T.C.

MLL ETM BAKANLII

HARTA-TAPU-KADASTRO

KESTRME HESAPLARI
581MSP142

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. LERDEN (NDEN) KESTRME ..................................................................................... 3 1.1. Arazide leriden Kestirme ............................................................................................. 3 1.2. leriden Kestirme Hesab ve rnekler........................................................................... 4 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 7 LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 9 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 10 2. YANDAN KESTRME ...................................................................................................... 10 2.1. Arazide Yandan Kestirme ........................................................................................... 10 2.2. Yandan Kestirme Hesab ve rnekler......................................................................... 11 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 14 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 16 RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 17 3. Geriden Kestirme ............................................................................................................... 17 3.1. Elektronik lme Aletiyle Geriden Kestirme ............................................................. 18 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 19 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 20 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 21 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 22 KAYNAKA ......................................................................................................................... 25

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 581MSP142 Harita Tapu Kadastro Haritaclk, Kadastroculuk Kestirme Hesaplar Kestirme hesaplar ile ilgili bilgilerin kazandrld bir renme materyalidir. 40/32 Bu modln n koulu yoktur. Kestirme hesaplar yapmak Genel Ama Arazi ortamnda iin niteliine uygun aletleri kullanarak kestirme hesaplar ile ilgili ilemleri Byk lekli Haritalarn Yapm Ynetmeliine uygun bir ekilde yapabileceksiniz. Amalar 1. Byk lekli Haritalarn Yapm Ynetmeliine uygun olarak ileriden kestirme hesabn ve uygulamasn yapabileceksiniz. 2. Byk lekli Haritalarn Yapm Ynetmeliine uygun olarak yandan kestirme hesabn ve uygulamasn yapabileceksiniz. 3. Byk lekli Haritalarn Yapm Ynetmeliine uygun olarak geriden kestirme uygulamasn yapabileceksiniz. Ortam: Snf ve arazi (uygun hava koullarnda) Donanm: Elektronik lm aleti, reflektr, mira, nivo, elik erit metre, baret, arazi botu, arazi gzl, jalon, jalon sehpas, kt, kurun kalem, fonksiyonlu hesap makinesi, silgi Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR

GR
Sevgili renci, Haritaclk ve kadastroculuk mesleinde yatay yer kontrol noktalar ne kadar nemliyse bu noktalarn koordinatlarnn hesab da o kadar nemlidir. Birok altyap ve styap projelerinin (yol, demir yolu, enerji nakil hatt, temiz ve pis su nakli, tnel yapm, bina yapm gibi) uygulanmasnda yer kontrol noktalar hep karnza kacaktr. Bundan dolay yer kontrol noktalarnn koordinat hesabnn mesleinizdeki nemi ok byktr. Bu modlle ileriden, yandan, geriden kestirme ilemlerinin nasl yapldn reneceksiniz. rendiiniz bilgi ve beceriyi daha sonraki dnemlerde greceiniz derslerde ve meslek hayatnzda kullanacaksnz. Bu modl tamamladnzda ileriden, yandan, geriden kestirme ilemlerini yapma yetenei kazanacaksnz. Bilgi ve pratiinizi gelitirerek bu alanda iyi bir harita-kadastro teknik eleman olmanz dileiyle baarlar dileriz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Byk lekli Haritalarn Yapm Ynetmeliine uygun olarak ileriden (nden) kestirme hesabn ve uygulamasn yapabileceksiniz.

ARATIRMA
leriden kestirmenin mesleinizdeki nemini aratrnz. Konuyla ilgili ynetmelikleri inceleyiniz. Arazi lme aletlerini ve ileriden (nden) kestirmeyi aratrnz. rendiklerinizi snfta arkadalarnzla paylanz.

1. LERDEN (NDEN) KESTRME

1.1. Arazide leriden Kestirme
leriden kestirme, koordinatlar bilinen A ve B gibi iki noktadan, koordinatlar hesaplanmak istenen P noktasna baklarak ve larnn llmesi suretiyle yaplan a nokta tayinidir. nden kestirme de denir (ekil 1.1). P noktas zeminde de olabilir, ulalmayan bayrak direinin tepe noktas gibi bir noktada da olabilir.

ekil 1.1: leriden kestirme

Uygulama iin + yatay a larn lebilen elektronik teodolit, alet sehpas, iki jalon ve jalon sehpas bulundurunuz. Arkadalarnzla er ya da beerli gruplar oluturunuz.

Her bir grup iin gerekli bir tane elektronik teodolit, bir tane aa ya da demir kazk ve bunlar akacak eki bulundurunuz. Grup ierisinde i blm yaparak a lecek, jalonlar yerletirecek, lleri yazacak kiileri belirleyiniz. Arazide aadaki gibi kroki iziniz.

ekil 1.2: Arazide ileriden kestirme

ekildeki A ve B noktalarn nirengi ya da poligon noktas gibi koordinatlar bilinen noktalar olacak ekilde seiniz. P noktasn ise aa kazk veya demir boru ile koordinatlar belirlenecek nokta olmas iin iaretleyiniz. Aya elektronik aleti kurup lye hazr hle getirdikten sonra aleti P noktasndaki jalona yatay ay sfr ile ynlendirip saat ibresinin ynnde evirerek B jalonuna dey kla aktrlp yatay a okunur. Sonra aleti B noktasna kurup lme hazr hle getirdikten sonra A noktasndaki jalona yatay ay sfr ile ynlendirip saat ibresinin ynnde evirerek P jalonuna dey klan aktrarak yatay as llr. A ve B noktalarnn koordinatlarndan AB uzunluunu u formlle hesaplaynz: AB=(Yb-Ya)2+(Xb-Xa)2 formlnden kenar uzunluu hesaplanr. + + =200grad = 200- ( + ) formlnden y hesaplaynz. Sonraki ilem admlar iin yukarda ileriden kestirme hesab konusunda verilen rnein zmndeki admlar aynen uygulaynz ve P noktasnn ortalama x, y deerlerini hesaplaynz.

1.2. leriden Kestirme Hesab ve rnekler

leriden kestirme iin yalnz koordinatlar bilinen A ve B noktalarndaki alarn llmesi yeterli ise de llen alarn doruluunu kontrol edebilmek iin koordinatlar hesaplanacak P noktasndaki as da llr. as llmemi ise bu a ve a lar toplam 200 grada tamamlanarak bulunur. Hesap u ekilde yaplr: A, Bnin koordinatlarndan (BA) semti ve AB uzunluu hesaplanr. (BA) semti ve as kullanlarak (BP) semti bulunur. (AB)=(BA) 200 grad kuralndan (AB) bulunur. (AB) semti ve as kullanlarak (AP) semti bulunur. AB/sin = BP/sin = AP/sin formlnden, BP ve AP uzunluklar hesaplanr.

Birinci temel devden faydalanlarak; yp1= yb+BP.sin(BP) xp1= xb+BP.cos(BP) yp2= ya+AP.sin(AP) xp2= xa+AP.cos(AP) formllerinden elde edilen sonular kullanlarak; P noktasnn koordinatlar A noktas ve B noktasna dayal olarak hesaplandktan sonra bulunan iki ayr sonucun aritmetik ortalamas alnr. x port =(x p1 +x p2 )/2 ortalama formlyle hesaplanr.

y port =(y p1 +y p2 )/2 ve rnek: llenler = 61.3470 grad = 82.3845

Verilenler y a =3500.64 m y b =3947.12 x a =7175.82 m x b =7934.06

stenen yp= ? xp= ?

ekil 1.3: rnee ait ekil

zm: ++ = 200 grad =200-(+)=200-(61.3470+82.3845) = 56.2685 grad

AB=(3947.12-3500.64)2+(7934.06-7175.82)2 = 879.93 m tan(AB) = (3947.12-3500.64)/(7934.06-7175.82) = 0.58884 Shift tan (AB)= 33.8791 grad (BA) = (AB)200 = 33.8791+200 = 233.8791 grad (AP) = 400-[-(AB)]=400-[61.3470-33.8791] = 372.5321 grad (BP) = (BA)+=233.8791+82.3845=316.2636 grad AB/sin=AP/sin => AP=AB.(sin/sin) =879.93.(sin82.3845/sin56.2685)=1094.75 m

AB/sin=BP/sin => BP= AB.(sin/sin)= 879.93.(sin61.3470/sin56.2685)= 934.64 m

y p1 = y b +BP.sin(BP)= 3947.12+934.64.sin316.2636= 3042.81 x p1 =x b +BP.cos(BP)= 7934.06+934.64.cos316.2636= 8170.24 y p2 =y a +AP.sin(AP)= 3500.64+1094.75.sin372.5321=3042.81 x p2 =x a +AP.cos(AP)= 7175.82+1094.75.cos372.5321=8170.24 y port = 3042.81 m, x port = 8170.24 m

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Okulunuzda bulunan yer kontrol noktalarna ait teknik dosyadan faydalanarak arazide (okul bahesinde) ileriden kestirme hesab iin gerekli yer kontrol noktalarn oluturunuz. Koordinat bilinmeyen noktann koordinatlarn bulunuz. lem Basamaklar Arazide yer kontrol noktalar ile kestirme hesab iin gerekli geni oluturunuz. Alar llmesi gereken noktalarn zerine aleti kurarak yatay alarn lnz. llen alarn hesabn yapnz. llemeyen dier i ay hesaplaynz. Koordinatlar bilinen noktalar arasndaki semt asn ve uzunluu hesaplaynz. Hesap iin gerekli olan semt alarn hesaplaynz. Hesap iin gerekli olan kenarlar hesaplaynz. Koordinatlar bulunmak istenen noktann koordinatlarn, her iki noktadan da hesaplaynz. Bulduunuz koordinatlarn ortalamasn alarak nirengi noktasnn kesin koordinatlarn bulunuz. neriler Kestirme hesaplarndaki rnekleri inceleyiniz. Yatay alar silsile veya iki yarm silsile eklinde lnz. Silsile veya iki yarm silsile eklindeki a hesabn hatrlaynz. gendeki i alarn hesaplanmasn hatrlaynz. Noktalarn koordinat deerlerinden faydalannz. kinci temel devi hatrlaynz. Arazide ileriden kestirme uygulamas konusundaki rnee baknz. Sins teoremini hatrlaynz. Temel devi hatrlaynz. leriden kestirme hesab konusundaki bilgilerden yararlannz. Kontroll olunuz.

KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri Arazide yer kontrol noktalar ile kestirme hesab iin gerekli geni oluturdunuz mu? Alar llmesi gereken noktalarn zerine aleti kurarak yatay alarn ltnz m? llen alarn hesabn yaptnz m? llemeyen dier i ay hesapladnz m? Koordinatlar bilinen noktalar arasndaki semt asn ve uzunluu hesapladnz m? Hesap iin gerekli olan semt alarn hesapladnz m? Hesap iin gerekli olan kenarlar hesapladnz m? Koordinatlar bulunmak istenen noktann koordinatlarn, her iki noktadan da hesapladnz m? Bulduunuz koordinatlarn ortalamasn alarak nirengi noktasnn kesin koordinatlarn buldunuz mu? DEERLENDRME Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz. Evet Hayr

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. ( ) Koordinatlar belli iki noktadan koordinatlar bilinmeyen bir noktaya rasat (a okumas) yaparak koordinatsz noktay da koordinatl hle getirmeye ileriden kestirme denir. ( ) leriden kestirme uygulamalarnda dey alar llmelidir. Aada verilen deerlere gre ileriden kestirme hesabn yapnz. 3. llenler = 61.3470 grad = 82.3845 Verilenler y a =83500.64 m y b =83947.12 stenen x a =57175.82 m x b =57934.06 yp= ? xp= ?

1.

2.

ekil 1.4: rnee ait ekil

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme Faaliyetine geiniz.

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Byk lekli Haritalarn Yapm Ynetmeliine uygun olarak yandan kestirme hesabn ve uygulamasn yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Yandan kestirmenin mesleinizdeki nemini aratrnz. Konuyla ilgili ynetmelikleri inceleyiniz. Arazi lme aletlerini ve yandan kestirme hesab metotlarn aratrnz. rendiklerinizi snfta arkadalarnzla paylanz.

2. YANDAN KESTRME
Yandan kestirme eklindeki nokta tayini de ileriden (nden) kestirmenin ayndr. Ancak burada hesaplanmak istenen noktadaki a yerine, koordinatlar bilinen noktalardan birindeki a llememektedir.

2.1. Arazide Yandan Kestirme

Uygulama iin arkadalarnzla er ya da beerli gruplar oluturunuz. Her bir grup iin gerekli teodolit ve sehpasn, aa ya da demir kazklar ve en az iki jalonu hazrlaynz. Grup ierisinde i blm yaparak a lecek, jalonlar yerletirecek, lleri yazacak kiileri belirleyiniz. Arazide aadaki ekli oluturunuz.

ekil 2.1: Arazide yandan kestirme

10

ekildeki A ve B noktalarn nirengi ya da poligon noktas gibi koordinatlar bilinen noktalar olacak ekilde seiniz. P noktasn ise aa kazk veya demir boru ile koordinatlar belirlenecek nokta olmas iin iaretleyiniz. Pye teodoliti, A ve Bye jalonlar yerletiriniz. nce teodolitle Aya sonra da Bye baklar yaparak asn belirleyiniz. Bu defa Bye teodoliti, A ve Pye jalonlar yerletiriniz. Teodolitle nce Pye sonra da Aya baklar yaparak asn belirleyiniz. A ve B noktalarnn koordinatlarndan AB uzunluunu hesaplaynz. + + =200 grad =200- ( + ) formlnden y hesaplaynz. Sonraki ilem admlar iin yukarda yandan kestirmenin hesab konusunda verilen rnein zmndeki admlar aynen uygulaynz. P noktasnn ortalama x, y deerlerini hesaplaynz. Sorun yaarsanz, retmeninizden yardm isteyiniz.

2.2. Yandan Kestirme Hesab ve rnekler

rnein A noktasnn bir minare olduunu dnrsek bu noktadaki asn (ekil 2.3) lmek mmkn deildir.

ekil 2.2: Yandan kestirme

Bu hlde as, ve a larnn toplam 200 grada tamamlanarak bulunur. Bundan sonraki hesap aynen ileriden kestirmede olduu gibi yaplr. Hesap u ekilde yaplr: + + = 200 olduundan = 200 - ( + ) bulunur. A, Bnin koordinatlarndan AB = (yb -y a )2 + (x b -x a )2 , (AB) ve (BA) hesaplanr. AB = BP Sin sin
=

AP sin

den AP ve BP uzunluklar hesaplanr.

(AP) ve (BP) semtleri hesaplanr. y p1 = y a + AP. sin(AP) , x p1 = x a + AP. cos(AP)

11

y p2 = y b + BP.sin(BP) , sonulardan; y port = (y p1 + y p2 )/2 rnek: llenler =70,7347 =67,0749

x p2 = x b + BP. cos(BP)

formllerinden elde edilen

ve x port = (x p1 + x p2 )/2 elde edilerek hesap tamamlanr.

Verilenler y a =30000,00 ; x a =30000,00 y b =30686,41 ; x b =31114,62

stenenler y p =? x p =?

ekil 2.3: rnee ait ekil

zm: + + = 200 => = 200 - (+) = 200 - (70,7347 + 67,0749) = 62,1904 grad AB = (y b -y a )2+(x b -x a )2 = (686,41)2+(1114,62)2 = 1309,02 m (AB) iin, tan (AB) = 686,41 / 114,62 = 0,61582 => (AB) = 35,1397 grad (BA) = (AB) 200 = 235,1397 grad AB = AP sin sin AB = BP sin sin AP = AB. sin = 1309.02. sin70,7347 = 1349,64 m sin sin67,0749 BP = AB. sin = 1309,02. sin62,1904 = 1248,09 m sin sin67,0749

(AP) = (AB) + = 35,1397 + 62,1904 = 97,3301 grad (BP) = (BA) = 235,1397 70,7347 =164,4050 grad y p1 = y a + AP.sin(AP) = 30000,00 + 1349,64.sin97,3301 = 31348,45 m

12

x p1 = x a + AP.cos(AP) = 30000,00 + 1349,64.cos97,3301 = 30056,59 m y p2 = y b + BP.sin(BP) = 30686,41+1248,09.sin164,4050 = 31348,45 m x p2 = x b + BP.cos(BP) = 31114,62 + 1248,09.cos164,4050 = 30056,59 m x port = (y p1 + y p2 )/2 = 31348,45 m, x port = (x p1 + x p2 )/2 = 30056,59 m

13

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Okulunuzda bulunan yer kontrol noktalarna ait teknik dosyadan faydalanarak arazide (okul bahesinde) yandan kestirme hesab iin gerekli yer kontrol noktalarn oluturunuz. Koordinat bilinmeyen noktann koordinatlarn bulunuz. lem Basamaklar Arazide yer kontrol noktalar ile yandan kestirme hesab iin gerekli geni oluturunuz. Alar llmesi gereken noktalarn zerine aleti kurarak yatay alarn lnz. llen alarn hesabn yapnz. llemeyen dier i ay hesaplaynz. Koordinatlar bilinen noktalar arasndaki semt asn ve uzunluu hesaplaynz. Hesap iin gerekli olan semt alarn hesaplaynz. Hesap iin gerekli olan kenarlar hesaplaynz. Koordinatlar bulunmak istenen noktann koordinatlarn, her iki noktadan da hesaplaynz. Bulduunuz koordinatlarn ortalamasn alarak nirengi noktasnn kesin koordinatlarn bulunuz. neriler Kestirme hesaplarndaki rnekleri inceleyiniz. Yatay alar silsile veya iki yarm silsile eklinde lnz. Silsile veya iki yarm silsile eklindeki a hesabn hatrlaynz. gendeki i alarn hesaplanmasn hatrlaynz. Noktalarn koordinat deerlerinden faydalannz. kinci temel devi hatrlaynz. Arazide ileriden kestirme uygulamas konusundaki rnee baknz. Sins teoremini hatrlaynz. Temel devi hatrlaynz. leriden kestirme hesab konusundaki bilgilerden yararlannz. Kontroll olunuz.

14

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri Arazide yer kontrol noktalar ile yandan kestirme hesab iin gerekli geni oluturdunuz mu? Alar llmesi gereken noktalarn zerine aleti kurarak yatay alarn ltnz m? llen alarn hesabn yaptnz m? llemeyen dier i ay hesapladnz m? Koordinatlar bilinen noktalar arasndaki semt asn ve uzunluu hesapladnz m? Hesap iin gerekli olan semt alarn hesapladnz m? Hesap iin gerekli olan kenarlar hesapladnz m? Koordinatlar bulunmak istenen noktann koordinatlarn, her iki noktadan da hesapladnz m? Bulduunuz koordinatlarn ortalamasn alarak nirengi noktasnn kesin koordinatlarn buldunuz mu? DEERLENDRME Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz. Evet Hayr

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

15

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. ( ) leriden, geriden ve yandan kestirme uygulamalarnn hepsinde de nivo ile lm yaplr. ( ) Koordinatlar bilinmeyen bir noktadan koordinatlar bilinen noktalara rasat yaparak durulan noktann koordinatlandrlmas ilemine geriden kestirme denir. ( ) leriden, geriden ve yandan kestirme hesaplar klie (tablo) zerinde yaplr. Aada verilen deerlere gre yandan kestirme hesabn yapnz. 4. llenler =75.7547 =65.5749 Verilenler y a =50000.00 ; x a =40000.00 y b =50686.41 ; x b =38885.38 stenenler y p =? x p =?

1. 2. 3.

ekil 2.4: Soruya ait ekil

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

16

RENME FAALYET3
AMA

RENME FAALYET-3

Byk lekli Haritalarn Yapm Ynetmeliine uygun olarak geriden kestirme uygulamasn yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Geriden kestirmenin mesleinizdeki nemini aratrnz. Konuyla ilgili ynetmelikleri inceleyiniz. Uygulama almalarnda kullanacanz ara gereleri belirleyiniz. Bu ara gerelerin okulunuzda olup olmadn aratrnz. Arazi lme aletlerini ve geriden kestirme hesab metotlarn aratrnz. rendiklerinizi snfta arkadalarnzla paylanz.

3. GERDEN KESTRME
Geriden kestirme eklinde nokta tayini, koordinatlar bilinen iki noktadan alet kurulan noktann koordinatlarnn hesaplanmasna geriden kestirme denir. Geriden kestirmede hesabn yaplabilmesi iin bilinmeyen noktalardan en az noktaya baklarak alarn llmesi gereklidir. Ancak bu ekilde yaplan bir geriden kestirme ve hesab kontrolszdr. Geriden kestirme noktas koordinatlarnn kontroll olarak hesaplanabilmesi iin bu noktadan koordinatlar bilinen en az drt noktaya baklarak bunlarn aralarndaki alar llmelidir.

ekil 2.4: Geriden kestirme

Amac: Koordinatlar bilinmeyen noktay, evredeki uygun koordinatl noktalar yardmyla koordinatlar bilinir hale getirmektir.

17

3.1. Elektronik lme Aletiyle Geriden Kestirme

Eer reflektr (prizma) ile geriden kestirme yaplacak ise iki poligon noktas yeterlidir. Alet mesafe modunda alr. Eer pilyede (nirengide) geriden kestirme yaplacak ise pilyeye baklr. Alet, a modunda alr. lem sras A noktasna total station kurulur. Optik akulden baklarak alet noktaya merkezlenir. Dzelenerek lme hazr hle getirilir. A noktasna kurulan alet grebilecei bir poligon ya da pilyede sfrlanr. Alette menden aplikasyon programna girilir. Alan pencerede yeni bir dosya ad girilir. Kabul edildikten sonra bir arka pencereden yeni nokta kabul edilir. Daha sonra Geriden Kestirme butonuna baslr. Ekrana kan yeni nokta dedii alet kurduumuz A noktasnn ismi (P.1 gibi) girilir. Kabul ettikten sonra ekran kesinde (001) gibi rakam kar. Yani Geriden kestirme yapacan ilk poligonun koordinatlarn gir. demektir. lk noktann koordinatlarn girdikten sonra kabul edilir ve o poligona reflektr gnderilerek MESAFE tuuna (pilyede allnca AI tuuna) baslr. Aletin ekrannda (002) gibi rakam kar. Yani Geriden kestirme yapacan ikinci poligonun koordinatlarn gir. demektir. Koordinatlar girildikten sonra kabul edilir ve o poligona reflektr gnderilerek MESAFE tuuna baslr. Elektronik aletimiz imdi hafzasndaki bu iki poligonun koordinatlarndan faydalanarak alet kurduumuz (P.1) noktay HESAPLA tuuna bastmzda koordinatlandrm oluruz. Geriden kestirme ilemi tamamlanm olur.

18

UYGULAMA FAALYET
Okulunuzda bulunan yer kontrol noktalarna ait teknik dosyadan faydalanarak arazide (okul bahesinde) geriden kestirme hesab iin gerekli yer kontrol noktalarn oluturunuz. Koordinat bilinmeyen noktann koordinatlarn bulunuz. lem Basamaklar Arazide yer kontrol noktalar ile gen oluturunuz. lme aletini koordinatlar bilinmeyen noktaya kurunuz. lme aleti zerinde gerekli ilemleri takip ederek geriden kestirme hesabn sonulandrnz neriler Arazide iki koordinat bilinen ve koordinatlar hesaplanacak nc noktay tayin ediniz lme aletini koordinatlar bilinmeyen noktaya kurarak dzeledikten sonra aleti sfrlaynz. renme Faaliyeti-3deki Elektronik lme Aleti le Geriden Kestirme konusunda belirtilen ilem srasn takip ediniz. Kontroll olunuz.

UYGULAMA FAALYET

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri Arazide yer kontrol noktalar ile gen oluturdunuz mu? lme aletini koordinatlar bilinmeyen noktaya kurdunuz mu? lme aleti zerinde gerekli ilemleri takip ederek geriden kestirme hesabn sonulandrnz m? DEERLENDRME Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz. Evet Hayr

1. 2. 3.

19

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. ( ) Geriden kestirme eklinde nokta tayini, koordinatlar bilinen iki noktadan alet kurulan noktann koordinatlarnn hesaplanmasna geriden kestirme denir. ( ) Amac: Koordinatlar bilinmeyen noktay, evredeki uygun koordinatl noktalar yardmyla koordinatlar bilinir hale getirmektir. ( ) Eer pilyede (nirengide) geriden kestirme yaplacak ise iki pilyeye baklr. DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme Faaliyetine geiniz.

1. 2. 3.

20

MODL DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve cevaplaynz. 1.

MODL DEERLENDRME

Aadaki ekilde A ve B noktalarndan gzlemler yaparak P noktasnn koordinatlarn, ileriden kestirme hesabyla bulunuz. llenler = 60.3470 grad = 80.3845 Verilenler y a = 13500.64 m y b = 13947.12 stenen x a = 27175.82 m x b = 27934.06 yp = ? xp = ?

2. 3.

Yandan Kestirme Hesabnda hangi noktadaki a llememektedir?Aklaynz Geriden Kestirme Ynteminde ama nedir? Aklaynz

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

21

CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1. 2.

CEVAP ANAHTARLARI
Doru Yanl

3. sorunun cevab ++=200 grad =200-(+)=200-(61,3470+82,3845) = 56,2685 grad

AB=(3947,12-3500,64)2+(7934,06-7175,82)2 =879,93 m (AB) iin tan=(3947,12-3500,64)/(7934,06-7175,82)=0,58884 =33,8791 grad=(AB) (BA)=(AB)200=33,8791+200=233,8791 grad (AP)=400-[-(AB)]=400-[61,3470-33,8791]=372,5321 grad (BP)=(BA)+=233,8791+82,3845=316,2636 grad AB/sin=AP/sin =879,93.(sin82,3845/sin56,2685)=1094,75 m => AP=AB.(sin/sin)

AB/sin=BP/sin => BP= AB.(sin/sin)= 879,93.(sin61.3470/sin56,2685)= 934,64 m y p1 = y b +BP.sin(BP)= 83947,12+934,64.sin316,2636= 83042,81 x p1 =x b +BP.cos(BP)= 57934,06+934.64.cos316,2636= 58170,24 y p2 =y a +AP.sin(AP)= 83500,64+1094,75.sin372,5321=83042,81 x p2 =x a +AP.cos(AP)= 57175,82+1094,75.cos372,5321=58170,24 y port = 3042,81 m, x port = 8170,24 m

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1. 2. 3.

Yanl Doru Yanl

22

4. sorunun cevab + + = 200 => = 200 - (+) = 200 - (75,7547 + 65,5749) = 58,6704 grad AB= (y b -y a )2+(x b -x a )2=(686,41)2+(1114,62)2 =1309,02 m (AB) iin, tan (AB) = 686,41 / -114,62 = 0,61582 => (AB) = 164,8603 grad (BA) = (AB) 200 = 364,8603 grad AB = AP sin sin AB = BP sin sin AP = AB. sin = 1309,02. sin75, 7547 = 1417,46 m sin sin65,5749 BP = AB. sin = 1309,02. sin58,6704 = 1216,25 m sin sin65,5749

(AP) = (AB) - = 164.8603 - 58,6704 = 106,1899 grad (BP) = (BA) + = 364.8603 + 75,7547 = 40,6150 grad y p1 = y a + AP.sin(AP) = 50000,00 + 1417,46 .sin106,1899 = 51410,77 m x p1 = x a + AP.cos(AP) = 40000,00 + 1417,46.cos106,1899 = 39862,37 m y p2 = y b + BP.sin(BP) = 50686,41+1216,25.sin40,6150 = 51,410,78 m x p2 = x b + BP.cos(BP) = 38885,38 + 1216,25.cos40,6150 = 39862,39 m x port = (y p1 + y p2 )/2 = 51,410,78 m, x port = (x p1 + x p2 )/2 = 39862,38 m

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1. 2. 3.

Doru Doru Yanl

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1. + + = 200 => = 200 - ( +) = 200 - (60,3470 + 80,3845) = 59,2685 grad AB= (y b -y a )2+(x b -x a )2=(446,48)2+(758,24)2 = 879,93 m (AB) iin, tan (AB) = 446,48 / 758,24 = 0,5888373074 = 33,8791grad (BA) = (AB) 200 = 233.8791 grad

23

AB = AP sin sin AB = BP sin sin

AP = AB. sin = 879,93. sin80,3845 = 1045,23 m sin sin59,2685 BP = AB. sin = 879.93. sin60,3470 = 890,90 m sin sin59,2685

(AP) = (AB) + 400 - = 33,8791 + 400 60,3470 = 373,5321 grad (BP) = (BA) + = 233,8791 + 80,3845 = 314,2636 grad y p1 = y a + AP.sin(AP) = 13500,64 + 1045,23.sin 373,5321 = 13078,49 m x p1 = x a + AP.cos(AP) = 27175.82 + 1045.23.cos 373.5321 = 28132.01 m y p2 = y b + BP.sin(BP) = 13947,12+890,90.sin314,2636 = 13078,49 m x p2 = x b + BP.cos(BP) = 27934,06+ 890,90.cos314,2636 = 28132,00 m x port = (y p1 + y p2 )/2 = 13078,49 m, 2. 3. x port = (x p1 + x p2 )/2 = 28132,01 m

Koordinatlar bilinen noktalardan birindeki a llememektedir. Koordinatlar bilinmeyen noktay, evredeki uygun koordinatl noktalar yardmyla koordinatlar bilinir hale getirmektir.

24

KAYNAKA KAYNAKA
BIYIK Cemal, Trkay TDE, Kadastro Bilgisi, Trabzon, 1994. SARIBIYIK Tahsin, lme Bilgisi ve Uygulamas, MEB Yaynevi, stanbul, 2005. SONGU Celal, lme Bilgisi (Cilt 1), Birsen Yaynevi, stanbul, 2000. SONGU Celal, lme Bilgisi (Cilt 2), Birsen Yaynevi, stanbul, 2000.

25