You are on page 1of 12

ARAP HARFL TRKE METNLERN EVRSNDE KARILAILAN YANLILAR Prof. Dr.

smail NVER ZET eviriyaz konusu lkemizde Arap harflerinden Latin harflerine geiten sonra bir sorun olarak karmza kmtr. Bu makalede eviriyazda karlalan sorunlar ortaya konulmakta ve bu sorunlara zm nerileri sunulmaktadr. Anahtar Kelimeler: eviriyaz, Eski Anadolu Trkesi, Klasik Trk Edebiyat, ml. THE FALSES IN TURKISH TEXTS TRANSCRIPTION WITH ARABIC CHARACTER ABSTRACT Transcription matter appeared a prolem after the progress of changing alphabet from Arabic alphabet to Latin alphabet in our country. In this article the experiences of transcriptions problems and suggestion of solutions on this matter will present. Key Words: Transcription, Old Anatolia Turkish, Classic Turkish Literature, orthographic. Bu konumada ele alacam ve anlatmaya alacam konunun eksiksiz, yanlsz ve iddial bir uzman olmadm belirterek szlerime balamak istiyorum. Amacm bu gne kadar gzlediim olumsuzluklar sergilemek, bunlarn sebepleri zerinde durmak ve onlardan kurtulmann yollarn aramaktr. Konunun balnda yer alan Arap harfli szyle yalnz Arap dilinde kullanlan harfleri deil, onlara Farsa ve Trkenin

Bu yaz 30 Ocak 1992 gn TDK salonunda yaplan konumann metnidir. Editr Notu: Editr Notu: ml zel Saysnn Prof. Dr. smail NVER adna dzenlenmesinden dolay misafir editrmzn talebi ve Prof. Dr. smail nverin onay ile bu makale, daha nce yaymlanm olmasna ramen, bu sayya konulmu ve Sibel ST tarafndan bilgisayar ortamna aktarlp tasarm yaplmtr.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

48

smail NVER

ihtiyalar dorultusunda eklenmi harfleri de iine alan elifb sistemini anlatmak istiyorum. Bu harflerle yazlm bilinen en eski Trke metin Kutadgu Bilig (1069)dir. O tarihten Trkiye Cumhuriyetinin 1928 ylnda gerekletirdii harf inklbna kadar yaklak dokuz yzyl kullandmz bu elifbnn, gemie dnk btn almalarda bilinmesi vazgeilmez bir zorunluluktur. Arap kkenli elifb Trkenin ses yapsn yeterince yanstmad iin, Tanzimattan sonra bu konuda eitli deiiklik nerileri ortaya konmutur. Bu elifbnn Trke metinlerin doru tespiti asndan yeterli olmad, o yzden Trkiye Trkesinin tarihsel ses bilgisi zerindeki belirsizliklerin hl ortadan kalkmad bir gerektir. Arap harfleriyle yazlm Trke metinlerde karlalan okuma, anlama ve evirme glkleri sadece harflerden de kaynaklanmyor. Asl glk, dil bilgisi kurallarn renmekte ve onlar gerektii yerde uygulamay bilmektedir. Eski metinlerimizi evirirken hata yapmamak ya da hatalar en aza indirmek iin ne yalnz Arapa, ne yalnz Farsa, ne de yalnz Trke bilmek yeterlidir. Salam bir Trke bilgisi yannda Arap ve Fars dillerinin sarf (morfoloji=ekil bilgisi) kurallarn bilmek bu almalarn n artdr. Bunun yannda ele alnan metnin konusu, yazar, dnemi gibi hususlar da ihmal edilmemesi gereken noktalardr. Gnmzde, gemile hi ilgisi olmayan konularda yazlm eserlerde bile imldan dil bilgisi kurallarna kadar yanllk ve tutarszlklar boy gsterirken, eski eserlerimizde bu trl aksaklklarn bulunmadn iddia edemeyiz. Bunlarn gnmz yazsna evrilmesinde yanl yaplmamas, varsa yanllarn da dzeltilerek evrilmesi esastr. te yandan Arap harfli Trke metinlerin evirisinde karlalabilecek yanllar iin, ll bir hogr bulunmaldr. Pozitif bilimlerdeki yanlma pay gibi herkesin zerinde anlaabilecei bir snr tespit etmenin imknsz olduu bu alanda, ne kadar ve ne tr yanln hogr ile karlanabileceini belirlemek gtr. in bu yn, hazrlanan metni okuyann ve eletirenin insafna kalmtr. Sayn O. . Gkyayn Kumsal balkl eletirisi1 ya da o eletirinin banda imek gibi akan Muallim Nacinin: Yedi yz kerre yanlmak ne demek bir czde Byle olmaz a benim hfzm ezber dediin
1

O.. Gkyay, Destursuz Baa Girenler, Dergh Yaynlar, stanbul, 1982, s. 234.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

Arap Harfli Trke Metinlerin evirisinde Karlalan

49

beyti, bu yanllar karsndaki hogr snr hakknda fikir vermektedir. Son zamanlarda baz meslektalarmzdan iittiim En iyi, iyinin dmandr z deyiini, bilimsel almalar iin kullanlmamas gereken bir sz olarak deerlendirmek istiyorum. nk iyi, en iyi, gzel, ok gzel, en gzel gibi deer yarglar bilimsel almalar ve bilimsel yaynlar iin kullanlamaz. Bu almalar iin kullanlacak deer yarglar doru ve yanltr. Doru ve yanl yukardaki z deyiin mant ile bir araya getirmek imknszdr. Aada Arap harfli Trke metinleri hazrlamakta dtmz yanllara rnekler verirken, bu tutumumuzdan kiilere ynelik eletiri anlam kartlmamas iin, rneklerin nereden alndklar bildirilmeyecektir. Bu yanllar arasnda, Trke kelimelerin ve eklerin deiik dnemlerde gsterdikleri fonetik zelliklerin yanl yanstlmasn, Farsa birleik kelimelerin ve ek alm kelimelerin evirilerindeki tutarszlklar ve evriyaz kusurlarn anmyoruz. Arap harfleriyle yazlm Trke metinler din, dil, edebiyat, tarih, sanat tarihi, tarih folklor, ktphanecilik, ariv, corafya, hukuk, siyaset, tp, iktisat vb. alanlarda, gemie dnk btn almalarda karmza kmaktadr. Dnyada bilim anlaynn deimesi, dou kltrlerinde karlatmz lim-i kl tipinin tarihe karmas sonucunu getirmitir. Dolaysyla yukarda anlan alanlarn uzmanlar dil konusunda yeterli eitim grmeden alanlaryla ilgili metinleri okumak, anlamak ve anlatmak zorunda kalmlardr. Onun iin dil ve edebiyattan anlayan tarih ve hukuk uzman bulmak ya da sanat tarihinden, tptan anlayan dil uzmanna rastlamak imknsz olmutur. Sz gelii gnmzde arivlerde dvn ve siykat gibi en zor yaz biimlerini baaryla okuyup anlayan bir tarih uzman, ayn metinler iinde yer alan bir beyti okurken hata yapmakta; bir dil uzmanmz da ok zel anlam olan bir kelimeyi szlklerdeki yaygn anlamyla deerlendirme yanlndan kurtulamamaktadr. Burada dil ve edebiyat eitimi grmemi, byle bir eitim grmelerini beklemek hakkna sahip olmadmz, kendi alanlarnda uzman kiilerin evirdikleri metinlerden rnekler vermeye alacam: Tarih alannda hazrlanm bilimsel bir yaynda karlatklarmz: Nakl-i min Deli smet Paa. Bu Arapa ibarenin

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

50

smail NVER

Farsa izafetle balatlmasndaki gerekeyi anlamak imknszdr. Bataki sz, Arapa kurallara ve anlam gereine gre birka trl okuyabiliriz. Ama Farsa izafetle okumamak gerekir. Ayn eserdeki: Pdihmdr veli-nimet-i bi-minnetim Etmede hayr dus ile eyymm mrr beytinde hem vezin hem de anlam kaybolmutur. Dorusu: Pdihmdr veliyy-i nimet-i b-minnetim Etmede hayr- dus ile eyymm mrr olmaldr. Yine ayn kitaptaki: Eyledin bahr u berri biri birine peyveste Gemiler yapdn idp top ve tfengi teksir beyti, airin edebiyat bilgisinden ve zevkinden soyutlanarak evrilmitir. Bize yle geliyor ki, air bu beyti: Eyledin bahr u beri birbirine peyveste Gemiler yapdn idp tp u tfengi teksir biiminde okunsun diye yazmtr. Gmrkle ilgili baka bir eserde zamann eyhlislmna yneltilen soru cmlesi yle evrilmi: Tccr taifesinden Zeyyid, mali ticarette gmrk nm ile verdii akeyi zekt niyeti ile viricik (verirse) zekt yerine geer mi? Kitab hazrlayan bu metni baka bir eviriden aldn bildiriyor. Diyelim kendisi Osmanl Trkesi bilmiyor. Peki bu eserin baslmas iin rapor veren zat Zeyyidin Zeyd, niyetin niyyet, viricikin viricek ve anlamnn da verirse deil verince, verdiinde olduunu bilmiyor mu? Bir sanat tarihi uzmanmz, hakknda bilgi verdii bir yapnn kitabesindeki Trke iirin ilk ve son beytini yle aktaryor: Menba- ayn-i ata maye-i ihsan u seha Hazret-i sadri kerem pie Mehmet Paa . Deli leb tenelere Drri dai tarih Ab- selsali sebil etti Mehmet Paa Uzmanmz bu beyitleri baka bir yayndan aldn bildiriyor. Acaba doruluundan hi phe etmedi mi? Ald yeri gstermek artyla da olsa, yanl dzeltmeden kullanmak ho grlebilir mi? Yukardaki Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

Arap Harfli Trke Metinlerin evirisinde Karlalan

51

beyitlerde vezin yok edilmitir; Arapa, Farsa szlerin asl uzunluklar gsterilmemitir; baz kelimeler yanl okunmutur. yleyse bu beyitleri air Drrnin yazd gibi evirmeye alalm: Menba- ayn- at mye-i ihsn u seh Hazret-i sadr- kerem-pe Mehemmed Paa .. Dedi leb-tenelere Drr-i d trh b- selseli sebil etdi Mehemmed Paa Dil eitimi yeterli olmayan bir edebiyat uzman (!), hazrlad kitapta fotokopisini verdii bir mektubun baln yle okumu: Eh fillhmme. Benim Arapa bilgim snrldr; ama bu szlerin ebced szleri kadar anlamsz olduunu fark etmek iin dil bilgini olmaya gerek yok. Bunu Arapa bir sz saysak bile, Trke bir mektubun banda bulunuu bizi rahatsz etmez mi? Burada eski mollalarn Trke ibareleri nasl okuduklarn, daha dorusu okuyamayp nasl berbat ettiklerini anlatan fkralar hatrlayarak metnin fotokopisine bakyorum. lk kelimenin Eh deil, Arapa karde anlamnda Ah olduunu; fillhmme diye okunan ksmn ise bana f harf-i ceri alm Allah kelimesiyle ona bitiik yazlm Trke birinci tekil iyelik eki olduunu tanyorum. Farsa izafetli okuyarak, mektubun balnn: Allah yolunda kardeim anlamna gelen Ah-i fillhm olmas gerektiini anlyorum. Peki ama, okuyucu bizim yanllarmz dzeltmeye ya da yazdklarmz anlamamaya mecbur mudur? Yukarda ki rnekler gsteriyor ki, Arap kkenli harfleri bilmekle, bu harflerle yazlm Trke metinleri anlamak ayn ey deildir. imdi Trk dili ve edebiyat alannda yaymlanm eserlerden ya da hazrlanm yksek lisans ve doktora tezlerinden topladm rneklerle, konumuzun baka bir ynne gemek, burada okuma ve eviri yanllarn gruplandrmak istiyorum: lk gruptaki rneklerimiz Arap harfleriyle yazllar ayn olduu halde ayr dillerden gelen, ayr okunu ve anlamlar bulunan kelimelerin kartrlmasyla ilgilidir: bir de-dmen, cz ile gel, evk u server. u sz beindeki yanllar nc snfa gemi rencilerimizin yapmayacana, en azndan onlar arasnda bu yanllar yapmayacak olanlarn bulunduuna inanyorum. Ama bu yanllar, kabul edilmi bir doktora tezinden hem de yzlercesi arasndan rastgele alnmtr. Burada, doktora adayn Arap harfleriyle

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

52

smail NVER

biiminde yazlan kelimenin Trke bir, Farsa ber (n ek olarak, st ve yukar anlamnda, burden mastarnn geni zaman kk), br (burden mastarnn geni zaman kk), Arapa: berr (kara paras) ve birr (iyilik, gzellik, hayr) okunacan bilmedii iin; cz ile gel okuyuunda Arap harfleriyle yazlnn Trke: gel, kel, Farsa: gl, gil, Arapa: kl okunabileceini dnmedii iin; evk u server okuyuunda ise iki kelimeden (srur, server) yazmamas gerekeni yazd iin cezalandrmak gerekmez mi? Nasl cezalandracaksnz? Ondan nce doktor unvann alm olanlar bir beyti: Kyuna varsam glb arup dirler bana Kanda idn imdiye dek gl seni cnn okur biimine sokarak canna okumamlar myd? Kilb (kpekler), gl-b (glsuyu), geli gl okumusun diye eletiri yazana madalya vermesinler, bunu bekleyen de yok. Ama bu yanllar yapanlar, Ziya Paann deyiiyle Mesned-i izzetde ser-efrz olup, lkenin kltrle ilgili yayn etkinliklerinin iinde barndrlyorsa, yazklar olsun. Ayn makamdan yanllar arar msnz? stemediiniz kadar var: Gneyi kevne, rst-revi rst-r, pr-ni perin, mukarrebi mukarrib, srmeyi srma, sihr-i helli seher hilal, Tby top, dlp un olmay dklp evan olma, perdeyi uyduru perde-i veydr okumak byk meziyet imdilerde. kinci gruptaki rnekler, kelimeleri ve ekleri akla gelmedik ekilde birletirip ayrarak yaplan, anlamna evirenin bile akl erdiremeyecei yanllardan seilmitir. Nedmin seni redifli bestelenmi gazelinin bir beyiti edebiyat uzman kaleminde: Bydan ho renkden pkizedr nzik tenn Beslemi koynunda gy kim gl-i ransn biimini almsa; Nefnin bir beyti: eb-er- dn devletdr vcdun hfz in Kat kat olmu ejdeh der-heft arh- enberi diye evrilmise, bu iki air mezardan ksalar da uzmanmz kam siysetine2 mahkm etseler, ya da Fuzul kalkp:

2 Kam siyaseti eskiden yanl yazan ktiplerin parmaklarna, etle trnak arasna kam kalemin ucunu batrarak uygulanan bir ceza imi.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

Arap Harfli Trke Metinlerin evirisinde Karlalan

53

Kalem olsun eli ol ktip-i bed-tahrrin msrayla balayan ktasn bir kez de uzmanmz iin okusa, yukardaki beyitler: Bydan ho rengden pkizedir nazik tenin Beslemi koynunda gy kim gl-i rana seni ve: eb-erg- dn devletdir vcdun hfz in Kat kat olmu ejdehdr heft-arh- enber diye dzelir miydi? Bu uzmanmzdan feyiz alacak konumdaki bir doktora aday da mtem zedegnz okunmas gereken birleik kelimeyi mtemz dknz okursa sulu kimdir? Sulu bulunamad srece, yahut eski metinlere sahip kanlarn sesleri ykselmedike klh ke-rev giyer yerine klh geir gir, sakn dem urma yerine sakundum urma ve ezm u erzil yerine de ezm-vr ezel okuyanlarn saylar azalmayacaktr. nc gruptaki rnekler gerekmedii halde yaplan ve gerektii halde yaplmayan Farsa terkiplerle ilgilidir: miyn- bend, pk-i dmen, mntehab- gazel, eker-i hb gruplarnda muzafmuzfun ileyh ya da mevsuf-sfat srasna uygun bir dizili var mdr? Diyelim ki Farsa terkip kurallarn hatrlayamadk, anlamdan hareket ederek bunlarn birleik isim ve birleik sfat olarak okunmas gerektiini dnmemizi engelleyen, bu da olmazsa kalemi elimizden brakmaya kar kan m var? Mademki kelimeler arasna rastgele izafet kesresi koymaya elimiz alm, yleyse bu bolluktan ekmel sr, hir kelime, evc rifat gibi kelime gruplarn neden mahrum brakyoruz? Ekmel-i sr, hir-i kelime, evc-i rifat gibi dorular yaznca kyamet mi kopar? te-mizc yerine te-i mizc, sihr-fern yerine sihri ferin, nazm-gyn yerine nazm- gyn okuyorsam; bu yetmeyip bir de aziz-i mrun ileyh i aziz mrun ileyh, asl- maksad asl maksad diye eviriyorsam; en kts uyarlardan, eletirilerden de nasibimi alamyorsam, beni durduracak bir g yok mudur? Drdnc gruptaki rnekler, Arap harfleri ile yazlm kelimeleri szlklerde bile yeri olmayan klklara sokarak yaplan evirilerle ilgilidir: Hassn hissn, bnyeyi beniyye, harmenii har-mni, tebihi tebiye, pisteri pester, bast basat, dyk dyyk, metf mutf, arkdan noktas kmad iin ser-kadin, ebehi ibh okumak gibi Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

54

smail NVER

Beinci gruptaki rnekler Arapa ibarelerin ve baz kelimelerin yanl okunuuyla ilgilidir: Arapa tamlamalar yeni harflere evirirken ems ve kamer harfleri bilmek; muzafn harekesi, bunu deitiren etkenler gibi ilk bilgilerden habersiz olmamak; salt, salavt, zekt zekt, selseyi slse, linmkhiyi li-nmka, rh fidkeyi ruh fidan, ve cdelimtihn velediyyl-imtihan, mttefakun alyehi mttefikn aleyh okumamak; ayet ve hadislerin doru okunularn nereden bulacamz bilmek; byk bir sorumsuzlukla: Murg- dil ta ki tutuldu zlfne h iz cul-kaz ummul-basar diye okunmu bir beyti byle deil, Murg- dil n-geh tutuld zlfne h iz cel-kaz amyel-basar biiminde doru evirmek, yahut beytin geri kalan ksmn doru vermek artyla, Arap ata szn eski harflerle yazmak gerekir. Buraya kadar hata sahiplerinin adn anmadk. imdi huzurunuza getireceim sulunun adn vereceim: Bu sulu benim. Aslnda z eletiri, eletirilerin en aklcs ve en yararls. Ama insann kendi yanln yakalamas kadar zor bir i de yok. Kuzguna yavrusu ank grnr sz, bu yzden ok doru bir sz. Bir yaynmda Namk Kemlden evirdiim beyitlerden biri yle: Bir kymet-kaametin szende-i hicrnyz Dd- maher-sz- dzehden nindr hmz3 Bir aratrma grevlisi arkadam ikinci dizeyi: Dd- maher sz- dzehden nindr hmz diye okumay teklif etti. Bu teklif beytin gnmz Trkesine evrisini daha anlaml kld gibi, beyitte benim fark edemediim leff neri de ortaya kard. Neatnin rz u eb redifli natinden evirdiim bir beyitte yle: Mihr meh kim iki sevd-ger siyhat-pedir Arz ederler leme kfr u anber rz u eb4
3

. nver, Balangtan Gnmze Kadar Byk Trk Klasikleri (. Yzyl Divan Edebiyat), C.V, Ankara 1988, s. 191. Ar. Gr. Alattin Karacaya uyars iin teekkr ederim.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

Arap Harfli Trke Metinlerin evirisinde Karlalan

55

Baka bir aratrma grevlisi arkadam gelip de sevdal anlam verdiim sevd-gerin tcir anlamnda sdger okunmas gerektiini syleyinceye kadar, byle bir kelimenin varlndan habersizdim. Sdger yerine sevdger okuyan ilk sulu da ben deilim. Bu yanl olduka yaygn. Ama bu durum, benim yanl evirmemin mazereti olamaz. Kelimeyi doru okuyup da aklamaya tacir anlamn koyunca, hi zorlamaya gerek kalmadan her ey yerli yerine oturdu. Yaymladm metinlerde baka yanllarn da bulunmas mmkndr. Bunlar gremediimi itiraf ediyorum. Ama szl uyary da yazl eletiriyi de sevinle karladm belirtmek istiyorum. Yukardan beri gstermeye altm yanllarn grp dnebildiim sebeplerini de sunmak gerekir. Ama bundan nce, eski metinlerin evirisindeki baarszlklar, cumhuriyete ve onun getirdii deiikliklere balayarak, bu mazeretin arkasna gizlenmek isteyenlerle ayn dncede olmadm belirtmek istiyorum. Arap harfli Trke metinleri okuyup anlayabilmenin artlar, bugn o metinlerin yazld dnemlerden farkl deildir. Cumhuriyet Trkeyi, Arapay, Farsay renmeye engel mi olmutur? Aksine bu dilleri daha bilimsel bir anlayla reten kurumlar amam mdr? yleyse bu tr yaknmalar, en iyimser bir yorumla mazeret araydr, bahanedir. Baarszln gren kii nce o ii yapmak iin gerekli olan aralarn kontrol etmek zorundadr. Trkeyi renmemisem, Arapa ve Farsann en az Trkeyi ilgilendiren ynlerini bilmiyorsam, almak istediim alann temel bilgilerinden yoksunsam, bu eksiklerimi tamamlamaya engel olmayan, hatta imkn veren devleti ve rejimi nasl sularm? imdi, Arap harfli Trke eserlerin evirisinde karlalan yanllarn nelerden kaynaklandn maddeler halinde sunmaya geiyorum: ilgisizlik. 1- Bilmezlik ve ilgisizlik Bir metni okuyup anlayabilmek iin, en azndan o metni yazann dzeyinde olmak gerektiini hi kimse inkr edemez. O halde, eski metinleri okuyup anlayabilmek iin fakltelerde okunan Trke, Arapa ve Farsa dersleri dnda, o derslerde alnan temel bilgiler dorultusunda aratrmaya ve

. nver, Neati, Kltr ve Turizm Bakanl yaynlar: 672, Trk Bykleri Dizisi: 13, Ankara 1986, s. 42-43. Bu uyar iin de Ar. Gr. Abdulkadir Grere teekkr ederim.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

56

smail NVER

renmeye, bunun iin de tutku szyle ifade edebileceimiz istee gerek vardr. 2- Dikkatsizlik. Yazl olan her szn bir amac bulunduunu bilmeli, eski syleyile siyk u sibk Batdaki terimiyle konteksti gz nnde tutmalyz. Mstensih ya da mrettibin de yanl yapabileceini unutmamalyz. Her kelimenin szlk anlamyla metin iinde kazand anlamn farkl olabileceini dnmeli, her kelimenin bizim bildiimiz dnda baka bir okunuu veya anlam bulunabileceini akldan karmamalyz. ok tekrarlanan bir szdr: Bilmediin kelime iin bir kez, bildiin kelime iin iki kez szle bakmalsn. 3- Dil ve edebiyat eitimi yetersizlii. Konumamzn ba tarafnda Arap harfli Trke metinlerle, deiik alanlarda alanlarn ilgilenmek zorunda olduklarn syledik. Artk gnmzde tarih uzmannn, tp tarihi uzmannn ayn zamanda Trk dili ve edebiyat uzman olmas beklenemez. Vezin, kafiye, redif, seci ve tenzur gibi, anlam kontrolnn yannda yer alan temel bilgilerden yararlanmayan Trk dili ve edebiyat uzman ayplanr, mahkm edilir. Dier alanlarn uzmanlarna ise, byle durumlarda konunun uzmanna bavurmas tavsiye olunur. 4- Denetim yetersizlii. Bilindii gibi gnmzde Arap harfli Trke metinler genellikle resm kurumlarca yaymlanmaktadr. niversitelerimiz hem bu tr metinleri yaymlayan hem de bu alanda alanlar yetitiren kurumlardr. Kltr Bakanl ile Atatrk Yksek Kurumunun bal kurulular, niversitelerin yetitirdii elemanlarca hazrlanan metinleri yaymlamak suretiyle nemli bir grevi yerine getirmektedirler. Daha ak bir syleyile, bu konudaki sorumluluk dorudan niversitelerimizindir. nk gerek Kltr Bakanl, gerekse anlan kurumlar, yaymlanmak zere gnderilen eserleri konunun uzmanlarna havale ederek, eserin baslp baslamayacana yine ounlukla niversite mensubu olan uzmanlarn raporlaryla karar vermektedirler. O halde yaynlardaki yanllar yznden, Bakanl ve kurumlar sulayamayz. Burada hogrnze snarak, yedi yl nce Kltr Bakanl yetkilileri, be yldr da yesi bulunduum Trk Dil Kurumu Bilim Kurulu nezdindeki bir ricam yineleyeceim: Her yaymlanan eserin i kapana, o eser iin baslabilir raporu verenin ad da yazlsn. Sz konusu metinleri baskya hazrlayanlar ve raportrler genellikle niversite mensubu olduklarna gre, son zamanlarda yaymlanan eserlerdeki yanllarn hzla oalmas oradan Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

Arap Harfli Trke Metinlerin evirisinde Karlalan

57

kaynaklanyor demektir. niversite saysnn hzla artmas, acil retim eleman yetitirme ihtiyacn getirmi, bu durum yksek lisans ve doktora renimine ya da aratrma grevliliine kabul snavlarnda bilim alannn gerektirdii asgari lnn korunmasna engel olmutur. te yandan, ders gibi kutsal bir grevin saat cretine balanmas, retim yelerini lke artlar iinde yadrganamayacak bir hesap iine itmitir. Baz retim yeleri lisans dersleri yannda kesinlikle altndan kalkamayacaklar kadar tez danmanl almlardr. Hocann kontrolnden uzak kalan adaylar kendi bildiklerine hazrladklar almalar tez diye sunmak, aday kontrolsz brakan hocalar da bu tezleri kabul etmek zorunda kalmlardr. Bu gn metin yanllarndan arndrlamadan yaymlanm doktora ve yksek lisans tezleri byle bir tutumun rndr. Adayn hakkyla seip, onunla en az yasa ve ynetmeliklerde gsterildii kadar ilgilenen, gerekten bilim rn doktora ve yksek lisans tezlerinin hazrlanmasn salayan retim yelerinin de bulunduunu sylemek, onlar ve almalar gerekletiren adaylarn emeklerini saygyla anmak grevimizdir. 5- Eletiri azl. Arap harfli Trke metinlerin gnmz yazsna aktarlmasnda ve bunlarn yaymlanmasnda 1980li yllarda byk bir art olmu; ancak bu yaynlardaki yanl oran daha byk bir art gstermitir. te yandan bu eserler iin yazlan tantma ve eletiri yazlarnda byk bir azalma gzlenmektedir. Yanllarmzn artmasn engelleyecek uyarc ve retici eletirilere ihtiyacmz var. Meslee yeni adm attm yllarda, yanl okunmu bir sz zerine kyametler koparan eletirileri insafsz bulurdum. Meer o eletiriler, eski metinlerin bekileriymi Eletirinin tek yanl, herkesin bilmedii hesaplara dayal, ktleyici, aalayc olmasndan yana deilim. Ancak eletirinin niteliini, eletirilen eserin durumu belirliyor. Arap harfli Trke metnin yeni yazya evirisi iin yazlacak eletiri, eserin gnmz yazsna evrilmesinden duyulan sevinci dile getirebilir; baarl, olabildiince yanlsz, bilimsel metodlara uygun olarak evrildiini ifade edebilir. Bundan dolay yaymlayan kutlayabilir. Byle bir eletiri, eseri baskya hazrlayan Trke bildii, Arapa, Farsa szleri ve sz gruplarn kurallarna gre okuyup evirdii iin alklayamaz; ama bu konulardaki yanllar dile getirme, dorular gsterme grevini stlenir. Bunu yaparken, biraz da bu alann yle babo, sahipsiz olmad, yaplan almalarn meslektalar tarafndan denetlendii mesajn verir. Destursuz Baa Girenlere dur der.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

58

smail NVER

Bundan yaklak bir yl nce yine bu salonda Tark Burann Tenkidin Sefaleti balkl son derece baarl bir konferansn dinledik; yaymland, birka kez okuduk. Orada sefaleti gsterilmek istenen eletiri, zellikle sanat eserlerine ynelik eletiri idi. Sanatn kendisi kadar znel olan sanat eletirisi hakknda orada sylenenlere katlyoruz. Ancak bizim burada zlemini duyduumuz nesnel, doruyu yanl daha nceden konmu kurallarla deerlendiren eletiridir. Eer bu gn Arap harfli Trke eserlerin evirisinde yanllar denizinde yzmeye, hatta boulmaya balamsak, bu hastaln en nemli sebebini, affnza snarak tenkitsizliin rezaleti szyle dile getirmek istiyorum. KAYNAKA GKYAY O.., Destursuz Baa Girenler, Dergh Yaynlar, stanbul, 1982. NVER ., Balangtan Gnmze Kadar Byk Trk Klasikleri (. Yzyl Divan Edebiyat), C.V, Ankara 1988.

NVER ., Neati, Kltr ve Turizm Bakanl yaynlar: 672, Trk Bykleri Dizisi: 13, Ankara 1986.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 3/6 Fall 2008

You might also like