SUNU

Avrupa almalar Merkezi renci Forumu tarafndan dzenlenen 6. Boazii Bulumas Trkiye-Avrupa Ekseninde Yeni Muhafazakarlk ve Sa balyla 18-20 Aralk 2009 tarihlerinde Boazii niversitesinde gerekletirilmitir. Etkinlikte Trkiyede Muhafazakarlk ve Muhafazakar Perspektifle Avrupa ve Avrupada Muhafazakarlk ve Muhafazakar Perspektifle Trkiye konulu panellerin yansra renci altaylar da yaplmtr. Toplantda, katlmclarn grlerini rahata ifade edebildikleri bir ortamda girecekleri tartmalar ve dinleyecekleri uzman grleri sonrasnda, balangtakinden farkl yaklamlar sergileyebilecekleri varsaym zerine kurulu olan Mzakereli Kanaat Yoklamas yntemi uygulanmtr. Katlmclardan altaylarn ncesinde ve sonrasnda olmak zere iki defa ayn anketi yantlamalar istenerek konuya dair grlerindeki deiim saptanmtr. Bu balamda, rencilerin kendi aralarndaki tartmalarda n plana kan temalar, zerinde durulan sorular ve anket sonularnn deerlendirmesi yoluyla yaanan gr deiimini ortaya koymay amalayan 6. Boazii Bulumas Raporunun faydal bir yayn olmasn dileriz. Avrupa almalar Merkezi renci Forumu

indekiler

1. almann erii ................................................................................................................ 1 2. renci altaylar ............................................................................................................. 2 2.1. alma Grubu Tartmalarnn Deerlendirilmesi ................................................... 2 2.1.1. alma Gruplarnn Tartma Ortamlarnn Genel Deerlendirmesi ...................... 2 2.1.2. altaylarda Ele Alnan Temalar ............................................................................ 2 2.1.3. alma Gruplarnda kan Sorularn Kapsam ....................................................... 6 2.2. altaylar Aras Soru-Cevap ...................................................................................... 7 2.2.1. Avrupada muhafazakarln ykselii entegrasyon ve genileme srecini nasl etkileyecek? ........................................................................................................................ 8 2.2.2. Trk muhafazakarlarn ve Avrupal muhafazakarlarn savunduklar deerler hangi noktalarda birleip hangi noktalarda ayrlyor? .................................................................. 8 2.2.3 Yakn gelecekte muhafazakarlk Trkiyenin d politikasnda Batdan Douya bir kaymaya neden olur mu? .................................................................................................... 8 2.2.4. Trkiyede ve Avrupada muhafazakarln din ve milliyetilikle ilikisi nasl deerlendirilebilir? ............................................................................................................. 9 2.2.5. Trkiye ve Avrupa toplumsal anlamda gerekten muhafazakarlayor mu? Yoksa siyasi sylem mi bu izlenimi yaratyor? Toplum-siyaset ilikisini muhafazakarln ykselii bakmndan nasl deerlendirirsiniz? .................................................................. 9 2.3.alma Gruplarnn Konumaclar Dinledikten Sonraki Tartmalarnn Deerlendirilmesi ..................................................................................................................9 3. Anket Sonular .................................................................................................................. 12 3.1. Genel Grler............................................................................................................. 12 3.1.1. Bilgi Dzeyi ........................................................................................................... 12 3.1.2. Bilgi Kaynaklar ..................................................................................................... 14 3.1.3. Siyasi Gr ........................................................................................................... 15 3.2. Trkiye zerine Genel Grler................................................................................ 16 3.2.1. ncelik Verilmesi Gereken Politikalar .................................................................. 16 3.2.2. Adalet ve Kalknma Partisi Hakkndaki Grler .................................................. 17 3.2.3. Cumhuriyet Halk Partisi ......................................................................................... 21 3.2.4. Seim Baraj ........................................................................................................... 25

3.3. Trkiye'de ve Avrupa Birlii'nde Yeni Sa ve Yeni Muhafazakarlk ................... 28 3.3.1. Trkiyede Muhafazakarlk .................................................................................... 29 3.3.2. Avrupa Birliinde Muhafazakarlk ....................................................................... 32 3.4. Yeni Sa ve Yeni Muhafazakar Siyasetin Trkiyenin yelik Srecine Etkisi..... 35 3.4.1. Avrupa Birlii'nde Yeni Sa ve Yeni Muhafazakar Siyasetin Srece Etkisi ......... 36 3.4.2. Trkiyede Yeni Sa ve Yeni Muhafazakar Siyasetin Srece Etkisi ..................... 38 4. Sonu ................................................................................................................................... 40

1. almann erii
6. Boazii Bulumas kapsamnda 19 Aralk 2009 gn drt ayr renci altay yaplmtr. Grup ii farkllklarn korunmas amacyla katlmclarn tek bir disiplinden olmamalarna ve Trkiyenin farkl ehirlerinden gelmelerine zen gsterilen bu altaylara 17 niversiteden 36 renci katlmtr. altaylarda, rencilerin kiisel deneyim ve tanklklarn paylaabilecekleri, deiik bak alar ortaya koyabilecekleri, grlerini dier katlmc ve konumaclarn grleri nda tekrar deerlendirebilecekleri ve bu sre sonucunda yaratc fikirler retebilecekleri bir diyalog ortam salanmaya allmtr. Oluturulan drt alma grubu, farkl grteki iki uzmann konumasn dinlemeden nce toplanmtr. Katlmclar kendi dncelerinden ve deneyimlerinden yola karak Trkiye ve Avrupa kapsamnda yeni muhafazakarlk olgusunu ve bunun gerek i dinamiklere gerekse iki taraf arasndaki ilikilere etkilerini tartm ve konumaclara yneltilecek sorular hazrlamlardr. Prof. Dr. Beril Dedeolu ve Prof. Dr. Nilfer Narly dinledikten sonra tekrar toplanan alma gruplar bu defa onlarn konumalarn deerlendirmi, ilk oturumda zerinde durduklar konular ve sorular bu konumalar zerinden ele almlardr.

2. renci altaylar
2.1. alma Grubu Tartmalarnn Deerlendirilmesi 2.1.1. alma Gruplarnn Tartma Ortamlarnn Genel Deerlendirmesi Katlmclarn yeni muhafazakarlk kavramn gnmzdeki sa ile zdeletirmeleri tm alma gruplarnda karlalan bir durum olmutur. Buna ramen, katlmclarn, zellikle gnmz Trkiyesi iin muhafazakarlk kavramnn tanmn ve politik dzlemdeki temsilini ak bir ekilde ortaya koymakta zorlandklar gzlemlenmitir. Bu sebeple, etkinliin balangcndaki konumaclarn ve altaylar arasnda konuan uzmanlarn grlerinin birok katlmcnn fikirlerinin ekillenmesinde etkili olduu grlm; alma gruplarndaki tartmalar net dncelerin belirtildii bir dzlemden ziyade fikir alverileri eklinde ilerlemitir. Bunun yannda, zt grte olan katlmclarn da, birbirlerinin fikirlerine kar son derece hogrl ve deiik bak alarn tartmaya ak olduu gzlemlenmitir. 2.1.2. altaylarda Ele Alnan Temalar Katlmclarla gerekletirilen altaylarda genel olarak, muhafazakarln tanm, deiim karsndaki duruu, bireysel korumaclkla siyasal dzlemde retilen muhafazakar sylem arasndaki iliki, bu srecin tarihsel boyutu ve etkileri gibi pek ok konu zerinde tartlmtr. Muhafazakarln giderek n plana kmasnn TrkiyeAvrupa ilikileri asndan douraca sonulara deinilmitir. Ayrca konjonktrel faktrlerin muhafazakarln tanmlanmasnda etkili olduu fikri tartlmtr. a) Muhafazakarlk Tanm Katlmclar arasnda muhafaza edilmesi gerektiine inanlan deerler ele alnrken muhafazakarlk kavramn karlayan olgular olarak en ok din ve milliyetilik vurgulanmtr. Bununla birlikte, Trkiyede ve Avrupada muhafazakarln kendi ilerinde de ayr dinamikleri ve ynelimleri olduu belirtilmitir. Muhafazakarlarn her yerde biz sylemi zerinden ilerledii ve dierine ekimser yaklat, bu sebeple deiik muhafazakar gruplar arasnda mesafe oluunun normal olduu ortak kansna varlmtr. Dier yandan, yeni muhafazakarlk kavramnn, kreselleme ile gelien ve neoliberalizm ile ok daha i ie bir kavram olarak algland grlmtr. Muhafazakarln ve serbest piyasa ekonomisinin yeni muhafazakarlk kavramn birlikte oluturduu vurgulanmtr.

Baz katlmclarn, muhafazakarln g ilikilerinde kullanlan yeni tehdit unsurlarn da tetikledii grnde olduu gzlemlenmitir. zellikle 11 Eyll sonras ABD politikasnn muhafazakarlk zerinden bir teki tanm yapt ve gvenlik konusunu ne srerek politikalarn merulatrd ifade edilmitir. Bu balamda muhafazakarlama yine kreselleme ile artan bir unsur olarak deerlendirilmitir. b) Tarihsel Boyut Trkiyede muhafazakarln talandrlmaya balad dnem olarak zal dnemi anlmtr. 2000 sonras sa iin de yeni sa, yeni muhafazakar diyebileceimiz bir ynelim olduu ifade edilmi; ancak baz katlmclar tarafndan bu deiimin mecbur kalnd iin yaandn ne srlmtr. Yine baz katlmclar tarafndan, Trkiyede yeni san glenmesinde Kemalist sylem etkisiyle srekli vurgulanan Vatan elden gidiyor. endiesinin nemli bir rol oynad ifade edilmitir. Kemalist sylemde Krt kesimin dland, bunun da muhafazakar siyaseti glendiren etkenlerden olduu, ancak muhafazakar siyasetin de Alevi kesimi dlad vurgulanmtr. Dnyada ise yeni muhafazakarln zellikle 11 Eyll sonras dnemde glendii belirtilmitir. Bu kapsamda, iki kutuplu sistemden tek kutuplu sisteme geile birlikte yeni muhafazakarln terr kart bir sylem iine girdii yeniden dile getirilmitir. Dier yandan, Avrupada, Souk Sava dneminde yaananlara tepkinin 90lardan sonra gmenlere ve slama kar bir tepkiye dnmesinden bahsedilmitir. Hem Avrupada hem de Trkiyede muhafazakar siyasetin dlad kesimler olmas zerine karlatrma yaplmtr. c) Trkiyede Toplum ve Muhafazakarlk Bu konuda dikkati en ok eken noktalardan biri, Trkiyede toplumsal hayatta muhafazakarln daha ok din ile ilikilendirildii tesbiti olmutur. Ayrca, milliyetilik zerinden ilerleyen muhafazakar sylemin de, zorunlu g politikalar ve bunun ehir yaamnda dourduu olumsuz sonular ile eitim sistemimizdeki milliyeti sylemler sebebiyle giderek glendii dile getirilmitir. Bu konuda, Trkiyede milliyetiliin devlet politikalar sonucunda toplum tarafndan benimsendiini savunanlar ile toplumun kendini Krt kkenli vatandalar tekiletirerek tanmladn savunanlar arasnda gr ayrl olmutur. Yine de Trklk tanmnn etnik kkenden ziyade slam dini ile zdelemi olduuna ve farkl din ve mezheplerden olan kiilerin muhafazakar evrelerde daha ok grmezden geldiine dikkat ekilmitir.

Krt kkenli vatandalarn Trk toplumu tarafndan dlanmas sonucu bulunduumuz noktada olunduunu ifade eden katlmclar, AKPye oy veren ve politikalarn destekleyen Trk semenin konu DTPnin kapatlmasna gelince hibir tepki gstermediini belirtmitir. Dier katlmclar ise, Trkiyede toplum tarafndan sadece Krtlere deil, her kesime bask yapldndan, herkesin bir ekilde tekiletirildiinden bahsetmilerdir. Baz Krtlerin de Alevilere uzak durmas rnek olarak verilmitir. d) Trkiyede Siyaset ve Muhafazakarlk Katlmclarn bu konudaki fikirlerinde en ok gze arpan, siyasal dzlemde din ve Kemalizm zerinden ilerleyen iki ayr baskn muhafazakar kanattan bahsedilmesi olmutur. Baz katlmclar sadece din zerinden tanmlanan muhafazakarla kuku ile yaklarken, baz katlmclar Kemalizm zerinden politika yapmann da, muhafazakar bir tavr olduunu dile getirmilerdir. Bunun yannda, her iki kanadn da toplumsal tabann talebini karlamaktan ziyade faydaclk dorultusunda siyaset yaptn savunan nemli sayda katlmc olduu gzlenmitir. Bu noktada, bir katlmc, AKPnin AB srecindeki samimiyetinden phe duyduunu dile getirmitir. Muhafazakarln Trkiyedeki sa partiler tarafndan her zaman kendi karlar iin poplist sylemlerinde kullanldn ifade eden bir katlmc da, toplumdaki muhafazakarln Demokrat Parti dnemi ile nce siyasette kullanlmaya baladn ve bu ekilde ykselie getiini belirtmitir. Birok katlmcnn bu yorumu destekledii grlmtr. 1980 darbesinden sonra izlenen apolitizasyon politikalar ve zal etkisi ile toplumun nemli bir kesiminde muhafazakarln iyice pekitiinden bahsedilmitir. 80 darbesi dneminde Kenan Evrenin zellikle baz blgelerdeki sylemlerinde dini kulland; ancak buna ramen zgrlk bir anayasa olan 61 anayasnn %92 oy oran ile deitirilmesinin ok ilgin olduu ve irdelenmesi gerektii bir katlmc tarafndan ifade edilmitir. 80 darbesinin toplumda bilinli olarak bir muhafazakarlama yaratt fikrine katlmayan katlmc olmamas dikkat ekmitir. Sonrasnda, 27 Nisan muhtrasnn da AKPye olan destein %47 oy oranna ulamasnda nemli rol oynad ileri srlm; darbelerin, muhtralarn doal sreci bozduu belirtilmitir. Krtlere kar olan muhafazakar duru konusuna gelindiinde, devlet politikalar ve bunlarn srece etkisi tartmay alevlendiren konulardan biri olmutur. Bu konuda yapc davranlmadn savunan birok katlmc, Krte devlet kanal almnn da mecbur kalnana kadar yaplmadn sylemitir. Bir katlmcnn Douda alan Krte kurslarn talep yetersizliinden kapatldn belirtmesi zerine, baka bir katlmc byk ehirlerde almayan kurslarn bir ie yaramayacan ifade etmitir.

Din alanndaki devlet politikalar konusunda ise, Trkiyede Diyanet leri Bakanl zerinden din ile devletin hep bal kald, olmas gerekenin Avrupadaki gibi her cemaatin kendi ilerini bamsz bir ekilde kendisinin halledebilmesi olduu birka katlmc tarafndan dile getirilmitir. e) Avrupada Muhafazakarlk Avrupada artan muhafazakarlk konusundaki genel grler, ABDde ykselen yeni muhafazakarlk akmnn AB zerinde etkili olduu ve gmenlere kar olan tutumu tetikledii, slamafobiyi arttrd ynnde kaydedilmitir. Fransa ve Almanya arasnda yaplan karlatrmalarda, Fransadaki gmenlere kar olan tutumun lkenin koloniyel gemiiyle ilgili olduu, Almanyann ise sosyo-ekonomik adan zamansz ve yanl g politikalar izledii vurgulanmtr. Bu durumda gmenlere kar gelien muhafazakarln haksz ve dzeltilebilir olduunu ileri sren katlmclar arasnda, parti liderlerinin tam tersi politikalar izleyerek oy uruna bu ayrmcl tetikledikleri konusunda gr birliine varlmtr. Son olarak, genlerin daha apolitik veya gmenlere kar daha az tepkili bir tavr sergilediini belirten katlmclar da olmutur. f) Muhafazakarln Ykseliinin Trkiye-AB likilerine Etkileri Muhafazakar siyasetin Trkiyenin ABye giri srecindeki etkisine bakldnda, bu durumun ilikileri olumsuz etkiledii gr hakim olmutur. Trkiye asndan, AKP iktidarnn ve izledii d politikann Avrupada Trkiyenin muhafazakarlat ynndeki dncenin yaygnlamasna etkisi olduu ifade edilmitir. Ayrca katlmclar genel olarak, AKPnin AB srecindeki abasnn yerini kltrel sorunlarn ve i siyasi atmalarn almaya balad konusunda gr birliine varmlardr. Bu konuda birka katlmc, AKPnin AB srecindeki tutumunun daha geni bir tabandan destek almaya ynelik olduunu ifade etmitir. Tm AKP semeninin muhafazakar olmad, eski hkmetler konusundaki kt deneyimlerin etkisi ve AKPnin AB srecindeki duruu sebebiyle partiyi destekleyen birok kesim olduu vurgulanmtr. Avrupada ise gmenlere ve genel olarak Trklere kar olan nyarglara son zamanlarda slamafobinin de eklendii ve bunun siyasi olarak sreci tkad belirtilmitir. Bunun yannda, Trkiyenin nfusunun fazlal sebebiyle Avrupa Parlementosunda ok etkili olacak olmasnn endieleri arttrd ne srlmtr. Bir katlmcnn, Trkiyenin de tantmn oryentalist eler ve Dou-Bat arasnda kpr gibi kltrel faktrler zerinden yapmasnn olumlu etki yaratmak yerine nyarglar daha da pekitirdii gr dikkat ekmitir. Burada Hakan Ylmazn Avrupallarn Mstakbel Bir AB yesi Olarak Trkiyeye Baklar adl aratrma projesine atfta 5

bulunulmu ve genlerin Trkiye hakknda daha olumlu grleri olduundan bahsedilmitir. Son olarak, Trkiyedeki muhafazakarln Avrupadakinden farkl olduu, Trkiyede dini eler ok n planda yer alrken ve mahalle basks hakimken Avrupada kimsenin birbirinin dini ile uramad ifade edilmitir. Bu noktada Avrupa toplumlarnn endielerinin anlalabilir olduunu, nk iki toplum arasndaki muhafazakarlk biimlerinin farkl olduunu belirtenler olmutur. Avrupada muhafazakar partilerin st gelir dzeyleri veya elitler tarafndan da desteklenebildii, ancak Trkiyede muhafazakar partilerin genel olarak alt gelir dzeyinden oy ald vurgulanmtr. Siyasi dzlemde ise, Avrupadaki muhafazakar partilerin Trkiye kart bir sylem iinde olmalarnn izledikleri siyasete gre normal olduu, Trkiyedeki AB srecinin muhafazakar bir parti tarafndan gl bir ekilde desteklenmesinin ise ilgin bulunduu sylenmitir. Sonu olarak, var olan farkllklarn sreci etkilemi olabilecei, ancak bunun Trkiye-AB ilikilerine olumsuz bir ekilde yansmasna sebep olan asl faktrn mevcut siyasi sylemler olduu belirtilmitir. 2.1.3. alma Gruplarnda kan Sorularn Kapsam Muhafazakarlk bireysel olabilir ve yle kalabilir mi? Milliyetilik ve din zerinden tanmlanan muhafazakarlklar ne kadar i iedir? Trkiye'de muhafazakar kesimi nasl tanmlayabiliriz? Trkiye muhafazakarlayor mu yoksa bu sadece siyasal dzlemde yaratlan bir sylem midir? CHPnin devrim bekilii bir muhafazakarlk mdr? Dier yandan, Trkiyede ve Avrupada muhafazakar iktidarlar deiimin ne lde yanndadr? Trkiyede sa/muhafazakar siyasetteki demokratikleme sylemi AB etkisi ile mi ortaya kyor? Trkiyedeki muhafazakarlarn ok seslilie yapt vurguya benzer bir durum Avrupadaki muhafazakarlk iin de sz konusu mudur? Avrupadaki muhafazakarlk faist eler ieriyor mu?

Avrupada muhafazakarlar toplumun iine, varolara, farkllklara, ok kltrlle ne kadar girebiliyor?

toplum

iindeki

AB'de baz lkelerin Trkiyenin yeliine kar olmas toplumun isteklerine mi, pragmatist sebeplere mi dayanyor? Trkiyedeki ve Avrupadaki muhafazakarlnn savunduu deerler hangi noktalarda birleip ayrlr? Trklerin kltrel adan Avrupaya entegrasyonu sorunu AB'ye giri srecini nasl etkiliyor? AKPnin muhafazakarl Bat ve AB aleyhine bir eksen kaymasna sebep oluyor mu? Trkiye standartlar ABye yakn olsayd Trkiyedeki muhafazakar bir parti ABye girmeyi yine de ister miydi? Avrupada demokrasi, Hristiyanlk, zgrlk kavramlar zdelemi bir durumdadr. ABnin Trkiyeyi istememe sebebi Mslman bir lke olarak Trkiyenin bu ly bozmas olabilir mi? Trkiyede ve Avrupadaki muhafazakar akmlarn benzer ideolojiler olarak bir ibirlii yapamamas bir eliki deil midir? Avrupada muhafazakarln ykselii entegrasyon ve genileme srecini nasl etkileyecek?

2.2. altaylarda Oluturulan Sorularn Uzmanlar Tarafndan Cevaplanmas altaylarn ilk oturumundan sonra gerekletirilen panel iin, renciler arasndaki tartmalarda zerinde durulan ortak noktalar belirlenerek kapsaml 5 adet soru hazrlanmtr. Bu sorular Baheehir niversitesi Sosyoloji Blm Bakan Sayn Nilfer Narlya ve Galatasaray niversitesi Uluslararas likiler Blm retim yesi Sayn Beril Dedeoluna yneltilmitir:

2.2.1. Avrupada muhafazakarln ykselii entegrasyon ve genileme srecini nasl etkileyecek? Prof. Dr. Nilfer Narl Avrupada muhafazakarln ykseliini gmenlerin entegrasyon srecine bal olarak ele almtr. Narl, entegrasyonda yaanan sorunlar sonucu slami sembollerin daha fazla sergilenmeye balamasnn Avrupallar her geen gn daha fazla rahatsz ettiini belirtirken, bu durumun ABnin genilemesiyle ilgili endieler yaratabileceine dikkat ekmitir. Prof. Dr. Beril Dedeolu ise Avrupal muhafazakarlarn tekinin karsnda ibirlii yapabilecekleri ve bunun ksa vadede ABde derinlemeye yol aabilecei yorumunu yapmtr. Uzun vadede de eer genileme durdurulursa, Avrupallarn tekiyi kendi ilerinde aramaya balayacaklar ngrsnde bulunarak entegrasyonun sekteye urayabileceini belirtmitir. 2.2.2. Trk Muhafazakarlarn ve Avrupal Muhafazakarlarn Savunduklar Deerler Hangi Noktalarda Birleip Hangi Noktalarda Ayrlyor? Prof. Dr. Beril Dedeolu bu soruya verdii yantta Trkiyede iki tr muhafazakarlk olduunu ve bunlarn dindar muhafazakarlk ve Kemalist muhafazakarlk olarak ikiye ayrldn sylemitir. Trkiyedeki ve Avrupadaki dindar muhafazakarlarn birbirine benzediini belirten Dedeolu, Avrupallarn Kemalistleri konumlandrmakta zorlandklarna dikkat ekmitir. Prof. Dr. Nilfer Narl ise iki muhafazakarlkta bulunan ortak noktay bu iki akmn da kendisinden farkl olan tekiyi istememesi olarak yorumlamtr. Narl, rnek olarak Trkiyedeki muhafazakarlarn Yahudi ya da Hristiyan komu istemezken Avrupal muhafazakarlarn da gmen komu istememesini gstermitir. 2.2.3. Yakn gelecekte muhafazakarlk Trkiyenin d politikasnda Batdan Douya bir kaymaya neden olur mu? Prof. Dr. Nilfer Narl Trkiyenin ksa vadede Avrupadan vazgeemeyeceini ve iki kltr arasndaki etkileimin yzyllardr srdn belirtmitir. Narl, bugn Trkiyenin Ortadouda yumuak g haline gelmesinin, AKP deneyiminin slam dnyas tarafndan daha yakndan incelenmesi sonucunu dourduu yorumunu yapmtr. Trkiyenin Ortadoudaki sorunlarn zmnde aktif rol oynayp oynayamayaca ve gvenlik konusunda AByi rahatlatp rahatlatamayaca sorularnn altn izmitir.

Prof. Dr. Beril Dedeolu ise bugnk iktidarn d politikasnda muhafazakarln etkili olmadn ve insani temelli bir politika izlendiini sylemitir. Trkiyenin d politikasnda iddia edildii gibi bir eksen kaymas olmadn belirtmitir. Bat ile ilikilerin askya alnmadnn, Dou ile yaplabilecek almlarn ise snrl olabileceinin altn izen Dedeolu, Suriye, ran ya da Ermenistan gibi lkelerle gelitirilen ilikilerin AB ilikilerine alternatif olamayacan vurgulamtr. 2.2.4. Trkiyede ve Avrupada muhafazakarln din ve milliyetilikle ilikisi nasl deerlendirilebilir? Prof. Dr. Beril Dedeolu iki blgede de din ve milliyetiliin ayn potada birleebildiine dikkat ekmitir. Dedeolu, Trkiyede dindar kesimlerde milliyetilik oran yksek iken, her milliyetinin dindar olmadn vurgulamtr. Dier yandan, Avrupada milliyetilikle dindarln daha ok iie getiinin altn izmitir. Prof. Dr. Nilfer Narl da Trkiyede milliyetilerin bazlarnn dindar bazlarnn ise laik/ulusalc olduunu belirtmitir. Avrupada ise sekler bak asyla da olsa dinmilleyetilik rtmesi olduunu sylemitir. 2.2.5. Trkiye ve Avrupa toplumsal anlamda gerekten muhafazakarlayor mu? Yoksa siyasi sylem mi bu izlenimi yaratyor? Toplum-siyaset ilikisini muhafazakarln ykselii bakmndan nasl deerlendirirsiniz? Prof. Dr. Nilfer Narl Trkiyede dini motiflerin kamusal alanda da vurumunda bir art olduunu, Avrupada ise byle bir durumun gzlemlenmediini sylemitir. Narl, Trkiyede hem kimliklerin tanmlanmasnda hem de sosyal yaantda dinin arlnn arttna dikkat ekmitir. Prof. Dr. Beril Dedeolu ise siyasilerin toplumun eilimlerini deerlendirip ona gre politikalar hazrladklarn ve bunu oya dntrdklerini ifade etmitir. Tabandan gelen yapnn imdilerde iktidara tandn vurgulayan Dedeolu, iktidarn da taban memnun etmeye altn belirtmitir. 2.3. alma Gruplarnn Konumaclar Dinledikten Sonraki Tartmalarnn Deerlendirilmesi a) Trkiyede Muhafazakarlk Bu konuda, altaylar sonrasnda, katlmclarn Prof. Dr. Beril Dedeolunun ve Prof. Dr. Nilfer Narlnn fikirlerine katlanlar olmak zere iki gruba ayrldklar grlmtr. 9

Buna gre, bir grup, Dedeolunun cevaplar dorultusunda, Trkiyenin muhafazakarlamas tartmasnn zaten tabanda var olan muhafazakarln iktidar tarafndan dile getirilmesi ile ne ktn iddia etmitir. Bir katlmc, muhafazakarlama olarak grlen durumun liberalleme, serbestleme olarak da grlebileceini belirtmitir. Dier bir grup ise, mahalle basks kavramna atfta bulunarak toplumda muhafazakarlamann artt fikrini toplumsal hayattan somut rnekler sunarak desteklemitir. Buna ek olarak, Recep Tayyip Erdoann belediye bakanyken syledii Demokrasi bir trendir, istediimiz durakta ineriz szne atfta bulunulmu ve muhafazakar siyasetin gerekletirecei laik demokratiklemenin snrl olaca belirtilmitir. Hristiyan demokrat partilerin isimlerinde bile bir eliki olduu tartmas yaanmtr. Dier yandan, tartmada, her trl statkonun muhafazakarlk balamnda deerlendirilmeye baland gzlenmitir. Genel olarak varlan nokta, iktidar partisinin tabannda zaten muhafazakar bir kesim bulunduu, ancak siyasal konjonktrn bu muhafazakarln artnda nemli bir rol oynad olmutur. b) Avrupa ve Trkiye Karlatrmas Konumaclarn sorulara cevaplar ardndan yaplan altaylarda Trkiye-Avrupa karlatrmas daha da arlk kazanmtr. ki tarafn muhafazakarlklar arasndaki farkllklar konusunda daha kesin grlere varlmtr. Buna gre, konumaclar tarafndan hem muhafazakar hem Kemalist sylemde etnik farkllklar sebebiyle tekiletirme yapldnn belirtilmesi zerine, Trkiyede gayrimslimlere ve Alevilere kar din, Krtlere ve dier etnik gruplara kar da etnik kken zerinden kurgulanan iki ayr muhafazakar yaklamn hakim olduu, Avrupada ise bu iki trn ayn potada eridii gr vurgulanmtr. Trkiyede din faktrnn milliyetilii sindirmek iin kullanlabilecei gibi bir farkllk olduuna da dikkat ekilmitir. Bu balamda, Avrupada muhafazakarlama artarken dier yandan farkllklara sayg zerinden yaplan siyasetin de n plana kt ve Trkiyenin aksine bu siyasetin tabannn gl olduu gr eklenmitir. Dikkati eken dier bir nokta ise, Avrupada baka bir dinden ziyade dindarlktan korkulmas fikrinin neredeyse btn katlmclar tarafndan kabul grmesi olmutur. Bu da dinin Bat lkelerinde daha ok toplumsal, Trkiye dahil Mslman lkelerde ise devlet ile i ie olmasna balanmtr. Trkiyede din ile devlet ilerinin ayrlmasndan ok dini meselelerin Diyanet leri Bakanl yoluyla devletin kontolnde olduunun grld, nfus czdanlarmzda bile din hanemizin bulunduu vurgulanmtr. Son 10

olarak, Avrupadaki kltrleri ve muhafazakarllklarn da tek bir isim altnda deerlendirmemek gerektii, bunlarn kendi aralarnda farkllklar gsterdii sylenmitir. c) Muhafazakarln Trkiye-AB likilerine Etkileri Bu konuda, ilk altayda olduu gibi AB konusuna odaklanlsa da, Trk d politikas konusunda daha geni deerlendirmelerin yer almaya balad grlmtr. Katlmclarn bazlar tarafndan ncelikle, Prof. Dr. Beril Dedeolunun AKP iktidar dneminde d politikada Douya doru bir kayma olmad ve muhafazakarln d politika zerinde etkisiz olduu ifadesine katlnmad belirtilmitir. Trk d politikasnn sabit olmad, d politika algsnn tamamen deiebilecei, Douda yeni rgtlenmelere gidilirse AB ve ABDden uzaklalabilecei ne srlmtr. Bu durumun da siyasiler tarafndan hem kltrel hem de pragmatik sebeplere dayanarak yaratlabilecei ifade edilmitir. Dier yandan, bir katlmc Dou ile yaknlamann yeni bir olgu olmadn ve zal dneminde baladn belirtmitir. Yine Prof. Dr. Beril Dedeolunun ulusal muhafazakar siyasetin Hobbescu yaklamndan yeni muhafazakarln Kant siyasetine doru bir ynelme olduu fikri de, hala askeri gce dayanan bir gvenlik politikas izlememiz sebebiyle katlmclar tarafndan pek kabul grmemitir. Sonu olarak, Trkiyenin yznn yllardr Batya da dnk olduu ve tamamen Douya entegre olma ihtimalinin olmad konusunda katlmclar arasnda fikir birliine varlmtr. ABden uzaklama durumunda bile ABD ile yakn ilikilerin devam edeceine ynelik bir inan olduu grlmtr. Katlmclarn uzlat en nemli noktalardan bir dieri de, AB ile mzakere srecinin devam etmesi gerektii kanaati olmutur. Hem ekonomi hem de insan haklar ve demokrasinin ilerlemesi asndan ABnin Trkiye iin nemli bir referans ve motivasyon kayna olaca vurgulanmtr. Katlmclarn bazlar, muhafazakarln u andaki srece etkisi konusunda olumsuz dnseler de, uzun vadede ilikilerin yine normale dnp ilerleyeceini, nk iki tarafn da kazanacaklarnn kaybedeceklerine ar basacan ileri srmlerdir. Srecin bu kadar sorunlu ve yava ilemesi, Trkiyeye ve slama kar Avrupada olan nyargdan ziyade, Trkiyenin kendi i politikasndaki sorunlara balanmtr.

11

3. Anket Sonular
3.1. Genel Grler Uygulanan anketteki sorularn bir ksm katlmclarn seminere katlmadan nce ve katldktan sonra konu hakkndaki bilgi dzeyini ve bilgilerinin kaynaklarn belirlemeye yneliktir. Bu noktada, katlmclara Trkiyedeki ve Avrupadaki muhafazakarlk hakknda kendilerini ne kadar bilgili hissettikleri ve edinimlerinin arlkl olarak hangi kaynaktan olduu sorulmutur. Bunun yannda, genel bir katlmc profiline erimek amalandndan, katlmclarn siyasal grlerini nasl tanmladklar da sorular arasnda yer almtr. 3.1.1. Bilgi Dzeyi Katlmclarn Trkiye ve Avrupadaki muhafazakarlk ve sa hakknda ne kadar bilgili olduklarn grebilmek adna, kendilerine bilgi dzeylerini belirten drt seenek verilmi, kendilerine uyan seenei iaretlemeleri istenmitir.
Grafik 1

12

Grafikte de grlebilecei gibi, lkemizdeki muhafazakarlk ve sa hakknda kendini pek bilgili hissetmeyen kii saysnda bir deiim olmam; ancak kendini biraz bilgili hisseden kii yzdesi seminer sonras 80lerden 60lara derken, ok bilgili hisseden kii yzdesinde azmsanamayacak bir art grlmtr. Kendini ok bilgili olarak tanmlayan katlmc orannn yzde 10 civarndan yzde 40 civarna ykselmesi, organizasyonun bilgi anlamnda doyurucu bulunduunu ve katlmclarn konu hakkndaki bilgi dzeyinin ykselmesinde etkili olduunu gstermektedir.
Grafik 2

Bu grafikte katlmclarn Avrupadaki muhafazakarlk ve sa hakkndaki bilgi dzeylerine ynelik cevaplar ortaya koyulmutur. Bu konu hakknda pek bilgili olmayan kimselerin seminer ncesi katlmclarn yaklak yzde 25i, seminer sonras ise yzde 10u olduu grlmtr. Biraz bilgili olduunu dnenlerin oran yzde 70'lerde sabit kalrken, kendisini ok bilgili olarak tanmlayanlarn orannda yzde 10'un altndan yzde 20'lere bir art yaanmtr.

13

Burada nemli bir nokta gze arpmaktadr. Seminer ncesinde ve sonrasnda, Avrupadaki muhafazakarlk ve sa hakkndaki bilgi dzeyi, genel olarak Trkiye zerine sahip olunan bilgi dzeyinden dktr. Seminer sonrasnda, bu balamdaki deiimler gz nne alndnda, yine Trkiye'deki muhafazakarlk ve sa konusu hakknda daha byk bir bilgi art olduu grlmektedir. zet olarak, seminerin lkemizdeki durum hakknda katlmclara daha doyurucu bilgiler verdii; Avrupa hakkndaki bilgi dzeyi artnn ise bu kadar yksek olmad anlalmaktadr. 3.1.2. Bilgi Kaynaklar Katlmclarn konu hakkndaki bilgi kaynaklarn renmek amacyla, grlerini genel olarak ekillendiren kaynaklarn neler olduu sorulmu; bu noktada kendilerine Medya Okul, evre, Aile, Sanat Yaptlar ve Dier seenekleri verilmitir.
Grafik 3

14

Bu sorunun cevaplar anket ncesinde ve sonrasnda byk bir deiim gstermemitir. Genel olarak, katlmclarn bilgi dzeyini en ok etkileyen faktrn medya olduu ortaya km, anket sonrasnda bu etkinin paynn yzde 5 civarnda artt grlmtr. Medyann yannda, en etkili bilgi kaynann okul olduu ortaya kmtr. Aile, evre ve Dier seenekleri yaklak ayn saylarda iaretlenmi, yzde 3 ila 5 civarnda seyretmitir; iaretlenme saylar ikinci ankette bir deiim gstermemitir. Sanat Yaptlar seenei ise ne anket ncesinde ne de sonrasnda hi iaretlenmemi, bylece sanat yaptlarnn bu konu hakknda bilgi edinme konusunda pek etkili bir ara olarak grlmedii ortaya kmtr. 3.1.3. Siyasi Gr Anketin bu ksmnda, seminer katlmclarna siyasi grlerini nasl tanmladklar sorularak, katlmclara dair bir profil karlmas hedeflenmitir. Kendilerini tanmlamalar iin Fikrim Yok, Sa, Merkez Sa, Merkez Sol, Sol ve Dier seenekleri sunulmutur.
Grafik 4

15

ncelikle katlmclarmz arasnda siyasi fikir sahibi olmayan kimsenin bulunmad gze arpmaktadr. Younluklu olarak ise Sol (yzde 30), Merkez Sol (yaklak yzde 25), ve Dier (yaklak yzde 20) seenekleri iaretlenmitir. Sa ve Merkez Sa seenekleri ise yzde 10 civarnda seyretmitir. Seminer sonrasnda kendini Sol ve Merkez Sol grl olarak nitelendiren kiilerin saysnda d olurken Dier ve Sa grlerinde art gzlemlenmitir. 3.2. Trkiye zerine Genel Grler Anketin bu blmnde Trkiyede muhafazakarl incelerken katlmclarn Trkiye siyasetinin, muhafazakarlkla ilikilendirilebilecek nemli meselelerine baklar aratrlmtr. Trkiyedeki belli bal siyasi aktrlerle ilgili tanmlayc sorular sorulmutur. 3.2.1. ncelik Verilmesi Gereken Politikalar
Grafik 5

16

ki ankette de ncelik verilmesi gereken politikalar sorusunda younlukla Politik Haklarn Geniletilmesi ve Snflar Arasndaki Eitsizliin Giderilmesi klarnn iaretlendii grlmektedir; ancak iki anket arasnda karlatrma yapldnda, en byk deiim de yine bu iki k arasnda olmutur. Daha az iaretlenen dier klarda (KadnErkek Eitsizliinin Giderilmesi, Laiklik lkesinin Korunmas, Dini Yaamn zgrletirilmesi ve Etnik Temeldeki Demokratik Almlar) nemli miktarda veya hibir deiim gzlenmezken altaylar sonrasnda Politik Haklarn Geniletilmesi kkndan Snflar Arasndaki Eitsizliin Giderilmesi seeneine doru bir ynelme grlmektedir. altaylardan nce eit sayda iaretlenen bu klarn arasnda altaylarn ertesinde 9 kiilik fark olumu olmas dikkat ekmektedir. 3.2.2. Adalet ve Kalknma Partisi Hakkndaki Grler Anketin bu ksmnda, Trkiyedeki muhafazakar gr temsilen, Adalet ve Kalknma Partisi ile ilgili yarglara ynelik sorular yer almtr. Muhafazakarlk ve ilericilik ekseninin yannda, AKPnin toplumun hangi kesimini temsil ettii konusu ve ncelik verdii politikalar, zerinde durulan noktalar arasndadr.
Grafik 6

17

Grafikte AKPnin muhafazakar bir parti olduuna dair geni bir kan olduu grlmekte ve iki anket arasnda nemli bir fark bulunmamaktadr. Tamamen Katlyorum ve Biraz Katlyorum seenekleri katlmclarn yaklak yzde 40 tarafndan iaretlenirken Pek Katlmyorum seenei yzde 15, Hi Katlmyorum seenei ise yzde 6 orannda tercih edilmitir. 7 katlmcnn AKPnin muhafazakar bir parti olmadn dnmesi ise konu zerinde bir uzla olmadn net bir biimde ortaya koymaktadr.
Grafik 7

AKPnin ilerici bir parti olup olmad konusunda farkl grler olduu dikkat ekmektedir. Hi Katlmyorum seeneinde altaylardan sonra 3 kiilik bir d gzlenmektedir ve nceden hi iaretlenmeyen Tamamen Katlyorum seenei altaylar ertesinde 3 kere iaretlenmitir. Bunun dnda younluk Biraz Katlyorum ve Pek Katlmyorum seeneklerinde gzlenmektedir. 11er kere iaretlenen bu seeneklerde altaylardan sonra fazla bir deiiklik olmamtr.

18

Grafik 8

Ekonomik liberalizmin AKPnin yrtt siyasette belirgin bir rol oynadna dair genel bir kan grafikten okunabilmektedir. Tamamen Katlyorum ve Biraz Katlyorum seenekleri altay ncesi ve sonrasnda en ok iaretlenen seeneklerdir. Gze arpan deiim Hi Katlmyorum ve Pek Katlmyorum seeneklerinden Biraz Katlyorum seeneine yzde 8 orannda bir kayma olmasdr. Bu da altaylar sresince baz katlmclarn, AKPnin yrtt siyasette ekonomik liberalizmin nemli bir yeri olduu kansna yaklam olduklarn gstermektedir.

19

Grafik 9

Siyasal liberalizmin AKPnin yrtt siyasette belirgin bir rol oynad fikri konusunda katlmclar, altaylar ncesinde Hi Katlmyorum, Biraz Katlyorum, Pek Katlmyorum seenekleri arasndan Hi Katlmyorum ve Biraz Katlyorum seeneklerini 10ar defa tercih etmitir. Pek Katlmyorum seenei 9, Tamamen Katlyorum seenei ise 3 defa iaretlenmitir. altaylardan sonra, Hi Katlmyorum tekrar 10 defa iaretlenerek ayn dzeyde kalrken, Pek Katlmyorum seeneini iaretleyen says 10'dan 12'ye km, Tamamen Katlyorum diyen kimse kalmamtr. Bylece siyasal liberalizmin, AKP'nin yrtt siyasette en belirgin zellik olmad konusunda genel bir kanya varlmtr.

20

Grafik 10

altaylardan nce ve sonra AKPnin Yrtt Siyasette Snni slam En Belirleyici zelliktir yargsna cevap olarak Hi Katlmyorum (yzde 9) ve Pek Katlmyorum (yzde 27) seeneklerinde bir deiim grlmemitir. Buna karlk, Tamamen Katlyorum seeneinden Biraz Katlyorum seeneine 6 kiilik bir kayma gzlemlenmitir. Bu da yzde 20 civarnda bir fark oluturmutur ki bu durum, dikkate alnmas gereken bir sonu olarak karmza kmaktadr. altaylar ncesinde Tamamen Katlyorum cevabn veren katlmclarda, grlerini ters ynde deitirmeseler de, bir lmllama gzlemlenmektedir. 3.2.3. Cumhuriyet Halk Partisi Anketin bu ksmnda, Trkiye'de sol gr temsilen, Cumhuriyet Halk Partisi(CHP) ile ilgili yarglara ynelik sorular yer almtr. Muhafazakarlk ve ilericilik ekseninin yannda, CHPnin toplumun hangi kesimini temsil ettii konusu ve ncelik verdii politikalar, zerinde durulan noktalar arasndadr. 21

Grafik 11

CHP Muhafazakar Bir Partidir. nermesini ieren sorunun altaylar ncesi ve sonras verilerinde en ok dikkat eken, CHPnin muhafazakar bir parti olduuna biraz katlan kiilerin oranndaki arttr. Bu gr savunanlar altaylar ncesinde yzde 24lk bir orana sahipken altaylar sonrasnda yzde 36ya ulamtr. Fikrim Yok kkn iaretleyen yzde 6lk dilim, altaylar sonrasnda tamamen ortadan kalkmtr ve bu da, konu hakknda kesin bir fikri olmayan kesimin, yaplan fikir alverileri sonucunda, CHPnin muhafazakar bir parti olduu fikrine kaym olabileceini gstermektedir. te yandan, Hi Katlmyorum diyenlerin saysnda da ciddi bir d gzlenmitir. Pek Katlmyorum ve Tamamen Katlyorum grlerinde ciddi bir de veya arta rastlanmamtr.

22

Grafik 12

CHP lerici Bir Partidir. nermesini ieren soruya ait verilerde dikkati eken nokta, altaylar ncesinde katlmak ve katlmamak kutuplarna daha ok ekilmi olan bireylerin dncelerindeki ntrlemedir; nitekim hem hi katlmayanlarn hem de tamamen katlanlarn saysnda d, Pek Katlmyorum ve Biraz Katlyorum seeneklerinin oranlarnda ise art yaanmtr. Sz konusu nermeye hi katlmayanlarn says 15ten 10a derken pek katlmayanlarn says 11den 13e ykselmi; biraz katlanlarn says 3ten 8e ykselirken tamamen katlanlarn says da 4ten 1e dmtr. Bu rakamlar, nerme hakkndaki kesin yarglarn merkezde toplandn ortaya koymaktadr.

23

Grafik 13

CHPnin yrtt siyasetin sosyal refaha ynelik olduu nermesi, katlmclar arasnda genel anlamda ok yerinde bulunmamtr. En ok gze arpan deiiklik, nermeye tamamen katldn belirten kesimin orannn yzde 12den yzde 6ya d olmu, dier kategorilerde ciddi bir fark ortaya kmamtr. Bu gre hi katlmayan ve pek katlmayanlarn saylar srasyla biraz dm ve artm, biraz katlanlarn saysnda herhangi bir deiiklik gzlenmemitir.

24

Grafik 14

CHP Yerleik Burjuvaziyi Temsil Etmektedir. nermesinin yer ald sorunun altaylar ncesi ve sonras verilerinde nemli deiiklikler yaanmtr. altaylar ncesi yzde 50nin zerinde bir paya sahip olan Biraz Katlyorum kk, sonradan yzde 30lara dm, ek olarak bu gre biraz katlanlar ve tamamen katlanlarn toplam orannda ciddi bir deiim gzlenmemitir. Hi Katlmyorum ve Pek Katlmyorum klarnda da kk bir miktar azalmaya tank olunmutur. Bu sebeple, CHPnin yerleik burjuvaziyi temsil ettii inancna sahip ounluun, altaylar sonrasnda bu fikri kesinletirme ynnde eilim gsterdii sylenebilir. 3.2.4. Seim Baraj Anketin bu ksmnda, Trkiyede uygulanan yzde 10luk seim barajnn azaltlmas halinde ne gibi deiiklikler olabilecei zerinde durulmutur. Olaslklarn deerlendirilmesinin yannda kiisel beklentilerin neler olduu da aratrlan bir dier noktadr. 25

Grafik 15

Seim barajnn inmesi durumunda, meclise daha ok partinin girecei dncesine biraz katlan kiilerin saysnda, yzde 18den yzde 33e ciddi bir art gzlemlenmitir. Pek katlmayanlarn saysndaki gzle grlr d, nermenin genel anlamda bakldnda altaylar sonrasnda daha ok taraftar topladn gstermektedir. Bu gre tamamen katlanlarn saysnda herhangi bir deiiklik olmam, hi katlmayanlarn saysnda ise kk bir d gzlenmitir. Bu veriler nda, altaylarn katlmclarn fikirlerini, nermenin doru olduu ynnde etkiledii sylenebilir.

26

Grafik 16

Sol Etkin Bir Rol Oynamaya Balar. nermesinin getii soruda, kiilerden nermeye dair fikir yrtmeleri deil, kiisel isteklerini dile getirmeleri istenmitir. Solun etkin bir rol oynamasn ok istediini syleyen yaklak yzde 70lik kesim, altaylar sonrasnda yaklak yzde 50ye gerilemitir. Buna ek olarak, Biraz sterim kkndaki art, katlmclarn genelindeki, solun etkin bir rol oynamasn tercih etme durumunu destekleyici bir veridir. Hi stemem ve Pek stemem klarnda herhangi bir deiiklik gzlenmemitir. Bu gzlemler, solun etkin bir rol oynamasna dair kiilerin istek veya isteksizliklerinin utan merkeze doru kaydn ve sol taraftarlnn bir lde lmllatn kantlar niteliktedir.

27

Grafik 17

Seim Baraj ner, Meclise Daha ok Parti Girer. nermesinin getii ikinci sorunun yer ald bu ksmda, yine kiilerin gelecee dair grleri deil, kiisel beklentileri sorulmutur. Trkiyedeki seim barajnn azalmasn ve buna paralel olarak meclise daha ok partinin girmesini ok isteyen kesim, dierlerine gre olduka genitir ve altaylar sonrasnda bu kesimin orannda sadece kk bir d grlmtr. Buna ek olarak, mecliste daha ok parti grmeyi hi istemeyen kiilerin orannda az da olsa bir art gze arpmaktadr ve bunu Biraz sterim yargsn seen kesimdeki ufak art izlemektedir. Pek stemem kkn iaretleyenlerin says yar yarya azalmtr. Fikrim Yok diyenlerin saysndaki yzde 6lk art, bu konuda da kutuplardan merkeze doru bir hareket olduunu kantlar niteliktedir. 3.3. Trkiye'de ve Avrupa Birlii'nde Yeni Sa ve Yeni Muhafazakarlk Anketin bu ksmnda yer alan sorularn genel amac, katlmclarn lkemizde ve Avrupada yeni sa ve muhafazakarln ykselii ile ilgili grlerini almak ve zellikle 28

bu ykselii baladklar temel faktr veya faktrleri belirlemektir. Katlmclardan konu ile ilgili verilmi nermelere Hi Katlmyorum, Pek Katlmyorum, Biraz Katlyorum, Tamamen Katlyorum ve Fikrim Yok klarndan birini seerek cevap vermeleri istenmitir. 3.3.1. Trkiyede Muhafazakarlk
Grafik 18

Trkiyede Muhafazakarln Ykselii Demokratiklemenin Bir Sonucudur. nermesine ynelik yukardaki grafikten de grlebilecei zere, ilk ankette Trkiyede muhafazakarln ykseliini demokratiklemenin bir sonucu olarak grmeyenlerin oran olduka yksektir. yle ki, bu gre hi katlmayanlar ile pek katlmayanlarn toplam oran yzde 70e yaklamaktadr. altaylardan sonra yaplan ikinci ankette ise nermeyi destekleyen katlmclarn saysnda azalma gzlenmektedir. Nitekim Tamamen Katlyorum ve Biraz Katlyorum seeneini iaretleyen katlmclarn orannda d yaanrken Hi Katlmyorum diyenlerin orannda art olmutur. zetle, katlmclarn byk bir ounluu lkemizde muhafazakarln ykseliinin bir demokratikleme gstergesi olmad ynnde fikir belirtmilerdir ve bu eilim ikinci ankette de artarak devam etmitir. 29

Grafik 19

Trkiyede Muhafazakar Partiler Halkn Deerlerini Koruduu in Baarl Olmutur. nermesi zerine, ilk anketin sonular, katlmclarn balangta muhafazakar partilerin baars ile halkn deerlerinin korumas arasnda bir iliki olmadn dndklerini ortaya karmtr. kinci ankette ise, bu nermeye katlanlarn orannda art yaand grlmektedir. Cevap olarak Biraz Katlyorum kkn seenlerin says 9dan 10a, Tamamen Katlyorum diyenlerin says ise 4ten 6ya ykselmitir Bu art, katlmclarn bir ksmnn, halkn deerlerinin korunmasna verdikleri nemin muhafazakar partilerin baarsnda byk rol oynadn kabul etmeye baladklarn gstermektedir. lk ankette Hi Katlmyorum diyenlerin oran, Tamamen Katlyorum diyenlerin oranndan yzde 20 civarnda fazla iken; ikinci ankette bu fark kapanmakla kalmam, nermeye tamamen katlanlarn says hi katlmayanlarn saysn gemitir.

30

Grafik 20

lk ankette Trkiyede Muhafazakar Siyaset Baarsn Poplist Syleme Borludur. Grne Tamamen Katlyorum ve Biraz Katlyorum diyen katlmclarn oran olduka yksektir. kinci anketteki nemli bir deiim ise, bu nermeye Hi Katlmyorum diyen hibir katlmcnn kalmam olmasdr. Sonu itibariyle, bu gr yadsyan hi kimse kalmam, katlmclarn tamam poplist sylemin muhafazakar partilerin siyasetinde bir lde yer alarak baary beraberinde getirdiini kabul etmilerdir. Bir nceki soruda, altaylardan nce yaplan ankette katlmclarn, muhafazakar partilerin baarsnn halkn deerlerini korumaktan kaynakland fikrine pek scak bakmad gzlenmekteydi. Bu soruda da muhafazakar siyasetin baarsnn kayna olarak poplist siyaseti gsteren nermenin altay ncesi yzde 80e varan oranda desteklenmesi dikkat ekici bir fikir birliidir.

31

3.3.2. Avrupa Birliinde Muhafazakarlk

Grafik 21

Avrupada Muhafazakarln Ykselii AB Entegrasyon Srecine Bir Tepkidir. nermesine ilk ankette katlmclarn byk bir ounluunun biraz veya tamamen katlarak, Avrupa muhafazakarlarnn siyasal baarsn Avrupal semenin entegrasyon srecine olan tepkisiyle ilikilendirdiini gstermektedir. altaylardan sonra yaplan ankette ise katlmclarn grlerinde bu nermeye katlmamaya ynelik bir deiim gzlenmitir. Bu noktada, iki anket arasndaki en belirgin fark Tamamen Katlyorum ve Hi Katlmyorum gibi utaki grlerin yerini Biraz Katlyorum ve Pek Katlmyorum gibi grlere brakmasdr. Bu durum altaylardan sonra katlmclarn kafasnda Avrupadaki muhafazakarln ykselii ilgili bir takm soru iaretlerinin olutuuna yorulabilir.

32

Grafik 22

Katlmclarmzn yaklak te ikilik blm ilk ankette, Avrupada muhafazakarln ykseliinin Avrupa Birliinin genileme srecine bir tepki olduu nermesine biraz katldklarn belirtmilerdir. kinci ankette ise Biraz Katlyorum diyenlerin orannda kk bir azalma grlmektedir. Katlmclarn klara gre dalmna gz atldnda ise, Biraz Katlyorum grnden vazgeen katlmclarn Pek Katlmyorum ve Tamamen Katlyorum grne yneldikleri fark edilmektedir. Grafie ait kayda deer bir dier veri ise Hi Katlmyorum diyen katlmclarn saysnda bir deime olmamasdr.

33

Grafik 23

Avrupada muhafazakarln siyasi baarsnn nedeninin irdelendii bu son grafikte, katlmclarn byk ounluunun altaylardan nce, poplist sylemi Avrupada muhafazakar siyasetin baarsnn altnda yatan neden olarak kabul ettii grlmektedir. altaylardan sonraki ankette, bu sava katlmayanlarn orannda ciddi bir deiim gzlenmezken, biraz katlanlarn orannda yzde 25e varan bir d, buna karlk tamamen katlanlarn orannda ise benzer oranda bir ykseli dikkat ekmektedir. Biraz Katlyorum seeneini iaretleyenlerin says 21den 14e dm, Tamamen Katlyorum cevaplarnn says ise 4ten 12ye ykselmitir.

34

Grafik 24

lk anket, Avrupada san baarl olmas iin dini siyasete dahil etmesi gerektii nermesini desteklemeyen katlmclarn saysnn olduka fazla olduunu gstermektedir. Balangta bu gre tamamen katlan hibir katlmc bulunmamas dikkat ekicidir. Buna karlk olarak, altaylardan sonra Biraz Katlyorum, Pek Katlmyorum ve Fikrim Yok gibi grler ulara ekilmi, Hi Katlmyorum ve Tamamen Katlyorum diyenlerin saysnda art meydana gelmitir. Hi Katlmyorum seeneini iaretleyen katlmclarn oranndaki yzde 12ye yaklaan ykselme nemli bir veri olarak ele alnabilir. Bununla birlikte, ilk ankette Fikrim Yok diyen katlmc says 2 iken, ikinci ankette bu seenei iaretleyen katlmc kalmamtr. 3.4. Yeni Sa ve Yeni Muhafazakar Siyasetin Trkiyenin yelik Srecine Etkisi Ankette, AB ve Trkiye arasndaki ilikilerin muhafazakarlk erevesinde deerlendirilmesi ve bu konuda katlmclarn grlerinin alnmas amacyla, AB ve 35

Trkiyedeki muhafazakarln Trkiyenin yelik srecine nasl bir etkisi olduuna ynelik sorulara yer verilmitir. 3.4.1. Avrupa Birlii'nde Yeni Sa ve Yeni Muhafazakar Siyasetin Srece Etkisi
Grafik 25

ABdeki muhafazakarln srece etkisi konusunda karmza kan ilk soru, katlmclarn Avrupada Muhafazakar Partilerin Syleminde Trk ve Mslman Dmanl nemli Yer Tutmaktadr. nermesine ne lde katldklardr. Her iki ankette de katlmclarn genel ounluunun bu nermeye destek verdii grlmektedir. altaylar sonrasnda yaplan anketin sonularna gre, bu nermeye tamamen katlanlarn saysnda belirgin bir art olmutur. ki anket arasnda bu gre katlmayanlarn ve fikir belirtmeyenlerin saysnda bir deiiklik grlmezken, ikinci ankette Pek Katlmyorum ve Biraz Katlyorum yantn veren katlmc says azalm, Tamamen Katlyorum yant verenlerin saysnda da kayda deer bir arta

36

rastlanmtr. Bu deiime gre, verilen ifadeye tamamen katlanlarn says 11den 17ye ykselmitir.
Grafik 26

Bu dalma bakldnda, katlmclarn ounluunun Avrupadaki muhafazakar iktidarlar Trkiyenin ABye yeliine nemli bir engel olarak deerlendirdii gzlenmektedir. Verilen ifadeye katlan grlerin, altaylardan sonra nicel anlamda daha da glendii grlmektedir. altaylardan nce ve sonra doldurulan anketler karlatrldnda, Pek Katlmyorum ve Biraz Katlyorum yant verenlerin says toplamda 18den 14e derken, Tamamen Katlmyorum yantlarnn saysnn 14ten 19a ykselmesi dikkat ekmektedir. Bununla birlikte, ikinci ankette, bu ifadeye kesinlikle katlmadklarn belirtenlerin says sfra dmtr. Bu iki soruya verilen yantlarn genel dalm, konumaclarn dinlenmesi ve altaylarn yaplmasndan nce katlmclarn, Avrupadaki muhafazakarln Trkiyeye etkisi konusunda daha lml bir gre sahip olduklarn gstermitir. Her iki 37

sorudaki ifadelere verilen Tamamen Katlyorum yantndaki gzle grlr art, katlmclarn tartmalar sonucunda bu konuda daha kesin bir gr edindiklerinin gstergesidir. altaylar sonucunda ounluun benimsedii genel gr, Avrupadaki muhafazakarln Trk ve Mslman kart sylemler ierdii ve ABdeki muhafazakarln Trkiyenin ABye yelik srecini olumsuz ynde etkiledii olmutur. 3.4.2. Trkiyede Yeni Sa ve Yeni Muhafazakar Siyasetin Srece Etkisi
Grafik 27

Trkiyede muhafazakarln ABye giri srecinde etkisini lebilmek iin katlmclara AByle Mzakerelerin AKP Tarafndan Yrtlmesi Trkiyenin yelik ansn Azaltmaktadr. grne ne lde katldklar sorulmutur. lk ankette ounluu yzde 36lk bir oranla Hi Katlmyorum diyenler olutururken onlar srasyla Biraz Katlyorum, Pek Katlmyorum ve Tamamen Katlyorum seeneklerini iaretleyenler izlemektedir. Buna gre bu nermeye katlanlar, katlmclarn yaklak yzde 55'ini oluturmaktadr. kinci ankette ise Hi Katlmyorum diyenlerin saysnda 38

gzle grlr bir d olmutur. Hi Katlmyorum ve Biraz Katlyorum seeneklerinden Pek Katlmyorum grne doru kayma grlrken, nermeye tamamen katlanlarn saysnda bir deiiklik gzlenmemitir. kinci ankete gre, nermeye katlmayanlarn oran, yzde 65'e ykselmitir.
Grafik 28

Yine ayn srele ilgili bir dier soru da katlmclarn Trkiyede Muhafazakarlar Avrupalnn Ahlakszln Bir Tehdit Olarak Grmektedir. yargs zerine fikirlerini lmektedir. ki ankette de en fazla verilen cevabn ak arayla Biraz Katlyorum olduu grlmtr. Konferanslar ve tartmalar sonrasnda Tamamen Katlyorum ve Hi Katlmyorum gibi kesin yarglardan kanld, buna karlk Pek Katlmyorum seeneini iaretleyenlerin orannn yzde 10'un stnde bir art gsterdii anlalmtr. Bu soruyla ilgili en ok gze arpan sonu ise katlmclarn yzde 70-80inin bu gr az da olsa doru buluyor olmasdr.

39

4. Sonu
Trkiye-Avrupa Ekseninde Yeni-Muhafazakarlk ve Sa balkl 6. Boazii Bulumas, hem kavramsal olarak muhafazakarlk konusunun, hem de gnmz siyasetine yansmalar asndan yeni muhafazakarln ykseliinin derinlemesine ele alnd ve tartld bir toplant olmutur. Etkinlik sresince katlmclar dncelerini ve deneyimlerini rahatlkla paylama imkan bulmulardr. Muhafazakarlk kavramnn Trkiye ve Avrupa balamnda dnldnde ne alardan farkl algland, bu tanmlarn ortak noktalarnn neler olduu ve muhafazakar siyasetin Trkiye ve Avrupa Birlii iin nmzdeki dnemde neler getirebilecei tartmalarn ana eksenini oluturmutur. Katlmclar tarafndan panel ve tartmalarn ncesinde ve sonrasnda cevaplanan anketlerin karlatrmal deerlendirmesi ise, istatistiki anlamda temsili bir deer tamamakla birlikte, ilgi ekici baz deiiklikleri ortaya koymutur. Bu, yaplan panel ve altaylarn etkisini dorudan gzlemleyebilmek asndan nem tekil etmektedir.

40

NOTLAR:
................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ 41