Turkish Journal of Geriatrics 2005; 8 (3): 148-152

DERLEME

YALILARDA KMLKLENDRME
Z
Burcu EYOK1 Murat EKE2 . Hamit HANCI1 lik tespiti bir ok adli olayda kritik neme haizdir. ounlukla yaayan olgularda nemli sorunlar oluturmasa da bilisel yetilerde kayplarla karakterize hastalk olgular, sulularn tespiti ve kimlik deitirme abalar gibi baz durumlarda gerekli olmaktadr. Kimlik saptamann nemi zellikle cinayet, kazalar, intiharlar ve doal lmler ile kitlesel felaketlerde daha bir nem kazanmaktadr. Bu makalede, gncel adli tp uygulamalarnda yal bireyleri kimliklendirmede kullanlan yntemler ve kimliklendirmenin nemi vurgulanmaya allmtr. Anahtar szckler: Kimliklendirme, Tbbi kimlik, Adli kimlik

Treyin belirli bir kimse olmasn salayan artlarn btn olarak tanmlanan kim-

oplumsal bir varlk olarak insana zg olan belirti, nitelik ve zelliklerle, bir bi-

REVIEW ARTICLES

IDENTIFICATION OF ELDERLY
ABSTRACT

Iplays an important role in many forensic conditions. Though it may be needed to

determine the exact identity of one especially in some of disease processes affecting the intellectual well-being and in cases of criminal identity forgery, it is rarely needed in living cases. In disasters, mass fatalities and criminal violence cases it gains importance to identify the deceased. In this article, the current methods being used in forensic practice for identification of elderly and the importance of identification were tried to stress. Key words: Identification, Forensic identity, Medical identity

dentification of ones identity which makes it a particular individual in the society

letiim (Correspondance) Uzm. Dr. Burcu EYOK Ankara niversitesi Tp Fakltesi Cebeci Hastanesi Adli Tp Anabilim Dal ANKARA Tlf: 0312 319 1514 e-mail: burcuesiyok@gmail.com Geli Tarihi: (Received) 14/03/2005

Kabul Tarihi: 01/04/2005 (Accepted)

1 2

Ankara niversitesi Tp Fakltesi Adli Tp Anabilim Dal ANKARA Krkkale niversitesi Tp Fakltesi Adli Tp Anabilim Dal KIRIKKALE

148

YALILARDA KMLKLENDRME

GR

Bden ayrt edilmesinde etkin olan zelliklerin tmne kim-

ir kiinin tannmasnda, tanmlanmasnda ve dier kiiler-

lik denir. Hukuk ve adli tbbi uygulamalarda iki tr kimlik tanm yaplmaktadr:

1. Adli kimlik: Bir kiinin nfus kaytlarndaki bilgilerden oluan kimliktir. Cinsiyet, doum yeri, doum yl, anne ad, baba ad, nfusa kaytl olduu yer ile ilgili bilgiler adli kimlik bilgilerinin balca eleridir. Bu tr bilgiler kiiye ait fotorafn da bulunduu bir belge zerinde gsterilir (nfus kad, src belgesi, pasaport). 2. Tbbi kimlik: Vcut zelliklerinin tmyle birlikte deerlendirilmesine dayanan kimliktir. Boy, vcut arl, cinsiyet, ten, sa ve gz rengi, yz zellikleri (kulak, burun, az, sa, sakal, kirpik), ameliyat, yank/yara izleri, deri lekeleri, dvmeler, snnet, doum bulgular, ekstremitelerdeki eksiklik ya da fazlalklar, diler (eksik, protez, renk, dolgu) tbbi kimlik tanmlanmasnda incelenmesi gereken fizik zelliklerdir (1,2). Kimlik tespiti almalarnn ou lm kiilere ynelik olmasna karn aranan sulularn tespiti, hafza kaybna uram kiilerin kimliklerinin bulunmas, sulularn kimlik deitirme abalar da kimlik tespitini gerekli klan durumlar olarak karmza kabilir. Yaayan bireylerde koma, amnezi, yan kk oluu, akl hastalklar ve hatta dil problemi kiinin kendisi hakknda bilgi vermesini engelleyebilir. G ve veraset olaylarnda yan gizlenmesi veya sahte kimlik kullanlmas durumlarnda gerek yan belirlenmesi nemli olabilir. Haymatloslar (bir ksmna geici belge verilmi), toplumsal olaylara karan kiilerin tespiti, noter ve tapuda yaplan ilemler ve mahkemelerde boanma davalarnda kimlik tespiti adli tbbi bir sorun olabilir. Yal bireylerdeki demans, paranoid psikozlar, depresyon hallerinde dnce kusurlarnn ok belirgin hale geldii grlr. Gerek aterosklerotik, gerek dier metabolik hastalklar ve yallarda ortaya kan epilepsi nbetlerinin bir sonucu olarak uur bozukluklar gibi durumlarda, kii kimlii ile ilgili doru bilgileri veremeyebilir. Kimlik Tespitinde Kullanlan Yntemler Kimlik Belgeleri: Kimlii konusunda bilgi veremeyecek durumdaki kiilerde ve llerin zerinde bulunabilirler. Adli olaylarda baz durumlarda bu tr belgeler yanm, kullanlamayacak kadar tahrip olmu olabildii gibi baz durumlarda bu tr belgelerin sahteleri ile de karlalmaktadr.

Tanklk: Canl ya da len kiiyi tanyan kimselerin bilgilerinden yararlanlmasdr. zel eyalar: Giysiler, taklar, protezler (di protezleri, ekstremite protezleri, iitme aygt, kalp pili gibi) kimlik tespitinde zellikle bunu kullanan kiilerin cinsiyeti , ya ve sosyal durumu hakknda bilgi verecektir. Fotoraf karlatrmas: Kimlii bilinmeyen kiinin fotoraf ile o olduundan phelenilen kiinin fotoraflarnn karlatrlmas esasna dayanr (1). Parmak izi: Parmak izleri parmaklarn ilk boumlarndan balayan ve parmak ularna kadar devam eden blgede bulunan papil hatlarnn cisimler zerinde brakt izler olarak tanmlanr. Genellikle polisi ilgilendiren bir konudur. Dilerden kimlik tespiti: Adli di hekimlii bal bana bir bilim daldr. Kimlik tespitinin yannda srk izlerinin aratrlmas da adli di hekimliinin konusudur (3). zellikle olas kiilerin dile ilgili kaytlarnn elde olduu durumlarda bu ok nemlidir. Uak kazas gibi toplu lm durumlarnda yolcu listesindeki kiilerin di kaytlarndan cesedin kimliinin tespit edilmesi mmkndr. ekilen diler, dolgular, kronlar, rkler ve dier giriimlerle ilgili kaytlarla bulunan vcut ksmlarnn karlatrmas yaplr. Burada en byk avantaj dilerin vcuttaki en sert ve direnli doku olmas ve lnn krematoryumda yaklmas dnda en ciddi yangnlarda bile bozulmadan kalmasdr (4). Radyolojik inceleme: Yaam sresince ekilen grafilerin buluntuya ait grafilerle karlatrlmas esasna dayanr (5). Fasiyal rekonstrksiyon: leri derecede rm, iskelet haline gelmi cesetlerde kafatas zerinde yz yumuak dokularnn yeniden oluturulmasdr (6,7). DNA almalar: Buluntuya sahip kan anne, baba ve kardelerin hemogenetik zelliklerinden yararlanlr. % 99.99 doru sonu verir. Vcut svlar, kan lekeleri, salar ve dier vcut kllar zerinde yaplan hemogenetik almalar kimlik tespitinde nemlidir (8). Adli antropoloji almalar: Genellikle ileri derecede rm, iskeletlemi kalntlar inceleyerek kimlik tespiti yapan bilim daldr. Adli antropolojik incelemelerin basamaklar; kalntlarn insana ait olup olmadn belirlemek, kalntlarn ka kiiye ait olduu saptamak, her birey iin antropolojik bir profil oluturmak, muhtemel lm zamannn tespiti, kurbann kimliklendirilmesini salamak ve herhangi bir iskelet patolojisi olup olmadn (travma, anomali, tmr, osteomyelit v.b) belirlenmek olarak zetlenebilir (9-12). Yallarda Kimlik Tespitini Zorlatran Koullar Yaayan bireylerde kafatas suturlarnn kapanmas ya tayininde yardmc olabilir. Anteroposterior ve posteroanterior

149

TRK GERATR DERGS 2005; 8(3)

IDENTIFICATION OF ELDERLY

kafa grafileri major suturlar deerlendirmek iin yeterlidir. Lumbal ve servikal vertebra grafilerindeki dejeneratif deiiklikler, sternumdaki deiimler ve kostal kartilajdaki kalsifikasyon, boyun grafilerinde tiroid ve laringeal kartilajn ossifikasyonu ve di incelemeleri kullanlan yntemlerdendir. Bunlarn yan sra kiilerin genel fizik incelemesi de yaplmaldr (13). Pek ok adli osteolog tarafndan biyolojik kimlik denildiinde; cinsiyet, ya, boy ve etnik kkenin belirlenmesi anlalr (14). Yetikin cesetlerinde ya tayini yapmakta kullanlan metodlar hala gelimektedir. Yetikinlerde ya tayini temel olarak iskelet sistemindeki anma ve ypranmalara dayanmaktadr (15). Literatrde eitli teknikler nerilmektedir. Genel olarak ilemler; makroskopik ve radyolojik zelliklerin deerlendirilmesi, kemik histolojisinin incelenmesi ve biyokimyasal metodlar olarak 4 blmde incelenebilir (12). Kiilerin yalanmas kompleks birtakm artlar (gen, kltr, evre gibi) tarafndan belirlenir. Biyolojik yalanma srecindeki varyasyonlar lm anndaki ya tahmini zerinde nemli etkiye sahiptir. Bu durum ya tahminlerinde mutlaka gz nne alnmaldr. skelet deiimleri yala baz ilikiler gsterse de bu iliki pek ok faktrden etkilenir (15). Yetikin bireylerde ya tespiti geleneksel olarak; kranial suturlardaki kaynamalar, simfizis pubis ve sakroiliak eklemdeki morfolojik deiikliklere dayanmaktadr. Kostalarn ventral ularnn deerlendirilmesine dayanan yntem de son zamanlarda yaygn olarak kullanlmaktadr. Sakroiliak eklemdeki deiiklikler tek bana kullanldnda, ya aralnn adli uygulamalar iin ok geni olduu saptanmtr. Ayrca 50 ya zerinde sklkla ankiloz gelitiinden eklem grlmeyebilir (14 ). Simfizis pubisten yararlanarak yaplan ya tayini 50 ya zerinde yetersiz kalmaktadr. Pubis simfizisindeki deiimlere dayanan hesaplamalarda 30-40 yalarnda 1 ya, 40-50 yalarnda erkeklerde 10, kadnlarda 3 yllk hata pay grlmtr (9). 4. kostann sternal ucunun deerlendirilmesi ile yaplan ya tespitinin simfizis pubise benzer doruluk oranna sahip olduu ve kranial suturlara dayanan yalandrmadan daha iyi bir yntem olduu bildirilmitir. Daha sonraki almalarda ise yntemin erkeklerde kadnlara gre ve 60 ya altndakilerde daha iyi sonu verdii saptanmtr (14). Kostalarn sternal ularndaki deiimlerin incelendii yntem 40 ya zerindeki en iyi yntem olarak gsterilmektedir (9). lm anndaki yan tespitinde kostal ve laringeal kartilajn kalsifikasyonu da kullanlr. Kostal kartilaj kalsifikasyonu genellikle 4. dekadn ortalarna kadar izlenmez. lk 4 kostada 50 yandan sonra izlenir. Laringeal kartilajn ossifikasyonu daha ok allmtr. Gerek yala ossifikasyonun derecesi arasndaki korelasyonun geni bir yanlma pay bulunmutur

(14). Aratrclar 50 ya zerindeki bireylerde laringeal radioopasitenin zayf derecede olduunu bildirmilerdir (16). Dejeneratif eklem hastalklar ve osteofitler normalde 40 yaa kadar grlmez. Bu zellikler de olduka deikendir ve beslenme, genetik ve yaam tarz gibi faktrlere baldr. lerleyen yalarda manibrosternal eklemin fzyonu grlr. Manibrumla 1. kostal eklemin sinositozu, sakroiliak eklemin sinositozu 50 yatan sonra izlenir. Bu sinositoz erkeklerde yaklak 4 kat daha fazladr ve cinsiyet dorulamas ya da teyidinde de kullanlabilir (14). Histomorfometrik yntemler tam ya da fragmente osteonlarla kanallarn incelenmesine dayanr. Bu incelemeler iin Stout, Stout ve Paine tarafndan eitli yntemler ve varyasyonlar tanmlanmtr. Baz yazarlar histolojik metodlarn ya 5.5 yllk bir yanlma pay ile doru olarak belirleyebileceini ileri srmlerdir (14). Ya tayininde baka bir yntem de trabekler kemikteki kayplardr. Macchiarelli ve Bondioli femur boynunun radyografik olarak dansitometrik analizi zerinde almlardr. Trabekler kemik kayplarnn paterni her 2 cinsteki ayn ya gruplarndaki bireyler arasnda belirli varyasyon gsterdiini bulmulardr. Ancak bu deiimin srekli deil, epizodik olduunu saptamlardr (14). Pek ok aratrc cinsiyet tayininde doruluk orann; sadece kraniumun deerlendirildii olgular iin %80, kafatas ve mandibula iin %90, pelvis iinse %98 olarak ifade etmektedir (14). Boy hesaplamasnda yaygn olarak kullanlan yntemlerden biri matematiksel yntemdir. Uzun kemikler kullanlarak gelitirilmi matematiksel formller bulunmaktadr. Bu alanda en bilinen formllerden olan Trotter-Gleser eitlikleri bir veya birka uzun kemiin lmne dayanr. Her Trotter-Gleser formlnde yalanma faktrn dikkate alarak dzeltme forml gelitirilmitir. 45 yalarnda balayp yalanma ile hzlanan fizyolojik atrofi sonucu gelien boy ksalmas hesaplamalara dahil edilmelidir. Genel olarak 60 yan gemi bireylerde ortalama 1.77 cm.lik ksalma olduu kabul edilmektedir (9). Kimlik tespiti almalarnda dilerin incelemesinden yararlanld durumlarda yaa bal deiiklikler, meslek alkanlklar ve sosyal durum hakknda nemli bulgular elde edilebilmektedir. St dilerinin srmesi doumu izleyen 9. ayda balayp 3 yana kadar devam eder. Srekli diler ise 6-20 yalar arasnda srerler. 30lu yalarda ineme yzlerinde anma balar ve 50 yalarnda ineme yzleri dzleir. 70 yan zerindeki kiilerin ou edante kiilerdir (17). Ayakkabc, demeci, terzi, elektriki gibi ivi, ine, iplik kullananlarn kesici dilerinde entikler oluur. Klarneti ve

TURKISH JOURNAL OF GERIATRICS 2005; 8(3)

150

YALILARDA KMLKLENDRME

saksofoncularn alt ve st kesici dileri arasnda aralk grlrken cam fleyerek ileyen kimseler, bu ilem esnasnda st kesici dilerden destek aldklar iin st kesici dilerde damak ynnde eilme gzlenir. Taoca ve madenlerde alanlar fazla toza maruz kaldklarndan kesici dilerin labial yzleri zarar grr ve dilerin kesici kenarlarndaki genilik artar. Sa tokasn dileri ile aan kadnlarda dilerin ineyici ve kesici yzeylerindeki yaplarn bozukluu dikkati eker. Uzun sredir pipo ienlerde eneler kapatldnda diler arasnda baklava dilimi eklinde bir aklk kalr. Sigara ienlerde ise kesicilerin labial kenarlarnda lekeler grlebilir (18). lkemizde dilerden kimliklendirme konusundaki en nemli problem di kaytlarnn arivlenmemesidir. Gerek yaayanlarda gerekse cesetlerde nemli ipular salayan di incelemeleri karlatrma materyali bulunmadndan yaplamamaktadr. pheli lm olgularnda lmn zerinden bir sre gemi ve rme balamsa kimlik tespitinde glkler de balamtr. Yani kimlik tespiti gletiren koullarn banda rme gelmektedir. zellikle orman ve benzeri bir yerde uzun sre beklemi rm ve iskeletlemeye balam cesetlerde vahi hayvanlarn saldrlar, bunlarn len kiinin vcudunda meydana getirdikleri lezyonlar kiinin tannmasn zorlatrr. Eer ceset su iinde kalmsa bunlara ilave olarak deniz canllarnn ve deniz tatlarnn cesede zarar vermesi ile oluan lezyonlar durumu daha zor bir hale getirebilir. Kimlik tespitinde en ok problemin yaand durumlardan biri, ok sayda insann bir arada ld uak, tren veya deniz kazalardr. Tannmay salayacak zelliklerin belirlenmesi vcuttaki lezyonlar ve yaralar yznden zorlar. zellikle kaza sonrasnda meydana gelen yangnlar cesetleri etkileyebilir ve kimlik tespiti g ve daha karmak bir hal alabilir. Birden ok kiinin patlamaya bal ld terr eylemlerinde de ou kez cesetler yanm veya patlamann tesiri ile vcut btnln kaybetmi olabilir. Sava, soykrm ve benzeri olaylardan sonra ortaya karlan ok sayda kiinin bir arada gmld toplu mezarlarda bulunan cesetlerin kimlik tespiti son derece gtr. Benzer bir durum doa kaynakl afetler sonucu zellikle lkemizde sk yaanan depremlerle meydana gelen ok sayda kiinin ld olaylardr. Burada durumu zor ve karmak hale getiren sebeplerin banda olayn boyutlarnn bykl, muhtemel canllarn kurtarlmas, ciddi tbbi yardma ihtiya gsteren kiilerin okluu, barnma ve gda yardm salanmas yannda salgn hastalk riski nedeni ile lenlerin bir an nce gmlmesidir. Her disiplin felaketi nceliklerini ve bu ncelikleri karlamak iin sahip olduu olanaklar gz nne alarak farkl tanmlamaktadr. Tanmlama ve snflandrma ne olursa olsun

bu ekilde toplu lmlerin olduu olgularda kimlik tespiti iin standart formlar gelitirilmektedir. Kitlesel lmlerin meydana geldii durumlarda cesetler paralanm ve bu paralar kark bir halde bulunabilir. Paralar birbirlerine gsterdikleri uyum ile birletirilemiyorsa kan grubu ve DNA testleri yaplarak sonuca varlabilir (19).

SONU
gmlmesi gibi insani sonular yannda hukuki sonular da bulunmaktadr. Kimlik Tespitinin Hukuki Sonular : Kiilik haklarnn akbetini belirler, Miras hukuku asndan sonular dourur, Aile hukukuna ilikin sonular dourur, Kiiliin sona erip ermediini ortaya koyar, Sulu ve madurlarn tespit edilmesini salar.

Klendirilerek yaknlarna teslimi, inanlarna uygun olarak

imlik tespiti pek ok adan nem tar. Cesedin kimlik-

Kiiliin sona ermesi lm, lm karinesi ve gaiplik kararnn alnmas ile mmkndr. Bir kimsenin ld sonucuna cesedin bulunmas ve cesedin o kiiye ait olduunun belirlenmesiyle varlr. Uan havada infilak etmesi, denizaltnn denizin dibinde kalmas gibi baz durumlarda o olay iinde kaybolanlarn ldne muhakkak nazaryla baklr, fakat ceset bulunamad iin lm tespit edilemez. Bu durumda en byk mlki amirin emriyle nfusa lm kayd dlr (lm karinesi). Bir kimse lmne muhakkak nazaryla baklacak bir durumda olmamakla beraber lm tehlikesi iinde kaybolmusa veya kendisinden uzun sredir haber alnamyorsa ve lm olma ihtimali kuvvetli ise bu kiinin gaipliine hakim tarafndan karar verilir (20,21). lerleyen yala birlikte grlen deiiklikler yetikinlerde kimliklendirme konusunda baz snrllklara neden olmu, bunlar amak iin eitli teknikler gelitirilmitir. Grld zere kimlik tespiti hukuksal adan nemli bir gereklilik ayn zamanda kompleks bir sretir. Bu srete adli tp uzmanlar, adli antropologlar, adli di hekimleri, adli biyologlar, kolluk glerinin ilgili birimleri gibi adli bilimlerin eitli dallarndan uzmanlarn ekip almas, kimliklendirmenin doru, tam ve zamannda yaplmasn salayacaktr.

KAYNAKLAR
1. lolu AS. Adli Olaylarda Kimlik Belirlemesi. inde: Soysal Z, akalr C (Ed.), Adli Tp Cilt I, stanbul niversitesi Yaynlar, Rektrlk No: 4165, Faklte No: 224, stanbul, 1999, pp 73-83. Fatteh A. Forensic Pathology, J.B. Lippincott Company, Philadelphia, Toronto, 1973; pp: 5-31.

2.

151

TRK GERATR DERGS 2005; 8(3)

IDENTIFICATION OF ELDERLY

Clark DH. Practical Forensic Odontology, The chronology of dental development and age assessment, 3rd edition. Butterwordh Heinemann Ltd., Oxford, 1992; pp: 22-42. 4. Cottone JA, Standish MS. Outline of Forensic Dentistry, 120 Year Book Medical Publ., Chicago, 1982. 5. Alexander CJ, Foote GA. Radiology in forensic identification: the Mt. Erebus disaster. Australas Radiol 1998; 42: 321-326. 6. Goyne T. Techniques to Reconstruct Visage. In: Fierro MF(Ed). Handbook for Postmortem Examination of Unidentified Remains. llinois, 1986. 7. adr AS, Kimlik Tespitinde Fasiyal Rekonstriksiyonun Yeri, Uzmanlk Tezi, Adli Tp Kurumu, stanbul, 1996. 8. Camps FE. Identification by Trace Evidence.In: FE Camps, Robinson AE, Lucas BCD, (Eds.) Gradwohls Legal Medicine, 3rd edition, 1976; pp: 109-35. 9. lolu AS, can MY. Adli Osteoloji, .. Adli Tp Enstits Yaynlar, stanbul, 1998; pp: 20-106. 10. Krogman WM, can MY. The Human Skeleton in Forensic Medicine, Second Edition, Charles Thomas Publisher, Springfield, llinois, 1986. 11. Brooks ST. Skelatal age at death : Reliability of cranial and pubic age indicator, Am. J. Phys. Antropol. 1955;13:567-597. 12. Kahana T, Fulginiti LC, Birkby WH, Hiss J. Role of and techniques in forensic anthropology. inde: Payne-James J, Busuttil A, Smock W (Eds). Forensic Medicine Clinical and Pathological Aspects. GMM, London, 2003; pp: 665-74.

3.

13. Aggrawal A. Age estimation in the living. In: Payne-James J, Busuttil A, Smock W (Eds). Forensic Medicine Clinical and Pathological Aspects. GMM, London, 2003; pp: 405-7. 14. Scheuer L. Application of Osteology to Forensic Medicine. Clinical Anatomy 2002; 15:297-312. 15. Schmitt A, Murail P, Cunha E, Rouge D. Variability of the pattern of aging on the human skeleton: Evidence from bone indicators and implications on age at death estimation. J Forensic Sci 2002; 47(6):1203-9. 16. De La Grandmaison GL, Banasr A, Durigon M. Age Estimation Using Radiographic Analysis of Laringeal Cartilage. The American Journal of Forensic Medicine and Pathology 2003; 24(1):96-99. 17. Kronfeld R. Development and calcification of the human deciduous and permanenet dentition. Chicago College of Dentistry: The Bur., 1935; pp: 18-25. 18. can MY, Loth SR. Morfological indicators of skeletal aging implications for paleodemography and paleogerontology.In: Crews D, Garruto R. (Eds): Biological anthropology and aging: an emerging synthesis. Oxford Unversity Press , New York, 1994; pp: 394-425. 19. Brannon RB, Kessler HP. Problems in mass disaster dental identification: a retrospective review. J Forensic Sci. 1999; 44:123-7. 20. http://www.nvi.gov.tr/11,Ana_Sayfa_Olum_2,6.html (Eriim tarihi 7 Mart 2005) 21. http://www.nvi.gov.tr/11,Ana_Sayfa_Gaiplik.html (Eriim tarihi 7 Mart 2005)

TURKISH JOURNAL OF GERIATRICS 2005; 8(3)

152