinde bu savalar anlatlr. * nemli Mimari eserleri Miken ve Tirins atolar'dr. * Miken Uygarl DORLAR tarafndan yklmtr.

C)- YUNAN MEDENYET: Akalara son veren DORLAR tarafndan kurulan bir medeniyettir. Yunan Medeniyeti kendinden sonraki Hellen ve Roma Medeniyetleri zerinde etkili olmutur. * POLS ad verilen ehir devletleri kurdular. nemli ehir devletleri Atina, Sparta ve Korint'dir.

* Yunan ehir devletleri g olarak birbirlerine denk olduklarndan, birbirlerine kar stnlk salayamamlardr. Bu nedenle Yunanistan'da ilk ada milli btnlk salanamamtr.

NOT: Sadece lkelerini ele geirmeye alan Persler'e kar birlik salamlar ve PELEPONNES savalarnda Persler'i yenilgiye uratmlardr.

* Yunanistan'da Halk; Soylular, tccarlar, kyller ve kleler olmak zere snflara ayrlmt. Bu snf farklar snflar aras ekime ve mcadeleyi dourmutur.

FENKE MEDENYET

Lbnan dalar ile Akdeniz sahili arasndaki blgede yaamlar gemicilik ve ticarette gelimi bir medeniyettir. * Dou Akdeniz ve bat Afrika sahillerinde ticaret kolonileri kurdular. Dou ve Bat medeniyetlerinin kaynamasnda TAIYICI bir rol oynadlar. * Mezopotamya ivi yazsndan ve Msr Hiyeroglifinden etkilenerek HARF YAZISI'n (alfabe) buldular.

NOT: Fenikeliler'in 22 harften oluan yazlar, Yunanllara, onlardan da Romallara geerek

bugnk LATN alfabesini oluturmutur.

* CAM' icat etmiler, Fildii ilemeciliinde ileri gitmilerdir.

BRAN MEDENYET

M. 1500'lerde Filistin ve Lbnan dolaylarnda yaayan braniler Sami rkndandrlar. * Hz. MUSA zamannda birlik haline geldiler, devlet haline gelmeleri Hz. DAVUD zamannda oldu. En gl dnemler Hz. SLEYMAN zamandr. * Hz. Sleymandan sonra brani Devleti srail ve Yahudi devleti olmak zere ikiye ayrlmtr. srail devletine Asurlular, Yahudi(Yuda) devletine ise Babilliler son vermilerdir. * Dinleri Tek tanrldr. (Yahudilik=Musevilik). lk an tek tanrl dine inanan ilk kavmidir. Kutsal kitaplar TEVRAT 'dr.

NOT: braniler Musevilii Milli bir din olarak kabul ettiklerinden bu din dier kavimler arasnda fazla yaylmamtr. NOT: Dinlerinin etrafnda milli bir birlik oluturduk larndan dnyann drt bir yanna dalm olmalarna ramen birbirleriyle dayanma iinde olmulardr. * II. Dnya Sava sonunda ngiltere ve Amerika'nn yardmyla bugnk Filistin'de srail devletini

kurmulardr. * En nemli eserleri Kuds'teki MESCD- AKSA (Sleyman Mabedi)' dir.

You might also like