lkretim Okulu Yneticilerinin Etik Liderlik Davranlar Gsterme Dzeyleri le retmenlerin Algladklar Yldrma Arasndaki liki

Ali aatay KILIN

liderlik, rgtn amalarn, vizyonunu ve deerlerini etik bir anlay iinde somutlatrmaktr (Freeman ve Stewart, 2006). Etik liderlik, amalara ve temel deerlere sadakati, etik davran ve etik karar vermeyi ifade etmektedir. Etik lider ise verdii kararlar dorultusunda rgtnde etik havay oluturan kiidir (Hussein, 2007).
Etik

 Yldrma, en genel anlamda uzun sre ve belli bir sklkta

tekrar eden olumsuz davranlara maruz kalmay ifade etmektedir (Notelaers, Einarsen, Witte ve Vermunt, 2007; Kelly, 2006).
Yldrma srecinde hedef olarak seilen kii sistematik bir

lekeleme srecine tabi tutulmakta ve kiilik haklarna saldrda bulunulmaktadr. Dmanca ve etik d bir iletiim sreci iinde hedef seilen birey, kendini aresiz ve savunulmas olduka g bir durum iinde bulmaktadr (Leymann ve Gustafsson, 1996; Smith ve Brain, 2000) ve bu sre, kii iinden ayrlanana kadar da devam etmektedir (Duffy ve Sperry, 2007).
3

Ama
Bu aratrmann amac, ilkretim okulu

yneticilerinin etik liderlik davranlar gsterme dzeyleri ile retmenlerin algladklar yldrma arasndaki ilikiyi saptamaktr. Bu amala u sorulara cevap aranmtr:

Alt Problemler
lkretim okullarnda grev yapan retmenlerin grlerine gre, 1) lkretim okulu yneticilerinin etik liderliin iletiimsel etik, iklimsel etik, davransal etik, karar vermede etik boyutlarn gerekletirme dzeyleri nedir? 2) retmenlerin yldrmann grev ve sosyal ilikiler boyutlar kapsamna giren davranlara maruz kalma sklklar nedir? 3) Okul yneticilerinin etik liderlik davranlar gsterme dzeyleri ile retmenlerin maruz kaldklar yldrmann skl arasnda iliki var mdr? 4) Okul yneticilerinin etik liderlik davranlarn gsterme dzeyleri, retmenlerin maruz kaldklar yldrmann anlaml bir yordaycs mdr?
5

Snrllklar
Bu aratrma, Kastamonu ili snrlar ierisindeki ilkretim okullarnda 2009-2010 eitim-retim ylnda grev yapan retmenlerle snrldr ve Etik Liderlik lei ve Olumsuz Davranlar leinde ifade edilen davranlarla snrldr.

Aratrmann Modeli
Aratrma tarama modelindedir.

Aratrmann Evreni ve rneklemi

Aratrmann evrenini 2009-2010 eitimretim ylnda Kastamonu ili snrlar iinde yer alan Milli Eitim Bakanlna bal ilkretim okullarnda grev yapan 2131 retmen oluturmaktadr. Aratrmann rneklemini 775 retmen oluturmaktadr.
8

Veri Toplama Aralar

Aratrmada Ylmaz (2005) tarafndan gelitirilen Etik Liderlik lei (EL) ve Einarsen ve Raknes (1997) tarafndan gelitirilen Olumsuz Davranlar lei kullanlmtr.

Geerlik ve Gvenirlik
Bu aratrmada da ELnn gvenirliini kestirebilmek iin Cronbach Alpha katsays kullanlmtr. lein toplam gvenirlik katsays .98 bulunmutur. Drt alt boyutun kendi ilerinde hesaplanan gvenirlik katsaylar, iletiimsel etik .96, iklimsel etik .94, karar vermede etik .93 ve davransal etik alt boyutu ise .94 olarak bulunmutur. lein tm boyutlarnda 44 maddenin madde-test korelasyonu (Itemtotal) 0.64 ile 0.83 arasnda deimektedir.
10

 ODnin gvenirliini kestirmek iin Cronbach Alpha

katsays kullanlmtr. ki alt boyutun kendi ilerinde hesaplanan gvenirlik katsaylar kiiler aras ilikiler boyutunda .97, grev boyutunda ise .91 olarak bulunmutur. lein tm boyutlarnda 21 maddenin madde-test korelasyonu (Itemtotal) .65 ile .86 arasnda deimektedir.

11

Verilerin Toplanmas
EL, ODden oluan 870 anket rneklem grubu iindeki ilelere elden ve elektronik posta yoluyla ulatrlmtr. 775 adet anket deerlendirmeye tabi tutulmutur.

12

Verilerin Analizi
Verilerin zmlenmesi SPSS istatistik paket programnda gerekletirilmitir. Aratrmada hata pay .05 olarak alnmtr.

13

Bulgular ve Yorum

14

Tablo 1. lkretim okulu retmenlerinin grlerine gre, ilkretim okulu yneticilerinin etik liderlik davranlarn gsterme dzeylerine ilikin dalmlar Tablo 1de verilmitir.
Boyutlar
letiimsel
x

775

3.19

1.47

Etik

klimsel Etik
Davransal Etik Karar Vermede Etik
15

775
775 775

3.16
3.25 3.29

1.23
1.20 1.27

Tablo 1 incelendiinde, okul yneticilerinin en fazla

(AO=3.29) dzeyinde karar vermede etik, en az da (AO=3,16) dzeyinde iklimsel etik boyutlarn gerekletirdikleri grlmektedir. Dier etik liderlik boyutlarn gerekletirme dzeyleri iletiimsel etik (AO=3.19) ve davransal etik (AO=3.25) olarak gereklemitir. lkretim okulu yneticilerinin etik liderlik davranlar gsterme dzeyleri orta dzey olarak belirlenmitir.

16

Tablo 2. lkretim okulu retmenlerinin yldrma yaama sklklarna ilikin alglar Tablo 2de verilmitir. Boyutlar n s

Grev

775

1.81

.99

Sosyal likiler

775

1.74

.99

17

 Tablo

2 incelendiinde, retmenlerin (AO=1.81) dzeyinde grev ve (AO=1,74) dzeyinde sosyal ilikiler boyutlar kapsamndaki davranlara maruz kaldklar belirlenmitir. lkretim okulu retmenlerinin yldrmaya maruz kalma skl ara sra olarak belirlenmitir.

18

Tablo 3. Etik liderliin alt boyutlar ile yldrma arasndaki iliki Tablo 3de verilmitir.
letiimsel letiimsel Davran. Etik Etik Etik
letiimsel Etik klimsel Etik Davran. Etik Karar Ver. Etik Grev Sosyal likiler
19

Karar Ver. Etik

.88(**)

Grev -.57(**)

Sosyal likiler
-.58(**)

1.00

.92(**)

.91(**)

1.00

.92(**)

.89(**)

-.56(**)

-.58(**)

1.00

.88(**)

-.58(**)

-.60(**)

1.00

-.59(**) 1.00

-.60(**) .85(**) 1.00

 Tablo 3 incelendiinde, etik liderlik ve yldrmann

btn alt boyutlar arasnda negatif ynde yksek derecede bir ilikinin olduu grlmektedir. Buna gre, okul yneticilerinin etik liderlik davranlarn gsterme dzeyleri arttka retmenlerin yldrmaya maruz kalma dzeyleri dmektedir. Etik liderliin alt boyutlar ile yldrmann alt boyutlar arasnda en yksek ilikinin, etik liderliin davransal etik ve karar vermede etik boyutlar ile yldrmann sosyal ilikiler boyutu (r= ,60, p<01.) ve (r= ,60, p<01.) arasnda meydana geldii grlmektedir.
20

Tablo 4. Yldrmann grev alt boyutunun yordanmasna ilikin oklu regrasyon analizi sonular
Deiken B Standart Hata .84 .68 T p kili r -.56 Ksmi r -.044

Sabit klimsel Etik letiimsel Etik Davran. Etik Karar Vermede Etik

3.50 -.082

-.97

41.54 -1.22

.000 .225

.005

.075

.006

.068

.946

-.55

.002

-.166

.069

-.200

-2,398

.017

-.58

-.086

-,277

.057

-.334

-4.877

.000

-.59

-.173

R= .603, R= 363, F(4, 770) = 109.826; p=.000

21

 Tablo 4de yldrmann grev boyutuna ilikin oklu regresyon analizi

sonular incelendiinde, iklimsel etik, iletiimsel etik, davransal etik ve karar vermede etik deikenleri birlikte, retmenlerin grev boyutu kapsamna giren davranlarn maduru olmas arasnda anlaml bir iliki bulunmaktadr (R=.603, R=363, p<.01). Ad geen 4 deiken birlikte, retmenlerin grev kapsamna giren yldrma davranlarndaki varyansn %36sn aklamaktadr. Regresyon katsaylarnn anlamllna ilikin t-testi sonular incelendiinde ise, davransal etik ve karar vermede etik alt boyutlarnn yldrmann grev boyutu zerinde nemli bir yordayc olduu grlmektedir. letiimsel etik ve iklimsel etik alt boyutlarnn yldrmann grev boyutu zerinde nemli bir etkiye sahip olmad grlmektedir.

22

Tablo 5. Yldrmann sosyal ilikiler alt boyutunun yordanmasna ilikin oklu regrasyon analizi sonular Deiken B Standart Hata T p kili r Ksmi r

Sabit
klimsel Etik letiimsel Etik Davran. Etik
Karar Vermede Etik
23

3.50
-.057 .028 -.232
-,278

.84
.067 .074 .069
.057

-.067 .033 -.276 -.331

41.676
-.846 .375 -3,363 -4.907

.000
.398 .708 .001 .000

-.576 -.577 -.596 -.602

.014 -.030 -.120 -.174

R= .620, R= 383, F(4, 770) = 119.487; p=.000

 Tablo 2de yldrmann sosyal ilikiler boyutuna ilikin oklu regresyon

analizi sonular incelendiinde, iklimsel etik, iletiimsel etik, davransal etik ve karar vermede etik, deikenleri birlikte, retmenlerin sosyal ilikiler boyutu kapsamna giren davranlarn maduru olmas arasnda anlaml bir iliki bulunmaktadr (R=.620, R=383, p<.01). Ad geen 4 deiken birlikte, retmenlerin sosyal ilikiler kapsamna giren yldrma davranlarndaki varyansn %38ini aklamaktadr. Regresyon katsaylarnn anlamllna ilikin t-testi sonular incelendiinde ise, davransal etik ve karar vermede etik alt boyutlarnn yldrmann sosyal ilikiler boyutu zerinde nemli bir yordayc olduu grlmektedir. letiimsel etik ve iklimsel etik alt boyutlarnn yldrmann sosyal ilikiler boyutu zerinde nemli bir etkiye sahip olmad grlmektedir.

24

Sonu

Bu aratrmada, ilkretim okulu yneticilerinin orta

dzeyde etik liderlik davranlar gsterdikleri;

25

 retmenlerinin

ara sra kaldklar tespit edilmitir.

yldrmaya

maruz

26

 Bu aratrmada etik liderliin alt boyutlar ile yldrmann alt

boyutlar arasndaki iliki incelenmitir. Buna gre, etik liderlik ve yldrmann alt boyutlar arasnda negatif ynde yksek dzeyde bir ilikinin olduu grlmektedir. Dier bir anlatmla, ilkretim okulu yneticilerinin etik liderlik davranlar gsterme dzeylerinde art olduka, retmenlerin yldrmaya maruz kalma sklklar azalmaktadr.

27

 Bu aratrmada ilkretim okulu yneticilerinin etik liderlik

davranlar gstermelerinn retmenlerin maruz kaldklar yldrmann bir yordaycs olup olmad incelenmitir. Buna gre;
Okul

yneticilerinin daha etik davranlar sergilemeleri ve karar vermede srecinde daha etik olmalar retmenlerin yldrma davranlarna daha az maruz kalmalarn salamaktadr.

28

neriler
Okulda insan ilikilerini, iletiimi ve performans olumsuz

etkileyen deikenlerden biri olarak yldrma, okul yneticileri tarafndan fark edilmeli ve gerekli tedbirler alnarak nlenmelidir.
Okullarda yldrma eylemlerinden kaynaklanan enerji ve zaman

kaybn en aza indirecek nlemler alnmal ve bu konuda daha yksek bir bilin salanmaldr.

29

 Okullarda etik ilkelerin tam olarak uygulanabilmesi iin il, ile

ve okul dzeyinde etik kurullar oluturulmaldr. Okul mdrlerinin etik ilkelere uymayan davranlar bu kurullar tarafndan izlenmeli ve gerei yaplmaldr.
Okul yneticilerinin etik liderlik becerilerinin gelitirilmesini

hedefleyen programlar hazrlanp bu programlarn etkinlii test edilebilir.

Yneticilik meslek etii konusunda aratrmalar yaplabilir.

30