MADDENN HALLER VE TANECKL YAPISI

Atom,maddeyi oluturan en kk yap tadr.

MADDENN HALLER

Maddenin halleri, kat, sv, gaz ve plazma olmak zere drt tanedir. Gndelik hayatta maddeler genel olarak kat, sv ya da gaz halinde bulunur, ancak Dnya dnda, evrendeki maddenin %99'u plazma (iyonlam gaz) halindedir. Madde, istenildiinde ortam artlar elverili hale getirilerek bir halden dierine dntrlebilir.

KATI HAL

Maddenin kat hali belirli bir ekle ve hacme sahiptir. Kat maddeyi oluturan atom ve molekller yok denecek kadar azdr. Atom ve molekller arasnda bir dzenlilik vardr.Atomlar titreim hareketi yaparlar.Maddenin en dzenli halidir.

SIVI HAL

Maddenin sv hali, belirli bir ekle sahip deildir. Svlar akkan olduklarndan bulunduklar kabn eklini alr. Sv halde atom veya molekller katlardan daha dzensiz olup tanecikler aras boluklar katlardan daha fazladr ama sktrlamazlar. Birazck dzensiz hareket vardr.Ayrca bulunduklar kabn eklini alrlar ve bir halden baka bir hale girebilirler.

GAZ HAL

Atom veya molekllerin arasnda boluklarn en ok olduu haldir. Gaz tanecikleri arasnda boluk fazla olduunda gazlar sktrlabilirler. Gaz tanecikleri dzensiz olarak hareket ederler. Bu hareketleri srasnda gaz moleklleri birbiri ile homojen olarak karabilirler. Bunlarn yaylmalar hissedilebilir veya gzle takip edilebilir. Bir odaya damlatlan bir kolonyann kokusu ksa srede hissedilirken, bir sigara dumannn yaylmas da gzle takip edilebilirKonulduklar kab dolduracak ekilde genleerek kabn eklini ve hacmini alrlar. Gazlar maddenin en dzensiz halidir ve sadece gazlar (tanecikler arasndaki boluk fazla olduu iin) sktrlabilme zelliine sahiptir.

PLAZMA

Gaz halindeki maddeye enerji vermeye devam edersek, atomlarn d kabuklarndaki elektronlar atomdan ayrlmaya balar. Bu durumda madde, art ve eksi ykl paracklardan oluan yksek enerjili bir gaz haline gelir. Art ve eksi ykler, birbirlerini ekmelerine ramen, birleerek ntr bir atom oluturamazlar nk paracklarn kinetik enerjileri, aralarndaki elektrostatik ba enerjisinden fazladr. Gne ve dier yldzlar (ntron yldzlar hari) tamamen plazma halindedir. Plazma haline uzay boluunda da bolca rastlanr. Uzaydaki plazma ok daha souk olmasna ramen, ok seyreltik olduu iin birleerek ntr atomlar oluturma ihtimali dktr. Gazlardan rnekler;hava,doal gaz,likit gaz,sera gazlar vb.gibidir.

MADDENN BAZI AYIRT EDC ZELLKLER Genleme

Isnan maddelerin yzey veya hacimlerindeki arta genleme denir. Kat ve svlarn genleme katsaylar fakl olduundan bu maddelerin genleme miktarlar ayrt edici zelliktir. Fakat gazlarn tmnde 1 C art iin genleme 1/273 kat olduundan genleme gazlar iin ayrtedici zellik deildir.Yani gazlar kat ve svlardan bamsz, daha ok genleir genleme gazlarda ok fazla olur.

Esneklik

Esneklik yalnzca katlar iin ayrtedici bir zelliktir. Sv ve gazlarn esneklii sz konusu deildir.

znrlk

Ayn artlarda bir zcnn birim hacminde znebilen maddenin maksimum miktarna o maddenin znrl denir. znrlk her hal iin ayrtedici bir zelliktir.

Hal Deiimi

Kat eriyerek svya, sblimleerek gaza dnr. Sv buharlaarak gaza, donarak katya dnr. Gaz younlaarak svya, depozisyon ile ise katya dnr. Plazma ise kinetik enerjisi arttrlarak yani stlarak srasyla nce svya ardndan da gaza dnr. Gaz halinden sonra daha fazla stld takdirde iyonlamaya, elektron kaybederek (+) yani pozitif yklenmeye balar.