BETL YAZICI RNDE DYONSOSA SIINMAK Mustafa Durak Kimi estetikiler, poetikaclar konunun nemini sfrlamlardr.

Kimi incelemeciler bir konuyu, ele alarak yaznsal yapt yalnzca bu konu asndan ele almlardr. Ve her trl konu incelemesi tematik aratrma olarak adlandrlmtr. Peki nedir konu, nedir tema (izlek)? Bir tmcede, sylemde konu, hem tmce, szce znesini hem de ifade znesini ilgilendirir. Bu iki zne tipi ilke olarak biribirinden ayrdr. Ama genellikle iir ve yaznsal yaptlarda birbirinden bamsz deildir. Bu, gsterge deerlendirmesi bakmndan ifade znesini (air, yazar) yaptndaki her trl imden sorumlu klar. Ve u aktr: okur, deerlendirmeci kendisine sunulana bakarak konuabilir. te tam burada nesnel okuma, znel okuma kavanda buluruz kendimizi. Eer okur, yazarn sylemediini, kendi yorumunu devreye sokuyorsa, ya da yazlmn tesine geiyorsa, ya da yazlm grmezden gelebiliyorsa, ya da airle, yazarla gerek yaamsal, iirsel, yaznsal, ideolojik bir iliki sonucu deerlendirmeye gidiyorsa bu, znel bir okumadr. Ne bu yaznn, ne de yazarnn amac znel okuma deildir. Elbette her okur iin, isabetsiz anlamlanrma olasl her zaman devrededir. Araya zne kavram girince konudan uzaklar gibi oldum. Dnyorum. Konu, zerine konuulan eydir. zerine konutuumuz da, zorunlu olarak, tpk bedenimizin yediklerimizden ve itiklerimizden olumas gibi, bizim kimlik olarak neliimizi iaret eder. Ve bu iaret etmede, konunun bizzat kendisi kadar yineleme olgusu da, hem ruhsal bir taknakla, hem de biemle ilgilidir. Bu olgu bizi izlek (tem-a) kavramna iletir. Zaten bu kavramn trke karl yineleme olgusunu ikindir. zlenen ey, yinelenir. Yaznsal, iirsel yaptta, yinelenen konu ya da anlatsal motifler bileeni: izlektir. Bu tanmla, konu ile izlek kartrlmaktan kurtuluyor. Tek bir yaptta ve/ya yazarn, airin yaptlarnda yinelenmemi bir konu, izlek deildir. Konu, tekil olarak ele alnmas, yinelenmi biimlerden soyutlanmas halinde sz konusudur. Bir airin tm izlekleri kendi aralarnda gkyzne yldzlar gibidir. Rastgele birini ekip yalnzca ona odaklanmann amaz ortadadr: benzer kavramlar ve kart kavramlar gz ard edilmitir. Ancak bu amaza karn eer tek izlek iyi gzlenir, iyi deerlendirilirse yine de nemli bulgulara ulalabilir. Yani aratrcnn grsne de baldr. Bu yazda Betl Yazc iirini erotizm izlei erevesinde ele alacam. Dorusu zellikle yaznn bal dorudan hem antik aa hem de Nietzchenin Dyonisos ve Apollon ayrmna balayabilir bizi. Bu kaynaklardan da ekebiliriz suyumuzu. Ama bu yazda ne mitoloji anlatmak istiyorum ne de felsefe yapmak. Ele alacam airin iirleriyle snrlayacam kendimi.

Bu izlein kayna saylabilecek, zaten onun da yaynlanm ilk iiri olan Kasaba iiriyle balayabilirim. KASABA (Bu) sabah sormusun beni kimse hatrlamyor glyoruz ben yokum naslsa, onlar da yok itiraf ediyorum ite; arka bahede, tavuk kmesinin orda oldu herey ne ilk ksnllm yaadm besleme ne de pmek iin yolumu kesen gen irisi ocuk; hrsz ellerden kaan kara dutlar gibi gzbebeklerim babam geliyor horoz dvnden kanl gmlei akamdan kalma evin balkonunda intiharn yass ayak izi krgn hepimize krmz gzl len, bir basamak eksildi! annem karanlklar Gksuda ykyor gne aylak, glgesiz geride kalyor ineli saat iekleri asfalta yapyor utanga ikindiler dnyorum salncakta, dnyor ve zlyorum birden lal bir ylan zaman, ipeksi kavn boynuma dolam Kavafisin ehrinde pskll devemi aryorum imden ay geirecekti plak ayaklarnza rugan pabular boyayacaktm! kili anlamlandrmaya yatknlk Zizek, Richard Maltbynin, (Kazablanka adl filmin bir sahnesiyle ilgili) yorumuyla ilgilenir. Bu sahnede iki eski sevgili bir odadadr. Kadn (lsa) kocas Victorun Kazablankadan Potekize oradan da Amerikaya geiini salayacak belgeleri alabilme umuduyla eski sevgilisi Rickle bulumutur. Rick belgeleri vermeyi reddeder. Kadn silahn eker ama erkek Hadi ate et bakalm, bana iyilik yapm olursun deyince kadn zihinsel bir srama yaar. Gz yalar iinde eski akyla ilgili yaanmla dner. Pariste onu niye terk ettiini anlatmaya balar ve Keke seni nasl sevdiimi bilseydin, seni hala nasl sevdiimi dedii srada yakn ekimde kucaklamaktadrlar. Araya buuk saniyelik hava alan ekimi girer. Sonra pencereden dar bakan Rick

grlr. Sigara imektedir. Sonra odaya dner ve peki sonra der, kadn anlatmay srdrr. Bu sahnenin deerlendirilmesinde ne karlan sorunsal kadnla erkein seviip sevimedikleridir. Grntlerde ortaya kan imgeseller hem sevitiklerine iletmekte, hem de sevimediklerine. Her ikisi de bakan zneye gre kantlanabilirdir. Yani znenin bakna kendi znelliini yerletirdiinde kendine gre kantlanr grnen ikili bir durumla kar karyzdr. Maltbyye gre bu film hem naif hem de gelimi seyircilere seslenebiliyordu. Zzek ise zneleri yle ikiye ayrr: Lacann terimiyle byk teki, yani sansr erki ve bizim kirli fantazmatik imgelemimiz. Ve burada ihlalin ikin yapsn bulur. (Slavoj Zizek; David Lynch; eviri: Sabri Grses; Encore; 2005; s: 11-14). Nesnel bakldnda, bu da bir eklin, imgenin ikili grntsnden baka bir ey deildir. Psikolojideki grmeyle ilgili ok bildik bir sorun. Pencerem sorunu. Burada unu belirtmeden gemeyeyim. Belirsizlik ya da kuku iki erkek (sevgili ve koca) asndan kadna bakta da vardr. Sevgili o sahnede kadnn iten olmadn, kendini kullanmak iin rol yaptn, oynadn dnr. Kocas da karsnn bu bahaneyle eski sevgilisiyle yattn dnr. Her zne, yorumuna kendi bak asn, kendi sorunsaln, giderek kendini yerletirir. Bu olguyu unun iin aktardm. Benzer bir durum Betl Yazcnn Kasaba iiri iin de geerlidir. babam geliyor horoz dvnden/ kanl gmlei akamdan kalma/ evin balkonunda intiharn yass ayak izi/ krgn hepimize krmz gzl len,// bir basamak eksildi!(Kasaba) Bu kesitte kanl gmlek ve krmz gzl len ve intiharn ayak izi zerine younlatmzda olumsuz, ok olumsuz eylerin olduuna hkmedebiliriz. Ancak Maltbynin szn ettii naif okur asndan bakldnda, baba horoz dvnden geliyor, bu horoz dv onda alkanlk olduu iin, dven horozlarn kan gmleine bulamtr. Yani dn akamki horoz dnden kalmtr. Kocasnn ilgisizliinden bkan, bunalan anne kendini balkondan atlamay, intihar dnmtr. Gn de o ailenin mutsuz olmasna krgndr. Gelin imdi bir de tpk Kazablanka filminde olduu gibi ters adan bakalm. ncelikle babann horoz dvnden gelmesi kza ve aileye ilgisizliini imler bir. Horoz dv simgesel dzeyde pornografik bir seyirdir, izleyen znenin doyumsuzluunu, eksikliini imler iki. Akamdan kalma kanl gmlek imgesi, hem anlatlmak istenen, hem de saklanan bir olmuluun ipucudur. Baba, kzna tecavz etmitir. Kzln bozmutur ve kan

gmleine bulamtr, ama o belki sarholuundan, kendinde olmayndan farknda deildir. Belki de ne yaptnn bile farknda deildir. Bu yzden evin balkonunda, intihar deneyen kzn kk ayaklarnn grntsel izi kalmtr. Bu yasslk iinde ayni zamanda znenin bzlmln, kanayan iini, gerginliini, gerekletirilememi bir intihar da gizlemektedir. len yani doa da bu yz kzartc sutan dolay hem kzgn hem de krgndr. Zira kendisi gibi doal, kendisine ait saf bir varlk kanatlmtr. Bu kanatma, rza geme doaya yaplmtr. Ve doa (gne) bu olayda babay, kz ve de anneyi sulu bulmaktadr. Bu noktada Gne (Ra) ile baba ilikisi de iletilebilir. Gnein temsilcisi baba yanl yapmtr. Ve ona bulaan kan gnee de bulamtr. Gnein fkesi ayni zamanda gnein kendisinin de kirletilmi olmasndandr. bir basamak eksildi ifadesi yaamnda kendisini ileten, kendinin hareket etmesinde ona yardmc olan, kendisinin gven duyduu, kendisini ycelten, ykselten bir basaman eksilmesi, kmesidir. Anlatlan, benin ruhsal kntsdr. Bir boluk olumutur. Yeri doldurulmaz bir boluk. Bir yara. Olumsuz bir leke (Betl Yazc iirinde leke izlei nemlidir (arm: Lady Macbeth'in ellerini bir trl arndramad kan lekesi). Asla unutulmayacaktr. Balanmaz bir snr am yaanmtr. Kz ocuklarn babalarna dknl bilinir. Erkek ve kadn kavramlar erevesinde, ok yakn ama aralarnda ok hassas bir mesafenin bulunduu varlklardr baba ve kz. O ok deerli kristal zerrelerden olumu sra tabaka yok edilmitir baba tarafndan. Bu simgesel anlamlandrma seenei zellikle normal baba-kz ilikisine yakn naif okurlarca ve/ya simgesele alkn olmayan okurlarca kolayca atlanabilir. Bu da iirde bir glge, kr nokta olu(turul)mas anlamna gelir. Bu metinle ilgili baka bir ikiliden sz etmek istiyorum. air beni ve imgelemsel zne olarak ben. Bir yazarn, bir airin anlatt mutlaka kendisi deildir. Zira o, ne bir itiraf ne de bir tarih anlatcsdr. Etkilendii bir durumu, bir olay imgeleminde kurabilir. Yani okur kendi bakna gre: burada anlatlan imgelemsel bir znedir diyebilecei gibi bu airin yaad bir olaydr da diyebilir. Okurun dzeyine, ruhsalna, imgeseline kalm bir seim. Bizi kim engelleyebilir ki? Betl Yazc tecavz temasn baka iirlerinde de ele alr: buldular beni/ babamn elleriydi fkeden gvermi/ dolad boynuma/ zamanndan nce zlen bekaret kurdelemi/ duyabilseydiniz/ ala yeiliydi sesim(Kabus) Bu iirde babann kzna tecavz daha aktr (*). Ancak bu iirde tecavz bir gereklik deil de bir dtr. Karabasandr. Korkudur. Dikkat edilirse bu korku, kzn babasna kar duyduu bir arzu, bir yneli olarak deerlendirilme noktasndan ok uzaktr. Kabus, babann davranlarnda ortaya kan

gvensizlik, belki taciz sonucu ya da annenin; babann davranlarndan kukulanmas, kzn kocasndan kskanmas sonucu bir kkrtma nedeniyle yaanabilir, anlamlandrmaya gerekten kabus olarak baktmzda. Ama baka bir anlamlandrmayla kabus balnn bir gizleme ilevi grd dnlrse olay, iirdeki znenin ya da airin bana gelmitir. Yineleyerek sylersem bu, bizim yaktrmamza kalm bir durumdur sonuta. dnyorum salncakta, dnyor ve zlyorum birden/ Lal bir ylan zaman, ipeksi kavn boynuma dolam/ Kavafisin ehrinde pskll devemi aryorum/imden ay geirecekti/ plak ayaklarnza rugan pabular boyayacaktm!(Kasaba) Kasaba iirinin son blmndeki 'lal bir ylann ipeksi kavn boynuna dolamas' ile 'zlen bekaret kurdelesinin boynuna dolanmas' birlikte okunabilir. Dilsiz bir ylann (erkein) iini bitirdikten sonra ekip gitmesi yan sra boynuna taklan ipeksi ylan kav ve zlm bekaret kurdelesinin boyna dolanmas trensi bir nitelik gibi veriliyor. Bu kurdele ya da kav uzak dou fahielerinin iek elenkleriyle buluturulabilir (mi?). Artk kz deil kadndr. Konudan haberdar ve arzu eden gzler iin fahiedir artk o. Ve tecavzn, yalnzca tecavz olgusuyla kalmadn iaret eden trensi bir simgedir burada kullanlan. Yaanan yalnzca ruhsal kntyle kalmaz. Kiinin kimliinde de istenmedik deiimler yaratr. zne yaamdan beklentilerini gerekletirmekten uzaklar. Karanlk mabedin nemli duvarlarnda/ korku/ gzalc, falta bir gm// korkak, korkaak, korkaaak!// piyanonun tularnda sinirli bir el/ bam telimi aryor/ Itri' nin ar aksak notalarnda/ iri ve sessiz lklarm// dantel perdelerin ardnda katmerlenen/ ak imdi yabanc/ "ne cennetin, ne de cehennemin kapsnda// ipeksi umut ikindisi glgesiz/ l bir kuun slak kanatlar kokuyor soluum/ arpyor kan iinde ta zemine/ ayr odalarda/ samandan salar ryor korkuluklara ellerim (rreversible/tecavz) Bu iirle ilgili zmlemeye nce adndan balamak gerek. Bu iirin bir ad tecavz baka bir ad de irreversibledir. Yani geri dndrlemezdir, tamiri olanaksz olandr. Geri dndrlemeyen, tecavze urayann ruh halidir. Tecavzle ona yklenmi olandr. znenin rzas dnda gereklemi olandr. Onun arzularna, onun kiiliine yaplan mdahaledir. Balanamaz olandr. Unutulamaz olandr. Karanlk mabedin nemli duvarlar ifadesi ok anlama alyor simgesel dzlemde. Karanlk mabet ile ilgili zne iin kutsal olan ev kavramna ve ayni zamanda istenmeyen olayn zamanna (geceye) gidebiliriz, hem de arzusu

hilafna tapnak fahiesi klnan tarihi bir zneye uzanabiliriz. Nemli duvarlar da anlamlandrmada bize yelken atrr. ncelikle znenin kutsal kzln ve kkrtmayla nemlendirilmesini dnebiliriz. Ya da znenin duyduu acnn duvarlara yansm biimini, duvarlarn alamasn ya da gerekten bir tapnan nemli duvarlarn dnebiliriz. Tapnaa uygun olmayan iki nitelik bindirilmi iire: karanlk ve nemli. gzalc, falta bir gmnn baland szck korkudur. Ancak iir btnyle deerlendirildiinde bu korkunun sakl olan, korunmas gereken kzla ve giderek vajinaya bal olduu dnlebilir. Yani kzln yitirme korkusu. Ancak hemen arkasndan gelen korkak, korkaak, korkaaak! dizesi korkuyla ve kzlk ile buluturulduunda znenin kendisiyle atmas ya da bakalarnn ve/ya kendinin onunla oyunu devrededir. Bu durumda bir oyun (belki bilinmeyen, gerekten arzu edilmeyen bir kkrtma) sonucu bir tecavzden sz edilebilir (mi?). zne kendini bir mzik aletiyle, piyanoyla zdeletiriyor. Aceleci, sinirli bir el, falta gmy bir an nce ele geirmek isteyen kar zne, onun can alc noktasn, vajinasn aryor. Ve rzna geiyor. Boazna dmlenecek kadar iri ama sessiz lklar arasnda. Piyano kt alnmtr. Sessiz lklar hem bir arzu edilmeyen birlemeyi hem de yaplan iin oda dndakilerce duyulmamasn yani istemese de kar zneyi ya da eylemi gizleme, rtme ilevi ediniyor. Dolaysyla kar zne (ok) yakn biri olabilir. Dorusu bir kolaj yntemiyle, korkak, korkaak, korkaaak dizesi ste alnm diye dnlebilir yani bir kkrtma deil de ite burada gndeme gelen sesini karamamadan dolay tecavze urayan znenin kendini sulamas. Suun, sulamann yanklanmas. Yani tecavz sonras yaanan bir rpn, ruh hali olabilir. Olayn dantel perdeli odada gemesi zne ile kar znenin evli olabileceini ein kendisine tecavzn, ya da kendi yatak odasnda bir yaknn tecavzn dndrebilir. Ama ben, zellikle korkak syleminin bir alay, ocuk dilini imlediini dnyorum. Alay benden de bakasndan da iletilebilir. Ve tecavze urayan ocuktur, diyorum. Olup biten i, zne iin istenmeyen, beklenmeyen bir ey olduu iin bu ak yabancdr. Ve gerekleen ak ne tam bir cehennemdir ne da tam bir cennet. "ne cennetin, ne de cehennemin kapsndadr artk o. Araftadr. Cennetten ve cehennemden srgndr. Kendini gnahkar hissetmez, cehenneme gitmeyi haketmemitir, kendini lekelenmi hissettii iin de cennete yaktramaz kendini. Arafta kalmtr. Ne fahiedir ne de melek. Kendisini cennet ve cehennem d hissetmeyi erkek ve kadn ikilisinde de bulabiliriz.

katlar bitti/ btn jokerler erkek/ kadnlarn hepsi pis yedili/ on silmeye altm alnmdan/ g vakti geldi/ glme sn:/ olur da gelecein tutar/ sonsuz uykusundayken asi dudaklarm (Giyotin) Erkekler onun istemedii kadar gldr, kadnlarsa kendisini sulayan, kendisini zarara uratandr. Tpk pis yedilinin teki oyuncuyu zarara uratmas, geriletmesi gibi kadnlar da onun kendi yolunda ilerlemesini engellemektedir. zne ne erkeklerden honuttur ne de kadnlardan. O, cinsiyet konusunda da Araftadr. On silmeye almas, urad kt talihsizliini, tecavze urama bahtszln silme abasdr. Kadn ve erkek dnyasnda istediince varolamama ansszlna bakaldrdr. Ama sevgilisi sz konusu oldu mu onu kollamak ister glne tutunmasn, onu mutlu bulmasn ister. Sevgilisi geldiinde, dii olmak ister, cennet olmak ister. syankar dilini uyutmak ister. Elbette burada asi dudaklar hem bakaldrc dil; hem de konumasyla, sevme biimiyle yok edici olarak anlamlandrlabilir. u alntlar da tecavz konusuyla ilikilendirilebilir: yilemeyecek bir yara almtm (Yorgun notlar) ha evet demeyi biliyordum/ isteseydin vcudumdaki morluklar da gsterirdim (Ha evet) Yetikin dili ve ocuk dili Betl Yazc, en azndan ele aldmz iirlerde bir yandan erkek diline yknrken bir yandan da kadn dilini, ocuk dilini iletir. Kadn dilini, zellikle gndelik kaba, ilenmemi deyilerden sylemlerden incelikli sylemlere evriltir. Ayni ierii koruyarak. Bu sanatsal dildir, yaratc dildir cinsiyet olarak ayrmadan konuursam bu diiliin dilidir. Onun kulland diller oyun kavramnda buluur. Onun iin iir kendini varedebilecei, kendini gerekletirebilecei poetik bir oyundur. Ama iir, onun iin ciddi bir oyundur. Gerek bir oyun olarak grd yaamn iirle sslemek, talandrmak ister. Rengarenk bir tablo oluturma Betl Yazc iirlerinde gerek renk, gerek dzenleme olarak soyut resme alr gibidir. Her iiri ayni zamanda bir tablo gibi ekillenir. Anlam, oluturmaya alt soyut tablonun zerine bindirilir. Hatta denebilir ki bu biimsel zemin btnl onun iin anlamsal btnlkten nce gelir. zellikle dzenleme, kompozisyon oluturmada kolaj teknii, gerekstc geler grlr, simgeci bir anlay sergiler. Anlamlandrma boluklar yaratan sramalar hem soyut kolajla hem de d diliyle ilikilendirilebilir.

Mstehcenlik, erotizm ve porno: Betl Yazc iirinde bazen cinssel bir organ adnn, bazen kfr, hakaret anlamnda kullanlan bir szcn kullanm erotik bir esinti tar. Srtnza basarak trmanabilirim sandm kendime Evrenin ilk gerek peygamberi memelerimle (Alveri) ayama taklyor kararan hareli gzlerine ulaacakken yol ufak tepelerde glgelerini yitirmi pembe bulutlar ittt! "hznl orospular" uyanacak br dnyann (gidi) Ya da bak cinsellie kkrtan bir ifadeyle gelir erotizm: bir nceki deil gittiim ayn yol her gelen effaf bir aa dikmi gsleri grnyor gen kzlarn nesneler giz tutmuyor, bozkr ayn bu iklimde yumuak amar bulunmaz (gidi) Bazen de bir sevime kipiyle gelir: olmuyor, ortalarnda rlplak dururken/ buulanm aynalar, gzlerimi alyorlar/ stnden sevimek" byle bir ey demek ki/ salarm zmeden brakyorlar (Nerkis) Onun iirlerinde ben yan ve yin deiken oranlarda hzl devinir. Bakarsnz diilik zirve yapmtr. Kendini salt ak olarak duyumsamaktadr. uslu durdum aynalarn iinde/bir ok oldum/bir yok oldum, salarmda masallar/ dinleyin anlatyor peygamber devesi/ ene'l ak, min el ak! Yan ve yin oynak bir deikenlik iindedir, inili kldr onun znesinde: erkeimsin bir elmann ikiye blnemeyen kederi kann bulamyor elimdeki baa gzbebeine ekleniyor en koyu krmz hangimiz parampara edecek seni gnahlarnn en koyusundan tap gelince plakln diz kyorum

blemem kendimi tam ortamda dururken sac ayandan bir kara (Elma) Sevme arzusunu dokunmak, koklamak duyularnn alyla dile getirir: ille de dokunmak istiyorum plaklnza/ ille de koklamak enenizle boynunuzun bititii yeri/ dilimin ucunda kalanla kalbinize dokunmak (Nerkis) Sevime, cinsel doyurulma arzusunu allm szcklerle olmasa da ok ak biimde ifade eder: stmde kalr sanyordum/ kimse bilemez nasldr kokun/ leke brakmadan kaybolma/ kirlet beni yeniden (kk ey) Vericilik sonuna dein iletilir. Sevimeye zlemin yakcl duyulur: senden nce gelip ilk karlatmz yerde bulsaydm seni bilezik gibi geebilirdim dnyann koluna kz olacaksn plerinden artan sandalyem bo ldren bill gzkmyor ortalarda (gidi var dinlenme) Hissettii duygularn ketlemez o. Erotim bazen hibir erotik szk kullanlmadan da gelir nmze: bu hzl gidi geliler yapp bozmalar eksiltmeler, oaltmalar, edepsiz eyler baka baka pervanelikler yanl bir hayatn bildiim tek dorusu (Ben) Bu iirde szck olarak mstehcenlik adna edepsiz eylerden baka morfolojik bir ge bulamayz. Dorusu bu da bir mstehcenlikten kanma ifadesidir. Sralamaya baktmzda erotizm dnce olarak hissettirir kendini. Her ne kadar sralama geleri de dorudan cinsellik ile ilgili grnmeseler de sralamann ritmi edepsiz eylerle cisimleir. Farkl anlamlara iletebilecek sralama geleri edepsiz eylerin hareket olarak anlatmna dnr. Baka baka pervanelikler de bu balamda aldatmalar, yasak ilikiler olarak okunabilir. Yani edepsiz eyler gizlenmi bir merkez haline gelir. Ve bir gr, dnyaya bir bak tarz bir yarg olarak belirir: yasak sevimeler, insan ilikilerindeki kurallarn ihlali hayatn tek dorusudur.

Bu anlaya kout benin eldememilik, kzlk zar sorunu yoktur. Bu greli ahlaki sorun masumiyet szcyle dile gelir. Ama yine de bu szck tek anlaml kalmaz. Ayni zamanda kart anlamyla da iler: masum olmayan, sulu ya da su saylan ilemeye, kurallar ihlale her an hazr olan. Halk azyla sylersek: pi. zne kzln kaybetmi olmaktan haz alr. hlalin hazzn yaar. Zaten o nemsenecek bir ey deildir. Ereti bir var saymadr. O zamana dein elde tutulmu olan, korunmu deil, korundurulmu olan. Zaten ihlalin hazz da buradan gelir. Bakaldrma isteinden. gordion dm zlyor sol elimde tuttuum ereti masumiyeti avucuna brakyorum (var) Bylece ben, haline acnas, yazklan(l)an varlk olmaktan kar. Deersiz bir armaan gibi brakr kzln ya da cinselliini. Edilginlik ona gre deildir. Etkindir. Bekleyen, duraan deildir. Yaar geer. Erkei, erkein dnyaya bakn amtr. Erkein kurgusal egemenlik dnyasn ykmtr. Ama bu ykn tepki iermesi bakmndan, olma biiminin yine de yaln olmadn syleyebiliriz. dnnce sor tartc ocuklara/ ka kiloymu terliklerim/ sende braktm masumiyetime sarl (dn) Sevimelerin etkin znesidir. Bazen Don Juann kadn versiyonudur. Pencereden girer, seviir svr. bir srayta pencerenden giriyorum/ bilmediimiz aalarn isimleri taklyor dirseklerimize/ szm sktryorum avucuna/ cin arpacak beni (dinlenme) Burada masumiyet yerine szn avuca braklmas ikili bir adlandrmayla okunabilir. Amerikal yapsalc Michael Rifaterreye gre ayni balamdaki farkl szckler ayni anlama gelir. Bu bak asndan buradaki szm, masumiyetim anlamndadr. Ayni szc yukarda avucuna brakt ereti bir masumiyet olarak okursak, deersiz, yerine getirilmeyecek bir sz anlalabilir. * Betl Yazc iirinde mstehcenlik bir varlk kipidir. airin diliyle ilgili biemsel bir gedir. Bir silahtr. Erkek dilini kullanarak erkekleir. Hatta unu da sylemek gerekir. O, iir dilinde hibir airin gze alamayaca derecede gzpektir. Ancak kfrde, mstehcenlikte ne kadar ileri giderse gitsin bunu asla dorudan yapmaz. Poetik bir giysiye brndrr. Zekasn, dili kullanma ustaln, diiliini, yaratcln bu noktada gsterir.

radyo oyunu denemesi bedava/ beyaz rusa ak olur gen adam/ Tarantino mu bu; kadnn dudaklarndan yle psn/ otoban m kayp ev kadnlar m muhtarn kz m yoksa/ iki; hasta msn/ ; parasz m/ bunu yazan.../bir duvar yazs replii (teki VII) Bu iirde erotizm, ak ile ilgili iki filmsel (Tarantino ve Kayp Otoban) gnderme ile belirir. Ancak bu gndermeler aktan deildir, artrma yoluyladr. Gerekstc bir anlatm gibi sramalarla ilerler anlatm. Balantlandrmak okura kalr. Okur airin gerisinde kald m iir samalar. iir ayni zamanda film ekimidir. Arka arkaya film kareleri yerine yazlar ya da szler vardr. Kurgulanan, daha dorusu izlenimsel olarak ak olgularnn anmsatlmasyla oluan duygu aktarm (ak oyunu), hastalk ve paraszlkla bozulur. Kendi kendine szel doyuma dayal kfre varr. Tuvalet yazsna yani. Ancak tam da bu noktada mstehcen sz olduu gibi sylemez. Yani sonuna dein gtrmez kaba erkeklii. Ama yazy nokta nokta ile bitirerek sansre de uratmaz. Gerisini ustaca iirsel (poetik) bir syleyile bitirir: bir duvar yazs replii. Bylece sylemeden sylemi olur. Kay dilinden sanatsal syleyie kayar. Bu kay erkek diline hem bir eletiridir hem de erkek dilini sanatsalla, zekayla amadr. Bu syleyi, iinde mstehceni barndrr ve mstehcen iirleir. Dii zne, iindeki erkei da vurmu olur. Bu, hem erkek diliyle, hem erkek egemen kltrle bir oyundur, alaydr. Edepsizliin iinden edebiyat, iiri gstermektir. iir gbrelikte aan ok gzel bir iee dnverir. (Bu) sabah sormusun beni kimse hatrlamyor/ glyoruz/ ben yokum naslsa, onlar da yok/ itiraf ediyorum ite; arka bahede, tavuk kmesinin orda oldu herey(Kasaba) iirin giriinde bir sevgiliyle birlikte gryoruz zneyi. Bu kez oyun akn gler yzyle bulumutur. Akla, sevgiliyle alr iirine. Ona kendisiyle ilgili en temel, kendi kiiliini etkilemi sr(lar) verir ekinmeden. Olduu gibi olmann ardnda olarak. Ancak bu iirde hem ak, hem de gizli (tevile ak) bir duru sergilendiinden anlatc zne, anlam kendi istedii yne evirebilir. Hem okurdan hem de sevgiliden gelebilecek herhangi bir saldrya kar savunabilmeye uygun bir ortam yaratlm olur: aydnlk iinde karanlk, plaklk iinde giyiniklik. Yani okurdan ve/ya sevgiliden gelebilecek sansr bir ekilde ihlal eder o. iirin olanaklarna ve iir diline brnr. Ve air bu konuda yle der: buldum kendimi, yerkrenin atlak yzym, DNA sarmalym ortalk yerde, hemen gznzn nnde; tek gerek ve tek yalanm; btn kadnlar yalancdr diyen bir kadn, btn erkekler yalancdr diyen bir erkek, iyinin ve ktnn,

amanlarn, totemlerin, kabilelerin tesinde bir gerek, avularmdan kayan gelgit, planktonlardan gkyzne uzanan k yolu ve yldzlar sava; avularmda tuttuum eftali kadar gerek; ite bundan hi kimse inanmayacak bana, yalan benim tek gereim; ite bundan herkes inanacak bana. (narn srr) Yani herhangi bir anlamlamdrmay benimsemek ve reddetmek kavanda kalr okur. Her durumda okurun znellii iletilebilir. Tpk Kazablanka filminde olduu gibi. ne ilk ksnllm yaadm besleme/ ne de pmek iin yolumu kesen gen irisi ocuk;/ hrsz ellerden kaan kara dutlar gibi gzbebeklerim(Kasaba) Ak, sevime adna yaadklarn ak bir dille ifade eder, itiraf eder zne. Burada sorun yalnzca kendi zerine bilgi konusunda rlpla, olduu gibiyi oynamak m yoksa erkeklerin itirafa zorlayc yanyla alay etmek mi sz konusu? Dorusu bunu kestirmek kolay deil. Ama her halkarda znesini ya da kendini szel tehire at muhakkak. Bu da iiri erotik, hatta bir anlamda soyunma ve tehir sz konusu olduundan pornografik klmaktadr. mahalle kz azndan sokak ocuu kmazna/ mazgallarndan caddelerine ktm bir ehrin/ yars yenmi bir ilek akt iime/ benimki seninkinden fazla diyeceim/ senin baka bieyin benden, bu dengesizlik ite lmsz denge/ byk bir G kelimenin geri kalann azna almal/ aralk dilerinin arasndan bir kehanette bulunmal dilin/s okaklar amurludur gibi// sonra dedim ki:/ kafkaesk bir tavr// sonra dedim ki:/kafkaesk bir tavr olmazd elimdeki kta amerikasyla bir barda sevimek/ bir Dentelin remesi de bir kurbaannkine benzer naslsa (Kefe) Bu iirde pornografik imge daha nettir: Yars yenmi bir ilek akt iime. Bir sevime fantazm gergefler iire. Ve erkek kadn bedenlerinin kyaslanmas, daha dorusu erkekle, bedensel olarak eitsizliin ortadan kaldrlma abas pornografik bir dille verilmektedir. Elbette cinseli iaret eden organlar anlmadan. Bu durumda cinssel organlar, euphmisme yani ayp szcn yerine yumuatlm biiminin kullanlmas ile deil de adn anmadan artrma ya da dolandrlarak anlatld iin belki pornografi terimini deil de erotizmi kullanmak daha doru olabilir. Ama, ancak pornografik anlatlarda rastlanacak trde bir anlatmla kar karya olduumuzu da itiraf etmeliyiz. Hele byk bir G kelimenin geri kalann azna almal dizesinde kelimenin geri kalan, byk bir G iki cinsel organ iaret etmektedir. Ardndan yorumlara, dekoratif gizleyici anlatma geiliyor. Ve bir ters evirme ilemi gerekletiriliyor. Kafka romanndaki kii klrken o, geniliyor: bir barda kta Amerikasyla sevimeyi geiriyor aklndan. Burada genleme

Messelinavari bir genleme. Hatta onu bile yaya brakabilecek bir sevime isteini, doymazl sergileyen bir imgelem. Ama sonunda reme (genleme) ile klmeyi ayni sayyor. Ancak Bu noktada znenin; erkek imgeleminin gidebilecei her noktaya giderek kendi zgrl iinde erkei teslim alma, alt etme, batan kararak tketme ura iinde olduu sylenebilir. Yani ben bu pornografik anlatmn salt pornografik amal olduunu dnmyorum. Altta yatan psikoloji, poetik ile pornografiyi erotizme evriltmek ve kendi zgrlnde genleirken erkei (masals prensi) kurbaaya dntrme istei olabilir. Bir byc olma, cad olma d. Yazgy belirleyen tanra olma d. Erkeinin yazgsn belirlemek ister. Yani artk erkeinin ondan kurtuluu yoktur. Sevimelerinin klesi klmak ister. Sevime tanras nanna olmak ister. herkes bir eyleri yaknlarda bir yerlerde yaylarn bytyor nehirler dilimle iziyorum srtna kader izgini hrsz kargalar yor falc kadn diyor ki, doum kayd olmayan bir ocukmusun maymuncuk gerekirmi avucunu amaya (dinlenme) Bir sevime sonras naylon poete doldurduu izmarit, kl ve prezervatifi dar karken pe brakverecektir zne. Kar zne ple bulumutur. Tketilmitir, deersizletirilmitir. Ya da yaplan eylemin geiciliidir vurgulanan, zerinde pek fazla durulmamas gerekir yaam tarz olarak: uyku ve terden grnmyordun/ tanrlarn yzn saklad yerden sakn kendini/ sakn suyundan ime/ tehlikelidir kutsal evler// demitim;// ak bu/ merdivenini uzatr indiim kuyuya// effaf bir poet brakyorum karken/ iinde filizlenir mi yabani tohumlar/ ve sigara klleri (eytann varyant) Ben, hayattan; cinsellii ne karan, nemseyen toplumdan, belki de toplumun simgesi olarak grd erkek egemenliinden dolay erkekten c alyor. Hayatla, 'erkek'le dalga geiyor. Etik ve poetik: Betl Yazc, yaamn iinden kadn sorunlarn yazar. Bu sorunlar iinde erkek egemen, para odakl toplumda varolabilmenin amazlarn dikkate alarak, varoluunu, kendi arzusunca yani zgrce ynlendirmek ister. Ortaya kabilecek engellerle ve toplumsal sanmalarla, alay etmenin keyfini yaar iirlerinde. Etik, kendi kurallarnn etiidir. Dayatlan etik deil. Bu yzden iirlerinin ilk poetik ilkesi, her ey iire dntrlebilirdir. Zira her ey insan dikkatini hak eder. Her ey airin bakn bekler. Hayata dahildir.

Her ey iir olabilir/ Hereyden iir (..)/ Suskunluun, akn, cesaretin, korkunun iiri olur/ (..) Hereyden iir olur/ Bir film repliinden/ dans mziinden/ hatta dansn kendisinden/ (..) Bir masaldan iir olur/ Peri kzndan/ Kt kalpli kralieden// Aalardan, bitkilerden/ Sirkteki kaplanlardan/ Kulardan/Kitaplardan/ Harflerden/ Deniz kabuklarndan// lmn de iiri olur/ Acnn da (Hereyden iir olur) Onun iiri yer yer edepsiz, mstehcen, ak sak bulunabilir ama herkesin anlamasna hazr, ak seik deildir. iirimizde nemli bir boluu dolduracan dnyorum. Farkl bir kulvarda kendi biemine ynelmi. Sz konusu ettiim izlek erevesinde trk kadn iirinin en nemli temsilcisidir bence. stesinden gelmesi gereken, iirini doururken ikiz z doumlar ortaya kmas halinde bu dourularda en grbzn semeye ynelmektir. Doadaki canllar marazi yavrularn ya yer, ya da atverirler ya yuvadan. Sanat da en azndan hayvanlar kadar ilkeli, kararl olmay gerektirir. Aacn meyve verebilmesi iin srgnler (piler) temizlenmelidir. Betl Yazc trk iirinde ilk kez erotizmi kendisi iin yalnzca bir arzu nesnesi ya da baka bir deyile kendini, yalnzca arzulayan bir zne olarak sunmaz, ayni zamanda erotizmi aralatran, bir silaha dntren bir airdir o. iiri tam bir imgesel itiraflar oyunudur. Hem de bunu en naif bir biimde, doall iinde yapar. iir dilinden dn vermemeye alr. iirinin olmuluundan hep kuku duyar. Aslnda olmakla olmamak arasnda gider gelir. indeki yan ve yini iir diline bulamaya alr. Ne aktan geer ne de erkek ile atmaktan, ne de iirinden. Evinin pencere nn ssleyen, iekleyen, tezgah banda kuman dokumaya alan gzel Helenadr o. Ne Parisindir ne de Menelaosun. Son sz gibi: Ortega Y Gasset yanlyor. Kadnlar da imgelem gcyle yazabilir. Belki Gasset yle itiraz ederdi: ama etkin, erkek kadnlar, erkeklik damarlar tuttuunda. Ben de yle diretirdim: hayal gc, zaten diilie aittir. Buna sahip olan bedenen erkek bile olsa, onun iindeki diilie.

(*) Betl Yazc, bir grmemizde bu iiri bir tre cinayetinden esinlenerek yazdn syledi. Dolaysyla fkeli baba tarafndan bir tavuk kmesinde yakalanp tel ile boulan bir kzn yksn ilediini dnyor bu iirde. Dorusu bu da bizi Kazablanka yksnn kuku emberiyle buluturuyor. Gerekten tam olarak yle mi? k olay ile iir arasnda gidip geliyorum. Olay gereklii ve iirin anlamsal gereklii daha dorusu anlamlandrmaya ve yorumlara ak kendi varlksal gereklii. Anlamlandrc kendine sunulana gre dnr ve ona gre deerlendirir. Elbette kendi znelliimi unutuyor deilim. Bana gre yazar/air/ressam, kafasnda hangi konuyla yola karsa ksn ilk szck, ilk fra darbesi onu ekillendirmeye balar ve oluan etki onu hi ummad bir sonuca savurabilir. Bu olguda szcklerin arm alanlar yan sra, ayni anda ilem yapabilen zihnin bilinaltndan ya da farkndalkl olarak baka konular da iletebileceini asla unutmamak gerekir. Burada, Betl Yazc ile ilgili bir saptamam belirtmeliyim. Kendisini etkileyen, ya da kurduu bir imgelemi ya da gereklii dile dkerken hem aka syleme hem de gizleme kaygsndan olacak zaman zaman iiri anlalrln tesine taryor. Bu sorunda tablolama tekniinin ve eksiltmelerin ve/ya sramalarn pay byk. Ek olarak iirden aire gitmenin ne denli hatal yorumlara yol aabileceinin bir gstergesi olarak, Betl Yazcnn bana ulatrd, incelediim kabus iirinin bir deikesini (asl biimini) sunuyorum. Kabus bu iirin bir parasym ve farkl bir ad verilmi. Yorumlar iflas etti mi hayr. Ama baka bir doruya, baka bir iire geldik.

tre kularna at -Isaklandm yerde buldular beni babamn elleriydi fkeden gvermi dolad boynuma zamanndan nce zdkleri bekaret kurdelemi duyabilseydiniz ala yeiliydi sesim -II-

kalakald ardnda korkusunu hrkasna iliklemi olarak, saatler durdu, kk bir kuu ezdi tren -IIImadolyonun tersinde ldrlm bir kadn aksak ayanda dans ezgileri kular ezmeden geti -IVkrmz hrkasn eskitebilseydi, kaybolsa, hi bulunamasayd kk kz ona mektup yazmtm; kanatlar yank dantellerden kular, krlgandr, dans etmezler. ah! zerlerine baslmak iin deildi ki bu kular, bu danslar hi edilmeyecek! (zby/nisan 2004)